1

NG PH VI BIN I KH HU V BIN DNG 1

GsTskh. Nguyn Ngc Trn 2 Tm tt Vi din bin hin nay v bin i kh hu ton cu v mc nc bin dng, bi vit cp n nhng tc ng ln mi trng t nhin v nh hng n s pht trin kinh t - x hi ng bng sng Cu Long v vng duyn hi min Trung; ra nhng nhim v cn tin hnh trong cc lnh vc nghin cu trin khai, pht huy v o to ngun nhn lc, qun l nh nc v hp tc quc t nhm ng ph c hiu qu, bo v ti a thnh qu lao ng qu kh v tip tc pht trin bn vng, mt nhim v c ngha sng cn i vi t nc trong nhng thp k ti, v cn c nhn thc ng mc. I. M U

Nu thi im hin nay cn c kin khc nhau v nguyn nhn ca s bin i kh hu ton cu th vic kh hu trn hnh tinh Tri t ang nng ln, ko theo n l vic tan bng Bc v Nam Cc cng nh mc nc bin trung bnh ang dng ln t hn mt th k qua l mt thc t m nhn loi phi ng ph. Hi ngh thng nh ton cu v pht trin bn vng ti Johannesburg (Cng ha Nam Phi) nm 2002 nhn nh rng nhng hu qu ca bin i kh hu ton cu trc tip tc ng n s sinh tn ca loi ngi, c th n Ti nguyn nc, Nng lng, Sc khe con ngi, Nng nghip v an ninh lng thc v a dng sinh hc. C su lnh vc li c lin quan h thng vi nhau. L mt quc gia nm trn bao ln ca Bin ng thng ra Thi Bnh Dng, vi hn 75% dn s sng dc theo mt b bin di hn 3200 km v ti hai ng bng sng Hng v sng Cu Long, Vit Nam thuc vo loi cc nc b uy hip nhiu nht bi s bin i kh hu ton cu v mc nc bin dng. Cu hi hin nay khng cn l Liu cc hin tng c nh hng n t nc ta hay khng?m l ng ph nh th no gim thiu thit hi, bo v ti a thnh qu lao ng qu kh v tip tc pht trin bn vng. Sau phn tm lc d bo v bin i kh hu (BKH) v mc nc bin dng (MNBD) v gii thiu Chng trnh mc tiu quc gia v BKH, bi vit cp n tc ng ca BKH v MNBD ln mi trng t nhin cng nh nh hng ca n n s pht trin kinh t-x hi ca vng ng bng sng Cu Long v ca vng Duyn hi Nam Trung B. T nu ln cc nhim v cn trin khai.
Tm tt bi ni chuyn ng ph vi bin i kh hu v bin dng, Chng trnh mc tiu quc gia, Mt s nhim v khoa hc v cng ngh cn trin khai m tc gi trnh by theo li mi ca Hi Ngi Vit Nam ti Php, ngy 30.5 v 20.6.2009 ti Paris. 2 Nguyn Ph Ch nhim y Ban Khoa hc v K thut Nh nc (1980-1992), Ch nhim Chng trnh khoa hc cp nh nc iu tra c bn tng hp vng ng bng sng Cu Long, (1983-1990), CGCC Hi ng Chnh sch Khoa hc v Cng ngh quc gia, Gim c Trung tm Nghin cu Pht trin ng bng sng Cu Long.
ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009
1

II. D BO V BIN I KH HU V MC NC BIN DNG

Nhiu nghin cu trong khun kh T chc lin chnh ph v Bin i khi hu 3 (IPCC) nh gi thc t qu trnh bin i nhit v qu trnh mc nc bin dng t cui th k th XIX n cui th k th XX. Qu trnh bin i nhit ch ra rng nhit u tng trong cc thi on 150, 100, 50 v 25 nm nhng vi tc tng ngy cng nhanh (Hnh 1). S nhit khng kh mt t v nhit mt nc bin trong cng khong thi gian ny cng vi hiu s ca chng c th hin qua Hnh 2. Qu trnh mc nc bin dng trn th gii trong 120 nm qua, t 1880 n nm 2000 cng c phn tch v t cc kch bn mc nc bin dng n cui th k XXI c d bo tu theo cc kch bn v hiu ng nh knh v tan bng. Hnh 3 trnh by cc d bo v nhit v mc nc bin dng trong th k XXI.. i vi khu vc ng Dng, IPCC (2002) d bo nhit s gia tng +1C vo 2010 - 2039, v +3 n +4C vo 2070 2099; v lng s gim 20 mm vo 2010 2039, ri sau tng +60 mm vo 2070 2099; mc nc bin dng cao 6 cm/nm, t mc 20 cm vo 2030, v 88 cm vo 2100. Cc Hnh 5 v Hnh 6 ghi nhn nhng bin i v nhit nc bin b mt v mc nc bin ng Nam qua cc s liu o c c tin hnh. Mc nghim trng ca bin dng tc ng ln cc chu th trn th gii, tnh hnh xm thc ca cc b bin, v tc ng ln c dn nhng ni ny cng c tnh ton v th hin trong Hnh 4. Qua cc d bo trn, Vit Nam c lit vo cc a bn b uy hip nghim trng nht. Mt nghin cu ca Ngn hng th gii cng b nm 2007 4 nh gi v so snh tc ng ca mc nc bin dng ln cc nc ang pht trin theo su ch tiu b tc ng: din tch, dn c, GDP, din tch th, din tch cach tc nng nghip, v din tch h sinh thi trm thy, trong nm kch bn mc nc bin dng, t 1 mt n 5 mt. Nghin cu ny ch ra mt cch tng minh rng Vit Nam l mt trong nhng nc b tc ng mnh nht trn c su ch tiu.
III. GII THIU CHNG TRNH MC TIU QUC GIA NG PH VI BIN I KH HU Nhn thc nhng thch thc ca bin i kh hu i vi Vit Nam, Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s 158/2008/Q-TTg ngy 02/12/2008, thnh lp Chng trnh mc tiu quc gia ng ph vi bin i kh hu (di y s c gi tt l Chng trnh v vit tt CTMTQG-P). Quan im ca Chng trnh l: 1. ng ph vi bin i kh hu c tin hnh trn nguyn tc pht trin bn vng, bo m tnh h thng, tng hp, ngnh, lin ngnh, vng, lin vng, bnh ng v gii, xa i, gim ngho.
IPCC vit tt ca Intergovernmantal Panel on Climate Change. The Impact of Sea Level Rise n Developing Countries. A Comparative Analysis, World Bank Policy Research Working Paper 4136, February 2007
3

