1

Trn Vng Sao

Ti b bt
LI NGI SU TM: Ti liu sau y l mt tp hi k, dy 134 trang A4 nh my vi tnh ch nh xut hin di hnh thc samizdat c photocopy (th vn chng chuyn tay kh phong ph Vit Nam sau nhng nm i mi) cch y c hn 10 nm. Tc gi ca n l Trn Vng Sao (tn tht l Nguyn nh), mt ngi lm th min Nam, nhng vo nhng nm 60 ca th k trc, cng vi nhiu bn b ng la ng ln chng li ch chnh tr ca min Nam lc cui cng i v pha bn kia v chnh y anh vng phi mt tai ho rt t hi cho bn thn. Cun hi k ny k li ci tai ho khi t chin khu, anh c a ra min Bc tr bnh: ni y, sau mt thi gian quan st, anh ghi li nhng suy ngh ca mnh v ci gi l hu phng x hi ch ngha bng nht k v chnh v nhng suy ngh ghi thnh ch vit ny anh b cc ng ch ca mnh t co, truy bc, nguyn ra, ph nh, c lp, n ch nh anh cho bit anh khng cn c coi l con ngi na. Trong rng, ti nghe bit mt s trng hp nhng trang nht k b t co, nhng cha thy c trng hp no s t co li dn n mt cuc hnh h, trng tr c a nh trng hp ca Trn Vng Sao. Nhng ai c ng Thu Trm cng vi nhng bn tn v nht k ca ch khi c xong hi k ny ca Trn Vng Sao s thy rt kh m coi cc ti liu chin tranh ny l nhng bn chng nghim chn thc ca lch s nh c mt tc gi no cho l vy. Tuy cng chung mt chin ho, thuc cng mt th h khi i vo chin tranh (Trn Vng Sao cng sinh 1942 nh ng Thu Trm), nhng nhng gi tr m ng Thu Trm tin tng mt cch chn thc th i vi Trn Vng Sao li ch l nhng iu huyn hoc n thun. Khng th ni l khng chn thc ni tht vng ca mt tr thc nh anh, mt ngi i tm cht thy cui ng ca mnh mt khong h v m mt. Sau ci tai ho nht k y, anh sng trong tnh trng ca mt ngi ng gia hai ln la. L ngi min Nam, nhng anh ph nh ci huyn thoi qu ng ngh v mt mt min Nam ng ngha di mt chnh th mnh danh dn ch, t do, no m i v pha bn kia, cui cng b c pha bn kia ln pha bn ny kt n iu hin nay vn cn din ra i vi mt s tc gi c cng mt ch ng nh anh trong qu kh. D sao ti thy vic cho ln mng nhng hi c ny ca anh vn l cn thit: ngoi nhng ting ni i nghch ca hai phe (Bc/Nam, quc/cng) ang thng tr cc phng tin truyn thng, chng ta c th nghe thm c ting ni ca mt ngi c y l do khng cn phi ng v phe no trong hai phe y. c cun hi k ny ca Trn Vng Sao, chng ta s nghe thm mt ting ni khc ngh ngi v nhng g xy ra trn t nc, nht l khi chng ta cht ny ra ci mong mun nhn li nhng chuyn qua y mt cch nhiu mt, nhiu chiu. Vi mt thc tht minh bch rng khng bao gi nn coi nhng ting ni y l nhng kt lun chung cuc cho ci m ngi ta thng gi l Lch s nhng ting ni y,

2 d chn thc nh th no cng khng th t cho mnh ci quyn ng ho mnh vi bn thn s chn thc ca lch s, d l s chn thc ca mt nim tin hay l s chn thc ca mt ni hn th. Si Gn ngy 2-11-05 L Phng ________ I. K65 th x Sn Ty 1 - Ngi ! - Ngi ! - Ngi xung! - Ngi xung ! Mt hai ba ng khng nhn ti ch ci gh quay lng ngay ca ra vo ni. Ti ngi xung, ri dm ngi ko vt o bng ln. Hnh nh hai ci bn u li vi nhau. Gh, gh xung quanh. Ti nghe ting chn gh ko lt xt trn nn xi mng. Rt nhiu ng ngi trc. Rt nhiu ng i m ct d, kiu Trung Quc, kiu Lin X; mt hai ba ci m b-r. Tt c u mc o m, o di cn v o bng, v chong khn cng mt loi bng len, ch khc mu, lm tm en xanh trng. Ti ly thuc ra ht. Trc mt ti l ci ca s to rng, nhiu cnh, khng c song v tng cy xanh ngoi xa. St sot, vi ting gh ng nhau, h son s sch, giy bt. Tt c bn h u l mt mu xanh m en v en, v to phng. Mt ca h , en ch, trng xm, c mt lng. S ng bn h u gi, tui t 50 tr ln. C mt hai ngi sut sot trn di 40. Bn h u l i vi ti v hu ht ti khng bit tn, v nu ti c bit th cng nghe h xng h vi nhau. Ti cng khng bit r h l ai, u n. Ti nghe c ting ni gia m ngi , ging Tha Thin pha ging Bc rt kh chu: - Thi, lm i! ng va ni tn Lai, mt lng Mt ngi m t giy ra trc mt v c: - H v tn: Nguyn nh Sinh ngy: 12-12-1942 Ngi dng hai con mt khi cp knh ng ti; ni bng ging Qung cng pha Bc cht cht: - Tht khng?

3 Ti ng ngi khng tr li. Ngi cui xung c tip. Trong lc ng ny c l lch ca ti, tt c bn h u ng chm ti. Mt ng tr knh xung u cht mi dng mt ng; mt ng nghing u sang ng bn cnh ming mp my, mt lic xo ti; mt ng dim mt tay cm ng ti; mt ng da nga nhn ti qua khi thuc; mt ng ming mo nh ci, tai ng vai ng ti, ng na pha bn cnh chng tay mt bn u, rng cn vo mi ng ti; ng na cn gng knh kht mi ng ti; ng na va xoay va th xung mt bn ci bi-k Trung Quc, nh hai hm rng theo nhp ng ti; ng na mm tht hai hm rng, bnh cm ra ng ti; ng na cn rng vo khu tay ng ti; ng na nga mt ln trn ng mt xung vo ti. ng kia c xong, mt ng khc da nga g g c bn tay xung mt bn, gc gc u, ht hm hi: - Anh khai tht ch? Ti nghe ting nc chy di nh lng bng. C ting n b ni: - M nc ra ri th phi ng li ch. Lng ph th ny Ting nc chy to hn, nc vo ci thau men th phi; ting bt si, nc trn ri. Ch ny thnh thong ti hay ra chn cho mt khi i qua y. Ting nc tt. Ting ngi n b: - un nc ln con! - T ngy ra Bc n by gi anh lm g. Ci ng tn Lai mt lng, i m ct xanh gn nh en kiu Trung Quc, lc ngi trn gh. Khi ci gh dng li, ng ta chm ngi ra pha trc, ni nh th. Hai con mt ng thng vo ti. Ht cu ng ta da nga ngi li, mi ngn tay g ht ln mt bn, iu in Bin bao bc ngm trn ming, u ht ra pha trc, cm ng vo ci c o lng mu . Hai hm rng ng Lai m ra: - Ni i v ni tht! C ting kt bi-k. Ti rt mt iu thuc, ri vut iu thuc cho thng. Ti a iu thuc ln mi, hai bn tay an vo nhau trn mt bn. Ti khng ht. Ti kht mi, ri ly iu thuc ra khi ming v nh tng si thuc dnh trn mi ra. Ti ht thuc. Hm l sng 25 thng 1 nm 1972 ti Vin iu dng K65 Th x Sn Ty. m hm qua, khong by tm gi, ti thy c mt ngi n ng trn 50 tui vo phng ti ngi ni chuyn vi ng gi ngi Ph Yn tn Gic cng phng vi ti. Trong khi ni chuyn, thnh thong ng ngi l ny gi bng qu nhn ti. Lc ti ngi phng trong. Ti khng n thi ca ng ta. Ti ang c v vit. By gi sng hm sau, ngy 25-1-1972, ng trng khi bnh nhn n gp ti ni: - Anh qua gc hai nh C, c my anh trn gp. Thi, ti b ri. Ti i dc dy hnh lang. Nhng con mt, nhng con mt ng ti khng nh thng. H bit ht ti ri. H cng nhau hp hnh, sp xp ht cho ti ri. Ti b dm ng nh mt con qu s bt u t dy hnh lang ny, t ngy ny. Gn mt thng nay ti on bit mi s ri s xy ra cho ti. Nhng ti khng bit ngi ta s x ti nh th no v bng cch no. Cch y mt thng, b bc s ch nhim khoa ti , tn Quy, n bo cho ti bit: - Sng mai anh v E2 kim tra sc khe v nht l chp phim li ci d dy. Anh nh mang theo qun o dng trong mt tun.

4 E2 l bnh vin dnh cho cn b min Nam ra Bc cha bnh. Bnh vin ny lng C Nhu cch trng ng Nguyn i Quc ba trm mt. V E2 kim tra sc khe l phi li mt tun. Ti hon ton khng bit y l s sp xp ca Ban bo v ng (thuc Ban Thng Nht ca Chnh Ph) (?) v Cc n tip cn b B. (Tt c cc c quan b mt hay cng khai ny ti khng bit r, ch gi chung l Ban Thng Nht hoc Cc n tip). Ti li cho l ti gp may, v y l mt dp ti gn H Ni i chi vi Nguyn Hu Ng, H Tnh Tnh (b danh l H Thanh) v nhng anh em bn b khc. Hn na, thng sau mt thi gian cha bnh, ngi no c kim tra li sc khe tc l sp sa chun b vo Nam li. Lc ny ti rt mun tr li chin trng. Ti vui. Nhng ngy E2 thnh thong ti v H Ni chi vi bn b. Thi gian ny ti vit tip cho xong bi th di trn 500 cu: Bn Thnh ca ca mt ngi da ct nh lim l bnh. Mt sng th by ti thanh ton tin n ca ti nhng ngy E2 (tt c u trn giy t). Sng Ch nht ti qua K10 Gia Lm thm ng S. ng S l Ph ban tuyn hun Thnh y Hu ra Bc cha bnh v hc tp. Lc , ng ta ang K10 bi dng sc khe chun b vo Nam. Ti ng vi ng S l ti mun tr li chin trng v nh ng to iu kin cho ti vo cng sm cng tt. Khc vi nhng ln gp trc, bao gi ng S cng hi ti khe cha, vt thng u gi v ci bng th no, c sc leo dc khng. Ln ny ng S ch m m vi ti. Ti khng n thi lnh nht ca ng i vi ti. Ti hi ng: - Bao gi anh vo li? ng S loay hoay xp dn, lc li, tm kim nhng th vt vnh giy m g gia ging, trong ba l vi nhng c ch, ng tc ca chn tay qu qung lng tng, tha mt cch v ch, thnh thong li kht mi vi ci. ng ni khng nhn ti: - Cng cha bit na. Ri xoay qua xoay li ng ni lng mt mnh: - Ch khng bit m h? Ti i gp mt vi ngi quen cc phng gn . Lc ti quay li th ng S i u ri. Ti tm mt ming giy loi i cu. Ti thy di t pha trn u ging ca ng S mt t giy vo trn li. Ti nht ln. Vo ngi trong cu, ti trn t giy ra, hon ton tnh c. Ch ca thng Trn Nguyn Vn, bng bt bi bm mu xanh vit trn giy k ngang, t t, xp i. Hn g ng S i x vi mnh lnh nht v n. Lu nay ti c hi nghi thng Nguyn Vit Trc (ch khng ngh n c th phn ti), ti nghi ng v lng thnh tht v thng thn ca hn. Khi ni chuyn vi ti, nht l v chuyn chnh tr, v tnh trng x hi min Bc, v chin tranh, v ng hn bao gi cng ch m v lm ra v lng nghe, v khng bao gi t v phn i hay ng . Cn thng Trn Nguyn Vn, hn vi ti cng mt c quan trong rng. Lc ra H Ni cho n lc ny, hnh nh ti c gp mt hai ln g . N khng bit g v ti lc min Bc ht. Ch c thng Trc. Ti git mnh v ng cung c. Ti hon ton khng ng v cho n hm nay, ngy 25 thng 1 nm 1972, ngi ta em x ti, ti cng khng ngh l ngi ta x s vi ti nh th. Khng phi l cng vic ca h c t chc v m mu mt cch b mt, rt ti nn ti khng bit c. Thc s lc ny y, lc ti ang ngi trong cu tiu ca K10 ny, ti d on c mt i iu s xy n cho ti v ti bit ngi mun lt ty phn ng, chng ng ca ti l ai. Ti cho rng ti khng g phi s v nhng iu ti vit trong nht k v trong nhng bi th ca ti lc ti min Bc. Trong th gi cho ng S m tnh c ti tng l giy loi v lc ny ti ngi

5 trong nh cu ang c y, thng Vn bo cho ng S bit cng vic ca hn v thng Trc, i th ny: C hai a lm vic vi Ban bo v ng v Cc n tip cn b B v ti v hi kin ng S vi t cch l th trng ca ti v cch x l trng hp ca ti nh th no. C nh li l trong th th thng Vn khng ni trng ra nhng c ginh phn ln cng cho hn v vic pht hin ti l mt tn phn ng chng ng. Khong nm 1978, 1979 g ; V Qu c ni vi ti ng Trc lun v ngc cho l mnh lp c mt cng ln l pht hin Trn Vng Sao l mt tn phn ng. V i Ngu k hi 1976 hn gp thng Vn H Ni, thng Vn cng v ngc ginh cng kp thi t co ti l mt tn phn ng chng ng. Ti v l th ca thng Vn li nh c v x bao thuc thay vo cho vic ring ca ti trong nh cu. Ti b li l th vo ch c di thm nh trn u ging ca ng S. Ti ngh mt cch di rng nh th lm nh ti khng bit g v m mu ca thng Trc, thng Vn vi ng S. Tic l ti khng gi c l th . Nhng nu ti c gi th sau ny cng b tch thu. Ti cho ng S ri v H Ni. Gp Nguyn Hu Ng, H Tnh Tnh ti ch ni: Sng th hai tao ln Sn Ty. Loanh quanh lun qun trong H Ni vi anh em b bn, mn mt vi cun sch, mua mt vi t bo ri v bnh vin E2. Ti hon ton khng bit k t lc ny ti ang b theo di st nt. Ti i u, n nh ai, gp ai H Ni ngi ta u bit. Sng th hai c xe, ti ln Sn Ty. Ti sng trong mt tm trng bn chn, lo lng, khng yn. Trc sau ti cng b. Thng Trc c trnh ti. Ti hon ton khng bit l thi gian ti bnh vin E2, va ly ca ti b lc sot. V thng Trc ch mu trong vic ny. (Lc ti v E2 ti gi cha kha va ly cho hn). Vi ngy sau ti tm cch t my tp nht k ca ti rt dy, khong 4, 5 tp v mt trm trang vit hai mt. Vic t tp nht k rt kh. Ti t v lm nh vic t giy loi. C khi ti t trc mt mi ngi, nhng khng ai . C khi nhn chuyn lm v sinh t rc, ti x nh cc tp v lp rc ln ri t. Ti lm nh mt k khng c vic chi lm ly chuyn t rc nhn la chy khi bay cho vui. V by gi y ti ang b tra tn trong ci phng ca cn nh C ny. - T ngy ra Bc n nay anh lm g? Hy khai i, khai cho tht. By gi ci ng tn Lai mt lng ny khng ni hy ni na m hy khai i. Nhng ngi chung quanh ti mt my lnh tanh. Ti c cm tng h bt ng. Ti ni: - Ti khng bit cc anh mun ti khai ci g? Ci ng Lai ng cm vo ti: - Anh khai ht tt c nhng vic m anh lm t ngy ra Bc n nay. - Nhng m vic g mi khai c ch? Ti sao ti li phi khai? Ti khng bit cc anh mun g? Nhng ngi chung quanh ti ng y. C ngi cm tch nc ln ung; c ngi i th ngi; c ngi php php trong ming. ng tn Lai tr mi di, gt gt ci u, dim mt nhn ti. ng ta h trong ming mt ting: - Anh ng c gi v. Anh tng anh qua mt c chng ti h? Chng ti bit ht anh ri. Anh thnh tht i cho ri.

6 n lc ny thnh tht m ni ti khng hiu h mun g ti. Ti ni: - Ti ra Bc lm g cc anh u bit. C ting h v ting kht mi. - Ny, ti ni cho anh bit. Anh khng du c chng ti u. Tt c nhng vic lm ca anh chng ti bit v c y ti liu lm bng c. Anh thnh khn s c khoan hng. Cng ci ng tn Lai ni. n nc ny, ti bc lm ri: - Ti khng hiu cc anh mun ti ni g. Ti ra Bc nm E2, ln E1 v by gi K65. Nhng vic cc anh bit ri. - Anh ngoan c, khng chu thnh khn. ng Lai ht hm cho mt ngi trong bn. ng ny khong di bn mi tui. ng ta thng thng hi ti: - Anh nh, chng ti gp anh hm nay l to cho anh mt c hi anh sm thc tnh, ng i su thm na vo con ng ti li ca anh. Anh nn thnh tht khai ht nhng vic lm ca anh. ng ta ngh mt lt, ri ni tip: - Khi ra Bc, ai giao nhim v cho anh. Nhim v l nhim v g? Anh gp ai, u, bao gi? Anh t chc h nh th no? Cng vic ca anh hin nay tin hnh n u? Anh phi ni tht, ni ht, khng c giu gim. Sinh mng ca anh l do ni s thnh khn ca anh quyt nh . i cho ng ny ni xong, mt ng khc mt tay da ln thnh gh, mt tay t trn bn, nghing ngi v pha ti, n thm vo: - Chng ti bit ht nhng vic anh lm, nhng chng ti mun t anh ni ra ht. V ch c nh th, anh mi hng c lng khoan hng ca ng. A, th ra nh th. By gi th ti hiu ra ri, h ni ti l CIA. Nh th ti chng cn g phi i ph g vi h v iu ny na. Ti da nga ngi ra v ht thuc. Thi ca ti lm cho h bc tc. Ti ni: - Ti au d dy v b thng. Ti c Thnh y Hu cho ra Bc cha bnh. ng tn Lai chm ngi ra pha trc, ci tay chng ln bn, rung rung ngn tay tr ch vo ti, ln ny ng ta ni to, dn tng ting mt: - n lc ny m anh vn cn ngoan c. c, chng ti c cch cho anh phi khai tht, nhng chng ti vn mun chnh anh thnh tht khai bo cho anh c c hi c hng khoan hng ca ng. Anh nghe cha? - Ti c g m ngoan c. Ti c Thnh y Hu cho ra Bc cha bnh. Ti c lm g u m cc anh bo ti phi khai bo. - Thi c. Anh khng ni, nhng ri anh cng phi ni. Ci ng di bn mi tui m cp ra, ci cp da rt to mu en, loi cp ng sch v ca hc tr (loi cp by gi kh thy c min Bc). By gi ti mi ngi no trong bn h cng c cp xch ring. Mt hai ngi c cp to, cn phn ng l xch. ng ny ly trong cp ra mt ci cp ba cng dy to ng ton giy. ng ta lt lt giy t. Trong lc , ng tn Lai vn ci ging d tn hi ti:

7 - Anh vit g trong nht k? Hi chi l. Ti ni: - Ti khng th nh ht c. - c ri, anh phi nh. Ci ng di bn mi tui hai tay ln cp giy m ra trc mt, ni: - Anh nh, tt nhin gi anh n y lm vic, chng ti phi c y h s v bng chng v anh. Anh ng tng l ti ni th da anh u, cng khng phi ni th la anh. Chng ti ch mun cu anh. Mt ngi c hc nh anh ti chc anh hiu c nhng hu qu ca vic lm ca mnh lu nay. Ti ung nc v ng ra ngoi ca s. Tri kh v lnh. Khng kh bt u cng thng. Trn mt ca h l v cm tc. H khng cn nh bt ng na. Ting giy dp ko trn sn nh; ting o qun xt trn gh; chn gh ng chn bn. Bn h xoay ngi, nghing, nga, i th ngi, chng tay ln cm, cn mi, cn ngn tay, y gng st vo mt, y tch nc ra xa, b ngn tay. ng tn Lai, chc ng ta l trng on ca on ngi tra kho ti, ni, ni nhanh: - Ti bit hin nay anh ang ngh g v chng ti. Ti bit nhng g ang cha trong u c ca anh. Ti ni thng anh l mt tn phn ng, chng ng. Anh cm th chng ti, cm th ch ngha x hi, cm th ch ny. Anh ang m mu lt ch ny. C phi chnh anh ku gi biu tnh, vit bo ch to lt ch ny hay khng? Anh s? Anh chi ? Ni i, ni i, c phi khng? ng ta chm ngi ra trc dn ging: - y, y ny, anh i bn, i treo c tt c bn chng n; n lc phi biu tnh, vit bo ch to t co ti c ca chng n. ng ta dng li, b knh xung bn nghe cch: - C phi anh vit trong nht k nh th khng? - Ti khng nh. - Anh vit m anh li khng nh ? - Lm sao ti nh ht nhng g ti vit. Ci ng tr di bn mi tui ng dy, xoay ngi ra pha sau ly ci cp da ng di sn nh. Ci cp m sn. ng ta xy lng v pha ti. ng rt ra mt t giy a ra trc mt ti: - Ci g y? C phi ch ca anh khng? - Phi? l bc nh chp mt trang nht k ca ti, kh bng t giy k ngang. n lc ny ti mi bit l ton b nht k ca ti b chp nh trong thi gian ti v bnh vin E2 kim tra sc khe, v by gi ti mi bit vic ti i E2 kim tra sc khe l mt s xp t ca Ban Thng Nht Trung ng, Cc n tip cn b B v Cc 78. ng Lai ni: - Anh ht chi cha?

8 Mi ngi y u bit trc s vic s din tin ra sao ri. Ti hm qua h hp vi nhau bn k hoch. - Ti sao anh li i bn, i treo c? Bn ai, treo c ai? Ni i! Ti ni: - Ti i bn tt c nhng k no, ngi no n ng, sa, t lt ca tr con, n hm, vi lim ca ngi cht, nhng k y con dn vo chin trng cn con chu h th qua Lin X, Bungari, Hungari - Anh i bn c Trung ng ng kia m. - Nu trong Trung ng ng, trong Chnh ph c ngi no n nh th, theo ti, u em bn c ht. - Anh li cn ku gi biu tnh? - Ti u c ku gi ai. Ti ni l n lc phi lm nh th. - V sao li vit bo ch to? - Vit bo ch to mi ngi u bit. - Mi ngi l ai? - Nhn dn. - Nhn dn, h, mt ng ch vo mt ti, nhn dn! Anh lm g c nhn dn. Nhn dn theo ng lm cch mng, xng, mu c c nh ngy nay. Nhn dn ca anh l nhn dn kiu M Ngy. Anh l k th ca nhn dn th c. Ging ng ta mi lc mt to, mi lc mi gp. - Anh l mt tn gian di. Anh khai l lch khng tht. Anh bo anh thuc tng lp dn ngho thnh th. Anh tng anh qua mt c t chc ? Dn ngho thnh th di ch M Ngy m hc hnh c nh anh , m li ln c i hc nh anh ? Khng phi l t sn th gia nh anh cng thuc tng lp tay sai M Ngy. ng l M Ngy o to anh khng ung. Anh chui rc vo t chc cch mng cng kh su, anh nh. ng ta dng li. Mt vi ngi trong m ngi ny gt gt u tn thng kin ca ng ta. Mt vi ngi gh u vo nhau to nh. ng ta ni tip va ni va nhn xung cun s: - Theo ti, tt c nhng t tng phn ng ca anh trong nht k, trong th khng phi ch l l t, ngy th, khng phi l do nhn thc b hn ch. Tt c u c h thng, u nm trong mt h thng, t vn chng n trit hc, ch x hi ch ngha, Quc hi, chuyn chnh v sn, s lnh o ca ng, cc t chc qun chng, hn ch sinh , sinh hot x hi, chin tranh, cc ng ch lnh t, thm ch ci o, ci qun, loong sa ming ng, rc ri u c trong nht k ca anh, u b anh xuyn tc, ni xu. Anh xem cuc khng chin chng M ca nhn dn ta hin nay l mu, l cht chc. Anh khng phn bit c chin tranh chnh ngha vi chin tranh xm lc ca bn quc. Anh ln n tt c mi cuc chin tranh, cho chin tranh l gh tm. Ci ng di 40 tui li cha ra mt bc nh: - C phi nh th khng?

9 l bc nh chp mt trang nht k ca ti, trong c on ti ni v chin tranh. Ti khng nh nguyn vn, i ti cho rng tt c mi cuc chin tranh u l thm ha, u l mu v xc cht. Ti gh tm v s chin tranh. Hnh nh ti c dn li ca mt ngi no ni v trn nh Nam Lo: l mt chin thng v i, nhng ht sc au lng, v c qu nhiu ngi cht m u l ngi Vit Nam. - Vy l anh khng phn bit ch v ta, tc l anh ng v pha k th. Anh gh tm cuc chin tranh ny, tc l anh chp nhn cuc chin tranh xm lc, anh cho quc M v b l tay sai l chnh ngha. Mt ng khong 57, 58 tui mc o i cn mu nu, ngi i din vi ti cui hai ci bn u li, t ny gi khng ni, by gi vn hai tay ra trc v nhn vo xp giy trn bn, ni: - y ny, anh vit bng ting Php, i : Chin tranh l th y con hy nhn v nh ly, vng, chin tranh l th y, l cht chc, hn th, hy dit, l lm cho con ngi qun tt c nhng tnh cm nhn loi. H, nhn loi, nhn dn! Nhn loi, nhn dn ca anh l nhn loi, nhn dn ca bn t sn, quc. Ch ngha ca bn thc dn lm cho anh tr nn ngu n. Ti nh ti c ghi li trong nht k ln ti, Nguyn Hu Ng, H Tnh Tnh i thm ng Nguyn a, ng Tn Tht Dng Tim v b Nguyn nh Chi ph Nguyn Du, H Ni. Lc nhng ngi ny trong Mt trn Lin Minh thnh ph Hu ra H Ni c tr. ng a l thy dy Php vn, ng Tim l thy dy quc vn ca ti nm t trng B Hu. Ti ni vi thy a: Tha thy, con nh mi cu m thy dy bn con nm hc t B . Ti c cu ni v chin tranh bng ting Php. Thy a xua tay: Thi, thi... Ti bit lc , trong hon cnh thy ngi. Ci ng tr di 40 ny (thi c tm gi ng ta tn Thanh) ni tip theo lin: - R rng y anh nh ny. Anh vit: m mi chng vo ngc k th, ti t do v tr thnh thi s. ng ta c thm mt s cu trch trong bi Nhng con ng i qua v nhng con ng s i ti ca ti vit khong u nm 1968 lc cn trong rng, trong c nhng cu ni v nhng bn tay rm mu v ko thp gai (ti khng nh r nguyn vn). Hnh nh ng ta c c cu: hng c bay trn ng tht ngi th phi. ng mc o i cn mu nu gii thch thm: - K th? H! Anh l r con ngi tht ca anh ri. K th y, tha cc ng ch, l k th ca anh ta, l cch mng, l chng ta ngi y. Anh ta m vo cch mng, vo ng anh c t do v tr thnh nh th. Kinh tht! Cn nhng ngi ko thp gai tay rm mu, l anh mun m ch cc chin s gii phng phi sng cuc sng a y ch g na. Ti khng ci g thm mt. Khong thng 11-1968, ti c lm bi th tng nim Trn Quang Long (hy sinh thng 10-1968 ti chin trng Ty Ninh) v dn trn t bo tng ca Chi on Thanh nin thuc c quan Thanh vn Thnh U Hu (C90). Ti nh my cu ca Trn Quang Long trong bi Tha m tri tim: Con s vt nhn th thnh chng Xuyn vo gan l gic

10 V ti vit: m mi chng vo ngc k th ti t do v tr thnh thi s Ti ch ni: - Ch c ta mi dng chng ch ch khng dng chng. Cn nhng bn tay ko thp gai rm mu l ti ni n nhng ngi sng trong vng ch b bt i xy n p ly. Ci ng 57, 58 tui mc di cn mu nu, xoay sang hi ti: - Trong nht k anh c vit my ch tt C.C, ngha l g - Comit Central - V sao anh li vit tt m khng vit thng ra l Trung ng ng. - l thi quen ghi chp ca ti. Ti vit cho ti. - Anh c che mt nhng ngi no tnh c c nht k ca anh ch g na? y, anh vit ng ta cha cho ti mt tm nh khc. - Mt cu ting Php c ngha nh th ny: Cch mng cn lao mun nm! Anh c du ca anh u cho c. Anh vn nui mng bc tin ca bn Cn lao nhn v Ng nh Dim. Ti cm bc nh c v ni: - Khng phi nh th. Ti vit th ny: Vive la rvolution proltarienne!, ngha l cch mng v sn mun nm!. khng phi ti ni, cu l ca Lnine. Ti bit y l mt s c tnh xuyn tc ca ng ta. ng ta c l l ngi duy nht trong on kho tra ti bit ting Php. ng ta l ngi tra vn ti v nhng on ghi chp, trch dn ca ti bng ting Php. Nhng t , ngi ta vn c buc ti l mt tn CIA-Cn-lao-nhn-v-tay-sai-M-Ngy, mun phc hi mt ch tng l my chm khp min Nam st hi nhn dn, tiu dit cch mng, mt ch m ngay nhn dn min Nam p t nm 1963. ng ny ni tip, ng coi nh khng c nhng li ca ti ni va ri. - Cho nn ti ni thng cho anh bit rng trong mu anh c sn mu phn ng chng Cng ri. Nhng t tng suy ngh nh th s dn anh n hnh ng chng i, lm lon. Ri ng ta chuyn sang vn khc: - Trng Nguyn i Quc l mt trng ng ni ting khp th gii m anh cng khng tr ra. Anh cho trng Nguyn i Quc ch o to nhng mu ngi trung thnh vi ch , vi ng m khng c u c suy ngh c lp, thm ch anh cn ni l c nhng ngi mi hc c lp bn trn danh ngha, ch vit cn sai chnh t m cng hc lp trung cp, cao cp Nguyn i Quc.

11 Trong nht k ti c ghi li ln Nguyn Hu Ng, H Tnh Tnh v ti gp ng Phm Nh Cng vi ng Tnh v mt b no (hnh nh tn Qu th phi) ti Vin Trit hc H Ni. Trong cu chuyn ti c ni i : trng Nguyn i Quc o to c nhng cn b trung thnh vi ng li v ch trng ca ng, nhng khng o to c nhng con ngi c u c phn tnh, suy ngh c lp, nht l v mt t tng trit hc. Hnh nh t c ngi (hay l khng c ngi) sau khi hc xong c th vit c mt bi ngn v trit hc Mc-Lnin, mt vi dng v bn tuyn ngn ng Cng Sn Nguyn Hu Ng, H Tnh Tnh ni: Nhng th m cc anh gi l trit hc dy cc trng ng ch l mt th trit hc hnh chnh, m ht ch cho nn phi dng hai ch trit hc . Ti c ni: Theo ti, tinh thn trit hc trc ht l i thoi. i vi trit hc McLnin th khng c i thoi. V ch ngha Mc-Lnin l v ch, l bch chin bch thng, l mun nm. i thoi y l v ch m cn b t na l khc. Bi v cc anh hy ct khu sng trong hc bn i khi ni chuyn trit hc, vn chng vi ngi khc i vi cc anh, ch ngha Mc-Lnin l nh cao tuyt vi nht ca nhn loi, v xa nay, ch c t tng, trit hc Mc-Lnin l trit hc chn chnh, duy nht v i. Thm ch, trong cc bi ging, sch v ca cc anh, cc anh khinh b Hegel. Cc anh c tm xem trong nhn loi xa nay, c ai c t tng duy vt hay khng. V nu c ai, na n nh th, hoc cc anh t gn p na n nh th, v kt lun: mt th ch ngha duy vt ngy th, t pht v nhng ngi , cc anh cho l tin b cn ton th l duy tm phn ng. Ti ni, thng Ng ni, thng Tnh ni ng Phm Nh Cng (ti khng nh lc c phi ng ta l Vin trng Vin trit hc hay khng) vn tay trn cun sch m ra lm nh ang c na chng: Les Problmes de la dialectique dans le Capital de Karl Marx ca Rosenthal (bn dch t ting Nga, cun ny c bn dch ting Vit). Sau ny khi nghe tin ti l mt tn phn ng, ng ta ni: CIA gii tht, ci anh ta vo su n nh th. ng tn Lai ni tip: - i vi anh ta ch c trit hc duy tm phn ng ca bn quc t bn mi l trit hc. ng anh ta l mt tn phn ng nguy him. y, nht k ca anh ta y. Anh ni g v Quc hi, v ng Anh ta t ra khinh b gii tri thc min Bc, anh cho ch l nhng k ni thui, ng dy g ni ny, khng c u c suy ngh c lp, s. Tr thc, hc gi c phn sch g, ti liu g c l phn theo tiu chun tht, ng, sa. Ngi ny tiu chun mt thng mt lng tht th ch c c sch ny, ngi kia nm lng mt cn th c sch ny. Anh ni g m v hc th. Nhng ngi vit ph bnh vn hc th ch bit trch dn Ngh quyt, ph bnh vn hc min Nam th ci g cng M Ngy ht. i vi anh ta ch c bn Nhn vn giai phm phn ng chng ng mi l nh vn thc s. Ti ni: - Ti ni iu ny cho r. Cn ch vit ca ti . Trong nht k ti c nhc li mt ln trong cuc ni chuyn vi bn b Hu khong 1961, 1962 g , mt ngi bn ti tn l L Vn M (ti cm bc nh chp nhng trang nht k ca ti a ra trc mt h), c ni: min Bc ca mi ch c nhm Nhn vn giai phm l c t cch ca ngi cm bt (i nh th ti khng nh r nguyn vn). ng Lai khng cho ti ni na, ng ta dn dng:

12 - Cn vn chng ch ngha ca anh th th no? Ti ni cho anh bit: M Ngy nhi nht vo u c anh nhng t tng phn ng, chng i. N lm cho anh tr nn m qung, phn ng. Bc H, ging ng ta chm li v m thm ht gt gng, Bc H l mt v lnh t ca nhn dn ta, ca ng ta, c th gii u knh phc, ngay c k th, bn M Ngy cng phi knh phc. Th m anh, anh, ng ta la to ln, chnh anh ni xu Bc. y ny, y ny, th anh y ny. ng di 40 tui tn Thanh cm mt t giy ln ni: - Trong bi Sn khu II anh ta vit: Mt tp sch giy hng Ghi li thnh ng thnh gi cht Bc H ch cn ai na? mt ch khc, cng trong bi ny: A ha ti l mt tn h Mt tn h khng c ru Mt tn h khng c bnh m m n Anh ta ni n Bc Tn c Thng y Quay sang ti ng ta gt vi v da nt: - C phi anh vit ra khng? Anh cm th ch ny, Anh ni xu Bc H. Anh ht ri. Bc m anh cng ni nh th th cn g na. Ging ng ny trm dn li. Hnh nh c mt lc nhng ngi xung quanh ti xc ng. C mt ngi Vit Nam xc phm Bc H. Bc H khng ai c ng n, khng ai c ni xu, khng ai c ni khc v Bc nhng g ng cho php. Bc l v i, nn phi ngi ca v ch c ngi ca, m c ngi ca cng ch c php trong khun php ca ng. Chung quanh ti c nhng ting ng lo xo, giy, qun o, cp da, ti xch nha, giy dp, chn ung nc, lo xo, lo xo. Mi ngi u xc ng v ni in v ti xc phm n Bc H. Ti ni: - Ti lm th, cn vic hiu th ti nh th no l quyn ca ngi c. Ti l tc gi, ti khng ni g thm (tht ra lc ny ti dm ni g). Nhng khng l, bc Tn c Thng li khng c bnh m m n. Mt ngi khc ln ting ch vo mt ti: - Th ng thnh gi l ai? Anh m ch H Ch Tch ch g na? H, h. Ti ni: - Thnh thn pht th nhiu, ti cha nghe ai gi Bc H l thnh c, m ch nghe ni Bc H cng ch l mt ngi nh mi ngi

13 - Ngoan c! Ngoan c! Anh ng lp lng v ch. Chnh trong on ghi chp y ny. ng ta cha ra cho ti mt bc nh. Anh vit tn L Dun, Phm Vn ng, Trng Chinh Cc lnh t ng knh ca ng ta, ca nhn dn ta m anh gi bng tn. Anh phn ng tht. Hy ni i bn ch ci anh vo t chc cch mng vi nhim v g? Ni i! Ti l k i ch vi h, h coi ti l k th v ngy mai s l k t th. Ti cm tm nh, ni: - Ti vit th ny cn y: H mi ln nhng nh nghin cu, ph bnh vn hc lng tng khng tm ra li thot th h li dn ra nhng tn L Dun, Trng Chinh, Phm Vn ng v ch th, ngh quyt ca ng ra lm bng c v ba php. V khng ai dm ci li. Ch tn y c ngha l tn tui, ch khng phi nh cc anh hiu - Lp lng. - C g m lp lng. Ti vit cho ti kia m, c phi vit cho cc anh c u m lp lng. ng tn Lai gm mt nhn ti: - Chng ti khng cn anh phi bin bch, gii thch g ht. V ch. Tt c nhng iu anh vit ra ni ln ht con ngi ca anh l th no ri. iu m chng ti mun chnh anh ni ra l ai t chc anh? T ngy ra min Bc anh lm g, lin h vi ai, cng vic tin hnh ti u? Anh ng chng ti dn ra bng c. Lc ny tinh thn ti cng thng. c du hiu ca nhng cn d dy hnh h. Nhng ti khng s g ht, thnh tht m ni nh vy. Ci tht sch ca h l ni ti l CIA. ng Lai tip, ging khi khng c du bt v chm li: - Anh nh, anh c thng m anh khng? Mi nghe ni nh th l ti ln rut ln ri. mt dy. - Nu anh thng m anh, chc anh ngh rng s c ngy anh v gp li m anh. Anh hy khai tht i, khai ht i, ch c nh th anh mi hy vng c c hi gp li m anh. Thng Trc, c thng Vn na, l nhng thng bn thu, v lng, mt dy. Ti thng ni chuyn vi chng v m ti, v chnh trong nht k ti vit rt nhiu v m ti. i vi ti, trn i ny ti ch cn c m ti. C hai thng ny mch nc cho bn ny cch tra kho ti. Ti cht ngh, nu lc ny m ti min Bc, chc bn ngi ny s bo ti: Hy khai tht i, khng thi tao bn m my. Nhng ngi ang ngi bao vy ti y khng th hiu cu hi: Anh c thng m anh khng? lm cho ti khinh b v gh tm h, v lm cho ti bnh tnh hn, mc d lc ci d dy ca ti ang ln cn. H sch tn t ca h t ti vo th i th, k th vi h. - Th cc anh c thng cha m ca cc anh khng m cc anh li hi ti cu . Ti nhn tng mt ngi mt, khng phi ghi nh v cho n by gi ti c nh ai u, m, i vi ti tt c bn h cng ch l mt; cng khng phi d xem h s x ti nh th no, v lm sao ti bit c nhng m mu ca h. Ti nhn h ni vi h rng n nc ny cc ngi mun lm chi ti th lm, ti tr ra ri. H tc ti. H ci u vo nhau th thm. Mt hai ngi lnh ra ngoi hi , ri i vo gt gt ci u. Nhng cnh c lp i lp li mi sut thi gian h tra kho ti.

14 Ti khng cn nh r nhng din bin ca cuc kho tra ny na. Hai mi nm ri. y l mt cuc kho tra, y ti khng c xem nh mt ngi i thoi. K c t cch mt b co trong mt phin ta, ti cng khng c. Ti l k phn ng th ch, mt tn chng ng, chng ch , xc phm lnh t. Tt c mi ngi u c quyn x v ti v coi ti nh mt con ch gh tm lm. Mt ng trong cuc kho tra ny ni gia chng cuc: Anh ng tng anh ngi y vi t cch ca ngi tham d mt bui hp. Anh phi hiu nh th n ni cho ng hong. Ti nh hnh nh gn 11 gi 30. ng Lai ng dy i ra ca, ch tay vo mt ti ni: - By gi anh v phng, mang ht ln y tt c va ly, qun o, sch v, t trang, tt c nhng g m anh c, mang ln y ht. Nh ng ch () v ng ch (..) theo anh nh kim tra. Ti xung thang gc, mt mi, chn nn. D dy ti ln tng cn. n gi n, nhiu ngi ang cm chn a i xung nh n. Ngi ta nhn ti. Ti on h bit ht nhng g xy ra trn gc khi nh C. Nhng con mt h nhn ti khng bnh thng na. Ti sp xp c vo va ly. Sch ti b vo ci thng cc-tng. Hai ng i theo kim tra lt ht mng mn, ging chiu, r tng ci xem ti c giu ti liu g khng. Mt vi t giy loi lt trn vt ging, mnh bo c h u ly ht. Bc chn dung Karl Marx ti v trn giy kh rng bng mc Cu Long xanh en h cng git xung. H m c cnh ca ra vo gia hai phng m khp st tng, lc mt vo. Ti mang sch v c i. Ti phi i hai chuyn, qua v, hai ng c lo o theo. Gia ng c rt mt vi th lt vt, ti va ly xung, lm ln. Ti bc vo phng, lc ny mi ngi ngi, ng ht thuc, ung nc ni chuyn ci vui. ng Lai ra lnh cho ti: - Anh tt c y. Ti mi th ln bn. - Anh ngi xung . Ti ly thuc ra ht. Lc c ln bn, ti c m va ly ra ly my gi Tam o b vo ti o bng. C mt ng khi thy ti bt np va ly, nh sn li, nhng thy ti ly thuc, ng b hai tay ln thnh gh, ng li. ng Lai hi: - Anh mang tt c ln y ri ch? - Vng Mt trong hai ci ng theo kim tra ti ni: - Ht c ri. Ti ngi xung, ung mt hp nc. Mi ngi ngi vo ch ca mnh. Mt hai ngi cn ng ngoi. Lc thng Nguyn Vit Trc nhn mt, mt nhc xch va ly bc vo. Hn ng ti v thiu no. Con c h. Ti chi trong bng. Bn chng gi v lm nh thng Trc chi vi ti nn b lin ly. Hn cng b lc sot va li. Nhng sut trong thi gian ti b kho tra khng bao gi ngi ta hi ti v hn. Chnh hn nhng tay vo vic t chc cuc tra kho ti hm nay. Hn c cng. Lc ti quay ra ngoi hnh lang lm mt vi cun sch th gp hn, mt my trn i, xch va li mt cch nng nhc i ti. Hn ng ti, ni:

15 - Mi lm kh tao. M cha ci thng con nh khng ai rn dy. Ci mt hn nhn nh v gi nh hn thng gi ln cn suyn. Khng c mt v xc ng hay thay i no trn ci mt ca hn ht. Ti c ni vi hn: - Mi c sng, sau ny gp nhau. Hn t va li xung sn nh. ng Lai ni: - Thi cho anh Trc v Hn bc nhc nh c l bc i ra. Thng Trc quen ti l tnh c. Hn n chi vi thng L Ngc T nm cng phng vi ti khoa ngoi B1 bnh vin E2 khong gia nm 1970. Lc hn cng ang cha bnh v nm khoa khc. Hn mn ti sch bo. Sau hn cho ti mn quyn Larousse. Ti ni chuyn vi hn nhiu ln v ch ngha Marx-Lnine, v ng, v nn kinh t min Bc, v tnh trng x hi Ti c c cho hn nghe nhiu on trong nht k ca ti v a th ti cho hn c. Lc gp hn bnh vin E1 (Thch Tht H Ty) ti c bn cng ca ti v nn chuyn chnh v sn v s lnh o ca ng. Khi ni chuyn, hn c ng quanh qut lm nh c ai lng vng u . Hn ni: Ni nh nh a. Sut thi gian ni chuyn, ti ni nhiu hn hn ni, hn khng t v phn i hoc ng nhng suy ngh ca ti. Hn ch m , ming ngm kht, mt m trng. Hn bit t tng v suy ngh ca ti. Hn bo co Ban bo v ng bit. Hn cng Ban bo v ng mu sp lp lc va ly ti v chp nh nht k ca ti. Hn gp thng Trn Nguyn Vn lc mi ra Bc khu tp th s 2 L Phng Hiu, H Ni, toa rp vi nhau bn vi ng S cch tr ti. V by gi th hn gi b au kh, v chi vi ti m phi lin ly. Hn gi v s st mt cch ti nghip, thm no. qu gi n tra, ngi ta cho ti v. Ti v phng. Mi ngi i n cm. Mt bt min v mt hp sa sn trn bn. C Chanh y t bc vo ni: - Anh nh, anh n y, ng xung nh n na. Ti c bo n min u. Ngi ta bit ti b cng thng v s b d dy hnh nn cho ti n min v sa c sc tip tc chu ng cuc tra vn. n xong ti nm ngh. Nhng ngi trong phng v; c phng trong v phng ngoi c khong su by ngi. Ti phng trong, ba ngi. Ngi ta vn ni chuyn, nhng khc vi mi ngy khng n o. Ti bit phn mnh, ti nm. Ch c ng gi Tuyt, ngi Qung Ngi cng phng vi ti, hi ti: - Khng i n h my? - D n ri ng nhn ln bn ri mt ting. Khng bit chng cn gi tr g na vi ti y. u ti nng bng. Tri lnh tanh. By gi m c mt cn ma. Mt gi ri chiu, mt ng trong on kho tra vo bo ti: - Anh ln lm vic tip.

