Professional Documents
Culture Documents
Ch :
V php i x ng tm v php t nh ti n
Nh ta bi t :php i x ng tm, i x ng tr c, t nh ti n hay php quay
u l cc tr ng h p c bi t c a php d i hnh.
V y nghin c u su h n v php i x ng tm v php t nh ti n
tr c tin ta s nghin c u s l c m t s v n c a php d i hnh .
I Php d i hnh
1, nh ngha
M t php bi n hnh f : E
2
E
2
c g i l
m t php d i hnh .
V i M,N b t k thu c E
2
, g i f(M)=M;
f(N)=N th ta lun c MN=MN.
Nh n xt :
-Php ng nh t l m t php d i hnh
-N u f l m t php d i hnh th f cng l 1 php d i hnh
N
M
M
I
N
M
N
V
2. Tnh ch t
Gi s f l php d i hnh f : E
2
E
2
V i A,B,C E
2
gi s f(A )=A; f(B)=B; f(C)=C
nh l 1 : (Tnh ch t c ng tuy n)
Php d i hnh bi n 3 i m A,B,C th ng hng (v i B n m gi a A v C)
thnh ba i m A,B,C th ng hng (v i B n m gi a A v C).
V y A,B,C th ng hng v B n m gi a A v C
Ta ch ng minh A,B,C th ng hng A ,B ,C cng th ng hng
V B n m gi a A v C nn A,B,C th ng hng AB+BC=AC (2)
H qu 2 :
Php d i hnh bi n 1 tam gic thnh 1 tam gic b ng n,bi n 1 gc thnh 1 gc b ng
n,bi n 1 ng trn thnh 1 ng trn b ng n v i tm ng trn ny bi n thnh
tm ng trn kia.
H qu 1 :
Php d i hnh bi n 1 ng th ng thnh 1 ng th ng ,bi n 1 tia thnh 1 tia, m t
ph ng thnh m t ph ng ,bi n 1 o n th ng thnh 1 o n th ng b ng n
Do f l php d i hnh nn
'
AB=AB
BC=BC
CA=CA
(1)
Theo (1) v (2) ta c AB +BC=AC
I
C
A'
C'
A
B
B'
nh l 2 :Tch c a 2 php d i hnh l 1 php d i hnh
Ch ng minh :
Cho f : E
2
E
2
; g : E
2
E
2
l 2 php d i hnh
Xt A,B b t k E
2
gi s
'
f(A)=A
f(B)=B
v
'
g(A)=A
g(B)=B
V f v g l 2 php d i hnh nn
'
AB=AB
AB=AB
AB=AB
Ta c: g o f (A) = g(f(A)) = g(A) = A
g o f (B) = g(f(B)) = g(B) =B th a mn AB=AB
g o f l 1 php d i hnh
-Tch c a n php d i hnh l 1 php d i hnh
-Tch c a1 php d i hnh f v i php o ng c c a n l m t php ng nh t
H qu :
nh l 3 :Tch cc php d i hnh c tnh ch t k t
h p
Ch ng minh :
h
g
M
M'
M''
M'''
Gi s f,g,h l cc php d i hnh
Ta c n ch ng minh ( f o g) o h =f o(goh)
Gi s h : E
2
E
2
; g : E
2
E
2
; f : E
2
E
2
M | M M| M M| M
Ta c : (f o g) o h (M) = (fog)(h(M)) = fog(M)
= f(g(M))
= f(M) = M (1)
L i c : f o(g o h)(M) = fo(goh)(M) = fo(goh(M)) = fo(g(h(M))) = f(g(M)) = f(M) = M (2)
T (1) v (2) ta c (fog)oh = fo(goh)
- Ta c tch 2 php d i hnh l 1 php d i T p cc php d i hnh ng kn v i
php ton cho.
- T p cc php d i hnh c tnh ch t k t h p ( nh l 3)
nh l 4 :
T p h p cc php d i hnh l p thnh 1 nhm cc php bi n hnh v i php
ton l tch cc php bi n hnh
Ch ng minh :
- T p cc php d i hnh c p h n t n v l php d i hnh ng nh t id
A
v: fid
A
= id
A
f = f
Th t v y : gi s php d i hnh f: E
2
E
2
M M : MN=MN
N N
Ta c f o id
A
(M) = f(id
A
(M)) = f(M) = M
id
A
o f (M) = id
A
(f(M)) = id
A
(M) = M
f o id
A
= id
A
o f
- M i php d i hnh f u t n t i php d i hnh o f
-1
sao cho:
ff
-1
= f
-1
f = id
A
T p h p cc php d i hnh l p thnh 1 nhm
H qu :
-
Php d i hnh b o t n tch v h ng c a 2 vct
-Php d i hnh b o t n s song song c a 2 ng th ng ,2 m t ph ng , ng th ng
v m t ph ng ,b o t n t s c a 2 o n th ng cng ph ng
3, Bi u th c t a ( trong m t ph ng )
Trong E
2
v i h t a cc vung gc, ch n m c tiu tr c chu n {O;E
1
,E
2
}
V i
OE
1
=
e
1
;
OE
2
=
e
2
Cho php d i hnh f : E
2
E
2
M M
Gi s O= f(O) ; E
1
= f( E
1
) ; E
2
= f ( E
2
)
Ta nh n th y { O; E
1
, E
2
cng l 1 m c tiu tr c chu n.
Gi s O| (1) = (x
o
,y
o
)
Gi s
e
1
| {
e
1
,e
2
= (a,b) ;
e
2
| {
e
1
,e
2
= (c,d)
Ta c
OO = x
o
e
1
+ y
o
e
2
;
e
1
= a
e
1
+ b
e
2
;
e
2
= c
e
1
+ d
e
2
A =
.
|
,
` a
c
b
d
A
T
=
.
|
,
` a
b
c
d
Bi u th c t a c a php d i hnh l :
'
x=ax+cy+x
o
y=bx+dy+y
o
(I)
V
e
1
2
=
e
2
2
= 1 v
e
1
.
e
2
= 0 suy ra
'
a
2
+b
2
=1
c
2
+d
2
=1
ac+bd=0
(1)
V y (I) l ph ng trnh c a php d i hnh th a mn i u ki n (1)
Nh n xt : f l php d i hnh A l ma tr n tr c giao |A.A
T
| =1
|A|=1 ho c |A|= -1
V i |A|=1 suy ra f l php d i hnh ( xt trn)
V i |A|= -1 suy ra f l php ph n d i hnh v cng c tnh ch t nh xt trn
Sau y ta s nghin c u c th 2 php d i hnh c bi t trong m t
ph ng v khng gian l php t nh ti n v php i x ng tm .
Trong m t ph ng P cho vc t
v , php bi n hnh bi n m i
i m M thnh i m M sao cho
MM =
v c g i l php
t nh ti n theo vc t
v .
KH: T
v
(Vct
v c g i l vct t nh ti n , T
v
(M) = M )
1, nh ngha (Trong m t ph ng)
v
M
' MM
uuuuur
' MM v
uuuuur r
Nh n xt:
- Php t nh ti n hon ton xc nh c khi bi t vc t t nh ti n
- Khi
v =
0 th php t nh ti n T
0
l 1 php ng nh t
II- Php t nh ti n
A Php t nh ti n trong m t ph ng
Trong m t ph ng P cho vc t
v , php bi n hnh bi n m i
i m M thnh i m M sao cho
MM =
v c g i l php
t nh ti n theo vc t
v .
KH: T
v
(Vct
v c g i l vct t nh ti n , T
v
(M) = M )
1, nh ngha (Trong m t ph ng)
v
M
' MM
uuuuur
' MM v
uuuuur r
Nh n xt:
- Php t nh ti n hon ton xc nh c khi bi t vc t t nh ti n
- Khi
v =
0 th php t nh ti n T
0
l 1 php ng nh t
II- Php t nh ti n
A Php t nh ti n trong m t ph ng
M
M
v
2,Tnh ch t
Tnh ch t 1 : Php t nh ti n l php d i hnh
Ch ng minh
Gi s T
v
: E
2
E
2
V i M, N b t k thu c E
2
: T
v
(M) = M ; T
v
(N) = N.
Ta c :
'
MM=
NN=
MM =
NN
=>
MN =
MN
+NN =
MN
+MM =
MN
MN =
MN
V php t nh ti n cng b o ton kho ng cch gi a 2 i m b t k php t nh
ti n l php d i hnh.
Nh n xt : Php t nh ti n c m i tnh ch t c a php d i hnh
Ch : - N u vc t t nh ti n
v =
0 th khi php t nh ti n tr thnh
. php ng nh t.
3. Tnh ch t.
Tnh ch t 2 : Qua php t nh ti n bi n 3 i m th ng hng thnh 3 i m
th ng hng v b o ton kho ng cch v th t gi a cc i m.
H qu :
Qua php t nh ti n bi n ng th ng thnh ng th ng.
Qua php t nh ti n bi n o n th ng thnh o n th ng b ng n.
Qua php t nh ti n bi n tia thnh tia.
Qua php t nh ti n bi n gc thnh gc b ng n.
Qua php t nh ti n bi n d ng trn thnh ng trn b ng n.
C
A
B
C
B
A
v
r
A
B
v
r
A
B
O
x
v
r
O
x
O
x
y
v
r
O
x
y
O
r r
O
v
r
r=r
Tnh ch t 3 : N u php t nh ti n theo vc t
0 bi n M M th ta
cng c php t nh ti n bi n M M v i vc t t nh ti n l
-v.