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

2. Cc hot ng ng ph vi bin i kh hu c tin hnh c trng tm, trng im; ng ph vi nhng tc ng cp bch trc mt v nhng tc ng tim tng lu di; u t cho ng ph vi bin i kh hu l yu t quan trng m bo pht trin bn vng; ng ph hm nay s gim c thit hi trong tng lai. 3. ng ph vi bin i kh hu l nhim v ca ton h thng chnh tr, ca ton x hi, ca cc cp, cc ngnh, cc t chc, mi ngi dn v cn c tin hnh vi s ng thun v quyt tm cao, t phm vi a phng, vng, quc gia n ton cu. 4. Cc yu t bin i kh hu phi c tch hp vo cc chin lc, quy hoch, k hoch pht trin cc cp, cc ngnh, cc a phng, c trong cc vn bn quy phm php lut cng nh t chc thc hin; 5. Trin khai ng ph vi bin i kh hu theo nguyn tc Trch nhim chung nhng c phn bit c xc nh trong Cng c Khung ca Lin hp quc v bin i kh hu, Vit Nam s thc hin c hiu qu chng trnh gim nh bin i kh hu vi kh nng ca mnh v vi s ti tr v chuyn giao cng ngh cn thit t cc nc pht trin v cc ngun ti tr quc t khc. Nguyn tc ch o ca Chng trnh l: 1. Chnh ph thng nht ch trng v ch o thc hin cc hot ng ng ph vi bin i kh hu; B Ti nguyn v Mi trng l c quan thng trc, phi hp vi cc c quan lin quan c trch nhim gip Chnh ph trong vic ch o thc hin i vi lnh vc ny. 2. Bo m thc hin ng ch trng, chnh sch v php lut ca Nh nc nhm bo v s pht trin bn vng t nc, cc gi tr vn ha tinh thn v vt cht cho hin ti v tng lai. 3. Tng cng hiu lc, hiu qu qun l nh nc v nng cao trch nhim ca mi t chc, c nhn i vi vic ng ph vi bin i kh hu. Tng bc hon thin th ch, h thng t chc t trung ng n a phng, nng cao nhn thc, ph bin kinh nghim v ng ph vi bin i kh hu. 4. Chng trnh c thc hin ng b, theo giai on v c trng im, va c tnh cp bch, va c tnh lu di, ch ng, kp thi, khn trng v hiu qu, bo m s pht trin bn vng ca tng vng v tng lnh vc. 5. Nh nc m bo cc ngun lc cn thit, ng thi huy ng s ng gp ca cng ng quc t v trong nc cho cc hot ng ng ph vi bin i kh hu; xy dng v thc hin cc bin php ng ph vi bin i kh hu phc v khai thc tng hp, m bo hi ho vi thin nhin, ng b vi pht trin. 6. m bo thc hin cc cam kt quc t v ng ph vi bin i kh hu. Mc tiu chin lc ca Chng trnh l nh gi c mc tc ng ca bin i kh hu i vi cc lnh vc, ngnh v a phng trong tng giai on v xy dng c k honh hnh ng c tnh kh thi ng ph hiu qu vi bin i kh hu cho tng giai on ngn hn v di hn nhm m bo s pht trin bn vng ca t nc, tn dng cc c hi pht trin theo hng cc-bon thp v tham gia cng cng ng quc t trong n lc gim nh BKH, bo v h thng kh hu tri t.

