M! C I!

C
Chuong 1 X! IY NHANH VO I NH! NC V N V S! C KHO HA NC NCA Y................................... 2
Chuong 2 NH! NC V N CHINH V PHO NC NH, PHA T HI N VA TRI NH........................ 49
Chuong 3 CO S! C KHO VA CI! !O C S! C KHO .................................................................... 76
Chuong 4 TH! C PH M VA S! C KHO ................................................................................................ 92
Chuong 5 PH!ONC PHA P S! T CN - NA NC AO NHI! T!Y Y ................................................... 105
Chuong 6 IA M CI THA NC STRSS............................................................................................... 119
Chuong 7 IIN Q!AN CI! A CA M X! C VA S! C KHO .................................................................... 135
Chuong 8 THOA T IY VO NC NCHI N NC P...................................................................................... 145
Chuong 9 NH! NC V N S! C KHO RINC C! A PH! N! ......................................................... 163
Chuong 10 NH! NC V N RINC C! A PHA I NAM....................................................................... 181
Chuong 11 HA NH PH! C VA S! C KHO TRONC C!O C SO NC TINH ! C..................................... 189
Chuong 12 S! C KHO TO T SA! T!O I 55.......................................................................................... 201
Chuong 13 KHO TRN !O NC I ! IICH................................................................................... 211
chuong 14 I T CA CH PHO NC S CI! !O C AN TOA N........................................................... 223
Chuong 15 HA M RANC P, S! C KHO TO T................................................................................... 242
Chuong 16 NH! NC NH! C ! V Y T ............................................................................................. 250
PH N PH! I! C MO T SO TST V S! C KHO IIN Q!AN TO I THO I Q!N C! A MO I NC!O I 271

Chuong 1

X! IY NHANH VO I NH! NC V N V S! C KHO HA NC NCA Y

Pha n Io n ca c Io I chI da n frong cun sa ch na y d u cu ng co mu c dich gIu p
ca c ba n d pho ng hay xu fri vo I m f s bnh fhuong gap: Iam fh nao d franh
duo c ca c b nh fIm ma ch, caI fhuc Ia fh na o d pho ng b nh ung fhu, ca ch
chng hI n fuo ng cang fha ng fha n kInh - sfress - da n fo I huyf a p cao, a nh
huo ng fo I ma ch ma u na o, fu kI m ch vI c ung ruo u fh na o d d pho ng bI xo
gan. NhI u b nh kha c cu ng duo c d ca p fo I. Chu ng o hoI, dau ngu c, dau Iung,
m f mo I, cha y ma u cam, sf... fuy khng pha I Ia nhu ng fruo ng ho p ca n dua dI
cap cu u nhung cu ng Ia m cho chu ng fa raf kho chIu.

Chuong na y co 49 fruo ng ho p v su c khoe ma ca c ba n fhuo ng ga p m I
nga y, cu ng nhung Io I khuyn nn d pho ng chua frI hay dI pho nhu fh na o
cho nhanh nha f.

1. Ca ch ngu a va Ia m dIu con dau da u

NhI u nguo I bI kh v b nh dau da u. Tho I Trung C , nguo I fa da nghI
ra ng do bI quy nha p va o da u nn ca n du c m f I nho o so cho quy fhoa f ra.
Tha f Ia may ma n cho chu ng fa, v nga y nay ca c ba c sI da hI u kha hon v ca c
nguyn nhan gay ra chu ng b nh na y va co fh chI da n cho fa nhI u phuong
pha p chu a frI.

HI n fuo ng dau da u co nhI u Ioa I: au da u v huyf a p hay v su cang co
fhuo ng xa y ra o pha n ma f, c , da da u Ia m fa ca m fha y dau nhu c nhu bu a b
nhaf Ia o fra n, haI bn fha I duong va sau ga y. Nguyn nhan co fh do: ma f
ngu , su cang fha ng fha n kInh v ba n bIu cng vI c fI nga y, pha I Ia nh fra ch
nhI m m f cng vI c quan fro ng, do c sa ch IIn fu c v.v...

Nhu c da u Ia b nh fhuo ng ga p o ca c ba qua Io foan vI c gIa dnh d n mu c
su c khoe bI suy nhuo c. Ho ca m fhay ra n ra f o fha I duong, dau nu a bn da u dI
khI Ia I ke m fheo ca c hI n fuo ng bu n nn, o I, ma f mo hay hoa ma f, u faI.

au da u v vIm xoang, fhuo ng fhay dau nhu c o vu ng ma f, o fra n, duo I
fra n, qua ng duo I fra n fo I haI bn ma , s ng mu I. Su vIm nhI m va nuo c mu I
gay kho chIu cho nguo I b nh an fay va o vu ng vIm cu ng Ia m dau fhm.

Nguyn nhan, co fh do ca m Ia nh, dI u ng vo I m f s pha n hoa, m f s va n
d a nh huo ng fo I duo ng h hap nhu khng khi bI nhI m.

Ia m dIu con dau, nn:

- Na m nghI frong pho ng yn fInh, pho ng f I |do ng cu a s che ma n), nha m
ma f Ia I.

- u ng ngo n fay ca I, xoa fu faI fo I ga y |pha n duo I so ). ay nhe haI bn
fha I duong.

- Ta m nuo c no ng.

- ap mf khan fam nuoc Ianh In maf.

- !ng m f II u fhuc aspIrIn |nhu ng nguo I bI vIm Ioe f da da y fuy f dI
khng duo c ung v co fh bI cha y ma u da da y nguy hI m).

- Thu c hI n nhu ng dI u chI da n o chuong VI v phuong pha p fhu da n nhu
ng I fInh foa , khng suy nghI |fhI n), fho sau.

pho ng b nh, nn:

- Chu y d bIf mnh hay bI dau da u va o fho I gIan na o. Theo do I ba o chi
d bIf fIn v fho I gIan va dIa dI m co dIch b nh.

- ChI nho ca c frI u chu ng b nh d co fh ca m fhay Iu c sa p bI dau.

- Tra nh an m f s fhu c an co kha nang gay dau da u d I vo I m f s nguo I
d pha n u ng nhu:

+ ChuI

+ Ca ph va ca c fhu c pha m co fha nh pha n ca -ph.

+ ChocoIafe |ScIa).

+ Chanh, gIam.

+ ThIf muI.

+ f ngo f.

+ ThIf cu u kh.

+ Ha nh, fo I.

+ Ruo u do .

+ Su a chua |yaouf).

Chu y : nn n ba c s kha m b nh nu ba n b au u lin tu c, trong
m t th i gian da I hay ba n ca m fhay mnh bI dau nhu c m f ca ch da c bI f kha c
Ia vo I nhu ng Ia n kha c.


2. Ia m fh na o khI bI sf7

Khng pha I faf ca ca c fuo ng ho p co fhan nhI f cao Ia su fru c fra c v su c
khoe . NhI u nguo I khoe co fhan nhI f va o qua ng frn duo I 37oC Ia bnh
fhuo ng. Nhung nu fhan nhI f Iay o mI ng fo I 37o2 fh cha c cha n da bI sf.

Thuo ng fhan nhI f cu a chu ng fa fhap Iu c sa ng so m va cao hon va o bu I
chI u va bu I fI. Than nhI f Iay o ha u mn chinh xa c nhaf va fhuo ng cao hon
fhan nhI f Iay o mI ng 0,3oC.

N u ba n Ia y fhan nhI f o mI ng ngay sau khI u ng nuo c no ng fh ba n
cu ng co fh fuo ng Ia m ra ng mnh bI sf. Than nhI f cu a ba n co fh cao hon
bnh fhuo ng do ca c nguyn nhan sau:

- Ma c nhI u qua n a o qua .

- Vu a Iuy n fa p hoa c hoa f d ng ma nh.

- Tho I fIf no ng, a m.

- Iuo ng hoo c-mn fang, gIa m |sau khI ru ng fru ng, fhan nhI f cu a phu nu
fhuo ng fang cao).

Nu fhan nhI f do duo c fu 37o2 - 37o7C fro In, cha c cha n Ia ba n da bI
sf. Ca n pha I fo I ba c sI nu hIn fuo ng na y xa y ra:

- Vo I m f fre em duo I 6 fha ng fu I.

- Nu fhan nhI f du a fre cu gIu o 38o3C |Iay o mI ng) hay 38o8C |Iay o
ha u mn) khng fhuyn gIa m frong suf 48 gIo .

- Cu ng nhu va y frong II n 5 nga y, d I vo I nguo I Io n. Co ca c hI n fuo ng: c
bI cu ng, dau ngu c, nn o I, Ia cha y, dI Ia o da o, pha f ban, ho, dau faI.

HI n fuo ng sf duo I 40oC Ia bnh fhuo ng. Nu cao hon 40oC va ke o da I,
fh ca n pha I chu a frI.

Ia m dIu con sf, ha fhan nhI f, ba n nn:

- !ng nuo c hoa c nuo c fra I cay. Iau nguo I ba ng khan uo f fham nuo c ma f
21oC.

- ! ng aspIrIn hoa c acefamInophen vo I II u Iuo ng fhich ho p vo I d fu I
ca ch 3-4 gIo m f Ia n |nhu ng nguo I duo I 19 fu I va nhu ng nguo I dau da da y
khng nn du ng aspIrIn).

- Na m nghI, khng hoa f d ng.

- Khng ma c nhI u qua n a o hoa c da p chan, m n qua da y.

- Tra nh cu d ng ma nh.

3. Chu ng co ga u o da da u

Chu ng na y v ha I. Ia m f chu ng b nh ngoa I da fhuo ng fhay o ca c dI m co
ca c fuyn m hI Ia m ch do nho n va co ca c va y fra ng d bong ra. Co nguo I bI
ca o Ing ma y. Ca c va y ga u roI xung va fu fa p o va nh faI, ga y, roI xung Iung.
Nguo I fa chua ro duo c nguyn nhan, nhung chu ng b nh na y co fh do dI fruy n
hoa c fIp fheo ca c hI n fuo ng:

- Sfress, cang fha ng fha n kInh.

- Khng g I da u Iun Iun ba ng xa pho ng g I.

- Nguo I co m hI da u.

- A nh huo ng fho I fIf |no ng, Ia nh, a m hay kh qua ). Phuong pha p ff
nhaf Ia Iun g I da u ba ng xa pho ng g I, chu y :

- Ca I da da u cho hf ga u, nhung du ng Ia m xuo c da.

- u ng Ioa I xa -pho ng chng ga u co chu a SeIenIum sunfIf.

Truo ng ho p na ng, ca n dn ba c sI d duo c chI dInh du ng ca c Ioa I fhuc bI
co fha nh pha n corfIsone.

4. 8 ca ch chng b nh maf ngu

a n co bao gIo maf ngu khng7 Nu co fh cu ng Ia chuy n fhuo ng fhI v
nguo I fa uo c Iuo ng m I fI va n co 30 frI u nguo I My o frong fnh fra ng na y.

Ho co fh ngu duo c m f if Iu c mo I va o gIuo ng, fo I nu a dm hay mo sa ng
fh fhu c gIac va khng sao ngu fI p duo c nu a. Tha f ra, nhu va y fh khng pha I
Ia ho khng ngu duo c: ho chI khng ngu da y gIac fhI. Tuy va y, nu hI n fuo ng
na y quay ra y ba n fo I 3 fua n II n, fh day cu ng Ia m f van d ca n chu y .

Sau day Ia m f s bI n pha p ca n a p du ng:

- Khng ung ca ph, fra sau bu a frua. Nn kIng Iun ca c Ioa I s-c-Ia,
nuo c ung CoIa co chu a chaf kich fhich.

- o gIa c ngu frua, k ca nhu ng Iu c cho p ma f m f Ia f - d u co a nh huo ng
fo I gIac ngu ban dm.

- Truo c khI ngu nn fa m Iau ba ng nuo c no ng d ca c co frong nguo I duo c
fhu gIa n.

- o c fruy n nhe nha ng hay Ia m cng vI c g co finh d u d u Ia p dI Ia p IaI
d khng pha I nghI ngo I g, nhu dan Ien cha ng ha n.

- Khng nn coI fI vI hoa c nghe radIo, nhu ng Ioa I hnh gIa I fri na y se Ia m
ca c ba n fhm ma f ngu .

- Ha y chua n bI ch ngu fha f fhoa I ma I, fInh mIch, a nh sa ng mo mo , chan,
gI khan fra I gIuo ng fha f sa ch, nhI f d pho ng vu a pha I, khng no ng, khng
Ia nh.

- KhI da In gIuo ng r I fh khng nghI g fo I cng vI c nu a. ChI nghI fo I
vI c ngu yn fam ma ngu .

- Ta o ra nhu ng vI c Ia m fheo fhng I m I nga y, fruo c khI dI ngu nhu:
kho a cu a ra va o, do ng cu a s , da nh rang, do c m f doa n fruy n fruo c khI ngu .

- m cha m cha m fruo c gIa c ngu co fa c du ng nhu nguo I bI fhI mIn.
NghI fo I nhu ng hnh a nh mo nha f, bu n fe , Ia p dI, Ia p Ia I.

Nu c ga ng fheo nhu ng bI n pha p frn da 3 fua n, ma ba n va n khng ngu
duo c fh nn dn ba c sI kha m b nh d xem nn du ng fhuc g hay nn fheo su
huo ng da n fhmcu a ba c sI khoa fam Iy va fha n kInh.

5. nh dau ma f do

M f bu I sa ng na o do , khI ba n vu a fInh da y, su a soa n do n m f nga y mo I
fh cho f nha n fhay mi ma f c m c m, kho chIu. Nhn va o guong, ba n fhay ma f
mnh sung hu p In, Io ng fra ng con nguoI do qua ch sau m f Io p ghe n, rI ma u
va ng. Va y Ia ba n da ma c b nh dau ma f do r I! au ma f do Ia m f chu ng vIm
bn frong mI ma f frn va duo I, va Io ng fra ng con nguoI nu a

Nguyn nhan co fh do:

- Pha n u ng cu a ma f dI vo I m f s phan hoa, bu I ba m, Ing fhu hoa c nuo c
ba n, dung dIch my pha m...

VI fru ng b nh dau ma f fa o ra nhI u ghe n. Trong ca haI fruo ng ho p vu a
k , ca n nho fhuc dau ma f fheo su chI da n cu a ba c sI. a p ma f ba ng m f fam
ga c fa m fhuc kha ng sInh. nh se kho I sau 2, 3 nga y chu a frI.

- M f Ioa I vI-ru f b nh dau ma f cu ng b nh cu m va ca m Ia nh. Ioa I vI-ru f
na y sInh ra if ghe n hon nhung cha y nhI u nuo c ma f. nh na y pha I maf fu 14
fo I 21 nga y mo I kho I ha n.

Sau day Ia m f s bI n pha p Ia m gIa m b nh:

- Khng duo c du ng fay so In ma f. Mun Iau, ru a, pha I du ng khan sa ch.

- Nha m ma f Ia I va Iay khan fham nuo c am |khng no ng) da p In ma f, m I
Ia n d Iau chu ng 5 phu f. Ia m nhu va y, co fa c du ng Ia m fan duo c m f pha n
nhu ng ghe n o ma f.

- u ng ng nho gIo f d nho fhuc. Thuc dau ma f se Ia m do ngu a va dIu
ma f.

- Ngung f dI m ma f ba ng ca c Ioa I son, phan, Ing mI gIa . Khng frao d I
hay du ng chung nhu ng fhu do vo I nguo I kha c.

- Khng du ng bang, ga c, va I che ma f. Nhu ng va f do co fh Ia m ma f nhI m
ba n fhm.

- Ngung su du ng ca c Ioa I kinh deo o ma f d pho ng da I |kinh cu a nguo I fho
d ng h hay kIm hoa n).

- Ru a fay Iun Iun du ng khan ma f rIng. nh dau ma f do raf d Iay Ian
fu nguo I na y qua nguo I kha c do fIp xu c ba n fay, khan Iau...

Ca n fo I ba c sI nu fu chu a ma b nh khng do sau 2, 3 nga y, hoa c fhay
ma f dau nhu c va nhn ra a nh sa ng bI cho I.

6. Cha p ma f

Cha p ma f co fh do m f ma ch nho o mI ma f bI vIm nhI m. Cha p ma f co
fh Ia m f cham Ia m c m ma f va cu ng co fh pha f frI n fha nh m f ha f ma u do ,
gay dau nhu c.

Truo c khI bI In cha p, co fh co nhung frI u chu ng sau:

- Tha y ngu a mI ma f

- o mI co ma u do

- Ca m fha y c m

- So va o fhay ca m gIa c kha c nhu ng dI m kha c. Thoa f da u, mu n cha p xuaf
hI n vo I ca I da u nho , ma uva ng v bn frong co mu . Sau do cha m va ng no da n
fha nh ha f va vo .

KhI co cha p, nn:

- a p In ma f mIng ga c fham nuo c am |khng no ng) m I nga y 3-4 Ia n.
M I Ia n fu 5 d n 10 phu f.

- Tra nh d ma f bu I ba n.

- Khng duo c so , na n ch bI cha p, du ba n sf ru f mun na n ra ngay.

- Pha n Io n mu n cha p d u co fh fu chu a o gIa dnh. Thuo ng sau 1, 2 nga y
mu n cha p se kho I. Nu qua fho I gIan do , cha p va n co n mo I ca n ho I y kIn cu a
ba c sI d du ng fhm fhuc kha ng sInh.

7. Ma f m f mo I v ma y finh

Nhu ng nguo I pha I Ia m vI c vo I ma y finh o cng so fhuo ng ku fhan v dI
ma f bI mo I m f ke m vo I nhu ng chu ng dau Iung, nhu c vaI va fha n kInh cang
fha ng.

Tuy ma n hnh cu a ma y khng pha f ra nhu ng fIa co ha I, nhung hI n fuo ng
ng I Iau o m f fu fh, nhn Iau va o m f Ioa I a nh sa ng mo , pha I chu y fheo do I
ca c ha ng chu nho , do Ia nguyn nhan cu a nhu ng hI n fuo ng frn. Nhu ng nguo I
na ng "duyn no " vo I ma y vI finh nhu fh, co fh Ia m gIa m nhu ng fa c d ng
khng ff cu a ma y vo I mnh ba ng ca c bI n pha p sau:

ba o v ma f:

- Nn da f ma y xa cu a s d fra nh bI cho I v a nh sa ng fru c fIp ngoa I fro I,
hay a nh sa ng pha n chIu frn ma f hnh va o mnh. Nhu ng de n fu fra n ro I
xung nn cho qua kinh mo . Nu co dI u kI n, da f fhm fam chng cho I fruo c
ma n hnh. Nn d nhu ng gIay fo ca n nhn Iu c Ia m vI c vo I ma y

O ga n ma f d d do c. Thuo ng, nguo I fa du ng nhu ng gIa nang.

- chch cu a ma n hnh vo I duo ng nhn xung cu a ma f va o khoa ng fu 10
fo I 15o so vo I ma f ba n |I/3 cu a go c vung).

- Chu y Iau sa ch ma f ma n hnh Iun.

- Chu y cho p ma f nhI u d con nguoI ma f khng bI kh.

- Nn dI kha m ma f va cho ba c sI bIf mnh Ia nhan vIn vI finh. KhI Ia m
vI c khng nn deo nhu ng d frang su c cho ma f |Ing mI gIa , kinh ma u...).
Kinh haI fro ng khng fhich ho p v fhuo ng fro ng fhu haI duo c da f d nhn
fha ng xung sa ch ba o, khng ho p vo I d chch cu a ma f va ma n hnh.

- Nu ca c ne f frn ma n hnh bI mo , cha p, nha y, nn chu a ma y ngay.

fra nh mo I, va khI fhay mo I ma f, nhu c da u, nn:

- u ng gh fu a va chInh gh vo I d cao ho p vo I quan h Ma T - Ma N
HNH.

- Ro I ma y, dI ba ch b fu 1 - 2 gIo .

- Nn nghI gIa I Iao co dInh ky frong fho I gIan Ia m vI c d fa p m f s d ng
fa c v c , vaI va Iung nhu:

+ NghIng da u v bn fra I, pha I, fruo c sau r I Ia c fro n nguo c dI, nguo c Ia I.

+ Nhu n vaI In, xung r I quay fro n.

+ o fu fh du ng hay ng I, cu I xung phia fruo c ma f, haI bn pha I, fra I r I
quay fro n.

8. Chu ng u faI

- O Hoa Ky fhuo ng xuyn co chu ng 36 frI u nguo I bI u faI. Ca nga y, Ia n
dm, khI Ia m vI c cu ng nhu Iu c nghI ngoI ho Iun Iun ca m fhay co fIng co I u
u hay fIng Ia o xa o o frong faI. Trong s do , co chu ng 7 frI u nguo I bI na ng,
pha n Io n Ia nhu ng nguo I cao fu I.

Cu ng nhu dau rang, u faI khng pha I Ia m f b nh nhung Ia frI u chu ng
cu a m f s van d ca n pha I Iuu y . u faI co fh v nhu ng nguyn nhan sau:

- TaI bI fa c v da y faI

- I u ng bo I fhu c an, fhuc ung

- I vIm o faI gIu a

- Co hI n fuo ng baf bnh fhuo ng o ma ch ma u na o

- Co hI n fuo ng ba f bnh fhuo ng hay f n fhuong ca c day fha n kInh fhinh
gIa c |do nghe fIng n fo, fIng n fhuo ng xuyn...)

- nh da I duo ng

- Co kh I u o na o

- V fu I cao

Chu ng u faI fhuo ng a nh huo ng fo I kha nang nghe |nghe khng ro , khng
fhinh), nhung khng da n dn b nh dIc.

KhI kha m b nh u faI, ba c sI fhuo ng kI m fra Iun su IIn h gIu a: TaI -
Mu I - Ho ng

gIa m nhe hoa c fra nh hI n fuo ng u faI, nn:

- Khng nn ng I fruo c Ioa ra-dI- hay ca f-se f d fra nh am fhanh ma nh.
Tra nh nghe IIn fu c.

- Su du ng ma y ch ng u . Ma y ch ng u Ia m f du ng cu gIng nhu fhIf bI
nghe nha c, deo o faI. Ma y fhuo ng xuyn pha f ra m f do ng am nhe . Trong khI
deo ma y, va n nghe duo c nguo I kha c no I chuy n vo I mnh nhu bnh fhuo ng.

- a c sI chuyn khoa co fh huo ng da n ba n m f s d ng fa c fhu gIa n gIa n
fha n kInh d khng chu y fo I fIng u frong faI.

- Iuy n fa p fhan fh d ma u Iuu fhng ff.

9. Ia m fh na o d cha n hI n fuo ng cha y ma u cam

Cha y ma u cam hay cha y ma u mu I fhuo ng IIn quan fo I ca c fre em.
Nguyn nhan do m f v f fhuong nho hay du f m f ma ch ma u nho o bn frong
mu I: v fho I fIf Ia nh, dI u ng, fho I fIf kh Ia m ca c ma ng mu I bI kh fheo r I bI
nu f, v mu I bI va cha m ma nh.

Pha n Io n fruo ng ho p d u cham du f mau. M f s if fruo ng ho p cha y ma u
Iau v ch cha y ma u na m sau o pha n mu I frong, fhuo ng ga p o nguo I Io n do:

- nh xo cu ng ma ch ma u o mu I.

- Huyf a p cao.

- u ng fhuc chng dng ma u

- TrI u chu ng b nh v ma ch ma u.

- Co mu n frong mu I.

Nhu ng fruo ng ho p cha y ma u cam, sau 10 fo I 15 phu f khng kho I fh ca n
pha I dua fo I ba c sI d fm nguyn nhan va chu a frI

Ca c fruo ng ho p fhng fhuo ng co fh xu fri nhu sau:

1- Ng I fu a, ngu a ma f ra sau, mu I hch In fro I.

2- u ng ngo n fay ca I va ngo n fro , bo p nhe va o doa n gIu a mu I.

3- Tho ba ng duo ng mI ng fu 10-15 phu f.

4- u ng va I ga c, fham nuo c Ia nh da p In mu I.

5- Chu y frong suf fho I gIan 24 gIo sau khI cha y ma u cam, khI na m: gI
dau cao, d mu I bao gIo cu ng o d cao hon fIm.

6- Cu ng frong vo ng 24 gIo do , fra nh mang na ng, va cu d ng ma nh., Ia m
vI c cang fha ng hoa c pha I ra ng su c.

10. Tan cng b nh frc me p

Khng co g fu c mnh ba ng bI b nh frc me p! - M f vf r p ma u fra ng,
chung quanh vI n do na m o ca nh me p khIn cho aI cu ng chu y dn mnh. a
va y, no co n dau ra f, nhI u Iu c no I hay an, d u khng fh mo mI ng fo duo c, cu
pha I, chu m chim. Nguo I fa chu m chim cuo I, co n mnh chu m chim v dau! Trc
me p ra f kho frI. Thuo ng, pha I do I cho no fu kho I.

Trc me p hay bI dI bI Ia I v Iu vI ru f gay ra frc me p sau khI hoa nh ha nh
r I, Ia I ru f va o bi ma f, o a n frong co fh fa ha ng fha ng, ha ng nam cho co h I,
khI co fh chu ng fa co hI n fuo ng baf fhuo ng Ia chu ng Ia I xuaf da u I dI n.

o Ia khI fa bI sf, ca m Ia nh, dau rang, eczema |b nh nam), bI sf v
na ng, phu nu fo I nga y co kInh nguy f. v.v...

Thoa f da u, chu ng fa fhay kho chIu o me p. Nhn ky frong guong fhay xuaf
hI n m f chu m nhu ng nf r p nhu nf bo ng, chung quanh Ia m f vI n ma u
h ng hay do . Trong vo ng 2 fua n, ca c vf do do kh Ia I fha nh ca I va y mo ng, fh
Ia kho I.

d pho ng frc me p, nn:

- Tra nh nhu ng su vI c Ia m mnh ca m d ng hoa c pha I suy nghI fha I qua .

- Ha n ch phoI mnh ra na ng - n u ca n, nn du ng nhu ng Ioa I kem ba o v
da nhu kem co ke m oxy f, bI In mI.

- Tra nh khng fIp xu c vo I nguo I dang bI fr c me p.

- Chu y ru a fay sa ch d fra nh su Iay Ian.

gIa m dau, nn:

- a p nuo c Ia nh, nuo c da In frc.

- !ng nuo c Ia nh.

- Khng duo c Ia y, nh ch dau.

- Co fh du ng fhuc gIa m dau nhu aspIrIn, acefamInophen.

- Nu bI dau nhI u, ba c sI co fh cho ba n du ng fhuc acycIovIr co n co fn
Ia ZovIrax.

11. I n pha p chng hI mI ng

NhI u nguo I Iay Ia m phI n mu n v bI hI mI ng. u ng ga n hoa c mun
no I chuy n fh fha m vo I nguo I fhan raf Ia baf fI n. I hI mI ng, hoa c hoI fho
co mu I co fh Ia frI u chu ng cu a nhI u can b nh.

HoI mI ng co mu I fra I cay co fh Ia frI u chu ng cu a b nh fI u duo ng.

- Co mu I amonIa c |khaI) chu ng fo : fha n suy.

- Co mu I ca Ia gan suy.

Ngoa I ra mI ng hI co n vI ca c nguyn nhan v rang, mI ng, Io I, ho ng, ph I
va khI bI cu m, xuaf huyf da da y |bao fu )... M f s fhu c pha m fhuo ng d Ia I
mu I o mI ng khI an nhu: ha nh, fo I, m f s da u d bay hoI, m f s fhu c pha m
gIa u cha f prfIn.

Ca c ba c sI kha m rang mI ng fhuo ng chu y fo I ca c khe rang va Io I. Khe
rang Ia ch chu a ca c fhu c an bI In men, fhI ru a. KhI bI vIm Io I, ma u u a ra o
ca c chan rang cho ng co mu I hI.

V hI mI ng co nhI u nguyn nhan va co fh IIn quan fo I b nh nn khI
fhay hI n fuo ng frn, nn fo I fham ba c sI d duo c chu a frI du ng vo I can nguyn
b nh. Nu khng co b nh chu ng fa co fh fu cham so c d gIa m mu I hI ba ng
ca ch:

- Cham da nh rang ca n fha n sau bu a an. Chu y cha I sa ch nhu ng ke rang.

- Na o Iuo I d bo Io p ca n ma u fra ng ba m frn Iuo I; Khng nn hu f fhuc;

- u ng fhuc su c mI ng;

- Kha m rang, Io I 6 fha ng/m f Ia n.

12. TrI chu ng dau ho ng vu ng fhanh qua n

au fhanh qua n Ia b nh cu a nha chinh frI, ca c fa I fu , dI n vIn, ca c fha y
c gIa o: v ho pha I no I nhI u. NhI u mn fh fhao kich fhich nguo I Ia he f nhu
jockey, bo ng r cu ng khIn ca c dau fhu bI dau fhanh qua n.

Khng khi nhI m, m f can pho ng nhI u kho I fhuc Ia cu ng Ia m f
nguyn nhan gay b nh. KhI ba n bI dau fhanh qua n fIng no I cu a ba n bI kha n,
yu, co khI kho no I hoa c no I khng ra fIng. Ho ng dau ra f, co fh ke m fheo
hI n fuo ng sf, ho, kho nu f.

Nhu ng Iu c do , nu fIp fu c hu f fhuc, ung ruo u, ra ngoa I fro I Ia nh no I
nhI u, ha f, he f d u Ia m cho b nh na ng fhm. nh fhuo ng, pha I na m nghI, ha n
ch no I if nhaf Ia 2 nga y.

Nu b nh ke o da I hon m f fua n I khng fhuyn gIa m, Ia I ke m fhm ca c
hI n fuo ng nhu sf, ho ra ma u hoa c do m ma u va ng - hay nau sa m fh nn Ia I
ba c sI ngay.

Trong ca c fruo ng ho p nhe , co fh frI b nh fa I nha va chu y :

- Tra nh no I, nu ca n co fh Ia m hI u fhay no I.

- Nu gIa m no I, nn no I khe .

- Mo ma y dI u hoa Ia m am pho ng ngu ; Ia ch ba n o Iau frong nga y.

- !ng nhI u nuo c am |nuo c fra pha ma f ong raf ff).

- Ta m vo I hoa sen hay ngam mnh frong nuo c no ng.

- Khng hu f fhuc va fra nh nhu ng noI co hu f fhuc.

- Nga m fhuc dau ho ng.

- Nu ca n, du ng aspIrIn d gIa m dau.

13. Nac

Nguyn nhan cu a hI n fuo ng nac Ia do co hoa nh - pha n cha n ngang gIu a
ngu c va bu ng bI "chu f ru f". Thuo ng, hI n fuo ng na y khng Iau. Nhung co fh
ru f nga n fho I gIan nac ba ng nhI u ca ch:

- Nuf 1 mu ng duo ng kh |fha ca ph)

- u ng ngo n fay va ngo n fro ca m Iuo I ke o ra.

- Ngu a c ra phia sau, nhIp fho m f Ia f. m nha m fu 1 dn 10, fho ma nh
ra r I ung m f che n nuo c.

- m f ca I fu I gIay frn mu I va mI ng, hif va o fho ra nhI u Ia n.

- Nuf m f cu c nuo c da nho

- u ng m f mIng ga c, Iau phia frong vo m mI ng

- An cha m m f mI ng ba nh kh

- ! ng nhanh m f Iy nuo c.

Nhu ng fruo ng ho p nac ke o da I co fh Ia frI u chu ng cu a b nh fIm hoa c
b nh gIa n da da y |bao fu ), ca n pha I ho I y kIn cu a ba c sI.

14. Ia m fh na o d do dau ho ng

Trong ba I 12, chu ng fa da no I fo I chu ng dau fhanh qua n. V fhanh qua n o
ho ng nn dau fhanh qua n cu ng fhay dau ho ng. Trong ba I na y, chu ng fa d ca p
fo I b nh dau ho ng do vI ru f hay do vI khua n.

VI khua n co fh Ia m dau ho ng Ia Ioa I sfrepfococus fhuo ng gay sf cao,
nhu c da u, sung ho ng ke m fheo su n I ha ch o c . Nu dau ho ng v vI-ru f fh
khng co ca c frI u chu ng frn. Tuy va y, nhI u fruo ng ho p dau ho ng do vI
khua n o fre em da Ia m ba c sI Iu ng fu ng frong vI c cha n doa n v cu ng khng
frI u chu ng g, nhung nu khng chu a kIp fho I, b nh na y co fh da n fo I nhI u
bIn chu ng nhu vIm fha n, suy fIm k ca a p-xe. o do , ba c sI ca n cha n doa n
b nh fhu c Ioa I na o, d quyf dInh co ca n cho fhuc kha ng sInh hay khng.
M f II u fhuc kha ng sInh co khI pha I ung II n frong 10 nga y.

Chu ng fa co fh Ia m ho ng do dau ra f ba ng ca c bI n pha p sau:

- Su c mI ng Iun ba ng nuo c muI am.

- !ng nhI u nuo c am, an su p, ung fra pha ma f ong am.

- Suo I am pho ng ngu .

- Khng hu f fhu c.

Tra nh an chaf cay hay kich fhich nhu ha f fIu, b f ca rI....

- Mu f duo ng phe n hay ke o cu ng.

- Nu sf, co fh du ng fhuc nhu aspIrIn hay acefamInophen |acefamoI).
Can chu y , fu 19 fu I fro xung khng nn du ng aspIrIn. Nguo I co b nh dau da
da y, khng duo c ung aspIrIn.

15. Mu n fru ng ca

Co su bI u hI n g, khI m f chu choaI choaI hay m f c fhIu nu buo c va o
d fu I ba f da u chu y fo I ca c ba n kha c gIo I vo I mnh7 o Ia ca c mu n fru ng ca .
a u fra ng, da uden hay da u do , ca c mu n nho nhu fru ng ca mo c In o vaI, Iung,
c va phI n nha f Ia ca o ma f o m f s nguo I, hI n fuo ng na y co fh fI p dI n fo I
qua fu I fha nh nIn, khng pha I v an nhI u mo , chaf be o chocoIaf... nhu nhI u
nguo I fuo ng Ia m.

Nguyn nhan sInh ra nhu ng mu n fru ng ca na y do hI n fuo ng fang Iuo ng
hoo c-mn sInh du c o fu I da y fh. Nhu ng chaf nho n o frn b ma f da kha ng
sInh ra mu n fru ng ca . Nhu ng fuyn chaf nho n o duo I da khI bI fa c, chinh Ia
nhu ng d vI khua n fru chan va gay ra mu n fru ng ca .

Ngoa I ra, co fh k fo I ca c nguyn nhan sau:

- Su fang Iuo ng hoo c-mn cu a ca c fuy n n I fIf frong fho I ky kInh nguy f
hay fhaI nghe n cu a phu nu .

- Ca c chaf fhom hay da u bI ma f co kha nang fa o fha nh m f Io p mo nho n
frn da.

- Su cang fha ng fha n kInh-sfress.

- Thu c pha m co nhI u Iuo ng If frong fha nh pha n nhu mang fay, fa o be ,
ha nh fra ng.

- un nau ca c chaf da u, mo d hoI ca c chaf na y ba m va o da.

- TIp xu c nhI u vo I ca c chaf fa y ru a nhu creosofe.

- Na m ngu nghIng m f bn Ia m m f bn ma f bI ne n Iau

- u ng ca c Ioa I fhuc: ngu a fhaI, chng co co hay co nguyn f IIfhIum
frong fha nh pha n fhuc.

Mu n fru ng ca se Ia n dI sau m f fho I gIan. Nhung chu ng fa cu ng nn bI f
ca ch gIu gn da, frong fho I gIan co fru ng ca nhu sau:

- CIu da Iun sa ch ba ng ca ch ru a ma f hay Iau nhI u Ia n ba ng xa pho ng
frong nga y. u ng khan sa ch xoa nhe frn da ma f chu ng 1-2 phu f m I Ia n.

- Khan pha I sa ch. Sau khi du ng pha I gIa f phoI kh v ca c vI khua n co fh
ba m va o va pha f frI n o ca c khan ba n, uo f, r I xam nha p va o da qua ca c I
chan Ing.

- Nn ho I ca c ba c sI chuyn khoa d mua duo c Ioa I xa pho ng du ng rIng
cho da co mu n fru ng ca .

- Khng duo c na n, bo p, Ia y, nh ca c mu n fru ng ca . Ia m nhu va y co fh
khIn da nhI m fru ng va fa o fha nh nhu ng vf se o

- Co fh du ng fhuc bI ngoa I da co fha nh pha n benzoyIperoxIf. Chu y :
m f s nguo I co da d pha n u ng vo I fhuc na y, nn khng du ng duo c.

- Sau m I Ia n hoa f d ng cang fha ng, hay ga ng su c nn Iau sa ch m hI
frn da d Ia m fhoa ng ca c I chan Ing.

- C I da u ba ng xa pho ng if nhaf 2 Ia n/fua n d Ia m sa ch ca c chaf nho n co
fh a nh huo ng fo I fra n, ga y, c va vaI.

- Tra nh d fo c xoa xung ma f.

- I vo I nam gIo I fruo c khI ca o rau nn Iau ba ng khan fham nuo c am.
Ca o rau fheo chI u rau mo c d fra nh Ia m xuo c da.

- Tra nh ra na ng nhI u.

- Tra nh ca c Ioa I de n chIu no ng.

- Tra nh du ng ca c Ioa I da u, kem co fh fa o fha nh Io p k f dinh, nho n frn
da.

- N u da nhI u mu n fru ng ca m f ca ch kha c fhuo ng nn ho I y kI n cu a
ba c sI chuyn khoa.

16. Ca m Ia nh

Ha ng nga y, Iun co con s chu ng 80 frI u nguo I My bI ca m Ia nh vo I ca c
frI u chu ng ho, nga f mu I va cha y nuo c mu I |s mu I). M f nguo I bI ca m Ia nh fo I
3-4 Ia n frong nam, Ia dI u bnh fhuo ng. Nu ba n chua bI ca m Ia nh, fh day Ia
m f dI u hf su c may ma n, v nguyn nhan chu ng ca m Ia nh do raf nhI u Ioa I
vI-ru f gay nn, va su Iay Ian fha f d da ng.

Iu c ba f da u, ba n co fh fhay nga f mu I, cha y m f if nuo c mu I, ha f x hoI
hoa c sf nhe |co fh fo I 39oC), fI n fo I dau ho ng va ho. Thuo ng fh sau 3 nga y
fo I 7 nga y Ia kho I.

Ca m d Iay fu nguo I na y sang nguo I kha c qua duo ng khng khi do nguo I
b nh ho va ha f x hoI. K f qua vI c nghIn cu u cho fha y, ba n fay nguo I b nh
fhuo ng dinh mu I hay do m, do khI ho hay ha f hoI, nguo I b nh fhuo ng Iay fay
che mI ng hay che mu I, sau do , Iau mI ng hay Iau mu I ba ng khan. o I va y, khI
co b nh d fra nh Iay Ian sang nguo I kha c, nn:

- Ru a fay Iun.

- KhI ho, ha f hoI hay x mu I pha I du ng khan che, r I gap Ia I.

- Tra nh ba f fay va du ng cha m va o nguo I kha c. Nhu ng d ng fI n va gIay
ba c cu a nguo I b nh cu ng Ia nhu ng va f frung gIan fruy n b nh.

V phia nguo I b nh, nn:

- Na m nghI, nhaf Ia fruo ng ho p bI sf.

- !ng nhI u nuo c no ng hoa c Ia nh cu ng duo c. Nuo c Ia m fan va ru a sa ch
pha n na o ca c chaf do m o ho ng, Ia m fhng duo ng h hap.

- u ng fhuc aspIrIn hay acefamInophen d gIa m dau, nhu c. Chu y , fu 19
fu I fro xung, khng nn du ng aspIrIn.

- Su c mI ng ba ng nuo c muI am. !ng nuo c fra pha ma f ong nuo c chanh
hay mu f ke o d u co fa c du ng ff d do dau ho ng.

- Xng hoI.

- Mo n su p ga gIo |ga nho ) co fa c du ng fhng mu I va nga f b nh.

17. VIm xoang

Xoang na m frn duo ng dI cu a khng khi, qua mu I va o ph I. KhI dI qua
xoang, khng khi duo c suo I am. Nu xoang bI vIm nhI m, sung ph ng ba n se
bI nga f muI, nhu c da u, ho va nhI u khI dau da u fo I mu c khng ngu duo c. Nu
ba n hu f fhuc va co hI n fuo ng baf bnh fhuo ng o mu I, ca c frI u chu ng frn se
na ng hon, nhu:

- au da u.

- Nghe f mu I, rI mu I fhuo ng co ma u va ng sa m.

- Nhu c da u, o fra n va pha n ma f frn, vu ng mu I va ha m frn.

- KhI na m, ca m gIa c dau nhu c fhuo ng fa I dI n m I khI fro mnh va fa m
ngung khI ng I da y.

- Co fh s f.

Hif m f hoI khng khi Ia nh co fh Ia m dIu dau hoa c:

- !ng nhI u nuo c d mu I duo c fhng.

- !ng aspIrIn hay acefamInophen d gIa m dau.

- u ng fhuc nho mu I

Chu y :

- Khng du ng aspIrIn cho nguo I fu 19 fro xung.

- Khng nn nho mu I qua 3 nga y II n v nhu va y, mu I se quen vI c du ng
fhuc, khng co fhuc Ia mu I Ia I nga f.

- Khng nn du ng ng nho mu I nguo I kha c da du ng d fra nh bI Iay,
nhI m.

- Nu vI c dI u frI o nha khng co kf qua g, nn dI kha m ba c sI faI mu I
- ho ng, d nu ca n, se pha I ung fhuc kha ng sInh.

Truo ng ho p xoang na ng, pha I fIn ha nh fI u pha u fhua f.

18. nh cu m

M I nam o My co fo I 50.000 nguo I chf v bI vIm ph I, bIn chu ng fu
b nh cu m.

Ca m Ia nh va cu m fuo ng nhu gIng nhau, nhung chu ng fa co fh phan bI f
duo c chu ng do ca c dI m kha c bI f d nha n fha y. Nguo I bI ca m fhuo ng ba f da u
bI khu f khIf v s mu I, ha f hoI, nguo I ca m fhay kho chIu nhe .

Nguo I bI cu m ma f su c nhanh hon. M f gIo fruo c co n kho e, gIo sau da fha y
m f, pha I na m nghI.

Chu ng ca m Ia nh if khI fan cng va o ph I, nhung b nh cu m d gay bIn
chu ng fha nh vIm ph I.

Nguo I bI ca m va n co fh c ga ng fo I cng so , nhung nguo I bI cu m fhay
mnh khng co n su c d dI Ia m.

o I va y, nu chu ng fa bI con b nh da nh quy xung gIuo ng m f ca ch
nhanh cho ng fh day chinh Ia b nh cu m. Nhu ng frI u chu ng co fh ke m fheo
Ia :

- Ho khan

- au ho ng

- au nhu c da u

- au nhu c ba p fhIf

- M f nhI u

- O n Ia nh

- Than nhI f co fh In fo I 40oC

- Mo I ma f.

Nhu ng frI u chu ng ro ne f nhaf d fa nha n fhay mnh bI cu m Ia raf m f va
dau kha p nguo I |dau ca c co ba p). Ca m Ia nh khng co ca c frI u chu ng do .

Tha f ra fh khng co fhuc na o Ia m ngung ngay b nh cu m. Pha I d cho no
fu h f. Mu c dich cu a vI c chu a frI v ung fhuc Ia Ia m gIa m su dau nhu c va
ngan cha n khng cho b nh pha f frI n va bIn chu ng. nh fhuo ng, chu ng fa co
fh fu chu a frI o nha . Nhung, nu fhay kho fho , ho nhI u, co do m ma u va ng -
xanh fh ca n pha I fo I ba c sI kha m b nh, v b nh cu m co fh da bIn chu ng
fha nh vIm ph I.

Nu cu m nhe , ca n nhaf Ia pha I na m nghI d da nh su c cho co fh chIn
dau chng Ia I ca c vI-ru f cu m. Ngoa I ra, chu ng fa nn fheo ca c dI u chI da n sau:

- !ng nhI u nuo c no ng d Ia m fhng duo ng ph I, duo ng mu I va bu Iuo ng
nuo c co fh da bI maf v d m hI khI sf

- Su c mI ng nuo c muI.

- Mu f ke o cu ng d do ra f c ho ng.

- u ng nhIn ho, v ho co fa c du ng fhng ca c ng o ph I va fng ca c chaf
do m ra. Nu mu I va do m co ma u, ca n ho I y kIn ba c sI.

KIng ung su a, khng an pho -ma f va ca c fhu c pha m Ia m fu bo; su a frong
2 nga y v chu ng co fa c du ng Ia m cho ca c chaf nha y o mu I, va ho ng bI da c Ia I,
kho x hoa c nh ra.

- Cham ru a fay Iun, nhaf Ia fruo c khI an d fra nh Iay Ian sang nguo I
kha c.

- !ng d u m f II u aspIrIn |fru nguo I 19 fu I fro xung khng du ng
aspIrIn).

Nu chu a frI o nha khng fhay do , nn dI ba c sI.

Ta I nhI u vu ng, chinh quy n da f chu c chich pho ng cu m cho nhu ng
nguo I gIa frn 65 fu I, m I khI co dIch cu m nn fheo do I fIn fu c frn ba o chi d
bIf nhu ng noI co dIch cu m d d pho ng.

19. nh hen

a n da bI f g v b nh hen chua7 Thuo ng xuyn co 10 frI u nguo I My bI
b nh hen, khI In con, ho fho kho khe , kho nho c va ca m fha y haI bu ng ph I
cu a mnh nhu bI fhu he p Ia I. nh hen co nguyn nhan va f Iy chu khng pha I
fam Iy . KhI da bI b nh hen r I, su kich d ng v fam Iy nhu so ha I, Io au, gIa n
du ... Ia m cang fha ng fha n kInh, d u co fh Ia m cho b nh na ng hon. Tuy ra ng
do khng pha I Ia nhu ng y u f gay b nh. KhI In con ma khng duo c cu u chu a
kIp fho I, b nh nhan co fh ch f.

nh hen co da c dI m g kha c vo I ca c b nh kha c cu a co quan h hap7
Nguyn nhan don gIa n cu a hen Ia do Io p co cu a nhu ng ng da n khng khi fo I
ph I bI co fha f, khIn cho duo ng ng he p Ia I Ia m b nh nhan khng fho duo c va
co fh fhIu xy. M f s fruo ng ho p sau day co a nh huo ng khng ff fo I b nh
va co fh da n fo I su In con:

- Tho khng khi co phan hoa, bu I mc, kho I fhuc, bu I ba n.

- An hay ung nhu ng chaf co fh d pha n u ng.

- I h I h p, xu c d ng.

- Ia m vI c hay cu d ng na ng nho c.

- I nhI m b nh duo ng h hap.

nh hen co Ioa I na ng va Ioa I nhe , su fIn frI n cu a b nh fhuo ng raf phu c
fa p nn ca n pha I co ba c sI chI da n vI c dI u frI va fhuc fhang.

Tuy va y, nguo I b nh co fh fu san so c mnh fheo ca c dI u chI da n sau:

- Ca n ung Iun, va ung nhI u nuo c ha ng nga y |2-3 Iif/nga y).

- Khng d ca c chaf co mu I Ia frong nha , nhaf Ia frong pho ng ngu , noI Ia m
vI c.

- Tra nh khng du ng gI Ing. Thay gI Ing ba ng gI f ng ho p.

- Khng hu f fhu c.

- Tra nh nhu ng noI co phan hoa.

- KhI ra ngoa I fro I, nn quan khan che mu I va che mI ng, nhaf Ia khI fho I
fIf Ia nh, d suo I am khng khi fruo c khI khng khi va o duo ng h hap.

- Nu dang Ia m vI c, fhay kho fho , pha I ngung Ia m vI c ngay.

- Tra nh du ng ca c fhu c pha m hay fhuc ung co gc sunfIf |-S03) frong
fha nh pha n. |Cc na y fhuo ng co frong ruo u).

- KhI In con hen, pha I ng I da y, khng duo c na m.

- Ca c Ioa I fhuc va du ng cu bom fhuc ha con hen fhuo ng du ng, ca n pha I
d o ga n nguo I d khI In con vo I fay Ia Iay duo c ngay.

- Pha I fu nghe xem mnh co dI u ng vo I aspIrIn khng. Nn du ng
acefamInophen fhay aspIrIn.

Thuo ng, ca c ba c sI se k foa fhuc cho ca c b nh nhan hen ca c Ioa I fhuc
sau:

- ronchodIIafor - fhuc ung hay phun va o ho ng d fho d hon.

- SferoId - d chng In con v pha n u ng vo I ca c chaf Ia

- CromoIyn sodIum d hif d pho ng In con. KhI da In con r I fh fhuc
na y khng co fa c du ng.

20. Con sf mu a co kh

M f ba c sI o fh ky 19, da da f fn cho can b nh na y nhu frn v chinh ba n
fhan ng, m I khI v o fa I m f can nha Io p co kh Ia bI b nh. Nay, nguo I fa go I
nhu va y fha nh quen, du can b nh khng IIn quan g fo I co .

NhI u nguo I bI b nh na y va o mu a xuan. Co nguo I bI quanh nam vo I ca c
frI u chu ng: cha y nuo c ma f, nuo c mu I, bI xung huyf, nga f fho . Nguyn nhan
chinh cu a b nh, Ia su pha n u ng cu a co fh vo I khng khi bI nhI m.

Sau day, Ia m f s Io I khuyn:

- Que f do n sa ch quanh nha cho hf ca c co da I Ia ca nh, ha f mu c va mc.
Chu y khng d cho Ia m ba n v chu ng hay fha ra c, xuong va pho ng u.

- o ng cu a pho ng khI fo I mu a co phan hoa o ca c cay quanh nha , va co khI
d a m cu a khng khi cao.

- u ng ma y dI u hoa khng khi d Ia m am va Io c sa ch khng khi pho ng
ngu . Ca c d va f o pho ng ngu pha I Iun sa ch se .

- Ca c pho ng pha I que f bu I sa ch va fhoa ng.

- Ca n gIa f chan, m n Iun, nhaf Ia chung quanh m n pha I gIu sa ch v
pha n na y fIp xu c vo I mu I, mI ng).

- Tra nh khng phoI khan fra I gIuo ng, qua n a o ngoa I fro I v ca c phan hoa
va bu I d ba m va o.

Nu vI c pho ng b nh nhu frn if hI u qua , nn ho I y kIn ba c sI d du ng
fhm ca c fhuc nhu:

- Thuc chng hIsfamIn |anfIhIsfamIn) d ha n ch su pha n u ng cu a co fh
dI vo I ca c chaf Ia . Nn du ng fhuc na y 30 phu f fruo c khI dI ra ngoa I.

- Thuc Ia m fhng mu I va duo ng h hap |ung va phun), nn chu y khng
du ng fhuc nho mu I qua 3 nga y II n d co fh kho I quen fhuc: cu pha I co
fhuc fh mu I mo I fhng.

- Thu c nho ma f.

Ngoa I ra, ba c sI co n co fh cho du ng ca c Ioa I fhuc nhu:

- CromoIyn sodIum va sferoIds.

- Thuc mI n dIch.

- Xe f nghI m ma u da d bIf da d pha n u ng vo I ca c Ioa I chaf g.

- Thuc chich chng pha n u ng.

21. VIm ph qua n |cung ph I )

Nu ba n In m f con ho khng sao ne n Ia I duo c, con ho fuo ng chu ng nhu
bc fu duo I ngo n chan bc In, fham fhia foa n fhan, fh du ng Ia ba n bI vIm
cung ph I, co n go I Ia vIm ph qua n r I.

Nguo I fa phan bI f vIm ph qua n cap finh va vIm ph qua n ma n finh,
can cu va o fho I gIan b nh f n fa I va ha u qua cu a b nh.

VIm ph qua n cap finh fhuo ng sInh ra do Io p ma ng nha y o ph qua n bI
vI-ru f fa n cng, hoa c bI vIm nhI m v mI fruo ng |kho I fhuc Ia cha ng ha n),
khI n ph qua n bI sung va dau ra f. VIm ph qua n fhuo ng da n fo I vIm xoang
hoa c vIm ca c duo ng h hap. nh co fh Iau fu 3 nga y fo I 3 fua n I .

TrI u chu ng da u cu a vIm ph qua n cap finh Ia ho, nguo I o n Ia nh, sf
fhap, dau ho ng va ba p fhIf.

Ca ch chu a frI:

- Xng mu I ba ng ca ch hif hoI nuo c no ng |n u co du ng cu hay ma y hif ca ng
f f).

- Phun fhuc ba ng ma y phun va o ho ng.

- u ng fhuc kha ng sInh.

- u ng aspIrIn hay acefamInophen d frI sf va dau nhu c.

- u ng fhuc Iong do m va kich fhich ho d fng do m ra.

- Na m nghI

- !ng nhI u nuo c.

- Khng hu f fhu c.

su c kho e phu c h I hoa n foa n, nhI u khI pha I ca n fo I 1 fha ng. Nu sau
khI chu a frI 1 fua n, khng fhay b nh fhuyn gIa m, ca n dI kha m ba c sI, v co
fh b nh chuy n sang fha nh vIm ph I.

Nguo I bI vIm ph qua n ma n finh ho nhI u va co nhI u do m hon, b nh co
fh ke o da I fu 2 fha ng fo I 2 nam - pha n Io n Ia da n ng. Can b nh fhuo ng Ia m
ca c ph nang bI f n fhuong a nh huo ng fo I chu c nang fho ra, hif va o cu a ph I
nn co a nh huo ng xau fo I foa n h fhng h hap.

Nhu ng frI u chu ng cu a vIm ph qua n ma n finh Ia :

- HoI fho nga n khI hif va o.

- Tho I gIan nghI gIu a fho ra hif va o, nga n.

- Ho co do m da c, va ng.

Nhu ng nguo I d ma c chu ng vIm ph qua n ma n finh Ia nhu ng nguo I o
frong vu ng khng khi bI nhI m cu a khu cng nghI p; nhu ng cng nhan fIp
xu c vo I bu I kIm Ioa I, so I bng, va I; nhu ng nguo I hu f fhuc Ia .

pho ng b nh vIm ph qua n ma n finh, nn:

- Tra nh nhu ng noI nhI m. N u ca n fhI f pha I co ma f, nn co bang che
mu I, mI ng.

- Khng dI ra duo ng frong fho I gIan khi bI nhI m na ng.

- u ng ca c fhu fhu c Iong do m, fhng khi qua n va ca c fhuc kha ng sInh
khI bI b nh, fheo su chI da n cu a fha y fhuc.

- Nu b nh ke o da I qua m f fua n, nhaf fhIf pha I dI kha m b nh, coI co
pha I b nh fIn frI n fha nh vIm ph I hay khng.

22. au fhu c qua n

O My cho fo I nga y nay, co nhI u can b nh bI go I saI vo I fhu c cha f cu a
chu ng, nhung v fho I quen nguo I fa va n khng d I fn. Cha ng ha n, sau m f
bu a an ngon, ba n b ng fhay dau ra f o duo I ngu c fra I, fa I vu ng fIm. Nguo I My
go I do Ia chu ng "o ng fIm" |Hearfburn). Tha f ra, chu ng do cha ng co IIn quan
g fo I fIm ca , ma nguyn nhan Ia I do dIch fIu hoa o da da y, co finh a-xif, fra o
In phia frn, ch ng fhu c qua n n I vo I da da y. VI fri na y o ngay phia sau fIm:
do Ia hI n fuo ng dau doa n cuI ng fhu c qua n.

a da y |bao fu ), co m f Io p ma ng bn frong ba o v , nn khng ca m fhay
fa c du ng cu a a-xif |fru fruo ng ho p nhu ng nguo I bI Ioe f da da y, ch Ioe f khng
co ma ng ba o v ). Pha n ng fhu c qua n khng co Io p ba o v , nn khI fIp xu c vo I
dIch fIu hoa co finh a-xif Ia chu ng fa ca m fhay dau ra f ngay.

Co fh do nhu ng nguyn nhan sau:

- An nhI u fhu c an kho fIu.

- An nhanh.

- An nhI u choIoIafe, fo I, ha nh, ca c chaf cay nhu ba c ha ...

- Hu f fhuc sau khI an.

- !ng ca ph, ruo u.

- !ng fhuc aspIrIn

- Co chu ng fhoa f vI, Ia m f dI fa f cu a da da y, co m f doa n frn bI nh In
sa f ch nI vo I fhu c qua n, khIn dIch fIu hoa cu a da da y d fra o In fhu c
qua n. Ca n m f nu a s nguo I frn 60 fu I hay co dI fa f na y.

Ca ch chu a kho I dau:

- Ng I fha ng nguo I hay du ng da y, dI dI Ia I Ia I m f Ia f.

- Tra nh cu I nguo I hay na m, v nhu va y, dIch fIu ho a o da da y d fra n In
fhu c qua n.

- Nu bI dau ban dm, khe nh m da y va gI cao da u.

- Tm ca ch Ia m cho nguo I nhe can bo f dI. Nguo I be o ma p va phu nu co
mang |ba u), d bI dau fhu c qua n v da da y co fh bI d n ph ng In o ch cung
fhu c qua n.

- Tra nh khng an no qua . an fhu c an d fIu.

- !ng 1-2 mu ng magnesIum hydroxif pha nuo c 1-2 gIo /Ia n.

Chu y : nhu ng nguo I co b nh fIm, b nh fha n, a p huyf cao pha I ho I y kIn
ba c sI fruo c khI du ng ca c Ioa I fhuc chng a-xif nhu frn.

- !ng m f Iy su a. Su a khng co finh frung hoa a-xif nhung Ia m gIa m
dau, ra f.

23. nh fa o bo n

Cu c phan cu ng, nga n, fhoa f ra ngoa I m f ca ch kho khan: do Ia da c dI m
cu a b nh fa o bo n. Nguo I fa khng coI day Ia m f "b nh" nhu ca c b nh kha c, fuy
nguo I bI fa o bo n ca m fha y ra f kho chIu. Mu c dich cu a vI c chu a frI b nh fa o
bo n Ia Ia m cho b ru f Ia m vI c d u da n va cham chI hon fheo ca c bI n pha p
sau:

- An nhI u rau va fra I cay, v day Ia ca c chaf co nhI u xo. Ca c chaf xo co
kha nang hu f nuo c no ra, khI dI qua ch he p co fh bI ne n nho Ia I. o do , phan
m m va d dI chuy n frong ru f d fhoa f ra ngoa I.

- An ca c ba nh Ia m fu ngu cc va ca c Ioa I ha f.

- !ng nhI u nuo c.

- Ta p fh du c va nang hoa f d ng d ru f cu ng cu d ng fheo.

KhI fhay ca n dI fIu nn dI ngay, khng nn nhIn.

Nn nho : ca c Ioa I fhuc chng a-xif, co sa f va ho p chaf sa f frong fha nh
pha n d u co fh gay fa o bo n cho nhu ng nguo I vn da hay bI fa o bo n r I.

- Co fh ho I ba c sI d ung fhuc Ia m phan m m.

N u sau khI a p du ng nhu ng bI n pha p frn ma khng co k f qua , ha y
du ng fo I bI n pha p: ung fhuc fIu, hay fhuc fa y. Khng nn ung fhuc fIu
va fa y Iun v nhu va y se Ia m cho ru f maf da n nhu ng pha n xa eo bo p fu nhIn
d chuy n phan ra ngoa I. Ta y nhI u cu ng Ia m cho co fh maf can ba ng v
Iuo ng ca c ho p chaf co kIm Ioa I frong co fh .

VI c fhu f ru a nhI u cu ng co fa c du ng khng co Io I cho ru f nhu frn.

Nu ba n bI fa o bo n IIn fu c, nn dI fo I ba c sI kha m d xa c dInh ro v
nguyn nhan co n co fh gay nn bo I:

- M f s fhuc da ung.

- M f s va n d v su c kho e nhu: co b nh frI IIn quan fo I ca c co vo ng o
ha u mn; fuyn gIa p hoa f d ng yu; b nh vIm ru f.v.v..

24. Ngan cha n b nh fIu cha y

nh fIu cha y nguo c vo I b nh fa o bo n. Chu ng fa, aI cu ng co fh da bI qua
m f va I Ian. nh nhe chI frong m f, haI nga y: Tuy va y, nhu ng fra n dau bu ng
v da da y va ru f bI co bo p, fh khng fh na o qun!

Nguyn nhan b nh fh nhI u. Co fh fo m fa f:

- I nhI m d c v vI-ru f, vI khua n, an hay ung pha I d nhI m d c, nhaf Ia
frn duo ng dI du IIch fo I nhu ng noI Ia .

- An pha I ba nh da d Iau, mc.

- ma y fIu hoa bI dI u ng.

- Qua Ia m du ng vI c du ng fhuc fa y, fhuc fIu.

- Co su xa o fr n v fInh fha n.

- I u ng vo I m f s fhuc kha ng sInh nhu fefracyIIn, cIeocIn, ampIcIIIIn.

- VIm ru f.

- TrI u chu ng ung fhu ru f.

Co fh nguo I dI fIu cha y bI maf nhI u nuo c. o do , pha I ung nhI u nuo c
d bu da p Ia I. VI c na y raf ca n fhIf, nhaf Ia dI vo I fre em. Nn cho an su p,
nuo c Iu c fhIf, ung nuo c gu ng, nga m nuo c da , ung nuo c dun sI d ngu I.

Sau day Ia m f s dI u nn chu y fheo:

- An if. Nhu ng nga y da u, fra nh an chaf da c.

- Nn an: chuI, cha o ga o, nuo c fa o, ba nh m nuo ng. Nhu ng fhu c an frn
co fa c du ng Ia m phan cu ng Ia I.

- KhI da do nn an nhe , an ca c fhu an m m. KIng an ca c cha f be o, nhI u
da u, mo va prfIn.

- Khng an ca c chaf co nhI u xo, ba nh Ia m fu ngu cc co n nguyn ha f,
nhI u ca m.

- KIng fra I cay, rau s ng, d ngu I, ba nh d fu Ia nh, ke o, u ng ca ph va
mo I fhu c pha m cu ng, Iau fIu.

- Ha n ch hoa f d ng d ru f duo c phu c h I.

Co fh du ng fhu ca c fhuc co Ismufh.

Nu fu 48-72 gIo , b nh khng fhuyn gIa m, da c bI f, nu fhay phan co
ma u, ca n pha I fo I ba c sI d kha m va ho I y kIn.

25. Ia m fh na o d fra nh bI da y hoI7

u ng co hoI do su fIu hoa sInh ra Ia vI c fhuo ng dI vo I mo I nguo I.
Nhung nu co nhI u hoI qua fh cu ng co dI u baf fI n! Nhu ng vI khua n frong
ru f phan fich ca c chaf duo c fIu ho a ra khi cacbonIc va hydrogen. Ca c chaf
khi na y nu nguyn chaf fh khng co mu I, nhung Ia I fhuo ng Ia n vo I m f s khi
co mu I kha c nhu sunfua hydr cu ng mu I cu a chaf fha I dang nam cho o doa n
cuI ru f gIa d duo c fng ra ngoa I.

Trong ca c Ioa I fhu c pha m, co m f s frong qua frnh fI u hoa sInh ra
nhI u khi hon ca c fhu c pha m kha c. Chu ng fa ca n bIf d fra nh an nhI u frong
m f bu a, nha f Ia fruo c khI chu ng fa dI h I ho p fI p kha ch hay ga p nguo I yu.
o Ia ca c Ioa I rau va fra I cay nhu:

- Ca c Ioa I ca I k ca ca I ba p

- Ca I hoa |xu p-Io)

- Ca c Ioa I ca

- Ca c Ioa I da u; da u fhuo ng, da u Ha Ian, da u fuong...

- I

- Ta o

- a o

- Ma n

- Ha nh, fo I

- Nho

- Ng rang

- Pho -ma f

Trong ca c Ioa I fhuc co fa c du ng Ia m gIa m vI c "da nh hoI" |ra m), nguo I fa
fhuo ng du ng SImefhIcone co n co fn go I Ia MyIIcon.

KhI bu ng snh hoI nhI u, fa cu ng nn nghI fo I ca c van d sau:

- ma y fIu hoa khng fIu fhu ff ca c chaf su a va fhu c pha m fu su a,
ca c chaf be o.

- Trong ru f co qua nhI u vI khua n.

- Su co bo p cu a ru f o fra ng fha I khng bnh fhuo ng.

26. VIm duo ng fI u fI n

nh quan cu 5 phu nu fh co m f nguo I fu ng bI vIm duo ng fI u fI n.
a n ng cu ng d bI, nhung if hon.

hI u ro van d na y, chu ng ra ca n bI f qua b ma y fha I nuo c fI u cu a co
fh g m: fha n, ba ng quang |bo ng da I), ng da n nuo c fI u nI fha n vo I bo ng da I
|nI u qua n), ng da n nuo c fI u fu bo ng da I ra ngoa I |nI u da o).

O phu nu , nI u da o raf d bI vIm nhI m v pha n na y fhuo ng bI du ng
cha m, ma sa f frong qua frnh quan h fnh du c, khIn cho ca c vI khua n d xam
nha p va o. Su vIm nhI m ng da I co fh da n fo I su vIm nhI m cu a fha n. o I
va y, sau khI quan h fnh du c, nn dI fI u ngay du chua ca m fhay ca n. VI c dI
fI u nhu va y cf d fng ca c vI khua n ra, nu chu ng co .ma f fa I cu a ng da I. Ca c
phu nu dang mang fhaI fhuo ng ng da I bI fhaI va da con e p, ca c nguo I co ng
da I khng fhng suf |dI hnh), fhuo ng d bI vIm b ma y fI u fI n hon nguo I
kha c.

Ca c frI u chu ng cu a b nh vIm duo ng fI u fI n g m:

- Iun bu n dI fI u.

- I fI u nhI u va Ia f nha f |da I Iun va if m f).

- uf, ra f duo ng fI u fI n.

- Nuo c fI u co ma u.

- Sau khI da I r I va n ca m fhay bo ng da I co n da y, hoa c fu c

- au bu ng duo I |bo ng da I) hay haI bn bu ng |fha n).

- Ca m fhay o n Ia nh, sf, bu n nn, o I mu a |frI u chu ng cu a vIm fha n).

Nu co ca c frI u chu ng frn, ca n pha I dI fo I ba c sI ngay. Ca ng d Iau, b nh
ca ng na ng. a c sI se Iay ma u nuo c fI u dua dI xe f nghI m d bIf ro fInh fra ng
cu a b nh.

Sau do , ba n pha I ung du II u fhuc kha ng sInh do ba c sI huo ng da n va
chI dInh. Nho pha I u ng du II u fhu c, du frong khI u ng, khng co n ca c frI u
chu ng o frn nu a.

Sau day Ia nhu ng bI n pha p d pho ng b nh:

- Nu ba n Ia phu nu , ca n Iau sa ch va kh bn ngoa I I fI u va b pha n
sInh du c sau khI fI u va sau khI fa m.

- !ng nhI u nuo c. I fI u nhI u ff v m I Ia n dI nhu va y Ia m f dIp
fhng ru a duo ng fI u, fng ca c vI khua n |nu co ) ra ngoa I.

- Khng nn nhIn fI u. Nu ca m fhay mun dI Ia dI.

- Sau quan h fnh du c, pha I dI fI u ngay, du chua ca m fhay ca n.

- Nn ma c d Io f ba ng va I bng cho fhoa ng, fra nh no ng, a m Ia nhu ng dI u
kI n fhich ho p cho ca c vI khua n pha f frI n:

- Phu nu khI dang co b nh, fra nh ru a b pha n sInh du c ba ng ca c du ng cu
fhu f, bom |d fra nh Iay va o am da o va da con).

27. Tra nh cuo c v Ia nh

M I nam co fo I 10.000 nguo I My bI cuo c.

Nhn b ngoa I, cuo c gIng nhu nhu ng nf da bI gI p v bo ng. Tha f ra fh
m da o nhu ng ch do bI Ia nh co ng va co fh da bI huy hoa I. Nhu ng ch da d
bI cuo c Ia ngo n fay, ngo n chan, da I faI, ca m va da u mu I.

Thoa f da u, nguo I fa ca m fhay dau o nhu ng ch bI cuo c, r I nhu ng ch do
ph ng, gI p In va maf ca ca m gIa c.

Tuy o fho I fIf, con Ia nh fo I fu fu hay d f xuaf ma nguo I fa ca m fhay hay
khng ca m fhay mnh da bI cuo c. Tha f Ia saI Ia m nu mun chu a cuo c Iay
fuyf xoa In ch dau hay ngam fay va o nuo c Ia nh. Ca n pha I:

- Ngam hay phun nuo c no ng fu 38oC - 40oC, va dung dIch chaf kha ng
sInh va o ch bI cuo c va ngung, khI fhay ca m gIa c Ia I - chu ng 45 phu f.

- To I pho ng cap cu u v cuo c co fh Ia m ba n bI nhI m fru ng un va n.

pho ng cuo c, nn:

- Ma c nhI u Io p qua n, a o, faf. NhI u a o mo ng hon m f ca I a o da y v Io p
khng khi gIu a ca c Io p a o mo ng gIu nhI f va suo I a m fhan fh ra f f f.

- Tra nh ung ruo u va hu f fhuc. Ruo u Ia m ma u bI maf nhI f nhanh va
fhu c Ia co fa c du ng Ia m ma u Iuu fhng cha m, nha f Ia fo I ca c dI m fa n cu ng
nhu ngo n chan, ngo n fay.

- KhI nhI f d ngoa I fro I fhap qua , cu ng nhu khI gIo ma nh nn o frong
nha .


28. nh ngu a frong mu a dng

Mu a dng, nguo I fa hay bI ngu a. Nguyn nhan Ia da kh dn mu c co ch
bI nu f ne va sung ph ng.

Chu a b nh ngu a mu a dng Ia Ia m fh na o cho da gIu duo c d a m, khng
maf nuo c frong khI khng khi o ngoa I kh. o I va y, khng nn fa m nhI u Ia n
frong nga y v nuo c va xa pho ng Ia m fan chaf nho n ba o v da. o nguo I cao fu I,
Iuo ng cha f nho n na y co xu huo ng gIa m.

- u ng Ioa I xa pho ng nhe , da c bI f.

- Ta m xong nn du ng khan fham nuo c frn mnh, hon Ia Iau kh.

- Tra nh ngam fay va o nuo c no ng va nhu ng chaf fa y ru a. Nu ca n fhIf,
nn du ng gang fay ba o v .

- Tra nh ng I ga n Io suo I qua .

u ng ma y phun, gIu d a m cho pho ng o .

29. Tra nh rm sa y

Rm sa y Ia b nh ngoa I da o mu a he , nhaf Ia fa I ca c nuo c vu ng nhI f do I.
NhI u mu n gI p nho , n I In frn ma f da bI ma n do o fay, c , na ch, Iung...
nhung khng bao gIo xuaf hI n o ma f. Tho I fIf no ng, am, Ioa I da nha y ca m,
nguo I be o du mo Ia nhu ng dI u kI n f f d rm mo c.

pho ng, fra nh rm sa y, nn:

- Ma c d nhe , mo ng, fhoa ng.

- Ra c nhe phan rm va o ca c noI bI rm.

- Ta m nuo c ma f.

- Tra nh nhu ng ch no ng, a m, khng fhoa ng va nu co dI u kI n, su du ng
ma y Ia nh.

Nu duo c o noI ma f, rm se fu Ia n frong vo ng 1-2 nga y.

30. Ngu a v nhu a cay

M f cu c da o choI frong ru ng cay, frn ba I co , nhn vo m Ia va nghe chIm
ho f bao gIo cu ng co nhI u dI u fhu vI va mo m ng. Tuy va y, cu ng nn ca n fha n
v su mo m ng se cho ng fIu fan nu ba n b ng bI ngu a cu ng ca nguo I In.

Nguyn nhan do m f s cay co nhu a gay ngu a fo I d Ia m ba n gI p ca da.

Trong fruo ng ho p nhu va y, nn:

- CIu va gIa f qua n a o, fa f vo . Nhu ng d khng gIa f duo c nn d duo I qua f
hay ch fhoa ng d 3 fua n I .

- Ta m ba ng xa pho ng. u ng bng fa m c n, ruo u, fham nhe In ch ngu a.
Ia f sau, ru a ba ng nuo c.

Thuo ng, nhu a cay gay ngu a, ra f fo I 2-3 nga y. Nu bI ra f nhI u, ru a va
da p ba ng dung dIch caIamIn va o ch da bI ngu a ra f.

- Co fh du ng fhm fhu c u ng Ioa I anfIhIsfamIn nhu dIphenhydramIn,
co n co fn Ia enadryI.

- Nu da fIp fu c bI gI p va Ian r ng, co fh ru a nhe ba ng dung dIch soda.
Ru a nhu va y, nhu ng nf gI p co fh bI vo nhung se ngung Ian r ng.

- Nu nhu ng vf gI p va n Iay Ian, nhaf Ia o vu ng mI ng, ma f va co quan
sInh du c, ca n pha I fo I ba c sI d duo c chI da n dI u frI va ung fhuc. Thuc duo c
chI dInh se Ia Ioa I sferoId d u ng va da p In ch ngu a.

31. Chu a frI chu ng pha f ban

Sau m f bu a an ngon co ca c fhu c pha m da c bI f nhu cua, fm, so ... ba n co
fh bI ma n ngu a kha p nguo I. Nhu ng n f ph ng nhu mu I d f, nhung fu ng
da m, ma u do xua f hI n fu ma f, fhan mnh fo I fay, chan, du I, gay ngu a nga y
kho chIu: do Ia chu ng pha f ban. an co fh Ia n frong vo ng 24 gIo nhung sau do
Ia I bI Ia I.

Nguyn nhan chu ng pha f ban co fh do:

- Co fh kI vo I ca Ioa I fhuc nhu aspIrIn, sunfa, penIcIIIIn.

- Tho I fIf Ia nh.

- Su m f mo I, cang fha ng fha n kInh |sfress).

- M f s fhu c pha m nhu chocoIafe, ha nh nhan, ca chua...

- I nhI m d c

- Pha n u ng vo I ca c chaf nhu: phan hoa, mc, mu I hoa chaf

- I cn fru ng chich |df)

- I xay sa f o da

- VIm co.

NhI u khI chu ng fa khng xa c dInh duo c nguyn nhan su pha f ban. Tuy
va y,vI c dI u frI hoa c pho ng chng su pha f ban fa I pha f Ia ca n fhIf v ban
cu ng co fh Ia m chf nguo I frong fruo ng ho p Ia m sung Iuo I va c ho ng, khIn
b nh nhan khng fho duo c, hoa c ban a nh huo ng fo I fIm, ph I va b pha n fIu
hoa .

KhI bI ban, ca n fheo su chI da n sau:

- Khng fa m nuo c no ng. Co fh fa m nuo c am. NhI f d cao Ia m ban na ng
fhm.

- a p khan fa m nuo c Ia nh In ch ban mo c.

- Ma c qua n a o r ng, fhoa ng.

- NghI ngoI, c fhu gIa n co fh va fInh fha n.

- nghI vo I ba c sI cho ung anfIhIsfamIn |Nn nho fhuc na y gay bu n
ngu , khng fInh fa o). o I va y, sau khI ung fhuc khng duo c Ia I xe hoa c fham
gIa cng vI c g do I ho I su fInh fa o, xu fri nhanh, nha y be n.

Khng du ng aspIrIn Ia m ban fang fhm.

32. TrI mu n co c va ha f com

Ha f com, mu n co c co fh Ia m xau fay, chan, nhung v ha I. Chu ng co fh
Iay fu nguo I na y qua nguo I kha c. Nguo I fa phan bI f:

- Ha f com nng, hnh fro n fhuo ng o fay, ma u den nhe . I khI mo c fha nh
cu m, nhI u ha f nho chung quanh m f ha f Io n.

- Ha f com sau, pha n duo I mo c r va o da fhIf, fhuo ng fha y o gan ba n chan,
fhuo ng gay dau nhu c khI fa du ng hay dI. o va y, ca n pha I frI bo hoa c Io f m f
Io p d m d gIa m su co sa f hay e p va o chu ng.

Ha f com sau cu ng d Iay. o I va y, pha I fra nh so mo fru c fIp va o chan
nguo I co ha f com. Nhu ng ch fa m chung cu ng Ia ch d Iay Ian. KhI fa m,
khng nn dI chan da f va Iau kh chan ngay sau khI fa m.

M f s ha f com se fu bIn maf. M f s co fh frI ba ng a-xif saIIcyIIc hay a-
xif IacfIc. KhI su du ng ca c a-xif na y, nn ca n fha n khng d a-xif dinh va o
nhu ng ch da khng bI mu n, v a-xif co fh huy hoa I da.

a c sI chu a frI mu n co c hay ha f com fhuo ng chI dInh ca c bI n pha p:

- u ng dung dIch nIfrogen.

- Ia m fI u pha u fhua f dI vo I ca c ha f com sau |mu n )

- u ng fIa Iaser

- Khng nn df ba ng dI n v se co se o.

33. 9 bI n pha p d pho ng dI u ng |CZMA)

I u ng eczema fhuo ng xuaf hI n o da ng nhu ng vf ph ng nho , co fh co
va y cu ng gay ngu a, ra f, o ca fre em Ia n nguo I Io n. czema co fh do dI fruy n.
Nhu ng nguo I bI hen fhuo ng ke m fheo b nh eczema.

Nhu ng fruo ng ho p sau, co fh Ia m b nh na ng fhm:

- Ma c d Ien, Ing.

- Nguo I d m hI.

- Tha n kInh cang fha ng |Sfress)

- noI no ng va a m

- n fru ng, ha I sa n |cua, ca , c...), su a va fhu c pha m fu Iu a m.

- TI p xu c vo I hoa cha f: ca c cha f fa y ru a, da u fhom, kem bI da, ca c duo c
pha m...

czema kho frI. NhI u khI no deo da ng nguo I b nh suf do I hoa c gIa m
da n Iu c fu I cao, r I kho I ha n. Tuy va y, chu ng fa co fh xu fri d Ia m b nh
fhuyn gIa m nhu sau:

- If fa m, fra nh fa m Iau. Nn fa m ba ng vo I hoa sen. N u fa m b n fa m, nn
pha fhm da u fa m va o nuo c.

- Ta m nuo c a m.

- Khng fa m xa pho ng hoa c du ng xa pho ng Ioa I nhe , da c bI f.

- Tra nh ma c d Ien, chan Ien

- Sau khI fa m fra nh xoa da ba ng nhu ng dung dIch nho n, co mu I.

- Khng ma c nhI u qua n a o d co fh duo c ma f va fhoa ng.

- Tra nh ca c fhu c pha m, fhuc ung, da u fhom da gay cho mnh dI u ng.

- Hf su c fra nh ga I, ga I se Ia m da bI xuo c, fa o dI u kI n cho da bI vIm
nhI m.

34. nh fhu y da u

nh fhu y da u hay ga p o fre em nhung dI khI cu ng ga p ca o nguo I Io n.
nh Iay dI vo I fre em, nhung khng Iay vo I nguo I Io n. VIrus b nh chI fan
cng nguo I Io n frn 50 fu I, frong fruo ng ho p h mI n dIch cu a nhu ng nguo I
na y da c bI f yu va co kha nang bI ung fhu.

Nhu ng frI u chu ng b nh nhu sau:

- Truo c khI mo c fhu y da u, ca m fhay da bI ngu a

- Nhu ng nf ph ng do xuaf hI n r I xe p xung, pha n Io n o Iung, haI bn
ma f, dI khI ca o vu ng ma f.

- I khI ke m fheo sf va ca m fhay nguo I m f mo I.

Sau 3 fua n, ca c nf mu n co fh Ia n hf, nhung va n co n ca m fhay da dau
fu 1-6 fha ng.

KhI ca c mu n da kh hay vo , ca n chu y :

- nguyn khng ca n bang bo ca c nf mu n. Khng ma c d bo nguo I

- Ru a nhe ca c nf mu n nhung khng duo c ga I.

- a p khan fa m nuo c Ia nh, dung dIch caIamIne hay nuo c soda.

a c bI f, nu co mu n o vu ng ma f, ca n ho I ba c sI d du ng fhm fhuc ung
va fhuc da p Ioa I sferoId. Nhaf Ia fruo ng ho p mu n bI vIm nhI m.

35. Tra nh d cn fru ng chich

Nhu ng cu c ca m fra I duo I gc cay, na m da I frn ba I bI n frong nhu ng
nga y he fha f Ia fhu vI. Nhung Ia m fh na o d kho I bI cn fru ng chich.

- Co I kin ca c fhu c pha m va d ung, nhaf Ia ca c d ngo f.

- Tra nh du ng ca c Ioa I da u, kem bI da co mu I.

- Khng ma c qua n a o ma u sa c so gIng hnh hoa. Nn cho n ma u fra ng
hay m f ma u.

- Ma c qua n a o da I, che chan fay va khng dI daf.

Nu bI chich, ca n:

- Nhe nha ng ga p ngo I cn fru ng ra, ca ng so m ca ng f f.

- Chu y khng ga I hoa c Iay ngo I ba ng fay khng v ngo I co chaf d c. Ia m
nhu va y co fh Ia m vf chich dau fhm hoa c bI fhm vf chich |v ngo I dam va o
fay. Nu cn fru ng Ia ong fh sau khI chich no d ngo I Ia I. Ca c Ioa I cn fru ng
kha c khng nhu va y).

- Ru a ch bI chich ba ng xa pho ng va nuo c.

- u ng nuo c da a p In ch chich d gIa m dau r I bI Ioa I pom-ma f co
anfIhIsfamIn In.

- !ng fhuc aspIrIn hoa c acefamInophen va anfIhIsfamIn.

- Nu bI chich va o mI ng hoa c va o Iuo I pha I fo I pho ng cap cu u ngay v co
fh a nh huo ng fo I su h hap.

Pha n Io n ch chich gay ngu a hoa c dau, ra f, nhung fuy fhu c va o dI m bI
chich, ma pha n u ng co fh co fh fra m fro ng hon, fu mu c bI sung ph ng fo I
fnh fra ng kho fho hay fang nhIp da p cu a fIm, bI ngaf hoa c co fh chf.

o I va y, nn can cu va o fnh hnh ma dua d cap cu u. Nhu ng cu c dI choI
xa co f chu c, fhuo ng pha I mang fheo fu I fhuc cap cu u, g m fhuc Ia m gIa m
bo f pha n u ng cu a co fh , fhuc kha ng sInh, fhuc fro fIm. Nhu ng nguo I fu ng bI
pha n u ng bo I ca c vf chich pha I co bI n pha p fu Io cho ba n fhan.

36. Mo ng fay co fh no I g v su c kho e7

a n da nga m nhn ngo n fay mnh ca nga n Ia n r I, nhung co bao gIo ba n
nghI ra ng ca c mo ng fay co fh pha n a nh raf du ng fnh fra ng su c kho e cu a
mnh hay khng7

Cc mo ng fay co vf fra ng hnh fha fh hI n co fh fhIu chaf sa f. Mo ng
fay mo ng, d ga y, cho bIf fuyn gIa p m f fuyn n I fIf o ho ng - ke m hoa f
d ng.

gIu ca c mong fay Ia nh Ia n, co fh pha n a nh cho mnh bIf su c kho e cu a
chinh mnh, nn:

- An nhI u fra I cay va rau fuoI, ca c Ioa I ha f, fhIf fuoI va ca c fhu c pha m if
chaf be o.

- Mang gang ba o v khI pha I fIp xu c ba ng fay vo I ca c hoa chaf va ca c
chaf fay ru a.

- a nh mo ng fay sa ch sau m I Ia n Iao d ng.

- Ca f xe n bI u b o 2 go c ngo n d fra nh bI xuo c o pha n na y.

- Khng du ng mo ng fay d ga ch, na y va f g.

- Khng ca f va gIu a mo ng fay sa f qua .

Tra ng fha I mo ng fay Nguyn nhan |chu ng fo ) - CIo n d ga y - Thuo ng bI
ngam Iau frong nuo c no ng, su c kho e ke m, fhIu vIfamIn A, C, 6, caIcI, sa f,
fuyn gIa p hoa f d ng ke m. - Ca c mo ng khng d u - TIm, ph I yu, frI u chu ng
ung fhu, yu ba m sInh. - ma f khng nha n - eczema, bI chan fhuong, b nh
va y nn. - Nhap nh - Thap kho p, fha n yu, cao fu I, khi fhu ng. - Mo ng nu f -
I u ng vo I cha f f mo ng fay, fhIu chaf sa f, fhIu h ng huyf ca u, co fhaI, b nh
va y nn. - Nu f o da u mo ng - Ngam nuo c Iau, hI n fuo ng fhay mo ng. - Co v f
fra ng hnh fha - Tuyn n I fIf hoa f d ng yu |fuyn gIa p) fhIu chaf sa f va
h ng ca u.

Tra ng fha I mo ng fay Nguyn nhan |chu ng fo )
- CIo n d ga y - Thuo ng bI ngam Iau frong nuo c no ng, su c kho e
ke m, fhIu vIfamIn A, C, 6, caIcI, sa f, fuyn gIa p
hoa f d ng ke m.
- Ca c mo ng khng d u - TIm, ph I yu, frI u chu ng ung fhu, yu ba m sInh.
- ma f khng nha n - czema, bI chan fhuong, b nh va y nn.
- Nhap nh - Thap kho p, fha n yu, cao fu I, khi fhu ng.
- Mo ng nu f - I u ng vo I cha f f mo ng fay, fhI u cha f sa f, fhIu
h ng huyf ca u, co fhaI, b nh va y nn.
- Nu f o da u mo ng - Ngam nuo c Iau, hI n fuo ng fhay mo ng.
- Co v f fra ng hnh
fha
- Tuyn n I fIf hoa f d ng yu |fuyn gIa p) fhIu
chaf sa f va h ng ca u.

37. Ia m fh na o d kho I m f7

u khoa ho c va ky fhua f da gIu p cho chu ng fa hoa n fha nh nhI u cng vI c
ha ng nga y m f ca ch nhe nha ng hon, nhung nhI u nguo I va n fo I ba c sI ku
ca:TOI I M T..

M I nguo I chu ng fa nn fu bIf fa I sao mnh m f va hI n fuo ng m f cu a
mnh fhu c Ioa I na o7 Nguo I fa phan bI f 2 Ioa I m f: M f fh xa c va M f fInh
fha n

Nguo I Iao d ng nhI u fhuo ng fhay m f va o bu I chI u va co fh phu c h I
duo c su c kho e sau m f gIac ngu qua dm: do Ia Ioa I M f fh xa c.

Nguo I M f fInh fha n fhuo ng m f fu bu I sa ng va do hon v bu I chI u.

Nguyn nhan su M f fh xa c fhuo ng do:

- An if, ngu khng da y gIac.

- Iuo ng ca c chaf co kIm Ioa I frong ma u, khng du ng fy I quy dInh nhu fy
I v ca c ho p chaf co Na va K.
- Ia m vI c o mI fruo ng no ng va a m.

- ThIu ma u.

- I cu m ke o da I hoa c ca m Ia nh.

- I nhI m b nh do vIrus

- M f s fuyn n I fIf nhu fuyn gIa p hoa f d ng yu.

Nguyn nhan su M f fInh fha n, co fh do:

- Pha I ca ng da ng qua nhI u cng vI c, nn Io Ia ng.

- Pha I Ia m ca c cng vI c nha m cha n, khng ho p kha nang.

- Co su fhay d I d f xuaf frong do I sng |Iy dI, v huu...).

- Maf fInh fha n, cha n na n.

Ca c bI n pha p sau, co fh Ia m fa do m f:

- Chu y fa o cho mnh m f ch d an ung ff: fhu c pha m nhI u chaf sa f,
co frong fhIf va ca c Ioa I ha f, Ioa I cu , rau va fra I cay fuoI.

- Chu y hoa f d ng fhan fh , fa p fh du c, dI b ra ngoa I fro I, fho sau.

- Ta o cho mnh noI Ia m vI c fhoa ng ma f: mo cu a s , ung nhI u nuo c.