16 Vn nhng ngi c: y nhng ng trong on kho tra, b th ng y, bn b th chi b bn khoa bnh nhn, ch tch hi ng bnh nhn, b th chi b K65, khng c mt ng im, bc s trng K. Ngi ta cho bit anh im bn chuyn mn khng d c. Tt c sch v, giy t ca ti c xp chng trn ci ging sau lng nhng ngi ngi i din vi ti. Trc mt ng tn Lai mt lng l nhng chng giy t, v ghi chp ca ti. - Ta lm vic thi, cc ng ch . ng Lai ni, ri nhn ti, tip: - By gi vn cha mun u anh nh . Anh nn ni ra tt c nhng suy ngh ca anh, nhng cng vic ca anh t ngy ra Bc, ni ht, ni tht Ti bit h nghi ti l gin ip ca M Ngy ci vo t chc cch mng ph hoi, v h mun ti th nhn iu . H mun ti phi u hng h nh mt tn gin ip u hng cch mng. Ti khng cn s g na. H khng th ly iu ny trn p ti c. Ci ng phi s l tm cch che du nhng vic mnh lm. Ti khng lm g ht th vic g m phi tm cch i ph. Nht k ca ti h chp nh, sch v ghi chp, cc tp th ca ti . Ti khng che du g c. Chc chn h ch cn mt cch l truy bc ti v mt t tng. ng gi mc i cn mu nu ch ng sch ca ti ni: - Anh c nhiu y. C l chng ti y khng ai c bng anh u. Nhng v ch anh nh . Anh c anh xuyn tc, anh c anh chng i. ng di 40 tui, tm gi l tn Thanh, hi ti: - Anh mang tt c sch v, ti liu ghi chp, s sch ca anh ln y ri ch? C cn ci g ct giu u khng? - Tt c ca ti l . - Th bn cng v chuyn chnh v sn ca anh u? - Ti t ri? - C nht k na? - Ti cng t ri. - Ti sao anh t? - Vit xong khng thch th t hay x i l chuyn thng. - Anh s ? Ti khng tr li cu ny. - Trong bn cng anh vit g - Ti ghi li nhng suy ngh ca ti v s lnh o ca ng v nn chuyn chnh v sn. - Anh ni c th xem! - Ti trnh by hai phn. Phn mt, nhng quan nim kinh in ca Lnine v Staline v chuyn chnh v sn v s lnh o ca ng; phn hai, mi quan h gia s lnh o ca ng v nn chuyn chnh v sn trong thc t min Bc. Ti cho rng hin nay min Bc mi quan h gia chuyn chnh v sn v s lnh o ca ng khng ng nh sch v ca Lnine v Staline ni. Ch c ng l trn ht, l tuyt

17 i. Khng nhng ng nhng tay qu su vo chnh quyn m ng ln p c chnh quyn. Ch no cng l ng ht c. min Bc khng c chnh quyn, khng c Nh nc ch c ng. ng ch tch Hi ng bnh nhn cng l ph b th ng y, ng trng Khi bnh nhn cng l ph b th chi b hay chi y vin. ng trng K l b th chi b hoc ph b th. Cc c quan, cc tnh, trung ng - Ti sao anh li bo min Bc khng c t tin, khng c ng b ch c ng? ng Lai ni tc: - Xuyn tc v phn ng nh th l cng. Cc lp lun nh th ch c ch Anh khng hiu tht hay l c tnh xuyn tc? V ng ta dy cho ti mt bi v s lnh o ca ng: ng l b phn u t nht ca giai cp cng nhn, ng l ngi lnh o v t chc mi thng li ca cch mng Vit Nam; ng l v i, l tuyt i Trn th gii, c ng no v i nh ng ta u v.v Ti nghe qu mt. Hnh nh h ch nghe thng Trc ni li v bn cng ca ti nn ti ch ni cho c v trnh hai im. Mt l nhn dn lm nn lch s, nhng ch c ng, ng u l Ban chp hnh trung ng, hiu v nm c quy lut ca lch s. Lm sao mt thiu s ngi li c th nm v hiu c quy lut lch s m li hiu ng v vn dng ng? Hai l, nhn dn u c bu ra ng v ban chp hnh trung ng m ng li bt nhn dn phi tuyt i trung thnh v tin tng ng? Ti cho l qu v l. Mt ng no dn ging: - Anh c tin ng khng? Anh ni i, ni i! - Lc ny ti c tr li th no cc anh cng khng tin ti ni tht. V khng l ti li dm ni l ti khng tin. ng ta h mt ting. - Ti ni cho anh bit. Cuc hp ny chm dt sm hay ko di l ty theo thi ca anh. V ti cng ni cho anh r l anh ngi y khng phi vi t cch nh trc nay ca anh trong cc bui hp u. Rt may cho anh l chng ti khng cho anh i su hn na vo con ng phn ng ca anh. Chng ti mun cu anh, mun anh sm tnh ng. Anh cn tr. Anh hiu cha? Anh ni lo, anh khng tin ng. Anh khng tin g ch ngha x hi c. Anh c quan im lp trng ca anh, l lp trng v quan im ca bn t sn phn ng tay sai ca quc M. Nhng th c sn trong con ngi anh, n c t lc anh trong vng ch. Cho nn ni thng ra, lp trng quan im ca anh l chng cng. Mt ngi khc ni chen vo: - Chng cng c h thng! Khng phi anh ta ch ch ch min Bc, m anh chng i ch x hi ch ngha, anh ta cho l mt ch b mn ta cng, do m ch thy tri bng ci vung. Tri thc th b mn ta cng, dn chng th cm lm giu. khng ch l lun iu t sn phn ng m chnh l ca bn xi lm lon. Mt ng khc cha vo: - Anh cho l min Bc khng c ch ngha x hi. Quan h x hi ch ngha min Bc ch c trong ngh quyt, ch th. Cn v mt hin thc th ch l mt s p t, lm ly c ca nhng ngi lnh o, ca trung ng ng. - Ti khng th nh ht c

18 - y ny, c trang nht k v c trong cc ghi chp ca anh, y, y ny! - Khng nh, th y. Mt ng khc na nm mt tm nh v quyn v ghi chp ca ti lt sn v c nh du. Ny, anh nh ngng mt ln, nhn y. ng ta ng ti qua khong trng gia sng mi v cp knh. ng ta va c va ni xen vo: - Anh ni th ny. Nhng im u vit ca ch ngha x hi ch c trong sch v, trong ngh quyt, kinh in. Ch ngha x hi ch c trong u c ca nhng ngi lnh o. Min Bc khng c ci ch ngha x hi nh sch v v cc ngh quyt ni. Ci quan h x hi ch ngha trong sn xut cng nh gia ngi v ngi trong x hi hin nay ch l mt s p t hon ton khng c ni dung hin thc. Cn nu ci hin thc x hi min Bc hin nay l x hi ch ngha nh sch v ni th cn phi xem li ci ch ngha x hi . ng dng li, ri ni tip: - Ny, anh nh, chnh trong nht k anh ni rng khng c cuc khng chin chng M hin nay th x hi min Bc ch l mt vng bn ln ct Khng c nh nhau vi M th ci ch ngha x hi v ng l tiu dn ri. Phi khng? Phi khng? - Phi, ti c ni. ng Lai: - y, cc ng ch thy khng, anh ta ang ngi y vi chng ta, v lu nay ta gi anh ta l ng ch v anh ta gi chng ta l ng ch. Chng ta s h v thiu cnh gic ng qut sang hi ti: - Anh ni l th H Ni c nm nht th gii, l nht trm cp, nhp nht phi khng? - Ti ni H Ni c ba nht: cy xanh nhiu nht, xe p nhiu nht v nhp nht. - Chc ch c Si Gn, th ca bn M Ngy ca anh mi tt p ch g? Nhng g phn vinh gi to ca M Ngy th anh cho l tt p. Nhng g u vit ca ch ta th anh ch bai iu. Anh ch c cc np sng vn minh ca ch ta na. Anh cho sp hng min Bc khng phi l mt np sng ca ngi vn minh m do thiu thn. Ci g cng sp hng, mua go s, mua tht c, bnh m theo tem phiu, mua c ph, bt bn, t ph cng sp hng. Ri, ba n ca cn b cng nhn vin cc nh n tp th ti H Ni anh cho l qu ti tn. Anh nghi trong nht k: Con mng c chic o hoa, nh tin tit kim m cha dnh. Anh m vng n (trn tm p phch u th x Sn Ty pha t H Ni vo). Anh vit thm: l ch ngha x hi!. Hm, c nc ang nh M. Min Bc l hu phng ln, min Bc phi chi vin cho min Nam, ngi, ca ci vt cht phi tht lng, buc bng chc anh cng hc tp nhng iu ch? Ti sao anh cho cu l bi t? Ti lm thinh. ng ta g tay xung bn nhc li: - Anh ni i. Ti ni: - Mt c nhn th khng k, nhng ku gi c ton x hi m l mt x hi x hi ch ngha u vit phi nh th, ti cho l bi t. Chung quanh ti mi ngi u tc gin, hm h. C mt khong im lng, ch nghe ting giy t lo xo. Cn ti, ci d dy ln cn. Ti ht thuc lin tc. Ci ng mc

19 di cn mu nu chm ri thuyt ging cho ti mt bi trit hc v th no l hin tng, th no l bn cht. T ng chuyn sang ging thm cho ti hiu v bn cht ca ch ta v bn cht ca ch ch. u vit v tt p l bn cht ca ch x hi ch ngha; c c, bc lt, xm lc l bn cht ca ch t bn. Nhng ci g cha hon thin m ti thy hng ngy min Bc ch l hin tng, c tnh nht thi; cn nhng g tt p ca bn t bn, ch l ci b ngoi, ci phn vinh gi to, ci hin tng. Tt c nhng ci che lp ci bn cht xu xa ca ch ngha t bn v.v Lc ny nghe nhng th ln xn nh th ti cng mt. u c ti ch lng bng nhng ting bn cht, hin tng, ch ngha x hi, quc, t bn, xm lc, bc lt, Marx, Lnine, H Ch Tch ln trong ting ngi lao xao, ting st thp g chm nhau lc cc, lch cch xa ngoi th x chen vo.. Trc mt ti by gi l nhng ci u, nhng con mt nhn chm hm ti. u ci, ngng, lc l; mt ng thng, ng xing, ng xo, m trng, m to, lim dim; c nhng con mt nhm li. Ti ht thuc, ti ung nc, nc hi ngui. Nc my li chy c c di nh. Ting n b la to, ly nc ri khng chu kha li. Kha sao c. Nhiu ln ti phi ly mt cc chn ln ci robinet nc mi khng chy. C hai ba h di , v mt h ng kia gn phng ti u ly nc y. Ti nghe ting nc chy o mt ci ri tt lun. C ting dng hng, ting nc rt vo bnh tr. - ng c i x g anh khc bit u, m cn u i anh na l ng khc. Ra Bc anh c hng mi tiu chun m mt cn b min Bc khng th c c. Anh bt mn ci g? Hay l. Hay l mt thanh nin vng ch tham gia cch mng lu ngy nh anh m khng c kt np ng cho nn anh bt mn phi khng? Ti khng tr li. Khong cui nm 1964 hay u 1965, ti nhn c mt l th theo ng dy b mt, t trn rng gi v Hu. l quyt nh ca thnh y Hu kt np Nguyn Thit, Nguyn nh Hng v ti vo ng, vit di hnh thc mt bc th do ng ch H, tc Ln, b th Thnh y k. Anh m, tc Vn Nhc, c c lm b th chi b d b. Nguyn Thit xin hon vic kt np mnh mt thi gian, nhng khng ni r l do. Thit ni vi ti: vo ng c nhng rng buc v mt k lut rt mt. Tao thch nh th ny t do hn. Nguyn Thit lc nh hc trng Hunh Thc Khng Ngh An hi khng chin chng Php. Nm 1954, theo li Thit k, Thit theo on ca y hi Quc t bo v nh chin vo Nam. Anh m chn phng X Quang bnh vin bi lao lm l kt np v c c s ca ta. ng hn, mt gi ba mi chiu, ti ln t giy trong o trc bng, thng Hng nht trong qun lt hai mnh ba lim do L Minh Trng ct, n Vin bi lao. Anh m cho bit khng hiu th no tn ph b th huyn y Ph Lc chiu hi li c mt hm phng Xquang. Tay ny cng lm vic y, nhng khng phi phng Xquang. Ba chng ti i thng lun ra ca sau vng tay tri chun v ngay. Thng 6-1965, chng ti thot ly ln rng, khng nghe thnh y nhc li chi v chuyn ny na. Nht nh ngi ta mun th thch chng ti. V sau, tun t, Thit, Hng, Trng u vo ng. Ci ng gi mc di cn mu nu cm ln mt xp giy mu vng t a ra trc mt ti hi: - y l bi Sn khu II. Th Sn khu I u?

20 - Mt u trong rng ri. - Th cn Sn khu III? Trong nht k anh c vit anh s vit Sn khu III. - Ti cha vit Ri ng quay li ng sau ly mt cun sch, lt trang u hi: - Anh c vit mt cu ting Php trong ny, i ni l mi s ri s tr nn sng sa hn. C phi anh c tng lm lon khng? - Cu ti ghi li li ca mt nhn vt trang cui. ng c gi sch ra m xem ng ta lm thinh cun sch xung bn. ng ta nhn ti mt lc gt gt ci u, tay cm mt tp sch khc a cao d d trc mt ti: - Anh ly ci ny u? Ai a cho anh? l tp san HM KM ca mt nhm sinh vin Cng Ha Lin Bang c, xut bn nm 1969(?), Nguyn Hu Ng cho ti mn. Ti ni: - Ti mn i Gii phng. ng ta ci ra ting, ri ngm ming tr mi di ra h h trong hng. ng ta cm t bo trn hai tay lt qua lt li nhng trang trong: - y l t bo ca bn sinh vin Si Gn xut bn Ty c. Bn ny c M Ngy gi sang Ty c o to sau ny v nc lm cng c tay sai c lc cho chng, chng li nhn dn v cch mng. M Ty c l mt nc t bn thuc loi u s, k th ca Lin X v cc nc x hi ch ngha, k i u trc tip vi Cng ha dn ch c. Ton b ni dung t bo ny sc mi t sn phn ng. T tng v lp trng ca bn ny lp l, hai mt, nhng nhn chung, bn cht l chng cng trit . ng ta nhn thng vo mt ti: - Anh m nhng th bn thu ny lm phi khng, ng hi ng thuyn m? Anh c bit l anh phm mt ti rt nng l oa tr v ph bin ti liu sch bo ca ch khng? Ti cng chu khng bit ni th no na, m c ni cng v ch. Ti lm thinh, v h c chi bi ti. Ci ng tn Lai mt lng cm ci th kim tra bc nha ca ti b xung bn ngay trc mt ng, ni: - C phi anh gi ci th kim tra m bn ngy quyn cp cho anh y c ngy anh trn v vng ch hay khng? Mt ng no ni xen vo: - Ngy l ngy anh hon thnh nhim v ca M Ngy giao cho? Chn lm ri. Ti cng qu mt. Ti ni: - Ci th kim tra ti em theo i ng lc thot ly v sau gi lm k nim. C nhng ting ng hng v m trong hng. ng Lai ni: - Nhng t tng v lp trng ca anh l phn ng, chng cng. Anh hy ni tht c hng s khoan hng ca ng. CIA m ngy ci anh vo t chc cch mng t khi no, ra Bc anh thc hin nhim v ca anh ti u ri? Anh mc ni

21 vi nhng ai? Anh ni i, ti cn chnh anh t th nhn. Chng ti c y bng c v ti liu. Mt ng khc ni tip: - Ch c anh mi cu c anh. Anh phi thnh khn ni tht, khai tht. Ti ni lin: - Ti m CIA th ti khng vit nht k v lm th nh th. Khng ai ni g c. ng Lai ni: - Cha ht u, anh nh . Cn c nhiu iu, nhiu vic chng ti cha ni vi anh. Cha ht u. Ri anh s bit hu qu nhng hnh ng ca anh. Bao gi h cng ni: nhng hnh ng ca ti. Ci ng tr di 40 tui tn Thanh hi ti: - Anh c cn c li bin bn hay khng? - Khng. Mt vi ngi ng dy i ra ngoi. ng Lai ng ngi trn gh nhn ti. ng Thanh vy ti li, ni: - Anh xem li v k vo. y l bin bn nhng g ca anh m chng ti tm gi nghin cu. Anh kim tra li i. Ti ni, thi khng cn v k. Ton b cc tp th, cc tp v ghi chp, tt c nhng giy t g, d l mt t ri, mt mnh nh c ch ca ti u b h tch thu ht. Sch h tr li, tr mt vi quyn, trong c mt quyn tiu thuyt bng ting Php (ti mua nh sch ngoi vn H Ni), v trang u cun sch ny ti c ghi mt cu ca mt nhn vt trong truyn ni i : mi s mi vic ri s c sng sa v tp san Hn Km. Mt ng ra lnh cho ti: - Anh mang va ly v dng c nhn v phng. Cn sch sng mai anh s nhn. Ti xin h cun t in Anh-Vit loi b ti ca V Lang (quyn ny ti mang t chin trng ra), h ng . Sau ny c mt ng cho ti bit vic ny lm cho h ni tc v khng c li cho ti, v h cho n lc m ti vn cn bnh tnh c sch c. Ti tr v phng. Mt bt min sn nh ba tra. n xong, ti ngi ht thuc. C L, y s, bc vo: - Anh nh ung cn ben-la-don. C ly mt ci cc rt nc vo ri nh my git cn ben-la-don vo a cho ti. - Anh ung thm my vin ca-vt ny na. - Cm n c. - Khi no n xong anh c chn bt y, s c ngi n ly. Mi ngi i vng ht. ng gi Gic phng ngoi i u mt lc v ch tr ngi ung. ng gi ti: - Ung nc anh nh. Ti ung vi ng mt chn, ri rt mt chn khc em v phng ti. ng gi Tuyn, ngi Qung Ngi, bc vo nhn ln bn, ln ging ti ni:

22 - H ly sch v ca my ht ri ? - D Bui ti ti thp mt cy n du ngi ung nc ht thuc mt mnh. Ti mt v chn lm ri. Ti khng cn suy ngh l ngy mai h s cn lm g ti na. D dy ti au qun ln. Ti khng cn g na. H tch thu ht ri. Ti tic v tc, ung qu, ung thit. Qu di, ng ra mnh phi gi trc mt t cho thng Ng, thng Tnh. By gi th tay khng. hai ba hm sau, tnh c ti lm c trong gc phng di u ging ca thng Trc ci th ca m ti gi cho ti hi u nm 1968, lc cn trong rng v bi Nhn dn v ti vit trn t giy croquis, c hai u b v cc li. Ti mng ht sc. Thng Trc hi hong v lng tng. Hn g trong c ri ni khng ra ting: chc h b ln trong c ca tao. Tao cng khng . nh lc hng ti, on kho tra ti gi bt hn mang va ly n cho h kim sot. Trong lc cng vi ban bo v ng lc sot va ly sch v ca ti lc ti lc ti i vng, hn b quyn nhng th ny trong va ly hoc di ging ca hn. Nhn dn v ti l bi th duy nht cn st li ca ti lc v ti cn gi cho n by gi. Nhn dn v ti chng ta gp nhau mi ngy nh ngi cm khng ni chin tranh i qua i qua ngi vn cht cn cht v tnh Sn M Ba Lng An c t c Xing ng Chn min Nam min Bc Cam pu chia ai bit cn cht mi Na m thc dy nghe ting ci tu th hi than my en cng ni mt mi ca nhng khc g tri trn sng mt ma nc trc i qua nhng chng rng khng cy ci t bom hoang khi cuc biu tnh b n p chng ta rt c h ho dn ch t do trong mnh mu nhng con gii cn rc ng y ng i bc xe tng chng ta ni chng ta cn lc lng nhn dn i

23 ti khc ti khc em b v mt mnh hai hng cy xanh ng Trng Trc bao gi ti mi c hn em Chng ta gp nhau cn gp nhau mi ngy nh nhn dn cn gp nhau bn ngn nm cha thy mt Vit Nam Nhn dn i mi lon go lon bp mi c khoai c sn trng trn t ny cha c t do n nn cn y xe thu lm lm lon ht rc mi ngy nh mi m Nhn dn i rt anh hng Nhn dn i chng ta cn ng ni mi chng nhn chng ta gin d i tr th v c n no Chng ta gp nhau mi ngy thn mt nh nhn dn cn ng lc lng ti yu em nh ngi l v cng ng cay hm qua hm nay ngy mai ngy mt ngi cht ngi sng khng ni khng ci khng khc hn n bn vo u hn n ng thi

24 qu kh nh mt ng phn tng lai treo ngn c nhn dn ti rt lng chng t ng dy lm anh hng nhn dn i trong git mu ny ca ti da vng Chu thng nm 1970 C l bi th ny ti vit lc nm bnh vin E2 H Ni. Lc ny ti cm thy trng tri d s. Mt mi v chn nn thong mt lc khng cn na. Ti c ngi im, ng hai mt vo hai cnh ca s ng trc mt. Ti nh ra. Bnh thng nhng bui ti nh th ny ti c, ti lm th hoc vit nht k ghi li nhng suy ngh ca mnh v cuc i ny, v cuc chin tranh ny, v cuc cch mng ny, v bn b, v nhng ngy cn nh ca ti V D Nhng ti bit k t nay ti khng th vit c na, tt c nhng suy ngh, xc ng, t tng ch c nm trong u c ti, khng th vit ra trn giy c. V, k t nay, nhng sinh hot bnh thng hng ngy ca ti cng phi thay i. Sng mai nh thng l ti dy sm, xch phch i ly nc ung. Ti m h mt mt cnh ca s v ch nc ngi ung. i vi ti, s yn tnh ca nhng bui sm mai rt tuyt vi. Ti mnh lang thang trong tr nh tr v vi nhng bui sm mai V D. Khng bit by gi m ti i ly lng v cha. Ri ti c li nhng bi th mi lm hoc nhng on vit d m qua. By gi th khng c na ri. Khong tm gi, ng Thanh n gp ti, hng dn ti vit bn kim im. Mt gi sau, ng ta tr li, ti ang nm trn ging. ng ng ngay trc ca ch tay vo ti hi: - Anh vit xong cha? - Ri. - a ti xem. c xong bn kim im ca ti ng ni: - Anh vit cha t yu cu Ri ng ta bt ti thm ch ny, b ch kia. C n my ln ng ta lui ti bt ti sa i sa li bn kim im. - Anh nh km theo bn s yu l lch ca anh na. Ti vit. ng li gp . Xong xui, ng bo ti ln ly sch v. ng ta hon ton khng ni cho ti bit vit l lch v kim im lm g, v ti cng khng hi. Ti u th ti. Chn, mt v au u lm ri. Mt gi chiu, hm l ngy 26 thng 1 nm 1972, ng tr tn Thanh ny vo bo ti: - Chiu nay, anh sang hi trng lm vic. Anh s kim im trc ton th cn b bnh nhn K65 v nhng vic lm ca anh. Tuyt i anh khng c c mt thi hoc hnh ng xc phm i vi bt c

25 mt ngi no. Khi no chng ti cho anh ni anh mi c ni. Anh hy ngi y, bao gi ti n bo anh hy sang hi trng. ng ta cn dn thm ti phi th ny th n trc nhng phn ng ca mi ngi. Mt gi ri ti sang hi trng. Hn ba trm con ngi t tp . Ti b u t ri. Sng nay bn chi b bnh nhn hp pht ng gy cm th v phn cng u t ti. Ti bc vo. Mi ngi xn xao, th thm. Khu hiu ng Lao ng Vit Nam mun nm, tng Bc H trn cao. Ba bn ci bn di ph khn trng lm bn ch tch on. Cng nhng ci ng kho tra ti hm qua ngi ht , c thm ng b th ng y bnh nhn v ng im, bc s trng K. ng Lai mt lng ngi gia. Cc ca ng kn, tr ca ra vo m rng. ng Thanh dn ti i thng ln pha bn ch tch. Mt ci gh t sn pha bn phi bn ch tch on. Cng vn ng Lai ng dy ch tay vo ci gh sn : - Ngi ! Ti ngi xung, ti vn ht thuc. Mt ng ngi hng gh u ng dy quay mt li ni: - ngh cc ng ch n nh. ng Lai ng dy: - Ta lm vic cc ng ch . Tha cc ng ch, t ngy ra Bc n nay, anh Nguyn nh phm nhng sai lm ht sc nghim trng v mt lp trng, quan im v t tng. Lt na chng ti s tm tt mt s im chnh cho cc ng ch r. Hm nay, chng ta hp y l phn tch gp cho anh nh thy r hn na nhng sai phm ca mnh, v anh c hng sa cha, ci to mnh tt hn. Ti ngh cc ng ch trong lc gp phi bnh tnh, th hin bn cht tt p ca ngi cch mng, l nhng ngi, hn ai ht, gp mu xng ca mnh cho s nghip gii phng dn tc, di s lnh o ca ng. Chng ta phi t cho anh nh bit ng ta rt khoan hng i vi nhng ngi c ti bit n nn hi ci. y l mt c hi cho anh nh lm li cuc i ca anh, mt c hi anh n nng, hi ci. S phn ca anh lc ny y l do anh quyt nh. Ri ng ta c s yu l lch ca ti v tm tt nhng g m hm qua h kho tra ti. Tt c l nhng li buc ti, p t v c kt lun. ng quay sang ti: - Phn anh, anh khng c pht biu g c khi mi ngi gp . Khi no chng ti cho php anh mi c ni. Anh nghe cha? ng ta quay sang ng Thanh: - ng ch Thanh lm bin bn bui hp cho vi. Mt ng khc ngi trn bn ch tch on ng dy: - Mt ln na chng ti xin nhc li, ngh cc ng ch hy bnh tnh khi pht biu kin. ng b th ng y khi bnh nhn ngi trn bn ch tch on ng ln: - Cc ng ch , chng ta l nhng cn b, ng vin c ng cho ra min Bc, hu phng ln, cha bnh v hc tp. Ri y tt c chng ta s tr li chin trng

26 ca mnh. Hm nay chng ta gp cho anh nh l bo v ng, bo v t cch ca nhng ngi cn b ng vin ca ng. Cc ng ch phi ht sc bnh tnh. Ti ngh cc ng ch khi gp , cn phn tch k nhng sai lm nghim trng ca anh nh m cc ng ch Cc va trnh by. Ti ngh cc ng ch cn vch r thm nhng sa cha, ci to, c th v ng mc cho anh nh. (s ng vin K65 c trn 80 phn trm) Hi trng im lng mt lc, ri gn nh tt c lng ln ln, mi ngi mt cch, x v ti. Ngi trn mt, bm mi; ngi nghin rng ch tay thng vo mt ti; ngi dong hai tay nm m ln tri p vo khng kh; ngi chng nnh dm chn xung nn nh; ngi bc ra khi gh ngi va ni va vung tay tin v pha ti; ngi ni na chng bt ln ting khc H lc no khng kh c hi lng i, s c ngi ng ln gi cho mi ngi pht biu: ti thy chng ta cha i su mt ny; ti thy im kia cn phn tch su thm; ti ngh cc ng ch trin khai nhng im ny Sau mt vi kin, khi cuc u t bt u c , ng Thanh trn bn ch tch on ng dy: - Ti ni thm mt s im cc ng ch hiu r thm v anh nh, v trn c s cc ng ch pht biu kin tp trung hn. ng ta c bi th H Ch Minh mun nm ca ti (bi ny in trong t C Gii Phng C quan ca mt trn dn tc Gii phng thnh ph Hu, thng 5-1969, sau mt t bo no H Ni in li). Ti ch nh my on: Sng mang ph sa Chy ra bin mun nm Ngi mang hn sng Lng nh bin v cng (My cu ny ti vit v m ti, sau ti lm t cho bi ny) Chn chn ngn Hng Lnh Mu t kt tinh em tin im l Mang tn H ch Minh . Nui Ngi bng sa ng Nc mt m lm than Nn tim Ngi t au nim au Vit Nam Hm nay ang nh M Min Nam cha ng yn .. Nh Ngi vn gi tn .. Cn ti tn lnh nh Vc sng i theo Ngi

27 My nm gian kh Tim hng vn ti (Khi ng li t bo H Ni sa li cu cn ti tn lnh nh thnh cn ti ngi lnh nh) c xong bi th ng ta ni: - l ci b mt hay ni cho ng l mt gi ca anh ta. Cn y mi l mt tht, chn tng v bn cht ca anh ta: Mt tp sch giy hng Ghi li thnh ng thnh gi cht Cc ng ch c bit anh ta ni ai khng? ng ta ni n H Ch Tch v i v knh yu ca chng ta . A ha ta l mt tn h Mt tn h khng c ru Mt tn h khng c bnh m m n l anh ta ni v bc Tn. C hi trng lao nhao. Ti c cm tng nh tt c mi ngi u gm tht ln, vung tay sn n bao vy ly ti. Ti tc ngc, ti ngp th trong m ngi ph kn ti . Khng phi s si ng m l s tc ti, phn ut ni ln. Ti ngi im. Ti chu ng, ci d dy ti chu ng. Ti ngi im c khi bt ng nh mt xc cht ngi ci u trn gh. Sau ny c Mng, mt ngi bn ca ti ni: Thy h x v v hnh h anh, em thy h c qu. Em s anh ln cn d dy ri ng ln ra. Em m nh anh lc chc em cht thi. Ti ngi im, ghi ht nhng li h chi mng ti. Ti c php lm vic ny, v trc khi vo cuc u t, mt ng c dn ti em theo giy bt ghi chp sau ny c dp suy ngm li nhng iu ngi ta ni v mnh. Nhng t ghi chp ny ti cn gi cho n by gi. Ti ch ghi tm tt nhng chnh ca nhng ngi pht biu. Ti chp li nhng li pht biu ny v ch thm mt s cu ch cho r ngha nhng ch cn thit. Mt gch u dng l kin ca mt ngi; c ngi pht biu nhiu ln. kin tp th - Tn nh, phi gi hn l tn nh, khng phi anh. M Dim ci hn li ph hoi, chng i li nhn dn, chng i li ch chuyn chnh v sn ca ta. Tn nh vit nhng li gin d kch ng, ch ; l k th, chng ta khng cn m h g na.

28 Ti ngh: Chnh quyn x tr ng mc - Tn nh, phi gi l tn nh, khng anh g c. Tn nh khng phi v va chm quyn li, khng phi v tc ti, m do suy ngh k, mang tnh cht phn ng chng li chinh sch, ng li ca ng ta. Mc ch ca hn l nhm ci g y cho hn thi. Nhng suy ngh ca tn nh i tri vi con ngi ca ti. Hn o chin tranh, o chin tranh no? Hn o chin tranh chng xm lc ch g na. Nh vy l tn nh bo ta phi i u hng sao? Tn nh l mt tn phn ng. Khng bit c phi hn do mt t chc ca ch no a vo t chc ca ta ph hoi? Chng ta khng th dung th hn c. Chng ta ht sc au n, v tn nh ph nh lnh t ca chng ta. - Tn nh l mt tn, mt tn phn ng ni xu lnh t ca chng ta. Hn khng phi l mt ngi sai lm, ngu di, hn l mt tn phn ng. Hn c mt t chc ca hn. Hn b ch nhi s. Hn chui rc vo t chc ca ta cung cp ti liu cho ch. - Tn nh tham gia cch mng, l cn b tuyn hun, nhng hn li c chn trong t chc Cn lao nhn v. Hn phn ng r rng. ng hn l mt tn phn ng chi bi ng v lnh t. Chng ta phi th tn nh. Chnh u c phn ng ca tn nh to cho tn nh nhng ci nhn xu v min Bc. Hn c tnh lm mt tn phn ng, c kt vi ch. - Tn nh, phi gi hn nh th mi ng. Tn nh c mt t chc phn ng. ng, hn l mt tn phn ng c t chc. Ti yu cu trng tr tn nh ng mc. - Tn nh xut thn t gia nh ngho, ng ra hn phi cm th quc. Cha cm th quc hn lm tay sai cho ch. Hn ng, chi nhn dn, chi lnh t. Mt tn phn ng. Hn khng cn hc vn, hc vn ca hn vt xung h x. Hc vn ci g, hn l mt tn phn ng. - Tn nh l mt k th ca chng ta. Hn l mt tn phn ng, hn l k th ca nhn loi. Ti ngh: phi lm cho hn c thi thc tnh, hi ci, c nh th, hn s sn sng c hng lng khoan hng ca chng ta. Cn nu hn ngoan c, chng ta s c bin php i vi hn. - Tn nh, mt tn tay sai phn ng. Tn nh kch lnh t. Hn l mt tn ngoan c c lc ca ch. Chng ta phi c hnh pht xng ng i vi hn, nu tn nh cn ngoan c. Hn khng phn bit c chin tranh chnh ngha v chin tranh phi ngha. Nguy him hn na hn vit th vo Nam cho bn b ca hn xuyn tc, ni lo v min Bc. Tht rt nguy him.

29 (Ti thng hay vit nhng bc th trong cc tp v hoc giy ri cho nhng ngi m ti t t ra nhng ci tn A, B. no , trnh by nhng suy ngh ca ti v min Bc, cnh vt, sinh hot ca dn chng nhng ni ti n, sinh hot hng ngy ca ti, c khi nhc li nhng k nim ca ti vi bn b, trong rng, Hu, lc cn i hc Tt nhin nhng bc th ny khng bao gi ti gi. Vit th nh mt cch ghi chp, vit nht k ca ti, nhng di hnh thc i thoi, ni chuyn. Cch ny lu nay ti vn hay lm. ng Lai dn ra mt s on trong nhng bc th ny v cho l th ti gi cho bn b trong Nam) - l cch dung gi b mng ca mt tn phn ng. Ti ni ln y ti rt au lng. nh l mt tay phn ng chui vo hng ng ca ta ph hoi. Ti rt h thn v con ngi qu hng ca chng ta nh th (Qu hng y l Tha Thin. Ngi pht biu l mt ngi qu Tha Thin). - N ng chm n tnh cm thing ling ca chng ta. Chng ta cm th n, nhng vn bnh tnh, chng ta vn bnh tnh. Do bn cht giai cp v sn ca chng ta, chng ta vn cn dng li l ni vi n. Chng ta sn sng khoan hng cho n. Nhng nu n ngoan c th chng ta s c bin php x tr. - Anh ta c ni n gi tr lm ngi. Gi tr l ci g? ng c tham gia cch mng ca anh ta l khng ng. Anh ta l tiu t sn, l c hi. Gi tr lm ngi ca anh nh l chng ng, anh hng ca anh l anh hng kiu M, anh hng ca cao bi. Ngi ta b lm v anh. Anh c ch ngha Mc xuyn tc ch ngha Mc. Anh ni n t do, anh i t do. Anh c y mi t do ca mt con ngi sng t nc ny, anh cn i hi n t do g na? ng l tn nh lp lun hai mt. Cn lao m tn nh ni y l Cn lao nhn v. Tt c li l ca tn nh u mang hi hm ca bn Nhn vn Giai phm v ca i Gm thing i quc. Anh hc i hc vn khoa ca ch, anh trong vng ch nn b nhi trong c nhiu t tng phn ng. Chng t cng kt n anh ri. Nhng ty anh, anh mun i theo con ng no th i. (Ngi pht biu ny ti nh khng r tn, l Hong Hng Vit hay Hong Vit Hng. Anh ta ngi Qung Nam, sau ny c i hc mt lp bo ch trng Tuyn hun H Ni th phi. Khi anh ta ni c ting x xo anh g m anh, tn nh thi). - Li l tn nh l hon ton kch ng, kch trung ng, ng vin. Cho nn tn nh l mt tn trng trn phn cch mng. Phi c bin php trng tr ch ng. Tn nh phn cch mng hon ton. - Ti cha tng nghe ai dm xc phm n lnh t. Tn nh r rng l phn ng. Tn nh, mt tn ngu ngc. Nhng chng ta phi t ra c lng, nh k chy i, khng ai nh k chy li. Bn thn tn nh phi thy sai lm ca mnh. - Trn Vng Sao! C l g vi ci tn ca anh u. trong Nam anh tng lm nhng bi th tnh ng trong cc bo ngy nh Hin i, Bch khoa, Mai (chc anh ta nhm ti vi mt ngi no ). Anh nn i tn khi phi nhc. Hay l ch a anh vo hng ng ca ta? Anh bt bnh vi t chc, vi ng. Th k th ca anh l g? K th ca anh khng phi l ch th l ta, l cch mng, l ng. Anh mun i theo con ng no, con ng ca bn Nhn vn-Giai phm hay bn bi bt Si gn? (anh ta c k mt s tn m anh ta lit vo bn bi bt Si Gn. Ti khng ghi li nn khng nh). Anh nh, anh ng tng anh gii, anh cn km nhiu v phi hc nhiu na. Anh phi lm nh Trnh nh Tho, Dng Qunh Hoa, Tn Tht Dng K

30 (y l pht biu ca mt ngi tn Hong Hng Vit hay Vit Hng g ). - S cm gin ca ti cng ging nh ca ton th cc ng ch y, nht l cc ng ch Tr Thin. Nguyn nh i lp vi chng ta, quay mi sng v pha chng ta. Nhng bi vit ca Nguyn nh khc vi nhng li ng dy. l nhng quan im chng cng c. Nguyn nh c mt thc khc vi thc ca chng ta, c mt lp trng khc vi lp trng ca chng ta. Anh phi nhn r k th hn. K th ca Nguyn nh l ch ngha Cng sn, l Trung ng ng. Chng ta chng bao gi nh nc ming vo bi phn. Chng ta cn phn tch, bc bch cho n r. T tng phn ng ca Nguyn nh r ri. - Anh nh chng ng. Th th anh nh theo cch mng lm g? ng l tri thc khng ng bng mt cc phn. - Vn ha c tc hi rt ln. ch tim nhim vn ha ca chng vo u c anh nh. Anh nh cha hiu v chuyn chnh v sn. ng ta rt nhn o, trn p anh th khng kh, nhng ta c chnh sch. n y, mt ng trong ch tch on ng ln hng dn, gi , pht ng mi ngi gp : - Tm tt v anh nh nh th ny: Anh nh t cho anh l con ngi, cn chng ta l nhng inh c, con vt; anh l ngi c tri thc, cn chng ta l nhng ngi ngu ngc. Nh th anh nh phi ngh n mt cuc cch mng no khc y? Anh ni xu lnh t, khng c lp trng v chin tranh. Anh cho ch min Bc l bt cng. Ton b nhn thc, quan im ca anh nh u c giy trng mc en. Thc cht bn trong ca anh ta l mt tn phn ng, chng i ng, chng i cch mng. Anh ta i lp vi chng ta. Gia anh nh v chng ta c mt mu thun i khng. L ra anh nh khng c ngi y na. Nhng v lng nhn o ca ta nn anh nh cn ngi y. Chng ta mun gio dc, ci to anh nh. - Ri y tn nh n s c nhng li ng mt xin tha, xin khoan hng. Nhng ta phi m cho n mt con ng tt. V chng ta phi c mt bin php cho tt, l bin php chuyn chnh v sn. - Thng nh phi gi nh th mi c. Tt c nhng ngi theo cch mng y khng phi l cung tn u, m bi rung ng, qu hng, v cha m cht. N khinh m n, v m n n ra u cho n phn ng nh th ny. N khng ng l cc ct ng cho ta nh nc ming. Anh em bc xc qu khng ni c. - Ni vi thng nh, ch khng anh g c, thng nh hy nghe y. Ti ngh: xt lp trng ca n m c bin php x tr. - Ti ni vi t cch l K trng, mt ng vin, mt tr thc. Chng ta phc v cch mng v mc ch thing ling, ch khng phc v nhng i tng c u c phn ng. Ti ngh chng ta phi cao cnh gic hn na. Anh nh c nhng hin tng chng ng, chng lnh t, chng ch . Li Phong t nguyn lm mt inh c ca ng, mt inh c thc c nhim v ca mnh. Ti hnh din khi ni ti l mt ngi Vit Nam, ti l mt ng vin ng Lao ng Vit Nam. (ng ny tn im, bc s trng K, ngi Ngh An hay Thanh Ha ti khng r). - Ti pht biu hai im v anh nh.

31 Mt l, anh nh o chin tranh, anh mun ha bnh. Anh ni min Bc bt cng. Nhng, ai l k gy chin tranh? u l chnh ngha, u l phi ngha? R rng anh nh phn ng. Anh nh i tm t do ca M Ngy phi khng? Hai l, theo s yu l lch m anh nh khai vi t chc, ti nghi ng v l lch ca anh ta. Ngho m i hc c l do ch u, ch khng u lm sao m i hc c. Anh nh khai cha ng l lch ca mnh. - Ti xin phn tch thm v thc v t tng ca anh nh. Anh nh nhim c nhng h thi ca ch M ngy. Anh c quan im rt m h v chin tranh. Anh khng phn bit chin tranh chnh ngha v chin tranh phi ngha. Anh ku go t do cho nhng ngi ngho l th no? Anh tim nhim hc thuyt H-ghen (Hegel) m H-ghen l k tng ku gi nm bom nguyn t hy dit nhn loi(!). Ci trng i hc vn khoa Hu u c anh ta. Bn c cng c cng mt lun iu nh th. Anh nh cng c cng mt lun iu nh th. Anh nh ch l mt con gii mang bit bao nhiu bnh tt trong ngi. (Pht biu ca ci anh tn Vit). - Nm nay ti 57 tui, hn 40 nm i theo con ng ca ng, by gi tn ny phn ng chng ng, ti au xt v cng. Cha ai dm xc phm n Bc H, nay tn nh li dm xc phm n Bc H. nh l ngi Vit Nam, ngi Vit Nam m li dm xc phm n Bc H. Ti mun nh gc t tng sai lm ca tn nh. - Ti ng trn quan im ca ngi ng vin ni. Anh nh l k th ca ti, v anh xc phm n lnh t. Hot ng cch mng ca anh nh chng c chi c, khng ng l chi c. Anh nh bc l nhng t tng phn ng. Vn ha Min Nam ca bn quc xm nhp vo anh nh. Ti ngh: phi c bin php cng quyt v cng rn vi anh nh. - bp bm. Tn ny l mt tn bp bm. N h nhn dn mun nm, nhng li chng ng. Lun iu ca tn nh ging nh lun iu ca Ng nh Dim. - Lun iu ca tn nh l lun iu ca k th. Ch ta l ch ca chuyn chnh, ca giai cp v sn. Ch ng ca tn nh khng phi l ch ng ca mt ngi ngho m l ng i ca k th. T tng sai lm ca tn nh rt nghim trng. Tn nh ng da vo cc li ni ca cc ng vin v cn b y m kch ng. - Tay nh, phn ng. Hc thc l v ch. Ti bp bng, ti chu ng, mc d ti ht sc cm th n. - nh l mt k do ch cy vo ph hoi hng ng ta. l mt tn phn ng ty tri. Bn cht ca tn nh l phn dn hi nc. Mang danh ngha cn b B (tc cn b chin trng min Nam, N) l nh bn. Cho tn nh n ha ra v ch. Ti tc gin. Ti pht biu ci m ht s tc gin ca ti. Phi c bin php trng tr n. - Chng ta rt tic l s vic ny xy ra trong n v ca chng ta, trong ng b ca chng ta. Anh nh ni xu ng, ni xu lnh t, ng vin. Th hc thc ca anh nh l ch no? Nhng ngi bnh thng nh chng ta nhn ra c con ng i gip mt vi k th, chu hy sinh thn mng ca mnh i vi s nghip gii phng dn tc l tr thc. mi l tr thc.

32 - Tn nh phi m mt ra m xem. Cch nhn v chin tranh ca tn nh rt phn bi. Chng ta ln n t tng, hnh ng ny ca tn nh, phi ci to n theo ng li v chnh sch ca ta. n y, ng Lai ng dy: - Tha cc ng ch. Ti bit cc ng ch cn rt nhiu kin mun pht biu. Nhng by gi ta phi cho anh nh th nhn ti ca mnh . ng ta quay sang ti: - Anh nh, ng dy. Anh hy c bn kim im th ti ca anh i! ng c! Ti mt mi, chn nn v mun ma, my ln ti dn dn ri c nn. Ci d dy ca ti rc rc. Ti mun a tay m bng, nhng ti ng dy. C mt vi cp mt ng sau cui hi trng nhn ti ri quay i. C nhng cp mt mu m trng nh trn khng mun nhm ghim vo ti. C ngi nh nc ming, kht mi; c ngi h; c ngi ct iu thuc khi ming, phun nc ming thng vo ti; c ngi x gh ng dy nghin rng; c ngi mt lnh tanh, ch hi dim mt ng ti; c ngi lic nghing, u ht ngc ln my ci. mt dy!, ch !, bn c ri!, bn m hn i!, chi ci ! d dp!, d dy!. Ti mun i ra tht ri. Ti ni: (Ti vit li di y bn kim im ghi tm tt nhng chnh, thng gi l gch u dng ca ti c hai ba ng trong on kho tra ti hng dn tng im, tng ch, sa lui sa ti my ln). T ngy ra Bc n nay, ti phm nhng sai lm v thc, t tng sau y: Bng nhng ghi chp v trong nhng bi th, ti c nhng suy ngh phn ng c hi n thanh danh ca ng: - Ti ch bai v mt st cc ng vin, - Ti xc phm n uy tn ca lnh t, - Ti ni xu cc ng ch trung ng; - Ti ni xu ch ; - Ti c thi bt knh i vi mt s tri thc min Bc (Ti c hng dn phi thm vo: v t cao t i); - Nhng iu ti c sch v cha thu o nhng vi kt lun; - i vi cuc khng chin chng M cu nc hin nay (trong mt s bi th ca ti) ti mt bnh tnh v qu lu m cha kt thc. Ti ngh rng ta s thng, nhng nhn dn s phi cht rt nhiu. Nhng sai lm ca ti ht sc nghim trng. l nhng ti phm ca ti i vi ng, i vi nhn dn, i vi cch mng. Tp th cm th ti, xc ng khi ti xc phm n uy tn ca lnh t. Tp th coi ti nh mt k th v yu cu xt x ti theo php lut. T bn thn ti, ti thy ti ca ti theo php lut l b t. Ti mong s lng v khoan hng ca tp th i vi ti. Xt qu kh tham gia cch mng ca mnh, nay mnh li phm nhng sai lm ht sc nghim trng c tnh cht phn ng nh th, t ti ti xa b ci qu kh trc ca mnh i.

33 Ti thy r nhng sai lm ca mnh. Ti tin tng tp th. Ti phi sng ha mnh trong lao ng, trong tp th t ci to mnh, mnh tr thnh ngi tt i vi x hi. Ti mong s gip ca trn, ca tp th. Nhng chnh bn thn ti, ti phi t rn luyn hc tp nhng anh em ng ch xung quanh. Ti c xong, ng Lai ngot tay ra du: - Ngi xung. My ci u i m ct trn hng gh ch tch on cng vo nhau va ht thuc, va ung nc th thm. ng b th ng y bnh nhn va ng nh to vi mt ng trong on kho tra trong gc hi trng va vy tay mt ng khc n. Ti da ngi vo thnh gh nhn thng ra ca ra vo. My ng b th chi b bnh nhn i chen gia cc hng gh r tai. ng tn Lai ng dy ni, i : - Tha cc ng ch, anh nh c bn kim im ca anh. Chng ti bit cc ng ch chng ta cha ni ht nhng m c, phn n ca mnh, cc ng ch cn rt nhiu iu mun pht biu ra y. By gi chng ti ngh cc ng ch hy i su gp kin v nhng bin php nhm gip anh nh ci to mnh. ng Lai va ni xong, cui hi trng c ngi va dong tay va ng dy: - i vi tn nh, ti ngh chng ta cn phi tip tc u tranh na. u tranh tn nh thy r nhng ti phm ca n, v buc n phi th nhn tt c nhng ti phm ca n. - By gi ta x tn nh nh th no? Xt nhng sai lm ca tn nh, ti thy c my nguyn nhn th ny: l u c tiu t sn, ci t do m tn nh ni l mt th t do c nhn. Tt c u do b nh hng vn ha ca ch. - Tn nh phi c mt h thng, mt dy mc ni trong Nam, trong vng ch. - X l tn nh th no ? Cho i ci to! - Ti ca n ng l l bn. - Cho i ci to - Tn nh nhn thc v nh gi nhng iu m n trnh by ra l cha ng. Tn nh tip thu cha ng n v thiu thnh khn nhng kin ca chng ta. Ti ca n rt to ln i vi ton dn tc ta. Phi gio dc n, nhng cng phi c bin php ci to n. - Tn nh cha thnh tht ni ht. Hai l, hn l mt tn phn ng, phn ng c thc chnh tr, iu ny chng ta cn ch v rt quan trng. - Ti trng rt to, em bn y cng c ri. - Cho n i ci to di hay ngn hn l ty mc ti trng sau ny ta xt x.

34 ng tn Lai ni: - Ti bit cc ng ch cn c nhiu kin v nhiu ng ch cng cha ni ht nhng m c, tc gin ca mnh. Qua s gp , phn tch ht sc su sc v ng n ca cc ng ch, n y ti tm s kt, tm gi l s kt mt bc v anh nh. Th ny cc ng ch . Nhng t tng phn ng trong con ngi ca anh nh c t nm 1968 (c l ng ta cn c vo bi th Nhng con ng i qua v nhng con ng s i ti ca ti lm nm 1968). Ti nhc li t nm 1968 l lc m anh ta cn trong rng. T nm 1968 n nay, 1972, l 4 nm; hai nm trong rng, hai nm min Bc. Ti nhc li nh th cc ng ch thy r tc hi ca nhng t tng v hnh ng phn cch mng ca anh nh l nguy him ti mc no. Chng ta phi khng nh trch nhim ca ng l ng ta kin quyt loi b tt c nhng t tng khc v sai tri i vi t tng, lp trng v quan im ca ng. Hn na, y li l nhng t tng phn ng, chng ph ng, chng ph cch mng th phi nh ch khng phi ch loi tr na. Nhng chng ta khng nh con ngi anh nh, chng ta nh l nh ci t tng, ci hnh ng phn ng ca anh ta. V chng ta tin tng rng con ngi ca anh nh c th ci to c vi iu kin l bn thn anh nh phi th nhn mt cch thnh khn v ng n ht nhng sai phm ca mnh trc ng. Ch trng ca ng ta lun lun kt hp trng tr i i vi gio dc, m gio dc l ch yu. Tha cc ng ch, vn ca anh nh vn cn tip tc. Ngang y cha ht. Ti xin nhc li, ngang y cha phi l ht. Chng ti cha kt lun v anh nh nh th no c. Chng ti a ra my khng nh sau: mt l, trc y hai hm anh nh l cn b tuyn hun, mt ngi bn K65, nhng hm nay bc u, ti ni r l ch mi bc u ta kt lun, con ngi ca Nguyn nh c nhng sai lm nghim trng chng i ng, chng i chnh ph. T tng ca Nguyn nh l t tng phn ng chng i ng ta. Chnh ph ta. Mc phn ng n u, nh th no ta cha kt lun. Nguyn nh cha th nhn ht nhng ti li ca mnh, mc du nh c th nhn. Do chng ta cn phi tip tc u tranh vi Nguyn nh, u tranh n cng, u tranh khng khoan nhng. Hai l, tp th chng ta c nhiu kin v vic x tr anh nh, c th l: mt l bn, hai l tin hnh gio dc, ci to mt cch nghim tc. Tha cc ng ch, chng ta cha quyt nh c. Nguyn nh phi thy s khoan hng ca ng, nu Nguyn nh l mt tn phn ng c n mu th phi x l bng bin php mnh. Mun nh th no , ci l ty Nguyn nh. V anh ta phi t thy ci . Chnh sch ca ng ta l lun lun lng vi nhng ngi bit hi ci. Nguyn nh vn cha th ht ti. V chng ta phi ni cho anh ta bit rng ngang y cha phi l ht u. Mi ngi ra khi phng. Cn phng sng hn ln. Ti vn ngi mt ch v ht thuc. My ng trong on kho tra ngi trn bn ch tch ng dy. H ang ni chuyn ting to v ci vui v. Trc mt ti ba dy gh bng, ci thi ra, ci tht vo x lch nhau. Mt vi ci gh da nghing nga gia cc li i. Ngn n ngoi hnh lang va tt. ng th in ang i thu dy v cc bng bt thm trong hi trng. Ti nay in khng b ct. By gi chc khong hn mi mt gi. Cc ca gng ng. Trong phng ht hi ngi, nhng vn cn ci mi g nng nng ln vi khi thuc l lng vng. ng Thanh bc li gn ti ni: - Anh v c ri .

35 Ti ng dy bc i. ng th in ngi Nam B khong trn 50 tui m mt cnh ca hng nhn ti ni: - Anh i ng ny, anh nh. Lnh, c gi thi ht vo. Nhng dy nh, nhng dy lu, ca s khp m, n thp sng nh nhng toa tu. Dy nh ti pha bn kia ng. Cc ging ng trong phng mc mng. Bn ngi cn tm li ung nc tr, ni chuyn. H nhn ti ri lng thinh. ng gi Gic vn ngi xp bn trn ging. ng a hai tay vut tc ri yn sau u. Thng ngy ng gi Gic hay ung nc tr vi ti. H c tr ngon th no ng cng gi ti ung. ng hay p bng bi vi tr loi ba hoc tr bm ung. Cho n sau ny, ng Gic, ng Tuyn v anh Khi l nhng ngi cng phng vi ti vn i x t t vi ti nh thng. Ti bc vo phng trong, ng gi Tuyn ngi Qung Ngi nm trong gc i ng. Hnh nh ng b v trc, khng d ht cuc u ti ti. Ti nhai my vin Ka vt ri nguyn o qun ang mc i nm. Ti mt v chn. Ti khng mun suy ngh v tnh ton g na. Ti cng chng cn tm cch i ph nh th no v sau ny na, v cng chng cn tm hiu xem ngi ta s x s vi ti ra sao na. Chn v mt lm ri. C y t trc xch ci n bao i vo. Ln ny c khng ong n nhn vo ging ti nh mi khi na. ng gi Tuyn tr mnh ho, ri lt xt m ca i ra ngoi. Ti nh m ti, ti nh nh, ti khc. Nm ti ba mi tui.

2 Ti nh r mt hay ba ngy sau, khong 7 gi sng, b Quy, bc s ch nhim khoa bo ti: - Anh chun b sng nay v Cc. Giy t v th tc chng ti lm xong. Anh c i y. Bao gi ti vo bo anh s i. Lt sau, b ta quay tr li a giy t cho ti: - Xe i anh ngoi cng. Ti cho ng gi Tuyn. ng a tr ti my cun sch, nhng cun ba ca Mao Trch ng bng ting Php. Ti ni: - Bc c gi m c ng gi lc u: - Ci thng Ri ng hi ti: - My i u h nh? - D, h ni v Cc.