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

Mc tiu c th l: 1) nh gi c mc bin i ca kh hu Vit Nam do BKH ton cu v mc tc ng ca BKH (bao gm c bin ng kh hu, nc bin dng v cc hin tng kh tng cc oan) i vi cc lnh vc, ngnh v cc a phng; 2) Xc nh c cc gii php ng ph vi BKH; 3) Tng cng c cc hot ng KHCN nhm xc lp cc c s khoa hc v thc tin cho cc gii php ng ph vi BKH; 4) Cng c v tng cng c nng lc t chc, th ch, chnh sch v BKH; 5) Nng cao c nhn thc, trch nhim tham gia ca cng ng v pht trin ngun nhn lc; 6) Tng cng c hp tc quc t nhm tranh th s gip , h tr ca quc t trong ng ph vi BKH; tn dng cc c hi pht trin theo hng cc-bon thp; gp phn cng cng ng quc t gim nh BKH v bo v hiu qu h thng kh hu ton cu; 7) Tch hp c yu t BKH vo cc chin lc, quy hoch v k hoch pht trin kinh t - x hi, pht trin ngnh v cc a phng; 8) Xy dng v trin khai c cc k hoch hnh ng ca cc b/ngnh v a phng ng ph vi BKH; trin khai c cc d n th im. Chng trnh c thc hin trn phm vi ton quc theo ba giai on: giai on khi ng (2009-2010), giai on trin khai (2011-2015), v giai on pht trin (sau 2015). Chng trnh ra 8 nhim v ch yu: 1. nh gi mc v tc ng ca BKH Vit Nam 2. Xc nh cc gii php ng ph vi BKH 3. Xy dng chng trnh khoa hc cng ngh v BKH 4. Tng cng nng lc t chc, th ch, chnh sch v BKH 5. Nng cao nhn thc v pht trin ngun nhn lc 6. Tng cng hp tc quc t 7. Tch hp vn BKH vo cc chin lc, chng trnh, quy hoch, k hoch pht trin kinh t - x hi, pht trin ngnh v a phng 8. Xy dng cc k hoch hnh ng ca cc B, ngnh v a phng ng ph vi BKH V t chc thc hin, Chng trnh c 1. Ban Ch o quc gia do Th tng Chnh ph lm Trng ban; B trng B Ti nguyn v Mi trng Ph Trng ban thng trc; B trng B K hoch v u t, B trng B Ti chnh, Ph Trng ban; cc y vin l B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn, B trng B Ngoi giao. 2. Ban Ch nhim Chng trnh do B trng B Ti nguyn v Mi trng lm Ch nhim; hai Ph Ch nhim l Th Trng B K hoch v u t, Th Trng B Ti chnh; cc y vin l i din lnh o cc B: Nng nghip v Pht trin nng thn, Ngoi giao, Cng thng, Lao ng - Thng binh v X hi, Giao
ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

thng vn ti, Xy dng, Thng tin v Truyn thng, Gio dc v o to, Ni v, Y t, Khoa hc v Cng ngh, Quc phng, Cng an. Vn phng Chng trnh l b phn gip vic Ban Ch nhim iu phi cc hot ng ca Chng trnh, t ti B Ti nguyn v Mi trng. Kinh ph thc hin Chng trnh giai on 2009 - 2015 (khng bao gm kinh ph trin khai cc k hoch hnh ng ca cc B, ngnh, a phng) c tnh khong 1.965 t ng, d kin c chi cho cc nhim v: 1. nh gi mc bin i kh hu, xy dng cc kch bn bin i kh hu v nc bin dng 38 t; 2. Xy dng v trin khai chng trnh khoa hc cng ngh v bin i kh hu 350 t ; 3. Tng cng nng lc t chc, th ch, chnh sch v bin i kh hu 104 t; 4. Nng cao nhn thc v o to ngun nhn lc 292 t 5. Tng cng hp tc quc t 50 t; 6. Xy dng b khung tiu chun tch hp vn BKH trong xy dng v thc hin cc n, d n pht trin kinh t-x hi 60 t; 7. Xy dng v trin khai cc k hoch hnh ng ng ph vi bin i kh hu 921t. Ngun vn d kin c huy ng t vn nc ngoi 50%; vn trong nc 50%, trong ngn sch trung ng khong 30%, ngn sch a phng khong 10%, thnh phn kinh t t nhn v cc ngun vn khc khong 10% 5. IV. D BO TC NG CA BIN DNG LN MI TRNG T NHIN

Khi mc nc bin dng, hu qu d thy nht l nhiu vng s b ngp. Nhng hu qu ca mc nc bin dng khng phi ch c ngp tnh. ng lc bin vng ven b v ca sng, sng v khi tip cn b s tc ng mnh hn ln ng b, bi triu v cc ca sng. B bin b xm thc v c s h tng ven bin b e da ln hn.
IV. 1. VNG DUYN HI MIN TRUNG

Vng duyn hi min Trung c cu to bi mt di t hp, b kp pha Ty bi dy Trng Sn v pha Bc, v vng cao Nguyn Nam Trung B (Ty Nguyn) v pha Nam, v pha ng bi Bin ng. Di t b chia ct bi nhiu nhnh ni Trng Sn vn ra n tn bin, v mt s con sng ngn m lu vc chui v pha Bin ng (Hnh 8). T vi thp k gn y, rng u ngun pha Ty b tn ph nhiu, a mo vng duyn hi Trung B tr nn ngy cng khng n nh, th hin r nht l st l cc i dc, lng cc h p b lp dn 6, cc cn l trn v l qut ra pha
Xem NGUYN NGC TRN, trin khai c hiu qu Chng trnh mc tiu quc gia ng ph vi bin i kh hu, Hi tho Tc ng ca bin i kh hu v nc bin dng ti Vit Nam do B Ti nguyn v Mi trng, y ban Khoa hc, Cng ngh v Mi trng ca Quc hi, T chc Bo tn thin nhin quc t (IUCN) v C quan hp tc pht trin ca an Mch (DANIDA) t chc ti Tp. H Ch Minh, 20-21/2/2009. http://www.nguoidaibieu.com.vn/Trangchu/VN/tabid/66/CatID/3/ContentID/63387/Default.aspx 6 tnh Bnh nh, theo bo co ca Ts. Lng th Vn v Th.s. Nguyn th Huyn, Khoa a l, i hc Quy Nhn, vic bi lng cc h cha, lm gim tui th ca cc h t 40 - 60% so vi mc thit k ban u ti cc h Hn G, h Th Thin (Ty Sn), h Ni Ging (Ph M), h Thch Kh (Hoi n). Cc h Vnh Sn, Hi
ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009
5