- I u hoa cng vI c nhu fh na o d co fho I gIan nghI va fhu gIa n. M f,
haI bu I fI ngu da y gIac se khIn su c kho e phu c h I nhanh. Trong nhu ng nga y
Ia m vI c, fhu xp sao d co m f fho I gIan nga n fhu gIa n ba p fhIf, fho sau va
ngung mo I su suy nghI |fhu gIa n fha n kInh) cu ng raf ff

- Thay d I I II Ia m vI c d kho I bI nha m cha n fu ca ch ng I, ca ch sa p xp
va fhu c ha nh cng vI c, fho I gIan Ia m vI c va nghI ngoI... cf d fa o ra cho
mnh ca I g do mo I Ia .

Nu hI n fuo ng M f ke o da I qua 2 fua n, nn dI fo I ba c sI.

38. TrI b nh fhIu ma u

Nu khI soI guong, ba n fhay ma f mnh fa I, co ve m f mo I Io do , fh raf co
fh , ba n dang bI fhI u ma u. No I chinh xa c hon Ia ba n fhI u h ng huy f ca u
frong fha nh pha n cu a ma u. H ng huyf ca u raf ca n fhIf cho co fh v chu ng co
nhI m vu nha n xy o ph I r I mang dI phan phI cho mo I noI frong co fh .

M f hI n fuo ng chinh cu a b nh fhIu ma u Ia fhIu chaf sa f frong fha nh
pha n ma u. o My , 20% phu nu o d fu I co fh sInh de bI ma c b nh fhIu ma u
frong khI chI co 2% da n ng ma c b nh na y. Iy do Ia ho maf nhI u ma u frong
ca c ky kInh nguy f. an if chaf sa f hoa c co fh if kha nang hap fhu chaf sa f
cu ng Ia nhu ng van d da n fo I b nh na y.

M I nga y co fh chu ng fa pha I duo c hap fhu fu 7-20mg sa f co ba u khI
sInh de cho con bu , b nh gan, ru f, ung fhu, d u Ia nhu ng nguyn nhan b nh.

KhI co fh maf kha nang hap fhu vIfamIn 12, nguo I fa ba o nguo I do bI
b nh fhIu ma u ma n finh.

Chu a b nh fhIu ma u, pha I fm nguyn nhan. Nu chI Ia do ch d an
khng da y du fh fha f Ia may v d chu a frI. a c sI se chI da n cho ba n nhu sau:

- An fhu c pha m co nhI u chaf sa f: rau xanh, fhIf do , gan bo , ga , vIf, chIm,
ca , so huyf, ma m Iu a m.

- Kich fhich kha nang hap fhu chaf sa f ba ng ca ch an nhI u fra I cay gIa u
vIfamIn C nhu chanh, ca chua |f-ma f), cu ca I do . ThIf do co nhI u chaf sa f va
kich fhich co fh hap fhu chaf sa f.

- Tra nh ung nhI u nuo c fra , v frong fra co chaf fa-nIn Ia m kha nang hap
fhu cha f sa f cu a co fh bI cha m Ia I.

- !ng fhm fhuc co chaf sa f. Nn ung sau bu a an hoa c fruo c khI an.
Khng nn ung khI do I, chaf sa f se Ia m da da y |bao fu ) bI c n ca o, kho chIu.

39. pho ng va chu a nguo I bI ngaf xIu

Truo c khI bI nga f xIu, fa fhuo ng fha y chung quanh f I sa m Ia I va mo I va f
quay cu ng. Ma f hoa In nhu nhn fhay bao nhIu ngI sao Im dm, ma f fa I
dI, nguo I d m hI Ia nh. Th r I fa nga xung.

TInh fra ng nga f xIu co fh Iau va I gIay cho fo I nu a gIo . Nguyn nhan v
Iuo ng ma u Iuu fhng In na o bI gIa m d f ng f do: xu c d ng, qua m f, fhay d I
fu fh baf cho f, nhu dang ng I baf cho f du ng nhanh In, n ng d duo ng frong
ma u fhap, nhIp da p cu a fIm fhaf fhuo ng, In con dau fIm, qua fu c gIa n...

ay Ia nhu ng vI c fa pha I Ia m khI cap cu u m f nguo I bI ngaf.

- o khng d cho na n nhan bI nga .

- a f na n nhan na m da I frn gIuo ng, da f sao cho da u fhap hon fIm, haI
chan ga c In cao. Mu c dich d ma u d Iuu fhng In na o.

Nu na n nhan duo c na m so m nhu va y ho se va n y fhu c duo c su vI c
chung quanh khng bI maf ca m gIa c hoa n foa n.

- Quay da u na n nhan sang m f bn d Iuo I khng bI fu f va o c

- No I Io ng qua n a o.

- a p khan Ia nh hay uo f In ma f va ga y.

- CIu cho nguo I na n nhan duo c am, nhaf Ia nu dang va o mu a Ia nh.

Nhu ng dI u khng duo c Ia m:

- Khng duo c fa f hoa c Iay na n nhan, nha f Ia khI vu a mo I nga f.

- Khng duo c cho na n nhan ung g, k ca ung nuo c.

- ChI d na n nhan du ng da y khI ho ca m fha y cha c cha n da h I su c. Pha I
chu y fheo do I m f va I phu f sau do , d pho ng ho bI ngaf Ia I.

Nu ba n da fu ng bI ngaf, ha y fhu nga m Ia I xem nguyn nhan v dau.
Ngaf khng pha I Ia m f b nh. NhI u nguo I co fh bI ngaf cu ng fho I gIan fa I
m f noI dng du c, no ng khI qua m f, Iu c bu ng do I hoa c ga p m f vI c g gay uaf
u c.

N u ba n vu a du ng In b ng ea m fha y cho ng ma f: do Ia ba n dang bI gIa m
huyf a p. Tnh fra ng na y xa y ra khI ba n fhay d I fu fh d f ng f nhu: dang
ng I v I du ng da y. a bIf mnh fhuo ng bI nhu fh, m I Ia n dang na m ca n ng I
da y hay dang ng I mun du ng In, ha y Ia m fha f cha m cha p, fu fu . Khng du ng
Iau qua o m f ch .

Ca c duo c pha m |fhuc ung) cu ng co kha nang Ia m cho ba n bI gIa m huyf
a p ma khng hay bIf. Nu fhay co frI u chu ng cho ng ma f sau khI du ng fhuc,
nn ho I ba c sI d d I Ioa I fhuc kha c.

Nhu ng nguo I hay ngaf, ca n ma c qua n a o r ng d khng a nh huo ng fo I su
Iuu fhng cu a ma u fo I fa n ca c ma ch ma u nho fa I nhu ng dI m fa n cu ng cu a h
fua n hoa n.

40. TrI chu ng dau Iung

Pha n Io n ca c fruo ng ho p dau Iung Ia do ca c ba p fhIf o Iung duo I bI mo I
m f. Ca ch chu a frI don gIa n Ia :

- Na m nghI frn gIuo ng. Tu fh na m ngu a Ia m Iung bI e p xu ng. M I Ia n
fa d ng da y, Iung nhu duo c xoa bo p: ca m gIa c nhu c mo I se do da n. Nhung, na m
2-3 nga y Ia du .

Na m Iau hon se Ia m ca c ba p fhIf yu dI. Trong fho I gIan na m nghI ha y
duo ng b nh:

- ChI ng I hay du ng da y Iu c fha f ca n fhIf. KhI na m, fhInh fhoa ng nn
nghIng nguo I sang fra I, sang pha I; co du I chan, chng fay va o gIuo ng d
nang nguo I In r I Ia I na m xung.
fa c du ng va o Iung duo I, d va f d m xung duo I da u gI hoa c na m
nghIng va co haI chan Ia I.

Thuc: ca c Ioa I fhuc d u chI Ia m do dau nha f fho I |m f fho I gIan khng
chu a duo c h f ma I ma I.

- AspIrIn Ia m f fhuc fhng du ng Ia m gIa m dau no I chung, va dau Iung
no I rIng.

- a c sI co n co fh cho chu ng fa du ng m f s fhuc Ia m gIa m su co fha f
cu a ca c co ba p. Nhu ng fhu c na y ca n u ng fheo su huo ng da n cu a ba c sI, k ca
ca c fhuc an fha n co codeIn.

Phuong pha p chuo m Ia nh:

- Nu Iung dau v va cha m, co nhu ng ma ch ma u va co ba p bI ra ch, co fh
chuo m Ia nh: bo c nuo c da va o m f ca I khan r I na m de Iung In frong 20 phu f.
Ia m 2, 3 Ia n m I nga y IIn fu c frong 3 nga y.

Phuong pha p chuo m no ng:

- au Iung v co ra ch khng nn chuo m no ng v nhu va y se Ia m cha y ma u
fhm. Nu chI co ch sung ph ng nhe , fhu chuo m no ng co fh Ia m xe p ch bI
xung.

- Co fh chuo m no ng 4 nga y sau khI chuo m Ia nh. Ngoa I ra co n ca c phuong
pha p cha y dI n, chuo m ba ng chaI hay fu I nuo c no ng, da p khan fha m nuo c
no ng, chIu de n, ngam nuo c no ng hay fa m vo I hoa sen. Thuo ng fho I gIan a p
du ng Ia 20 phu f m I Ia n, 3 Ia n m I nga y.

Xoa bo p: Ia m f phuong pha p f f frI dau Iung, co fa c du ng Ia m cho ma u
Iuu fhng fo I nhu ng ma ch ma u nho va Ia m fhu dan ca c co ba p.

u ng a o nIf: I vo I nguo I kho e, Iung fo, nguo I fa co n du ng a o nIf ma c bo
va o pha n Iung duo I d c dInh pha n na o xuong sng va ca c co ba p o day, d
chu ng duo c nghI ngoI.

a ng ca c phuong pha p frn, khI ca m gIa c dau Iung da do nn chuy n qua
Iuy n fa p fh du c nhe nha ng vo I ca c d ng fa c fa c du ng fo I pha n co bu ng va
Iung duo I. Tho I gIan na y nn fra nh ng I Iau. KhI ngu , chI na m ngu a hay na m
nghIng. Khng bao gIo na m sap.

Sau 7 nga y, nu Iung va n khng do dau, ca m gIa c dau Ia I chuy n ch sang
dI m kha c nhu: dau haI bn Iung duo I, xung mng, xung du I, kho dua chan
In cao, dI cu ng fha y dau v.v... nn Ia I kha m ba c sI d duo c cha n doa n fhm v
ca c b nh:

- Tha n

- C f sng va gaI c f sng

- Tha n kInh foa v.v...
41. K b nh fh na o7

Ong A bI sau rang, ba bI ga y chan, anh C co mu n nhu c nhI o ba p du I.
Ca 3 nguo I, no I chung, d u bI dau, nhung m I nguo I dau m f ca ch kha c nhau.
o I va y, khI chu ng fa k b nh, nguo I fha y fhu c chu a frI cho chu ng fa bao gIo
cu ng mun bIf ro , chu ng fa dau nhu fh na o d cha n doa n cho du ng b nh.

Sau day Ia m f s cau ho I ba c sI co fh da f ra, hoa c nu bIf fruo c, chu ng
fa co fh du a va o do d chua n bI k b nh vo I ba c sI:

- a n bI dau fu bao gIo 7

- Iu c na o frong nga y ba n bI dau, fhInh fhoa ng dau hay dau IIn fu c7

- Tu nhIn ba n fhay dau hay m I khI Ia m g do mo I bI dau7

- au m f ch hay ca m gIa c dau dI chuy n noI na y qua noI kha c7

- M I Ia n dau bao nhIu Iau7

- !ng aspIrIn co fhay gIa m dau khng7

- a n da Ia m fh na o d do dau7 Co do khng7

M I Ia n dau co ca c frI u chu ng g ke m fheo khng |fhi du : nn, m f).

Co fh chIa ra Ia m nhI u Ioa I dau va dau vo I mu c d kha c nhau. KhI k
b nh nn no I ro d gIu p ba c sI chu a frI, dInh duo c b nh na ng hay nhe , fhu c b
pha n na o frong co fh . a n co fh cho n m f frong s nhu ng cau duo I day d m
fa ca I dau:

1.V dau nhe
- Ca m fhay kho ch u
- au nhu bI kIm cham
- au fu c
- au am I
- au ra f
- au nhu bI cau
- au nhu c.
2. V dau vu a
- au nhan ma f
- au fu ng h I
- au nhu bI da nh
- au nho I
- au fha f bu ng
- au nhu bI ca o
- au khng Ia m g
duo c.
3. V dau na ng
- au nhu ca f fhIf
- au nhu co va f xuyn
qua
- au nhu co va f qua y
bn frong
- au Ian I n
- au nhu nga f fho
- au nhu nu f da fhIf
- au cha y nuo c ma f
-
42. HaI muoI cau ho I v dau Iung

au Iung co nhI u nguyn nhan. a c sI ca n ho I han nhu ng cau ho I sau d
cha n doa n b nh. a n cu ng co fh gu I cho ba c sI nhu ng cau fra Io I fhay cho vI c
fo I kha m b nh, nu ba n khng co dI u kI n.

1 Truo c day ba n da bI dau Iung bao gIo chua7

2. a n dau o ch na o Ia chinh7 |Iung frn, ngang Iung, haI bn, duo I)

3. au va o Iu c na o, dau fh na o, fruo c khI dau co frI u chu ng g khng7

4. Con dau fhay fu c fh hay fo I fu fu 7

5. a n co bu n nn, o I frong khI dau khng7

6. Con dau co Ia m ba n khng ngu duo c kho ng7 Co bao gIo ba n bI fhu c fInh
v con dau fo I frong Iu c ngu khng7

7. Pha I chang day Ia Ia n dau da u fIn7

8. Con dau IIn fu c7

9. Con dau co Iu c na o gIa n doa n khng7

10. au nhu c, am I, m I Iu c Ia I dau fhm, dau nng hay sau7

11. a n co fh du doa n v sao mnh dau khng7 Ha y cho n ca c nguyn
nhan sau:

- V fho I fIf fhay d I

- V va c na ng

- V fu fh Iu c du ng, ng I, cu I, na m...

- V fha n kInh cang fha ng

- V fha y kInh nguy f

- V b nh

- V mang fhaI.

- V Ia m vI c qua su c

- Ca c Iy do kha c...

12. a n fhuo ng dau va o Iu c na o:

- KhI Ia m vI c

- KhI nhac m f va f g In

- KhI na m

- KhI cu I xung

- KhI fha n kInh cang fha ng

- KhI m f

- KhI ng I khau, dan

- KhI ng I

- KhI du ng

- KhI Ia I xe

- KhI va c na ng

- Iu c sa ng

- Iu c frua

- Iu c chI u, fI

- Nhu ng fruo ng ho p kha c...

13. au m f ch hay Ian dI nhI u ch 7

14. Co bao gIo ba n bI chu f ru f chua7

15. a n fhuo ng na m d m hay frn gIuo ng cu ng7

16. Co Ia n na o ba n bI xu c d ng hay bI fha n kInh cang fha ng qua hay
chua7

17. Trn nguo I co ch na o bI fay do , dau, hay gI p ph ng7

18. a n fhuo ng dau ha ng nga y nhu fh na o7

19. a n fhay Ia m fh na o fh do dau:

- Chuo m no ng

- Chuo m Ia nh

- Ta p fh du c, va n d ng nguo I

- Na m nghI

- Ta m nuo c no ng

- Xoa bo p, fhu gIa n

- Mang nIf

- I b .

20. a n mun go p y hay d nghI g vo I ba c sI khng7

43. Nhu ng dI u ca n nho khI mang, va c

a n vu a nhac m f va f In. ng fhay nho I m f ca I. Th Ia con dau xuaf
hI n. Nu ba n da fu ng dau Iung, pha I bIf d pho ng.

Mun fra nh ca c hI n fuo ng nhu frn, khI nhac m f va f g, ba n pha I nho :

- Khng nhac va f na ng qua .

- Khng cu I fhap qua fha f Iung d nha f m f va f g do .

- Khng nhac va f na ng khI cong Iung. KhI va c cu ng va y.

- Khng nhac va f khI o fu fh xoa n xuong sng. Mun nhac va f do In,
ba n ha y quay foa n nguo I, fu da u fo I chan, ma f nhn v phia va f na ng.

- Khng c nhac m f va f d o frn cao qua da u mnh.

- Khng nhac nhanh, khng gIa f ma nh va f In.

- KhI nhac haI fay, nn phan phI ca c va f cho 2 bn d u na ng nhu nhau.

- Khng m f fay b con, m f fay nhac va f d In cao. Ha y da f con xung,
r I du ng 2 fay nha c va f.

- Ca n pha I h f su c chu y khI nha c va f na ng ma Ia I dI gIa y cao go f. T f
nhaf Ia co I gIa y ra.

- KhI nhac va f, nn du ng da ng chan cho vu ng.

- Khng nhac va f na ng, nu ba n co b nh dau Iung hay da fu ng bI dau
Iung.

KhI nhac va f, nn nho :

- I gIa y cha c cha n, khng dI gIa y cao go f.
- u ng o fu fh vu ng cha I, ngay ga n va f, r I mo I nhac In

- Chu ng da u gI xung r I nhac va f In

- Chu y su du ng ba p fhIf bu ng va mng khI nhac

- Chu y phI ho p ba p fhIf du I va chan d do va f

- Nhac va f In, sa f vo I fhan nguo I

- Chu ng da u gI, fruo c khI nhac

- Nhac fu fu , nu ca n nho nguo I do gIu p

- KhI pha I dI chuy n va f, ha y nghI xem co phuong pha p g ngoa I vI c pha I
mang va c hay khng7

44. I m dau cu a dau fhu khI choI qua n vo f

Nhu ng nguo I choI qua n vo f - nhaf Ia nhu ng nguo I mo I choI - fhuo ng hay
bI dau khuyu fay va cang fay. Co nhIu nguyn nhan nhu sau:

- u ng vo f na ng qua

- ay cang o ma f vo f he p qua

- anh cu , be p

- Tay vo f khng can d I vo I ma f vo f

KhI da nh banh, chua bIf su du ng su c ma nh phI ho p cu a ca nh fay vo I
foa n fhan, nn ca nh fay pha I Ia m vI c qua su c

gIa m dau, nn:

- Chuo m nuo c da va o ch dau o c va khuy u fay frong 2-3 nga y.

- !ng aspIrIn.

Nu bI dau II n frong 3 fua n, khng do , nn dI ba c sI d duo c chIu X-
quang hoa c ung fhm fhuc, hoa c chich fhuc co sferoId:

- Pha I do I fha f hf dau r I mo I duo c choI Ia I.

- Mang nIf ba o v c fay.

- Iuy n fa p fay va c fay ba ng ca ch nhac fu fu va f nhe d Ia m cang c fay

- ! p c fay va ba n fay xung ma f ba n r I nhac ba n fay In frong khI c
fay va n sa f ma f ba n. u p ba n fay xung r I Ia I nhac In fu 10-40 Ia n frong m I
Ia n fa p.

45. TrI chu ng gIa n fInh ma ch

Nhu ng fInh ma ch o chan hay bI n I In, cang ph ng nhn ro duo I Io p da
k ca o kho p sau da u gI Ia m nguo I b nh co ca m gIa c dI Ia I na ng n hon.

pho ng b nh na y:

- KhI ng I, khng nn ba f che o chan.

- Tra nh du ng Iau m f ch . Nu cng vI c bu c pha I du ng, nn d n su c
na ng sang m f chan va d I chan Iun Iun.

- Khng ma c qua n a o cha f, bo c fay, c chan, khuy u fay, khuy u chan,
du I, hng.

- An nhI u fra I cay va fhu c pha m d fIu, su fa o bo n d Ia m ca c ma ch
ma u bI gIa n.

Iun chu y vI c va n d ng chan o mo I fu fh. Thi du : khI ng I co fh quay
ba n chan, nhac ba n chan, ca ng chan, da ra phia fruo c, phia sau, du I ba n chan
fha ng d ngo n du ng sa n, ga c chan In 1 gh phia fruo c v.v..

Chu ng gIa n fInh ma ch khng co g nguy hI m. N u fha y dau o m f fInh
ma ch na o fh mo I ca n ho I ba c sI.

46. fra nh co mu I hI chan

Mu I hI chan fha f kho chIu va Ie dI nhIn Ia kho ... ngu I! No daI da ng, a nh
huo ng fo I Io p da o ca c ke ngo n chan, nha f Ia gIu a ngo n 3 va ngo n 4. a n cu ng
nn bIf ra ng, no Iay da y.

Nhu ng nguo I hay bI Iay Ia nhu ng nguo I fhuo ng dI chan da f, fa I nhu ng
pho ng fa m cng c ng, o h boI, noI fa p fh du c da d cho bu I, m c, na m fu
nhu ng ba n chan co mu I kha c ba m va o chan mnh. No I chung, nhu ng nguo I
cham fo I ca c cau Ia c b fh du c d bI, nn o My , nguo I fa go I chu ng na y Ia "mu I
chan Iu c sI".

Nu chan ba n co mu I fh nn:

- Ru a chan if nhaf Ia 2 Ian m I nga y, ru a ky ca c ke chan r I Iau kh.

- I gIa y co I fhoa ng hoa c de p hon Ia gIa y bi hoI.

- Nu co dI u kI n, nn fhay d I gIa y m I nga y.

Chu y : Nguo I co b nh fI u duo ng ca ng ca n gIu gn ca n fha n cho chan
khng co mu I d fra nh bI vIm nhIm v vI khua n. Nguo I co b nh fI u duo ng
ca n gIu chan va mo ng chan fha f ky .

47. Su ng va chaI chan

Su ng va chaI chan cau fa o gIng nhau, chI kha c nhau o vI fri. Su ng Ia Io p
da cu ng fhuo ng co o nhu ng da u xuong, frn ngo n chan, o ma f ca chan co n chaI
o duo I ba n chan, fhuo ng o duo I ngo n chan ca I, pha n fhIf fIp gIa p vo I c ngo n
ca I, go f chan. Nguyn nhan do ba n chan co ch g gh , khI fa dI gIa y cha f, da
ch chan bI co sa f ha ng nga y bI cu ng Ia I va da y In. Khng duo c du ng Iuo I dao
ca o rau |Iuo I Iam) hoa c ca c va f g sa c d ca f mo ng su ng va chaI.

Cu ng khng nn du ng baf ky hoa chaf ma nh na o d Ia m vI c na y v nhu
va y, co fh Ia m chan bI vIm, nhI m.

Nn:

- I gIay vua khop voI chan. Khng Iam cac ngon chan bo .

- Ngam chan nuo c no ng d ca c ch su ng va chaI m m

- u ng va f d m - co ba n ngoa I ca c cu a ha ng - d m va o ch su ng va chaI

- Nu nhu ng s su ng va chaI bI bong, da p khan hay ga c fa m dung dIch 5-
10% a-xif saIIcyIIc va bang Ia I. Nu ch bong fIp fu c bI dau, nn dI kha m ba c
sI. NhI u khI pha n su ng va chaI an sau xung ca c m fhIf nhu co r , pha I du ng
fo I fhuc da c frI d ca y duo c Io p r In.

- Nu Io p chaI da y qua , co fh ngam nuo c no ng r I Iay da nha m khe ma I
cho bo f da y. Khng duo c ca f hay ca y.

Nhu ng nguo I co b nh fI u duo ng va b nh fIm ca n chu y gIu gn chan va
mo ng chan. Hf su c d pho ng d chan khng bI vIm nhI m. Nu co van d g,
pha I nho ba c sI chu a frI ngay v su vIm nhI m fay chan cu a nhu ng nguo I na y,
co a nh huo ng nhI u fo I b nh.

48. Xu fri vo I mo ng mo c va o frong

I khI, mo ng chan mo c khng fha ng. Pha n da u, nhaf Ia haI bn ca nh
cong, khI mo c dam va o da fhIf gay sung fay, dau va co fruo ng ho p Ia m nhI m
fru ng, co mu . Nguyn nhan nhu sau:

- a u mo ng chan bI va cha m ma nh, fhuo ng xa y ra khI choI fh fhao.

- I gIa y cha f.

- Ca f mo ng chan sa f qua . KhI mo c, haI go c chan dam va o fhIf.

- Mo ng chan cong, ba m sInh.

Xu fri o fa I nha fheo ca c buo c sau:

- Ngam ru a chan 3-4 Ia n frong nga y va o nuo c no ng.

- Khe nang pha n bI cong In ba ng ca I du a mo ng.

- Ta m m f mIng bng nho va o dung dIch fhuc sa f fru ng r I fm ca ch
d m bng va o duo I ch mo ng chan cong, d kho I ca m va o fhIf.

- Ia m Ia I 3 buo c frn ha ng nga y fo I khI mo ng mo c da I vuo f ch dau. Trong
nhu ng nga y na y, nn dI gIa y d ba o v ch dau.

Nu ch mo ng mo c va o da bI sung fay do , co mu nn fo I ba c sI, d quyf
dInh nn ung fhuc kha ng sInh hoa c pha I ca f bo pha n mo ng o haI go c chan dI.

d pho ng, nha f Ia d I vo I nhu ng nguo I da fu ng bI mo ng chan cong dam
va o da fhIf - khI ca f mo ng chan, bao gIo cu ng pha I ca f ngay, hoa c chu y khng
ca f 2 da u go c mo ng chan sa f qua .

Chu y : nhng ng i co b nh tiu ng va b nh tim ca ng phai chu y ca ch
pho ng d ba n chan khng bI nhI m fru ng.

49. Chu ng Ia nh chan fay

NhI u nguo I pha I dI bif - faf |vo ) quanh nam, k ca Iu c o nha va o mu a he .
Chan fay ho Iu c na o cu ng Ia nh, khI fh ca c ngo n co ma u do va khI fh fim nga f.
Nguyn nhan Ia da du ng nhI u m f Ioa I fhuc na o do hoa c ma c b nh Raynaud,
m f fhu b nh co da c dI m Ia ma u kho Iuu fhng fo I nhu ng ma ch ma u nho II fI
o ba n chan va ba n fay. nh cang fha ng fha n kInh cu ng gay ra hI n fuo ng
na y.

Ca c frI u chu ng g m:

- Ngo n chan fay nho f, fra ng hay fim. Chuy n sang ma u do khI Ia nh.

- Co ca m gIa c nhu kIn bo va f co ng.

- Thay dau khI chuy n ma u fu fim sang fra ng hay do sang fra ng.

gIa m b nh, nn:

- Ngung hu f fhuc v fhuc Ia m ma u Iuu fhng cha m.

- Tra nh ung ca ph v chaf cafeIn Ia m ma ch ma u fhu he p Ia I.

- Tra nh khng ca m va f Ia nh. Thi du : khng ca m fay fru c fIp va o nuo c da ,
khI du ng pha I Iay ca p, ca p da .

ThInh fhoa ng fa p va y ma nh fay xung daf, hay quay 2 ca nh fay fheo hnh
fro n, nguo c dI nguo c Ia I nhu nguo I fa p boI sa I. ng fa c na y co mu c dich d n
ma u ra da u ngo n fay.

- KhI du ng hay ng I, d ng da y da u ngo n fay, chan.

- Thu c hI n ba I fa p fhu gIa n ca c co ba p |xem ba I 160 mu c frI b nh Sfress).

Chuong 2

NH! NC V N CHINH V PHO NC NH, PHA T HI N VA TRI NH

Chu ng fa nn Io nghI v dau g nhaf7 Cng vI c - ChI fIu hay su c khoe 7

Nu pha I cho n m f frong ba cau fra Io I frn, cha c ca c ba n d u cho n cau
fhu 3. V m f nguo I bI b nh khng fh duy fr vI c Ia m nhung Ia I pha I chI fIu
gap b I.

VI c pha f hI n b nh so m raf quan fro ng: do ff ke m va ru f nga n duo c fho I
gIan chu a b nh, co khI Ia I cu u duo c ca sInh ma ng v duo c chu a frI kIp fho I.

Chuong na y co fa c du ng nhu m f ba n d gIu p ba n fm ra con duo ng ca n
fheo d xu fri vo I nhu ng kho khan IIn quan fo I su c khoe .

50. nh AIzheImer cu a fu I gIa

Nguo I fa chua fm duo c hf nguyn nhan b nh, chI bIf ra ng b nh fhuo ng
Ia m quen vo I nhu ng nguo I frn 80 fu I. Raf if nguo I duo I 65 fu I ma c b nh
na y. Co pha I v m f Ioa I vIru f na o do hay khng7 o va n Ia m f cau ho I, frn
duo ng dI fm fhu pha m Ia m suy y u - nhI u khI huy hoa I - ca c f ba o na o phu
fra ch fhu nha n, Iuu gIu va xu Iy ca c fhng fIn.

TrI u chu ng b nh AIzheImer g m:

- Kha nang chu y bI gIa m.

- Kha nang hoa f d ng cu a ru f va bo ng da I suy yu co khI, khng kI m
ch duo c.

- Th Iu c su f ke m.

- Maf phuong huo ng

- Hay qun |fhuo ng Ia nhu ng su vI c mo I xa y ra).

- Tro nn vu ng v .

- No I khng ro ra ng, ra nh ma ch.

- Hay bu n ra u, ho n gIa n.

- nha m Ia n.

- Hay bo so f ca c cng vI c ha ng nga y.
Cu ng co nhu ng b nh co nhu ng frI u chu ng gIng b nh AIzheImer nhu: u
na o, fu ma u na o, fhIu nhI u vIfamIn 12, suy nhuo c fuyn gIa p. Nhu ng b nh
na y d u co fh chu a frI duo c. V khng co fhuc chu a b nh AIzheIner, nn nu
gIa dnh co nguo I b nh fh nn Ia m m f s vI c sau day d gIu p do nguo I b nh
fhu c hI n duo c nhu ng cng vI c ha ng nga y:

Ia m m f ba ng ghI chu fo nha c nho nhu ng vI c pha I Ia m frong nga y.

- a n do ky nguo I b nh coI ba ng va Ia m fua n fu ca c vI c

- ca c d du ng o ch quy dInh d nguo I b nh d nho ch va d Iay.

- a n do ky hoa c ghI va o m f ba ng nhu ng dI u ca n nha c nho khI Ia m xong
vI c g. Thi du : ba ng "nho do ng cu a", "khoa nuo c" o ga n vo I nuo c v. v...

- Iun chu y xem bu a an cu a nguo I b nh co du ca c cha f b duo ng ca n
fhIf khng.

- Ta o dI u kI n d nguo I b nh cu ng dI da o vo I gIa dnh.

Ta o khng khi d nguo I b nh fha y mnh va n Ia m f fha nh pha n fich cu c
frong gIa dnh.

51. Phan bI f chu ng dau ngu c vo I dau fIm

au ngu c fhuo ng co frI u chu ng nhu:

- Tu c ngu c, co ca m fuo ng nhu co va f na ng de In ngu c

- Ca m fuo ng nhu ngu c bI va cha m ma nh

- Ca m gIa c dau Ian fruy n fu ngu c fo I fay va ga y

- Tay ca m fha y na ng, run va f co ng kho cu d ng |fhuo ng Ia fay pha I)

- Nguo I kho chIu, m f nhu bI da y bu ng.

Co nguo I In con dau fIm sau khI bI dau ngu c, nhung su fha f haI chu ng
b nh na y kha c nhau. ChI vo I nhu ng nguo I da bI b nh fIm fh hI n fuo ng dau
ngu c mo I Ia dI u ba o hI u cu a con dau fIm sa p fo I.

Tuy va y, nguo I fa d Ia n I n haI b nh na y vo I nhau v chu ng co m f s
nguyn nhan gIng nhau nhu:

- Con dau xua f hI n khI frong ma ch fIm co va n cha f be o Ia m fa c ma ch
hoa c Ia m ma u Iuu fhng cha m fo I fIm

- Trong ca haI fruo ng ho p, nguo I b nh d u fhay con dau Ian fu ngu c fo I
fay, vaI va c |ca m gIa c dau cu a nguo I dau fIm fhuo ng Iau fo I 30 phu f, frong
khI con dau cu a nguo I dau ngu c chI Iau fu va I gIay fo I va I phu f).
- Ca haI fruo ng ho p d u xa y ra khI b nh nhan dang Ia m m f vI c g na ng
nho c do I ho I nhI u su c Iu c.

- Thuo ng xa y ra vo I da n ng frn 50 fu I va phu nu sau khI ma n kInh.

a c sI fhuo ng ho I b nh nhan d phan bI f haI chu ng b nh va fhuo ng can
cu va o nhu ng nha n xe f sau:

- Sau con dau fIm, b nh nhan va n co n ca m gIa c dau v ca c co fIm bI f n
fhuong. Nguo I dau ngu c fhuo ng khng fhay fh.

- Ca c con dau d u do fIm bI fhIu ma u nhung dau ngu c fhuo ng chI ca n
nghI m f Ia f Ia fha y su c kho e h I phu c ngay. Nguo I dau fIm du duo c na m nghI
nhung va n fha y m f, Iau h I su c..

- u ng nIfrogIyxerIn, nguo I dau ngu c fhay cng hI u ngay. Nhung dI vo I
nguo I dau fIm, fhuc na y khng co fa c du ng.

Tuy va y ba c sI va n pha I fIn ha nh fhm m f s xe f nghI m nu a mo I kf
Iua n duo c con dau fhu c Ioa I v b nh na o |fhi du : dI n fam d ).

Ngoa I ra, nhu ng yu f sau day d u co fh da n dn hI n fuo ng dau ngu c.

- Vu a qua m f bu a an no qua , co nhI u chaf kho fIu.

- Vu a bI m f cu "s c" v m f fIn bu n hay vuI, ba f ngo .

- I a p huyf cao.

- Ty I choIesferoI frong ma u cao qua mu c bnh fhuo ng cho phe p.

- Hu f fhuc.

- CIa dnh co nguo I dau fIm |dau ngu c dI fruy n).

Nu ba n fhuo ng bI dau ngu c, nn:

- Kha m ba c sI d duo c huo ng da n su du ng nIfrogIyxerIn hay ca c Ioa I fhuc
co fa c du ng Ia m gIa n no ca c d ng ma ch va nh d ma u d Iuu fhng fo I fIm.
Thu c nIfrogIyxerIn co fa c du ng nhu va y khI du ng fhuc fu 1 fo I 2 phu f.

- Pha I bo hu f fhuc v chaf nIcofIne frong fhuc Ia Ia m ca c ma ch ma u co
he p Ia I.

- Tra nh an nhu ng fhu c pha m kho fIu.

- Sau khI an, nn nghI ngoI hoa c Ia m nhu ng cng vI c nhe .

- Ha n ch ra ngoa I khI fro I gIo , Ia nh.

- Ha n ch an chaf be o d ha fhap fy I choIesferoI.

- Tra nh mo I hoa n ca nh khIn mnh pha I gIa n du Io nghI, ca m d ng.

52. nh vIm kho p

KhI ca c m su n o ca c kho p xuong bI hu y hoa I bI Iay nhI m hay nguyn
nhan na o do , nguo I fa se ca m fhay dau o ca c kho p, m I khI cu d ng, day Ia
b nh vIm kho p. Nu bI vIm v Iay nhI m, ca n pha I fo I ba c sI d duo c dI u frI
ca ng so m ca ng f f.

ca c frI u chu ng cu a b nh vIn kho p g m:

- Ca m fhay chan fay, cu ng do.

- M f va I kho p bI sung fay.

- Kho p bI dau, nhu c bn frong.

- M I Ia n cu d ng Ia I dau.

- Kho p bI cu ng va do .

- S f, su f can, m f.

Co nhI u Ioa I vIm kho p, nhung da ng chu y 3 Ioa I fhuo ng ga p:

1. VIm kho p cu a nguo I gIa do ca c su n bI ne n va ma sa f qua nhI u nam
fha ng, bI mo n v fu I cao. Thuo ng ca c cu gIa ca m fhay dau va cu ng fay chan
va o bu I chI u.

2. nh fhap kho p co da c dI m bI sung fay o ngo n chan, ngo n fay, c fay,
chan, khuy u, da u gI gay cu ng kho p va o bu I sa ng, Iau chu ng m f gIo . Phu nu
o d fu I 30 - 40 hay bI nhI u hon nam.

3. nh kho p d f s ng fhuong ga p o nam fu 15 fo I 45 fu I co da c dI m Ia
dau o pha n cuI c f sng vo I ke m fheo hI n fuo ng dau Iung.

Thng fhuo ng ba c sI fhuo ng xu Iy nhu sau:

- Cho ung fhuc gIa m dau aspIrIn va fhuc chng sung fay |khng du ng
fhuc Ioa I co sferoId).

- Na m nghI, chI chuo m no ng hay chuo m Ia nh.

- Ta p ca c d ng fa c fh du c phu ho p vo I Ioa I b nh, co IIn quan fo I ca c vu ng
dau d fang cuo ng kha nang nhu d ng cu a kho p.

Iuy n fa p fh du c Ia bI n pha f ff nhaf frong mo I bI n pha p co fa c du ng
Ia m chan, fay d du I ra, chIu du ng duo c su c na ng, su c cang, fang cuo ng su c co
cu a co ba p v.v...

Tuy va y, su Iuy n fa p ca n duo c ba c sI chI da n, v fa p qua su c se gay dau
fhm.

oI Ia m f hnh fhu c Iuy n fa p raf ff v khI boI su c na ng cu a co fh da
duo c nuo c nang, co n chan, fay va mo I kho p xuong frong co fh d u duo c va n
d ng nhe nha ng.

No I chung,vI c Iuy n fa p frI b nh nn chu y .

- Cho n ba I fa p fhich ho p d va n d ng duo c ca c kho p dau.

- Ta p cha m, nhe r I fang cuo ng d fu fu .

- Nu co kho p na o dau v Iuy n fa p fh pha I ngung fa p d ng fa c gay dau.

- Khng fa p qua su c. Ta p xong pha I co fho I gIan nghI fuong xu ng vo I su
nho c m f frong Iuy n fa p.

- Ta p frung su chu y va o ca c d ng fa c co fa c du ng fo I ca c kho p, nhaf Ia khI
va n d ng frong nuo c.

- Iuy n fa p pha I kIn fr.

53. Ha y pha f hI n so m b nh ung fhu

Nguo I fa cho ra ng o My , s nguo I chf v b nh ung fhu du ng fhu 2, sau
m f s nguo I chf v b nh fIm. Thuo ng co fo I 30% dan s My co kha nang ma c
b nh, pha n Io n Ia ca c fruo ng ho p ung fhu ph I, ru f, fru c fra ng, vu , fuyf fI n
II f ba ng quang va da con.

Raf may Ia con s ung fhu khng bI Io n hon: 70%. Tuy va y, m I nguo I
pha I chu y Ia m sao d gIu duo c mnh du ng frong con s 70% do . Mun va y,
chu ng fa pha I:

- Khng hu f fhu c.

- An d nhe , d fIu.

- !ng if hoa c khng ung ruo u.

- Cn gIu mI fruo ng sa ch. Tra nh hif fho khng khi nhI m v hoa chaf.

- Tra nh phoI na ng nhI u.

Pha I chu y nha n xe f va pha f hI n nhu ng fhay d I hoa c dau hI u baf
fhuo ng frn co so cu a mnh d ba o ngay cho ba c sI bI f. Su pha f hI n b nh so m
mang nhI u hy vo ng co fh cu u duo c ma ng sng cu a ba n fhan mnh. Nhu ng
da u hI u ba f fhuo ng Ia :
- Su hoa f d ng khng bnh fhuo ng cu a bo ng da I, cu a ru f.

- Co ha ch hoa c co cu c g do o ngu c hay m f ch na o kha c.

- Cha y ma u baf fhuo ng du khng pha I fho I ky kInh nguy f, hoa c kInh
nguy f ke o da I |nu ) o ha u mn |nam, nu ).

- Kha n fIng hoa c ho Iau nga y khng kho I.

- au ho ng Iau khng kho I.

- Co nhu ng fhay d I Ia o mu n com, nf ru I.

- Nuf kho va an khng fIu, ke o da I.

54. nh du c nhan ma f: chu a duo c!

Nguo I b nh fha y nhu mnh du ng frong m f Io p may mu . Ngay gIu a ban
nga y, ma mo I va f chung quanh d u mo mo . u I f I, ca ng f hon. I khI, nhn
m f va f ho a haI, a nh sa ng Ia m nhu c ma f: do Ia fr u chu ng cu a b nh du c nhan
ma f.

Truo c kIa, nguo I fa cu fuo ng day Ia b nh cu a nguo I gIa . Nhung khng
pha I! Nguyn nhan b nh Ia do su fIp xu c qua nhI u vo I fIa cu c fim. o I va y, dI
na ng d I mu , no n, deo kinh ba o v ma f Ia phuong pha p ff va ca n fhIf d
khng ma c b nh du c nha n ma f sau na y.

M f s frI u chu ng kha c cu a b nh na y Ia :

- Khng nha n ro ma u sa c.

- Hay bI cho I ma f, nhaf Ia va o bu I fI.

Kinh deo d nhn ga n |kinh Ia o), khng co n fa c du ng. S Io n b nh nhan
cu a ca n b nh na y fhuo ng ngoa I fu I 40 va pha I qua pha u fhua f d chu a frI.
97% cu c pha u fhua f da fhu duo c k f qua f f. Tuy va y, vI c co ca n pha I pha u
fhua f hay khng, nn d cho ba c sI quyf dInh.

Truo c day, sau khI duo c pha u fhua f, ca c b nh nhan pha I mang nhu ng
ma f kinh da y d dI u chInh ma f. ay gIo , ca c ba c sI co fh ga n fru c fIp nhu ng
ma f kinh nho va o con nguoI ma f raf fI n Io I cho nguo I du ng.

Sau khI pha u fhua f ma f, nguo I b nh va n pha I chu y fra nh fIa cu c fim.
M I khI ra na ng, ca n deo kinh ram.

55. H I chu ng suy Iu c ma n finh

Va o qua ng hon muo I nam fruo c day, fu da u fha p nIn 80, nhI u nha
nghIn cu u v y ho c My raf chu fro ng fo I m f Ioa I b nh Ia m suy gIa m su c khoe
cu a phu nu fu 20 fu I cho fo I 40 fu I. Nam cu ng bI, nhung if hon. a s ho d u
Ia fri fhu c, co ngh nghI p chuyn mn n dInh. TrI u chu ng cu a b nh na y Ia .

Nguo I bI m f, ca m fhay su c Iu c suy gIa m da n, ke o fheo if ra Ia 6 fha ng:

- au ho ng.

- N I ha ch

- S f nhe , nhu c da u, cho ng ma f.

- Nguo I u ru .

- au co ba p.

- Su f can.

- Suy gIa m fri nho .

Nguo I b nh Iun co ca m fuo ng nhu mnh bI say so ng hoa c o frn m f con
fhuy n b ng b nh so ng gIo . Nhu ng frI u chu ng do Ia m cho ca c nha chuyn mn
nghI fo I ca c b nh nhu AIS, Iao, fam fha n v.v..., nhung ca c xe f nghI m Ia I
khng fm fhay vI fru ng hay vI ru f gay b nh. Cho fo I nay, nguyn nhan gay
b nh va n o frong vo ng bi ma f. Ca c ba c sI chI d ng y duo c vo I nhau v vI c da f
fn b nh Ia "H I chu ng suy Iu c ma n finh", ho go I fn vI ru f co fh Ia fhu pha m
gay b nh na y Ia psfeIn arr va khuyn nguo I b nh nn:

- NghI ngoI, duo ng su c.

- o c ca c fa I II u d bIf ca ch fra nh b nh sfress va fha n kInh cang fha ng.

- If ca ch fheo do I fnh hnh su c kho e cu a mnh.

- S ng Ia nh ma nh.

- IIn h vo I nhu ng nguo I cu ng co b nh gIng mnh d ru f kInh nghI m.

56. nh xo gan

Can Ia co quan gIu raf nhI u chu c nang frong co fh chu ng fa:

- Sa n xuaf ra ma f d fham gIa va o vI c fIu hoa chaf be o.

- Sa n xua f prfIn frong ma u.

- Ta o chaf Ia m dng ma u.

- Trao d I chaf choIesferoI.

- CIu fy I chaf duo ng ho p Iy frong fha nh pha n ma u.

- Ia kho chu a chaf gIycogen du fru .

- Tham gIa vI c sa n xuaf hon 1.000 enzym ca c Ioa I co fa c du ng kha c nhau
frong co fh .

- Io c va Ioa I bo ca c chaf d c co ha I frong co fh nhu ruo u va ca c chaf frong
duo c pha m.

Can co fh chIu du ng duo c m f Iuo ng ruo u nhaf dInh. Nhung nu nguo I
ung ruo u ung Iun Iun, ung nhI u fh ca c co gan se bI huy hoa I. Nhu ng ca n
cha f be o do ng Ia I frong gan, pha huy ca c co gan gay nn b nh xo gan, fhuo ng
ga p o da n ng frn 45 fu I. S phu nu My bI xo gan fruo c kIa if, bay gIo cu ng
fang nhI u.

Nhu ng nguo I ung ruo u fhuo ng an khng du chaf v ca ng nga y ho ca ng
ung nhI u hon nn co fh bI fhIu ca c Ioa I vIfamIn va khoa ng chaf ca n fhIf.

Xo gan da n fo I dau ng ma f va b nh va ng da. Ca c Ioa I fhuc ung d chu a
frI Ia I Ia m gan bI m f fhm. Ca c ba c sI fhuo ng hay can cu va o ca c frI u chu ng
sau day d kf Iua n b nh nhan bI xo gan:

- Can no fo.

- Io ng ma f fra ng va da co ma u va ng.

- Nuo c fI u nau |ma u nuo c fra ).

- Phan co fh co ma u.

- Ru ng fo c.

- Phu chan va sung da da y |bao fu ).

- Suy yu fha n kInh.

Xo gan da n fo I fu vong. VI c chu a frI maf nhI u fho I gIan nn ff hon hf
Ia khng ung ruo u!

57. nh nh I ma u co fIm

M I nga y, co 4.000 nguo I My In con dau fIm, m I Ia n In co dau chu ng 20
gIay. M I nam co khoa ng 600.000 nguo I ch f v b nh nh I ma u co fIm co IIn
quan fo I d ng ma ch va nh fIm. nh fIm co s na n nhan cao nha f so vo I ca c
b nh kha c o nuo c My . May ma n ma nhu ng nam ga n day, s nguo I chf v b nh
na y co xu huo ng gIa m bo f duo c m f s if v dI u kI n an u ng f f, phong fra o
fa p fh du c, fhu c fhang da y du va nha f Ia mo I nguo I d u duo c fhng fIn v
can b nh na y.
T chu c pho ng chng b nh fIm ma ch My khuyn mo I nguo I nn:

- Thuo ng xuyn kI m fra huyf a p cu a mnh. Huyf a p cao se fa o dI u
kI n cho ca c chaf be o do ng ca n o ma ch ma u, frong s do co ca d ng ma ch va nh.
Ca c ba c sI chuyn fIm ma ch se chI da n fhm cho ca c ba n v ch d an ung nn
fheo |khng nn an ma n nhI u d kI m ch Iuo ng nafrI frong ma u. Nn chu y
fo I s can, v be o qua cu ng a nh huo ng fo p a p huyf, Ia m a p huyf cao...).

- o hu f fhuc v chaf nIcofIne Ia m co ma ch khIn Iuo ng ma u fo I fIm if dI,
khng cung cap du oxy cho fIm. Nguo I fa co n cho ra ng nIcofIne co a nh huo ng
fru c fI p fo I fIm va d ng ma ch va nh.

- Yu ca u ba c sI kI m fra b nh fI u duo ng v b nh na y co IIn qua fo I b nh
fIm va d ng ma ch va nh.

- CIu s can na ng vu a pha I. Nguo I be o ma p qua d bI huyf a p cao, b nh
fI u duo ng, nh I ma u co fIm hon mo I nguo I kha c.

- Co ch d an ha n ch chaf be o va choIesferoI vo I ca c mo n an nhu Ia fhIf
na c, nhI u rau, da u fhu c va f. Nhu ng fhu c pha m co fy I cao v chaf be o va
choIesferoI fa o dI u kI n d chaf be o do ng ca n Ia m a ch fa c ca c ma ch ma u, k ca
ca c ma ch o fIm.

- Ta p fh du c aerobIc if nhaf 3 Ia n frong fua n, m I Ia n 20 phu f. Ng I Ia m
vI c nga y na y qua nga y kha c, ha ng fha ng, ha ng nam se da n fo I b nh fIm ma ch
sau na y |coI chuong 3 v finh ich Io I cu a ca c mn dI, cha y, da p xe da p).

- Thu c hI n phuong pha p co gIa n fInh fha n fu Iuy n fa p d co fa m nhn
r ng ra I v ca c su vI c xa y ra quanh mnh ha ng nga y. Ca c b nh v fha n kInh,
hI n fuo ng sfress co IIn quan ma f fhI f vo I hI n fuo ng huy f a p cao va ca c
b nh v fIm - ma ch.

- I kI m fra fhuo ng xuyn v TIm - ma ch. a n ca n pha I bIf ro ca c frI u
chu ng cu a b nh fIm - ma ch d Iu c xa y ra, dI ngay fo I noI cu u chu a, du ng d fo I
Iu c qua mu n.

Sau day Ia nhu ng frI u chu ng cu a nh nh I ma u co fIm:

- Thay kho chIu dau hoa c fu c ngu c ke o da I frong nhI u phu f.

- Ca m gIa c kho chIu hoa c dau, Ian ra vaI, c , fay va ha m.

- Ca m fhay bu n nn, o I hay nn, o I cu ng Iu c vo I hI n fuo ng dau ngu c.

- Toa f m hI Ia nh.

- Kho fho .

- Cho ng ma f, hoa ma f.

- u ng nn nao |da da y c n ca o).

- Ca m fhay Io nga I, nhu doa n fruo c sa p co faI hoa .

N u ba n bI f mnh In con dau fIm |nh I ma u co fIm - a ch fa c o d ng
ma ch va nh...) ha y fo I b nh vI n hay pho ng cap cu u ngay Ia p fu c!

Nhanh Ia hy vo ng s ng.

Cha m Ia kha nang chf.

58. VIm ru f: b nh Crohn

oa n cuI ru f non nI vo I ru f gIa na m o phia bn pha I bu ng duo I, cu a
chu ng fa. KhI doa n na y bI vIm, chu ng fa fhay ca c frI u chu ng nhu sau:

- au o bu ng duo I, phia bn pha I. Thuo ng dau sau bu a an.

- Ia cha y |khng co ma u).

- Sf nhe .

- u n nn, o I.

- Khng mun an, su f can.

- au, vIm ha u mn.

- au kho p.

- M f mo I.

Nguo I fa go I b nh na y Ia b nh Crohn, fhuo ng ga p o ca c b nh nhan fu 15
fo I 35 fu I o Chau u, nguo I mI n Caucase va nguo I gc o Tha I. nh xuaf
hI n nhu m f con dIch, dn r I Ia I dI, chua bIf nguyn nhan nn kho doa n
fruo c. Ca c fhuc frI b nh Ia fhuc chu a b nh Ia cha y, chu a vIm |kha ng sInh),
ca c vIfamIn fro Iu c va dI khI ca c fhuc co fha nh pha n sferoId.

Trong fho I gIan bI b nh nn chuo m no ng bu ng d gIa m dau, ung nhI u
nuo c d bu vI c maf nuo c, na m nghI. 70% b nh nhan fhuo ng pha I pha u fhua f
v b nh co fh Ian ra ngoa I ch nI gIu a ru f non va ru f gIa .

Tra nh an su a, fru ng, b f m va ca c fhu c pha m co nhI u chaf xo. V co fh
Ia m ch vIm pha f frI n fhm.

Tra nh ung ruo u.

Nn an ca c chaf gIa u vIfamIn, ca c chaf profeIn va cacbon hydraf.

nh ca n duo c ba c sI dI u frI v co fh bIn chu ng fha nh ca c b nh duo ng
ru f kha c.

59. nh fI u duo ng

Ca c b ma y frong co fh chu ng fa co nhI m vu bIn d I chaf duo ng an
fha nh gIuc d I vo I co fh cu ng gIng nhu "e f sang" dI vo I ca c xe ma y va y.

KhI Iuo ng InsuIIn - m f Ioa I hoo c mn do fuyn fuy fIf ra fhIu Iuo ng
gIuc frong ma u fang cao khng fhich ho p vo I fy I bnh fhuo ng cu a ca c cha f
frong ma u. Tha n se Io c bo f gIuc cu a ma u d fha I ra ngoa I frong nuo c fI u: do
Ia b nh fI u duo ng. Nguyn nhan cu a b nh Ia do Iuo ng InsuIIn fhIu, nn ba c
sI fhuong chich hoa c cho b nh nhan ung ca c fhuc co InsuIIn.

Ca c frI u chu ng cu a b nh fI u duo ng bao g m:

- u n ngu , u oa I.

- Ngu a.

- Ma f mo .

- Cu d ng na ng nho c.

- ! faI, fay, chan Ia nh, dau nhu c.

- m f.

- a d nhI m fru ng, nhu ng vf du f fay, chan, vf xuo c - da c bI f o chan -
Iau Ia nh.

- CIa dnh co nguo I bI b nh fI u duo ng.

Nguo I bI b nh fI u duo ng fhuo ng dI fI u Ia f nha f |dI Iun) Iun kha f nuo c
va do I, su f can nhanh cho ng, nguo I m f mo I hay ca u ga f, hay Io m gIo ng va
bu n nn, o I.

Khng ca n pha I co du fa f ca ca c frI u chu ng frn mo I co b nh. Nu frong
gIa dnh da co m f nguo I b nh, fh ba n pha I dI fhu ma u ha ng nam, if nhaf m f
Ia n frong nam v b nh na y co finh dI fruy n.

nh fI u duo ng co 2 Ioa I:

1. Ioa I na ng, k ca nguo I duo I 40 fu I cu ng ma c. KhI chu a frI ca n chich
InsuIIn.

2. Ioa I nhe hon fhuo ng ga p o ca c nguo I gIa va be o ma p. I vo I ca c b nh
nhan na y, nhI u khI chI ca n an ung fheo ch d da c bI f cu ng kho I, nhu: kIng
chaf be o, an if hoa c kIng an duo ng, an nhI u ca c chaf co xo v. v...

Iuy n fa p fh du c raf ff dI vo I nguo I b nh v hnh nhu, su va n d ng cu a
co fh co a nh huo ng fo I vI c dI u fIf InsuIIn. o I va yy, gIu cho co fh khng
ma p u , co ch d an u ng ca n fha n, nang Iuy n fa p fh du c Ia 3 ba I fhu c cng
hI u d d pho ng b nh fI u duo ng.

60. VIm fha nh ru f

Tha nh ru f con nguo I khng fha ng fron ma co ch I I va Io m nhe ca bn
frong Ia n bn ngoa I. Nu ch Io m bn frong Io m qua se gIng nhu nhu ng fu I
nho , fich fu nhu ng chaf fha I cu a b ma y fIu hoa frn duo ng fa o fha nh phan
d fng ra ngoa I. o Ia nhu ng dI m gay sung fay, co cu ng fha nh ru f va dau o
bu ng duo I, phia bn fra I.

Su fa o fha nh nhu ng fu I nho baf Io I nhu frn Ia m f dI da ng khng may
cu a ru f. Chu ng fa khng chu a frI duo c nhung co fh pho ng fra nh ba ng ca ch:

- Chu y an nhI u fhu c pha m co chaf xo, rau qua fuoI, ba nh Ia m ba ng ca c
chaf b f ngu cc.

- Tra nh an nhu ng ba nh, mu f fra I cay co ha f nho | I, Iu u) v nhu ng ha f na y
d bI ma c Ia I o ca c fu I frong qua frnh fIu hoa .

Nhu ng frI u chu ng dau fha nh ru f g m:

- Phan co ma u.

- Sf nhe , nguo I o n Ia nh.

- au bu ng duo I m I khI fho f bu ng hoa c khI ru f hoa f d ng.

61. Chu ng kho fho khi fhu ng

Chu ng khi fhu ng hay chu ng kho fho Ia m f b nh ph I. Nguo I b nh bI Iu c
na o cu ng ca m fha y nhu fhI u khng khi quanh mnh, nhu dang fho frong hoa n
ca nh da u bI chu p frong m f ca I bao nyIon va y. Nuo c My co m f frI u nguo I nhu
fh. Ca c nang ph I cu a ho bI huy hoa I, nn 2 Ia ph I maf finh da n h I d da n ra
khI hif va o va co va o khI fho khi fha I ra. No I fo m Ia I Ia ph I cu a ho khng fhu c
hI n duo c ff ca c d ng fa c cu a su h hap.

Co 3 fo I 5 pha n fram s nguo I bI b nh o nhu ng noI co ca c cha f d c ha I Ia m
nhI m mI fruo ng sng. Co n da s, fo I hon 50% Ia nhu ng nguo I frn 50 fu I,
nghI n fhu c Ia . o I va y, nguo I fa co n go I chu ng kho fho hay khi fhu ng Ia can
b nh cu a nhu ng nguo I nghI n fhuc Ia .

Chu ng kho fho pha f frI n fha nh b nh pha I qua m f fho I gIan da I. NhI u
khI nguo I b nh khng fhay frI u chu ng g fruo c khI b nh fha nh na ng. Ca c
frI u chu ng cu a b nh co fh co nhu sau:

- Ho, nhI u do m.

- Tho ba ng mI ng.

- HoI fho nga n, co fIng kho khe .

- m f.

- Nguo I ga y m, ro xuong, su f can nhanh.

a c sI fhuo ng kI m fra fhm d ro b nh ba ng phuong pha p X quang. xe f
nghI m do m, ph I va ho I ky v IIch su gIa dnh xem co aI bI Iao khng. KhI k f
Iua n b nh nhan bI chu ng khi fhu ng fh da co fu 50 - 70% ca c m o ph I da bI
huy hoa I, ba c sI se yu ca u nguo I b nh:

- C ga ng Ia p k hoa ch bo hu f fhuc.

- Tra nh nhu ng noI co kho I fhuc va mI fruo ng bI nhI m.

- u ng bI n pha p Ia m gIa m bo f chaf nha y o ph I.

- Ta p fh du c ha ng nga y.

- Co ch d an du chaf b I duo ng.

- !ng ca c Ioa I fhuc v ph I, fhuc co sferoId va fhuc kha ng sInh.

- Chich fhuc pho ng cu m va fhuc pho ng Iao ha ng nam.

nh khi fhu ng pha I chu a Iau va kho bnh phu c hoa n foa n nn ca n da f
van d pho ng b nh va fra nh b nh In frn hf.

62. nh so I ma f

Nu ba n ga p m f nguo I quen vo I b ma f hu p hip cu a nguo I be o ph, xIn
du ng v I nghI ra ng ho ma nh khoe . Nu ho hay bI da y hoI, nhaf Ia sau bu a an
co nhI u chaf mo dI khI bI dau ha ng gIo o bu ng frn, phia bn pha I, fh ha y
khuyn ho nn chu y , raf co fh ho da bI b nh so I ma f.

Thuo ng co 16 frI u nguo I My bI b nh na y, da s Ia phu nu . M f s if ca m
nha n duo c frI u chu ng. a s cha ng fhay g. nh so I ma f gay dau va pha I
pha u fhua f d Iay so I ra. Nguo I fa chua bIf ro nhu ng vIn so I da hnh fha nh
nhu fh na o, v Iy do g. Nhung, du doa n Ia cu ng do su du fhu a choIesferoI
frong ma u - gIng nguyn nhan b nh fIm ma ch.

M f s nguo I d ma c b nh so I ma f v:

- I fruy n. Trong gIa dnh da co nhu ng nguo I b nh so I ma f.

- e o ph.

- a va o fu I frung nIn fro In |40 -50).

- Phu nu frong fho I ky mang fhaI.
- a ung fhuc esfrogen |b bu ng fru ng).

- Co b nh fI u duo ng.

- An nhI u chaf mo va ca c fhu c pha m co Iuo ng choIesferoI cao.

- I b nh v ru f non.

frI b nh, ba c sI fhuo ng cho ung fhuc d fIu so I, du ng phuong pha p
sIu am d Ia m fan so I, pha u fhua f d Ia y so I ra,yu ca u an fheo ch d if cha f
mo d fra nh so I Io n fhm.

o I va y, nguo I co b nh nn:

- An fhu c pha m co nhI u chaf xo, rau qua fuoI.

- An if hoa c kIng an cha f be o, nha f Ia cha f be o d ng va f

- Tra nh ca c fhu c pha m nhI u chaf duo ng.

63. nh fang nha n a p: gIcm hay fhIn da u fhng

nh CIcm Ia m f b nh co finh dI fruy n nn m f nguo I co d nhn ro
20~20 cu ng co fh m f nga y na o do , ma c b nh na y. KhI bI b nh, fha n kInh fhI
gIa c bI huy hoa I da n, co fh fo I d bI mu . Nu chu a frI ff, kha nang nhn cu ng
bI suy gIa m.

Chu ng fa nn bIf m f s dI m v b nh na y:

- nh gay ra do su fang a p Iu c cu a chaf Io ng bn frong nha n ca u - dI khI
xa y ra nhanh - gay nhu c va do ma f; ca n pha I pha u fhua f d chu a frI.

- NhI u khI nguo I b nh khng nha n fhay co frI u chu ng g ba o fruo c.
Ngoa I ca c hI n fuo ng fhay ma f mo hay nhn fhay ca c vo ng xanh, do ... du ma u
sa c khI nhn va o m f dI m sa ng.

- nh co fh fra m fro ng fhm nu du ng m f s fhuc Ioa I chng hIsfamIn
hay chng co co.

fra nh hI n fuo ng fang nha n a p, co fh da n fo I bI mu ma f, khI co hI n
fuo ng nghI ngo v b nh, pha I fo I ba c sI chuyn frI v ma f ngay. a c sI se cho
ba n ung fhu c hoa c du ng fhu c nho ma f da c frI d Ia m gIa m a p frong nha n
ca u |khI nha n a p fang, fha y nhu c ma f).

Ngoa I ra, nguo I fa co n du ng ca c phuong pha p:

- SIu am d Ia m gIa m nha n a p.

- TIa Iaser d pha u fhua f nhanh, Iay bo f chaf dIch frong nha n ca u ra.
64. nh gu f |fay, chan, kho p)

Nu ba n cho f fInh da y Iu c nu a dm va fhay ngo n chan ca I mnh dau nhu c
nhu va y ba n co fh bI gu f. Cu ng dau vo I ngo n ca I co fh ca mu ba n chan, go f
chan, c fay chan, khuy u fay, da u gI. Nhu ng ch kho p chI ca n ma sa f nhe vo I
gIuo ng na m cung fhay dau buf. Ngoa I ra ba n co n co fh fhay nguo I o n Ia nh va
sf nhe . Cu f cu ng Ia m f Ioa I b nh gIng nhu vIm kho p, fhuo ng ga p o da n ng
ngoa I 50, co ha m Iuo ng profeIn frong co fh bI gIa m da n fo I vI c fang Iuo ng
axif uric frong ma u.Chaf axif uric na y co fh kf fInh Ia I va ca c fInh fh nhu
nhu ng mu I kIm cho c va o ca c so I gan o ca c kho p, gay sung fa y va dau bu f.
Chu ng co n co fh co fa c du ng nhu fh o fha n va o ca c m mo duo I da. Con dau
co fh ke o da I fu va I gIo fo I va I nga y, sau khI b nh nhan:

- I chan fhuong hay va cha m ma ch o kho p.

- !ng ruo u.

- An nhI u Ioa I fhIf ma u do nhu: gan, fha n, Iuo I...

- An ca sardIne va ca frng.

- !ng ca c Ioa I fhuc Io I fI u.

KhI bI dau, ba n nn fo I kha m fa I b nh vI n v chI ba c sI mo I quyf doa n
duo c co du ng Ia ba n bI b nh gu f khng. Co m f s b nh kha c cu ng co ca c frI u
chu ng gI ng b nh gu f. Ngoa I ra ba c sI co n pha I Ia m xe f nghI m d xem Iuo ng
axif uric fhu a Ia do co fh fha I ra qua nhI u hay fha n Ia m vI c yu khng fha I
duo c h f.

chu a frI, ba c sI se nghI ca ch Ia m gIa m dau, sau do fm bI n pha p d
Ia m gIa m Iuo ng axif unc frong ma u ba ng Cho ung fhuc chng vIm va yu
ca u fra nh bo f cu d ng d khng du ng fo I ca c ch kho p dau.

- Ngung ung ruo u, u ng nhI u nuo c

- Ha n ch an fhIf, nhaf Ia Ioa I fhIf co ma u do .

65. nh huyf a p cao

Kha c vo I ca c chu ng nhu dau rang, nhu c da u, fa o bo n v.v... m f nguo I bI
huy f a p cao co fh cha ng ca m fha y dI u g kha c fhuo ng ca . Va y ma Ia I ra f d
chf o I va y, nguo I fa phong cho b nh huy f a p cao Ia : fn Hung Thu Tha m
Ia ng. M I nam, b nh na y da cho qua m f frI u nguo I My . 95% frong s ho
khng ca n bIf Ia mnh bI b nh, du ra ng mun bIf mnh co bI cao huyf a p hay
khng7 Tha f d da ng!

a n ha y dI do huyf a p cho mnh m I khI co dIp fhua n fI n va nn do
Iun. N u fha y mnh huyf a p cao fh cu ng du ng v I Io v eo fh co nhI u
nguyn nhan: Io nghI hoa c ca m xu c ma nh, ung nhI u ca - ph, mo I an nhI u
fhIf... Taf ca nhu ng dI u do d u co fh Ia m cho huyf a p cu a ba n fang In,
nhung khng Iau. Nu sau nhI u Ia n fhu do va xe f nghI m, ba c sI k f Iua n bI
cao huyf a p, fh nn fheo nhu ng Io I chI da n cu a ng fa nhu:

- cho mnh su f can dI |nu qua be o).

- Khng hu f fhu c.

- Ha n ch ung ruo u.

- Ha n ch vI c an ma n.

- Ta p fh du c if nhaf Ia 3 Ia n m I fua n.

- Ho c ca ch fhu gIa n co fh va fha n kInh d fra nh sfress

- !ng fhuc fheo chI da n cu a ba c sI. Khng bo hay ung ca ch qua ng, du
ca m fhay mnh da co ve bnh fhuo ng r I.

- Nu ba n Ia phu nu , nn frao d I vo I ba c sI v ca c fhuc fra nh fhaI ba n
dang du ng. Nu co fhuc na o a nh huo ng fo I b nh fh pha I d I phuong pha p
fra nh fhaI kha c.

- Tra nh du ng ca c Ioa I fhuc co fha nh pha n phenyI - propanoIamIne.

Nguo I fa fhuo ng do huyf a p ba ng m f du ng cu g m 2 pha n chinh: b
pha n quan va o ca nh fay frn va d ng h chI s do.

S do o d ng h cho bIf chI s a p huyf ba ng mmHg. Con s fhu nhaf - s
cao - cho bIf a p Iu c Io n nhaf cu a ma u In fha nh ca c ma ch khI fIm da p va co Ia I
|s fam fhu).

Con s fhu haI - s fha p - cho bIf a p Iu c cu a ma u In fha nh ma ch Iu c fIm
no ra |fam fruong). Kf qua so sa nh 2 con s cu a fam fhu/fam fruong cho nguo I
fa da nh gIa duo c hI n fra ng a p huyf cu a ba n fh na o. Thi du : 120/80 Ia a p
huyf bnh fhuo ng.

Sau day Ia ba ng ghI ca c mu c da nh gIa a p huyf cu a co fh , a p du ng cho
nguo I Io n fu 18 fu I fro In. da nh gIa duo c du ng, nn do nhI u Ia n o nhu ng
Iu c kha c nhau va m I Ia n, ghI fu 2 fo I nhI u s fam fhu / fam fruong. Thidu :
Tam fruong fu 90 fro In cho bIf huyf a p xau hon ca khI fam fhu Ia 160.

66. So I fha n

CIu a gIac ngu say, John cho f fInh da y. Anh ca m fhay dau nho I o haI bn
duo I bu ng. a nam fruo c day, anh da co Ia n bI nhu fh va ba c sI da yu ca u
anh fo I pho ng xe f nghI m. Kf qua cho fhay nuo c fI u cu a John co nhI u canxI
va axIf urIc: fha n cu a anh co m f ha f so I nho . H I do , ba c sI da chu a frI cho anh
ba ng phuong pha p ngam nuo c no ng: Jonh duo c ng I frn m f chIc gh da c
bI f da f frong m f b n nuo c no ng nga p fo I c . Nguo I fa fa o ra nhu ng do f so ng
va dI u khI n cho so ng da p va o vu ng fha n Ia m cho ha f so I o frong vo ra fha nh
nhI u ma nh. Sau do , anh da ung nhI u nuo c d fha I nhu ng ma nh so I vu n do
ra ngoa I qua duo ng nuo c fI u.

nh so I fha n fhuo ng bI dI, bI Ia I. Nguo I bI b nh, ca n fheo nhu ng dI u chI
da n sau:

- KhI dI fI u ra ha f so I, ca n fhu gIu so I, dua cho ba c sI d xe f nghI m va d
ra phuong a n chu a frI fhich ho p. Tuan fheo Io I khuyn cu a ba c sI nu vIn so I
fha n fa o bo I chaf canxI, b nh nhan khng duo c an ca c fhu c pha m nhI u canxI
nu a. Nu so I duo c fa o fha nh bo I axIf urIc, b nh nhan pha I ha n ch vI c an ca c
fhu c pha m gIa u profIn, aIkaIIn va ung Na frI bIcarbonafe d gIa m ca c chaf
frn frong co fh . !ng nhI u nuo c ha ng nga y, qua ng 2 Iif nuo c/nga y. To I
kha m b nh dInh ky d ba c sI fheo do I su hoa f d ng cu a fha n.

67. !ng fhu ph I

ay gIo nghI Ia I nguo I fa mo I fhay, h I mo I nguo I chua bIf fo I fhuc Ia va
khng khi mo I noI co n if bI nhI m, fh ung fhu ph I Ia m f b nh Ia , if fha y.
Co n bay gIo , ha ng nam co fo I 150.000 nguo I dan My , ca da n ng Ia n da n ba , ho
da bI b nh na y, 85% nguo I frong s ho da hu f fhuc. T ha I hon nu a, Ia s b nh
nhan nu nga y ca ng fang. Con s phu nu chf v ung fhu ph I dang cha y fhI vo I
con s nguo I chf v ung fhu vu ! So dI b nh ung fhu ph I fhuo ng da n fo I fu
vong v no Ian raf nhanh bo I h fhng ca c ma ch ma u dua oxy fu ph I dI foa n co
fh . KhI xa c dInh duo c m f b nh nhan bI ung fhu ph I, fh ca c co quan kha c
frong co fh ho cu ng bI nhI m b nh r I.

Nhu ng frI u chu ng cu a b nh g m:

- Ho ma n finh;

- o m co ma u;

- HoI fho nga n, kho khe ;

- au ngu c;

- Su f can;

- M f mo I.

Can cu va o Ioa I b nh va fho I gIan co b nh, ba c sI se Ia m pha u fhua f d
Ioa I bo nhu ng pha n ph I bI ung fhu, sau do pha I chu a frI ba ng fIa X, hay ba ng
hoa chaf. Chu a b nh ung fhu Ia dI u kho Ia m, nhung d pho ng b nh Ia dI u d
fhu c hI n: khng hu f fhuc Ia ! Ca c ba c sI chuyn khoa da fhay ra ng: m f nguo I
hu f fhuc ca ng nhI u bao nhIu fh kha nang ma c b nh ung fhu ph I ca ng fang
bay nhIu.

68. nh xo cu ng ma ng bo c day fha n kInh |MS)

Nu vi b na o cu a chu ng fa nhu ca I ma y dI n fhoa I fh nhu ng day fha n
kInh frn foa n co fh Ia ma ng Iuo I fIp nha n va chuy n va n fhng fIn vo I mo I
noI. ChI can pha n vo bo c cu a ca c day bI hu ho ng Ia vI c fhu nha n ca c fhng fIn
se khng co n chinh xa c, bI yu hoa c bI du f ha n. Ca c so I day fha n kInh cu a con
nguo I raf mo ng manh, cu ng duo c bo c ngoa I bo I m f ma ng f ba o ba o v . KhI bI
b nh xo cu ng, ma ng ba o v na y co fh sung ph ng va phan hu y d Ia I nhu ng
v f se o ngang do c che n e p va o nhu ng so I fha n kInh. HI n fuo ng na y co fh xa y
ra o ca fuy sng va na o. Thng fhuo ng khI hoa f d ng, ca c day fha n kInh fruy n
ca c xung d ng dI vo I fc d qua ng 365km/gIo . o vu ng co hI n fuo ng xo cu ng
ma ng bo c, kha nang fruy n xung d ng na y bI suy y u ma nh, hoa c ma f ha n.
Nguo I bI b nh na y, fhay:

- I maf su c ro r f, nguo I yu dI.

- Chan, fay, nguo I, bI f II f;

- Kho phI ho p ca c d ng fa c;

- a ng quang |bo ng da I) hoa f d ng ke m;

- Co fh bI mo hay mu m f bn ma f.

Nguo I fa chua ro nguyn nhan gay ra b nh, chI nha n xe f fhay:

- nh nhan fhuo ng qua ng fu I fu 20 - 40.

- Co fh co nguo I frong gIa dnh da bI b nh na y |dI fruy n).

- Nu bI nhI u hon nam |3 nu so vo I 2 nam).

- O mI n ba c Hoa Ky , Canada va a c au co nhI u nguo I ma c b nh na y.

V chua co bI n pha p chu a hI u qua , nn khuyn nguo I b nh:

- NghI ngoI duo ng su c;

- C ga ng fra nh Ia m cho fha n kInh mnh m f, fra nh sfress;

- Tra nh fa m nuo c no ng. Ta m nuo c Ia nh ff hon;

- C hoa n foa n ca c cng vI c fu phu c vu ha ng nga y;

- Cham fa p fh du c d u;

- Thu c ha nh xoa bo p d duy fr hoa f d ng cu a ca c co;

- Nn co nguo I cham so c, fham van;

- Co fh ung fhuc fhu gIa n co hay corfIsone.
69. nh ParkInson |fay f II f va bI run)

KhI ba IouIse fha y fay ch ng mnh cu bI run ma I, ba dua ng d n b nh
vI n. a c sI cho ba bIf, ch ng ba bI b nh ParkInson, m f chu ng b nh Ia m fay
f II f va bI run. Nguo I bI b nh ParkInson co n co nhu ng frI u chu ng:

- Cu d ng cu ng nha c, cha m cha p.

- If dI fu ng buo c, m I buo c Ia I du ng Ia I.

- CIo ng no I d u d u.

- If cho p ma f.

- Ma f do da n.

- Kho chInh dn fu fh: du ng, ng I...

- Ioa n fri.

Nguo I fa chua bI f nguyn nhan gay b nh, nhung da fhu nhI u phuong
pha p chu a frI, hy vo ng co fh gIu p duo c hon m f frI u nguo I My - m f s Io n Ia
nguo I gIa - do b nh.

Nhu ng fhuc fhuo ng du ng nhu bromocrIpfIne, co fa c du ng Ia m fang Iuo ng
dopamIne frong na o. |opamIne Ia m f chaf ca n fhIf cho su hoa f d ng cu a ca c
f ba o fha n kInh); cho b nh nhan fa m nuo c am d Ia m ca c co ba p duo c m m
ma I. San so c b nh nhan, nn:

- Caf ca c d va f co fh gay nguy hI m cho nguo I b nh: dao, ke o...

- on gIa n ca c cng vI c d b nh nhan d Ia m |Thi du : fhay gIa y bu c day
ba ng gIa y xo chan va o Ia dI duo c).

- Cho b nh nhan an nhI u fhu c pha m co xo va ung nhI u nuo c.

- Iun d ng vIn, khuyn khich b nh nhan d b nh nhan hoa f d ng.

- Nguo I san so c nn co chuyn mn.

70. nh Ioe f da da y va fa fra ng

Ioe f da da y va Ioe f fa fra ng |m f b pha n cu a ru f non) Ia 2 b nh cu a h
fIu hoa , fhuo ng ga p o ca c b nh nhan va o qua ng frung nIn, o ca haI gIo I nam
va nu . Sau khI an chu ng m f gIo ruo I fo I 3 gIo , ho fhuo ng fhay dau ngay o bn
frn r n. Con dau co fh Ia m nguo I dang ngu say fInh da y. An m f mI ng ba nh
hoa c ung nuo c Ia m gIa m d axif, co fh do dau dam phu f.

Nguo I fa chua ro ha n nguyn nhan gay b nh, chI doa n duo c do da da y du
axif va Io p m ba o v pha n bn frong da da y hay fa fra ng bI xay xa f. AI da bI
dau fh fhuo ng dau dI dau Ia I. Ia n sau ca ch Ia n fruo c qua ng 2 nam. Nguo I bI
Ioe f da da y hay Ioe f fa fra ng fhuo ng co ca c frI u chu ng:

- au fu ng do f. M I do f dau ke o da I fu va I nga y fo I va I fha ng.

- Iu c dau fhay nhu bI da y bu ng, dau o fIm, va ca m fhay do I.

- u n nn o I.

- Cha n an va su f can.

Mu n xa c dInh m f b nh nhan bI dau da da y hay dau fa fra ng ba c sI
fhuo ng can cu va o ca c xe f nghI m X- quang hay n I soI |n I soI Ia phuong pha p
Iu n m f du ng cu quang ho c qua mI ng b nh nhan xung da da y d nhn fhay
fra ng fha I bn frong qua ma n hnh).

Sau day Ia nhu ng dI u chI da n, nguo I b nh. Nn fheo:

- An nhe , an Ia m nhI u bu a, fra nh an no.

- Tra nh nhu ng cha f kich fhich, g m ca : ca ph, fra , ruo u nhe , nuo c gIa I
kha f co ca - ph.

- Tra nh ung ca c Ioa I fhuc a nh huo ng fo I ch Ioe f nhu aspIrIn...

- Khng nn hu f fhuc. S nguo I hu f fhuc va bI Ioe f da da y Iun nhI u
hon s nguo I khng hu f.

- C ga ng fu chu , fra nh d mnh bI cang fha ng fha n kInh va fress.

Nhu ng hI n fuo ng do co fa c du ng Ia m b nh fang fhm.

71. VIm fInh ma ch

a o chi da co m f fho I dua fIn o ha ng da u v chuy n f ng fhng RIchard
NIxon bI chu ng vIm fInh ma ch fra m fro ng. a c dI m cu a b nh Ia hI n fuo ng
ma u bI do ng cu c o fInh ma ch, fhuo ng Ia o chan. Phu nu a hay bI b nh na y hon
nam gIo I. Nguo I fa phan bI f haI Ioa I:

- VIm fInh ma ch nng, o ngay duo I Io p da. Nhu ng nguo I bI chu ng gIa n
fInh ma ch raf d ma c b nh na y. Ch fInh ma ch bI vIm fhuo ng fay do , so fha y
cu ng va no ng. Tuy va y co fh fu chu a frI fa I nha .

- VIm fInh ma ch sau ca n pha I na m fa I b nh vI n d dI u frI. a c sI co fh
pha I du ng fhuc Ia m Ioa ng ma u d d pho ng su fa o fha nh ca c cu c ma u dng
kha c. KhI cu c ma u vo , nhu ng pha n nho co fh gay a ch fa c ma ch ma u o fay,
chan. Nu hI n fuo ng na y xa y ra o fIm, ph I, co fh gay fu vong.

nh vIm fInh ma ch chI co m f frI u chu ng: fhay dau o fay, chan.
Nhung, m f nu a s b nh nha n bI vIm fInh ma ch sau khng h fhay co frI u
chu ng g. nh fhuo ng xua f hI n sau m f fho I gIan na m duo ng b nh, sau khI
qua pha u fhua f, khI dang mang fhaI, hoa c ung fhuc ngu a fhaI.
Nhu ng nguo I d bI b nh vIm fInh ma ch Ia :

- Nguo I khng chIu va n d ng hoa c Ia m Iau m f cng vI c nha n cha n; pha I
ng I fa I ch Iau nhu co ngh dI fa u bI n, ma y bay.

- Hu f fhuc hoa c nhaI fhuc Ia ;

- e o qua ;

- I chan fhuong o chan v va cha m ma nh hoa c nga ;

- I nhI m fru ng ma ch ma u do fIm chinh;

- I m f s b nh a c finh;

- Tu I cao.

ChI co ba c sI mo I phan bI f duo c haI Ioa I vIm fInh ma ch vu a k frn. Nu
ba n bI vIm fInh ma ch nng, cha c cha n ba n se duo c ba c sI khuyn nhu sau:

- chan dau duo c nghI, khng va n d ng. KhI na m, chu y ga c chan cao
frn fa m fIm cho fo I khI b nh fhuyn gIa m.

- Chuo m nuo c am va o ch dau nhI u Ia n, frong nga y. M I Ia n Iau khoa ng
20 phu f.

- u ng aspIrIn d gIa m dau hoa c fhuc chng sung fay Ioa I nonsferoId
nhu Ibuprofen.

- Tra nh na m II f gIuo ng.

fra nh b nh vIm fInh ma ch sau, nn:

- Tra nh du ng Iau hay ng I Iau qua .

- Tra nh ung fhuc ngu a fhaI.

- KhI ng I, du ng va f chan chu ngu |ba f che o chan)

- Tra nh mang nhu ng d nIf Ia m chan bI bo cha f khIn ma u kho Iuu fhng.

- Co fh na m fa p o frn gIuo ng frong fruo ng ho p pha I na m nghI nhu sau:
ke p m f ca I gI gIu a haI ba n chan.

Tuo ng fuo ng gI nhu m f qua bo ng, du ng m f chan nhan xung d bo ng
x hoI r I Ia I nhac chan In. Ia m dI Ia m Ia I nhI u Ia n, r I d I chan.

72. nh vIm ph I

nh vIm ph I co fh chu a frI ba ng fhu c kha ng sInh. Va y ma , s nguo I
chf v b nh na y va n du ng ha ng fhu 6, frong s nhu ng na n nhan chf v b nh
fa I Hoa Ky . nh na y pha f frI n khI ph I bI nhI m vI khua n, vI - ru f, nam hoa c
d c f gay vIm, fa y. Trn fh gIo I, co fh co dan f c na y bI vIm ph I nhI u
hon ca c dan f c kha c. nh fhuo ng fa n cng:

- Nguo I gIa : v fu I ca ng cao, kha nang d kha ng cu a co fh chng b nh
fa f ca ng gIa m.

- Nguo I o b nh vI n |v ngh nghI p hoa c m dau)

- Nguo I bI ho sau khI da nh nhau hay bI da nh.

- Nguo I hu f fhuc Ia : v fhuc Ia Ia m f II f ca c f ba o Ing co nhI m vu
du n da y ca c chaf nha y ra kho I ph I.

- Nhu ng nguo I bI suy dInh duo ng |fhI u an), nghI n ruo u hoa c da bI b nh
v nhI m vIru f.

- Nguo I da bI b nh ph I kInh nIn, va khi fhu ng.

- Nguo I bI b nh fhIu ma u.

- Nguo I bI b nh ung fhu dang chu a frI ba ng fIa X hoa c ba ng hoa chaf.

chu a frI b nh co kf qua , nn:

- Na m nghI m f fho I gIan Iau d duo ng su c.

- u ng ma y dI u hoa khng khi d fa o d a m fhich ho p o pho ng ngu hoa c
pho ng na o b nh nhan fhuo ng o Iau frong nga y.

- !ng nhI u nuo c.

- u ng du II u ca c fhuc da duo c ba c sI chI dInh.

- Khng nhIn ho, nhaf Ia khI fhay ca m gIa c ca n ho d Iong do m.

73. H I Chu ng Reye

Ca c ba c cha me d u mun mnh co m f s hI u bIf v y ho c d u ng pho
vo I nhu ng fruo ng ho p con ca I Iu c dau m, ng d c, cha y ma u cam hoa c s f cao.
o I va y, ca c vI ca n pha I ro fhm v h I chu ng Reye, m f chu ng b nh fa n cng
o c va gan cu a b nh nhan, dI khI da n fo I fu vong.

Nguo I fa chua bIf dich xa c nguyn nhan gay b nh, chI bIf ca c frI u
chu ng cu a b nh nhu: sung gan va na o gan cu a nguo I b nh fo In v Iuo ng mo
gIa fang, maf kha nang fhu nha n ca c nguyn f kIm Ioa I. VI c na y gay ra hI n
fuo ng na o bI sung fay va a p suaf cu a ca c chaf dIch chung quanh na o fang cao.

H I chu ng Reye fhuo ng xa y ra khI nguo I b nh vu a qua m f b nh co IIn
quan fo I ph I nhu b nh cu m, b nh fhu y da u. o Ia nhu ng dI u kI n ff d h I
chu ng Reye pha f frI n cu ng ca c frI u chu ng:
- Nn o I;.

- Cho ng ma f;

- no ng gIa n, va f va ;

- Raf m f, co fh hn m;

- Ngaf va co fh chf.

Nu ba n nghI m f du a fre na o bI b nh na y, pha I dua cha u dI cap cu u
ngay. a c sI se du ng mo I phuong pha p d na o do bI sung.

Nguo I fa cho ra ng, vI c du ng aspIrIn d frI b nh cu m hay fhu y da u cho
b nh nhan fu 19 fu I fro xung, co fh da n fo I h I chu ng Reye. o I va y, dI vo I
b nh nhan fre , hoa c khng du ng fhuc, hoa c cho ung acefamInophen, fhay
cho aspIrIn.

74. Chu ng ve o xuong sng

Chu ng ve o xuong sng fhuo ng xa y ra vo I ca c fre em fu 10 fo I 15 fu I. S
ca c fre ga I bI nhI u ga p 7- 9 Ia n so vo I con fraI. Nguo I fa va n chua ro nguyn
nhan gay b nh. nh khng gay dau do n va pha f frI n fu fu Ia m pha n frn cu a
c f sng bI ve o, m f bn xuong ba vaI cong In frong khI bn kIa bI fho ng xung
a nh huo ng fo I ca I ng ngu c va sng Iung, Ia m nguo I b nh nhI u khI pha I cu I
nguo I ra phia fruo c frong Iu c dI hay du ng.

Nguo I Io n co b nh na y Ia do da ma c b nh fu nho . nh na y khng chu a frI
duo c ca c ba c sI chI fheo do I nguo I b nh d co ca c bI n pha p d pho ng chng Ia I
ca c b nh fIm va ph I co fh xa y ra fIp fheo.

Ca c bI n pha p co fh a p du ng cho nguo I b nh, g m:

- Cho nguo I b nh ma c Ioa I qua n a o duo c may da c bI f fhich ho p vo I fu ng
b nh nhan d un, na n m f pha n na o ca c xuong, frong qua frnh xuong pha f
frI n.

- Cho cha y dI n o m f s dI m cu a c f sng, go p pha n va o vI c un na n Ia I
ca c xuong.

- Nu c f sng bI ve o qua mu c, dI khI pha I pha u fhua f va fa o Ia I fh cho
c f sng ba ng ca ch cho fu a va o m f doa n day ba ng kIm Ioa I.

Tuy va y, nguo I fa va n c chu a frI cho ca c cha u nho d fra nh cho ca c cha u
kho I bI ca c bIn chu ng cu a b nh sau na y, khI ca c cha u Io n In.
75. Chu ng fhIu h ng huyf ca u II m

Cu 12 nguo I My da den fh co 1 nguo I mang ma m mng b nh fhIu h ng
huyf ca u II m, va co kha nang sInh con co b nh na y. Nu ca 2 vo ch ng d u
mang b nh fh s con co b nh fheo dI fruy n Ia 25% - cu 4 con fh co 1 mang
b nh.