V y ta c T
-1
v
= T (
-v ) T
-1
v
.T (
-v ) = e (l php ng nh t)
Tnh ch t 4 : Qua php t nh ti n theo vc t
0 th cc ng th ng nh n
vct
v lm vct ch ph ng u bin thnh chnh n.
Ch : Cc im ca ng thng trong tnh cht 3 khng phi l im kp.
Tnh cht 5 Tch ca 2 php tnh tin T
a
v T
b
l 1 php tnh tin vi vct t nh
titin bng
a +
b .
Chng minh
Gi s T
a
(M) = M ; T
b
(M) = M suy ra
a =
MM v
b =
MM
Suy ra (T
b
T
a
) (M) = T
b
(T
a
(M)) = T
b
(M) = M
Ta c:
MM =
MM +
MM =
a +
b
Vy T
b
T
a
l php tnh tin theo vct
a +
b .
Tht vy : ta c tch ca 2 php tnh tin T
a
, T
b
l 1 php tnh tin T
a +
b
= T
b
oT
a
- Do php cng vc t c tnh ch t kt hp v giao hon nn php ton tch hp
thnh cc php tnh tin c tnh cht giao hon v kt hp.
- Php tinh tin T
0
l php ng nht ( n v ca nhm cng )
- Php tnh tin (T
a
)
-1
= T
-a
tha mn T
a
+ T
-a
= T
0
Suy ra tp hp cc php tnh tin lp thnh 1 nhm giao hon.
Tnh ch t 6 : T p h p cc php t nh ti n l p thnh 1 nhm giao hon.
Ch ng minh
Tnh cht 7 : Qua php t nh ti n m i ph ng u b t bi n, ngha l
qua php t nh ti n bi n ng th ng a thnh ng th ng a th ho c a//a
ho c a trng v i a
Ch :
+ a a khi
v =
0 hoc
v l vtcp ca ng thng a.
+ Bi ton lin quan n ph ng c th s dng T
v
M , M thay i nh ng ph ng MM khng i .
v
r
u
a
a
a
3. Bi u th c t a c a php t nh ti n ( trong ph ng)
Trong E
2
chon mc tiu trc chun { O ;E
1
, E
2
(1) vi
OE
1
=
e
1
v O
E
2
=
e
2
Cho T
v
: E
2
E
2
sao cho ' MM
uuuuur
=
v = (a,b)
M | M
Gis T
v
(O )= O suy ra
OO =
v O| (1) = (a,b) A =
.
|
,
`
a
b
Ta c :
v
(
e
i
) =
e
i
( i = 1,2 ) A =
.
|
,
`
1
0
0
1
A
T
=
.
|
,
`
1
0
0
1
Suy ra biu thc ta ca T
v
l : x= A
T
x + [ ] a hay
'
x
1
=x
1
+a
x
2
=x
2
+b
.
4, Du hiu gii bi ton bng php tnh tin.
- Cho
v bit trc.
- Cho 1 cp im A, A t ng ng.
- Hnh bnh hnh ( vi 1 cnh c nh)
- Trong hnh hp
B Php t nh ti n trong khng gian.
1. nh ngha : Trong E
3
cho
0 .V i M E
3
ta xc nh
M sao cho
MM =
u , khi ta ni M l nh c a M trong php
t nh ti n theo
u (
u c g i l vc t t nh ti n) . KH T
u
Nh n xt : Trong E
3
cho 1 hnh (H).T p h p nh c a m i i m
thu c (H) qua T
u
l p thnh 1 hnh (H) c g i l nh c a hnh
(H) qua T
u
.
2.Tnh ch t
Php t nh ti n trong khng gian c y nh ng tnh ch t t ng t nh trong
php t nh ti n trong m t ph ng. Ngoi ra cn c 1 s tnh ch t khc nh sau:
Tnh ch t 1 : N u A , B l nh c a 2 i m A,B qua php t nh
ti n T
u
th
AB =
AB
H qu : Php t nh ti n bi n
- M t a gic ph ng thnh 1 a gic ph ng c cc gc v cc
c nh t ng ng b ng nhau.
- M t c u (O,R) thnh m t c u (O,R)
Tnh ch t 2 : Php t nh ti n T
u
bi n 4 i m n m trong 1 m t ph ng thnh 4 i m
n m trong 1 m t ph ng.
Ch ng minh : Ta xt A,B,C,D l 4 i m n m trong (P) v gi s 3 i m A,B,C khng
th ng hng. K hi u : A,B,C,D l nh c a cc i m A,B,C,D qua T
u
. G i (P) l
m t ph ng i qua A,B,C ( v A,B,C khng th ng hng ). Ta s ch ng minh D thu c
(P).
Th t v y : t n t i cc s th c x,y sao cho
AD
=x.AB +
y.AC .
V
AD
=AD ;
.AB
=AB ;
AC =
AC
Do
AD
=x.AB
+y.AC D (P)
H qu : Php T
u
bi n
- M t ph ng (P) thnh (P) sao cho (P) // (P) ho c (P) (P)
- Gc nh di n thnh gc nh di n b ng n.
- Mi n a gic thnh mi n a gic .
- Hnh trn (O,R) thnh (O,R)
- Hnh tr trn xoay (T) thnh hnh tr trn xoay (T)
- Hnh nn trn xoay (N) thnh hnh nn trn xoay (N)
3,Biu thc ta
Trong E
3
chn mc tiu trc chun { O;E
1
,E
2
,E
3
} (1)
Vi
OE
1
=
e
1
;
OE
2
=
e
2
;
OE
3
=
e
3
T
v
: E
3
E
3
: M M sao cho
MM =
v =(a,b,c)
Gi s T
v
(O)=O
OO =
v =(a,b,c) O|(1) = (a,b,c) .Suy ra [m] =
.
|
,
`
a
b
c
Ta li c :
v
(
e
i
)=
e
i
vi i= 1,2,3
Suy ra A=
.
|
,
`
1
0
0
0
1
0
0
0
1
A
T
=
.
|
,
`
1
0
0
0
1
0
0
0
1
Vy biu thc ta ca T
v
l x= A
T
x + [m] hay
'
x
1
=x
1
+a
x
2
=x
2
+b
x
3
=x
3
+c
III - Php i x ng tm ( i x ng qua 1 i m )
A - Php i x ng tm trong m t ph ng
1, nh ngha
Trong m t ph ng cho 1 i m O c nh.Php bi n hnh bi n m i i m M thnh 1
i m M sao cho ' OM OM
uuuuur uuuur
c g i l php i x ng tm O .KH :
o
Tnh ch t 1: Php i x ng tm l php d i hnh .
Ch ng minh Gi s
o
(M)=M ;
o
(N)=N ta c
OM =
-OM v
ON =
-ON
Do
MN
=ON -
OM =
-ON
+OM
=NM
=-MN
Suy ra |
MN | =|
MN|
V y php i x ng tm l 1 php d i hnh
M
M
O M
' OM OM
uuuuur uuuur
o
2,Tnh ch t
O
N
N'
M'
M
Nh n xt :
Php i x ng tm c y cc tnh ch t c a php d i hnh
Qua php i x ng tm O th O l i m kp duy nh t.
Tch c a 1 php d i x ng tm v i chnh n l php ng nh t
Nh n xt : i x ng tm l m t php quay quanh tm O m t gc
180
o
. Do php i x ng tm c cc tnh ch t c a php quay.
H qu :
a. Php i x ng tm b o ton kho ng cch gi a hai i m b t k.
b. Php i x ng tm bi n m t tia thnh m t tia.
c. Php i x ng tm bi n 3 i m th ng hng thnh 3 i m th ng hng.
d. Php i x ng tm bi n m t ng th ng thnh m t ng th ng song
song ho c trng v i n.
e. Php i x ng tm bi n m t gc thnh m t gc c s o b ng n.
f. Php i x ng tm bi n m t tam gic thnh m t tam gic b ng n.
A
B
B
A
AB=AB
O B A ABO ' ' Do (cgc)
O
O
x
O
x
O
A
B
A
C
C
B
d
A
B
O
A B
d
O
d
A
B O
B
A
C
B
C
A
O
A
C
B
C
A
B
g, nh c a 1 ng trn l 1 ng trn b ng n
O
I
I'
M
M'
3,Bi u th c t a (Trong m t ph ng )
Trong E
2
ch n m c tiu tr c chu n {O;E
1
,E
2
} (1) sao cho O E
1
,E
2
Ta c
o
(E
i
) = E
i
v i i = 1,2
o
(
E
0
E
i
) =
E
0
E
i
=
E
0
E
i
v i i = 1,2
Suy ra ta c A =
.
|
,
`
1
0
0
1
A
T
=
.
|
,
`
1
0
0
1
L i c
o
(O) = O [a]=[0]
V y bi u th c c a
o
l : x = A
T
x + [a] = A
T
x hay
'
x
1
=x
1
x
2
=x
2
T ng qut :
Trong m t ph ng xOy cho I (x
0
,y
0
).