Bin ng. Lng sng, a mo cc ca sng thay i nhiu sau mi ma l. Hu qu ca cc cn bo, cc trn l qut i vi h tng c s l kh nng n 7. Vi mc nc bin dng, s khng n nh ca a mo cn s n t pha Bin ng ngha l n t hai pha ca di t hp min Trung. Nhng nm gn y, tnh hnh b bin b xm thc xy ra nhiu hn. Khc vi hu qu ca cc cn bo hay l qut thng xy ra vo ma ma bo hng nm, s e da ca bin dng ln h tng c s dc b bin theo ma, theo k triu v thng xuyn hn.
IV. 2. VNG NG BNG SNG CU LONG

ng bng sng Cu Long c hnh thnh vo khong 11000 nm tr li y. Cao trnh mt t tng i thp. Nn t yu. Trn nhiu vng kh rng, trong ng Thp Mui, T gic Long Xuyn, Bn o C Mau chng hn, nhiu ni cao trnh ch vo khong 20 30 cm. ng bng sng Cu Long nm cui lu vc mt con sng quc t, ph thuc (lng v cht) vo ngun nc t thng ngun v. T bao i nay, hng nm ng bng chu l vo ma ma, nhng li b kh hn v xm nhp mn vo ma kit. Ngun nc mt c phn b kh u v mc thy cp trong nhng thp nin gn y c nng cao nh mt sng rch, lch triu v knh mng mi o kh dy c. Ngun nc ngm c cung cp t Campuchia v ng Nam B. V pha bin, a bn chu s tc ng ca hai ch triu: Bin ng bn nht triu, v Vnh Thi Lan nht triu. Nhn tng th, ng bng sng Cu Long tip tc vn ra bin nhng s bi t v xi l thay i theo khng gian v thi gian; Phng thc qun c dc theo tuyn l, kinh, sng rch l mt c im ca ng bng. Ngoi hu qu ngp tnh v ng lc bin vng ven b v cn duyn, vng cc ca sng thay i, vi mc nc bin dng, ng bng sng Cu Long, ngp su hn, thi gian ngp ko di hn. Xm nhp mn s vo su hn, ngun nc ngt khan him hn. Ch thy vn, thy lc trn tng a bn v trn c ng bng s c nhng thay i, khin cho ng thi bi xi b sng, c lao, cn bi, bi lng ph sa trn h thng sng chnh v vng ca sng cng thay i. Vi nhng tc ng , cc yu t thy nng quyt nh c cu ma v, sinh thi thy vc, h sinh thi rng ngp nc (trong ng Thp Mi, T gic Long Xuyn v trong U Minh thng v h), ... chu tc ng mnh m, thm ch c ni e da c chnh s tn ti. ng bng sng Cu Long trc y rt t hng chu bo. Th nhng trong hai, ba thp k gn y s cn bo vo a bn nhiu hn, chm sau thng 10,
Sn, Vn Ph, Ni Mt, Ph Ninh, ng Tre cng ang din ra qu trnh bi lng lng h vi cc mc khc nhau. 7 T nm 1951 n 2007, thng k c 116 cn bo v p thp nhit i b vo min Trung, t Qung Bnh n Bnh nh, bng 37% s cn bo vo Vit Nam trong cng thi k. Cng bo ngy cng mnh, thi gian hot ng ca bo sm hn v kt thc mun hn, v tr b ca bo vo pha Nam tng dn l nhng iu c ghi nhn.
ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

thm ch sang c thng 12. C th, nm 1997 ng bng chu cn bo Linda v nm 2006 b ui bo Durion qut qua. L mt a bn giao thoa, tranh chp gia qu trnh sng v qu trnh bin, ng bng sng Cu Long ch i s ng u vi N tnh hung nc t thng ngun chy v, v M tnh hung mc nc bin dng (Hnh 11). Ni mt cch gin lc, chng ta c CMN kch bn thy vn thy lc cn m phng d bo cc kch bn ti nguyn nc tng ng trong bi cnh bin i kh hu ton cu. Chng ta s tr li k hn nhng tc ng ln mi trng t nhin v s cn thit phi nh lng nhng thay i s xy ra trong cc phng n bin i kh hu v mc nc bin dng nh l mt nhim v m CTMTQG nu ln.
V. D BO CC TC NG V KINH T - X HI V.1. VNG DUYN HI MIN TRUNG