36 Ti bc ra ngoi phng, khng c ng gi Gic. Ti khng cho ai ht. Mi ngi by gi coi nh khng c ti. Ti x l mt thanh nin rt tr c ru quai nn. Sut dc ng t Sn Ty v H Ni ti v anh ta khng ni g vi nhau. Sau ny rt lu tnh c ti gp anh H Ni. Anh ta cho ti rt vui v. Anh ta ni: Anh bit khng, lc a anh v H Ni, tr v Sn Ty ti b my ng tra hi iu. H hi ti trn ng i anh ni g vi ti, v ti ni g vi anh. Ti ni l anh c mi ti ht thuc, nhng ti li khng ht thuc. Xe ngang qua ngha trang Mai Dch, ti cht nh li trong trn tra vn ti c mt ng hi: - Anh qu t i anh nh . Anh ni xu c nhng ng ch lnh o ca ta cht chn ngha trang Mai Dch na. - Ti c ni th u. - Anh khng bao gi thnh khn ht. y ny, c phi l anh vit . ci cht con ngi cng khng c bnh ng. C ty theo tiu chun bao nhiu tht, bao nhiu ng, bao nhiu sa mi thng, mi ngy m k cht i, ngi th c chn ngha trang Mai Dch, k th Vn in. Chc anh cng bit ngha trang Mai Dch l ni dnh cho nhng ng ch lnh o c cng ln vi cch mng vi nhn dn vi t nc? n Cc n tip cn b B 11 Hong Hoa Thm, ti vo trnh giy t. n lc ny, ti cng khng bit ngi ta s cn lm g ti na. Chc chn l ti s b kho tra nhiu ln na, nhng khng bit bng cch no. Ti c cm tng c th ca ti nh b mt cn bng. Ti trong trng thi ca mt ngi b bt buc phi lm vic qu nhiu, nhng cc th tht khng cng ln m li gin ra, mu lu thng khng u; tt c nh dn ti mt ch trong u. Ti c mun ma. Ti vo phng lm vic trnh giy t. Mt anh chng rt tr, trng tro ngi sau bn giy st ca ra vo, cho ti: - A, anh nh. Anh ta tn Ninh, ngi Qung Nam, c quen ti lc K65. Anh ta b thng trn, pha trn thi dng tri hm vo mt l bng ng bc knh nm xu. Nng ma g anh ta cng i ci m ct d gi m u v phng c va chm. Hu ht nhng ngi lm vic Cc n tip cn b B ny l ngi min Nam, trong s ny phn ng chin trng ra cha bnh hoc an dng. Nhng ngi ny nh quen bit thn th vn ng xin c lm vic y khi vo li chin trng v c hng cc tiu chun ch ca cn b min Nam. Anh chng ny cng th. Cha anh ta l mt cn b cao cp khng mun cho con tr li chin trng nn xin chuyn anh ta v lm vic y. Anh ta ch cho ti vo phng trong trnh giy t. Phng trong ch c mt ngi n ng ng tui ngi sau bn giy. Nhng bn chung quanh u vng ngi. ng ta cm xp giy t ca ti lic qua ri ct ging: - Anh tm y, ch cc anh trn gii quyt. By gi anh c v ngh ngoi hi trng. Cc tiu chun ca anh cng tin s gii quyt. Nu anh au, anh ra dy nh sau n phng y t. Cm tra ca anh ti bo. Tiu chun y mt ng hai mt ngy. Tin cn tha (bn ho) sau ny anh s truy lnh. Bui sng anh phi t tc, v y l c quan lm vic.

37 Hai ba ngi bc vo phng ci ni, ging Qung, ging Tha Thin, ging Bc ri ting my ch lc cc, ting gi nhau ngoi hnh lang, phng ngoi - Th m ti c tng anh hy sinh ri ch? n y lm g th? Li tiu chun ch ch g hay tm ngi chng ci v ha ha Thi, thi, ngi y, ngi y, ung tr ni chuyn ci . - , chun b i php phi khng? Xung nhn tiu chun t cho ri. Ngi n ng ng tui nhn ti ni: - Th ny nghe anh nh. V y tm thi anh khng c i u ht, ch ti y, ch kin ca cc anh. Thi, anh ra hi trng ngh. hi trng cng c mt vi ngi (u l cn b chin trng) xa n lin h cng tc nm ch. Tt c u nm trn gh bng. Ti ko my ci gh bng st vo nhau gn ca ra vo v cnh ca s lm ch nm. Ti chc thng ng, thng Tnh, b Ngc Trai, ng Don Triu bit chuyn ca ti. Sp Tt ri. Chc chn nhng ngy tt ti phi b r y mt mnh. Hai hm sau, ngi ta bo cho ti chuyn ch ng. Pha bn kia ng Hong Hoa Thm, i din vi Cc n tip hi chch v pha H Ni, vo su trong hm c mt dy nh mi xy lm nh khch dnh cho nhng ngi xa n ngh li. Dy nh nhiu phng xy trn mt ci h rau mung mi c lp t. Nh mi ngi, phn tre trt va, chung quanh cn ngn ngang nhng t , nhng ng vi va b d ng nc ma, v tre na, gch ngi v ri khp sn. t ch lp phn nn lm nh, vn cn li mt phn h rt rng, ban m ch nhi ku um nghe tc ngc. on ng t con ng hm c vo nh phi ct lp nhng h bn. Hai bn con ng hm ny c mt hai ci nh nhng mt xy ra ng Hong Hoa Thm nn khng c ca ng. Cui hm l mt ci dc, nh thng Ng Th Oanh sau , khut sau nhng cy to. Ti ng li nh thng Oanh mt hai ln ri. Cn phng ti c khong su ging, i ngoi ng vo l phng u tin ca dy nh. C l ti l ngi u tin n y. Ti nm ging ngoi cnh ca s ng ra ng. Ma lt pht v lnh. ng gc cng Cc n tip, ngi Nam b, a cho ti mt kha v dn ti khi no i n cm nh kha ca. ng ta ni vi ti, ging Nam b pha Bc: - My anh dn ti ni li vi anh l anh y v khng c i u ht. n gi, anh sang bn Cc n cm. Ti b c ln ging ri ra ngi trn bc ca. Mi vi v xi mng mi hi kh chu. Chung quanh nh khng c cy ci g c. Khng c ca ng, ch c mt bi t trng rng m ra ng, chng cht vt bnh t nc ng thnh nhng vng di. Con ng trc mt thnh thong lm mi c ngi i qua. Khng c mt th ting ng no c, khng nghe ting ngi ni, ch c ting t chy ngoi ng Hong Hoa Thm. Tt c u trng khng v ti mt mnh. Ti ngi ng ma nh rc bi trn nhng vng nc. Ti lm mt mnh ngi nm ra gia sn, mt mnh ri hai ba bn mnh ngi, vi va cht ng cc. Khng cn ci g lm na, ti c ngi yn ng ra ngoi. Gn mt bui sng v ht c ngy, ht ngi li nm, ti c loanh quoanh lun qun mt mnh ti th ny. n cm xong, tra chiu, ti tr v li y, m ci ca duy nht ca phng ny, ti ngi ng ra gia tri t. Tri cn ma lt pht, ti mc thm ci o v sinh. Ci o bng vn cha m. Bui chiu li yn tnh v trng tri hn na. Ti trng tri ma tht to, ma o xung nc chy khng kp trn c sn v chim, mt vi ting chim, chim se s va nhy va ht trn sn, ri cht vt

38 bay ri ku tong ln v c bng ngi. Nhng khng c g ht. Mt mnh ti, u c ti mt mi, chn nn. m n, ngoi nh sng ca ngn n in trong phng ht ra sn mt vt v ting ch nhi, cn th ti en ht. Ti thm mt ming nc tr, nhng khng c nc si v m chn. Ti nhai my vin Ka vt cho ci bng cn co. Gn na m th in cp. Sng hm sau, ci ng di bn mi tui ti tm t tn Thanh cho d gi, ci ng kho tra ti K 65, n gp ti. ng ta ni: - Anh theo ti ln y lm vic. Nh mang theo giy bt. Ti theo ng ra ng ci. - Anh ln y ti lai. ng ta ch ti v pha H Ni. Gn n vn bch th, ng r sang mt con ng pha bn phi st (ti khng nh tn ng). i mt on dc li li, ng ta ng li trc mt dy nh mt tng. ng ta khng ni g ht. ng dt chic xe Phng Hong nam mu en ln thang gc. Ti i theo sau. ng ta dng xe vo lan can hnh lang, kha li, ri m ca mt cn phng cnh li xung thang gc. - Anh vo y. ng ta bt in v m ca s. Mt ci bn vi hai ci gh st ca s c mn che bng vi hoa. ng ta i vo trong mang ra mt phch nc. ng ta ch tr. - Anh ngi xung i. Ti ko gh ngi xung. ng y mt tch nc v pha ti. - Anh ung nc. Ti ly thuc ht v ung nc. ng ta vn mc ci o i cn bng n mu en, khn qung c ca r xanh hng en trng. Ci m li trai bng n kiu Lin X cng mu en lun lun trn u. ng ta xoa tay, ri t hai bn tay vo nhau ln kp ng giy t. ng ta bt u ni, trong lc ti da nga ngi ln gh v dui chn ra di bn. - Chng ti a anh v y l tip tc lm vic vi anh. Hin nay qun chng, cn b v ng vin K65 ht sc bc xc, anh chng ti xt thy khng c li. S phn v tng lai ca anh by gi l do anh quyt nh . Anh cha ni ht v thnh tht vi ng. y l c hi cho anh hi ci. Anh phi ni ht, ni tht, ch c cch anh mi cu c anh. nh k chay i, khng ai nh k chy li. ng rt lng, mc d anh c nhng thi v hnh ng chng ng. Chng ti bit anh ang trong mt tnh trng ht sc cng thng. Chng ti to iu kin cho anh suy ngh tht ng n v nhng vic lm ca anh trc kia. Chng ti tin anh s tnh ng v phi tnh ng c hng lng khoan hng ca ng. ng ta ni, ni rt nhiu. ng ni nh ging ngh quyt. Cch mng min Nam ang thng ln. Min Bc va ang ra sc xy dng ch ngha x hi, va ht sc ngi sc ca chi vin cho min Nam, ng thi hon thnh ngha v quc t ca mnh i vi hai nc bn anh em l Lo v Campuchia. Tt c nh thng gic M xm lc. Trc mt nhn dn ta c nhng kh khn nht nh, nhng thun li l c bn. Nhn dn tin b khp hon cu, k c nhn dn lao ng tin b M v cc nc t bn, u ng v pha chng ta. Chng ta c hai nc hu phng ln l Lin X v Trung Quc v i cng cc nc x hi ch ngha anh em khc ang ht lng ht sc ng h v gip chng ta. ng ta v i, nhn dn ta anh hng, chng ta nht nh

39 thng. S tht bi ca quc M v b l ngy quyn tay sai l tt yu v ch cn l vn thi gian v.v ng ta ni na: - Nhng ngi nh anh cch mng min Nam ang cn. Ti tic l anh phm nhng sai lm qu nghim trng. Nhng cha mun u anh nh . Chng ti mun cu anh, mun cho anh tr nn ngi c ch cho x hi. Cho nn iu tt nht, l anh phi ht sc thnh khn trong vic khai bo. Anh phi ni ht, ni tht, khng nn giu gim mt vic, mt iu g ht. Anh phi bit rng hm K65 c nhng iu anh ni xu ng, cc ng ch lnh o v cn b ng vin, chng ti khng cho anh ch em bit. Nu h nghe c th cha bit vic g s xy ra nh th no i vi anh. Ring ti, ti tin rng con ngi anh c th ci to c. Anh phi tr thnh mt con ngi tt. ng ta ni c n 20 pht, na gi. ng ta ni lc nhanh, lc chm, lc nh bnh thn, lc dn ging. C khi ng ta ng dy bm mi, c khi ng ta nhn ra ngoi qua khong trn tm mn che ca s. - Hng ngy anh s ln y lm vic vi ti. Mi vic s c gii quyt nhanh hay chm l do anh. iu m chng ti yu cu anh phi ni r l v mt t tng v thc, lp trng, anh phi ni ht nhng suy ngh ca anh v ch , v min Bc, v chin tranh, v ng v.v Th hai l nhng vic lm ca anh khi ra min Bc. Ai giao nhim v ny cho anh, nhng ngi hin nay u, ang lm g. Cng vic ca anh tin hnh n u, v trong d nh anh s hnh ng nh th no? Th ba l mi quan h ca anh trong nhng ngy min Bc. Anh giao tip vi ai, quan h vi ai? Anh t chc h nh th no v.v.. Ti s ni c th hn v nhng vn ny lc lm vic vi anh, by gi ti ch gi . Trc ht anh vit cho chng ti mt bn kim im. Chng ti s cn c vo bn kim im ca anh xem xt thi ca anh c thnh khn hay khng, c trung thc hay khng? Ch yu trong bn kim im ny c hai im quan trng m anh phi trnh by r l t tng v hnh ng ca anh. Anh nh, t anh phi ra mt phng hng sa cha nhng sai lm ca mnh. Hng ngy ti s a anh ln y lm vic. Anh c vit, bao gi xong chng ti s xem li v gp . My ngy cng c, cho anh th th v c th gi suy ngh. Chng ti khng hn ch thi gian. ng ta ly trong cp giy ra a cho ti mt xp giy k ngang mu vng. - Anh c bt ri ch? Giy v mc y. Bui tra, bui chiu v n cm anh li tt c giy t y. Ti nhc li anh nh. Trong thi gian lm vic vi ti, anh khng c i u c, khng c tip xc vi bt c mt ngi no. Ti s a anh n y v n gi n ti s a anh v. Anh cn g c bo cho ti hoc nhng ng ch Cc bit. Nu au m anh n phng khm bnh ca Cc, m y cng gn Vin E2. Thuc cha bnh anh s c cp pht y . n tra ng ta ch ti v 11 Hong Hoa Thm. 1 gi 30 chiu ng li p xe v ch ti ln. n chiu, ti ni vi ng: - Anh ti i b cng c. y vi khng xa lm. ng ta cn mi, mt lt sau bt ming: - Th cng c. Nhiu bui ng ta i u ch cn mt mnh ti ngi trong phng. Ti cng khng bit dy nh mt tng ny l c quan no, dng lm g na. C iu chc chn l gia

40 ci nh cm lng ny v Cc n tip khng c mt quan h cng tc no c. Sut thi gian ti n y t khi ti thy ngi ra vo. Dy gc ny cc ca phng u ng kn. Thnh thong c mt hai ngi i ngang qua phng ti ngi. Ti on cn phng ti ang ngi y l mt phng va va lm vic. Cn phng ny nh, chiu rng hn 3 mt. Mt ci t ng bng g tp v mt bc mn vi hoa xanh c che khng ht pha sau cn phng. Pha sau khng bit di rng bao nhiu, lun lun ti, chc l ch ng. Khong k bn tip khch v lm vic rng khong 7 n 8 mt vung. Trong thi gian y, thnh thong gia chng cuc tra vn ng ta mi ti n bnh ko ung nc tr v ni chuyn, chuyn ni bao gi cng nh va tm s va khuyn nh. - Ti tic cho anh nhng ngi nh anh l nm trong hng o to ca ng C khi ng ta trong cu chuyn nh tnh c hi thm v gia nh ca ti, anh em ni ngoi, b con h hng hin nay Hu sng ra sao; t ngy thot ly n nay ti c lin h hoc gp g h n khng, cuc sng ca h th no Ti ni ht cho ng ta nghe, v ng ta c ln khi khng hi: - Anh thy Si Gn th no? Ti ci: - Ti cha bao gi vo Si Gn. - Th anh so Hu vi Nng th th no? - Ti cng cha bao gi vo Nng. Ti bit ng ta khng tin, nhng hi sc u m ni thm na. ng ta m g trong ming, ri gt gt ci u hi na: - Anh c b con anh em g Si Gn hay Nng khng? Ti ci h mt ci: - Khng. ng ta hi nhng cu nh th bao gi cng lm nh hi cho vui qua th gi trong lc ngi ung nc. C ln ng ta ni l ng ta cha thy Hu bao gi v bo ti k s qua v Hu cho ng nghe. Ti bit qua cch k v nhn xt ca ti v mt thnh ph ch tm chim ng ta s nh gi lp trng v quan im ca ti. ang chng cu chuyn ng ta hi: - Bn b ca anh c ai lm vic cho ch khng? Ti khng cho cu hi ny l ngy th hay tnh c mt cht no ht. Ti ni: - Bn b ti ngi no i lm vic u lm vic cho ch ht. - Th c ai l s quan ngy khng? - Lnh cng c m s quan cng c. - By gi chc c ngi ln n cp t. - Hin nay th ti khng bit. Lc ti thot ly, bn b ti c ngi l trung y. - Phn ng h binh chng no? - Hi lc khng qun u c. a s l b binh.

41 Mt ngy hai bui trong khong mt tun ngy no ti cng phi leo ln ci thang gc l thin vo ngi trong cn phng ny kim im vi ci ng Thanh ny. Khong 10 gi tra ngy th hai, ti a cho ng ta bn kim im. ng ta b bn kim im ca ti vo kp giy. - c ti s gp v b sung thm. By gi anh c th v sm. Tri vn ma lm thm v lnh. Ti ung mt chn nc cho m bng. Ti cha xung cu thang vi, ti ng t hai tay ln lan can hnh lang nhn qua bn kia ng. Khong sn ca dy nh ny rng, khng c cy ci. Bn kia ng l vn bch th. Mt khong t dc ca ni Nng thp thong sau cc tng l. Ti qung ci o ma ln c, bc xung thang gc. ng Hong Hoa Thm thng t ngi v t xe. Nh n cha c cm, ti quay ra ci qun gn ng mua dim th gp anh Don Triu: - Anh Triu, anh i u ? Anh Triu trong c ch c v vi v. - V chuyn ca mi y. Ti ng quanh xem c ai lun qun khng. - My thit l thng Ba trc tao vi b Trai bo my v Tri sng tc B, my khng chu. My nghe tao vi b Trai th u c chuyn ny xy ra. Thng Trc hi my ch g na. - Ti ni tht vi anh, ti mun tr li chin trng. Ra cng tc A th kh vo li lm. - My chng hiu g c. Tao vi b Trai ang tm cch cu my y. Tao mun nhn c hi ny xin cho my v Tri sng tc B. Nhng h khng ng . H bo cn phi theo di my mt thi gian . My thy kh cha. Nghe tao ba trc l hay ri. - Anh c gp thng Ng, thng Tnh bo cho chng n bit chuyn ti vi. - Hi Vn ngh mt s anh em bit ri. By gi tao cng cha r l h s a my i u na. B Trai v tao s tm cch cu my. Tao s h a my i K3. M dm lm. - Ti by gi kh i u v gp ai ht. - Tao bit ri. Cc 78 ang theo st my. My c sng bnh thng. Trng hp c chuyn g my c tm cch bo cho tao v b Trai bit. Trc khi chia tay, anh Triu ni: - Nh ng bun g ht. Phi c sng nh thng. B Trai gi cho mi my gi thuc. Tao cng em chng, cha chc gp mi c. Cch hn mt hai thng, anh Triu v ch Trai ln K65 ni ti v cng tc Tri sng tc B, mi th tc chuyn ti i cng tc xong. Ti khng i, ti mun vo Nam. Ti nh m ti qu. Anh em bn b cn trong . Nu ra cng tc A (tc cng tc min Bc), th tr vo Nam rt kh. Lc anh Triu c gii thch cho ti r ti n cng tc Tri sng tc B H Ni, nhng vn thuc bin ch cn b min Nam. Lc ny ti khng hi tic g v vic ny. T ti, ti quyt nh nh th.

42 Sut thi gian ti b tra vn, thnh thong c mt vi ngi n d cuc. Nhng ngi ny u c mt trong cuc thm vn ti K65, c khi h n gia bui, c khi h n t u. C ngi ngi yn nghe hoc ch ghi chp; c ngi thnh lnh trong cuc i p hi chen ngang mt cu. Thng nhng ngi ny u c thi bc tc gin d ra mt. H ng dy chng tay ln mt bn hoc va theo di thi ca ti, va nghch ln nghch xung ci u. Ging li ca h bao gi cng nt n, da dm. - Anh ni khng thnh tht. - Anh cn giu chng ti nhiu iu. - Khng c u anh nh. Anh nn nh anh l ngi c ti. Anh cn tr, anh phi ngh n tng lai ca mnh. ng khng b anh u, ng s khoan hng, nhng anh khng c giu ng. ng bit ht ri. - Anh l ai? Anh hy ni tht i! - Anh lm g cho ch? - Chng ti bit ht, anh khng qua mt c chng ti u. Ri h ly nhng tm nh chp nht k ca ti, nhng ghi chp m h tch thu ca ti ra, c theo ci , hch sch, da nt ti. Thng h hay ko nhau ra ngoi hi to nh vi nhau, ri sau i vo phng h bo nhau: c th c th c th ng Lai k ch chm cuc tra vn ti thng n d cuc. Mt hm ng ta a cho ti my t giy c ch nh my bo ti c. l mt bi th, khng ghi tn tc gi, nhan l cnh tng. Ti ch nh i man mn: vo mt ngy ma h nng d di, mt chng thi s bc vo mt vn hoa, c mt bng hoa rc. Thi s i khi vn hoa v lc vo mt khu vn hoang, c mt cy ngc lan ang ra hoa, nhng tm gi v gai gc bm y. Mt con c qung khn ang u trn cnh. Thi s ang bng hong th mt con mo en u xut hin. Thi s hong ht b chy ng Lai hi ti - Anh bit tc gi bi th ny ch? - Ti khng bit. - Anh thy bi th ny th no? - l mt bi t cnh. V ng ta khng hi g thm na. C th h tin ti khng bit ngi lm ra bi th ny tht. Bi th ny ca Nguyn Hu Ng dn trn bo tng i Gii phng (58 Qun S, H Ni). Bi ny ti c lu ri. Khi tra vn ti trong bn kim im, n mc quan h bn b, ng Thanh hi: - Anh c bn b H Ni khng? Ti ni c - l nhng ai - H Thanh (tc H Tnh Tnh), Nguyn Hu Ng - H l ngi th no?

43 - Bn c ca ti Hu - C phi bn thn khng? - Bn thn - By gi h ang lm g? - Cng tc ti i Gii phng - Anh c hay n i Gii phng khng? - C - T tng ca nhng ngi nh th no? - Ti khng bit. - Bn b thn vi nhau m anh li ni khng bit. - Lm sao ti bit ht h c. - Th anh thng trao i vi h v nhng iu m anh vit trong nht k khng? C th l th ny, c khi no anh trao i vi anh Ng, anh Thanh v nhng ngi khc na nhng suy ngh ca anh v min Bc, v ch x hi ch ngha, v ng, v chin tranh vn vn V kin ca h nh th no? H c ng vi anh khng? Ti ni ngay: - Chng ti lu lu mi gp nhau v mi ln gp nhau thng ni th chuyn. Tt nhin trong cu chuyn thng cng hay ni n nhng suy ngh ca mnh v min Bc, v ch ngha x hi, v ng v vic ng hoc khng ng vi nhau v mt im no l chuyn thng. - Th d h ng vi anh v nhng iu g? - Lm sao ti nh ht c. V bc tc v gin d ca ng Lai l ra ngay trong c ch v thi . ng ta h mt ting. n nc ny ti chng cn phi gi t g na. Mc k, h mun lm g ti th lm. Bui chiu ngy ti np bn kim im, ti ln li cn phng ny. Lc , ng Thanh va mi ng dy. ng bo ti rt nc pha ch ung. ng ly my t Nhn dn, Qun i Nhn dn gia bn, ri bo ti ng i c vic mt lt s tr v. Ting m kha xe p nghe cch mt ci, ng ta vc xe xung thang gc. Gia chng thang gc phn l thin mt c gi bc ln. ng ta dng li ni g vi c ta ri i xung. ng ta p xe v ng Ba nh. Ti nghe ting dp nha lc cc trn thang gc, ri lt xt ngoi hnh lang. Ca phng vn m. C gi ng vo nh tnh c. Thnh thong c li i ngang qua phng ti ngi, khi cm t bo, khi xch phch nc. Ti cm my t bo lt qua lt li. Dy nh ny khng bit dng lm g m yn tnh tht. Thnh thong mi nghe ting ngi ni tng trt. Cng khng thy xe c ra vo. Khng thy bng tr con. Ti ht thuc, ung nc. C l ng Thanh ny cha bao gi vo chin trng. ng ta tp kt ra Bc ri lm vic lun t n nay. Chc ng ta ban bo v ng ca Ban Thng Nht Trung ng. Cn cn phng ny, c l ng ta mn lm vic vi ti. Ngoi ng ta ra, khng bao gi ti thy mt ngi no trong phng ny. Ti nhn ln bc tng trc mt. nh Ch tch H Ch Minh ng khoc o a tay cho, pha di l nhng nh mu chp ngi, nh ca, xe c

44 ct t bo nh Lin X. Anh Triu c ni ngi ta dm a ti i K3 lm. K3 l tri ci to nhng phn t xu, phn ng Qung Bnh. Ti cng ch nghe ni th, nhng khng bit ci K3 ny nh th no? Hi mi ra H Ni, ti gp thng Ng, thng Tnh, t ( Nhi) ang ng trc veranda ca i Gii phng 58 Qun S, ti ni vi thng Ng: Ra m ti hn n mi b a ra Bc l i ci to K3 Qung bnh. Thng Ng y ci knh cn th st mt: Thit h mi? Ti hn n ra h mi?, ri hn nga mt ln tri ci ha ha rt sng. Mt ting ng h sau, ng m ti tm gi l Thanh ny tr li. ng ta dt xe ln thang gc, dng xe vo lan can ngay trc ca, kha li, cm ti xch, i thng vo sau phng. ng ta tr ra mt tay cm mt cp giy, mt tay xch ci bt da mu en. ng ta cp sau lng gh, ri lt cp giy, rt bn kim im ca ti ra ln bn. - Ti c bn kim im ca anh ri. Anh vit theo dn bi m ti gi . Nhng vn cn nhiu, rt nhiu ch cn phi vit li. Ti ni vi anh nhiu ln, chng ti mun cu anh. Chng ti to iu kin cho anh thy r nhng sai lm ca mnh c phng hng sa cha. Anh nn hiu rng i vi nhng trng hp nh anh thng ngi ta c ngay bin php x l. V, chng ti ch cn thc hin kin ca tp th anh ch em K65 i vi anh l . Nhng chng ti khng lm nh th. Chng ti tin con ngi anh c th ci to c. Anh s tr nn mt ngi c ch m cch mng min Nam ang cn. ng ta a bn kim im cho ti v ni tip: - Anh vit cn thiu nhiu lm. Anh cha tht s thnh khn v khng c th. ng ta bo ti c bn kim im. Trong bn kim im ca ti, nhiu ch bn l v phn giy cn li c nhng ch ghi ch nhm sa sai ti ca ng ta. Bn kim im ca ti c ba phn: A- Tm tt l lch; B- Phn kim im; C- Phng hng sa cha. Ti ghi li di y bn kim im ca ti (bn tho) c ng Thanh ny gp sa cha nhiu ln. A- Tm tt l lch H v tn: Nguyn nh, tn ring: Nhn Lm th ly tn Trn vng Sao Sinh ngy .. ti B- Phn kim im Sau khi c cc ng ch Cc n tip cn b B (h l cng an, ban bo v ng, Cc 78 ti cng ch c v phi vit, nh h t xng, Cc n tip cn b B) v tp th K65 gp kin v phn tch, ti nhn thy r nhng sai phm v thc, t tng c tnh phn ng ca mnh, ti t kim im mnh nh sau: Bng nht k, nhng ghi chp khi c sch, th t v th vn, ti biu l nhng t tng v suy ngh (ng Thanh gch di hai ch suy ngh v ghi ngoi l: hnh ng) chng ng, ni xu cc ng ch lnh o Trung ng, xc phm lnh t, mt st cc ng vin, xuyn tc ch x hi ch ngha min Bc, nhn thc sai lm v cuc khng chin chng M cu nc hin nay; khinh mit gii vn ngh s v tri thc min Bc. 1) i vi ch ngha x hi min Bc - V chuyn chnh v sn

45 Mt thc mc c trong u c ti khi min Bc l nhng iu ni trong kinh in v chuyn chnh v sn v s thc thi chuyn chnh v sn min Bc l hon ton tri nghch nhau. Chuyn chnh v sn v s lnh o ca ng khng phi l mt. Staline khi u tranh chng li bn c hi trong ng xc nh r (v mt l thuyt) rng: Nu nh Lnine c ln ni chuyn chnh ca ng l mun ni ng khng chia quyn lnh o vi mt phe phi no khc, v chuyn chnh v sn l chuyn chnh ca giai cp v sn i vi cc giai cp phn ng chng i cch mng. Cn nu ng chuyn chnh th chuyn chnh vi ai, khng l li chuyn chnh vi giai cp ang nm chnh quyn l giai cp v sn. Staline xc nh iu l sai lm, khng th coi s lnh o ca ng v chuyn chnh v sn l mt (xin xem Staline ton tp, tp 6) (ngoi l on ny c ghi ch ca ng Thanh: t m chng i th no, nay nhn thy sai lm, v sao, phn tch). Khi min Bc, ti c cm ngh l min Bc vi phm nguyn tc kinh in . Ti cho l ng vi tay qu di ra khi quyn lnh o ca mnh xm phm vo quyn chuyn chnh ca giai cp v sn. cc ng b c s, ti cm thy hnh nh cch lm vic c tnh quan liu, mnh lnh ca nhng ng ch lnh o th hin s vi phm nguyn tc . Quyn hn ca chi b, ng b to qu, ln p c quyn hnh chnh. Qun chng mun c ting l tin b th khng dm ph bnh thng ng vin, cp y. Nh th, ti kt lun, min Bc ch c chuyn chnh ca ng, ch khng phi l chuyn chnh ca giai cp v sn. V chuyn chnh ca ng thc cht l chuyn chnh ca Trung ng. Giai cp v sn, r ra l chuyn chnh ca giai cp ny, khng c thc quyn. - V kinh t Ti cho rng min Bc kh c th ti sn xut m rng c. Khu vc sn xut t liu sn xut v khu vc sn xut t liu tiu dng b mt cn i trm trng. Va tch ly vn dnh cho khu vc trn, va phi dnh cho nhn dn n, mc, li thm t nc c chin tranh, l mt vn nan gii. Trong lc , bt c mt quan h no gia ngi dn vi ngi dn cng u c gi l quan h sn xut x hi ch ngha. (Ghi ch bn l ca ng Thanh: t xuyn tc, chng i ra sao, nay thy sai lm ch no, phn tch). Ti ngh rng mun c mt quan h sn xut x hi ch ngha, trc ht phi c hai iu kin cn v l, mt l lc lng sn xut x hi ch ngha, hai l khi lng vt cht tiu dng ca nhn dn phi c tnh x hi ch ngha. Khng c hai iu kin th mi quan h trong x hi gi l quan h sn xut x hi ch ngha u l o tng. Min Bc cha c hai iu kin . n mc thiu thn, lm n b cng b vic m c ni quan h sn xut x hi ch ngha. Ti cho nh th l chng ta qu ch trng v pha trc m b qun hin ti chng ta ang c nhiu thiu thn kh khn. V ti ngh rng tnh trng trm cp, gian thng, nhng cch lm n b bi trong cc ca hng mu dch, hp tc x bun bn, n ung do m ra c. Ti cho l nhn dn th thiu thn, k giu ngi ngho trong x hi cn nhiu, ngi c nhiu tht, k khng c tht m n nh th l khng bnh ng. Cn lu nhn dn mi thy ch ngha x hi tht s. - V vn hc-ngh thut Ti c thi bt knh i vi mt s ngi lm cng tc vn hc ngh thut min Bc. Ti cho h c ti, nhng khng dm suy ngh c lp, vit lch theo ch th ngh quyt ca ng; vit mt iu g s mt lp trng hoc khng lun c trnh by th h li trch dn ngh quyt, li ca cc ng ch lnh o. Nh th l h nnh

46 lnh o, lm vic min cng, thiu t do. H c ting m khng c ming. Ti ngh rng t cn tht, lng ng h c phn phi th ci kin thc ca h cng cn c vo , ly lm c s, m phn phi. Ti thc mc v sao tr thc min Bc c ng v Chnh ph o to bao nhiu nm nay li khng vit c mt quyn sch no v kinh t, chnh tr hoc nghin cu v trit hc kh d c gi tr m tt c u do cc ng ch trung ng. Vit v Bc H cng ch c ng ch Phm Vn ng, ng ch T Hu C ci kho tng l lun Marx Lnine s nh th m cc nh nghin cu c cun sch no cng hin cho nn l lun ch ngha Marx-Lnine Vit Nam cha, hay ri cng ch c Bc H, cc ng ch trung ng, nh cun Di l c v vang ca ng ca ng ch L Dun. Ti mt tin tng mt s ngi lm vn ngh v tr thc min Bc l v th. Do m ti ni: Nu khng c ti nh gic th min Bc ch l mt vng nc bn ln ct. Mt s cun sch v bi bo vit v vn hc phn ng bn Ty hay vng ch tm chim lm cho ti t tin tng s hiu bit ca cc tc gi v loi vn hc ny. Ti cho h cha sc i u vi ch v phng din ny. Ti ngh c chnh ngha cha , cn phi c kin thc. V hn ch sinh , ti cho l tn nhn. Ti gh tm chuyn no thai. Hn ch sinh , ti ngh, chng qua l mt cch gii quyt s thiu thn, kh khn v nhn khu. l nhng suy ngh v t tng ht sc sai lm v phn ng ca ti. Nhng iu ti hiu trong sch v cha thu o, s lin h thc t ca ti li c tnh cch xuyn tc, hn na li ht sc m h v bn thn ti khng tm ra mt chng c c th. Ti bit mt m cha bit hai. Ti cha hiu r v s lnh o ca ng. ng ta l mt ng cm quyn (ng Thanh nh du x y v bo ti: anh vit th ny cha v thiu thnh khn). i vi x hi min Bc, ti khng hiu ht nhng c im ca n. Ti ch thy kh khn m khng thy thun li. Thy mt vi hin tng bn ngoi x hi ti vi vng kt lun l thc cht ca x hi. Do , trong ghi chp, nht k, th vn ca ti, ti ch nu ln nhng kh khn, au n, thiu thn trong x hi, m khng nu ht ci tt, ci u vit ca x hi. Nhng sai lm dn ti n s mt tin tng, bt mn vi ch . (Hai ch bt mn l do ng Thanh bo ti thm vo). T , ci g tht s l tt p ti cng ni l xu nh vn hn ch sinh chng hn. Ci c tiu t sn vn cha c gt ra ht nhng t tng phn ng tim nhim trong nhng nm ti sng trong vng ch cn st li, thm vo, l tnh t cao t i ca ti, lm cho ti c thi khinh mit mt s ngi lm vn ngh v tri thc min Bc v khen bn Trn Dn, Phng Qun. T ti c t tng chng li ng li vn ngh ca ng. Ti cho cc ng ch Phm Vn ng, Trng Chinh, T Hu khng phi l nhng chn l sng ca ngh thut. Con ngi ta c hn, ngh thut th lu di, khng th cn c vo nhng li ni ca cc ng ch lnh o lm bng c cho chn l ca ngh thut c. 2) i vi s lnh o ca ng T nhng suy ngh v chuyn chnh v sn v nn kinh t ca min Bc, ti c thi khng tin tng s lnh o ca ng. Ti cho rng tt c nhng t nn x hi hin nay Trung ng u bit, nhng Trung ng bt lc khng gii quyt ni. Ti ngh rng Trung ng ng ch c ti lnh o nh gic ch khng c kinh nghim v xy dng ch ngha x hi, nht l v kinh t.

47 Ti cho rng trong cuc cch mng ca ta, ta ch trng xa b giai cp, nhng trong x hi li hnh thnh mt giai cp mi, l giai cp lnh o m Trung ng l ng u. Giai cp lnh o ny c nhiu ng, nhiu tht sng trn lng trn c nhn dn, ra ch th, ngh quyt cho nhng thng di. T chng i, bt mn c khi ti ni xu cc ng ch lnh o. Ti gi T Hu, Trng Chinh, Phm Vn ng l nhng tn v trong bi th Sn Khu II ti xc phm lnh t. (ng Thanh ghi: ai? Nu r; v ngoi l: cn kt ti v o, treo c v bn, xem l k th nh th no? Ti c ni vi ng Thanh th ny: hm K65 ti c ni cho cc anh bit ca ti l th ny: h mi ln nhng nh nghin cu, ph bnh vn hc lng tng, tm khng ra li thot khi bnh gii th li trch dn ra nhng tn L Dun, Trng Chinh, Phm Vn ng lm bng c v ba php Tn y c ngha l tn tui. ng ta khng chu. ng ta ch ni mt cch n gin: Anh phi vit theo s gp ca ti). i vi cc ng vin c ln ti ch bai v mt st thm t. Ti dng nhng li l ht sc v l, ht sc bn thu nh ci chi qut nh, n mu tanh n b, cung tn ni v h. Ti cho ng thnh cng trong vic bin nhng ng vin thnh nhng inh c, b loong. Suy ngh nh th, ti cm tc, ti cho Trung ng ng khng bit ht nhng cc kh, nhc nhn ca nhn dn. Ti mun nhn dn phi biu tnh, vit bo ch to t co nhng k ngi trn sung sng nhn dn phi cc kh, ni r nhng nguyn vng ca mnh v n sng vo bn u tru mt nga. Nhng t tng ca ti v s lnh o ca ng ht sc phn ng. Ti t thi cm tc ht sc in cung, khng li thot. Ti qun mt rng, chng ta ang nh M, bt c mt hnh ng, mt suy ngh no c phng hi n ch , n uy tn ca ng k th u mun li dng. Cun La nouvelle classe dirigeante ca M. Djilas (mt tn xt li phn ng tng lm b trng ngoi giao Nam t) m ti bit hi cn trong vng ch lm cho ti c suy ngh sai v ng l mt giai cp lnh o mi. Sai lm ca mt s ng vin lm cho ti hiu sai khng ng n v ng vin ca ng. Nhng lc suy ngh nh th ti qun mt trong bt c mt cuc u tranh chng xm lc hoc trn mt lnh vc no, ng vin l nhng ngi i trc hn tt c, l nhng ngi hy sinh nhiu hn tt c. Ti thc mc v nhng va chm trong ng li ca cc ng anh em trong phong tro cng sn quc t. Mi ng u c mt sch lc ring, mt chin lc ring. Ai ng? Ai sai? Nhng chnh ti, ti cng rt hnh din v ng ta c mt ng li c lp hon ton, khng ph thuc vo mt ng no khc. Chnh nhiu khi ti cng ngh con ng t Mc T Khoa sang Bc Kinh phi qua H Ni. Thc tin ca hai cuc khng chin chng xm lc v ca cng cuc xy dng ch ngha x hi ngy nay phi lm cho ti hiu r iu . Nc ta l nc Vit Nam, ng ta l ng Lao ng Vit Nam, ngi sng lp v ng u l H Ch Tch, ta c ng li ca ta. Ci tinh ty ca ch ngha Marx Lnine l trong cch mng Vit Nam, c p dng mt cch sng ng v ph hp vi hon cnh Vit Nam. 3) i vi s nghip chng M cu nc Ti mt bnh tnh trc s ko di ca chin tranh. Ti tin tng nht nh ta s thng, nhng nhn dn ta s cht rt nhiu. Ti b m nh bi s cht chc ca chin tranh gy ra. Cuc nh nhau Nam Lo dn vt thc ti. Nam Lo, ti ngh ni

48 th im ca chin lc Vit Nam ha ca Nixon. Hn gieo gi , v nhng ngi Vit Nam phi gt bo, phi cht . Ti c nhng t tng cm th v gh tm chin tranh nh th. Ti ln n tt c cc cuc chin tranh, khng phn bit chin tranh phi ngha v chnh ngha. V ti o chin tranh. Vi nhng ngh ngay trong bn thn ti, ti th tiu s u tranh ri. Ti qun mt rng chnh s cht chc, tn ph, n l, t y l do quc gy ra. Mun chm dt cht chc v tn ph th phi ui bn xm lc M ra khi b ci nc ta. Mun th th phi cm sng ngn chn chin tranh phi ngha. Th hy sinh tt c, nht nh khng chu lm n l. Khng g qu hn c lp, t do. 4) V quan h Ti trao i nhng thc mc, suy ngh ca ti mong c s ng tnh vi mt s bn b hoc mi quen khi ra Bc hoc quen t trc trong chin trng. V cng c mt s bn b nh Nguyn Hu Ng, Bi c Mn c mt vi im ng tnh vi ti. Nguyn Hu Ng ng vi ti v ci nhn ca ti v chin tranh v v s bt lc ca lnh o trc mt vi tnh trng xu ca x hi. Mn ng vi ti v nguyn nhn ca s bt bnh ng trong x hi. Trong quan h vi bn b nh th, ti gy nh hng xu cho h. Ti sai tri cn lm cho h sai tri theo ti. C- Phng hng sa cha 1- Bng thc tin lao ng t ci to mnh (ng Thanh ghe thm: c th?) 2- Phi tm hiu nhng ci hay ci p ca x hi ta ci to nhn thc. 3- Hc hi cc ng ch chung quanh (ng Thanh ghi hc sao?) 4- c sch phi ng n v nghim tc hn na. Hc tp ch ngha Marx Lnine ci to t tng mnh. Ni tht, ti mt mi v chn lm ri, ti vit cho qua. Sut ba bn ngy, ng Thanh ny xoay ti tng ch, tng cu, tng , gch b, thm bt, v lm ci vic gi l gi cho ti thm nhiu on na. Ti vit li bn kim im, thm vo nhng im b sung, ri np cho ng Thanh. ng ta bo ti c cho ng ta nghe. Ti c v khng cn n thi ca ng ta. Thnh thong ng ta ngt ti v gp thm bt. Ngay on u phn kim im: T ngy ra Bc, bng nht k, nhng ghi chp khi c sch, th t v th vn, ti biu l nhng t tng v suy ngh chng ng, ng ta lc u ni to: - Ti ghi ch ngoi l l anh phi ghi thm hai ch hnh ng vo, biu l nhng t tng, suy ngh v hnh ng na ch. Ti ni lin: - Ti ch c t tng, lp trng chng ng, ch khng c hnh ng chng ng. Ti nht nh khng lm theo ng ta. ng Thanh ni:

49 - Bn kim im ca anh vn cha y . Nhng iu anh ni th anh khng ni ht, v cn nhiu vn anh cha ni. S thnh khn ca anh ch c mc . Chng ti chp nhn ngang . Khng phi anh kim im nh th l ht u. mi ch l mt bc. V anh cn tip tc lm vic vi chng ti. C ngi ng ngoi hnh lang. ng ta ng dy i ra. Hai ngi to nh mt lc. ng kia nghing u nhn ti, ri i xung cu thang. ng Thanh tr vo: - Chiu nay anh tm ngh ci . Ti cng thng cm cho anh, k ra anh cng cng thng. Sng mai tm gi anh li n gp ti. Ti ni: - By gi cn sm, anh cho ti i ra mua t t bo. - c, anh c i, nhng khng c gp bt c mt ngi no v khng c ni chuyn ca anh cho h bit. K t nay, nhng ngy y, anh i u, lm g, quan h vi ai u phi bo cho chng ti bit. Tt hn ht l anh khng nn giao thip vi bt c ngi no H Ni. Chng ti lun lun theo di st nhng hnh ng v vic lm ca anh. Ti ni thng cho bit. By gi anh c i. Ti va bc ra khi phng, ng ta ni theo: - Anh nhn y cc tiu chun v sinh hot ph ri ch? Ti ni ri, ri xung cu thang. Tri tnh, nhng cn lnh. Ci nh khch m ti trong nhng ngy b kho tra thng ch c mt mnh ti. Lu lm mi c mt cn b min Nam n ng qua m. Chc ti l ngi u tin v duy nht y lu ngy. Mt bui chiu khong 3 gi, lc ti ang ngi c bo trn ging, mt ng bc vo. - Cho anh. ng ta trc nm mi tui, ngi cao gy, hi en. ng ta mc mt b ng phc, o bn ti mu vng t, i m pht Lin X mu xm. ng ta l ngi trong on kho tra ti K65 v cch y my hm ng cng c mt trong phng ca ng Thanh n. Sau ting cho, ng ta ni lin: - Ti n gp anh v ni chuyn cho vui, khng phi n lm vic vi anh u, anh ng ngi. Ti bit anh Hu v bit nhiu v Hu nn ti n hi anh mt vi chuyn. ng ta t v thnh tht. Nhng i vi ti lc ny tt c nhng ngi thuc loi ny u khng tin. ng ta ni ng l ngi Tha Thin, c b con Hu. Chc ng ta mun bit tin tc ngi thn m bit u ti bit. ng hi ti v Hu, v cu Trng Tin, ch ng Ba, ch Bn Ng, ch An Cu, v sinh hot Hu, v mc sng ca ngi Hu. ng ni: - Ti ni tht ti tic cho anh lm, anh nh . Nhng ngi nh anh, c nhiu iu kin tin b, tic l anh li vp vo nhng chuyn nh th. Ni chuyn mt hi, ng ta ng dy nhn ci phng to di ch c mt mnh ti v mt dy ging trng khng c chiu. ng ni: - y, anh d t t lm. Nhng anh ng c di. ng bc ra ngoi: - Ti n ni chuyn vi anh cho vui, ch khng c g ht. Khi khc s gp li anh.

50 ng ngp ngng ngoi ca di mi hin: - K ra y mt mnh cng bun tht. Ti ra 11A Hong Hoa Thm n cm. Cm y khc vi cc K iu dng cho cn b min Nam l c n m si. Lc ny ti n rt nhiu v rt ngon, nhiu khi khng thy no v c v thm n na. Ti n cm mt mnh nh mi ngi khc. Ai n trc n trc. Ngi n khng ng, trn mi ngi, tr nhng ngy c khch, nhng khch li khng u, tra nm, su ngi, chiu cn mt hai, hoc khng c ai, hoc ng hn, bt chng. Ti l ngi khch duy nht thng trc y. C khi ti ngi n chung bn vi ngi gc cng. Sau ba n, thnh thong ng mi ti ra phng trc cng l nh ca ng, ung tr ht thuc ni chuyn. Ti ni vi ng: - Nu ti y th vui bit my. C khi thm ung tr, trong cng chu. Khi c dp ung nc vi ng, thng bao gi cng vo bui chiu, ti ngi y cho n sp ti. Ti ngi ung nc, cn ng ta th lc c lm mt vic g . - Anh y cn lu khng? ng hi ti. - Ti cng khng bit na. - Gn Tt ri. Anh c i php khng? Ti lc u. ng ni: - C my ngi quen qu ra nhn ti gp nhau mt ba, nhng chc l sau tt. ng ta ni ging Nam b hi pha Bc. - Anh nm nay bao nhiu tui? - D, ba mi. - Tt m nh khch th bun cht. Ri ti tr li ci phng m ngi ta sp xp cho ti trong mt ci hm vng. Mt hai ba bn nm su ngy hay my na ti cng khng nh, mt mnh, khng quen cng khng c, c n cm xong ti tr li , mt mnh, khng bun khng vui, khng g ht. Ti cng khng ngh ngy mai ngi ta s lm g ti na. Hnh nh nhng lc ny ti khng cn chn nn, mt mi na. Ti nh mt ngi b lit t no b n c bp. Ti l , mt mnh, mt ci, ngy nh m, m nh ngy, khng gp ai, khng thy ai, khng c ai ni chuyn. Chung quanh ti, ngi l. Ti nh cht ri. Ch cn mt bng dng m nh, dy v ti, l m ti. V ti thy mnh cn th. Na m thc gic, ti khng nh mnh u. Ti tng ti c nh thng, ti thy mnh bnh yn. Ti tr dy, m toang ca ra ngi ngoi thm ht thuc. Khng bit my gi ri. By gi m c trng, nh sng s lm cho khng kh bt nng v ti c th nhn thy mi vt chung quanh, thy mnh bt vng lnh. Nhiu m nh th ny, ti bt n, m toang ca ra, ti c cm tng ci nh sng thnh lnh o ra ngoi lm cho t v cc vt ngn ngang ngoi sn kia vt thc dy. Ti ng sng trc ca nh tri trng. By gi ti khng cn ai na, ngoi t v nhng th v dng ngi ta vt b ngoi kia. Ti cm thy chng cn thit v thn mt vi ti lc ny y. Ci cm gic trng khng v khng nh g ht bt u trong ti t y, by gi. Ri y s c nhng lc ti lang thang gia ph, trn cc ng lng, ngoi

51 ng, gia ch nhng ni xa l, mt mnh, u c trng khng, khng nh g ht. Ch c cn au d dy lm ti t tay ln bng v bit rng mnh cn sng nh th ny v chung quanh c ngi. Tm gi sng hm sau ti ln phng ng Thanh. Ti ngi vo ci gh v tr hng ngy ti ngi. 10, 15 pht, hai ba ng n, trong c ng Lai. Bc vo phng h ko gh ngi lin. ng Thanh rt nc. H ni qua ni li vi nhau nhng chuyn g , coi nh khng c ti. Ti th ti c ht thuc, ung nc. Tr y bao gi cng ngon, khng Thanh Tm th cng Thanh Hng, Hng o. - Thi, chng ta lm vic, anh Lai nh! ng Thanh ni ng Lai xoa hai tay vo nhau: - Tri vn cn lnh, kh chu tht. Va ni ng ta va ko dch ci gh ra. My ng kia, ng no cng m cp, ti xch ly s sch trc mt. Mt my h lnh tanh. V by gi h mi nhn ti, tt c u bng nhng cp mt chm hm; c cp mt ci xung, ng trn qua pha trn gng knh; c cp nh lim dim theo ci u gt ln gt xung; c cp m to ng thng vo hai mt ti; trong lc hai ci di di bn rung rung Ti chng ch i ci g c. Tt c mi s ri cng chng tt lnh g cho ti ht. Ti s b ci to lao ng K3, b giam Ha L ng Lai ni trc: - Chng ti c bn kim im ca anh. ng ta cm cho my t giy kim im ca ti, n mnh ngn tay ci mt gc, d d trc mt ti, ni tip: - Chng ti ni thng cho anh bit l chng ti vn cha tin nhng iu anh ni ra y u l thnh tht, nht l nhng iu m anh nhn l mnh sai lm. Nhng t tng phn ng chng ng ca anh c h thng v khng phi mi c y, m c t lu ri; ti cha cn ni ngun gc. Chng thm su trong c no mu tht ca anh, v c th coi nh l mu tht ca anh, cng c. Ci nhn ca anh v min Bc, v ch x hi ch ngha, v ng u phi gin n l ci nhn ca mt ngi lc hu, khng c trnh nhn thc, cng khng hn l v bt mn m xuyn tc, ni xu. l mt cch nhn c h thng, c quan im lp trng hn hoi; ni r ra l quan im, lp trng ca giai cp t sn, m l t sn tc l phn ng, chng cng, chng cch mng, chng nhn dn, chng ng. Th th khng l mi c my ngy m anh li t b nhng quan im, lp trng mt cch d dng v th nhn chng sai lm v phn ng. y, chng ti khng da nt, khng p buc anh mt iu g c. Anh cng khng b tra tn hoc hnh hung. Nhng ti bit anh s, anh s (nhng ngi chung quanh nhn nhau gt u) v anh th nhn, d l cc chng . Bi v nhng iu anh th nhn l ngc vi ci l tng phn ng m anh tn th. Anh ni ra c mt phn t tng v suy ngh phn ng, sai lm ca mnh, nhng anh cha ni ht v cng cn thiu thnh tht. Ngay t u chng ti mun t anh ni ra nhng vic m t ngy ra Bc n nay anh lm. Anh hot ng nh th no, c bao nhiu c s, gm nhng ai? V ai, ai giao cho anh nhim v ny. Ni r ra CIA hay bn ngy Si Gn? Khng phi chng ti khng bit nhng chng

52 ti mun cu anh, mun cu nhng con ngi nh anh. Chng ti mun anh c hng lng khoan hng ca ng. Nhng anh vn khng ni, anh giu. V ch, iu ch lm cho anh ln su vo vng bn nh ca ti li. ng rt lng v sn sng khoan hng, nhng ch vi nhng ngi bit n nng v hi ci, v, v cng phi tri qua mt qu trnh gio dc v ci to. Vy ng c tham gia cch mng ca anh l g? Anh khng th che mt c qun chng. Tp th K65 cho anh mt bi hc. H cm phn, nhng rt sng sut. Anh chui vo t chc ca cch mng ph hoi. My ting sau ng ta ni u u mt ging, dn tng ting mt, ri ngng, xoay ngi i th ngi, vt mt tay ln thnh gh: - Anh phi ni r ra y nhng hot ng ca anh t ngy ra Bc. Ti khng t v g l bc tc, c ci ging iu c r r ko di mi ti chn. Ti ht mt hi thuc tr li: - Ti b thng v au d dy. Ti c cho ra Bc cha bnh, ri vo li chin trng. ng git ci tay trn thnh gh, chm ngi ra pha trc: - Chng ti cn nhiu vic phi lm, khng th mt th gi vi anh nh th ny c na. Im lng mt lc. Mt ng ni: - Anh nh , chng ti i x vi anh rt t t. Cho n lc ny, anh cng vn l mt cn b B. Anh vn c hng y tt c mi ch , tiu chun ca cn b B. Anh l ngi min Nam. Chng ti y cng l ngi min Nam. Chng ti c th d hiu anh hn v trong mt mc no cng c th ni l c th thng cm vi anh. Chng ti mun trng hp ca anh c gii quyt trong ni b ca chng ta. ng ny nhn ti, ri tip: - Nhng anh vn khng bit iu. Mt ng khc: - Ti ca anh l ti t. Nhng chng ti vn cha a anh ra php lut l v th. Ti ni: - Ti ni ht vi cc anh ri. Ti khng cn g ni na. Nhng t tng v suy ngh ca ti c ti ghi li, cn , ti c giu g u. C th c nhiu iu ti khng vit ra trong bn kim im, bi v ti khng th nh ht c. ng Lai ni: - Ti mun bin iu m anh khng vit ra. - C nhiu iu ti ngh ti ghi li. Nhng lm sao ti ghi li ht nhng suy ngh ca mnh. Cc anh ni th ti cng chu. ng Lai dn ging: - Anh tha bit l chng ti mun anh ni ra cho chng ti bit nhng g?

