Professional Documents
Culture Documents
gv: L Ch Thnh
PHN HAI
HA HC V C
CHNG VII
gv: L Ch Thnh
- Lc lin kt gia ht nhn v electron ha tr tng i yu nn nng lng tch cc electron ha tr ra khi nguyn t nh. 2. Tnh cht ha hc chung ca kim loi Tnh cht c trng l tnh kh (d b oxi ha) M - ne Mn+ a. Tc dng vi phi kim - Vi O2: 4Al + 3O2 = 2Al2O3 4M + nO2 - 2M2On - Vi Cl2: 2Fe + 3Cl2 = 2FeCl3 2M + nCl2 = 2MCln b. Tc dng vi axit - Dung dch HCl, H2SO4 long Nhiu kim loi kh c ion H+ thnh H2 Zn + 2H+ = Zn2+ + H2 - Dung dch HNO3, H2SO4 c Hu ht cc kim loi (tr Pt Au) kh c +5 +6 N c mc oxi ha +5( N ) v S c mc oxi ha +6 ( S ) ca cc axit ny n mc oxi ha thp hn. Th d:
Cu + 4H N O3 = Cu(NO3 )2 + 2H2O + 2 N O2 Cu + 2H2 SO4 = CuSO4 + SO2 + 2H2O
+6 +4 +5 +4
(c nng) c. Tc dng vi dung dch mui Kim loi c th kh c ion ca kim loi khc trong dung dch mui thnh kim loi t do. V d: Fe + CuSO4 = FeSO4 + Cu Hay Fe + Cu2+ = Fe2+ + Cu
4. DY IN HA CA KIM LOI
L mt dy nhng cp oxi ha kh c sp xp theo chiu tng tnh cht oxi ha ca cc ion kim loi v chiu gim tnh cht kh ca kim loi. Tnh cht oxi ha ca ion kim loi tng. Tnh cht kh ca kim loi gim. ngha: - Cho php ta d on c chiu phn ng gia hai cp oxi ha kh. - Cht oxi ha mnh nht s oxi ha cht kh mnh nht, sinh ra cht oxi ha yu hn v cht kh yu hn. Cu2+ Zn Cu0 Zn2+ Cht oxi Cht kh + = Cht kh + Cht oxi ha ha mnh yu yu mnh
5. HP KIM
1. nh ngha
gv: L Ch Thnh
Hp kim l cht rn thu c sau khi nung nng chy mt hn hp nhiu kim loi hc nhau, hoc hn hp kim loi v phi kim loi. 2. Cu to ca hp kim - Tinh th hn hp: gm nhng tinh th ca cc n cht trong hn hp ban u nng chy tan vo nhau. V d: Hp kim Ag = Au - Tinh th hp cht ha hc: l tinh th ca nhng hp cht ha hc c to ra khi nung nng chy cc n cht trong hn hp. V d: Hp kim Al - C to hp cht Al4C3, Fe - C to hp cht Fe3C... Cc hp kim thng cng, gin hn cc n cht ban u, nhng tnh dn nhit, dn in km cc n cht ban u.
7. IU CH KIM LOI
1. Nguyn tc Kh ion kim loi thnh nguyn t kim loi Mn+ + ne M0 2. Phng php iu ch a. Phng php thy luyn Dng kim loi t do c tnh kh mnh hn kh ion kim loi khc trong dung dch mui. V d: Zn + CuSO4 = ZnSO4 + Cu Phng php ny dng iu ch nhng kim loi hot ng yu.
