Laura Hamilton Waxman

Tr Tr Tr Tr n Nghim d n Nghim d n Nghim d n Nghim d ch ch ch ch

H MT TRI


H MT TRI
Laura Hamilton Waxman
Trn Nghim dch
Pht hnh t Pht hnh t Pht hnh t Pht hnh td dd di i i i http://thuvienvatly.com http://thuvienvatly.com http://thuvienvatly.com http://thuvienvatly.com
thng 7/2011 thng 7/2011 thng 7/2011 thng 7/2011


M MM M c l c l c l c l c cc c
Thm t t ng 1 11 1
Chng 1. Lng ging ca Tri t 2 22 2
Chng 2. Ti trung tm h 5 55 5
Chng 3. Nhng hnh tinh t 8 88 8
Chng 4. Nhng hnh tinh kh khng l 17 17 17 17
Chng 5. Nhng lng ging nh b 25 25 25 25
Chng 6. Nghin cu h mt tri 28 28 28 28
Thut ng 34 34 34 34
. Na: :..i


1|. : 1|. : 1|. : 1|. :. .. . : :: :: :: : . . . .c cc c
Bn c th tm thy nhng t sau y khi bn c tp sch v h
mt tri ny hay khng? Hy lm mt thm t v c gng tm hiu
xem chng c ngha l g nh. Bn c th lt sang trang thut ng
cui sch c s h tr.
hnh tinh ln
h mt tri
h thin thch
kh quyn
knh thin vn
lc hp dn
nh du hnh v tr
nh thin vn hc
ni la
phi thuyn v tr
qu o
sao chi
tiu hnh tinh
v tr
. Na: :..i : :: :

Bn c nhn ra bc nh ny khng? N l nh ca hnh tinh Tri
t y. Tri t nm ni no trong khng gian v tr?

CHNG 1
LNG GING CA TRI T

Tri t l hnh tinh qu nh ca chng ta. N l ni hng t
con ngi, ng vt v thc vt cng sinh sng. Nhng bn c bit
Tri t cng c mt ngi nh ca n hay khng? Ngi nh c
gi l v tr. V tr bao gm cc hnh tinh v ton b khng gian
bn ngoi.
Tri t nm trong mt phn ca v tr. Phn ny c gi l
h mt tri. H mt tri bao gm Mt tri v tm hnh tinh. Cc
hnh tinh ln cng thuc h mt tri. Hnh tinh ln th nh hn
nhng hnh tinh khc. Cc tiu hnh tinh v sao chi th cn nh
hn na. Nhng vt th v bng ny cng thuc v h mt tri.
. Na: :..i





. Na: :..i
Bn c th trng thy mt s lng ging ca Tri t trn bu
tri. Mt trng l lng ging gn gi nht ca Tri t. N thng
trng to v sng lc ban m.
T Tri t, mt s hnh tinh trng ta nh nhng v sao. Kim
tinh l hnh tinh sng nht trn bu tri ca chng ta. Thnh thong,
Thy tinh, Ha tinh, Th tinh v Mc tinh cng c nhn thy trn
bu tri m yn bnh ca chng ta.


. Na: :..i


CHNG 2
TI TRUNG TM H

Mt tri nm ti trung tm ca h mt tri. Mt tri l ngi
sao duy nht ca h mt tri. Mt ngi sao l mt qu cu kh nng
khng l. Mi ngi sao u t sn xut nhit v nh sng.


. Na: :..i . .. .
Cc hnh tinh, hnh tinh ln, tiu hnh tinh, v sao chi u
quay xung quanh Mt tri. Mi vt th i theo ng i ring ca
n xung quanh Mt tri. ng i ny c gi l qu o. Tri t
mt mt nm i ht mt vng qu o ca n.
Lc hp dn ca Mt tri gip gi mi th trong qu o
ca chng. Lc hp dn l lc ht vt ny v pha vt kia. Vt th
cng ln th lc hp dn cng mnh. Mt tri to ln hn nhiu so
vi mi vt th khc trong h mt tri. Cho nn, lc hp dn ca
Mt tri l mnh nht. Lc hp dn ca n gi cho Tri t v
nhng vt th khc trong h mt tri khng b tri git ra bn ngoi.


Cc vt th cn quay trn khi chng chuyn ng trong khng
gian v tr. Mi hnh tinh, hnh tinh ln, v tinh, tiu hnh tinh v
sao chi quay trn mt tc khc nhau. H mt tri lun lun
chuyn ng theo kiu nh vy.
. Na: :..i . .. .
. Na: :..i s ss s

B mt Thy tinh trng tht cng v g gh. Cc hnh tinh cu
to t nhng g?

