Tnh ton tit din b tng ct thp chu nn lch tm b theo TCXDVN

356:2005
1. M u
Nm 2005, Nh nc ban hnh TCXDVN 356:2005 Kt cu b tng v b tng ct
thp - Tiu chun thit k [1] thay th TCVN 5574-91Kt cu b tng ct thp - Tiu
chun thit k [2]. Trong cc vn ch mi c trnh by di dng cng thc c
bn, do vy vic nghin cu nhm tm cch vn dng tiu chun l rt cn thit. Vic tnh
ton cu kin chu nn lch tm ln theo TCXDVN 356:2005 v c bn khng c g khc
so vi TCVN 5574-91. Bi ny trnh by cch tnh ton tit din ch nht chu nn lch
tm b c lm t b tng c cp khng qu B30 v ct thp nhm A-III tr xung.
Theo [1] khi

=
R
h
x
>
; iu kin tnh ton: Ne R
b
bx(h
0
0,5x) + R
sc
A
s
(h
0
) (1)
Trong , chiu cao vng chu nn c xc nh theo (2): N=R
b
bx + R
sc
A
s
- s

A
s
(2)
vi: s
R
s
R
h x
) 1
1
/ 1
2 (
0

(3)
ng thi: -R
sc

s
R
s
(4)
Cc k hiu c gii thch trong hnh v trong tiu chun [1]
Cng thc (3) l mt im mi ca [1] so vi [2]
iu kin p dng ca (3):
0 0
h x h <
(5)
2. Tnh ton ct thp i xng
2.1 Cng thc l thuyt
Bi ton gm mt h 4 phng trnh (1), (2), (3) v phng trnh A
s
= A
s
vi 4 n s l
A
s
, A
s
,
s
v x.
Gii h ny vi ch rng khi t ct thp i xng thng gp R
s
= R
sc
, ta c phng
trnh bc ba i vi bin x:
x
3
+K
2
+ K
1
x + K
0
= 0 (6)
Trong :
] [

'

+
+
b R
h a h e N
K
a h h
b R
Ne
K
h K
b
R R
R R
b
0 ) 0
0
0
2
0 1
0 2
1 )( ' ( 2
) ' )( 1 ( 2
2
) 2 (

(7)z
Gii phng trnh bc ba (6), tm x tha mn iu kin (5)
Nu tnh ra c x>h
0
c ngha l: s s
R
(8)
Khi tnh li x bng cch gii h gm 4 phng trnh (1), (2), 3) v (8) tm c:
x=

.
|

,
`
+
0
2
8
2
1
e
b R
N
h h
b

(9)
iu kin vng nn gii t (6) hoc (9) c xem l kt qu chnh xc theo [1] nhng
cch gii phc tp. Trong thc hnh c th tm c cc cng thc gn ng, tnh ton
n gin hn tin s dng.
2.2 Cng thc thc hnh
2.2.1 Tnh theo (3)
Chiu cao vng nn c tm teo cch tnh ng dn nh sau:
i. Tnh x
1
=
b R
N
b
(11)
ii. Tnh A
s1
=
) (
) 5 , 0 (
0
1 0
h R
x h e N
sc

+
(12)
iii. Thay A
s1
(12) v
s
(3) vo (2), bin i tm c:
x =
0
1
1
1
2
) 1
1
1
( 2
h
A R
bh R
A R N
R
s s
b
R
s s

+
(13)
2.2.2 Theo nghin cu ca tc gi
Bin i (6) thnh phng trnh bc ba i vi bin :

3
+ F
2

2
+ F
1
+ F
0
= 0 (14)
Trong :

'

'

+ + + +
+
R
R
R
n F
n n F
F

2 1 (
) 1 )( 1 ( ) 1 ( 2
2 (
0
1
2
(15)
v n =
0
bh R
N
b
;
0
0
h
e

;
0 0
'
h
a
h
a

(16)
iu kin p dng (14):
1 <
R
(17)
Vi mi t hp cc gi tr n
i
,
i
,
i
v
Ri
s tm c mt gi tr
i
tng ng bng cch
gii phng trnh bc ba (14). Da vo vic phn tch v x l kt qu tnh ton vi nhiu
trng hp khc nhau ca n, , v
R
, ra cng thc gn ng sau:
= S