53 , nhng ngi ny mun ti ni th ny: ti l CIA m mng li hot ng ca ti min Bc l th ny ny. M thi, mt qu, ni qua ni li vi nhng ngi ny cng thm cng u cng c. Hn na ti cng chng bit ni g vi h na. Sut nhng bui nh th ny h ni nhiu hn ti. Ti ngi , nhiu khi l ng nhn ln my tm hnh ct trong bo nh Lin X dn trn tng, chm ngn tay vo nhng git nc trn bn v nhng vn trn, nhng mt ngi mt th. Cuc hi cung c r r kiu ny lm ti chn v mt. Ti khng mun ni g na. Ti cng chng lo lng g na. H bt ti nhn nhng iu m ti khng c. Ti th th v khng cm thy cng thng. - Thi ty anh. th anh ng c trch chng ti sau ny. ng Lai ni. Anh s cn gp chng ti. By gi trc mt anh tm ti nh khch ca Cc mt thi gian ci , cha bit lu hay mau, ch trn quyt nh. C g anh c gp anh Thanh y. Nu anh Thanh i vng, anh gp cc anh Cc. Anh c th ra ph, nhng tuyt i khng c gp mt ngi no c, khng c ni vi bt c vi ai v chuyn ca anh. Chc anh phi n Tt y ri . K cng bun tht. H cn xm nhau ni vi ti nhiu iu, nhiu chuyn na. Tt nhin h cha bung tha gi dm (?) ti u. Ci tnh trng ny vn cn ko di mi, mi lc mi khc, mi hon cnh mi khc vn cn cho n lc ti vit nhng dng ny. Khi th trc tip chm mt bng thng mc hoc bng o m cng an; khi th cho ngi ln vo trong cc cuc gp g ni chuyn gia bn b; khi th i ngang qua ng gi ng vo nh, hay ng bn gc i, gc kh nh bn cnh ng tri ng t chng tai, lic mt cch, kiu Ti li v nm di trong ci phng to rng mt mnh, gi tay ln u ng mi nh. c sch cng t thch th, ht ra sn nhn tri nhn t, li vo ngi ln bc ca. Ri khng c vic g lm, mt mnh, ti ht tt c cc vt chung quanh: ci cn xen gy mt na, my tm st lm trc dt t vt ba bi mt gc, nhng vi va cn li nc ma chy xoi thnh ni sng ao h, nhng ng gch v, ng nc git di mi hin Nhiu khi ti loanh quanh lun qun gia nhng ng vt ny, y ci cn xn gy ln su vo ng va, di chn vo ng ct, nm mt vin gch xung h nghe ting bt nc si tm L tht, sut thi gian y ti khng nghe ting ch sa, khng thy mt con g con vt. By gi m c mt con vt g ng y chy qua y chc l vui lm. Cn ngi? Ngi i ngoi ng kia, ti khng quen, khng bit. H thy ti cng nh ti thy h, nh mi vt trc mt c trong con mt th thy. Ngi bc vo phng ny th bao gi h cng nhn ti khng nh nhn mt con ngi. Mt, ming h bao gi cng xing lch. m nh ngy, ngy nh m, trong ti hay ra ngoi sng, ti ch c mnh ti, khng c ai thn thin, bn b. Ri cng nh sau ny, c ngy thng khi khng ni chuyn vi ai, c nh cm nh ic. Vy chung quanh l nhng b mt nng n, khinh khnh. Tt n ri. cc phng lm vic ca Cc n tip cn b B ngi v ra nhiu hn. H i t phng ny sang phng khc, k chy, ngi bc mau, vi vng hp tp. H lo Tt. H chia hng, nhn tiu chun. Mt ngi no ngi ny cng vui, cng ci. Nhng bn lm vic c gh, c giy t s sch, c c thuc l, mt ko, tr ng v

54 tht, nhng khng c ngi ngi. Ti ra phng khm bnh xin mt t thuc d dy. Ca phng khm bnh ng mt cnh. C y s ang cng tin, bn gip nhng ngi khc phn phi hng. Mt ngi ang li hi nhn tht ni vi ti: - Anh vo nhn tiu chun i. ng ni vi vo trong phng: - Anh nh K65, cho anh nhn tiu chun Tt. Nhng ngy tt nhng ngi thng n cm y u i php. Cc c phc v nh n l ngi H Ni nn ai cng v nh. Ti cha bit n u. Khong 29 Tt, ng Thanh bo ti: - Nhng ngy tt anh vn n cm Cc. May c my ng khng i php ng ni tip: - Anh nh l khng c tip xc vi ai ht. Ra Tt cc anh trn s c hng gii quyt cho anh. Anh i u phi bo co cho ng ch trc Cc bit. Ri ng hi ti mt cu hi m ng ta hi ti nhiu ln: - Anh c b con H Ni khng? - Khng - Anh nhn tiu chun Tt ri ch Ti gt u ni ri. Ti cng chng cn bng d no ngh n Tt vi nht na. y l mt ci Tt chn ngt, mt mi v bun thm nht trong i ti. Hai mi by, hai mi tm Tt ri. Tra, chiu ra ngoi 11A n cm. Ti nm di, ma lnh, ti cm. Nhng ngy Tt trong phng n ch c mt mnh ti. Nhng ba n t ngt v lnh. ng gc cng v mt vi ngi khc em cm v n phng ring, c phc v hi ti: - Tt chc anh nh nh lm? Ti ci - Anh khng c b cn bn b H Ni ? - Khng ch . Chiu ba mi, ti mang gi ch Hng o ra phng trc ung nc vi ng gc cng. Ti ni: - Ti thy Hng o d ung hn Thanh Hng. Ti nh m gi ch, ng xua tay: - Hng o, Thanh Hng hay Thanh Tm g th cng mt v, th thi, thua Thi Nguyn ht. Ti c ch Thi Nguyn y. Chng ti ung tr. ng ta ni: - Anh thy khng, thua Thi Nguyn ht. Ch ny l ca mt ngi bn ti t sao ly v gi cho ti y. Hi anh ly t m v ung cho vui. - Ti khng c m chn v nc si. Thi, ti ra y ung vi Bc cng c. m giao tha, ti nm ht thuc, trn qua tr li. Ti khng nh l m ti c nghe ting pho hay khng na. Sut my ngy Tt, ti khng thy mt a tr con.

55 Khong chiu ny mng 5 mng 6 hay mng 7, mng 8 g , ng Thanh n gp ti nh khch. - Anh chun b sng mai i. Sng mai, by gi, anh mang c ra ngoi vn phng v ly giy t. Ti cng chng hi i u na. Sng mai, ti sch va li v c ra ngoi Cc. ng Thanh a giy t cho ti v bo: - Tm thi, chng ti a anh tr li K65. Anh n phi lun lun t ra l mt k bit phc thin, bit n nn hi ci. Thi gian K65 l thi gian th thch cho anh . Anh ch em K65 u bit r v anh, nn l mt mi trng ci to tt i vi anh. Cn sau ny anh s ra sao, iu hon ton do anh v kin ca tp th K65. Cn nhng vic khc, cc anh K65 s hng dn. Chng ti s gp anh sau. 3 Ti tr li K65 tc l tr li ci th gii ti khng c coi l con ngi. Gn gi n tra, ti n K65. Ti c bn ng. Ti cm n anh ti x. Anh ta ci v ht vi ti mt iu thuc, ri a xe vo sn khu nh A. Ti c ng bn ng, cha bit mnh i u by gi. Ngi ta thy ti. Ngi trong cc phng nho nhc ng ra ng. Nhng ca s trn lu nh A, dc hnh lang lu nh B u ngi, thn ngi l ra, hai bn hai pha, ti gia. Nhiu ngi ra ng ngoi hnh lang, ngoi sn, nghing vai, gh vo tai nhau. Sau ny c Mng, mt ngi bn tui sut sot vi ti, k cho ti bit: lc anh mi ln, ngi ta x xm rt d, c ngi nhn mt, c ngi nh nc ming: - Thng nh! - Sao li a hn v y? - Tng a hn i ci to ri ch. - Hn! ng H, ngi Qung Ngi khong trn 60 tui v ng b th chi b dy nh B1, cng ngi Qung Ngi, ti khng nh tn, ra gp ti. ng H ni: - Anh v li t 3 phng c. Hai ng i trc ti theo sau. Ti bao sch v v mt vi th lt vt trc ca phng trc, ri sch va li i vo. ng H ch cho ci ging st ngay ca ra vo: - Anh nm y! ng H quay sang ng b th chi b: - Thi i n cm . Ri ng ni vi ti: - n cm xong chng ti s lm vic vi anh. Mi ngi trong phng cm a chn i n cm. H coi nh khng c ti. ng gi Tuyn phng trong ra sau cng. ng ni vi ti:

56 - i n cm my my thit Ti c cho bit l cm tra ca ti bo ri. Nh n n o. Ti bc vo. Ting ni, ting ci bt dn ri im hn, ch cn ting bt a va nhau v ting chn gh st ko trn nn xi mng. Mi ngi u nhn ti. Ngi ng dy, ngi nghnh c, ngi ch lic qua ri c ci u n. Ti ng quanh, ri tm mt bn cha c ngi, ko gh ngi i. My b, my c phc v ng cui nh bp ch ch ti ni th thm. Ti long thong nghe mt vi ting ni nh chung quanh. Nhng ngi n sau tm mt bn trng khc ngi i. Ting n chung quanh bt u, nhng khng xo ng nh thng ngy. Mt ngi cm bt a n bn ti, ng b th chi b khu B. Mt ngi na n, ng b th ng y. Cn thiu mt ngi na. - A, anh Phc, li y. ng Phc, ngi Bnh nh, au gan, ang ng gia phng. ng b th ng y vy tay: - Li y, lai y anh Phc. Ti n rt ngon. Sut ba n cc ng c ni chuyn qua li. Ti ngi li sau cng. n xong ti i ra chn a. Mt ngi ang ra vi nc thy ti bc n, b qua vi khc ngay. Mc k, ti ci xung ra. n thng nc ung, c Mng ang hng nc vo bt. C va rt bt ra, ti a bt vo. i bt ti y nc c Mng tt r bi n. Mt vi ngi thy ti ng ung nc, lng ra i ch khc hoc sang thng nc bn cnh. Ch Hoi, ngi cng qu Qung in vi ti, n ly nc ung. Ch va hng nc, va nhn ti ci. Ri ch v c Mng c ng bn thng nc cho n khi ti ung xong mi v. Bt u t y, ci K65 ny, ti sng nhng ngy kinh khng nht trong i mnh. Khng ai n tht n c chi ti ht, nhng qu d s. Ti va bc vo phng, ng H vo bo ti: - Anh sang phng ng y lm vic. Ni xong ng ta b i ngay. Ti ct bt a, t mt iu thuc ri i. Vng trong hnh lang, ti gp thng Nguyn Vit Trc va mi i n cm v. Hn nhn mt, khp khnh bc, gi ln cn suyn, nhn ti, ri ci u l chn bc vo phng. (Ch hn cch ch ti mt bc tng ngay gc khay ca ta nh). Hnh nh khi nhn ti hn c lc lc ci u th phi. Ti sang nh A, v phng ng b th ng y khi bnh nhn. (Sau ny rt lu, ti mi bit l ci ng b th ng y ny lc v T H hc b tc vn ha b pht hin l mang khai l lch v b tc ng tch). Bn ci bn mi k st ca s ng ra ngoi sn ba bn ng b su trong ban lnh o ng v hi ng bnh nhn ngi sn . H ang ung tr v ci ni. Cn mt ci gh, ng H ko ngi. Ti khng c ch, ti ngi ln ging. Tri tnh, gia tra c hi nng, nhng cn lnh. Mt ng trong h ng dy ch nc vo m. Hnh nh c ch thng l chun b v n nh u c ca nhng ngi ch tr mt bui hp. ng H, Ch tch Hi ng bnh nhn ni: - Bo co cc ng ch, anh nh n. Quay sang ti ng tip: - Hm nay chng ti mi anh n y ng y v hi ng bnh nhn lm vic.

57 Ri ng gii thiu tng ngi mt, mc du ng ta bit l ti bit v quen mt nhng ngi ny t lu. Ch c ng Phc au gan ngi Bnh nh, lm b th chi b khu B1 thay ng b th ngi Qung Ngi sp chuyn i ni khc. ng b th ng y, ngi Qung Nam, khong trn 40 tui, mt trn, trng, ni: - Ban Thng nht Trung ng v Cc n tip cn b B tm thi a anh v y v giao nhim v cho chng ti gio dc v theo di anh. i vi anh lc ny, kin ca tp th K65 l ht sc quan trng. Anh c hng mi tiu chun nh mi ngi, nhng ngoi ni quy v y lnh anh cn phi thc hnh nhng iu sau y: ng ta nhn vo cun s v ni tip: - Anh nn nh l gi y anh khng phi nh anh trc kia na. Anh phi nh nhng iu ny. Ngoi vic i n cm, v sinh c nhn trong phm vi ca K65 ra, i u anh phi bo co vi anh H, hoc vi t trng. Anh khng c ra ngoi th x m khng xin php. Ngay trong K c t chc chiu bng vo ban m, anh phi xin php cc anh mi c i. Anh khng c ni chuyn vi bt c mt ngi no, k c cn b bnh nhn hoc vi nhng ngi cng phng. Ni r ra l anh khng c gi gp hay ni chuyn vi bt c mt ngi no. Nhng ngi khc th c quyn ni vi anh, m nu c hi, c ni vi anh th anh mi tr li, cn khng th thi. Anh phi t ra c l vi mi ngi. Khng phi nh trc u, ni g anh cng phi tha d. ng ta hp mt hp nc ri tip: - Anh khng c tham d bt c mt cuc hp hoc sinh hot no trong K. Nu c mt cuc hp no m anh c cho php d, nh sinh hot t chng hn, anh ch c ngi nghe, v cm khng c pht biu. ng ta dng li ht thuc. ng ph b th ng y, Ch tch hi ng bnh nhn ni: - Tuyt i, ti nhc li, tuyt i anh khng c gp , ph bnh bt c ai K65 ny v bt c mt vic g. ng b th ng y tip: - Anh phi nh k iu . ng ta nhn ti, ri ni ging to hn. - Tuyt i anh khng c nh bt c ai trong anh ch em cn b K65 lm mt vic g. Khng c, tuyt i khng c. Cn nu ai trong anh ch em nh anh lm mt vic g, anh phi bo co cho chng ti bit; chng ti c ng anh mi c lm. Cn iu ny na, tuyt i anh khng c gp g bt c mt ngi no, d l bn b hay b con ni khc n. Anh nghe cha? Mt ngi khc gp : - Anh n ni vi mi ngi phi t tn, l php. Tt hn ht, c ai ni vi anh anh mi c ni. ng Ch tch hi ng bnh nhn ni: - Anh nh , anh l mt ngi c trng ti. Anh phi bit n nn hi ci. Nhng ngy anh y l bc u chng ti nh gi con ngi anh. V vic nh ga ca chng ti s c quan h n tng lai ca anh sau ny. V sau ny, anh s ra sao, i u, lm g l do cc anh trn quyt nh. Tm thi trc mt anh y . Th thi cc ng ch nha.

58 ng b th ng y ni: - Anh c kin g khng? - Khng - Th thi cc ng ch. Thi anh v i. Ti cn phng c, trc phng trong, nay phng ngoi. Dy nh B ny c hnh ch U, phng ti tng trt st phng u gc khay. Ging ca ti k ngay ca ra vo thng vi ca hnh lang ng sang dy nh trt bn nm phng cch mt khong sn rng. Mt ci bn xi mng ra mu xm k sn st ging. Ci bn ny by gi vi ti ch vali, tch chn, bt a. Lc ny ti cn c, vit g c na. Nhng ti m ng vo giy bt, sch v th ch gy thm cc kh cho ti. Ngi chung quanh thng dm ng ti, tng c ch, tng li ni, tng bc i. khng phi l ni kh tm ca ti m l mt s kinh khng ca ti: Khng vit c, khng c c. Dn d v sau, ti sang phng c sch bo ca K ngi c, ri mn bo v phng, lc ny ti ch mn bo m khng mn sch. Ngi phng c sch ti thy mnh th th, khng b ai dm ng. Nm trong phng ngi qua k li vi nhng b mt khinh khnh lic trng, ti qu mt. Tt c bo ch ti mn v u trn ra gia bn, trn ging. V ngi ta cng bit u l sch bo ca ng v ti mn ca K. Nhng thng xuyn h vn l m kim tra. Ti ch c m khng ghi chp. Ti trnh vic cm cy bt trn tay v trc mt l mt quyn v hay mt xp giy trng. Sut thi gian ny ti khng bao gi kha va li. Khng kh K65 qu cng thng vi ti. Ti khng i chi u c, khng ni chuyn vi ai. Cn phng ti cng vn l nhng ngi c hnh nh c mt hai ngi mi n. Tt c u l ng vin. Trong s ny c mt anh chng ngi Qung Ngi trn 40 tui, lun lun n din, o qun khi no cng thng np v t tin. (Chc l anh ta phi ra ngoi th x nh ngi quen l o qun. Thi bui ny m mc qun o l cng l mt k cng). Anh ta ang c nh ly v v lun min Bc. Trc anh ta rt vui v vi ti, nhng by gi anh ta cm ght ti ra mt, thm ch anh ta cn nh nc bt trc mt ti. Khng khi no ti ang i m c ai gi ti c. Ti c cng nh khng. Ngi ta gi ti l tn nh, thng nh. nh, li y ni ci ny. Cng c ngi gi ti bng anh, nhng lc ch c ti v ngi . V ngi trc khi ni vi ti mt iu g u ng trc ng sau, v bao gi cng ch mt cu ngn, i ba ting, ri b i ngay, nu c ai thy cng ch xem nh tnh c ngi ny i ngang qua mt ti. (Ba bn thng sau ti c phn cng i mua hng tiu chun hng thng thuc l, sa, ng ca t. Ch c lc ti mi tip xc v ni qua ni li t nhin vi mi ngi. Anh cn thiu ti nm ho, bc cn tha mt ng, cng tin bo thng ny khng c ch loi mt, thuc ht cha c , nn cng tin tm ng mi ngi nm bao). Ti vn gi cch sinh hot bnh thng hng ngy ca ti. Bui sng, bui tra xch phch xung nh bp ly nc Cng may l nhng vic hng ngy trc kia ca ti, khng th by gi ngi ta s bo ti l c phn u chuc ti. C iu l ti khng thc khuya c. Trc kia, ti c sm mt cy n du ha. Sau chn mi gi khi mi ngi tt in i ng, ti thp n du thc, c sch v vit. gc trn c mt anh thanh nin ngi Qung Ngi ln hn ti mt hai tui, k s nng nghip th phi, b bnh thn kinh. Anh ta ht rt hay, v thng ngi trc hnh lang nh n ht to mt mnh. Mt hm n gi n cm, ti gp anh ta cm a bt t trn gc i xung. Anh ta ni, va ni va ci hi hi:

59 - Sm qu, sm qu, ng anh i! ng lm sm qu! Anh ta ci hi hi. Anh ta khng d cuc u t ti ti hi trng K65. Ti chc l anh ta khng b ph bnh, d anh ta l ng vin, v ngi ta cho l anh ta b thn kinh. Lc ny ti cng ch c mt mnh. Ti quanh qun vi ci bng ca ti, khi ti theo n, khi n theo ti; ban m trn vch, ban ngy trn ng. y khng ai i x vi ti nh mt con ngi. Th ti b a i ci to lao ng hoc t cn hn. Du sao nhng ngi chung quanh cng mt hon cnh, d c ganh ght nhau, dm chm nhau cng cn xem nhau l con ngi. Cn y, ngi ta i x vi ti mt cch t hi. Ngi ta kinh tm ti, khinh b ti. Ti nh mt tn hi, mt con ch gh di hi hm m hng ngy ngi ta buc phi chung ng khng th trnh c. Vo mt li hp, hay mt ch ng ngi, tt c u trnh khng cho qun o h vng vo qun o ti, khng cho ngi h ng vo ngi ti. n nh n, nhng con mt c ng trng ti. Khng ai chu ngi n vi ti. Nhiu ln, nhiu ln ti ngh chc trong ngi ti c mi ct. Mt bn bn phn n, mi ch c hai hoc ba, cn thiu mt, h ti ko gh ngi vo l h cm bt a ng dy hm hm gin d b i. Cho nn tng th nhiu khi my ng ng y, chi y buc lng phi ngi vi ti. Nhng ba , h n rt mau v bao gi cng ra khi bn trc ti. C ln, ti thy mt bn n cn thiu mt ngi, ti ngi vo, lp tc ng Phc, ng y vin, ngi Bnh nh, ng dy ko theo mt anh chng thanh nin ngi cnh i qua bn khc ngay. Mt ng ta c v tc gin. Chng thanh nin l con ca ng ta, mi ra Bc, n thm ng ta. ng ta khng mun cho con mnh ngi n cng bn vi mt k nh ti. Rt nhiu ln ngi i lu khng c ai thm n ngi, ti ni vi my b, my c nh bp chia cm cho ti n. Nhng ngi ny bit tnh cnh ca ti, nn thng thy th h n v ni: - em chia cm cho anh n. Cn nhng ngi khc n sau, gp sut n cui cng khng ngn ngi bng nhng phn n cn li sang bn trng khc ngi n. Cn ti th ti n c, bao gi cng rt ngon v n nhiu. C Mng k cho ti nghe, nhiu ln i ly nc, c ngi cm ci go ng sau lng ti d d vo u ti nh mun nh. Khi anh i ri em mi ni vi h l cc anh lm ci g th. Mun git ngi ta th c git i. H trn em: C binh ? Em ni li: Khng binh g ht. Cc anh lm ra ti ng khng c. Cc chi b y hi hp u ngh tng c anh i ni khc cho khut mt. Nhng my ng trn bo c anh y l tt nht, cho y gio dc v ci to anh. M em thy, c gio dc ci to g u, h ch hnh l anh. Dn dn, ni tht, ti cng thy quen i ci khng kh nh th. Mt ngy, hai ngy, mt tun, hai tun, mt thng hai ba thng, mt hai nm, khng quen i, khng thy nh thng cng khng c. Hn mt thng ti khng i ra khi ch ti nm, loanh quanh lun qun n ri nm, ri ngi, ch c ti vi ci bng ca mnh. Ri ti phi i ht tc, mua mt vi th lt vt ngoi th x. Ti xin h, h cho i. V mi ln nh th, bao gi cng c ngi lo o xa gn bn ti. V ri bui chiu, cng bun, ti xin i chi. Ti lang thang khp th x Sn Ty, i vng quanh h, ngi bn h ht thuc, mt mnh khng c ai ni chuyn, khng c ai chi. Ri gh vo mu dch n ung, ngi ngoi lan can trn h ung mt cc c ph ng cy ci lao xao trn c lao trc mt. Ri lng thng i v, ch nc ung, ri nm, ngh vn v. Nhng lc u c ti lng bng. Nhng lc ti mun vit.

60

Nhiu bui chiu n cm xong, ti ngi mt mnh trong phng ng qua ca hnh lang. Dy nh trt bn kia che mt khng thy tri. C Mng hay mt ch no i qua lic trc sau di vo gc bn khut sau bc tng mt gi giy, ri ra ca hnh lang xung dy nh trt. Ti bit l mt vi gi thuc ht, mt cn ng hay mt gi tr. Ti chn, ti mt mi. Ti khng cn mun g na. Ti khng cn c gng ngh xem ri ngi ta s lm g ti. Ti khng cn phng g ht. Ti b hnh h v a y. H mun lm nhc ti, mun cho ti hiu rng h i x vi ti khng phi nh i x vi mt con ngi. V ti phi hiu rng h c quyn lm nh th. H khng coi ti lm mt tn t, h coi ti l mt con vt, mt con ch, mt con ch sng gia mt m ngi khng c ch lm bn v khng sa c. (Cho n sau ny nm 1988, c ngi trn bo Cng An Bnh Tr Thin, khi ph bnh bi th Ngi n ng 43 tui ni v mnh ca ti vn cn gi ti l mt con ch, con t, con mc g ). Ti b tch khi sinh hot ca con ngi, c con ngi cc chng phi cho n, cho ung, cho ng, nhng khng c quanh qun n gn con ngi v ni ting ngi vi h. Ti l mt tn ch. Tt c nhng ngi trc vn quen ti hay ni chuyn, lui ti vi ti by gi u trnh mt ti. H s lin ly, h s b mt lp trng. Ti sng lng l mt thn, mt mnh. Ri ti c sng lang thang bng tr nh ca mnh. Ti ngi im vi ti. Dy nh trc mt bn kia hnh lang che mt tri v cy ci xa. Sut mt hai gi, ba bn gi, khi nm khi ngi, khi ung nc, khi ht thuc, khng c vic chi lm, khng c ai ni chuyn. Ngi i ra i vo. K h. Ht sc th h git mnh l cng. Ci thng ngi Qung Ngi lc i qua ch ti l nh nc ming xun xoe mc qun o tt, ct thm ci radio bn hng kim v, ang ng gia phng xc nc hoa, soi mt vo ci gng nh. ng gi Gic ngi xp bn trn ging trong gc ht thuc. Ti ung vi ng mt ly nc tr bm p hng bi, ri ra ngi li mt mnh. ng Tuyn i qua ni, khng i chi h my, nh, k cha, i cho u c n khe ra, ng ci, ti d. ng quay li, my au bao t, ht thuc t i. Cn phng c vng dn. Tri im v vn cn lnh. Ti khng bit lm g ht v cng chng c vic g lm. Ti nhai hai vin ka vt, ri ngi da u vo ging. Lc ny l lc vng v im lng nht. Cha bit bao gi mi ht chin tranh. ng gi Gic cng i chi ri. dy nh trc mt c ting ci ni ca con gi v con trai gin nhau. Ti c ht thuc ng l ng ra pha trc, u c trng khng. C hn 5 gi chiu. V ti bng lng ngi i. Trn bc tng ca hnh lang c my ch vit bng gch vn, vng v ch ln ch xung, ch to ch nh nghing ng m lt khng u: Ch nh i Ch nh Ti xc ng, ti xc ng v cng. Ti bit ngi vit ri. l mt thng b by tm tui con ca ngi y s qu Tha Thin, nh cch phng ti by tm mt bng mt khong sn rng. Thng b khng c bnh thng. Hc n lp ba, sau mt trn au nng, n mt tr v tr nn tng tng. Thng b l bn duy nht ca ti lc ny. N thng n vi ti v chng c ai , ni nng ry r hay ph bnh g v vic n quan h vi ti ht. Ch nh i Ch nh

61 Ti l thng nh, tn nh, l n, l hn. C ai gi ti bng anh, bng ch u. Ch c n, mt thng b b thn kinh gi ti bng ch. Thng b n, c khi leo ln ging ngi b hai chn u qua u li, khng ni g ht. C khi n ngi xung thm nh by ra cc th gch , l cy chi mt mnh. Ri n nhn ti ci, ni nhng cu khng c u khng c ui. Nhiu khi nghe ba m gi, n cng khng v. Ti phi dt n v. Bit , ti ch a n n ca, ri quay li. Sau ny ti thy di ca s nh n cng c my ch vit bng gch: Ch nh i Ch nh 4 M nh th x Sn Ty. Ln u tin th x Sn Ty b nm bom. Hai qu bom rt ngay trung tm th x, c mt qu trng nh ht nhn dn, sn khu l thin b st mt mt gc. Khng c ai cht hay b thng. Tnh hnh tr nn cng thng. Th x thnh thong c ting kng bo ng c my bay M. Bt c mt on bnh nhn no mi n K65 u c ban lnh o cho bit tnh hnh v c im ca th x Sn Ty. Th x Sn Ty l ni tp trung nhiu thnh phn phn ng. Do vic quan h vi ngi ngoi th x phi ht sc cao cnh gic, nht l sau v M tp kch nh giam t binh M. y c mt nh th Thin cha gio. Mt m Noel trc y cn b min Nam c lnh l khng ra ng v n nh th m bo an ninh. Hn na, bn phn ng c th li dng vic c nhiu ngi n nh th v qua li ng trn ng trong m Noel cng c th lc v tuyn truyn xuyn tc ch ta. Khong 1 hay 2 tun sau, cc khi bnh nhn hp khn cp v bt thng. Tt nhin l ti khng c d. Sau ba cm chiu, mi ngi trong phng vi vng sp xp c gn gng. 8 gi ti, ng t trng bo cho ti sp xp c chun b sng mai 6 gi s tn. Ni s tn l thn Cam , x Cam Thng, huyn Ba V, tnh Sn Ty. Ti cng vi hai ngi khc c sp xp nh ch Hong Th Thun. Mt ng tn Lai, ngi Bnh nh, t trng t ng, c nhim v canh gi v theo di ti. V mt anh chng ngi Vnh Linh tn Kim. Anh ny cng l ng vin, ngi m cao, trng tro, khong gn 30 tui. Trng anh ta bao gi cng ng ngn, ni nng ln ngc, ln xui kh hiu. Ngi ta bo anh ta b thn kinh, hu qa ca mt cn st c tnh. Ti th cho l anh ta gi au thn kinh khi tr li chin trng. Anh ta c nh xin i hc b tc vn ha T H. Anh Sinh, mt ngi trong lng dt ti n nh ch Thun. Ti c gia sn. Mt a b gi khong su tui ang ng di mi hin bc xung sn cho ti. - Chu cho ch - Cho chu Anh Sinh bc ln nh ni to: - Ch Thun i, cho my bc nh mt t nha! Mt ngi n b rng en, dng ngi khe mnh ln hn ti 3 tui di bp i ln. - Cho cc bc. Mi cc bc vo nh xi nc.

62 Dn y coi chuyn cn b nhn vin n nh trong nhng ngy s tn l chuyn bnh thng, v h cn mng na, v nh th l vng ca h an ton, my bay M khng nm bom. C iu ln ny h thy l l nhng ngi n s tn a s l ngi min Nam. Lu mi ung ch, ngon qu. Ch tic l khng c gng. Anh Sinh cho ti v v ni, nh ca anh sau lng nh ch Thun, mi ti khi no rnh sang ung nc ch. Mt lt sau ng Lai v anh chng Kim n. Va thy ti thng Kim la ln bi bi: - Khn, khn, ti khng phi y t. M m bn t t thi, thi Ni ri hn xch va li i ngay. Mi ngi u ngh l hn nhm ch. Ch c ti bit l hn s vi ti c th b lin ly nhng iu khng tt. Nh ch Thun rng, cao ro, kiu nh rng, lp tranh, ba cn hai chi. Cn gia bn th v tip khch. Bn th s si, mt bt nhan, mt bnh s cm hoa, khng c n ci tru; pha sau l mt ci bn son trc ht sn. Ti v ng Lai cn di. Bn m con ch Thun cn trn v chi trn. Cng nh hu ht nh y, chung quanh nh ch Thun cng c tng xy bng gch sng v mt ci cng nhng khng bao gi ng. Nh c mt ci sn rng lt gch, mt ging nc rt trong. Trc mt nh l mt ci ao rng nh mt ci h, ma ma th bo nui ln, ma nng trng np. Chung quanh ao l nhng hng tre bao bc. Ch Thun c chng i b i vo chin trng t nm 1968. My nm nay gia nh ch khng nhn c tin tc g ca anh ht. Sut ngy ch ngoi ng. Cm nc do my a con nh lo. Ch c 3 a con, tt c u l gi. a u tn Xun hc lp 7, a th hai tn Thu hc lp 4, a t tn Lan hc lp 1. Ht bui hc Xun ra ng gip m ly thm cng im. Thu i hc v l quy tring ging i ht phn tru np cho hp tc x. Xun, Thu a no cng en nng, ch c Lan l trng v mp trn. V nh chng n lm vic khng h tay, a nu cm, a vt bo cho ln, git gi, mc nc vo chum Cng nh hu ht cc gia nh quanh y, nh ch Thun n no, nhng khng sng. Ba no cng ch c rau mung hi rung phn trm chm vi nc tng. C, th ch c c vn cng kho vi tng, nhng ch thnh thong. Lu lu ti thy ch Thun cht mt hai cy tre em ra ch Ma nhng ngy phin bn c by tm ng. Nhng ngy c nh c n c. y, nh no cng c mt hoc hai ba ci chum tng trc sn. C nhn chum to chum nh, mt chum hay hai ba chum th cng bit nh ng hay t ngi. Tng lm bng np v ng. Tng bao gi cng c d tnh n cho n gip v, ngoi tng, mui v t ra, ti khng thy nh ch Thun c thm mt th g khc na, khng c m chnh, khng c ng, nc mm M th phi i n Tt. Cn ng th cng phi i n tt, l Quc khnh 2-9, hp tc x mi phn phi cho mt nh mt t mt ma nu ch. Tr con, tr mt vi nh c cn b lm vic th x hoc H Ni, hu ht t khi c n ko. Chng dn lng vt hoc nhng th lt vt st ng g , thnh thong i cho my b ng nt ly mt hai que qut mt ma n do nh ko. Bnh m, ngay th x Sn Ty dn cng khng c hung h l y. Sng no ti cng phn na ci bnh m cho my a nh. ng Lai thy th cng lm theo. Ch Thun ni, ch khng m n, chu n c cm, khoai sn ri. Ti ci, ti ung nc tr quen ri ch . Ch thy khng, sng sm m ti cng mt bt ch xanh m cng c. Ch Thun ni, ti thy t ngi tr m ung nc ch c nh ch. Cng quen thi ch . Ti thng ngi ni chuyn vi ch Thun. Ngoi nhng lc lm vic mt nhc, khi c hi th th, ti thy ch bun bun.

63 - Mi ln thy my ch l ti li nh n nh ti. Nh ti i b i, nm 1968 vo Nam, chin trng Ty Ninh. Mt hai nm u nh cn nhn c th. My nm nay th khng c tin tc g ht. Ti bit chin trng c lit lm. Anh y chc khng cn na. Ch bit khng, mi ln nghe trn x c giy bo t gi v, nhng ngi c chng i B nh ti, c Thn, ngi c nh mt hn, khng mun lm, mun n g na. My ch em ch cn m nhau m khc thi. Mt hm n cm ti xong, ch Thun vi v qua nh ch Thn. Mt gi sau ch v, ch ni vi ti: c giy bo t gi v trn x. Khng bit n phin ai y ch i. m nay nh no cng c ngi khc. Nhng ngy khng kh trn Cam nng n. Ch Thn qua nh ch Thun, ch Thun n nh ch Thn, qua nhng nh khc c ngi i Nam ngi vi nhau tht tht, mt hoe. Nm 1976, chu Xun gi th t Cam vo Hu bo cho ti bit l b chu hy sinh nm 1968 ti chin trng Ty Ninh m n nm 1976 gia nh mi nhn c giy bo t. Nhng ngy s tn Cam ti c sng d chu hn. T ci khng kh nh t ngc, lun lun b mt m ng ba bn trm con ngi canh gi, rnh m, th ght, khinh b, ti bng c c mt khng gian rt rng v nhng con ngi chung quanh hin t, vui v. H ci ni vi ti bnh thng. H xem ti cng l ngi nh h. Ti c h gi bng anh, bng ch, bng em. Hng ngy ti ch chm mt vi ci m ng coi ti l th ch nh n. , ti vn ngi n mt mnh, hoc chung bn vi cc ng b th ng y, b th chi b ngay c ng Lai cng nh vi ti cng trnh khng ngi n vi ti. By gi n cm xong ti c thng thnh i v ni . C khi dc ng nhiu nh dn cn gi ti vo ung nc ni chuyn. ng Lai c nhim v canh chng ti. Tr i n cm, i mua hng, cn i ht tc, n phng c sch, ra ng chi, ti u phi xin php ng Lai. ng Lai, ngi thp, to b ngang, hai cm bnh ra, vai rng v g ln, da mt c mu ch. Cp mt ng ta bao gi cng l nhn ti. t khi ng ta gi ti bng anh, ni vi ti bao gi ng cng ni trng v tng ting mt rt to nh ra lnh. ng ta thng trnh ngi chung ni chuyn vi ti. Bt c d lm khi c b con hng xm ca ch Thun n chi, buc lng ng phi ngi vi ti. Nhng lc ng ta cng trnh ni vi ti, v ni vi ti ng phi gi ti bng anh. Sinh hot hng ngy ca ti khng cn b b hp quanh qun mt mnh ti na. Ti cm thy mnh c nh nhng hn. Ti i ra, ti i vo khng c nhng con mt trng trn, nhng bi nc ming nh bch di t. Ti ci, ti ni c ting to. m tr con thng n sn nh ch Thun nh th, nhy dy. Ti ngi xem chng chi a, ci ni. Ti ly giy bo xp tu bay, tu thy cho chng chi, ti v tay ht h vi chng. Ti thng sang nh anh i, anh Sinh, nht l nh anh Cn, ung nc ni chuyn. Anh i, trc i b i b thng, phc vin v nh lm rung. Anh Sinh th ln tui, x vin. Anh Cn tr hn ti mt hai tui, i b i, km sc khe c gii ng, by gi l cn b ca mt c quan no th x. Anh Cn c v v hai con, v anh l x vin, ngi xinh p. Nh ca h xy lng nhau, c ca sau i bng hoc i din vi nh ch Thun. Ti chuyn tr vi h vui v v khuy kha. Mi ln ung nc ti nh anh Cn, th no rnh tay, ng c thn sinh ca anh Cn cng n ngi gp chuyn. Hai c em gi, mt c l gio vin cp 1, 1 c tn Th ang hc lp 10, b d v lm nng gip gia nh, thnh thong gh li ngi nghe. C

64 ch c khi ni, nhng c em th khng, ch ngi im v ci. Chuyn ni thng l chuyn i, chuyn vui, chuyn phong tc tp qun xoay quanh iu thuc, chn tr. H hay hi ti Hu, v i sng ca ngi dn Hu. Ti k ht vi h nhng g ti sng v thy Hu, khng giu, khng thm bt. Sng vi h, ni chuyn thnh tht vi h, mi hiu c tm lng ca h. Khng phi h khng thch ni chuyn chnh tr, nhng nh ng c thn sinh anh Cn ni: cc bc (ch nhng cn b min Nam s tn) h ni chuyn bao gi cng t v ng vin chng ti, ln lp chng ti. Chng ti khng thch th. Ngi vi nhau ni chuyn nn ha ng mi vui, c th ung chn nc ht iu thuc mi ngon. ng Lai khng bng lng ra mt khi thy nhng ngi chung quanh thn mt vi ti. Nhng ng ta cng chu. Ti vn sng bnh thng, khng bao gi t ra l mnh c gng phn u ly lng nhng ngi nh ng ta. Ti khng s g c. Ti c t cch ca ti v ti phi gi t cch . Dn dn, ri cng c nhng cn b bnh nhn K65 n chi vi ti. Trong s nhng ngi ny, bc Nh l ngi gn gi vi ti nht. Lc s tn v y, bc nh anh Cn nn ti hay gp bc, thnh ra thn quen. Bc Nh l ngi Nam nh, khong gn 60 tui. Nm 17, 18 tui v gia nh qu cc, bc i phu m. Trn tu t Hi Phng vo Nam bc lm quen vi mt c gi cng qu v kt lm v chng ngay. Bc k, l ci l my chai li-m-nt, vi cy ko, quy qun vi thng bn cng qu. Vo Nam, hai v chng lm phu co m cao su cho n in ca mt thng Ty. Mt nm sau, v bc m nng v cht. Khng chin chng Php bc tham gia lm c s cch mng, sau v hay thay i ch lm vic nn bc mt lin lc. n khng chin chng M bc hot ng li, ri b l, c s v, bc thot ly ra chin khu. V b bnh vt thng c hi chn nm ti pht, li tui gi, bc c ra min Bc cha bnh. n nay bc vn cha v cha con. Sau mt thi gian cha bnh, bc xin i php v thm qu. Bc k, my mi nm ri, tr v qu ti vn nh ng v vo ng nh ca mnh. Ch ti mng n ti mt, khng ng ti cn sng. Nhng sau , ch ti bt u nghi ng v ti. Ch ti hi xa hi gn ti v b con, c bc xem c phi ti tht l thng Hong Vn Nh khng. Khi bit ti tht l thng Nh ri, ch ti v b con li nghi ti l M ngy ci ra hot ng gin ip. Ti on bit iu v a giy i php v cc th giy t khc lm chng. B cng khng tin. Ch ti lc l b th chi b x. Th l b ni y ban hnh chnh x in ra K65 hi. Khi nhn c in tr li ca K65 b mi tin. Chiu no cm nc xong, bc Nh cng r ti ra ng chi. Bc ni: Ti th s o g, thng cha Nai (Lai) nm (lm) nh anh l t khng bng. Anh c i chi vi ti, khng s g ht. T khi quen bc Nh, ba n no bc cng gi ti cng i. V sau c 3 ngi mi chuyn n thng hay n gp ti ni chuyn. l cc anh Linh, Kim v Hin. C ba ngi u l ngi Qung Nam v l ng vin. Long thong ti gp h nh n. H t ng n ngi n cng mm vi ti ci ni vui v. Trong cu chuyn qua li, h cho ti bit tn nhng ngi bn ca ti trc hc Hu sau vo Nng hot ng cch mng. Ti c nhng ngi bn m h cng quen, h c nhng ngi bn m ti cng quen, ngi Qung c, ngi Hu c. Chng ti quen bit nhau l nh th. Ri h thnh thong n ch ti ni chuyn, mn sch bo. Linh c ni: ti ti n chi vi anh, v thch anh. Anh ng nghi l ti ti c phn cng theo di v tm hiu anh bo co. Nm 1976, ti hay gp Hin Hu, lc Hin hc i hc s phm s. Tt nghip xong Hin i dy u Qung Nam. T ti khng c tin g v Hin. Mt ngi

65 bn rt thn ca Hin tn Phong c cho ti bit hnh nh Hin mt tch Campuchia. Kim th hc i hc m thut H Ni. Sau ngy gii phng, Kim lm vic Nng. Trong khi bc git li ngm bc tranh ang v trn sn thng ca mt ta nh cao tng. Kim ht chn ri xung t cht. Cn Linh, sau thi gian K65, ti khng c dp gp li. Nhng ngy ny cn c mt ngi thng lui ti vi ti l ng ng Kim Ba. Ong tn tht l ng a, ngi Ph Yn, trn bn mi tui. V m nhn vt ng Kim Ba trong truyn Rng Thm Tuyt Dy ca Trung Quc nn ng ly b danh . Ti quen ng ta lc bnh vin E1 (Thch Tht, H Ty). Hi ng l ph b th ng y khi bnh nhn. Lc K65 cha s tn cn th x Sn Ty, ng ta cng trnh mt ti. V y, ng li hay n gp ti, nh ti v cho ng hc ting Anh. ng cho ti cun English Grammar for Pedagogical Institutes ca Lin X m ng ta mua ngy 23.05.1959 Hi Phng. Cun sch ny by gi ti vn cn gi. ng Ba hay i H Ni, ti nh ng mua gip my t bo Lin X, Trung Quc bng ting Anh v ting Php. Ti ni vi ng Ba: Ti mun xem nhng t bo ny bit thm tin tc. Nhng ti rt ngi. Ti s h ni ti c bo ch. Nu c ai hi anh c ni l anh h ti mn. Mt hm ti i chi n 6, 7 gi ti mi v thng cha Lai nghim mt, g lng ng trn thm nh trn mt, hai ci mi thm tm rung ln, mt bnh tnh, hi to, lp bp tng ting: - Anh anh i u ny gi mi v? H h - Anh Ba r ti i chi. ng ta thun chn bc xung thm, khng ni g na. ng Ba lc l y vin thng v ng y ph trch thanh nin khi bnh nhn. Ti bc vo nh, ch Thun ang ngi bn phn ng dy ra bn gia rt nc, ni - Ch nh ung nc ch xanh. Chu n mi nu. Ti d Vic ngi ta i x vi ti khng ging nh ngi khc, nhng ngi dn thng gn gi vi ti dn dn nhn thy. Sau khi v y khong hn hai tun, mt bui sng th su, c Mi v c Chanh, y t ca K, em thuc n pht cho bnh nhn. Nh thng l, ti n nhn thuc, c Mi bo: - Hm nay anh khng c thuc. Ti c ngh hm qua c y s khm bnh qun ghi phn thuc ca ti. n tra, chiu cng khng thy ai n pht thuc. Sng th 7, c Mi, c Chanh n pht thuc. C Chanh a thuc cho ng Lai, c Mi gp cun s pht thuc li. Ti hi: - Cn thuc ti? C Mi lt s ra, r ngn tay trn danh sch bnh nhn. - Thuc ca anh ct ri. Anh khng c thuc. Ti bit sau mt thi gian iu tr, y bc s ct hn hoc gim bt lng thuc cho bnh nhn theo di tc dng ca thuc, v sau ty theo tnh trng sc khe ca bnh nhn m thay i cch iu tr. Thuc ct hoc gim l thuc cha bnh, cn cc loi thuc b th vn gi. Ti by gi th thuc cha d dy v thuc b u ct ht.

66 Sng th 5 tun ti, c Xim y s n khm bnh. Khm cho ng Lai xong c cp s i. C Xim xem nh ti bit l k t nay ti khng c khm bnh v pht thuc na.

My bay M nm bom mt s vng chung quanh x Cam Thng. Thnh thong thn Cam i c kng bo ng. Ti v ng Lai gip ch Thun o mt ci hm ch cho 5 ngi np di bi tre trn b ao. t mm d o, nhng cng phi hai ngy mi xong. Ch Thun ni vi ti: - Mi u ti c tng l ch khng lm c vic nng. Ti ng hai bn tay ch cho ch Thun thy nhng du chai, ni: - Chi ch o hm th ti cng quen ri, ch . C theo ting kng bo ng m bit my bay M gn hay xa v xung hm hay cha. t khi ti xung hm. Ti c ngi ngoi ming hoc ra sn xem tn la rt my bay M hay cc trn khng chin. ng Lai c rnh c hi v nng li vi ti: - Sao khng chu xung hm. Xung hm i, ngi trn lm g? Khng s dn h ph bnh ? Ti khng xung. - N nh c im ri. By gi chiu chiu i lm v, cm nc xong, ch Thun v Xun ngi nh m rm v con ci. Lc ny tr con trong thn i hc u i m rm v mang mt vnh rm sau lng. Cc lp hc u c thnh t cao mt mt vy quanh v giao thng ho dn ra ngoi. Ti va ni chuyn vi m con ch Thun, va tp nh m rm cho vui. Ch Thun ni: - Chin tranh cha ht, chng ti cn kh. Chc my ch, my bc chin trng quen vi bom n ri. y h nghe ting my bay l chng ti qu hi. i, n m nm bom xung y chc cht ht thi. Xun hi ti: - chin trng M n nm bom d lm phi khng ch nh? - Trong , khng khi no l khng nghe ting bom n, khng khi no vng ting my bay. Pht im lng, lc khng c ting bom, khng c ting my bay l lc cng thng nht, l lc ci cht c th n vi mnh cha bit khi no. - Sao th h ch? - Lc s c B52. - Hi qu ch nh! Th ch c s khng? - S ch! Nhng ri cng quen i nh mnh quen vi ci cht bn cnh mnh hng ngy. - Ch ni ci g th? - Lc mi ln rng, thy c ngi cht, nht l nhng ngi va mi ngi ni chuyn vi mnh, mi i mi ng , hay va mi gp mnh hm qua. Ch s v n. Nhng

67 ri, chin tranh ngy cng c lit, ngy no cng c ngi cht, v lu thnh ra quen i. - Chc ch th thng M lm, ch nh nh? Ch Thun ci: - Ci con ny, khng th sao ch li tham gia cch mng. Xun: - Chng chu ght thng M v chng n nm bom git nhiu ngi qu. Ri ch Thun li lin tng, ch ni: - B chng n i B t nm 1968. My nm nay khng c tin tc g c. Chc khng cn u, ch nh nh? - Ni th ch C l anh chin trng Nam b, ng s xa xi, th t kh khn, m thng li hay b tht lc dc ng. Ch Thun nhn ti: - C my ngi i b i cng mt ln vi anh y, ngi th cht, ngi v c th thng binh ct chn, ct tay Ti ch mong nh ti min cn sng l c Ch Thun b ci ni rm ang nh xung, ng dy i vo nh. Ti nghe c ting rt nc vo cc. Nhng lc khng bao gi c ng Lai. Thnh thong nhng cn d dy li hnh ti. Nhiu ln ti phi chc c ma cn au du bt. Lin tip my ngy ti n cm khng c. Mt bui sng ti ra ngoi nh n bo cho. Phng trc ca y bc s cng trong nh n. Thy ti bo cho, b Quy, bc s trng khoa hi: - Anh au ? B ta hi nhng khng cn ti tr li. B quay sang c Chanh, y t, bo: - Ti bo my c khi no anh ny au th cho anh t git cn ben la on. Bui chiu i ra ng chi vi bc Nh, bc ni: - Anh au lm hay sao m n cho. Ti trng anh lc ny hi xanh y. Ti ni l my tun nay ti khng c pht thuc v khm bnh na. - Nm g ti th! Hm sau trn ng ra ch Ma ti gp c Xim, c y s ph trch khu vc ti. C Xim i li gn ti lm nh tnh c i cng c. Khng c ai i cnh ti. C ni nh v rt nhanh: - B Quy ra lnh cho em khng khm bnh v pht thuc cho anh y. Em ang vi, cho em i trc. Chc l bc Nh ni vi c Xim v chuyn ti au. Nhng ngy ny ti i nm sm. Ci bng c au lm rm, n hai ba gi sng li au tht d di. Ti nm co ngi li, p ci chn bng vo bng. Mt bui ti, c Xim i vo, c ci n bo bn gc nh. Khng c ng Lai. C bc li ging ti: - Anh nh sao m i ng sm th?