ThI u h ng huy f ca u hnh II m, chu c nang mang xy fo I mo I f ba o frong
co fh cu a ma u bI suy yu. nh khng co frI u chu ng g cho fo I khI du a be
fro n 1 fu I. Tu 2 dn 5 fu I, b nh xuaf hI n o baf cu fho I gIan na o va co fh
da n fo I fu vong. Xe f nghI m ma u, nguo I fa co fh pha f hI n duo c b nh. Ngoa I
ra, co n co ca c frI u chu ng sau:

- Thay dau nhe fo I dau nhI u o ngu c, ca c kho p, Iung hoa c bu ng;

- Tay, chan bI sung fa y;

- a bI va ng;

- Thuo ng bI b nh, Ia p dI Ia p Ia I, da c bI f Ia b nh vIm ph I va b nh dau
ma ng o c;

- Suy fha n;

- I so I ba ng quang |Iu c fu I cao);

- ngaf xIu |Iu c fu I cao),

Nguo I fa chua chu a frI duo c b nh na y, chI co ca c bI n pha p d fra nh ca c
bIn chu ng co fh xa y ra nhu:

- Tho I gIan bI dau, co fh du ng fhuc Ia m dau, ngam hoa c chuo m nuo c,
cho fho xy.

- Chich fhuc pho ng b nh vIm ph I.

- HaI vo ch ng pha I dI xe f nghI m ma u d bIf nguo I na o co gIen b nh d
fra nh sInh con co ma m b nh.

KhI nguo I vo mang fhaI, co fh xe f nghI m ba ng phuong pha p cho c do
ma ng I d bIf ca I fhaI co bI b nh hay khng va quyf dInh co nn gIu fhaI hay
khng.

76. Chu ng faI bIn ma ch ma u na o

Ted Ia m f fay qua n vo f kha . Va y ma if Iau nay, anh b ng fhay ca nh fay
mnh yu dI m f ca ch kha c fhuo ng nn quyf dInh fo I ho I ba c sI. Kf qua kha m
b nh va xe f nghI m cho bIf: Iuo ng ma u Iuu fhng fo I na o khng du v d ng
ma ch ca nh |d ng ma ch o c cho ma u In na o) bI he p do xo vu a d ng ma ch.
HI n fuo ng na y co fh gay ngaf, xIu. chu a frI, Ted da pha I qua m f cu c
pha u fhua f nho .

Chu ng ngaf xIu duo c coI Ia m f chu ng b nh IIn quan fo I na o b , co s fu
vong du ng va o ha ng fhu 3 o Hoa Ky .
Nguyn nhan do na o b fhIu ma u, cu ng co nghIa Ia fhIu xy v chu ng
he p d ng ma ch c hoa c du f ma ch ma u na o.

Ca 2 fruo ng ho p frn d u khIn na o bI f n fhuong fo I mu c gay fu vong.
pho ng b nh, nn:

- KI m fra huyf a p fhuo ng xuyn. Nu ca n, pha I ung fhuc do ba c sI chI
dInh. !ng d u d u va du II u; Pha I gIa m Iuo ng choIesferoI frong ma u xung
duo I 200mg/dI |mIIIgam/decIIIf);

- Ta p fh du c fhuo ng xuyn;

- CIu nguo I khng be o qua . Nu ma p qua , pha I fm ca ch Ia m su f can;

- Khng hu f fhu c;

- Nu da bI b nh fI u duo ng, pha I gIu mu c duo ng frong ma u khng duo c
cao qua d cho phe p;

- Nu ca n, pha I ngung ung fhuc fra nh fhaI d chuy n sang phuong
pha p fra nh fhaI kha c. Nu ung fhuc fra nh fhaI, khng duo c hu f fhuc Ia ;

- Ho c phuong pha p fra nh sfress.

VI c ca m nha n duo c hoa c bIf nhu ng dau hI u ba o d ng chu ng faI bIn
ma ch ma u na o Ia dI u raf quan fro ng. ua na n nhan dn noI cap cu u kIp fho I
se ha n ch duo c nhu ng ha u qua faI ha I. Nhu ng frI u chu ng cu a b nh ngaf xIu
g m:.

- Cho ng ma f, hoa ma f.

- Maf fri nho fa m fho I, maf kha nang suy xe f.

- Chan, fay, ma f, Ia nh nga f, nguo I ro I ra , yu su c.

- No I Ia p ba p hoa c khng no I duo c.

- Maf fhI gIa c fa m fho I |khng nhn fhay frong fho I gIan co frI u chu ng
b nh) hoa c nhn fhay 2 hnh |nhn 1 hoa 2)

- Vu a qua m f con dau da u du d I.

M f s nguo I bI m f con ngaf xIu nhe nhu Ia frI u chu ng ba o fruo c cu a
m f con nga f fra m fro ng hon sa p fo I. V bI f fruo c nhu va y, nn sau khI nga f
Ia n da u, ho co fho I gIan fo I ba c sI ngay d d pho ng cho con ngaf sau.

77. Su fru c fra c cu a fuyn gIa p

Tuyn CIa p Ia m f frong nhu ng fuyn n I fIf, co vaI fro quan fro ng vo I
foa n co fh con nguo I. Tuyn gIa p nho co hnh nhu haI ca nh buo m o ngay fruo c
khi qua n, co chu c nang fIf ra 2 Ioa I hoo c mn I- fhyroxIne va I-fhyronIne. HaI
hoo c mn na y co a nh huo ng fo I qua frnh fIn frI n cu a ha ng nga n hI n fuo ng
frao d I chaf frong co fh . KhI fuyn gIa p hoa f d ng khng bnh fhuo ng, ca c
hooc mn duo c sa n xuaf khng du ng yu ca u cu a co fh se Ia m co fh bI rI
Ioa n. Co 2 fruo ng ho p:

Truo ng ho p hoo c mn du fhu a |cuo ng gIa p), gay nn ca c chu ng:

- Run fay chan.

- I du ng khng vu ng, nguo I Iun du dua.

- I maf su c

- Ia cha y

- TIm da p ma nh baf fhuo ng, gay h I h p

- Su c chIu no ng ke m

- Chu ky kInh nguy f nga n

- Su f can khng co nguyn nhan

- Ru ng fo c hoa c fo c ma nh so I

- NhIp ma ch ma u nhanh

- bI kich d ng

- Tuyn gIa p bI ph da I.

Truo ng ho p fhI u gIa p, Iuo ng hoo c mn khng du yu ca u cu a co fh :

- M f va bu n ngu suf nga y

- a kh, fa I

- CIo ng no I bI kha n

- Tang fro ng |In can).

- To c kh va ru ng nhI u

- Khng mun an

- Nguo I ca m fhay o n Ia nh

- Ma f ph ra, da c bI f ma f hu p, v bI sung o chung quanh ma f

- Chu ky kInh nguy f cha m

- Tri nho ke m

- I fa o bo n

- Tuyn gIa p gIa n no .

u hay fhIu hoo c mn d u sInh b nh. Ca c b nh frn kho hoa c khng
chu a duo c, khIn nguo I b nh pha I chIu fa f suf do I.

Tuy va y, a c sI co fh can fhI p frong m f s fruo ng ho p d gIa m b nh
ba ng phuong pha p cho ung fhuc co nguyn f I- f pho ng xa , hoa c Ia m fI u
pha u d ha n ch hoa f d ng cu a fuyn gIa p.

Chuong 3

CO S! C KHO VA CI! !O C S! C KHO

a n co fh an foa n nhu ng chaf b duo ng va co du ca c Ioa I fhuc da f fI n;
da bo fhu c Ia va ruo u ma nh, nhung nu ba n khng fa p Iuy n d cho co fh co
dIp va n d ng fh ba n cu ng chI yn fam duo c m f pha n na o v su c khoe cu a
mnh ma fhI. Co su c khoe , ba n co n ca n pha I co h co ba p ra n cha c mo I gIu gn
duo c su c khoe , mo I ba o v duo c fIm va ph I, fang cuo ng su Iuu fhng cu a ma u,
cung cap duo c nhI u nhI f nang cho co fh , fang su c chIu du ng, Ia m xuong
fhm cu ng ca p, gan cf de o daI, su fIu hoa ff, khng bI fa o bo n va fhm Io ng
fu fIn.

Ta p Iuy n Ia m fang Iuo ng be fa- endorphIn, m f Ioa I hoa c mn co kha
nang fang cuo ng fri Iu c va su c chIu du ng cu a con nguo I.

VIn fhuc co fh gIu p ba n kho I b nh, do m f. Nhung mun ca m fhay
mnh sung su c pha I Iuy n fa p d u d u, ha ng nga y, fu ng buo c m f, ba f da u
ngay fu hm nay.

Chuong 3 na y se chI da n cho ba n ca n pha I hoa f d ng fh na o, d ra mu c
dich va chuong frnh fa p Iuy n m f ca ch cu fh d ba o v su c khoe va uo c
Iuo ng su fIn b cu a mnh.

Chu y : Truo c khI buo c va o m f chuong frnh Iuy n fa p, ff nhaf Ia ba n In
dI kha m su c khoe o y f, nhaf Ia nu fruo c day.ba n da co fho I ky be o ph, a p
huyf cao, nuo c fI u duo ng hay b nh fIm. Io I khuyn cu a ca c ba c sI se gIu p
ba n fra nh duo c nhu ng faI na n khng da ng xa y ra frong qua frnh Iuy n fa p,
nhaf Ia v ca c van d IIn quan fo I fIm ma ch

78. a I fa p kI m fra sfress

a I fa p kI m fra v sfress co mu c dich fm hI u xem fIm pha n u ng nhu
fh na o khI m f nguo I c ga ng Ia m vI c hoa c va n d ng. Kf qua cu a ba I fa p se
gIu p cho ba c sI bIf nn khuyn ba n fa p Iuy n nhu fh na o, c ga ng fo I mu c d
na o Ia f f nha f ma khng co ha I cho su c khoe . N u ba n Ia nguo I pha I qua ba I
fa p kI m fra v sfress, ba c sI se yu ca u ba n da p xe da p c dInh hoa c dI m f
qua ng duo ng frn ma y dI, vo I ca c du ng cu do nhIp da p cu a con fIm va huyf a p,
duo c ga n o ngu c va c fay cu a ba n.

a n co nha f fhI f pha I qua ba I fa p kI m fra na y khng7 vI c do fuy fhu c
va o fnh hnh su c khoe cu a ba n frong qua khu va hI n fa I. Truo ng fh fhao - Y
f cu a My , khuyn nhu ng nguo I co b nh fIm hoa c co frI u chu ng cu a b nh na y,
fruo c khI fham gIa fa p Iuy n co fh , nn qua kI m fra v sfress. o Ia nhu ng
nguo I:

- Tu 45 fu I fro In va da co Ia n co frI u chu ng v fIm ma ch

- Ia m vI c ng I m f ch

- Co huyf a p cao

- Co n ng d choIesferoI frong ma u |fu 240mg/dI fro In); fu 200 -
2400mg/dI: ranh gIo I cu a n ng d cao; duo I 200mg/dI vu a pha I: khng Io bI
b nh fIm ma ch

- NghI n fhuc Ia

- Co kf qua khng bnh fhuo ng khI do dI n fam d

- I b nh fI u duo ng

- CIa dnh co fI n su IIn quan fo I b nh fIm

- a co Ia n bI dau ngu c khI Ia m vI c hay va n d ng

- a xe f nghI m fhay co b nh fIm ma ch, b nh ph I hoa c rI Ioa n v van d
frao d I cha f.

79. Su quyf fam Iuy n fa p fh du c

Iuy n fa p duo c hay khng, khng fuy fhu c va o su c khoe ma fuy va o y
chi va Io ng quyf fam cu a ba n. co fh ba f da u Iuy n fa p, ha y ga f bo nhu ng y
nghI sau ra kho I da u o c cu a mnh:

- Ta p fh ma f nhI u fho I gIan qua 7 Khng nhI u dau. ChI ca n fu 20 fo I 30
phu f m I nga y. Va 5 nga y nhu fh m I fua n.

- Nhu ng d ng fa c Iuy n fa p cha ng IIn quan g fo I nhu ng dI u mnh ca n.

Khng du ng nhu va y dau. Su Iuy n fa p khIn ba n fro nn nhanh nhe n,
fri o c fhm mInh ma n. NhI u khI nguo I fa da nghI ra ca ch gIa I quy f cng vI c
fm fhay Io I gIa I da p cho mo I ba I foa n kho frong Iu c dI ba ch b .

- Su Iuy n fa p ha ng nga y fha f nha n cha n!

Nha m cha n hay khng Ia o mnh. Hm nay ba n fa p da p xe, nga y maI,dI
boI va nga y kIa, cha y b . Ha y fa o ra m fphong fra o fa p Iuy n quanh mnh: fa p
vo I ba n be , vo I vo hay ch ng..., fa p chung vo I nhI u nguo I hay fa p rIng vo I am
nha c. Hm nay ba n da p xe ra vuo n hoa, nga y maI cu ng dI vo I vo hay ba n be fo I
m f qua ng duo ng, ba n chua fu ng fo I

Ha y fu mnh fm ca ch d I mo n, ba n se khng bao gIo fhay cha n!

80- Ha y da f Cho mnh m f ca I dich

Trong baf cu vI c g, nu ba n co m f ca I dich cu fh , ba n mo I bIf duo c
ba n da Ia m duo c bao nhIu vI c, dI duo c ma y cha ng duo ng, hI n fa I ba n dang
du ng o dau v.v...

bIf su Iuy n fa p fhan fh cu a mnh co kf qua nhu fh na o, ha y fu ho I
mnh nhu ng cau ho I nhu sau:

- Kf qua Iuy n fa p cu a fa fo I dau r I7 Kha , vu a hay f I7 Mnh co fh
Iuy n fa p ff hon nu a khng7 Mnh dang o mu c xuaf pha f hay co fh nang mu c
Iuy n fa p In cao hon nu a7

- Ta mu n nang cao su c khoe hay Iuy n fa p su b n bI, su m m de o7 M f
hay ca ba7

- Ta mun co su c khoe fhm d Ia m g7 d coI hon hay ca m fhay mnh
cu ng ra n, sa ng suf hon7 Hay chI d pho ng b nh7

- Ca n pha I bao Iau nu a fh mnh da f fo I dich7 II u co da f duo c khng7

- Vo I mo I cng vI c ha ng nga y pha I Ia m, II u fa co da f duo c khng7

- Co nhu ng fro nga I g mnh pha I vuo f qua7 Co vuo f duo c khng7

- Can cu va o dau d do dI m fIn b 7 Va o s can su f dI chang7 Hay can cu
va o s Ia n bI ca m if dI frong nam7 Va o hI n fuo ng ngu duo c hay nhu ca u ngu if
hon fruo c7 Hay d gIa m choIesferoI.

- M I Ia n da f duo c su fIn b , mnh se Ia m g d ghI nho hay fu fhuo ng7
Mua m f ca I a o, dI choI xa hay dI n fhoa I cho ba n7

81. He n vo I mnh va gIu Io I

Ha ng nga y ba n co bIf bao nhIu cng vI c pha I Ia m: vI c cng so , vI c fu,
vI c gIa dnh... Va y Ia m fh na o d va n Iuy n fa p duo c d u d u7 a n ha y fhu
Ia m nhu sau.

- ChI fho I gIan Iuy n fa p va o IIch, nhu ba n ghI m f cng vI c na o kha c ma
ba n pha I Ia m va y.

- Cho n ba I fa p na o fhich ho p vo I vI fri, cng vI c ba n dang Ia m Iu c do Sau
khI bo n fre dI ho c fruo c bu a an frua hoa c va o fho I gIan ba n va n da nh d ga p go
ba n be v.v...

- Cho n mn fa p na o Ia m ba n ham fhich, vuI.

- Nha f quy f khng bo fa p du fro I xau, Ia nh hoa c co vI c ba n

82. Tho I gIan fhich ho p

Theo cu c dI u fra cu a Trung fam su c khoe mI n ng Nam nuo c My o
PhoenIx fh: 75% nguo I Iuy n fa p fhan fh va o bu I sa ng sau m f nam, va n gIu
duo c np Iuy n fa p. Trong khI nhu ng nguo I fa p va o bu I frua chI co 50%, va
bu I chI u chI co n 25%. o I va y chu ng fa ha y ga ng da y so m, Iuy n fa p fhan fh
va o bu I sa ng, fruo c khI dI Ia m ca c cng vI c kha c.

83. Ia m no ng nguo I - d ng fa c kho I d ng

Truo c khI Iuy n fa p, bao gIo cu ng pha I Ia m m f s d ng fa c Ia m cho no ng
nguo I, cho ca c co ba p quen da n vo I su Iuy n fa p: do Ia vI c kho I d ng. VI c kho I
d ng ba f da u nhe nha ng Ia m ca c gan cf, co ba p co gIa n fu fu , khng d f ng f,
fra nh duo c hI n fuo ng chu f ru f |vo p be ), fang da n su Iuu fhng cu a ma u, Ia m
no ng nguo I-raf ca n frong Iu c fa p Iuy n o fho I fIf Ia nh, mu a dng Ia m d ng fa c
du I fay, chan; gIa n Iung va o qua ng 5-10 phu f

ng fa c du I fay:

- ang ca nh fay ngang, do fha ng In frn da u r I ha xung haI bn suo n.

- ang ca nh fay ngang -Co fay d haI ba n fay fruo c ngu c - cang khuy u fay
ra phia sau - Ha ca nh fay xung.

- ua haI ca nh fay ra fruo c ma f - Quay fro n haI c fay

- ua ca nh fay fruo c In Ia m fha nh hnh fhuo c fho - r I Ia I ha ca nh fruo c
xung. Ca nh fay va n na m ngang co ca nh fruo c Ia I so va o vaI mnh.

ng fa c Iung. u ng da ng 2 chan I ng nhu ng ngo n fay va o nhau r I do
cao In qua da u. Cu I da u xu ng r I ngu ng In nhn fro I frong khI xoay 2 ba n
fay va n dan nhau, ngu a In fro I, cang fay ra cho hf mu c. CIu fu fh nhu va y
frong 5 phu f. Chu ng fay xung, d fhu gIa n, r I Ia I Ia m Ia I d ng fa c cang fay fu
2-4 Ia n.

ng fa c du I chan: Tu a fay va o Iung m f ca I gh, hay va o fuo ng, nguo I
du ng fha ng. M f da u gI hoI chu ng xung frong khI dua chan v phia fruo c r I
v phia sau. u I ba n chan cho fha ng vo I xuong ng chan cho fho I khI ca m
fhay cang ca c ba p fhIf o ba p chan. CIu fu fh nhu va y frong 5 gIay. Ha chan
xung r I Ia I dua chan In. Ia m Ia I d ng fa c vo I chan kIa.

KhI du I chan va ba n chan, nho du I fu fu . KhI ca m fhay dau fh ngu ng
ngay. Trong Iu c du I, va n fho d u, khng nhIn fho .

Mun kho I d ng nhanh, no ng nguo I nhanh, dI b nhanh m f doa n, r I
cha y fc d cha m. ng fa c na y Ia m fIm da p da n nhanh hon va ra if m hI.

84. NghI gIa I Iao d co fh gIa m nhI f

5 phu f nghI sau fho I gIan fa p co fa c du ng nguo c vo I khI chu ng fa kho I
d ng, Ia m co fh bo f no ng va bnh fhuo ng fro Ia I

- TIm da n da n fro Ia I nhIp da p bnh fhuo ng

- Ca c co ba p duo c nghI, gIa m d cang v noI na o co axif IacfIc fa p frung,
bay gIo Iuo ng axif do se da n da n fa n ra chung quanh.

- Ma u fhI khng d n xung chan nu a.

Ca c hI n fuo ng frn xa y ra fu fu gIng nhu ng hI n fuo ng nguo c Ia I khI
kho I d ng.

85. ng fa c m m de o

Nguo I khoe ma nh ca n ca su m m de o cu a co fh , ba n co fh Iuy n fa p nhu
sau:

1- u ng da ng 2 chan cho vu ng. Iu n ca c ngo n fay va o nhau r I da f 2 ba n
fay In da u. CIu cho hng c dInh va nghIng nguo I h f su c sang pha I. Tro Ia I
vI fri cu r I nghIng sang fra I. Ia m Ia I nhI u Ia n 2 d ng fa c na y.

2- Ng I frn gIuo ng hay duo I sa n, haI chan hoI da ng. CIu cho Iung fha ng,
dua 2 ca nh fay fha ng In fro I, r I cu I nguo I xung fhap frong 8-10 gIay. Nu
fhay dau, ngung ngay Ia I.

3 - Na m du I haI chan, Iung sa f xung sa n fu fu co da u gI chan pha I In
fo I khI du I e p va o bu ng r I Ia I fu fu du I ra d va o vI fri cu . Ia m d ng fa c na y
vo I chan fra I.

86. ng fa c kho nn fra nh

Nhung d ng fa c na y, nu khng pha I Ia nguo I choI fh fhao chuyn
nghI p fh nn fra nh, v co fh gay dau Iung.

1- Na m ngu a va dua chan qua ma f, d ngo n chan cha m sa n phia dInh
da u.

2- Ng I da ng chan fruo c, chan sau va c cu I nguo I xung.

3- Ng I du I 2 chan va c cu I d so fay duo c va o ca c ngo n chan.

87. a ng du doa n kha nang Iuy n fa p

Mnh fa p Iuy n nhu fh da du chua7 Co fh fa p Iau hon, na ng hon hay
nhu fh Ia vu a su c7 Th na o Ia vu a su c7 Ta p khoa ng 70-85% cu a su c mnh Ia
vu a. Ta p h f su c hay qua su c se co ha I v se Ia m fIm m f. M I Ia n fa p khoa ng
20-30 phu f. M I fua n I fa p 8-4 Ia n |2 nga y 1 Ia n).

Sau day Ia phuong pha p fhu c hI n d bIf mnh fa p vo I cuo ng d , fho I
gIan fh na o Ia fhich ho p vo I fra I fIm mnh:

1- Truo c khI kho I d ng, du ng fay pha I ba f ma ch fay fra I |hay nguo c Ia I).
a f ngo n fro va ngo n gIu a In ma ch ma u o c fay, a n nhe xu ng d ca m fha y
nhIp da p cu a fIm qua ma ch da p.
2- m s Ia n da p frong -10 gIay |coI d ng h ), r I nhan s na y vo I 6: day
Ia s nhIp fIm bnh fhuo ng frong m f phu f. Thi du Ia 130

3- Sau khI Ia m d ng fa c kho I d ng, gIu a Iu c fa p hay ngay sau khI fa p, ba n
Ia I fu bam ma ch va Ia m nhu frn d co con s ghI nhIp da p cu a fIm mnh frong
m f phu f. a n cho n con s cao nhaf frong 3 Ia n bam ma ch vu a r I. Thi du : 135

Nhn va o ba ng duo I day, fm ha ng ghI du ng vo I fu I cu a mnh va so sa nh
con s 135 cu a mnh vo I ca c s kha c frong ha ng d suy ra mnh fa p nhu va y Ia
co n nhe ; Ia vu a su c hay qua su c.

- Thi du : ba n 40 fu I. Sau khI fa p Iuy n 20 phu f, ba n co s nhIp fIm cao
nhaf Ia 135 nhIp/phu f. So vo I qua ng an foa n frong ba ng Ia 128-155. Va y 135
nho hon 155 co nghIa Ia: ban co fh fap nang fhm.

- Nu con s nhIp fIm sau 20 phu f fa p cu a ba n Ia 160 Io n hon 155: ba n
pha I fa p nhe hon, hoa c ru f nga n fho I gIan fa p Ia I. Truo c fa p 20 phu f, bay gIo
chI fa p 15 phu f.

- Nu con s frn cu a ba n Ia 125 nho hon con s nhIp da p Iu c bnh fhuo ng
o frong ba ng 128: ba n pha I fang cuo ng fa p dI b nhI u hon d na ng cao su c b n
bI cu a mnh.

Sau m f fho I gIan Iuy n fa p, s do nhIp fIm Iu c bnh fhuo ng cu a ba n se
fang cao hon fruo c: do Ia dau hI u ff cho su c kho e cu a ba n, fh hI n su de o daI
cu a co ba p da fang fIn hon.

a ng duo I day ghI s nhIp fIm ma u, cu a m f nguo I My co su c khoe frung
bnh. Nguo I khoe hon, co fh co nhu ng s do kha c hon m f if..

Khoa ng nhIp fIm an foa n cho bIf s do fIm Iu c bnh fhuo ng va sau khI
fa p, o frong khoa ng do chu ng fo mnh fa p vu a su c, da su du ng khoa ng 70-85%
cu a su c mnh.

S nhIp fIm cu a ngo I my su c kho e frung bnh
S fu I
Khoa ng nhIp fIm an foa n
|frong 1 phu t)
S nhIp fIm cao nha f co fh
da f fo I (trong 1 phu t)
25 140 - 170 200
30 136 - 165 194
35 132 - 160 188
40 128 - 155 182
45 124 - 150 175
50 119 - 145 171
55 115 - 140 165
60 111 - 135 159
65 107 - 130 153


88. I b co Io I g7

I b Ia m f phuong pha p gIu gn su c khoe ma aI cu ng co fh fhu c hI n
duo c. I b co nhu ng dI u Io I sau:

- Ia m su fua n hoa n ma u o fIm va ma ch nhanh hon

- Ia m fang nhI f Iuo ng frong co fh

- Ia m fang su c b n bI cu a ca c co ba p

- Tang su c chIu du ng cu a co fh

- TIu hoa d va d u

- I u hoa huyf a p

- Ca m fhay khoe ma nh

KhI dI b nn:

- I cha m 2-3 phu f Iu c da u, coI nhu fho I gIan kho I d ng

- Truo c va sau khI dI, nn ng I du I chan d 2-3 phu f

- Nn dI gIa y kho p vo I chan

- KhI buo c da f go f xung fruo c r I mo I un cong ca c ngo n chan buo c dI.

- KhI dI gIu fu fh nguo I cho fha ng, da u hoI nga ng, vaI nhang dung dua
fheo chI u da nh cu a ca nh fay.

- Hif va o sau va fho ra h f

- Truo c khI ngu ng, dI cha m Ia I 3-5 phu f



89. a p xe co ich cho su c khoe

a p xe da p vu a ff cho ca co fh Ia n fInh fha n v ba n co fh dI fo I nhu ng
noI co khng khi frong Ia nh, Ia m fang su fua n hoa n cu a ma u va ba n se ca m
fhay mnh khoe hon. Khng ca n da p fha f nhanh nhu ca c fay dua. Sau day Ia
ca c bI n pha p fra nh bI chu f ru f chan va dau ca c co ba p:

- Tay ca m va n m ng I pha I fhich ho p vo I chI u cao cu a mnh. Tf nhaf Ia
dI u chInh yn xe fh na o d co fh du I chan duo c hf co khI da p xe.

- KhI da p xe fo I noI, nn co if phu f nghI du I fay, chan, Iung. Truo c khI
da p xe cu ng va y.

90. Ta p Iuy n duo I nuo c

Trong nuo c, ba n fha y nguo I mnh nhe nhu chI c Ia . N u ba n bI f boI, ba n
se ca m fhay fro ng Iuo ng cu a mnh gIa m fo I 90%. a n co fh cu d ng nhe nha ng
Ia m cho xuong cf, co ba p, ca c khuy u fay chan, da u gI, ca c df xuong sng
Iung va n d ng fhoa I ma I. NhI u nguo I va n d ng kho khan frn b nhung Ia I
fhay fay, chan... d da ng khI va n d ng duo I nuo c, frong b boI hay... frong b n
fa m. Va n d ng duo I nuo c raf fhich ho p vo I:

- Nguo I frn 50 fu I

- Nguo I dau kho p

- au ba p chan hay dau Iung

91. a n co fh vuo f a I Tay duong khng7

a n raf co fh o nha ma va n fham gIa duo c cu c boI vuo f a I Tay uong,
fre o In ngo n nu I veresf, hoa c fha p IffeI hay dI fu Nev York fo I San
IrancIsco, nu ba n bIf duo c:

- Qua ng duo ng dI hay chI u cao cu a nu I.

- ChI u da I m I sa I fay cu a ba n khI boI hoa c s ba c ca u fhang da In
xung ha ng nga y.

- a n ha y dm xem m I nga y ba n boI bao nhIu sa I fay, va In bao nhIu
ba c fhang r I mang so vo I ba ng sau day d bIf bao gIo mnh fo I dich:

92. AerobIc Ia g7

CIu duo c fhang ba ng khI fay, chan, co fh va n d ng fheo nhIp: day Ia mn
fa p aerobIc. Xem nhu va y fh cha y, hay da p xe da p cu ng co fh coI Ia aerobIc,
nhu fh du c nhIp dI u va y. KhI fa p aerobIc, fIm va ph I cu a chu ng fa pha I Ia m
vI c fu 60 fo I 85% cng suaf cu a chu ng.

Tu khoa ng nam 1980, fa p fh du c nhIp dI u fro fha nh phong fra o nhung
vI c nha y va un cong nguo I nhI u qua , da gay ra nhI u a nh huo ng va fru c
fra c v xuong va gan.

Nga y nay, nguo I fa da chan chInh Ia I ca c d ng fa c ma nh qua frong khI fa p
da fra nh duo c ca c faI na n xa y ra. Mun va y khI fa p pha I nho :

- ChI duo c dua m f chan In kho I ma f daf. M f chan bao gIo cu ng du ng
sa n.

- Ha n ch nha y ca 2 chan m f Iu c

- Ha n ch nhu ng d ng fa c gIa f mnh

Ioa I aerobIc nhe nha ng, yu ca u nguo I fa p

- Khng duo c nha y 2 chan m f Iu c

- Nhu ng d ng fa c frong ba I chu yu Ia m va n d ng ca c co ba p Io n |nhu ba p
fay, ba p du I), if va n d ng ca c co ba p nho |nhu o ba n chan, c fay...)

- Va n d ng ca nh fay nhI u hon ca c dI m kha c

93. Io p aerobIc na o ff7

Io p fa p aerobIc nhu fh na o fh f f va fhich ho p vo I mnh7 a n ha y nu
ra nhu ng cau ho I nhu sau r I fra Io I:

1- Tha y da y aerobIc co ba ng hoa c gIay chu ng nha n Ia huan Iuy n vIn cu a
Truo ng, VI n hay Trung fam fh fhao na o hay khng7

2- Sa n fa p co cha c cha n khng7 Khng nn fa p frn chIu hoa c fha m
mo ng: raf d bI fruo f nga .

3- Pho ng fa p co ma y dI u hoa khng khi khng7

4- Pho ng co du ch cho ca c nguo I fa p kho I du ng nhau khng7

5- Tho I gIan kho I d ng va nghI sau khI fa p da fha nh m f fho I quen chua7

6- M I Ia n fa p co fo I 20 phu f khng7

7- a n co duo c huo ng da n dm ma ch da p fruo c, frong khI, va sau khI fa p
khng

8- a n co duo c da nh m f ch fhoa I ma I cho rIng mnh frong Iu c fa p
khng7

9- Huan Iuy n vIn co dua nhu ng n np mo I va nhu ng dI u nha c mo I va o
vI c Iuy n fa p khng.

10- Sau khI fa p, ba n co ca m fha y nguo I fhoa I ma I va khoe In khng7 Hay
ca m fhay co dI u g chua fhich ho p7

Tuy fheo s Ia n fra Io I "co ", ba n fu da nh gIa Io p ho c aerobIc na y co phu
ho p vo I mnh hay khng.

94. Cho n mn fa p fhich ho p vo I da ng nguo I

Su c khoe m I nguo I m f kha c. Cau fa o xuong, co ba p gan cu ng va y. Cho
nn, m I Ioa I nguo I Ia I co m f s mn fa p fhich ho p rIng. Thi du :

Ioa I 1, g m nhu ng nguo I co ve da ng:

- Mu m mIm, fro n, da ng m m ma I

Khng nn fa p Iuy n ba I yu ca u nha y nhI u.

Nn: dI b , da p xe, boI I I va nhu ng ba I fa p nhe nha ng if va n, xoa n nguo I

Ioa I 2, g m nhu ng nguo I:

- Xuong fo, nhI u ba p fhIf

- VaI r ng, ngu c no

- Nhn co ve "Iu c dI n"

Nn: dI b , cha y qua ng nga n |5 km fro Ia I)

Khng nn: Cha y marafhon, fa p vo co fhI dau, ca c mn fh du c yu ca u
gIu fhang ba ng, su c khoe va su khe o Ie o |fennIs hay fhuy n bu m)

Ioa I 3, g m nhung nguo I:

- Cao, c da I

- VaI, hng he p, ngu c nho

- Chan fay da I

- C fay, chan nho

- Nguo I nho , hoI be o

- Trong Iuy n fa p, kho co ba p fhIf

Khng fhich ho p ca c mn: boI I I va cha y nhanh.

Thich ho p vo I ca c mn: bo ng r , fennIs, cha y daI su c...

95. Iuy n fa p phu ho p vo I finh nguo I

VI c Iuy n fa p khng chI can cu va o da ng nguo I, ma co n phu fhu c va o ca
finh nf fu ng nguo I. Co nguo I fhich fa p noI dng nguo I, ngoa I fro I, Ia I co nguo I
fhich fa p m f mnh o frong nha ... o I va y, nu co fh cho n nhu ng mn fa p phu
ho p vo I y fhich cu a m I ca nhan fh nguo I fa p cu ng fhich fhu hon.

Co nguo I cu fo I cuI fua n fh cu sI In su ng su c nn duo c m nh danh Ia
"Nguo I Iinh chIn cuI fua n". Nu ba n co ma u nhu va y, nn fham gIa nhu ng
mn fa p do I ho I daI su c |da p xe xa, bo ng da , bo ng r , cha y marafhon..), va Iuu y
gIu gn ca n fha n d fra nh faI na n v mnh "hang ha I" qua .

Nguo I fhu c Ioa I "cu ng fin". Vo I nhu ng nguo I na y, fa p vu a vu a cu ng f f,
nhung fa p nhI u ca ng ff hon. Ho fhich ho p vo I nhu ng mn fh fhao co an
fhua, do I ho I co su c ga ng. Ho am u c Iau khI fhaf ba I. Nn khuyn ho : fh fhao
Ia gIa I fri, khng nn cay cu !

Ioa I "uo m": Thich fham gIa ca c mn fa p co nhI u nguo I va fhay d I ca c
mn fa p. Io I khuyn cu a huan Iuy n vIn: khI fa p Iuy n, nn fIn ca y va o ba n
fhan mnh Ia chinh, khng nn du a va o ca c nguo I kha c nhI u qua .

Ioa I "Cho ng fa n": Raf hang ha I Iu c da u nhung Ia I d bo cu c

Io I khuyn: Kf qua Iuy n fa p chI fhu duo c 10- 12 fua n. Nn c ga ng v 2-
3 fua n cha ng a nh huo ng fo I su c khoe Ia bao nhIu.

Ioa I "Iy fhuyf": Thich suu fa m sa ch va fa I II u du fhu v fh du c fh
fhao. Tham gIa mn g fh fn fI n mua du ca c Ioa I du ng cu v mn do . Hay
fhuyf ca c ba n b v du ca c Io I ich va uu dI m cu a mn mnh fa p.

Io I khuyn: ha y c ga ng fhu c ha nh duo c 50% nhu ng dI u ba n da do c.

96. Ha y cho n fhm mn fa p cho mnh

Nu khng cho n ky mn mnh fa p, se d bo cu c gIu a chu ng. Ngoa I mn
fa p chinh nn co m f s mn fa p phu d fhay fh. Thi du ba n fhuo ng choI qua n
vo f vo I m f nguo I ba n fhan. Pha I du kIn nhu ng nga y nguo I ba n kIa va ng ma f,
ba n se Ia m g7 Se dI b , da p xe, boI hay ne m bo ng r 7

N u khng finh fruo c nhu va y, ra f d bo fa p va o ng I fhu nguo I v ich
frong m f fI m ca ph.

97. Ia p ba ng fhng k su fIn b cu a mnh

Sau m f fho I gIan fa p, su c khoe cu a mnh co kha hon khng7 a su f duo c
bao nhI u kg7 Hng, ngu c no hon fruo c duo c bao nhIu7 Mnh co ngu ngon hon
fruo c7 Co ca m fhay kha hon khng7

Taf ca nhu ng dI u do co fh xa c dInh duo c go n ga ng ba ng phuong pha p:
do nhIp fIm sau Iu c nghI ngoI.

S nhIp fIm Iu c nghI ca ng nho , chu ng fo su c khoe ca ng ff o I va y, nu su
Iuy n fa p cu a ba n co kf qua fh s nhIp fIm do duo c Iu c nghI, se nho hon Iu c
fruo c.

Ca ch do nhu fruo c:

1 - am ma ch mnh Iu c sa ng so m, khI vu a da y, chua buo c xung gIuo ng.

2- m s ma ch da p frong 10 gIay r I nhan vo I 6, ba n se co s ma ch da p
frong 1 phu f.

3- Sa ng hm sau Ia I bam Ia I. C ng s ma ch da p cu a haI Ia n, r I chIa dI,
Iay s ma ch da p frung bnh.

a fha ng Ia m m f Ia n. N u fa p d u, ba n se fhay s ma ch gIa m xung, cho
bIf su c khoe cu a ba n da fang In.

98. Ta p qua su c

a n co fh fa p qua su c hay khng7 Sau bu I fa p, nu ba n fhay mnh no I
chuy n vo I nguo I kha c kho khan v pha I fho nhI u, fhay nga I nu co nguo I ru
dI khIu vu hoa c ru dI b m f qua ng duo ng, fh co Ie ba n da fa p qua su c r I.

a n pha I fa p if dI hoa c ngung fa p m f fho I gIan cho Ia I su c

99. 3 ba I fa p d fIu mo bu ng

Nu Ia m cho bu ng frn bo f dI 2-4kg mo ba n se do mI Io v du choIesferoI,
huyf a p cao va Iuo ng duo ng du frong ma u. Sau day Ia m f s d ng fa c fa p
nhu ng co ba p o bu ng, ba n ha y cho n d ng fa c na o ba n fhay fhich ho p vo I mnh.

a I 1. Ca p da u va c - Na m ngu a, chan hoI co, haI ba n fay d duo I da u.
CIu Iung a p va o sa n, c nhac da u va vaI In khoa ng 30 d .

Chu y : CIu cho da u, c va c f sng frn m f duo ng fha ng. KhI nho m nguo I
In fu fu , hif va o va dm fo I 5 r I Ia I fu fu na m xung. Ia m Ia I d ng fa c na y fu
10-15 Ia n ba n se fhay fa c du ng fo I ca c ba p fhIf o bu ng.

a I 2. Khoanh fay, ng I da y - Nam ngu a, da u gI co, haI fay ba f che o
fruo c ngu c, ba n fay pha I na m vaI fra I, ba I fay fra I na m vaI pha I.

Cong nguo I d ng I da y, r I Ia I na m xung fu 10 - 15 Ia n.

a I 3. a n fay sau c , ng I nho m da y - HaI ba n fay d duo I ga y, ca c ngo n
fay dan va o nhau. Na m ngu a da u gI co Ia I, haI ba n chan hoI ca ch xa nhau.
Cong nguo I ng I da y, du ng ba n fay pha I va o da u gI fra I. Na m xung, nho m
da y, du ng khu y fay fra I va o da u g I pha I. |Trong khI Ia m d ng fa c na y chu y 2
fay khng ke o da u v phia fruo c) Ia m d ng fa c fu 10-15 Ia n.

100. Ca c du ng cu fa p fh du c

Ca c du ng cu : dI, cha y fa I ch , da p xe, xoay nguo I...vo I ca c b pha n ke o, nIf,
da p, mo c v.v... Ia p da f fa I nha , Ia nhu ng du ng cu fa p duo c nhI u nguo I mo uo c.
Tuy va y, fruo c khI mua, ba n pha I hI u ro fa c du ng cu a m I Ioa I du ng cu d
bIf, du ng cu do co ho p vo I nhu ca u cu a ba n khng. Thi du : du ng cu da p xe fa I
ch co fa c du ng fo I pha n duo I co fh va fIm, nhung khng co fa c du ng fo I fay va
khng Ia m bu ng nho Ia I.

o I va y, fruo c khI mua pha I suy nghI fo I mu c dich fa p cu a mnh d kho I
"cho ng cha n" vo I du ng cu va nn:

- Tm hI u xem ha ng sa n xuaf du ng cu va cu a ha ng ba n co fIng hay
'khng.

- Ho I nhu ng ba n be da su du ng du ng cu na y d bIf finh nang du ng cu va
nn mua o dau.

- CoI gIa fI n co phu ho p vo I fu I fI n cu a mnh khng

- Thu du ng cu fruo c khI fra fI n

- CoI vI c Ia p gIa p du ng cu fh na o, dI chuy n ra sao, ch da f o dau, co
phu ho p vo I hoa n ca nh cu a mnh khng...Ho I ca ch ba o qua n du ng cu nhu fh
na o.

- o I ho I du ng cu pha I duo c ba o ha nh.

- Suy nghI m f Ia n nu a coI mnh co fhich fa p vo I du ng cu na y khng d
fra nh kho I cho ng cha n.

101. Cho n gIa y fa p

Tho m c ca n ba o, fho da o ca n xe ng, Ia m g cu ng ca n co du ng cu chuyn
mn nhu fho . u ng cu ff fh vI c Ia m cu ng d da ng fhm. I gIa y cu a nguo I
fa p fh du c hay choI fh fhao cu ng va y. No co fh Ia m ba n fhoa I ma I hay kho
chIu, gIu p ba n fa p an foa n hay v no ma xa y ra faI na n, no co fh go p cng va o
fha nh fich cu a ba n hay khng.

o I va y, fruo c khI fa p, ba n pha I cho n dI gIa y fhich ho p vo I chan mnh va
fu ho I:

- CIa y na y co phu ho p vo I mn fa p cu a mnh khng7 V m I mn fa p nhu
dI, da p, bo ng cha y, fennIs, aerobIc... do I ho I gIa y co nhu ng da c finh kha c nhau.

- Mnh co du ng da y duo c nhu ng ngo n chan frong gIa y Iu c du ng va Iu c ng I
khng7 |pha I du ng da y duo c).

- ngang cu a gIa y co ba ng chI u ngang chan khng7 |Iay bu f ch va ch
fheo 2 bn me p chan khI du ng r I do 2 bn ca nh gIa y nhu frn ba ng m f bu f
ch ma u. Nu chI u haI me p chan Io n hon chI u 2 me p gIa y, fh khI dI gIa y,
chan se bI bo ).

- Nhu ng duo ng may n I frong gIa y co Ia m go f chan mnh kho chIu hay
khng7 |khng duo c nhu fh). KhI fha o gIa y ra, pha n frn co bI be p xung
khng7 |khng)

- KhI dI faf gIa y co bI cha f khng7 |khng)

- KhI dI, nha y, gIa y co kho p vo I chan khng7 |a n fhu dI va nha y fruo c
khI mua)

I gIa y ff Ia dI gIa y Ia m cho ba n d chIu ngay fu khI mang no va o
chan, Ia n da u.

102. Ia m g fheo fho I fIf7

a n fha f may ma n, nu dang o noI na o co nhI u mu a, v ba n co fh fhay
d I ca c mn fa p cho phu ho p vo I fho I fIf. Nhu va y, ca c mn fa p se phong phu
hon, do nha m cha n. Tuy va y, ba n co fh nha n xe f d gIu Iay m f s kInh
nghI m cho mnh v vI c cho n mn fa p: co nhu ng mn fa p raf fhich fhu frong
mu a he , nhung Ia I khng ho p hoa c fro nn nguy hI m frong mu a dng.

KhI fa p va o mu a dng, nn:

- Ma c qua n, a o da I d che gIo va chng a m, Ia nh.

- I mu . Khng co mu hoa c khan che da u, ba n co fh maf fo I 40% nhI f
Iuo ng cu a da u frong suf fho I gIan fa p

- Ma c 3-5 chIc a o nhe am hon 2 chIc a o da y. Khng nn ma c a o qua n
ba ng cha f poIypropyIen |va I a o mua), v nhu ng Ioa I qua n a o nhu fh gIu d a m
va cuI cu ng se Ia m ba n bI Ia nh. Iu c mo I fa p, nn dI hoa c cha y nguo c chI u gIo
d Iu c v dI cha y fheo chI u gIo . Iu c na y, nguo I ba n da ra m hI, cha y nguo c
chI u gIo d bI ca m Ia nh.

- Nn cha y o nhu ng duo ng co nha cu a v fa ng nha se che gIo cho ba n.

- Khng nn hu f fhu c va u ng ca ph hoa c ruo u, v chinh nhu ng fhu do
Ia I d Ia m ba n nhI m Ia nh.

Trong mu a he , nn:

- Ma c qua n a o mo ng, d fham nuo c. Khng ma c qua n da I, a o da I va nhu ng
Ioa I va I khng fham Ia m m hI kho bc hoI.

- eo kinh d fra nh a nh na ng cho I

- a f da u fa p fu fu

- Truo c khI fa p cu ng nhu frong khI fa p, nn ung nhI u nuo c, du ba n
khng kha f.

- Nn fa p va o fho I gIan ma f nhaf frong nga y - Iu c sa ng so m - hay bu I
chI u - khI va ng a nh ma f fro I.

103- Iuy n fa p, ca n an ff

Trong fho I gIan Iuy n fa p, ba n ca n pha I co ch d an, ung ff.

Nhu ng chaf hydro - cacbon frong ba nh, b f, khoaI...va fra I cay cung cap
cho ba n ngu n nang Iuo ng ca n fhIf cho vI c Iuy n fa p. Nhung khng nn an
v I va ng ngay fruo c khI fa p. a n pha I an fruo c do fu m f fo I haI gIo . Nhung
fhu c an nhu ba nh su a, ba nh m, chuI va m f Iy nuo c cam se go p pha n fich cu c
cu a mnh va o fha nh fich fa p Iuy n cu a ba n.

104- Nn an va o Iu c na o7

Ta p r I a n hay an r I fa p7 Ta I sao nn chu y fo I van d na y7

- Khng nn an r I fa p ngay v frong khI fa p, pha n Io n ma u duo c d n fo I
ca c ba p fhIf. pha n fIu hoa cu a ba n khng duo c chu y fo I nn fhIu nang
Iuo ng d hoa f d ng. o I va y, nn fa p 2-3 gIo sau m f bu a an no va 1-2 gIo , sau
m f bu a an nhe .

- Nn gIu ch d an dI m fam d u. Truo c khI fa p bu I sa ng, fruo c khI
dI m fam, ba n co fh an qua m f ma u ba nh, u ng m f Iy nuo c qua fruo c khI ra
ba I fa p 15-20 phu f.

- Nu ba n fa p va o bu I chI u, nn an no bu a frua va an bu a fI hoI mu n.

105- Ia m g khI bI sa I kho p hay dau nhu c7

sa I fay, chan, dau kho p, dau nhu c ba p fhIf...Ia dI u fhuo ng ga p khI fa p
Iuy n fh du c hay fh fhao. KhI bI dau ma ba n va n c fa p hoa c choI fIp fu c fh
ch dau co fh ke o da I ha ng fua n hay ha ng fha ng.

KhI fhay bI dau, nn:

- NghI va chu y khng d ch dau pha I hoa f d ng frong 24 - 48 gIo .

- Chuo m nuo c Ia nh hay nuo c da fu 5 - 20 phu f m I gIo , frong vo ng fu 2 - 3
nga y, cho fo I khI ca m fhay hf dau va so ch dau khng fhay no ng.

- u c cha f ch dau ba ng bang da n h I ff, frong 30 phu f. Tha o bang r I
bu c cha f Ia I frn frong 15 phu f. Ia m nhu va y nhI u Ia n.

- KhI ngu hay na m, k ch dau cao In.

Nu ca n, ung aspIrIn d gIa m dau, vo I nhI u nuo c hay su a d fra nh fa c
du ng xau cu a aspInn fo I da da y.

Nn fo I ba c sI, nu:

- I dau hay sa I chan, fay na ng.

- Co hI n fuo ng bI f h f.

- a co ch b fham fim.

- Xuong nhu ng ch kho p khng fha ng ha ng vo I nhau.

- Khng cu d ng duo c v ch dau.

106- Pha I chang quyf nghI fa p khI bI m

Co nhI u mn fa p co su c II cun chu ng fa, dn n I khI bI cu m, dau ho ng,
ca m Ia nh, sf... chu ng fa cu ng khng mun nghI. VI c Ia m do cha ng co ich Io I g
cho fa ca .

KhI fa bI sf fu c Ia co fh fa khng duo c n dInh. Nu fa Ia I fa p d Ia m co
fh m f fhm nu a, dua su c khoe chu ng fa fo I su kI f su c, fa o dI u kI n ff cho
ca c Ioa I b nh xua f hI n. N u ba n bI ca m Ia nh, ha y ngung vI c fa p Iuy n Ia I. V
su fa p Iuy n fang cuo ng su fua n hoa n cu a ma u Iu c na y chI co ha I. Ca c vI
khua n hoa c vI ru f duo c ma u mang fo I mo I dI m frong co fh nhanh hon Iu c
bnh fhuo ng. Tra I Ia I, vI c ngung fa p haI, ba nga y se gIu p ba n phu c h I duo c
su c khoe d khI fro Ia I fa p Iuy n, se fhay ham fhich hon.

Chuong 4

TH! C PH M VA S! C KHO

NhI u nha nghIn cu u v fhu c pha m da cho bIf: chaf befa-carofene co
frong ca c fraI rno, bi, cam vo va ng va m f s rau, co kha Tra ng gIu p co fh
chu ng b nh ung fhu. Ngoa I ra chu ng co n Ia m f ngu n vIfamIn A raf ca n cho
co fh . Nhung fhu c pha m co cha f xo khng chI co fa c du ng f f cho vI c fIu hoa
ma co n go p pha n Ioa I bo ca c axif frong ma f frn duo ng ma f cu ng fhu c an dI
qua ru f, fra nh su hnh fha nh chu ng so I ma f va ung fhu ru f. NhI u cu c fhu
nghI m da chu ng mInh fhay nhu ng nguo I an nhI u ca fhu, ca h I va nhI u Ioa I
ca kha c co nhI u chaf axif be o Ioa I omega - 3, da Ia m gIa m duo c Iuo ng
frIgIycorIde va choIesferoI frong ma u.

Trn day Ia nhu ng fIn fu c ma ba o chi Iun d ca p fo I d nu In fa m quan
fro ng frong vI c cho n fhu c pha m cho ca c bu a an.

Chuong sa ch na y mun cu ng ca c ba n fhng k nhu ng fhu c pha m co nhI u
vIfamIn, va ca c chaf b duo ng d ca c ba n Iu a cho n, dua va o nhu ng bu a an
nha m fang cuo ng su c kho e cho mnh va gIa dnh.

107- Co kha c gIu a fra I cay va nuo c fra I cay

Co bao gIo ba n vu a u ng m f chaI nuo c cam, vu a da f cau ho I: v ma f dInh
duo ng co dI u g kha c nhau gIu a vI c u ng chaI nuo c cam na y va an m f fra I cam7

ChaI nuo c cam co fh chu a fhm ca c cha f vIfamIn C, s da - cha f fa o khi Ia m
d fIu va m f s cha f co frong fha nh pha n ruo u

Co n co fra I cam fuoI chu a

- NhI u cha f cam hon

- Ta o ra if nang Iuo ng hon

- Co nhI u cha f xo hon.

VI c nghIn cu u frong pho ng fhi nghI m cho bI f: cha f xo chI co frong qua ,
chu khng co frong nuo c hoa qua hay nuo c fra I cay. Cha f xo go p su c dI u hoa ca c
cha f hydro -cacbon va su frao d I cha f frong co fh . Cha f duo ng frong fra I cay duo c
co fh ha p fhu cha m hon cha f duo ng frong nuo c fra I cay. HI n fuo ng cha f duo ng
frong co fh chuy n fu fu va o ma u Ia m f dI u co Io I v nhu va y, Iuo ng InsuIIn frong
co fh cu ng duo c fI f ra fu fu gIu cho n ng d duo ng frong ma u duo c n dInh va
nguo I ca m fhay khoan khoa I hon.

Nn nho , pha n Io n nuo c fra I cay chu a raf if chaf fra I cay ma chI co nuo c,
cha f ngo f, huong II u va chaf ma u ma fhI! o I va y: an fra I cam ff hon ung
nuo c cam!

108- Cho n va gIu rau, fra I fh na o7

Tra I cay va rau fuoI Ia nhu ng "kho" chu a da y ca c Ioa I vIfamIn. Nn mua,
cho n va gIu fra I cay nhu fh na o7

- Cho n nhu ng fra I nhn fhay cha c va bo ng. Cho n rau cu ng va y.

- I vo I chanh va du a, nn cho n qua cha c va na ng |fuong dI vo I khI
Iuo ng).

- Khng mua nhung hoa qua da fham va nhu n.

- Khng mua du fhu a hoa c nhI u qua kha nang du fru cu a ngan rau o fu
Ia nh. Khng mua du nhI u chanh va mua cam v ba n co fh an fhm m f qua
chuI nhung khng fh an fhm m f qua chanh.

- Khng ngam Iau frong nuo c.

- Va y nhe cho kh sau khI ru a.

- Nhu ng fra I cay gIa u vIfamIn C nhu cam, chanh d bI ho ng khI fIp xu c
vo I khng khi. o I va y, bao gIo an mo I ca f.

109- a ng chI da n nho v vIfamIn

a ng chI da n duo I day g m m f s fhu c pha m fIu bI u co IIn quan fo I
m f s vIfamIn. Cu ng nn nho ra ng, fhu c pha m khng co kha nang cung cap
du fa f ca ca c Ioa I vIfamIn ma co fh fa ca n, nhaf Ia frong nhu ng fruo ng ho p
da c bI f nhu: phu nu dang mang fhaI, co kInh nguy f, nguo I b nh pha I an
kIng, nguo I bI dI u ng v.v... o dI u kI n nhu va y, ca n fhm fhuc b va ca c
vIfamIn duo c ba o ch.

110- M f s nguyn f kIm Ioa I frong fhu c pha m

ca c nguyn f kIm Ioa I nhu CanxI |Ca), sa f|Ie), ke m |Zn) ra f ca n fhI f cho
co fh cu ng nhu ca c vIfamIn. a ng duo I day cho chu ng fa bIf fa c du ng cu a ca c
nguyn f do vo I co fh va ca c fhu c pha m chu a ca c nguyn f kIm Ioa I co ich.

Cu ng nhu ca c vIfamIn, frong dI u kI n da c bI f cu a co fh nhu ng phu nu
dang mang fhaI, co kInh nguy f, b nh, pha I an kIng, dI u ng fhu c an... ca n
pha I ung fhm fhuc d cung cap du nang Iuo ng kIm Ioa I ca n fhIf cho co fh .

111- Ta I sao ca n ru a7

a n va n fhuo ng nha c ca c cha u nho : "Pha I ru a fay fruo c khI an". RIng
nguo I Io n, khng chI ru a fay ma fhuo ng ca n fha n hon, ru a ca ca c fhu c pha m
mnh an. I u na y co fhu a khng7 Khng. V ca c nng gIa fhuo ng du ng ca c
phan bo n, fhuc fru sau, fhuc kich fhich v.v...no I chung Ia nhu ng hoa chaf d c
ha I vo co'fh con nguo I, d cham bo n va ba o v cay fr ng. Ro ra ng Ia nhu ng hoa
chaf do co n Iuu Ia I frn fu ng Ia rau, vo fra I cay ma chu ng fa mua v , va cha ng
aI frong chu ng fa Ia I mun an ca ca c Ioa I hoa chaf do . ca c ba n ca n nho ra ng:

- Nn mua nhu ng fhu c pha m sa n xua f o frong nuo c hon, v nhu ng cu c
xe f nghI m da cho fhay nhu ng rau, fra I cay nha p fu nuo c ngoa I fhuo ng nhI m
hoa chaf nhI u hon rau

- Pha I ca n fha n khI an da o, ca n fay, rau dI p, dau. Nhu ng rau va fra I cay
na y fhuo ng bI nhI m nhI u hoa cha f hon ca c Ioa I kha c nhu: ba p ng, hoa Io,
chuI, dua Ieo.

- Nn ru a fra I cay va rau ba ng nuo c xa bng Ioa ng. Cha I ky va d kh.

112- An g co Io I cho xuong7

NhI u nguo I Io n nghI ra ng o fu I mnh ca c m xuong da ngung pha f frI n,
nghIa Ia ngung hoa f d ng. NghI va y Ia saI! Ca c f ba o xuong gIa Iun Iun duo c
fhay fh ba ng ca c f ba o fre mo I sInh an g d cung ca p du chaf II u cho vI c fa I
sInh ca c f ba o xuong mo I, do Ia nhu ng van d ca n Iuu y khI an ung frong suf
ca cu c do I chu ng fa. CanxI Ia nguyn f kIm Ioa I co nhI u nhaf frong co fh
nguo I, nhung co fh Ia I khng fu ch duo c. o I va y chu ng fa pha I an ca c fhu c
pha m co Can- xI d cung cap cho co fh . Su a va ca c sa n pha m su a co n chu a
VIafmIn va m f s chaf kha c co kha nang gIu p co fh hap fhu d da ng Can -
xI.

Ia rau xanh, ca c Ioa I da u, fra I cay, ngu cc, ca mo I, ca h I... an ca xuong,
d u Ia nhu ng fhu c pha m gIa u Can - xI, nguyn f chu y u Ia m xuong pha p
frI n va cu ng ra n. Tre fu 1- 10 fu I ca n 800 mg ca/nga y; 11-18 fu I:
1200mg/nga y; 18 fu I fro In: 800mg/nga y. Phu nu co mang va cho con bu :
1.200 - 1.600mg/nga y.

113- AI khng du ng su a duo c7

Ha ng frI u nguo I frn fra I daf ung su a fha f d da ng. Va y ma co nguo I
"ky su a". Ta I sao7 V b ma y fIu hoa cu a ho khng fIu fhu duo c chaf Iacfose
frong su a va ca c sa n pha m cu a su a. Cu an va o Ia ho bI:

- a y hoI o bu ng duo I |pha n ru f gIa ) '

- au bu ng

- Ma f hu p hip va dI u ng

- Ia cha y

- Nn, o I.

Nhu ng chu ng b nh v ru f xa y ra khI ung su a hay an m f ca I ba nh su a,
m f ma u pho - ma f... ChI sau m f va I phu f va ke o da I ha ng gIo Ia do b pha n
fIu ho a fhIu chaf enzym d fIu hoa chaf Iacfose frong su a. V su a Ia m f
chaf b duo ng raf ff, gIa u nguyn f can - xI, nn nu ho pha I nhIn ung su a
va du ng ca c sa n pha m cu a su a fh co fh se bI maf m f ngu n cung cap nang
Iuo ng raf quan fro ng.

o I va y, nhu ng nguo I "ky su a" nn:

- KIng an nhu ng Ioa I ba nh na o co fh mnh pha n u ng hoa c an fu ng Iuo ng
nho m f. Tra nh du ng su a da c va nhu ng sa n pha m su a o fh ra n, c da c.

- Tr n su a vo I chaf enzym co fn Ia Iacfase fhuo ng ba n o hI u duo c pha m
o da ng b f hay vIn co n co fn Ia IacfaId. Tr n Iacfase va o su a 24 gIo fruo c
khI ung. Nhu ng vIn Iacfase co fh du ng nhu fhuc fro fIu hoa .

- Tm mua su a va nhu ng sa n pha m nhu kem, pho - ma f duo c ch da c bI f
vo I Iacfase fhuo ng ba n o ca c sIu fhI.

114- Ta I sao ca n an chaf xo7

Co fh no I m f cau nghe Ia faI nhu sau: "Chaf xo khng pha I Ia fhu c
pha m nhung cu ng Ia fhu c pha m". Ta I sao Ia I vu a khng, vu a co 7 Khng pha I Ia
fhu c pha m v b ma y fIu hoa cu a chu ng fa khng fIu duo c cha f xo an va o r I
Ia I dI ra, an cha f xo chu ng fa fra nh duo c b nh fa o bo n Ia m ha n ng d
choIesferoI frong ma u va pho ng fra nh duo c b nh ung fhu. Nhu va y Ia chaf xo
co frong fha nh pha n ca c ha f va hoa ma u - ro ra ng raf co ich cho su c khoe con
nguo I.

!y ban Thu c pha m va Thu c |IA) cu a Hoa Ky khuyn m I nguo I chu ng
fa an fu 25-30g cha f xo m I nga y co frong fra I cay, rau, da u va ca c Ioa f ha f.
Nguo I fa phan bI f 2 Ioa I chaf xo: Ioa I fan va khng fan frong nuo c. Ca c Ioa I
ba nh co nhI u chaf xo, co fa c du ng Ia ha Iuo ng choIesferoI, Ia m ba ng:

- Iu a ma ch Ia n ca ca m.

- a u kh va rau ho da u.

- Ca m yn ma ch.

Nhu ng Ioa I ba nh sau co chu a Ioa I xo khng fan, co fa c du ng chng I nh
fa o bo n va ung fhu, Ia m ba ng:

- f ng, ba p.

- M f s ho da u.
- Ca m Iu a m.

- Tra I ha ch.

NhI u Ioa I fra I cay, rau, da u va ca c Ioa I ha f co chu a ca ca c chaf xo fan va
khng fan frong nuo c. Thay d I fhu c pha m Ia ca ch Ia m cho bu a an ngon v Ia
mI ng, d ng fho I cung cap cho co fh ca c fhu c pha m co ca haI Ioa I chaf xo.

115- Nn an fhIf nhu fh na o7

NhI u nguo I nga I an fhIf v nghe no I fhIf - nha f Ia fhIf mo - chinh Ia "fhu
pha m" gay ra nhI u Ioa I b nh. o I va y ho kIng faf ca ca c fhu c an co fhIf nhu
bif f f, hambogo...va chuy n sang an ga , vIf va ca . Theo cng ba o cu a co quan
nng nghI p My fh hI n nay, do co su chu y cho n gIng frong chan nuI va
phan Ioa I fhIf khI ba n, nguo I fa da co nhu ng Ioa I fhIf heo va fhIf bo khng co
mo hoa c ra f if chaf be o so vo I ca c Ioa I fhIf heo va fhIf bo 25 nam fruo c day.

o Ia m f fIn da ng mu ng v fhIf do Ia ngu n prfIn quan fro ng, gIa u ca c
chaf sa f, ke m, man - gan va ca c chu ng Ioa I vIfamIn nhu fhIa mIn, rIbofIavIn,
va nIacIn.

a n co fh yn fam an fhIf ma khng nga I bI fang fro ng qua mu c, fang
Iuo ng choIesferoI va bI b nh fIm. Nhung cu ng ca n chu y fo I ca c dI m sau day7

- KhI mua, nn cho n Ioa I fhIf f f

- An bu a frua vu a pha I, khng an nhI u xu c - xich

- Ha y chu y Iu a cho n xu c xich ca n fha n v nhI u Ioa I duo c qua ng ca o
khng co fa c du ng Ia m nguo I ma p, nhuo ng Ia I khng du chaf b v chu a nhI u
nuo c va ca c chaf fr n v b .

- Iuo c b mo fruo c khI nau fhIf

- ThIf nuo ng ff hon fhIf ra n hay xa o

- M I Ia n an fhIf khng an qua 3-5 ounce |ounce = 18,25 g)

- M I fua n chI nn an fhIf 5 Ia n.

116- Su du ng fhIf uo p nhu fh na o7

ThIf uo p muI, fhIf hun kho I, xu c xich v.v...da duo c uo p muI, hoa c ka II -
nI fra f, hun kho I cu I hoa c.kho I Iuu huy nh d ngan khng cho vI khua n fru ngu
va pha f frI n. NhI u nha khoa ho c cho ra ng ca c Ioa I muI nIfrIf va nIfra f, gIu
duo c fhIf khng bI ho ng nhung Ia I co fh chuy n sang chaf nIfrosamIne Ia m f
chaf co kha nang gay ung fhu. Nhung fhu c may ma n v chaf VIfamIn C Ia I co
fh ngan cha n su chuy n hoa frn. o I va y, nhu ng nha ch bIn fhIf ngu I da
chu y cho fhm vIfamIn C va o fha nh pha n ca c chaf du ng d ba o qua n fhIf sng.
KhI fa du ng nhu ng Ioa I fhIf uo p hoa c fhIf hun, ca n chu y :

- ThIf muI hoa c nuo ng va n co fh bI ho ng v fhIu, uon o nhI f d bnh
fhuo ng. o I va y, pha I d fu Ia nh.

- Nu co dI u kI n, fruo c khI du ng nn d fhIf if phu f frong Io sIu am v
Io co kha nang dI f vI khua n.

- KhI nau fhIf na y, nn fa m mo nhI u d khI mo nho gIo f, se hoa fan va
gIa m fy I nIfrosamIne |nu co ).

Cu ng ca n chu y ra ng nhu ng Ioa I fhIf na y chu a nhI u mo va chaf muI. o I
va y, nn du ng co gIo I ha n mo va chaf mu I. o I va y, nn du ng co gIo I ha n.

117- Co nn an fhIf nuo ng khng7

Va o mu a he , nhI u nguo I My fhich fham gIa du nhu ng bu a an ngoa I fro I
co mo n fhIf heo, cu u, bo ... nuo ng frn fhan h ng, bp gaz hoa c bp dI n. Nhu ng
mo n an do vu a ngon mI ng vu a co finh cha f phong fu c, nhung fha f khng may
m f s nha khoa ho c da nh gIa Ia raf nguy hI m cho su c khoe .

VI n Khoa ho c Quc gIa cho bIf, raf co fh co m f mI IIn quan gIu a
nhu ng fhu c an nuo ng va b nh ung fhu. M f s nha nghIn cu u cho ra ng ca c
chaf be o va prfIn - frong nhu ng mo n chu a nhI u mo va prfIn nhu ham -
burger cha ng ha n, khI bI nuo ng o nhI f d cao d chuy n fha nh nhu ng
mufagens, Ia ca c hoa chaf co kha nang hu y hoa I h fhng ghen cu a ca c f ba o
frong co fh va da n fo I b nh ung fhu. Trong Iu c nhu ng y kIn frn chua duo c
chinh fhu c cng nha n du ng hay saI, chu ng fa cu ng nn d pho ng, khng nn an
fhIf nuo ng Iun Iun. KhI an hoa c nuo ng fhIf, nn fheo m f s chI da n sau:

- Truo c kh). nuo ng fhIf |heo, bo , ga, vIf hoa c ca ), nn Ioa I bo pha n mo ra.
Khng nhu ng fhIf va o mo , bo hay da u fruo c khI nuo ng.

Chua n bI ca m sa n du ng cu phun nuo c d phun va o fhIf m I khI fhIf ba f
Iu a

- KhI nuo ng, ho fhIf o bn frn ngu n nhI f, frn ngo n Iu a

- Nu Iu a Io fo qua pha I da p fa f hoa c va n bo f Iu a dI.

Nu khng duo c fh chuy n fhIf sang phia bn ca nh ngo n Iu a.

- Nuo ng cho fhIf chin nhung hf su c fra nh d fhIf cha y den v chinh
nhung cho cha y den fha nh fhan do co fh Ia nguyn nhan gay b nh.

- Tra nh nuo ng cha y ca va rau quan ngoa I. Nn go I fhIf frong gIay nhm.

- Truo c khI nuo ng, nn d fhIf frong Io sIu am d gIa m Iuo ng mo va ru f
nga n fho I gIan nuo ng.
118- Ha y Iun an Ca

NghIn cu u v bu a an cu a nguo I skImos - m f dan f c o cu c a c o !a ca u,
nguo I fa fhay ra ng du an raf nhI u mo , raf if nguo I skImos bI b nh fIm. So dI
su c khoe duo c nhu va y, v ngoa I mo , dan f c na y co n an ra f nhI u ca . Nhu ng
Ioa I ca s ng o vu ng nuo c Ia nh nhu ca fhu, ca h I chu a ra f nhI u axif be o omega
- 3 frong fhIf, raf co Io I cho su c khoe

- Ia m gIa m duo c choIesferoI va ca c cha f be o nhu frIgIyxerId frong ma u.
Tra nh hI n fuo ng ma u do ng cu c frong ma ch

- Ia m ca c khI u vu |nu co ), cha m pha f frI n

- Ia m do b nh dau da u

- Ia m do dau kho p.

Cha f omega-3 co nhI u frong ca va ca c Ioa I ha I sa n kha c, duo c co fh hap
fhu d da ng qua duo ng fIu hoa . o I va y, m I fua n chu ng fa nn an ca hoa c ca c
Ioa I ha I sa n kha c fu 2-4 Ia n nhu:

- Ca fr ng

- Ca fhu ba c cu c

- Ca h I h ng

- Ca frich

- Ca h I sng o h

- ca sa c-dIn |sardIn)

- Ca mo I

119- Nuo c, chaf ca n fhIf cho ca c Ioa I f ba o

HaI pha n ba co fh chu ng fa Ia chaf Io ng ma nuo c Ia fha nh pha n chinh.
o I va y, nuo c co vaI fro ra f quan fro ng cung ca p cho co fh nhu ng nguyn f
kIm Ioa I ca n fhIf nhu Can - xI va Ma - nh.

- CIu p co fh hap fhu ca c chaf ca n fhIf va fIu hoa d da ng ca c fhu c an.

- ua ca c chaf b duo ng frong ma u dI mo I noI frong co fh .

- Ia m nho n ca c m ma ng va ca c kho p.

- CIu p co fh fha I chaf ba .

- I u khI n nhI f d co fh bang hI n fuo ng fhoa f m hI.

NhI u nguo I khng chu y du ng mu c v su ca n fhIf pha I ung nuo c. Nguo I
Io n ca n u ng 6-8 Iy nuo c Io n m I nga y.

Chu ng fa co fh phI ho p vI c an va Iay nuo c frong ca c fhu c an co :

- Rau dIp |chu a 95% nuo c).

- ua do |chu a 91% nuo c)

- Cu ca I do chu a |88% nuo c)

120- An su p co Io I g7

Su p co Io I cho su c khoe . KhI bI b nh xoang hay ca m, Ia nh, an su p ga ra f
f f. Ta I sao an su p co fh gIa m can7

V vI c hu p fu ng mu nng fo I khI hf m f f su p fhuo ng maf nhI u fho I
gIan hon Ia an m f Iuo ng cha f b fuong duong o da ng da c hay ra n an Iau nhu
va y, b na o ca m fhay fhoa fhu va fhI ca m gIa c do I hay fhe m an nu a. Trong
khI an m f mIng ba nh ke p fhIf xong, na o va n co fh pha f frI n ra cau ho I: "
ChI co fh fhI a 7"

Sau day Ia m f s su p co nhI u cha f b duo ng: su p fm co nhI u can - xI,
VIfamIn va chaf prfIn hon su p co su a.

Su p na u co rau, da u, ga o Ia nhu ng cha f co xo Ia m cho su fIu hoa fhm d
da ng.

- KhI nau su p rau cho if nuo c hon khI nau su p fhIf. |V rau cu ng fIf ra
nuo c).

- Nho fhm gIa vI cho mo n su p ba ng ca c rau fhom nhu mu I fay, b f ha nh,
b f fo I fhay v chI co muI.

121- Nn an if muI!

H I co n chua co fu Ia nh fh uo p muI Ia phuong pha p fI n Io I nhaf, nguo I
fa fhuo ng hay du ng d gIu fhu c an duo c Iau. Nhu ng dI u do Ia I khng ff cho
su c khoe m f s nguo I v an ma n co fh da n fo I ca c chu ng huyf a p cao, nh I
ma u co fIm, faI bIn ma ch ma u na o va phu n . Chu ng fa an mu I Ia do fho I
quen chu khng pha I Ia do nhu ca u ba m sInh. o I va y, nu bay gIo chu ng fa
khng an muI nu a hoa c fhay fh muI ba ng m f chaf gIa vI kha c frong bu a an
fh cu ng khng ha I g cho su c khoe ca .

Sau day Ia m f s y kIn:

- Ha y d Io muI o xa bp va ba n an d ba n co fh qun no dI..
- KhI fhm gIa vI va o fhu c an, d nau ha y du ng if muI va d gIa vI co
muI.

- KhI mua fhu c an ngay nn mua d nha f.

- Tra nh mua ca c fhu c an ngam muI nhu dua, -IIu, ca I gIa m v.v...

- Ha n ch an ca uo p muI, fhIf uo p muI.

- Nn mua fhIf fuoI d nau an fhay v mua ca c fhu c an

- KhI dI an fI m, nn go I ro ra ng ca c fhu c an if muI.

Chu ng fa kIng an nhI u muI v muI an chu a fo I 40% nguyn f
NafrIum Ia nguyn f co a nh huo ng khng Io I cho su c khoe , va co IIn qua fo I
m f s b nh cho nguo I cao fu I.

122- Cho n Ioa I fhIf na o qua qua ng ca o7

N u o cho chI ba n m f s Ioa I fhIf fuoI fh cha ng co va n d g d chu ng fa
nha n xe f. Nhung fheo nhu ng Io I qua ng ca o, fh co nhI u Ioa I: fhIf uo p mu - fa f,
ca uo p qu, fhIf co ha m Iuo ng Na frI fhap, chu a Iuo ng duo ng vu a pha I vv...
Nhu ng Io I qua ng ca o do fha f ra, chI chung chung ma cha ng ro ra ng, v m f van
d g ca . KhI mua fhIf, chung fa ca n ho I d bIf ro :

- Iuo ng fhIf frong go I Ia bao nhIu, mIng fo hay nho 7

- S do ng go I.

- CIa frI v nhI f Iuo ng ba ng bao nhIu caIorIes7

- Chu a bao nhIu prfIn, chaf be o, cacbua hydr, quy cu fh ra gam.

- Chu a bao nhIu NafrIum, quy ra mIIIIgam

- Chu a bao nhIu vIfamIn va ca c nguyn f kIm Ioa I g7

M f s fo qua ng ca o ff co n cho bIf ro Iuo ng choIesferoI quy ra mIIIgam.
Sau day Ia quy uo c m f s fu fa ca n hI u n I dung. Nu frn qua ng ca o co nghI:
Ioa I fhIf co ...

- Iuo ng caIorIe fhap nghIa Ia co : 40 caI/100g.

- S caIorIes ha n ch: chI cho 1/3 caIorIes so vo I ca c Ioa I fhIf kha c.

- ThIf da c bI f co Iuo ng NafrI va duo ng ha n ch.

- Ha m Iuo ng sodIum fhap: chu a qua ng 35 mg NafrI hoa c if hon.

- If mo : chu a mo ke m ke m 10-25% so vo I ca c Ioa I kha c.
123- ChIn Iuo c gIa m chaf be o va choIesferoI frong fhu c an

Nhu ng b nh cu a d ng ma ch va nh cu a fIm Ia nhu ng b nh Ia m nhI u nguo I
My chf so m. Nguyn nhan b nh Ia su do ng ca n cu a ca c chaf be o va choIesferoI
frong ma ch, nha f Ia frong ca c ma ch fIm. o I va y, chu ng fa ca n bI f m f s bI n
pha p d gIa m Iuo ng chaf be o va choIesferoI frong fhu c an.

- KhI dun hoa c ung su a, ga n ca c chaf be o dI.

- CIa m an fhIf va fru ng, chI an 5-7 Ia n frong fua n.

- An fru ng fheo cng fhu c: 1Ia n bo Io ng fra ng va 2 Ia n bo Io ng do .

- Io c bo pha n mo kho I fhIf fruo c khI nau an. Nu an fhIf ga , vIf fh IoaI bo
pha n da.

- Khng an fhIf ra n, nhaf Ia ca c Ioa I fhIf hun kho I, fhIf muI, fhIf ga , vIf
ca .

- Vo f bo chaf be o n I frn ma f su p fruo c khI an

- Nau fru ng, ca vo I nuo c hon Ia Ia m ca c mo n vo I bo.

- u ng cha o da c bI f d ra n khng ca n da u, mo .

- KhI ca n chaf be o fh du ng da u fha o m c fhay mo va margarIne fhay bo.

- Ha n ch du ng ca c mo n fr n ca n co da u, mo va fhay ba ng ca c mo n fr n
vo I da m hoa c chanh.

- Nn du ng da u IIu Ia m chaf be o v co fh da u na y co finh chaf chng
b nh fIm. a u ca I cu ng va y.

- Ha n ch hoa c khng an ca c mo n fhIf, ca chIn bo.

124- Ca c Ioa I da u an ff

M f s da u an co kha nang Ia m gIa m Iuo ng choIesferoI frong co fh . Tuy
va y chI nn du ng fu 5 - 8 mu ng ca - ph da u m I nga y cho mo I mo n: nau, ra n,
fr n rau v.v...

- a u ca I

- a u ba p

- a u O - IIu

- a u Ia c

- a u me

- a u da u fuong.

125- I n pha p an d fra nh ung fhu

NhI u cu c nghIn cu u da cho bIf chinh ca c fhu c an, ung da Ia nguyn
nhan cu a 60% fruo ng ho p ung fhu cu a phu nu va 30 - 40% fruo ng ho p ung fhu
cu a da n ng.

Nhung cu ng raf kho no I, chu ng fa nn an hoa c khng nn an fhu g. Ca c
nha khoa ho c chI khuyn chu ng fa nn fheo m f s dI u nhu sau:

- Nn an if chaf be o. o do , pha I ha n ch ca c Ioa I fhIf bo , heo, bo, kem,
pho - ma f, da u du a va ca c Ioa I da u hydrogIen.

- An nhI u rau, fra I cay, ba nh Ia m fu ngu cc. Ca c fhu c an gIa u chaf befa
- carofene, ca rf, khoaI fay, ca c Ioa I rau ma u co ma u xanh da m hoa c va ng hnh
nhu co kha nang gIu p co fh chng Ia I b nh ung fhu. Nhu ng fra I cay gIa u
VIfamIn C nhu chanh, dua, ca chua raf ff cho da da y va ng fhu c qua n, gIu p
cho ca c b pha n na y fra nh duo c b nh.

Nhu ng fhu c pha m co xo cu ng co fa c du ng ha n ch b nh ung fhu nhu: ha f
ca c Ioa I ngu c c, ca c fhu c pha m fhu c va f: da u qua , ca I ba p, mang fay... Nguo I
fa cho ra ng frong fha nh pha n ca c Ioa I fhu c pha m na y co n co m f s vIfamIn va
m f s chaf chng ung fhu ma nguo I fa chua xa c dInh duo c

- Nn fra nh an ca c fhIf uo p fhIf nuo ng va fhIf hun kho I v ca c Ioa I fhIf do
co chu a ca c chaf nIfrIf va nI fra f co fh Ia m ma m cu a b nh ung fhu da da y va
ng fhu c qua n.

- !ng ruo u if hoa c ff nhaf Ia khng ung ruo u. Cu ng vo I fhuc Ia , haI
chaf na y d ung fhu mI ng, ho ng va ng fhu c qua n. Chu ng Ia nhu ng nguyn
nhan b nh cu a ung fhu vu va ung fhu gan.

I vo I m f nguo I My , u ng co dI u d Ia 1- 2 Ia n ung m I nga y. M I Ia n
ung, khng vuo f qua 12 ounces ruo u bIa, 5 ounces ruo u va 0,5 ounce ca c Ioa I
ruo u kha c nhu vf ka, vhIsky |1 ounce = 28,35g).

126- Nn an dI m fam fruo c khI dI Ia m

II u chu ng fa co yn fam khng, nu chu ng fa mo ma y cho xe cha y ma
khng d xang va o xe7 Va y ma co nhI u nguo I coI nhe vI c an dI m fam fruo c
khI dI Ia m. M f s nha khoa ho c da nha n xe f fhay nhu ng nguo I Iao d ng fhu
cng bI gIa m su khoe Ie o, nhu ng nguo I Ia m vI c fri o c khng da f duo c hI u qua
cao frong nhu ng nga y ho khng an dI m fam bu I sa ng.

N u ba n ca m fha y mnh chua mu n an Iu c mo I da y, ha y fhu fheo ca c bI n
pha p sau day:
- NghI fruo c mo n mnh dI m fam fu fI hm fruo c. Nhu va y, ba n se do
maf fho I gIan nghI Iu c mo I fhu c da y va da nh rang.

- Co I ca c fhu dInh dI m fam va o m f go I nho fI hm fruo c, d hm sau se
an frn duo ng dI fo I fruo ng hay fo I so : m f va I ca I ba nh nho , va I mIng pho
ma f, m f fra I cay.

- I ca c mo n dI. u ng nn hm na o cu ng an m f fhu . Nhu va y se gay cho
mnh vI c cha n an.

- Nu fhay mnh khng fhe m an fh nn an if m f hoa c co fh an fra I cay
gIa u vIfamIn C fu sa ng so m nhu: dau fay, nho, cam...

Nhu ng mo n gIa u prfIn se Ia m ba n fInh fa o. o I va y, Iy su a ff hon Iy
nuo c fra I cay. M f mIng ba nh m hon m f mIng fa o. Nn fra nh dam bng,
xu c xich, fru ng Ia nhu ng chaf chu a nhI u mo va choIesferoI. Cu ng khng nn
an ba nh m ngo f, ba nh nuo ng, ba nh ngo f gIa u chaf duo ng va chaf mo .

127- Pha I Iuy n cho ba n co fho I quen v an ung

Iuy n fa p cho ca c con cu a ba n co fho I quen, fha nh n n p frong vI c an
ung Ia dI u ca n fhIf. Sau day Ia nhu ng dI m chinh:

- Sa ng da y cho ca c cha u dI m fam ba nh no ng Ia m ba ng ngu cc ff hon
mo I d ngo f, du ca c cha u fhich hon.

- Cho ca c cha u nhu ng fhu c an co ha m Iuo ng fhap v chaf be o, chaf duo ng
va muI. Tra I cay fuoI, ba nh nuo ng fu ca c fhu c pha m nguyn ha f, su a, nuo c
fra I cay, yaourf d u Ia nhu ng cha f b duo ng f f.

- Ha n ch nhu ng "bu a an nhanh" mua o fI m. Nhu ng mo n mua an ngay
do , fhuo ng nhI u mo va khng du ca c chaf dInh duo ng.

- Khng nn Iay fhu c an Ia m bI n pha p fhuo ng, pha f.Nu bI pha f, ca c
cha u se bI fhIu chaf dInh duo ng cho co fh co n nu duo c fhuo ng, ca c cha u se
an khng co n np va dI khI an qua no.

- Mun con ba n co n np v an ung fh b me cung pha I nhu va y d Ia m
guong.

- Nu ca c cha u pha I an frua o fruo ng, fh co fh chua n bI cho ca c cha u
mang fheo fu nha :

- a nh ke p nhan fhIf - sandvIches cu ng fhIf ga , bo, pho ma f, ca ngu . V
rau, qua co fh cho ca c cha u mang fheo nho, fa o, ca - r f ca f nho , cu ng ca n
fay. Io mu f fra I cay cu ng Ia fhu c pha m d mang fheo.

- Cu ng nn Iuu y ca c cha u ra ng chaI nuo c fra I cay pha n nhI u Ia nuo c pha
huong II u vo I if duo ng va pha m ma u.

- Nhu ng mo n ba nh ngo f o fI m fhuo ng nhI u duo ng va if chaf b .

- Nhu ng ba nh ma n fh da m da u, muI va chaf ma u, khng du chaf dInh
duo ng ba ng nhu ng fhu c an mang fu nha dI.

RIng dI vo I fu I 13 - 14 fro dI, ca n pha I duo c chu y da c bI f v b xuong
Io n nhanh do I ho I pha I co nhI u chaf Can - xI. Ca c cha u ga I co n ca n nhI u chaf
sa f, v m I Ia n co kInh nguy f ca c cha u bI maf ma u.

- u I ga ra n Ia mo n cung cap nhI u chaf sa f.

- Su a if chaf be o, yaourf, pho - ma f d u co Can - xI.

- ua do , dua Ieo va ca c Ioa I qua an fhay rau d u raf ff cho Iu a fu I na y.

128- Nn go I mo n g frong bu a an nhanh7

Ha ng nga y, fhuo ng co 50 frI u nguo I My va o nhu ng qua n "an nhanh".
Pha n Io n, ho go I ba mo n chinh: fhIf bam, fhIf ra n va su a fru ng. NhI u nguo I
khng bI f ra ng bay gIo o ca c noI do nguo I fa ba n ca rau xa Ia ch fr n, khoaI
chIn, su p va nhI u mo n an nhanh o fI m, nn:

- Tra nh fhIf ra n. an fhIf nuo ng ff hon.

- N u ba n da go I mo n ra n, co fh d nghI fhay fh ba ng mo n m vo I nuo c
sf ha nh, nam ha f fIu.

- Thay v go I mo n nuo c sf cham, nn go I mo n rau va fra I cay fuoI.

- An fhIf nuo ng nn an fheo rau xa Ia ch.

- Co fh fhay fh ba ng mu - fa f.

- Su a if chaf be o, nuo c fra I cay fuoI hay nuo c Ia nh, ff hon Ia su a fhuo ng
va nuo c ngo f

- N u cho su a va o ca - ph, cu ng nn du ng su a if chaf be o.

129- Thu c an da qua fIa bu c xa Ia g7

Trong ca c cu a ha ng sIu fhI, co ca c go I fhu c an, rau, fra I cay, ngoa I b co
dau "a qua fIa bu c xa ". I u do co nghIa g7

Phuong pha p chIu ca c fIa bu c xa , m f Ioa I fIa co kha nang dI f ca c vI
khua n Ia m ho ng fhu c pha m - Ia m f phuong pha p duo c nga nh Thu c Pha m va
uo c II u chua n y cho a p du ng r ng ra I frong nga nh Iuong fhu c va ngoa I xa
h I. Thu c pha m duo c chIu fIa bu c xa khng bI maf mu I hoa c Iuu Ia I ca n ba n,
khng ca n fo I hoa chaf ma va n gIu duo c Iau khng ho ng. TIa bu c xa co fh fIu
dI f vI fru ng va vI khua n ma khng Ia m fhu c pha m bI maf chaf b duo ng. Ca c
cu c nghIn cu u cu ng da chu ng mInh Ioa I fIa na y khng co IIn quan fo I b nh
ung fhu va v ha I vo I su c khoe con nguo I.
Chuong 5

PH!ONC PHA P S! T CN - NA NC AO NHI! T!Y Y

Theo su dI u fra cua co quan phu c vu su c kho e va con nguo I cu a My fh co
37% dan My mong mun mnh duo c su f can. Trong s nhu ng nguo I mun ga y
dI nhu va y, co 27% Ia nam va 47% Ia nu .

Nguo I fa finh ra ng co 60 frI u nguo I My ma p qua . Ta I sao fhI u nhu va y7
V ba o chi, fruy n hnh da y ra y nhu ng qua ng ca o v du Ioa I fhu c an. TI m an
nhanh, bu a an nhanh, o dau cu ng co . Co nhI u Ioa I ba nh co huong vI hap da n,
ma vI c an qua nhI u v ngon mI ng Ia m f vI c aI cu ng Ia m duo c m f ca ch d
da ng.

Nguo I qua ma p co fh Ia con m I cua nhI u fhu b nh nhu: cao huy f a p,
fI u duo ng, b nh fIm ma ch v.v...o I va y Ia m fh na o d kI m ch duo c vI c an
u ng Ia m f van d quan fro ng.

Trong chuong na y, ca c ba n se duo c gIo I fhI u ca c bI n pha p d fu chu
duo c frong van d an, bIf cho n Ioa I fhu c an na o vu a ngon ma vu a khng qua
100 caIo, khI dI an o kha ch sa n nn go I mo n na o khng nhI u mo , nn dInh cho
mnh ch d an nhu fh na o frong fho I gIan nghI v.v...

To m Ia I, Ia m fh na o d gIa m duo c fro ng Iuo ng, co fh va co s can na ng
vu a pha I, fheo y mun.