Khi bi u th c t a c a php
i x ng tm I bi n M(x,y) thnh M(x,y)
O
x
y
M
x
y
M
y
a
b
I
x
l
'
x=2x
0
x
y=2y
0
y
B Php i x ng tm trong khng gian
1, nh ngha
Trong E
3
cho O c nh.Php bi n hnh bi n m i i m M th nh 1 i m M sao cho
' OM OM
uuuuur uuuur
c g i l php i x ng tm O. KH:
o
Nh n xt : Trong E
3
cho 1 hnh (F). T p h p nh c a m i i m
thu c (F ) qua
O
l p thnh 1 hnh (F) c g i l nh c a hnh
(F) ho c hnh i x ng v i (F) qua O.N u (F) (F) th ta ni (F)
l hnh c tm i x ng
2.Tnh ch t
Ngoi nh ng tnh ch t trong ph ng th trong khng gian i x ng
tm cn c nh ng tnh ch t sau.
Tnh ch t 1 : N u A,B,C,D l 4 i m cng n m trong 1 m t ph ng
v A,B,C.D l cc nh t ng ng c a A,B,C,D qua
O
th 4
i m A,B,C.D cng n m trn 1 m t ph ng
Ch ng minh: G i (P) l m t ph ng ch a 4 i m A,B,C,D.Gi s A,B,C
l khng th ng hng.Khi A,B,C l khng th ng hng.v t n t i cc
s th c x,y sao cho
AD
=x.AB +
y.AC
V -
AD
=AD ;-
.AB
=AB ; -
AC =
AC
Do
AD
=x.AB
+y.AC D thu c m t ph ng i qua 3 .
. i m A,B,C
H qu : Php
O
bi n :
- M t ph ng (P) thnh (P) v (P) // (P) ho c (P) (P).
- N a m t ph ng (P) thnh n a m t ph ng (P) v (P) //(P)
ho c (P) v (P) l p thnh 1 m t ph ng .
- Gc nh di n (P,Q) thnh (P,Q) v s o gc ph ng c a 2
nh di n b ng nhau.
- M t c u (S,R) thnh m t c u(S,R)
- Hnh nn (N) thnh hnh nn (N) c bn knh y v di
ng sinh b ng cc y u t t ng ng trong (N).
- Hnh tr (T) thnh hnh tr (T) c bn knh v di ng
sinh b ng cc y u t t ng ng c a (T)
Ch ng minh h qu : Php
O
bi n n a m t ph ng (P) thnh n a m t
ph ng (P) v (P) //(P) ho c (P) v (P) l p thnh 1 m t ph ng
B : Trong m t ph ng (P) cho ng th ng (d) chia (P) thnh 2 n a m t
ph ng (P
1
) v (P
2
).Trn (d) ta l y 1 i m I v d ng cc vc t khc
0 sao cho
IA n m trn (d) ,
IB n m trong (P
1
) , v
IB (d) .V i M b t k thu c (P) t n
t i c p s th c x,y sao cho
IM = x
IA +
y.IB .i u ki n c n v M
thu c n a m t ph ng (P
1
) l y >0
Ch ng minh b :N u M (P
1
) th M (d). G i M
1
, M
2
l hnh chi u c a M
ln (d) v IB t ng ng.
Khi
IM
2
cng ph ng ,cng chi u v i
IB y>0 th a mn
IM
2
= y
IB .V
IM =
IM
1
+
IM
2
IM = x
IA + y
IB (y>0)
Ta s d ng b trn ch ng minh h qu : : Php
O
bi n n a m t ph ng (P) thnh
n a m t ph ng (P) v (P) //(P) ho c (P)
v (P) l p thnh 1 m t ph ng .
Xt
IA
,IB
0 ,trong
IA n m trn b c a
n a m t ph ng (P) .
IB (P) v
IB b c a n a
m t ph ng (P).V i M b t k thu c (P) php
O
bi n I,A,B,M I,A,B,M.G i
(P) l na m t ph ng c xc nh b i ng th ng IA v i m B.
Ta ch ng minh M (P).Th t v y v M (P) theo b x,y (y>0) sao
cho
IM = x
IA +y
IB. T nh ngha
O
ta c
IM = -
IM ;
IA =-
IA ;
IB =
IB suy ra
IM= x
IA + y
IB suy ra M(P).
Ng c l i n u M (P) M (P) sao cho
O
(M)=M
P
M
(d)
A
B
I
Ch ng minh h qu :
Tch c a 3 php i x ng qua 3 tm phn bi t l 1 php i x ng tm.
Ch ng minh : Gi s
A
,
B
,
C
. t =
C
o
B
o
A
.Ta ch ng minh c i m b t ng.
G i O l i m b t ng c a .Theo nh ngha
A
: O O ;
B
: O O ;
C
: O O
V
AO = -
AO ;
BO = -
BO ;
CO = -
CO .Ta c
BO = -
BO
BA +
AO =- (
BC +
CO )
BA +
BC =
OA +
OC =
AO +
CO
=
AB +
BO +
BO -
BC
2(
BA +
BC ) =
2BO
BO =
BA
+BC t n t i i m c nh O.
M b t k
0 .Ta c
O
: M M ; O O do
OM = -
OM
B
: M M ; O O do
OM =-
OM
C
: M M ; O O do
OM = -
OM
T k t qu trn suy ra
OM = -
OM .
Tnh ch t 2: Tch c a 3 php i x ng l n l t qua 3 m t ph ng i 1
vung gc v i nhau l php i x ng qua tm .V i tm l giao i m
c a 3 m t ph ng trn.
z
y
x
O
I
M(x,y,z)
M(x,y,z)
M(x,y,z)
Ch ng minh
Gi s 3 m t ph ng i 1 vung gc v i nhau.Khi 3 giao tuy n
cng i 1 vung gc v i nhau.V i M b t k
OM =(x,y,z) qua
php i x ngqua m t ph ng (xOy) bi n M thnh M
1
v
OM
1
=(x,y,-z).
T ng t php d i x ng qua m t ph ng (yOz) bi n M
1
thnh M
2
v i
OM
2
=(-x,y,-z)
i x ng qua m t ph ng (xOz) bi n M
2
thnh M
v i
OM =(-x,-y,-z).T
OM
=-OM
3, Xy d ng bi u th c t a
Trong E
3
ch n m c tiu tr c chu n {O;E
1
,E
2
,E
3
} (1) sao cho
o
(O)=O
Suy ra [a] = [0] ;
o
(E
i
) = E
i
sao cho
OE
i
= -
OE
i
v i i=1,2,3
A =
.
|
,
`
-1
0
0
0
-1
0
0
0
-1
A
T
=
.
|
,
`
-1
0
0
0
-1
0
0
0
-1
V y bi u th c t a c a
o
l x = A
T
x hay
'
x
1
=-x
1
x
2
=-x
2
x
3
=-x
3
Tr ng h p t ng qut.
Trong E
3
Cho M(
1 2 3
, , x x x ), u
r
(a,b,c)
1 2 3
: '( ' , ' , ' )
u
T M M x x x
r
1 1
2 2
3 3
' 2
' 2
' 2
x a x
x b x
x c x
'
H th ng bi
t p
I H th ng bi t p v php t nh
ti n
Bi ton m u : Hai lng A v B n n 2 bn sng.C n ph i xy c u MN
ch no ng AMNB t lng A n lng B l ng n nh t ( 2 b sng
c coi l 2 ng th ng // v vung gc v i b )
Gi i : Xt T
MN
v i T
MN
(A) = A.Khi AN = AM.
Do : di ng AMNB = AN + NB + MN
B i v di MN khng i.Do c n tm N sao cho AN + NB
nh nh t.
R rng AN + NB nh nh t khi N thu c AB t c l i m N l
giao i m c a b sng g n v i lng B v o n th ng AB.
B
A
N
M
Lo i ton 1 :
Xc nh nh c a m t i m ho c m t hnh qua php t nh ti n
Ph ng php gi i : S d ng nh ngha , tnh ch t , bi u th c to c a
php t nh ti n xc nh
C 4 lo i ton ch y u sau
Bi ton 1: (Trong m t ph ng )
Cho ) , ( 2 1 v ; d : 2x + y - 3 = 0 ;a : x 2y + 7=0
(C) : x
2
+y
2
2x + 4y 5 = 0
Tm cc nh
' d ' a
,
)' (C
qua
Tv
Gi i : Tm nh cu ng th ng
' d
v
' a
qua
Tv
Cch 1 : Tm nh c a 2 i m b t k(thu c ng th ng d) qua php t nh ti n . Vi t phng
trnh ng th ng i qua 2 i m nh ny.
- ng th ng d ch n A(0,3), B(1,1)
Tv
(A)=
A
Sao cho
v AA '
.Suy ra
A
(1,1)
Tv
(B)=
B
Sao cho
v BB '
.Suy ra
B
(2,1)
Ph ng trnh ng th ng i qua
A
,
B
l
0 3 y x 2 d + :
ng th ng a: ch n A(-7,0); B(1,4)
Tv
(A)=
A
Sao cho
v AA '
.Suy ra
A
(6,2)
Tv
(B)=
B
Sao cho
v BB '
.Suy ra
B
(2,2)
Ph ng trnh ng th ng i qua
A
,
B
l:
0 2 y 2 x +
Cch 2: D a vo phng b t bi n
tm 1 nh
Tv
c bi u th c to l:
'
+
2 y y
1 x x
'
'
(1)
Tv
:
' a a
' a
: x-2y+m=0
L y M( -7,0)
a
M
=
Tv
(M) =(-6,-2)
' a
-6 + 4 + m =0
m=2
Vy
' a
:
0 2 y 2 x +
T ng t :
Tv
:
' d d
2x+y+n=0
L y A(0,3)
d Tv
(A)=
A
(1,1)
d
2+1+n=0
n=-3
0 3 y x 2 d + :
Cch 3 : s d ng ph ng trnh to c a php t nh ti n .