Do tnh khng n nh ca a mo, hn nhng a bn khc, vng duyn hi min Trung tc ng v mt t nhin v kinh t x hi gn cht v trc tip vi nhau, t pha i ni pha Ty cng nh t pha Bin ng. Nhng a bn b nh hng mnh nht l cc ng bng ven bin v cui cc con sng, ni mt dn s rt cao v phi chu sc p t hai pha bin v ni. Sa cu (thnh phn c gii), ph ca t, xm nhp mn thay i s nh hng n nng sut v sn lng cy trng. Kt cu h tng kinh t k thut, x hi, vn ha v du lch tp trung phn ln vng ng bng v ven bin, cc cng bin xy dng dc min Trung s chu s uy hip mnh m t mc nc bin dng. Nhn tng th, kinh t - x hi vng duyn hi min Trung s chu s tc ng trn cc mt: - Bin ng v mt t nhin tc ng ln kt cu h tng, ln kinh t bin v du lch; sc ht u t cho cc khu vc II v khu vc III ca nn kinh t s b nh hng trong mt chng mc nht nh. - Xy dng v bo v kt cu h tng tn km hn; - S din ra s dch chuyn dn c, lao ng, cc th v c s kinh t trong ni vng t vng thp ln vng cao, v ra ngoi vng. Bin ng ny, n lt n, c th tc ng n s n nh a mo nu khng tnh ton v chun b k v tr cc a bn tip nhn. Khi ngi dn cha an c th kh m thot ngho mt cch bn vng, v cng kh vn ti lc nghip. Nhng bin ng su sc v mi trng t nhin v v kinh t-x hi nu ln trn y c nh hng n s bn vng ca s pht trin ca vng duyn hi min Trung, m cn i vi c nc trong chng mc m kt cu h tng ni lin Bc Nam hin nay u i qua vng ny.
V.2. VNG NG BNG SNG CU LONG
ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

Da trn cc kt qu iu tra c bn tng hp m Chng trnh khoa hoc cp nh nc iu tra c bn tng hp vng ng bng sng Cu Long tin hnh trong cc nm 1983-1990 8, v i chiu vi thc t sn xut, kinh t-x hi, ng bng sng Cu Long gm c ba tiu vng : tiu vng m qu trnh sng chim u th (A), tiu vng ni qu trnh bin chim u th (C), v tiu vng chu nh hng ca c hai qu trnh sng v bin (B). (Hnh 7). C th d bo nh tnh tc ng ca mc nc bin dng ln ba tiu vng nh sau. Tiu vng ni nh hng ngun chim u th (A) l cc tnh gip bin gii Cam-pu-chia, l ni hai nhnh sng Mkng v sng Bassac i vo lnh th Vit Nam v l sng Mkng trn b v trn ng vo ng bng sng Cu Long. Vi kch bn ngun nc t thng ngun chy v ng bng nh hin nay, tiu vng ny chu tc ng v mi trng t nhin ca mc nc bin dng nhng khng mnh nh hai tiu vng B v C. Do qu trnh bin mnh ln do bin dng, ranh di ca tiu vng s li v pha ngun, su ngp vo ma l s su hn v thi gian ngp cng c th ko di hn. Bi l b sng, cn bi hot ng mnh hn. V mt kinh t-x hi, khu vc I ca nn kinh t bin ng nhng vic khc phc khng qu kh, v ch yu vn cn l cc h canh tc nc ngt. C cu ma v, h thng canh tc c th xy ra ti mt s a bn v s iu chnh cc cng trnh thy li nhng a bn ny l cn thit. Khu vc II v khu vc III ca nn kinh t c th nhn phn dch chuyn u t v pht trin th t hai vng B v C. Mt dn s v qu trnh th ha chu tc ng t s dch chuyn mt phn dn c, lao ng v cc c s kinh t ca hai vng B v C. Tiu vng ni nh hng bin chim u th (C) y l vng duyn hi ca cc tnh gip vi Bin ng v Vnh Thi Lan. Tiu vng ny chu tc ng v mi trng t nhin ca mc nc bin dng trc tip nht. H sinh thi bi triu v rng ngp mn qua gnh chu cc tc ng s th hin vai tr m gim sng, phng h v gi t. Tnh hnh xi l ng b s mnh hn. Tnh hnh bi lng cc ca sng s thay i. ng ranh vi tiu vng (B) s b y ln v pha ngun. Quy hoch thy li, chng trnh ngt ha vng trung tm Bn o C Mau, chng trnh bao ven bin cn c tnh ton li vi nhng tham s mi ca phn vng thy vn thy lc trong ng bng. V mt kinh t - x hi, khu vc I ti y, thch ng t trc vi iu kin ngp theo triu v nhim mn hu nh quanh nm, s thay i theo hng kinh t nc mn l chnh. Vng sn xut la s b thu hp lai. Khu vc II, khu vc III v i sng, sinh hot ca ngi dn s kh khn hn do ngp tng v khan him ngun nc ngt. Ngun nc ngt ti y ch trng ch vo nc ma v nc ngm. u t cho c s h tng tn cao v bo v cng trnh s tn km khng t. V nhng l do , mt b phn dn c c th s dch chuyn ra ngoi tiu vng. Vn ln nht ca tiu vng l bo v cc thnh qu ca lao ng qu kh.
8 Chng trnh khoa hc k thut cp nh nc iu tra c bn tng hp vng ng bng sng Cu Long. Bo co tng hp ca Chng trnh ng bng sng Cu Long, Ti nguyn, Mi trng, Pht trin, NGUYN NGC TRN ch bin, y Ban Khoa hc v K thut nh nc, 1991, H Ni.