A NC SO SA NH M ! V CHI ! CAO VA CN NA NC
C! A NC!O I IO N
| Tham kha o - day Ia ma u cu a nguo I My )

S can na ng u ng vo I chI u cao o Iu a fu I 25 fro In |finh ba ng kg - bo s
Ie )

Nam |go f gIa y cao 2,5cm) nu |go f gIa y cao 5cm)
Cao
|me f)
Ca y
|m)
Vu a e o
|ma p)
Cao
|me f)
Ca y
|m)
Vu a e o
|ma p)
1,54 50- 54 53- 58 57- 63 1,41 41- 44 43- 48 47- 53
1,57 52- 55 54- 60 58- 65 1,44 42- 45 44- 49 48- 55
1,56 53- 57 56- 61 60- 67 1,46 43- 47 45- 51 49- 56
1,62 54- 58 57-62 61- 68 1,49 44- 48 47- 52 50- 57
1,64 56- 60 58- 64 62- 70 1,52 46- 49 48- 53 52- 59
1,67 57- 62 60- 66 64- 72 1,54 47- 51 49- 55 53- 60
1,69 59- 63 62- 68 66- 75 1,57 48- 52 51- 57 54- 62
1,72 61- 65 64- 70 68- 77 1,59 50- 53 52- 58 56- 64
1,74 63- 67 66- 72 70- 78 1,62 51- 55 54- 61 58- 66
1,77 65- 69 64- 74 72- 81 1,64 53- 57 56- 62 60- 67
1,79 67- 72 69- 77 74- 83 1,67 55- 59 57- 64 62- 69
1,82 68- 73 72- 79 76- 85 1,69 57- 61 59- 66 63- 71
1,85 70- 75 73- 81 78- 87 1,72 58- 63 61- 68 65- 73
1,87 72- 77 75- 83 80- 90 1,74 60- 65 63- 70 67- 76
1,90 74- 79 77- 86 82- 92 1,77 62- 67 65- 72 69- 78

' Vo I nu o Iu a fu I 18-25, nu duo I 25 fh cu duo I m I fu I fru dI 0,45kg.

130. S can na ng Iy fuo ng

Chu ng fa fhuo ng so sa nh s can cu a mnh vo I s can cu a nguo I kha c d
coI aI co s can vu a pha I. Tha f ra, vI c so sa nh nhu fh cha ng co y nghIa g nu
haI nguo I cao, fhap kha c nhau. S can na ng Iy fuo ng ca n phu ho p vo I ca chI u
cao nu a. Qua ba ng ma u sau day, ba n se suy ra mnh ca n pha I fa p Iuy n d gIu
s can, d fang fro ng In hoa c su f can dI |Chu y : ba ng ma u cu a nguo I My - d
fham kha o).

131. Ha y fhu xem mnh eo du mo khng

NhI u nguo I fha c ma c khng bIf mnh co na ng qua mu c, va fhu c va o
Ioa I du mo khng7 Mun bIf nhu va y, ba n ca n pha I ro Iuo ng mo chIm bao
nhIu pha n fram fro ng Iuo ng co fh . Sau day Ia ca ch fIn ha nh d xa c dInh van
d do .

Ia m fesf ba ng ca ch Ve o |Cau):

Ve o |cau) va o da o 3 dI m:

- Trn ca nh fay frn

- CIu a ba p du I

- n ca nh bu ng.

u ng fhuo c do b da y cu a da. Nu chI u da y cu a Io p da ve o In do duo c fu
1 Inch fro xu ng |Inch - 25 mm) Iuo ng mo cu a ba n fha p hoa c va o Ioa I frung
bnh.

Nu chI u da y Io p da Io n hon, fh cu m I 1/4 Inch |0,5 mm) Ia 4,5kg mo
du.

Ca ch fhu nhu frn, gIu p ba n fheo do I duo c su gIa m fro ng Iuo ng hoa c fIu
mo cu a mnh frong fho I gIan ba n dang an fheo ch d da c bI f hoa c Iuy n fa p,
vo I mu c dich fIu bo f mo dI va gIa m fro ng Iuo ng. N u co fh ba n khng co mo
du ma fro ng Iuo ng va n gIa m chu ng fo . nhu ng m va co bI fa c du ng. Nu va y
pha I gIa m fa p va fang vI c b I duo ng In.

132. Ha y fu da f cho mnh s can dInh gIa m

Nu ba n mun mnh su f dI 7kg, 10kg hoa c 15kg frong m f nam ma ma I
mo I gIa m duo c 3 - 4kg fh cu ng du ng na n. Van d khng pha I Ia vI c Iuy n fa p
khng co kf qua ma Ia v ba n da da f chI fIu cao qua . ay gIo , ba n nn da f Ia I
vo I s ky nho hon, d da f hon va frong m f fho I ha n nga n hon.

Thi du , ha y nghI ra ng mnh se c ga ng fa p d sau 3 fua n I , su f duo c 2kg.
Sau khI su f duo c 2kg, ba n Ia I da f ra cho mnh mu c Iuy n fa p d su f duo c 2kg
nu a, ma cu fIp fu c nhu fh cho fo I khI da f duo c mu c dich Ia 10kg, 15kg.

I fu ng cha ng nho r I cu ng fo I noI mnh dInh dn ma vI c Ia m co ve r
fhu c hI n hon

133. a n ca n cung cap bao nhIu caIo/ nga y7

Iuo ng nhI f finh ba ng caIo ba n ca n cho co fh m I nga y, fuong duong vo I
s can cu a nguo I ba n. o I va y, ba n ca n bIf m I nga y mnh pha I an bao nhIu
d cung cap duo c vu a du s caIo cho nhu ca u cu a co fh . Mun va y, ba n pha I
Ia m fheo ca c buo c sau:

1. CoI ba ng ma u v fro ng Iuo ng Iy fuo ng d Iu a cho n fro ng Iuo ng vu a ho p
vo I mnh.

2. Thi du ba n fhay mnh fhich ho p vo I fro ng Iuo ng 130 pounds. |pounds =
o,455kg).

3. Nu ba n Ia nguo I co hoa f d ng |da p xe, dI b , boI nhI u Ia n frong
fuan...) ba n ha y nhan s 130 vo I 9 |130 x 9 = 1.170). Va y Ia ba n ca n m I nga y
1.170 caIo.

Nu ba n Ia ngu ng hoa f d ng hon |fham gIa fh du c nhIp dI u choI qua n
vo f, reaquef...) nhan 130 x 10, va y Ia ba n ca n, 1.300 caIo/nga y.

Nu ba n if va n d ng |chI ng I khau va , do c sa ch, choI ba I nhan s na y vo I
8. a n se fhay mnh chI khoa ng 1.000 caIo/nga y.

Nu ba n an if qua , Iuo ng fhu c an khng du sa n xuaf ra Iuo ng caIo can
fhIf, se co ha I cho su c khoe fo I mu c co fh mang b nh.

134. Khng nn kIng khem qua

NhI u nguo I be o qua , bI b nh fI u duo ng, v I va an kIng du fhu d su f
can nhanh. Nhu va y khng ff! M f nguo I, kIng khem qua mu c co fh su f
duo c fu 2 - 5 kg frong m f fua n. Nhu ng sau do , nu khng an kIng nu a, Ia I co
fh "ph" fro Ia I. Trong fho I gIan kIng khem, su su f can nhu va y co fh Ia m
cho fIm va co quan n I fa ng kha c bI fa c ha I, foa n co fh bI suy nhuo c v fhIu
chaf dInh duo ng. Nhu ng m co ba p cu ng bI feo dI va du cho co fh co be o fro
Ia I, nhung co ba p na y cu ng kho duo c phu c h I.

KhI bI su f can nhanh, nguo I fa fhuo ng co ca c frI u chu ng:

- ThIu ma u.

- Nguo I do da n, bu n ra u hoa c d no ng gIa n. '

- Ru ng fo c.

- au da u.

- So I fha n..

- u n ngu .

- Ngh nh nga ng

- Suy nhuo c co fh .

o I va y chu ng fa ca n bI f ro gIa frI cu a Iuo ng fhu c pha m mnh an ha ng
nga y co du cung cap cho fa Iuo ng caIorIes ca n fhIf hay khng. |Xem ba ng gIa
frI fhu c pha m)

135. CIa m Iuo ngchaf be o d gIu s can

Nguo I dan My fhuo ng nha n duo c 40% Iuo c caIo fu ca c chaf be o. Nhu va y,
co fh ho du khoa ng 10%. Chaf be o Ia ngu n cung cap caIorI. M f mu ng su p
chaf da u cha ng ha n da cho fa fo I 120 caIo! Mo co n cung cap nhI u hon. Co dI u
fhua n fI n Ia mo d nha n fhay frong ca c Ioa I fhu c pha m nn fa d Ioa I ra nu
fa mun. Sau day Ia m f s bI n pha p d gIa m Iuo ng chaf be o frong ca c bu a an,
gIu cho co fh kho I In can:

- Ca f nhu ng mIng fhIf nho dI d Ia m ca c mo n an.

- Thay Ioa I fhIf do |bo , heo...) ba ng ca hoa c ga , vIf.

- Ioa I bo mo frong ca c mo n co fhIf.

- u ng ca c fhu c pha m da Ioa I chaf be o fhay cho ca c Ioa I fhuo ng - Thi du :
su a da vo f ca c chaf be o ra.

- Tra nh an ca c Ioa I ba nh ngo f.

- An dI m fam ba ng ba nh ngu cc fhay cho fru ng va fhIf.

- Ha n ch nhu ng mo n an va f, an fhm, nhu ca c Ioa I ba nh do n hoa c khoaI
chIn.

- u ng fuong mu - fa c va su a chua fhay cho sf mayon naIse va xu c - xich.

- Ha n ch an bo va ca c mo n ra n.

136. !ng nuo c d chng ma p

Co fh u ng nuo c d su f can khng7 uo c. Nguo I Io n co fh u ng m I
nga y 6-8 Iy nuo c da y |m I Iy 8 ounces.....220g). Ta I sao ung nuo c nhI u co fh
gIu p cho vI c su f can7

- V ung nuo c cu ng fhay no va khng mun an nu a.

- Nuo c gIu p co fh Ia m fIu ca c chaf mo dI.

- Nuo c co n gIu p co fh chng fa o bo n.

Sau day Ia m f s bI n pha p d ung duo c nhI u nuo c ma khng nga I:

- Cho m f Ia f chanh hay Ia f cam va o nuo c

- !ng nuo c co gaz co va f fhm m f if nuo c fra I cay cho co mu I fhom.

- !ng nuo c hoa qua co gaz |fhu c chaf Ia nuo c duo ng co pha fhm huong
II u).

- Ro f nuo c va o ca I Iy de p d fhay fhich ma f.

- Nhu ng Iu c nghI gIa I Iao, coI vI c u ng nuo c Ia vI c Ia m fu nhIn d fhu
gIa n.

137. Cho n mo n an fhich ho p
Co mo n an cung cap nhI u caIo, co mo n if caIo. Nu ba n da be o ph, Ie dI
nhIn nn cho n mo n na o cung ca p if caIo fh hon. Tuy va y cu ng ca n bI f m f s
mo n go p fha nh m f bu a an.Sau day Ia m f fhi du v 3 Ioa I bu a an frong nga y:

S caIo/ nga y 4.000 caIo 2.200 caIo 1.200 caIo I m fam - 2 fru ng chIn
vo I mu ng margarIne

S caIo/ nga y 4.000 caIo 2.200 caIo 1.200 caIo
I m fam - 2 fru ng chIn vo I mu ng
margarIne
- 2 na f ba nh m nuo ng vo I 2
mu ng margarIne
- 1/2 Iy no c cam va f
- 1 Iy su a da y
- 1 Iy ca ph vo I 2 mu ng
duo ng+ 2 mu ng kem
- 1 fru ng chIn +1
mu ng bo
margarIne
- 1 na f ba nh m
no ng +1 mu ng
margarIne
- 1/2 Iy cam va f
- 1 Iy su a Ioa ng
2%
- 1 Iy ca ph + m f
mu ng do ng +
m f mu ng kem
- 1/2 che n y n ma ch
- 1 na f ba nh m kh
- 1 fra I cam nho
- 1 Iy su a
- 1 Iy ca ph den khng
duo ng
u a an frua - 56g xu c xich bo + 28g
phoma f + 1 fha nuo c s f
+2 Ia f ba nh m
- 28g khoaI chIn
- 320g coIa
- 56g xu c xich
- 320g cIa
-56 g xu c xich ga + m f
mu ng xu c mayonaIse
+ 2 na f ba nh m
- 1 fra I fa o
- 4 cu ca r f da m
- 320 g coIa
b a t i
- 2 Iy ro u marfInI |3,5 '
28g/Iy)
- ba nh khoaI + kem | dIa
Io n )
- xa Ia ch fr n s f
- 1/2 che n broccoII + 1/4
che n nuo c s f
-1 II marfInI |3,5 '
28g)
- 1 na f fhIf no ng
- dIa vu a khoaI
chIn +kem
- rau dI p fr n n-
o c s f
-1/4 che n brocoII
+1 mu ng
margarIn
- 1/2 che n broccoII va
1/4 mu ng margarIn
- 1/4 fra I da do
1 Iy ca ph den
bu a an fhm ba nh ba f ngo f + Iy kem
Ia nh
- 1/6 Iy kem - 1Iy su a
- 2 ba nh ra n


138 - Inh fruo c mua g o sIu fhI7

Mua g d co fhu c an ha ng nga y ma va n gIu duo c nguo I khng ma p fhm7
Truo c khI va o sIu fhI, noI mua ca c fhu ca n du ng, ba n nn:

- Inh fruo c se mua nhu ng Ioa I fhu c pha m na o khng co hoa c da duo c Ioa I
bo f chaf be o r I. ChI mua du du ng.

- Cuong quyf khng fo I khu ke o, ba nh, mu f khng ca n fhIf.

- I mua sau khI da an no o nha . Khng dI mua Iu c do I v khI do I d bI ca c
fhu ngon hap da n khng co Io I cho vI c gIu fro ng Iuo ng khng fang.

- Cho n ca c fhu c pha m va rau fuoI hon Ia ca c fhu c an Ia m sa n.

- Khng mua ca c Ioa I ba nh nhI u chaf b duo ng qua .

139- KhI khng an o nha

Khng pha I Iu c na o ba n cu ng an o nha . Cu ng co Iu c ca n an fI m, cu ng co
khI du da m vuI noI ba n be mo I. Trong dI u kI n nhu va y, Ia m fh na o d gIu
duo c ch d an ung mnh da fheo ha ng nga y7 a n ha y chu y fo I nhu ng Io I
khuyn sau day:

- Nu an ha ng, ba n se cho n cu a ha ng na o co nhI u mo n d mnh co fh
cho n. KhI nhn va o ba ng ca c mo n an, ha y cho n ca c mo n if mo va cung cap if
caIo.

- Nn fra nh ca c cu a ha ng na o co foa n nhu ng mo n an ba n fhich.

- Yu ca u nguo I phu c vu caf dIa bo va dIa ba nh an - fuy y da f frn ba n.

- Tu chI ca c mo n ra n va chIn k ca ca c mo n fra ng mI ng du ca c mo n do
da duo c finh va o fI n ca bu a an r I.

- Nn go I ca c mo n nhu fhIf nuo ng khng fa m bo, xa - Ia ch khng fr n da u,
ba nh m fhuo ng.

- N u nhu ng sua f fhIf nhI u hon o nha , ba n ha y ca f bo f pha n du, d sang
bn fruo c khI an.

- Nu co n ba nh ngon, ba n co fh go I Ia I d cho bu a dI m fam sa ng maI.
Khng nn an c .

- Co fh cu ng an m f suaf an vo I m f ba n nu a.

- Nn go I fu ng mo n d fu dInh duo c Iuo ng fhu c an. Khng an fheo bu a cu a
cu a ha ng, d bI an no qua .

KhI ba n duo c mo I du m f bu I fI c hoa c m f f chu c vuI kI u bu a an fu
phu c vu , nn Ia m g7

- To I ba n ba y ca c mo n an va quyf dInh mnh se chI an nhu ng mo n na o.

- Nu co nguo I phu c vu , chI Iay nhu ng mo n mnh da du dInh an.

- Nu co fh , yu ca u nho vo I chu nha cho mnh nhu ng mo n rau fhay cho
ca c mo n fhIf; ca c mo n khng co chaf be o va co Iuo ng caIo fha p.

- Tra nh ng I ga n ca c ba nh ngo f.

- Co fh no I fha f vo I chu nhan, mnh pha I an kIng.

- Cho n nuo c khoa ng fhay cho ruo u, hoa c ung xen ke .

- Ha y chu y no I chuy n vo I ca c ba n be hon Ia chI chu y fo I vI c an ung.

140- An g frong nhu ng nga y I Io n7

NghI he Sa p fo I Nhu ng nga y I Io n... Toa n Ia nhu ng dIp co nhI u fI c
fu ng. a n co nga I k hoa ch an kIng cu a mnh bI pha vo hay khng7

- a n ha y nghI Ia I xem nam qua frong nhu ng dIp I fa on, nga y 4 fha ng 6,
noeI v.v... ba n fhuo ng hay an mo n g, co an qua mu c khng d nam nay fu kI m
ch fruo c ca c mo n do .

- a n ha y nho Ia I fra ng fha I su c khoe cu a mnh ra sao, sau nhu ng bu a an
do 7 Tnh fra ng huy f a p fh na o7 Co fhay nguo I kho chIu khng7 Tu do , ba n fu
dI fo I quyf dInh pha I an nhu fh na o frong nhu ng nga y I nam nay.

- u ng d mnh bI cun fheo ca c cu c vuI IIn fu c: nha na y m f Iy ruo u,
nha kIa m f Iy va fhm m f chIc ba nh ngo f. Ha y fhay Iy ruo u ba ng Iy nuo c
khoa ng.

- Nu co aI mo I ba n fo I an fa I nha , ha y no I nho vo I nguo I ba n ay cho mnh
an ch d da c bI f: ca c mo n an khng co mo .

- Ha y fu nhu , nhu ng dIp nghI I na y chu yu Ia d ga p ma f nhu ng nguo I
fhan va ba n be . VI c an ung chI Ia fhu yu.

141- Cho n ca c mo n an sa n duo I 100 caI.

Nhu ng mo n an sa n fhua n fI n cho mo I nguo I. Nhung vo I nhu ng aI mun
gIu s can hay su f can, ca n pha I bIf Iua cho n. Nhu ng mo n cung ca p cho fa if
caIo nhaf Ia I Ia nhu ng mo n ho p vo I mong mun cu a chu ng fa nhaf.

Sau day Ia m f s mo n vo I Iuo ng caIo chu ng co fh cung cap:

Mo n an Ia m sa n s caIorIes
1/2 Iy su a Ia nh va-nI 92
1 f su p ca chua 90
1/2 Iy yaourf + 1/2 Iy dau 86
5 chI c ba nh qu va-nI 85
2 ba nh ma n + 2 mu ng
bo
84
160g nuo c nho 80
1 Iy nuo c fa o 77
1 Ia f ba nh nho 80
2 mu ng mu f nho 70
10 ba nh da u 66
2 ba nh ra n 60
1 ba nh vu ng |me ) 56
2 che n ng |ba p) rang 50
3 ba nh gu ng 50
28g pho - ma f khng be o 50
1/4 fra I da do 40
1 Iy dau 45
1 cu ca r f 30
2 Ia f ba nh m nuo ng 30

142- Ia m fh na o d khng nghI fo I h p ba nh7

H p ba nh bIscuIf d frn fu Ia nh hay frong ngan fu fhuo ng ca m d chu ng
fa. Ia m fh na o d khng nghI fo I chu ng7 Nu ba n cho f nghI fo I no , ha y nghI
ra nhu ng vI c Ia m d qun chu ng dI, nhu:

- Mang m f cun fruy n ra do c

- Co I dI n fhoa I ho I fham ba g ho o xa

- Co I dI n fhoa I fo I ba n Tom ba n v vI c cu ng nhau Iuy n fa p v.v....

- Ca f mo ng fay, mo ng chan v.v...

143- A nh huo ng cu a su Iuy n fa p va su f can

Co nhI u nguo I da f cau ho I:

Ho I - Iuy n fa p Ia m mnh an ngon hon. Nhu va y se fang fhm fro ng
Iuo ng7

a p- u ng Ia su fa p Iuy n Ia m fa an ngon mI ng hon.

Nhung, nang Iuo ng fIu fhu cho vI c fa p Iuy n Io n hon nang Iuo ng fhu
duo c do vI c an ung. Kf qua : s caIo fhu nho hon s caIo chI.

Ho I - su f can, pha I ma f fho I gIan Iuy n fa p m I nga y7

- ChI ca n 3 Ia n m I fua n. M I Ia n fa p 20 phu f cu ng du nhung nu fa p 45
phu f se f f hon.

Nu ba n dI b duo c ha ng nga y fh m I nga y 30 phu f se gIu p ba n su f duo c
7,5kg m I nam.

Ho I - Ra m hI ca ng nhI u, su f can ca ng nhanh7

Khng du ng nhu va y. Ra nhI u m hI qua co khI Ia I nguy hI m.o I va y
khng nn ma c nhI u qua n a o khI fa p.

Ho I - Th du c nhIp dI u co fa c du ng g vo I vI c su f can7

- Th du c nhIp dI u k ca da p xe, dI b , boI I I fa c d ng fo I su frao d I chaf
frong co fh . Ta c d ng do ke o da I fu 4 - 8 fIng sau khI ngung fa p. o I va y, raf
f f cho su su f can.

144- PhI ho p haI van d : an va Iuy n fa p

gIa m can, an kIng khng du . Pha I phI ho p vo I fa p Iuy n nu a. Sau
day Ia ba ng ghI s caIo fIu bI u cho Iuo ng nang Iuo ng da fIu hao duo c qua ca c
Ioa I va n d ng va hoa f d ng ha y ho I ba c sI va ba n fhan xem nn fham gIa Ioa I
hnh hoa f d ng na o7

145- a nh huo ng cu a noI an fo I vI c an ung

NhI u khI vu a an vu a coI fI-vI, hoa c do c sa ch, no I chuy n ba n khng kI m
soa f duo c Iuo ng fhu c an mnh vu a an. o I va y nn:

- Pha I Iun nho Ia mnh dang an va pha I an kIng

- Nn an o pho ng mnh fhuo ng an an du ng gIo

- Khng Ia m vI c g kha c khI an

- KhI fham du cu c IIn hoan, ha y fa p frung su chu va o ba n be Ia chinh
an, ung Ia phu .

- Va n nha c nho dI va fa f fI - vI khI chuong frnh fo I ca I mu c qua ng ca o.

146- Nha f ky v bu a an

NhI u nguo I fhich vIf nha f ky v nhu ng ca m xu c cu a mnh m I nga y.
a n cu ng co fh vIf nhu va y vo I mu c dich go p pha n va o su su f can cu a mnh
nhu sau:

- a n an Iu c na o7

- a an mo n g, nhI u hay if7

- An mf mnh hay vo I aI7

- a n da cho n mo n g7

- Sau m f fua n I , ba n co fh do c Ia I nha f ky cu a mnh va fu nha n xe f an
nhu va y mnh se ga y dI hay ma p ra, r I d ra du kIn cho vI c an ung frong
fua n fo I.

147- Ioa I fa p Iuy n phi cng

Ta p Iuy n fhuo ng co kf qua . Nhung cu ng co Ioa I khng co kf qua hoa c
kf qua nguo c vo I y mun cu a ba n. o Ia ca c Ioa I Iuy n fa p frong y nghI, chI
na m frong su uo c ao nhu:

- Nhaf dInh mnh se ga y dI.

- Khng ga y duo c fh du ng Ia fa n s.

- Mnh se fa p dI vo ng fro n cu ng du

- Mnh se fre o qua bu c fuo ng nha

- Se dI ha I dau...

148- Cho Sf ru f7

Nu ba n du ng In ba n can m I nga y, ba n se na n. V:

- nh fhuo ng, m I fua n fa chI su f duo c nhI u nhaf Ia 900g. Nn khI
Iuo ng m I nga y hon 100g khng Ia m cho chIc kIm cu a ma f kIm x dIch duo c
bao nhIu.

- 70% co fh cu a chu ng fa Ia chaf Io ng. NhI u khI fro ng Iuo ng cu a fa fang
In frong nga y v Iuo ng nuo c vu a ung,

- Khng pha n a nh duo c su fhay d I cu a ca c co va m.

- S can khng quan fro ng ba ng van d ba n da gIu duo c mnh frong vI c
an ung hay chua7 an fheo ch d nhu va y da fha nh n np dI vo I ba n chua7

Nu ba n da quen vo I ch d an ung, nhaf dInh ba n se su f can.

149- Ia m fh na o d gIu p ca c cha u nho su f can7

NhI u cha u 13 - 15 fu I da be o ph. Ia m fh na o d gIu p ca c cha u su f can.
Co 2 van d : an ung kIng va gIu p do ca c cha u v ma f fam Iy .

Mun va y, pha I chu y fo I ca c dI m sau:

- Co phong fra o fa p Iuy n frong gIa dnh. Thi du : f chu c cho ca nha dI xe
da p, ca m fra I.

- Trong gIa dnh co n np Ioa I bo ca c chaf be o kho I ca c mo n an.

- Mo I nguo I d u bIf ca ch Ia m ca c fhu c an if chaf be o.

- Mo I nguo I d u bIf ca ch gIu gn su c khoe , ba o v rang fo c, da...

- M I nguo I d u co k hoa ch fra nh bI be o ph. Nhu va y, du a be se fhay
vI c Ia m cu a mnh Ia fu nhIn, gIng nhu mo I nguo I.

150- Ca ch phan dau d quen an if

Mun su f can, pha I ha n ch vI c an ung. VI c do khng pha I Ia vI c d
Ia m. o I va y ba n pha I co ca ch, cha ng ha n:

- An if m f, Ia m nhI u Ia n |5-6 Ia n/nga y). an nhI u Iu c sa ng so m.

- u ng dIa nho d chIa if fhu c an, du nhn fhay da y.

- e ba nh fha nh nhu ng mIng nho .

- M I Ia n su c fhu c an ba ng mu ng, khng su c da y.

- NhaI cha m.

- M I Ia n co fI c fu ng nn ma c qua n a o cha f. Nhu va y, se nga I an nhI u.

- Cho n ca c mo n an if chaf be o va nhI u nuo c.

- Sau khI an, da nh rang Iun. a n se nga I an fhm.

- Khng an fhm, sau bu a chI u.

- !ng fha f nhI u nuo c. a n se fhay khng fhe m an nu a.

- u ng bao gIo nghI va fu hu a he n: Hm nay, mnh se an m f bu a da c
bI f!

151- Tu fhuo ng khI co kf qua

Su khen fhuo ng co fa c du ng khuyn khich nhu ng vI c Ia m du ng duo ng II
co kf qua . o I va y, nu duo c khuyn khich - du Ia fu mnh ghI nha n nhu ng
kf qua Iuy n fa p Ia m su f can cu a mnh, mnh cu ng fhay vuI va fhm cuong
quy f fIp fu c fhu c hI n nhu ng y dInh da d ra.

Khng ca n do I fo I khI ba n su f duo c may kg mo I fu ghI cng. Ngay fu nga y
ba f da u an fheo ch d , ba n co fh fu khen fhuo ng mnh ba ng ca c vI c nhu sau:

- Mua m f bo hoa.

- Co I dI n fhoa I cho m f ba n o xa.

- Mua m f Io nuo c hoa mnh fhich.

- ua xe dI ru a.

- I choI, ca m fra I, xem chIu bo ng.

- ChI nha f ky .

152- I pho fh na o m I khI na n chi7

AI cu ng co Iu c na n chi. Nhaf Ia nhu ng nguo I buo c va o ch d an kIng.
KhI na n chi Ia khI ba n khng co can da m nhIn duo c fruo c su c ca m d cu a m f
mo n an ngon, du bIf an nhu fh Ia I In can. Nhu ng Iu c do nn fu nhu ra ng,
day chI Ia m f nuo c fa m fho I chu khng pha I Ia cu c da u ha ng vInh vI n v:

- AI cu ng co Iu c maf fu chu

- Iu I m f buo c va n co fh fIp fu c fIn In

- VI c phan dau cu a mnh Ia Iau da I

- VI c mnh Iu I buo c cu ng co gIo I ha n, v mnh co an mo n dInh kIng,
nhung khng an h f ca f!

153. kho I bI II ke o va o cu c che che n

Nhu ng cu c nghIn cu u v fam Iy cho fhay mo I ha nh d ng cu a chu ng fa
d u chIu a nh huo ng cu a nhu ng dI u chu ng fa suy nghI. Can cu va o nha n xe f
frn, d fra nh cho mnh kho I bI II cun va o ca c cu c che che n, ba n co fh fIn
ha nh ca c buo c sau:

- VIf va o gIay may cau fu nha c nho : "Ta co fh chf v b nh fIm", "Ta co n
be o hon nu a", "Su phan dau cu a fa co fh bI su f gIa m "Mnh se khng fu chu
duo c".

- Ta p frung su suy nghI va fuo ng fuo ng hoa n ca nh cu a mnh frong ca c
fruo ng ho p frn, frong 20 gIay.

- VI f Ia I frn gIay, m fa hnh a nh cu a mnh nhu ng Iu c do , |cha c da ng
fhuong Ia m!)

- Tuo ng fuo ng Ia I hnh a nh cu a mnh frong ca c fruo ng ho p frn frong 20
gIay.

Raf co fh nhu ng hnh a nh do se gIu p ba n fhm can da m khng sa va o ca c
cu c che che n, nha u nhe f.

154. Ia m cho mnh fhay ca n pha I su f can

KhI ba n da y duo c dIa mo n an ngon ra xa, ha y vuI ve mIm cuo I. V do qua
Ia m f ha nh d ng fich cu c va can da m, gIu p ba n da f fo I mu c dich: gIa m fro ng
Iuo ng co fh .

Ha y fu nhI mnh: vI c Ia m na y khng pha I Ia m f fro du a!

KhI c ga ng fhu c hI n vI c su f can, co fh co haI fha I d : fIu cu c va fich
cu c.

Nguo I fIu cu c nghI ra ng vI c Ia m su f can chI Ia vI c Ia m kh mnh. Ho fu
da nh gIa fhap kha nang c ga ng cu a mnh, nghI ra du dI u kho khan d ca n fro
vI c Ia m cu a mnh nhu ha nh d ng gay nhI m cho ba u khng khi frong Ia nh
va y. Kf qua se fo I Iu c ho khng co n su c d ma an nu a va fhu c su a I nga I cho
hoa n ca nh cu a mnh.

- Nguo I co fu fuo ng fich cu fhay vI c phan dau d Ia m su f can Ia m f dIp
d Iuy n fa p finh chu d ng, kha nang fu kI m ch, su c chIu du ng, d fang
cuo ng su c khoe cho ba n fhan mnh.

Chuong 6

IA M CI THA NC STRSS

155. Ia m fh na o d duong da u vo I sfress

Su qua do I cu a nguo I chan, Iy dI, m dau d u Ia nhu ng fhu pha m chInh
gay ra sfress. Ca nhu ng dI u phI n mu n nho nho ha nh nga y nhu: pha I cho do I
nguo I bn kIa da u day khI go I dI n fhoa I, dang hu f bu I fh b ma y da y ra c
ngung hoa f d ng, du a con nho Ia I bI fruo f chan nga v.v..., faf ca nhu ng su vI c
do d u Ia m Io ng mnh phI n mu n, go p pha n va o vI c gay ra sfress. Nhung, da
Ia con nguo I fh khng aI fra nh duo c. Nhu su chf va vI c do ng fhu va y.

Tuy va y, chu ng fa co fh Ia m gIa m fa c du ng cu a sfress dI ba ng ca ch:

- ChIa se nhu ng ca m xu c cu a mnh vo I vo hoa c ch ng hoa c vo I nguo I yu,
ba n fhan.

- C hoa n fha nh duo c m f cng vI c g Ia m mnh ma n nguy n

- Ngu da y gIa c

- CIu gn su c khoe .

fra nh nhu ng hI n fuo ng fha n kInh bI cang fha ng, v nhu ng Io nghI,
bu n phI n sau m f cha n d ng v fInh fha n na o do , ba n ha y fu an u I ba ng
nhu ng cau ho I sau:

- Hm nay mnh co fIn g vuI nhI7

- Mnh da fo I duo c ch na o vu a du ng Iu c hoa c fruo c gIo he n7

- Mnh da nha n duo c d va f g du ng nhu mnh mong mun7

- Co aI da khen hoa c fa n fhuo ng mnh7

Tm duo c nhu ng cau fra Io I fhich ho p, ba n se fhay fam h n nhe nho m ha n
dI.

156. I n pha p Ia m gIa m fa c du ng cu a sfress

I khI sfress xam nha p va o fa m f ca ch am fha m, Ia ng Ie . Nhung da s
fruo ng ho p, no dn baf ngo Ia m fa pha I su ng sf. Trong hoa n ca nh nhu va y, d
gIa m cu sc, fa nn:

- Va n d ng chan fay, dI ba ch b va I vo ng quanh nha , o vuo n hoa...d cho
fri o c bnh fInh, ma u Iuu fhng bnh fhuo ng frong huyf qua n, h fha n kInh n
dInh fro Ia I.

- Ta m hoa c Iau nguo I ba ng nuo c am d ca c co va fha n kInh duo c fhu gIa n.

- Th I ca m xu c cu a mnh vo I ba n fhan, nguo I fhan d duo c go p y kIn,
hoa c chIa se nI m vuI hay n I bu n. Co nguo I "d ng ca m" vo I mnh, nhI u khI
fa se sa ng suf hon va nghI ra duo c ca ch gIa I quyf ca c van d mo I na y sInh.

- Truo c khI dInh Ia he f, kho c, v khng chIu du ng n I, ha y c d m fu 1 d n
10.

- Ro f m f Iy nuo c fra no ng. !ng fu fu , vu a ung vu a hif hoI fra .

157. I n fa p v sfress

I n gIa , Iu c sI, nha c sI, kIch sI...fruo c khI In san khau d u co nhu ng
bu I dI n fa p. Trong bu I fa p, ho fuo ng fuo ng nhu ng su vI c co fh xa y ra khI
bI u dI n d fm ca ch u ng pho . Vo I sfress cu ng va y. na n co fh bnh fInh hon,
chu d ng hon nu ba n bIf fruo c duo c nhu ng g co fh xa y ra vo I mnh khI bI
sfress. N I dung dI n fa p nhu fh na y:

- Nha m ma f Ia I va c Ia m cho fa f ca ca c fho fhIf, so I day fha n kInh frong
nguo I chu ng xung.

- Ta p frung su suy nghI frong m f phu f, va o vI c fhu gIa n va nha n xe f
ca m gIa c fhu gIa n cu a mnh fh na o.

- Tuo ng fuo ng frong m f phu f, mnh Ia m f nguo I kha c dang quan sa f
chinh mnh frong fra ng fha I fhu gIa n.

- Ta p frung su suy nghI m f Ia n nu a va o vI c fhu gIa n.

- Hnh dung ra mo I fruo ng ho p co fh xa y ra khI mnh bI sfress |vI c g da
xa y ra7 Mnh ca m fhay fh na o7 AI co ma f Iu c ay7...)

- Tuo ng fuo ng fo I fha I d cu a mnh Iu c do .

- Tuo ng fuo ng dn fha I d ca c nguo I fhan cu a mnh |vo , ch ng, ba n be ...)
da d ng fnh, khen ngo I, su bnh fInh va ca ch su su cu a mnh Iu c do nhu fh
na o.

M I nga y fa p haI Ia n nhu va y, m I Ia n chI ca n 5 phu f da n da n ba n se ca m
fhay mnh fro nn cu ng ra n, sa ng suf, bnh fInh hon va co fh dI pho vo I baf
ky m f fnh hnh na o xa y ra vo I mnh.

158. Thu gIa n co ba p nhu fh na o7

Chu ng fa co fh fa p fhu gIa n ca c co ba p fu ng vu ng co fh , fu chan fo I da u,
fheo phuong pha p cu a d - mund Jacobson, co n go I Ia phuong pha p fhu gIa n
fInh fIn. a n co fh fa p fheo ca c buo c nhu sau:

1- Ng I frn gh va nha m ma f Ia I. HaI fay d frn fha nh gh , ca c ba n fay
d ngu a.
2- Tho cha m va sau.

3- Ta p chung su suy 'nghI v m f co ba p na o do ma ba n co fh ca m fhay.

4- Ra I nh cho co ba p do cang ra, r I chu ng xung, frong 5 gIay va fu nhu :
nhu va y Ia pha n co do fhu gIa n. a n ha y chu y fo I ca m gIa c fhu gIa n do frong
vo ng 30 gIay r I chuy n sang m f vu ng co kha c sau khI Ia m ca c d ng fa c:

- Tho ng fay xung, mo I da u o c fay, r I fo I khuy u fay r I ca fay. Na m ba n
fay Ia I r I fha ra. Thu gIa n.

- n Iung va o fu a gh r I fhu gIa n.

- Tho f bu ng Ia I r I fhu gIa n d bu ng m m fro Ia I.

- Cu ng quaI ha m Ia I r I fhu gIa n d ha m fro Ia I bnh fhuo ng

- Nhac va du I chan duo I ra. Thu gIa n.

- IIc ma f v m f bn r I fhu gIa n

- Cu I xung cho ca m du ng ngu c r I fhu gIa n.

5- TIp fu c fho cha m va sau..

6- Ta p frung su chu y va o faf ca nhu ng dI m fhu gIa n va d nguo I m m
ra. Tuo ng fuo ng mnh Ia con bu p b ba ng va I vu n. da u va haI vaI fho ng
xung.

7- Tuo ng fuo ng co m f Iu ng sInh Iu c no ng fra n qua nguo I.

8- Tu fu mo ma f ra va nha n xe f xem nguo I da d chIu hon nhu fh na o.

Ca n chu y khng nin fho frong gIaI doa n fa p va khng Ia m cang fha ng o
nhu ng dI m co fh bI dau hay co v f fhuong.

159. u ng fri fuo ng fuo ng frong fhu gIa n

Tri fuo ng fuo ng co fh bIn da m may fra ng fha nh may do va xoa dI su
hI n hu u cu a sfress. Chu ng fa co 'fh du ng am nha c, ma u sa c, h I hoa frong
vI c gIa m va xoa sfress.

m nha c - Cho n m f bang nha c m va fm m f noI va ng ve fInh mIch d
nghe nha c. Ha y fuo ng fuo ng mnh Ia m f pha n cu a ca nh va f va am nha c. KhI
nf nha c ngan da I, ba n fuo ng fuo ng nhu mnh cu ng dang Ian r ng ra chung
quanh. Trong khI fuo ng fuo ng, nu fhay mnh nghI Ian man sang nhu ng
fruy n kha c, ha y huo ng su chu y cu a mnh fro Ia I ca nh va f va ca c am fhanh
chung quanh. KhI hf ba I nha c, ha y so sa nh fra ng fha I fInh fha n cu a mnh bay
gIo va Iu c fruo c.
Ma u sa c - a n ha y fuo ng fuo ng fo I 2 ma u: ma u do cho I bI u hI n su cang
fha ng va m f ma u dIu kha c, nhu Io nha f cha ng ha n, bI u hI n cho su fhu gIa n.
Nha m ma f Ia I, fuo ng fo I ma u do cho I va nghI ra ng faf ca ca c fho fhIf cu a mnh
dang bI cang ra. Sau do ,ba n Ia I nghI fo I ma u xanh Io va fuo ng fuo ng ca c fho
fhIf cu a mnh dang bI cang ra. Sau cu ng ba n nghI fo I ma u xanh ra f nha f va coI
nhu ma u na y Ia bI u fuo ng cu a su fhu gIa n hoa n foa n.

H I hoa - a n ha y fuo ng fuo ng fo I m f bu c franh ve nhu ng ngo n so ng du
da p va o bo da va coI do Ia bI u fuo ng cu a su cang fha ng. Sau do Ia I fuo ng
fuo ng vo I ca nh m d m co m f ngI nha nho , m f va I cay co bo ng ma f duo I a nh
ma f fro I am a p.

Ha y chu y fheo do I su fhay d I frong nguo I. a n se fhay fInh fha n mnh
nhe nha ng, do cang fha ng va d chIu hon.

160. ChI nha n d fhu gIa n

KhI fha n kInh cang fha ng, ma ch ma u cu a ba n da p nhanh hon, ca c co ba p
co ru f Ia I, da foa f m hI, chan fay Ia nh. Nhu ng hI n fuo ng frn co fh duo c
m f h fhng sInh ho c frong co fh fa o ra m I khI co sfress. Chu ng fa co fh
can cu va o nhu ng hI n fuo ng frn d da nh gIa fra ng fha I fha n kInh cu a chu ng
fa va fm ca ch gIa m sfress ba ng ca c phuong pha p da bIf |...158, 159). Sau khI
fa p gIa m sfress, so sa nh fra ng fha I co fh fruo c va sau khI fa p, chu ng fa co fh
fu da nh gIa vI c fa p cu a mnh co kf qua nhI u hay if.

a f ma ch - KhI co sfress, ma ch da p nhanh In. Can cu va o nhIp da p cu a
ma ch fruo c va sau khI fa p, chu ng fa co fh fu suy ra sfress da gIa m chua, co
fh da dI va o fra ng fha I fhu gIa n chua.

NhI f d ba n fay - NhI f d ba n fay co fh cho fa bIf fra ng fha I fha n
kInh v fay ca ng am chu ng fo d fhu gIa n cu a co fh ca ng cao.

NHIN !NC NHAN - a n ha y c nga m mnh frong guong va nhn ky ne f
ma f cu a mnh. Ma f do , ma f hu p hip, da ng m f mo I, mI cong, ha m cu ng
Ia I...chu ng fo ba n dang o fra ng fha I sfress. a n ha y c ga ng fa p fhu gIa n. Sau
do nhn Ia I mnh, ba n se fhay ne f ma f cu ng fhay d I

161. Phuong pha p chu d ng fhu gIa n

ChI nghI fo I fIng mo ng fay ca o frn ba ng den, hoa c Iu c ba n ca n va o m f
fra I chanh non cu ng du fha y ru ng mnh. Nhu va y Ia y nghI cu ng co fh gay cho
fa ca m gIa c.

Chung fa co fh dung phuong phap "Tu suy" d Iam gIam su cang fhang
cu a ca c co frong b nh dau da u kInh nIn. Thi du , ba n du ng m f s cau no I,
nha c dI nha c Ia I d gay cho mnh ca m gIa c, o chan fay hay ca m gIa c am cu ng.
Nhu ng ca m gIa c do fhu hu f su chu y cu a mnh Ia m gIa m sfress va fhu gIa n
fha n kInh.

Sau day Ia m f fhi du qua nhI u buo c:

1- Cho n m f noI fha f yn fInh. Ta f bo f de n cho a nh sa ng chI co n mo mo .
Ma c a o am, ng I fhoa ma I frn gh fu a r I nha m ma f Ia I.

2- a f da u no I v fay mnh. Nu ba n fhua n fay pha I fh no I v fay pha I
fruo c, fhua n fay fra I fh no I v fay fra I fruo c nhu:

- Ca nh fay na y na ng qua |nha c 3 Ia n)

- a n chan na y na ng qua |3 Ia n)

- Ca chan Ia n fay fI na ng qua |3 Ia n)

d fuo ng fuo ng, co fh bu c va o fay, chan m f va f nho , hoI na ng.

3- Sau day Ia phuong pha p fu fa o ca m gIa c am ba ng ca ch no I:

- Tay fI am qua |m I fay, no I 3 Ia n)

- Chan fI am qua |m I chan, no I 3 Ia n)

- Tay, chan fI am qua |nha c 3 Ia n. d fuo ng fuo ng co fh ngam fay
chan va o nuo c no ng, hoa c ng I phoI na ng).

Chu y : Nhu ng nguo I dang chu a b nh fha n kInh hoa c dI u frI b nh ba ng
fhuc, nn ho I y kIn cu a ba c sI dI u frI, fruo c khI du ng phuong pha p na y.

162. Phuong pha p ngam-nguo I- fha -n I

a n ha y fuo ng fuo ng mnh dang n I b ng b nh frong Ia n nuo c am, fa I
m f noI f I den, khng co a nh sa ng. Chung quanh hoa n foa n Im Ia ng fru co
fIng hoI fho cu a chinh mnh. a n hoa n foa n khng dinh da nh g fo I sfress.
Taf ca ea c fho fhIf frong nguo I ba n dang o fra ng fha I fhu gIa n fI da, fInh fha n
sa ng khoa I.

ay Ia phuong pha p kich - fhich - frI - II u frong mI fruo ng he p, co n go I
Ia phuong pha p ngam - nguo I fha - n I co fa c du ng Ia m cho fIm va ph I cu a ba n
hoa f d ng cha m Ia I, ca c co ba p m m ra, mo I ca m gIa c cang fha ng v sfress bIn
ma f.

co duo c fra ng fha I do , o nhu ng noI dI u frI ba ng phuong pha p frn,
nguo I fa xay nhu ng b chu a nuo c muI, vu a cho m f nguo I na m va o. ma n
cu a nuo c, Ia m cho nguo I fa n I d da ng. Ta na m va o b nuo c, d nguo I n I va
fuo ng fuo ng nhu dang na m frn m f fam n m fha n ky .

Trong pho ng fI khng co fIng d ng, hoa c co fh co fIng nha c m nhe
cu a nhu ng ba I nha c mnh yu fhich.

M I Ia n ngam - nguo I - fha - n I nhu va y Iau qua ng m f gIo . KhI buo c ra
kho I nuo c a m, fa ca m fhay nguo I sa ng khoa I su cang fha ng v sfress gIa m ha n
hoa c bIn ma f.

Phuong pha p na y co nhI u dI u Io I:

- Nghe nha c khI ngam - nguo I - fha - n I nhu va y Ia m da u o c nhe nha ng.

- Nguo I n I frn nuo c am co fa c du ng dI u hoa ma u frong ma ch.

- Nuo c v ba p b nh va o nguo I Ia m nhu ng kho p xuong gIa m dau, nguo I
kho I nhu c mo I, ca m gIa c bu n nn v ung fhuc khng co n nu a.

Chy y : Phuong pha p na y fhich ho p cho mo I nguo I.

Nhu ng nguo I dang co ba c sI chu a b nh fhan kInh nn ho I qua y kIn ba c
sI fruo c khI du ng phuong pha p na y.

163. u ng nga I kho c!

Kho c v sung su ng baf ngo , kho c v bu n m f n I bu n v ha n...du kho c v
m f nguyn nhan fnh ca m na o fh nhu ng gIo f nuo c ma f cu ng Ia m ba n nguI dI
n I xu c ca m, gIa m cuo ng d cu a sfress. Nhu va y, raf co Io I cho su c khoe .

Nhu ng nha khoa ho c cu a fruo ng a I ho e MInnesofa da fa ch duo c 2 chaf
quan fro ng frong fha nh pha n nuo c ma f, cha f IeucIne enkephaIIn va cha f
proIacIfIn. HaI chaf na y chI co ma f khI fa kho c v ca m xu c. ca c nguyn nhan
kha c gay cha y nuo c ma f - nhu khI fa bo c ha nh, hoI ha nh Ia m cay ma f cha ng
ha n - khng co haI hoa cha f frn frong nuo c ma f. Cha f IeucIne enkephaIIn Ia
m f chaf duo c fIf ra do pha n u ng cu a na o fIf ra chaf "an u I" na y, Ia m f vI c
Ia m co Io I cho su c khoe . WIIIIam Irey m f nha hoa sInh ho c co n cho ra ng, nuo c
ma f Ia m frI dI nhu ng cha f co ha I bI fich fu o m f s dI m cu a co fh , frong
fho I gIan bI sfress.

Xem nhu va y fh Iu c na o fa ca m fhay ca n kho c fh du ng co nga I. Cu d
nuo c ma f fun fra o. Sau khI kho c, nguo I fa fhay ha h fhanh fha n hon.

a n ng fhuo ng hay ne n nhu ng ca m xu c d fo ra ng mnh Ia nguo I cu ng
ra n. Ho if kho c hon phu nu , Co Ie v fh ma m I khI co bI n c g fa c d ng fo I
fnh ca m, chinh da n ng Ia pha I d nga b nh va bI da nh quy nhaf.

164. Ta c du ng cu a fIng cuo I

Tu xua, nguo I fa da bIf nu cuo I co a nh huo ng raf ff fo I co fh . Nguo I c
Hy Ia p fIn ra ng fIng cuo I gIu m f vaI fro quan fro ng frong vI c phu c h I su c
khoe cu a nguo I b nh. Nhu ng cu c nghIn cu u nga y nay da chu ng mInh, khI
nguo I fa cuo I ma u Iuu fhng ff hon, huyf a p ha xung, su fIu hoa d da ng
va na o fIf ra chaf endorphIn co fa c du ng gIa m dau. o I va y, khng pha I chI
mun du a co f ma vI ba c sI kIa da ba o b nh nhan: "Ha y ung 2 vIn aspIrIn na y
r I nghI ra m f cau chuy n vuI d k cho fI nghe va o Iu c fham b nh nga y
maI".

gIu gn duo c su c khoe va co nhu ng fIng cuo I fhoa ma I, ba n ha y Ia m
nhu ng vI c nhu sau:

- Tuo ng fuo ng mnh dang nhn qua ng kinh m f ma y quay phIm dang
fhu hnh hoa f d ng cu a nhI u nguo I. Nhu va y, fa m ma f va suy nghI cu a mnh
v mo I vI c xa y ra, se r ng va fhoa ng hon.

- M I nga y, da nh fho I gIan d do c hoa c nghe nhu ng cau chuy n vuI cuo I.

- Khng chI cuo I mIm. Nn cuo I ra fIng cho fha f ha h.

- KhI ba n ga p m f ng chu fI m ba n ha ng co ve ma f nghIm frang hoa c
m f nguo I dang gIo haI fay In d va c m f kI n ha ng na ng, ha y fuo ng fuo ng ho
chI ma c m I m f ca I qua n Io f co fhu ren cu a phu nu .

- KhI ho p ha nh, fro chuy n, nn gIu fha I d vuI ve . I khI su ho m hInh,
ha I huo c pha va o nhu ng cau chuy n frao d I v cng vI c Ia I gIu p ba n na y ra
nhu ng y kIn sa ng suf va fha f cha f mI gIao Iuu cu ng fnh be ba n.

- Trong cng vI c bun ba n, fIng cuo I co fh gIu p ba n sInh Io I. o Ia bi
quyf cu a "nu cuo I ra fI n".

- u ng nga I cuo I m f mnh va dI n vo I chinh mnh.

- Nn nho , nguo I hay cuo I Ia nguo I sng Iau.

165. If nha n Io I ph bnh

a n co d ba f Io so khng7 Nu co Io I ph bnh na o ba n ca m fhay mnh
kho fIp fhu n I, xIn cu bnh fInh ga f no sang m f bn d mnh suy nga m fIp.

a n ha y ba f Io so v ca c Io I ph bnh nhu fh na o7 Co nhu ng Io I no I Ia f va f
du ng cha m fo I mnh nhu: anh fa be o qua , chI ay cha m r r, fIng no I oang oang
v.v...fhu c ra chI Ia nhu ng Io I pha n a nh su fha f b ngoa I khng quan fro ng nhu
nhu ng Io I du ng fo I Io ng fu fro ng cu a mnh.

Nhung, nu ba n Ia nhu ng nguo I co Io ng fu fIn o ba n fhan mnh, fIn va o
ba n chaf cu a mnh fh so m hay mu n, nhu ng Io I no I saI su fha f v ba n cu ng se
fan ra nhu bong bo ng xa pho ng fhI, cha ng co g da ng nga I.

Tuy va y, fa nha n fhay ra ng fh na o cu ng co m f frong nhu ng Io I ph bnh
kIa raf xa c da ng. Co nhu va y, fa mo I su a duo c nhuo c dI m cu a fa. Co n nhu ng
Io I kIa7 bIf mnh co ca n pha I chu y fo I nhu ng dI u do hay khng, ban ha y
fu ho I mnh:

- Io I ph bnh kIa co Iy khng nhI7 Co dI m na o xa c da ng hay khng7
- Mnh co Io I ph bnh na y vo I aI hay khng7

- Nguo I no I Io I ph bnh na y co hI u hf y nghIa va fa c du ng cu a Io I do hay
khng7 |Nu ba n fhan ho c cu ng khng co kha nang hI u hf, fh fa nn bo
ngoa I faI).

- Co pha I Io I ph bnh do da nh cho fa hay khng7 Hay Ia chI no I chung
chung ma chinh mnh Ia I gIa f mnh va vo Iay mnh7

- Io I ph bnh do co du a va o quan dI m kha c vo I quan dI m cu a mnh
khng7 |nu co fh mI n pha n u ng).

Nu ba n fhay Io I ph bnh du ng, nn can da m fIp fhu, nu ca n- fu ng
buo c nho m f. VI c Ia m do chI co Io I cho mnh.

166. Ca f du f ca c suy nghI cang fha ng

Nu da u o c ba n bI cang fha ng bo I m f suy nghI na o do , ha y fm ca ch ca f
du f suy nghI do dI. Cha ng ha n, co nguo I nha n xe f ba n v m f dI u g do Ia m
ba n dam ra ban khoan ca fIng d ng h , khng fh fa p frung fu fuo ng va o baf
cu vI c g kha c. Va y ba n pha I Ia m fh na o7 Ha y Ia m fheo may buo c sau day:

1. Tm ca ch ga f nhu ng suy nghI v vI c do sang m f bn.

2. Nha m ma f Ia I va fa p frung chu y va o haI ma f nha m.

3. m fo I ba.

4. Ku Io n: "ThI!" |N u co nhI u nguo I o chung quanh, khng fI n ku fo,
ha y nghI fo I bI n co da u "Ngung Ia I!", hoa c fuo ng fuo ng fo I m f c f de n gIao
fhng b ng ba f de n do va chu "Sfop!"

5. Nu frong o c va n co n nghI fo I vI c cu , dm fo I 5.

6. Mo ma f, fIp fu c cng vI c bnh fhuo ng.

a n co fh du ng phuong pha p na y m I khI mun qun dI m f vI c hoa c
m f hnh a nh g a m a nh ba n khIn ba n m f mo I va khng fa p frung va o cng
vI c kha c duo c.

167. Tra nh su Io Ia ng qua 5 gIaI doa n

Ha ng nga y fhuo ng co 13 frI u nguo I My co ve ma f dam chIu v Io Ia ng.
Nhu ng ba n ba o ca o cu a VI n su c kho e fam fha n cho bIf, ro ra ng su Io Ia ng
nhu va y co a nh huo ng khng ff fo I su c kho e.

Va y nguo I fa fhuo ng hay Io Ia ng v vI c g7 Thuo ng v nhu ng vI c co fh
xa y ra frong fuong IaI.

Theo nha fam Iy ho c Thomas orkovec o fruo ng da I ho c PensyIvanIa, fh
aI cu ng co IIn quan fo I nhu ng cng vI c Ia m mnh Io Ia ng, nhung nn ha n ch
chu ng frong qua ng fho I gIan nhaf dInh. gIa m bo f su Io Ia ng, fa nn fheo

5 buo c sau day:

1 If nhu ng dau hI u fruo c khI fa Io Ia ng nhu: khng fh fa p frung suy
nghI, foa f m hI ba n fay, ca m fhay nhu co va f de frn bu ng.

2. ha n m f nu a gIo m I nga y d Io fo I mo I vI c.

3. VIf ra gIay nhu ng van d mnh fhay Io Ia ng.

4. CIa I quyf hoa c d ra nhu ng bI n pha p d gIa I quyf nhu ng van d do
frong fho I gIan nu a gIo da dInh.

5. Ngoa I fho I gIan do ra, nhaf quyf khng nghI fo I nhu ng van d do nu a.
Nu, da u o c co n vuo ng ma c v nhu ng vI c do ha y fm m f vI c g Ia m d qun
chu ng dI hoa c du ng phuong pha p ca f du f su suy nghI nhu o ba I 166.

168. Khng nn qua fham cng fIc vI c

NhI u nguo I do I ho I o mnh qua nhI u, Ia m qua su c, Iu c na o cu ng v I
va ng, faf ba f, mun hoa n fha nh fha f nhI u cng vI c frong fho I gIan nga n
nhaf. Nhu ng nguo I nhu va y, kho fra nh kho I sfress. Sau day Ia ca c bI n pha p
d ha m bo f Ia m vI c, ha n ch su fham cng fIc vI c cu a mnh Ia I:

- Nga y na o khng he n aI, khng co cng vI c g ca n Ia m du ng gIo gIa c fh
khI dI Ia m, ha y d chIc d ng h deo fay o Ia I nha .

- M I Iu c chI Ia m m f vI c fhI. Thi du : khng vu a do c ba o ca o vu a nghe
dI n fhoa I.

- C no I cha m. KhI nguo I kha c dang no I, va mnh chua hI u hf y nguo I fa
dInh no I g, fh du ng nga f Io I.

- I cha m va buo c vu ng va ng. u ng nu a dI, nu a nha y.

- M I khI ga p nguo I quen nn nhn xem nguo I do Ia aI

- Ha y cha o va mIm cuo I vo I ho . Khng nn vu a dI vu a suy nghI.

- Ia I xe duo I hay du ng fc d duo c phe p.

- KhI cho dI n fhoa I, hoa c go I dI n fhoa I cho aI, c ga ng khng sf ru f.

- CIu a ca c cu c ho p pha I co fho I gIan nghI xa hoI 15 phu f cho da u o c fhu
gIa n.

- M I nga y nn da nh fho I gIan nghI ngoI va o m f Iu c nhaf dInh. Cuong
quyf khng Ia m vI c g frong fho I gIan do .

- Ha y da nh fhm fho I gIan d quan sa f chung quanh, nha n bI f nhu ng ca I
hay, ca nh de p o quanh mnh.

169 Su du ng fho I gIan

Chu ng fa khng fh ke o da I fhm, khng fh vay muo n, khng fh dem
ba n Tho I CIan. Va cu ng khng fh ngung no Ia I7 AI aI cu ng co du 24 gIo m I
nga y, 7 nga y m I fua n. Nhung co nguo I bIf su du ng fho I gIan co hI u qua hon
nguo I kha c. Mun duo c nhu va y, nn Ia m nhu fh na o7

- Ia p ba n fh ng k mo I cng vI c - a n ha y fhng k fha nh m f ba n ca c
Ioa I cng vI c: cng vI c na o ba n ca n pha I Ia m fruo c, vI c na o Ia m sau. Nhu
va y, ba n se co m f ca I nhn f ng qua f v cng vIc cua mnh va hnh dung duoc
Ia m fo I dau fh pha I quyf dInh duo c van d g.

Xp ha ng cng vI c - Nn xp ca c cng vI c fha nh Ioa I A |ca n pha I Ia m
ngay, ca ng so m ca ng ff); Ioa I |khng cap fhIf Ia m) va Ioa I C |co fh Ia m
frong fho I gIan da I da I...)

- Tra nh d cng vI c ch ng che o In nhau - Nn nho ra ng kha nang cu a
m I nguo I d u co ha n, fho I gIan cu ng va y. o I va y, pha I xa c dInh mnh chI gIa I
quyf duo c 'vI c g frong nga y.

- Phan bI f nhu ng vI c va f ha ng nga y va cng vI c sInh Io I: VI c va f ha ng
nga y nhu: go I - nghe dI n fhoa I; sa p xp s sa ch, gIay fo . Nhu ng vI c na y co fh
Ia m do dang cu ng duo c. Cng vI c IIn quan fo I sa n xuaf, sInh Io I co mu c dich,
pha I gIa I quyf du f khoa f fu ng buo c m f. Nu co fh , nn

Ia m nhI u cng vI c sInh Io I hon Ia ca c vI c va f.

- Suy nghI v fho I gIan frI qua m f ca ch v ich frong nga y. o Ia fho I
gIan ng I fa n ga u hoa c dI Ia ca go I dI n fhoa I hoa c he n ho ga p go khng ca n
fhIf. Pha I ru f nga n fho I gIan na y Ia I.

- Khng fh bI quay ra y - Nn co fha I d d mo I nguo I bIf fho I gIo na o
mnh ra nh r I va o Iu c na o mnh khng mun bI quay ra y. Nhung Iu c do , ha y
do ng cu a pho ng Ia m vI c Ia I va d nguo I kha c fra Io I dI n fhoa I fhay mnh.

- Ta n du ng fho I gIan mnh fhay sa ng suf frong nga y. Trong m f nga y, co
fho I gIan mnh ca m fhay nguo I khoan khoa I nhaf. Nn II f k ca c cng vI c
quan fro ng d gIa I quyf va o fho I gIan do .

- u ng qua ca u foa n - Nn Ia m hf su c mnh nhung cu ng nn nho ra ng
khng co vI c g hoa n foa n khng co fhI u so f. N u bo qua nhI u cng su c d
mong mun co fh Ia m m f vI c g do cho ro fha f hoa n chInh, se maf cng foI
va Ia ng phi fho I gIo .

- Tra nh Iuo ng Iu , khng du f khoa f - Nu ba n fhay Iuo ng Iu chua fIn vI c
mnh Ia m, II u co kf qua hay khng, ha y ho I mnh: "Sao khng su du ng fho I
gIan na y d Ia m vI c kha c co Io I hon7"

170. Cho Ia m vI c IIn mIn

Co nguo I Ia m vI c IIn mIn suf nga y. Ia m nhu va y, kho fra nh kho I bI
sfress. Vo I nhu ng nguo I na y, co fho I gIan nghI va ra ngoa I fro I Ia ra f ca n fhI f.
Ia m IIn mIn nhu va y, co fh :

- Thu duo c if kf qua .

- Io Ia vo I gIa dnh va nguo I chung quanh.

Khng phan bI f duo c vI c g quan fro ng, vI c na o khng ca n fhIf.

Thuo ng khI co m f va n d g ba f fhuo ng xa y ra, nguo I Ia m vI c kI u
khng ngoI nghI Ia nguo I ca m nha n fhay cha m nhaf. V Ia m vI c nhu va y, da u
o c dam ra "mu ma m" r I.

- Ha y ho I vo |ch ng) hoa c nguo I ba n fhan cu a ba n d bIf ba n co fhu c
Ioa I nguo I nhu va y khng7 Nu cau fra Io I 'co ", fh sau day Ia m f va I 'mn
fhuc" ma ba n co fh du ng:

- CIa m s gIo ba n fhuo ng Ia m vI c m I nga y xung. Ha y fuo ng fuo ng nga y
fhuo ng Ia nga y Ia m vI c cuI fua n. Thay m f vI c quan fro ng Ioa I A ba ng Ioa I
frong chuong fr nhu Ia m vI c frong nga y.

- ChI va o chuong frnh Ia m vI c frong nga y ca fho I gIan nghI gIa I Iao va
coI nhu day cu ng Ia m f cng vI c.

- u ng fho I gIan cho vI c va n d ng fhan fh : fa p fh du c, dI b hoa c fham
gIa nhu ng fro choI khng ca n suy nghI.

- Trong bu a an, khng no I chuy n v cng vI c.

- Trong nhu ng fhoI gIan nghI, cho n nhu ng hoa f d ng fra I nguo c vo I cng
vI c ba n gIay fh nga y nghI nn dI ca m fra I, da p xe ngoa I fro I, dI fham nguo I
fhan. Cng vI c nga y fhuo ng do I ho I ba n pha I finh foa n, suy nghI fh nga y
nghI, ba n co fh khau hoa c dan v.v.... '

Nn cho n hoa f d ng vuI choI co ca gIa dnh fham gIa.

- KhI khng Ia m vI c, du ng ca m nghI nhu mnh dang co f I.

171. Ia m g khI bI nghe n gIao fhng7

Xe bI fa c nI duI nhau frn duo ng. Tho I fIf Ia I xau.

Tua n fruo c, ba n da dI Ia m cha m fo I 3 Ia n. o I va y, ng I frn xe ma Io ng
nhu nu a df.

fra nh va o hoa n ca nh nhu va y, ba n nn Ia m g7

- Truo c khI dI Ia m, nn nghe fhng ba o cu a da I pha f fhanh d bIf hI n
dang co hI n fuo ng fa c nghe n gIao fhng o nhu ng qua ng duo ng na o7

- KhI dI, ca ng fra nh duo c nhu ng duo ng Io n, nhung dng, ca ng ff.

- I Ia m so m hon 10 -15 phu f d pho ng fho I gIan bI ke f xe.

- Xem ba n d d nho nhu ng duo ng nho , phu frn duo ng mnh co fh du ng,
khI duo ng chinh bI fa c nghe n.

Nu da pho ng xa, nhung ba n va n khng fhoa f kho I bI ke f xe, du ng v
chuy n do ma Ia m fha n kInh cu a mnh bI cang fha ng, v ich. Sau day Ia va I Io I
khuyn:

- u ng nghI fo I ca I ba nh xe dang du ng Im.

- Hif m f va I hoI fho cha m va sau.

- u ng oa n fra ch nhu ng dI u g ma khng fh fhay d I duo c Thi du : fa I
nguo I Ia I xe f I, fa I s mnh den...

- Ha y chu y nghe nhu ng Io I rao va f frn radIo d qun hoa n ca nh hI n
hu u.

- Nghe bang nha c vuI, fruy n k hoa c nhu ng ba I ho c v finh fu chu .

- Iay gIay bu f ra ghI Ia I ca c du dInh mnh mun fhu c hI n frong nga y,
danh sa ch ca c fhu d mnh ca n mua v.v...

Nhu ng bI n pha p frn, khng nhu ng Ia m ba n do maf fho I gIo v ich ma
co n Ia m ba n phan chan fnh fha n Iu c xe fIp fu c cha y, khI duo ng da hf fa c
nghe n.

172. CIu bnh fInh Iu c co bIn c

Theo fa I II u cu a VI n NghIn Cu u Tam Tha n, fh frong vo ng 6 fha ng, co
fo I 30 frI u nguo I dan My pha I dI pho vo I m f bIn c na o do frong do I nhu:
maf vI c, nguo I fhan qua do I, m dau, faI na n, ga p ra c rI v fnh ca m...

Su dau bu n gay ra bo I ca c bIn c do Ia I co n duo c nhan In gap b I fuy
fheo fnh ca m va pha n u ng cu a m I nguo I, da n dn fra ng fha I sfress nhu Ia
m f dInh m nh. Tha f ra, chu ng fa co fh du ng m f s bI n pha p d Ia m gIa m
bo f a nh huo ng cu a ca c bIn c do dI vo I fInh fha n va su c khoe cu a chu ng fa,
nhu:

NghI fo I fuong IaI Ia chinh. "Sau con mua, fro I Ia I na ng", khI nguo I fa
nhn su vI c vo I con ma f Ia c quan, fh nhu ng dI u khng may xa y ra cu ng se
bo f fa c du ng dI.

- A p du ng ca c phuong pha p fhu gIa n co fh da bIf o pha n da u o chuong
na y.

- Nn nha n dInh su vI c xa y ra m f ca ch kha ch quan.

Tra nh quan fro ng hoa , Ia m fo chuy n In. Trong khI k Ia I khng nn
du ng ca ch no I nhu: "Iun Iun bI...", "khng bao gIo fha y nhu fh ", "fha f khng
fh chIu du ng n I..."

- CIa I quyf su vI c fu fu , fu ng buo c. Khng do I ho I mnh pha I Ia m fh
na o d fhoa f duo c ngay ra kho I fnh hnh mo I xa y ra.

- Khng nn ha fhap mnh fruo c kho khan, nhung Ia I nn bIf nha n su
gIu p do cu a mo I nguo I. Tnh yu, fnh ba n, su gIu p do cu a xa h I d u Ia nhu ng
ngu n fIp su c ra f quy cho ba n fha ng duo c sfress frong Iu c na y.

- Ha y nho ra ng, khng pha I chI co m f mnh ba n ga p hoa n ca nh nhu va y.
NhI u nguo I kha c da fra I qua hoa n ca nh nhu fh nn ho co nhI u kInh nghI m
d gIu p ba n vuo f qua.

173 KI m ch su no ng gIa n

Khng pha I chI co ca c ng chu , gIa m dc, ca c nguo I du ng da u co quan, fa p
fh mo I hay ca u ga f. Taf ca nhu ng nguo I Iao d ng, fu anh fho xay du ng, nguo I
ng I o ba n gIay, ba n I fro cho fo I may vI van ngh sI cu ng d u nhu fh ca .

No I chung, nhu ng aI no ng Io ng mun hoa n faf cng frnh cu a mnh, hoa c
co Iu c ca m fhay qua m f mo I v cng vI c d u fro fha nh kho finh kho nf, hay
no ng gIa n.

Tha f ra, su bu c fu c khng pha I fu frn fro I roI xung. No da am I frong
Io ng fa m f fho I gIan da I, duo c nuI duo ng bo I nhu ng am u c fu fhng cng vI c
bI fha f ba I nhu ng hy vo ng bI Iu I fa n, nhu nhu ng ngo n Iu a nho cho co co h I Ia
bu ng In. o I va y, no cu ng co nhu ng frI u chu ng nhu:

- Cha n na n

- Ca m fha y m f mo I

- Maf fu fIn

- Ia m vI c khng co hI u qua .

- Khng co Io ng nhI f fnh, fho O vo I mo I vI c.
M I nguo I fh hI n su maf fu chu cu a mnh m f ca ch: co nguo I fh ne f
ma f na ng ra nhu ke co f I, co nguo I Ia I cau co , ga f go ng, Ia m vI c ma nh fay,
na ng chan. Ho fhuo ng ' khng nha n nhu ng saI Ia m v phia mnh ma hay d I I
va fra ch mo c nguo I kha c. Nhu ng vI c na y fhuo ng cha ng co ich g ma chI Ia con
gIo gIu p cho su gIa n du cu a ho d bu ng In ma fhI.

kI m ch duo c su no ng na y nn:

- y fo I nhu ng fra ng fha I cu a co fh nhu: ma f ngu , da y bu ng va nhu ng
hI n fuo ng ba f fhuo ng kha c.

- Tu va n xem mnh ham mu n dI u g frong ngh nghI p cu ng nhu frong
cu c sng. II u nhu ng dI u mnh mong uo c co fhu c f hay khng7 N u khng,
nn fhay d I hoa c ha fhap mu c fIu xung fo I mu c mnh co fh da f fo I.

- Nn fa ch ca nhan cu a mnh ra kho I cng vI c.

- I khI, nn nha n mnh Ia nguo I fra I finh. ChI m f vI c nho cu ng mun
Ia m fha nh fo chuy n.

- CIa m bo f fho I gIan Ia m vI c hoa c Ia m if vI c dI d mnh co fh fhay fhoa I
ma I frong cng vI c. u ng d cng vI c bIn mnh fha nh n I .

- Ho c ca c phuong pha p fhu gIa n fInh fha n va fh xa c d fra nh sfress. Su
fhu gIa n gIu p fa hoa f d ng duo c d da ng va nhanh cho ng.

- Nu fham gIa fa p Iuy n d va n d ng co fh , nhung chu y nu ngh
nghI p mnh da mang finh cha f franh dua fh frong nhu ng mn fa p Iuy n
khng nn co finh an fhua nu a. Trong fruo ng ho p nhu va y, chI fa p dI b Ia ff
nhaf.

174. TInh fha n Ia c quan

In fhua fha nh duo c, bIn ru I fha nh may, fu nhu : "Thaf ba I Ia me fha nh
cng", day Ia bi quyf cu a nhu ng nguo I bI f du ng fInh fha n Ia c quan cu a mnh
d vuon In cao hon m I khI ga p kho khan. Ho coI nhu ng vap va p frong cng
vI c Ia nhu ng ba I ho c d Iuy n cho mnh co fhm kInh nghI m.

Mun co kha nang nhu va y, chu ng fa nn:

- Khng coI buo c dI Iu I Ia I Ia m f fhaf ba I

- CoI su vI c khng may Ia m f dIp d fhu fha ch vo I chinh mnh

- Iun da f cau ho I: "Qua vI c na y mnh co fh Ia m g f f hon7" fhay v cau
ho I: "VI c na y co fh da n fo I nhu ng dI u g khng hay7"

- CoI buo c kho khan Ia dIp nghI ngoI, duo ng su c fruo c khI va o fra n gIao
franh mo I.
- Iun chu d ng fa n cng. Trong fra n dua fa I, n u fa khng fh dI u
khI n duo c dI phuong fh cu ng dI u khI n duo c chinh mnh. CIu chu d ng Ia
na m duo c pha n fha ng.

- Khng khuaf phu c nguo I kha c va ca chinh ba n fhan mnh..

- Nn da f ra nhu ng mu c fIu r ng ra I. Khng chI nhn va o nhu ng vI c
duo c, fhua frong pha m vI m f nga y.

175. Ngan cha n su cang fha ng frong gIa dnh

Nguyn nhan cu a sfress, nhI u khI ba f da u ngay fa I gIa dnh. Cha ng aI co
fh Ia m duo c vI c g cho ff, nu frong gIa dnh Iun co su d I fhay, fan vo fhay
v noI do ng d cu a "b fham muu' d u ng pho vo I mo I vI c frong do I.

NhI u nha fam Iy va xa h I cho ra ng gIa dnh Ia m f don vI co kha nang
gIu p cho nhu ng nguo I cu ng chung sng, vuo f qua d da ng duo c nhu ng Iu c kho
khan nhu khI maf vI c m dau...

Sau day Ia m f s y kIn d Ioa I sfress kho I khng khi gIa dnh, ma m I
fha nh vIn cu a gIa dnh ca n bIf:

Ta o dI u kI n d mo I nguo I frong gIa dnh co dIp no I chuy n vo I nhau
fhuo ng xuyn va gn gIu su doa n kf cu ng fnh ca m gIu a ca c fha nh vIn cu a gIa
dnh.

- Nn gIu nhu ng fho I quen, fu c I va ca c cu c ho p ma f cu a gIa dnh. Trong
nhu ng cu c ga p go na y, nn d ra nhu ng cng vI c chung, nhu ng du kIn cho
fuong IaI. Nn fra nh vI c fra ch mo c Ia n nhau, da nh fho I gIan gIa I quyf nhu ng
van d mau fhua n m f ca ch n hoa . M I nguo I ca n nho IIch ho p ma f cu a gIa
dnh frong nam d fo I do ng go p nhu ng y kIn cu a mnh cho gIa dnh va ho
ha ng.

- Nn chu y nghe y kIn cu a nguo I kha c va na m duo c du Iua n, nhu ng
fIng x xa o v nhu ng mI baf d ng cu a ca c con, cha u d cu ng ba n ba c, gIa I
quy f.

- n dInh nhu ng nga y ho p ma f chung du a va o nhu ng nga y ky nI m hoa c
sInh nha f cu a nhu ng nguo I fhan.

- Nn suy nghI d hI u fha f sau v gIa frI cu a su doa n kf.

- Co p y cho ca c fha nh vIn m I khI ca n co su fhay d I quan fro ng nhu khI
ma f vI c Ia m, ca n fhay d I ch Ia m hoa c vI c Ia m kha c. An u I ca c fha nh vIn
khI ga p bI n c .

- Pha I fIn va o kha nang va chu y fo I quy n Io I cu a fu ng fha nh vIn, khng
nn so sa nh va phan bI f dI xu gIu a nam va nu : con fraI va con ga I, anh em
fraI va chI em ga I v v... M I fha nh vIn,du nho fu I cu ng d u duo c fu do va co
quy n quyf dInh frong m f pha m vI na o do .

- Ioa I bo nhu ng fu fuo ng ganh fI, ghen ghe f, gay hI m khich.

- Khng nn chI chu fro ng fo I nhu ng fha nh vIn co dIa vI va nhI u fI n
cu a.

176. Tra nh sfress cho Io p fre

Nn nho ca c cha u nho cu ng Ia fha nh vIn cu a gIa dnh,ca c cha u ca n k vo I
fu I fruo ng fha nh fhuo ng co nhI u fha c ma c, ban khoan vo I nhu ng vI c xa y ra
frong gIa dnh, ngoa I xa h I. o I va y, ca c cha u raf ca n su du da f va gIu p do
cu a nguo I Io n. Nn:

- Co co h I yn fInh, va ng ve d fro chuy n, fm hI u v nhu ng dI u g ca c
cha u fha c ma c, ban khoan. Nn cho n nhu ng ma u chuy n don gIa n, d hI u, co
y nghIa d gIa I fhich nhu ng ban khoan cu a chu ng.

- Ho I ca c cha u v ca c frI u chu ng cu a sfress ma ca c cha u co fh co nhu:
foa f m h I fay, ca m fhay bu ng na ng n .

- Huo ng da n cho ca c cha u ca c phuong pha p Ia m gIa m sfress nhu:

' Tho cha m va sau, Iu c fho ra, fuo ng fuo ng nhu mnh fru f hf su Io Ia ng,
phI n mu n va o nhu ng Iu ng hoI mnh pha va o khng khi.

' Hnh dung fo I nhu ng ca nh da m a m cu a gIa dnh nhu, nghI fo I Iu c dang
na m fhoa I ma I frn gIuo ng ngu , dang n du a ngoa I san, dang ng I coI fI vI vo I
ca nha , dang ng I go n frong Io ng b v.v...

- Khuyn khich ca c cha u fa p fho sau va kha c va o fri o c nhu ng ca nh da m
am cu a gIa dnh d sau na y fu a va o ca c hnh a nh do ma vuo f qua nhu ng ca m
xu c Io Ia ng, so ha I, bu n ra u m I khI ga p kho kha n, fra c fro .

Chuong 7

IIN Q!AN CI! A CA M X! C IIN Q!AN VA S! C KHO

M f nguo I bI ca m Ia nh, vIm kho p hay dau fIm se fu d ng fm fo I noI cu u
chu a, sa n sa ng k b nh d mo I nguo I gIu p do mnh va nu ca n, xIn phe p d
nghI vI c d dI u frI.

Nhung khI co m f n I dau v fnh ca m, ho khng xu su nhu va y. Khng
pha I aI cu ng nghe duo c ho fam su , duo c ho nho gIu p do va du can b nh co a nh
huo ng nhI u fo I su c khoe va kha nang Ia m vI c, khng aI xIn nghI vI c v m f
chuy n fnh ca m rIng fu.

Ca c nha khoa ho c nghIn cu u v con nguo I d u cng nha n co mI IIn h
raf ma f fhIf gIu a fam Iy va sInh Iy . S da n ng bI m dau va sa su f fInh fha n,
fhuo ng o Iu a fu I fu 50 fro In. S nguo I don d c hoa c co ra c rI v fnh ca m bI
chf, gap dI s nguo I co gIa dnh ha nh phu c. M f nam sau khI ch ng chf, 60%
ca c ba go a ba f da u co m f gIaI doa n m dau, suy nhuo c. S da n ng d c fhan o
My bI chf so m fruo c fu I,ngang vo I s da n ng chf v nghI n fhuc Ia .

Trong chuong frnh na y, chu ng fa se d ca p fo I nhu ng va n d co IIn quan
fo I fnh ca m, nhu gIa n ho n, ghen fung, bI a m a nh v f I I I, cha n na n
v.v...Chu ng fa cu ng dI fm nhu ng phuong fhuc d chu a nhu ng can b nh fInh
fha n do nhu am nha c, khi ha u va su nang nIu chI u chu ng Ia n nhau.

Ie dI nhIn, nhu ng can b nh fInh fha n d u co fh fro fha nh nhu ng can
b nh sInh Iy va kha nang chu a fr cu a nhu ng mn fhuc fam Iy nhI u khI, co n
hI u nghI m hon nhu ng duo c pha m raf nhI u.

177 Cho qua con phI n mu n

Tho da I, ho n r I, ca u nha u, Ia he f, ne m d du ng...d u Ia su bI u hI n
nhI u ve cu a Io ng phI n mu n gIu Iau frong nguo I co fh chuy n fha nh m f s
b nh nhu dau da u, pha f ban, dau da da y hoa c bI huyf a p cao.

Nu ba n ga p nhu ng vI c khng vu a y , nn a p du ng nhu ng bI n pha p sau
d Ia m nhe bo f con phI n:

- KhI ca m fhay Io ng mnh ba f da u co ca m xu c khng vuI ha y dm fu m f
fo I muo I va fho ba, bn hoI cha m va fha f sau.

- N u co n fha y su ho n d I frong nguo I mu n b c In, ba n ha y dI da o ma y
vo ng cho fo I khI con bu n Ia ng xung.

- u ng ca u nha u, fra ch mo c. Nu co aI no I dI u g ma ba n fhay khng
d ng y , nn bnh fInh ba n Iua n, go p y kIn.
- Nn fu fm ca ch Ia m cho mnh vuI. N u ba n o frn m f chuy n xe dang
bI ke f v fa c nghe n gIao fhng, ha y fu nhu : mnh khng fh ca m g hon duo c.

o p co I hoa c hI fhu c fa I x se va n nhu fh fhI; ma Ia I fhm bu c mnh.
Nn d fho I gIan do d nghe nha c, hoa c coI m f chuy n vuI.

178 Ch ngu su ghen fung

KhI co m f ba n d ng nghI p duo c cap frn xp da f ng I va o ca I gh ma
ba n dang hy vo ng, hoa c co nguo I bng du a cho f nha vo I nguo I mnh yu, ma
ba n fhay hoI fu c,fh do cu ng Ia chuy n fhuo ng fhI. Nhung nu v fh ma ba n
kh so v ghen fung, dn n I nguo I ga y nhom dI fh fha f Ia dI u khng nn.

Io ng ghen fung fhuo ng n I In khI fhay m f nguo I kha c hon mnh hoa c
so nguo I fa chIm maf va f g hay nguo I na o ma mnh cu ng dang ua fhich. Su
ghen fung co n sInh ra fu Io ng ngo vu c.

ch ngu hoa c gIa m bo f su ghen fung, nn:

- Cng nha n Ia mnh dang ghen. Tu bIf dI u na y cu ng gIu p ba n fhm
fInh fa o d u ng pho dI vo I chinh mnh.

- KhI fhay nguo I kha c fha nh cng, nn mu ng cho nguo I fa va Iay do Ia m
guong d c ga ng hoa n fha nh ff cng vI c cu a mnh.

- Iun gIu gn ba n chaf ff de p cu a mnh.

Nn nho su ghen fung co fh Ia m cham du f fnh be ba n hay su yu
fhuong mo I cho m no . Nu ba n fhay frong Io ng mnh co nhu ng fu fuo ng nghI
ngo nguo I mnh yu |ch ng va vo ), nn nghI fo I nhu ng vI c g co fh Ia m fri o c
mnh huo ng v nhu ng cng vI c kha c: fhi du du kIn su a Ia I can h mnh o .
Khng nn maf fho I gIan d va n ho I nguo I mnh nghI ngo v chuy n do .

179 xoa bo ma c ca m

I I Ia ca m fuo ng v vI c mnh da Ia m fheo va y mun cu a mnh so vo I vI c
da ng Ie mnh pha I Ia m fheo y kIn cu a nguo I kha c. NhI u nguo I co ma c ca m vo I
vI c Ia m cu a mnh Iun ca m fuo ng fhay mnh saI va co I I d xoa bo ma c ca m
do :

- Khng nn Iu c na o cu ng Ia m fheo y nguo I kha c. Pha I fu fIn, bIf ro kha
nang cu a mnh, mu c dich vI c Ia m cu a mnh.

- Khng nn Iu c na o cu ng fo ra IIch fhI p va dI m da m.

Nu dI khI ba n fo ra no ng na y, ca u ga f fh cu ng Ia chuy n bnh fhuo ng
khng ca n fhIf pha I hI ha n v vI c do .

- Khng nn ma f fho I gIan d k f f I nhu ng vI c mnh Ia m. N u ba n cho
Ia nhu ng vI c do saI, fh nn ru f kInh nghI m d Ia n sau kho I ma c pha I va suy
nghI ca ch su a saI nhu fh na o cho f f.

- Nn ha I Io ng vo I nhu ng pha n vI c mnh da hoa n fha nh ff hon Ia cu fu
ray ru f vo I nhu ng pha n mnh chua hoa n fha nh duo c.

180 Ca f du f su suy su p fInh fha n

Nhu ng su fhay d I frong cu c do I nhu Iy dI, co nguo I fhan bI chf, maf
vI c Ia m...co fh Ia m fInh fha n chu ng fa bI suy su p. Nhaf Ia nhu ng vI c do co n
co fh a nh huo ngfo I fu I fI n va Ia m chu ng fa Io nghI va dau m nu a. Nhung dI
khI, su suy su p fInh fha n hnh nhu cha ng co nguyn nhan g ro r f ca . Va y ma
chu ng fa va n ca m fhay:

- Ca m fuo ng bu n bu c, frng r ng ke o da I.

- Ca m fuo ng don d c, fhaf vo ng, f I I I hI ha n.

- Khng fhIf fha vo I cng vI c k ca hoa f d ng fnh du c.

- Ngu khng yn gIac, fra n fro c.

- Ca m fhay mnh khng co su nhI f fnh.

- Kho fa p frung fu fuo ng va khng mun quyf dInh dI u g ca .

- Co ca c frI u chu ng b nh nhu: dau da u, rI Ioa n fIu hoa khng fhuc na o
chu a kho I.

ca f du f hI n fuo ng na y, nn du ng ca c bI n pha p sau:

- Thay fh frong da u nhu ng y nghI bI quan ba ng ca c y nghI Ia c quan.

- Quan h vo I nhu ng nguo I Ia c quan, dang say sua vo I cu c sng, vo I cng
vI c. Ho se gIu p ba n phan kho I In.

- Khng chI nghI fo I mnh. Nn Ia m m f vI c g do d gIu p do nguo I kha c.

- Tham gIa fa p Iuy n fh du c ha ng nga y hoa c if nhaf fh cu ng da f cho dI
da o. Kha hon fh da p xe, choI qua n vo f dI sa m d .

- Ia m m f vI c g do kha c vo I nga y fhuo ng nhu dI fo I m f noI mnh chua
fu ng fo I hoa c dI an o m f ha ng an mo I.

- u kIn Ia m m f cng vI c g do , khng ca n kho ma chI ca n vuI.

Nu ca m fuo ng cha n na n, suy su p fInh fha n ke o da I da fo I 3 fua n, nn dI
kha m ba c sI d bI f mnh co b nh g khng, hoa c k cho ba c sI nghe ca c Ioa I
fhuc ba n da du ng hay dang du ng d xem co pha I Ia pha n u ng fhuc hay
khng.

181 kho I fhaf vo ng sau nhu ng nga y I , ff

- Sau nhu ng nga y nghI I , ff, k ca nga y CIa ng sInh co nhI u nguo I
khng fhay vuI ma chI ca m fhay fhaf vo ng va fhm bu n. Ta I sao va y7 Co fh
v ca c Iy do sau:

- Khng ga p duo c du nguo I fhan. Co nguo I o xa khng v duo c gIa dnh.

- Nho fo I nguo I fhan da qua do I.

- ThIu fI n ba c.

- Qua m f mo I v nhu ng cng vI c va nghI I frong nga y nghI.

- Mong do I nhI u dI u cao quy o nhu ng nga y nghI I .

sau nga y nghI I ff khng co ca m fuo ng vo m ng, cha n na n, ca c ba n
nn a p du ng ca c bI n pha p sau:

- Chua n bI fruo c ca c cng vI c d dn nga y nghI, khng bI qua ba n r n.

- u kI n vI f fhI p mo I hoa c Ia m ba nh ke o da c bI f cho nhu ng aI frong s
nguo I fhan fu fruo c.

- Khng nn ung ruo u v chinh ruo u se gay cho ba n ca m fuo ng cha n
nga n, bI quan frong nga y hm sau.

- Khng nn da f yu ca u cao qua vo I nhu ng nga y nghI nhu: ke o ba nh pha I
da y du , vI c frang hoa ng nha cu a pha I fha f de p, mo I nguo I du ma f khng fhI u
aI v.v...

- Khng chI fIf qua kha nang.

- Nu fhay vI c f chu c fheo fh I , n np cu co finh chaf go bo qua fh
nn bo , d fheo fh I mo I.

- Nu ba n mun duo c fu fhoa I ma I m f mnh frong dIp nghI fh du ng do I
co nguo I mo I mnh fham du cu c vuI o noI na o, va cu ng du ng mo I hoa c he n aI.

182 Tra nh con bu n mu a dng

Tha ng 11, cu ng vo I su fro Ia I cu a mu a dng, nhI u nguo I fhay Io ng na ng u
sa u. Ca m fuo ng do , ke o da I su f mu a va chI fan dI khI mu a xuan fo I. Ca c nha
khoa ho c go I hI n fuo ng na y Ia su rI Ioa n fInh fha n fheo mu a.

A nh sa ng va nhI f d co a nh huo ng sau sa c fo I hI n fuo ng bu n vuI.
Nhu ng fIa sa ng ma f fro I kich fhich na o fI f ra nhu ng hoa cha f Ia m fang cuo ng
su nang d ng cu a co fh . Co chu ng 5% s nguo I frong nhan Ioa I ca m fhay bu n
ra u khI fho I gIan co a nh sa ng cu a m f nga y nga n Ia I. Chu ng fa co fh du ng
a nh sa ng de n huy nh quang, fhay fh a nh sa ng ma f fro I d chu a frI chu ng u
sa u cu a mu a dng.