M(x,y)
d
d y x M ) , (
M
=
Tv
(M)
T (1) :
'
+
2 y y
1 x x
'
'
'
+
2 y y
1 x x '
thay vo ph ng trnh ng th ng d ta c :
0 3 y x 2 d 0 3 2 y 1 x 2 + + + : ) ( ) (
T ng t ta cng c :
0 2 y 2 x a + :
x-2y+7=0
x-2y+2=0
2x+y-3=0
x
y
-7 -2
3
2
7
2
3
2
-1
- Tm nh c a ng trn tm I bn knh R. ph ng trnh c a ng trn
(C): x
2
+y
2
2x + 4y 5 = 0
Cch1: T m nh
I
c a I qua
Tv
. Vi t ph ng trnh ng trn tm
I
, bn knh
R
Ta c(C) : x
2
+y
2
2x+4y5=0
(x1)
2
+ (y+2)
2
=10
Ta c tm I(1,-2) ; bn knh R=
10
Tv
(I)=
I
sao cho
) , ( 4 2 I v I I
Phng trnh
10 4 y 2 x C
2 2
+ + ) ( ) ( : ) (
Cch 2 : S d ng bi u th c to
Ta c phng trnh
Tv
:
'
+
2 y y
1 x x
'
'
'
+
2 y y
1 x x '
Thay vo phng trnh ng trn ta c:
10 4 y 2 x
0 10 y 8 x 4 y x
0 5 2 y 4 1 x 2 2 y 1 x
2 2
2 2
2 2
+ +
+ + +
+ + + +
) ( ) (
) ( ) ( ) ( ) (
c
1
c
2
O
-4
o
o'
1 2
-2
Bi ton 2: Cho ng th ng d v
d
song song v i nhau. Hy ch ra m t php
t nh ti n bi n d thnh
d
c bao nhiu php t nh ti n nh th ?
Gi i
ch n 2 i m c nh A
d
,B
d
Xt i m M
d
( Tu )
Gi s :
Tv
(M)=
M
AB M M
B M MA
M
B song song MA
d M
d d
TBA
) (
Nh n xt: c v s php t nh ti n bi n d thnh
Bi ton 1: Cho hnh h p ABCD.ABCD tm O. Tm nh c a t di n ADBA qua
php t nh ti n T theo u
r
= ' OD
uuuur
BI TON TM NH C A PHP T NH TI N TRONG KHNG GIAN
Gi i :
BO
uuur
= ' OD
uuuur
=>
U
T
uur
(B) = 0
_V hnh bnh hnh ABDK v g i E l trung i m
c a AK
ta c : AE
uuur
= ' OD
uuuur
=>
U
T
uur
(D) = F
_V hnh bnh hnh BDHD v g i F l trung i m
c a DH .
Ta c DF
uuur
= ' OD
uuuur
=>
U
T
uur
(D) = F.
_V hnh bnh hnh ADBC
1
v g i I l trung i m c a AC
1
.D ng G l i x ng c a I qua A.
Ta c ' A G
uuuur
= ' OD
uuuur
=>
U
T
uur
(A) = G
V y t di n OG l nh c a t di n ABDA qua php t nh ti n theo vect u
r
= ' OD
uuuur
O
B'
A'
C'
C
D'
D
A
B
C
1
G
K
I
Lo i ton2 : Dng php t nh ti n gi i m t s bi ton d ng hnh
Ph ng php gi i : d ng m t i m M ta tm cch xc nh n nh l nh c a m t i m c a m t i m
bi t qua php t nh ti n , ho c xem M nh l giao c a m t ng c nh v i nh c a
m t ng bi t qua php t nh ti n
Bi ton 1( trong ph ng) : D ng hnh thang ABCD( AB song song CD)bi t 2
ng cho AC=a, BD=b, gc ABC =
v ng trung bnh MN = c.
1. Phn tch
- Gi s d ng c hnh thang ABCD tho mn gi thi t bi
ton
- Th c hi n php t nh ti n
D D
TCA
) (
khi t gic
D ACD
l
hnh bnh hnh nn ta c :
c 2 MN 2 DC AB D A BA D B + +
D BD
d ng c (bi t 3 c nh )
x
y
z
C D
D'
B
A
M
N
2 Cch d ng
- D ng
D BD
v i
c 2 D B
; BD =b
a D D
- D ng Dx song song
D B
- D ng By h p v i BD 1 gc
- By c t Dx t i C
-D ng Cz song song v i
D D
- Cz c t
D B
t i A
v y t gic ABCD l hnh thang c n d ng
3 Ch ng minh: theo cch d ng ta c:
- CD song song AB nn ABCD l hnh thang : BD=b, gc ABC=
AC=
D D
=a(do
D ACD
l hnh bnh hnh) v:
c D B
2
1
D A AB
2
1
CD AB
2
1
MN + + ) ( ) (
4 Bi n lu n : Bi ton c nghi m hnh
D BD
d ng c :
COD ,
'
B
1
M+A
2
M=a
B
1
M-A
1
M=a
A
2
M + A
1
M = 0 M A
- M thu c mi n ngoi.Khi
'
B
1
M-A
2
M=a
B
1
M-A
1
M=a
A
2
M = A
1
M
M n m trn ph n ko di c a o n DA v pha A
Lo i ton 3 : Dng php t nh ti n gi i 1 s bi ton qu
tch Ph ng php gi i : Ch ng minh qu tch ph i tm l nh c a 1 hnh bi t qua 1
php t nh ti n .
Bi ton 1
Cho 2 ng trn (O) v (O) c t nhau t i 2 i m,g i A l m t giao i m;1 ng
th ng d di n g qua A v g p l i hai ng tr n cho t i M v N.trn tia AM v
AN l y 2 i m B v C sao cho BA
uuur
= AC
uuur
=
2
MN
uuuur
.Tm qu tch cc i m B v C
Gi i
D ng OE (d) ; OG (d).
Ta c E,G l n l t l trung i m c a AM,AN
V EG
uuur
=
1
2
( MA
uuur
+ AN
uuur
) =
1
2
MN
uuuur
= BA
uuur
= AC
uuur
.
D ng OI OE khi t gic OIEG l hnh ch nh t.
T suy ra ' O I
uuur
=GE
uuur
= AB
uuur
( v GE
uuur
= AB
uuur
)
=>OABI l hnh bnh hnh
=> IB
uur
= ' O A
uuuur
=> B =
' O A
T
uuuur
(I)
V
' I IO =90
O
nn t p h p cc i m I l ng trn ( ) ng knh OO, t
suy ra t p h p cc i m B l ng trn (
1
) v i (
1
) =
OA T
uuur
[(
1
)]
Ch ng minh t ong t ta c t p h p cc i m C la ng trn (
2
) v i
(
1
) =
OA T
uuur
[(
1
)]
N
A
O
O'
C M
G
E
B
Lo i ton 4 : S d ng php t nh ti n d gi i m t s bi ton khc
Ph ng php :s d ng tnh ch t c a php t nh ti n trong m t s hnh c bi t
gi i ton
Gi i
G i E l tr c tm tam gic BKH.
Ta c : EH // KD (Do cng vung gc v i BK)
EK // HD (Cng vung gc v i BH)
Do EHDK l hnh bnh hnh. Suy ra EH
uuur
= KD
uuur
.
Th c hi n php t nh ti n theo vect KD
uuur
, ta c :
K D ; E H v B P suy ra :
T gic BPDK l hnh ch nh t => PK = BD = b
PH // BE m BE HK nn PH HK
Xt tam gic vung PHK ta c
: PH =
2 2
PK KH =
2 2
b a
m BE = PH => BE =
2 2
b a
Bi ton 1: Cho hnh bnh hnh ABCD k ng cao BK,BH. Bi t KH = a,BD = b.Tnh
d(B,E) (v i E l tr c tm tam gic BKH )
B
A
D
C
K
H
E
Bi ton 2: Cho t gic li ABCD c M,N,P,Q l n l t l trung i m cc c nh
AB,BC,CD,DA .
Ch ng minh r ng ABCD l hnh bnh hnh khi v ch khi
MP + NQ =
1
2
(AB + BC + CD + DA)
Gi i
Tr c h t ta ch ng minh MP
1
2
(BC + AD).
D u b ng x y ra BC//AD.
Th c hi n php tinh ti n
BC T
uuur
: D E,
Khi t gic BCED l hnh bnh hnh v P l trung i m CD
=> P l trung i m c a BE.Do ta c
:MP =
1
2
AE (tnh ch t ng trung bnh trong tam gic ABE).
MP
1
2
(AD + DE) =
1
2
(BC + AD). (v DE=BC).
D u b ng x y ra D AE AD//BC.
Ch ng minh t ng t ta c NQ
1
2
(AB+CD).
D u b ng x y ra AB//CD.
V y MP + NQ =
1
2
(AB+BC+CD+DA)
AB//CD,AD//BC ABCD l hnh bnh hnh
A
B
E
D
C
M
N
Q
M t s bi ton gi i b ng php t nh ti n
Bi 1: Trong mt phng ta Oxy, hy tm nh ca cc yu t
sau qua php tnh tin theo vct
a) im
b) ng thng
c) ng trn
0 11 8 6
2 2
+ + + y x y x
( ) 0 3 3 : y x
( ) 2 , 1
v
( ) 3 , 2 M
Bi 2:
Chng minh rng: tam gic c hai phn gic trong bng nhau l
mt tam gic cn.