gv: L Ch Thnh
b. Phng php nhit luyn Dng cht kh CO, H2, C, Al... kh ion kim loi trong oxit nhit cao. V d: Fe2O3 + 3CO =2Fe + 3CO2 Phng php ny dng iu ch nhng kim loi ng sau Al trong dy Bektp c. Phng php in phn Dng dng in 1 chiu trn catt (cc m) kh ion kim loi trong hp cht. V d: - in phn mui CaCl2 nng chy Catt CaCl2 nng chy ant Ca2+ ClCa2+ + 2e = Ca 2Cl- - 2e = Cl2 CaCl2
in phn Nng chy
gv: L Ch Thnh
2M + 2H = 2M + H2 c. Tc dng vi nc 2Na + 2H2O = 2NaOH + H2 2M + 2H2O = 2MOH + H2 d. Tc dng vi dung dch mui Kim loi kim tc dng vi H2O trong dung dch V d: Natri tc dng vi dung dch CuSO4 + Na tc dng vi H2O trong dung dch 2Na + 2H2O = 2NaOH + H2 2NaOH + CuSO4 = Cu(OH)2 + Na2SO4 3. iu ch kim loi kim Nguyn tc: Kh cc ion kim loi kim M+ + 1e = M in phn mui halogenua hoc Hiroxit ca chng dng nng chy. ie pha n n 2NaCl 2Na + Cl2 nc ie pha n n 4NaOH 4Na + O2 + 2H2O nc
c. Tc dng vi dung dch mui 2NaOH + CuSO4 = Cu(OH)2 + Na2SO4 2OH- + Cu2+ = Cu(OH)2 iu ch NaOH bng phng php in phn dung dch NaCl NaCl Katt (H2O) Ant + Na , H2O Cl-, H2O 2H2O + 2e H2 + 2OH2Cl- - 2e Cl2 Phng trnh in phn dung dch NaCl ie pha n n 2NaCl + H2O H2 + Cl2 + 2NaOH 2. Mui ca kim loi Natri - Natri clorua: NaCl
gv: L Ch Thnh
- Natri cacbonat Mui Natri hirocacbonat NaHCO3 Mun NaHCO3 t tan trong H2O, b nhit thng, b phn hy nhit cao. t 2NaHCO3 Na2CO3 + Na2CO3 + CO2 + H2O Tc dng vi axit mnh NaHCO3 + HCl = NaCl + CO2 + H2O Tc dng vi kim NaHCO3 + NaOH = Na2CO3 + H2O - Mui Natri cacbonat Na2CO3 Na2CO3 l mui ca axit yu, khng bn (axit cacbonic). Tc dng vi axit mnh. Na2CO3 + 2HCl = 2NaCl + CO2 + H2O Dung dch Na2CO3 trong nc c phn ng kim mnh Na2CO3 + H2O = NaHCO3 + NaOH 2 CO3 + H2O = HCO3- + OH3. Cch nhn bit mui Natri Dng dy Platin sch, nhng vo hp cht natri, ri em t trn ngn la n cn ngn la s c mu vng.
0
gv: L Ch Thnh
(+4) (+2)
(+5)
4M + 10HNO3 = 4M(NO3)2 + 3H2O + NH4NO3 c. Tc dng vi H2O Trong H2O, Be khng phn ng, Mg kh chm, cc kim loi cn li kh mnh. M + 2H2O = M(OH)2 + H2 Ca + 2H2O = Ca(OH)2 + H2 d. Tc dng vi dung dch mui - Mg y cc kim loi hot ng yu hn ra khi dung dch mui Mg + CuSO4 = MgSO4 + Cu - Cc kim loi cn li tc dng vi H2O trong dung dch 3. iu ch in phn mui Halozen dng nng chy ie phanogcha n n n y MX2 M + X2 X: halozen
Ca(OH )2 1 to mui axit CO2 2 Ca(OH )2 Nu t l mol CO 1 to mui trung tnh 2 Ca(OH )2 1 m Ca(OH )2 ol < 1 to ng thi 2 mui Nu t l mol CO trong khong 2 < CO2 2
Nu t l mol
gv: L Ch Thnh
Ca + CO = CaCO3 3. Canxi cacbonat CaCO3 Canxi cacbonat l cht rn mu trng khng tan trong H2O CaCO3 l mui ca axit yu v khng bn CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + H2O + CO2 CaCO3 + 2CH3COOH = Ca(CH3COO)2 + H2O + CO2 nhit thp CaCO3 tan dn trong H2O c CO2 CaCO3 + H2O + CO2 = Ca(HCO3)2 4. Canxi sunfat: CaSO4 CaSO4 cn gi l thch cao, mu trng, t tan trong H2O CaSO4. 2H2O: thch cao sng 2CaSO4.H2O: thch cao nung nh la CaSO4: thch cao khan
2+
2 3
5. NC CNG
1. Nc cng Nc c cha ion Ca+2, Mg2+ l nc cng. Nc khng cha hc cha t nhng ion trn, gi l nc mm. 2. Phn loi nc cng Nc cng chia thnh 3 loi 1. Nc cng tm thi: l nc cng c cha ion HCO32. Nc cng vnh cu: l nc cng c cha ion Cl- hoc SO24 3. Nc cng ton phn: L nc cng c cha ng thi aninon HCO 2 hoc Cl4 3. Tc hi ca nc cng - X phng khng tan - Vi si mau mc nt - Nu thc n lu chn, gim mi v - To cht cn trong ni hi lm lng ph nhin liu 4. Cch lm mm nc Nguyn tc: Lm gim nng cc ion Ca2+ v Mg2+ trong nc bng cch chuyn nhng ion t do ny vo thnh phn cht khng tan. Phng php: Phng php ha hc v phng php trao i ion. a. Phng php ha hc * i vi nc cng tm thi. un nng trc khi dng t Ca(HCO3)2 CaCO3 + H2O + CO2 Lc b cht khng tan, c nc mm - Dng Ca(OH)2 va Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 = 2CaCO3 + 2H2O Lc b cht khng tan c nc mm * i vi nc cng vnh cu v nc cng hon ton Dng dung dch Na2CO3 CaSO4 + NaCO3 = CaSO3 + Na2SO4 Ca(HCO3)2 + Na2CO3 = CaCO3 + 2NaHCO3 2Ca2+ + CO3 = CaCO3 b. Phng php trao i ion
0
gv: L Ch Thnh
Cho nc cng i qua cht trao i ion (ionit) cht ny s hp th cc ion Ca 2+ v Mg2+ th vo l ion Na+, H+ ta c nc mm.