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

Tiu vng chu nh hng hn hp bin v ngun (B) y l a bn th hin r rt nht s giao thoa, tranh chp v i n mt th cn bng gia hai qu trnh sng v bin. Cng vi kch bn ngun nc t thng ngun chy v ng bng nh hin nay, tiu vng chu s tc ng v mi trng t nhin mnh dn theo hng t ngun ra bin v qu trnh bin mnh ln. Din tch ca tiu vng b thu hp li. nh hng n kinh t - x hi tiu vng ny rt to ln do y l vng tp trung dn c th, c nhiu c s kinh t quan trng, m sinh hot v cc hot ng kinh t-x hi cho ti nay u da vo ngun nc ngt di do hu nh quanh nm. i vi khu vc I, mt s a bn gip vi tiu vng (C), cc h thng canh tc trn nn nc ngt nh canh tc la, vn cy n tri b tc ng v mt nng sut, v din tch canh tc; chn nui gia sc gia cm gim mnh; din tch nui trng thy sn nc ngt b thu hp do b nc l v mn ln ln. Khu vc II, khu vc III, th v dn c b nh hng v c th b xo trn kh nhiu. Mt b phn s dch chuyn v tiu vng A hoc ra ngoi vng do thiu ngun nc ngt, do ngp lt hoc do xy dng kt cu h tng cp nc ngt v chng ngp qu tn km. Cng v nhng l do ny, sc thu ht u t kh s cng kh. Nhn tng th, kinh t - x hi vng ng bng sng Cu Long s chu s tc ng trn cc mt: Bin ng trong sn xut : Nu khng c ging mi chu c mn, kinh t la v kinh t vn s gim st; kinh t bin s tng trng nhanh nhng cha chc s b p li hai s st gim trn; u t trong lnh vc cng thng nghip cng kh thu ht hn. Xy dng kt cu h tng tn km cng tn km hn. Bin ng v phn b dn c, th v cc trung tm, c s kinh t s din ra s dch chuyn trong ni vng v ra ngoi vng ng bng sng Cu Long.

Nhng bin ng v mi trng t nhin v v kinh t-x hi nu ln trn y s nh hng n s pht trin bn vng ca ng bng sng Cu Long nu khng kp thi c s ng ph thch hp. 1. Cuc sng ca hng chc triu ngi dn s gp nhiu xo trn ln; 2. Vai tr va la ca c nc, ngun ng gp quan trng cho tng kim ngch xut khu v ngn sch nh nc m ng bng sng Cu Long ang m nhim s chu thch thc nghim trng; 3. Nhiu kha cnh v an ninh quc phng s c t ra, trc tin l an ninh lng thc cho c nc. Xin c nhc li rng nhng d bo tc ng trn y nm trong kch bn ngun nc sng Mkong t thng ngun v nh hin nay. Nu ngun nc ny thay i theo mt kch bn bt li cho cc nc h lu, c bit i vi Vit Nam tn cui ngun, th nhng thch thc s gp cn ln hn nhiu. Mt cng
ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

10

c m hnh ha c th m phng bc tranh thy vn thy lc, v cc tc ng ny sinh, do l khng th thiu.

VI. NHNG NHIM V CN TRIN KHAI

ng ph vi bin dng l mt nhim v c tm quan trng hng u v nhiu mt kinh t-x hi, an ninh quc phng chng nhng ca vng Duyn hi min Trung v ca ng bng sng Cu Long m cn ca c nc. Bin dng l mt qu trnh tim tin. Nu nhn loi khng c bin php ngn chn quyt lit s bin i kh hu quy m ton cu, qu trnh mc nc bin dng s din ra ngy cng nhanh. Do vy cn c s chun b ng ph ng mc v ngay t by gi. Tng kt t nhiu a bn trn th gii, c ba cch ng ph vi mc nc bin dng: bo v (hay chng , ng u), thch nghi v rt lui v pha sau. Ba cch ny u p dng i vi cc i tng: cc cng trnh kin c, h thng sn xut nng nghip, v cc h sinh thi, c bit cc h sinh thi m ly. Khng c mt cch ng ph duy nht cho mi i tng, mi ni, mi lc. ng ph tt nht cn nm r tnh hnh c th ca a bn, kh nng bo v c hay khng, tnh kh thi v hiu qu tng hp kinh t, x hi, vn ha ca phng n ng ph. ng ph khng th ring l tng tnh, tng ngnh m phi theo quy lut t nhin, kinh t-x hi, mc ch v yu cu ca s ng ph. Yu cu i vi ng ph l gn gi ti a trong chng mc c th c, thnh qu ca lao ng qu kh, sinh mng, ti sn v i sng ca nhn dn, v v s pht trin bn vng. Chnh v vy, phi tranh th thi gian iu tra nghin cu trn tng a bn b e da, iu g s n tng ng vi cc phng n bin i kh hu v mc nc bin dng, t chun b phng n ng ph tt nht. ng ph c hiu qu vi BKH v MNBD, theo chng ti cn: + Hiu r mi quan h h thng v c ch tc ng gia kh hu v cc yu t lin quan n s sng v sn xut, v s th hin trn mt vng lnh th (Hnh 9); + Hin trng mi trng t nhin v hot ng kinh t v i sng x hi trn vng lnh th ; + D bo cc kch bn BKH v MNBD cng nh cc kch bn nc t thng ngun v; + nh lng cc tc ng v t nhin v kinh t-x hi trn tng tiu vng; + xut cc phng n ng ph c hiu qu nht trong vng lnh th, theo thi gian trong tng kch bn c ch n s dng cc cng ngh mi thch hp. Theo cc cng b mi nht c c, kch bn mc nc bin dng vo nm 2100 i vi Vit Nam l 0,69 mt theo IPCC (2007); l 1 mt theo WB (2007). Theo B Ti nguyn v Mi trng (2008) mc nc bin dng nm trong khong gia 0.74 mt (gii hn di) v 1 mt (gii hn trn); Nhit trung bnh
ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