Cc bi ton khc
Bi ton m u : Hai ng i ch i 1 tr ch i nh sau : h l n l n l t t cc
ng xu ln m t bn hnh ch nh t, ng xu c php t vo b t k ch tr ng
no.Ng i no n l t mnh i m khng th t c ng xu vo u th
thua
Ch ng minh r ng n u bi t cch ch i th ng i i u lun th ng.
Gi i :
I
A
B
C
D
Ng i 1 t ng xu vo tm bn sau t cc
ng xu ti p theo i x ng v i cc ng xu m
ng i th 2 t qua tm bn.
V i cch ch i nh v y ng i th 1 lun
t c ng xu khi n l t mnh i.
B i v tr ch i khng th ko di h n S/s
b c i ( v i S l di n tch m t bn, s l di n tch ng xu)
Tr ch i s k t thc sau 1 s b c h u h n no v ph n th ng thu c v
ng i th nh t.
II H th ng bi t p ph n i x ng tm
Lo i ton 1
* Xc nh nh c a m t i m ho c m t hnh qua php i x ng tm
* M t s bi ton lin quan n php i x ng tm
Ph ng php gi i : S d ng nh ngha,tnh ch t,bi u th c to gi i
V d 1 (trong m t ph ng)
Cho tam gic ABC v i tr ng tm G.Tm nh c a tam gic ABC
qua php i x ng tm
Gi i
G i
G D
(A) = A
G D
(B) = B
G D
(C) = C
=>tam gic ABCl nh c a tam
gic ABC
c n tm qua php i x ng tm G
G
A
C
B
B'
C'
A'
C 5 lo i ton c b n
V d 2 ( trong khng gian)
Cho hnh l p ph ng ABCD.ABCD tm O. Tm nh c a kh i chp
O.ABCD qua php i x ng tm O
Gi i G i f l php i x ng tm O.
Ta c : f(O) = 0, f(A) = C, f(B) = D, f(C) = A, f(D) = B
V y O.CDAB l nh c a O.ABCD qua php i x ng tm O
B'
O
A' D'
C'
B C
D
A
Lo i ton 2 Tm tm i x ng c a m t hnh
* Ph ng php gi i : i v i m t hnh b t k => s d ng nh ngha
V i m t a gic s d ng tnh ch t :M i a gic c tm i x ng
th m i nh c a a gic, m i c nh c a n ph i bi n thnh chnh n
ho c bi n thnh m t c nh song song v b ng c nh y
V d 1 : Ch ng minh r ng gc to l tm i x ng c a ng conic c ph ng
trnh
2
2
x
a
+
2
2
y
b
= 1
Gi i : Xt Elip(E) :
2
2
x
a
+
2
2
y
b
= 1
L y M(x,y) (E)
Gi s
o
(M)=M v i M=(x,y)
'
x=2x
o
-x
y=2y
o
-y
hay
'
x=-x
y=-y
V M (E) nn
x
2
a
2
+
y
2
b
2
=1
(-x)
2
a
2
+
(-y)
2
b
2
= 1
x
2
a
2
+
y
2
b
2
= 1 M (E)
V y O l tm i x ng c a (E) .
T ng t O cng l tm i x ng c a (H)
x
2
a
2
-
y
2
b
2
= 1
V d 2 (Trong khng gian )
Ta c hnh l p ph ng c tm i x ng chnh l
giao i m c a 2 ng cho AC v BD
O
A B
D
C
D'
A'
B'
C'
Lo i ton 3: Dng php i x ng tm gi i 1 s bi ton d ng hnh.
Ph ng php gi i : d ng 1 i m M ta tm cch xc nh n nh l nh c a
1 i m bi t qua 1 php i x ng tm , ho c xem M nh l giao i m c a
1 ng th ng c inh v i nh c a 1 ng bi t qua 1 php i x ng tm.
V d 1 Cho ng th ng d
1
v d
2
.Hai i m A,G d
1
, d
2
.Hy d ng 1 tam gic
ABC c tr ng tm G v 2 nh B v C l n l t thu c d
1
v d
2
Phn tch : - Gi s d ng c tam gic ABC c tr ng tm G ,2 nh B v C l n
l t thu c d
1
v d
2
.
G i M l trung i m c a c nh BC th M c xc inh b i
AM =
3
2
AG .Th c hi n
php i x ng tm
M
: C | B ; d
2
| d
2
.Ta c B d
2
.V y B = d
2
d
1
Cch d ng : - D ng
AM =
3
2
AG
- D ng ng th ng d
2
v i d
2
=
M
(d
2
)
- d
2
d
1
= B
- D ng C v i
M
(B) = C
Th tam gic ABC l tam gic c n d ng
d1
d2'
d2
B
A
C
M
G
Ch ng minh :
- D a vo cch d ng ta c B d
1
; B d
2
; d
2
=
M
(d
2
) ;
M
(B) = C Suy ra C d
2
- Do M l trung i m c a c nh BC v
AM =
3
2
AG
G l tr ng tm c a tam gic ABC
d
2 1
d
d
A
I
G
V s nghi m hnh
d
2
1
d
d
A
I
G
Bi ton v nghi m Bi ton c m t nghi m hnh
2
N u
1
d
2
' d t c l khi
1
d //
2
d v hai ng th ng ny cch u I th bi ton c
v s nghi m hnh.
N u
1
d //
2
d m khng cch u I th
1
d //
2
' d th bi ton v nghi m.
Ngoi 2 tr ng h p ny ra th bi ton lun lun c 1 v ch 1 nghi m hnh.
Bi n lu n : S nghi m hnh c a bi ton b ng s i m chung c a d1 v d2
Lo i ton 4 Dng php i x ng tm gi i 1 s bi ton qu tch
Ph ng php gi i : Ch ng minh qu tch ph i tm l nh c a 1 hnh
bi t qua 1 php i x ng tm
V d 1 ( Trong m t ph ng)
Trn ng trn (O) cho 2 i m B,C c nh v 1 i m A thay i.G i H l tr c tm tam
gic ABC v H l i m th a mn HBHC l hnh bnh hnh.Ch ng minh r ng H (O).
T suy ra qu tch i m H
I
H
O
A
B
C
H'
Gi i:
T gic HBHC l hnh bnh hnh
HB//CH
HBAB (v CHAB)
Hay
0
' 90 ABH
T ng t :
' 90
o
ACH
' ABH C n i ti p ' ( ) H O
M t gic HBHC l hnh bnh hnh nn H l i m i x ng c a H qua
php i x ng tm I (v i I l trung i m c a BC).
V y qu tch c a i m H l nh c a cung
BC qua php i x ng tm I
(
I
).
Gi i:
T gic HBHC l hnh bnh hnh HB // CH HB AB
( v CH AB )
Suy ra
' ABH = 90
0
T ng t
' ACH = 90
0
ABHC n i ti p H (O)
T gic HBHC l hnh bnh hnh suy ra H l i m i x ng c a H qua
php i x ng tm I (I l trung i m c a BC )
V y qu tch c a H l l nh c a ng trn (O) qua php i x ng tm I.
V d 2 (trong khng gian)
Cho M di ng trn m t ph ng (P) c nh v 4 i m A,B,C,D c nh.Tm t p h p
di m N sao cho
MA
+MB
+MC
+MD
=2MN
Lo i ton 5 : S d ng php i x ng tm gi i 1 s bi ton khc .
Ph ng php gi i : Ch y u s d ng tnh ch t c a php i x ng tm
gi i bi ton
V d 1 : (Trong m t ph ng )
Cho ABCD l t gic n i ti p 1 ng trn cho tr c.T M,N,P,Q l n l t l trung
i m c a cc c nh AB,BC,CD,DA ta v cc ng th ng vung gc v i cc c nh
i di n t ng ng.Ch ng minh cc ng th ng ny ng quy.
Gi i : G i O l tm c a ng trn ngo i ti p ABCD.
Ta c OM,ON,OP,OQ l n l t vung gc v i
AB,BC,CD,DA c a t gic. MNPQ l hnh bnh hnh
.G i I = MP QN suy ra qua php i x ng tm
I : M | P ; Q | N v ng c l i;
MO i qua M | ng th ng i qu a P v // MO
(l ng th ng i qua P v AB ).
Nh v y qua php i x ng tm I cc ng th ng OM,ON,OP,OQ
l n l t bi n thnh cc ng th ng i qua P,Q,M,N
v vung gc v i cc c nh i di n t ng ng
Cc ng th ng ny ng quy t i O i x ng v i O qua tm I
I
O'
O
A
B
C
D
M
P
V d 2 : (Trong khng gian)
Cho m t ph ng ( ) () theo giao tuy n d . AB () sao cho AB//d.
G i I l trung i m AB, O l hnh chi u vung gc c a I ln d
v Oz l n a ng th ng trong ( ) quay quanh O.
Ch ng minh
AOZ +
BOZ khng i
Gi i: Trong m t ph ng ( ).G i C l i m i x ng c a A qua d
.Ta c AC//OI (v cng d) v AC=2OI
AC =2
IO
O l trung i m c a BC
() () v () () = d m AC d AC ()
A v C i x ng nhau qua ( )
COZ l nh c a
AOZ qua php i x ng qua ( )
COZ =
AOZ
Ta c
AOZ
BOZ + =
COZ +
BOZ = 180
0
khng i (pcm )
d
I
z
A
B
C
O
d
O
C
A
B
I
M t s bi ton s d ng i x ng tm gi i
Bi 1: D ng ng gic khi bi t 5 trung i m c a cc c nh c a ng gic
Bi 2: Ch ng minh r ng m t t gic c tm i x ng th n ph i l
m t hnh bnh hnh.