6. NHM
1. V tr v tnh cht vt l a. V tr Nhm l nguyn t thuc phn nhm chnh nhm III chu k 3. Nhm c 13 e v nguyn t c sp xp theo cu hnh: 1s12s22p63s13p1 (Nhm nguyn t nhm P) V nguyn t ca nhm c 3 lp; lp K = 2L = 8M = 3 Lp ngoi cng c 3 electron ha tr b. Tnh cht vt l Lm kim loi nh, mu trng, nng chy nhit khng cao lm (6600C) Nhm dn in, dn nhit tt 2. Tnh cht ha hc ca nhm Nhm c 3 electron ha tr, d dng nhng 3 electron c ha tr 3+; nhom c tnh kh mnh. Al - 3e Al3+ a. Tc dng vi phi kim - Vi O2: 4Al + 3O2 = 2Al2O3 + Q - Vi Cl2: 2Al +3Cl2 = 2AlCl3 b. Tc dng vi axit Al kh d dng ion H+ trong dung dch HCl, H2SO4 long thnh H2 t do. 2Al + 6HCl = 2AlCl3 + 3H2 2Al + 2H2SO4 = Al2(SO4)3 + 3H2 2Al + 6H+ = 2Al3+ + 3H2 Al tc dng vi H2SO4 c nng Al kh S trong H2SO4 xung s oxi ha
+ 4
-2
Th d: 2Al + 6H2S O4 = 2(SO4 )3 + 2 + 2O Al 3SO 6H c nng + 5 Al tc dng vi HNO3Al kh N (trong HNO3) xung s oxi ha
N(NO2)
+ 4
N(NO)
+ 2
N(N2O)
+ 1
N(N2 )
V d: + 5 + 2 Al + 4H NO3 = Al(NO3 )3 + 2O+NO 2H 8Al + 3OH NO3 = 8Al(NO3)3 + 15H2O + 3N2O Al khng tc dng vi H2SO4 v HNO3 c ngui c. Tc dng vi oxit kim loi (phn ng nhit nhm) nhit cao Al kh c nhiu ion kim loi trong oxit Fe2O3, Cr2O3 thnh kim loi t do.
t 2Al + Fe2O3 = Al2O3 + 2Fe + Q t 2yAl + 3FxOy = yAl2O3 + 3xFe d. Tc dng vi H2O
0 0
+5
+1
gv: L Ch Thnh
Vt bng nhm khng tc dng vi nc v c mt lp oxit nhm bn vng ph kn mt ca nhm. Nu ph b lp oxit th nhm tc dng vi nc Al + 6H2O = 2Al(OH)3 + 3H2 Al(OH)3 cht khng tan, l lp bo v khng cho Al tip xc vi H2O phn ng dng li nhanh chng.