68 C ci xung bn mng: - Anh au lm ? C vn mng ln, n vo tay ti my vin thuc. - Ka vt y. Anh ung cho au. Thi, em v. Cch mt hai hm sau, bui chiu, ti ang ngi c bo trn ci gh di gia sn, c Xim n. C nhn vo trong nh: - Bc Lai c nh khng anh? - ng ta i u . C ngi xung gh lt t bo bn cnh b vo mt gi giy nh ri gp t bo li. - Em xin ca my ng bnh nhn . Khi no c Bismuth em s mang li cho. Anh ng cho ai bit ht. Cht em . Thi em qua bn bc Nh ci . Trc kia mi ln khm bnh, ti hay ni nm iu ba chuyn vi c Xim cho vui. Nay th c ngi. C Xim c mt khun mt trn, hai m y v mt chic rng ci. C sinh Thi Lan nn c tn l Xim. By gi mi ln gp ti nh th, c li di cho ti vi vin Kavt, vi gi Bismuth, c khi c nh bc Nh a cho ti. Ma h y qu nng. Nh no cng c tng gch sng bao quanh nn kn gi. Bui tra khng nm ni trong nh, ti hay ra ngi trn b tre ngoi ao c sch. Lc ny ti ang c d cun Cc hc thuyt v gi tr thng d (phn th hai) ca Karl Marx. T ngy v y nh phn tn, t ai nhm ng, ti thnh thong li c sch v ghi chp, nhng ch ghi chp hoc tm tt nhng iu trong sch m khng ghi nhng suy ngh ca mnh v nhng iu ang c. Sch v ca ti, ti ngay u ging hoc trn bn ca ch Thun gia nh. Thnh thong ti ln ch c Minh, ngi gi t sch ca K, mn sch bo. C bo ti, cn sch g m t sch y khng c, c s v th vin th x mn gip cho. ng Lai, ngi canh gi ti, ht sc kh chu khi thy ti c sch, ngay c lc ti cm t Nhn dn trn tay. Mt ng ta hm hm, nhng khng ni g c. Nhng lc ci lng ca ng ta g xung. My bay M nh nhng vng chung quanh ngy mi cng v dy hn. 7 gi sng bo ng xa, 9 gi bo ng gn, 3 gi chiu bo ng, na m bo ng. Nghe ting kng th nghe ting ngi lao xao, chn rn, ting gi nhau ri im lng Khng kh nh kh i ri v tan trong ting my bay gm r v ting sng ln sng nh lp bp trn tri di t ri bo yn, sinh hot li nh thng. Hc tr i m rm, mang con ci sau lng i hc, x vin ra ng, ch Ma vn ng. Nguyn Hu Ng n thm ti trong nhng ngy ny, bui tra nng nng (khong thng 5 thng 6 nm 1972). Ti ang ngi n cm mt mnh. Nh n vng bt. Ti ng trt ln, thng Ng mt l l u khng bit ang ng trc mt ti. Hn ci ri ko gh ngi bn cnh ti. - Rng ra mi? Ti ci, . Nh n li lo xo. Nhng ngi cm bt a ra v ng li. My ng ng y, chi y, hi ng bnh nhn nhn nhau. Nhng ngi ang n dng a,

69 ngng nhai, ni nh. Thng cha Lai vi ng H, Ch tch hi ng bnh nhn gh st u nhau th thm bn thng nc ung. - Rng mi bit tao y? - Tao s tn gn cha Ty phng. Hn y gng knh st mi. Ra m tao tng mi i K3 ri. - Th ra cn hn. Hn khoanh tay ln bn nhn ti ci, ri nhn chung quanh: - H ng mi vi tao . Ti v ht chn cm ng dy: - V ch tao ni chuyn. Thng Ng dt xe p i theo ti. Ti ni: - s tn c . di th x bn hn c chm hm tao. Thng cha Lai g vai lch bch sau lng bn ti cch mi thc. Ti ch mt bnh tr, mang gh ra sn ch c bng im ngi ni chuyn vi thng Ng. 15 pht sau ng Lai i vng ng sau nh anh Cn v ti. Thng Ng ni: - B Trai v ng Don Triu cho bn tao bit chuyn ca mi. Bn hn lm d lm phi khng. ng Triu v b Trai ni l mi b u t. - C hng trm con ngi nhy vo chi mng x v tao. - Kinh. Hn lm thinh ri tip, nghe bn hn i bn mi. - Thiu mt cht na l tao b x xc. - V rng ti hn khng a mi i K3. - Mi t bit. Tt c nhng ngi y u coi tao l k th, l ch. tao y l mt cch hnh h tao tt nht. - Khip! Ti hi: - Thng Thanh, thng S ra sao ri? - Hai a H Ni. Thnh thong c v ni c quan s tn. - Sau v ca tao, tao nghe mi cn c trn i gii phng bui pht thanh cho Hu, tao mng. Tao c lo bn hn lm kh d vi mi. Lc hi cung tao, bn hn c a bi Cnh tng ca mi cho tao c v hi tao c bit ca ai khng, bi th ni g? Tao bo tao khng bit v ni l mt bi th t cnh. Mi c nh t Hn Km mi cho tao mn khng? Bn hn bo tao c lin h vi bn sinh vin Vit Nam phn ng bn Ty c. Thng cha Lai c lng vng v ra trn thm nh, ngoi sn, mt lic, mt hm hm. Kng bo ng c my bay M. Ti vi thng Ng xung ngi di hng tre bn b ao. Ti ni vi thng Ng: - Bn hn nghi CIA ci tao vo ph hoi.

70 Ch Thun v my a nh xung hm. ng Lai ngi bn ming hm mt c o qua hai a ti. Kng bo ng khn cp. C ting bom n xa. Sng nh sng ln bn lon x trn tri. Ti ko tay thng Ng ng dy: - Ln xem tn la rt my bay. Anh i, anh Sinh v nhng ngi hng xm u ng trn sn ngng mt ng ln tri. Trn tri my bay M chao o trnh tn la. Ti hi thng Ng: - Mi thy khng chin ln no cha? - Ri. - Ban m thy n an trn tri mi th. Xun, con ch Thun cng chy ln sn. Tn la n lp bp trn cao. Ti hi Xun: - Chu c phn bit c tn la n vi my bay chy khng? - Khi mu da cam l ca tn la, khi nu l my bay chy. Kng bo yn. Thng Ng v. Ti a n mt on. - Rnh, tao ti mi chi. Hn ln p-an, p xe chm chm di hng bch n. Hn quay u ng li, a tay khot khot. Ti nhn theo cho n khi hn i khut. Ti va bc chn ln thm nh, ng Lai ang ngi trong nh ng dy hi lin: - Anh l ai th? - Bn ti - Anh ta u? - i gii phng Mt lt sau, ng lui ng ti ti khng thy anh ta u na. Chiu ngy hm sau, bc Nh cho ti bit: Ti nghe my ng trong ng y ni rng lu nay chng n nm im, by gi bt lin lc vi nhau. Ci anh bn n thm anh , h bo l ng bn vi anh . Ti bo h: Bn b lu ngy khng gp, ngi ta n thm nhau l chuyn thng. C g u. Na thng sau thng L ch n thm ti. n vo bui chiu, hn em theo my bao Tam o v mt gi tr. Hn ni: - Tao Vin iu dng gn y. Ngi ta nghi tao b phi nn chuyn ln iu tr. Va ri c my ngi y chuyn ln ch tao. Tao nghe c chuyn ca mi. Ba ni s tn v y, tao n gp mi v hi cho ra chuyn. Ti k s cho hn nghe mi s ca ti. Hn ngi nghe thnh thong hi mm mi. Hn ni: - Bn hn ni mi d lm. Mi l mt tn phn ng, mt thng gin ip, CIA. Ht ai m hn dm ni xu c H Ch Tch. Bn hn cm th mi, coi mi l ch, l M ngy. Hm em mi ra u hi trng K65 c thng bo nu c sng hn bn mi ngay ti ch. Bn hn cho ng khoan hng vi mi nh th l qu lm ri. Bn hn

71 ngh a mi i ci to lao ng. C thng cn ni nhng thng nh mi khng th ci to c, nhng phi b t cho n bit tay. Tao nghe cng n. Thng c tt ni l hay tht tha. Hn ni bao gi cng chm ri, sau mt cu, hn m ming ra tng nh ci. L ch trong rng cng nh ra y gp nhiu kh khn v l lch. V hnh nh v l do m hn phi ra Bc. T chc cho l trong gia nh hn c ngi lin h vi bn i Vit. Thng hi sinh hot hng ngy ca ti by gi th no, ti ni: - Tao coi nh b bt v sng t. i u cng phi xin php. Ra khi ch l c ngi i theo. y tao khng c bn b. Sng nh th ny tao nh ti by qu sc. - Mi cn y lu mau na? - Tao cng chu, khng bit. Ti ch mt ci thng ang nc d v my ci r, r, nia c c, mi c cha nc c, ni: - Hng ngy ti ngi nc r r cho vui. Tao ly thng mng trong nh ra nc li ht. C my ng gi ngi Qung Ngi mi n thng n y an r r. H an, tao nc gim. - Mi m cng bit nc ra ? - Ng h lm mnh tp th bit. an th tao chu. Tao khng kin nhn vt nan. Nhng nc v chy chn rt th tao lm rt p. Thi th nhng nh chung quanh y ai c r, r, nia h tao u nc li cho ht. Cng vui. Cn chc cp vnh gia hai hm rng rt mnh si my, nghe ku rc rc th v v sung sng v cng. C nhiu khi cng tc v na chng t my. Thng ci h h. Ti k cho hn nghe mi y thi, ti ang ngi da ct c bo trn thm nh, hai ba ng bnh nhn vi my ngi hng xm, ngi ng ngi ngi ung nc ch ni chuyn gia sn, ch Thun sa son g trong nh, ng Lai g vai xung hm hc bc ln thm, khng nhn ti ni lp bp: Anh anh nn hc an t i. Ti ni tht, nhng ngi nh anh sau ny khng ai dng u. Ti nghe ting ng gi ngi Qung Ngi ang ngi an r ngoi sn: Mt qa, ng Lai i! G u khng. ng Lai h mi bc nhanh vo nh. Thng cm gi thuc xc mn m nhng si thuc ni: - Mi ht thuc nhiu qu. Tao cng c bt dn. Thuc ny mi kim u ra y? - , by gi tao ch c thuc vi tr. Tao thng ngi ht thuc ung tr mt mnh, ng tri t cy ci, xem bn tr con chi a, ci nhau. Thuc tao nh b ch nh mua ngoi l sy. Mua d lm, mt xp c ba bn ho. Tao ch ht c loi 2, loi 3, loi 1 qu nh. C khi my ng x vin hng xm cho c mt b. - Ny, thng ung mt ngm nc, hai mi chm li, ny nh, lc hi cung mi, bn hn c ni chi tao khng? - C, c. Bn n hi tao lc ln K55 gp ai. Tao bo ln thm chi vi mi v thng Minh my ngy. Hn chm mi ci hi: - Ny, ti Tha Thin hn i x vi mi ra rng?

72 - Ui cho, ti hn cho tao lm nhc, bi xu qu hng. Ci n sng lm chi cho d dp. C a nh nc ming ngay trc mt tao. Chng c mt thng ngi Tha Thin no n chi vi tao ht. Thng ngi ni chuyn vi ti mt lc na ri v. Hn i nh xe p mt ngi khc cng n y thm bn. Mi hn hai nm sau ti mi c dp gp hn H ng. Thng l mt thng rt l. Hnh nh hn c ci g hi rc ri trong cuc sng ring t v trong gia nh nn trong cch c x vi nhng ngi khc nhiu khi hn c v khc kh. Sau ny v Hu c do ti gp hn lun, ri bit i c hng thng hn mi l mt gp anh em. Hn c vi vng nhng xt ra cng chng c vic g n ni hn phi hp tp. Hng tun thng c ngi t bnh vin E2 H Ni, E1 Thch Tht chuyn n, v nhng ngi y chuyn i ni khc. Nhng ngi thng ti cng dn dn i ht. Nhng ngi mi n bao gi cng c chi b cho bit v ti cnh gic v canh chng. Hm no c ngi mi n bao gi nh n cng c ngi ch ch ti th thm: , hn , thng n . Phn nhiu nhng ngi mi n i x vi ti t cng thng, v h l nhng ngi khng d cuc u t ti. Hn na, do hon cnh s tn t thy nhau, nn cng cho ti. Hm , Lnh, Kim v Hiu n chi. Lnh ni: - Hm kia mt tinh bn ti khng thy anh. Sng nay hp chi b ti c hi my ng: V sao khng anh nh d mt tinh? My ng tr li: Lnh ca Cc bo v ng ca Ban thng nht Trung ng khng cho anh nh tham d bt c mt cuc hp no. C ng ni: Mt tinh k nim Quc khnh(?), thng nh khng xng ng tham d. Ti khng ng : trong t bn ch bt chng ta phi cho c ba que ca chng. Chng ta phi cho anh nh tham d mt tinh cho c. M anh nh u phi ch. Chng ta khng nn qu hp hi v phi cao thng. Cc ng ch lm nh th kh m cm ha c ngi khc. C mt ng ni: i vi thng nh cho n sng c nh th ny l may cho n lm ri. Ti ni: - Ni tht, lc ny m ti phi ngi gia m ng nhng ngi trong K ny, cng cc cho ti Kim hi: - Ti nghe ni c mt ngi tn Tu hay Tn g cng qu vi anh ni rng lc cn th x Sn Ty, anh n phng ca anh ta chi, trong lc ni chuyn anh k cho mt s ngi nghe ni dung mt cun phim M. Anh ta bo lc v nhng ngi khc khng g v chuyn . Nhng sau khi bit v con ngi anh, anh ta mi thy anh l mt tn nguy him. Anh ta bo co cho lnh o khi bnh nhn bit ni dung cun phim m anh k l phn ng, i try. V anh b kt n l tm cch u c thanh nin bng phim nh ca M ngy. Cc chi on hp vch trn nhng t tng phn ng chng ng ca anh v pht ng trong ton cc chi on mt t cm th ti c ca M ngy v cnh gic nhng m mu thm c ca chng. Ti m ming nh ci, ri th ra mt hi: - Ti bit anh ta, tn ca anh hi kh nh, Tn, Tu g . Anh ta ngi cao, m, en, tc qun, t ni, hoc ni khng ra ting. Do sau ny gp ti, hn gi v khng thy,

73 ri lng i. Hn s lin ly. Trc ti thnh thong c ni chuyn vi hn. C mt ln n chi phng hn, ti c k cho hn v mt c b tn Phng ngi Qung Ngi, ct cnh tay phi vi mt hai ngi na ni dung mt cun phim m ti xem Hu. l phim La Strada ca mt o din ngi , Frederico Fellini. , th ngi vi nhau ni chuyn chi, ti lun ming cng k cho vui. Nhiu khi cn k chuyn ma na ch. Ni xong ti ci ra ting, Lnh ni: - Ngi ta cho l anh b nhim nng t tng t sn phn ng, kh m gt ra c. Ri Kim hi: - Chc anh mun i khi y cho cng thng? - u cng th thi. M ti u c mun ci g c. Tt nhin ti khng th ni ht suy ngh ca mnh vi nhng ngi bn ny. Cng phi bn tn bn nghi ch. Lu ngy qu, ti cng quen i ci khng kh ca nhng ngi chung quanh i x vi ti nh th. Mt hm n cm xong ti ngi trc sn ung nc cho mt. Mt ng no ti khng quen mt, n ko gh ngi cnh ti. Ti on ng ta l cn b ca Cc n tip cn b B. ng ta ni ngay lin: - Ti tic cho anh qu. Nu anh khng phm nhng sai lm nghim trng va qua th anh c i tham quan nc ngoi ri. Anh Nguyn Vit Trc cng ang chun b i Hungary . ng ta cn ni thm mt lc na. Ti ngi yn ung nc khng ni g ht. Ri ng ta ng dy cho ti i. Ti thng hay b hnh h bng nhng cuc ni chuyn chn ngt, nhng vn khng ng dy i c, phi ngi im nghe. V, nhng lc , ti ch thy chung quanh mnh, bn gh, bnh chn, t cy ci. Nhng lc , ti c nhn chm chm mt vin si, mt cc t, mt r cy xa, ngoi xa, ngoi ti v ngi ti i mt. Mt m thng 12.1972, M nh B52 H Ni. Ti ang nm lin vng dy chy ra sn. La chp sng rc mt dy di pha trn nc nh ch Thun. Ting n xa tng trn khng dt, rm rm. - B52 ri! Nhng nh chung quanh ngi ta gi nhau thc dy. Ti hi anh i v anh Sinh, nhng ngi hng xm ca ch Thun: - Hng c phi l H Ni khng? - ng l H Ni La trn tri pha trn H Ni c chp lin tc, i. Ti cm thy mnh nh tc th v trong ngi xn xao. M nh B52 H Ni 12 ngy m, hip nh Paris, ti vn Cam . Nhng ngy ma h nng rt da y nh vn cn li trong tr nh ca ti y nhng cm gic mt mi bun chn v xc ng. Ti thng nm trn m l tre kh trn b ao st cnh ng. Bui tra nhiu khi gi rt nhiu. Ti nhn my cy chui mc cheo leo

74 bn b nh li nhng ngy cn nh ca ti V D. By gi chc m ti vn cn i bn cho ngoi ch hay trn p , di hng hin Morin ngoi ng L Li. Chiu no cng th i hc trng Th D v, ti nu cm ri in y mt i, x ming l chui y li, mt tay bng cm, mt tay cm cy n bng em ra ch cho m ti. Nm lp nh, lp nht, bn nm B , ba nm Quc Hc, cng vic i vi ti hng ngy vn c u n. Cho n nm 1962, ti u t ti v i dy hc trng bn cng Trui, thnh thong lc no rnh ti mi bi cm v mang n ra ch cho m ti. Vo nh ti n cm mt mnh, ly sch v ra hc bi, ri ng ca li leo ln nga nm ng. Khong 10 gi l sm nht, thng khi l 11, 12 gi, c khi 2, 3 gi sng, c ting ch sa ngoi xm, ri c ting h, ri mt nh la lc sng lc ti, lc mt lc cn lp long qua hng ch tu, m ti v. Ting ht vn ko di mt mi, o no cho n khi m ti t gnh xung t, ko vt o ln lau mt. Nhng m ma ng ma to mi th thm. C khi n 2 gi sng m ti mi v. La trong l vn chp chn. Cho cn, lng cn. M ti bo: con vi my a n ht cho i. Cn lng vi tht th ci ni xc n ht, cn ci ni luc li cho m, khng thi siu. M ti i nm. Ti ku thng B, thng Vinh, anh Tn, nhng ngi bn ngho kh hng xm ti n cho. Cho lc bao gi cng ngon. Bn nm gi sng m ti dy i ly lng. Ti mc nc vo khng t ln bp, nhen thm mt bp bc m nc si, ch tr. C ma m ti i bn sm, c ma i bn chiu, m cng cn ty cho lng cho g hay cho vt na. Nhng bui tra ngi lt rau sng, nhng bui chiu bui ti ngi mt mnh, m ti hay ht, khi th h mi nh mi y, khi th ru em, nhng cu ht bun au n. M ti ht v khc mt mnh. Nhng cu ht c lun qun mi trong tr tng ti sut c i. m khuya da gc cy bng Nc chua gi xung ng lng em au Nh lc ny y ti ang nm di hng tre ci x s xa l ny, nhng cu ht v x rut gan ti. Nhng cu ht li chp chn trong nh la thp thong, v m ti nh mt bng ma, trn vai mt gnh cho mt mi tht thu gia m khuya ma gi, ri thp mt nm hng ra sn khn vi tri t, khn vi ba ti ph h cho ti cn sng. Sau ny ti mi bit, v khng chu ni ci cnh trng vng, c qunh ca cnh nh m nhn u cng thy nh ti c , m ti i bn thnh thong ng lun ngoi ch V D. Ln kho tra ti H Ni, thng cha Lai hi vn ti: Anh khai man l lch, anh ni m anh bn cho ch V D l ni lo. Chng ti bit l m anh m mt tim n rt ln Hu. Ti ni: Lc ti i, m ti bn cho ngoi ch. Lu nay ti khng lin lc c vi gia nh, ti khng bit g ht. Nhng ci ng ny bao gi cng mun cho ngi ta ngho kh mi cho l lch c trong sch. C ngho kh mi cm th quc, t bn, mi trung thnh mi mi vi h, vi cch mng. Ti c sng m thm mt mnh th ny, ht c sch, c bo li quanh qun qua cc nh hng xm ung nc ni chuyn, ngi xem my a tr chi a. Ti kim giy bo c xp tu bay, tu thy cho chng chi. Nhiu khi mun ln cha Ty Phng xem cho bit, nhng phi bo co, xin x my ng lnh o, ti cng chn nn thi. C Xim thnh thong ln cho ti Kavet, bismuth. Mt bui chiu ti sang nh anh Cn chi. C thn sinh anh Cn v anh ang ngi ung nc trn bc phn k st thm nh, thy ti ng c gi: - Ch nh vo ung ch. Ti d. Chuyn qua li mt lt. ng c hi:

75 - Chc my bc, my ch sp tr v th x ri ch g? Anh Cn ni: - M ht nh bom ri, cc anh cng khng cn y lu na u. ng c ni: - Ch nh , ti cng nh b con quanh y, ch Sinh, ch i, c Thun u bit tnh cm ca ch. Ch sng y d gn mt nm ri. C mt ln, ni tht vi ch, ti mn chn ru lm nh tnh c ngi ni chuyn vi bc Lai. Ti ni th ny: bc Lai , vic ca my bc chng ti khng dm xen vo, nhng ti thy gia ch nh v my bc y c mt s khc bit v cch i x. Cc bc, cc ch cng l ngi chin trng ra c, i x vi nhau nh th cng khng phi cho lm, ci u m li nu u, ti thy au lng lm. Ch nh c nhng chuyn g chng ti khng r, ti ch xin ni vi bc Lai iu ny. Thi gian y ch nh l mt ngi rt tt, b con ai cng thng. Bc Lai vi bc Nh sng gn vi ch nh, sau ny xin bc bo co li vi t chc nh th. Nghe ti ni th, ng Lai lm thinh, ch m nhng g ri ni lng qua chuyn khc. Anh Cn ni: - Nhiu ln ni chuyn vi anh ti cng hiu c mt phn no hon cnh ca anh. Bc Nh cng ni cho ti bit mt t v anh. B con chung quanh h thy ch. Anh khng c i hp, khng c khm bnh, khng c pht thuc, i u ra khi y cng c ngi i theo. Bn tr con bo, chng chu thy ch c bc Lai l c khm bnh v pht thuc khng thi. M bc Lai li hay ni ting to v nng li vi ch nh. Cn ch nh th lm thinh. Ni tht vi anh, ti thy ng Lai th no a. y chng c ai c cm tnh vi ng y. - Cng may cho ti, v y c bt cng thng hn th x. Ti cm n ht sc tm lng ca ng c, ca anh, ch Thun v b con vi my chu Xun, Thu, Lan, Bnh, Sinh Vit n ngang y, ti nh ang sng nhng ngy Cam vi nhng con ngi m ti va k tn, ti thy r tng nt mt, hnh dng, ca ch, ging ni ca mi ngi Bui chiu trc khi sng mai v li K65 th x Sn Ty, ti ni vi ng Lai ly cm v n chung mt ba vi gia nh ch Thun cho vui. Ti , nh no cng mi ti ung nc ni chuyn. Anh Cn cho ti mt lng ch v mt gi thuc r. Ch Thun cho ti mt b thuc l ngon. Ch ni: - Khi no c ai v Sn Ty ti gi thuc cho ch. M ch ht thuc nhiu qu. Ti ni vi ch, ch thng cm cho ti, v th x ri ti kh c dp tr li thm ch vi cc chu. - Thi, khi no v th x, chng ti s gh thm ch. Ni th, nhng ti bit nhng ngi thn Cam ny c ngi nm su nm cha khi no t chn n th x. Sng hm sau ti dy sm cng bc Nh i t gi hng xm. Anh Cn bt tay ti: - Chc anh mnh khe. Ti mong mi s u tt p cho anh. Ti hy vng sau ny c dp vo Hu.

76 Ti li phn bnh m bui sng v bui tra cho my a nh. Ti xoa u Xun v Thu, ri b Lan ln: - Ch nh v th x nghe. Khi no c dp ch ln thm my chu. Chc cc chu hc tht gii. Ch Thun rm rm nc mt: - Bc Lai v ch nh ung mt bt ch xanh ri i. Ch quay vo bung, ri tr ra: - Ti phi ra ng y. Bc Lai v ch nh ln ng mnh khe. Anh Sinh, anh i, anh Cn mang t gip ti v ng Lai ra xe. Ch Thun vc cuc i theo, n ng r ra ng, ch ni: - Ch i mnh khe, ch nh nghe. Khng ln y chi c, ch nh vit th. My a nh ch lm y. Hnh nh trc ngy chuyn ln K100 mt hai hm ti c ung theo xe p mt ngi no ln Cam thm b con.

II K100 th x Ph Th

V li th x, khong mt thng sau, ngy 28.03.1973, ti c chuyn ln K100 th x Ph Th. Mt bui chiu, n cm xong, ng H, Ch tch Hi ng bnh nhn, chn ti cng ni: - Anh chun b c sng mai chuyn ln K100. Sng hm sau, ti v khong 20 ngi na c chuyn ln K100. K100 l ni dnh cho nhng ngi bnh v sc khe n nh ch i hc chnh tr hay vn ha, nghip v vo li chin trng hay ra cng tc A. i vi ti, vic di chuyn ch bao gi cng th v, nht l ngi trn xe nhn nhng cnh vt l lng hai bn ng. Sut dc ng nhiu khi ti mun ni mt vi cu vi nhng ngi bn cnh cho vui, nhng ti ngi l h s gi l, nn thi. Thnh thong mt vi ngi trong khi ni chuyn vi ngi khc quay sang ti ni mt cu, ti ch nghe, hoc ch ni li mt vi ting. Xe chy thng t th x Sn Ty dc theo sng Hng ngc ln Ph Th. Ra khi th x 5 cy s l bt u nhng khong khng gian rt rng y cy v i, cy xanh tng vng, tng vt nhp nh, cao thp theo xe ln xung trn ng i. Bui sng tri rt mt, gi thm mi l cy rt l, mi trm mi ch, mi bch n v mi la. Trn xe ch c mt ngi bit r nhng ni xe i qua l c Trai, y s i theo sn sc bnh nhn v lun dp i php thm qu chng. V c l ngi duy nht trong chuyn

77 i ny ti hi chuyn. C Trai rt vui, mi ln ni l ci thnh ting. C c nc da trng mn, hai m c hng hng, mi hi thp mt cht. C c mt a con trai cn nh, chng i b i. ng ra l c phi n K100 bn giao bnh nhn, nhng v tri ng, nn gia chng c xin xung xe. Ti hi c: - Gn n nh cha c Trai - D, cn 5 cy s na c . Em phi i b y. i sng ca nhng ngi lm vic cc bnh vin v cc K iu dng ca cn b min Nam lm ti xc ng v chua xt. Ti c cm tng khng c mt ngi no trong h l giu ht. H ch hn nhau theo bc lng vi ba ng. S cch bit ln nht gia h quyn lc chnh tr, ngi ny l ng vin, ngi kia l on vin, qun chng. Lng ca h a s t 36 ng n 50 ng mt thng; 56 ng, 64 ng mt thng l him, ch c nhng ngi ln tui tham gia khng chin chng Php mi c s lng ny. Ti khng thy ai trong h n mt sang ht, hu ht l kaki mu b i, vi cho en, vi quyn trng Nhng ba n ca h khng phi l m bc m l ti t, nh nhau ht, vi ming u ph ram, my a rau mung chm vi mt th nc en sm gi l magi; thnh thong long thong mt vi ming m bng na lng tay. H sng, vn sng, vn vui vn ci, vn c gng phn u tng ngy tng gi tng pht, trong tng c ch, tng li n ting ni, tng bc i, tng ci mm ci, lic mt c l cm tnh, i tng ca on, ca ng, vo on, vo ng tr thnh nh nhng ngi trc kia khuyn rn dy bo h, ri h li s khuyn rn dy bo nhng ngi cha c nh h. K100 trc kia l tr s ca y ban hnh chnh tnh Ph Th nm ring trn mt ngn i cao nht v p nht th x. T y c th nhn bao qut c th x. Ti v khong mi my ngi K65 mi n, tr s n, c xp trong ci hi trng rng thnh thang ngay chnh gia trn gc ca ta nh mt tng. Khi chng ti n, cc phng trng khng c ngi , ch c 32 chic ging c nhn k st nhau xp thnh 3 li. Ti chn ci ging st tng c li i thng c ca trc ca sau. Cnh ging ti st ca sau l ging anh Hong Huy Bnh, ngi Th Xun, Thanh Ha. Mt ngy sau, ti n gp ng b th chi b gc ti , ni: ti nay c chiu phim ngoi th x, anh cho ti i xem cho vui. ng ta ni: anh c i, ln y khng phi nh K65, anh mun i u th i, nh anh em khc. Ph Th l mt th x bun v yn tnh, mt th x c nhiu khong rng trng khng, v i v cy, mu xanh ph ln mu t ca nhng con ng dc. Lc mi n, xe i ng sau dc sng Hng vo th x, ti hi sng nh cm gic lc mi vo th x Sn Ty. Khng thy ph x, ch long thong mt vi mi tranh ri rc hai bn ng. ng th t , dc, nc chy xi thnh rnh nh nhng khe dic. y nh dn, nh ca hp tc x hu ht l tranh tre l na. Nh ngi l tr s ca ng, chnh quyn, l ca hng mu dch, n cng an. lu ngy ti khng thy c chi giu sang vi ci th x ny ht. Nhng ngy y ti thng lang thang khp th x, bui sng ngoi ch, ca hng mu dch, trn cc con ng yn tnh; bui chiu ngoi sn bay d chin b hoang trn cc i bch n pha sau th x, ngoi sn ga. Ti t khi i mt mnh, thng khi no cng c thm mt hai ngi thn quen. Lc ny ti c t do i ra ngoi m khng xin php, ni chuyn c vi nhng ngi quen m khng s h trnh n. Nhiu khi ti ngi hng gi mt mnh trn sn bay, trn nhng khi bch n, trn

78 khong trng gn sn ga, hay di gc cy cnh th vin th x bn b sng Hng cho n ti mi v. Ni ti l mt rng long no. Long no y to cao nh c th. Mi ln ng trn gc nhn ra, thong mt cn gi, l long no rng nh ma, lch tch ri lo ro, lo ro, vang ln vang ln ri ta lan ra; l rng c mt vng t trn cy xung, c mt khong khng trc mt ti trm ht l. Nhiu khi ti c cm tng nh l khng phi rng xung m t di t, trn cc ngn cy bay tung ln, bay ln tng lp tung cao khi ngn cy, ngn ln, ngn xung, ngn qua ngn li, chao o ri xoy trn ln tn lan rng ra. pha xa di nhng trng thp, ni nhng khong trng, l long no bay long ra tng chic mt, rung ln, ling qua ling li. Di mt t l chy cun nh sng xao, ri tp vo gc cy, dn ng gia ng, ri y sn nhng mu vng a, mu nu sm, mu vng m ln vi mu xanh ngc, dn tan. Mt vng khng gian ma l bay. Ti cm thy mnh nh tnh trong mi long no. Nhng lc m ang i gia ng, c ngi mnh, chung quanh trc mt sau lng, l trm kn ht. Ngy 21.05.1975, Hu, ti c ghi: Gn 10 gi m Khi khng ti nh l cy trong ma h Ph Th. L khng r xung, l khng ng y, l bc cht ra. Nng sng trng kh chc, khng c gi. L c mu ho. Bui tra ti c ng mt t. Cn phng to v rng, c ging v chn ngi, va ly. L, l long no. Ti mun mt. Ti c nhn l hoi. M h ti tng nh l cy ng y. L cht ht ri. Gi cho tht nhiu cho l ng y. Ti chiu th tri c gi. Lc nng vng v l tr li nh thng. Nhng bui tra Ph Th yn tnh tht. Tu ln dc ngc Yn Bi, my mc nng n v hng hc. Ngi trong tu qun o ln xn, mt my th ra. Tu chy khng mau c nn khng c gi a vo. Cho n lc ny ti cng khng vit c g, ngoi vic ghi chp khi c sch. l iu kh tm nht ca ti. Ti b dy v trong trng thi . Cho n nm 1974, trong quyn lch ghi chp ti ch vit c my dng: Ngy 12.04.1974 Ph Th Bui tra tri nng nh rt xa rt xa nng ti. Ngy 28.07.0974 Ma h Ph Th tht l tuyt vi. Nhng bui tra ng bng, nng rt to, l cy nh trong sut trong nh sng trng ca mt tri. Bui chiu hy n mt ni rt rng cho c tht nhiu gi nhn ni xa, ni yn tnh l v cng, yn tnh l mt ci.

79 Cuc sng ca ti K100 d th hn, tuy th hng ngy ti vn b nhm ng rt k. K100, ngi ta cho ti d cc cuc hp, cc bui mt tinh. Ti c i ni trong th x m khng cn xin php. Nhng ti vn khng c yn. Ngoi ng Th, b th chi b ra, mt s ng vin trong phng c nhim v theo di ti. Khng bao gi ti kha va li. Sch v ti c ln ging. Mt hm, vo bui chiu lc mi ngi i chi ht, trong phng ch cn c ti v anh Sm. Anh Sm, ng vin, ngi Phong in, da en sm c l v bnh gan. Anh ni: - Anh nh, ti ni cho anh bit, mi ln anh i d mt tinh hay hp hnh, u c ngi n lc va li ca anh . Ch anh em ti ni cho anh bit coi chng. Anh Sm ch ni chng ri lng sang chuyn khc. Ti cng vn phi sng trong d chng nh th. Ring phng ti hu ht l nhng ngi K65 ln, nhng dn dn h cng i bt, s ngi mi khc li n. Phn ng u xa l vi ti. Tt nhin trong ni b ng h cng bo cho nhau bit v trng hp ca ti, nhng t ai , xem chng g ti cho mt. Nhng ti phi bit phn mnh. Ai n chi, ni chuyn vi ti th ti ni. Ti khng t tm n nhng ngi khc lm quen. st ging ti l anh Hong Huy Bnh, trc Sn Ty ti quen v ni chuyn vi anh nhiu ln. Anh Bnh qu thn Thnh Cng, x Xun Phong, huyn Th Xun, Thanh Ha. Anh l mt trong s rt t nhng ngi thn vi ti K100. Anh hc trung cp thy li, ri tnh nguyn vo chin trng, sau b bnh, c th suy nhc v c cho ra Bc cha bnh. Anh Bnh ngi gy m cn thp na, mt cn th nng. Anh c mt cuc i rt chua xt v cay ng. Anh l nn nhn ca nn to hn. Sau 1954 v chng anh c quyn ly d, nhng anh ni: Ti bo nh ti, l s phn ca ti v nh ti, by gi con ci ln ri, mnh phi hy sinh cho con ci. C ngi ni anh di. Mi ln i php, bao gi anh cng mua qun o cho cc con, cho m, cho v. C ln anh mua mt ci o v sinh v bo: Ci ny cho v ti i lm ng vo ma ng y. - Anh bit khng, anh Bnh ni, con gi u ca ti ln, nhng cho n nay n chng bit ph l g, qu ti i. M n c bao gi ln n huyn u. Chuyn ny v php, ti phi a chng n ln huyn, cho chng bit ph. Ti v anh Bnh xung khu hc b tc vn ha ca cn b B kim mt ci bn hc tr h em v sa li, t song song vi ging ca anh v ca ti lm bn chung. Ti ni chuyn vi anh Bnh khng d dt. Cui nm 1976, anh Bnh n Hu, tm ra nh ti. Gp anh, ti mng ht sc. Anh ni, anh Si Gn mi ra. Anh by gi thch i y i . Sau chuyn i php v thm nh ny, anh s i Campuchia. T , ti khng bit tin tc g v anh ht. Anh Bnh cng nh nhng ngi c qu hoc c cha m, anh em, b con min Bc thng hay i php. Thi gian i php ca h c khi 1 thng, 2 thng. Thnh ra phng c 32 ging, s ngi cao nht l 10, 15 ngi, nhng trong phng bao gi cng trng, nhiu khi ch c nm by ngi. Mt hm, c mt ng u di H Ni ln lm vic vi ban lnh o K100 n gp ti. Lc ti ang c bo vo bui tra. ng ta ngi min Nam ti khng nh u, khong trn 55 tui. ng ta khng t gii thiu, ng ta lm nh ti c bn phn phi bit ng ta l ai. ng ta ni bng qu g , ri ni: - By gi c hip nh Paris ri, chng ti xem anh nh thuc lc lng th ba, nh anh em sinh min Nam c tham gia phong tro u tranh. Anh ng lo g ht. Sau ng hi:

80 - Lu nay c ai Cc hoc Ban (Thng nht) n gp anh khng? - Khng, khng c ai ht. - Sao th nh? ng ta ch ni nh th, ri ng dy i ra ngoi phng. Mt ln khc, ng b th ng y n bo ti: - Ti nay 7 gi anh n phng ti c ngi di Ban Thng Nht cn gp anh. Anh ng lo g c. ng y mun gp anh ni chuyn bnh thng thi. ng gi ti sang phng ng b th ng y. ng ta rt nc, ri ra ngoi ci ng cn gp ti vi ti ni chuyn. ng ta t gii thiu ng l ngi ca B Ni V. ng ta ni ging Tha Thin: - Hm nay ti gp anh bo cho anh bit l chng ti khng xem anh l CIA. Ti c ngi nghe ng ta ni v hon ton khng c thi g c. ng ta ni: - Hnh nh lu nay anh khng i u c. Thnh thong anh nn v H Ni chi cho thoi mi u c. - Ti i u cc anh cng cho ngi theo di, nh th i c th v g u? - Khng, v H Ni anh n nh ti cho tin. Nh ti s ph Nam ng. - V H Ni m n nh anh th bn b ti chng c ai dm gp ti na. ng ta ci: - Nhng anh nn i chi. Ti c ni my anh Cc l nn cho anh i php v H Ni. Ri ng ta hi ti v sinh hot ph. Ti ni: - Ti c xp 50 ng. - 50 ng ? Ngi ta xp cho anh 50 ng l xem nh xa b qu trnh tham gia cch mng ca anh . c, c, ng ta gt gt u, ti s ngh xp li mc sinh hot ph cho anh. Xp nh th khng c u. Ti hm sau, ng ta n phng ti ni chuyn vi mt vi ngi quen, ri li ch ging ti. - Ln no n y, ti cng thy anh ngi mt mnh ht thuc, c sch. ng ta ni mt vi cu cho c l, ri ni: - Anh c sng v sinh hot bnh thng nh anh em khc. - Nhng cc anh li khng coi ti nh mt ngi bnh thng. ng ta lm thinh. ng no i vi h ti cng l ch. Khng cch ny th cch khc h cng tm cch trit h ti, khng cho ti tn ti i ny nh mt ngi bnh thng ngang bng h. Khong thng 6 thng 7.1973, Nguyn Hu Ng, H Tnh Tnh ln K100 thm ti. Sau ny mi ln nhc li chuyn ny, thng Ng c ci to ha ha: Ci thng nh! Lc , hn ang ng ni lan can thy tao, thng Tnh v thng Mt l l di thang

81 gc i ln, mt hn sng ra, hn khng i mt lc, nh mt thng mt hn. Chc lc mi khng ng bn tao c th ln Ph Th gp mi. Hn hi: i m ra by?. Tao ni: i gp mi ch i m. Hi , tao vi thng Tnh ang tm cch gp hn, by mu tnh k cho hn v H Ni, khng thi c b giam trn ci K100 Ph Th c ngy hn in mt, li gp lc thng Mt chin trng ra nhn xe. Sn c xe bn tao r nhau ln Ph Th. Bn tao a giy gii thiu ca i Gii phng cho bn lnh o K ngh gp nh. Bn ny bo: y cng c mt s anh em hc sinh sinh vin trong Nam ra, cc anh c th gp nhng ngi . Bn hn nht nh khng cho bn tao gp thng nh, l do l gp anh nh lc ny khng tin, v li khng c kin ca Ban Thng Nht v Cc n tip, bn hn khng th gii quyt c. Tao ni l chng ti cn gp anh nh hi v phong tro u tranh ca hc sinh sinh vin Hu vit bi cho bui pht thanh dnh cho Hu. Ra l tay b th ng y ni vi mt tay no ngi bn cnh: Thi, tra nay ng ngh tra na. V bn tao ngi ni chuyn vi thng nh di s gim st ca ba bn ng cp y ngi ung nc chi. Thy mt thng Ng, thng Tnh ti mng ht sc v xc ng v cng. Chng ti ngi ni chuyn vi nhau bnh thng ti phng ti . Hai lo b th ng y v b th chi b ngi bn cnh, c ung nc, ht thuc ng nghing, ng nga. Thng Tnh, thng Ng cho ti bit v tin tc bn b anh em trong rng v Hu. Thng Mt th ci ci: anh em trong vui lm, cn sng cng nhiu m cht cng nhiu. Thng Ng, thng Tnh lm ra v i lin h cng tc hi ti v phong tro u tranh ca hc sinh sinh vin Hu hi trc. Hai a son cassette, my mc chi t gia bn cho c l. ng b th ng y ngi cnh ti cm thy ln cn v chng nn gi v c vic g i ra ngoi. Cn li ng Th, b th chi b cng phng vi ti, nhng sau ri cng quay v ging ca mnh ly c l c khch. Thng Tnh: - Mi phi v H Ni mt chuyn. Tao thy ci khng kh y qu mt. Tao s mi in mt. ng Tng ra ri, hin ang H Ni, mi bit khng? - Tao c bit g u? Thng Ng: - Ti tao c tng l th no ng Tng cng bo cho mi bit l ng ra Bc. Mi xin php v H Ni gp anh em ni chuyn cho vui. M ri cng phi tm cch thot khi y. Hnh nh ng Don Triu v b Trai ang vn ng cho mi v H Ni Thng Tnh: - Tao c nghe ni, nhng Ban Thng nht khng ng . Ti ni: - By gi tao c xin i php h cng khng cho. thng thng . Bn mi thy . Lc a ti hn v, ti ni: - Nu tao khng v c, lu lu bn by ln y vi tao mt cht. gn 1 thng sau ti xin i php v H Ni v c h ng . Ti xin i 3 ngy nn ch H Ni c 2 m 1 ngy. Thng Ng ni: mi c y chi vi ngy na ri ln. Khng c, tao phi i ng php. ng no th mi cng b ri. S ci g? Ti mn mt t sch bo ri ln Ph Th. Thng Tnh ch ti ra ga mua v (hnh nh hi

82 cc tuyn ng pha Bc, v bn bn Kim Lin th phi). Thy hng ngi xp hng mua v, thng Tnh n: - Khip qu! Lm sao mi mua cho c? - Mi ng lo. Ht v Ph Th, tao mua ng Anh, Vit Tr. ng Anh, Vit Tr khng c th mua Yn Bi, Lo Cai. Thi mi v i. Thng Tnh vt ti cn my ng a thm cho ti: L phi mua v Yn Bi, Lo Cai. Lc v tu nhanh H Ni-Ph Th l 2 ng 2. Chen ln lch qua lch li mt hi, tot m hi ht, ti mua c v. - Cn v ng Anh. Khng sao, ln tu mua tip, pht 2 ho. - Mi c gng tm cch thnh thong v H Ni cho gin gn gin ct ra, nghe mi. Ti qun ni l lc chin trng ra Bc, anh Tng (Hong Ph Ngc Tng) c cho ti 1 ci radio bn dn hai bng bng bn tay. K t khi b u, khng cch g ti c th nghe i BBC hay i VOA c. Trc kia nghe nhng i ny ti cng phi nghe ln. V l ni quy, cm tt c mi ngi nghe i ch. Thi gian ny ti m m i, d l i ting ni Vit Nam hay i Gii phng, ti cng s b theo di, . Nhng ngi chung quanh s coi chng ti li dng m i ta nghe i ch. c yn n, ti ct lun ci radio vo vali, cho n nm yn . n Ph Th mt thi gian, thy khng kh chung quanh c bt cng thng, hn na cn phng ti qu rng, ging nm cch xa nhau, li thng vng ngi, ti bt u nghe i. i BBC th khng th nghe c ri, v lc 18 g 30 trong phng cn ng ngi. Nu mun nghe ti phi n mt ch vng ngoi khun vin ca K100. Nhng bui chiu i chi m em theo i ngi ta s nghi ti nghe i ch. V chnh bn thn h mun nghe BBC hay VOA cng phi lm nh th. Ti ch c th nghe i VOA. Ti nh lc i VOA c bui pht thanh n 22 gi mi ht. Ti i nm v p st i vo tai m nghe, nhng cng khng c thng xuyn. Mi ln nghe phi tnh ng v ngn tay tr lun lun t trn ci volume. T thng 1.1972 n khong thng 7 thng 8.1973 ti mi c i xa mt mnh nh th. Gp bn b ti vui, sng v ni nng chng cn che giu v gi gn g c. Tr v Ph Th ti sng lm mt ngi lm thinh nh trc, sng hin, khng gy g ci c vi ai. Lu ngy Ph Th cng chng ai cn n ti cho mt. Tt nhin l c mt s ngi trong cp y c phn cng theo di ti. K100 ny ti khng cn b i x mt cch khinh b, gh tm ra mt nh K65 Sn Ty. Cn nhng ngi tng u t ti K65 vn nhn ti mt cch nng n, khng a, nhng do ci khng kh chung quanh nn h i x vi ti khng cng thng, trng trn nh trc. Nhiu ngi vn n ni chuyn chi vi ti, mi ti ung nc m hu ht l nhng ngi mi n. nh n by gi ti c coi nh bnh thng. Mi ngi u ngi n vi ti, v ti ngi vi h m khng d dt. Trong ba n hay nhng lc ngi ni chuyn, nhng chuyn g c dnh dng n thi s v chnh tr ti khng cp n. M tht ra nhng ni ny ngi ta khng bao gi ni chuyn chnh tr, bi v tt c mi ngi u cng mt chnh kin, mt l tng nh nhau. H ch c hc chnh tr. Ngoi L th Thu, Nguyn Th Mng, Hong Huy Bnh v mt vi ngi na l thn mt vi ti, cn nhng ngi khc h vn giao tip bnh thng vi ti, nhng vn lun lun c thi d dt v thn trng, khng t ra xem ti l bn. Ti khng c gng sng cho va lng nhng ngi chung quanh. Ti sng thnh tht vi mnh. Ti khng di tr h, khng t ra mnh l mt ngi bit n nn hi ci

83 trc s khoan hng v lng ca ng bng hnh ng c ch hay thi s st, ci u. Ti sinh hot bnh thng nh t trc n nay. n, ng, c sch, i chi theo gi gic. Ch tic mt iu l ti khng lm c th, khng ghi li c nhng suy ngh ca mnh v mnh, v cuc i, v cuc sng chung quanh. Ngy no ti cng c sch. n K100 vi ngy, ti r anh Bnh ra th vin th x Ph Th. Lc th vin ang kim k v ng gi sch chuyn v th vin tnh Vit Tr. Ch c phng c bo v phng c ca thiu nhi do c Mai ph trch m ca. Thy anh Bnh v ti ngy no cng sing nng chm ch n c sch bo v ghi chp, c Mai bo: Th vin khng cho mn sch v nh, nu cc anh cn c th mang v c, khi no tr cng c. Lc ny ti ang c cun 3, tp 3 b T bn ca Karl Marx. B Hng, ph trch th vin, rt t t vi chng ti. C nhiu cun chng ti cn c, nhng ng gi, b cng ly ra cho chng ti mn. B dn chng ti vo kho sch chng ti chn. Ma ng Ph Th rt kh chu, kh v rt. Tri c m m nh c sng v ng i vn c bi. Bui sng bui chiu ng bn ny sng Hng khng nhn r bn kia sng c, cy ci v nh ca l m. Nhng m ma nghe ting ci tu thc dy, c phng ti bao gi cng trng vng. Anh n l m ngoi hnh lang. Tu ln dc i Yn Bi, ting my th hc, nng n mt mi nh ting th ca con ln b ct tit c vng vy. Ting ci t na chng, con tu khut sau dy ni. Ri ting my li hc hc, con tu ra khi dy ni ang un cong mnh c tro ln dc, ting my nh dn, c khi to khi nh, cho n khi cn nghe nh mt mi kim trong tr c ti. Ma lnh ti hay thc gic v cn d dy. Nhiu m ng khng c ti nm i nghe ting my th hc ln dc, sp ln qua cu di chn dc, tu ko ci Ng qun th thi, thc th nh m i. Tu vo ga Ph Th ri tu sp chy tu qua di cu tu leo dc ting my hc xa, ting my hc gn ri xa ting ci the th tu khut ni ri. Ti khng i u ht, khng v H Ni, loanh quanh lun qun ci th x ny, mt mi chn nn, khng bun khng vui, nhiu lc quanh qun vi mt vi ngi hiu mnh, thng mnh, nhiu lc bui sng bui tra bui chiu, na m mt mnh mnh. C lc bui chiu ti ngi mt mnh ngoi sn bay b hoang cho n by tm gi ti. C lc ti lang thang trong cc i bch n vo bui sng sm, ri ngi di mt gc cy trn trin dc ng qua bn kia sng Hng. C lc na m ng khng c, ti dy nu nc pha tr ung mt mnh ngoi hnh lang. Ti cm thy mnh khng mun g c. Ti nh c chp chn va thc va ng trong cuc i ny. Ti khng khuy kha c. Tt ny (Gip Dn 1974) chc cng nn v H Ni lang thang vi bn thng Ng t ngy cho vui. Ni th thi, ri ti cng chng ngh ti chuyn na. Cn 1 thng na mi Tt, nhng ngi qu Qung Bnh, Thanh Ha, Ngh An, Lo Cai, H Bc, Lng Sn, Cao Bng u i php. Khong 15 thng chp, cn phng ti trng vng. Ngi no i cng ni vi ti: Gi c cho anh , anh nh nghe. Trc khi v qu n tt, anh Bnh bo ti: Ti bit Tt ny anh y mt mnh ri. Ti c ln sm vi anh cho vui. Nhng ngy gip tt, th x Ph Th cng nh ngy thng, ti khng thy c chi sa son, dn dp ht. Ch ca hng mu dch, ngi ta ng o chen ln mua tiu chun hng tt, nhng ton l cn b cng nhn vin. Sng 30 tt ti mua 1 lng c ph mt qun nc di dc bn kia cu ung my ngy tt. Ti cht mt cnh trc o tht ln v kim mt ci thng thic h ct vo cm ln st tng ngay gia phng. Cnh o ny c n 15 thng

84 ging m lch mi n bng, v n u rt p. Tra 30, trong phng ch cn mt mnh ti. Ti kim dy ct cht cc ca sau, ca gia v ca hng li, ch cha mt ca ra vo. Ti dn vali, chn mn ca nhng ngi i php vo mt gc. n ba n tra nh n ch c mi ngi n. Nhng ngi khng i php cng i chi quanh qun ngoi th x. Bui chiu ti cng khng bun i u. Tri lnh lm. Cn phng rng thnh thang ny by gi ch cn ti vi ng gi Tun, ngi Qung Ngi, m ng ta cng vo thm b con tri thng binh gn . Khi i ng bo ti, c th v, c th khng, khi no v ng ku ca. Ti n ti tnh ra th x chi, nhng ri thi. Ti b c ph vo mt ming vi, ct tm li, ch mt cc tht m, ri pha vo mt t ru chanh ngi ung mt mnh. C ph trn go rang hay mt th bt g , cng , c cn hn khng. Ti ung tng ngm, ng ng, cht cht, cay nng, hi chua. Gi thi qua nhng l trng ca dy ca knh v pha sau nghe h h, c khi lng i mt lc ri cnh l bn ngoi lao xao, mt cn h vo phng rung cnh ca lch cch lc cc. Ngoi hnh lang pha trc n sng. , gia ban cng ca ta nh, ngi ta by mt bn th, c c ng, c t quc v chn dung ch tch H Ch Minh. Ti ra ngoi ng pha khng c nh sng nhn ra xa. Gi c lo ro trn nhng hng long no. Thp thong xa na di chn dc mt vi nh n du. Trc mt ti, ti en, ch c gi v l cy rng. Khng nghe mt ting pho. Khc vi nhng ngy thng, chung quanh y, di kia, lc ny bao gi cng n o, ting raio, ting ci a la ht ca nhng ngi nh bi, ting gi nhau By gi th im vng, long thong c ting radio rt nh. Ti vo phng ng ca li, ngi ln ging nhp ru nghe gi ht qua phng. Ti chng thy ngon lnh g c. Mt cht cay cay nng x mi, nng c, m trong bng. Ti c ung tng cht, tng cht, ri pha mt m tr. Ngoi hnh lang thnh thong c ngi i qua i li. Ti tt bt n, ri i nm. Thi ng cho ri. Khng bit bao lu na, c ting g ca v gi tn ti. Ti dy m ca. - Anh ng ri ? - Khng, ti nm chi - Gn giao tha ri. Anh ra ung tr, nghe chc Tt. l ng b th ng y. ng ta khng i php. Cc chng ti ra ngoi. Ht chng trnh chc Tt ca i ting ni Vit Nam ti vo nm ng. Ti c chp chn m m mng mng. Ting ca lch cch, ti m mt nhn quanh phng. Ta h nh c ting m dy thp ca ra vo khng phi. Gi. Ti nhm mt li. Sng mng 1 Tt ti ra th x, i ht cc ng ng, ra ga, ra ch. Khng thy Tt g ht, khng thy ci g mi ht. C treo trc cc c quan. Mi ngi vn nh thng. Khng thy tr con i chi Tt. Ca hng cng ngh phm m ca, t ngi ti. Ca hng n ung ngoi ga vng khch. Bui tra nh n ch lo to ba bn ngi. Chiu mng 1, sn vn ng Ph Th t chc bng. Ht chuyn chi. 9 gi ti, ng gi Tun v. ng cho ti 1 i tht vt nng. - m giao tha ti nh ra, nhng my a chu khng cho. Tt g m ci th x ny chng thy Tt g c. Ai i mng 1 Tt m li banh. Tc ci. ng Tun ly ci bi ng M rt cho ti mt chn ru. Ti ung mt hi: - Ngon thit. Tic l ti khng snh ung ru. - Quc li . Dn h ct ly. Anh lm thm mt chn na. Mng 3 ti mi v H Ni. Anh khng i u cho vui?