11

Vit Nam c th tng 3oC vo nm 2100; Lng ma c xu th bin i khng ng u gia cc vng, c th tng (t 0% n 10%) vo ma ma v gim (t 0% n 5%) vo ma kh. Tnh bin ng ca ma tng ln. V pha thng ngun, chc chn Thi Lan, Lo, Campuchia s s dng ngun nc sng Mkng nhiu hn cho thm canh v tng v trong thi gian ti. Nhiu p thy in c d kin xy dng trn lu vc sng Mkng (Hnh 10), trong 4 p thy in trn t Trung Quc c hon thnh v i vo vn hnh 9. gp phn vo vic chun b ng ph, xin gi mt s nhim v cn trin khai di y: (1) Lm cho c x hi nhn thc y v tnh tt yu Vit Nam phi ng ph vi bin i kh hu v mc nc bin dng, v tc ng ca n, t t nhin n kinh t, x hi v an ninh quc phng. Nhn thc v cc tc ng ca bin i kh hu phi ton din v ton cu, nhng cn c lin h n tng a bn hoch nh hnh ng c th ph hp vi bi cnh v quy lut chung. (2) Xc nh v tin hnh sm nhng ni dung nghin cu trin khai cn thit trong t lin, b bin v vng cn duyn, v ngoi bin khi, lm c s khoa hc cho cc quyt nh ng ph vi cc tnh hung BKH v MNBD. + Lp bn a hnh t l ln ca cc vng ven bin, cc vng trng; lp bn cc vng a mo khng n nh do ph rng v do bin dng. Hin nay c bn ngp BSCL ng vi cc mc nc bin dng t 1 mt n 5 mt. Nhng bn ngp s c ch hn nu cc MNBD nhuyn hn v MNBD t 20 n 40 cm tc ng rt nhiu n BSCL 10. + c th tin on nhng g c th xy n trong CMN kch bn BKH v MNBD, vic xc lp, la chn cc cng c m hnh ha m phng l khng th thiu. + Phn vng thy vn - thy lc cc tiu vng theo cc kch bn thy vn thy lc; m phng cc tc ng v t nhin, kinh t-x hi phc v cho vic ng ph trn tng a bn trong tng kch bn. Trn c s tnh ton thi gian ngp, su ngp, qu trnh xm nhp mn, cht lng nc mt. T ng ha cc tnh ton ny v tch hp cc kt qu i n bn ti nguyn nng nghip phc v cho vic xc nh c cu ma v. + Phn nh cc tiu vng A, B, C ca ng bng sng Cu Long; d bo cc tc ng v t nhin, kinh t, x hi trn tng a bn trong tng phng n mc nc bin dng t hoch nh vic ng ph;
9 l cc p thy in Manwan (cng sut 1500 MW, tng lng nc tr 258 triu m3), Dachoshan (1350 MW, 240 triu m3), Jinghong (1500 MW, 230 triu m3) v Xiaowan (4200 MW, 9800 triu m3). Theo cc chuyn gia cc nc, cc p ny, nht l p Xiaowan l mt thch thc ln i vi cc nc trong h lu vc sng Mkng. 10 Trong Sea level rise affecting the Vietnamese Mekong delta: Water elevation in the flood season and implications for rice production, Climatic Change 66: 89107, 2004.Kluwer Academic Publishers Netherlands, cc tc gi REINER WASSMANN, NGUYEN XUAN HIEN, CHU THAI HOANH and TO PHUC TUONG, tnh ton tc ng ca mc nc bin dng 20cm v 45cm ng u nh nhau gia Bin ng v Vnh Thi Lan, n sn xut nng nghip BSCL.

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

12

+ Nghin cu cc ging cy con, c bit cc ging la c gien chu mn cao, cao thn, ...; Th nghim nhng h thng sn xut nng nghip c hiu qu kinh t cao v bn vng, ph hp vi bi cnh mi trong tng tiu vng; + D bo cc cng trnh trong kt cu h tng b e da do bin dng. Hp l ha h thng giao thng thy b, kt hp vi cc nhim v xy dng cm, tuyn dn c v thy li; + Nng cao nng lc xy dng nhm hn ch xm thc b bin, xy dng trn nn t yu, b ngp nc vi nhng cng ngh mi v cc vt liu nh, chu ti trng cao, bn trong mi trng nc l v mn; + xut nhng m hnh cng nghip ha trong bi cnh mi (din tch t khng b ngp gim, khan him nc ngt, ...) v s pht trin bn vng; + xut cc phng thc qun c thch hp vi tp qun v bi cnh mi. Ngoi phong thc qun c trong bao (nh Sa-ri), trong cm dn c vt l, nghin cu hin i ha nh sn, thit k cc nh ni v khu dn c ni l nhng vic cn trin khai; + D bo cc lung dch chuyn dn c v lc lng sn xut khc; d kin cc a bn c th ti b tr; + Xy dng mt chng trnh nghin cu bin di tc ng ca MNBD, nht l vng ca sng, nghin cu bin ng ca ng b, xc nh nhng vng a mo n nh, bn n nh, khng n nh l ti cn thit b tr ng v tr cc cng trnh. (3) Pht huy v o to ngun nhn lc: + Chng trnh mc tiu quc gia ng ph vi bin i kh hu cn pht huy i ng cn b khoa hc hin c thng qua mt chng trnh khoa hc v cng ngh i t d bo, n m hnh ha v m phng, v tm cc bin php thch hp nhm tch cc khc phc cc thch thc; + Thit lp cc trng i hc cc khoa, b mn o to lin thng v lin kt t hi dng hc, a cht, ng lc hc ven bin v vng ca sng, ton ng dng v c hc i su v bin i kh hu v bin dng nhm o to mt ngun nhn lc cho lu di cho t nc; + o to thng qua ging dy v thng qua nghin cu thc hin cc ti m thc t t ra. (4) V mt qun l nh nc: + Xy dng c s d liu (bn , s liu, nh v tinh phc v cho cng tc ng ph vi bin i kh hu v bin dng) hoc xy dng danh mc cc d liu hin c cc c quan v quy ch s dng chung cc d liu ny. + C chng trnh bo v v trng rng u ngun, rng ngp mn, rng phng h ven bin; + Thng k s h v s dn hin ang c tr dc b bin min Trung nhng ni b e da xm thc, v cn c b tr n ni c tr mi an ton trn tng cao m khng lm tn hi n s n nh ca a mo;