7. HP CHT CA NHM
1. Nhm oxit Al2O3 Nhm oxit l cht rn mu trng khng tan v khng tc dng vi H2O a. Al2O3 l hp cht rn bn Al2O3 l hp cht ion rt bn vng - Nng chy nhit cao (trn 20000C) - S kh Al2O3 thnh Al rt kh khn (Khng th dng C, Co, H2 kh c) b. Al2O3 l cht lng tnh - Tc dng vi axit mnh Al2O3 (c tnh cht ca oxit baz) Al2O3 + 6HCl = 2AlCl3 + 3H2O - Tc dng vi dung dch baz mnh (Al2O3 c tnh cht ca oxit axit). Al2O3 + 2NaOH = 2NaAlO2 + H2O 2. Nhm hiroxit: Al(OH)3 Trong nc nhm hiroxit l cht kt ta keo mu trng. iu ch Al(OH)3 bng phn ng trao i gia mui nhm vi dung dch baz. Al3+ + 3OH- = Al(OH)3 t a. Al(OH)3 l hp cht km bn 2Al(OH)3 Al2O3 + 3H2O b. Al(OH)3 l hp cht lng tnh - Tc dng vi axit (c tnh cht ca baz) Al(OH)3 + 3HCl = AlCl3 + 3H2O Al(OH)3 + 3H+ = Al3+ + 3H2O - Tc dng vi baz (c tnh cht ca axit) Al(OH)3 + NaOH = NaAlO2 + 2H2O Al(OH)3 + OH- = AlO-2 + 2H2O Al(OH)3 c th vit di dng HAlO2.H2O HAlO2.H2O + OH- = AlO-2 + 2H2O Cc vt dng bng nhm b ph hy trong dung dch kim. Trc ht Al2O3 b ha tan bi dung dch kim Al2O3 + 2NaOH = 2NaAlO2 + H2O (1) Sau , Al kh H2O to Al(OH)3, Al(OH)3 tan trong dung dch kim 2Al + 6H2O = 2Al(OH)3 + 3H2 (2) Al(OH)3 + NaOH = NaAlO2 + 2H2O (3) Cc phn ng (1) (2) (3) k tip nhau = phng trnh tng qut 2Al + 2NaOH + 2H2O = NaAlO2 + 3H2 3. Mui nhm a. Mui AlCl3 tan trong H2O tc dng vi baz AlCl3 + 3NaOH = 3NaCl + Al(OH)3 AlCl3 + 3NH4OH = Al(OH)3 + 3NH4Cl b. Mui sunfat: Al2(SO4)3 tan trong nc Phn K2SO4. Al2(SO4)3. 24H2O tc dng c vi dung dch kim. c. Mui Natri aluminat (NaAlO2) l mun tan. NaAlO2 l mui ca axit yu. Trong nc NaAlO2 + 2H2O = Al(OH)3 + NaOH
0
gv: L Ch Thnh
9. SN XUT NHM
1. Nguyn liu Nguyn liu sn xut nhm l qung bxt Al2O3.nH2O (c ln Fe2O3, SiO2). 2. Nguyn tc Kh ion Al3+ thnh Al t do. Al3+ + 3e Al 3. Phng php in phn Al2O3 (tan trong Crylolit) Al2O3 nng chy = 2Al+3 + 3O2 catt ant 3+ 4Al + 12e 4Al 6O2- - 12e 3O2 ie phanogcha n n n y 2Al2O3 4Al + 3O2 CHNG IX
ST
I. PHN L THUYT
1. V TR - CU TO - TNH CHT CA ST
1. V tr, cu to v tnh cht vt l a. V tr St l nguyn t phn nhm ph nhm VIII, chu k 4. S hiu 26. b. Cu to in tch ht nhn ca st l +26 v nguyn t c 26e c sp xp theo cu hnh. 2 1s 2s22p63s23p64s23d6. V nguyn t c 4 lp, lp K = 2; L = 8; M = 14; N = 2. C th vit 3d64s2 (st l nguyn t nhm d) c. Tnh cht vt l Kim loi mu trng mu, do, nhit nng chy 1450 0C, d = 7,9g/cm3. St dn in dn nhit tt c tnh nhim t. 2. Tnh cht ha hc St c th nhng 2e ngoi cng c ha tr 2+ Fe - 2e Fe2+ St c th nhng thm 1e phn lp 3d Fe - 3e Fe3+ St c tnh kh, nguyn t st c th b oxi ha thnh ion Fe2+, Fe3+ a. Tc dng vi phi kim * Tc dng vi O2 3Fe + 2O2 = Fe3O4 t * Tc dng vi Cl2 2Fe + 3Cl2 = 2FeCl3
0