85 - Ti khng c b con ngoi ny. - K, ti nh mt thng bn no cng c. Sng mng 2 tt, ng gi Tun li vo ch my a chu. Ti cn mt mnh. ang loay hoay lc son my cun sch, th anh Bnh xch ba l chy o vo. - A, anh Bnh, sao ln sm th? - Ti bit anh y mt mnh bun. Ti ha l ln sm vi anh cho vui. - Ti ngh sm lm l mng 5, mng 6 anh mi ra. Anh Bnh ng chung quanh: - Cha ai v ht ? - Cn lu. Ti ch nhng chng bnh chng trn bn: - C phn ca anh, phn ca nhng ngi khc . n chi ht. Anh Bnh lc ba l ly my th ca ngon vt l qu ra: - Ti em c bnh chng ra na y. Ti ch tr. Anh Bnh lau mt ri hi: - Tt y th no, c vui khng? - Bun v vng hn ngy thng. - trong ti cng th. Tr con chng c g mi cho ra Tt ht c. C hn na nm sau, ngy 18.04.1974 ti mi v li H Ni. Ln ny ti xin i 1 tun, nhng H Ni n 14 ngy. n H Ni ti tm gp thng Ng v thng Tnh 58 Qun S. Thng Ng bao gi cng ci ging: - Tao tng mi b i ci to K3 ri. Rng lu ra mi? Ti hi thng Thanh (tc Tnh) u khng thy, hn ni i m . Ba ni hn c b ri nghe mi. a m ra? Con con n . Mi gp ri ch. C, long thong hnh nh c i thanh nin xung phong, by gi ang vit vn phi khng? Ti vi thng Ng ra ngoi ung nc ch. - Mi c quen thng Thi Ngc San khng? Thng Ng hi ti. - Khng, hi trong Nam tao c c th hn ng trn Vn, Vn hc hay u . Tao cha gp hn bao gi. - Hn ra y ri. Thng San vui lm. Mai i gp hn ni chuyn cho vui. Hn K5B. C thng V Qu cng ra ri. Sng hm sau thng Ng ch ti v K5B Qung B. K5B l ni dnh cho cn b trung cp min Nam cha bnh v an dng. Thng San cao dnh, khc vi tr tng tng ca ti hnh dung qua th v ci tn Thi Ngc San ca hn, mt anh chng nh th, va phi. Thng San lc mc qun o bnh vin. Hn, thng Ng v ti ngi trn gh cnh bi trc bn h Qung B ni chuyn. Ti c cm tnh v thn ngay vi thng San t . n gi khm bnh bn ti v v hn dp khc gp li.

86 Ti H Ni chi vi bn thng Ng, Tnh, n chi nh ch Ngc Trai, anh Don Triu, n vi my a nh trng Chu vn An Gn ht php ti sang K10 Gia Lm, nghe ni c nhiu anh em Hu mi ra bn . Ti gp thng Nguyn c Xun y. Hn au gan th phi, trng hn xanh v m. Hn mi c kt np ng v ang cn thi k d b. Ti hi thm bn b, hn ni: - Thng im k giy sinh hot ng cho tao . Trc ngy 30.07.1973, thng im c vit cho ti: Va ri anh Tng ra H Ni, nh c gp khng?... Thng 4.1973, v trc mnh i ng bng, c v u im. Ngy Hip nh c hiu lc l ngy mnh , nhng li l ngy chong nhau. T n nay mnh v rng lm bo Cu Ly Qu Hng. . Mnh vn trong rng. Chuyn phc hi ca mnh vn cha gii quyt c. Ch v mnh i nhiu c quan, i cng tc lun. Mnh khng bun ru lm v mi ngi chung quanh cng hiu mnh. Ht php, ti nh ln Ph Th, th ng Hong Lanh, Ph b th thnh y Hu ra cng tc gh li K10. ng Lanh ni ti li lm vic vi ng. Ti bo ti phi i ng php, khng c tr hn. Nu ng mun ti li lm vic vi ng, ng phi bo cho Ban Thng Nht v Cc n tip cn b B bit. ng Lanh ni: Cu ng lo, ti s in bo cho cc anh bit l cu phi li H Ni lm vic vi Thng V Thnh y Hu. ng Lanh lc l mun ti vo Qung Tr lm cng tc gio dc. ng ni: Cu c yn tm v K100. C g ti s bo. Hin nay Qung Tr ang cn nhng ngi nh cu. V Ph Th, L Th Thu mt ln i chi vi ti c ni: Ln no anh v H Ni cng c a i theo. Anh c bit a no khng? Ci thng m con o Qung Ngi . Anh ng tin m ni chuyn vi hn chi ht . A thng Tn, phi thng Tn. Hn u c phi l ng vin. Thu: khng ng vin mi phn u. Phn u th v trong rng m phn u. ng v ng m li s cht. Ti sc nh ra thng Tn cng mt phng vi ng b th ng y. Vy l hn b d. Hn l 1 thng khong gn 30 tui, m yu c v c th ln tinh thn. Ging ni hn ct v nghe nhng ting cui cng hay b mc trong c. Ci, th hn ci rng ming. Ti nghi l hn hon ton b ng v vic theo di ti. Khong nm 1978, 1979 tnh c ti gp hn Ty thng binh x hi. Hn c v ngi H Ni. Hn vn n mc tm tt, u chi t v vn khng vo ng c. Ngy 20.05.1974, ti nhn c th ca Nguyn nh Ngha ngy 14.05.1974 L K, Qung Bnh. Ngha bo tin cho ti bit ngi anh bn con d ca ti l L Vn Sc vn cn sng. Ti mng v cng. Lu nay bn b chng ti vn ngh l L Vn Sc cht Ph Vang lc rt ra khi thnh ph trong t tng tn cng u xun Mu Thn 1968. C ngi bo l thy L Vn Sc m khu AK cht gc u trn ging rung. Tht ra lc anh b bt v b giam Ph Quc. Sau hip nh Paris, anh c trao tr v by gi ang an dng T72, Sm Sn Thanh Ha. L vn Sc, Nguyn nh Ngha v ti cng thot ly ln chin khu 1 ln, 6-1965. Cui nm 1966 trn ng i cng tc, L Vn Sc lt vo phc kch ca ch Chu Ch Nam Ha, b bt v b giam lao Tha Ph. u nm 1968, gii phng nh lao, ra t

87 cha c 1 thng, anh li b bt. Ngha cng b bt trong t ny lc trn ng rt ln xanh. C hai u c trao tr cng mt lc. Sau khi trnh by vi ng trng phng v b th chi b, ti n gp ng b th ng y trnh dn xin i php vo Sm Sn thm ngi anh. ng B th ng y ph trong n: ng . ngh K100 cp giy php cho anh nh. ng H, trng K100, ngi Bnh nh, nhn ti: - Anh i g m n na thng? - Ti phi v H Ni hi thm tin tc v anh ti v ng i n T72. - Thi c. Anh i 10 ngy l ri. Sng 22.05.1974, ti v n H Ni. y l ln th hai trong nm 1974 ti v H Ni. Ti loanh quanh H Ni hi thm tin tc v L Vn Sc v Nguyn nh Ngha cho ch xc. Ngy 27.05.1974 ti v Sm Sn. T72 l ni n tip nhng ngi c trao tr t Ph Quc. Sau thi gian bi dng sc khe, hc tp chnh tr, nhng ngi ny s c phn loi sp xp cng tc. Nh ca y lm theo kiu lng tri d chin, tranh tre l na. Chung quanh khng c cy ci, nhng v st b bin nn rt thong mt. Cuc gp g khng ng gia anh em bn b chng ti qu xc ng. C thng mnh khng ng li gp c y. Thng Ngha, anh em trong xm gi l Ch Ch (lc nh tn Ch, con bc Ch) b M bn qu chn, by gi phi i c ning, m vt ti trn sp tre, chy nc mt. ng anh bn con d ti, mi trn di 35 tui m tc bc trng, m tp, rng h, ngi gy nh que ci. Nhng cuc tra tn v nhng ngy bit giam Ph Quc lm cho con ngi anh ta nh th. Thng Nguyn nh Ngha c kh hn, cn sc, nhng cng ra ri. Ri cng vi nhng anh ch em mi quen bit khc, chng ti quy qun ni chuyn, chuyn c, chuyn mi, lc bun c ngi khc, lc vui chi nc mt ci to ting. Ba bn c gi ngi , c no cng m tp, xanh xao, i mt cng cha ht v tht thn. My c ni: C t nh bn em y mi hiu c nhau. Ni tht, bn con gi chng em chng c a no cn tt lnh ht. Nh em th cng b my chc thng. Thn tn ma di ht ri. a no by gi cng bnh. Bn con gi phc v y khng dm i chung nh tiu vi ti em. Bn hn s ly. Ni v duyn ch, sau ny ai m thm ly bn em. Thi t ly t cho ri. Cha chc. Anh Sc cho ti bit l ngi em rut ca anh tn l L Vn T cng cht. Ra khi nh lao, tao v nh ko thng T i theo. Trn ng rt ln ni, lc li qua sng H Tr Vinh Thi, thng T b trc thng bn cht, tm khng ra xc. Ti Sm Sn c nm, su ngy. ng l ti thm vi ngy na, nhng mt t hc tp, kim im y sp bt u. Trong thi gian hc tp, mi ngi phi hn ch vic tip khch v khng c ra khi tri. Anh Sc bo ti: Khong 1 thng na, hc tp xong, anh s ra H Ni. T , 1 vi thng ti li v H Ni. Ch Trai v anh Don Triu cho ti bit l Ban Thng Nht khng ng cho ti v Tri sng tc B H Ni. Anh Triu ni: Ch c cch v Tri sng tc B mi cu c my. My cn cc K iu dng th c ngy kh xng. Ch Trai ni: Mnh s cu s in mt. Khong thng 6, 7, Thi Ngc San ln Ph Th gp ti. Mt bui sng, khong 5 gi, lc trong phng mi c 1 vi ngi dy, ti ang ngi ung nc vi anh Bnh, thng San l l bc vo. Mi m cch rng m ln n y? Tao ln Hng Canh,

88 nhng n Hng Canh ngh lui ngh ti tao ngi lun trn tu, i thng ln y. Thng San chi vi ti gn mt tun. Ti Ph Th thm mt ma xun, mt ma h, mt ma thu v mt ma ng na. Trong tr nh ca ti, ch cn nhng hnh nh v ma h v ma ng y l r rng. Ti nh ln ln bu tri, cy ci gia ma thu v ma ng. Cn ma xun th hu nh ti khng nh g ht. Ti ghi trong cun s lch. Ngy 14.10.1974 Bui sng ma ng u tin Ph Th, gi d ca cn bo s 8 ang rt ngoi vnh Bc B. Lnh trong con mt, ni vt lot c ca d dy ti ri. Nhng bui sng ma ng V D, tri lnh v cy ci kh ro; nhng hng su ng rt bun. Ngoi a-tr-pin ra ti khng cn mt th thuc d dy no khc. Trong tnh cnh ca ti lc ny ti chng vit g c. Kinh khng nht l ti khng ngh ti chuyn lm th. Ti sao lc ti khng ngh cch vit ln lt, ri nh bn b ct giu. Ti mt mi. Ti khng lm th, ti khng vit nht k, ti ch ghi chp lc c sch. Ti c s nu sau ny ti c c hi vit th bit u ti r ri ri. c no ti lng ra. Nhng t tng, suy ngh ca ti khng bin c thnh ch ngha. Ti b dn nn, ti qun tr, ti quanh qun vi mnh. D dy ti c r mu, nhng cn au ln ngc, thn thu no. La bc trong u ti. Ti r ri. Ti in ri. Nhiu khi ti mun ht ln mt ting tht to ri hc ra mt ng mu. Qu tc, ti l mt thng t khng b giam trong ngc v nhng ngi chung quanh khng bao gi th ti ra. **************

III. V H Ni

Sng 17.01.1975, ng Th, b th chi b gc ti bo ti xung vn phng lnh o K lm vic. Khng bit c chuyn g y? Ti ni vi anh Bnh: Chc ti sp chuyn i u y. Anh Bnh ni: ti mong mi vic u tt lnh cho anh. Ti xung vn phng. ng H, trng K100 v ng b th ng y khi bnh nhn ngi . ng H ni: - C lnh chuyn anh v Cc. ng a cho ti 1 t giy. l cng vn s 104CB/C ngy 15.01.1975 ca Cc n tip cn b B do ng Phan Vn Thun, Cc ph, k iu ti v Cc, khng ni lm g. ng H ni: - Anh chun b c khi no c xe v H Ni chng ti bo. V anh s bit l do.

89 Ti on l anh Triu v ch Trai vn ng cho ti v H Ni y. 2 ngy sau, ngi ta bo cho ti hin nay K khng c xe v H Ni, do ti phi i t tc, tin tu xe Cc s thanh ton. Ti bit ngy hm trc c mt chuyn xe a my ng lnh o y v H Ni hp nhng h khng mun cho ti i cng vi h. Nhn c Thu v c o v H Ni, ti nh hai ngi mang vc c gim. Trc khi i ti tng anh Bnh cun T do ca Roger Garaudy. a ti ra ga, anh Bnh ni: mong anh i mt ni no khc khng phi l 1 K iu dng. Bn mnh s gp nhau, ti s vo Nam li. Ngy 21.01.1975 ti v n H Ni, vt v nht l bn ti phi m c t ga Hng C n ch ng Xun ln tu in v trng Chu Vn An (?) ri t i b qua 11A Hong Hoa Thm. 11A Hong Hoa Thm Cc n tip cn b B, ci cng m toc hoc, ng qua cng khng c bc cp m ch l mt ci dc chui xung. Ti qu n v qu chn ci ch ny ri. Ti vo gp ng Phan Vn Thun, Cc ph. - Anh mi v ? My ba ni ti ch anh. Thi th l tt ri. ng Thun cho ti bit l Tiu ban vn ngh min Nam thuc Hi lin hip vn hc ngh thut Vit Nam xin ti v Tri sng tc B v cc anh trn ng . ng Thun bo: - Ti s bo cho anh Don Triu v ch Ngc Trai bit. Anh c li y. C thong th. Anh mun i u cng c. Giy t chuyn anh v xong ht. y, anh cm ly. Ti ra ch hi trng l ni tm ngh bo cho Thu v o bit. o ni: - Bn em mng cho anh. Ti ci, chc l ti cn nhiu gian nan na. o bo Thu li gip ti sp xp li c mt cht, o c vic phi i. Tra c ch Trai v anh Don Triu n. - Cm n anh Triu v ch Trai v cng. Ch Trai ni: - iu quan trng l cu phi v vi bn mnh ci . Sau th th no hng hay. Anh Triu: - Ch c cch a my v y mi cu c my. My y ngh. Sng mai tao ly t a my v. My s c nh b Trai. Mi vic s sp xp sau. Ti ni: - Ngy mai ti s mang c n nh ch Trai. Ti s nh bn thng Ng. Chiu hm , ti n 56 Qun S gp thng Ng. Sng hm sau hn vi thng Tnh xung 11A Hong Hoa Thm, ch c ca ti v nh ch Trai 6 L Thng Kit. Thy ti, thng Ng ci: - Rng ra mi? Ti hn bung tha gi dm mi ri ? Thot c, gn vi bn tao l vui ri. D sao th cng kh. Thng Tnh ni:

90 - Theo b Trai th mi coi nh cng tc A, nhng vn hng ch B. Thng Ng: - Tc l Ban Thng nht vi ci Cc n tip vn qun l mi. Ti ci: - Tao c th ra u. i no ti n chu bung tha tao. Bui tra hm , thng Ng, thng Tnh v ti n cm nh ch Trai. Ti ni vi ch Trai trong lc ch i sp xp vic lm, ti chi vi bn thng Tnh. Mi u anh Triu v ch Trai nh a ti mt cn phng no ca mt on vn cng, nhng on ny i din xa cha v. Sau , ch Trai bo ti tm thi ng ti phng lm vic ca Tiu ban vn ngh min Nam 51 Trn Hng o. Nhng vic i li hi vt v, i chi khuya v ku ca rt kh, m bn b n gp cng qu phin. Cui cng anh Triu v ch Trai a ti v nh nh anh Chu nh Du trong khu tp th bn ngoi phng trin lm Vn H. Ngy 27.01.1975 ti v nh anh Du. Anh Chu nh Du, ngi Hu l mt nh iu khc ni ting H Ni. V anh l ngi H Ni. V chng anh c hai a con gi cn b v mt a con trai ang n bt. Nh anh cht. Anh cho ti mn ci gh b k li ra vo cnh ci bn tip khch nh lm ch ng. Anh ch Du i lm sut ngy. C hai v chng i i vi ti rt tt. Ni l tri sng tc B, nhng tht ra ti cng chng bit mt mi ci Tri sng tc ny nh th no. Ti bit anh Triu v b Trai to iu kin cho ti v H Ni, thot khi ci cnh t tng lu nay ca ti. Cng vic ca ti c giao l tm c nhng bi vit v vn hc v trit hc min Nam trn sch bo min Bc v ghi li nhng nhn xt ca mnh. ng Bo nh Giang, y vin thng trc ng on Vn ngh, bo ti: - Chng ti tm cch a anh v y. Anh cn cc K vin min Nam l anh cn b hnh h, cho n khi no anh phng nh t giy th ny. ng a bn tay xa xa trn mt bn - Ch Trai v anh Triu s sp xp cng vic ca anh. Nu c ai hi anh v y lm g, anh c bo l hi chng ti. Chng ti l ngi chu trch nhim v cng vic ca anh. Ch Trai ni: - Nu h bit cng vic ca cu, h s phn i v gy kh khn cho cu. Ti n cm nh n tp th ca Hi nh vn, 49 Trn Hng o. Mi tiu chun, ch n ung do Cc n tip cn b B chu. Ti vn hng ch B, 1 thng 21 ng tiu vt. Hng ngy thnh thong ti n tiu ban vn ngh min Nam ni chuyn, mn sch. Khng vo th vin, gp lc bn thng Ng rnh ti i chi vi chng. Lu lu ti v H ng gp thng L ch (lc ny L ch ra cng tc A, lm vic Ty gio dc H Ty). Ni ti hay n ngoi bn thng Tnh, thng Ng l nh b Trai v nh anh Triu. Nh anh Don Triu ph B Triu gn nh anh Chu nh Du, ti ti ti hay sang ung nc ni chuyn. Ti vi thng Ng cng hay gh nh Nguyn Xun Thm B Triu. Khi no c ho my a ra C Tn hay cc qun dc ng ung bia hi. Chen ln b hi tai mi mua c my ly, thm. Lc ny thng Thi Ngc San i tham quan Hungary hay i cha bnh Qu Lm th phi. Ti v H Ni gp lc cc c quan lm vic thng tm. Sng no ti cng dy sm i b t khu trin lm Vn H n 51 Trn Hng o n cm. Nhiu bui sng n khng ni, nhng ti khng c c mn bi nn bui tra nh chu i. Bui chiu,

91 c lc i chi v tr, nh n ng ca, thy cm trong t m chu. V lm vic thng tm, nn mi khi n th vin, ti mua mt m nh bn t do, bn ho, hoc hai ba ci bnh rn, mi ci 2 ho n tra. Khi ht tin th nhn. V H Ni ti thot c tnh cnh b nhm ng ca nhng ngi chung quanh. Ngoi nhng lc i chi vi bn b, ti vn gi thi quen c sch. Ch c v m ti phi i ng sm trnh gy phin h cho v chng anh Chu nh Du. l iu cc kh ca ti. V, ti vit, ti lm th. Ti mun c li nhng g ti vit, nhng ti khng cn 1 ci g ht, th ti b tch thu. Ti ch cn li mt bi duy nht, bi Chin tranh nhn dn v ng ch chp trn t giy croquis. Sau nhng ngy b kho tra K65, tnh c ti nht c t giy b v nhu ny trong gc phng di ging thng Nguyn Vit Trc. Lc nhn thy bi th ny ti xc ng, nh th lu nay mnh nh mt mnh by gi tm thy mnh. Ti vit, tay ti cha cng. Ti vit, lu qu, lu qu, mu c, tinh thn ti khng ra ch c. Ti phi bnh tnh. Tay ti cha cng, nhng c no v ming li lu nay b nn li, ti cha ly c . Ti ghi u 1 cun s tay: C mt lc lu ti khng nh mnh ra ngoi ng gp ai ti cng ng c vc mt ng nh ngi l khng bit i u khng bit i u. H Ni nhng ngy ny ti mang ci tm trng . Khng c iu chi bun khng c iu chi vui khng mt mi khng chn khng no khng bnh thng khng qu khng bit mnh ang i ang ngi ang ni ang th ti khng l g ht (26.02.1975) Ti mun c yn n. Nhng cn d dy thnh thong li hnh h ti tot m hi. Ti ung Atropine, trc 1 ng, by gi phi 2 ng mi khi au. Long thong mt hai ln ti thy 1 ngi tn Sung trn 40 tui thng i m ct d mu en 51 Trn Hng o. C ln thy ti trong i ra, hn ng pha ngoi ng mt bn ca hng ra vo ng chm hm ti. Ti nhn hn nh hn l ai. Anh Triu ni: thng Sung hi tao: hin nay my lm g? Hn ni vi ging da dm. Ti bo cho cc anh bit, Cc 78 vn theo di thng nh . Tao bo hn, vic ca cc anh cc anh c lm. Ti ni vi anh Triu v ch Trai: Ti chng s g c. ng no th ti cng b i x nh mt con vt ri. Ti phi sng gp m ti. T nhng ngy u thng 3, sau khi qun gii phng nh chim Bun M Thut, ngy no Tiu ban Vn ngh min Nam cng ng ngi. Cc vn ngh s tp np

92 n y xin vo Nam, trong s ny c nhng ngi mi chin trng ra cha bnh hoc an dng. Mt my ai cng hn h. Ngi no cng ni ting to v ci lun ming, chuyn ni l xoay quanh ca ci, vt cht cc th min Nam, vng hin b ch tm chim. Nhng ngy thng 3 ny chng ti thng gp nhau nh ch Trai, nh anh Triu, qun c ph hm Trn Hng o. Sau ngy 26.03.1975, ngy Hu c gii phng, chng ti gp nhau hu nh hng ngy. Lc ny San, Qu ang tp trung K10 chun b vo Hu, nhng thng xuyn c mt H Ni. Nhng ngy ny H Ni n o. 51 Trn Hng o, ngi ta xm bn ci radio bn dn, chi u, chng tai, la ht, nghin rng, v tay, hoan h, chi ng. Ngi ta sng, ngi ta nhy, ngi ta ci. C c 1 min Nam M ngy li l min Bc c thm ca ci vt cht. Cc vn ngh s ho hc mun vo Nam ngay vit, v, lm th, lm nhc. Min Nam s c nhiu ti, min Nam s l cht men sng to. Lc ti ghi: ngy 23.3.1975, BBC ni: Hu gn nh trng khng, khng ch ba. Hu, im v cm. Thnh ph: nh, tng v ngi, nhng pht sn bt ng ng c di, mt v t u xa ngi chy trn vi v; ngi li: nhng con mt sau khe ca nhng ci trng gi im lng, cm ch nhng ci u quay li nhng con mt quay li, khng c nc mt th ght cm gin ti hn nhc nh hy vng cht t ngc khng khc khng ci khng la ht Cch mng Chin thng Ngy 28.03.1975, trong bui pht thanh 21 gi 30, i ting ni Vit Nam a tin: 3000 ngi Tha Thin theo nhau ln tu chy trn, tu chm, cht ht. Tin loan theo cc hng thng tn phng ty. C pht thanh vin khi c tin ny, ging tn nhn. C c nhn mnh con s 3000 nhm t co ti c ca M ngy, nhng lnh qu, tn nhn qu. Nghe tin ny, mt nh th ni ting lu nay but ming: ngu.

93 Thi gian ny, cn b min Nam cc vin iu dng lc tc tp trung v K15, K10 chun b vo Nam. Khong u thng 4, Thi Ngc San, V Qu vo Hu. San gi th ra cho ti bo l c v nh ti v gp m ti. San ni l ti phi tm cch m vo, trong ny (Hu) khng c vn g nghim trng i vi trng hp ca ti. ng lc , mt s cn b vn ngh ca Tha Thin Hu ra Bc cha bnh v dng sc hin tri sng tc B ang lm th tc vo Nam. Nhn , anh Don Triu tho mt cng vn (do ng Bo nh Giang k) gi Ban Thng nht trung ng v Cc n tip cn b B xin cho ti i cng vi nhng ngi ny. Ti cm cng vn ln Cc n tip cn b B gp ng Phan Vn Thun, Cc ph v ng Hai (ti khng r chc v ca ng Hai, ch bit ng ta c quyn quyt nh trong vic iu ng cn b B). Hai ng ng . u thng 4.1975, ti cng 1 ln vi nhng anh em quen bit l Nguyn Quang H,T Nhun V, Nguyn c chuyn v K15 th x H ng bi dng v ch ngy vo Hu. n K15 vi ngy, ti sang Ty Gio dc H Ty bo thng L ch ln Cc xin vo Nam ngay. Cc n tip ng v hn v K15 cng phng vi ti. Nhng ngy ch i K15 thnh thong ti v H Ni kim thm 1 t sch vo Hu tng bn b. Ngy i cha bit, nhng c th i bng my bay. Nu i my bay mi ngi ngoi ba l, ti sch tay, c th mang theo thm 20 kg na. Ngoi nhng th cn dng lc i ng ti b vo ba l, cn ton b l sch. Ti ng sch trong mt ci bao ln v ly 1 ci ba l c ct ht quai v ti ngoi b sch vo, tht ming li, nng, nhng vn l ti xch. Ngy 6.4.1975, ng Bo nh Giang, y vin thng trc ng on vn ngh gi cng vn cho Cc n tip cn b B v K15 ngh sp xp cho ti, T Nhun V, Quang H, Nguyn c vo Hu gp trong t u tin vo ngy 18.4.1975 kp trin khai cng tc. Anh Triu v ch Trai s c nhng trc tr bt li cho ti nu K15 di ngy. Nhng ri t chng ti khng i c. Khong sau ngy 20.4, ti v Cc n tip nhn sinh hot ph. Ti gp ng Hai. - Anh cho ti nhn quyt nh sinh hot ph lnh tin. ng Hai nhn ti ngm ng mt lt, ko hc bn ri ng li, ni: - Chiu, chiu hai gi cu li y. - Ngi no cng nhn tin lu ri m ti vn cha c. ng Hai: - , , th chiu, chiu Chiu ti n. ng Hai ni: - Quyt nh sinh hot ph ca mi c lu ri, vn l quyt nh c, 50 ng. Vi mc lng ny khi vo Hu s khng c li cho mi c v mt chnh tr v v vic xp lng cho mi sau ny. ng Bo nh Giang c gi cng vn ngh xp cho mi 68 ng trc khi vo nam. Nhng Ban thng nht khng ng . My ln tao nh a quyt nh cho mi, nhng ngh cng ti mi. Tao ngh thi mi c v Hu i, khng cn quyt nh na, sau rng hy hay. Nhng khng c quyt nh th mi khng c tin i ng. Thi, tao c a cho mi, t ra mi cng c c vi chc. ng Hai a cho ti bn sao Quyt nh s 1097 Q ca y ban thng nht do Ph ch nhim Phan Trim k ngy 31.12.1974 (Bn sao do Cc ph V Cng Ngh k ngy 1.1.1975). Vn l Quyt nh c, xp ti 50 ng sinh hot ph.

94 Sng 28.4.1975, on i Nam c thng bo: 10 gi sng 30.4.1975, on s ln ng ti sn bay Gia Lm. My bay s h cnh ti sn bay Ph Bi, Hu. Sau , cc on Qung Nam, Qung Ngi, Bnh nh s i n a phng ca mnh bng t. trnh b tc ng cu Long Bin, 3 gi sng ngy 30.04, on s xut pht. Ngy 29.4.1975, 17 gi 20, cn 10 pht na l ht gi lm vic, mt ng bc nhanh vo phng ti , qua khi ca dng li, ng quanh. l ng trng on ca on Tha Thin. Thy ti, ng ta bc thm t bc na. ng ta ch tay vo mt ti: - Ngy mai anh li, anh khng i na. C lnh nh ch chuyn i Nam ca anh. Ti hi ngay: - V sao? - Ti khng bit, l lnh trn. Tn anh b gch trong danh sch ca on. Ht gi lm vic ri. Ti c chy i ku cu H Ni cng khng kp. My thng V, H, nhn ti ch a mt ting. Ti ln vn phng. Vn phng K ng ca. Vn phng ng y cng ng ca. Ti xung nh n, ch c my ngi phc v ang dn dp. Ti quay li vn phng, cng khng c ai. Ti hi 1 ngi lm vic trong K tnh c i qua. C ta bo: Cc ng v nh ht. V ch, chng c g u. Ti tr v phng. Thng Phng, phng vin quay phim mi tp trung di chuyn sau, ni: - Ti bit trc ri l ng nh khng c i. Tra nay, n vn phng ng y c vic, tnh c ti nghe my ng ni vi nhau ri. My thng V, thng H, thng , a no cng: ti sao th?, v sao nh, sao li c chuyn ny? chng c a no bn tm thm na, a no cng lo sp xp c sng mai i sm. Ba gi sng ngy 30.04.1975, ti a my a ra xe. Xe chy, c a ni vi: li mnh khe nghe!. T cha by. Khong 8 gi sng ngy 30.4, mt vi ngi mang vc ba l, c vo phng. Ngi ch dn, nhn vin ca K15, bo ti: - Anh mang c i ni khc, ch ny cho ngi khc nm. - i ni khc l i ch no? Ti sn li trc mt anh ta. - Ti khng bit. Ti khng ni thm vi hn na. Ti ln vn phng. ng Thit, trng K ang ng trc ca ra vo. Ti hi lin: - Ti sao cc anh li khng cho ti i? ng ta ni: - Ti khng bit, l lnh trn. - Th by gi ti n u? - Chng ti xem nh anh vo Nam. Anh khng c tn K15 na. Chng ti khng c trch nhim g v anh ht. Ti tc ri:

95 - ng ni ci g l th? ng ta khing ci chn g quay vo phng: - Anh ln Ban thng nht m hi. Ti v phng th thy ba l c ca ti dn ng trong gc di sn nh. Mt thng cha no l mt vo: - Anh nh ln phng lm vic. Hn a ti n vn phng ng y. Mt ng mt to, ngi bo ngi sn sng . Ti bit ri, ng ta l y vin thng v ng y ph trch t chc. ng ta ni ging Qung Nam. - Anh ngi xung . Ti bo cho anh bit hin nay anh khng c y na. Chng ti coi anh nh vo Nam. Ti ni to: - Ti khng ni vi anh. Ti khng cn phi gp anh. Anh khng c quyn gi ti n y. ng ng dy: - Ti sao ti li khng c quyn. Ti l trng ban t chc, anh nn nh nh vy. Ti ci: - Anh l trng ban t chc ca ng, mc m g n ti. Ti b i ra ngoi. ng ta ni ging gin d: - Ti bit anh l ai ri? Ti quay li, ng trc bn, ch tay vo mt ng ta: - Ti l ai, anh ni nghe no? anh da ti h? ng ta h h . Ti b i ra. V phng, ti mang c gi cho Hong Th Th mt dy nh gn . Th Hu va mi ra, chun b i hc 1 lp g . Ti v H Ni. Ch Trai, anh Triu thy ti th chng hng. Anh Triu ni: - My thng cha K15 chi my . Ti n ght my. Ch Trai lc u: - Ti thng V, thng H, thng qu t, chng c phn tng g c. Nu my K10 m b nh th, thng San, thng Qu cng b ba l xung khng i, u tranh cho k c. 2 gi chiu ti xung Cc n tip, nhng khng gp ng Thun. Ti gh qua thng Ng. Thng Tnh v thng Ng thy ti cng ng nga ra. - Tng b, c tng b! - Nguyn nh i Nam, nh du than 1 ci! A ha! Thng Ng lc u: - Ti hn chi qu thim mi h. Ku tri khng thu. Chiu, ti n nh ng Thun. ng Thun ni:

96 - y l do my cha K15 t tin khng cho mi i. Tao c bit g u. Nu bit sm th c th can thip c. - Gn ht gi lm vic h mi bo cho ti bit. ng Thun chc li: - Tao s tm cch a mi v Hu. Ngy 9 hay 10.5.1975 ti v K15 vi giy gii thiu ca Hi Lin hip vn hc ngh thut Vit Nam: Ban thng v Hi lin hip vn hc ngh thut Vit Nam xin gii thiu ng ch Nguyn nh l cn b tri sng tc B n K15 hi ngy v phng tin i li. Nu K15 khng gii quyt c phng tin xin cho bit l do v tr li bng cng vn. Yu cu cc ng ch gip ng ch nh lm trn nhim v. H Ni, ngy 8.5.1975 TL Ban TV Hi LHVHNT VN Nguyn Xun Bng ng Thit, trng K15, ni: - Ti ni vi anh ri. Chng ti khng c trch nhim g vi anh na. Anh ln Ban thng nht m hi. Hai ngy sau, ti i vi ch Trai v K15. Ch Trai vo gp ng Thit. Ch k: - Mnh bo cho ng ta bit rng, chnh ng v ban lnh o K15 t tin khng cho cu i. Cc n tip v Ban Thng nht khng bit g v chuyn ny. Mnh ni, khng cho i, cc anh cng khng ni l do ti sao. khng cho i, cc anh li khng cho ngi ta n . Th by gi anh nh s sng nh th no? Mnh lm mt trn tht d. Nu cc anh cho thng nh l phn ng, cc anh c bn cht n i. Cc anh ng hnh h ngi ta nh th. Ti v H Ni c nh ch Trai, sng lang thang vi thng Ng. Thnh thong ti n nh ch Trai, anh Triu, tt qua nh Nguyn Xun Thm n cm, ng. K cha m ni, c ra sao th ra. Ti cng chng ng ngoy g c. Ti thng n cm vi thng Ng, nhng ba cm ti tn, dng vo cho y bng, ri ra khi nh n, vc mt ng cy ci H Ni l xanh mu ngc. Nhng ba cm tp th, nhng ba cm lm t lit sc phn khng, chng i. Thn kinh, sinh l u mi mt, lng ra ht c, t ra ht c. n cho c n, ni l n. n nh n, khng nhn ai, khng hi ai, cha phiu ly phn, ci mung trong ti, ci mt n, nut, ngh mt lt, ng mt vo khong khng, xc xc ci mung vo ci t men, rau, u ph, su ho, bp ci, magi, ngm ming li nut nhng th cn li trong ming, ri ci u, xc, n. Ri 1 ba, n ri. Ra vi nc, ra mung b vo ti o, ti xch. V phng nm mt cht, i lm. Sng, tra, chiu li nh th. n cm vi thng Ng cng kt. Hn c tiu chun. Ti th chng cn my ng, li khng c tem go. Nhiu ba ti lang thang ngoi ph, bui sng n mt bt m nc

97 hai ho, no. Thng Ng ni: mi liu th no, ch sng th ny th n ra sao y. Ti lm thinh. Thng Ng thng a ti n nh b Thy H khu tp th ca Cng ty quc doanh pht hnh phim ni chuyn chi. C ln b H lc ti xch ca thng Ng thy c 1 bnh m, b lc u: - Ci ng Ng, ng nh ny, c bnh m th ny th sng sao ni. Tra nay hai ng li y n cm. Ti mi mua go y. B m np ci thng thic trn u ging: - y, go y. Cc ng thy cha? Tra nay ti i hai ng n cm, khng n u nha! B H ni chuyn rt vui, ging bao gi cng d dn, nng ny y v chng i. B ni: - My thng bn Ty v bao gi cng gi ci ging dy i, ng vin ln lp bn ny. , cc anh cc ch phi bit hnh din mnh l nhng ngi Vit Nam c sng ngay trn t nc mnh vo thi i ny th chuyn. Ni g chng n cng khng chu nghe, chu hiu. Ch khi v nh bn mnh thy nhng ba n nh th ny chng n li t ra ng ngc, chng hiu g c. B quay sang chuyn khc: - By gi min Nam ca cc ng c gii phng ri. Cc ng vo s thy, nhng m thanh nin nam n c a ra ng, nhy cn ln, reo h: nh c Bc H trong ngy vui i thng v ri sau ny s sng mt ra nh bn ny hi nm t. Ti nh 1 ln qu tc ci v cng qu cc cho ti vi thng Ng. Hm hai a ti i chi n hn 8 gi ti mi v 6K, ni v n tp th ca i Gii phng. Thng Ng ni: - Tao c bo cm cho mi ri. Nh n vng v ti, gh lt nga ln bn. Ch cn 1 ngn n khng sng lm v 1 ci bn n c y lng bn trong gc phng gn ca ra vo nh bp. Ti v thng Ng ngi xung. Thng Ng gi lng bn. - Rng nhiu v ngon ra mi? Thng Ng ht ci u ln ngc ngc: - Hm nay n ti! Mi khng bit ? n ti l n sng v c tht! Chng c na ba n, 1 b sau bp chy ln. Ti nghe ting ci cn chi vt cch xung nn nh. B ta nhy dng ln: - Cht ti ri, ng Ng i! Nhng 4 phn y, ng Ng i! Lm sao by gi y, ng Ng i! Thng Ng cng sng ra. Hn ngng nhai, nhng mt ln: - Ti c bit u, c tng 2 phn. Sao bc khng ghi ln bn cho ti bit. Thi c, bn ti n l ri, ti n sau. B ta c la ln: - n, sao m n c. By gi m hm ti o u ra 2 sut thc n ch? M hm nay li n ti, mi cht ti ch! Hai a ti c n, l ri. V phng thng Ng ni: - mi h!

98 - Qu no! u thng 5, ch Trai cho bit l s c mt on cn b ca Hi Vn ngh Vit Nam i vo Nam do nhc s Nhun lm trng on. Ngy 5.5.1975, anh Don Triu vit th cho ng Phan Vn Thun nh ng ni vi ng Hng, Cc trng Cc n tip xin ng ng Th cp cho ti 1 giy gii thiu ti c th i php vi on ca Hi Vn ngh. Ti gp ng Thun hai ba ln. ng ni: - y ngi ta xem danh sch ca my chuyn vo Hu trong chuyn i ngy 30.4. Tao s c gng gip mi. Ti on ng Thun c cn ci g y trong vic ny. Khng c y giy t, ti kh i c v vo Hu s gp nhiu rc ri. Anh Triu ni: - Tao i khp, cc trng, cc ph g cng bo: giy t ca my chuyn v Hu. Tao ngh h cho 1 cng vn xc nhn iu , h khng lm. Ngy 19.5.1975, ng on vn ngh c gi cho ng Phan Trim, Ph ch nhim y ban thng nht, 1 cng vn nh sau: Knh gi: ng ch Phan Trim y ban thng nht ca Chnh ph Sau khi nghin cu thm tra trng hp ng ch Nguyn nh, chng ti xt thy khng c vn g quan trng, y ch l vn c K nh cc ng ch bit m thi. Chng ti xt thy c th a ng ch nh tr v cng tc Hu ty theo s phn cng ca a phng. Vy trn trng ngh cc ng ch gii quyt th tc cho ng ch Nguyn nh c th kp i theo ng giao lin ca on cn b Hi Vn ngh chuyn chiu ngy 21.5.75. T.M ng on Vn Ngh U.V Thng trc Bo nh Giang Ti li i gp ng Thun. ng Thun ni: - Chu. Tao cng ht sc vi mi . Mi c i theo on Vn ngh. Min l mi n Hu. nh i, tao mong mi qua khi cu M Chnh, qua khi cu M Chnh l ct ht, a ht. Thi mi i mnh gii. Ch c cch i dung vi on ca Hi Vn ngh, ti mi vo Hu c. Ch Trai v anh Triu mun lm cho ti yn tm. Mi c i khng can chi u. Ti 20.5.1975, ti li nh ch Trai. Thng Tnh, thng Ng thy ti c hai a u ci to: - c i thit h mi? Hai a ni chuyn vi ti ti khuya mi v.

99 - Thi mai i mnh gii. Thng Tnh cho ti 10 ng, thng Ng cho 10 ng. Thng Xun ti sau cng cho 10 ng. Sng mai, ch Trai di vo tay ti 1 xp, c ti ba bn chc. Lc ny ti chng ng no ht. Sng sm 21.5, ti ra 51 Trn Hng o. Khong 7 gi 1 chic t con n, c 4, 5 ngi ngi trong. Trong s ny ti c quen 1 vi ngi. Trng on l ng Nhun khng bit l do g khng i. ng Ch Lan Vin n tin anh em, thy ti, ci: - B Trai, ng Triu ti tht. Th l anh nh i c ri. Thng Ng v thng Tnh lay hai vai ti, cu mong ti i trt lt. Anh Triu v ch Trai ln xe a on i. Khi chng ti n Gip Bt, mt on tu qun s u sn . Tu sp chy, ch Trai bo: - Mnh mong rng trn ng i mnh khng nhn c mt ci in no ch cu li. Anh Triu trc khi xung tu bo: - Tao gi li thm m. Ri anh b vo tay ti 1 gi giy nh, ti bit anh cho ti tin. - n Hu l vit th bo cho ti mnh bit ngay nghe. Tu chy. Mi lc ti mi xa dn Gip Bt. Ti xc ng. Ngi ti nh rung ln. Ti bng hong ng ngc. Ti vui v ti s, ti lo. Khng ai trong toa tu cng i vi ti bit tm trng ca ti lc ny. H ang no nc v 1 chuyn i xa hon ton k l cha tng c trong cuc i h. C thy l 17 ngi, h l nh th, nh vn, ha s, nh nhip nh, cn b gio dc, vn ha Khng c ai l ngi Hu, c 1 ngi qu min Nam, nhng sau nm 54 tp kt ra Bc. Ti c quen 1, 2 ngi, trong c anh Ng Vn Ph 1 ngi lm th ting tm H Ni. Sut dc ng i ti hay ni chuyn vi Ng Vn Ph. Qun s trong giy t l 32, nhng c l nhng ngi kia v bit chuyn i ny vt v qua nhiu trm bng nhiu phng tin khc nhau nn khng i. Tu chy, ti c khng yn trong bng. Tu dng 1 ga no ti nhp nhm. Ti ch c 1 giy gii thiu do ng Bo nh Giang k. C mi ln tu dng, c mi ln c ngi i qua ti c php phng. Ti s b li c xung. Nhng sut ngy hm ch c 1 ln ngi kim sot v xem giy ca on. n Vinh, chng ti vo trm ngh i xe. Chng ti c phn tn trong nh dn. Ngi ph trch trm thng bo cho on bit: tt c c, qun trang phi qun s ha khi c xe l i ngay; phi cao cnh gic, coi chng bn trm cp, nht l khi ln ng vo lc tng sng; phi phng k gian c th gi gy ra nhng m chy hoc nhng v u tha c d b trm cp y. Ngy i cng ko di, cng qua nhiu trm cng ch i, ti cng lo. ang nm u a trn vng, 1 ngi trm bc vo thng bo 1 iu g , ti git mnh. ang n cm, ng trm trng i ngang qua nhn vo, ti ngng nhai, b chn xung. Bit u mnh b chn li gia ng. 1 binh trm cui cng, on phi ch hn 2 ngy mi c xe. Ln ny, v khng c xe l, chng ti phi i ghp theo 1 on xe b i chuyn qun. Xe chng ti i khng c mui trn v i gn sau cng. Chng ti ngi bt gia sn. Sp qua cu Bn Hi, c on xe dng li. Khng bit c chuyn g y? y vn l min Bc, mnh vn c th b bt v buc phi quay v H Ni. Mt vi

100 ngi ng dy nhn ra trc. Ti vn ngi yn, ly thuc ht. Tin c chuyn t xe ch huy dn u: qua min Nam, ng tt, khng c chy nhanh, phi gi ng c ly. Xe qua cu Bn Hi. Gi mt. Ti ng dy nhn chung quanh. Bn kia l min Nam. Xe qua cu, xung dc. Chy 1 on xe dng li. Hng qun 2 bn khc, mu sc c xanh tm vng, lng lng ci treo, ci xp chng, trong t, trn sp V ln u tin ti thy nhng c gi i m mc b. Vi ngi trn xe nhy xung. Ti bc vo 1 ci qun. Hng ha l mt. Ti hi mua 1 bao Bastos xanh. Bit ti l min Bc vo b bn hng ni gi tin Bc, hnh nh 5 ho th phi. Xe chy. 1 ngi trn xe ch xung ng. - Ka, xe hoong a! V cng l ln u tin ti thy 1 chic xe Honda. Sp qua ht Qung Tr ri. on ng ny trong tr nh ca ti ch m h; th x ng H long thong cn li c v khu hiu. 1 on trng 2 bn nh ca tha tht mi dng vi v bng g, tn, gt c chp v, 1 on ngi mc qun o lnh ngy lch thch, ngi c m, ngi vn khn trn u, ngi i giy, ngi i dp, ngi no cng c 1 ci bc nh mang, xch trn lng trn tay, ri rc bn cnh l nhng anh b i mang sng i km. T binh. on ngi i ngc chiu vi xe chng ti, pha bn phi st l ng. H lm li nh nhng ci bng mu t en, trc mt l 1 vng t trng, ct v cy di, khng xa lm l ni. Ti c c nhn nhng ct cy s. Tri, cu M Chnh, cu M Chnh!. Xe qua cu ri, xe qua cu ri! Ti thot thit ri ? Ti vui, ti sng, ti ht php phng. C b li c xung y th cng ct ht, chng c chi m s na. ti An L, bn kia l Sa, nht Hu nh Sa. B. K dix-sept. Ti m bi ng c 1 ngm nc. Xe xc, nc trn c mt mi, chy xung c. Ti mt. Trng trung hc Hng in ri. Ti thy ni Kim Phng, n Ngang v dc Kt Ngha m di chn dc ny thng 6.1966 ti b thng. V cu An Ha, bn kia l ng xe la v ga An Ha. 1 tm bng to bng xi mng ng bn ng: A PHN THNH PH HU, ch trng trn nn lc m. - n Hu cha? Ti ni - Coi nh y l Hu ri. Nng, tri nng nh nng to ca nhng ngy thng 11. My c nn khng chi. Ti c tng l xe s qua ng Trnh Minh Th ri qua cu Trng Tin. Xe i thng, qua cu Gi Vin. Nc chy di cu, c xui na l V D. ng trng on ni vi li xe chng ti Ga Hu. Bit ri, ti i li nhiu ln trn tuyn ng ny. Xe dng li. Chng ti vi v xung xe. Cm n ng ch li xe. C 2, 3 ngi i thng v trm Ph Bi i Qung Nam. Ti, ng Ng Vn Ph v 1 ngi na i b v 26 L Li xin xe ln n on. Ti ngi c ci mi ca Hu. Quen m l. Trong lng ti c lao xao nh l long no lao xao hai bn ng ti i vi nhng ting ni quen thuc chung quanh. V con sng trc mt, con sng m cch y 10 nm mi bui chiu t Hi Ct tr v c quan C90, ti vi Nguyn Thit ngi trn nh Ba Dc, bn chn ni Kim Phng ch thy thp thong qua nhng rng cy. Trng Pellerin, C X gio s i hc, Ph Th hin, ng 3 qua cu Nam Giao ln T m, r vo cha Vn Phc l nh ca ngoi ti. Trng Lut, trng Quc Hc, trng ng Khnh, Tha Ph, tnh ng. Bnh vin Hu l l v mi i vi ti. n y, ng L Li sng ra v b ct bng 1 khong rng. - Cu g y?