, S
n
, S
R
(18)
trong :
S

= 0,6
-0,17
(19)

'

'

< +
1 1
1 6 5 , 0 3 5 , 0
K h i n S
k h i n n S
n
n
(20)
S
R
=
R
+ 0,44 (21)
Sau khi tnh c theo (18) cn kim tra theo iu kin (17), nu tha mn th tnh x=
h
0
, nu tnh c > 1 th cn tnh li x theo (9).
Mt s cng thc sau cng cho kt qu tnh ton x kh chnh xc v tin dng:
x = 0
0
2
2
h
N bh R
N N
s b
s R
+
+
(22)
Trong :
] [
) ' )( 1 (
) 1 ( ) ( 49 , 0
0
2 2
0
2
0
a h
e h b R Ne
N
R
R b
s


+

(23)
Hoc: x =
0
) 2
0 0 0
2
0 0
48 , 0 ( 2 ) ' )( 1 (
) 48 , 0 ( 2 ) ' )( 1 (
h
bh R Me bh R a h
bh R Ne N a h
b b R
b R R
+
+

(24)
Sau khi tnh c x theo mt trong cc cng thc ni trn, tnh ct thp theo (25):
A
s
= A
s
=
) ' (
) 5 , 0 (
0
0
a h R
x h bx R Ne
sc
b

(25)
Bng 1 trnh by mt s kt qu tnh ton din tch ct thp theo cc cng thc tnh ton
x khc nhau. Sai s
s
l so snh din tch A
s
vi kt qu c xem l chnh xc.
Bng 1. So snh kt qu tnh ton ct thp
S liu u vo (6) hoc (9) Cng thc (18) Cng thc (24)
b h R
b
R
s
N e
0
x A
s
x A
s

s
x A
s

s
mm mm Mp
a
Mp
a
kN mm mm mm
2
mm mm
2
% mm mm
2
%
250 500 17 365 110
0
270 254 1099 251 1116 1.6 255 1091 -0.7
250 500 17 365 180
0
135 329 1374 321 1404 2.2 333 1361 -0.9
250 500 17 365 235
0
40 423 918 410 934 1.7 415 927 0.9
350 700 14.5 365 200
0
390 381 2211 370 2276 3.0 383 2197 -0.6
350 700 14.5 365 300 200 472 2297 466 2323 1.1 477 2277 -0.8
0
350 700 14.5 365 400
0
60 594 1710 592 1713 0.2 585 1723 0.8
220 600 11.5 280 900 300 350 1141 344 1165 2.2 351 1138 -0.2
220 600 11.5 280 130
0
160 419 1212 426 1197 -1.3 421 1208 -0.4
220 600 11.5 280 170
0
50 511 919 533 907 -1.4 503 926 0.7
300 300 8.5 280 150
0
440 507 2917 485 2988 2.4 509 2912 -0.2
300 300 8.5 280 185
0
220 573 1961 591 1923 -1.9 574 1959 -0.1
300 300 8.5 280 230
0
70 686 1296 734 1271 -1.9 677 1304 0.6
3. Tnh ton ct thp khng i xng
Bi ton gm mt h ba phng trnh (1),(2) v (3) nhng c bn n s l A
s
, A
s
, x v
s
.
V mt nguyn tc, c th chn trc mt trong bn n s ni trn gii h tm ra 3 n
cn li. H phng trnh ni trn c nhiu nghim, nhng trong tnh ton thc hnh ch
cn tm ra mt nghim hp l l c. Gi tr cc nghim cn tho mn iu kin hn ch
tng ng i vi
s
l (4), x l (5) v (10), ct thp l 0 A
s
A
s
.
3.1 Chn trc A
s
tnh ton
Khi chn trc cho A
s
mt gi tr dng tu , gii h ba phng trnh (1),(2) (3) s c
hai phng trnh bc hai i vi x tng ng vi cc iu kin (5) v (10). Theo nghin
cu ca tc gi, din tch ct thp A
s
cc trng hp chn trc tuy rt chnh lch nhau
nhng ch lm thay i ng sut
s
ca n m nh hng rt t n ct thp A
s
. Trng
hp c bit khi chn A
s
= 0 (t A
s
theo cu to v khng k vo trong tnh ton ), lc
ny ch cn hai phng trnh (1) v (2, gii ra:
x = a+
b R
Ne
a
b
' 2
) ' (
2
+
(26)
iu kin p dng (26): 2a x h (27)
3.2 Chn trc x tnh ton
C th chn trc cho x mt gi tr tu tho mn cc iu kin (5) hoc (10). Sau khi
c x, tnh A
s
theo (25) v A
s
theo (28):
A
s
=
s
s sc b
N A R bx R