Nu frong mu a dng, fu nhIn ba n fhay bu n - m f n I bu n vo co , nn:

- Ra ngoa I fro I ca ng nhI u ca ng ff, bu I sa ng ff hon bu I chI u.

- Chu ng na o ngoa I fro I co n sa ng, ha y mo r ng ca c fam ma n che cu a.

- Nhu ng nga y nhI u may fro I u a m, nn ba f de n frong nha .

u ng ng I mo m ng m f mnh. Ha y fo I fham ba n be , dI fo I nha ba o fa ng,
dI xem frI n Ia m v.v...

- a n co fh dI nghI va o mu a dng fhay cho dI nghI va o mu a he .

183. Ca ch chng do n I dau bu n

Sau nhu ng su vI c khng vuI nhu: ca I chf cu a m f nguo I fhan, Iy dI, fhaf
nghI p, m dau... n I dau bu n fhuo ng daI da ng. Co Iu c nguo I fa fuo ng qun
duo c no dI, nhung r I n I dau Ia I fro Ia I vo I du ca c gIaI doa n mo I da u nhu m f
con b nh d f xuaf r I fro fha nh m f n I dau am I fha m kin. Chu ng fa mun fu
chI fhu c fra ng nhung khng duo c, va da nh pha I chap nha n day Ia su fha f.

ch ng do duo c pha n na o n I dau bu n na y, ba n co fh fheo m f s bI n
pha p nhu sau:

- Khng che dau nhu ng ca m xu c cu a mnh va cu ng khng nga I ngu ng fh
I nhu ng ca m xu c do .

- a n be va nhu ng nguo I frong gIa dnh Ia nhu ng nguo I sa n sa ng fhng
ca m va chIa xe n I dau vo I mnh.

- VIf nha f ky v su vI c cu ng Ia m nguI dI pha n na o n I dau bu n. Nn
vIf fheo chI u huo ng mong do I co nhu ng nga y sa p fo I fuoI sa ng hon.

- Khng nn du ng ruo u va fhu c an d qun sa u.

- Nn gIu vI c an ung co dI u d , fhm chaf b duo ng.

- Chu y nghI ngoI duo ng su c va fa p Iuy n nhe nha ng d gIu gn su c khoe
frong fho I gIan na y.

- Tra nh o m f mnh frong ca c dIp nghI I hay sInh nha f.

- Trong khI frong Io ng chua h f dau bu n fh fInh fha n mnh cu ng chua
duo c mInh ma n. o I va y, khng nn quyf dInh nhu ng vI c quan fro ng frong
fho I gIan na y.

- Cng vI c Ia m an frong fho I gIan na y fhuo ng khng frI cha y. Co fh
pha I chap nha n m f buo c fhu f Iu I.

- N u ca m fha y mnh qua m f mo I, khng da m nhI m duo c cng vI c, ca n
pha I nho nguo I gIu p do hoa c fa m fhay d gIa I quyf ca c cng vI c.

184 Tm hI u v su a m a nh

Truo c khI bI nh rang hay Iu c Ia I xe khI fro I mua fo, sam cho p du ng du ng,
fa fhay co ca m fuo ng nhu h I co n nho , khI fa pha I o nha m f mnh. Ca m fuo ng
so ha I chI xa y ra frong m f fho I gIan nga n r I hf. Nhung nhI u nguo I co
nhu ng ca m gIa c so co finh chaf pha n u ng co fh , ke o da I ca do I, vu a fa c d ng
vo I fInh fha n, vu a fa c d ng fo I sInh Iy Ia m fIm da p ma nh, foa f m hI, o I mu a,
nghe n fho va nhI u khI Ia m na n nhan ngaf xIu: Su so ha I da fha nh m f n I a m
a nh fhuo ng xuyn fru c sa n o frong nguo I, nhu:

So nhn xung sau |co nguo I khng fh Ia I xe frn nhu ng duo ng nu I o
phia ca nh vu c).

- So nhn va o khoa ng khng r ng ra I;

- So me o, so chu f;

- So ma u;

- So dm f I.

ay Ia nhu ng ca m xu c co IIn quan fo I van d fam Iy cu a m I nguo I. a ng
su Iuy n fa p va vI c chu a frI bo I ca c chuyn gIa fam Iy , 80% nhu ng nguo I bI
chu ng b nh nhu frn co fh kho I.

185 Ta c d ng cu a am nha c fo I con nguo I

AI cu ng ca m fha y fI ng so ng bI n r ra o co fa c d ng fo I fha n kInh nhu II u
fhuc an fha n. NhI u ng ba c sI nh rang va n nha c nhe o pho ng do I d b nh
nhan bo f Io au.

NhI u noI frong b nh vI n, nguo I fa du ng bang ca f se f co fIng chIm ho f.
Trong gIan ha ng r ng Io n cu a ca c sIu fhI, nhu ng dI u nha c nhI u khI Ia m
kha ch qun fho I gIan, khng mun v . Nhu ng dI u nha c m, cha m co fh Ia m
fIm da p cha m Ia I va gIa m huyf a p fra I vo I fa c du ng cu a nhu ng dI u nha c d n
da p, nhanh va va n fo.

a n co fh Ia m am nha c fa c d ng va o ba n nhu sau:

- Mu n fhu gIa n, ba n nn cho n nhu ng fa c pha m na o co if cao fra o nhu
"Khu c nha c cho da n day gam SoI fruo ng" cu a a ch; "oa n nha c du I nhau gam
Re " cu a PacheIbeI; 'Concerfo gam Re cho CeIIo" cu a Haydn; "a nh frang" cu a
ebussy v.v...

- I u nha c nhanh, cao co fh ke o ba n fhoa f kho I fra ng fha I u bu n, ra u
rI.

- I u nha c m co fc d gIng nhIp da p cu a fra I fIm Ia m cho ca c cha u nho
fhI kho c.

- kich fhich nguo I Iao d ng Ia m vI c co kf qua , nn du ng nhu ng dI u
nha c don gIa n, nhu ng ba I ha f ph fhng.

Cu ng nn fhay fIf fau va Ioa I nha c fheo fho I gIan: bu I sa ng nn du ng
nhu ng ba I nha c vuI, fruo c gIo an frua, nhu ng dI u gIa f, kich fhich va o bu I
chI u, nhu ng dI u nha c m.

186. NuI fhu va f co Io I g7

AI khng mun cuo I vuI khI nhn Iu cho con hoa c haI con me o vo n nhau7
NhI u nguo I My coI cho , me o nuI frong nha nhu nhu ng nguo I ba n co fh chIa
xe fnh ca m vo I nhu ng nguo I Iu c vuI, bu n, hay c don, bo I v:

- Chu ng Ia m cho chu ng fa co fha I d nang nIu, san so c.

- Chu ng co ve fIn fuo ng va o su cham so c cu a chu ng fa.

- Chu ng nha n nhu ng fnh ca m cu a chu ng fa khng ca n da n do, suy nghI.

- Chu ng Ia m cho nhu ng nguo I sng c don, ca m fhay yn fam Ia ngu n an
u I cu a nhu ng nguo I gIa . Ngoa I cho va me o, nhu ng hoa f d ng boI I I fung fang
cu a ca c con ca ca nh co fh Ia m nguo I fa fa m qun n I Io, bu n va gIa m huyf
a p cho nhu ng nguo I bI b nh.

NhI u gIa dnh ca m fhay ga n bo vo I nhau hon, khng khi gIa dnh am
cu ng hon v su co ma f cu a m f con cho .

187. AI d ma c b nh ung fhu

HI n nay, ung fhu va n Ia m f frong nhu ng Ioa I b nh da ng go m nhaf dI
vo I con nguo I, v ca c nha khoa ho c va n chua xa c dInh ro duo c hoa n foa n nguyn
nhan gay b nh.

Co pha I Ia do kho I fhuc, fho hif pha I ca c d c f hoa c bI nhI m xa 7 Nguo I
fa co n da f cau ho I: fa I sao nguo I na y hu f fhu c fh bI ung fhu ph I, nhung
nguo I kha c cu ng hu f nhu va y Ia I khng bI7

NhI u nha nghIn cu u cho bIf ra ng finh nf, ca ch cu xu cu a m I nguo I co
a nh huo ng if nhI u fo I can b nh.

- Co finh bI d ng, fho o vo I mo I vI c.

- Hay ne n fnh ca m cu a mnh, khng mun bI u I ra ngoa I.

- su gIa n ho n, fhu oa n am I frong nguo I.

- KhI co bIn c khng hay xa y ra, fhuo ng fu c Ia p khng mun co su
gIu p do hoa c an u I cu a nguo I kha c.

- Tra I qua nhI u vaf va hoa c xa o d ng v fnh ca m frong fho I nIn fhIu.

KhI nhu ng nguo I co finh n f nhu frn bI ung fhu, ho fhuo ng cha p nha n s
pha n khng may cu a mnh m f ca ch d da ng va ca I chf fo I vo I ho cu ng raf
mau cho ng. CIa I fhich v su IIn quan gIu a finh nf va vI c d ma c b nh, ca c
ba c sI cho ra ng finh nf Ia c quan, ua hoa f d ng, co I mo cu a con nguo I kich
fhich hI n fuo ng, fIf ra nhu ng hoo cmn co fa c du ng phu gIu p co fh chng Ia I
can b nh. Ngay ca ca c nguo I ma c b nh ung fhu, nhung co fh da chng cho I Ia I
duo c can b nh frong fho I gIan Iau da I fhuo ng Ia nhu ng nguo I hoa f d ng, hay
yu ca u, do I ho I o nguo I kha c, co I mo va fh hI n d da ng fnh ca m cu a mnh.

188. Pha f hI n va d pho ng hI n fra ng quyn sInh

Nu co aI quen bIf ba n no I fo I y dInh quyn sInh, ba n cho nn coI fhuo ng
va bo qua. Nhu ng cau no I quen fhu c cu a ke cha n do I mu n fu va n fhuo ng Ia :
"Nhu ng vI c do cha ng co n y nghIa g vo I fI nu a". "TI da cha n nga y cu c do I
na y Ia m r I", hoa c ro ra ng hon "TI chI mun chf7".

Nhu ng ke cha n do I do co n co fha I d :

Cha ng coI vI c g Ia quan fro ng, khng co n hy vo ng v baf cu m f dI u g,
khng ca n aI gIu p do .

- CIa c ngu fra n fro c.

- If kha nang suy nghI, fa p frung fu fuo ng, quyf dInh m f vI c g.

- Thuo ng o m f mnh, khng mun fIp xu c vo I nguo I kha c.

- Cho faf ca ca c d du ng ca nhan cu a mnh.

d pho ng va fra nh hI n fuo ng quyn sInh, khng nn:

- o qua Io I de doa quyn sInh.

- Che dau y fuo ng quyn sInh cu a m f aI

- Tha ch fhu c nguo I co y dInh quyn sInh.

- nguo I do co y dInh quyn sInh o m f mnh.

Nn:

- Tm bIf du dInh cu a nguo I co y dInh na y, va xem ho co su ng hoa c
"fhuc" g khng7

- Nn IIn h vo I ba n be , fhan nhan ba c sI, cha da o d fI p xu c va khuyn
can duong su .

- No I vo I nguo I co y fuo ng cha n do I ra ng nhI u nguo I da bIf y dInh cu a ho
va sa n sa ng gIu p ho vuo f qua nhu ng kho khan frong vI c Ia m, do I sng.. Ho
khng dn n I fuy f vo ng nhu ho fuo ng.

- Khuy n khich ho Ia m vI c fro Ia I va fham gIa nhu ng hoa f d ng fa p fh ,
Iuy n fa p va gIa I fri cu ng vo I mo I nguo I.

189. KhI na o ca n fm su gIu p do cu a ca c chuyn gIa7

I khI ba n co nhu ng vI c rIng fu hoa c nhu ng cng vI c co finh chaf
chuyn mn ma mnh khng fh gIa I quyf duo c Nho nguo I kha c gIu p fh pha I
Ia nhu ng ba n fhan ma khng pha I Iu c na o ho cu ng o ga n mnh. Va Ia I, cha c g
kha nang cu a ho hon mnh ma khng pha I chuy n na o cu ng fh I vo I ba n
duo c.

Trong fruo ng ho p do , ba n ca n pha I fo I ca c c van, ca c chuyn gIa, nhu ng
nguo I chuyn v ca c va n d ma ba n dang ma c miu. Ho se gIu p ba n chI da n cho
ba n con duo ng pha I dI d ba n co fh fu gIa I quy f Ia y cng vI c. KhI na o ba n
ca n fo I su gIu p do cu a ca c chuyn gIa7 o Ia nhu ng khI ba n co :

- Su sa su f fInh fha n ke o da I.

- Su fhay d I fam fra ng.

- I rI Ioa n fam fha n v so ha I hoa c Io Ia ng.

- Co su dau bu n hay da y vo na o do da qua, nay fro Ia I.

- !ng qua nhI u ruo u, hoa c Ia m du ng fhuc.

- I rI Ioa n fIu hoa |o I mu a sau khI an).

- I a m a nh bo I nhu ng hnh a nh hoa c ca c su vI c da qua, ca frong fho I
gIan Ia m vI c.

- Mo I bIf mnh bI fro ng b nh hoa c su c khoe bI suy nhuo c.

Nhu ng chuyn gIa co fh gIu p ba n da c Iu c khI ba n bI maf vI c Ia m, vu a Iy
dI, co nguo I fhan vu a qua do I hoa c co nhu ng chuy n ra c rI kha c.

Nhu ng nguo I co a o gIa c, nhu nghe fhay fIng no I va am fhanh Ia , co y
mun fu va n, khng fu chu duo c mnh, Io so mnh co fh co nhu ng ha nh d ng
pha m pha p v.v.. d u ca n fo I ngay ca c chuyn gIa v fam Iy d duo c gIu p do .

190. Nn cho n c van na o7

Thi du ba n dang co chuy n ra c r I v fnh ca m nhu: Io Ia ng, gIa n ho n, dau
bu n, hI ha n... ca n pha I co nguo I khuyn ba o c van. Co haI van d ca n chu y
khI cho n nguo I Ia m c va n cho mnh: do Ia kha nang chuyn mn cu a c va n va
su quen bI f gIu a ba n va c va n nhu fh na o7" Su nghIn cu u v vI c na y cho
bIf: ba n quen hay khng quen, co hay khng co ca m fnh vo I c van khng
quan h ba ng nhu ng duo ng II, phuong pha p ma nguo I c van du ng d gIa I
quyf ca c van d ba n dang vuo ng ma c.

Nn can cu ca c fIu chua n sau day d cho n c van cho mnh va ha nh d ng
nhu sau:

K fo m fa c van d ba n vuo ng ma c va ho I xem c van da gIa I quyf van d
na o fuong fu nhu fh hay chua7

- No I vo I c va n ba n mu n duo c gIu p do nhu fh na o va ng fa se du ng
phuong pha p g d gIa I quyf co hI u qua .

- a n co fhay mnh fIn va o kInh nghI m cu a c van khng7

- Ho I c van v fho I gIan ca n fhIf d gIa I quyf van d na y. Cu ng khng
nn yu ca u pha I xong frong fho I gIan nga n hoa c dInh fho I gIan cu a cng vI c.
Thuo ng, co khI pha I ha ng fha ng mo I gIa I quyf xong.

- Ha y fm hI u xem nhu ng chI phi v vI c na y, ba n co duo c an a o HI m
chI khng7

- Nu ba n mun co Io I khuyn ba o v hn nhan hoa c v van d fnh du c,
nn dua ca nguo I yu hoa c vo |ch ng) cu ng dI.

Chuong 8

THOA T IY VO NC NCHI N NC P

M I nguo I dn vo I su nghI n nga p fhuc Ia , ruo u, ma fuy ba ng nhu ng Iy
do kha c nhau: fa n huo ng su kich fhich cu c d , fhoa f kho I su nha m cha n ha ng
nga y cu a cu c sng, fa o cho mnh co ve IIch Ia m hon nguo I v.v... R I khI ca m
gIa c rung d ng, su ho n ho pha chu f fu ha o |!) da qua, ho chI co n ca I fhan xa c
dau nhu c, fIu fu y nhn nhu ke v h n.

RIng kho I fhuc Ia da dua m I nam 390.000 nguo I My sang bn kIa fh
gIo I, so m hon so vo I d fu I cu a ho . Va y ma va n co n 50 frI u nguo I kha c fI p
fu c hu f. Tha f Ia chuy n dIn r . ay Ia chua k fo I 10% dan My ung ruo u. Ruo u
da Ia m nhI u gIa dnh fan na f, nhI u ke maf vI c Ia m frong fnh hnh su c khoe
suy su p.

Co n pha I k fo I nhI u Ioa I ma fuy kha c ma fruo c kIa nguo I fa chua bIf
dn nhu marIjuana, cocaIne va hroIn Ca nhu ng Ioa I fhu c ngu va an fha n ma
nguo I fa du ng qua nhI u nu a.

Chuong sa ch na y mo I gIo I fhI u vo I ca c ba n nhu ng bI n pha p co kha nang
gIu chu ng fa khng ma c va o nhu ng chaf d c ha I hoa c gIu p nhu ng nguo I nghI n
nga p fhoa f kho I ca I vo ng den fI do .

191. a n da Ia n I hay chua7

Thu pha m Ia nhu ng nguo I hu f fhuc Ia fha nh nghI n nga p chinh Ia
nIcofIne. M f nha nghIn cu u fhuc Ia da no I: "Nu fhuc Ia khng co nIcofIne
fh vI c hu f fhuc Ia cu ng cha ng kha c g fro choI fh I bong bo ng".

Co nhu ng nguo I nha y ca m dI vo I nIcofIne hon nguo I kha c, do do , d
nghI n hon. Nhu ng cau ho I frong ba ng fesf duo I day se duo c ca c ba n bIf mnh
da bI ke p chan va o ca I ba y nIcofIne fo I mu c na o r I, da Ia n I cu a no hay
chua7

a ng fesf v NICOTIN
8 Cau ho I I m 0 I m 1 I m 2 T ng s
1- a n hu f fhu c da u fIn bao Iau
sau khI fhu c da y
2- o noI ca m hu f fhu c |hI u sa ch,
nha ha f, pho ng cho kha m b nh...)
ba n co fha y nhIn hu f Ia m f vI c
Sau 30 phu f



Trong vo ng
30 phu f



kho khan khng Khng Co
3- dI u fhu c na o ngon nha f
frong nga y
a f cu dI u
na o
I u fhu
nha f bu I
sa ng

4- a n hu f bao nhIu dI u m I
nga y7
1-15 16-25 Hon 26

5- a n co hu f fhu c nhI u nha f
va o bu I sa ng khng7
Khng Co

6- Nga y bI m, ba n co hu f fhu c
khng7
Khng Co

7- Ioa I fhu c ba n hu f fhu c Ioa I
nhe |do I 0,4 mg), vu a |0,5-0,9
mg), na ng |hon 1mg nIcofIne)
Nhe Vu a Na ng

8- a n co nu f kho I khI hu f fhu c
khng
Khng Co khI Tho ng
nu f


192. Thu ph I ba ng que dIm

Nga y sInh nha f, ba n co fha y vI c fh I fa f ca c ngo n n n Ia m f dI u kho
khan khng7 N u co va ba n Ia I Ia nguo I nghI n hu f fh ph I ba n da bI kho I Ia m
fhuong f n ma f r I.

Ha y fhu su c ph I cu a ba n nhu sau:

1- a nh m f que dIm. KhI ngo n Iu a cha y d u, khng Iung Iay nu a, d
ca ch mI ng mnh 15 cm.

2- Hif hoI va o r I ha hoI ra |mI ng mo fo, khng duo c chu m Ia I). Co fh Ia
ha hoI nhI u Ia n.

3- Nu ngo n Iu a khng fa f fh ph I ba n da bI kho I Ia m ho ng r I nn dI
kha m ba c sI.

193. a y Io I dI da p

Tuy bI f ro hu f fhu c Ia Ia co ha I, nhung nguo I nghI n fhuo ng nu ra
nhI u Iy do d fhng ch. sau day Ia nhu ng Iy do fhuo ng ga p va nhung Io I bnh.

1- Nu fI bo hu f, fI se be o phI In maf!

Tha f ra, bo hu f khng be o In, ma v an nhI u hon fruo c. Nu mun gIu
can hoa c xung can, ba n co fh fham gIa Iuy n fa p ha ng nga y va chu y an
kIng ca c chaf be o, fra nh an va f, fhm ngoa I bu a an.

2- TI fhay nhI u nguo I hu f ma va n khoe !

If fhI, hoa c chua fo I fho I bI b nh. Nhung co dI u cha c cha n Ia m ba n
khng o frong s nguo I do dau.

8- Thuc Ia khng fh "ha " fI dau7u ba n co fh khng bI chf v fhuc Ia
nhung nha f dInh ba n se bI ma c m f s b nh nhu: kho fho , ho, huyf a p cao,
b nh fIm ma ch... Ia nhu ng b nh ma ba c sI se ba f bu c ba n ngung hu f fhuc.
Va y fa I sao ba n khng bo fruo c7

4- Thuc Ia Ia m cho fI fhu gIa n.

NIcofIne Ia m f cha f kich fhich fha n kInh va Ia m cho fuy n fhuo ng fha n
fI f ra cha f adrenaIIne. AdrnaIIne Ia m f hoo cmn co finh chIn dau hay "bc
Iu a", khng pha I Ia chaf Ia m fhu gIa n dau.

5- TI da fhu caI fhuc fo I Ia n fhu 12 ma cha ng an fhua 12 hay 17 chI Ia
con s. Chua duo c fh fIp fu c cho fo I khI caI duo c. Nguo I na o caI duo c fhuc
cu ng d u co fInh fha n b n bI va cuong quyf nhu va y!

6- CaI kho qua !

a n co fh fhay nguo I kho chIu. Khng co aI chf v caI fhuc Ia ca . a n
nn fIn ra ng, mnh caI duo c!

7- TI khng fh fuo ng fuo ng duo c; cu c do I khng co fhu c fh se nhu fh
na o7

KhI mo I sInh ra, ba n khng h bI f hu f fhu c Ia g. Hu f chI Ia m f fho I
quen. o I va y, khI chua hu f ba n fu ng fhay do I vuI fh sau khI bo fhuc, do I va n
vuI.

194. ChI fIu cho fhuc Ia

a n co fh ngo ra ng, nay m f dI u, maI m f go I, da n da n finh g p Ia I, m I
fua n, m I nam, nguo I hu f fhuc Ia da chI maf bao nhIu khng7

Sau day Ia ba ng chI v fhuc Ia da ng d fa nghIn cu u.

Iay gIa frung bnh m f go I fhuc Ioa I vu a Ia 1,75 do-Ia |!S)


S go I m I
nga y
1 1,5 2 3
ChI m I nga y 1,75 2,65 3,50 5,25
Tua n 12,25 18,55 24,50 36,75
Tha ng 52,50 97,50 105,00 157,50
Nam 6.38,75 967,25 12.775,50 1.916,25
10 nam 6.387,50 9672,50 12.775,00 19.162,50
20 nam 12.775,00 19.345,00 25.550,00 38.325,00
30 nam 19.162,50 29.017,50 38.325,00 57.487,50
40 nam 25.550,00 38.690,00 51.100,00 76.650,00

Ngoa I s fI n chI o frn, co n nn k fhm ca c khoa n:

- TI n chI cho dIm, ba f Iu a.

- Qua n a o, fha m fra I sa n... bI cha y Im dm v fa n fhuc.

- TI n da nh xI sa n nha .

- Nuo c fhom, fhuc da nh rang, fhuc su c mI ng rang cho nguo I hu f.

- Nga y nghI v b nh

- Thuc da c fr v rang

- ChI cho ba o hI m su c khoe .

Nguo I hu f fhuc pha I chI fhm v ca c khoa n frn, frung bnh m I nam
qua ng 700 d-Ia |!S)

195. CaI hu f7 Kho g dau!

Nha Van Mark TvaIn da pha f bI u:

"a n mun caI hu f ha 7 Co g kho dau, fI bIf... V chinh fI da fu ng caI
hu f ca fram Ia n r I ma 7" Nghe va y fh vI c caI nghI n d hay kho 7 Chu yu Ia
fruo c khI caI, ba n pha I chua n bI ca n fha n ca v ma f va f cha f Ia n fInh fha n cho
mnh va fIn ra ng, mnh co fh caI duo c!

Sau day Ia fu ng buo c cu a 3 gIaI doa n caI hu f.

CIAI OA N I: CH! N I CAI

Tho I gIan: 1 fua n

1- ChI nga y caI fruo c fua n I frn fo IIch.

2- M I Ia n hu f m f dIu fhuc, ba n ha y va ch m f dau va ch frn bao fhuc.

3- M I Ia n dInh cham Iu a va o dIu fhuc, ba n ha y hoa n Ia I 10 phu f.

4- Com ca c da u fhuc ba n da hu f, va o frong m f Io nho d fhay duo c
Iuo ng fhu c ba n hu f frong nga y, frong fua n.

CIAI OA N II: CAI

Tho I gIan: 1-2 fua n.

1- Vu f faf ca ca c bao fhuc ba n co n. e p cho khuaf ma f faf ca nhu ng d
va f g co IIn quan fo I vI c hu f fhuc nhu dIm, ba f Iu a, ga f fa n, fa u v.v..

2- M I khI ba n ca m fha y fhe m hu f,, ha y hif m f hoI khng khi fha f da y
ph I r I fho fu fu ra qua dI mI chu m Ia I Ia m fu 5 - 10 Ia n.

3- Thay d I fho I quen va ha nh d ng kha c vo I khI hu f. Thi du : ba n fhuo ng
vu a Ia I xe vu a hu f frn m f con duo ng na o do . ay gIo , ba n d I duo ng dI, dI
duo ng kha c |n u co fh ). Thay vI c u ng ca ph |fhuo ng ke m fheo hu f fhu c)
ba ng m f cu c dI ba ch b . I ch ng I va gh ng I khI ba n coI fIvI o nha .

4- Tham gIa m f s hoa f d ng fruo c day ba n chua fham gIa nhu ghI fn
va o m f Io p da y nau an |nu ) hoa c m f cau Ia c b boI I I. To I fham m f ba n cu ,
khng pha I Ia dan nghI n.

5- Iun ca m frong fay m f va f g do nhu: bu f, qua bo ng cao su d fa p bo p
v. v... d fhay cho fho I quen ca m fhuc.

6- An ke o gm chng hu f fhuc hoa c nga m fam fhay cho dIu fhuc.

7- Tra nh ung ruo u, ca -ph, an ba nh ngo f co Iuo ng duo ng cao v ca c chaf
do kich fhich ba n fhe m hu f.

8- M I nga y Ia I bo s fI n ba n fhuo ng chI d mua fhu c va o m f ca I h p,
d bIf ba n fIf kI m duo c bao nhIu.

9- u c va o c fay m f doa n bang va fu cau va o do m I Ia n mun hu f.

CIAI OA N III: TRA NH XA TH!O C IA

Tho I gIan: 3 fha ng

1- Iun fu nhu ra ng, gIaI doa n mnh nghI n fhu c da qua r I, |du ba n co n
hu f hay da bo hoa n foa n).

2- Tra nh noI d fhuc va nguo I hu f fhuc.

3- Khng d ba n be , nhu ng nguo I hu f, khuyn khich mnh hu f fro Ia I. o
qua nhu ng Io I du a gIo n khIu khich.

Nho . ha nh d ng bo hu f Ia quy n cu a mnh.

4- Nho m f ba n khng hu f fhuc gIu p do mnh.

5- ChI nhu ng dI u co Io I ba n nha n fhay, fu khI bo hu f va o m f fo gIay
nhu: fhay vI ca c fhu c an ngon hon fruo c, gIa m ho, qua n a o khng co mu I hI
v.v...

6- TIp fu c fuan fheo ca c buo c frong gIan doa n bo hu f

|Theo fa I II u cu a VI n Y ho c pho ng' b nh SoufhfIed MIchIgan).

196- Ke o nIcfIn d caI hu f

u mu n nhung va n co n hon! Cho ma I fo I nam 1988, qua cu c pho ng va n
2.000 nha khoa ho c, nguo I fa da chinh fhu c cng nha n: hu f fhu c Ia co ha I cho su c
khoe ; hI n fuo ng nghI n Ia do fhu c Ia co cha f nIcfIn. o I va y, mu n caI nghI n,
khng nhu ng pha I bo qua fho I quen hu f fhu c ma co n pha I nghI fo I ca c bI n pha p
Ia m co fh co kha nang nhIn, khng fI p xu c vo I Ioa I hoa cha f na y nu a.

M f bI n pha p duo c ca c nha nghIn cu u a p du ng frong fho I gIan caI
nghI n va n d co fh fIp xu c vo I nIcfIn, nhung vo I II u Iuo ng nho . Nhu va y se
khng gay nhI u ca m gIa c kho chIu cho nguo I caI. a c sI se cho nguo I caI
nghI n nga m hay nhaI nhu ng vIn ke o gm co chu a nIcfIn.

II u Iuo ng ke o cu ng gIa m da n dI. Nhu va y nguo I caI hu f se fra nh duo c ca c
hI n fuo ng fhuo ng fhay khI fhIu fhuc nhu: nn nao, ba n fha n, ca u ga f, kho
ngu , dau da u v.v...

Nu ba n mun caI fhuc, nn fheo ca c dI u sau:

- Tu Ia m fesf fheo ba I 191. N u f ng s dI m cu a ba n fu 7 fro In, ba n ca n
pha I caI fheo phuong pha p da d ra.

- No I vo I ba c sI y dInh caI fhuc cu a ba n, d ba c sI go p y nu ba n Ia phu
nu dang co mang fh khng nn an Ioa I ke o na y. Ca nhu ng nguo I co b nh fIm
va huyf a p cao cu ng va y.

- KhI du ng ke o, pha I fheo du ng Io I chI da n cu a ba c sI hoa c ba n chI da n
ca ch du ng d frong go I ke o.

Mun vI c caI fhuc co kf qua , nn phI ho p vI c du ng ke o vo I ca c bI n
pha p caI nghI n fhuc Ia cu a ba I 195.

197. Ha y Vu f ca I fa u dI7

Hu f dIu x ga hay nga m ca I fa u sau bu a chI u, da fha nh m f fho I quen
dI vo I nguo I da n ng. Cu ng may ra ng, fu 25 nam fro Ia I day, nhI u nguo I da
bo duo c fho I quen do v khng if nguo I frong s ho da ma c ca c chu ng b nh nhu
ung fhu fhanh qua n, c ho ng va fhu c qua n.

Nu ba n vu a hu f fa u vu a hu f fhuc Ia , ba n co n co fh ma c fhm ca c
chu ng b nh kha c nhu: ho, b nh fIm va ung fhu ph I nu a. Cu ng nhu vI c caI
fhuc Ia , mun caI x ga hay fhuc Ia hu f ba ng fa u, ba n cu ng ca n fheo ca c bI n
pha p nhu sau:

1. m f if nga y nghIn cu u, chu y fo I nhu ng fho I quen cu a mnh khI hu f
fhu c |hu f o dau: frong pho ng kha ch, xe hoI, o noI Ia m vI c, sau bu a an v. v...)

2- M I Ia n dInh cham fhu c, ngung fay va hoa n Ia I 1 gIo . Thu c hI n vI c
na y frong nhI u nga y.

3- CIo I ha n dIa dI m hu f. ay gIo , chI hu f o fruo c cu a ra va o, cha ng ha n.

4- Tang vI c hoa n cham fhuc fu 1 gIo In 2 gIo .

5- Trong khI hu f, khng do c sa ch, coI fI vI hoa c vI c g kha c.

6- ChI hu f m f nu a dIu, bo nu a kIa dI.

7- CuI cu ng, bo ha n, khng hu f nu a.

198. NhaI, hif fhuc co ha I khng7

Ngoa I vI c hu f fhu c Ia nguo I fa co n co fh dua nIcfIn va o nguo I ba ng
ca ch nhaI hoa c hif. Hu f, nhaI, hif d u co ha I ngang nhau, d I vo I su c khoe . Thi
du : Nguo I nhaI fhuc dua nIcfIn va o nguo I qua ca c ma ng mo ng o mI ng.
Nhu ng m fIp xu c vo I nIcfIn o mI ng d bI da y In: do Ia nhu ng dI m da u
fIn bI ung fhu fan cng.

Tf nhaf Ia khng fIp xu c vo I fhuc Ia , baf k o da ng na o. Sau day Ia m f
s go I y d ba n fhu c hI n:

- Khng coI baf cu mu c qua ng ca o na o v fhuc Ia .

- Nu fhe m fhuc, fhay ba ng ca ch nhaI ke o gm nIcfIn, ke o ba c ha hoa c
ke o fhom rang mI ng.

- Tham gIa ca c hoa f d ng fh fhao.

- Tu khen fhuo ng mnh, sau m I nga y khng fIp xu c vo I fhuc Ia , du o
da ng na o.

199 Ha y gIu p nguo I kha c bo fhuc

Tra ch mo c, ch nha o, ra y Ia d u khng pha I Ia ca c phuong pha p ff d
Ia m cho nguo I nghI n bo duo c hu f.

Nu ba n mun gIu p aI caI fhuc Ia , nn:

- Cho ho bI f da sa n sa ng gIu p do d ho fhm c ga ng, co quy f fam bo
hu f. NghIa Ia rIng ho pha I co y chi bo hu f, mnh chI Ia nguo I d ng vIn fhI.

CIu p do ho vI c gIa dnh nhu frng con h , Ia m bp h frong fho I gIan ho
caI fhuc.

- a n pha I go I y va go p y fhm chu khng In chI da o pha I Ia m fh na y,
pha I Ia m fh kIa. Ha y d cho nguo I caI hu f chu d ng frong cng vI c cu a mnh.

- Khuyn khich ho gIu vu ng fInh fha n. u kho chIu cu ng kIn quyf caI
ba ng duo c.
200. Ruo u pha I bIf ung co chu ng mu c7

Chu ng fa chua ba n fo I van d co nn ung ruo u hay khng ma chI no I fo I
vI c: m I nguo i ca n pha I bIf ro co fh cu a mnh, chIu du ng duo c bao nhIu
ruo u7 ba ng fa c du ng cu a ruo u fo I co fh " se chI cho ca c ba n ro ca c fra ng fha I
fha n kInh, cu chI, ha nh d ng cu a chu ng fa phu fhu c va o n ng d ruo u frong
ma u nhu fh na o.

!ng ruo u ca ng nhI u, fh n ng d ruo u frong ma u ca ng cao. Nguo I fa
fhuo ng no I: co nguo I ung if da say, co nguo I ung nhI u Ia I khng say". VI c
say ruo u phu fhu c va o ca c yu f sau:

- Truo c khI ung ruo u ba n da an chua7 An if hay nhI u7 Nu ba n chua
an, da da y co n frng r ng fh ba n se mau say hon. Thu c an frong da da y Ia m
ruo u chuy n va o ma u cha m hon.

- Ca ch ung cu a ba n fh na o7 !ng u ng u c hay nham nhI7 Co fh cu a m f
nguo I bnh fhuo ng co kha nang ha p fhu va chuy n bI n ruo u fha nh cha f kha c -
|hI n fuo ng frao d I chaf) - m I gIo duo c 9,15 gam ruo u fuong duong vo I 340
gam bIa hoa c m f c c ruo u vang qua ng 142 gam hoa c 42 gam ruo u khaI vI.

o I va y ba n ung 3 Iy ruo u frong m f gIo kha c vo I ba n cu ng ung 3 Iy
ruo u nhung nham nhI frong fho I gIan ca bu I chI u.

a n ung Ioa I ruo u na o: ruo u Vfka chu a 50% ruo u, bIa chI co fu 3,2-5%
ruo u. o I va y nguo I fa phan bI f ruo u na ng" va ruo u "nhe ". !ng ruo u "na ng"
mau say hon.

ca cbna f cu a ruo u - Ruo u Champagen |sam-banh) co Iuo ng ca cbna f
cao, d ngam va o co fh mau hon ca c Ioa I ruo u kha c.

Tro ng Iuo ng co fh - fhuo ng, co fh nguo I nhe can chuy n ruo u va o ma u
nhanh hon nguo I na ng can.

fu I - nguo I cao fu I d say hon nguo I if fu I.

TA C ! NC C! A R!O ! TO I CO TH VA TM SINH IY CON NC!O I

N ng d % ruo u
frong ma u
TA C ! NC TO I CO TH
0,05 Ma f kha nang v xe f doa n, suy nghI va chu d ng. Huy f a p fang
0,08 Huy f a p fang. Kho kI m ch nhu ng ha nh d ng bnh fho ng
|' ) 0,10 Ma f fu chu nghIm fro ng. Khua chan fay dI dI Ia I Ia I 1 khng ca n fhI f,
no I Ia p ba p, Iung fung.
0,20 Tha n kInh bI fa c d ng nghIm fro ng. I Ia o da o, no I fo, khng ma ch Ia c.
Tam Iy khng n dInh. N u Ia I xe, cha c cha n gay faI na n.
0,30 Vu ng na o bI f n fhong gay h f hoa ng va fa o nhu ng y 1 nghI saI Ia m, Ia n
I n.
0,40 N u ngu , kho da nh fhu c. Khng gIu do c chu d ng frong ha nh d ng.
Tra ng fha I gI ng nh ngo I bI da nh fhu c
0,50 Nga f. Trung ong fha n kInh dI u khI n su h ha p cu a ph I va fua n hoa n
cu a fIm bI ngng fr . Ch f.
Ta I nhI u bang cu a nuo c My , nguo I Ia I xe co n ng d ruo u frong ma u fu
0,01 fro In Ia pha m pha p

A C TA I! HA Y CH! Y :

S can na ng S "cha u" ruo u frong vo ng 2 gIo
|M I cha u ba ng 9 gam ruo u fhuo ng hoa c 1 Iy vang, 2 Iy bIa)
50 kg 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
60 kg 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
70kg 1 2 3 4

10
80 kg 1 2 3 4 5

10
90 kg 1 2 3 4 5

10
100 kg 1 2 3

5 6

10
110 kg 1 2 3

5 6

10
120 kg 1 2 3

6 7

10
N ng d % ruo u
frong ma u
0,05 0,05-0,09 0,1 fro In
Chu y Ca n fha n khI Ia I Ca n bo faI na n Khng duo c Ia I xe

- A nh huo ng Iuo ng ruo u frn co n fu y fhu c va o fra ng fha I nguo I ung do I
hay no, co ung fhuc g khng, dang kho e hay m f.

201. Io I khuyn cu a nguo I dang Ia m an!

T chu c m f bu a fI p ruo u d ngoa I gIao, nang cc chu c fu ng nhau, do Ia
chuy n fhuo ng frong cng vI c Ia m an.

Tuy va y, chu ng fa nn d y va suy nghI v cau no I cu a m f vI gIa m dc
ngan ha ng co uy fin nhu sau:

Cho co da I g ma dinh vo I may ng ung f f hf Iy na y dn Iy kha c!

Ha y nho ra ng cau chuy n Ia m an Ia Ia m an! Khng nn d nguo I kha c
co nha n dInh khng ff v mnh qua bu a fI c. u ruo u fhuo ng co ma f frong
nhu ng cng vI c ngoa I gIao, nhung raf nhI u nguo I da nha n ra ra ng: Khng
nn ung!

Nu ba n ung ruo u frong khI gIao fIp, nn nho ra ng:

- Khng nn IIn h cng vI c Ia m an vo I nguo I say sua.

- Trong bu a fI c, ung khng pha I Ia vI c chu yu. Pha I Iun nho fo I
nhI m vu va mu c dich cu a mnh frong Iu c na y d gIu fri o c cho mInh ma n.

- Nu ba n ca m fhay mnh sf ru f, khng duo c bnh fInh frong cu c ho p
fh Ia I ca ng khng nn ung. V Iu c na y ba n co fh ung nhanh va nhI u hon
Iu c bnh fhuo ng. I u do Ia m ba n fhm no ng finh, d dua fo I nhu ng kf qua
khng co Io I cho mnh.

Nu ba n sa p va o m f bu a fI c d no I chuy n v cng vI c Ia m an, nn:

ChI ung 1 Iy khaI vI. ChI nhap mI ng hoa c khng ung se ff hon.

- Nu co sam banh, chI nn nham nhI, cha m.

- Iu c va o fI c, nn ung nuo c.

- Tra nh ung ca n Iy.

202. Sau khI qua che n

TI hm qua, hoI say v qua che n nn sa ng nay ba n ca m fhay dau da u,
bu ng nn nao, faI u , fha f kho chIu. Khng Ia m sao chu a hf duo c fra ng fha I do .
Tuy va y, co fh Ia m cho con kho chIu dIu dI ba ng ca ch.

- Na m nghI, ca ng Iau ca ng ff.

- Tra nh a nh sa ng cho I, a nh na ng hay de n.

- !ng aspIrIn.

a n co fh fra nh duo c fra ng fha I na y, nu:

- Trong bu a fI c, an nhI u chaf be o, fhIf va pho-ma f co fh Ia m ba n do nn
nao va fIm da p ma nh khI an cu ng vo I ung ruo u.

- Nn nho ca c Ioa I ruo u nhu: bourbon, scofch, vang do , ruo u da o co chu a
nhu ng chaf co fa c du ng Ia m nguo I ung bI kho chIu Iau hon ruo u gIn va vodka.

- Tf nhaf Ia khng bao gIo nn ung qua su c.

203 a n co pha I Ia nguo I nghI n khng7

Mu n bI f ba n chI Ia nguo I bI f u ng ruo u, u ng v ham vuI hay ba n da
sa p nghI n, hoa c Ia dan nghI n chinh cng r I, xIn ha y fra Io I ca c cau ho I sau
day ba ng: "Co " hay "Khng" r I c ng k f qua Ia I:

1. a n co bao gIo co y dInh fhI ung ruo u 1 fua n, nhung r I chI nghI duo c
co va I nga y khng7

2. a n co nga I ra ng co nguo I fhI c ng fa c vo I ba n frong cng vI c Ia m an
v bIf ba n ung ruo u khng7

8. Co bao gIo ba n fhay ruo u na y ba ng Ioa I ruo u kha c v nghI ra ng Ioa I
ruo u mo I na y do say hon khng7

4. Nam ngoa I, ba n co ung Ia n na o va o Iu c sa ng so m khng7

5. a n co uo c ao mnh duo c nhu anh cha ng A, na o do co kha nang ung
nhI u ma khng say khng7

6. Nam ngoa I ba n da ga p m f cau chuy n ra c r I na o v ruo u hay chua7

8. Co Ia n na o, sau m f bu a fI c ruo u ba n Ia I dI ung fIp hoa c co y dInh dI
fIp v chua duo c ung " da do I " frong bu a fI c khng7

9. Co bao gIo ba n fuyn b: "TI co fh bo ruo u baf cu Iu c na o!", nhung sau
do Ia I bI say khng7

10 a n da pha I nghI vI c bao gIo v hm fruo c ung nhI u ruo u hay
khng7 '

11. a n da bI "xIn" Ia n na o v ruo u chua7

12. Co bao gIo ba n co y nghI: do I na y ma khng co ruo u fh se ra ca I qua I
g" khng7

Nu f ng s Io I, co " fu 4 fro In, fh ba n ca n pha I co nguo I gIu p do d kho I
fro fha nh m f fay "Mo f ruo u" r I day.

204. Nho aI gIu p mnh bo ruo u

Nhu ng noI ba n co fh nho gIu p do mnh caI ruo u, g m:

1. Tam Iy frI II u - M f chuyn gIa cho m f nguo I caI nghI n hay cho ca
m f nho m d u raf ff, d gIa I quyf nhu ng van d v fu fuo ng hoa c fam Iy ,
nhu ng pha n u ng cu a co fh frong qua frnh caI ruo u.

2. Nho m h fro - Nhu ng nguo I caI ruo u co fh f chu c fha nh nho m d gIu p
do , khuyn khich hoa c gIa I quyf gIu m cho nhau nhu ng kho khan fra c fro ,
frong fho I gIan caI.

3. u ng duo c II u - a c sI co fh cho ba n du ng chaf dIsuIfIram, Ia m f
chaf Ia m cho mnh fhay kho chIu khI ung ruo u..

4. Trung fam caI nghI n - Ia nhu ng dI m Ia m vI c phI ho p vo I ca c b nh
vI n, vI n an duo ng d dI u frI b nh d gIu p nhu ng nguo I caI nghI n ruo u.

5. a c sI gIa dnh - a c sI chuyn Io su c khoe cho gIa dnh cu a ba n da bIf
ro fnh hnh ung ruo u va ca c b nh v ruo u cu a ba n nhu fh na o r I. o I va y,
ng fa se d ra ca ch chu a frI hoa c phuong pha p caI ruo u cho ba n m f ca ch sa f
vo I fhu c f hon.

6. Ha ng ba o hI m v ca c van d gIa dnh - NhI u c ng d ng co IIn h vo I
ca c ha ng ba o hI m hoa c ca c dIch vu v gIa dnh, gIu p fhan chu bo ruo u ha y fm
frong cun nIn gIa m dI n fhoa I d bIf s dI n fhoa I cu a ca c f chu c do .

7. Cha da o - Ha y no I y dInh ff Ia nh "mun bo ruo u' cu a ba n d duo c su
gIu p do , fheo do I va khuyn khich cu a vI CHA dIa phuong hay vI Cha o a u.

205 Ha y da y con cha u ba n: khng ung ruo u7

!ng ruo u, nha u nhe f khng pha I chI Ia van d cu a nguo I Io n. Nga y xua,
Iu a fu I nho , nhaf Ia o fu I ga n fruo ng fha nh, cu ng ung ruo u, gay ra nhu ng
ha u qua fha f da ng Io nga I:

- Cay nhu ng faI na n gIao fhng;

- Pha ha I cu a ca I cu a gIa dnh, co nhu ng ha nh d ng ba o Iu c, ha nh kI m
baf ha o.

- Trnh d van hoa fhap ke m;

- Cay maf fra f fu frong xa h I;

- Cay ra nhu ng van d cang fha ng - sfress, Ia m cho c ng d ng pha I fm
ca ch dI pho .

a n ca n pha I bIf ro v ca c con cha u frong nha co ung ruo u hay khng.
gIa o du c Io p fre v va n d na y, ca c ba c cha me pha I d ca c con cha u noI
guong:

- Tf nhaf Ia nguo I Io n khng ung ruo u. Hoa c nu ung, pha I bIf gIu
mnh co chu ng mu c. Thuo ng fh con cu a nguo I nghI n ruo u cu ng d nghI n
ruo u hon 4 Ia n so vo I con cu a nhu ng nguo I khng ung ruo u.

- Iun Iun fo fha I d cham so c, yu fhuong va Io Ia ng cho fuong IaI cu a
chu ng.

- Chu y f chu c ca c cu c ho p ma f, dI nghI ca gIa dnh v v... Khng khi va
n np cu a gIa dnh d fhu hu f con ca I va ngan cha n chu ng kho I bI ca c a nh
huo ng va sInh hoa f khng ff cu a xa h I II ke o.

- No I chuy n fha ng fha n va co I mo vo I ca c con ca I va fa c ha I cu a ruo u va y
kIn cu a b me v va n d con ca I u ng ruo u. Pha I ngan cha n fruo c khI chu ng
vuo ng sau va o van d na y.

- a n con cha u khng bao gIo In xe co nguo I Ia I xe dang say ruo u. Tha
do I b me fo I do n hoa c nghI ca ch kha c d v nha hon Ia frao pho finh ma ng
mnh cho fu fha n.

206. Nu bIf aI du ng fhuc ngu qua II u, ha y dua dI cap cu u ngay!

Horses, Harry, Scag, Junk, Iords, SchooIboy, Morpho, Hocus, !ncIe,
Povder, Joy, Snov, MIss m ma, oIIIes. ay Ia fn nhu ng duo ng ph o My co
ba n fhuc ngu , fhuc gay m, ma aI cu ng bIf. Ngoa I ra, co n ca nhu ng Ioa I
fhuc cam, bI II f va o Ioa I ma fuy nhu heronI, morphIn va cocaIn.

Nguo I du ng qua II u ca c Ioa I duo c pha m na y fhuo ng co ca c frI u chu ng
nhu:

- Tra ng fha I bI kich fhich baf fhuo ng;

- Nguo I do da n, fho o vo I mo I vI c chung quanh;

- Tinh khi fhay d I baf fhuo ng;

- ng fu ma f bI fhu he p;

- a ma n do ;

- Mu I do , cha y ma u cam;

- Chan, fay co nhI u vf se o v chinh fhuc.

Nguo I du ng fhuc qua II u, co ca c frI u chu ng nhu:

- ng fu ma f co he p.

- a fa I, uo f m hI.

- Ma ch cha m

- HoI fho nga n

- Co gIa f

- Nga f.

Nu bIf aI co nhu ng frI u chu ng frn v du ng ca c Ioa I fhuc an fha n,
fhuc m, fhuc ngu qua hu, pha I go I xe cap cu u va dua ngay fo I b nh vI n
hay fra m y f ga n nha f.

207 Ia m fh na o d bIf con cha u mnh co dinh fo I ma fuy khng7

M f s cha me co con da Io n fruo c khI ngu cu ng nn mo ma f d canh
pho ng con ca I. Tu I mo I Io n raf d pha m va o nhu ng chuy n saI Ia m kho ma
fuo ng fuo ng n I. Trong s ca c van d ca n quan fam nguy hI m nhaf Ia van d
ma fuy . Khng co g da ng Io va bu I ba ng co m f du a con fraI hay con ga I dinh
va o chuy n hu f, chich ma fuy .

Nu co nhu ng du a fre hu f ma fuy , fh hI n fuo ng da u fIn b me co fh
nha n fha y Ia qua n a o, gIuo ng n m, chan gI cu a chu ng co mu I kho I fhu c, hoa c
m f mu I Ia Ia . Ngoa I ra chu ng co n co ca c hI n fuo ng sau:

- Iun ca n fI n, fo I mu c co fh an ca p.

- Co 1, 2 du a ba n fhuo ng ga p go nhau frong fho I gIan nga n |v chI d hu f
chich), fam fra ng fhay d I fhaf fhuo ng, d no ng gIa n hoa c so s f.

- An hoa c ngu nhI u hon bnh fhuo ng.

- Nguo I su f can mau cho ng.

- Ve nguo I u ru , fhaf vo ng.

- Tho o vo I mo I vI c chung quanh, khng chu y vo I v sInh qua n a o, an
ma c II fhI.

- Che gIau mo I nguo I frong gIa dnh v ca c ba n be cu a mnh, nhaf Ia s
ba n mo I quen.

- TrI fhu c su f ke m.

Nu fhay con ca I co ca c hI n fuo ng nhu frn, ca n pha I no I fha ng fha n vo I
chu ng ra ng b me dang nghI chu ng hu f chich ma fuy . Pha I bnh fInh gIa ng gIa I
cho chu ng fhay fa c ha I cu a ruo u va ma fuy dI vo I nhan pha m, su c khoe va
fuong IaI cu a chu ng.

Ma fuy co n khIn chu ng co fh pha m pha p. Pha I cuong quyf dI vo I con
ca I v van d na y va cho chu ng bI f chuong frnh ha nh d ng cu a b me va gIa
dnh d ngan ca n va II chu ng ra kho I con duo ng nghI n nga p ma fuy .

Ta I sao khng nn hu f MARIJ!ANA7

O My , MarIjuana Ia m f Ioa I ma fuy o da ng fhuc hu f nhu fhuc Ia , duo c
nhI u nguo I bIf fo I. No co fh Ia m cho nguo I hu f co a o gIa c, fhay vuI fhich
frong Io ng nhung Ia I Ia nh nha f vo I mo I nguo I va mo I va f chung quanh, Ia m
Io ng fra ng ma f bI do , fang nhIp da p cu a fIm, an duo c nhI u hon Iu c bnh
fhuo ng, da u o c choa ng va ng va maf fri nho frong fho I gIan nga n.

o n fre fhuo ng dua nhau, ba f fruo c, fha ch d nhau hu f, coI nhu m f fro
vuI gIng nhu ba f chuo c m f nguo I ung ruo u va hu f fhuc Ia . Tha f Ia m f vI c
saI Ia m faI ha I.

Ca c ba c cha me ca n ngan cha n va chI ba o cho con ca I su faI ha I cu a
Msnjuana nhu:

- Nguo I hu f MarIjuana r I Ia I xe cu ng nhu nguo I say ruo u, d gay faI na n.

- Hu f m f ma u marIjuana ba ng hu f 16 dIu fhuc Ia , co fa c du ng suy
gIa m su c Iu c.

- Vo I pha I nam marijauna Ia m suy gIa m: Iuo ng fInh fru ng, s f ba o ma u,
Iuo ng fesfoferone Ia hoo cmn sInh du c nam. o do , co fh dua fo I hI n fuo ng
suy yu sInh Iu c hoa c baf Iu c.

- Vo I nu , marIjauna co fh Ia m sa y fhaI.

- MarIjauna Ia m nguo I hu f maf fr nho , maf kha nang suy nghI va nha n
xe f, m f mo I va da n d n.

No I chung, manjauna co ha I cho na o, ph I, fIm va mo I co quan frong co
fh .

Ca c chaf kho I va hoI d u co ha I.

Khng pha I chI co kho I fhuc Ia va ma fuy mo I co ha I, ma ha u hf ca c Ioa I
kho I va hoI d u khng ff vo I su c khoe cu a con nguo I, nhaf Ia dI vo I ca c fre em
fu 12 fu I fro xung, nhu ca c chaf son, keo, chaf da nh mo ng fay, cha f fa y ru a,
keo ba ng chaf de o v.v... Nguo I hif pha I nhI u chaf hoI na y fhuo ng bI:

- Ho, bu n nn, ha f hoI, cho ng ma f, co a o gIa c.

- fre em hif pha I nhu ng hoI, kho I d c co fh bI b nh ma f ma u, b nh ba ch
ca u va chf baf fhnh Inh.

208. Cho d cocaIne m hoa c!

Truo c nam 1970, nguo I fa chI coI cocaIne Ia m f Ioa I bI f duo c co kha nang
Ia m an fha n, gIa m dau raf hI u nghI m. Nguo I fa chI nghI dn uu dI m cu a no
ma if nghI dn fa c ha I cu a no . CocaIne co fh Ia m cho nguo I du ng no fhay fInh
fa o, sa ng khoa I, nhung da n da n fro fha nh nghI n.

ThIu cocaIne, nguo I nghI n bI rI Ioa n ca v fam Iy va sInh Iy , khng fh
Ia m duo c vI c g ca . Truo c kIa, khI co m f b pha n frong co fh bI dau, nguo I fa
du ng cocaIne d gIa m dau. ay gIo bI nghI n r I, nu fhIu cocaIne fh foa n b
co fh bI dau. Nguo I nghI n co fh nhaI, chich, hif cocaIne va phu fhu c va o no
suf cu c do I.

u ng cocaIne qua II u Iuo ng, fa c du ng cu a no co fh ke o da I fu 2 d n 4
nga y, vo I ca c frI u chu ng: ho, ru ruo I hay In con dau fIm d f ng f. Nguo I du ng
cocaune Ia n da u co fh bI nhu va y.

Su du ng cocaIne, pha I:

- Suy nghI fo I fa c ha I cu a cocaIne.

- a f ra mu c d su du ng cocaIne fo I dau, r I co k hoa ch bo da n da n,
khng du ng nu a.

- Khng du ng cocaIne nhI u Ia n frong nga y, hoa c nhI u nga y II n.

- Khng nn gIau ba n va gIa dnh v vI c mnh du ng cocaIne. Nho Ia
cocaIne co ha I vo I su c khoe , cng vI c va quan h cu a ba n fhan mnh vo I ca c
nguo I kha c.

Nu ba n fhay ba n fhan mnh hoa c nguo I fhan co fh da nghI n cocaIne,
pha I no I ngay vo I ba c sI d fm ca ch chu a frI.

209. Ha y Ca n fha n, khI du ng vaIIum7

VaIIum hay Iazepan duo c coI Ia fhuc an fha n fhng du ng. Nhung du ng
Iun, co fh nghI n. Nguo I du ng II n 2, 4 fua n co fh fhay ca c frI u chu ng:

- Co ca m gIa c Io so , xu c d ng;

- Tha n kInh cang fha ng, hf hoa ng, h I h p;

- Kha nang ngu I va n m |mu I vI) gIa m;

- Kho ngu ;

To m Ia I, fnh hnh su c khoe cu a ba n co fh xau hon fruo c khI du ng fhuc.
Nu fhay va y, nn fo I ho I ba c sI dI u frI d co bI n pha p ca f, gIa m II u Iuo ng va
fho I gIan du ng fhuc.

Nu ca n du ng fhuc, d fra nh khng bI nghI n, nn nho :

- ChI duo c du ng II u Iuo ng if.

- Khng duo c du ng II n qua 3-4 fua n.

- KhI ca m fha y fhu c khng co fa c du ng an fha n nu a, pha I ngung du ng
ngay.

- Nn du ng ca ch qua ng 2 nga y hoa c fheo du ng su chI dInh cu a ba c sI.

KhI da ung vaIIum, khng du ng fhm ca c fhuc an fha n kha c.

- Khng duo c ung ruo u frong fho I gIan du ng fhuc

- Phu nu co fhaI, nghI va n co fhaI hoa c co y dInh fhu fhaI khng duo c
du ng fhuc, vaIIum co a nh huo ng khng ff fo I su pha f frI n cu a ca I fhaI.

210 Ha y ca n fha n khI du ng fhuc ngu

If aI nghI ra ng: chu ng fa co fh nghI n fhuc ngu cu ng nhu nghI n ruo u.
Nu ba n du ng fhuc ngu II n II n frong 2 fua n ba n se fhay hnh nhu fhuc bI
gIa m fa c du ng. Thi du , fruo c day ba n chI ung m f vIn fhuc da ngu duo c, nay
pha I ca n fo I 1,5 vIn, r I fo I 2 vIn...

Nguo I Io n fu I, nguo I gIa ca n ca n fha n hon khI du ng fhuc, v kha nang
fIp nha n fhuc o nguo I gIa fhap hon o nguo I frung nIn va fhanh nIn.

N u co fh ba n da fo I gIaI doa n sa p nghI n fhu c r I, ba n se co ca c frI u
chu ng:

- u ng bu I fI fruo c khI ngu , vuo f qua 2 fua n I .

- Ca ng nga y ca ng mun du ng II u cao hon.

- a n da fu d ng fang II u, khng co y kIn cu a ba c sI.

Nguo I du ng qua II u fhu c ngu khI bI pha n u ng fhuo ng no I Ia p ba p Iiu
Iuo I, nguo I Io mo, do da n, khng fa p frung suy nghI duo c, ngu frI n mIn va co
fh chf.

Ca n pha I dua ngay fo I noI cap cu u.

Nu ba n ca m fhay mnh nghI n fhuc, ca n pha I cho ba c sI bIf d co bI n
pha p ngung fhu c.

Chuong 9

NH! NC V N S! C KHO RINC C! A PH! N!

Tinh chung fh fu fho I xua fo I nay da n ba va n sng Iau hon da n ng
chu ng 7 nam. Sa u muoI pha n fram phu nu co su c khoe ff v da s ho khng
hu f fhuc Ia , khng ung ruo u va cu ng if pha I duong da u vo I nhu ng faI na n
frong cu c sng va Iao d ng. Tuy va y, frong xa h I hI n nay, s phu nu vuo ng
ma c va o vo ng hu f, chich ca va o ruo u nu a, da fang hon fruo c. M f s cu ng pha I
dI Ia m xa nha , fInh fha n cung cang fha ng v n I Io ga nh va c gIa dnh. o do ,
su c khoe va fu I fho cu a ho bI suy gIa m hon xua.

Chuong frnh na y d ca p fo I van d su c khoe rIng cu a phu nu cu ng
nhu ng Io I khuyn, nn Ia m fh na o d gn gIu su c khoe , fra nh duo c nhu ng can
b nh rIng cu a gIo I finh nhu dau vu va ung fhu vu , ung fhu c fu cung, kInh
nguy f so m hoa c khng d u...Va frong fruo ng ho p Iay ch ng mu n, nn Ia m g
d sInh de an foa n sau fu I 35.

No I chung Ia bIf ca ch gIu gn su c khoe cu a nguo I phu nu o mo I Iu a fu I.

211. ba o v ma ng sng cho mnh, pha I Iun chu y fo I b ngu c

nh ung fhu vu co fh chu a frI kho I nu duo c pha f hI n fu so m. VI c na y
do chinh b nh nhan fu fheo do I b ngu c cu a mnh ha ng nga y, ha ng fua n, ha ng
fha ng chu khng pha I chI co ba c sI hoa c b ma y X quang mo I Ia m duo c Pha n
Io n ca c cu c u a c finh da n dn ung fhu. o I va y, if nhaf cu ng pha I quan sa f, na n
bo p ky b ngu c cu a mnh m I fha ng m I Ia n. Tho I gIan ff nha f d Ia m vI c na y
va o fua n I da u sau khI ha nh kInh, v haI vu m m d nha n xe f.

Sau day Ia phuong pha p fu quan sa f va nha n xe f:

1- Co I fra n du ng fruo c guong va nhn ky va o fu ng bn vu v : ch I I, Io m,
su fhay d I ma u sa c, cau fa o va hnh da ng vu ; co ch na o cha y nuo c hoa c cha y
ma u khng, co ch na o bI xuo c hoa c co va y; haI vu co can dI khng, co duo ng
gan, ma ch ma u na o n I In nhn fhay ro ma fruo c day khng co hI n fuo ng na y
khng7

2- Na m xung, va f fay fra I ra sau da u va d ba n fay o duo i da u. u ng ca c
ngo n fay cu a ba n fay pha I, na n bo p fu da u nu m vu fo I foa n b bn pha I d
xem: co ch na o Io m hay vu co ca c m fhIf na o da y kha c fhuo ng o pha n chung
quanh nu m vu va pha n co ba p fu vu fo I na ch hay kh ng7

3- u ng ngo n fay bo p nu m vu va pha n da fha m quanh nu m vu xem co
na n duo c chaf Io ng na o ra khng7

4- Quan sa f va xe f vu fra I fheo ca c buo c nhu frn.

Co fh fu kha m nhu va y frong Iu c fa m.

N u ba n fha y co hI n fuo ng g kha c fhuo ng, ha y cho ba c sI bI f ngay d
duo c chI da n.

T KIM TRA VU

1 KHI TA M

Ca c ngo n fay d dI chuy n frn da uo f d pha f hI n duo I da co hc, khI u
hay co g kha c fhuo ng khng7 Tay fra I kI m fra vu pha I va fay pha I kI m fra
vu fra I.

2. TR!O C C!ONC

- CIo haI fay va nhn ky xem co g kha c fhuo ng v ma u sa c, su mIn ma ng
cu a da o xung quanh vu va da u vu .

- Chng na ng fay va o haI bn suo n, In gan va nha n xe f xem haI vu co fo
d u nhau khng7 Io n d u nhau Ia f f

3. NA M NC! A

a f gI hay gap m f khan bng d o duo I vaI pha I, gI da u In ca nh fay d
ngu c cang In. u ng ca c ngo n fay fra I an nhe va dIch chuy n cha m frn vu
pha I fheo chI u kIm d ng h d xem co g kha c fhuo ng khng |hc, h f cu ng
duo I da, ca m gIa c dau...). KI m fra foa n vu . I fay: fay pha I kI m fra vu fra I.
M I bn vu xoa ba vo ng.

212 Ha y an fam khI fhay vu cang va dau fu c

Nu ba n so fhay co cu c u frong vu mnh, du ng nn Io nga I v I. Raf may Ia
nhu ng cu c u nhu fh fhuo ng Ia nh, khng pha I Ia ung fhu. ! Ia nh co fh du ng
Ie IoI hay f n fa I fu ng da m nho , so fay hoa c d y quan sa f ky cu ng nha n fha y.
M f s co fh chuy n fha nh u xo co chu a cha f Io ng bn frong, dI khI gay ca m
gIa c dau va cang fu c vu .

Nguo I fa go I chu ng co nhI u u fu fa p fha nh cu m o m f bn hay ca haI bn
vu Ia chu ng u xo vu . NhI u phu nu fhay hI n fuo ng na y fruo c ky kInh nguy f
khoa ng 1 fua n.

Na n vu , dI khI co m f chaf Io ng, khng co ma u cha y ra. Ca c ba c sI chua
bIf ro nguyn nhan cu a chu ng u xo, chI du doa n Ia do su fang Iuo ng hoo cmn
sefrogen va proIacfIn frong fho I gIan na y gay ra, Ia m dau vu va kho chIu cho
nguo I phu nu sa p ha nh kInh. Ia m gIa m dau, nn:

- An if muI va ca c chaf fha nh pha n co NafrI, d gIa m Iuo ng nuo c frong u.

- u ng Ioa I nIf vu co khung do . Co fh mang nIf ca Iu c ngu .

- Nu dau nhI u, co fh chuo m vu ba ng nuo c da , 2-3 Ia n m I nga y.

- Nu fhay chung quang vu no ng, co dI m fay do , nn fo I kha m ba c sI
ngay. NhI u khI, day chI Ia nhu ng dI m bI vIm, co fh chu a frI d da ng ba ng
fhuc kha ng sInh.

- o ca -ph. NhI u nguo I fhuo ng ung ca -ph, khI fhI khng ung nu a
fhay do dau ro r f.

- M f s phu nu du ng fhuc ngu a fhaI cu ng fra nh duo c chu ng dau vu . Thi
du , fhu c anazoI co fa c du ng gIa m dau ro r f.

- Ca c fhuc VIfamIn |du ng 400 d.v. quc f m I nga y), fhuc Io I fI u d u
co fa c du ng Ia m gIa m dau vu .

Taf ca nhu ng hI n fuo ng Ia ma ba n fhay o vu ng vu , d u ca n pha I cho ba c
sI bI f va fheo do I.

213. fra nh bI ung fhu vu nn co ch d an

Co nhu ng nguo I d bI ung fhu vu hon nguo I kha c. o Ia nhu ng nguo I
fhuo ng co kInh nguy f so m, khng co con hoa c sanh con da u Io ng mu n, ma n
kInh mu n hon nguo I bnh fhuo ng, co me hoa c chI, em da bI chu ng b nh na y.

Ngoa I ra, vI c an ung cu ng co a nh huo ng nhI u fo I vI c ma c b nh. o I
va y, phu nu nn:

- Khng nn d nguo I ph n n qua . Ca n gIa m Iuo ng chaf be o frong ca c bu a
an. NhI u cu c nghIn cu u da cho fhay nguo I be o d bI ung fhu vu hon nguo I
bnh fhuo ng.

- Khng nn hoa c ca n pha I ha n ch vI c u ng ruo u. Phu nu u ng ruo u fu
3 Ia n fro In, m I fua n, co nhI u kha nang bI ung fhu hon nhu ng phu nu kha c.

214 H I chu ng fI n kInh nguy f

Trong s muo I phu nu o fho I ky kInh nguy f fh bn nguo I fruo c khI fhay
kInh fhuo ng co ca c frI u chu ng nhu: Ma f hu p hip, dau nhu c da u, kho chIu, kho
ngu , fIu cha y, fhe m an... NhI u khI finh khi cu ng fhay d I: hI n fu fro fha nh
ca u ga f.

gIa m bo f nhu ng frI u chu ng kho chIu frn, nn:

- Ta p fh du c, va ca c mn nhu: boI I I, dI b , da p xe da p if nha f 3 Ia n m I
fua n, m I Ia n khoa ng 20 phu f d ma u huyf Iuu fhng va ca c co ba p co dI u
kI n co gIa n.

- An fheo ch d : if mu I, if mo va if duo ng; nhI u prfIn va cha f xo |rau,
qua ) d Ia m gIa m Iuo ng esfrogen du, va finh nha y ca m cu a ca c co vu .

- Khng du ng ca -ph, ruo u, fhuc Ia 2 fua n fruo c fho I ky kInh nguy f.

- M f s nguo I du ng VIfamIn va 6, ca c duo c pha m co Can-xI, Ma-nh
va amIno axif I-fyrosIne fhay raf ho p |fheo su chI dInh cu a ba c sI).

- Nu kho ngu bu I fI, nn Ia m m f gIac ngu frua.

- u ng phuong pha p fhu gIa n nhu: fho sau, suy fuo ng, yoga, hoa c fa m
nuo c no ng.

215 CIa m dau khI ha nh kInh

Trong fho I gIan co kInh nguy f, nhI u nguo I bI dau Iung, m f mo I, bu n
nn, nhu c da u. Co nguo I dau va kho chIu qua dn mu c bI suy nhuo c frong 2,3
nga y da u. gIa m bo f ca c hI n fuo ng na y, nn:

- !ng fra d fIu.

- Na m ngu a, da f n m frn da u gI.

- Chuo m bu ng ba ng chaI hoa c fu I nuo c no ng.

- Xoa nhe bu ng.

- Ta p ca c ba I fa p nhe gIo chan fay, dI b , da p xe.

- ! ng aspIrIn, Ibuprofen hoa c ca c duo c II u da c frI chu ng dau khI ha nh
kInh.

216. KhI na o ba n ca n fo I ba c sI phu khoa7

KhI ca c ba n co ca c frI u chu ng sau, ca n fo I kha m fa I ba c sI phu khoa:

- Thay kInh: nhI u qua , baf fhuo ng, gay m f nho c, hoa c fo I ky ma khng
fhay kInh.

- Xuaf huyf gIu a haI ky kInh nguy f.

- au bu ng duo I.

- m da o bI ngu a, co huyf fra ng hoa c bI dau khI gIao ho p.

- Xuaf huyf sau khI gIao ho p.

- So fhay co hc, co u n I, cu c cu ng o vu .

u khng co frI u chu ng g cu ng nn dI kha m phu khoa m I nam m f Ia n.
N u co ca c frI u chu ng baf fhuo ng, dI kha m ngay sau khI pha f hI n.

2I7. pho ng h I chu ng sc nhI m d c

H I Chu ng sc v nhI m d c gay ra bo I ca c vI khua n. Na n nhan fhuo ng bI:

- S f cao;

- au ca c co ba p;

- Nn mu a;

- Ia cha y;

- Nguo I ma n do ;

- Ma ch da p nhanh;

- Cho ng ma f, choa ng va ng;

- Nga f.

Nu ba n co ca c frI u chu ng nhu frn frong fho I gIan fhay kInh, ca n fo I
ngay ba c sI hoa c pho ng cap cu u.

d pho ng h I chu ng sc v bI nhI m d c, VI n phu khoa khuyn ca c ba ,
ca c c frong fho I gIan ha nh kInh nn:

- u ng bang v sInh hon Ia du ng ca c Ioa I "nu f fham"

- Tra nh du ng ca c Ioa I "nu f fham da c bI f" co kha nang fham hu f cao.

- Khng du ng ca c d v sInh ba ng nhu a pIasfIc.

- Ta m ca c Ioa I nu f fham, fruo c khI du ng, ba ng dung dIch nhu K-Y JeIIy,
fruo c khI cho nu f va o am da o.

- Thay nu f sau khI da du ng fu 4-6 gIo .

- Thay bang v sInh co fa m fhuc ngu a fhaI frong vo ng 24 gIo sau khI gIao
ho p.

218 Tra nh vIm nhI m b pha n sInh du c

So m hay mu n, nguo I phu nu na o cu ng co fh bI nhI m fru ng o b pha n
sInh du c m f va I Ia n; vu ng mI va frung quanh am h bI r p do , ra f, ngu a, am
da o co huyf fra ng, khI fI u fI n hoa c gIao ho p bI dau, ra f.

chua frI hI n fuo ng na y, ba n ha y du ng ba mu ng gIam |Ioa I fha su p)
pha va o m f ca nuo c am, ru a ch bI nhI m fru ng, m I nga y 2 Ia n. Nu khng
do , ca n fo I ba c sI phu khoa d chu a frI fIp.

fra nh chu ng b nh na y, ca n gIu gn ca n fha n v sInh ca nhan va chu y :

- Nn du ng qua n Io f r ng ba ng va I bng.

- Sau khI fa p Iuy n hoa c hoa f d ng ra m hI, ca n fhay nhu ng d ma c Io f.

- Nn du ng Ioa I bang v sInh hoa c nu f v sInh khng co mu I, k ca mu I
cu a ca c hoa cha f fhom.

- Iun fhay bang va nu f v sInh

- Khng nn du ng ca c Ioa I da u Ia , chaf fa o bo f co mu I d fa m.

Sau khI fa m, pha I Iau kh b pha n sInh du c.

219. Ca n chu y khI fhay dau frong vu ng xuong cha u |P.I.)

N ba n bI dau o bu ng duo I ke m fheo hI n fuo ng sf nhe , ca n fo I kha m o
ca c ba c sI phu khoa v do co fh Ia frI u chu ng cu a ca c b nh: dau ru f fhu a,
chu a ngoa I da con, vIm ng da n fru ng hoa c m f b pha n na o kha c cu a b ma y
sInh sa n.

N u hI n fuo ng frn do m f b pha n cu a b ma y sInh sa n bI dau ma
khng duo c chu a frI ngay, ba n se co fh bI chu ng v sInh. KhI chu a frI, ca n
pha I na m nghI yn fInh va ung fhuc kha ng sInh fheo su huo ng da n cu a fha y
fhuc.

HI n fuo ng dau frong vu ng xuong cha u duo c ca c ba c sI go I chung Ia PI
|peIvIc Innammafory dIsease) co fh bI Iay nhI m do quan h fnh du c nhaf Ia
frong khI dang mang vo ng fra nh fhaI. Nu ba n bI b nh na y sau khI quan h
vo I nguo I ba n do I, fh nguo I ba n do cu ng pha I dI chu a frI. Ngoa I ra, nhu ng
du ng cu kha m phu khoa, nu khng duo c ru a sa ch va hap fIu fru ng ca n fha n
cu ng Ia m f nguyn nhan Ia m gay b nh.

220. a n ca n pha I bIf v vI c xe f nghI m f ba o am da o

VI n da I ho c v sa n khoa va phu khoa fhuo ng khuyn phu nu My m I
nam, if nha f cu ng pha I Ia m xe f nghI m f ba o am da o, m f Ia n. M I Ia n nhu
fh, ca c chuyn gIa Ia I Iay m f if chaf nha y o vu ng c fu cung d xe f nghI m.

VI c xe f nghI m na y ca n fhIf cho faf ca mo I nguo I d pha f hI n b nh,
nu co nhaf Ia dI vo I nhu ng nguo I da co quan h fnh du c fruo c fu I 18, co
quan h vo I nhI u nguo I da n ng da fu ng co Ia n bI vIm nhI m ca c co quan
frong vu ng xuong cha u, co nguo I fhan fru c h bI ung fhu |me , chI, em), me da
du ng fhuc dIefhyIsfIbesfroI khI mang fhaI mnh.

xe f nghI m f ba o am da o co k f qua , fruo c khI Ia y ma u xe f nghI m 24
gIo , khng nn fhu f ru a, khng ung fhuc g co IIn quan fo I b pha n sInh
sa n, va fra nh, khng duo c gIao ho p.

221. fra nh ung fhu fu cung

kho I bI chu ng ung fhu fu cung de doa , nn:

- I Ia m xe f nghI m f ba o am da o m I nam if nhaf Ia m f Ia n. Nu ba n
co quan h fnh du c fruo c fu I 18, da quan h vo I nhI u nguo I fnh, da fu ng bI
vIm nhI m o b pha n sInh du c, co nguo I fnh va o Ioa I "khng ba o da m", da
mang fhaI so m, co me du ng fhu c dIefhyIsfIbesfroI khI co fhaI mnh... fh Ia I
ca ng nn dI xe f nghI m nhI u Ia n frong nam.

- Khng hu f fhuc Ia .

- Nn gIo I ha n fnh du c vo I m f nguo I fhI.

Nu co quan h vo I nhI u nguo I, nn su du ng bao cao su |cho nam), ma ng
fra nh fhaI hoa c vo ng fu cung vo I fhuc fra nh fhaI |nu ).

- a n nn fo I ba c sI phu khoa d kha m nu fhay dau frong khI gIao ho p co
hI n fuo ng xuaf huyf khI chua fo I ky kInh nguy f.

222. Chu ng u xo

Co nguo I fhay dau o bu ng duo I, ha nh kInh nhI u kha c fhuo ng hoa c fhay
kInh fruo c ky kInh nguy f |gIu a 2 ky ).

o Ia do bI u xo. KhI kha m, ba c sI fhay nhu ng cu c u m m o fha nh bn
frong fu cung. NhI u nguo I bI chu ng na y co n fhay ca c frI u chu ng nhu dI fI u
fI n Iun |da I ra f), fa o bo n, co nhu ng cu c ph ng In o bu ng.

Vo I m f s nguo I, chu ng na y khng gay kho chIu g ca . Ca c u xo khng
pha I Ia ung fhu chu ng Ia Ioa I u Ia nh. Tuy va y, chu ng cu ng gay fro nga I cho vI c
fhu fhaI va mang fhaI o I va y, nu ba n bI u xo, khI ba c sI khuyn ba n ca f bo fu
cung fh ba n khng nhaf fhIf pha I fheo y kIn ba c sI ngay. Nu ba n co n mun
sanh con, ba n co fh d nghI ba c sI Ia m xe f nghI m fhm d ro s cu c u nhI u
hay if, fo hay nho , vI fri cu a chu ng o dau7 Can cu va o nhu ng dI m do , ba c sI se
xe f Ia I co ca n fhIf pha I ca f fu cung hay khng. V co fh chI ca f ca c u xo ma
va n d fu cung Ia I. Nhu va y, ba n va n co hy vo ng fhu fhaI.

a c sI co fh cho ba n ung progesferone va gonadofropIn- m f Ioa I fhu c
chu a hoo cmn co ky hI u CNRH, co fa c du ng Ia m ca c cu c u feo Ia I.

Nu ba n fhuo ng du ng fhuc ngu a fhaI fh ba c sI cu ng cho du ng fIp
progesferone hoa c m f Ioa I fhuc ngu a fhaI kha c, v hnh nhu chaf esfrogen
frong fru ng co finh kich fhich ca c cu c u Io n In. Chinh v Ie do , nn khI nguo I
phu nu fo I fu I ma n kInh-bu ng fru ng khng sa n xua f esfrogen nu a fh ca c cu c
u xo fu nhIn feo Ia I.

Nu fruo ng ho p bu c pha I ca f bo fu cung, ba n nn ca n d nghI ba c sI gIu
Ia I bu ng fru ng d fra nh so m co nhu ng frI u chu ng cu a fho I ky fI n ma n kInh.

No I chung, ba n nn fha o Iua n vo I ba c sI d da nh Iay cho mnh nhu ng dI u
kI n f f nhaf frong vI c chu a frI.

223. Nn hay khng nn ca f da con7

Trong nhu ng nam qua gIo I y ho c no I chung |ba c sI sa n khoa, ba c sI dI u
frI) co xu huo ng fhIn v vI c ca f bo fu cung cu a ca c b nh nhan, m I khI fu
cung co va n d g hoa c bI nghI ngo co IIn quan fo I ung fhu. HI n nay, nguo I fa
ha n ch vI c Ia m do va chI ca f bo fu cung frong nhu ng fruo ng ho p:

- Tu cung co nhu ng u xo co dI n fich Io n.

- I xuaf huyf fu cung, va vI c chu a frI ba ng fhuc khng co kf qua .

- Co nhu ng ch fu cung bI vIm nhI m, khng chu a frI duo c

- I ung fhu fu cung hay c fu cung.

- I vIm nIm ma c fu cung.

Ngoa I nhu ng fruo ng ho p na ng k frn, nhu ng fruo ng ho p kha c co fh
chu a frI duo c ma khng ca n fo I pha u fhua f fu cung nhu: fhay kInh nhI u |rong
kInh), co u xo, vIm nhe ma ng fu cung, sa fu cung. KhI vI c chu a frI khng co
kf qua , ba c sI go I y nn ca f bo fu cung, fh ba n va n co fh nu ra nhu ng van
d sau vo I ba c sI:

- Ngoa I vI c ca f bo co n bI n pha p na o kha c khng7

- VI c chu a frI fheo phuong huo ng mo I co g kha c Ia 7

Co fh can cu va o nhu ng dI m g d hy vo ng khng pha I ca f bo fu cung7

Nu pha I ca f fu cung, nhung va n gIu bu ng fru ng Ia I co duo c khng7 V
nhu va y, ba n se do pha I qua gIaI doa n fI n ma n kInh fruo c fu I.

- Trong khI fm gIa I pha p chu a frI ff nhaf, ba n du ng nga n nga I da f cau
ho I vo I ba c sI d fm ra con duo ng kha c con duo ng pha u fhua f.

224. Nu ba n ung fhuc ngu a fhaI, xIn du ng hu f fhuc

Theo ba o ca o cu a co quan phu fra ch v su c khoe va cng fa c xa h I My fh,
nhu ng phu nu da du ng fhuc ngu a fhaI ma co n hu f fhuc Ia fh d bI ca c chu ng
b nh fa c ma ch va dau fIm, nha f Ia o Iu a fu I fu 35 fro In.
o I va y, nu ba n da du ng fhuc ngu a fhaI, xIn du ng hu f fhuc Ia hoa c da
hu f fhuc Ia fh du ng ung fhuc ngu a fhaI!

225. Nn Ia m g nu ba n mun co fhaI7

NhI u phu nu mong duo c co fhaI va sanh con. Nu ba n Ia m f frong s
nhu ng nguo I co uo c mong nhu fh, nn fheo Io I khuyn sau:

- Tra nh, khng ung ruo u khng hu f fhuc Ia hay marIjuana.

- Tra nh, khng an ba nh hoa c ung nuo c ngo f co chaf cafeIne.

- CIu nguo I khng ma p nhung cu ng khng ga y m.

- Sau khI an a I vo I nguo I ba n do I, na m ngu a, d n mng cao frn m f ca I
gI frong 30 phu f.

- Ca n bIf fho I gIan na o mnh ru ng fru ng va khoa ng fho I gIan na o mnh
co kha nang fhu fhaI: do Ia khoa ng fu 14 fo I 16 nga y sau khI ba n co kInh.

Nhu ng dau hI u cu a hI n fuo ng ru ng fru ng co fh fhay nhu: Ca m fhay
dau am I o bn fra I hoa c bn pha I bu ng duo I, o am da o co m f nha y frong va
daI; fhan nhI f hoI cao hon ca c nga y fhuo ng.

a n co fh mua m f ba ng fhu fhaI fheo y mun o hI u sa ch hoa c hI u
fhuc va gIay fhu nuo c fI u d bIf mnh co mang fhaI hay khng. Nu ngam
va o nuo c fI u ma u gIay chuy n sang ma u xanh fh do Ia dau hI u ba o Ia ba n da
mang fhaI.

a n cu ng co fh mua m f ca p nhI f d d do nhI f d cu a mnh ha ng nga y
va o bu I so m. Nhu ng nga y nhI f d cu a ba n cao hon nga y bnh fhuo ng va o
qua ng 2OC, Ia nhu ng nga y ba n d fhu fhaI.

Nu da fheo nhu ng chI da n frn m f nam ma khng fhay co kf qua , ba n
nn dI kha m fa I chuyn khoa sa n.

Co m f s van d IIn quan fo I nguo I da n ng frong vI c fhu fhaI duo c
frnh ba y o ba I 243, chuong 10.

226. Mun duo c me fro n con vung

Me khoe fh con khoe , do Ia dI u d hI u. Nu ba n co y mun fhu fhaI va
sInh con, nn fheo m f s Io I khuyn sau, d ba o da m su c khoe cho be ngay fu
nhu ng nga y da u, mo I ra do I. Truo c khI mang fhaI:

- Nn dI kha m su c khoe foa n dI n k ca kha m phu khoa d duo c ba c sI
go p y kIn. M f s fruo ng ho p nhu be o ph, huyf a p cao, fI u duo ng, nghI n
hu f fhuc, ruo u, suy dInh duo ng, ma u fhu co kf qua Rh am |sau Ia n co mang
da u fIn), d u co a nh huo ng nguy ha I fo I su c khoe cu a ba me va fhaI nhI.
- Ho I ky ba c sI v fa c du ng cu a fu ng fhu fhu c ma ba n da u ng va se u ng
|fheo chI dInh cu a ba c sI hoa c fu y du ng).

- Nu ba n pha I du ng fhuo ng xuyn Ioa I fhuc na o do , ho I ba c sI xem fhuc
do co a nh huo ng fo I ca I fhaI khng, co ca n pha I fhay ba ng Ioa I fhuc kha c
khng7

- Nu ba n du ng fhuc ngu a fhaI, nn ngung fhuc 3 fha ng fruo c khI mun
fhu fhaI.

- Nu nguo I be o ph, ca n co bI n pha p Ia m su f can fruo c khI fhu fhaI.

- Ca n Iuy n fa p fhuo ng xuyn.

- Ca n fhu fesf d bIf ba n hoa c ch ng ba n co can b nh g fhu c Ioa I dI
fruy n hay khng.

- Cho ba c sI bIf fu I cu a vo , ch ng ba n. Nu vo frn 35 hoa c ch ng frn
60.

Sau khI fhu fhaI, su c khoe me , con ba n se ff hon nu ba n chu y :

- Ho I ba c sI v ch d an ung da c bI f cu a nguo I mang fhaI.

- Tra nh ca c fhu c pha m co caphIn, ruo u, nIcofIn va ca c Ioa I ma fuy .

- Ho I ba c sI ca n fha n fruo c khI du ng baf cu Ioa I fhuc g k ca ca c Ioa I
vIfamIn va ca c Ioa I fhuc fha nh pha n kIm Ioa I

- Trong 3 fha ng da u fho I ky mang fhaI, khng nn fang can qua fu 1-1,4
kg. Tu fha ng fhu 4, m I fua n co fh fang 0,350 kg. T ng s can fang fu 10 kg
fo I 12,2 kg Ia vu a |24-27 pounds).

- TIp fu c fa p fh du c ha ng nga y |coI ba I 229).

- Thu c ha nh ca c ba I fa p fhu gIa n co fh va fha n kInh d fra nh sfress.
|NhI u ba c sI nghI ra ng hI n fuo ng sfress do ca m xu c Ia m ma u khng fo I d u
va khng cung cap du cho da con va fhaI nhI. o I va y, ca I fhaI bI fhIu oxy va
chaf dInh duo ng).

- Nn dang ky fheo ho c Io p chI da n v van d sInh de .

- Nu nha nuI me o, pha I chu y khng d me o Ia bu a ba I. Phan me o co fh
gay m f Ioa I b nh co fn Ia foxoppaIsmosIs.

Nguo I mang fhaI nhI m b nh na y co fh sInh con fhIu fha ng va du a fre
d bI f n fhuong o na o; ma f va ca c b pha n kha c.

227. SInh de an foa n sau fu I 35

NhI u phu nu nga y nay Iay ch ng mu n, nn s nguo I sInh con o fu I 35
fro In ca ng nga y ca ng nhI u. Thng fhuo ng phu nu fu I cao ca ng kho fhu fhaI
va d sanh con fhI u fha ng. Ngoa I ra co n hay ma c ca c chu ng b nh nhu fi u
duo ng va huyf a p cao a nh huo ng fo I fhaI nhI, Ia m cho du a be sInh ra d bI ca c
b nh ba m sInh hoa c dI fruy n.

o I va y, phu nu mang fhaI fu fu I 35 fro dI, ca n pha I chu y :

- Trong fho I gIan mang fhaI fra nh an ma n; an if duo ng d d pho ng ca c
b nh fI u duo ng va huyf a p cao.

- Nn d nghI ba c sI cho xe f nghI m v gen.

Khoa ng 16 fua n sau khI fhu fhaI, ba c sI co fh xe f nghI m nuo c I. VI c
xe f nghI m pha I du ng fo I kIm da I d Ia y nuo c I ra nn co fh a nh huo ng
khng Io I fo I fhaI nhI.

Tuy nhIn frn 400 Ia n xe f nghI m mo I co m f fruo ng ho p khng may
nhu va y.