CHNG 3
NHNG HNH TINH T

Cc hnh tinh gn Mt tri nht l Thy tinh, Kim tinh, Tri
t v Ha tinh. Chng c cu to ch yu l v kim loi. Cc
nh thin vn gi chng l nhng hnh tinh t . Nh thin vn
hc l nhng ngi nghin cu khng gian v tr.
Mt hnh tinh c mt lp v mng pha ngoi. Bn
di lp ny l mt lp dy hn nhiu. Lp th hai ny, lp bao,
rt nng ba trong s bn hnh tinh . nng mm ta nh ko
do vy. Cc nh khoa hc ngh rng lp ny trn Ha tinh th
. Na: :..i
lnh hn nhiu. N c kh nng dng rn. Ti nhn ca mi hnh
tinh l mt khi cu kim loi.


Thy tinh l hnh tinh gn Mt tri nht. N cng l hnh tinh
nh nht. N nhn rt nhiu nhit lng t Mt tri. Nhng mt
phn Thy tinh hng ra xa Mt tri th rt lnh. y l v hnh tinh
ny hu nh khng c kh quyn. Kh quyn l mt lp cht kh bao
xung quanh mt hnh tinh. N thu gi nhit lng. Khng c lp
ny, b mt nng ca Thy tinh ngui i nhanh chng khi n quay
ra xa pha Mt tri.
Mt t trn Thy tinh ph y hng nghn h thin thch.
Nhng ming h su thm c dng hnh ci bt rng. Ming h ln
nht trn Thy tinh rng n 1287 km. Din tch cn to hn c
bang Texas ca M.
. Na: :..i o o o o


. Na: :..i


Kim tinh l hnh tinh th hai tnh t Mt tri ra. Kh quyn
ca Kim tinh tht dy. N thu gi rt nhiu nhit lng ca Mt tri,
ging nh mt tm chn vy. iu ny khin Kim tinh l hnh tinh
nng nht trong h mt tri. Nhit trn Kim tinh khong 462
o
C.
Nhng ngn ni cao mc ln t b mt Kim tinh. Nhiu trong
s nhng ngn ni ny l ni la gi. Cht kh nng v tan chy
bn vt ln t nh nhng ngn ni la . Cht kh v tan chy
xut x t su bn trong hnh tinh. Cc ni la trn Kim tinh
yn ngh trong mt thi gian di. Nhng chng tng trt ra rt
nhiu nng hi hng triu nm v trc.
. Na: :..i : : : :


Tri t l hnh tinh th ba trong h mt tri. N nm cch
Mt tri 150 triu km. Hnh tinh ca chng ta c nhit va ng
thch hp cho s sng. N khng qu nng hay qu lnh.
Bu kh quyn ca chng ta tht quan trng i vi s sng.
Kh quyn ca Tri t gi ng lng nhit thch hp ca Mt tri.
N cng c rt nhiu oxygen na. ng vt v con ngi cn
oxygen th.
. Na: :..i


. Na: :..i
Tri t cn c nhng i dng, ao h v nhng dng nc
chy. Con ngi cn nc sinh sng. ng vt v thc vt cng
th. Nc, kh quyn ca chng ta v khong cch n Mt tri
bin Tri t thnh mt ni tht c bit. Nh chng ta bit, Tri t
l hnh tinh duy nht trong h mt tri c s sng.


Tri t l hnh tinh gn Mt tri nht c v tinh. Thy tinh v
Kim tinh khng c v tinh no. Mi v tinh u quay xung quanh
hnh tinh ca chng. Mt trng ca chng ta mt 27 ngy i mt
vng quanh Tri t.
Mt trng l mt th gii tnh lng. N khng c gi, khng c
ma hoc bng tuyt. Mt t b bao ph bi lp bi xm v nhng
ming h thin thch.
Hnh tinh th t tnh t Mt tri ra l Ha tinh. v bi
bao ph khp mt t. Nhng ngn ni vt cao ln tri. Nhng
thung lng su chia ct v un ln. Mt s thung lng trng nh
. Na: :..i
nhng con sng kh dng. Cc nh khoa hc tin rng nc
tng chy trn hnh tinh . Mt phn nc vn b ng bng bn
di lng t.


Ha tinh c hai v tinh nh. Chng khng trn nh mt trng
ca chng ta. Chng c nhng ch li ln v lm xung. Mt trong
hai v tinh ny quay rt gn Ha tinh. Khng c v tinh no khc
trong h mt tri quay gn hnh tinh ca n nh th.
. Na: :..i . . . .

. Na: :..i . . . .




Nhng m my kh xoy tt trn b mt Mc tinh. Nhng hnh tinh
no l hnh tinh kh khng l?