101 Ti ni: - Chc l Cu Mi. Lc ti i cha c cu ny. Ht Cercle, Trung tm Vn ha Php, Th vin i hc, 1 on qua khi trng Thnh Nhn na l n 26 L Li, tr s ca Ban Vn ng thnh lp Hi Vn ngh Tha Thin Hu. Ngi quen c, ngi l c, gp ai ti cng mng, cng ci, cng vui. 26 L Li cho 1 chic t ln ga ch on v. Ti nh V Qu in bo cho Thi Ngc San. Qu bo San i vng v c nhn li. Ti mn Qu chic xe p i v nh lin. Ti ch mang theo ci ba l, cn my bao sch gi cho Qu. Lc ny khong 3 gi chiu ngy 25.05.1975. Con ng Thun An cao hn v rng ra. Hai bn ng khng c g thay i lm. Ti gh vo qun ch Thun. Ch Thun la ln: - A, thng nh y ni! Nhng nm ti thi thnh chung v t ti, lc i coi bng v ngang qua qun ch, ch hi: rng, nh? Ti ngc u. Ch vi v chy ra ch bo cho m ti bit: thng nh u ri. Ti vo xm. on ng ny trc kia u c ri nha. Ti r tri, ng t nh c. Hnh nh chiu hm qua y c ma. Nh ca vn nh c, c 1 vi nh xy li. n nh ti ri. Vn hng ch tu; hai ct tr vng mc ru. My hn k lm bc cp vn cn, trong c 1 hn nh con s 1 ln ct nm gia. Bn nm a nh ang chi di gc cy v sa. Nhng a nh ngng chi vy quanh ti. Ngi nh by gi so vi ngi nh trong tr nh ca ti cn li nh i rt nhiu. Cy v sa che kn gn ht sn. V mt trc ngi nh, mu vi hn 40 nm khng qut trng li m u hn. Ti b ci ba l xung t, u ngi ln song ca s nhn vo trong. Nn nh nh mi chi, c ch cn t. Sau ny ti mi bit l ngi trt nn nh b dt. Ti bc ln hin nh. Ti hi my a nh c lun qun bn ti: - Ny my em, con Bi u ri? Con Bi l con o Li ca ti. 1 a ch 1 a con gi khong 12 tui ng cnh ti: - y, con Bi y! - Anh nh y Bi n! Bi c cha kha khng? Con Bi a cho ti cha kha. N khng ni g ht, c ng ti. Ti m ca. Ti vn nh cch m ca. Ci ca ny m ngoi rt kh. Vo nh ti m ht cc ca s. Mi vt vn nh ny ti cn nh, vn nguyn ch c. Ch c trc bn th che mt tm mn bng vi bng mu xanh nht ln mu lc vng, c ht ri. Bc knh th th m bi. Ti ngi ln bc nga g. Nhng a tr vn c nhn ti. Ti nhn quanh trong nh. Ti xung nh bp. Ti i ln nh; c 1 mi m mc d chu. - A, m nh ni t! 1 a nh bc xung 1 bc cp trc hin la to. Ti bc ra ca. Ch Thun cm tay dt m ti ln thm. M ti va bc va khc: - Thng nh m ri, m ri. Ti cm hai tay m ti, du m ti ngi ln nga. M ti c khc: - M tng con khng v na. Ch Thun cng rm rm nc mt. M ti ly trong ti o ra 2 gi bastos luxe gia nga:

102 - Ch Thun cho . Con ht i. Ti bc thuc ht. M ti m v en, tc bc gn ht ri. By gi m ti ngi , hai bn tay c m ra nm li, khi trn chn, khi trn ngc, lu lu li a tay o ln lau nc mt. Sng mang ph sa , chy ra bin mun nm, ngi mang hn sng , lng nh bin v cng. - M ang bn trn p , ch Thun chy ln ni con v ri. Ch gnh v dm cho m. Ch Thun ci: - Ch ln ni vi m: Ch nh i, thng nh v ri. M cung ln. M bn gn ht ri. Ti hi m ti: - Ra ba ni m bn cho chi ra. Ch Thun ni gim: - Thi th th. Khi th cho g, khi th cho lng. Bnh bt lc na. Ba ni ra l mau ht , ch thng khi m cng 10, 11 gi m. C khi ti gn sng. - Nhng ngi hng xm n thm mi lc mt nhiu. Ch Rm, nh trc mt nh ti, ni: - M c ni em e cht ri. Thi ra l m vui. Vui ri. Quay sang m ti, ch ci: - Ch sng cha, ba ni ht khc ri. Cho nh i, m m cng khc, cng h, cng ht. Ni ngang y, ch Rm chy nc mt. Ch hi ti: - i ra c cc khng em? - D, cc ch. Thng Thi Ngc San v. i theo hn l 1 c b ngi nho nh. Thng San ngc ngt ci u, ci: - M thy cha, con ni hn cn m m khng tin. M ti ni: - Hn ti lm, lu lu li v gp m, ni m ng lo, mai mt thng nh v. Thng San gii thiu c b vi ti, Phan L Dung. M ti nh i nu nc, thng San ni hn nu. M ti ra ngoi sn ni chi vi thng San v Dung. T ra m ti dn ng cho ai nu ht, m ti s b thuc c. Ng quanh khng thy con Bi u, ti hi: a, con Bi u ri?. Con Bi mi i u v ang ht h ht hi ng ngoi ca. Thy ti v, n 3 chn 4 cng chy ln ch ng Ba bo cho m n, l o ti bit l ti v. Chiu ri. Cn ma hm qua lm cho kh hu du i. Tri khng c nng na. Ti ra ng ngoi thm nhn cy ci. Thng Trn i Lang, 1 thng bn c n thm ti. Hn l i y b binh. Ti hi thng Phm May u. Thng Lang ni, thng May l thiu y, ph trch phn chi khu Ph Vang. C l by gi hn kt Nng. (By gi th c 2 thng u i HO, 1 thng HO7, 1 thng HO10). Thng Lang i ri, hai

103 anh b i ng qun nh bn cnh bc vo nh ti. Hai anh bo nghe ti min Bc mi vo, n thm v khuyn ti nn ln c quan li m, tnh hnh an ninh y cha bo m. Trc khi thng San v Dung ln, hn cng ni ti nn ln ch hn lm vic li. Ti bc vo nh thp 3 cy hng ln bn th.

IV. Hu Sng hm sau, ngy 26.05.1975, ti vi thng San ra ung c ph trc mt Bu in Hu. Ti y, v v sau ny, ti thng gp 1 vi ngi vn quen bit trc kia, c ngi l c s ca cch mng, c ngi mi tham gia. nhng qun c ph va h trong nhng ngy mi u ny, him lm mi thy nhng ngi thot ly ln rng lu nm. Nhiu a quen bit c thy ti qu mng: - Gii phng ri m khng thy mi, a no cng ngh l mi cht ri. Rng ch mi v nh. Ti ci khng ni g ht. Sau ny, c a long thong nghe k v s tch ca ti, hong v tm cch trnh ti. Lin h vi ti th khng c li g cho sinh mng chnh tr v con ng sng trong ch mi ny ca h. Ti ni vi thng San l ti v nh 1, 2 ngy ri mi gp t chc. By gi ti i thng thng v nh. K t nay ti c th ni ti v nh c ri. Ti khng cm thy mnh xa l. Hnh nh tt c u cn li trong tr nh ca mnh. Ti ch c ci cm gic, sau 10 nm i xa, con ng Thun An rng ra v cao hn ln, cn cn nh ca ti th nh li. Tr v V D l tr v vi tui th ca mnh, gp li tui th ca mnh, sng vi tui th ca mnh, sng vi mnh. Ti nh ti nh lu nay ti khng i u ht. Tt c u thn mt v gn gi. Nhng l n bn trn tng, trn song ca st hi 52-53, nhng hnh ti v lc nh bng bt ch v mi dao trn tng c hi m i. Con tru g gy u vn nm di gc bn th. Nhng vt bn ca trn lt nm 1953 cn mc trong cc kt t. Ri ti quanh qun ngoi vn trong nh. Cy v sa cao v rm qu, thng nm vn cn tri chn. Cy hi ng vn nh th. Ti m t sch ra, tt c nh cn nguyn. Chng c chi thay i, ch c m u v tn t hn. M ti bo sau khi ti i c ngi n i sch ti mn, m ti ni, ch thng nh v . Nhng chng phch ghi chp ca ti c xp gn gng trong 1 gc. Nhng g ca ti, c du vt ca ti c th gi cho m ti nh ti ti u c ct gi, khng ai ng n c. Nhng nm sau ny, khi ti c v con, t sch bo c vi dn, khi nm ba quyn, khi 1 chng em qua ch ng Ba hay ra ch V D i ly go. Thi bui ny go qu hn sch. Cuc cch mng ny kinh khng tht. Khng phi n ch thay i tm tnh, thi , t tng ca tng con ngi m thay i v tr ca tng vt trong tng nh, ci gh, ci bn, ci t, ci ging, tn lp trn mi nh, l hng trn bn th u thay i ch, xp t li tt c. Hm qua ci bn cn , hm nay khng cn na, ci bn i qua nh khc, ngoi ch. Cuc cch mng ny ph ht, ph tan ht nhng g m tng gia nh bn mt bao nhiu nm nay t ng cha n con chu nui sng mnh, tn ti vi i. V nhng ngi lm cch mng thay th nhng

104 g m h ph sch bng cng an, bng quyn lc trn p, bng mnh lnh, khu hiu, bng c. Ti nghe ni, khong nm 1972-1973, trong chin dch Phng Hong, bn cm quyn Hu a ln i truyn hnh v dn nh ti v thng Nguyn nh Ngha khp thnh ph, ku gi chng ti chiu hi v ha s thng tin cho ngi no bt c chng ti hoc ch im chng ti. Bn chng khng bit ti lc ang hon nn Sn Ty. Chng tng ti v thng Ngha lt v thnh ph v ang hot ng nm vng. O Li ti k rng nghe di tr s qun Ph Vang c treo nh ti, o lt tt chy v xem. Va bc chn vo ca qun, 1 ngi quen trong lng, lc ang b gi v thm vn v c lin quan vi Vit Cng, ni ngay: O i m ra? Ln cho ri! C bng thng nh treo trong a. Ln cho ri!. Nhng o ti c vo. tui v coi th c phi thng nh khng?. Ch, ci bng ca mi p thit. Khng bit n kim m ra. O ni vi ti, sut 10 nm ti i, bn cng an, mt v, dn v c rnh rp chung quanh nh ti hoi. Nhiu lc o ti i bn bnh v khuya, ti hn chn trong xm, khi th gi mua bnh cn, khi th c t tin gi r r ra, xo ht l bnh ln xem. Ti hn cho l tao c giu truyn n. C ln ti dn v xc vo nh (nh o ti st nh ti) gia lc o ang cng. Bn hn ni: Ch, hai m con m cng nhiu d h! n chi cho ht. Ti hn cho l o ti gi cng tip t cho Vit Cng. Ti theo Vit Cng, o ti nht nh phi c lin h. Khong 2 thng sau ti ln ni, 1 hm o ang lm g trong nh bp ca ti, bng nghe thch 1 ci, 1 gi giy t trn nh rt xung. Tao ht hn. y l gi truyn n hay giy chi m trc khi i mi nht ln mi. Tao t lin. Nhng cng khun, tao thp 3 cy hng trong bp, may trong nh cn my t giy tin vng bc, tao ly i 1 lin, ri t my ci t giy ca mi. ng ai v thnh lnh tao ni l t vng bc. Cn m ti sau nm 1968, h nghe u c Vit Cng b bt hoc b bn cht, xa my cng l m n xem c phi con mnh khng. Ny, ci m ny, ti y lm chi h?. Thy m ti lm xm i ti my thng lnh nt. M ti ni: Nghe di ni c bn g vt r tui xung mua. G vt m m g vt. i cho ri!. m no m ti cng thp hng van vi bn phng tri mi phng Pht v ba ti ph h cho ti tai qua nn khi. C xm gia m khuya nghe ting h xa u bit m nh i bn v. C mt thng con m by gi khng bit sng cht ni m na, ti thit!. My ngi hng xm k: Mi ln m i bn v khuya, nh mi, bun khc ri ung ru. Tri ma, ng trn, b ln b xung. C ba tao phi gnh gim gnh cho v nh. V n nh, thy cy n leo lt, ri m ngi ni ca ht, c khi ngi ra b ng qun lun. Cng v sau khng chu ni cnh trng vng, cnh c qunh, m ti i bn c khi ng lun ngoi ch. V nh, thy nh thy ca m khng thy ti, m ti chu khng ni. Hai ba hm sau, ti n Ban t chc thnh y 16 L Thng Kit, trnh din v nhn cng tc. Ti cng c tng b. ng Ng Yn Thi, Trng ban t chc thnh y, cho bit l t chc thnh ph khng c quyn, ti phi qua t chc tnh, phi c quyt nh ca tnh, thnh ph mi nhn ti c. Ti n y ban nhn dn cch mng kim qun qun tnh Tha Thin (?) ng ta hnh chnh ca chnh quyn c. Ti ln lu. Cn phng to rng, nhiu bn gh. Ti hi phng t chc. Ngi ta ch cho ti i n bn cui phng pha bn tri gp ng ch ct tay. Ti nh khng chc, hnh nh ng ta tn Trc. Ti a giy gii thiu ca ng on Vn ngh v giy gii thiu ca on i Nam. - Ti H Ni mi vo. ng ta c, ri quay ngc li hai t giy trc mt ti.

105 - Anh l Trn Vng Sao? - Phi Ti trnh by 1 vi iu v trng hp ca ti. - Anh cn giy t g na khng? - Ti c trong danh sch ca on Tha thin vo Hu sng 30.4. ng ta nhn ti: - Giy t ny cha . ng ta g g ngn tay ca bn tay cn li ln hai t giy ni xng ging: - y l giy gii thiu tiu chun n i ng. Th cn lnh hnh qun u? Phi c lnh hnh qun, khng thi ai bit i B1, B2 hay B3, B4. Phi c lnh hnh qun! Ti ni cho ng ta bit l on ch c ti mn giy ny v phi tr li. Cn lnh hnh qun th on phi gi. V li, nhng ngi cng i chung vi ti, by gi phn tn cc ni, kh tm h c. - Phi c lnh hnh qun. C lnh hnh qun mi nhn anh c. Ti v 26 L Li, may l gp ng V Trp ang . ng a cho ti lnh hnh qun ca B t lnh hnh qun Qun Gii phng nhn dn min Nam. ng bo ti: thi anh gi lun, ti cng chng cn na. Sng hm sau ti li ln phng t chc tnh, a lnh hnh qun cho ng ct tay. ng ta ch ng qua, ri tr li cho ti: - Trng hp ca anh hi gay y. Anh khng c giy gii thiu ca Ban thng nht trung ng. Tnh khng nhn anh c. Tc mu ln, ti ni: - Anh bo ti phi c lnh hnh qun, c lnh hnh qun ri anh bo phi c giy ca Ban Thng nht. Ti ni vi anh ri l tn ti nm trong danh sch on Tha Thin vo y ngy 30.04. - Trng hp ca anh khc. Trng hp ca anh khc. Ti ng tng b. Anh thanh nin trng nh hn ti ngi bn bn cnh vi ng ct tay: - Trong danh sch ca on ngy 30.04 c tn anh nh. ng ct tay lm nh khng li anh thanh nin ni. ng ta gh st anh thanh nin ni g , ri nhn ti mt ci, a tay y t lnh hnh qun v pha ti st cnh bn. Ti cm t giy quay i. Ti v li ban t chc thnh y. ng Ng Yn Thi tr li Tnh khng nhn, chng ti cng chu. Thnh khng c quyn. ng ta ni nh ci. Ti v. Lc ny, ti hay ln ch thng Thi ngc San lm vic - C quan Mt trn thnh ph chi, gp bn b ni chuyn v thng li n cm. ch ny ti bt u thy nhng b mt khng my thin cm vi ti. Nhng thng rng v, nhng a mi tham gia lm l ti. Bn b c k nhn ti bng con mt i ngi. Nhiu a c trnh ti. Cch mng ang thng li m ti l 1 tn phn ng chng ng. Thng th

106 cho ti khng trong hng ng ca n, a th s quen ti s b nguy n sinh mng chnh tr. Chi vi ti thng no cng thy khng nhng khng c li m cn mang ha v ch. Nhiu a vn quen nhau Hu, sau ln rng thng thy mt nhau tnh c gp ti cng gi khng thy. Ti b coi khinh. Cho ti hm nay nhng nm 91, 92, 93 ny, nhng thng bn c ngy trc sp i HO cng lnh mt ti v nhng anh em khc. Hiu cho tao vi, cho tao i trt lt ci , khng l na chng b ch li th qu cc. Thng Trn Hu Thc ni vi ti sng 31.07.1993 nh vy. Bn ti thng cm bn hn. Cng c thng gp ti khng dm cho hi. Hn ngy, ti cch mng. Nn khi chm mt, nhng a ny khng li: , anh. Anh ci cc ct chi vi nhau lc nh, anh chi m anh. Ri nm tay nhau i ung c ph, ni chuyn i. Cng c a my lu thy ti gia ng, li gi tng khng thy. n khi c dp gp nhau, hn ni: ni thit, mi i bn t v, tau cng ngi. Tau ngy m. L cho mi, mi l th sao. Nhng khi thy mi ngy no cng i b qua p , qun o li xi, tau chng ngi chi na. Tc ci thit. Cui thng 6.1975, ti nhn c giy mi n Ban t chc thnh y lm vic. Mi anh Trn Vn nh m vng n tc Trn Vng Sao ng vng n. Ti li n nh s 16 L Thng Kit. ng Trng ban t chc nhn ti: - anh. ng ta ni ming tng nh ci. Da mt ng hi ch, mi thm, hai hm rng c khi kht li: - Trng hp ca anh c nhiu kh khn, anh Nhn (Hnh nh lc ng gi ti l Nhn, tn Chin Khu ca ti). V ng ta ni li nhng iu ni vi ti ba trc, rng tnh khng nhn ti, thnh khng th gii quyt, b tr cng tc cho ti c. Ti ni: - Ti l cn b ca thnh y cho ra Bc cha bnh. By gi ti tr v, th thnh y phi sp xp cng tc. Sao anh li ni thnh ph khng c quyn. ng ta li ni ming nh ci: - Ti cng bit th. Thnh ph hin nay rt thiu cn b, m nhng ngi nh anh th li rt cn, nhng phi m bo nguyn tc t chc. Anh phi hiu cho. ng ta a cho ti mt t giy: Anh sang Ban t chc tnh y gp ng L Thi Tm. Ch c ban t chc tnh y mi gii quyt c trng hp ca anh. Giy gii thiu cng vit bng mc tm, cng Trn Vn nh, m ngoc n tc Trn Vng Sao, ng ngoc n. Ti sang Tam Ta vo 1 phng khong gia dy nh v pha bn phi. 1 ng mc qun o ng ang ngi trn ging. ng ta ng dy i ti bn giy bn ca s gn ca ra vo. Ti a giy gii thiu. ng ta 1 ting. Ti ko gh ngi. ng ta m hc bn, ly 1 t giy a cho ti. Ban chp hnh ng b Tha Thin-Hu Ban T chc

107 S 196/TC Ngy 30 thng 6. 1975 Knh gi: Ban t chc Trung ng y Ban thng nht Trung ng ng ch Nguyn nh qu Tha Thin cng i vi on /c Nhun vo Tha Thin chng ti cha tip nhn c v: - a phng cha c yu cu - Cha c giy t thuyn chuyn hp l Vy chng ti xin chuyn /c nh tr ra Ban m bo thc hin ng theo nguyn tc th tc iu ng ca Ban quyt nh. TM. Ban t chc Tnh y Trng Ban L Thi Tm

ng ta ni: - By gi anh phi ra Bc. y chng ti khng nhn anh. - Th ti i bng cch no? - Anh sang t chc thnh m hi. Thnh s gii quyt. Ti ng dy, kp 2 ngn tay vo 1 gc t giy va bc ra va ni, cho anh. Qua Ban t chc thnh y, ng trng ban bo: - T chc tnh y tr anh ra Bc th phi lo phng tin cho anh ch: Ti ni: - Tnh li bo thnh ph gii quyt. Thi v cho ri. Ti di thit. Mc chi m phi loanh quanh lun qun t mnh hnh h mnh. H Ni th tm cch vo Hu. Vo Hu li chy ch ny qua ch khc xin lm vic. Chu cha, tham gia cch mng bao nhiu nm nay khng l v khng , mt mt. Ti di thit. Mc chi m chy n chy o cho cc m nhc nh th. Qua cu M Chnh ri th ct ht. C v nh vi m, ng cy ci chim chc l vui sng ri. Ti di qu. Ti ng ng trng ban t chc thnh y: - Tnh ni qua thnh, thnh ni qua bn tnh. Thi ti v. Ti v. ng L Thng Kit bui sng tri khng nng to. Qua Phng thng tin Hoa K, i din hi chch mt cht c hai cy da mc cong trc ca ng mt ngi nh, tng l che n l ng. Ngi ta k c 1 ng bn ph gnh cch y my chc nm, na m qua y b 1 tri da kh rt b u cht ngay ti ch. Khng bit c thit hay khng? , nh mnh cn mt quyn sch mn ca Phng thng tin Hoa K t nm 1965, cha tr th trn ln ni, cun La Jeunesse de Lnine (Three who made a revolution ca Bertram D. Wolfe), bn dch ting Php ca Ren

108 Guyonnet. Ti ra qun c ph Bu in. Ba bn a ngi . Thng San hi: Rng mi?. Nh ct h. C ph ngon tht. Ti ngang y ti coi ht nc ri. Nhng cha ngt ng nn ti vn cn c. Ti phi bit rng ngi ta khng bao gi cho ti cht, ngi ta s lm cho ti hon ton bt lc, t lit, mt ht tc dng. Ch ny mun cho tt c mi ngi u tr thnh nhng k b thin hon v t tng. Hai ba ngy sau , theo li khuyn ca bn b, 1 bui chiu, ti n gp ng Trn Thanh Vn (Trn Anh Lin), B th thnh y Hu ti nh ring ca ng 14 L Thng Kit. ng Vn l ngi lch thip v khim nhng. ng ngi H Ni. Hi trn rng hay gp ng v ni chuyn vi ng. Tt nhin l ng ta c bo co v ti rt r. Ti a cho ng ci cng vn ca Ban t chc tnh y gi tr ti li cho Ban thng nht trung ng. ng Vn xin li knh trong phng. Thi anh c cho ti nghe cng c. Nghe xong, ng Vn ni ging hi gt: - Lm g n ni phi th. Ch cn 1 c in thoi l c thi. ng hi ti: - Th anh gp anh Lanh cha? Ti bit ng Vn hi ti nh th v trc kia ti l c s ca ng Lanh, ph b th thnh y. Ti ni: - Ti c gp anh Lanh. Anh Lanh ch ni l ti cu ht, ri b i. ng Vn mi ti ung nc v ht thuc. Ti ni: - Ti n gp anh bo cho anh bit trng hp ca ti, khng ri sau ny cc anh li ni v sao khng cho cc anh bit. - Th by gi anh c nh ra Bc khng? - Khng, khng khi no ti ra Bc ht. ng Vn gt u: - Anh ng di m ra Bc. Anh m ra Bc l b nm u lin. ng cn ni ng vin ti 1 vi cu na, v cu cui cng l ti hi kin ca cc anh thng v xem sao. Ti v nh. Tri bt u ti. Cy v sa l vn lao xao. Con ch mc vy ui mng. M ti i bn cha v. Ti thp 1 cy n gia nh, ri gi lng bn ra, trn ci mm g, 1 t cho, 1 t canh, mt ci chn p trn ci a. Ti rt 1 ly nc ch ung c 1 ci, ri rt thm 1 ly na, bc 1 ci gh ra ngi trc ca nh ln ht thuc ng tri t cy ci. a nh bn hng xm ru em ht, bn cn thi chng, bn su thi cho Mt lt sau, c 1 a nh ng ngoi hng ch tu thy trong nh c n ni vi vo: - Anh nh, anh nh i! Cht na anh em n ra cho m. M ni m bi cm ri. Ti v nh. C trong vn mi lm mc y. Bui sng ti nh lng g, lng vt hay ra lng heo lng b gip m ti. Bui tra ti bc bnh bt lc, khong 2 gi m ti gnh cho ra ch V D, chiu ti li ln bn trn mi p trc lu Hu c.

109 Ti nh ht c, vit, li ln ch thng San chi. Trc ti cn hay ln, nay ch thnh thong. Trong bn b, anh em quen bit c nhiu ting x xo v vic ti b tng c ra Bc. Nghe ni thng nh hi min Bc c lm th chng ng v ni xu Bc H, Nghe u min Bc thng nh b kt ti chng ng, chng ch , thng nh phn ng, ung thit, tham gia cch mng bao nhiu nm!, Hnh nh thng nh c b u t, khip tht!. C nh th, nhng du hi, du than nh th c xa gn x xo quanh ti, lc nh, lc to, lc ming ny qua tai khc, lc trn mt th ph trong phng kn, trc mt, sau lng, u ng, bn cnh nh. Khng c tn cng an khu vc no ni ti khng lo o bn ti cch ny th khc. Thng nh l 1 tn phn ng chng ng, chng ch , lm th ni xu Bc H. i ti tn ri. Mt hm ti i chi v, thy trn bn c 1 mnh giy li nh, C gng dn xp vi trn t chc. Nu khng th v V D nm tu. Cn ra Bc th dt khot khng ra. Ch tao cng hi rc ri. TNS Ti hiu thng Thi Ngc San l ti khng nn n ch hn lm vic na. Nhiu a trnh xa ti. Nhiu a ng l gi khng thy ti. Nhiu a cc chng phi cho ti cho c l. V nhiu a cng c v nh ti chi, i ung c ph vi ti rt thn mt. Mt bui sng c ting xe Honda tt my ngay trc ca ng. 1 anh chng mc qun o b i, i m ci, dt xe vo. Li mt na, ti git mnh, thi cng an ri. Anh ta bc ln thm, ng trc ca. , thng Nm Ban tuyn gio thnh y. Anh ta cho ti: - A, anh Nhn. Anh ta ly trong xc ct ra 1 phong b, a cho ti. Ti m ra, cng vn ca thnh y. Thnh y Hu S 072/CV CNG VN Anh Nguyn nh (Trn Vng Sao) l cn b ca c quan Thnh y c Thnh y gii thiu ra Bc cha bnh t 1969 nay tr v Hu. Hin nay anh Nguyn nh cha c giy t chnh thc ca Trung ng. Trong khi ch giy t b tr cng tc chnh thc, Thnh y Hu tm sp xp anh Nguyn nh n ti c quan Tuyn hun Thnh y (din khch). Thnh y Hu quyt nh: Ban Tuyn gio thnh chu trch nhim qun l vic n ca anh Nguyn nh. Ban Kinh t Thnh bo m tiu chun n . Ban t chc tip tc gii quyt th tc giy t ca anh Nguyn nh. Cc Ban chiu cng vn ny thi hnh. Ngy 20.07.1975

110 TM Thnh y Hu Ph b th Hong Lanh Tt nhin nhng ngi lnh o y khng th th lng ti m phi qun l cht ti. Hn na nu h khng cho ti lm vic th s gy ra 1 d lun d nh khng c li cho h trong gii sinh vin, gio chc, vn ngh s Hu. ng no ti cng l 1 trong nhng sinh vin Hu u tin thot ly tham gia khng chin chng M. V by gi ti c nhn lm din khch. Khi thng Ng H Ni vo thm nh nghe chuyn ny hn ci tht to: - Din khch! Tham gia cch mng bao nhiu nm by gi v lm din khch. Qu mt dy. Hn chi mi . Ba ngy sau ti ln nh s 22 L Thng Kit lm khch ca Ban tuyn gio thnh y Hu. Ti khng lm g ht ch n, . Trn Ph Nhc, Nguyn c Xun, Nguyn Thng Khanh, V Qu cng y. Bui sng, bui chiu ti n sang c quan 20 L Thng Kit lm vic, ti nm c sch hoc v nh hay i lang thang. Tra, chiu n cm vi ti n. Trong s anh em y ti thn vi Trn Ph Nhc hn, mc d mi quen. Ti hay i ung c ph vi Nhc. Bui ti 2 a thng ch nhau bng xe p loanh quanh lun qun trong thnh ph. Ti c cho n , hng cc tiu chun, ch nh anh em khc, nhng khng lm g ht. Tht ra lc ny ti chng l ci g ht cho h phi theo di xem ti c lin h vi nhng phn t xu hay ch hoc xem s tin b ca lp trng, t tng ca ti n mc no. Ti chng l ci g c v h cng chng cn ti. Vn l ti phi b qun l v i vi d lun, ti vn khng b b. Ti k cng khng c. Tun u, ti c 22 L Thng Kit. V sau chn ti c v nh lun. Ti n cm nh, ng nh. C khi 2, 3 ngy ti khng n 22 L Thng Kit. V ti cng chng c g bun phin, chn nn, mt mi. Ti v nh ti v sng vi m ti. Ti c anh em bn b thn mt ca ti. Ti khng cn nh ngy no thng no na, u khong thng 6, khng bit c phi khng, trc ngy i bc ln th nht 1 ngy, mt bui chiu, t nh ln ang i trn ng L Thng Kit ti b gi git li Nhn, Nhn i!. Ti dng li. ng Hong Lanh ang ngi trn t vi ngi nh t ngi nh s 10 vng qua bn kia ng. ng ta l u ra ca xe. Ti ng pha bn ny ng. - Nhn, bt u t ba ni anh lm vic Ban tuyn gio nghe. C in H Ni vo ri. Ra thi nghe. Sng hm sau ti gh 20 L Thng Kit lm vic v c cho lm tiu ban tuyn truyn. Cng vic chng c g, va lm va chi cng c. Ch c vt v l thi gian ti v khu ph Vnh Li lm cng tc bu c Quc hi. Ti khng c xe p. Mi ngy ti phi i b t nh ln tr s y ban nhn dn Vnh Li, tra v nh n cm. n xong i lin, chiu li v nh. 2, 3 ngy ti phi n c quan bo co tnh hnh. May lc chn cng ti cn tt. Phn ng nhng ngi Ban tuyn gio l nhng anh em bn b quen bit. Khng kh lm vic vui v, thn mt. Mt bui tra gn ht gi lm vic, Nguyn c Xun ng ni vi ti cnh ca ra vo:

111 - nh n, tao ngh mc lng ca mi l 56 ng. Tao phi u tranh d lm. C nhiu ngi khng ng . Tao trong ban xp lng ca c quan. Mi thy ra c c khng? (ti nh hnh nh thng Xun ni: tao xp cho mi). Ti hi: - Ra lng mi my? - 73. - Ra . Ti khng ni g na v cng khng n thi ca hn. My ngy sau , cng khong gn tra, ng Trn Duy u, Trng Ban tuyn gio, bo ti vo phng lm vic ca ng, ng gn gp ring ti. Sau khi ni cho ti bit l thng v Thnh y c quyt nh xp lng cho cn b, ng a cho ti t quyt nh v mc lng ca ti: 56 ng (cn s 2). ng ni: - Anh thy th no? Ti ng t quyt nh khng ni. Ti bit cch y my ngy cn b Ban tuyn gio nhn quyt nh lng. Ring ti th c khc l th trng c quan gi vo phng ring a quyt nh v hi kin. ng ta nhc li: - Chng ti ngh mc lng ca anh l 56 ng, v thng v thng nht kin. Anh thy sao? Ti ni: - Ti c cho i lm vic l may ri. Cn xp bao nhiu l quyn cc anh. Khong cui thng 5 u thng 6.1976, thng Xun mt hm ang ngi lm vic, trong phng ch c ti v hn, va ci va ni: - Nghe mi c ngi yu ri phi khng? Con Hay lm khu ph Vnh Li ch chi na? - , m rng ng? - Hnh nh con Hay l con s quan ngy phi khng mi? - Mi ng vin mi phi s. Tao yu ai th tao yu. Chc l hp chi b thng Xun c ni g v chuyn ca ti nn sau ng Trng ban tuyn gio hi ti: - Nghe anh t vn vi c Hay no cng tc y ban Vnh Li phi khng? ng ta cng va ci va ni ging Tha Thin lm dng pha Bc. M c y l con ca mt ng thiu t ngy? Ti ci: - Trung t anh , v tng lm qun trng qun Ph Vang. Lc ny Ban tuyn gio di ra s 1 Hong Hoa Thm. Mt s ngi chuyn i cng tc ni khc. V Qu ra Hi Vn ngh, Trn Ph Nhc qua i truyn thanh Hu, Nguyn Thng Khanh xin i hc i hc y khoa. T lu ti bit th no ti cng phi i khi ch ny. M tht ra trong ci gung my t chc ca ch ny ti khng c 1 ch no c. Ti b ui. C ngi bo ti: mt thng nh mi, ai m cng tc ban tuyn gio. Ti nghe khi gn khi xa, khi to khi nh t nhng ngi trong c quan hoc t nhng ngi thn ca nhng ngi trong c quan rng ti s chuyn v cng tc y ban nhn dn x Hng Lu. Thng 6.1976, ti c quyt nh ca Thng v thnh y v Hng Lu. Mt bui sng ti ang ngi lm vic, thng Lm cn b Ban t chc phng bn cnh lm

112 xm bc vo n bn cnh thng Nguyn Khoa im, ci gp mnh ln bn ni nh nh chi ri i ra. Thng Lm va ra khi ca, thng im, lc ny l ph ban tuyn gio ph trch tiu ban tuyn truyn, ngng mt ln gi ti: - Anh nh, ti c chuyn cn bn vi anh. Bn lm vic ca ti i din vi bn ca hn. Ti ngi xung ci gh trc mt bn hn: - Thng v quyt nh anh v cng tc Hng Lu. Anh ngh sao? Ti ni: - Ti i u l quyn ca cc anh. Ti quay li bn lm vic, va mi ngi xung th thng Lm li sang. V cng nh ln trc hn ci gp mnh ln bn thng im v a cho thng im 1 t giy, ri i v. Thng im li ngng mt ln: - Anh nh, anh cho ti ni ci ny 1 cht. Ti bc sang. Thng im a cho ti 1 t giy: Quyt nh ca Thng v thnh y do ng Hong Lanh, ph b th ph trch t chc k, iu ng ti v cng tc ti y ban nhn dn x Hng Lu vi chc v sp sn, trng ban vn ha thng tin. Quyt nh k cch y ba ngy. im ni: - Ti cng khng bit g v vic ny. Tt c s vic din ra trong vng cha y 5 pht. Sau 1 ngy ti nhn quyt nh, ng trng ban tuyn gio gp ti ni: - i cng tc v ti mi bit l anh c quyt nh tng phi v y ban nhn dn x Hng Lu. Ti ni: - Anh im, b th chi b cng ni vi ti l anh khng bit g v chuyn ny. By gi anh l th trng c quan v l thnh y vin anh cng bo l anh mi bit. Th l th no? Cch y 1 thng, anh Nguyn c Xun ni vi ti l ti s v Hng Lu. Hm qua, n ly c ti cho ch Vng ti v Hng Lu. Ch Vng ci: ti bit lu ri, chi b hp ni chuyn ch s v Hng Lu. V, nhn tin a tin my ng cn b H Ni vo ging dy trng ng thnh ph, ti c mi ghp n n my ci ko, ung mt hai ly tr gi l tin a ti trng ng ng Phan nh Phng. Ti v cng tc y ban x Hng Lu t thng 6.1976 n 31.12.1976. Vn ha thng tin cc khu ph, x l bng c, khu hiu trang tr trong cc ngy l v cc bui hp ca y ban. Hng ngy ti n ci phng nh s .. ng Thun An ngi chm rm vi 1 cu thanh nin lm cng tc vn ha thng tin kim nh my cho y ban v 1 c y t ni chuyn vi nhau, ng xe c v ngi i ng qua li. Cn phng ny trc l hiu may ca 1 ngi b i Nam, c chia lm 2, mt bn l ban vn ha thng tin, 1 bn l trm y t. Bui chiu cn b nh sut ngh, cn cn b tng phi i lm vic, ti ti ngi 1 cht ri cng i v. C 1 hm, b Hoa, b th chi b x Hng Lu, hi ti: Ti nay, 7 gi, anh n nh ti, c 1 ng ch cng an tnh mun gp anh. Khng can chi u, anh ng lo. Ti

113 ti n nh b Hoa. 1 ng khong trn 40 tui, mc qun o cng an ang ngi ni chuyn vi b Hoa gia nh. ng ta ni: - Hm nay ti nh ch Hoa mi anh n y cho tin, ti c 1 vi chuyn mun hi anh. ng ta ci. Anh ng lo. Khng phi chuyn ca anh u. Ri ng ta hi ti: - Chc anh c t Vn ngh Bnh Tr Thin s 1. Anh thy ni dung ca hnh v ca Bu Ch trn t ba nh th no? , ti bit ri. Ba trc v ba sau ca t Vn ngh Bnh Tr Thin s 1 ang c vn v ang gy d lun xn xao thnh ph ny. Cc ng lnh o tnh ang bc mnh. Ti ni: - Trang ba v 1 nh my v 2 ng st i n nh my. Th thi. ng ta m trong ming ri hi na: - , th anh c quen vi anh Bu Ch khng? Anh thy anh Bu Ch l ngi th no? Ti hi nh th v anh l ngi tham gia cch mng lu. - Ti mi quen anh Ch gn y thi. Ti cha hiu anh Ch cho lm, cho nn ti khng th ni g v anh y. Ln khc, lc ti c phn cng vo t bu c Hi ng nhn dn tnh, thnh ph g ti khng cn nh ti a im thn Phao Vng. Khong 10 gi m, trong lc t bu c ang kim phiu, c 3, 4 thanh nin n mc thng phc ngang nhin bc vo ng nghing, ng nga, ch tr ni ting to, chng coi ai ra g c, tt nhin l theo sau c 1 cn b y ban. Cng an v kim tra nm tnh hnh xem c bn phn ng, chng i ph hoi bu c hay khng. Mt tay thanh nin ni ging min ngoi n trc mt ti hi: - Phiu bu c g l khng anh nh? Nhiu ln lm cng tc bu c ti bit l cng an thng n nhng a im bu c v ngay c y ban thnh ph trong m kim phiu kim tra nhng phiu bt hp l, v phiu trng c nhng du vit phn ng, chng ch nh th no. Tay ny nhn ti gt gt u. Hn c 1 khun mt chot, lng, trng trt trt, hnh nh tn Dng th phi. Hn ni: - , chc anh khng bit ti, ch ti th ti bit r anh lm, anh nh nghe. Ti ni: - Ti lm hng dn cho c tri i b phiu nn khng bit. Anh hi nhng ngi kim phiu. Trong lc , nhng ngi i cng vi hn ang lc li, trn qua tr li nhng phiu bu m chng nghi l c vn bn kim phiu. Cui thng 12.1976, ti c quyt nh ln cng tc ti phng vn ha thng tin thnh ph Hu. Chuyn ch ny, chuyn ch khc khng bao gii ti c bo trc, ch ng ni l hi kin trc. Thnh lnh 1 ci ngi ta a quyt nh cho ti. Va bc chn vo tr s y ban, 1 ngi ni: - A, ng nh, ng c quyt nh v phng vn ha thng tin. Sng cha? Nhn quyt nh m i ny.

114 Ngy. thng 1.1976 ti ci v. Vi ti tn l Nguyn Th Hay lc ny thi lm vic khu ph Vnh Li, ang hc lp y s x trng y t Bnh Tr Thin. Trong thi gian ti lm vic Phng vn ha thng tin th xy ra i hi vn ngh tnh Tha Thin. Ti tng nh th ny du sao ti cng c yn. By gi ti li b bi ra. Mt tn phn ng lm th chng ch , ni xu lnh t nh ti ai m cho d i hi vn ngh. Ti nghe ni l thng v tnh y v thnh y khng ng ti d i hi. C ci nghit ti vn l y vin ban chp hnh Chi hi Vn ngh Gii phng Tr Thin. ng Tng gp ti trc ca trng i hc s phm lc ti i lm vic v, ni: Tao ngh anh Lanh cho mi d i hi vn ngh. ng Tng lm nh ti nghe tin ny th mng lm. Ti ni Thi anh i, thm mt cho ti. Anh c cho ti nm ng ba tr th ti mng, ti cm n anh. Ch chuyn ti khng thit. Anh cho ti yn. Ni tht, ti chng thit g v chuyn d i hi vn ngh v cng chng g n chuyn ny na. Ti c l ca ti. Nh ti hng ngy vn vit, vn lm th, khng bao gi ti ngh l th ti s c ng bo hay xut bn. Ri 1 bui chiu ti va ra khi cng Phng vn ha thng tin, s 1 Trng nh, ng Trng phng i hon a ra, dng xe li: Anh nh, chi b ng anh tham d i hi vn ngh. A, tc ci cha! V sau ti b t l 1 k khng bit n nn hi ci; ng khoan hng v lng vi ti nh th m ti th c chng ng, chng ch . Trc , lc ti cn Ban tuyn gio thnh y, trong thi gian Ban vn ng thnh lp Hi Vn ngh Tha Thin chun b in tp th Hu t y, ng Tng ni ti chp bi Bi th ca mt ngi yu nc mnh ca ti in vo tuyn tp ny. Khi ti a bi th cho ng Tng 26 L Li, ng ni nh i, tao ngh mi ng tn Trn Vng Sao na m tn Nguyn nh. Nguyn nh th ai cng bit. Anh ni chi l ra? Anh m cn cn s ?. ca ng Trn Hon nh th?. ng hay khng l quyn anh, i tn tc gi l quyn ti. Ti khng bao gi i tn Trn Vng Sao ht. Nu ng anh khng c quyn i tn tc gi. Ti s kin c mt tn Nguyn nh n cp th Trn Vng Sao. Mt hm tan bui hp g ty vn ha thng tin (lc s .. L Li), ng Trn Hon, trng ty, gp ti trn thang gc i xung ni: Nhn, nhn i, thi c ri, c tn Trn Vng sao trong bi th ca anh. Va ri t Vn ngh Gii phng Si gn ng li bi th v tn Trn Vng Sao. Thng cha qu khi hi. Hnh nh lc khng bit c phi l L Nhc Thy hay khng c vit v bi th ny ca ti trn Vn ngh Gii phng. Tc gi t ra c cm tnh vi bi th ca ti. Sau ny khi ra t Vn ngh Bnh Tr Thin, ri Sng Hng, bn b khuyn ti nn ng th cho vui, ch anh em vi nhau, ai v . Ti khng chu. Ci thng chi l. Ra mi lm th ri ct trong t , hay ch c cho con B Cu nghe thi ? (B Cu l a con gi u ca ti). Ti ch ci. Lc Sng Hng sp ra s 1, c ngi r ti: mi phi gi bi ng Sng Hng s 1. Ti lc u, Sng Hng ra c vi s, thng im n nh ti ni ti a 2 bi th cho hn ng. Ti ni: thi ng lm chi. Tao khng thch. Hn mn ti 1 s bi em v c. Cho mi mn c, ch ng ng. Lc ny thng im lm Tng bin tp tp ch Sng Hng. My ngy sau ti gp hn i my bi th vi l do ti ch c mt bn duy nht . Hn bo l b M D mn. Ti ln nh ng Tng lin v ly li my bi th v. May qu. Mt ba khc, gp ti b M D ni: Anh im bo D: rng ch li a my bi th li cho thng nh. Ch c chn m ng. M rng anh chng ra, anh nh? ng cho vui ch. Thi ch i!. Anh s ?. ng ti b t th lm rng?. Anh t th bn ny bi. Ra ai nui con ti?. Ni ra thi, a th ng i anh nh. Anh em bn b khuyn nh, ni nhiu ln, cm lng khng u, ti a bi Nhng ngy

115 cn nh ca ti V D ng. Bi th di nn ch trch ng 1 s on c chng mc. T , nh tm lng ca bn b, thnh thong th ti li c ng Sng Hng. 1 s bi trong nhng bi ny ca ti b bo ch, i pht thanh, i truyn hnh v nhiu ngi c chc quyn tnh ny x v ti d tn, tm mt li, h cho ti l phn ng. C ngi bo Cng an Bnh Tr Thin gi ti l ch, rng lc H Ni ng khoan hng cho ti m nay ti li khng bit iu Nhng l nhng chuyn xy ra v sau ny. Nhng thng nm ny c nh ti i.

Ch Nht, ngy 12.11.1977. C khi u c ti trng khng. Ti khng mun ngh g ht. Ti i ri ng li. Ph x c ng ngi, n o. 1 vi gc ng ngi ta ng ng li, qun o dy dp, khn m th loi, ta c ch c, na ta na ch c, th ny 1 na, th kia 1 na, eo vo ngi, chong ln vai, vt ln c, i ln u, khng cn kiu cch v lm p; mc cho c mc, eo cho c eo. Nhng khun mt trng bch, khng ti xanh, khng mc meo, khng bo , hi hc hc 1 t, phn khi; nhng khun mt m tot ming ci, nhng khun mt bnh tnh, tui tr ria u c ti trng khng. Hu ang c nhng ngy nh tt. Tri m, khng c nng, khng bit c tra sm, khng phi ma, i khi long thong 1 cht gi, ri mt i, cy ci li ng yn. c ngy ma vo bui tra bui chiu, ri li c nng. Tri c khng chng nh th ny. Nh bui mai ny ch nht v ti ngh php 15 ngy, ti ngi nh, tri cng yn lnh v cng. Chim ku trn mi ngi Th hai, ngy 12.12.1977. Bui sng ti tt v c ting g gy, ting tr con ni ngoi ng. Ma ng khng c ma to sut ngy. Thnh thong 1 vi cn ma lo ro vo bui tra, bui ti. Sng sm tri cha nng kp, ri tra tra nng hng, tri li trong v m m. C khi sut bui mai khng c cht nng, tri khng phn bit c tra sm. Nhng ngy ny Hu hay nh th. Hu thng bt u 1 ngy bng ci bnh yn v lng thinh ca tri t vo bui sm mai v ht 1 ngy vo lc khng cn ting ng to v rt vng, thnh ph li dn dn yn tnh. Nhng ngy mi gii phng, v m thnh ph ny yn tnh mt cch k cc. ng vng, ci vng v vn khng phi ca Hu, n nng v cm, ch khng phi bnh yn. Bui sng H Ni cng c khc. Tinh m H Ni yn lng, ri khi khng o o ln ting ngi, ting guc dp, xe c. Hu cha c c ci khng kh , t s yn tnh sang s n o khng phi thnh lnh, khi khng ni o ln, m dn dn tng lc tng chp, tng ni, tng ch cho n khi tri sng trng ra; c khi ci n o li ngng i 1 cht.

116 Theo ng ngy khai trong giy khai sinh, hm nay, ngy 12 thng 12.1977, ti chn 36 tui. 36 tui c 1 a con trai hn 15 ngy tui v vi nhng cn d dy c khi c khi khng bnh thng.