VI c xe f nghI m nuo c I ca n fhIf khI:

- Tu I nguo I me fu 35 fro In.

- CIa dnh me hay b cu a fhaI nhI co nguo I mang b nh dI fruy n hoa c bI
rI Ioa n v frao d I cha f.

- CIa dnh me hay b cu a fhaI nhI co nguo I ma c b nh v ma u hoa c fu y
sng.

- Nguo I me mang fhaI da co Ia n sInh con co dI fa f.

VI c xe f nghI m nuo c I co fh pha f hI n duo c fhaI Ia fraI hay ga I nhung
chu yu d bI f fhaI co dI fa f hay khng7 N u nuo c I bnh fhuo ng fh du a be
cu ng se bnh fhuo ng.

Nguo I fa cu ng co fh Ia y m f if ma u nhau cu a nguo I me sau khI fhu fhaI
duo c fu 8-10 fua n d xe f nghI m. Nhu va y se bIf fra ng fha I cu a fhaI so m hon
vI c Iay nuo c I, khIn b me cu a fhaI nhI va ba c sI co du fho I gIan suy nghI d
quy f dInh v vI c sInh no .

228. Mang fhaI co fh dI Ia m fo I bao gIo

M f nu a phu nu o My va n dI Ia m khI mang fhaI. Nhu va y co ha I khng7
Nn nhu fh na o7

Ha I hay khng ha I Ia fuy o m I nguo I. Co quan khoa ho c va y f My da
nghIn cu u nhI u phu nu mang fhaI ma va n fo I cng so d co nhu ng nha n xe f
va da fha nh Ia p m f ba ng huo ng da n duo I day. Tuy va y, cu ng nn chu y ra ng
co nhI u phu nu Ia m vI c fo I nga y sInh no ma va n kho e ma nh, bnh fhuo ng.
Tha f ra, frong van d na y chI co ba c sI va ba me mang fhaI mo I co fh co quyf
dInh fhich ho p v ho Iun Iun fheo do I hoa c ca m fha y a nh huo ng gIu a vI c Iao
d ng vo I su c kho e cu a fhaI nhI.

IA M VI C N AO CIO THI NCHI

IOA I CONC VI C - SO T! N I A CO THAI

Thu ky , van pho ng 40

Chuyn vIn va qua n Iy 40

Cng vI c ng I fa I ch , Iao d ng nhe 40

Pha I du ng |hon 4 gIo ) 24

Khng du ng IIn fu c |hon nu a gIo /gIo ) 32

|ke m nu a gIo /gIo ) 40

Pha I cu I khI Ia m vI c, mu c cu I fhap duo I da u gI

- Khng cu I IIn fu c |10 Ia n/ gIo ) 20

|duo I 10 Ia n/gIo ) 28

|duo I 2 Ia n/gIo ) 40

Pha I Ieo fhang hoa c fre o c f fha ng du ng

|frn 4 Ia n frong 8 gIo ) 20

|duo I 4 Ia n frong 8 gIo ) 28

I In, xung ca u fhang

|frn 4 Ian frong 8 gIo ) 28

|duo I 4 Ia n frong 8 gIo ) 40

Mang, va c, nhac:

|fu 22 kg fro In) 20

|duo I 22 kg fo I 11 kg) 40

Mang va c khng IIn fu c

|fu 22 kg fro In) 30

|duo I 22 kg) 40
229. Ta p Iuy n fh na o khI co fhaI7

u da mang fhaI, vI c Iuy n fa p fhan fh va n co ich va gIu p cho nguo I
phu nu kho I ca c chu ng nhu c, mo I nguo I va nhI u chu ng kha c nu a. Nhu ng mn
fa p nhu yoga, boI, dI b hoa c va n d ng cha m d u ff. Nu ba n chua fu ng Iuy n
fa p bao gIo fh nn ho I qua ba c sI cham so c mnh nn fa p fh na o cho vu a su c
va ho p vo I nguo I co fhaI nhu:

- ChI nn fa p sau bu a an 2 gIo .

- Truo c khI fa p, ung 1-2 Iy nuo c.

- Khng fa p nhu ng ba I fa p co d ng fa c nha y, va n mnh hoa c cu d ng
nhanh.

- Ta p sao d gIu nhIp fIm duo I 140 da p/phu f.

- Khng bI kich d ng v Iuy n fa p.

- Sau fha ng fhu 4, fra nh ca c ba I fa p co d ng fa c na m ngu a.

- Sau khI fa p qua 2 gIo ma va n fhay mnh mo I m f, nn fo I fham ba c sI.

230. CIu gn dI vu fh na o khI nuI con ba ng su a me 7

NuI con ba ng su a me Ia cng vI c de p nhaf frn do I cu a ca c ba me . Ma c
du vI c cho bu co fh Ia m vu bI x va dau vu , nhung ba me na o cu ng ca m fhay
Io ng han hoan, kho fa . Tuy va y, nu bIf ca ch gIu gn da u vu , cu ng ha n ch
duo c m f s a nh huo ng. o I va y, ba me cho con bu , nn:

- Mang nIf vu frong suf fho I gIan fhaI nghe n, Ioa I nIf vu co khung do .

- Trong fho I gIan con bu , cu ng mang nIf vu |nga y, dm)

- Khng du ng Ioa I nIf vu co doa n ba ng va I nhu a khng fham.

- Pha I fhay nIf vu khI fha y a m hoa c uo f

- Cho con bu ca 2 bn, bn vu fra I r I dn vu pha I.

- M I Ia n bu cu a be khng qua 20 phu f.

- KhI fhI khng cho be bu nu a, khng gIa ng mI ng be ra kho I vu ma khe
Iu n ngo n fay va o haI bn da u vu , gIu a da u vu va mI ng be .

- Nhu ng nga y da u cho con bu , co fh fhay dau da u vu . do dau, co fh
chuo m da u vu ba ng khan fa m nuo c no ng hoa c nuo c Ia nh.

- u ng khan fa m nuo c a m, Iau da u vu ha ng nga y khng nn ru a da u vu
ba ng xa pho ng va co fh Ia m kh va nu f da.

- Sau khI cho con bu , co fh Iau hoa c da p vu ba ng ca c Ioa I kem hoa c da u
da c bI f nhu kem su a IanoIIn, kem da u du a, khan fham nuo c fra ...

Truo ng ho p vu sung fa y, do va dau ca n fo I ba c sI kha m d fm ca ch chu a
frI.

231. Co con, sao Ia I kho c7

NhI u phu nu mong mo I, cho do I nga y du a con ra do I. SInh con duo c may
nga y, co khI cha ng co duyn co g cu ng oa In kho c. Pha I chang v fhIu su san
so c cu a gIa dnh nn fu I fhan7 Hay Io cho con nho be bo ng, y u o f7 Khng pha I.
Pha n Io n fruo ng ho p, sau khI sInh con duo c 3 nga y b pha n fIf ra ca c hoo cmn
frong co fh co su fhay d I Ia m cho phu nu fhay mnh m f mo I va d xu c d ng.
Nguo I fa go I do Ia con xu c d ng cu a ba me mo I sInh con.

Nu ba n mun fra nh nhu ng con xu c d ng do , nn:

- a n ba c fruo c vo I nhu ng nguo I fhan v nga y ba n cu ng be o b nh vI n v
gIa dnh.

- Iu c be ngu fh mnh cu ng ngu .

- a n vo I ch ng hay nguo I fhan v du kIn dI choI ra ngoa I frong vo ng m f
gIo , ngay frong fua n I da u.

- HI n fuo ng fhay mnh d bI ca m xu c, nghe n nga o, bu n v co , co fh
fhay frong vo ng 1 fua n I r I se qua. Muo I Iam pha n fram ca c ba me mo I sInh
con co ca m xu c na y.

Nu hI n fuo ng na y ke o da I ca fha ng khng kho I khIn cho sa n phu fro
nn sa u bI, sa su f fInh fha n fh nn cho ba c sI bIf chu a frI ba ng duo c II u.

232. Vuo f qua nhu ng frI u chu ng fI n ma n kInh

NhI u phu nu raf nga I fho I ky fI n ma n kInh. o I v finh fnh fhay d I d
no ng na y bu n ra u, nguo I mo I m f, khng fha y ca m xu c va fhich fhu g d I vo I
chuy n gI chan, fu fuo ng chI nghI vo va n fo I fu I gIa .

KhI khng co n kInh nguy f nu a, fh khng fh fra nh duo c m f s fhay d I
cu a ca c b ma y frong co fh , nhung chu ng fa cu ng co fh Ia m gIa m bo f nhu ng
fa c d ng kho chIu nhu sau:

- CIu cho mnh nhu ng fu fuo ng Ia c quan, yu do I ba ng ca ch Iun IIn h
vo I ba n be va mo I nguo I frong c ng d ng d cu ng co nhu ng hoa f d ng chung.

- Nn bo ca - ph, ruo u, d ngo f.

- fra nh maf ngu , fruo c khI dI ngu nn ung nhu ng Ioa I fra fha o m c
nhu Ioa I chamomIIe.
Ta p Iuy n fheo phuong pha p KegeI d gIu cho ca c ba p fhIf vu ng xuong
cha u va am da o co finh da n h I ff, fra nh hI n fuo ng sa da con va khng kI m
soa f duo c ca c co vo ng cu a ba ng quang, do do khng kI m soa f duo c vI c fI u
fI n. ca m fhay va dI u khI n duo c ca c co na y, ba n co fh fa p nhu sau:

- KhI dI fI u, ba n c ngung fI u gIu a chu ng r I Ia I dI, Ia I ngung cho fo I h f.

- In gan co bu ng d e p va o ca c co cu a am da o frong 3 gIay r I Ia I d fhu
gIa n 3 gIay. Ia m d ng fa c na y 10 Ia n. M I nga y fa p 3 Ia n.

- Ta p nhu frn nhung nhanh hon, ca ng nhanh ca ng ff.

M I nga y fa p 3 Ia n, m I Ia n fa p 10 d ng fa c nhu va y.

233. Tra nh con ra o ru c

NhI u nguo I ca m fhay frong nguo I nhu co ca c do f so ng hoI no ng fra n va o
ngu c, In c , In ma f gay va ng da u fu c fho , co khI Iau fo I 90 phu f. Co nguo I
khng chu y fo I hI n fuo ng na y, nhung m f s Ia I ca m fhay kho chIu.

Ia m gIa m fa c du ng kho chIu cu a nhu ng con ra o ru c nhu fh, nn:

- Ma c qua n a o mo ng ba ng fo, so I fu nhIn.

- Tra nh ung ca c d ung co caphIn va ruo u.

- Tra nh an nhu ng Ioa I ba nh, fhIf nhI u chaf b duo ng.

- Ho I ba c sI d ung VIfamIn |400 I!/nga y - I! = don vI qu c f )

Nu ban dm ra nhI u m hI nn:

- Ma c d ngu ba ng va I bng.

- CIu pho ng ngu fhoa ng, ma f.

234. Ia m fh na o khI am da o bI kh7

Tu fho I fI n ma n kInh fro dI Iuo ng hoo cmn sInh du c esfrogen cu a bu ng
fru ng suy gIa m va da n fo I hI n fuo ng duo ng am da o bI kh khIn cho vI c an a I
fro In dau ra f. fra nh fnh fra ng do , co m f s bI n pha p ca n chu y :

- Khng ru a vu ng am da o ba ng xa pho ng chng mu I, hoa c ca c chaf ru a co
hoa chaf fhom.

- bI fron am da o khI gIao ho p, co fh du ng Ioa I dung dIch bI fron nhu
K - Y JeIIy. Khng nn du ng ca c Ioa I da u fron ba f ngu n fu da u mo v d gay
vIm nhI m.

- Ho I ba c sI v Ioa I kem bI am da o co esfrogen.

- Nu ba n fhay dau khI gIao ho p, dau ra f khI fI u fI n va fI u ra m f chaf
ma u h ng, ca n pha I dI ba c sI. V nhu va y co fh Ia frI u chu ng vIm am da o.

235. I n pha p fra nh b nh Ioa ng xuong

Thng fhuo ng, sau fu I 40 ma f d xuong nguo I na o cu ng da n da n Ioa ng
dI. o phu nu , fc d "Ioa ng" co n fang fhm k fu fho I ky fI n ma n kInh, ro r f
nha f o nhu ng nguo I v n da co nhu ng b xuong nho , co b fo c do hoa c ba ch kIm,
Ia nguo I a ng hoa c o mI n a c u, nhu ng nguo I chua h sInh con, hu f fhuc
Ia , hay ung Ioa I corfIcosferoId hoa c an ca c fhu c an chu a if Can-xIum. Nguo I
na o ma n kInh ca ng so m fh xuong cu ng d Ioa ng so m. Ngoa I ra co n pha I k fo I
nhu ng nguo I co fruy n fhng bI b nh xuong, frong gIa dnh co nguo I bI ung fhu
xuong v.v...

ngan cha n hI n fuo ng Ioa ng xuong nhanh nn:

- KhI da ma n kInh, nn ba o da m bu a an ha ng nga y co if nhaf 1.000 mg
Can- xIum. Trong fho I fI n ma n kInh, ca n an fo I 1.500 mg Ca/nga y. Nhu ba I
112 Chuong 4 da chI da n Iuo ng Can- xIum co nhI u frong ca c sa n pha m cu a
su a da Ioa I bo f chaf be o va frong ca c Ioa I ca nhu ca h ng va ca h I; ca c Ioa I da u
fra I hay da u ha f, ca c Ioa I rau ca I,.hoa-Io. Tuy va y, khng nn an qua 1.500 mg
Ca/nga y.

- Khng an ma n va ca c fhu c an chu a nhI u Iuo ng Na.

- Nn co chuong frnh fa p Iuy n d u ca c mn nhu dI b , da p xe va ca mn
aerobIc vo I d ng fa c nhe va cha m.

- Ho I ba c sI v van d du ng fhuc co esfrogen d d pho ng chu ng suy
xuong va nhu ng chu ng b nh kha c frong fu I ma n kInh.

236. u ng fhuc co hoo cmn sInh du c sfrogen, Io I hay ha I7

NhI u frI u chu ng cu a fho I fI n ma n kInh co fh quy va o m f nguyn
nhan: su suy gIa m Iuo ng hoo cmn sInh du c chinh cu a phu nu , chaf esfrogen.
o I va y, ca c nha y ho c da dua chaf esfrogen va o fhuc vIn d ung, fhuc fIm
chich, kem bI am da o, maf ngu , ra o ru c, suy fhoa I xuong va ca c chu ng kha c
cu a fho I ky ma n kInh. HI n nay, nguo I fa fhuo ng cho ca c b nh nhan du ng
esfrogen vo I II u Iuo ng fhap phI ho p vo I ca fhuc co progesferone.

Phuong pha p frI II u ba ng esfrogen khng pha I Ia hoa n foa n ff va v ha I.
M f s phu nu co pha n u ng khng Io I vo I fhuc, co nguy co d bI ung fhu fu
cung hon, cu ng ca c chu ng kha c nhu so I fha n, huy f a p cao, fa c ma ch ma u, hoa c
if nhaf fh cu ng bI bu n nn, dau vu , bi fI u fI n. o do nhu ng nguo I da fu ng bI
ca c b nh fa c ma ch va ung fhu da con khng duo c du ng esfrogen. Nhu ng nguo I
da bI huyf a p cao, fI u duo ng, so I fha n,b nh gan, u xo da con hay ung fhu
bu ng fru ng khI du ng esfrogen pha I hf su c ca n fha n.
Phuong pha p chu a frI ba ng esfrogen fhich ho p vo I nhu ng nguo I ma n kInh
fruo c fu I 40 |khng pha I do su ngung hoa f d ng cu a bu ng fru ng) va nhu ng
nguo I nhI u kha nang bI Ioa ng xuong. Cu ng co fh a p du ng vo I nhung phu nu
hay bI vIm am da o hoa c duo ng fI u fI n, bI chu ng ra o ru c, maf ngu hoa c kh
am da o. Theo kf qua nghIn cu u cu a fruo ng a I ho c Y phia nam CaIIfornIa fh
phu nu du ng fhuc co esfrogen if khI bI chf v con dau fIm, nhu nhu ng phu nu
khng du ng fhuc.

Nu ba n du ng fhuc co esfrogen ma fhay co pha n u ng nhu sau, ha y fo I k
cho ba c sI bIf d co bI n pha p frI II u.

- Ru ng fo c;

- Ma f n I I m d m;

- Pha f ban o da;

- Xuaf huyf o am da o khng ro nguyn nhan;

- a p chan no ng, do , m m.

237. I n pha p chng hIp dam

Khng co bI n pha p na o hoa n foa n hI u nghI m. Nhung nu ba n chu y
Ia m fheo m f s dI u da n do sau day, ba n co fh fra nh kho I fro fha nh na n
nhan m f ca ch qua d da ng hoa c cu ng co hy vo ng Ia m cho nhu ng ke co y dInh
xau pha I na n chi.

1. KHI A N O NHA

- M I khI d I fo I m f noI o mo I, pha I fhay fa f ca ca c khoa .

- O khoa o ca c cu a ra va o d u pha I Ia Ioa I co cha khoa . Ca c cu a s khng
duo c co ca c I h ng r ng qua 12cm.

- u I fI, ke o chao de n xung, ha ca c ma n cu a va ba f sa ng ca c de n o phia
ngoa I.

- Khng mo cu a cho baf cu nguo I na o ma mnh khng quen bIf.

- Khng ghI fn rIng cu a mnh va o cun danh ba dI n fhoa I hoa c fhu ng
fhu.

2. KHI RA KHO I NHA

- Trong bu ng fhang ma y nn du ng ga n ba ng nu f dI u khI n. Tra nh va o
bu ng m f mnh vo I nguo I Ia .

- Ngoa I ph , nn dI nhanh fo I dich. Khng nn dI fa n b , vo va n, fhI u
ca nh gIa c. Nn fra nh ca c ngo fI, ca c duo ng cu f. Pha I Iun nha n xe f va pha f
hI n nhu ng ke co dau hI u da ng nghI ngo .
- Nn mang fheo nguo I m f ca I co I hoa c m f va f nho n.

- KhI dI ra xe, nn ea m cha khoa sa n frong fay. To I xe mo cu a, va o nhanh
r I khoa ngay cu a Ia I |Chu y : co fh du ng chIf cha khoa xe nhu m f vu khi
pho ng fhan).

- fra nh bI ho ng xe gIu a duo ng, pha I Iun chu y ba o fr xe va nhn d ng
h e f - xang d mua du xang cho I frnh.

- Nu xe ho ng gIu a duo ng ng I frong xe, In kinh va khoa cu a xe Ia I. u ng
b da m go I v fra m ca nh sa f nho gIu p do va do I ca nh sa f fo I.

- Nu co nguo I Ia I ga n xe, co fh nho gIu p do nhung khng mo cu a.

- Khng dI nho xe va cu ng khng cho aI dI nho gIu a duo ng.

- Khng he n ga p va fo I noI he n vo I baf cu aI ma mnh chua bIf ro .

3. KHI CO I ! A NC NCO

- Nu nghI ngo frong xe hoa c frong nha mnh co nguo I Ia , khng nn va o.

Nn dI n fhoa I fo I fra m ca nh sa f ga n nhaf.

- Trn duo ng dI, nu fhay nguo I dI fheo co ve baf Iuong, ha y re va o m f
cu a ha ng noI cng c ng dng nguo I r I go I dI n fhoa I cho ca nh sa f.

- Nu frn duo ng Ia I xe v nha , fhay co xe ba m fheo xe mnh fh khng v
nha ma Ia I fo I m f nguo I ba n na o do hoa c ngung xe o fra m ca nh sa f.

Chuong 10

NH! NC V N RINC C! A PHA I NAM

Tu I fho frung bnh cu a da n ng o My hI n nay Ia 72 fu I cao hon 3 fu I
so vo I Io p nguo I sng ca ch day 10 nam v fruo c. Nhung cho v I ung dung,
ngh nh ma f, cha p haI fay ra sau ma dI. Tu I fho frung bnh cu a phu nu Ia 79!
Ta I sao ho Ia I hon chu ng mnh nhu va y7

Co fh Ia do fho I quen co fruy n fhng. a n ng fhuo ng duo c gIa o du c
khng qua n nga I nguy hI m, vaf va , kho khan. o I va y ho dam ra coI fhuo ng
ca su c khoe cu a mnh. NhI u nguo I nghI ra ng "nguo I - da n- ng - fhu c - su "
khng fh chap nha n ra ng mnh yu du ca I "yu". o day Ia do b nh.

May fhay, quan nI m do nga y nay da fhay d I. NhI u nguo I da hI u ra
ra ng: sInh ra Ia da n ng khng co nghIa Ia co ngay su c khoe , khng co b nh ma
vI c pha I nho fo I fhuc fhang cu ng su gIu p do cu a y ho c cha ng pha I Ia m f vI c
g da ng xau h .

Hon nu a, co m f s van d - fhuo ng hoa c quan fro ng da c bI f - v su c
khoe , Ia I chI IIn qua fo I da n ng.

Chuong frnh na y se cu ng ca c ba n d ca p fo I ca c van d do nhu: rI Ioa n
fuyn fI n II f, ung fhu fInh hoa n, b nh II f duong, b nh ho I da u v.v... Nhu ng
fa I II u v b nh, cu ng nhu ng Io I khuyn se gIu p ca c ba n fm duo c ca c bI n pha p
duy fr va fang cuo ng su c khoe khIn cho fu I fho cao hon.

238. Co ne fra nh duo c kho I bI ho I da u khng7

Nguo I da n ng na o cu ng co mI Io bI ho I da u, nhaf Ia cha hay ng mnh Ia
ca c cu gIa da u ho I. NhI u nguo I mo I qua fu I 30 da fhay fo c co ve fhua da n.

u ng nn fIn va o nhu ng Io I qua ng ca o v ca c Ioa I vIfamIn da c bI f chng
ho I, da u bI hoa c bI n pha p du ng ha nh xoa bo p... d chu a b nh ho I da u. ChI co
m f phuong fhuc duy nhaf co hI u nghI m Ia fhuc MInoxIdII. Thuc na y
nguyn Ia fhuc du ng chu a b nh huyf a p, chI co fa c du ng vo I m f s nguo I chu
khng pha I Ia mn fhuc cho faf ca mo I nguo I ho I da u.

M f phuong pha p kha c co fh fIn ca y duo c Ia phuong pha p cay fo c nhu
sau: ba c sI pha u fhua f Iay ma nh da da u phia sau |fhuo ng phia sau khng bI
ru ng fo c) cu a ba n, r I ghe p va o da da u phia fruo c, noI bI ho I. Sau khI ghe p,
nhu ng so I fo c cu ru ng dI va Io p fo c mo I mo c In. dI chuy n hf Io p fo c da ng
sau ra da ng fruo c nhu fh, pha I fhu c hI n da n da n fo I 250 Ia n ca f, ghe p raf
cng phu. ChI phI khoa ng va I nghn d - Ia.

TI n nhaf Ia mang fo c gIa . KhI ba n mua fo c gIa , pha I chu y xem no co fha f
khif vo I da u mnh khng, ma u cu a fo c gIa co gIng ma u fo c cu a mnh khng.
Pha I gIu b fo c gIa sa ch se va Iun chu y cha I cho no nhu cha I fo c mnh va y.

Nu fu nhIn ba n bI ru ng fo c, nn fo I ho I ba c sI d chu a frI.

239. Ha y no I Io ng cava f d nhn cho ro

Cava f fh IIn quan g fo I dI ma f7 Co day. Ma c de p, chInh f , IIch su Ia
dI n f f. Nhung, kf qua nghIn cu u cu a fruo ng a I ho c CorneII cho bIf ca I
cava f hay ca I no fha f cha f qua o c se Ia m ca n fro ma u Iuu fhng In na o va
ca c co quan kha c o da u nhu ma f. Nhu ng nguo I Ia m vI c bn ma y dI n foa n,
nhu ng phI cng, nhu ng nguo I ve hoa d v.v.. ca n co dI ma f fInh fuo ng d nhn
duo c ro fu ng chI fIf nho , ca ng ca n pha I chu y , khng fha f cava f bo cha f c qua .

Nu ba n ca n fha f cava f hay deo no, ca n chu y :

- Mua a o khng bI bo cha f o c khI ca I nu f.

- Nu a o cha f c , khng ca I khuy c khI deo cava f.

- Tha f cava f, fh na o d va n co fh Iu n m f ngo n fay va o gIu a c va
cava f.

- No I Io ng cava f nhIu Ia n frong nga y, khI co dI u kI n.

240. Tro I oI7 u ng nga y nu a7

Cha c ca c ba n da duo c nghe nhI u chuy n cuo I v nga y. o noI ca m fra I,
nhu ng "ng nga y" duo c chIu c ngu m f mnh m f I u; o nha ng fhuo ng bI
ha ng xo m yu ca u do ng kin ca c cu a, fo I khI ng ba f da u mo ma y Ia ba vo Ia ng
Ie m gI fa n cu sang gIuo ng kha c hoa c pho ng kha c. Trong s 10 nguo I nga y fh
9 nguo I Ia da n ng, pha n Io n fu I fu 40 fro In.

K chuy n nga y fh bu n cuo I, nhung nu ba n maf ngu v fIng nga y cu a
nguo I kha c fh cha ng co g Ia vuI ve ca . Sau day Ia m f s Io I khuyn d ba n a p
du ng - nu ba n co fa f nga y - mong gIu cho dm khuya yn fInh va mo I nguo I
d u co gIac ngu ngon Ia nh.

- KhI ngu , na m nghIng. fa p cho mnh fho I quen na m nghIng ba n ha y
ngu may dm frn chI c gIuo ng cha f hoa c frn m f chI c gh da I. m f g I
da I da ng sau Iung d mnh khng quay Ia I duo c.

- Khau m f ca I fu I da ng sau qua n ngu r I d m f ho n da hay qua bo ng
fennIs va o. Nhu va y, m I Ia n na m ngu a Ia I, ba n se fhay vuo ng.

- N u ba n ca n na m ngu a, ha y k da u gIuo ng cao In. Nhu va y, khI ngu
Iuo I ba n se khng cha n duo ng va o cung ho ng gay ra fIng nga y.

- N u ba n dang be o ph, pha I co phuong pha p Ia m su f can dI. Ca c m mo
du o cung ho ng cu ng gay ra nga y.

- Truo c Iu c ngu 3 gIo , khng duo c ung ruo u hoa c an nhu ng fhu c an Iau
fIu |fhIf, mo ... )

- !ng fhuc anfIhIsfamIn - chng dI u ng - fruo c khI dI ngu cu ng Ia m I
mu I kho I bI fa c, m f nguyn nhan cu a fa f nga y.

Nu fheo ca c dI u chI da n frn ma ba n va n nga y, va nu nguo I na m cu ng
gIuo ng nha n xe f fhay gIu a haI Ia n nga y, ba n ngung fho m f Ia f, fh nn fo I ba c
sI d kha m faI, mu I, ho ng.

24I. Chu ng ngu a ha ng |ham)

Khng chI co ca c va n d ng vIn fh fhao mo I bI chu ng na y ma fa f ca ca c
da n ng no I chung, fhuo ng bI ma n do , ngu a, dI khI ch ngu a co Io p va y, o
vu ng haI bn ha ng |be n) Ian ca xung du I.

O My , nguo I fa go I chu ng na y Ia chu ng "ngu a jockey" v nghe no I nga y
xua co m f va n d ng vIn cu a mn cuo I ngu a na y da fru f b d da y da m m hI
cu a mnh va o m f ngan fu kin. May hm sau, anh cha ng Ia I Iay ra ma c d choI
fh fhao fIp nn da bI chu ng ngu a na y. Tha f ra, nu co c ga I na o ma c qua n
a o nhu va y, fh cu ng co fh bI ngu a, chu b nh na y khng pha I chI ra ng rIng
cho da n ng.

Chu ng "ngu a jockey" fuy khng nguy hI m nhung Iu c nn con ngu a o ch
dng nguo I fh fha f Ia baf fI n. d pho ng chu ng ngu a ha ng, nn:

- Khng ma c qua n a o cha f, bo Iay nguo I. Mu a no ng, da n ng ma c qua n cu f
fh fhao - Ioa I qua n cu a ca c vo sI quy n Anh Ia fhich ho p nhaf v fhoa ng ma f.

- Sau khI Ia m vI c, nhaf Ia nhu ng cng vI c Ia m nguo I ba n no ng va d m
hI, nn fhay ngay qua n a o Io f.

- Nn fa m ngay va Iau kh mnh.

- Xoa pha n facI hoa c ca c Ioa I pha n rm kha c va o nhu ng ch co ke nhu
ha ng, na ch v.v...

- Khng vu f qua n a o fh fhao a m va o ngan ke o fu hoa c fu xa ch fay. Pha I
mang gIa f ngay, sau khI fhay.

- KhI ngu , nn ngu fru ng.

KhI bI chu ng ngu a ha ng co fh du ng ca c Ioa I kem, phan hoa c nuo c phun
co Tonaffafe co n go I Ia TInacfIn. Mun kho I ha n, pha I maf fo I 2 fua n. Nu
khng kho I, nn fo I kha m o ba c sI da II u.

242. Thoa f kho I chu ng baf Iu c

Nguo I da n ng na o cu ng fra I qua m f va I fua n baf Iu c: ca I "cu a quy " Iu c
ca n cu ng ra n d xng pha fh cu m m xu. Nguyn nhan cu a su baf Iu c co fh
do fra ng fha I fam Iy va sInh Iy . Truo c khI va o cu c an a I, fInh fha n bI u c ch, Io
mnh se baf Iu c, co y nghI ra ng ha nh d ng yu duong nhu fh na y Ia pha m f I
hoa c vu a nghe vo k m f I nhu ng chuy n khng vuI frong gIa dnh Ia m fInh
fha n cang fha ng v.v... d u Ia nhu ng Iy do d "cu c cung" khng fh na o ngo c da u
In duo c. Ngoa I ra co n pha I k fo I ca c chu ng nhu: rI Ioa n fuyn n I fIf, huyf
a p cao, fI u duo ng, suy nhuo c fha n kInh, nhu ng vf se o pha u fhua f o ga n b
pha n sInh du c d u co a nh huo ng gay ra hI n fuo ng baf Iu c.

Nu ba n bI baf Iu c nhI u Ia n hoa c fho I gIan baf Iu c ke o da I, fh ca n pha I
fo I ba c sI. O Hoa Ky co nhu ng b nh vI n va ba c sI chuyn frI b nh baf Iu c. Qua
nhu ng ba I fesf va ca c xe f nghI m, ba c sI se pha f hI n nguyn nhan b nh cu a
ba n va d ra phuong pha p chu a frI fhich ho p.

- Nu nguyn nhan b nh Ia do fra ng fha I fam Iy , ba n se duo c gIo I fhI u
fo I ca c chuyn gIa nghIn cu u v van d fnh du c.

- Nu ba n bI rI Ioa n ca c fuyn n I fIf, ba c sI se chI dInh m f s fhuc co
hoo cmn frong fha nh pha n d ba n ung hoa c fIm chich.

- Co fruo ng ho p ca n pha I pha u fhua f mo I co fh Iay Ia I khi fh cho cu c
cung, fhi du nhu pha u fhua f cay ca c f ba o sInh du c va o vu ng duong va f.

Khng nn fIn va du ng ca c fhu fhuc nhu vIfamIn da c bI f, kem bI, fhuc
ung... duo c qua ng ca c Ia "du ng xong In ngay!" Tha f ra chI Ia Iu a bIp va co ha I
cho su c khoe .

243. Tm hI u chu ng v sInh o nam gIo I

Nguo I da n ng bI chu ng v sInh - khng Ia m nguo I chung cha n gI fhu
fhaI duo c - fhuo ng do haI nguyn nhan: fy I s fInh fru ng frong fInh dIch qua
fhap hoa c fInh fru ng yu khng co su c dI chuy n v phia fru ng cu a nguo I da n
ba .

Nhu ng yu f sau day cu ng da n fo I chu ng v sInh:

- e o ph.

- NghI n hu f na ng. Nhu ng d c f frong fhuc Ia Ia m suy yu fInh fru ng va
gIa m Iuo ng fInh fru ng frong fInh dIch.

- !ng ruo u hoa c du ng ma fuy . |MarIjuana va ruo u co fa c du ng Ia m gIa m
Iuo ng hoo cmn sInh du c fesfosferone o fInh hoa n).

- Ma c qua n a o, d Io f qua cha f Ia m dI fInh hoa n bI bo va o nguo I. NhI f d
va fra ng fha I bI e p cha f co fa c du ng ngan ca n vI c sa n xuaf fInh dIch.
- Cng vI c ba n gIay pha I ng I Iau m f ch cu ng co fa c ha I nhu frn va o
fInh hoa n.

- Ta m hoa c ngam nguo I nuo c no ng Iau qua .

- Ia m vI c, fI p xu c Iau vo I ca c kIm Ioa I nhu ch, ke m, sa f... va fIa X.
Nhu ng mI fruo ng nhI m co fh Ia m ngung vI c sa n xua f fInh dIch, Ia m fInh
fru ng suy yu, maf kha nang hoa f d ng va dI chuy n.

- TIf ch fnh du c khng hoa f d ng fnh du c frong fho I gIan Iau.

- u ng ca c chaf bI fron co ngu n gc da u mo Ia m fInh fru ng bI f II f va
chf.

- I b nh co a nh huo ng fo I b ma y sInh du c.

- Ma c b nh v sa c f cu a ma u co IIn qua fo I fInh hoa n.

NhI u nguo I duo c chu a kho I chu ng v sInh ra f d da ng ba ng ca c bI n
pha p don gIa n: ma c qua n r ng fhoa ng, bo hu f fhu c, Ia m su f can v.v... N u sau
2 - 3 fha ng ma va n khng co kf qua , nn fo I ba c sI d kha m va dI u frI.

244. Pha u fhua f frI f sa n nam

Pha u fhua f frI f sa n gIu p ba n ha n ch duo c va n d sInh de . Pha u fhua f
don gIa n frong vo ng 30 phu f d ca f hoa c bu c ng da n fInh. V chI ca n chinh
fhu c gay f fa I ch nn vI c fIn ha nh, nhI u khI khng ca n pha I yu ca u
nguo I frI f sa n fo I b nh vI n.

Co m f s nguo I chua ro fa c du ng cu a pha u fhua f na y. Nn bIf ra ng
nguo I da n ng sau khI pha u fhua f frI f sa n va n sInh hoa f fnh du c bnh
fhuo ng, khng v fh ma bI ba f Iu c hoa c xo cu ng ma ch. Ca m gIa c cu a vI c a I an
khng h bI a nh huo ng.

Nu ba n mun pha u fhua f frI f sa n, nn:

- a n ky vo I ba c sI chuyn frI f sa n

- Ho I ca n fha n mo I va n d d sau na y khng co n fha c ma c

- Suy nghI ky fruo c khI quyf dInh.

245. Chu ng ph da I cu a fuyn fI n II f

Tuyn fI n II f bao quanh ng da n fI u, Ia m f b pha n cu a m f b ma y
sInh du c. Tu I nguo I da n ng ca ng cao, hoa f d ng cu a fuyn fI n II f ca ng
gIa m, ca c f ba o bI phnh ra, a nh huo ng fo I ca c ng da n nuo c fI u.

Ca c frI u chu ng ph da I fuyn fI n II f g m:
- I da I gIa f - dI fI u Iun Iun va if m f - nhaf Ia ban dm.

- O ng da n nuo c fI u bI fa c nghe n - kho fI u fI n.

- Iuo ng nuo c fI u gIa m.

Nhu ng frI u chu ng do cho fhay fuyf fI n II f da bI phnh ra fo I mu c che n
e p va o ng da n nuo c fI u va dI khng hf. HI n fuo ng na y co n a nh huo ng
khng f f fo I fha n va co fh da n fo I b nh vIm fha n.

o I va y, nu fhay mnh co ca c frI u chu ng nhu frn, ca n pha I no I cho ba c
sI bI f ngay. I khI ca n pha I chu a frI ba ng pha u fhua f. KhI bI vIm gIa n fuyn
fI n I f, nguo I b nh fhuo ng ca m fhay:

- au ra f khI dI fI u

- au Iung duo I, haI bn hng hoa c o dI fInh hoa n

- Sf va fhay nguo I o n Ia nh.

246. Tu kha m fInh hoa n

nh ung fhu co fh fan cng va o dI fInh hoa n |ho n da I) cu a b ma y sInh
du c nam. Nhung, nu duo c pha f hI n so m, fh 90% fo I 95% b nh nhan co fh
duo c chu a kho I hoa n foa n. o I va y, chu ng fa pha I chu y nha n xe f va fu kha m
dI fInh hoa n cu a mnh, if nhaf Ia m I fha ng m f Ia n. VI c Ia m don gIa n, frong
khI fa m:

- Xoa xa pho ng In fInh hoa n cho fron, gIa m ma sa f va d pha f hI n
nhu ng hI n fuo ng kha c fhuo ng.

- u ng ngo n fay nang fu ng ho n, khe van v. Nu fhay co ch cu ng nhu
m f cu c nho hoa c bI gIa n ra, ca c f ba o khng cha c nhu ca c dI m kha c, ke m
fheo ca m gIa c dau ra f kho chIu, fh pha I dI kha m va no I ngay cho ca c ba c sI
bIf.

247. a n ng cu ng ca n CanxI

CanxI Ia yu f raf ca n cho phu nu va cho ca da n ng v b nh Ioa ng xuong
khng fh da ng rIng cho phu nu . Hon nu a, nguyn f na y co n gIu m f vaI fro
frong van d huyf a p.

cung cap CanxI cho co fh , chu ng fa co fh an su a va ca c sa n pha m da
Ioa I bo bo f chaf be o cu a su a nhu pho - ma f va su a chua. Tra nh khng ung
ruo u, fa p dI b va da p xe ngoa I a nh na ng cu ng Ia phuong pha p fang cuo ng
Iuo ng vIfamIn cho mnh.

Ca c Ioa I fhuc frong fha nh pha n co corfIsone hay IIanfIn co fh gay fro
nga I cho vI c hap fhu CanxI cu a co fh . o I va y, nu ca c ba n pha I ung ca c fhu
fhu c do ca n pha I ung fhm ca c fhuc co CanxI.
248. Tho I ky "ma n kInh" cu a da n ng

KhI phu nu fo I fu I khng co kInh nguy f nu a co fh pha I fra I qua m f
fho I ky rI Ioa I v co su fhay d I frong m f s ca c co quan n I fIf va b ma y
sInh sa n. Tuy khng co kInh nguy f, nhung o qua ng fu I fu 40 fo I 60, nguo I
da n ng cu ng co fh co nhu ng r I Ioa n nhu fh nn ca c ba c sI cu ng x p gIaI
doa n do va o fho I ky "ma n kInh" cu a da n ng. o fu I na y, m f s fro nn d ca u
ga f, kho finh, khng co nhI f fnh vo I cng vI c va bI quan vo I fuong IaI. Ngoa I
ra, co n co ca c frI u chu ng:

- Maf ngu .

- Khng fhIf fha vo I hoa f d ng fnh du c.

- Thuo ng khng ba ng Io ng vo I cng vI c Ia m an, ca c cu c cuo I ho I, ca c cng
vI c frong gIa dnh.

- Hay fuo ng nho fo I qua khu va Io nghI v b nh hoa n, v ca I chf.

- Co fh sa da va o ruo u, fhuc hu f hoa c ma fuy .

- Tinh khi fhay d I baf fhuo ng.

dI pho vo I fra ng fha I na y:

- Khng nn fham du va o baf cu m f su vI c mo I Ia na o frong gIa dnh,
nhu vI c quyf dInh co nn mua xe mo I khng, co nn fhu c da y vI c Iy dI cu a
m f nguo I na o do khng7

- Khng ung ruo u, hu f fhuc, du ng ma fuy hoa c hoa f d ng fnh du c d
mong gIa m bo f duo c su kho chIu frong nguo I

- Khng Ia m cho mo I nguo I frong gIa dnh cu ng bI quan nhu mnh. Nu
fhay khng gIa I quyf duo c nhu ng b fa c frong fu fuo ng, y nghI cu ng nhu
nhu ng pha n u ng kho chIu frong co fh , nn fm fo I m f chuyn gIa v fam Iy d
chu a frI.

- Nn nang cao frnh d v nhu ng dI u g mnh da bI f hon Ia ho c Ia m
nhu ng ca I mo I.

249. Cho nn ra ve fa day Ia nguo I hu ng!

a n ng fhuo ng Iam b nh na ng va chf so m hon da n ba . I u na y d
hI u. Chu ng fa cu nhn va o pho ng do I kha m b nh cu a ba c sI hoa c b nh vI n
na o do ma coI: s phu nu ng I cho bao gIo cu ng dng hon s da n ng. Khng
pha I Ia ho khng co b nh, nhung ho khng chIu dI kha m fru phI fnh fra ng
b nh cu a ho da fra m fro ng qua r I! ay Ia m f nhuo c dI m cu a da n ng, Iu c
na o cu ng mun fo ra mnh Ia "nguo I hu ng", coI khInh ca b nh fa f.

o I va y, da n ng nn fu bo ca c ha nh d ng fu ha I mnh va nn:

- y fo I su c khoe cu a mnh. Nu fhay frong nguo I mnh co dI u g baf
fhuo ng, ca m fhay kho chIu, nn dI kha m b nh ngay.

- Ca n fha n fro ng hon frong mo I cng vI c o nha , noI Ia m vI c hoa c khI Ia I
xe. |Xem Ia I chuong 14).

- Pha I gIu su dI u d gIu a Ia m va ChoI.

- Khng nn kI m ch nhu ng fnh ca m yu fhuong va ca m xu c cu a mnh.

- Nn ho c ca ch fh hI n su ca m xu c cu a mnh frong mo I hoa n ca nh ma
va n gIu duo c bnh fInh.

- Khng nn Iu c na o cu ng gay ra chuyn ganh dua, franh fa I d co gIa f Iay
pha n fha ng v mnh.

Nu co va n d fnh ca m khng fu gIa I quyf duo c, nn fm fo I ca c chuyn
vIn d go p y .
Chuong 11

HA NH PH! C VA S! C KHO TRONC C!O C SO NC TINH ! C

Ngay fu nhu ng ba I ho c v ba o fu va ho p fu o Io p ho c ph fhng, chu ng fa
da fhay fnh du c Ia m f van d phu c fa p. Trong cu c sng cu a con nguo I, bn
ca nh va n d fnh du c don fhua n cu a sInh va f, co n co ca c va n d fh hI n y chI
chu d ng cu a con nguo I nhu: sInh de co k hoa ch, cu c sng Iu a dI, vI c gIu
dI u d frong sInh hoa f fnh du c. Ngoa I ra, chu ng fa co n ca n pha I bI f d d
pho ng va chu a frI ca c b nh do quan h fnh du c ma bI Iay Ian nhaf Ia b nh
SIA ma hI n nay chua co fhuc chu a frI. NhI u nguo I co n quan fam fo I van
d ha nh phu c va fhoa ma n frong quan h fnh du c.

Ia I co Iu c, nguo I fa foa n nghI xau v van d na y. Tha f ra, fnh du c Ia m f
hoa f d ng fu nhIn mang fo I cho chu ng fa su phan kho I va su c khoe . Chu ng fa
ca n hI u bIf no va do n nha n no m f ca ch du ng da n.

Trong chuong na y, chu ng fa se d ca p fo I van d pho ng ngu a b nh hoa
II u, fhu fhaI fheo y mun, ca c fruo ng ho p fhuo ng ga p frong Iu c sInh hoa f fnh
du c nhu xua f fInh qua so m hoa c chu ng Ia nh ca m - khng fhay ham mun v
van d na y.

Chuong 11 cu ng nu va n d nguo I b nh dau fIm co sInh hoa f fnh du c
duo c khng va nguo I ba c sI chuyn v van d fnh du c pha I Ia nguo I nhu fh
na o d chu ng fa co fh fIn ca y.

250. Cng du ng cu a ca c phuong pha p fra nh fhu fhaI

a ng duo I day fo m fa f cng du ng cu a ca c phuong pha p fra nh fhu fhaI.
a n co fh ba n vo I ba c sI xem phuong pha p na o fhich ho p vo I ba n nha f fuy
fheo fu I fa c, su c khoe va y fhich cu a ba n vo I nguo I cu ng chung sng.

Phuong pha p Thua n Io I Khng fhua n Io I
Thu c u ng fra nh fhu fhaI:
ngan ca n su ru ng fru ng Ia
ho cmn o da ng vIn
HI u qua : 90-99%. Co fa c
du ng ch ng dau bu ng fru ng
va ung fhu ma ng da con.
- Pha I du ng d u va du ng II u
Iuo ng chI dInh. Phu nu hu f
fhuc, dau fIm, fu I frn 35,
khng du ng duo c v co fh
gay hI n fuo ng ma u do ng
cu c frong ma ch.
o f bI n |mu f fha m): fa m
fhu c fra nh fhu fhaI r I
HI u qua : 70-85%. Su du ng
d . Co fh du ng khI cI kInh
Khng duo c fIn ca y Ia m. Co
fh gay pha n u ng nh am
cho va o am da o nguy f. da o, kho Iay ra.
Ma ng u p c fu cung: che c
fu cung ngan khng cho
fInh dIch ba n va o fru ng
HI u qua : 75-96%. Pha I da f
va o bn frong am da o fu 3
nga y fruo c. Khng gay pha n
u ng co fh .
ChI co m f s co . a f va o
kho khan. Iau ha ng fua n
co fh bI ba n va gay vIm c
fu cung. AI da fu ng vIm c
fu cung, khng nn du ng.
ao cao su: bao bo c duong
va f o fra ng fha I cong, ngan
khng cho fInh dIch va o am
da o
HI u qua 85-95%. su
du ng. Pho ng fra nh duo c ca
b nh hoa II u.
Co fh Ia m gIa m bo f ca m
gIa c fI p xu c khI gIao ho p.
Co kha nang bI fhu ng, nha f
Ia khI fI p xu c hay vuo ng
va o ca c va f cu ng.
Ma ng che c fu cung: m m,
da n h I, che cha n su fI p
xu c gIu a dong va f va c fu
cung. Ngan fInh dIch
khng cho fo I fru ng
HI u qua : 75-96%. Khng
gay pha n u ng cho co fh .
Ca n pha I da f du ng ch , du ng
du ng co . Trong khI gIao ho p
co fh bI x dIch. Co fh gay
vuo ng Ia m ma f hu ng fhu . Co
fh co a nh ho ng khng f f
fo I ba ng quang.
a u, bo f, kem dI f fInh
fru ng: bom va o am da o d
fru ng kho I fhu fInh
HI u qua 50%. N u ph I ho p
vo I bao cao su, ma ng che se
hI u qua hon. Co fa c du ng
pho ng duo c m f s b nh.
Khng gay pha n u ng nguy
hI m cho co fh .
- Co fh gay pha n u ng nhe
cho da. Pha I bom va o am da o
fu 10 phu f fro Ia I fruo c khI
gIao ho p.
- Co fh Ia m gIa m ca m gIa c
va hu ng fhu .
Vo ng fra nh fhaI: du ng cu
ba ng cha f de o hay kIm Ioa I,
cho va o fu cung d fra nh su
fhu fhaI
HI u qua : 95-99%. C dInh
duo c frong fu cung.
Co fh gay xua f huy f nhI u
hon bnh fhuo ng khI co kInh
nguy f. Co fh bI fr ch, gay
xay sa f frong fu cung. AI da
fu ng bI b nh o fu cung
khng nn du ng.


251. Chu ng fho o vo I fnh du c

Theo ba o ca o cu a ca c ba c sI fh hI n nay o My dang n I In m f can b nh:
fho o hoa c Ia nh da m vo I van d fnh du c. NhI u nguo I o Iu a fu I fu haI muoI fo I
b n muoI khng d y va cu ng khng ca m fha y nhu ca u hay ham mun g v
van d na y. Ho nu ra nhI u nguyn nhan: ba n bIu v cng vI c; nga I fra ch
nhI m ga nh va c gIa dnh; khng co fho I gIan; sfress; qua m f mo I v cu c sng;
cha n ngay vo I van d xa c fhIf.

NhI u ca p vo ch ng cu ng suy nghI nhu va y. Nhung, chu ng fa co fh fhng
ca m vo I ho m f pha n v ca haI d u pha I dI Ia m xa va da co con. Sau khI hoa n
fha nh mo I cng vI c frong nga y, bu I f I ho chI co n if fho I gIan du d bo In
gIuo ng, ngu cho Ia I su c d fo I sa ng hm sau, Ia I dI Ia m fu so m. I vo I ho , fnh
du c chI Ia m f fro choI m f nho c.

fra nh co fu fuo ng bI quan v fnh du c va ham Ia I su ham mun chinh
da ng gIu a vo ch ng hoa c haI nguo I chung sng, nn:

- a nh m I nga y if nha f Ia 15 phu f d ga p go nhau hoa c no I chuy n vo I
nhau qua dI n fhoa I.

- Co k hoa ch o cu ng nhau fro n nga y, m I fua n m f Ia n: o nha , dI da o o
vuo n hoa, dI an nha ha ng hoa c fham gIa ca c fro choI gIa I fri kha c.

- M f hoa c haI fha ng co m f Ia n dI choI xa, kI u ca m fra I ngoa I fro I.

- Nn In gIuo ng dI ngu cu ng m f Iu c va ba o nhau, Ia m vI c fo I 11 gIo dm
Ia cu ng. Ca c cng vI c co n Ia I ha y d fo I hm sau.

- Ia m cho fhu gIa n ba ng ca ch nguo I na y xoa bo p cho nguo I kIa, khI co
dI u kI n hoa c co Iu c cu ng fa m chung.

- Khng d TI - vI frong bu ng ngu . TI - vI co fh Ia m fhu pha m gIf chf
su hu ng fhu fnh du c.

- I khI vI c a I an khng co kf qua hu ng fhu , du ng v I cha n na n. Su
m f nho c va cang fha ng fha n kInh: sfress, fhuo ng Ia m cho nguo I nam baf Iu c
va am da o cu a bn nu bI kh, khng da f fo I su khoa I ca m. Khng nn Ia m vI c
qua su c KhI o ga n nhau, ha y coI do Ia dIp d ca haI fm fhay ha nh phu c va Ia c
fhu frong su m ap, vuf ve va hn hif.

Nn nho ra ng ruo u, fhuc Ia va ma fuy co fh huy hoa I cu c sng fnh du c
cu a ba n.

Nu ba n da chu y fheo ca c Io I khuyn frn m f fho I gIan Iau ma va n
khng fhay hu ng fhu g frong cu c s ng Iu a dI, nn fm ca c Io I khuyn ba o va
chI da n cu a ba c sI.

252. Tra nh xuaf fInh so m

Xuaf fInh Ia gIaI doa n kf fhu c cu a vI c gIao ho p. Va y ma nhI u nguo I
da n ng chua gIao ho p |duong va f chua va o am da o) hoa c mo I ba f da u gIao ho p
da xuaf fInh. HI n fuo ng na y Ia m cho ca haI nguo I frong cu c sng khng duo c
fhoa ma n, khIn cho nguo I da n ng co ca m fuo ng nhu mnh co I I, va Iu ng fu ng
nhu nguo I fhaf fra n. Nu fnh fra ng ke o da I, su ga n bo fnh ca m gIu a vo ch ng
hoa c haI nguo I yu nhau, co fh bI su f me , fan vo .

Tuy va y, vo I su gIu p do va phI ho p kIn fr cu a nguo I yu, nguo I da n ng
co fh fu chu a frI duo c cho mnh nhu sau:
Thu thu t ngn xut tinh: Khi ng i a n ng cam thy mnh sp xut
tinh, du ng ngo n fay ca I va ngo n fro , bo p ma nh va o duo I da u duong va f mnh va
gIu frong vo ng 3 - 4 gIay. |Phuong pha p WIIIIam H.Masfers va VIrgInIa .
Johnson).

Phng pha p ngng kch thch - Sau khi tra nh khng gn nhau trong hai
tun, ng i nam d cho nu xoa na n, kich fhich b pha n sInh du c cu a mnh cho
fo I khI ca m fhay ga n xua f fInh fh ngung Ia I. NghI va I phu f r I Ia I Ia m Ia I.
NghI va I phu f r I Ia I Ia m Ia I, fo I Ia n fhu 4 mo I d xuaf fInh.

253. Huo ng u ng frong ha nh d ng yu duong

anh fu 'Ia nh ca m" hI n nay duo c if du ng dn o My . a s phu nu khng
ham mun co quan h fnh du c, khng pha I v co y fhu c "Ia nh ca m" ma v m f
s nguyn nhan sau: am da o kh; bI dau ra f khI gIao ho p cho ho khng mu n
huo ng u ng frong ha nh d ng yu duong. Cu ng gIng nhu ca c fruo ng ho p da c
bI f cu a nam, nu co su gIu p do cu a nguo I yu, nhu ng hI n fuo ng fru c fra c frn
cu a nu co fh chu a frI duo c nhu sau:

1. Tua n I da u, gIo I ha n vI c yu duong nhau ba ng ca ch hn hif va ca c
ha nh d ng hn hif va ca c ha nh d ng m ap, vuf ve bnh fhuo ng.

2. Tua n fhu haI, nhu ng ha nh d ng nhu frn huo ng nhI u v co quan sInh
du c nu , d fang su kich fhich, Ia m am dao fIf ra ca c chaf bI fron.

3. Tua n fhu ba, nguo I da n ng pha I co ha nh d ng nhu 2 fua n qua, fruo c
khI gIao ho p. Nu am da o nu khng fIf du chaf fron, fh nguo I da n ng nn
bI va o duong va f da u nho n Ioa I K - Y JeIIy d vI c gIao ho p duo c d da ng.

Truo ng ho p am da o cu a nguo I yu he p qua , nn du ng 1 ngo n fay, r I 2
ngo n fay fhay cho duong va f cu a mnh. Co fh coI nhu ng d ng fa c na y nhu m f
su fa p Iuy n cho am da o. Cho fo I khI na o nguo I phu nu khng fhay dau nu a fh
mo I nn gIao ho p bnh fhuo ng.

Cng vI c na y co khI pha I fIn ha nh nhI u fua n. Nu khng co kf qua ,
nn dua nguo I yu fo I ba c sI. Co m f s fruo ng ho p ca n pha I can fhI p ba ng
phuong pha p fI u pha u fhua f |coI fhm ba I 265).

254. Tm hI u nhu ng b nh fruy n fheo duo ng sInh du c

Co m f bI n pha p cha c cha n d ba n khng bao gIo bI ma c Ioa I b nh na y Ia :
cho co quan h fnh du c! Nu ba n khng fheo duo c bI n pha p do suf do I, fh
nn chu y fo I ca c bI n pha p kha c nhu: chI quan h vo I m f nguo I va nguo I do fu
xua fo I nay cu ng chI quan h vo I mnh mnh ma fhI. M f bI n pha p fhu ba
nu a Ia fuan fheo nhu ng Io I chI da n v phuong pha p pho ng b nh nhu du ng bao
cao su cha ng ha n |Xem fhm ba I 261).

Sau day Ia m f va I dI u chu ng fa ca n hI u bIf v Ioa I b nh na y.

TrI u chu ng - M I b nh fruy n fheo duo ng sInh du c co nhu ng frI u chu ng
rIng nhung cu ng co nhu ng dI m chung nhu: co mu hoa c chaf nha y hI o duo ng
fI u duong va f |nam) hoa c o am da o |nu ). I fI u fhay ra f |nam), co vf r p,
Ioe f o b pha n sInh du c.

M f s b nh khng co nhu ng frI u chu ng na y, va ba n co fh ma c cu ng m f
Iu c nhI u b nh kha c nhau, fhi du b nh Ia u va b nh chIamydIa.

nh fruy n nhI m nhu fh na o7 nh Iay fu nguo I co b nh sang nguo I
khng co b nh do haI nguo I co quan h fnh du c vo I nhau. o I va y, ca haI ca n
pha I duo c dI u frI cu ng m f Iu c. Nu ba n co nhu ng frI u chu ng bI b nh, pha I
no I ngay cho ca nguo I da gIao ho p vo I mnh bIf.

Van d chu a frI - Pha n Io n ca c b nh fruy n fheo duo ng sInh du c d u chu a
frI duo c, fru b nh SIA. Tho I gIan nung b nh Iau nga y, va cuI cu ng da n fo I
ca I ch f HI n nay, chua co fhuc chu a frI SIA.

I dI bI Ia I - M f nguo I da duo c chu a frI kho I m f b nh fruy n fheo duo ng
sInh du c, nu quan h vo I m f nguo I b nh kha c, Ia I co fh bI b nh Ia I.

AI bI b nh cu ng ca n pha I dI chu a frI - VI c dI chu a frI b nh Ia dI u ca n
fhIf va Ia quy n cu a fa f ca mo I nguo I, k ca nhu ng nguo I duo I fu I vI fha nh
nIn. me khng co quy n ngan ca n con ca I dI chu a b nh.

255. nh ma o ga |CenIfaI Warfs)

nh ma o ga fh hI n nhu m f mIng fhIf fho , m m uo f, ma u h ng do
hoa c hoI fham, mo c In o da u duong va f hoa c o mI am h . Co khI mo c o ha u
mn, o c fu cung gay dau va cha y ma u m I khI ch dau bI du ng cha m nhu khI
fI u fI n, da I fI n. nh co a nh huo ng fo I ca duo ng ng da n fI u da n fo I ba ng
quang.

nh Iay fu nguo I b nh sang nguo I khng co b nh, khI quan h fnh du c
vo I nhau.

frI b nh, ba c sI co fh dI f ch n I ma o ga ba ng nI fo Io ng - 40... hoa c
df ba ng dI n, ba ng fIa Iaser hoa c ba ng phuong pha p fI u pha u fhua f.

M f ba c sI du ng podophyIIIn, m f fhu fhuc duo c chIf ra fu m f Ioa I fha o
m c. Thuc na y khng duo c du ng d da p va o am da o, fu cung va khng fh
du ng cho nhu ng nguo I dang co fhaI.

256. nh ky sInh fru ng frIchomonas

Kha c vo I ca c b nh hoa II u kha c fhuo ng co ma f ca c vI khua n hoa c vI - ru f,
b nh vIm da quy da u hoa c vIm da am da o Ia I gay nn bo I m f Ioa I ky sInh
fru ng. nh co ca c frI u chu ng o phu nu nhu: ngu a va ra f am da o, am da o cha y
mu ma u va ng nau, mu I fanh, dI fI u fI n fhay no ng va ra f. Ca c frI u chu ng o
da n ng nhe hon: hoI ngu a va ra f o da u duong va f, khI gIao ho p fha y dau, fI u
fI n fhay no ng va ra f, co mu o da bao quI da u |fruo ng ho p nguo I khng I f duo c
da quy da u ra ma khng pha u fhua f). Nguo I da n ng bI vIm quy da u co fh
khng bIf mnh co b nh va Ia m Iay sang nguo I yu frong khI gIao ho p.

Mun xa c dInh ro b nh, ba c sI fhuo ng Iay chaf nha y o am da o hay da u
duong va f cu a nguo I b nh mang soI duo I kinh hI n vI hoa c Iay chaf nho n ch
ngu a ra f cu a b nh nhan d xe f nghI m.

Nu ba n khng may ma c b nh na y, nn:

- !ng du II u fhuc do ba c sI k don. a c sI fhuo ng cho ung fhuc
mefronIdazoIe |fn fhuong ma I Ia IIagyI). Phu nu mang fhaI khng nn ung
fhuc na y frong 3 fha ng da u cu a fho I ky co mang.

- Khng duo c ung ruo u frong fho I gIan 24 gIo fruo c khI ung fhuc
mefronIdazoIe, v ruo u va fhuc se Ia m cho nguo I ung fhu c bu n nn mu a,
cho ng ma f va nhu c da u.

- Phu nu nn fhu f ru a am da o va b phan sInh du c ba ng dung dIch
provIdIne IodIne hoa c gIam pha Ioa ng |khng nn du ng nuo c pha
mefromdezoIe, khng co fa c du ng). a n ha y ho I ba c sI v d Ioa ng cu a gIam
du ng d ru a va fhu f ru a bao nhIu Ia n frong nga y.

- Ia m dIu dau vu ng b pha n sInh du c bI vIm, nn ru a if nhaf m I nga y
m f Ia n ba ng nuo c va xa pho ng Ioa I nhe , khng co chaf fhom |duo c dI u ch
rIng cho vI c frI b nh).

Nu ba n ma c b nh na y v nguo I yu Iay sang, pha I no I d nguo I yu ba n
cu ng dI chu a. ChI m f nguo I chu a khng fh kho I v khI quan h fnh du c vo I
nhau, nguo I chu a kho I r I, bI Iay fro Ia I.

257. TrI u chu ng b nh ChIamydIa

ChIamydIa hI n Ia b nh fruy n fheo duo ng sInh du c ph bIn nhaf o My .
KhI ma c b nh, nguo I da n ng fha y no ng ra f ng fI u khI dI fI u. u I sa ng,
fhuo ng fhay co cha f nha y fra ng o da u quy da u. o phu nu , cu ng co chaf nha y o
am da o ke m fheo hI n fuo ng da I gIa f |Iu c na o cu ng bu n fI u fI n). NhI u khI,
nhu ng frI u chu ng frn raf nhe khIn nguo I b nh khng bIf mnh bI b nh.
Tuy va y, n u khng duo c chu a frI b nh se da n fo I nhu ng fnh fra ng fra m fro ng
hon nhu vIm nhI m fuy n fI n II f o nam va chu ng v sInh |khng co kha
nang fhu fhaI) o nu .

Tuy ChIamydIa khng pha I Ia b nh fro ng, nhung mun chu a kho I ha n,
ca n pha I d ba c sI fheo do I m f fho I gIan da I. VI c fhu fesf d pha f hI n va
kI m fra b nh, ca n pha I Iay m d cay va xe f nghI m. VI c Ia m na y raf fn
ke m nn fhuo ng ba c sI chI fhu fesf don gIa n fhI.

a c sI fhuo ng chu a b nh ba ng ca ch cho b nh nhan ung fhuc kha ng sInh
nhu fefracycIIne hoa c eryfhromycIn frong vo ng 2 - 3 fua n I va yu ca u nguo I
co quan h fnh du c vo I b nh nhan cu ng pha I chu a frI du ho co fh khng co
frI u chu ng ma c b nh.

258. nh Herpes II

nh na y do m f Ioa I vIru f co ma f frong ca c cha f nha y o b pha n sInh du c
cu a nguo I b nh gay ra. KhI quan h fnh du c, chinh cha f nha y na y Ia m Iay
b nh fu nguo I co b nh sang nguo I kha c. Nguo I bI b nh Ia n da u fIn fhuo ng bI
sf, nguo I nhu c mo I va da c bI f bI n I ha ch o ga n b pha n sInh du c va ha u mn.
TrI u chu ng cu a Ia n ma c b nh sau, co fh nhe hon.

nh duo c ba c sI chI dInh duo I fn vI f fa f Ia HSVII |Herpes sImpIex
vIrus fype II). Nguo I b nh co fh fu san so c nhu sau, khI ha ch sung fo:

- Iau ru a chung quanh hoa c ba ng nuo c muI Ioa ng. Nu co Ioa I cha u
ngam dif d ru a ca ng f f.

- a p mIng va I ga c co fa m fhuc kha ng sInh In frn ch ha ch d ngan
ngu a vf fhuong Ian r ng.

- !ng fhuc gIa m dau.

- Ho I ba c sI v vI c ung fhuc dI f vIru f hoa c acycIovIr |fn fhuong ma I Ia
ZovIrax)

Trong fho I gIan b nh, hf su c fra nh khng so fay va o ma f d d pho ng
vIru f b nh Iay va o ma f. Khng duo c gIao ho p frong fho I gIan co b nh.

Chu y : VIru f cu a b nh na y va n Iay Ian duo c sang nguo I ba n fnh du khI
gIao ho p da du ng bao cao su.

259. nh gIang maI

nh gIang maI khng pha I Ia Ioa I b nh da c bI f cu a Ioa I nguo I an choI
chuyn nghI p. AI cu ng co fh ma c b nh. nh co fh chu a kho I hoa n foa n.
Nhung, nu khng duo c chu a frI ca n fha n, b nh co fh da n fo I nhI u chu ng
nhu suy fIm, suy nhuo c foa n fhan, mu , dIn va chf. Ia m f Ioa I b nh nguy
hI m, co fh Iay Ian fu nguo I na y qua nguo I kha c, b nh fIn frI n fu fu , frong
nhI u nam, qua 3 gIaI doa n:

CIaI doa n I - sau khI bI b nh fu 4 - 6 fua n, nguo I b nh fha y xua f hI n m f
v f Ioe f fro n, bo cu ng, khng dau, mo c In o noI co fIp xu c fnh du c. Mu n na y
se Ia n dI, sau do m f va I fua n.

CIaI doa n II - Ca ch gIaI doa n I chu ng 1 fha ng, frn fhan fh nguo I b nh
xuaf hI n nhI u nf do , ca o gan ba n fay, ba n chan va dI khI co ca o quanh
mI ng va mu I ke m fheo nhu ng vf r p co nuo c bn frong, sf cu ng nhu ng frI u
chu ng dau nguo I nhu b nh cu m. Trong fho I gIan na y b nh nhan co fh bI ru ng
fu ng ma ng fo c, rau, Ing ma y, Ing mI...
CIaI doa n III - CIaI doa n III fI n a n Ia fho I ky u b nh, co fh ke o da I
nhI u nam. Trong fho I ky na y, b nh fa n cng da n da n va o fIm, h fha n kInh
frung uong, ca c co ba p va ca c co quan kha c frong co fh . Kf qua fhuo ng raf
quan fro ng.

Nu ba n bI dinh va o b nh na y, nn Ia I ngay ba c sI hoa c b nh vI n khu vu c
d duo c kha m va chu a frI. VI c frI b nh ngay fu nhu ng nga y da u, chI ca n m f
Ia n fIm penIcIIIn frong da u d fhuc f n fa I duo c Iau frong co fh .

Nu ba n da fIn frI n m f fho I gIan, ca n pha I chich ba do f, m I do f
khoa ng 1 fua n I . Nu co fh ba n pha n u ng vo I fhuc penIcIIIn, ba c sI se cho
ba n ung fhuc kha ng sInh frong vo ng fu 2 - 4 fua n. Trong fho I gIan dI u frI
ba n pha I dI Ia m xe f nghI m ma u sau khI chu a frI duo c 3, 6, 12 fha ng d xem
ba n da hoa n foa n kho I b nh chua.

KhI ba n da frI kho I b nh, ba n khng Ia m Iay b nh sang nguo I kha c.
Nhung nu ba n khng chu a frI, k fu m f nam sau khI ba n bI ma c b nh, ba n
se Ia m f ma m b nh nguy hI m d Iay fruy n sang mo I nguo I.

260. Pha I Ia m g khI bI b nh Ia u7

Nhu ng frI u chu ng cu a b nh Ia u ba f da u xuaf hI n sau khI nguo I khng
may co quan h fnh du c vo I nguo I co b nh fu 2 fo I 5 nga y. Nguo I da n ng, co
ca c frI u chu ng: dau o da u duong va f, dau buf khI fI u fI n, co mu va ng sa m,
da c, ca ng nga y ca ng nhI u o ng fI u.

Phu nu bI b nh fha y ngu a va ra f quanh vu ng am h , fI u fI n fha y dau,
ra f, co mu va ng sa m va dau am I o bu ng duo I. Nu khng chu a frI, b nh se
fha nh fra m fro ng va co fh da n fo I b nh v sInh.

a c sI fhuo ng frI b nh Ia u ba ng fhuc fIm penIcIIIn. Nu nguo I b nh bI
Iay Ioa I b nh Ia u da Io n fhuc penIcIIIn, ba c sI se du ng Ioa I kha ng sInh kha c.

frI b nh Ia u co hI u qua , ba n pha I fheo ca c dI u chI da n sau:

- TIm chich hoa c ung fhuc du II u Iuo ng, do ba c sI chI dInh.

- khng bI ma c b nh fro Ia I, nguo I va n quan h fnh du c vo I ba n cu ng
pha I dI chu a.

- Pha I dI xe f nghI m d cha c cha n vI c dI u frI co hI u qua hay khng.

261. Ha y d pho ng b nh AIS |SIA)

Ca c vIru f cu a b nh SIA pha hoa I h fhng mI n nhI m cu a co fh khIn
co fh nguo I b nh khng co n kha nang chng cho I vo I mo I can b nh va ung fhu.
Chu ng cu ng fan cng h fha n kInh frung uong gay cho fam fha n nguo I b nh
nhI u van d ra c rI.

nh SIA pha f frI n vo I fc d kha c nhau, dI vo I fu ng nguo I. Nhu ng
nho m nguo I co nguy co ma c b nh cao g m nho m:

- ng finh Iuyn a I hay Iuo ng finh Iuyn a I nam. Su Iay Ian ca ng r ng
nu m f nguo I co quan h d ng finh Iuyn a I vo I nhI u nguo I.

- u ng chung kIm chich ma fuy gIu a ca c nguo I nghI n ma fuy .

- CIu a ca c ba n fnh nam, nu co b nh, quan h fnh du c vo I nhau.

- Pha I Iun fruy n ma u v ma c b nh d cha y ma u.

nh SIA khng Iay Ian do khng khi hoa c do ca c fIp xu c fhng fhuo ng
nhu du ng cha m, hn. Nguo I fa hy vo ng se co nga y fm duo c ca ch frI b nh.
Nhung, hI n nay v chua co fhuc na o chu a frI duo c b nh SIA nn chu ng fa
ca n pha I bIf ro ca ch pho ng b nh nhu:

- Khng quan h fnh du c vo I aI frong nho m nguo I co nhI u kha nang bI
b nh.

- ChI quan h fnh du c vo I m f nguo .

- Khng quan h fnh du c vo I nhu ng aI co nhI u nguo I fnh. Nu ba n cho f
quan h vo I m f nguo I nhu fh, pha I fo I ba c sI ngay.

- Khng chich ma fuy .

- Trong khI gIao ho p, khng Ia m g co fh Ia m xay sa f o am h va o ha u
mn.

Nhu ng frI u chu ng so m cu a b nh SIA fa fhuo ng fhay Ia : m f mo I,
khng mun an, Ia cha y, su f can, bI ho khan Iau nga y, foa f m hI v dm.
Nhu ng frI u chu ng na y co fh fhay cha m, sau khI b nh nhan da bI nhI m b nh
fo I 7 nam.

pho ng b nh SIA, ba n pha I gIu gn quan h fnh du c vo I m f nguo I
du ng bao cao su co fa m NonoxynoI-9, va nu ca n ha y dI xe f nghI m fa I b nh
vIn hoa c o ca c frung fam ba o v su c khoe o ngay khu vu c ba n o .

262. Cng du ng va ha n ch cu a bao cao su

Nho co su qua ng ca o ph bIn va cng du ng cu a bao cao su frn ba o, da I
nn hI n nay, khng chI co da n ng dI mua bao cao su ma phu nu cu ng dI
mua... d khuyn khich hoa c ba f bu c ca c ng du ng. Nguo I na y du ng bao cao
su d fra nh vI c fhu fhaI, nguo I kha c Ia I coI do Ia phuong fI n d pho ng ca c
b nh Ian fruy n ba ng duo ng sInh du c.

Nu du ng du ng ca ch, bao cao su co fh gIu p ba n fra nh bI Iay ca c b nh
nhu: Ia u, gIang maI va AIS |SIA).

Nhung bao cao su khng co hI u qua dI vo I ca c b nh nhu b nh ma o ga ,
b nh Herpes II v nhu ng vI- ru f cu a ca c b nh na y raf nho co fh chuI qua ma ng
cao su.

su du ng bao cao su co hI u qua , ba n nn fheo ca c dI u chI dan sau day:

- ChI nn du ng nhu ng bao cao su mo I mua.

- Cho n nhu ng bao Ia m ba ng cao su Iafex. Khng du ng Ioa I Ia m ba ng ca c
ma ng d ng va f, d bI ra ch.

- Khng du ng Ioa I duo c qua ng ca o Ia "sIu mo ng". Ioa I na y raf d ra ch.

- Khng nn fich fru nhI u bao va d Iau frong fu I kin v d bI ho ng.

- Khng d bao cao su o noI co a nh na ng, no ng, co fIa cu c fim hoa c a m
m c.

- eo bao cao su va o duong va f Iu c cuong cu ng fruo c khI gIao ho p. a f bao
o da u duong va f r I cha I xung fo I fa n cu ng. o da u duong va f, co m f pha n nho
cu a bao co n frng, d nha n Iuo ng fInh dIch phun va o.

- KhI xuaf fInh, gIu cha f cung bao vo I duong va f, cho fo I khI ru f bao ra

- Khng bI ca c chaf nho n co gc fu da u mo , da u fhu c va f va bao cao su.

Ca c cha f do co fh Ia m bao bI ra ch. N u ca n, nn mua Ioa I da u bI fron K-
Y JeIIy co ba n o ca c hI u fhuc.

Truo ng ho p bao cao su bI ra ch, mun fra nh fhu fhaI cho phia nu , nn bom
ngay va o am h fhuc dI f fInh fru ng nhu NonoxynoI-9.

263. Nn no I vo I Iu a fu I duo I 20 v van d fnh du c nhu fh na o7

Theo nhu ng cu c dI u fra fm hI u v Iu a fu I 18, 19 o My fh co 8 frong
s 10 em fraI va 7 frong s 10 em ga I da co quan h fnh du c. Pha n Io n ca c b
me , khI bI f con mnh nhu va y chI bIf fu c gIa n ma khng nghI fo I vI c gIa o
du c con mnh v nhu ng ha u qua cu a su vI c do . Sau day Ia nhu ng Io I khuyn
d gIu p ca c ba c cha me dI pho vo I fnh hnh na y m f ca ch bnh fInh, vo I su suy
nghI sau sa c hon:

- Ha y no I vo I con fraI hoa c con ga I mnh fa I sao b me quan fam d n va n
d na y. u ng v I k f f I chu ng.

- Ha y cho chu ng bIf ra ng b me raf fhng ca m va hI u nhu ng ca m gIa c
ham mun v fnh du c o Iu a fu I na y raf ma nh va fhI fhu c co fh , nhung ca n
pha I nghI fo I ha u qua cu a vI c quan h fnh du c nhu vI c mang fhaI, ca c b nh
Iay fruy n ba ng duo ng sInh du c co fh ma c pha I, nhu ng chuy n ra c rI v van
d fnh ca m...

- N u ba n fha y con mnh va n fI p fu c khng nhIn duo c vI c gIao ho p, nn
ba n fha ng fha n vo I con v phuong pha p fra nh fhu fhaI.

- a y cho con bIf ca c frI u chu ng, ha u qua va ca ch chu a frI ca c b nh Iay
fruy n ba ng duo ng sInh du c, ca c phuong pha p d pho ng gIu cho mnh kho I bI
Iay ca c b nh do frong khI quan h fnh du c.

264. Nguo I da qua con dau fIm co quan h fnh du c duo c khng7

NhI u dI vo ch ng fra nh quan h fnh du c vo I nhau, sau khI m f nguo I
vu a qua con dau fIm. Tha f ra, cu ng khng nhaf fhIf pha I nhu va y. Trong khI
gIao ho p, nhIp fIm cu a con nguo I co da p nhanh In, nhung khng dn mu c d
gay nguy hI m, ma chI ngang vo I khI nguo I do dI In fhang ga c ma fhI. o I
va y, sau khI qua m f con dau fIm, nguo I na o va n co fh Ieo In haI fa ng Ia u
hoa c cuc b fhoa I ma I quanh nha , fh vI c fham gIa m f cu c an a I cu ng cha ng
h han g.

Nu ba n hoa c nguo I chung chan gI vo I ba n bI dau fIm, nn ho I ba c sI v
nhu ng frI u chu ng g da ng Io nga I khI haI nguo I an a I vo I nhau; ca n pha I dI
pho fh na o frong fruo ng ho p do .

Sau day Ia nhu ng Io I khuyn, ba n In chu y Ia m fheo:

- Nn cho n fho I gIan fhich ho p vo I ba n nhaf d da nh fho I gIan cho vI c an
a I. Thi du ba n fha y su c khoe mnh f f nha f va o bu I sa ng hoa c bu I f I, va o Iu c
khuya m f chu f v fruo c do , ba n da duo c nghI ngoI m f Ia f r I.

- Tra nh khng an ca c Ioa I ba nh co nhI u chaf be o, khng ung ruo u, ca -
ph. Nhu ng fhu do Ia m cho fIm ba n m f fhm.

- ChI nn an a I sau khI an duo c 3 gIo fro dI.

- Nn na m duo I d fra nh pha I chng fay ga nh su c na ng cu a chinh co fh
mnh.

- Nu co Io I khuyn cu a ba c sI san so c cho ba n, ha y du ng m f vIn fhuc
nifrogIyxrIn fruo c khI nha p cu c.

265. Chan dung m f chuyn gIa v fnh du c

NhI u khI, co nhu ng van d v fnh du c ma mnh khng fu gIa I quyf
duo c, pha I nho fo I ca c ba c sI hay chuyn gIa. Ca c vI do pha I co nhu ng dI m g
d chu ng fa co fh fIn fuo ng7 Sau day Ia nhu ng y kIn gIu p ca c ba n fm duo c
m f s nguo I ff, co kha nang v van d na y:

- Nn nho ba c sI phu khoa hoa c nI u da o gIo I fhI u cho mnh m f chuyn
vIn v ca c van d fnh du c, co kha nang va da ng fIn ca y.
- Ha y yu ca u nguo I do pha I co van ba ng gIay chu ng nha n. Nhu ng chuyn
gIa v nga nh na y o My d u co van ba ng duo c ban gIa o du c v Tnh du c chu ng
nha n.

- Nn fIn fuo ng va o kha nang cu a ca c chuyn gIa. M f s chuyn gIa co
nhu ng phuong pha p rIng d chu a frI ca c van d da c bI f nhu: if hu ng fhu vo I
fnh du c, Ia nh ca m, Ioa n dam, hoa c fnh du c fha I qua , v d .

- Nu ba n ca m fhay vI ba c sI hay chuyn gIa cha ng gIu p mnh gIa I quyf
duo c van d g, ha y nhanh cho ng fm nguo I kha c.

Cu ng ca n nha n xe f d phan bI f chuyn gIa du ng hay "cu a gIa I". M f
chuyn gIa du ng da n va co kInh nghI m v va n d fnh du c, pha I co nhu ng da c
finh sau:

- Khng bao gIo nga c nhIn fruo c nhu ng va n d nguo I b nh nu ra hoa c
yu ca u gIu p do .

- Khng bao gIo yu ca u kha m b nh nhan, fru phI chuyn gIa d ng fho I Ia
ba c sI |ca c chuyn gIa nga nh fnh du c khng duo c huan Iuy n v chu a frI b nh
co fh ).

- Khng bao gIo yu ca u b nh nhan fham gIa baf cu m f ha nh d ng fnh
du c na o vo I mnh hay fruo c ma f mnh.

Chuong 12

S! C KHO TO T SA! T!O I 55

HI n nay, cu 8 nguo I My co m f nguo I o d fu I 65 hoa c cao hon. To I nam
2.025, con s do Ia 4 nguo I. Nho m nguo I o d fu I 75 fro In, nga y ca ng dng.

I u chu ng fo , nguo I My nga y ca ng sng Iau hon, co fu I fho cao hon.
Chuong sa ch na y gIu p ca c ba n dI pho vo I nhu ng van d v su c khoe o nguo I
cao fu I va fra nh duo c ca c van d ma nhI u nguo I va n nghI ra ng khng sao
fra nh kho I.

266. Hay qun chua cha c da Ia gIa

u ng v I cho ra ng mnh da gIa r I nu ba n vu a qun fn aI do hoa c khng
nho vu a r I mnh da u xe o dau. AI cu ng co fh qun baf cho f. Va khng nn chI
co fh ma v I nghI ra ng mnh da gIa r I!

Su Ia n va hay qun Ia fra ng fha I cu a nguo I bI suy y u fam fri. Co ga n 100
fruo ng ho p kha c nhau, nhung Ia I cu ng co nhu ng frI u chu ng cu a fu I gIa , frong
do b nh AIzheImer Ia m f |coI Ia I ba I 50 v b nh na y, o chuong 2). Ngoa I ra,
chu ng hay qun co n do nhI u nguyn nhan: an khng du chaf, rI Ioa n
hoo cmn, su du ng m f s fhuc d u co fh da n fo I hI n fuo ng hay qun va bI
Ia m Ia n.

Ma c du bIf fh ma nguo I fa va n co fh chua n doa n saI fo I 20% ca c fruo ng
ho p. o I va y, nu ba n chua dI kha m b nh va xe f nghI m foa n b ca c co quan
frong nguo I mnh fh cho v I kf Iua n da gIa r I v chI hay qun.

267. 6 bI n pha p gIu cho fri o c duo c mInh ma n

NhI u cu c nghIn cu u da cho chu ng fa fha y ra ng nhu ng nguo I fu I da
cao ma va n Ia m vI c hang ha I, hoa f d ng sI n I, fhuo ng co fri o c mInh ma n.

Tri o c cu a ba n cu ng ca n pha I fa p Iuy n d gIu gn su c khoe cu ng nhu co
fh cu a ba n va y.

Sau day Ia nhu ng bI n pha p ba n co fh su du ng d fa p Iuy n fri o c cu a
mnh.

- Ha ng nga y ha y fm nhu ng ca I mo I frong mo I van d d do c. Su fo mo fm
hI u cu ng Ia m cho fri o c fa fhm mInh ma n.

- ChoI ca c fro choI do I ho I co su va n d ng cu a fri o c nhu: co , ba I co su dau
fri.
- Tham du ca c fro choI ghe p chu frn ba o ha ng nga y.

- o c sa ch, ba o v ca c mu c va d fa I ba n ua fhich.

- CoI va nghe co ph pha n nhu ng ba I bnh Iua n, nhu ng fIn fu c v ca c cu c
da u, ca c cu c so fa I, nhu ng vo kIch, nhu ng chuong frInh gIa o du c frn fI vI.

- Su du ng nhu ng ba n ghI nho ca c Ioa I fhuo ng ghI frn IIch freo hay IIch
fu I.

Thuo ng xuyn chu y d na m duo c y nghI cu a mo I nguo I qua Io I no I cu a ho .

I khI no I fo In, d fu nha c nho dI u mnh mun nho va phI ho p vo I
vI c Ia m. Thi du : a f ca c fu I o ga n cu a va no I fo: "Nho bao gIo dI fh mang
fheo!".

268. pho ng su fha I hoa cu a ma f

CIu a vo ng ma c cu a ma f co m f cham nho . Su fhoa I hoa cu a ca I cham do fu
fu I 55 fro dI co fh Ia m cho nguo I b nh ma f kha nang nhn fha ng va co fh Ia
nguyn nhan da n fo I hI n fuo ng mu . Su fhoa I hoa frn co fh xa y ra o m f bn
hay ca o hay bn ma f.

Nu ba n da frn 40 fu I, ba n nn dI kha m ma f dInh ky m I nam m f Ia n,
d d pho ng chu ng b nh na y.

- Ho I ba c sI v khoa ma f v vI c fhu fesf d xem ma f co bI suy fhoa I hay
khng.

- Nu ma f ba n bI fhoa I hoa , ha y ba n vo I ba c sI v vI c chu a frI ba ng fIa
Iaser. Nu duo c pha f hI n so m, 10 - 20% b nh nhan bI fhoa I hoa ma f co fh
chu a frI kho I.

269. Ia m g khI ngh nh nga ng7

Ta I sao ca p mI cu a mo I nguo I quanh mnh cu nhu dang ma p ma y7 Io I
gIa I da o cu a nha fho , Io I no I cu a ngh sI bI u dI n frn san kha u fha f kho
nghe. Nhu ng cau fruy n gIa dnh hoa c nhu ng Io I no I vuI frong bu a an cu a mo I
nguo I fha f cha ng co da u duI g ca . Ng I coI fI vI hoa c nghe ra - dI - mo I nguo I
fhuo ng yu ca u ba n va n nu f am fhanh cho nho dI.

Nhu ng su vI c do chu ng fo ra ng kha nang nghe cu a ba n bI suy gIa m.
kI m fra frnh d cu a faI mnh ba n ha y a p va o faI ca I d ng h deo fay.

Nu ba n nghe n I fIng fich - fa c, ba n ha y nn dI kha m faI khoa faI - mu I
- ho ng v ra f co fh , faI ba n co van d day.

a n cu ng pha I dI kha m nu fhay faI nghe fhay fIng u u IIn fu c hoa c khI
nghe am fhanh Io n fhay faI dau. NhI u fruo ng ho p ngh nh nga ng, kha nang
nghe ke m, khng chu a frI duo c. ChI co ca c bI n pha p gIu p cho nguo I ngh nh
nga ng d ca m fhng vo I Io I no I cu a mo I nguo I nhu.

- Yu ca u mo I nguo I no I fo, ro ra ng o d cao vu a pha I.

- KhI nghe, nhn va o mI ng nguo I no I vo I mnh. u ng fruo c ma f nguo I no I
d fheo do I ca ne f ma f cu a ho nu a.

- Chu y no I chuy n vo I mo I nguo I o ch va ng d kho I bI a nh huo ng cu a ca c
fIng n chung quanh.

- Trong nha fho hoa c ra p ha f, nn ng I o gh frn.

- Nu co dI u kI n ma c fhm ma y fang am, de n nhap nha y va o dI n fhoa I,
chung cu a.

a c sI khoa faI - mu I - ho ng co n co fh cho ba n nhu ng ba I Iuyn fa p cho
dI faI cu a mnh.

270. Co su fhoa I hoa v vI gIa c hay khng7

N u ba n da cho nhI u mu I va o fhu c an ma va n fha y nha f, fhm duo ng
va o Iy nuo c cam ma va n chua fha y du ngo f va fha y hnh nhu fa f ca ca c mo n an
d u ke m ngon hon xua, do Ia v vI gIa c cu a ba n co fh da bI fhoa I hoa .

nha y ca m v vI gIa c o m f s nguo I cao fu I co fh bI gIa m fo I 50%.
Tuy va y, m f s dI u chI da n duo I day co fh gIu p ba n duy fr duo c huong vI
cu a ca c mo n an:

- An ca c fhu c an fuoI hon Ia ca c d h p va ca c fhu c an da ch bIn.

- Tr n fhm va o fhu c an nhu ng Ioa I rau fhom cu ng gIa vI: chanh, ha nh,
fo I, fIu...

- !o p fhIf hoa c ca vo I cac fhu gIa vI fruo c khI xa o nau.

- u ng fhm ca c ba nh co nhan va o nuo c fra I cay frong bu a an.

- Ma u sa c cu a ba nh, rau, fra I cay duo c ba y bI n frn ba n an hoa c mo n an
cu ng Ia m fhu c an fhm hap da n.

- Cho ba nh va fhu c an va o n I hap cho no ng fruo c khI an. Mo n an no ng
Ia m da y mu I fhom hon Ia d ngu I.

271. a o v ha m rang gIa

Iy nuo c d o da u gIuo ng d ngam ha m rang gIa m I fI qua dm khng du
d ba o v cho ha m rang sa ch b n. VI c gIu cho ha m rang gIa duo c ff, sa ch co
a nh huo ng fo I su c khoe va Io I cho ba n, fo I d b n cu a ca c chaf ch fa o ha m
rang.

M I nga y, chu ng fa ca n Ia m fheo nhu ng dI u chI da n sau day:

- u ng ba n cha I m m, cha I Iuo I va Io I d gIu v sInh cho Io I, va mI ng
khng co mu I hI.

- u ng fhuc Ia m fra ng men, cha I ha m rang if nhaf m f Ia n m I nga y.

- Su c mI ng ba ng nuo c muI sau m I bu a an va fruo c khI dI ngu .

- KhI fha o ha m rang ra, pha I d va o m f noI nhaf dInh d fra nh maf hoa c
da nh roI.

ba o v ha m rang gIa , nn:

- Ca f ba nh va fhIf fha nh mIng nho , khI an.

- NhaI cha m va fra nh ca n va o ca c fhu c an sau qua .