t * Vi lu hunh Fe + S = FeS b. Tc dng vi dung dch axit * Vi axit HCl, H2SO4 long St kh cc ion H+ ca dung dch ny thnh kh H2, st b oxi ha thnh Fe2+ Fe + H2SO4 = FeSO4 + H2 Fe + 2HCl = FeCl2 + H2 Hay Fe + 2H+ = Fe2+ + H2
gv: L Ch Thnh
* Vi HNO3, H2SO4 c nng St c th kh N+5 v S+6 trong cc axit xung mc oxi ha thp hn. Cc axit ny cng oxi ha st thnh Fe3+ V d:
Fe+ NO3 = 4H Fe(NO3)3+ 2O+NO 2H 2Fe+ 2 SO4 =Fe2 (SO4 )3 + 6H 3SO2 + 2 O 6H
a c + 6 t0 + 4 + 5 + 2
St khng tc dng vi HNO3, H2SO4 c ngui c. Tc dng vi dung dch mui St kh c ion ca cc kim loi ng sau n thnh kim loi t do. Trong phn ng ny st b oxi ha thnh Fe2+ Fe + CuSO4 = FeSO4 + Cu d. Tc dng vi H2O - nhit thng Fe khng tc dng vi H2O - nhit cao
t <570% 3Fe+ 2O Fe3SO4 + 2 4H 4H t <570% Fe+ 2O FeO+ 2 H H
0 0
2. HP CHT CA ST
1. Hp cht st II Hp cht st II gm mui, hiroxit, oxit st II a. Tnh cht ha hc Tc dng vi cht oxi ha b oxi ha thnh hp cht st III Fe2+ - 1e Fe3+ Tnh cht ha hc chung ca hp cht st II l tnh kh V d: nhit thng (trong khng kh) 4Fe(OH)2 + 2H2O + O2 = 4Fe(OH)3 (trng) (nu ) * Cho kh Cl2 qua mui FeCl3 2FeCl2 + Cl2 = 2FeCl3 * Ha tan FeO trong dung dch HNO3 long
3FeO+ 10H N O3= 3Fe(NO3)3+ 2O+N O 5H
+ 2 + 5 + 3 + 2
b. iu ch Fe(OH)2 : Fe2+ + 2OH- Fe(OH)2 t FeO: Fe(Oh)2 FeO + H2O 2. Hp cht st III Hp cht st III tc dng vi cht kh chng s b kh thnh hp cht st II hoc ct t do. Fe3+ + 1e Fe2+ Fe3+ + 3e Fe0 St III (Fe3+) c tnh cht oxi ha t V d: Fe2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Fe 2FeCl3 + Fe = 3FeCl2 t 2Fe(OH)3 Fe2O3 + 3H2O
0 0 0
4. SN XUT GANG
gv: L Ch Thnh
1. Nguyn liu Qung st (khng cha hoc cha rt t S, P), cht chy 2. Nguyn tc Dng Co kh dn dn Fe2O3 thnh Fe
+ CO + CO + CO Fe2 O3 Fe3 O4 FeO Fe t0 t0 t0 + 3 + 2 + 3 + 2
t CO2 + C = 2CO Phn trn thn l 4000C n 12000C 3Fe3O3 + CO = 2Fe3O4 + CO2 Phn gia ca thn l nhit (5000C - 6000C) Fe3O4 + CO = 3FeO + CO2 Phn di thn l nhit (700 - 8000C) FeO + CO = Fe = CO2
5. SN XUT THP
1. Nguyn liu Gang trng, gang xm, st ph liu Khng kh hoc oxi Nhin liu: du madt hoc kh t Cht chy: canxi oxit 2. Nguyn tc Oxi ha cc tp cht trong gang (Si, Mn, S, P, C) thnh oxit nhm lm gim hm lng ca chng trong thp. 3. Nhng phn ng ha hc xy ra a. Phn ng to thp Oxi khng kh s oxi ha cc tp cht trong gang Trc ht Si + O2 = SiO2 2Mn + O2 = 2MnO Tip n C b oxi ha thnh Co (1.2000C) 2C + O2 = 2CO Sau S + O2 = SO2 4P + 5O2 = 2P2O5 Mt phn Fe b oxi ha 2Fe + O2 = 2FeO Sau khi cho thm lng gang giu Mangan Mn l cht kh mnh hn Fe s kh ion st trong FeO thnh st. FeO + Mn = Fe + MnO b. Phn ng to x - nhit cao SiO2, P2O5 tc dng vi CaO to x d nng chy, c t khi nh ni trn thp. 3CaO + P2O5 = Ca3(PO4)2 CaO + SiO2 = CaSiO3