Bi 3:Trong m t ph ng Oxy , tm ph ng trnh ng th ng
l nh c a ng th ng qua php i x ng tm l g c t a ,
bi t ph ng trnh ng th ng l
2x + y + 1 = 0
M t s bi ton khc
Tch (h p thnh) c a cc php bi n hnh
1.H p thnh c a 2 php t nh ti n l m t php t nh ti n .
Ch ng minh:
Gi s T
1
v T
2
l n l t l 2 php t n h ti n theo vect
1
v v
2
v :
1
v
M M T
1
) ( ;
2 1
v
M M T
2
) ( th T
2
oT
1
(M)=T
2
(T
1
(M)=T
2
(M
1
)=M
2
.
V
'
2 2 1
1 1
v M M
v MM
nn
2 1 2 1 1 2
V V M M MM MM + +
V y T
2
oT
1
l php t nh ti n
T ng qut : G i T
1
,T
2
,...,T
n
l n php t nh ti n theo vect
n 2 1
v v v ,..., ,
Khi T
n
o T
n-1
o...oT
1
l php t nh ti n theo vect
n 2 1
v v v v + + + ...
Bi u th c t a c a h p thnh 2 php t nh ti n
Cho
u (a,b),
v (a,b) , M(x,y) => Bi u th c t a c a
T
u
. T
v
: M M
'
x
M
=x+a+a
y
M
=y+b+b
CM: Gi s T
u
: M M ,T
v
: M M v i M(x
1
, y
1
) , M(x
2
,y
2
)
Ta c :
MM
=u
'
x
1
-x=a
y
1
-y=b
'
x
1
=x+a
y
1
=y+b
M(x
1
, y
1
) = (x+a,y+b)
MM =
'
x
2
-x
1
=a
y
2
-y
1
=b
'
x
2
=x+a+a
y
2
=y+b+b
T
u
. T
v
: M (x,y) M(x+a+a,y+b+b)
Th t v y ta ch ng minh b ng ph ng php quy n p
Xt n php t nh ti n
1 u
T
,,
n u
T
V i n=2 :
1 u
T
1 u
T
=
1 1 u u
T
+ ( ng)
Gi s ng v i n= k.T c l:
1 u
T
2 u
T
.
k u
T
=
1 2
( .... )
k
u u u
T
+ + +
uur uur uur
Ta c n ch ng minh ng v i n=k+1
Ngha l:
1 u
T
2 u
T
.
k u
T
1 k u
T
+
=
1 2 1
( .... )
k
u u u
T
+
+ + +
uur uur uuuur
Th t v y,ta c:
1 u
T
2 u
T
.
k u
T
1 k u
T
+
=(
1 u
T
2 u
T
.
k u
T
)
1 k u
T
+
=
1 2
( .... )
k
u u u
T
+ + +
ur uur uur
1 k u
T
+
=
1 2
( .... )
k k
u u u u
T
+ + + +
ur uur uur uur
=
1 2 1
( .... )
k
u u u
T
+
+ + +
ur uur uuuur
V y h p thnh c a n php t nh ti n chnh l php t nh ti n
2. H p thnh c a n php t nh ti n 1php t nh ti n
Bi u th c t a c a h p thnh n php t nh ti n.
Cho
u
1
(a
1
,b
1
) ,
u (a
2
,b
2
),..,
u(a
n
,b
n
) v M(x,y)
T
u
n
.T
u
n-1
T
u
1
: M(x,y) th
'
x
n
=x+a
1
+a
2
++a
n
y
n
=y+b
1
+b
2
++b
n
C/m: V i n=1 ta c T
u
1
: M M
1
(x,y) =>
'
x
1
=x+a
y
1
=y+b
(ng )
V i n=1 ta c T
u
1
: M M
2
(x,y) =>
'
x
2
=x
1
+x+a
y
2
=y
1
+y+b
(ng)
Gi s bi u th c ng voi n=k, ngha l :
T
u
k
.T
u
k-1
.T
u
1
: M M
k
(x
k
,y
k
) th
'
x
k
=x+a
1
++a
k
y
k
=y+b
1
++b
k
Ta ch ng minh bi u th c ng v i n=k+1
T
u
k+1
.T
u
k
.T
u
1
)
(M)
= T
u
k+1
(M
k
) = M
k+1
M
k
M
k+1
=
u
k+1
=>
'
x
k+1
-x
k
=a
k+1
y
k+1
-y
k
=b
k+1
=>
'
x
k+1
=x
k
+a
1
y
k+1
=y
k
+b
1
=>
'
x
k+1
=x+a
1
++a
k
+a
k+1
y
k+1
=y+b
1
++b
k
+b
k+1
=> PCM
Th t v y ta c : T
u
k
.T
u
k-1
.T
u
1
=T
u
k+1
( T
u
k
.T
u
k-1
.T
u
1
)
M T
u
k
.T
u
k-1
.T
u
1
: M M
k
3. H p thnh c a m t php t nh ti n v i m t php i x ng tm
ho c ng c l i l m t php i x ng tm .
Ch ng minh:
Gi s c php t nh ti n T
v
v php i x ng tm
O
.
Ta xt h p thnh c a: T
v
O
v
o
T
v
Gi s O l nh c a O qua php t nh ti n T
v
2
1
.
Theo ch ng minh trn ta c:
T
v
=
' o
O
(1)
Nhn c 2 v c a (1) v pha bn ph i v i
O
ta c:
T
v
O
=
' O
o
O
T
v
O
=
' O
Ch ng minh t ng t ta suy ra c:
o
T
v
=
' ' O
O
O"
O'
4. Bi u th c t a h p thnh c a 1 php i x ng tm v i
1 php t nh ti n v ng c l i
Gi s I(a,b),
u (a,b) , M(x,y). Khi
T
v
.
I
: M (x,y) M
2
(x
2
, y
2
) v i
'
x
2
=a+2a-x
1
y
2
=b+2b-y
1
Th t v y : Gi s M
1
=
I
(M) =>
IM
1
=
-IM => M
1
(2a-x,2b-y)
( T
v
.
I
)(M) = T
v
(
I
(M)) = T
v
(M
1
) = M
2
=>
M
1
M
2
=
v =>
'
x
2
-x
1
=a
y
2
-y
1
=b
=>
'
x
2
=x
1
+a
y
2
=y
1
+b
=>
'
x
2
=a+2a-x
y
2
=b+2b-y
4. Tch 2 php t nh ti n vect T
v
v T
u
l m t php t nh ti n
M
M
M
Gi s M l i m b t k .
G i M= T
u
(M)
M= T
v
(M)
Theo nh ngha ta c :
' MM = u
' ' ' M M = v
V ' ' MM = ' MM + ' ' ' M M = u + v
Nh v y, tch T
v
. T
u
l php t nh ti n theo vect u + v
T
v
. T
u
=u + v
Gi s M l i m b t k
G i M=
O
(M)
M=
' O
(M)
V: ' ' MM = ' MM + ' ' ' M M
= MO + ' OM + ' ' O M + ' ' ' M O
= 2( ' OM + ' ' O M )
=2OO'
Nh v y, tch
O
v
' O
l php t nh ti n theo vecto v =2OO'
O
.
' O
= T
O' 2
Nh n xt:
O
.
' O
= e (e: l php ng nh t)
5. Xt tch c a 2 php i x ng tm
O
v
' O
(O O)
M
M
M
O
O
6.H p thnh c a n php i x ng tm
1
,
2
, ...,
n
l f =
n
o
n-1
o...o
1
.
Ch ng minh r ng n u n ch n th f l php t nh ti n v n lth f l php
i x ng tm .
Ch ng minh :V h p thnh c a 2 php i x ng tm l php t nh ti n nn
N u ch n th ta c h p thnh c a
2
n
php t nh ti n l php t nh ti n .
V y f l php t nh ti n .
V i n l ta g i g =
n
o
n-1
o...o
2
(l h p thnh c a n-1 php i x ng tm).
Do g l php t nh ti n
Xt f= go
1
l php i x ng tm ( xt m c 2)
V y f l php i x ng t m
7. Ch ng minh tch c a 2 php i x ng tr c c a 2 tr c vung gc
v i nhau l 1 php i x ng tm .
Ch ng minh:
Cho 2 tr c i x ng , . vung gc v i t i O.
1
M M : ;
2 1
M M :
Ta ch ng minh:
o
:
1
M M
Th t v y :
1
M M : sao cho MH
1
=H
1
M
1
v i MM
1
vung gc v i
2 1
M M : sao cho M
1
H
2
= H
2
M
2 v i
M
1
M
2
vung gc v i
Xt MM
1
M
2
: c OH
2
song song v i MM
1
, H
2
M
2
= H
2
M
1
V y OH
2
l ng trung bnh c a tam gic.
2 O 2
: M M OM OM
N u
2 O 1 2 2 1
: M M MO O M O M M M M
a'
a
H
1
H
2
O
M
M
1
M
2
8.Tch 2 php quay
o
Q v
' o
Q (v i O, O l 2 i m phn bi t) l
php t nh ti n.