Th Hai, ngy 2.1.1978 Ti khng c th gi trong m 31.12.1977 vit vi ch vo y. Con ti au v ht go. Mt ngy u nm, tri khng nng, tri khng ma, tri khng bit c bui mai, bui chiu, tri c nh tri nhng ngy tt. Hnh nh m mng 1 tri c ma cho v sut ngy mng 2 tri ma to. By gi mi c 1 cn ma u ma ng. Thi ti tc ngc lm ri, i ng y. Th t, ngy 4.1.1978 Cu chuyn c k nh th ny, khng phi, 1 thng b by tm tui k th ny: lu nay con khng c ba m n no ht, c ngy con ch c 1 chn cm, my anh v em con cng ra. C nh c b say sn hoi. a em t 2 tui khi m cng c n nhiu hn, nhng n ri em con n cng c khc. M con cht ri, m ung thuc chut m cht. V my ngy ni, con v anh em con c n no, n ba m cng cn d cm bt nhiu, li c tht g, tht heo na, m lon lm. Mai th a m m con. Con khng khc c. Th nm, ngy 12.01.1978. 1 tun n mui, thnh thong c 5 ho ruc v m. Ht go, ht m, khng c ci. Vn, g mt gh, chn bn, chn gh c u em ch chm. Sa ca m con B Cu trong v khng cng nh trc na. Ti xin c 3 tri u c quan v xo vi ruc. V ti ni: my ba ni sa c hi cng nh c u . Ngy 7.1., B Cu phi b bnh, mi ngy 2 ba, v ch mi b c sa hp 2 ngy, nay phi b nc go vi ng. Cn d dy c hnh h ti, khng kch lit, c ngm ngm, ko ti gc xung. C nh vn vui v B Cu ngoan. Hm nay, Hay mua phn go ca mnh. Khng c chuyn tiu chun ngi , vn c n. c vy l qu qu ri. Ti ni vi v nu 3 lon i em, go khng a. Th Ba, 13.6.1978 Mt con chut chy bng qua ng Trng nh, t connex ny sang connex khc (trc kia y l 1 qun c ph). Con chut chy tng bc mt, nhm tng bc mt c ht sc y ci thn ca n di chuyn, nhng khng vi vng, khng trn chy. Pha trn lng con chut, 1 i ba si lng con di mc trn 1 vt trng lot c vy. on cui cng ca ci ui cng trng bch v cn u mt. Thn con chut cong ln, n chp chong chy. N dng li, b lui 1 m mt hi cao ri vt v tng bc c vo connex. Ti khng gm guc chi con chut ht, ti khng tm. Ti thy n qu ti t, qu bn tin v qu cc. Con chut khng cn trn trnh khi thy con ngi. N ht sc v qu mt ri.

117

Ch Nht, 29.10.1978 C nh n bt m xay t m ht, tr B Cu. c nh th l qu lm ri. Hu nh v ti v ti chng tiu 1 xu g cho ring mnh ht. Cuc sng vt v nhng vui. By gi ch cn c nhng th c cht bt n vo d dy, khng phi khi no cng c y, min l c m bng. 1 t bn, 1 ba n c c tht, d rt t, ch l ha hong. Cn ngoi ra c khi khng c nc mm m n. V ti gy, ti hay au. M ti khng c kho. Sc c v vit c gim i, v thc khuya khng c di. Nu v ti n, ch cn cm nhiu hn, thm 1 t thc n c cht tanh l bo, con ti s kh hn. Mi th mua theo tiu chun cung cp, k c ch mt bao thuc ti cng bn, tr nc mm, m v nhng th cn thit cho ba n. T hn na l hm qua mua c 2 cn c rt, 1 bp su cng phi bn 1 na mua go. Cn d dy c au rt bt thng, hu nh khng ngy no khng au, khng m no ti ng c thng gic. C th thng r ri v mt mi. Th Ba, ngy 31.10.1978 Mong c 1 ba cm khng, n vi c, c vn, vi mui v 1 cht t. Th Hai, 22.07.1979 Nh c khng c go hoi. C na lon, 1 lon dnh cho B Cu. Phi bi sn non, nhng ch vi ba ba, cn th qu non. Hay cha c c go. Giy tr v lm vic t 1.6. Chng my khng c go th chng my i ch tao c i u. Go. By gi ai cng ch mong, khng phi ba no cng cm m sn cng c, m ht cng c. Min l dng vo cho y ci d dy. c m ca thin h th cng n gin thi: lm sao ba no ni cng y cm, y trn ra, n ni hi khi. C cm n vi chi cng c, vi mui, nc mm th tuyt ri. Ngi ta khng ao c g hn na. Khng c m c, khng c hy vng. V khng ai dm ni ra nhng suy ngh ca mnh v ch , thm ch nhng suy ngh ca mnh v 1 ngi th ba cho 1 ngi th 2 nghe. Ngi ta phi ni lo hoc ni nh. Kinh khng tht. Thnh ra c 1 khng kh chnh tr gi di trong dn chng. Nhng m cha ai cht ngay cho. C ngi ni: khng cht ti ngay m ch cht mn, cht dn; ngy no cng c rng lm vic. C tm cho ra nhng th chi n c dng vo ming. Cha lc no ngi lao ng lm vic ct lc, sing nng, ht sc nh by gi, cha bao gi lao ng li c ngha thit thn nh by gi. Lao ng khng phi l mt cch tn ti ca con ngi. Lao ng c ci n, khi cht, khi b, ri qu xung nh con vt. Thnh ra ci ngha ca lao ng t n nh cao ca n: ngi ta lao ng cho chnh th xc ca ngi ta sng v cho nhn loi cn c con ngi ang ngu ngoe, ng y trn tri t ny. Lao ng sng nh 1 con vt, ch khng phi thnh ngi. Ngy 28.7.1979 khng phi ngi ta khng cn g na hoc mt ht lng tin m ngi ta khng cn bit tin l g na, ngi ta khng c lng tin. Ni ng ra l th ny: By gi

118 khng phi ngi ta khng hong nim tin ( ch l 1 cch ni ch). Bi v ngi ta khng th sng m khng tin vo 1 ci g c, k c ngi khng c l tng vn tin vo ci khng c l tng ca mnh. iu d s l con ngi by gi sng b buc phi tin, v s b buc phi tin ny nh mt bnh dch lan t ngi ny sang ngi khc, n khng ch ngi ny n ngi khc; n kim sot, n e da, a y, vt v. N lm cho con ngi mt c tnh v t cch ca mnh. Ni gn li, n y con ngi v cng t con ngi y mnh sng trong 1 tnh trng ngt th khng ca quy c. Ngi t giam cm mnh. Ti c ni vi 1 ngi quen: ngi no l tri thc by gi h cng khng bit ci tr thc ca h l g na, v h phi dng ci tri thc ca h u v lm g. S hiu bit by gi l ci cm cm ngi c tr thc li. M Pht. t sn, bn tiu t sn by n phi ci b t do ca bn t sn ri!. Th Hai, 31.12.1979 Mt hai ba ngy mt tun m ti, v ti, ti t khi c cm trong bng. B Cu c ba n bnh canh, v cm th thng vi nc ruc hoc mui. C nh khng no, mt r ri chn tay. Ti khng thc khuya c, mt m i rt nhiu, v nhng cn d dy. Th Su, 1.2.1980 i v nhng cn d dy, c na thng nay c nh cha khi no c 1 ba no. Mt tun gn y th chui non nu vi ruc v bt sn, bt m, m si. B Cu ch c cm vi ruc hoc nc mm. C ba B Cu cng khng c cm. Ti khng c sc ngh n nhng chuyn khc. Thm n, v ti c nhiu ba i l i. Ti li i a ra mu. Ngy mai s mua c go thng 2. C chc h bn go vo ngy mai khng? Thng B Cu qu. Khong thng 11, 12.1979, ti Phng vn ha thng tin thnh ph Hu xy ra v Bin bn 68 trang. V v ny ti b y v li x Hng Lu. Nhng ngi lnh o thnh ph ny quy ti ti v 1 s ngi khc l kch ng, xi gic cn b nhn vin Phng vn ha thng tin quy ph, lm lon, chng lnh o, tha m ng. Trng phng vn ha thng tin lc l 1 tay gian ngoan v bn tin. Bin bn 68 trang nh my l bin bn ca bui hp ngy 7.12.1979 ca cng on Phng vn ha thng tin v Phng th dc th thao t co ng ta li dng vic tho lun ca cn b nhn vin v d tho Hin Php mi (bng vn bn bo co tng hp cc bui hp tho lun) buc ti 1 s cn b l khng tin tng vo s lnh o ca ng, v trong qu trnh lm vic li dng kh nng, k c nhng khuyt im, sai lm ca cn b nhn vin di quyn ca ng ta lm th on tin thn v.v Bui sng 1 s anh em n Phng vn ha thng tin nh my bin bn, c Khnh, em ca Nguyn Khoa im, ni ring vi ti: Anh im c bo em ni vi anh, l anh em lm nh th (tc l ph bnh, t co nhng th on ca ng Trng phng trong cc bui hp) l ri. Thnh y Hu bit. Khng nn lm bin bn gi ln Thng v. Lm nh th s khng c li cho anh. Ti ni: tt nhin chng ta khng lm g c tn trng phng ny. Nhng chng ta phi t thi ca chng ta. By

119 gi chng ta khng gi bin bn ln thnh y, anh em s bo chng ta s v tha hip. Bin bn gi ln thnh y. Nguyn c Hn, ph Ch tch y ban nhn dn thnh ph Hu ph trch vn x, n Phng vn ha thng tin hp cc cn b ch cht (ti khng c d), va vut ve, d d, va trn p, e da v ni cho h bit ti l 1 ngi nh th no: lp trng v t tng phn ng, chng ng, chng ch , lm th ni xu H Ch Tch v.v Sau ci mn gi , th ngt v hm da ny, ngy 19.12, ngy 21.12 v ngy 31.12.1979, nguyn c Hn hm hm ko 1 on cn b thnh y v y ban nhn dn n Phng vn ha thng tin n p. Nguyn c Hn kt ti ti v 5 anh em khc l mt ln gi c, 1 m hng v binh ln xn, c xu hng bit phi, xi gic, quy ph, gy chia r ni b, dng cch u tranh hp php chng ch ngy trc u tranh chng ta nhm lm 1 cuc o chnh ni b, tha m ng, xc phm n t chc. ng ta x v ti ng rt lng, rt chn tnh i vi anh nh. Anh quy ci Phng thng tin ny hi nhiu. Anh nh ng ra l b x l khc, nhng khi min Bc vo anh c thnh y nhn ngay. Anh l 1 qun chng lc hu.... Ri ti c gi ln Phng t chc y ban. ng Ln, trng phng, bo thng ti: y ban chuyn anh v cng tc Hng Lu. Ti hi: c phi v chuyn va xy ra Phng vn ha m ti phi v Hng Lu khng. Lm g c chuyn . V nhng ngi ng lng vi ti ri cng phi mi a mi ng, bng cch ny hoc bng cch khc. i, cc, v ti b lm vic Nh nc. Thng 4.1979, tt nghip trng trung cp y t tnh, lp y s x, thng 6 i lm trm y t Vnh Li, lng nh sut 36 ng cng 2 ng chuyn mn l 38 ng, lng thc 11 cn, nhng 2 thng sau mi cho mua, u nm 1980 vi ti xin ngh. Xoay x bun cho bn cht chi cng cn hn i lm cho Nh nc, c iu ngh lm vic th mt tiu chun 11 cn lng thc vi gi cung cp. V ti i Vinh, gi l i bun, nm by cn phn m, mt hai t bt ch, vi cn c ph bt Mt chuyn bn nm ngy, vt v v phi trn bn thu v, 1 phn na l bn qui cp git t do trn tu. n chuyn th 7 th l, c ph b bt Ga Vinh. Liu thm 1 chuyn th 8, th v ti au. Sau , v ti i bn thuc l, bnh ko ti cc sn bi biu din vn ngh, ri tring ging ln ch Thng, Lu Bo mua thm mt v ch ng Ba bn, ri qua ch ng Ba gnh nc thu, coi ng hng ha cho ngi ta V ti ngh vic c 2 thng ti mi i ct tiu chun go. K, gian c thng no thng ny, nhng phi ct, khng h s tr vo phn ti, th cng nh khng. Th T 28.05.1980 Sng nay, ti i lm giy ct tiu chun lng thc ca v ti. C gi ngi i din trc mt ti cm bt ghi vo t khai lng thc phn v ti 11 (tr 11). Mang sang: Hay; gim 11, bt u t 6.1980. Ti lnh ht c thn th, lnh lm. Ti hi ngng u ln 1 cht ri ci xung. Ti n ng du ri c cm cun s c cho n khi i ra ngoi ng. Thng 8.1980, ti v cng tc UBND x Hng Lu.

120 Ngi ta giao cho ti mt cng vic ht sc tc ci, th k vn phng. Ti ngi chnh nh trc mt ci bn st to nng t chon gn ht ca ra vo ca vn phng y ban. Cng vic ca ti l i chiu cc bn sao giy khai sinh, bng cp v.v vi bn chnh, nhn cng vn, b vo cc cp ba cng c hai ch Trnh k ngoi, ri ng gi em vo cho ng ch tch, ph ch tch k. Thng Thi Ngc San ci: Thng nh lm th k m khng c k. Trong anh em bn b c a ni: v quch cha cho ri nh i. ng Tng bo: ch c thin s mi i lm vic nh mi. Ti lm vic y ban Hng Lu u c 5 thng, 1 hm, ng Ch tch bo ti: Chi y v thng trc y ban ang hp cn gp ti bn 1 s cng tc. Vo phng, ti thy y b su ca cp y v y ban. Tay b th chi b bo ti: Anh nh , anh v y cng khng phi do chng ti yu cu. V cng vic ca anh ang lm hin nay xt ra th trong t chc ca vn phng y ban khng c v v li khng hp vi kh nng ca anh Ti ngt li hn: - Ti cng nh anh, ti thi hnh quyt nh ca trn. Ti c xin v y u v cng vic ca ti ang lm l do cc anh sp xp. Tay b th chi b l chu ca b th thnh y lc ny, lc trn rng lm vic b phn nh in, sau gii phng, cng tc Phng t chc y ban thnh ph, v by gi l b th chi b x Hng Lu. Ni qua ni li 1 lc, tay b th chi b ngh ti ph trch cng tc thng binh x hi. Ti khng nhn, l do l ti khng phi l ng vin nn khng th d hp vi cp y xt duyt h s thng binh, lit s. ng ph b th lm ch tch Mt trn t quc x ni ti lm cng tc lao ng. Ti t chi v khng thch. C 1 ngi no gi ti lm thng tin vn ha, nhng ch ni chiu l, nn khng ai . Tay b th chi b ni: - Thi th ny, cc ng ch , anh Nhn lm lin lc mi b vic. Cng tc lin lc ca y ban thiu ngi. M xt ra cng chng cn cng vic no ph hp vi anh na, ch c vic ny. Anh nhn cho. Chng ti cng khng bit phi gii quyt th no na. Ti nhn lm lin lc x. Tay b th va ci va ni: - Anh nh l anh lm lin lc lun cho chi b na , anh nh nghe. - Trong gi hnh chnh. Ti vo ngi ci bn st to nng t chnh nh gia ca ra vo ca vn phng y ban x. Hng ngy ti n y ban, khng c vic th ngi ht thuc c sch, c cng vn, giy mi th ti i a, khi ln y ban thnh ph, khi v cc t trong x. Ngay y ban, c nhiu ngi khng tin ti lm lin lc. Anh lm lin lc thit h, anh nh?. Thit ch chi ?. My ng t trng dn ph thy ti i a giy mi cng ni: ba trc tng nhn tin anh a gim, t anh lm lin lc ? Anh ni chi?. Ti ci: ngoi cng tc lin lc ra ti cn nhim v gi cha kha vn phng y ban, sng chiu phi n sm m ca, ht gi lm vic kha ca li. Nhn 1 xp giy mi, ti nh 1 a no kha ca, ri i tut. Thng ti nh ngi a gip giy t, gp ng t 3, ti nh a cho t 4, t 5, hoc gp ai gia ng ti cng nh. Vui nht l thn Phao Vng, 1 thn vn trn sng Hng. C giy mi i hp, ti ra b sng gi . Chi ra anh nh?. C giy y ban mi hp, nh bc

121 a gip. Anh nh n, t trng t.. ra lm ngoi bin ri. , t trng t con au, nh anh bo li y ban nh ra. Thnh ra ti quen nhiu b con y. Ni thit b con ai cng cm cnh cho ti. Ti c ci. Tng anh i bao nhiu nm v b con nh, t ai tng i, Ai ng thng nh con m nh by gi nh ra. Lm lin lc, m lnh o y ban chng ai hch sch ti. Hi cn lm ci chc th k vn phng, my ci tay ch tch, ph ch tch c ting to ting nng vi ti. Ti bo, th hai, th t, th su l ngy k giy t, sao hm nay th 5 anh li em vo y. Ti bo sng th 7 hi cn b vn phng l khng gii quyt giy t, sao anh li. Ti ch ni: nhng m dn h cn th ny th ny. Mt bui sng u thng 4.1981 ti ln y ban thnh ph lnh lng, lc i ra th gp ng Nguyn Vn Khng, cn b phng t chc ti phng trc. ng Khng ci: - Chuyn ni c truy lnh, sng h! - Truy lnh chi ra anh Khng? - Anh c ln lng thng trc ri m. - C m, vn 56 ng. - Th chnh ti ghi quyt nh v gi v Hng Lu cho anh m. Anh ln hi ng Ln i. Nhng ng ni ti ni nghe. Ti ln phng t chc gp ng Ln, trng phng. ng Ln ni: - C, c quyt nh tng lng cho anh. Nhng sau xt cng vic ca anh lm Hng Lu hin nay, nn y ban nh li. Ti tr xung phng trc, ng Khng cn ng . ng Khng ni: - Ra l thng chi ph ch tch ca Hng Lu chi ng . Ti ni: - Lc i php Si Gn v ti c nghe ni l ti c quyt nh tng lng v hin tay ph ch tch ct. Ti hi hn, hn ni, ti khng bit, lm chi c. - ng l hn chi ng. Chc hn cho rng hn l ph ch tch, ng vin m lng ch 50 ng, cn anh lm lin lc hn lng hn ri m li cn c ln lng na. Chc hn gp ng Ln phn i vic tng lng cho anh. Thng bn tin. Ngy 16.05.1981 ti vit n gi y ban nhn dn thnh ph Hu xin ngh vic l do: au d dy v vt thng c ti pht, khng lm vic c. 1 thng sau, 16.6.1981, ti vit n bo cho y ban x Hng Lu bit ti xin ngh vic v bt u t ngy 18.6.1981 ti s khng n y ban lm vic na. ng ch tch ni ti bn giao cng vic. Ti ni: c g m bn giao. Ti chng gi giy t s sch g c. V bt u t ngy 18.6.1981 ti khng i lm vic na. Ti khng i lm vic cho Nh nc, anh em bn b ai cng mng cho ti. ng l mi phi v t lu ri. V l phi, m phi v. a no nghe mi thi vic cng ng . ng mi ngh vic l ht sc kh khn cho mi, c nh mi ang i. Nhng mi c t cch ca mi. Khng th cho ngi ta lm chi th lm. C a cn ni: anh khng i lm vic, ti s gia nh sau ny c chuyn khng n, v anh phi sng nh v. M ni tht ra anh ng gin, nu ngi n b m lm ra tin . My ngi hng xm ni: Anh ngh vic l phi. Lm ci vic chi m cho cc. Anh thi lm

122 vic ri phi khng? Lm chi cho nhc. M ti 1 hm i ch v, ku ti bo: m th khng bit, m ra ngoi ch nghe h ni ba ni con khng i lm trn x na. H ni: ch ni thng nh ng i lm na, lm chi ba ci vic khng ra chi m cng lm cho xu. 1 thng sau khi ti ngh nh, Phng t chc thnh ph gi giy gi ti ln. 1 anh cn b ca phng hi ti: Anh xin ngh dng sc 1 thi gian hay xin ngh lun? Anh mun chng ti gii quyt th no?. Ti ni: - Anh c xem trong n ca ti. Ti xin ngh vic khng i lm na. Cn gii quyt th no l vic ca cc anh. ng ch v th tc th ti nhn. Anh cn b ny ti c quen s hi trong rng. - Anh ch nn xin ngh vi thng i cha bnh. Di chi m ngh lun, anh Nhn. Lc ti i v ngang qua phng ti v, c k ton gi li: - Anh nh vo lnh lng Ti ni: - Ti c i lm u m lnh lng - Anh c lnh. Anh xin ngh vic m y ban cha c quyt nh, chng ti c pht lng v anh c lnh. Mt ln sau c pht lng cn pht cho ti c tin hao mn xe p. Ti ni: - Ng tc ci cha, lc cn i lm th li khng c tin hao mn xe p. Trc kia c ln n lnh lng ti ni vi ngi pht lng: Sao ai cng c tin hao mn xe p m ti li khng c. V anh khai khng c xe p. Th i b cng phi hao mn chn cng ch ch?. Ti nh lm vic nh chi vi con, c sch, vit. 2, 3 thng ri 5, 7 thng. Thng 9.1981 bui tra ti ng 1 gic dy nng n chn tay ri nhm mt li ti b vic nh chi vi con tui th khng bit c cuc i ny con khc nhng khng bit c cha m con mun ci cho hai bn tay hai bn chn nh nhng ti ng con ti ci ri chi rng rn xin khu sng bn ci ng cho ti khi t ui ht (trong s tay ghi hng ngy)

123 Ngy 27.10.1981, ti vit xong bi th di v khc u ca qung i ny ca ti vi t: Ti c th ra v sng nh t. Nhng ngy ca thng 12.1981 ti vit trong nht k: V ti ni: anh nh c yn tnh m cha bnh d dy Ti mt v au Ti mun c yn tnh By gi th ang lnh. Ti ang b d dy hnh. Nhng cn au d di, tot m hi, mun ma. Trong nhng gic ng ti c thy mnh c n. Nhng cc tht y m ni lu bu trong 1 ci bt trc mt. C khi ti cm thy mnh kit lc, bng tht li, thn th h ng vo l au nh b nh. Ti khng mun suy ngh g thm. Tri kh c trng, lnh. m yn tnh. Mt qa. i khi ti sng l ng, khng chu suy ngh g ht. Ti ngh v 1 ba n ngon trong gia nh, ngh ti nhng a tht, ngh ti ni vt v ca m ti v v ti. Ti thch thng in, thng h v a con nt. Ti vit v thng in, thng h v a con nt. Ngy 25.10.1981, ti lm bi Bn thnh ca ca mt tn h mt tr l thi s hay l S tch ti lm h vi my cu m bi: ti tn h mt tr ni li cng an theo di v lm th b bt ti k tn ti Nguyn nh Ngy 25.12.1981, ti ghi trong s tay: 1981 nm trc Cha ra i Bt-l-hem 1981 nm sau Hu go 10 ng 4 lon Ti chy 2 hng nc mt Con i Con c lm con g gy o o bui tra bui chiu bui sng lm chi Dn d v sau c nhiu a anh em quen bit khuyn ti nn i lm li, i lm cho vui vi anh em. Ti ni: Tao nh tao mi vui. ng Tng cng ni: Thi, i lm i. Sao trc kia anh ni ti ng i lm na? Ch c nh thin s mi chu ng

124 nh mi?. Trc khc, by gi mi qua hi vn ngh, c anh em. Ti khng chu. Nhiu khi ti bc khi thy my thng thng xi ti i lm bc vo nh: , v chi ni chuyn trn tri di t chi, ch ng ni chuyn tao i lm li na nghe. C a cn gp v ti xi: Hay, ni vi thng nh i lm vi bn anh cho vui i. Ngh nh ly chi m n?. V ti ni: lm chi cng c, nhng vi Nh nc th khng. Anh bit khng t ngy anh nh ngh nh, ci d dy c au . Ngy 7.3.1982 Ti nh gn 9 thng ri Lc ny ti vit nhiu hn c. Thc khuya khng ni. D dy hay tr chng. Thm tht v ng qu sc, c nh u thm. Ti mt mi, chng g n thi s. Em sp , thng 3 m th . Ly chi m n. Khng l li ni liu, tri sinh tru th tri sinh c. Trng sng, tri bt u nng. Kh tri kh chu. m khng c gi. Cy ci im khng.

Ghi hng ngy trong thng 3, 4.1982. Ngy ti n 1 c sn sng v ma ra mu Ngy tri ma to ht 2, 3 ngy khng tnh ti nh ht thuc ng ra ng nc ni bt u ming cng ngi mua chai bao rao ln my ting Ngy ti c 1 bi th c c cu ch tay ln tri vit Ch khng ti ci ti di dt Ngy C 1 thng in b bt ang lc lm cm trong ng rc ngi ta ni n lm gic

125 Ngy mt ngi ng trc ng sau ni to cc qu Ngy C treo ngoi ng mt tinh trong hi trng ph x ng n o ting v tay hoan h trong my Ch nht 1 ngi m cht tri khng c ai nhn xc Th by tri ma dng ph khng n hi t bc ln mt Ngy 19.04.1982, v ti sinh a con th 2, v chng ti t tn l Bm bui sng thng 4 anh a em i ang ma gt go c hn vi ht anh mng em d v con trai Cy ci 2 bn ng cn t M thp 1 nm hng t n tri t v ng b .

Ngy 15.5.1982 C nh khng c 1 gic B Cu n cm vi mui may c go Nam m A Di Pht Mt hm ti i chi ngang qua y ban thnh ph, 1 a quen gi vo. Ti ang ni chuyn vi n, ng Ln, trng phng t chc ang ng thy ti, ni:

126 , anh nh, may gp anh y. Ti nh nhn anh ln. Mi anh ln phng cho ti gp. ng a cho ti 1 bc th khng c phong b ca ng Nguyn c Hn, Ph ch tch, gi cho ti. ng Hn vit: Anh nh, Cho anh thi vic th d, nhng ngh hon cnh kh khn ca anh hin nay, li c m gi au yu, nn ti anh chuyn cng tc Bn Hi Vn ngh c gi xin anh v Hn chi my a bn Hi Vn ngh c r r v nh ti c r ti i lm. Ti ni vi ng Trng phng t chc: - Ti xin ngh vic, ch khng phi xin chuyn cng tc. ng Ln bo ti l anh Hn c nhn l ti n nh anh Hn cho anh gp. Ti ni: - V anh Hn nhn anh, ti nh anh ni li vi anh Hn: Ti khng c vic g gp anh Hn ti nh ring ht. Nu anh Hn cn gp ti, anh c n nh ti. Ngy 8.3.1982, ti ra Hi ng gim nh y khoa lm th tc v. Cui thng 4.1982, ti nhn giy bo sau ngy 1.5 ln y ban thnh ph nhn quyt nh thi vic. C Hu, cn b phng t chc, bo ti ng l hm nay ti nhn quyt nh, nhng cc anh ni l y ban xem xt li . C ni, cui thng 5 anh ln nhn. C Hu c a cho ti xem t quyt nh nh my, nhng cha k. Cui thng 5.1982, ti nhn quyt nh thi vic. Quyt nh ghi ti c 22 nm 4 thng cng tc lin tc, v hu, thi vic v mt sc lao ng, c tr cp hng thng bng 65% lng chnh cng khu vc l 44 09 (bn mi bn ng chn xu). Quyt nh do Ph ch tch Nguyn c Hn k ngy 20.5.1982. Ti hi c Hu, cn b phng t chc: - Sao quyt nh trc ghi lng ti l 56 , quyt nh ny li ghi 64 ? C Hu tr li: - y ban mi quyt nh cho anh ln 1 bc lng. Ti ni c Hu cho ti xem quyt nh tng lng. C Hu bo, khng c t quyt nh ch cn c vo Quyt nh ngh vic thi. Nhng ti ch c hng lng mi 64 ny 1 thng m thi. Ngy 1.7.1986, S thng binh x hi Bnh Tr Thin xt li trng hp ca ti v cho ti hng tr cp hu tr. Thi gian cng tc: 30 nm 2 thng Tr cp hng thng: 75% lng = 217 50

Vo lc ny y, ti i v i ra, cuc t, ba ci, qut nh, i ch, nu n, c sch, lm th, vit nht k, ghi chp, chi vi 2 a con, v cho chng hc, lui ti vi anh em bn b lc cc ru, lc chn tr iu thuc, cc qu, nhiu khi l 5, 3 ci tn vn li. Ngi ta c th hnh h ti, nhng ti khng th t hnh h mnh c. Ti mun yn n. Nhng cho n by gi ti vn c b nhm ng.

127 V D, ngy 1.9.1993 Nguyn nh Ngun: talawas 2005

***

Phn ng ca Trn Nguyn Vn

(b Trn Vng Sao t co l ch im). 12.5.2006 Trn Nguyn Vn Th gi Trn Vng Sao H Ni, ngy 12 thng 2 nm 2006 Knh gi anh Trn Vng Sao (Nguyn nh), Va c hi k Ti b bt ca anh do L Phng su tm (2.11.2005) v a ln mng talawas (2005), ti ht sc sng st, bt ng, rt phn n. Ti sng vi anh my thng chin khu Tha Thin ti c quan Ban tuyn hun Thnh u Hu vo nhng nm 1967 - 1968 vi bao k nim tt p. Thng 6 nm 1967, t H Ni vo, ti c anh Hong Ph Ngc Tng i trc ra trm giao lin n v Ban tuyn hun Thnh u Hu. Ti y khong ba thng, sau c iu ng ln Ban tuyn hun Khu u Tr Thin Hu cng anh Thanh Hi. Cui thng 12 nm 1967, ti cng nhiu anh ch Khu v phi hp vi anh em Ban tuyn hun Thnh u Hu lm bo C gii phng s Tt Mu Thn (1968) v lo ti liu cho chin dch Mu Thn. Ngy 11.4.1968 ti b thng v pho 122mm ng 12 phi vo bnh vin. Ra vin, ti li v Ban tuyn hun Khu. Nm 1969, ti i hi ca Chi hi Vn ngh gii phng Khu Tr Thin Hu, anh v ti u c bu vo Ban chp hnh. Sau v vt thng c ti pht v bnh tt, anh c Thnh u Hu gii thiu ra Bc cha bnh. T ti khng bit trong thi gian min Bc, anh cha bnh v lm g u. Khong nm 1983, ti vo Hu d i hi vn ngh tnh Bnh Tr Thin mi gp li anh v nh c ln ti n nh anh V D thm gia nh anh. Theo hi k Ti b bt ca anh, ngy 25.1.1972 ti Vin iu dng K65 th x Sn Ty, lnh o K.65 truy bc t tng v hnh ng ca anh, coi anh l k phn ng, ni xu lnh t, kch ch , anh b nguyn ra, ph nh, c lp, v.v. Theo anh, tt c nhng vic anh b hnh h, trng tr K65 ngy 25.1.1972 l do

128 c ngi t co vi t chc K65 trong c mt t giy ln m anh cho l c ch ca ti vit t co anh Sau y l nhng on trong hi k ca anh c ni n ti, theo bn in ly t mng talawas (2005): Sng Ch nht ti qua K10 Gia Lm thm ng S. ng S l Ph ban tuyn hun Thnh u Hu ra Bc cha bnh v hc tp. Lc , ng ta ang K10 bi dng sc kho chun b vo Nam. Ti ng vi ng S l ti mun tr li chin trng v nh ng to iu kin cho ti vo cng sm cng tt. Khc vi nhng ln gp trc, bao gi ng S cng hi ti kho cha, vt thng u gi v ci bng th no, c sc leo dc khng. Ln ny ng S ch m m vi ti. Ti khng n thi lnh nht ca ng i vi ti. Ti hi ng: "Bao gi anh vo li?". ng S loay hoay xp dn, lc li, tm kim nhng th vt vnh giy m g gia ging, trong ba l vi nhng c ch, ng tc ca chn tay qu qung lng tng, tha mt cch v ch, thnh thong li kht mi vi ci. ng ni khng nhn ti: "Cng cha bit na". Ri xoay qua xoay li ng ni lng mt mnh: "Ch khng bit m h?" Ti i gp mt vi ngi quen cc phng gn . Lc ti quay li th ng S i u ri. Ti tm mt ming giy loi i cu. Ti thy di t pha trn u ging ca ng S mt t giy vo trn li. Ti nht ln. Vo ngi trong cu, ti trn t giy ra, hon ton tnh c. Ch ca thng Trn Nguyn Vn, bng bt bi bm mu xanh vit trn giy k ngang, t t, xp i. Hn g ng S i x vi mnh lnh nht v n. Lu nay ti c hi nghi thng Nguyn Vit Trc (ch khng ngh n c th phn ti), ti nghi ng v lng thnh tht v thng thn ca hn. Khi ni chuyn vi ti, nht l v chuyn chnh tr, v tnh trng x hi min Bc, v chin tranh, v ng hn bao gi cng ch m v lm ra v lng nghe, v khng bao gi t v phn i hay ng . Cn thng Trn Nguyn Vn, hn vi ti cng mt c quan trong rng. Lc ra H Ni cho n lc ny, hnh nh ti c gp mt hai ln g . N khng bit g v ti lc min Bc ht. Ch c thng Trc. Ti git mnh v ng cung c. Ti hon ton khng ng v cho n hm nay, ngy 25 thng 1 nm 1972, ngi ta em x ti, ti cng khng ngh l ngi ta x s vi ti nh th. Khng phi l cng vic ca h c t chc v m mu mt cch b mt, rt ti nn ti khng bit c. Thc s lc ny y, lc ti ang ngi trong cu tiu ca K10 ny, ti d on c mt i iu s xy n cho ti v ti bit ngi mun "lt ty phn ng, chng ng" ca ti l ai. Ti cho rng ti khng c g phi s v nhng iu ti vit trong nht k v trong nhng bi th ca ti lc ti min Bc. Trong th gi cho ng S m tnh c ti tng l giy loi v lc ny ti ngi trong nh cu ang c y, thng Vn bo cho ng S bit cng vic ca hn v thng Trc, i th ny: C hai a lm vic vi Ban bo v ng v Cc n tip cn b B v ti v hi kin ng S vi t cch l th trng ca ti v cch x l trng hp ca ti nh th no. C nh li l trong th th thng Vn khng ni

129 trng ra nhng c ginh phn ln cng cho hn v vic "pht hin ti l mt tn phn ng chng ng". Khong nm 1978, 1979 g ; V Qu c ni vi ti "ng Trc lun v ngc cho mnh lp c mt cng ln l pht hin Trn Vng Sao l mt tn phn ng". V i Ngu k hi 1976 hn gp thng Vn H Ni, thng Vn cng v ngc ginh cng kp thi t co ti l mt tn phn ng chng ng. Ti v l th ca thng Vn li nh c v x bao thuc thay vo cho vic ring ca ti trong nh cu. Ti b li l th vo ch c di thm nh trn u ging ca ng S. Ti ngh mt cch di rng nh th lm nh ti khng bit g v m mu ca thng Trc, thng Vn vi ng S. Tic l ti khng gi c l th . Nhng nu ti c gi th sau ny cng b tch thu. Ti cho ng S ri v H Ni. Gp Nguyn Hu Ng, H Tnh Tnh ti ch ni: Sng th hai tao ln Sn Ty. Loanh quanh lun qun trong H Ni vi anh em b bn, mn mt vi cun sch, mua mt vi t bo ri v bnh vin E2. Ti hon ton khng bit k t lc ny ti ang b theo di st nt. Ti i u, n nh ai, gp ai H Ni ngi ta u bit. Sng th hai c xe, ti ln Sn Ty. Ti sng trong mt tm trng bn chn, lo lng, khng yn. Trc sau ti cng b. Thng Trc c trnh ti. Ti hon ton khng bit l thi gian ti bnh vin E2, va ly ca ti b lc sot. V thng Trc ch mu trong vic ny. (Lc ti v E2 ti gi cha kho va ly cho hn). Vi ngy sau ti tm cch t my tp nht k ca ti rt dy, khong 4, 5 tp v mt trm trang vit hai mt. Vic t tp nht k rt kh. Ti t v lm nh vic t giy loi. C khi ti t trc mt mi ngi, nhng khng ai . C khi nhn chuyn lm v sinh t rc, ti x nh cc tp v lp rc ln ri t. Ti lm nh mt k khng c vic chi lm ly chuyn t rc nhn la chy khi bay cho vui. V by gi y ti ang b tra tn trong ci phng ca cn nh C ny. (Hi k Ti b bt ca Trn Vng Sao trang 3, 4, 5). ng Lai tip, ging khi khng c du bt v chm li: "Anh nh, anh c thng m anh khng?" Mi nghe ni nh th l ti ln rut ln ri. mt dy. "Nu anh thng m anh, chc anh ngh rng s c ngy anh v gp li m anh. Anh hy khai tht i, khai ht i, ch c nh th anh mi hy vng c c hi gp li m anh". Thng Trc, c thng Vn na, l nhng thng bn thu, v lng, mt dy. Ti thng ni chuyn vi chng v m ti, v chnh trong nht k ti vit rt nhiu v m ti. i vi ti, trn i ny ti ch cn c m ti. C hai thng ny mch nc cho bn ny cch tra kho ti. Ti cht ngh, nu lc ny m ti min Bc, chc bn ngi ny s bo ti: "Hy khai tht i, khng thi tao bn m my". Nhng ngi ang ngi bao vy ti y khng th hiu cu hi: "Anh c thng m anh khng?" lm cho ti khinh b v gh tm h, v lm cho ti bnh tnh hn, mc d lc ci d dy ca ti ang ln cn. H sch tn t ca h t ti vo th i th, k

130 th vi h. "Th cc anh c thng cha m ca cc anh khng m cc anh li hi ti cu ? (Hi k Ti b bt trang 13) ... Thng Trc quen ti l tnh c. Hn n chi vi thng L Ngc T nm cng phng vi ti khoa ngoi B1 bnh vin E2 khong gia nm 1970. Lc hn cng ang cha bnh v nm khoa khc. Hn mn ti sch bo. Sau hn cho ti mn quyn Larousse. Ti ni chuyn vi hn nhiu ln v ch ngha Marx-Lnine, v ng, v nn kinh t min Bc, v tnh trng x hi Ti c c cho hn nghe nhiu on trong nht k ca ti v a th ti cho hn c. Lc gp hn bnh vin E1 (Thch Tht - H Ty) ti c bn cng ca ti v nn chuyn chnh v sn v s lnh o ca ng. Khi ni chuyn, hn c ng quanh qut lm nh c ai lng vng u . Hn ni: "Ni nh nh a". Sut thi gian ni chuyn, ti ni nhiu hn hn ni, hn khng t v phn i hoc ng nhng suy ngh ca ti. Hn ch m , ming ngm kht, mt m trng. Hn bit t tng v suy ngh ca ti. Hn bo co Ban bo v ng bit. Hn cng Ban bo v ng mu sp lp lc va ly ti v chp nh nht k ca ti. Hn gp thng Trn Nguyn Vn lc mi ra Bc khu tp th s 2 L Phng Hiu, H Ni, toa rp vi nhau bn vi ng S cch tr ti. V by gi th hn gi b au kh, v chi vi ti m phi lin lu. Hn gi v s st mt cch ti nghip, thm no. qu gi n tra, ngi ta cho ti v. (Hi k Ti b bt ca Trn Vng Sao trang 15) Nh th mi vic xy ra cho anh l trc ngy 25.1.1972 ti Sn Ty. Nhng nm ny ti cn chin trng Tr Thin-Hu. Nm 1971, ti cng anh Nguyn Kim Cc i cng tc vng ng 9 Qung Tr (Hin nay anh Cc 2H, Phan Bi Chu, Hu. T 054845181). Ngy 31.10.1971, khai mc tri sng tc vn ngh ca Chi hi Vn ngh gii phng Tr Thin-Hu c cc anh sau y tham d: Nguyn c Xun, Nguyn Quang H, Nguyn Khoa im, Qu Lm, H Nguyn, Trn Lm, Nguyn Kim Cc v ti (Trn Phng Tr). Tri ngay ti Ban tuyn hun Khu u. Ngy 20-11-1971, my bay B52 ca M nm bom khu nh ca Ban tuyn hun v Ban y t Khu u Tr Thin Hu. Ti b thng trn phi i bnh vin. Ngy 31.12.1971, tri sng tc b mc. Ma h nm 1972 ti cng cc anh Nguyn c Xun, Nguyn Vn ng, Trng Thanh, Vn Thi vng Ni Rm thuc x Lc T, huyn Ph Lc, tnh Tha Thin khong hn 2 thng. Sau Hip nh Paris 1.1973, ti v huyn Hng Tr ph trch tuyn hun ca Ban cn s II Thnh u Hu m ti l u vin, ng Nguyn Hu Hng tc Hng Th, tnh u vin, b th Huyn u Hng Tr, b th Ban cn s II Thnh u Hu. Hin nay ng Hng Th 178 ng Thi Phin, Thnh ni Hu T: 524562. Cui thng 7 nm 1973, ti c Thnh u Hu c ra Bc cng tc. V n H

131 Ni, ti li b st rt, vim gan phi i nm bnh vin. Khi ti ra Bc, anh Nguyn Khoa im c gi nhiu th cho ti mang ra cho tiu ban Vn ngh min Nam v nhiu b con, bn b. Hin c l th ngy 29-7- 1973 ca anh Nguyn Khoa im c ng li trong tp Vn ngh mt thi nh do nh th Bo nh Giang su tm, bin son, nh xut bn Vn hc xut bn nm 2001. (C bn phtcopy th ca cc anh Trn Hon, Nguyn Khoa im km theo th ny). Vic ti vo chin trng Tr Thin-Hu t thng 4. 1967 ri ra n H Ni cng tc v sau i cha bnh thng 8 nm 1973, ch Nguyn Th Ngc Trai Tiu ban Vn ngh min Nam bit rt r (a ch ca ch Ngc Trai: s 6, L Thng Kit; T: 04.7198568 s 68 Xun Diu, qun Ty H, H Ni). Ghi li vi ci mc thi gian trn ni vi anh Trn Vng Sao l ti khng h hay bit v lin quan g n cc s kin xy ra vi anh khi anh min Bc trong thi gian 1969-1975. Chnh anh cng vit: "Cn thng Trn Nguyn Vn, hn vi ti cng mt c quan trong rng. Lc ra H Ni cho n lc ny (1.9.1993 - Trn Nguyn Vn ghi li ngy Trn Vng Sao vit xong hi k Ti b bt V D), hnh nh ti c gp mt hai ln g . N khng bit g v ti lc min Bc ht". Anh ni "N khng bit g v ti lc min Bc ht" vy m anh c nhng li ni nng n, th b vu khng ti trong hi k ca anh. Ti sao anh li lm nh th? Anh cn vit "V i Ngu k hi 1976 hn gp thng Vn H Ni thng Vn cng v ngc ginh cng kp thi t co ti l mt tn phn ng chng ng". Thc t nm 1976 ti Si Gn v ti cha h quen V i Ngu c th tm s nhng chuyn ty tri nh th! Nhng li vu co ca anh bin ti thnh mt k v cng hn h, tin, u cng trong con mt ca cc c gi trong nc v trn th gii khi c hi k ca Trn Vng Sao. Hn hai thng nay, nhiu bn b ca ti trong v ngoi nc ngc nhin cht vn ti v cc s vic anh vu co ti trong hi k ca anh. By gi anh phi gii thch vic lm ca anh i vi ti, vit th xin li ti v vit bi ci chnh nhng ch vit v ti trong hi k v a ln mng talawas. Ti cng chia s vi anh nhng ni au n m anh k trong hi k. Chc anh ch v cc chu mnh kho, bnh an. Mong c anh tr li sm Cho anh, Trn Nguyn Vn S nh 17 Ng 192 Ph Thi Thnh ng a - H Ni T: 04.5141884

Ghi thm:

132 1. Km theo th ny l bn phtcopy th ca cc anh Trn Hon, Nguyn Khoa im trong c nhc n thi gian 1971 v 7.1973 ti cn ti chin trng Tr Thin - Hu. 2. Sao th ny gi ch Nguyn Th Ngc Trai, nguyn cn b Tiu ban Vn ngh min Nam bit.

* Th anh Trn Hon gi anh Bo nh Giang Ngy 24 thng 3 nm 1971 Knh gi anh Giang. Ln trc c ngi ra, gi th thm anh, ln ny li c ngi ra, Hon li vit th thm anh. c ra H Ni li khng gp anh, cng rt tic v bit anh lo toan n phong tro vn ngh min Nam, bit anh rt nhit tnh v c trch nhim, khi vo nghe tin anh ra, m thy thiu thiu mt ci g . Tin thng trn ng 9 my hm nay lm h lng h d mi ngi. Bn Hon, Cc, Vn, Nguyn Khoa im, hng ngy nhc n cc anh v min Bc m vui. Cng do ch hnh qun xm lc Lo nn ng hnh lang cng kh khn. Bn Hon ny n 2 lng go mi ngy v rau trong 3 thng nay ri, song vn yu i, vn kho. V nm nay phi c chng trnh t tc lng thc c nm. V vy trong ma xun ny tr nhng ngi i trc, cn tt c phi i ra ry sn xut khn trng gim bt kh khn cho nh nc, dn vt cht v pha trc cho b i tn cng ch. Trong tnh hnh nhiu anh em vn c gng sng tc, v nh im c c bit dnh thi gian sng tc, cn anh em bi lm, ang tc nhng cha c ci g. l iu bn khon rt ln ca anh em. Va ri anh T Hu c in vo hi thng v khu u yu cu bao nhiu vn cng, sng tc. Song do tnh hnh ng 9, nn thng v cn ngn ng cha tr li - mt s anh em quay phim vo th kp i chin dch ng 9 ngay. Song tic l phim quay th rt t v s 5 nghn thc phim ti p ti v, b mc kt dc ng cha ti c. Phim chp cng khng c g, b bch hung. Anh Giang i! Anh vo B ra c chuyn g hay khng? C gp anh Phc khng? Tnh hnh ny cn phi chun b lu di lm anh nh? Ring ti mt chn tuyn hun, mt chn vn ngh lng vn b chia i. i lc mun c gii phng t do hn v vit c ci g th vit. Song bn rn nhiu qu, v li cn b tuyn hun qu t. Mi mu thun ny day dt ti qu i lc mun c bi dng v l lun, kin thc song khng bit cch no? Anh tng hiu v cc anh em min Nam chc anh bit iu nhiu ri.

133 Song nhim v rt nng. Khng chin cn di, cn phi m ng cng vic trc mt nhiu nn bn Hon khng y ny g, ch mong cc anh ngoi ht sc gip ng h cho l mng. Thun Yn, Phm Ngc Cnh rt kho sung sc, Thanh Hi khng bit v cha anh nh? Xin cho gi li thm. Rt mong c th anh v nh anh chuyn h cho Don Triu, Ngc Trai, anh Bi, Khng Minh Ngc, Phan T v anh ch em nh xut bn Gii phng mi tnh gn b ca anh em vn ngh min Nam vi nhng ngi thn thit. C anh Mai Trng Thng, Cc ph cc xut bn Qun i trc y, Anh gp anh Thng s hiu thm nhiu chuyn v Hu, v Hong Ph Ngc Tng v anh em trong ny. Bt tay rt cht Trn Hon * Knh gi cc anh ch trong Tiu ban Vn ngh min Nam Tr Thin Hu 11-10-71 Hm nay ti xin gi ra Tiu ban mt s bi. Sau y ti xin k t nt v cng vic ca ti anh ch bit. Cui thng 4-71 ti tr li cng tc c quan Tuyn hun ca tnh u Tha Thin Hu. Ti c dp gn phong tro st thnh ph Hu hn nn nhn thc v tnh cm c nng ln nhiu. Tuy ti cha vit c nhiu, c tt (do hon cnh y cht vt hn) nhng ti tin rng v lu di th ti s trng thnh hn. Hin nay ti ang tr li Khu d hi tri sng tc Vn ngh do chi hi m. V cng chuyn ca tri th chc cc anh Hon, Vn, Cc c th cho cc anh ch. Ring bn thn ti cng rt mun tn dng thi gian qu bu ny vit thm nhng bi mi v suy ngh thm v cng vic ca mnh. Khng dm ni trc mnh s lm ra ng ra khoai trong hai thng ny, nhng iu chc chn hn l sau khi ri tri tr v a bn, chc s c nhiu ho hng bt tay vo t sng tc mi. Sc kho ti khng th ni l tt, nhng r rng n khng ngn cn ti thit tha sng v lm vic cho chin trng. t dng bo tin v thm cc anh ch. Xin hn ln khc. Xin chc cc anh ch mnh. Nguyn Khoa im

134 *

Knh gi cc anh ch trong Tiu ban Ngy 29 thng 7 nm 1973 Hm nay ti xin gi cc anh ch mt s bi mi vit v sa cha trong hai thng 6, 7. Ln ny Vn ngh Tha Thin Hu c anh Trn Nguyn Vn ra, chc chn anh Vn cng c dp gp g cc anh ch k chuyn tnh hnh trong ny. Ti xin khng ni nhiu. Hin nay ti cng tc c quan thnh ph lm bo Cu ly qu hng, c quan ca Lin minh. Va qua anh em lm th Tha Thin Hu c gp v in mt tp sng tc ly tn Nhng ngy gi t in cng sp xong, khi no c sch chng ti s chuyn ra. Khng bit s bi ti gi ra u thng 6 trong c nhng bi chng hn "Nm con 30 tui", "Knh cho T quc" cc anh nhn c cha? V s sut trong bi "Nm con 30 tui" ti c a ra mt cu khng chnh xc cc anh ch sa cho khng k lm. Cu y ti vit th ny: Na th k i qua con v tr bm Mi kp mn lo mt khong t su nay xin sa li: 25 nm i qua, con v tr bm Mi kp mn lo mt khong t su lu anh em trong ny t c nghe tin Vn ngh Trung ng v kin ca Tiu ban chng ti khao kht lm. Rt mong nhng l th ca cc anh ch. im xin dng y xin chc cc anh ch mnh kho. Thn mn Nguyn Khoa im * Gi anh Trn Vng Sao (Nguyn nh) V D, Hu H Ni, ngy 15 thng 3 nm 2006 Ngy 12.2.2006, ti gi cho anh l th ca ti gi anh qua dch v chuyn pht

135 nhanh. Th ny gm 6 trang kh A4 km 2 trang phtcopy th ca anh Trn Hon v anh Nguyn Khoa im gi tiu ban Vn ngh min Nam thi k chng M c ng Bo nh Giang cho in li trong cun sch Vn ngh mt thi nh, nh xut bn Vn hc xut bn nm 2001, trang 78-79 v trang 50-51. Ngy 27.2.2006 ti li gi cho anh bn sao 6 trang A4 th y v 2 trang phtcopy km theo, qua dch v chuyn pht nhanh. Hm nay ngy 15 thng 3 nm 2006, sau hn mt thng gi th cho anh, ti cha nhn c th tr li ca anh. Cc anh Nguyn Hu Ng, Nguyn Quang H Hu n thm anh V D, c cho ti bit, anh nhn c th ca ti. Ti sao anh li im lng? Cc chng c v thi gian ti nu trong th hon ton bc b vic anh vu co ti, ni theo t lut php l ti hon ton ngoi phm. Anh vit ra hi k Ti b bt, anh phi chu trch nhim v cc trang vit ca mnh. Ti s cho cng b nhng l th ti gi anh mi ngi bit s tht v nh gi vic lm sai tri ca anh i vi ti. Trn Nguyn Vn 17 Ng 192 Thi Thnh - ng a - H Ni in thoi: 04.5141884 L th th 3 ny gi qua dch v chuyn pht nhanh (15.3.2006). Anh Trn Vng Sao t chi khng nhn. Th c tr li cho ngi gi (24.3.2006).