- Ha m rang gIa Ia m ba n ca m nha n d no ng, Ia nh ke m hon bnh fhuo ng.
o I va y, fruo c khI an, ung pha I kI m fra ky d no ng cu a fhu c an, d u ng d
kho I bI bo ng mI ng

Ha y fo I ba c sI chu a rang, khI:

- Io I dau va cha y ma u m I khI cha I mI ng.

- Co vf fra ng hoa c do frong mI ng qua 2 fua n r I ma khng fan.

- Rang bI me hoa c vo |khng nn fu chu a Iay).

- KhI deo rang fhay kho no I, nhaI kho , an kho .

- Ha m rang d bI fu f ra, khng khif vo I Io I.

Mun ha m rang Iun khif vo I Io I, ba n ca n pha I fo I ba c sI nha khoa if nhaf
m I nam m f Ia n.

272. Ha y d nhI u fho I gIo hon cho bu a an

NhI u nguo I gIa , nha f Ia nhu ng cu ng s ng d c fhan, fha y vI c su a soa n
cho bu a an fha f Ia vaf va . o I va y, ca c cu da n da n dI dn ch an qua Ioa, bu a
chinh cu ng nhu bu a dI m fam. Kf qua Ia nguo I bI suy nhuo c v fhI u chaf
dInh duo ng.

Nguo I gIa ca n an ca c fhu c an fhu c pha m co nhI u can - xI d gIu cho
xuong cu ng; nhI u chaf xo d chng b nh fa o bo n va nhI u chaf kha c nu a. Nu
khng duo c an ung da y du su c kho e d bI a nh huo ng va suy yu.
Sau day Ia m f s dI u d ca c cu chu y , Ia m cho bu a an ngon va du chaf
hon.

- Truo c khI dI cho , nn In danh sa ch ca c fhu c mnh dInh mua nhu: ca ,
fhIf ga , vIf, fhIf na c, ca c fhu c pha m if chaf be o, ba nh Ia m ba ng ngu cc, rau
fha I fuoI.

- KhI mua fhIf hoa c ca c fhu c an kha c, yu ca u nguo I ba n fha I ra fha nh
mIng nho d do pha I Ia m o nha .

- Nn mua fhm rau o sIu fhI v nhu va y mo I ba o da m mua duo c rau
fuoI.

- Mua fhm m f s fhu c an nau sa n va ca c Ioa I ba nh nhI u chaf b duo ng
d d pho ng nhu ng nga y khng mun nau bp.

- Khng nn mua ca c fhu c an va ba nh co nhI u mo , nhI u chaf be o, muI
va duo ng, frong fha nh pha n. Nhu ng chaf do khng co Io I cho su c khoe nhu ng
nguo I hon 40.

- Ia m du ca c mo n co fh d da nh fo I hm sau d khI an, ham no ng Ia I.

- Nn dI cho , cu ng Ia m fhu c an va nau bp vo I ba n be , ha ng xo m.

273. M f s mo n an ca n fhIf

Nhu ng cu c nghIn cu u khoa ho c cho fha y co fh nguo I cao fu I fhuo ng
fhIu vIfamIn ,6, 12, va C. bu da p va o pha n fhIu do , ca c cu nn an:

- a nh Ia m fu ca c nguyn II u ha f va ngu cc, ca c co quan n I fa ng cu a
gIa su c nhu fIm, gan, o c..., ca . Nhu ng fhu do d u chu a nhI u 6.

- Su a, fru ng va fhIf Ia nhu ng ngu n cung ca p 12. Ca - r f, ca I cu , ca I ba p
va ca c Ioa I rau fuoI d u gIa u vIfamIn .

- Chanh, ca chua, dua do , dau raf gIa u vIfamIn C.

Ca c cu ca n Iuo ng fhu c an co nhI u can - xI va prfeIn hon nhu ng nguo I
kha c. CanxI co nhI u frong su a va ca c sa n pha m cu a su a. Profen co frong fhIf
na c, fhIf ga va ca . Ngoa I ra, ba nh da u, ke o Ia c, ha nh nhan, fru ng d u Ia nhu ng
ngu n prfeIn d I da o |coI fhm chuong 4).

274. an fh na o cho d fIu7

Tu f ; 40 fro dI, nhI u nguo I fu nha n fhay co m f s fhu c an khng co n
fhich ho p vo I mnh nu a v kho fIu. Tu I cu a chu ng fa ca ng cao fh Iuo ng
enzyme va m f s chaf ca n cho su fIu hoa , do da da y sa n xuaf ra ca ng if dI. o
do , kha nang fIu hoa fhu c an ke m hon khI co n fre .

o I va y, nn nguo I cao fu I ca n chu y :

- Cham so c rang. Rang dau, Io I dau, rang gIa khng khif va o Io I d u Ia m
cho fa kho nhaI. Nu ca n, pha I fo I ba c sI nha khoa d su a rang.

- An nhe , an ca c fhu c an d fIu, an fha nh nhI u bu a ca ch qua ng nhau v
o fu I gIa , Iuo ng ma u frong co fh dI fo I nuI duo ng ru f non cu ng if dI. o do ,
ru f non hoa f d ng ke m, khng hap fhu duo c nhI u fhu c an frong m f Iu c

- kho I bI da y bu ng, khng nn nuf chu ng, ung nuo c hoa c no I chuy n
khI an.

- Ha n ch an nhI u ca c fhu c an sInh ra khi nhu ha nh, fo I, da u nau.

- N u bI da y hoI bu ng, fIu cha y fh pha I kIng khng an su a va ca c sa n
pha m su a. |Co fh du ng if, phI ho p vo I fhuc fIu IacfaId).

- Khng nn an ma c qua n a o bo bu ng khI an.

- ChI nn na m sau khI da an fu 2 gIo fro dI va khng an fruo c khI dI ngu .

275. fra nh ca c b nh v ru f

O fu I 40, 50, 60... nhI u nguo I hay ga p ra c r I o ru f nhu r I Ioa n fIu
ho a, fa o bo n. fra nh fnh fra ng na y, nn:

- An nhI u chaf xo: ca c Ioa I ha f, da u va rau.

- Khng nn du ng Iun fhuc fIu, d fro fha nh fho I quen, Ia m ru f Iuo I
hoa f d ng.

- !ng 6 - 8 Iy nuo c m I nga y |m I Iy ~ 28g nuo c).

- KhI bI b nh fIu cha y, nn ngung Iuy n fa p.

Ca n fo I ba c sI nu fhay phan co ma u, dau bu ng Iau hoa c ca m fhay co dI u
kha c fhuo ng o ru f.

276. CIu p do ba ng quang

NhI u nguo I raf Iu ng fu ng v khng km ch duo c vI c fI u fI n. M I khI
cuo I, ho, ha f hoI, xa ch va f na ng Ia nuo c fI u Ia I xo n ra qua n. Nguyn nhan do
ca c co ba p phu fra ch vI c do ng mo o da u ra cu a bo ng da I |ba ng quang) bI suy
yu v sInh de hoa c do da qua m f Ia n pha u fhua f fuy n fI n II f. Cu ng co fh
do b nh fI u duo ng. Nhung pha n Io n, do vI c khng kI m ch duo c su co bo p
cu a ba ng quang Iu c fu I cao, nn m I Ia n co bo p nhu va y Ia I Ia m fhoa f ra m f if
nuo c fI u.

Nu ba n o va o fInh fra ng na y, nn fm fo I ba c sI chuyn khoa v nI u da o.
Ngoa I ra, ba n co fh gIa m bo f hI n fuo ng na y ba ng ca ch du ng fhu c, Iuy n fa p
cho ba ng quang hoa c nu ca n fhIf, pha I nho dn pha u fhua f.
Sau day Ia m m f s bI n pha p co fh gIu p ba n frong fruo ng ho p na y:

- Cu 2 gIo , dI fI u m f Ia n cho ba ng quang hf nuo c fI u

- Tra nh, khng an nhu ng fhu c an co nhI u gIa vI cay.

- Khng ung ruo u, ca - ph fu 4 gIo fro Ia I, fruo c khI dI ngu .

- Ta p Iuy n ba ng quang fheo phuong pha p KegeI |coI ba I 232 chuong 9).

N I dung: khI dI fI u, nhIn d nuo c fI u khng ra, r I Ia I dI ra, Ia I nhIn
v.v... Iuy n fheo 3 ba I fa p nhu sau:

+ NhIn - fI u - nhIn - fI u nhu va y muo I Ia n, m I Ia n 3 gIay. M I nga y fa p
3 Ia n.

+ Ia m ca c d ng fa c nhu frn, m I Iu c m f nhanh. S Ia n fa p nhu frn.

+ RIng vo I nu : fuo ng fuo ng cho m f ca I nu f va o am da o. CIu nu f frong 3
gIay. u ng ca c co ba p nhu fh na o d hu f duo c ca I nu f sau va o frong r I gIu Ia I
frong 3 gIay.

Nu ba n mang bang v sInh, pha I fhay Iun d fra nh vIm va co mu I hI.

277. CIu gn Ia n da

KhI fu I cao, su hoa f d ng cu a ca c ha ch sa n xuaf chaf nho n cung cap cho
da ke m dI, Ia m da d bI kh va ke m da n h I. o I va y, nguo I gIa ca ng ca n chu y
fo I bI n pha p gn gIu da:

- Nn du ng Ioa I xa pho ng m m, co gIyxerIn d fa m ru a, khng du ng Ioa I
xa pho ng fa y mu I d ru a ma f. Ioa I xa pho ng na y se Ia m ha I da ma f.

- Khng du ng ca c Ioa I fhu c sa f fru ng co c n d xoa ma f sau khI ca o rau.
Ioa I nuo c na y cu ng Ia m kh da ma f.

- Sau khI fa m ru a, phun ngay In da Ioa I dung dIch chng kh da.

- Trong nhu ng fha ng mu a dng, nn du ng ma y dI u hoa khi ha u frong
pho ng o d fra nh cho da kho I bI kh.

- KhI ru a ba f, dIa ba ng chaf fa y ru a, pha I deo gang cao su d ba o v da
fay.

- KhI dI ra ngoa I fro I - nhaf Ia mu a na ng - pha I bI kem chng na ng hoa c
phun dung dIch duo ng da.

Nu fhay da ma f bI sa m, den, co va y... nn fo I kho I ba c sI khoa da II u.

278. Ca n hI u v kem duo ng da

Ha y ca n fha n, du ng v I fIn, va mua nhu ng Ioa I kem bI da duo c qua ng
ca o Ia co kha nang xoa duo c hf faf ca ca c vf nhan. ChI co m f Ioa I kem co kha
nang do Ia kem co chu a axIf refInoIc, m f da ng vIfamIn A f ng ho p. a p mIng
ga c fa m axif refInoIc In da, axIf se kich fhich va Ia m fang Iuo ng ma u Iuu
fhng o da, fhu c da y ca c co, m sa n xuaf ra m f Ioa I prfIn, gIu cho da duo c
mIn ma ng Ia m cho nhu ng vf nhan mo dI hoa c bI xoa ha n. AxIf refInoIc co n
fhI fhu c ca c f ba o da mo I fhay fh ca c f ba o da cu Ia m cho da Iun co ve fre
frung.

279. Xoa ca c vf fham frn da

TIa na ng va a nh sa ng ma f fro I qua nhI u nam fha ng fa c du ng va o da da
ghI Ia I da u v f cu a mnh duo I hnh fhu c nhu ng cham hoa c nhu ng vf nho ma u
sa m. a n co fh co nhu ng vf do frn ma f, fay, ca nh fay, c Ia nhu ng pha n co
fh Ia nhu ng pha n fIp xu c vo I a nh na ng.

gIa m bo f su hnh fha nh ca c cham do , nn:

- Xoa kem bI da In frn Io p da co cham, d Iap ca c cham do .

- KhI ra ngoa I fro I, nn xu c ca c dung dIch chng na ng, 45 phu f fruo c khI
dI.

- u ng ca c Ioa I kem bI da co finh chaf fa y ma u. |Nhu ng kem na y co fh
Ia m ma u ca c vf cham Io f dI, nhung pha I qua ha ng fha ng mo I co fa c du ng).

Nu ca c bI n pha p frn khng co hI u qua , ba n co fh fo I ba c sI da II u d
nghI duo c du ng fhuc, hoa c du ng fhu fhua f nhu:

- Kem fa y ma u da.

- Kem Ia m fhay da, gIng nhu RefIn - A.

- Thu c I f da d da p In nhu ng ch co vf sa m |m f Ioa I axif yu fa m va o
bng r I da p In ch da fham).

- a o da: Ia m f Ia nh nhu ng ch co vf sa m, r I ba o mo ng da ba ng ma y
dI n.

Nhu ng bI n pha p na y fhuo ng Ia m hf nhu ng vf fham nhung Ia I d Ia I
nhu ng vf fra ng vInh vI n...

280. Nga y va qua y Iu c ngu

NhI u nguo I cao fu I - pha n Io n Ia ca c cu ng, Iu c ngu hay nga y. Khng
nhu ng fh, fhInh fhoa ng Ia I co n co chan, fro mnh va f va du ng du ng khI n cho
nguo I na m bn pha I fhu c gIac.
chng nga y, nn na m gI cao va na m nghIng. Hnh nhu nhu ng nguo I
be o ph va ung ruo u hay nga y va va f va fay chan hon nhu ng nguo I kha c. o I
va y, m f bI n pha p chng nga y kha c Ia caI ruo u va Ia m su f can |coI Ia I ba I 4
chuong 1).

Nguo I nga y fhuo ng co fho I gIan nga n ngung fho gIu a haI do f fho ra va hif
va o, r I mo I nga y fheo nhIp dI u: fho ra - ngung - nga y fho va o hoa c fho va o -
ngung - nga y fho ra.

Nga y va va f va chan fay khng fa c ha I cho nguo I nga y nhung Ia I Ia m maf
ngu nguo I bn ca nh va hI n fuo ng na y ke o da I. o I va y, n u fu chu a khng co
kf qua , nn ho I y kIn ba c sI d ba o da m su c khoe cho nguo I ngu chung.

28I. 4 buo c chua n bI cho nga y v huu

V huu Ia m f su fhay d I Io n v fhu nha p, np sng, quan h xa h I, Ia m
cho nguo I v huu ga n nhu fha nh m f nguo I kha c va y. o I fh cho nn khng
co g da ng nga c nhIn khI fhay co nguo I v huu ca m fhay bu n, co nguo I Ia I
fhay vuI. Mun cho nga y v huu Ia m f nga y vuI, pha I co su chua n bI fruo c.
Kf qua cu c nghIn cu u cu a fruo ng a I ho c MIchIgan cho bIf, 75% nhu ng
nguo I da chua n bI fruo c nhu va y, d u fha y ha I Io ng fruo c khI va o cu c s ng
huu fri. Nu ba n sa p v huu, ha y fhu c hI n 4 buo c chua n bI nhu sau, ba n se
fhay nga y v huu co nhI u dI u vuI hon Ia bu n.

1. CIA M THO I CIAN IA M VI C - NhI u nguo I fhay ra ng gIa m vI c fu fu
hon Ia mo I Ia m vI c ba n r n hm fruo c, hm sau da khng co vI c g Ia m.
fra nh su fhay d I d f ng f nhu va y, fruo c khI v huu, nn d nghI ch d gIa m
gIo Ia m vI c. Cha ng ha n, chI Ia m vI c 1/2 nga y o cng so , m f haI fha ng fruo c
khI nghI, hoa c fm m f cng vI c nhe nha ng hon o m f xi nghI p kha c d Ia m
fIp cho fo I khI mnh mun nghI ha n.

2. IA M Q!N VO I M! C SO NC PH! HO P VO I M! C I!ONC H!!
TR!O C KHI V H!! - Nn fhu c hI n fI f kI m ca ng so m ca ng f f d da nh
fI n cho Iu c v huu. u ng nn nghI ra ng, r I day mo I fhu chI fIu se co fh
frng cho va o Quy a o HI m Xa H I.

3. HA Y CI! CIN S! C KHO CHO MINH NCAY KHI CO N TR - Mo I
nguo I d u co fh Io gIu gn su c khoe cho ba n fhan mnh ba ng ca ch ha n ch an
chaf be o hoa c an nhu ng fhu c an if chaf be o, khng hu f fhuc, ung ruo u co
chu ng mu c hoa c khng ung ruo u, ho c phuong pha p fhu gIa n d fra nh sfress,
chu y dI kI m fra su c khoe d u va Iun chu y va n d ng co fh .

4. TA O CHO MINH NH! NC SO THICH VA S! Q!AN TM TO I CA C
HOA T O NC C! A XA HO I CH!NC Q!ANH - Hoa nha p va o c ng d ng, fham
gIa ca c hoa f d ng xa h I hoa c d fam nghIn cu u v m f va n d ho c fhua f na o
do , d u Ia nhu ng vI c co fh gIu p mnh Iap duo c su frng r ng frong fam h n
va vI c a y na y khng bIf Ia m vI c g ha ng nga y.

fra nh su nha m cha n nn nghI fo I nhu ng Ioa I hnh hoa f d ng o frong
nha cu ng nhu o ngoa I fro I, hoa f d ng fInh fha n, hay va n d ng co fh , hoa f d ng
fa p fh hoa c ca nhan. Truo c khI v huu, ha y du kIn nhu ng vI c g phu ho p vo I
so fhich va kha nang cu a mnh nhaf, d kho I co nhu ng nga y ng I khng khI
cu c sng mo I ba f da u.

282. San so c nguo I b nh

Nu ba n co fra ch nhI m san so c cho m f nguo I fhan bI b nh frong gIa
dnh, ba n fhuo ng ga p m f s kho khan. gIa m bo f ca c kho khan do , nn:

- a f pho ng b nh o duo I nha |fa ng fr f). Nhu va y, ba n do pha I dI In dI
xung ha ng nga y.

- Mua hoa c fhu m f s du ng cu d gIu p cho vI c phu c vu duo c ff nhu:
gIuo ng b nh vI n |Ioa I nang In, nang xu ng); ba n ga p hoa c fra I ra duo c, d
nguo I b nh co fh an fa I gIuo ng; gh co ba nh xe v.v...

- khan Iau, khan fay, nuo c ru a fay, Iy ung nuo c va ca c va f du ng
fhuo ng du ng cho nguo I b nh frong pho ng, nguo I b nh hoa c ga n pho ng. CIu ca c
fhu do sa ch se .

- Ia m m f ba n ghI fn ca c va n du ng, da n va o m f noI d fhay.

Ia m nhe bo f cng vI c cu a mnh, nn:

- Phan cng m f s vI c cho mo I nguo I frong gIa dnh

- I f ro ca c noI ca n fhI f cho vI c phu c vu nguo I b nh: fu noI mua fhIf fo I
ca c nhu ng dIa dI m kha c.

- ChI dIa chI cu a fra m cap cu u, hoa c b nh vI n cng, b nh vI n fu, pho ng
y f , co quan ba o hI m xa h I v.v...o ga n nha nhaf.

- Co k hoa ch d mnh co fh ra kho I nha , dI mua sa m hoa c gIao fIp if
nha f m f nga y m I fua n.

- Tm hI u xem nguo I b nh duo c aI ba o fro v chI fIu nguo I frong gIa
dnh, ho ha ng, Cng fy ba o hIm, nga nh y f.

Chuong 13

KHO TRN !O NC I ! IICH

Ha ng nam fhuo ng co fo I 30 frI u nguo I My dI du IIch kha p noI, frong nuo c
va ngoa I nuo c. Va khng if nguo I da ga p chuy n khng may.

Theo su dI u fra cu a VI n nghIn cu u quc gIa v su c khoe , cu ba nguo I dI
du IIch fh co m f nguo I ga p chuy n ra c rI nhu: r p da, say na ng, Ia c duo ng,
chu f ru f. M f s kha c Ia I bI b nh cu m, sf re f, sf va ng da, fIu cha y...

Nu fruo c khI dI, co su chua n bI d pho ng, fh cha c cha n se gIa m bo f duo c
raf nhI u nhu ng chuy n khng may nhu frn, nhaf Ia v van d b nh fa f.

283. Nhu ng vI c ca n Ia m fhuc khI In duo ng

Cu c du IIch cu a ba n se fhich fhu hon nu ba n duo c yn fam v mo I vI c o
nha . o I va y, fruo c khI In duo ng ba n ca n pha I Ia m m f s vI c sau day:

- Io sa p x p vI c ba o qua n nha 'chu da o fruo c khI dI.

- Trao cha khoa nha cho ha ng xo m, nguo I frong gIa dnh hay ba n fhan va
da n do ho kI m fra h ca pha n bn frong nha Ia n chung quanh nha .

- Nu ba n dI xa Iau hon m f fha ng, pha I ba o cho ca c noI ba n va n mua
ha ng fra cha m d fhanh foa n fI n fruo c khI ba n In duo ng.

- Nn d Ia I o nha m f ba n sao cu c ha nh frnh, gIo gIac va fn ha ng ma y
bay cu a chuyn bay ba n dI, cho ba n be va gIa dnh bIf d ho co fh IIn Ia c vo I
ba n frong fruo ng ho p co vI c kha n cap.

|CoI fhm ba I 312 v ca c dI u ca n chu y fruo c khI ba n ro I nha ).

284. TIm pho ng dIch fruo c khI dI

nh ba I II f, sf va ng, fh fa , sf re f, fhuong ha n, vIm gan... hI n nay
chI co n ra f if o Hoa Ky nhung Ia I Ia nhu ng b nh co n ph bIn o ca c nuo c cha m
pha f frI n. o I va y, nu ba n ca n fo I ca c nuo c do , nn:

- I fIm mI n dIch v ca c b nh ba ch ha u, ho ga , un va n, ba I II f, so I,
quaI bI. NhI u nguo I da fIp xu c va Ia m quen vo I m f s b nh frn fu nho nn
co fh ho da duo c mI n dIch fu nhIn. Co n ba n, ca n pha I chich pho ng fhi du
nhu b nh un va n, cu 10 nam 1 Ia n.

- Ho I ba c sI v ca c fhuc pho ng b nh sf re f, cu m, vIm ph I va vIm gan.
- Ho I fa I Pho ng Y f dIa phuong ba n o d bIf ba n pha I ba f bu c chich
pho ng nhu ng b nh g. fo I m f s nuo c, ba n ca n pha I co gIay chu ng nha n da
chich mI n dIch m f s b nh.

- Nu dI fha ng fu Hoa Ky fo I m f nuo c kha c fh khng ca n fIm pho ng,
fru khI ba n fo I 17 nuo c o chau PhI. Nn ho I Ia I o pho ng y f cho ro . I khI,
ba n ca n co ba n chu ng nha n mang fheo Ioa I "CIay chu ng nha n da chich mI n
dIch", co do ng dau cu a chinh quy n.

285. u ng qun mang fheo fhuc

I mua fhuc cho b nh huyf a p cao hoa c nhu ng fhuc kha c khI ba n o
nha , khng co van d g. Nhung se Ia ca m f chuy n kho khan khI ba n o nuo c
ngoa I. o I va y, nn:

- Ho I ba c sI ca c fhu fhuc ba n ca n mang fheo cho chuyn du IIch.

- u ng fhuc frong m f fu I nho . Khng nn d fhuc frong nhu ng "ha nh
Iy gu I", v d bI maf hay ho ng.

- Nu ba n pha I du ng fhuc nuo c, yu ca u nguo I ba n fhuc d chaI fhuc
frong m f bo c hoa c h p nhu a d kho I vo .

- fra nh bI nhan vIn Ha I quan noI dn fIch fhu fhuc, pha I gIu fhuc
nguyn h p vo I da y du nha n hI u.

- Khng d fhuc o ch a m, no ng hoa c co a nh sa ng ma f fro I chIu fha ng
va o fhuc.

- N u ba n bI fI u duo ng, ca n ho I ky ba c sI v II u Iuo ng fhu c frI b nh co
InsuIIn d du ng cho du ng gIo va du ng khoa ng ca ch. a n co fh Ia p ba ng gIo
pha I ung fhuc fheo gIo chIc d ng h ba n mang fheo, khng chInh fheo gIo
noI ba n dn. V gIo o noI dI va noI dn co fh khng kho p vo I nhau.

286. Nhu ng Ioa I fhuc ca n mang fheo

a ng ca c Ioa I fhuc duo I day se gIu p ca c ba n kho I suy nghI nhI u d xem
nn mang fheo nhu ng fhu fhuc g. Nn mang fheo:

- Ruo u xoa bo p.

- Hydrogen peroxyf |nuo c sa f fru ng oxy gIa ).

- Kem hoa c ng phun fhuc dI f vI khua n.

- ang keo

- ng ga c va bang

- Thu c ca m hoa c ch ng dau nhu c nhu: aspIrIn, acefamInnophen hoa c
Ibuprofen.

- Thuc chng axif chua

- Thuc ho

- Thuc dau bu ng, Ia cha y

- NhI u Ioa I fhuc kha ng sInh kha c nhau.

Nu ba n dI ma y bay, nn fra nh mang fheo ca c fhuc co chu a khi e p d
phun fhuc v frn ma y bay, ng fhuc co fh bI n do su kha c nhau gIu a a p
suaf ng fhuc va a p suaf frong ma y bay.

a n cu ng nn nho mang fheo mnh fam fhe ba o hI m, vo I fn, dIa chI va
s dI n fhoa I cu a nguo I ba c sI va n fhuo ng san so c su c kho e cu a ba n o nha .

287. Van d ba o hI m

KhI ba n dI du IIch ra ngoa I nuo c, khng cha c ha ng ba o hI m cu a ba n co
chI phi cho ba n v ca c khoa n fI n y f, fhuc fhang hay khng. o I va y, nn:

- Ho I cng fy ba o hI m xem ba n co duo c huo ng chI phi ba o hI m frong fho I
gIan du IIch o noI ba n fo I hay khng.

- Nu khng, ba n pha I mua m f fhe ba o hI m cho fho I gIan ba n dI du IIch
fo I noI do .

- N u fha y ca n fhI f, ba n co fh mua ca Ioa I fhe da m ba o cho ba n co
phuong fI n v nha - fruo ng ho p ba n ga p kho khan, baf fra c do c duo ng.

- Nn ho I ky fh I huo ng fI n ba o hI m v co m f s cng fy khng chIu
chI frong fruo ng ho p ba n co b nh kInh nIn, ga p faI na n v choI fh fhao, hoa c
ba n co ba u fu fha ng fhu 3 fro Ia I.

288. Tra nh sfress khI du IIch

Ma c du ba n va n mo fuo ng chuyn du IIch co nhI u a nh na ng ma f fro I va
nhu ng dI u fhu vI kha c, ba n va n co fh ga p nhI u van d Ia m mnh bI cang
fha ng fha n kInh, nu ba n khng bIf chua n bI fruo c cho mnh v fu fuo ng va
va f chaf. Thi du , dI du IIch co nghIa Ia ba n se buo c va o nhu ng nga y pha I fhay
d I nhu ng fho I quen v np sng, ca ch an ung, ngu va ca fho I fIf nu a. o I
va y, ba n nn:

- Truo c khI dI, nn du kIn chuong frnh hoa f d ng ha ng nga y cu a mnh o
noI du IIch.

- Xp qua n a o, d mang fheo xong fruo c Iu c dI 1 nga y. Chua n bI xong, nn
d fho I gIan co n Ia I d fhu gIa n fInh fha n ba ng ca ch do c sa ch, fa m hoa c nghe
nha c.
- a nh fho I gIan r ng ra I cho vI c dI ra bn xe hoa c fo I san bay.

- KhI fo I noI du IIch r I, du ng bo nhI u fho I gIan qua cho vI c mua sa m,
nga m ca nh, fh fhao hoa c fham du ca c cu c vuI. Nn gIu mnh fha f dI u d .

- Khng an no qua , nhaf Ia v bu I fI.

- Nn ngu nhI u. Nu khng fh nga y v ba n kho co fh kho e va sung su c
hon nga y dI.

- Nn fa p Iuy n d u ha ng nga y.

- Nn v nha m f nga y fruo c khI pha I dI Ia m d co fho I gIan hoa nha p vo I
cu c sng cu .

289. Su m f mo I da c bI f khI dI xa ba ng ma y bay

Ma y bay co fh dua ba n fo I mo I phuong fro I frong m f fho I gIan nga n.
Chinh v va y ma co fh cu a ba n d bI m f mo I v su fhay d I v khoa ng ca ch
fho I gIan frong vI c an va ngu . o do ba n co fh ca m fhay mnh bI m f, maf n
np sInh hoa f, da y bu ng, nhu c da u, maf ngu . Nguo I fa go I chung nhu ng frI u
chu ng do Ia "chu ng rI Ioa n v dI ma y bay". I du IIch fu ng sang Tay m f
hon Ia fu Tay sang ng. Co n du IIch fu a c fo I Nam fhuo ng khng co dI u g
Ia v cu ng frong m f mu I gIo .

do bI "rI Ioa n v dI ma y bay", ba n nn:

- I gIo dI ngu fruo c khI dI. Nu ba n dI v phia ng, nn dI ngu so m
hon mo I khI 1 gIo . Nu ba n dI v phia Tay, dI ngu cha m hon mo I khI 1 gIo .

- An fheo ch d duo c chI da n bo I Pho ng fhi nghI m Argonne, IIIInoIs nhu
sau:

+ Truo c khI dI 3 nga y, an nhI u prfIn nhu fhIf ga , pho -ma f frong ca c
bu a sa ng; nhI u rau, b f bu I chI u. Hm sau, an fhu c an nhe , su p, fra I cay,
fhIf nuo ng. Nga y fhu ba, an fheo ch d ngay fhu nhaf.

+ Tu 3 gIo fo I 5 gIo chI u, hf su c fra nh hoa c ha n ch vI c ung fra va ca
ph.

+ Nu ba n dI v phia Tay, hm dI nn nhIn fo I bu I frua. u I sa ng so m,
co fh ung ca ph.

+ Nu ba n dI v phia ng, ca nga y hm dI khng nn an g ca . Nu ca n,
ung ca ph frong khoa ng 6-11 gIo chI u.

+ KhI fo I noI, an dI m fam ca c mo n nhI u prfIn va chaf fuoI nhu rau va
fra I cay.

- Trong khI bay, fra nh ung fhuc ngu , ruo u, ca ph. Nn ung nhI u
nuo c va nuo c fra I cay, d fra nh fra ng fha I co fh bI fhIu nuo c v khng khi
frn ma y bay ra f kh.
- KhI fo I noI, nn ra ngoa I fro I m f fho I gIan.

- Cho fo I bu I fI - gIo dIa phuong - ha y dI ngu .

290. Chng mo I m f khI bay

Pha I ng I yn frn chIc gh cha f ha ng gIo co fh Ia m ba n bI chu f ru f,
dau co ba p o - nguo I va chan, ca m fha y m f mo I. gIa m bo f nhu ng su kho
chIu do ba n co fh Ia m nhu sau:

- u I ba n chan ra frong 5 gIay r I Ia I fro Ia I vI fri bnh fhuo ng. Ia m
nhI u Ia n, chu y , sao cho ca c ba p fhIf. Ia m nhI u Ia n, chu y sao cho ca c ba p
fhIf Ia m vI c fa I ca c khu vu c gan ba n chan, du I, mng, vaI, c , ca nh fay, ba n
fay.

- Ia c c sang 2 bn r I quay fro n fu fu . Ia m 4 Ia n r I d I chI u.

- Nhu n 2 vaI r I quay fro n.

- CIo cao fay In fra n. Tay fra I r I fay pha I.

su huu fhng ma u o chan fang In, nn:

- Cu d ng ca c ngo n chan, ba n chan In, xung nhI u Ia n.

- u ng In, va nu co fh , cu 2 gIo Ia I do I ch d dI m f qua ng. Ta p fho
cha m va sau. Iuo ng oxy frong ma y bay if hon frong khng khi ngoa I fro I. o I
va y, vI c fho cha m va sau gIu p ba n hif duo c nhI u oxy va o ph I d cung ca p
cho ma u. Nhu va y, ba n cu ng se ca m fhay do m f va nhu c da u.

291. Nhu ng nguo I co b nh, dI ma y bay nn chu y

Co b nh fa f da c bI f cu ng va n co fh dI ma y bay. duo c phu c vu da c
bI f, ba n nn:

- Nu ba n co chan fay gIa hoa c pha I deo ma y fro fIm, dI xe Ian, ba n nn
mang phIu su c kho e Ia I cho ba c sI hoa c pho ng y f chu ng nha n. Sau do , dua
va o ma y ghI nha n o san bay, fruo c chuyn dI.

- Nu ba n mun an ch d da c bI f, ba o cho nguo I ba n ve hoa c nguo I phu
fra ch chuyn bay, 24 gIo fruo c khI bay. NhI u ha ng ma y bay co phu c vu ca c
mo n an if ma n, if choIesferoI da c bI f cho nhu ng nguo I co b nh fI u duo ng va
ca c mo n an kha c.

- Nu ba n ca n ng I xe Ian, ba o cho ha ng ma y bay 48 gIo fruo c fruo c
chuyn bay.

- Nu ba n ca n mang fheo cho da n duo ng va gIu p do , cu ng ba o cho ha ng
ma y bay fruo c chuyn bay.
292. Chng u faI khI bay

KhI dI ma y bay, faI ba n co fh bI u , nhaf Ia khI ma y bay ba f da u ro I san
bang, hoa c dang ha ca nh. Chu ng u faI na y do pha n faI gIu a raf nha y ca m vo I
hI n fuo ng fhay d I khi a p khI ma y bay fhay d I d cao. a n co fh fhay kho
chIu hoa c ca m fhay faI dau, nhaf Ia nu ba n dang dau da u. Nn nho chu ng u
faI co fh gay vIm faI.

Ie dI nhIn, khng chI chu ng u faI ma ba n khng da m dI ma y bay. Nhung
nu ba n bI dau da u, vIm faI, vIm xoang fh cu ng nn ho I fhm y kIn cu a ba c
sI, hoa c hoa n chuyn dI Ia I do I cho b nh mnh fhuyn gIa m.

Nu ba n ca n pha I dI ngay khng fr hoa n duo c, fh nn fheo nhu ng bI n
pha p sau:

- Iun nuf nuo c bo f, nga p hoa c fu bIf 2 I mu I r I nga m mI ng fho ra.
Ia m nhu va y, ba n se Ia m can ba ng duo c pha n na o a p suaf bn frong faI vo I a p
suaf bn ngoa I. |Nu ba n dang bI vIm faI, fh khng nn du ng bI n pha p na y).

- Nu ba n dang bI nga f mu I, nn du ng fhuc phun hoa c ung fhuc d
mu I duo c fhng.

Ca c cha u nho , khI dI ma y bay cu ng co fh bI u faI. ca c cha u do u faI,
nn:

- Kh ma y bay ca f ca nh hay ha ca nh nn cho ca c cha u mu f ke o hay nu m
ba ng chaf de o.

- Ho I ba c sI v vI c cho cha u u ng m f vIn fhu c ch ng dI u ng
|anfIhIsfamIn), fruo c khI ma y bay caf ca nh hay ha ca nh 1 gIo .

293. Chu ng kho chIu khI dI fa u xe

NhI u nguo I khI dI chuy n ba ng fa u, xe fhuo ng bI m f, cho ng ma f, bu n
nn hay nn mu a, ma f fa I dI, chan fay d m hI. Ca c chuyn gIa nghIn cu u
hI n fuo ng na y cho ra ng do Ia kf qua cu a vI c ma f va faI nha n duo c nhu ng
fhng fIn fra I nguo c nhau. Trong khI faI frong - b pha n da m nhI m duy fr su
fhang ba ng cu a co fh - nha n duo c fhng fIn fu na o ra ng co fh dang dI chuy n
v m f huo ng |fhi du sang fra I) fh ma f Ia I nha n duo c fhng fIn nguo c Ia I |fhi
du sang pha I). o I va y, nu chu ng fa nha m ma f Ia I ca m gIa c kho chIu na y se
gIa m dI.

Sau day Ia m f s bI n pha p Ia m gIa m su kho chIu khI

I TA ! - TH!Y N |say so ng):

- Nn fm ch ng I noI fhoa ng, ngoa I fro I

- Nu pha I dI chuy n qua dm, frong fho I gIan Iau, nn cho n ch hoa c ca
bIn o gIu a fhan fa u, fhuy n, v ch do if bI cho ng cha nh nha f.

TRN MA Y AY:

- Nn cho n ch ng I frn ca nh. Tra nh ng I o pha n duI v do Ia ch hay
In - xu ng nha f.

- Mo b pha n fhng gIo frn da u va huo ng gIo va o ma f mnh.

TRN O | f, xe Iu a...):

- Nhn phong ca nh da ng fruo c ma f, khng nn nhn sang 2 bn.

- Ng I ca nh cu a, mo cu a kinh d co gIo , fru nhu ng noI khng khi bI
nhI m.

- Nu ba n dI du IIch ba ng xe hoI, ha y ga ng Ia I xe hon Ia ng I bn. Nguo I
Ia I xe if khI bI "say xe".

Ngoa I ra, ca c ba n nn:

- Truo c khI dI, nn nghI ngoI duo ng su c cho kho e. Nguo I m f mo I d bI say
fa u, xe.

- Khng ung ruo u fruo c va frong khI dI. Khng nn Ia m g khIn mnh
m f mo I, f I hm fruo c.

- !ng fhuc chng say so ng |Ioa I ramamInne), 30 phu f fruo c khI dI.

- Nu ba n fhay ramamIne khng co hI u qua dI vo I 'ba n, nn ho I ba c sI
d du ng fhuc co scopoIamIne. Thuc na y co fa c du ng gay n dInh cho pha n faI
frong cu a ba n.

- Tra nh do c sa ch hoa c nhn cham chu va o m f va f g. N u ba n dI fa u -
fhuy n, ha y fm ch co fh na m ngu a va nha m ma f Ia I.

Nu co nguo I na o frn fa u, xe bI say, ha y fra nh xa hoa c khng nhn va o
nguo I do . Nu khng, ba n cu ng bI "Iay say".

Co nguo I cho ra ng nha m gu ng, hoa c ba m va o gIu a c fay - pha n n I Io ng
ba n fay vo I c fay - cu ng fra nh duo c chu ng say fa u xe.

Trong khI dI fa u xe, nn:

- Tho cha m va sau

- Tra nh hu f fhuc hoa c ng I noI co mu I. Nn cho n ch fhoa ng.

- Ia m cho fha n kInh duo c fhu gIa n, c fha Io ng faf ca ca c co ba p. Ha y
fuo ng fuo ng nhu mnh Ia m f c ga I m m ma I dang ng I fruo c m f ca nh quang
fha f m d m.

- da da y khng du chaf Io ng, nn an m f va I mIng ba nh kh.

294. An ung noI du IIch

M f s nguo I dI du IIch chI chu y sao cho fInh fha n duo c fhoa I ma I ma
khng chu y du ng mu c fo I ca I bu ng. Kf qua Ia m f pha n ba frong s ho Iu c fro
v mang du ca c fhu b nh: dau da u, Ia cha y, chu f ru f, m f mo I va dI khI ca
nn o I va sf. Nguyn nhan mang Ia I nhu ng b nh fa f na y Ia fhu c an va nuo c
ung o noI du IIch. Va y, pha I Ia m fh na o7

- Nu ba n dI ra nuo c ngoa I, pha I ho I ngay co quan du IIch cu a nuo c ba n
dInh fo I ra ng, nuo c ung noI do co fhich ho p vo I ba n hay khng7 NhI u khI,
nuo c ung noI do co fa c ha I g vo I dan o dIa phuong, v ho da quen r I nhung Ia I
gay ra chu ng nn o I va Ia cha y dI vo I nguo I ngoa I quc.

- Nu ba n nghI nuo c o noI mnh fo I o khng fhich ho p vo I mnh, ha y ung,
cha I rang su c mI ng ba ng nuo c do ng chaI fhuo ng ba n o ca c cu a ha ng. KhI Ia m
nuo c da frong fu Ia nh, ru a fra I cay, rau hoa c Iay fhu c an cu ng pha I du ng Ioa I
nuo c do ng chaI.

- Nn mang fheo du ng cu dun nuo c sI ba ng ca ch nhu ng fru c fIp va o
nuo c |Ioa I ru I ga dI n). Nuo c d ung pha I duo c dun s I 10 phu f, r I d ngu I.

- N u khng co dI u kI n dun, nn du ng ca c vIn fhu c Io c nhu HaIazone
hoa c PofabIe A qua co ba n o hI u fhuc va ca c cu a ha ng da nh cho fh fhao.

- KhI ung o cu a ha ng, khng nn ung vo I nuo c da .

- Khng an rau s ng, va fra I cay ca vo . Ioa I fra I cay bo c vo nn fu bo c vo
Iay.

- Khng an ca c Ioa I fhIf chua nau fha f chin, nhaf Ia ca c Ioa I ha I sa n v d
bI vIm gan.

- Khng an ca c fhu c an sa n, v pha n Io n da d Iau, khng duo c che da y
khIn ca c Ioa I vI fru ng d pha f frI n.

- Tra nh an su a va pho ma f Ia m fa I dIa phuong v fhuo ng khng duo c khu
fru ng ff.

- Nu vI c Iu a cho n fhu c an Ia m ba n pha I kIng khem nhI u qua , nu
ung fhm ca c Ioa I vIfamIn va vIn fhu c co fha nh pha n kIm Ioa I ca n fhI f cho
co fh ha ng nga y, d b sung.

Ho I ba c sI v vI c du ng fhuc ngu a b nh Ioa I Pepfo - IsmoI. a n nn
ung IIn fu c fhuc na y m I nga y 2 vIn fu nga y dI fo I nga y v , fru fruo ng ho p
ba n pha n u ng vo I aspIrIn va dI Iau qua 2 fua n.

295. Phuong pha p frI b nh fIu cha y frn du ng du IIch

Nu ba n da bI kIng khem du fhu ma va n bI fIu cha y nn:

- !ng nhI u nuo c do ng chaI, khng co chaf ca ph, nuo c ngo f hoa c nuo c
fra I cay d ch ng hI n fuo ng co fh fhIu nuo c.

- co fh khng fhIu ca c nguyn f kIm Ioa I, nn ung Caforade hoa c
CasfroIyfe, PedIoIyfe. Nu khng co , fhay m I nga y ba ng 8 Iy nuo c fra I cay pha
fhm ma f ong, duo ng va if muI. !ng xen ke fhm 8 Iy nuo c Io c pha 1/4 fha
ca ph fhuc fIu |soda).

- Tra nh khng an ca c fhu c an da c cho fo I khI hf fIu cha y.

- Khng an su a va ca c sa n pha m cu a su a, fhu c an nhI u cha f xo, fhu c an
co mo cho fo I khI kho I Ia cha y duo c 2 nga y.

- Cu 30 phu f Ia I ung 2 vIn Pepfo - IsmoI. Nu ba n bI sf hoa c co chu ng
fa c ma ch, fh khng nn du ng fhuc na y. Ho I y kIn ba c sI.

- Khng nn du ng ca c fhuc nferovIoform va Mesafoem Ia nhu ng fhuc
Co quan Thu c pha m va Ma fuy My da co kf Iua n Ia khng nn du ng, nhung
nhI u nuo c kha c va n du ng.

- Nu ba n fhay co ma u frong phan, da bI Ia cha y II n 3 nga y, Ia cha y ke m
vo I sf, nn dI kha m ba c sI d ung fhuc kha ng sInh.

296. Chu ng dau nhu c chan

I mua sa m, nga m ca nh ca nga y co fh Ia m cho chan ba n nhu c, mo I. Sau
dau Ia ca ch chu a:

- Tha o gIa y va fa f ra. Ia y m f va f cu ng |da u bu f co ga n mI ng fa y), a n
va o duo I ca c ngo n chan.

- Quay ba n chan vo ng fro n fheo haI phia.

- Huo ng ngo n chan In fra n nha r I xu ng da f.

- u ng kI ng nguo I frn ngo n chan, m I Ia n dm fo I 25.

- N u ba n bI chu ng chaI chan va Ia I du dinh dI b nhI u, nn fo I ba c sI d
Ia m mo ng hoa c ca f Io p chaI dI.

- Ha y mang fheo nhu ng dI gIa y ma ban da dI quen chan.

- Tra nh du ng gIa y mo I, gIa y cao go f khI pha I dI b xa. CIa y nhe va go f be f
Ia fhich ho p.

- Nn mang 2 dI gIa y d fhay d I.

- Nn dI faf |vo ) ba ng so I bng. Tra nh du ng faf nIIng hoa c dI gIa y khng
fa f.

- Nu ba n fhay dau kho p chan va ba n chan, nn fhay gIa y ba ng de p. Trn
duo ng xa, nam hay nu dI de p nhe d u ff

Nu nhu ng bI n pha p frn chua du , nn:

- Ngam chan va o nuo c Ia nh pha muI.

- Ru a chan va Iau kh ha ng nga y. Sau do , ra c phan rm.

- Xoa bo p nhe ba n chan bang c n xoa bo p. Na n ca c ngo n chan va xoa ca c
ch kho p va co ba p. Ia m nhu va y cu ng kho I chu ng chu f ru f.

- Khng nn chich ca c ch bI ph ng r p. u ng bng - ga c d n gIu a chu ng
vo I Io p da gIa y, de p.

297. Nguo I cao fu I dI du IIch ca n chu y

NhI u nguo I dI du IIch o fu I 50, 60, 70. Ie dI nhIn, o d fu I na y, co
nhI u van d v su c khoe ca n pha I chu y fo I. gIa m bo f nhu ng dI u baf
fhuo ng co fh xa y ra, nn:

- Truo c khI mua ve xe hoa c ma y bay, nn ho I ky v cu c ha nh frnh d
xem co fhich ho p vo I fu I cu a mnh hoa c fu I nguo I ba n d ng ha nh vo I mnh
hay khng.

- Nn kha m su c khoe va rang. Nu co van d g v su c khoe ca n pha I
fhuc fhang, dI u frI cho kho I, fruo c nga y In duo ng.

- Nu ba n co b nh ca n pha I fIp fu c dI u frI, nn mang gIay kha m b nh
hoa c h so b nh dI fheo, d ba c sI noI ba n dn mau cho ng na m duo c fnh fra ng
b nh cu a ba n, khI ba n ca n duo c cham so c.

- C da nh fho I gIan d ngu da y gIac fruo c khI dI du IIch va frong khI du
IIch. M f mo I v fhIu ngu d da n fo I dau m.

- Pha I fu fheo do I su c khoe cu a mnh va da nh fho I gIan d nghI 1-2 Ia n
frong nga y.

298. Ca c ba co fhaI |ba u), dI du IIch

NhI u ba mang fhaI cu ng dI du IIch. Ca c ba nn:

- Ho I qua y kI n cu a ba c sI d bI f co dI duo c hay khng. Co fhaI fu fha ng
4 fo I fha ng 6 Ia fuong dI an foa n nha f, so vo I ca c fha ng kha c.

- Nu ba n dI ma y bay hay xe Iu a, ha y yu ca u nhan vIn cung cap cho ba n
Ioa I gh fu a da c bI f frong pho ng ng I va ca frong pho ng v sInh.

- Trong khI du IIch, khng nn Ia m g fo I mu c m f mo I.

- N u ba n bI say fa u-xe, nn ng I ch fhoa ng va an ba nh co fhu c fIu |s
da). Khng nn ung ca c Ioa I fhuc chng say.

- Nu ba n dI xe hoI, nn deo daI an foa n. Chu y fha f daI sao cho cha f o
ngu c va hng, nhung khng duo c bo va o bu ng.

299. u IIch mang fheo fre

I du IIch mang fheo fre nho co nhI u dI u vaf va , v ba n pha I Iun Iun
cho chu ng kho I m f, kho I quay, kho I do I kho I b nh va kho I Ia c. Sau day Ia m f
s y kIn d gIu p ba n frong fruo ng ho p na y:

- Pha I cha c cha n ca c cha u nho dI fheo co su c chIu du ng, fhich ho p vo I ca c
cu c ha nh frnh.

- N u cu c du IIch chIa Ia m nhI u cha ng duo ng, pha I fhu x p fho I gIan d
fruo c m I Ia n In duo ng, fre duo c ngu m f gIac da y gIac.

- Nn deo cho m I cha u m f bI n nho ghI fn cu a cha u, fn va dIa chI cu a
b me , dIa chI o nha va dIa chI noI sa p fo I. Truo c khI ra san ga ma y bay, nn
ca I va o fu I ca c cha u fn ha ng ma y bay, s gIo va chuy n bay cha u se dI cu ng
nguo I Io n, d d pho ng cha u bI Ia c.

- Nn mang fheo ca c fhuc cho fre em nhu fhuc dau da u say fa u-xe, ca m
Ia nh, gIa I d c |d pho ng an pha I cu a d c) va fhuc co kIm Ioa I nhu PedaIyfe d
fhay fh Iuo ng kIm Ioa I bI ma f khI nn o I hoa c dI fIu cha y.

- Ma c cho ca c cha u du qua n, a o va gIa y.

- N u dI xe hoI, cu 2 gIo Ia I ngung xe m f Ia n. a n ca c cha u xu ng dI b
m f Ia f. Trn ma y bay hay xe Iu a, cu ng cho ca c cha u dI Ia I Ioanh quanh ch
ng I if nha f 2 gIo 1 Ia n.

- Nu ca c cha u cu ng bI say fa u xe, san so c cho ca c cha u nhu ba I 293 da chI
da n. Ca c cha u fu 2-12 fu I hay bI say hon ca c cha u o Iu a fu I kha c.

- Nu cha u pha I dI m f mnh, ha y gu I cha u cho m f nhan vIn frn xe Iu a
hay cu a ha ng ma y bay. Nho ho frng nom cha u ky ca ng Iu c In, xung fa u xe.

- Khng nn cho ca c cha u an qua do c duo ng. ma y fIu hoa cu a ca c
cha u d nhI m b nh hon nguo I Io n.

- Iun nha c nho ca c cha u pha I fu gIu gn frong vI c an va ung.
300. Tm ba c sI va noI cap cu u o dau7

u ba n da chua n bI ky cho dn dau, cu ng khng fra nh hf duo c nhu ng faI
na n nho hoa c m dau. Nu bIf so m duo c noI chu a frI, se gIa m duo c ha u qua
raf nhI u.

Co nhu ng ba c sI hoa c f chu c rIng cu a Cng fy du IIch da f o m f s nuo c,
ma ba n nn bIf nhu:

- HI p h I y f qu c f nga nh du IIch |IAMAT), fru so IIn Ia c 417 Cenfer
Sfreef, IevIsfon NY 14092 |716) 753.4883.

- Y f IIn qu c gIa InfermedIc: 777 ThIrd Avene Nev York, 10017 |212)
486.8974

- Trung fam cap cu u ha I ngoa I 1425 K. Sfreef NW, WashIngfon .C 20005
|202) 647.5225.

- a I su qua n ca c nuo c My , Anh, Canada fa I ca c nuo c ba n fo I.

- H I chu fha p do quc f noI ba n fo I.

Ngoa I ra, ba n nn fm frong cun danh ba dI n fhoa I noI ba n fo I, dIa chI
cu a ca c ba c sI chuyn khoa fha n, fI u duo ng, fIm ma ch v.v... hoa c ca c f chu c
qu c f o ca c noI na y chuyn v ca c b nh da c bI f frn. u o dau, nu ba n pha I
ga p nhu ng fruo ng ho p nhu sau, pha I nho nguo I dua ngay fo I ba c sI:

- Sf qua 2 nga y frn nhI f d 38,8oC.

- Nn o I nhI u va dI fIu cha y.

- au ngu c va vu ng bu ng.

- Kho fho , ngaf, kI f su c.

- No I Iiu Iuo I, khng ra hoI.

- Cho ng ma f, maf phuong huo ng.

chuong 14

I T CA CH PHO NC S CI! !O C AN TOA N

M I nam co 50.000 nguo I My chf v faI na n xe c . Ngay duo I ma I am gIa
dnh, cu fuo ng Ia noI fuy f dI an foa n ma cu ng co 3 frI u fruo ng ho p bI fhuong
va 20.000 ch f v faI na n. a y Ia chua no I fo I nhu ng vu cha y nha ma y, cuo p
duo ng, maf fr m, nu k ra hf fh bu c franh cu a xa h I My qua Ia xa m xIf!

S faI na n v khng may if hon do nhu ng vu ca u fha , fhIu su finh foa n,
d pho ng.

Nha van Mark TvaIn no I: "Pha I maf fho I gIo d d pho ng 100 Ia n, co n
hon ch f m f Ia n!"

Chuong na y no I vo I ca c ba n v van d "Ca n fa c v uu". VI c g cu ng va y,
co d pho ng va n hon. NhI u khI chI maf fho I gIan chu ng m f phu f nhung Ia I
fra nh duo c nhu ng ru I ro Ia m chu ng fa pha I ga nh ha u qua ca fha ng, ca nam
hoa c co khI, ca m f cu c do I!

301. 20 va f du ng d gay faI na n

a n du ng fuo ng o frong nha , chI co con dao sa c Ia va f nguy hI m nhaf, d
gay faI na n nhaf. Ha ng nam, co fu 20.000 fo I 30.000 ca c cha u nho pha I dua va o
b nh vI n v nga fu frn... gIuo ng xung daf!

Theo d ng h so o ca c b nh vI n, fh nhu ng va f du ng, hoa f d ng, fro
choI... sau day, d u co fh Ia nhu ng nguyn nhan cu a ca c vu faI na n:

- CIa y fruo f

- Xe da p

- o ng cha y

- o ng da

- o ng r

- Ca u fhang

- Ch

- a n

- Cu a s

- CIuo ng

- u

- Xa nha

- ao

- ChaI Io

- Iy, c c

- u c g

- oI I I

- KIng |kinh)

- Thang

- Ha ng ra o.

302. u ng fuo ng o nha Ia an foa n

NhI u faI na n xa y ra ngay frong gIa dnh. o I va y, ca c ba n du ng nn chu
quan, nghI ra ng o nha Ia cha c r I. Nhn qua, fuo ng nhu mo I noI chn frong nha
d u dau va o day, nhung nhn Ia I m f Ia n nu a da fhay nhI u ch co fh Ia m
nguo I fa vuo ng, buo c hu f nga , gay d vo v.v... a n k duo I day se d ca c ba n
fhay nhu ng dI u g khng may co fh xa y ra:

O PHO NC P

- Nhu ng d fa y ru a va nhu ng ho a chaf nguy hI m dI vo I fre con.

- ao, ke o, d da p da va nhu ng va f du ng sa c be n ca n d rIng bI f vo I ca c
va n du ng kha c, o noI ma fre con khng vo I fo I duo c.

- Khan Iau, ma n cu a va nhu ng d d cha y pha I d xa ngu n Iu a.

- Qua f ma y, qua f fhng gIo ca n gIu sa ch va da m ba o cha y ff.

- Nhu ng day dI n pha I xa cng, noI co nuo c va ngoa I fa m fay, khng duo c
vuo ng va o nguo I khI dI chuy n.

- ay dI n pha I fhich ho p vo I va f du ng, khng duo c du ng qua fa I.

- Ch fh m cao pha I da f fhm ba c In.

- Sa n ba ng chaf de o |nhu a) pha I Iau ru a ba ng chaf khng gay fron.

- Trn nhu ng I fhoa f nuo c pha I da y ba ng va f cu ng, khng fron.

- e n bp pha I sa ng ro .

TRONC PHO NC NC!

- Ca c duo ng day dI n pha I ma c go n ga ng, cao, khng vuo ng frn duo ng dI.

- uo ng day dI n pha I da m ba o khng bI qua fa I.

- Nhu ng Ioa f chan ma n dI n, chI ca m dI n khI su du ng, khng ca m fhuo ng
xuyn.

- Tha m fra I pha I sa f vo I sa n, khng co ch map m.

- e n dm nn d gIu a gIuo ng ngu va bu ng fa m hoa c ha nh Iang.

- I n fhoa I d o ch fI n vo I fay fo I.

- Ca f fa n fhuc Ia , d du ng ba ng kIm Ioa I, ma y say fo c, pha I d xa gIuo ng,
ma n cu a va nhu ng va n du ng d cha y kha c.

- Ma y pha f hI n kho I nn ma c ga n cu a pho ng.

TRONC PHO NC TA M

- Khng duo c d sa n fron.

- Khan bng hoa c va n du ng co Iung pha I d ga n cha u fa m hay vo I hoa sen.

- Trn fhu ng fa m hoa c ch vo I hoa sen nn co ch na m fay.

- Ma y say fo c, ma y ca o rau va ca c d du ng ba ng dI n pha I d o noI kh va
khng duo c nhu ng va o nuo c, khI du ng.

- Cng fa c de n nn da f o cu a va o.

HA NH IANC VA C ! THANC

- Ha nh Iang va ca u fhang pha I co de n sa ng o m I da u.

- Nu da f de n mo o ca u fhang, fh doa n gIu a pha I du ng va f II u pha f
quang.

- Ca u fhang pha I co fay vIn cha c cha c.

- Tha m Io f ca u fhang pha I fha ng, khng co ch nhan hoa c np.

- uo ng dI In xung ca u fhang khng duo c d co va f g vuo ng nhu ng d
choI fre con, sa ch, gIa y de p v.v...

- KhI co fre o nha , II dI In ca u fhang pha I do ng Ia I.

H M NHA VA CARA

- Nhu ng du ng cu Iau do n, fa y ru a, Ia m v sInh cu a m I noI pha I d rIng,
fra nh Ia n I n.

- Nhu ng d hoa chaf fa y ru a pha I caf kin va o fhu ng co khoa ky d fre nho
khng fIp xu c duo c. Ha m nha kin da o Ia noI fre nho fhich choI va fo mo .

- Xang da u va chaf d cha y pha I d va o fhu ng kin, xa dI n va nhu ng noI
d ba f Iu a |nu co dI u kI n, nn d o ngoa I san).

- Mua m f b fhu nghI m khi Radon. Radon Ia m f chaf khi khng ma u,
mu I, co ha I cho su c khoe . Nu nha ba n co chaf khi na y va khng co ch fhoa f
cho khi, fh ca n pha I co nguo I chuyn mn fo I d Ia m fhng khi.

CH!NC Q!ANH NHA

- C ng va ca c II dI pha I gIu sa ch va khng d fuyf ba m frong mu a dng.

- Ca c fam bnh phong da f fruo c cu a s pha I ca I cha f, nhaf Ia khI co fre con
o nha .

Nn du kIn vI c cu u chu a u ng pho cho m I fruo ng ho p ru I ro co fh xa y
ra, ca ng nhanh ca ng f f.

303. pho ng su ru I ro cho fre con

NgI nha cu a ba n co nhI u fhu go I su fo mo cu a fre con hay khng7 Mun
bIf co hay khng, ba n pha I da f mnh va o fam fra ng cu a ca c cha u be mo I cha p
chu ng bIf dI. Ha y fhu quy gI, da f haI ba n fay xung daf va ngo nghIng
chung quanh xem co ch na o co h, co day dI n, co chaf d c ha I hay khng7 Sau
day Ia nhu ng dI u go I y d ca c ba n co fh ba o v cho ca c cha u nho , fra nh mo I
su ru I ro co fh xa y fa.

- Nhu ng ch day dI n ho pha I bo c ba ng va I nhu a ca n fha n nha f Ia nhu ng
ch day da f fhap.

- Nhu ng d fa y ru a, nhu ng hoa chaf, fhuc men pha I d frong fu va khoa
ky .

- Ha fhap nhI f d cu a nuo c no ng o nha fa m, b n ru a xung duo I 49oC.

- Thuc ung, duo c pha m, ruo u pha I d o ngan fu cao, kho vo I fo I. Khng
bao gIo d o frn ma f fu .
- Ia che n ba ng nhu a cu ng nn d o noI quy dInh.Ca c fre nho fhuo ng ga m
ca che n, dIa.

- Khng da f gIuo ng cu a ca c cha u o ca nh cu a s , fra nh kha nang ca c cha u
Ieo In cu a s va nga .

- Ca c va f sa c, nho n pha I d o ch ca c cha u khng vo I fo I duo c.

- Khng duo c d ca c fu I nhu a ga n ca c cha u, d pho ng ca c cha u fru m va o
da u va bI nga f.

- Khng d ca c cha u fI p xu c vo I ca c va f nho , co fh cho va o mI ng va
nu f.

304. Pha I ca n fha n khI du ng fhang

Ha ng nam, co 93.000 nguo I pha I du a va o b nh vI n v nga fhang. Sau day
Ia m f va I Io I khuyn, ca c ba n nn chu y :

- Nn du ng fhang du da I d I vo I ca c cng vI c ba n va n fhuo ng Ia m frong
nha d ba n khng ca n pha I du ng o 3 nac fhang cuI cu ng, hoa c vuon nguo I vo I
fo I o frn fhang.

- Truo c khI Ieo nn fhang pha I kI m fra xem co ch na o yu hoa c sa p ga y
khng. Ca c ba c fhang ba ng kIm Ioa I pha I khng duo c fron. Khng nn son
fhang v so co fh che Iap ch sa p ga y khIn fa khng fhay.

- Truo c khI Ieo fhang, pha I cha c cha n d gIa y cu a mnh khng fron, fruo f.

- ao gIo cu ng da f fhang frn ma f pha ng va cha c.

- Khng bao gIo da f fhang fruo c m f ca nh cu a ma co fh co nguo I mo ra
khI ba n dang o frn fhang.

- ca c du ng cu ba n su du ng va o fu I hoa c ca I va o fha f Iung d co 2 fay fu
do khI Ieo fhang hoa c xung fhang.

- KhI da o frn fhang, khng nga nguo I v phia sau Iung hoa c vo I sang haI
bn Ia m nguo I maf fhang ba ng.

- Khng Ieo fhang o ngoa I fro I nhu ng nga y co gIo fo.

- Khng du ng fhang ba ng kIm Ioa I o nhu ng noI ga n day dI n.

305. Tu fhuc gIa dnh ca n co g7

Khng fh bIf Iu c na o ca n cap cu u hoa c u ng pho vo I ca c faI na n. o I va y,
o gIa dnh cu ng nhu frn xe hoI, ba n nn co m f fu nho du ng nhu ng d du ng va
m f s fhuc ca n fhIf nhu:
- ng, ga c, bang fhuo ng va bang keo.

- a u hay pomma f kha ng sInh.

- VIn fhuc an fha n, chng dI u ng.

- Pomma f ke m hoa c dung dIch ho p chaf ke m.

- Che n ru a ma f.

- Nuo c oxy gIa .

- Thuc epInIphrIne |da c bI f cho nhu ng nguo I frong gIa dnh co pha n u ng
ma nh khI bI ong d f).

- NhI f k do fhan nhI f.

- u ng cu xoa c n.

- KIm da khu fru ng.

- Ke o.

- SI - r gay nn o I |du ng cho fruo ng ho p ng d c)

- Va I hnh fam gIa c d c dInh chan, fay ga y.

- Ke p

- Cun sa ch huo ng da n vI c cap cu u cu a H I chu fha p do

Nn vIf chu : "Cap cu u" o ngoa I h p fhuc. h p noI fhoa ng nhu ngoa I
ha nh Iang, ch cao d fre em khng vo I fo I. Tra nh d noI a m.

- Truo c khI du ng ca c fhu fhuc hoa c pomma f kha ng sInh nn do c va fheo
sa f nhu ng Io I chI da n ghI frong ba ng In.

306. a m ba o ma y pha f hI n kho I hoa f d ng ff

Ma y pha f hI n kho I, pha f hI n cha y, co fa c du ng cu u nguo I. Nhung pha I
bI f da f ma y hoa f d ng ff.

V vI c da f ma y va ba o fr ma y, nn:

- a f ma y o nhu ng d cao kha c nhau. Nn da f m f ma y o ha nh Iang, m f
ma y o ngoa I pho ng ngu .

- Nn du ng 2 Ioa I ma y Ia m vI c ph I ho p vo I nhau: Ioa I hoa f d ng ba ng
nhu ng f ba o quang dI n, m f Ioa f hoa f d ng ba ng phuong pha p Ion hoa , nha y
ca m vo I nhI f d va Iu a.
- Nn ho I o noI mua hoa c coI frn nhu ng fa p chi chuyn nga nh da cha c
cha n Ia ma y ba n du ng duo c sa n xuaf o ca c ha ng co fin nhI m, co ba o da m.

- Ca n b pha n pha f hI n cu a ma y In fra n nha hoa c sau Io p fuo ng g , frn
cao v kho I va Iu a bao gIo cu ng bay In phia frn.

- Ha ng fha ng, pha I kI m fra Ia I b pha n pha f hI n va b ngu n xem co
hoa f d ng f f khng.

- Iun kI m fra b pha n chung hoa c b pha n ba o d ng.

- Mu n da m ba o ma y f f, fu 3-5 nam, fhay ma y mo I.

307. u ng bnh cu u hoa nhu fh na o7

M I nha nn co m f bnh cu u hoa . nh pha I d o ch fhoa ng, d nhn
fhay d mo I nguo I frong gIa dnh co fh d Iay khI ca n su du ng |fru fre con).
Nguo I gIu p vI c, c gIu fre ca n duo c chI da n d bIf su du ng. a n nn:

- Nn mua Ioa I bnh co ghI ky hI u fu 2A10C fro In. Ky hI u cu a nhu ng
chI Ioa I bnh fhich ho p d da p Ioa I va f II u na y7 Thi du : "A" Ia Ioa I va f II u nhu
gIay va g ; "" Ia Ioa I va f II u ho ng nhu da u, xang; "C" d da p Iu a nhu ng va f
II u dI n. Nhu ng con s, chI chI u cao cu a ngo n Iu a. S ca ng Io n, kha nang da p
Iu a cu a bnh ca ng cao.

- Nn cho n ca c bnh co chu !.I hoa c I.M Ia Ioa I duo c sa n xua f o nhu ng
pho ng fhi nghI m, o noI sa n xuaf co ba o da m nn co hI u qua , an foa n va da ng
fIn ca y.

- Nn do c ca c Io I huo ng da n don gIa n va d hI u frn bnh.

- a f bnh noI cha c cha n an foa n va d nhn fhay.

- Nn hI u ro b ma y frong bnh hoa f d ng fh na o. a n nn nha n dInh
ky fnh hnh co ca n pha I su du ng fo I bnh chu a cha y hay chua7 V m f khI ba n
da a n nu f hoa c nha c ca I fay nu m In Ia bnh se hoa f d ng cho fo I h f, du ba n
chI ca n su du ng co va I gIay. Sau do , ba n dua bnh dI na p Ia I.

- Pha I kI m fra bnh ha ng fha ng |kI m fra nu f bam hoa c na p mo ), d xem
bnh co fh hoa f d ng duo c hay khng.

KhI du ng, an hay ba f khoa su du ng.

Huo ng chaf phun ra va o gc ngo n Iu a, khng phun o frn ngo n Iu a.

n ma nh va o ch fay ca m.

Phun chaf phun ra phia fruo c, phia sau va f cha y.

308. pho ng cha y fu bp

M f frong bn hoa c nam vu cha y, ba f da u fu bp. d pho ng cha y fu
bp, ca c ba n nn:

- Chu y fo I vI c mnh Ia m o bp. Nu ba n dang dun, nn cho Ia m fhm ca c
vI c kha c, nhu go I dI n fhoa I cha ng ha n.

- Nu ba n ca n pha I ro I kho I bp if phu f fh nn fa f bp fruo c khI dI.

- KhI pha I ra ngoa I, fruo c khI ro I nha nn kI m fra Ia I bp, Io hap, cI
rang ca ph v.v.. |faf ca d du ng dI n) xem da nga f dI n chua.

- Nhu ng va f d cha y nhu khan, gIa y chu I fay, a o co ca nh fay Iu ng fhu ng
hoa c Ifa nha f, khI Ia m ve n fay a o In cao.

- KhI ra n ba nh ba ng cha o, khng do da u, mo da u cha o nu qua .

- Iay khan r ng chu m kin In ngo n Iu a mu c dich d ngan cha n cha y vo I
khng khi va oxy. u ngo n Iu a da fa f, ha y cho cho va f bI cha y ngu I dI r I mo I
bo khan ra. Nu bo khan ra Iu c va f co n no ng, co fh se bu ng cha y Ia I.

- Nho khng duo c da p fa f cha o mo ba ng nuo c. a n se Ia m mo n I In, fra o
ra ngoa I va cha y Ian r ng hon.

- Khng ca m cha o dang ba f Iu a cha y ra ch kha c. Nhu va y ba n co fh bI
bo ng hoa c d mo , da u dang cha y ra kha p mo I noI.

Tf nhaf Ia frong bp, nn d m f ng chu a cha y va ba n pha I bIf ca ch su
du ng ng do nhu fh na o.

309. Nu qua n a o ba n ba f Iu a

Tha f da ng so , nu qua n a o ba n dang ma c bI cha y. a n nn no I vo I con ca I
va nguo I frong gIa dnh bIf ca ch xu fri frong fruo ng ho p na y nhu fh na o.

1) VI c da u fIn Ia : du ng Ia I. o Ia m f ha nh d ng ca n pha I bnh fInh mo I
Ia m duo c. V Iu c do , ba n co xu huo ng cha y. Nhung cha y khng Ia m fa f duo c
Iu a.

2) Na m xu ng da f! Ia y 2 fay che ma f, va gIu cho ma f ca ng ca ch xa Iu a
ca ng ff. Nu co m f ca I m n hoa c m f a o khoa c chu m In nguo I Iu c na y fh ff
hon.

8) Ian qua Ian Ia I, cho fo I khI Iu a fa f.

310. Cay NoeI khng cha y

NhI u gIa dnh bI cha y nha frong mu a gIa ng sInh, v cay fhng NoeI ba f
Iu a. fra nh ru I ro na y, nn bIf cho n cay:
- Cho n cay fuoI. Nu da p cay xung daf, Ia cay bI ru ng fh cho n cay kha c.

- KhI chua fo I nga y I , d cay o ngoa I fro I va nhu ng g c cay va o nuo c.

- ua cay va o nha , cu ng ngam gc cay frong nuo c va va y nuo c cho cay
ha ng nga y. Ca ng o Ia u cao, cay ca ng cho ng kh.

- Khng d cay ga n bp, Io suo I, Io dI n... Ia noI d ba f Iu a.

frang fri cay, nn:

- ChI mua de n frang fri cu a ca c ha ng sa n xuaf co ba o da m.

- Chu y fhay ca c bo ng de n vo , fu dI n ho ng, duI de n ho ng.

- Khng bao gIo bu c day dI n va o ca nh nhan fa o ba ng kIm Ioa I.

- Ma c day dI n khng nn cang qua .

- Khng cho fre so va o cay d fra nh bI Ia nho n dam va o fay.

- Nu nha nuI ve f, d fra nh ve f pha cay, khng frang fri nhu ng va f sa ng
o ca nh fhap.

Pha I Ia m g khI frong nha bI cha y7

cu u sng sInh ma ng mnh va ca c nguo I fhan fhu c khI nha bI cha y,
dI u chinh Ia pha I pha n u ng fha f mau Ie . Sau day Ia m f s Io I khuyn, ca c ba n
nn ghI nho :

- s dI n fhoa I cu a So cu u ho a o ch dI n fhoa I. Nn nho s na y, v co
fruo ng ho p mnh pha I du ng nho dI n fhoa I ha ng xo m.

- Co k hoa ch d pho ng d ca gIa dnh bIf frong fruo ng ho p bI ho a hoa n,
nn ha nh d ng fh na o, cha y ra II na o7

- Nu gIa dnh ba n o noI co fuo ng bao bo c, nn co fhang va huo ng da n cho
mo I nguo I bI f ca ch du ng fhang.

- KhI co hoa hoa n pha I nghI fo I vI c dua ngay mo I nguo I ra ngoa I: du ng
nn phi fho I gIan fhu xp, vo ve f d da c, cu a ca I.

- Nu ba n du ng ca ch ch cha y fu 3 fo I 4 me f ma khng chIu du ng n I su c
no ng, fh da m cha y Io n r I, ba n khng fh da p fa f duo c dau, pha I go I ngay cho
d I Cu u ho a.

- Nu ba n mun fu mnh da p fa f Iu a, pha I dInh sa n cho mnh II fhoa f,
khI ca n. Khng bao gIo du ng o vI fri ma sau Iung mnh Ia go c pho ng.

- a p Iu a pha I Ia m fa f hoa n foa n va fru m fha f kin d Iu a khng cha y Ia I.
I Cu u hoa se nha n dInh duo c Ia Iu a da fa f hoa c co n co fh cha y Ian fhm.
- N u ba n khng da p duo c ngo n Iu a frong Iu c kho I b c In m I Iu c m f
nhI u, ha y ro I kho I nha ngay Ia p fu c.

Nhu ng khi d c Ia n frong kho I co n nguy hI m cho finh ma ng ba n hon ca
Iu a. Nhu ng khi d c do o duo I fhap da n da n bc In cao. Trong khI fhoa f cha y,
ha y du ng m f khan fa m nuo c da p va o mI ng va mu I d Io c m f pha n khi d c
kho I khng khi ba n hif fho . Khng nn cu I hoa c bo .

312. pho ng fr m va o nha

Can nha na o ma fuo ng ra o cha ng co , ch na o cu ng co duo ng va o, fh nhaf
dInh se Ia noI ma bo n fr m mu n fr fa I. chng Ia I bo n gIan, ba o v nha
cu a, chu ng fa pha I:

- KI m fra ca c khoa cu a fu bn ngoa I. NhI u khoa ke fr m chI ca n su
du ng m f ca I mo c don gIa n cu ng mo duo c Nu khoa da cu , fa c du ng ke m, fh
ca n pha I fhay.

- Chung quanh nha nn da f de n sa ng... Nhu ng bu I cay fruo c cu a s hay
cu a ra va o ca n do n cho quang da ng v day co fh Ia ch an nap cu a bo n gIan.

- Nn nghI fo I vI c da f m f h fhng ba o d ng.

- Nhu ng d du ng frong nha co gIa frI nhu ma y ghI va pha f am 2 chI u, fI
vI v.v... nn duo c kha c s gIay phe p Ia I xe cu a ba n. Nhu va y, nu bI maf, bo n
fr m cu ng kho ba n va ca nh sa f cu ng d fm.

- Nn phI ho p vo I ha ng xo m d frng nom nha cu a.

- Nn IIn Ia c vo I d n ca nh sa f ga n nha nhaf d d pho ng fruo ng ho p xau
xa y ra.

Nu ba n pha I dI xa nha nhI u nga y, nn:

- Nho ha ng xo m frng nha h . a n co fh frao cha khoa nha cho ha ng
xo m d nhu kI m fra h ca bn frong nha .

- a o cho nguo I dua ba o va dua fhu fo I dIa chI cu a nguo I ba n nho frng
coI nha h .

- Nho nguo I do n vuo n fIp fu c Ia m vI c d nha va n co ve co nguo I dang o .

- da I nghe nha c va fho I su hoa f d ng 24 gIo /nga y.

- u ng de n sa ng he n gIo , d de n fu ba f sa ng bu I fI.

- a o cho co quan ca nh sa f dIa phuong bI f fho I gIan ba n dI va ng d ho d
y fo I nhu ng ke IaI va ng ga n ngI nha .

313. Xu fri nhanh khI co faI na n ng d c

d pho ng ca c faI na n v ng d c, ba n nn:

- Chu y do c nhu ng fo qua ng ca o hoa c ba n huo ng da n su du ng ca c hoa
chaf: fru sau bo , du ng d Iau ru a... Ia nhu ng chaf d c. Pha I fheo sa f nhu ng
dI u frong ba n huo ng da n frong vI c su du ng va caf gIu .

- bo nhu ng pha n khng su du ng nu a va o b n ca u va ru a sa ch nhu ng d
du ng d du ng ca c hoa chaf nu co n fIp fu c su du ng.

- Nn d ga n dI n fhoa I, s dI n fhoa I cu a: Trung fam cap cu u na n nhan
ng d c; ca c b nh vI n, pho ng y f ga n nha nhaf; ba c sI va n chu a cho gIa dnh:

- Trong fu fhuc cap cu u o gIa dnh, nn d m f chaI fhuc gay nn Ioa I sI
r Ipecac d du ng cho na n nhan, khI duo c ba c sI chI dInh.

Nu con ca I bI ng d c v nuf, ngu I hoa chaf hoa c Ia m day hoa chaf In
da hay ma f, nn bnh fInh:

- Co I dI n fhoa I fo I: Trung fam cap cu u na n nhan ng d c hoa c fo I b nh
vI n; ba c sI gIa dnh... No I ro , na n nhan bI ng d c nhu fh na o, fnh fra ng hI n
nay ra sao.

- Nhanh cho ng fhu c hI n nhu ng dI u duo c huo ng da n Ia m cho na n nhan.
a s fruo ng ho p ng d c co fh cu u chu a fa I nha .

314. Cap cu u nguo I nghe f fho

Nu du a fre m Iay ngu c ma khng no I duo c, cha c Ia cha u dang bI nghe f
fho v nuf pha I va f g do |co fh Ia m f mIng ba nh fo hoa c m f va f cu ng). a n
co fh gIu p cha u ba ng ca ch:

- Nhanh pho ng m Iay cha u fu phia sau haI fay choa ng Iay nguo I o gIu a
qua ng fu rn fo I I ng ngu c ca phia fruo c va phia sau Iung.

- Na m m f ba n fay o phia bu ng Ia I. Ngo n ca I cu a ba n fay fu a frn bu ng
cha u, bo p bu ng cha u be Ia I ba ng ca haI fay.

- ua nguo c ba n fay da na m Ia I, fu duo I In frn. Ia m nhanh 3 - 4 Ia n
fha f ma nh, se Ia m cho khi frong ph I fhoa f duo c ra ngoa I d ng fho I fng fheo
ca va f ma cha u be nuf, Ia m cho cha u bI nghe f fho .

- Trong khI Ia m d ng fa c nhu frn, gIu da u cha u be fha ng, ma f nhn ra
phia fruo c. Co fh Ia m nhI u Ia n, nu cha u co n chua fho duo c.

VI c du ng fay Iay va f cha u nuf ra kho I mI ng Ia gIaI doa n cuI, khI cha u
da fho duo c r I va va f da fr I In frn mI ng. KhI cha u co n nghe f fho , khng
nn c Ia y va f ra ba ng fay v ra f co fh , ba n se Ia m cho va f fu f xu ng sau hon
frong c ho ng..
Nu cha u be co n no I fha m duo c fh khng nn Ia m nhu frn. Khuyn
khich cha u ho d va f ca n duo ng fhoa f cu a khi fu ph I ra bI ba f ra. Nu cha u fo
ra m f, xung su c fh mo I ca n Ia m.

I vo I ca c cha u duo I 1 fu I, nn d na m sap o frn ca nh fay hoa c du I.
M f fay do ma f va fay kIa da y 3 - 4 Ia n va o Iung cha u fu phia duo I In gIu a 2
xuong vaI. N u chinh ba n bI nghe f fho , ha y ng I fu a Iung va o ca I gh fu a va
du ng m f ba n fay na m Ia I, an va o bu ng r I dua nguo c In phia ngu c, nhI u Ia n.

315. Cap cu u khI fIm ngu ng da p

Kh fIm ngu ng da p fh ca I chf da fo I ga n. o I va y bIf phu c h I Ia I hoa f
d ng cu a fra I fIm cu ng gIng nhu bIf bIn su chf fha nh su sng. Tra I fIm co
fh ngung da p sau m f con dau fIm, bI dI n gIa f, ung fhuc qua II u Iuo ng Ky
fhua f phu c h I hoa f d ng cu a fIm ca n pha I co su Iuy n fa p. Tho I gIan Iuy n fa p
chI ca n va o qua ng 3 gIo , va nguo I Iuy n fa p chI ca n du su c d de xuong u c
xung O,5cm. Nhu ng d ng fa c cap cu u phu c h I hoa f d ng cho fIm g m 3 buo c:

1. Ngu a da u na n nhan ra da ng sau d khng khi d va o ph I.

2. o p 2 I mu I kin Ia I r I fruy n hoI fho cho na n nhan fheo phuong pha p
mI ng k mI ng.

3. u ng 2 ba n fay, an ma nh ngu c phia frn xuong u c d e p Iuo ng ma u
frong fIm fhoa f ra ngoa I, cung ca p ma u cho co fh . a n nhI u Ia n cho fo I khI fIm
fu da p Iay.

a n co fh go I dI n fhoa I fo I H I chu fha p do , H I nghIn cu u b nh fIm
hoa c b nh vI n noI ga n nha ba n nhaf, d ho I fhm chI fIf v ca c ky fhua f cap
cu u na y.

316. Cap cu u fIm ba ng phuong pha p chng nghe f

Phuong pha p cap cu u fIm fhuo ng go I fa f Ia phuong pha p CPR
|cardIopuImonary resuscIfafIon), co IIn quan fo I ca ph I. KhI du ng phuong
pha p CPR khng hI u nghI m ba n co fh nghI fo I fruo ng ho p duo ng khng khi
va o ph I bI fa c. Nhu va y, nn a p du ng fhm phuong pha p chu a nge f fho nhu
sau:

1. a f na n nhan na m ngu a, da u quay sang m f bn d nuo c co fh cha y
ra kho I mI ng. Nhung n u ba n nghI ngo na n nhan bI nghe f fho v m f va f
cu ng, fh khng ca n quay nghIng da u.

2. Quy haI da u gI o haI bn ha ng na n nhan, ma f nhn v phia da u na n
nhan.

3. a f cu I m f ba n fay, pha n ga n c fay In bu ng na n nhan qua ng gIu a
rn va I ng ngu c. a n fay kIa de In ba n fay na y.

4. an ma nh va vuf In phia frn nhI u Ia n. ng fa c nhanh, cho fo I khI
nuo c fhoa f ra mI ng na n nhan.

317. 6 I u cam ky khI Ia I xe

KhI xe da cha y, ba n ca n fa p frung su chu y va o vI c Ia I xe. Nu ba n khng
Ia m fh, nhaf dInh se xa y ra faI na n. o I va y nn:

- Pha I deo day an foa n cho con ba n fruo c khI xe cha y.

- Khng bao gIo vu a Ia I xe vu a Ia m.

- Khng vu a Ia I xe, vu a nhn va o kinh chIu ha u d cha I da u hoa c frang
dI m.

- Khng m f fay Ia I xe va m f fay ca m ba nh hamburger. Nu do I, nn da u
xe Ia I. an xong, Ia I dI fIp.

- N u dang Ia I xe co m f con ong Io f va o xe va de doa d f ba n hoa c nguo I
d ng ha nh, ha y du ng xe Ia I d du I ong. Khng duo c vu a Ia I xe, vu a du I.

- Khng duo c vu a Ia I xe vu a coI ba n d . Nu ca n, ngung xe Ia I va ho I fhm
nguo I dI duo ng v dIa chI ba n mun fo I. Nhu va y cha n cha n hon.

- Nu xe dang d ma con ba n quay, kho c. Ha y ngung xe Ia I d khuyn da y
con. Khng duo c vu a Ia I xe vu a ma ng con.

Ha y nho , fruo c khI mo ma y cho xe cha y, pha I deo fha f Iung an foa n va o
nguo I. VI c Ia m bnh fhuo ng do , nhI u khI co gIa frI ba ng ca snh ma ng cu a
mnh.

318. Va f du ng Ia m hI u cap cu u

Trong fruo ng ho p xe ba n bI cha y xang ho ng ma y, fhu ng Ip xe, ga p faI
na n o gIu a duo ng... ma ba n khng fu gIa I quyf duo c, ca n nguo I gIu p do , ba n
pha I co nhu ng va f du ng Ia m fin hI u d cho xe kha c hoa c nguo I o xa frng
fhay. o I va y frong xe, ba n pha I Iun co m f s va f du ng nhu sau:

- H p fhuc cap cu u |da d ca p fo I frong ba I 305)

- Pha o hI u

- A o hoa c va I fra ng |d ca m va y)

- e n hI u fha p sa ng ba ng a c quI

- ao va ca c du ng cu su a xe

- Can khng d du ng xang

- nh chu a cha y Ioa I nho

- CIa y, bu f

- Khan r ng hoa c m m

- TI n Ie d go I dI n fhoa I

- a nh va nuo c |fruo ng ho p pha I dI qua nhu ng duo ng da I khng co nguo I
o )

- Co I.

319. Pha f hI n fa I x say ruo u

Nu ba n cho f khng nha n xe f, In pha I m f chuyn xe co nguo I fa I x
dang frong fnh fra ng fha I say xIn fh finh ma ng cu a ba n cha ng co g ba o da m,
k fu Iu c xe ba f da u cha y: fa I x say fh xe ga p faI na n Ia chuy n bnh fhuo ng!
o I va y, fruo c khI In xe hoa c da dI duo c m f qua ng duo ng, nu fhay ca c hI n
fuo ng sau fh nn ngu ng chan hoa c fm ca ch ma xung xe cho mau:

- Xe dI nhanh qua hay cha m qua

- I qua ng nga n Ia I ngu ng hoa c ngu ng xe ba f cho f

- Vuo f qua ca c dau hI u ngung xe frn duo ng

- Khng fuan fheo ca c dau hI u v gIao fhng bn duo ng

- Cha y sa f duI xe fruo c

- Vuo f xe fruo c qua nhanh hoa c qua cha m

- Thay d I fuyn duo ng Iun Iun

- Khng ba f de n khI chI u da xung

- Tro I Ia nh ma ca c kinh cu a xe d u ha xung

- nhI u fho I gIan d rI u co f vo I ca c ha nh kha ch frn xe, hon Ia chu y
fo I fay Ia I.

320. Chu y fo I fre em bn duo ng I gIao fhng

Nhu ng fre nho fhuo ng chI fhay nhu ng ph dng nhI u xe qua Ia I Ia vuI
chu khng nha n duo c su nguy hI m. o I va y ba n pha I chu y fo I chu ng ca n fha n
hon khI dang o bn nhu ng con I gIao fhng. Nu fre da Io n, pha I da y cho
chu ng ca ch dI qua duo ng fh na o cho an foa n. Sau day Ia va I Io I khuyn:
Khng ro I ma f hoa c ro I fay kho I fre nho , khI dI bn I gIao fhng, ga n noI
bn xe, ch da u xe.

- Khng d chu ng qua duo ng m f mnh. Pha I da f chu ng qua.

- Pha I da y fre em, khI xung xe pha I xung bn co I duo ng. Khng duo c
xung phia co xe dang Iuu fhng.

321. Tra nh su baf ngo cho fre nho frong nga y h I

da m ba o cho ca c em vuI frong nhu ng nga y h I ma khng co nhu ng
dI u phI n mu n baf ngo xa y dn, nn:

- Ma c cho fre qua n a o ma u sa ng, d nha n va ma c Ioa I qua n a o ma fre
khng dI xa duo c.

- Khng d fre deo ma f na v nu ma f na fu f xung se che ma f Ia m chu ng
khng fhay duo ng. Nu chu ng fhich hoa frang ma f, ve ngay va o ma f

- Nn d fre mang de n sa ng |cha y ba ng pIn), hon Ia mang nn.

- Tre nho pha I co phu huynh dI fheo

- Tra nh d ca c em go cu a ca c nha o he m fI, hoa c nha khng h quen bIf.

- Nguo I Io n nn nm fruo c ca c ba nh ke o xIn duo c. Khng cho ca c cha u an
ba nh ke o cu a ca c ha ng sa n xuaf khng aI bIf dn.

- Khng d ca c cha u choI vo I ke o nho hoa c nhu ng ngo n nn co hnh dua
chu f. Chu y khng d ca c cha u da f de n xung nhu ng noI co fh gay cha y.

322. Ta p ngoa I duo ng khI fro I fI

I b , cha y, nha y ngoa I duo ng, Iu c fro I da fI ca n d pho ng faI na n co fh
xa y ra. fra nh ca c fay m f khng dam va o mnh, nn:

- u c va f sa ng va o ngu c va Iung.

- Ca m de n chIu.

- Khng fa p duo I I , nn cha y frn he hoa c sa f bn duo ng.

- Cha y nguo c vo I chI u xe.

- Pha I Iun chu y fo I chung quanh va sa n sa ng nha y In he khI co xe cha y
v phia mnh.

323. e o fre frn xe da p

Ia p fhm chIc gh nho va o xe da p d mang con dI cu ng Ia chuy n
fhuo ng. Nhung cu ng ca n ca n fha n.
- Nn kI m fra Iun xem gh co duo c ba f cha f va o xe khng. Nu ba n
khng fu Ia m duo c, ha y dua xe ra noI su a chu a, nho fho Ia m ca n fha n, cha c
cha n.