Ch ng minh :
G i a l ng th ng i qua O v O . a l ng th ng qua O
sao cho
( , ) =
2
. a l ng th ng qua O sao cho
' ( , ) =
-
2
.Khi a//a v Q
o
=
a
o
a
; Q
o
-
=
a
o
a
V y Q
o
-
o Q
o
=
a
o
a
o
a
o
a
=
a
o
a
V a//a nn
a
o
a
l php t nh ti n
d
a
a'
O' O
10.H p thnh c a 2 php i x ng tr c v i 2 tr c song song l
php t nh ti n .
Ch ng minh :
Cho 2 ng th ng a v b song song v i nhau. V i m i i m M
ta g i M
1
l nh c a M qua php i x ng tr c
a.
.M
2
l nh
c a M qua php i x ng tr c
b
.
G i I, J l n l t l trung i m c a MM
1
, MM
2
. Cc i m:
M,M
1
,M
2
,I,J cng n m trn m t ph ng (P) vung gc v i a v b
t i I, J.
Ta c:
I
(M)=M
1
MM
1
= 2
IM
1
J
(M
1
)=M
2
M
1
M
2
= 2
M
1
J
u IJ 2 J M IM 2 MM
1 1 2
+ ) ( (khng i)
V y M
2
l nh c a M qua php t nh ti n theo u .V y h p thnh
c a
b
o
a
l pho t nh ti n.
11.Tch c a 2 php v t
k
o
V v
'
'
k
o
V l 1 php t nh ti n n u k.k=1.
Ch ng minh :
V i i m M b t k ta g i
k
o
V (M)=M
1
,
'
'
k
o
V (M
1
)=M
2
. f(M)=M
2
Ta c OM k OM
1
1 1 1 1 1
OM
k
1 k
OM
k
1
OM OM OM MM
(1)
Ta c
1 2
M O k M O ' '
1 1 1 1 2 2
M O
k
k 1
M O M O k M O M O M M ' ' ' ' ' '
(v k=
k
1
) (2)
C ng v 1 v 2 ta c: ' ' OO
k
1 k
MM
V y nh c a M qua php t nh ti n theo ' OO
k
1 k
u
. V y
k
o
V o
'
'
k
o
V l
php t nh ti n.
4.Tch T
u
o
a
(u a) l php i x ng tr c.
a
b
K
H
M
M
1
M
2
Ch ng minh :
G i M
1
= ) (M T
u
, M
2
=
a
(M). V u a nn cc i m M, M
1
, M
2
cng n m trn m t ph ng (P) a.
G i K, H l n l t l trung i m c a M
1
M
2
v MM
2
(H a)
Ta c : u MM
1
, u
2
1
KH
Qua a ta d ng ng th ng b // a th b l nh c a a theo php
t nh ti n theo u
2
1
nn b l ng th ng c nh. Ta th y M
2
i
x ng v i M qua ng th ng b.
v y T
u
o
a
l php i x ng tr c
b
12.Tch c a m t php quay v i m t php t nh ti n ho c ng c
l i l m t php t nh ti n ho c php quay .
Ch ng minh :
N u
o
Q =e (
o
0 ) th ta c eo
v
T
=
v
T
oe=
v
T
N u 0 th ta phn tch php quay thnh tch c a 2 php i
x ng tr c v i cc tr c i qua O.
Q
o
=
a
o
a
v a
v . Khi ta c :
Q
o
o T
v
=
a
o
a
o T
v
=
a
o
a
= Q
o
Trong : a= T
-v
2
(a) v O= a a
T ng t :
o
v
oQ T
a'
a"
a
v
O
O'
Bi ton 1; Cho m t ng trn (O), m t i m P c nh v m t o n
th ng AB = a c nh. V i m i i m M thu c (O) ta d ng hnh bnh
hnh ABNM v g i Q l i m i x ng c a N qua P. Tm t p h p i m
Q khi M thay i trn ng trn.
Gi i :
Ta k hi u
( ) AB
T
uuuuur
l php t nh ti n theo
AB
uuur
,
( ) P
Z l php i x ng tm P. Theo
tnh ch t ta nu trn php bi n i
( ) P
Z
( ) AB
T
uuuuur
l php i x ng tm K, v i K
c xc nh b i cng th c: 2 PK
uuur
= - AB
uuur
.
Theo gi thi t :
( ) K
Z : M Q.
Do ng trn (O) bi n thnh ng
trn (O) l nh c a ng trn (O) qua
php bi n i
( ) K
Z =
( ) P
Z
( ) AB
T
uuuuur
.
Bi ton s d ng tch (h p thnh) gi i
Bi ton 2: Cho m = 2n +1 i m l trung i m cc c nh c a
1 m-gic.Hy d ng cc nh c a m -gic .
Gi i :
Gi s B
1
,B
2
,...,B
m
l trung i m cc c nh A
1
A
2
,A
2
A
3
,...,A
m
A
1
c a a gic A
1
A
2
...A
m
.
Do
B
1
(A
1
)= A
2
;
B
2
(A
2
) = A
3
; ... ;
B
m
; (A
m
) = A
1
Suy ra
B
m
o...o
B
1
(A
1
)=A
1
.T c l i m A
1
b t bi n qua tch cc
php i x ng
B
m
o...o
B
1
. Do
B
m
o...o
B
1
l php i x ng
qua tm ( do m l ) suy ra ch c 1 i m b t bi n duy nh t
chnh l trung i m c a o n th ng n i X v i m
B
m
o...o
B
1
(X)
Do X l 1 i m b t k tr n m t ph ng .
M t s bi ton khc s d ng tch (h p thnh)
gi i
Bi 1: Chng minh khng c hnh c ng hai tm i xng.
Bi 2: Trong mt phng cho php tnh tin v i v mt php i xng tm
O
v i O l mt im cho tr c. Tm c c im kp ca c c tch
O
v
O
bit rng
v i M bt k ta c v
O
(M) = M .
Bi 3: Cho ng trn tm (O), mt im P c nh v mt o n thng AB = a
c nh. V i mi im M thuc (O) ta dng hnh bnh hnh ABNM v gi Q l
im i xng ca N qua P. Tm tp h p Q khi M thay i trn ng trn.
C m n m i ng i ch theo di.R t mong nh n
c nh ng ki n qu bu t th y gio v cc b n !
Ph n sau l bi t p nh km
Gii:
a) Gi l nh ca M qua
Khi
( ) y x M ,
v
T
( ) 5 , 3
5
3
2 3
1 2
M
y
x
y
x
v M M
'
'
b) Ly , gi l nh ca A qua
Khi
( ) ( ) 0 , 3 A
( ) y x A ,
v
T
( ) 2 , 4
2
4
2 0
1 3
A
y
x
y
x
v A A
'
'
Do khng nhn lm vct ch phng nn nh ca qua l
mt ng thng song song vi
=> c vct php tuyn l
( )
v ( ) ( )
v
T
( )
( )
( ) 3 , 1
n
Phng trnh ng thng i qua A v
c vc t php tuyn l:
( )
( ) 3 , 1
n
( ) ( ) ( )
0 2 3
0 2 3 4 1 :
+
y x
y x
y
N
x
v
M'
O
y
x
0 1 3
-2
2
( )
( ) ( ) ( ) 36 4 3 :
0 11 8 6 :
2 2
2 2
+ + +
+ + +
y x C
y x y x C
=> c tm , bn knh R = 6
( ) C ( ) 4 , 3 I
Gi l nh ca I qua
( ) y x I ,
v
T
( ) 2 , 2
2
2
2 4
1 3
'
'
+
+
I
y
x
y
x
v I I
y
x
I'
I
0 1
-1 -2
-3
-2
-4
2
nh ca ng trn qua l ng trn tm I v bn
knh R
( ) C
( ) C
v
T
( ) ( ) ( ) 36 2 2 :
2 2
+ + +
y x C
2. Li gii:
Trong , hai phn gic
Ta xt cc trng hp sau:
TH1: hay
Xt v c:
AC chung
ABC
1 1
CC AA
> AC A ACC
1 1 1 1
A C >
C AC
1
C AA
1
1 1
AA CC
1 1
A C >
1 1
CA AC >
3
2
2
2
1
1
1
K
C
B
A
Thc hin php tnh tin theo vct
:
1
AA
K C T
AA
1
:
1
c KC
1
= AA
1
= CC
1
=> cn ti C
1
C KC
1
C KC
1
3 1 3 2 2 1
C C C C K K + + +
Do (1)
3 2 1 1 1 1 1 2 1
,
C K C K C A A A K > < <
M trong c (do
)
(2)
C KA
1
1 1
CA KA >
1 1 1
CA AC KA >
>
2 3
K C
T (1) v (2) ta c hai iu mu thun => gi thit sai
Suy ra khng th c
1 1
A C >
'
hay
'
'
x x
y y
'
Khi nh c a ng th ng : 2x + y +1 = 0 l ng th ng
c
ph ng trnh l: 2( -x) + (-y) + 1 = 0
=> 2x + y -1 = 0
Gi i:
Gi s t gic ABCD c tm i x ng l I
Khi nh A ch c th bi n thnh i m C
nh B ch c th bi n thnh i m D.
V I l tm i x ng nn I l trung i m c a
AC v BD. M AC v BD l hai ng cho
c a t gic nn suy ra t gic ABCD l hnh
bnh hnh
I
C
A
B
D
Gi i:
Gi s hnh (H) c ng hai tm i x ng
1 2
OO .