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

13

+ Xc nh cc a bn c tr mi tim nng, m hnh canh tc v kt cu h tng; + Qun l nghim vic khai thc v bo v cc tng nc ngm ngt ng bng sng Cu Long; + Tng kt vic xy dng cc cng bin trong thi gian qua dc duyn hi min Trung; xut xy dng ng b mt s cng bin nc su, c che chn tt, tn ti bn vng; + Cn quy nh t nay mi quy hoch, d n nhng vng ven bin, ca sng u phi tnh ti yu t n nh ca a mo v yu t bin dng mt cch tng minh; + Cn r sot li cc quy hoch tng th v quy hoch ngnh ti cc a bn phi i mt vi bin dng; + Cn c tm nhn v quy ch phi hp hnh ng lin ngnh, lin vng, trung ng-a phng (nht l gia ng bng sng Cu Long v ng Nam B, gia Duyn hi min Trung vi Ty Nguyn, ...) ch ng c l trnh bin s dch chuyn mt b phn ngun lc mt cch t pht tr thnh s phn b li lc lng sn xut. Thch thc ca bin i kh hu v mc nc bin dng chnh l thi c thc y cc thit ch Nh nc nng cao cht lng ca s phi hp trong khi thc hin chc nng qun l nh nc ca mnh, v mt khc suy tnh su sc hn na vic qun l kinh t theo vng lnh th. + Mi quy hoch cn c phn bin nghim tc, c bit cc quy hoch cc vng duyn hi v cn duyn, cc cng trnh u t t vn ngn sch nh nc ti nhng a bn c d bo c nhiu kh nng b tn thng do mc nc bin dng, bo m cng trnh bn vng, t hiu qu tng hp cao. (5) y mnh hp tc quc t kp thi c thng tin, s liu c cp nht lin quan n bin i kh hu v mc nc bin dng Vit Nam; hp tc trong cng tc o to ngun nhn lc v hp tc trong iu tra v nghin cu nhng ti khoa hc t ra Bin ng, cho khu vc v th gii. Mkng l mt con sng quc t. Vit Nam l quc gia cui cng h lu. Trong bi cnh bin i kh hu v mc nc bin dng, bo v quyn li quc gia i vi s dng nc sng Mkng thng ngun ng vi quy nh ca lut php quc t l mt nhim v hng u ca Nh nc m trc tin l y ban quc gia sng Mkng. Cc kt qu iu tra nghin cu cn thit l mt cng c mnh m phn, bo v quyn li chnh ng ca quc gia. (6) Vit Nam tham gia Ngh nh th Kyoto, Cng c quc t v a dng sinh hc v nhng iu c quc t khc c lin quan. V vy, v mt i ni, thc thi cc ni dung c cp trn y, cn th ch ha cc chnh sch lin quan n gim thiu bin i kh hu v bin dng v cc h qu ca chng vo cc lut v b lut. Gim st vic thc thi php lut ban hnh. V mt i ngoi, cn trin khai hp tc quc t v s pht trin bn vng ca quc gia, ca khu vc v ca c hnh tinh./.

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

14

Hnh 1. Din bin ca nhit trung bnh ton cu t nm 1860 n nm 2000

SST Land

Hnh 2. Nhit khng kh mt t v nhit mt bin t nm 1860 n nm 2000

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

15

D bo kh hu ton cu v mc nc bin dng trong th k XXI

Hnh 3. D bo kh hu ton cu v mc nc bin dng trong th k XXI

Hnh 4. D bo mc nh hng ca mc nc bin dng n cc chu th trn th gii

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

16

H.5. Bin i nhit nc bin b mt H.6. Bin i ca mc nc bin trong khu vc ng Nam trong khu vc ng Nam

Hnh 7. S ba tiu vng sinh thi-kinh t ca BSCL di tc ng ca bin dng

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

17

Hnh 8. Di t hp vng Duyn hi min Trung nhn t v tinh

Hnh 9. Mi quan h h thng gia Kh hu, Nc, Nng lng, Nng nghip, a dng sinh hc v Sc khe cn c lm r, nh lng ha c cng tt, trn mi a bn

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

18

Hnh 10. Bn lu vc sng Mkong v v tr cc p trn sng (theo MRC)

Hnh 11. Chu th sng Mkong nm trong lu vc v di tc ng ca bin i kh hu v mc nc bin dng

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

19

Hnh nh mt s ni dung khoa hc cn trin khai

nh gi ti nguyn nng nghip ca BSCL trong bi cnh mi

Ngun: CT 60-B

Phng thc qun c no s thch hp?

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009

20

ng ph vi bin i kh hu v bin dng Nguyn Ngc Trn, 24/6/2009