+ '
(28)
trong
s
tnh theo (3)
Tuy vy bi ton ch c ngha vt l khi chn c x trong khong nghim hp l,
thng l kh hp, ca n. Khi chn x ra ngoi khong ni trn s tnh ra A
s
c gi tr m
hoc dng nhng rt ln khng ng vi thc t.
3.3 Chn trc A
s
hoc
s
tnh ton
C th chn trc A
s
hoc
s
tnh ton, tuy nhin trn th t khong nghim hp l
ca chng l rt kh d on. Nu chn trc mt gi tr khng ph hp s tnh ra kt
qu ct thp A
s
khng hp l, phi tnh li mt s ln. Do vy cc cch chn trc A
s
hoc
s
ch mang nhiu ngha l thuyt.
4. Biu tng tc
Biu tng tc (BTT) l ng biu din kh nng chu mmen un v lc nn khi
bit kch thc v b tr ct thp ca tit din.
Do c lp vi cc thng s u vo c th nn y l BTT c th nguyn v ch dng
cho bi ton kim tra cng cho tit din . Trong thc hnh ngi ta thng xy
dng BTT vi cc thng s khng th nguyn, khng nhng dng c ct thp cho
bi ton kim tra cng m cn tnh c ct thp cho nhiu trng hp khc nhau
ca tit din. Tp hp cc BTT khng th nguyn rt thun tin trong thc hnh tnh
ton.
Sau y l cc bc lp BTT khng th nguyn theo [1] cho tit din t ct thp i
xng.
t:

'

s
s
b
s s
b
s s
b
b
R
bh R
B A
bh R
R A
h
a
h
a
h
e
n
bh R
e N
m
bh R
N
n

;
' '
;
'
;
;
0 0
0 0
0
0
2
0
0
0
(29)
Bin i (2) thnh:
n= + (1- ) (30)
+ Khi
R
th n = (31)
+ Khi
R
1 th n = + 2
R
R

1
. (32)
+ Khi > 1 th n = + 2 (33)
Bin i (1) thnh:
m = (1-0,5) + (1- ) ( -0,5n) (34)
lp mt BTT, cho v mt gi tr chn sn thng thng ly = 0,05, = 0,05
1. Cho thay i t 0 1 + s tnh ra cc gi tr ca m v n theo cc biu thc t (30)
(34). Mi cp m,n s cho mt im ca BTT.
Vi v
R
chn sn, li cho thay i trong khong chn s c mt h BTT.
Cho thay i s c nhiu h BTT khc nhau.
5. Kt lun
+ Cc cng thc l thuyt v thc hnh tnh ton cu kin chu nn lch tm b nh
trnh by trn c th dng c khi thit k theo [1] tnh ton chiu cao vng nn x
ca bi ton ct thp i xng nn s dng phng trnh bc ba (6) v cng thc (9) khi
xy dng cc chng trnh my tnh v nn s dng mt trong cc cng thc (13), (18),
(22) hoc (24) khi tnh tay. Khi tnh ton tit din t ct thp khng i xng, nn tnh x
theo (26) v t A
s
theo cu to.
+ Cch lp biu tng tc khng th nguyn theo nguyn l trnh by trn l
ngn gn,n gin v kt qu c th s dng c trong thit k theo [1].
ThS. ng Th Anh
(Ngun tin: T/C KHCN Xy dng, s 4/2006)