G i
3
O
2
O
(
1
O ). Ta ch ng minh
3
O
=
2
O
1
O
2
O
Th t v y : V i M b t k ta c :
2
1
:
O
M M
1
1 2
:
O
M M
3
2 3
:
O
M M
2
O
1
O
2
O
=
3
M M
Thep nh ngha ta c :
2 2 1
O M O M
uuuuur uuuuur
1 1 1 2
OM OM
uuuuur uuuuur
2 2 2 3
O M O M
uuuuuur uuuuuur
2 3 2 1
O O O O
uuuuur uuuuur
Suy ra :
3 3 2 2 2 1 2 1 1 1
O M O O O M O O O M M O +
uuuuur uuuuur uuuuur uuuuur uuuuur uuuuur
3 3 3 2 2 3 2 1 2 2 2 1
O M O O O M O O O M M O +
M :
1 1 2 1
M O M O
uuuuur uuuuur
nn
3 3 3
O M O M
uuuuur uuuuuur
3
O
(M)=M
3
Ta l i c :
1 2
, O O l tm i x ng c a hnh (H), T suy ra
3
O cng l tm i x ng c a hnh
(H). M
3 2
O O ,
3 1
O O nn i u gi s l sai.
V y khng c hnh no c ng 2 tm i x ng.
Ta c v
O
(M) = M
Do (
O
)(M) =
O
(M ) = M
1
Nh vy M
1
l nh th t ca hnh bnh hnh MM M M
1
, nn ta
c:
Gi I l im kp ca tch
O
O
(I ) = I =>
Do
* Tng t trn v i M
2
l nh th t ca hnh bnh hnh M MM M
2
nn
Gi K l im kp ca tch ta c:
Gii:
K hiu l php tnh tin theo vct ,
P
l php i xng tm P.
Ta c : (
P
)(M)=
P
(N) = Q
M :
K
(M) =Q, v i K l trung im ca MQ
Nn :
P
=
K
Ta c K, P ln l t l trung im ca MQ, NQ nn => =
const
Do M thay i trn ng trn tm (O), nn Q thay i trn ng trn tm
(O ) v i O l nh ca O qua php bin i
P
=
K
v i K l im x c
nh bi : = const.
Bi ton 1:
(P)
l 1 php t nh ti n v i vc t t nh ti n l 2
u
.Trong T
u
: bi n (P) thnh (Q) v
u (P).
Ch ng minh : V i M b t k ta c :
(P)
: M M v MM (P)
t i trung i m K.
(Q)
: M M v MM (Q) t i trung i m
H
Ta xt :
MM =
MM
+MM =
MK
+KM
+MH +
HM
=
MK +
KH +
HM =
KM +
MH +
KH =
2KH
Hi n nhin
KH (P) v (Q) v T
KH
: K H .Do (P) bi n
thnh (Q).
Tr l i
Bi ton 2:
Ch ng minh r ng nh c a 1 m t ph ng qua 1 php t nh ti n l 1 m t ph ng song song
ho c trng v i m t ph ng cho.
Gi i: Xt T
u
v (P) l m t ph ng no . Trn (P) l y 3 i m A,B,C khng th ng hng.
T
u
(A)= A ; T
u
(B)= B; T
u
(C)= C ta c
AB =
AB ;
BC=
BC ;
AC=
AC (1)
Suy ra A,B,C khng th ng h ng.
G i (P) l m t ph ng (A,B,C).
L y M (P), g i M= T
u
(M) ta c M (P)
AM =m
AB + n
AC suy ra
AM=
mAB
+nAC
M (P)
o l i: Trn (P) l y i m Nb t k th t n t i c p s (x,y) s ao cho
AN= x
AB+
yAC
L y N (P) sao cho
AN =
xAB+
yAC .G i K = T
u
(N) th
AK =
xAB + y
AC suy ra K N T
u
(N)= N
Do T
u
( (P) )= (P).T (1) ta th y (P)//(P) ho c (P) (P)
Nh n xt : - N u gi c a
u // ho c n m trn (P) th (P) (P)
Tr l i
Bi ton 3 :
Trong hnh vung c nh 1 t 1 hnh m kho ng cch gi a 2 i m b t k
khng b ng 0.001. Ch ng minh r ng di n tch hnh khng l n h n :
a. 0.34
b. 0.287
Gi i a,G i hnh n m trong hnh vung ABCD c nh 1 l F.Di n tch c a n l S.
Xt
1
A A ,
2
AA (A
1
thu c AD, AA
1
=0.001, A
2
thu c gc BAD sao cho gc
A
2
AA
1
=60
o
, AA
2
=0.001)
G i
1
AA
F F T ) (
1
,
2
AA
F F T ) (
2
- F,F
1
, F
2
khng c i m chung v u n m trong hnh vung c nh 1.001.
Do 3S < 1.001
2
t c S< 0.335< 0.34
b.Xt
2
A A AA AA
1 3
+
Ta quay
3
AA quanh i m A( ng c chi u kim ng h v i gc quay nh n )
sao cho
4 3
A A v A
3
A
4
=0.001. Xt
5
AA v
6
AA c
6 5
AA AA = 0.001 t o v i
4
AA nh ng gc 30
0
v n m khc pha v i nhau so v i
4
AA .
G i
i
AA
F F T
i
) ( . Khng m t tnh t ng qut ta coi ) ( ) ( F F S F F S
3 4
. Khi c
S
2
1
F F S
4
) ( .
S
2
3
F F S
4
) ( . Ta c
6 5
F F v cng khng giao v i F v F
4
.
S
2
7
F F F F S
6 5 4
(
- N u ) ( ) ( F F S F F S
4 3
th ta xt hnh F
1
v F
2
thay cho F
5
v F
6
- - V | 3 001 . 0 |
i
AA Cc h nh ang xt n m trong hnh vung c nh 3 002 0 1 . + .
Do 287 0 S 3 002 0 1 S
2
7
2
. ) . ( < +
Tr l i
Gi i:
Xt php t nh ti n:
1
2
: '
AB
T A C
uuur
' C B
' ' B A
1
2
' ' ' '
AB
T
AB C C BA
1
2
'
AB
T
O O
uuur
1
2
'
AB
T
I I
uuur
OO' ' OO' ' II II
uuuur uur
T ng t v i cc php t nh ti n
1
2
BC
T
uuur
,
1
2
CA
T
uuur
ta ch ng minh c OO=II,
OO=II.
Suy ra OO' " ' " O II I (c-c-c)
Bi ton 4: Cho tam gic ABC . G i A, B, C l n l t l trung i m c a cc
c nh BC, CA, AB. G i O, O, O v I, I, I t ng ng l tm ng trn ngo i
ti p v n i ti p c a 3 tam gic ABC, BCA, v CAB.
Ch ng minh r ng OO' " ' " O II I .
I" I'
A'
B'
C'
A
C
B
O
O'
O''
I
Tr l i
V d 6: Cho t gic ABCD c 3 AB , 2 3 CD , 2 BC ,
60
o
BAD CDA .
Tm s o c a
ABC v
BCD
Gi i:
Xt php t nh ti n:
: '
DC
T A A
uuuur
. Khi t gic ADCA l hnh bnh hnh.
Do
60 AA' 120 ' AA' 60
o o o
ADC D B
Xt ' ' AB A c AA' 2 3 2 ' AB
T suy ra: ' ' AB A vung t i B
' ' 30
o
B A A v
2 2
' (2 3) ( 3) 9 3 BA
' ' 30
o
B A C ( V
AA' 60
o
C )
' BCA cn t i B.
Do suy ra:
90
o
DCB ( Do
' 120
o
DCA )
CAB
- i m t h a mn tnh ch t u bi n m giao i m c a 3 cung trn i x ng v i cc cung
AB,BC,CA qua trung i m cc c nh t ng ng.
- Ta ch ng minh r ng i m lun t n t i v duy nh t.
- Cc cung i x ng v i cung AB v AC c 2 i m chung.G i s l A v H. hi
BHC = 360
0
-
BHA -
AHC
= 360
0
-(180
0
-
ABC ) - (180
0
-
ACB )
= 180
0
-
BAC
Do H n m trn cung i x ng v i BC, t c l i m c n tm.( v
BAC 180
0
-
'
hay
'
'
x x
y y
'
Khi nh c a ng th ng : 2x + y +1 = 0 l ng th ng
c
ph ng trnh l: 2( -x) + (-y) + 1 = 0
=> 2x + y -1 = 0
Tr l i
Bi 3: Trn ng trn (O) cho 2 i m B,C c nh v 1 i m A
thay i .G i H l tr c tm ABC vH l i m saocho HBH
1
C
l hnh bnh hnh .Ch ng minh r ng H
1
n m trn ng trn (O)
.T suy ra qu tch c a H
Ch ng minh : HBH
1
C l hnh bnh hnh
H
1
B || CH
H
1
BAB ( v CH AB)
hay ABH = 90
0
t ng t ACH = 90
0
t gic ABH
1
C n i ti p H
1
(O)
ABH
1
C l hnh bnh hnh nn H l i m i x ng c a H
1
qua
php i x ng tm I
(I l trung i m c a BC)
V y qu tch i m H l nh c a ng trn (O) qua php i
x ng
I
Tr l i
Bi 3 : cho gc ABC v D trong gc . D ng o n
th ng c 2 i m u thu c 2 c nh c a gc v trung i m
c a n trng v i i m D
Gi i :
D ng cc ng th ng a i x ng v i t AB qua D
v c i x ng v i BC qua D.
G i A=AB c
C=BC a
B=ac
BABC l hnh bnh hnhD l tm i x ng D l
trung i m c a AC v AC o n th ng c n d ng .
Tr l i