- Ca nh ba nh xe co mang gh pha I duo c che cha n ca n fha n d khng quan
duo c qua n a o fre .

- Nu gh de o o phia sau fh da ng sau gh pha I son ba ng son pha f quang
d Ia m fin hI u cho xe sau Iu c fI.

- Ch pha I co fu a cao d ba o v Iung va c cho fre . Ch pha I co nIf d bu c
va o nguo I fre .

- Ch pha I co ch da f chan. Khng d chan fre fu do ngoa I khng khi.

- Truo c khI dI, kI m fra Ia I gh Ia n nu a xem co cha c khng. Nho d I mu
no n ba o v cho fre .

324. Ca n pha I d I mu ba o v

Ha ng nam, co 125.000 nguo I dI xe da p, m f ga p faI na n va bI fhuong o
da u. Ie ra ho khng bI na ng nhu fh nu ho chIu mang mu ba o h . Nhu ng bI n
pha p ba o da m an foa n frong gIao fhng Ia mang gang fay, cho n xe vu a vo I fa m
vo c cu a mnh, dI ca n fha n va cho n duo ng f f. Quan fro ng nha f Ia chI c mu ba o
v .

- Nhu ng chIc mu do fhuo ng son ma u d nha n fhay va duo c ch fa o ba ng
Ioa I nhu a cu ng.

- Khng fha m nuo c, co kinh che ma f

- Ia m ba ng nhu a poIysfyren daI va b n

- Co h fhng day bu c cha c

- NoI sa n xuaf co gIay chu ng nha n cu a VI n da nh gIa chaf Iuo ng cu a quc
gIa, da m ba o mu an foa n va da f fIu chua n v chaf Iuo ng.

KhI dI xe da p, nn:

- Cho n xe vu a vo I fa m fhuo c cu a mnh: khI ng I frn yn, co fh chng
m f chan xung daf ma khng pha I nghIng xe.

- fha ng xe |b ha m) f f, n u khI dI vo I f c d 16km/gIo ma ha m xe
du ng Ia I frong qua ng 4,5m.

- Iun chu y xe co ch na o bI ga y, fhu ng ca n pha I mang dI su a chu a
khng.

- Theo Iua f, xe na o cu ng pha I co de n do pha n chI u, nhn fha y ro o sau xe
150m; co de n pha phia fruo c.
- e n chIu ha u raf co ich d kho I ngoa I c Ia I phia sau.

Nguo I dI xe da p, pha I nho :

- Tuan fheo mo I Iua f I gIao fhng nhu nguo I Ia I xe hoI va y |dI bn pha I
fheo fuyn dI cu a xe da p da u ca ch xa xe fruo c, khI re pha I gIo fay Ia m hI u...)

- Nhn Ia I da ng sau fruo c khI re hoa c d I fuyn duo ng.

- KhI duo ng dng, mun qua duo ng, da f xe dI nhu nguo I dI b .

- Nn cho n duo ng if g gh .

- Chu d ng khI da p xe. Khng d mnh bI a nh huo ng bo I cu chI cu a nguo I
dI b , dI xe da p hay m f mnh ga p.

- Chu y d pho ng fre con hoa c su c va f cha y ngang qua ma f mnh.

- KhI da p xe, khng nghe radI hay bang nha c.

- Khng da p xe khI vu a ung ruo u hoa c du ng ma fuy .

u ba n da p xe dI co vI c, hoa c Iuy n fa p d u nn fheo sa f nhu ng dI u da n
do frn.

325. Tra nh faI na n frn so ng nuo c

Nu ba n Ia va n d ng vIn mn fhuy n bu m, xe ma y Iuo f frn nuo c,
fhuy n boI fay, v.v... nn nho :

- I fhuy n Ioa I na o cu ng pha I ho c ca ch dI u khI n va gIu fhang ba ng.
Nu ba n dI cu ng ca gIa dnh, nn cho n Ioa I fhuy n an foa n da nh cho nhI u
nguo I.

- Pha I coI Ia I cho cha c cha n fhuy n co du fhIf bI an foa n va d cap cu u
khng. Theo Iua f, dI fhuy n nhI u nguo I, m I nguo I pha I co m f phao hay a o
cu u h . Nguo I bIf boI hay khng bIf boI d u pha I ma c. KhI co faI na n, co
nhI u fruo ng ho p nguo I bI f boI bI ch f v bI va cha m va nga f, do khng co
phao hay a o cu u h , nn bI chm Iun.

- Pha I bIf ro fhuy n cho duo c bao nhIu nguo I Ia fI da. Khng bao gIo
cho qua s nguo I do .

- Pha I II u su c mnh. a nh na ng, su c no ng, fhuy n cho ng cha nh, fIng n
cu a ma y v.v... d u Ia m cho nguo I m f va fha n kInh cang fha ng hon bnh
fhuo ng. Ca c pha n u ng cu a co fh se cha m dI, sau 4 gIo frn nuo c. o I va y ba n
pha I chu y ca n chan, dI u khI n fhuy n mnh xa vo I fhuy n kha c d fra nh va
cha m va fro v bn fruo c khI mnh qua m f.

- Pha I chu y fo I fho I fIf. Nu fro I mua hoa c sa p mua, khng nn dI xa ma
pha I quay fhuy n v b n.
- Khng ung ruo u frn fhuy n. Ruo u Ia m nguo I dI u khI n fhuy n ke m
IInh hoa f, nhn khng fInh va kha nang pha n doa n ke m. Nguyn nhan nhu ng
faI na n v fa u fhuy n cu ng gIng nhu nhu ng faI na n v f, Ia do ruo u. Nu
ba n ca n ung ruo u, do I khI fhuy n ca p bn se In ung frn bo .

- Truo c khI cho fhuy n ro I bn nn no I cho nguo I frn bo bIf ba n dInh dI
dau va fro Ia I b n Iu c ma y gIo . N u fro I fro gIo hay mua, hoa c qua gIo he n,
khng fhay ba n v nguo I fa se bIf huo ng dI fm ba n.

- Nu ba n choI Iuo f va n frn nuo c, pha I co nguo I ng I frn fhuy n Iun
fheo do I ba n.

- Nu fhuy n bI Ia f, nn o fa I ch cu ng fhuy n, khng nn v I boI va o bo .
a n co fh khng du su c v uo c Iuo ng khng du ng fa m xa fu fhuy n va o bo .

326. Ha y ca n fha n khI du ng ma y xe n co

Ma y xe n co Ia m de p II dI, khu vuo n, co m f b pha n quay vo I fc d va o
qua ng frn 300 km/gIo . o I va y, nhu ng vIn so I nho Ia n frong co co fh bI ma y
Ia m ba n dI nhu nhu ng vIn da n. fra nh bI fhuong, khI xe n co , ba n nn:

- Que f va do n fha m co cho ca c va f cu ng: so I, ma nh g sa f v.v.

- Khng nn du ng ma y xe n cha y ba ng dI n

- Nn dI gIa y cao c va ma c qua n da d ba o v chan

- I mu co pha n kinh che, d ba o v ma f va faI

- Pha I da y ma y dI phia fruo c ma f. Khng duo c ke o ma y o da ng sau mnh.

- Khng da y ma y o ch daf nghIn qua d bI d .

- KhI ma y co n no ng, khng d e f-xang va o ma y v co fh gay cha y va n .
Pha I do I ma y ngu I mo I fIp xang va o.

- Khng cho fre em su du ng ma y. KhI xe n co , khng cho fre em fo I ga n.

- Nu mun fha o Iuo I dao d ma I, pha I fa f ma y va kI m fra ca n fha n ma y
da fa f chua. Nu du ng ma y dI n, pha I ru f phich ra kho I ca m.

327. Xu c fuyf co g ha I7

Xu c fuyf fhuo ng Ia m ca c ba n dau Iung va co fh In con dau fIm nu a!
Va y xu c fuy f va xu c ca c va f kha c co g kha c nhau7 KhI ba n xu c, ba n co fh
ngung fho Ia m cho fIm da p hoI nhanh In, huyf a p cu ng fang fheo. Khi fro I va
fuyf Ia nh Ia I Ia m cho ca c ma ch ma u co he p Ia I. Kf qua fIm pha I fang su c co
bo p d Ia m ma u Iuu fhng, nn d bI m f.

o I va y, nu ba n ca n fham gIa vI c xu c fuyf, nn:

- Ma c am, d I mu va deo gang fay. Cu ng khng nn ma c qua n a o da y c m
khIn cho vI c cu d ng kho khan.

- pho ng dau Iung, nn du ng vu ng frn 2 chan. KhI Ia m vI c, chan co
fh hoI khuy u xung, Io I hon d ng fa c cong Iung nhI u.

- N u co dI u kI n, nn du ng ca I ca o va da y fuy f hon Ia du ng xe ng xu c
fuyf.

Chuong 15

HA M RANC P, S! C KHO TO T

Co nguo I no I ra ng: Iu a da o, d ng daf va khI kha m rang; ba "faI na n" do
d u d so ngang nhau. K ra fh cu ng co Iy . Nhung nu c fra nh ca I so fhu ba,
ba n co fh ga p nhI u dI u ra c rI Ia m: dau, nhu c rang, vIm Io I, rang Iung Iay,
ru ng rang va co n bao chuy n ke m fheo nu a. Chu ng fa co fh fra nh faf ca ca c
faI hoa v rang nu bIf ca ch gIu gn fhuo ng xuyn ha m rang cu a mnh.

CIu cho rang Io I duo c ff, do pha I chI fIu fn ke m, kho I bI dau nhu c kho
chIu ma chI ca n pha I fhu c hI n nhu ng vI c Ia m don gIa n: xIa rang va cha I rang.
M f va I fhu fhuc su c mI ng cu ng ba o v duo c rang Io I kho I bI vIm. Nhu ng
fhu c an nhu pho ma f, bo Ia m fu Ia c Ia I co fa c du ng gIu p rang ke o da I fu I fho ,
va chng do duo c m f s vI khua n.

Chuong sa ch na y se nu ra m f s bI n pha p don gIa n, d fhu c hI n d
gIu p ca c ba n gIu ha m rang cu a mnh duo c Iau b n va gIu p ba n kho I pha I nh I
In chIc gh cu a ng ba c sI nha khoa!

328. Cho n kem da nh rang

Ha m rang fra ng, hoI fho Ia nh ma nh, khng bI dau rang. Co Ioa I kem
da nh rang na o da p u ng duo c su mong mun cu a chu ng fa nhu fh hay khng.
Sau day Ia m f s dI u ba n ca n bIf d Iu a cho n kem da nh rang cho mnh.

- II!ORI -HI p h I nga nh rang cu a My fhuo ng khuyn ca nguo I Io n
Ia n fre em nn du ng kem da nh rang CoIgafe va kem da nh rang Mc Ieans v
frong fha nh pha n co chaf fIuorIde.

O nhu ng noI nuo c ma y co if cha f fIuorde, ca c ba c sI nha khoa fhuo ng cho
b nh nhan ung fhm ca c Ioa I fhuc co fIuorIde d chng b nh sau rang.

- MO T SO TH!O C A C I T - Trong fruo ng ho p an bI gh rang, hoa c
ca m fhay rang buf khI ung nuo c Ia nh, nuo c no ng fh nn du ng ca c Ioa I kem
da nh rang co cng fhu c pha ch da c bI f nhu Sensodyne, Profecf, enqueI va
PromIse.

- KO RANC - Qua vI c an, ung, fho co nhu ng chaf ba m va o rang cu a
chu ng fa, fa o fha nh noI pha f frI n nhu ng vI khua n co ha I. Nu frong vo ng 24 -
36 gIo , ca c cha f do khng duo c da nh sa ch kho I rang, chu ng se k f cu ng Ia I nhu
m f Io p xI mang mo ng duo c go I Ia keo rang. Keo rang cho c xu ng Io I gay vIm
Io I va fhu hu f ca c vI khua n Ia m sau rang.

VI c cha I rang sa ch ba ng fhuc da nh rang, su c mI ng, xIa rang, dI kha m
rang d ba c sI ca y hf Io p keo rang d u Ia nhu ng bI n pha p d gIu rang duo c
b n Iau.
- MA I RANC- Nhu ng nguo I hu f fhuc bI kho I ba m va o rang fhuo ng du ng
kem da nh rang co chaf Ia m mo n hoa c nho ba c sI nha khoa du ng ma y ma I cho
fra ng rang d u khng ff v Ia m mo n men rang.

- XIA RANC - XIa rang co fa c du ng ca y bo duo c keo rang va nhu ng cha f
ba n ba m va o ke rang hoa c o duo I duo ng Io I chan rang. Nn xIa rang va da nh
rang ha ng nga y. N I dung vI c xIa rang Ia du ng fam Iu a va o ca c ke rang d ca y
hay da y ca c ca c ma u fhu c an vuo ng ma c bn frong ra hoa c dung fam co va o
rang fheo mo I chI u nhu d ng fa c cha I rang va y.

XIa rang o chan rang nn nhe nha ng. Nhung nu co gay ra cha y ma u
cu ng Ia vI c bnh fhuo ng. Sau khI xIa rang nn su c mI ng d nh nhu ng chaf
ba n ra.

329. Thuc su c mI ng

Nguo I dan My fIu m I nam ha ng frI u d Ia v khoa n fhuc su c mI ng.
Thu c su c mI ng gay cho ba n ca m gIa c mI ng sa ch fhom va fhay Iuo I, Io I cay
cay f f frong if phu f. Nu ba n mun chng keo rang, nn du ng Ioa I fhuc co
cefyIprIdInIum chIorIde hoa c domIphen bromIde. Nhu ng chaf na y hoa fan ca c
chaf fa o ra keo. Ca c vI khua n cu ng bI frI dI. Nu ba n mun chng sau rang,
nhaf Ia bI sau o ca c ke rang, noI ma ba n cha I da nh rang khng cha m fo I duo c
fh nn du ng Ioa I fhuc co fIuorIde.

fhuc su c mI ng co fa c du ng ff, nn du ng nhu sau:

- a nh rang fruo c, su c mI ng sau.

- Su c mI ng ba ng fhuc su c mI ng chu ng 1 phu f r I nh ra |khng duo c
nuf fhuc su c mI ng).

- Co fh cha I rang ba ng fhuc su c mI ng fruo c khI dI ngu .

- Khng an, ung frong vo ng 30 phu f sau khI su c mI ng.

330. Thu c an Ia m ha I rang

Nhu ng fhu c an sa nh, dinh nhu ke o ma ch, ke o cu ng fhuo ng dinh Iau va o
rang, d phI ho p vo I ca c vI khua n bIn fha nh chaf a xif Ia m ho ng men rang.
Ca c Ioa I ba nh, fra I cay d kh, xI r, ba nh ke o Ia m fu ngu cc, khoaI, fa c du ng
vo I nuo c bo f bIn fha nh chaf duo ng, nu dinh Iau o rang cu ng co ha I cho rang
nhu va y. ba o v rang, nn nho :

- Nu chu ng fa an ba nh hoa c fra I cay gIa u chaf duo ng, nn an ke m vo I
chaf b f hoa c ung nuo c d Ia m Ioa ng ca c chaf co n ba m va o rang.

- Khng an fra I cay, ba nh ke o, chaf ngo f fruo c khI dI ngu . Trong Iu c
chu ng fa ngu , nuo c bo f co fho I gIan bI n ca c cha f dinh o rang fha nh ca c cha f co
ha I cho rang.
- Tra nh an nhI u ca c Ioa I ke o m m, dinh.

- NhaI ca rf Ia m f ca ch Ia m sa ch b ma f cu a rang bu I sa ng.

331. Thu c an chng sau rang

Co fhu c an Ia m ha I rang, Ia I co fhu c an ba o v rang, do Ia Ioa I fhu c an nhu
pho-ma f, bo Ia m fu Ia c |da u ph ng) Ia m maf fa c du ng cu a ca c xif co ha I cho
men rang frong mI ng. Ngoa I ra, co n co ca c Ioa I fhu c an kha c nhu:

- Qua ha ch va ca c Ioa I ha f

- ThIf, ca , fhIf gIa ca m, fru ng.

- a u IIu, Ia fha Ia fr n gIa m.

- Su a, pho ma f, yaourf.

332. Keo ba o v rang

u ba n co da nh rang, xIa rang, su c mI ng vo I fIuorIde, khng an ke o, ba n
va n co fh bI sau rang v rang co nhu ng ch I I Io m fa o fha nh nhu ng hc nho o
nhu ng dI m ma ba n cha I da nh rang hoa c fam khng du ng fo I duo c. o cu ng Ia
nhu ng noI fhich ho p cho ca c fhu c an fu Ia I Ia m m I cho ca c vI khua n pha f
frI n. Ca n day, ca c ba c sI nha khoa da fm duo c m f Ioa I chaf du ng d dinh va o
rang nhu m f Io p bo c ngoa I ba o v cho rang kho I bI ca c vI khua n fa n cng.

90% fre em fhuo ng bI sau o pha n sau rang. uo c dinh chaf keo ba o v
rang, fy I sau rang o fre em da gIa m ro r f. Tuy va y, Io p keo ba o v rang
khng co fa c du ng dI vo I chIc rang na o da bI sau.

KhI dI kha m rang, ba n co fh ho I ba c sI d dinh Io p keo ba o v rang cho
mnh. VI c Ia m na y don gIa n, khng gay dau, va khI ca n pha I chu a rang, khng
gay vuo ng viu g.

Mun Io p keo duo c b n, m I Ia n dI kha m rang, nn yu ca u ba c sI coI Ia I
va san so c no m f chu f.

333. San so c Io I

Rang ea m va o Io I, nn Io I co cha c fh rang mo I b n. Thu c an bI gIa f va o
chan rang, va f cu ng, rang mo c ba f fhuo ng |Ia y, kh nh...) rang sau, ha m rang
gIa khng khif vo I Io I, m f s duo c pha m v.v... d u co fa c du ng khng ff dI
vo I Io I. CIu v sInh rang Io I d u d u ha ng nga y Ia bI n pha p ff nhaf d ba o v
Io I. So m pha f hI n Io I bI dau d chu a frI Ia dI u raf ca n fhIf v nu Io I bI dau
Iau, ca c f ba o m Io I bI huy hoa I se dua dn kf qua ru ng rang.

o I va y, chu ng fa pha I Iun chu y fo I Io I, m I khI:
- Thay Io I do , bI dau va cha y ma u.

- Thay rang bI I ch ra kho I ha ng.

- Rang Iung Iay.

- HoI fho co mu I hI va an fhay nha f mI ng.

- Quanh chan rang co mu .

chu a frI, ca n co su chI da n cu a ba c sI.

334. a o v rang nhu fh na o7

Rang cu a chu ng fa co fh ga p nhu ng chuy n khng may nhu: bI bIn ma u
|fra ng fha nh den, xa m hay va ng...) co khia, cong hoa c su f me . fra nh nhu ng
hI n fuo ng frn, chu ng fa pha I gIu rang can fha n:

- Khng duo c nhaI nuo c da , ca n da u bu f vIf.

- Khng du ng rang fhay km d nh dInh, du chI Ia chI c kIm nho ca m
frong fa p gIay.

- KhI hu f fa u, khng ca n va o ca n fa u.

- Nu ba n co fa f nghIn rang khI ngu , ha y no I vo I ba c sI rang Ia m m f fa m
nhu a mo ng d nga m khI ngu .

- Nu ba n choI ca c mn fh fhao nhu da bo ng, hockey, quy n anh, ca n
pha I nga m fam nhu a ba o v rang.

- KhI Ia I xe, nho bu c day an foa n va o nguo I.

- Khng duo c mu f, nhaI fru c fIp chanh, fhuc aspIrIn va VIfamIn C.
Nhu ng chaf axif frong fra I cay chua va ca c fhu fhuc do co kha nang an mo n
men rang.

335. Ia m g khI dau rang

au nhu c, cha y ma u o mI ng hoa c ha m duo I Ia nhu ng hI n fuo ng h
fro ng, ca n fo I ba c sI nha khoa ngay, v do Ia nhu ng fruo ng ho p dau rang, vo
ha m, ga y hoa c nu f rang.

Trong khI chua co ba c sI, ba n co fh fu san so c hoa c gIu p do nguo I b nh:

1. TR!O NC HO P I A! RANC

- gIa m dau co fh ung aspIrIn hoa c fhuc gIa m dau kha c.

- Khng bao gIo nhe f aspIrIn va o ch dau v aspIrIn se Ia m Ioe f Io I va mo n
men rang.
- Nn fo I ga p ba c sI d kha m, du con dau da qua.

- Nu co ch Io I sung |a p xe) v vIm, ung aspIrIn hay acefamInophen va
fo I ba c sI d nghI ung fhm fhuc kha ng sInh.

2. I VO , R! NC, CA Y RANC

- a p m f mIng ga c Ia nh va o ch bI sung.

- Thu nha f ma nh rang vo , ga y d dua fo I ba c sI.

3. RANC R! NC

- Nha f rang va da nh sa ch frong nuo c Ia .

- Co I ky rang frong fu I hoa c d rang duo I Iuo I, nga m mI ng Ia I r I d fo I
ba c sI. C ga p ba c sI frong vo ng 30 phu f sau faI na n.

4. VO HA M

c dInh ha m, nn nga m mI ng Ia I r I du ng ne p va khan bu c quanh c
va da u.

- gIa m dau va do sung, a p m f cu c nuo c da va o ch dau.

- I fo I ba c sI hoa c pho ng cap cu u ngay.

336. do so khI fo I ba c sI chu a rang

N u ba n pha I fo I ba c sI chu a rang, ha y ho I ba c sI v ca c bI n pha p d ba n
do so ha I frong khI duo c chu a frI nhu:

- Ho I ba c sI v ca m gIa c mnh se fhay khI chu a frI. NhI u ba c sI co nhu ng
bI n pha p Ia m gIa m su Io so cu a b nh nhan.

- Ho I ba c sI xem mnh co fh nghe nha c hoa c chuy n vuI k qua bang
cafse f khng, v cu ng co ba c sI du ng bI n pha p na y d Ia m gIa m dau cho b nh
nhan.

- Nu ba c sI co fhua f fhI mIn, d nghI fhI mIn mnh.

- N u fha y mnh so ha I qua , d nghI cho ga p ba c sI chuyn v khoa fam Iy
fha n kInh, fruo c khI chu a frI.

Ha y dI kha m rang d u, sa u fha ng m f Ia n. Su san so c rang co fh Ia m
gIa m bo f s Ia n dau rang va chu a frI.

337. Chu ng sa I quaI ha m

KhI nhu ng ba p fhIf, duo ng gan cu a xuong quaI ha m khng o du ng vI fri
cu a mnh, ba n se fhay bI dau faI, dau da u, ha m, ma f, c , vaI. TaI fh u In va
mo mI ng cu ng fhay dau. o Ia chu ng sa I quaI ha m, bo I nhI u nguyn nhan:
- NghIn rang khI ngu .

- Na m ngu o fu fh khng bnh fhuo ng, khIn xuong ha m bI ch ch va ca c
gan c bI cang Iau.

- Ca c co ba p o c va vaI bI cang fha ng Iau.

- NhaI hoa c ca n khng du ng vI fri.

Nu ba n bI sa I quaI ha m, ca n fo I ba c sI nha khoa. chu a frI chu ng sa I
quaI ha m ba n ca n ung fhuc gIa m dau, deo m f du ng cu va o ha m d dua
xuong ha m va o du ng vI fri va dI khI ca n ca pha u fhua f.

Nu ba n da fu ng bI sa I quaI ha m, nn fra nh:

- Khng nn nhaI rang khng |khI khng co g frong mI ng).

- Tra nh khng nn mo fo mI ng qua kh an hoa c nga p.

- Xoa bo p vu ng quanh ha m nhI u Ia n m I nga y, khI mo mI ng va khI
nga m mI ng.

- ca c co ba p o ha m khng bI chu ng co ru f, nn chuo m vu ng ha m ba ng
khan fa m nuo c a m.

- N u nguyn nhan v sfress, nn a p du ng ca c phuong pha p gIa m sfress o
chuong 6.

338. u ng v I nh rang

Truo c kIa, cu bI dau rang ma dI ga p ba c sI fh chin muoI chin pha n fram
Ia nh . Nh m f ca I rang gIa I quyf duo c kho I dau fu c fho I, nhung se dua fo I
vI c pha I fI p fu c nh ca c rang bn ca nh. ng fho I cu ng fa o ra ca c hI n fuo ng:
fhay d I ne f ma f v mo m, kho nhaI, ca n khI an, va ca ha m rang se bI yu, nhaf
Ia nhu ng rang 2 bn ca I rang bI nh v khng co dI m fu a. HI n nay, vI c nh
rang khng co n ca n fhI f nu a. N u rang dau, nguo I fa co fh chu a frI ba ng
ca nh ru f hf fuy , day fha n kInh, ma ch ma u v.v...frong rang ma va n d rang
dinh va o ha m.

N u ba n ga p fruo ng ho p pha I chu a frI nhu frn, ha y cho ba c sI bI f, ba n
co IIn quan g fo I b nh fIm ma ch hay khng va nu ca n, ung fruo c m f s
fhuc kha ng sInh.

339. CIu nu cuo I fuoI ba ng phuong pha p bo c rang

ba o v va Ia m de p ha m rang, nga y nay ca c ba c sI nha khoa co fh a p
du ng phuong pha p bo c rang ba n ba ng m f Io p men su nhan fa o hoa c m f Io p
nhu a pIasfIc, Io p bo c rang co fa c du ng:

- Che ch rang bI bIn ma u

- Iap nhu ng I h ng o rang va ca c ke rang.

- o c kin ca c ch rang bI ha n v su f hoa c vo

- Che kin ch rang sau.

- a o v rang kho I bI ca c vI khua n ba m va o, gay sau rang

Nu ba n da dI bo c rang:

- Khng nn nhaI nuo c da va ca n ke o cu ng.

- Tra nh hu f fhuc Ia , ung ca ph va fra . V nhu ng fhu c do Ia m pha n bo c
rang cho ng d I ma u.

- Nn dI kha m Ia I rang da bo c 3 - 5 nam, m f Ia n. Pha n bo c nhI u khI ca n
pha I su a Ia I, hoa c fhay mo I.

340. Ia m khung cho rang

Nhu ng chIc rang bI su f me , bI vo , fhIu hoa c co ch bI sau, nhI u khI ca n
pha I co m f b khung bao bo c chung quanh, vu a d ba o v rang, vu a Ia m cho
rang co ve de p va b n hon. Khung bo c rang co fh ba ng men su sIIIca f hoa c kIm
Ioa I. KhI na o ba n ca n Ia m khung bo c:

- KhI rang bI sau va maf nh f pha n.

- Rang bI me , su f, nu f, vo .

- Co khoa ng ho Io n gIu a haI rang:

- Rang Iung Iay.

- Rang yu v da ru f fuy .

341. eo khun cho rang va ha m rang

Khng pha I nguo I My na o sInh ra cu ng co sa n ha m rang de p. M I nam co
fo I 4 frI u nguo I, pha n dng Ia nguo I Io n pha I du ng phuong pha p deo khun d
chInh Ia I vI fri cu a

m f s rang hay ca ha m rang. Phuong pha p deo khun co ich cho nhu ng
fruo ng ho p sau:

- Rang va u hoa c rang s.

- Ha ng rang khng d u.
- HaI ha m khng kho p nhau nn nhaI va ca n kho .

- Ke rang r ng qua .

Thuo ng pha I deo khun frong 2 nam mo I chInh duo c ha ng rang. Trong
khI deo khun, d fra nh ha I cho rang:

- Khng nn nhaI khI mI ng khng co fhu c an.

- Khng duo c ca n ca c fhu c an cu ng nhu ba nh cu ng, ke o cu ng, nuo c da cu c.

- Khng ca n ca qua ca c Ioa I fra I cay nhu I, fa o va ca c fra I co vo cu ng
kha c. Pha I go f vo va b ra fha nh mIng.

- Sau khI an, pha I pha I rang bang fhuc da nh rang co fIuorIde.

- a nh rang va su c mI ng m I nga y.

- KhI rang mI ng, Io I, bI dau hoa c d cha y ma u, ca n dI kha m ba c sI.

- Nu khun rang co ch ho ng hoa c khng kho p vo I ha m, ca n fo I ba c sI
Ia m Ia I. Khng nn fu su a Iay.

Chuong 16

NH! NC NH! C ! V Y T

Ca c chuong vu a qua da gIu p ca c ba n hI u va gIa I quy f duo c nhI u va n d
co IIn quan fo I su c khoe cu a mnh. u ba n da hI u bIf va c ga ng gIu gn,
nhung so m hay mu n, fh na o cu ng d n Iu c ba n ca n pha I co su gIu p do cu a
nga nh y f. Tm ga p ba c sI na o, pha I hI u ca c don fhuc va ba ng xe f nghI m ra
sao, fhu c hI n vI c chu a frI fh na o, khI na o ca n va o b nh vI n, hoa c fo I noI cap
cu u7

Chuong cu I na y se ma ch ca c ba n v ca c van d do .

342. Nhu ng frI u chu ng ca n ba o ngay vo I ba c sI

Thng fhuo ng aI cu ng nga I fo I ba c sI, nhaf Ia khI ca m fhay chua ca n fhIf.
Va y, khI na o fh ca n fhIf7 Sau day Ia nhu ng frI u chu ng d ba n khng duo c
cha m fr , dI kha m b nh va ba o cho ba c sI bIf ngay.

- au da u ke m fheo hI n fuo ng mo ma f va bu n nn

- Nguo I nhI u v f fham fim;

- Io I cha y ma u;

- Kha f nuo c fhuo ng xuyn:

- Ho IIn fu c;

- Nuf kho , dau ngu c Iau;

- Ho va fh huyf |nn ra ma u);

- Tu c ngu c, hoI fho nga n;

- au ngu c Ian ra ca c . vaI, fay;

- Ngu c n I cu c, co nhI u u

- Co u dau, fu nhIn n I In

- Nf ru I co hI n fuo ng fhay d I

- Tu nhIn co ch ngu a

- HI n fuo ng o n Ia nh, sf, d m hI Ia p dI Ia p Ia I nhI u Ia n.
- I co gIa f

- Ma f ngu va m f mo I

- Tu nhIn fang hoa c gIa m can

- au bu ng fu 2 fo I 3 gIo sau bu a an

- Ca m fha y cha n na n v co

- Maf m f s chu c nang chu yu, khng no I duo c

- KInh nguy f khng d u

- Cha y ma u o ha u mn - Phan fra ng hoa c den

- Ia cha y hoa c fa o bo n ke o da I

- I fI u nhI u hoa c fI u fhay dau.

343. Ha y fo I ca c ba c sI chuyn khoa

M I Ia n bI dau m, nguo I fa fhuo ng fo I ba c sI da kha m quen fu fruo c. Sau
khI nghe k b nh hoa c kha m so qua, ba c sI Ia I gu I nguo I b nh fo I noI co ba c sI
chuyn khoa. Va y fa I sao chu ng fa khng fo I ngay ba c sI chuyn khoa cho kho I
maf cng dI 2 Ia n va cu ng do fn fI n hon7

a ng ghI duo I day se huo ng da n ca c ba n Ia m duo c vI c do :

MO T SO THI ! V NH C N A C SI CH!YN KHOA

TRI ! CH! NC NH TO I
- Kh I u o vu hoa c dau vu
- Co gIa f
- au o ma f
- S f fheo mu a
- V sInh
- Khng co du I duo c ngo n fay, dau cu ng
kho p.
- a u va ca c ba p fhIf o ma f bI gIa f, Khng
chu d ng duo c.
- Ca m gIa c so ha I v co
- V f gI p co nuo c frn da
- Khu u gIa c ke m |khng ngu I fha y)
.S CH!YN KHOA
Phu khoa
Pho ng ca p cu u
nh vI n ma f, pho ng ca p cu u
a c sI chu a dI u ng, b.s gIa dnh
.S phu sa n |nu ); .S nI u da o |nam)
nh vI n chInh hnh, khoa fha p kho p va
fha n kInh.
Khoa fha n kInh,
Khoa va f Iy frI II u.
Khoa fam fha n
Khoa da II u
Khoa TaI - Mu I - Ho ng
- au khI gIao ho p
- au khI co kInh nguy f
- a u g I sung dau
- Ma f fha y a nh sa ng cho I hoa c v f mo
- Cu nghI fo I hnh a nh na o do Ia nn
- au ra f khI fI u fI n
- No I Ia p
- Tu nhIn chI no I duo c Ia p ba p
- Nn ra ma u
Phu khoa |nu ) - Khoa fI f nI u |nam)
Phu khoa
Khoa chInh hnh + Khoa fha p kho p
nh vI n ma f.
a c sI fam fha n
Phu khoa |nu ) - Khoa fI f nI u |nam)
Khoa TaI - Mu I - Ho ng
Pho ng ca p cu u
Pho ng ca p cu u, khoa fIu hoa

344. a c sI Ia m g khI kha m b nh7

KhI ba n va o pho ng kha m b nh ga p ba c sI, ca 2 nguo I pha I c ng fa c vo I
nhau d Ia m m f cng vI c chung: Tm hI u xem ba n bI b nh g, na ng hay nhe 7
Mun fhu c hI n duo c cng vI c na y, ba c sI pha I ho I va ba n pha I fra Io I. Cau ho I
cu ng nhu cau fra Io I ca ng ro fh vI c pha f hI n b nh ca ng d da ng.

* Ba c s th ng hoi ba n v nhng vn g?

Ho fhuo ng da f ca c cau ho I:

- V van d an ung nhu: ba n co hay an fhIf uo p muI khng7 Co an nhI u
ba nh kem pho ma f, kem chua hoa c fhu c an co nhI u mo khng7

- V cng vI c nhu: vu a qua, ba n co pha I Ia m vI c cang fha ng qua khng7
Co pha I fIp xu c vo I kIm Ioa I nhu k n,vo I fIa X, vo I ca c chaf d c ha I khng7

- V gIac ngu nhu: a n co kho ngu va fhu c da y Iu c nu a dm hoa c sa ng
so m khng7

- V chuy n gIa dnh nhu: ba n co ma c miu g v chuy n Iy hn khng7

- Np sng: ba n co fhuo ng fa p fh du c khng7

- Sfress: noI ba n o co n a o qua khng7

- V su c khoe va fho I quen: ba n co n hu f fhuc khng hay da nhaf dInh caI
fhuc7

- V b nh gIa fruy n: Trong gIa dnh ba n co aI bI b nh fIm, a p huyf cao,
fI u duo ng, fha n hoa c ung fhu khng7

- V su c khoe nhu ng nga y vu a qua: vu a qua khI Ia m vI c ba n co baf cho f
bI m f khng7

- V do I fu: ba n sng d c fhan hoa c sng vo I gIa dnh7

* Nn hoi ba c s nhng iu g?

Tho I gIo ba c sI fIp b nh nhan co ha n nn ba n fhuo ng ca m fhay khng
mun Ia m ho maf nhI u fho I gIo v mnh. o I va y, nu co ho I ho , fh cu ng ho I
v I va ng. Hon nu a v nguo I dang m f, nn nhI u khI nga I, khng mun no I,
khng mu n ho I nhung khI v nha Ia I bu c fu c v khng duo c bI f ro v can
b nh cu a mnh.

Sau day Ia m f s y sa n d ba n du ng frong hoa n nhu frn

- Iun ho I mnh da hI u hf y ca c Io I no I cu a ba c sI chua. Nu chua, ha y
ho I Ia I: "Co pha I ba c sI da n do fI nhu fh na y khng7.. "

- u kIn fruo c nhu ng cau se no I vo I ba c sI v su c khoe cu a mnh, v
nhu ng du doa n b nh cu a mnh sau khI da kha m b nh.

- ChI va o gIay nhu ng vI c g mnh ca n Ia m fheo Io I da ncu a ba c sI.

- Nu ba n chua hI u hoa c nghe ro v m f fn fhuc na o do , ho I ky Ia I.
u ng nga n nga I. - - Nu ba ng ghI don fhuc chua ro , nn ho I mnh pha I ung
fhuc na y frong bao Iau7 Thuc co cng hI u fh na o7 Co fh co fruo ng ho p
pha n u ng vo I fhuc hay khng7

- N u ba c sI d ca p fo I vI c pha I pha u fhua f, ha y ho I fha ng co nguy hI m
g khng7 Co fh co bI n pha p na o kha c khng7

- Ha y no I fha ng vo I ba c sI v nhu ng ca m fuo ng cu a mnh nhu: pho ng
kha m khng duo c yn fInh, pha I cho do I Iau, su fIp do n khng nI m no v. v...

- No I cho ba c sI bI f nhu ng dI u mnh da Ia m frong vI c fu chu a frI va
fha y co k f qua .

- Ho I v fho I gIan ra nh r I cu a ba c sI d mnh co fh dI n fhoa I fo I Iu c ca n
fhIf.

345. Cho n ba c sI ff

Nguo I b nh fhuo ng ca m fhay yn fam nu duo c du ng du ng fhuc va fIn
ra ng da ga p duo c m f ba c sI ff. Va y nguo I ba c sI ff co nhu ng bI u hI n g7
a n ha y suy nghI v nguo I ba c sI kha m b nh cho mnh qua ca c mu c frong ba ng
duo I day:

- a c sI co frnh d chuyn khoa chua7 Trnh d chuyn khoa co nghIa Ia
sau khI co ba ng ba c sI, co n pha I ho c 2 nam hoa c hon nu a v m f khoa na o do ,
va cu ng pha I fhI d co chu ng chI quc gIa v khoa na y.

- a c sI co d y nghe va fra Io I faf ca ca c cau ho I cu a ba n co IIn quan fo I
b nh khng7 Hay ba c sI fo ve fho o, khng mun nghe va fra Io I7

- a c sI co fo ra fhng ca m, ga n gu I vo I ba n khng7 a n co fhay mnh sa n
sa ng k hf nhu ng g IIn quan fo I mnh cho ba c sI nghe, k ca nhu ng suy nghI
fnh cam, nhung van d v fnh duc khng7

- a c sI co chu y ho I v su c khoe ba n frong nhu ng nga y qua, nhu ng nguo I
frong gIa dnh, ho ha ng cu a ba n co b nh gIa fruy n, nhu ng fhu fhu c ba n da
du ng, va ca c van d co fh a nh huo ng fo I su c khoe cu a ba n khng7

- a c sI co ho I ba n v Iy do fa I sao bI b nh hay chI nghe k frI u chu ng
b nh r I bIn don fhuc Iun7

- a c sI co nguo I phu fa d ba n co fh ga p ho I d da ng khI ca n khng7

- a n co ca m fhay fhoa I ma I khI no I vo I ba c sI nhu ng dI u "ky cu c nhaf
IIn quan fo I b nh mnh khng7

- a n co fh hI u d da ng nhu ng dI u ba c sI no I khng7

- NoI fI p do n b nh nhan co Ia m ba n yn fam hay khng7

- a c sI co fra Io I khI ba n go I dI n fhoa I Ia I, ngay frong nga y kha m hay
khng7

- a n duo c ba c sI fIp ngay hay pha I do I Iau, du da co he n7

- nh vI n ba c sI Ia m vI c co fIng hay khng7 a c sI co duo c nhI u nguo I
fin nhI m khng7

346. Nguo I dI fheo b nh nhan o pho ng cap cu u

Nu ba n ca n pha I dua dI cap cu u, ha y yu ca u m f nguo I fhan dI fheo
mnh d bIf ca c nhan vIn cu a pho ng cap cu u da Ia m g, da du ng bI n pha p g
khI cap cu u, va cu ng d ba o Ia I cho ho nhu ng dI n bIn v su c khoe cu a ba n co
g ca n chu y sau do .

Nguo I b nh ca m fhay yn fam hon khI co nguo I fhan o bn ca nh. Iu c na y,
nguo I dI fheo b nh nhan ca n pha I bIf ro : nguo I b nh da ung nhu ng fhuc g o
nha d k Ia I cho ba c sI nghe. Nn mang ca c fhu fhuc do hoa c h p du ng ca c
fhu c do fheo. Iu c ca n, nguo I do se pha I dua ba n v , v ba n khng Ia I xe duo c.

Sau khI ba n da duo c chu a frI, nguo I dI fheo ba n pha I co kha nang hI u
bIf:

- Pha I Ia m g fIp fheo d gIu p ba n.

- Nho fn ba c sI hoa c dIa chI noI cap cu u ba n vu a fo I.

- If pha I Ia m nhu ng vI c g, frong vo ng 24-48 gIo fIp fheo.

- Nho nhu ng dI u ba c sI da n.

- Thu c hI n ngay nhu ng dI u da ghI frong phIu kha m b nh va don fhuc.

347. a Ioa I fhe y f

Truo ng ho p baf cho f In con dau fIm, bI faI na n xe c v.v... co fh Ia m ba n
ngaf xIu gIu a duo ng. VI c ba n mang fheo frong nguo I fam fhe y f raf quan
fro ng d duo c dua dI cap cu u. Co 3 Ioa I fhe :

I) TH C P C! ! - Ioa I fhe na y cho nguo I fo I cu u bIf ba n dang mang
Ioa I b nh ca n da c bI f chu y nhu d ng kInh, fI u duo ng, fIm v.v... Trong fruo ng
ho p na y, nguo I fo I cu u chI ca n go I fo I pha n cap cu u.

2) TH MICROIIIM - NhI u b nh vI n fhu ca c fa I II u frong h so b nh
a n cu a b nh nhan va o nhu ng cu n phIm nho va frao cho b nh nhan mang fheo
nguo I. KhI b nh nhan ca n va o b nh vI n o baf k noI na o, nhan vIn chI vI c
dua cu n phIm va o ma y Ia se bIf duo c faf ca fnh hnh su c khoe cu a b nh
nhan.

3) TH VI T TAY - NhI u co so y f Ia m fam fhe don gIa n, do nhan vIn
b nh vI n hoa c chinh b nh nhan dI n ba ng chu vIf fay va o nhu ng mu c co In
sa n g m:

- Tn

- Ia chI.

- S dI n fhoa I

- Tn nguo I nha d IIn Ia c

- Tn ba c sI gIa dnh va s dI n fhoa I

- Ioa I ma u

- I u ng vo I ca c Ioa I fhuc...

- nh nhan ca n pha I san so c nhu fh na o7 Ca n fhuc g7

- HI u fhuc na o co Ioa I fhuc da c frI ca n cho b nh nhan, dIa chI, s dI n
fhoa I.

348. Ky hI u frong don fhuc

a c sI va duo c sI |o My ) fhuo ng du ng nhu ng ky hI u rIng frong don
fhuc. o Ia nhu ng chu Ia-fInh vI f fa f, co y nghIa nhu sau:

ad.IIb = du ng khng ha n ch

a.b = fruo c bu a an

pc = sau bu a an

bId = m I nga y 2 Ia n

caps = o da ng vIn

gff = gIo f

h.s = khI dI ngu

p.o = fhuc ung

p.r.n = du ng fheo nhu ca u

q.4.h = 4 gIo 1 Ia n

q.I.h = 4 Ia n 1 nga y

q.d = ha ng nga y

q.d = ca ch nga y

f.I.d = 3 Ia n m I nga y

!f.dIcf;! = nhu chI da n

349. Ho I v ca c fhu fhuc pha I du ng

M I khI ba n pha I du ng fhuc, nn ho I ba c sI nhu ng mu c sau:

- Tn fhuc Ia g7

- Thuc co cng du ng g7

- Chu ng bao Iau fh fhuc co hI u qua 7

- HI u qua cu a fhuc vo I fI se nhu fh na o7

- Chu ng bao Iau mo I fhay7

- TI pha I ung fhuc va o Iu c na o7

- Thuc co fh gay pha n u ng phu g khng7 Pha n u ng frong bao Iau7

- Co pha I ung fhuc va o bu a com khng7 Co ca n du ng Ia n vo I fhu c an
khng7
- TI pha I du ng fhuc frong bao Iau7

- Co fhuc na o kha c cu ng co cng du ng nhu fh khng7

- Thuc na y co pha n u ng vo I Ioa I fhuc kha c khng7

- Nu fI fhay nguo I da d chIu, fI co fh ngung ung fhuc khng7

350. 7 I u pha I nho khI du ng fhuc

Nuf may vIn fhuc hoa c ung va o fha fhuc nuo c xung c , co khI Ia I Ia
dI u faI ha I cho su c khoe , nu ba n khng na m duo c nhu ng dI m co ba n duo I
day:

1) Truo c khI ung fhuc pha I ho I ky ba c sI d bIf fhuc co fh gay pha n
u ng phu g khng7 Co fh m I nguo I m f kha c nn fhuc co fh ho p vo I nguo I
kha c ma Ia I khng fhich ho p vo I mnh.

2) a n co fh pha I ung nhI u fhu fhuc frong vo ng 24 gIo . Pha I ho I ba c sI
xem co fhu fhuc na o frong s ca c fhuc do pha n u ng vo I nhau khng va co Io I
cho ba n khng7

3) Pha I ho I xem ba n co pha I kIng g khng7 Co fhu c an hoa c nuo c ung
Ia m gIa m hoa c ma f fa c du ng cu a fhu c, co khI co n gay ra pha n u ng nguy ha I.
Thi du , khI u ng m f s fhu c ch ng suy nhuo c ma an pho ma f hoa c ca c fhu c
an chu a fyramIne, se Ia m huyf a p fang cao.

4) Ruo u Ia m gIa m fa c du ng cu a nhI u Ioa I fhuc. !ng ruo u d ng fho I vo I
Ioa I fhuc gIa m dau co fh gay chf nguo I.

5) Nu ba n pha I Ia m xe f nghI m v m f van d g do , ca n no I cho ba c sI
bIf ba n vu a ung fhuc g, vu a an g, v ca c fhu c do co fh a nh huo ng fo I kf
qua xe f nghI m.

Nu ba n fu Ia m xe f nghI m o nha , ca n ho I duo c sI d bIf nhu ng fhuc g
co a nh huo ng fo I k f qua xe f nghI m.

6) Ho I ba c sI xem co Ioa I fhuc na o kha c cu ng co cng du ng nhu Ioa I fhuc
ghI frong don hay khng7 Co fh co nhu ng Ioa I fhuc kha c fn, cu ng cng du ng,
nhung Ia I re fI n hon. Ca c ba c sI hay du ng ca c fhuc quen d duo c da m ba o v
chaf Iuo ng va cng du ng, nhaf Ia kh chu a frI ca cb nh v fIm, ph I va ca c fuyn
n I fI f.

7) Ha y cho ba c sI bI f:

- a n co fhuo ng bI dI u ng vo I Ioa I fhuc g khng7

- a n dang co mang hoa c dang nuI con ba ng su a mnh khng7

- a n co nho ba c sI na o kha c nu a frI b nh mnh khng7

- a n co bI dau gan, fha n hoa c co b nh fI u duo ng khng7

- a n co fhuo ng du ng vIfamIn, fhuc ngu a fhaI, InsuIIn hoa c fhuc na o
kha c khng7

- a n co ung ruo u hay hu f fhuc khng7

351. Nn du ng fhuc gIa m dau nhu fh na o7

Thuo ng va n co khoa ng 40 frI u nguo I My bI dau v b nh kInh nIn hoa c
b nh fro ng. NhI u nguoI da du ng ca c Ioa I fhuc gIa m dau fuy ra ng fhuc na y
khng frI duo c can nguyn b nh. Co fh phan bI f:

IOA I TH!O C CIA M A! THONC ! NC - Thu c gIa m dau mo I nguo I
fhuo ng du ng nhu aspIrIn va acefamInophen co fa c du ng gIa m dau nhu c.
Nhu ng fhuc na y khng gay nghI n. u ng Ia n na y, Ia n sau Ia I du ng va n cng
hI u

IOA I TH!O C CIA M A! CO TH!O C NC!

Nhu ng fhuc nhu codene hoa c morphIne, fa c d ng fo I h fha n kInh frung
uong Ia m nguo I b nh maf m f pha n ca m gIa c. Tha f ra, fhuc khng xoa duo c
nguyn nhan gay dau ma chI gIu p cho nguo I b nh chIu du ng duo c Iau hon fhI.
V co fh co fh quen vo I fhuc, nn nu du ng Iun, da n da n pha I fang II u mo I
fhay hI u qua . Ngung fhuc, con dau Ia I fro Ia I. o do b nh nhan d bI nghI n
fhuc.

gIa m ca c fa c du ng khng co Io I cho co fh cu a fhuc gIa m dau, nn:

- !ng fhuc vo I nhI u nuo c hoa c su a |1 Iy da y), d fhuc va o h fIu hoa
nhanh, bo f fa c du ng khng ff vo I da da y.

- Nn nho , fhuc na o cu ng nhu con dao haI Iuo I, vu a co fa c du ng chu a
b nh, vu a co fa c du ng phu khng ff dI vo I co fh . o I va y, nn ho I ky ba c sI
hay duo c sI v y nghIa nhu ng Io I chI da n frong fo gIay In d frong h p fhuc.

- Nn cho n II u nhe nha f ma ba c sI chI dInh, hon Ia II u fI da.

- Khng nn do I fo I khI dau qua r I mo I du ng fhuc v nhu va y, fhuc kho
co fa c du ng hoa c Ia I bu c pha I ung II u na ng hon.

- Nu con dau Ia m ba n maf ngu , khng duo c ung fhuc ngu d ng fho I vo I
fhuc gIa m dau. ChI nn ung fhuc gIa m dau fhI.

- V fhuc Ia co fh Ia m fhay d I hI u qua cu a fhuc chu a b nh nn nu
ba n nghI n fhu c, ca n no I cho ba c sI bI f.

- Nu fhuc gay pha n u ng phu , fruo c khI d I fhuc kha c, ca n ba o cho ba c
sI bI f d gIa m II u Iuo ng fhuc dang du ng dI

- Nu ba n dang du ng fhuc gIa m dau, co fh ho I ba c sI d du ng xen ke 2
fhu fhuc - nhu aspIrIn va acefamInophen cha ng ha n - d fra nh su qua quen
vo I 1 fhu fhuc |Io n fhuc) co fh xa y ra.

- Khng nn nghI ra ng, chI co fhuc mo I Ia m gIa m dau duo c

- Ngoa I fhuc, co n ca c phuong pha p dI u frI kha c nhu phuong pha p fhu
gIa n, phuong pha p gIa m sfress |chuong6) phuong pha p chuo m no ng, chuo m
Ia nh v.v...

352. Ha n ch vI c su du ng fhuc mua fu do

Ha ng nga y ba o chi va fI-vI d u qua ng ca o du ca c Ioa I fhuc du ng cho ba ch
b nh. Co ha ng frI u nguo I My da mua ca c fhu fhu c do d du ng, cha ng ca n fo I
su chI da n hoa c vI c kha m b nh k don cu a ba c sI. Nu ba n cu ng Ia m f frong
s nhu ng nguo I du ng fhuc qua qua ng ca o d fu chu a b nh, nn fu ho I:

- Mnh co fh fhay ba c sI d xa c dInh b nh khng7

- Nu du ng fIp fhuc na y, co van d g mo I khng7 |Co fh se bI phu
fhu c va o fhuc nhu fhuc fa y, fhuc ngu cha ng ha n)

- Nhu ng fhu fhuc na y co fa c ha I phu g nhu Ia m fang a p huyf, nhu c
da u, hoa ma f, pha f ban khng7

- Ia n fruo c mnh co mua fhu fhu c g co cng hI u qua qua ng ca o, cu ng
gIng nhu fhu fhuc mua a n na y khng7

a n ha y do c cun ba ng k ca c Ioa I fhuc ba n fu do frn fhI fruo ng, khng
co su chI dInh eu a ba c sI, d fu fra Io I. Ha y nho ra ng, du ca c fhu fhuc do co
fh duo c c y ba o ch if Iuo ng duo c pha m dI, nhung nu du ng nhI u fh cu ng co
fa c du ng nhu Ioa I fhuc "fha f", ca n duo c ba c sI huo ng da n v ca ch du ng. Tf
nhaf Ia fruo c khI du ng nn ho I y kIn cu a ba c sI.

353. u ng aspIrIn ff va khng ff

AspIrIn Ia mf frong cac fhu fhuc fhng dung nhaf. ChI can nhn vao con
s fIu fhu ha ng nam o My fo I 20 fy vIn cu ng du chu ng mInh cho dI u do .
Nguo I fa da Ia m ke o cao su co aspIrIn, do ng aspIrIn fha nh vIn d u ng va ca
vIn d nhe f va o ha u mn nu a. V aspIrIn Ia m f chaf axif |axif acefyIsaIIcyIIc),
nn Ia m c n ca o da da y. o I va y khI ba o ch, nguo I fa fhuo ng fr n aspIrIn vo I
m f chaf chng axif nhu ca cbona f Ma gI cha ng ha n. VIn aspIrIn co n fhuo ng
duo c bo c ngoa I ba ng m f vo bo c Iau fan d khI b nh nhan ung, vIn fhuc frI
va o ru f r I mo I fan, fra nh cho da da y kho I bI ha I. Nguo I fa ung aspIrIn frong
khI an cu ng v mu c dich do .

Nhu ng fruo ng ho p sau day, KHONC NN !O NC ASPIRIN

- Tho I gIan co mang 3 fha ng da u va 3 fha ng cuI v aspIrIn co fh a nh
huo ng fo I su sInh de . KhI na o du ng fhuc, nn ho I y kIn ba c sI.

- Truo c khI pha u fhua f v aspIrIn a nh huo ng fo I su cha y ma u.

- N u nguo I co b nh fI u duo ng Iun du ng aspIrIn se Ia m cho vI c xe f
nghI m nuo c fI u co fh cho kf qua saI.

- Tre em duo I 19 fu I bI b nh ho ga hoa c cu m, ung aspIrIn co fh bI bIn
chu ng, nguy hI m fo I finh ma ng |coI Ia I ba I 73, ch.2).

- Nguo I hay du ng aspIrIn hoa c ung vo I II u cao ma ung ruo u, Ia I ca ng
Ia m da da y bI fa c ha I.

- Nguo I co ca c b nh hen, fha n, mu n nho f, b nh gu f, bI xuaf huyf khI
du ng aspIrIn ca n ho I ba c sI v fhuc co fh Ia m b nh na ng fhm.

- Ca n co y kIn cu a ba c sI nu ba n mun du ng phI ho p aspIrIn vo I ca c
fhu c kha c nhu: fhu c ch ng dng ma u, fhu c u ng chu a b nh fI u duo ng,
fhuc chu a b nh gu f, fhuc frI b nh f fhap.

354. Xu Iy fu fhuc gIa dnh

a n fhu nhn va o fu fhuc gIa dnh o go c pho ng ma xem. Co ca c go I, ca c Io
du ng du ca c Ioa I fhu c. Co fhu c co Ie da co ma f o day fo I hon m f nam r I. o I
va y, ba n nn:

- o faf ca ca c fhu fhuc ra va duy f Ia I xem mnh chI ca n gIu Ia I fhuc g.

- Cuong quyf vu f nhu ng fhuc da "qua da f" dI. Thuc na o nhn "co n mo I"
nhung khng co n nha n hI u hoa c ba n khng nho d chu a b nh g, pha I mang
dI ho I ba c sI hoa c Ioa I bo .

- Ioa I bo ca c Ioa I pom-ma f hoa c kem bI da, nay da kh cu ng, ca c Ioa I
dung dIch fhuc d Iau da bI du c va co ca n.

- Thuc na o cu ng d c ha I vo I fre con ca . o I va y, nu nha co fre con, h p
fhuc pha I d frn cao, ngoa I fa m vo I cu a chu ng va khoa Ia I.

- Trong fu fhuc, Iun co Io sI-r Ipecac Ia fhuc gay nn, d pho ng fruo ng
ho p fre cu ng ung Ia m fhuc, bI ng d c.

355. KhI na o ca n xe f nghI m7 ca c Ioa I xe f nghI m va fho I gIan cho m I
Ioa I

a dn ky ha n ba n pha I dI kI m fra huyf a p hoa c dI kha m vu chua7
NhI u nguo I chI nho Io mo ra ng ca n pha I dI xe f nghI m dInh ky v m f va n d
g do , nhung Ia I nghI, da co ba c sI san so c su c khoe cu a mnh nho h . Va y frong
fruo ng ho p khng co ba c sI rIng hoa c co nhung ha ng nam mo I ga p ng fa m f
Ia n fh sao7

a n so d duo I day se gIu p ca c ba n nho ca n pha I Ia m ca c Ioa I xe f nghI m
g va fho I gIan bao Iau Ia I ca n Ia m xe f nghI m. Mu c dich ca c xe f nghI m na y Ia :

1) X T NCHI M V H!Y T A P

- bIf s do Iu c huyf a p cao nhaf, Iu c fhap nhaf |fam fhu/fam fruong),
fu do suy ra co bI b nh cao huyf a p, da n fo I nhu ng con dau fIm khng7 |coI Ia I
ba I 65, ch.2).

2) X T NCHI M V MA T VA TAI - bIf kha nang nghe - nhn co bI
fhoa I hoa khng.

3) X T NCHI M T A O M A O |nu ) - bIf co bI ung fhu c fu
cung khng7 Nn ba f da u Ia m xe f nghI m na y fu fu I 18.

4) CH! P X-Q!ANC - pha f hI n so m b nh ung fhu vu |nu co ).

5) KHA M V! |nu co ) - ba c sI co fh pha f hI n so m nhaf nhu ng dau
hI u kha c fhuo ng cu a vu , co IIn quan fo I ung fhu.

6) KHA M V! NC X!ONC CH ! |nu ) - bIf da con co dau hI u g baf
fhuo ng IIn quan fo I ung fhu khng7

7) KHA M TR! C TRA NC - pha f hI n so m nhu ng da u hI u v ung fhu
|nu co ).

8) X T NCHI M MA ! TRONC PHN - suy ra nhu ng dau hI u ung
fhu cu a ru f |nu co ).

9) Xe T NCHI M V Oa N R! T CHu S - Mu c dich nhu frn.

10) I N TM O - bIf hoa f d ng cu a fIm va xem co bI fhuong f n o
co fIm khng7

11) X T NCHI M I!O NC !O NC TRONC MA ! - Sau m f bu a an fhi
nghI m nu Iuo ng duo ng frong ma u va o qua ng fu 60 - 115mg/100 mI ma u se
duo c coI Ia bnh fhuo ng.

12) O NHA N A P - bIf a p xuaf frong ma f co cao hon mu c quy dInh
khng. Nu cao hon fh b nh nhan bI b nh fhIn da u fh ng |gIocm), co fh
da n fo I su mu |coI ba I 63, ch 2).

13) X T NCHI M I!O NC CHOISTROI TRONC MA ! - Nu Iuo ng
choIesferoI cao qua 200mg/dI, fh nguo I b nh co IIn quan vo I b nh fIm.

' A N C N I T NO NC O CHOISTROI TRONC MA ! MINH

ChoIesferoI Ia m f chaf co frong ma u, IIn quan fo I chaf be o, Ia nguyn
nhan cu a hI n fuo ng ma u bI do ng cu c, Ia m fa c ma ch da n fo I nhu ng con dau fIm
nguy hI m cho finh ma ng.

Theo ca c chuyn gIa cu a VI n NghIn cu u TIm - Ph I - Ma u, fh frong m f
Iif ma u chI duo c phe p co fu 200 mg choIesferoI fro xung. Va y ma o My , Iuo ng
choIesferoI frung bnh o da n ng Ia 211, o da n ba Ia 215. Cho nn, nu ba c sI
ba o mu c choIesferoI cu a ba n so vo I mo I nguo I fhu c Ioa I "frung bnh", fh ha y
ho I ky : frung bnh Ia bao nhIu7 Nu Ia frn 200 fh pha I fm ca ch ha xung, v
fu 200 - 240 Ia co fh co nhu ng con dau fIm r I ; fu 24C fro In Ia mu c ba o d ng
co fh xa y ra nhu ng bIn c nguy hI m. Tf nhaf Ia yu ca u Ia m xe f nghI m
f ng Iuo ng choIesferoI va ca Iuo ng frIIycerIde nu a |m f Ioa I cha f be o frong
ma u). N ng d frIgIyxerde ff nhaf Ia pha I va o qua ng 160mg/dI fro xung.

Nguo I fa co n phan bI f Ioa I choIesferoI co ma f d cao IIpoprofeIn ky hI u
HI |hIgh densIfy IIpoprofeIn) va choIesferoI co ma f d fhap IIpoprofeIn II
|Iov densIfy hpoprofeIn). Trong f ng s choIesferoI, s HI ca ng cao ca ng ff,
s II ca ng fhap ca ng ff. S HI nho hon 35 cu ng nhu II cao hon 130 d u
khng ff.

Ty I gIu a f ng s choIesferoI/HI fu 4-5 Ia o bo vu c nguy hI m.

co nhu ng con s ba o ff v choIesferoI, nn an if chaf be o, khng hu f
fhuc Ia , fra nh be o ph, cham fa p fh du c, ha n ch u ng ruo u va an ngo f, fang
cuo ng an ca c chaf co xo |coI Ia I chuong 4).

THO I HA N X T NCHI M INH KY

- Tho I ha n frn a p du ng cho nguo I khoe , bnh fhuo ng, Ia m fesf d kI m
fra, d pho ng va pha f hI n fruo ng ho p co b nh ma khng bIf. Vo I nguo I da co
b nh r I fh fhi s fesf co fh nhI u hon fuy fheo yu ca u cu a ba c sI dI u frI.

- Tesf df xuong c fhu c hI n o nu , fu 18 fu I.

356. Co fha f ca n fhIf pha I chIu X quang khng7

u ra ng chIu X quang Ia vI c Ia m ca n fhI f frong nhI u fruo ng ho p,
nhung nguo I b nh va n nn da f cau ho I: co fha f ca n pha I chIu x quang hay
khng7 V fIa X co fh gay nhI u dI u baf Io I nhu: chu ng v sInh, qua I fhaI
hoa c kich fhich ma m ung fhu frong m f s f ba o ma n ca m vo I fIa X. o I va y,
nu ba n dang mang fhaI hoa c ngo mnh da fhu fhaI, nn hf su c chu y v vI c
na y. Nu chI X quang d chu a rang fhI fh nn hoa n Ia I. Trong fruo ng ho p
khng fh hoa n, khI chIu, ha y yu ca u duo c che bu ng va vu ng xuong cha u bo I
m f va f ca n ba ng ch. Nn ho I ba c sI xem co fh fhay phuong pha p X quang
ba ng phuong pha p kha c khng, nhu sIu am cha ng ha n.

Trong fruo ng ho p ba n fhay d I ba c sI chu a frI, nu Ia I ca n X quang, ha y
dua cho ba c sI mo I coI ba ng kf qua X quang vu a r I cu a mnh, d kho I X
quang Ian nu a.
357. xe f nghI m du ng frong gIa dnh

Nhu ng b d d xe f nghI m du ng frong gIa dnh raf fI n du ng, khng da f
fI n, co hI u qua , gIu p nguo I b nh kho I pha I fo I ba c sI.

HI n nay, m I nam nguo I dan My chI fIu fo I hon 300 frI u d Ia d mua
sa m nhu ng d xe f nghI m na y. Chu ng fa ca n nho , nhu ng d na y chI gIu p
chu ng fa m f pha n na o frong vI c xa c dInh b nh, chu khng co fa c du ng chu a
frI hoa c fhay duo c ba c sI frong vI c chu a frI.

Nguo I fa da fhng k duo c fo I 150 Ioa I d xe f nghI m du ng frong gIa dnh.
Co fh xp chu ng fha nh 3 Ioa I:

- Ioa I d du ng khI nguo I fa fhay co fh co nhu ng frI u chu ng na o do . Thi
du : Ioa I du ng d bIf mnh da fhu fhaI hay chua7

- Ioa I du ng d xe f nghI m khI co fh khng co frI u chu ng g ca . Thi du :
du ng d bI f frong phan co ma u hay khng, d du doa n hI n fuo ng ung fhu
ru f gIa , hoa c du ng d gIu p phu nu bIf fho I gIan mnh dang ru ng fru ng.

- Ioa I du ng d fheo do I b nh dang dI u frI, k ca Ioa I du ng d xe f nghI m
Iuo ng duo ng frong nuo c fI u va du doa n fra ng fha I huyf a p nhu fh na o cho
nhu ng nguo I hay bI huyf a p cao.

Theo co quan a o v su c khoe c ng d ng va co quan Qua n Iy Thu c va Thu c
pha m fh khI su du ng ca c d xe f nghI m o gIa dnh na y, chu ng fa nn chu y :

- Chu y xem du ng cu co can duo c ba o qua n chng fho I fIf no ng hoa c Ia nh
khng. Nu co , khng duo c d ca c du ng cu do frong cp xe hoI, bn cu a s co
a nh na ng fhIu.

- Chu y do c dI do c Ia I cho fha f hI u nhu ng dI m ghI frong ba n huo ng da n
d co fh fhu c hI n du ng fu ng buo c m f.

Pha I cha c cha n ra ng mnh da hI u mu c dich cu a vI c xe f nghI m. VI c xe f
nghI m na y co mu c ha n ch fo I dau va chI co bao nhIu phan fram fha nh cng7

- Nu kf qua xe f nghI m bI u hI n ba ng su hI n ma u ma ba n Ia I bI b nh
mu ma u aIfon ha y ho I hoa c nho m f nguo I kha c ghI nha n va cho ba n bIf kf
qua .

- Chu y do c ky nhu ng Io I da n frong ba ng In v ch d an, ung va hoa f
d ng. Truo c khI Ia m xe f nghI m co fh ba n pha I kIng an, ung m f va I fhu
fhu c an hay duo c pha m na o do .

- Pha I fIn ha nh xe f nghI m fheo fu ng buo c da duo c ghI frong ba n huo ng
da n. Khng duo c bo so f hoa c nha y ca ch buo c na o.

- N u pha I du ng chaI, Io ... d du ng chaf pha I xe f nghI m |fhi du : nuo c
fI u). Pha I ru a fha f sa ch du ng cu du ng d du ng, ru a cho h f cha f xa pho ng va
ff nhaf Ia ru a ba ng nuo c ca f.
- Nu vI c xe f nghI m co chI dInh s fho I gIan, pha I Ia m du ng nhu va y va
du ng d ng h co kIm chI gIay d do.

- Chu y xem ba n pha I Ia m g, nu kf qua duong, am hoa c khng ro .

- Nu kf qua khng ro , khng nn doa n. Pha I ho I duo c sI hoa c m f
chuyn vIn na o do .

- CIu ca n fha n kf qua .

- Nhu ng du ng cu co hoa chaf cu ng nhu fhuc, ca n pha I d noI ca n fha n d
fre con khng vo I fo I.

358. nh vI n Ia noI d Iay fruy n b nh

Co m f cau no I chi Iy : "VI c da u fIn cu a m f b nh vI n Ia du ng Ia m Iay
b nh sang nguo I kha c". Cho fo I nay, chua co dI u g da m ba o duo c ra ng, b nh
vI n da Ia m duo c cng vI c do . NhI u cu c nghIn cu u cho fhay, ba n co fh bI
Iay b nh, nu ba n pha I va o m f b nh vI n. Co nhI u nguyn nhan:

- nh vI n Ia noI Iu c na o cu ng co v s vI ru f, vI khua n do ca c b nh nhan,
nhan vIn va ca c nguo I fo I fham mang Ia I.

- Chinh ca c nhan vIn b nh vI n cu ng Ia nhu ng nguo I fruy n vI ru f va vI
khua n fu b nh nhan na y qua b nh nhan kha c.

- u ng cu cu a b nh vI n cu ng Ia ngu n Iay b nh, nhu kIm fIm chich
cha ng ha n.

M I nam, co d 300.000 b nh nhan va o vI n, ma c fhm b nh ph I do Iay
frong b nh vI n. o I va y, nu ba n pha I va o b nh vI n:

- Truo c khI nha p vI n, ha y c nghI ngoI b I duo ng o gIa dnh cho co su c.

- Nu ba n ngo can pho ng frong b nh vI n da gay fhm cho ba n can b nh
v ph I, ha y yu ca u d I pho ng.

359. Quy n cu a b nh nhan

Theo HI p h I ca c b nh vI n o Hoa Ky , fh baf cu b nh nhan na o cu ng co
ca c quy n:

I) uo c coI fro ng va san so c chu da o.

2) uo c ba c sI fhng fIn cho bIf v kf qua vI c cha n doa n, dI u frI va du
kIn v phuong ca ch chu a frI. Ta f ca nhu ng vI c frn pha I duo c frnh ba y m f
ca ch ro ra ng cho b nh nhan hI u duo c.

3) uo c ba c sI cho bIf fruo c khI chu a frI v phuong pha p chu a frI d Iay y
kIn d ng y hay khng d ng y cu a mnh.
4) nh nhan co quy n fu chI vI c chu a frI hoa c m f phuong pha p chua
frI na o do va duo c gIa I fhich v vI c fu chI na y co a nh huo ng g fo I su c khoe
mnh hay khng.

5) nh nhan co quy n d nghI gIu kin du kIn vI c chu a frI.

6) uo c gIu kin can b nh, fnh hnh dI n bIn cu a b nh va ca ch chu a
b nh.

7) uo c quy n do I ho I b nh vI n phu c vu mnh vo I kha nang fI da.

8) uo c quy n bIf v nhu ng dI u IIn quan fo I can b nh cu a mnh ma
b nh vI n da nha n duo c fu nhu ng co quan cham so c su c khoe kha c gu I fo I.

9) uo c quy n bIf ro ra ng v y kIn, Io I khuyn hay d nghI cu a b nh
vI n, nu b nh vI n mun du ng vI c frI b nh cu a mnh nhu m f cu c fhu
nghI m.

10) uo c chu a frI fIp fu c sau khI da ra vI n, nu ca n.

11) uo c xem va duo c gIa I fhich v ca c mo n fI n frong phIu chI.

12) uo c cho bI f ro v ca c Iua f I va n n p cu a b nh vI n ma nguo I b nh
pha I fuan fheo.

360. H so b nh a n

Sau khI chu a b nh, b nh nhan co n Iuu Ia I va f g o b nh vI n7 Khng pha I
Ia nhu ng ky va f Iuu nI m ma Ia nhu ng gIay fo cu ng fo bI u d co IIn quan fo I
qua frnh chu a frI: do Ia h so b nh a n.

H so b nh a n Ia va f so hu u cu a b nh vI n. Tuy va y b nh nhan co quy n
duo c bIf n I 'dung cu a h so, va co fh ho I ba c sI v dI u na y. Thng fhuo ng,
h so b nh a n co ghI:

- TI n su b nh

- K f qua xe f nghI m

- a ng k ca c fhu fhuc da cho b nh nhan du ng k ca fho I gIan du ng va
II u Iuo ng da du ng.

- Phuong pha p da c frI

- Ch d an ung |ba c sI yu ca u b nh nhan an kIng nhu ng fhu c g. Thi
du : if mo , an nha f v.v...).

- Ca c phuong pha p da du ng d xa c dInh b nh. Thi du X quang.

- Nhu ng dI u IIn quan fo I pha u fhua f |fho I gIan pha u fhua f, d I ngu
nhu ng nguo I fham gIa, Ioa I fhuc gay m da du ng, fra ng fha I b nh nhan khI
h I su c...).
Nu b nh nhan co fha c ma c v mo I van d IIn quan fo I vI c chu a frI b nh
cho mnh nhu: phuong pha p chu a, fhu c men..., b nh nhan co quy n ho I va ba c
sI hoa c nhan vIn san so c, pha I co fra ch nhI m gIa I fhich ro ra ng cho b nh
nhan v fa f ca nhu ng g da ghI frong h so b nh a n.

361. Su fhoa fhua n cu a b nh nhan frong vI c chu a frI

Nhu ng dI u I va quy uo c frong nga nh Y |My ) da chI ro :

nh nhan pha I duo c gIa I fhich d hI u v vI c mnh duo c chu a frI nhu
fh na o, fo I mu c chinh b nh nhan co fh dI n fa v n I dung vI c chu a frI do
ba ng Io I Ie cu a mnh. KhI ba n va o b nh vI n d frI b nh, ba n pha I duo c ba c sI
hoa c nhan vIn no I cho ba n ro nhu ng kha nang cu a ca c phuong pha p dI u frI,
ca c Ioa I fhuc ba n pha I du ng se co fh da n fo I nhu ng kf qua nhu fh na o |kf
qua co fh ff cu ng nhu co fh xau, nu nhu vI c dI u frI fhaf ba I) va cng
nha n, do Ia dI u faf nhIn.

- a c sI pha I Iu a cho n d fm ra ca ch chu a frI ff nhaf, nhung chinh b nh
nhan - nu co du kha nang hI u bIf - co fh Ia nguo I quyf dInh huo ng Iu a
cho n. o do , gIu a ba c sI va b nh nhan Iun Iun co su d ng fnh, hoa ho p vo I
nhau, cu ng nhau fhoa fhua n frong vI c frI b nh.

a nguyn fa c v vI c fhoa fhua n cu a b nh nhan frong ca ch chu a frI Ia :

- nh nhan khng duo c yu ca u nhu ng dI u g vuo f qua kha nang fhu c
hI n hoa c vI pha m da o du c cu a nga nh

- nh nhan pha I fhu a nha n vI c chu a frI Ia van d co fh fha nh cng hay
fhaf ba I.

- nh nhan pha I nha n fra ch nhI m v mnh, n u fu quy f dInh hay Iu a
cho n phuong pha p dI u frI. u kf qua ra sao, khng duo c d fra ch nhI m cho
nguo I kha c.

362. Co fh fu chI xe f nghI m hay pha u fhua f khng7

Trung bnh ha ng nam m f nguo I dan My Ia m fo I 40 xe f nghI m v su c
khoe . M f pha n fu s xe f nghI m do Ia khng ca n fhIf. Theo ba o ca o dang fa I
frn fo chuyn san cu a HI p H I Y f My , fh frong s 2.800 xe f nghI m cho
b nh nhan fruo c khI pha u fhua f, co fo I 60% Ia khng ca n fhI f v fruo c do
khng co frI u chu ng g IIn quan fo I vI c xe f nghI m na y. ChI co 22% s xe f
nghI m co ich m f pha n na o cho vI c chu a frI. Va y ma s fI n chI phi cho fa f ca
ca c cu c xe f nghI m na y fhuo ng chI m fo I 1/2 s fI n vI n phi ma b nh nhan
pha I fra .

o I va y,.b nh nhan nn ho I fha ng ba c sI v vI c Ia m nhu ng xe f nghI m,
nhu sau:

- VI c chu a frI b nh cu a fI co phu fhu c va o kf qua cu a xe f nghI m na y
khng7
- VI c xe f nghI m co gay ra dI u g khng ff cho fI khng7

- Co phuong pha p na o fhay fh cho vI c xe f nghI m na y khng7

- Nhu ng xe f nghI m fI da Ia m khI chu a ngoa I fru co du ng duo c khng7

Nu ba c sI yu ca u ba n: ca f fu cung, ca f amIdan, xe f nghI m ma ch va nh,
fu I ma f, ha y d nghI ho fhay fh nhu ng vI c do ba ng phuong pha p kha c v fheo
ba c sI ugen RubIn o fruo ng a I ho c Sfanford, fh nhu ng Ioa I xe f nghI m nhu
fh Ia qua da ng, k ca nhu ng yu ca u:

- Nong va na o fu cung

- M bu ng d Iay con ra

- Pha u fhua f d ga I ma y fro fIm

- Pha u fhua f kho p.

a n cu ng ca n ho I ba c sI v ca c van d sau:

- Phuong pha p fhay fh na y co fa c du ng nhu pha u fhua f hay khng7

- Hoa n vI c pha u fhua f co ha I g khng7

- Nu vI c pha u fhua f khng mang Ia I kf qua fh ca n pha I Ia m g fIp
fheo7.

363. Ha y ho I y kIn cu a m f ba c sI fhu haI

KhI ba c sI cho bIf can b nh cu a ba n ca n pha I chu a frI ba ng pha u fhua f,
fh vI c da u fIn ba n nn nghI dn Ia dI ho I y kIn cu a m f ba c sI fhu haI. Chu
fruong cu a nga nh Y frong ca nuo c Ia c su c fra nh nhu ng ca pha u fhua f khng
ca n fhI f.

Ha y nho ba c sI cu a gIa dnh hoa c m f nguo I fhan gIo I fhI u cho ba n m f
nha pha u hfua f na o do , khng co IIn quan vo I ba c sI hoa c b nh vI n ba n dang
na m dI u frI d ba n fo I ho I y kIn. Thng fhuo ng, nguo I b nh khng bao gIo
ba ng Io ng d pha u fhua f mnh ngay khI mo I chI co m f ba c sI co y kIn na y.

uo I day cho bI f s pha n fram khng d ng y cu a ba c sI fhu 2 v vI c ca n
fhIf pha I pha u fhua f

K f qua v y kI n cu a ba c sI fhu 2
V vI c pha u fhua f S % khng d ng y
Ca f ngo n chan ca I 40
Pha u fhua f da u g I
40
Ca f fu cung
35
Ca f fuy n fI n II f 35
Pha u fhua f ch ch va ch nu I 30
Pha u fhua f vu
25
Pha u fhua f Ia m ph ng fInh ma ch
25
Nong va na o fu cung 25
M co m ma f |b nh du c nhan ma f) 23
Ca f amydan
20
Ca f fu I ma f
10
Pha u fhua f fhoa f vI ru f 10


365. CIa m su Io so fruo c cu c pha u fhua f

uo c hI u bIf v mu c dich va san so c v mo I ma f, fInh fha n va fra ch
nhI m, nguo I b nh se gIa m duo c n I Io va ca m fha y yn fam hon fruo c khI va o
pho ng pha u fhua f. Nu ba n ca n pha I qua m f cu c pha u fhua f, ba n se ga p ca c
vI c sau:

- nh vI n dua cho m f ba n cam kf d ba n ky , cam doan ra ng ba n d ng
y vo I vI c pha u fhua f. a n ha y do c ca n fha n n I dung cu a ba n cam kf va ho I
ba c sI nhu ng dI u g ba n chua hI u.

- Ha y d nghI ga p chuyn vIn gay m hoa c ba c sI pha u fhua f, hoa c ca
haI, d duo c bIf v mo I van d nhu: Tho I gIan pha u fhua f bao Iau, fho I gIan
h I su c bao Iau, ba n se pha I gay fhuc m fheo ca ch na o. Chuyn vIn gay m
ca n duo c bI f fruo c v n I dung pha u fhua f, ca c dI u kI n y f va ca c dI u ng vo I
fhuc ma ba n co fh co .
- An fruo c khI pha u fhua f co fh Ia m cho ba n o I mu a frong fho I gIan pha u
fhua f. o I va y nguo I fa da quy dInh fho I gIan bao Iau fruo c khI pha u fhua f
b nh nhan khng duo c an. Trong khI pha u fhua f, da da y cu a ba n pha I frng
r ng. o I va y, nu aI mang fhu c an fo I cho ba n fruo c khI pha u fhua f, pha I ho I
ky ba c sI hoa c nhan vIn cu a b nh vI n v vI c na y. Cho nn v I an v vI c an
se gay nhI u ra c rI sau na y.

- Tu y va o vI c m co quan na o frong co fh ma ba c sI pha u fhua f co fh
yu ca u nguo I phu fa san so c ba n m f ca ch kha c nhu: cho ba n an ch d da c
bI f Io ng, ru a hoa c ca o Ing m f s b pha n, da f m f ng fhng frong bo ng da I,
fhu f ha u mn hoa c nho fhuc va o ma f.

- m fruo c khI pha u fhua f, ba n co fh u ng fhu c ngu . NhI u nguo I fha y
vI c ung fhuc ngu co fa c du ng an fha n. VI c ung hay khng cu ng Ia fuy y
ba n, nhung se ghI vI c na y va o h so.

- Truo c cu c pha u fhua f, ba n nn gu I faf ca d va f qui ba n fhuo ng du ng
cho nguo I fhan gIu nhu: d ng h , kinh deo ma f, d frang su c v.v...

365. Pha u fhua f khng ca n na m Ia I b nh vI n

Sau m f cu c pha u fhua f, ba n co fh khng ca n o Ia I b nh vI n khng:
Raf co fh . Co nhu ng pho ng pha u fhua f cho ca c b nh nhan ngoa I fru , vo I m f
s if chuyn vIn co kha nang phu c vu ba n frong nhu ng ca pha u fhua f nho co
nhu ng da c dI m duo I day:

- Khng pha I m I ng ngu c hoa c m so

- Khng pha I fruy n ma u

- Khng pha I gay m foa n fh

- Khng do I ho I su chua n bI phu c fa p v ha u pha u

- Khng pha I pha u fhua f Iau frn ba n m .

- If kha nang co bIn chu ng sau khI m hay pha I m fhm.

Nhu ng pha u fhua f nho co fh fhu c hI n o ca c frung fam dI u frI ngoa I fru
d fhu c hI n ca c fruo ng ho p nhu: chInh Ia I ca fhoa f vI ru f, m f s pha u fhua f
fa o hnh, fha f ng, nong va na o fu cung, sInh fhIf vu , pha u fhua f ha nh nhan,
da nh ma f h f v.v...

Pha u fhua f o ca c pho ng ngoa I fru co nhI u dI u Io I quan fro ng... Khng
pha I na m b nh vI n Ia noI d bI nhI m va Iay b nh |coI ba I 358). nh nhan
na m vI n fhuo ng bI gIu Iau hon fho I gIan ca n fhIf. Pho ng pha u fhua f ngoa I
fru khng gIu b nh nhan Iau.

- Pho ng pha u fhua f ngoa I fru co nhu ng yu ca u v n np ky Iua f fhoa I
ma I hon o b nh vI n, va co fh fIn ha nh pha u fhua f cho b nh nhan va o fho I
gIan fhua n fI n hoa c co nhI u dI u kI n d b nh nhan fu cho n fho I gIan na o
fhua n fI n nhaf cho mnh.

- NhI u nguo I fhich na m duo ng b nh o nha hon o b nh vI n. Pho ng pha u
fhua f ngoa I fru da p u ng y mun do cu a b nh nhan.

- ChI phi cho vI c chu a frI o pho ng pha u fhua f ngoa I fru re hon o bnh
vI n.

PH N PH! I! C

MO T SO TST V S! C KHO
IIN Q!AN TO I THO I Q!N C! A MO I NC!O I

M I nguo I d u co nhu ng fho I quen rIng k ca ff va khng ff. Qua
nhu ng ba I fesf, ba n co fh fu kf Iua n: mnh nn fang cuo ng hoa c bo nhu ng
fho I quen na o, d duy fr va fang cuo ng su c khoe cho ba n fhan mnh.

a n ha y fra Io I cho fu ng cau ho I r I finh dI m f ng k f fheo su chI da n o
cuI pha n na y.

1. TST V VI C !O NC R!O !

- M I nga y fI ung khng fo I 2 Iy ruo u

- Nam ngoa I, sau khI ung qua 2 Iy, fI khng Ia I xe nu a.

- KhI fInh fha n fI sa su f hoa c ca m fhay sfress, fI cu ng khng ung nhI u
hon mo I nga y.

- KhI fI ung ruo u, fI khng Ia m vI c g d dn n I sau do pha I hI ha n.

- TI chua gay chuy n g v chuy n say ruo u ca .

' M I cau phu ho p vo I ba n, duo c ghI 1 dI m

' N u ba n khng u ng ruo u, du khng co cau na o du ng vo I vI c sInh hoa f
ha ng nga y cu a ba n, ba n va n duo c 5 dI m.

2. TST V VI C H! T TH!O C IA

- TI khng bao gIo hu f

- Nam ngoa I fI khng hu f

- TI khng hu f kha c kI u bnh fhuo ng |nhu: hu f pip, x ga , nhaI fhuc...).

- TI chI hu f ca c Ioa I fhuc nhe chu a if nIcfin.

- M I nga y fI hu f khng fo I 1 go I.

3. V H!Y T A P

- TI da dI do huyf a p frong 6 fha ng qua.

- TI cha ng bao gIo bI huyf a p cao ca

- HI n nay, fI khng bI huyf a p cao

- TI da c ga ng an nha f

- Trong gIa dnh fI va nhu ng nguo I co huyf fhng fru c h vo I fI, khng
co aI bI huy f a p ca .

4. V SO CN NA NC VA O O M P

- Theo bI u d v can na ng fh fI va o Ioa I vu a

- Nam ngoa I, fI khng pha I an fheo ch d d su f can.

- Nguo I fI khng co ch na o ve o duo c mo ca

- TI ha I Io ng vo I vo c da ng vu a pha I cu a fI.

- Khng co aI frong gIa dnh, ba n be , gIo I chuyn mn ba o fI ca n pha I
fhu c hI n phuong pha p Ia m su f can ca .

5. TRA NC THA I S! C KHO

- TI fhuo ng Iuy n fa p fhan fh 3 Ia n m I fua n hay nhI u hon nu a, va m I
Ia n if nha f Ia 30 phu f.

- Iu c nghI, ma ch fI da p 70 Ia n/phu f hoa c if hon

- KhI Iao d ng, fI khng bI m f

- Ha ng fua n, fI co fham gIa fhm m f s mn fh fhao nhu fennIs va boI

- TI cho ra ng fra ng fha I su c khoe cu a fI f f hon mo I nguo I cu ng d fu I
vo I fI.

6. STRSS VA S! IO IA NC

- TI cho rang fhu gIan Ia vIc d Iam.

- TI nghI ra ng fI co kha nang dI pho vo I nhu ng hI n fuo ng sfress, ba ng
hoa c hon ca c nguo I kha c.

- TI khng ga p kho khan g khI dI ngu cu ng nhu Iu c fhu c da y.

- TI if khI fhay fha n kInh cang fha ng hoa c pha I Io Ia ng.

- TI khng fhay cang fha ng m I khI pha I hoa n fha nh m f cng vI c g.

7. AN TOA N KHI IA I X

- TI fhuo ng deo day an foa n khI Ia I xe

- Trn xe hoI, du khng Ia I fI cu ng deo day an foa n.

- Trong 3 nam qua, fI khng h ga p faI na n na o.

- Trong 3 nam qua, xe cu a fI khng h bI ca nh sa f pha f v qua fc d hay
vI pha m ca c Iua f I gIao fhng kha c.

- TI khng bao gIo In xe cu ng vo I nguo I na o ca m fay Ia I ma da u ng
ruo u qua 2 Iy.

8. V Q!AN H XA HO I

- TI raf vu a Io ng vo I da m ba n be cu a fI.

- TI co raf nhI u ba n fhan

- TI Iun sa n sa ng chIa xe nhu ng chuy n fam su cu a fI vo I ch ng |vo ) fI
va vo I mo I nguo I fhan kha c frong gIa dnh.

- KhI fI co chuy n g ma c miu, co raf nhI u nguo I gIu p do fI

- KhI pha I Iu a cho n m f frong haI vI c Ia m vI c g do cho mnh hoa c cho
nguo I kha c, fI fhuo ng cho n vI c Ia m h nguo I kha c fruo c.

9. V NCHI NCOI VA CI C NC!

- TI fhuo ng ngu fu 7 fo I 9 fhng d ng h m I dm

- TI fhuo ng ngu sau khI In gIuo ng na m chua fo I 20 phu f.

- If khI fI fhu c da y gIu a dm.

- u I sa ng fhu c da y, fI fhuo ng fhay nguo I d chIu va sa n sa ng cho mo I
hoa f d ng frong nga y.

- TI ca m fhay mnh sung su c frong da s nga y.

10. V TINH Y! C!O C SO NC

- Nu fI duo c sng fu do, fhoa I ma I hon nu a, fh fI cu ng cha ng ca n fhay
d I g nhI u v cu c sng hI n fa I cu a fI.

- TI da fhu c hI n duo c ha u hf nhu ng uo c mun cu a fI v cu c sng

- TI khng h nghI ra ng nhu ng nguo I mnh ga p frong do I d u chI mang
Ia I cho mnh n I fha f vo ng

- TI Ia m f nguo I ha nh phu c.

- So vo I nhu ng nguo I cu ng Iu a fu I, fI ca m fhay ra ng mnh da vu a y vo I
cu c sng cu ng nhu ho , hoa c hon ho .