CHNG 4
NHNG HNH TINH KH KHNG L

Bn hnh tinh xa Mt tri nht l Mc tinh, Th tinh, Thin
Vng tinh v Hi Vng tinh. Nhng hnh tinh ny to ln hn
nhiu so vi nhng hnh tinh . Cc nh thin vn gi chng l
nhng hnh tinh kh khng l. Nhng hnh tinh kh khng l c cu
to ch yu l cht kh. Chng khng c b mt cng chng ta
ng ln .
. Na: :..i s s s s

Mi hnh tinh kh khng l c mt bu kh quyn dy. Nhng
cht kh khc nhau cu to nn kh quyn ca tng hnh tinh.
Nhng cht kh ny mang li mu sc khc nhau cho nhng hnh
tinh ca chng.
Nhng lp cht lng nm su bn di kh quyn ca mi
hnh tinh kh khng l. Li hnh tinh c th cu to t kim loi
hoc v bng. Cc nh thin vn hin nay vn ang nghin cu
nhng lp su bn di ny.
Tt c hnh tinh kh khng u c nhng vnh vy quanh. Mt
s vnh cu to t bi. Nhng vnh khc th cu to t v nhng
khi bng. Nhng hnh tinh kh khng l cn c nhiu v tinh.
Nhng v tinh ln nht c dng cu ging nh Mt trng ca Tri
t. Nhng v tinh nh hn th trng g gh nh nhng c khoai ty.
. Na: :..i

Mc tinh l hnh tinh th nm tnh t Mt tri ra. N to ln
hn bt k hnh tinh no khc trong h mt tri. Hn 1300 Tri t
c th lp va bn trong n.
Kh quyn ca Mc tinh l mt ni y bo t. Mt s cn bo
trng nh cc m trn hnh tinh. m Ln l cn bo ln nht
ca Mc tinh. N rng gn bng ba ln Tri t. Cn bo y ko
di hng trm nm qua.
. Na: :..i :o :o :o :o


. Na: :..i : : : :
C ba vnh mng chuyn ng xung quanh Mc tinh. Chng
qu mng nn kh nhn thy trong a s nh chp ca Mc tinh.
Bn ngoi cc vnh ca Mc tinh l nhiu v tinh ca n. Mc tinh
c t nht l 63 v tinh. Nhng cc nh thin vn vn ang pht hin
ra nhiu hn.



Th tinh l hnh tinh th su tnh t Mt tri. Nhng trn
cung phong ang honh hnh trong kh quyn ca Th tinh. Nhng
trn gi y mang my khi khp hnh tinh. Cc m my trng nh
nhng sc vin dy.
Nhiu vnh ca Th tinh l ln nht v sng nht trong h mt
tri. Cc vnh c cu to t , bng, v bi.
. Na: :..i :: :: :: ::
Th tinh c t nht 61 v tinh. V tinh ln nht ca n c tn
gi l Titan. Titan l v tinh duy nht trong h mt tri c mt bu
kh quyn dy.


Thin Vng tinh l hnh tinh th by tnh t Mt tri. N
nh hn Mc tinh v Th tinh. Nhng n vn ln hn Tri t n
33 ln.
C nhng vnh mng vy quanh Thin Vng tinh. Chng
khng rng hay sng nh cc vnh sao Th. V th kh nhn thy
chng. t nht c 27 v tinh quay xung quanh Thin Vng tinh.
. Na: :..i : : : :



. Na: :..i : : : :
Hnh tinh xa Mt tri nht l Hi Vng tinh. N ch hi nh
hn Thin Vng tinh mt cht. Hi Vng tinh l x s lnh lo
v lng gi. Gi thi d di trn khp hnh tinh. Chng c th
chuyn ng ti tc 2400 km/h.
Nm ci vnh ca Hi Vng tinh rt mng. Ch mt vnh c
nhng vt m sng trng thy t Tri t. Hnh tinh trn
cng c t nht l 13 v tinh.
. Na: :..i : : : :



Pluto cn nh hn c Mt trng ca Tri t. Ti sao Pluto b gi
l hnh tinh ln?

CHNG 5
NHNG LNG GING NH B

Cn c nhiu vt th khc ang quay xung quanh Mt tri na.
Pluto thng nm pha ngoi Hi Vng tinh. Pluto l mt hnh
tinh ln. Hnh tinh ln c dng cu ging nh nhng hnh tinh .
Nhng n nh hn v c lc hp dn yu hn. Cc nh thin vn
pht hin ra nm hnh tinh ln trong h mt tri ca chng ta. C l
cn c nhiu hnh tinh ln khc na.
Hng triu tiu hnh tinh cng quay xung quanh Mt tri.
Tiu hnh tinh th nh hn v g gh hn cc hnh tinh ln. a
phn trong s chng c tm thy gia Ha tinh v Mc tinh. Phn
ny ca h mt tri c gi l vnh ai tiu hnh tinh.
. Na: :..i :. :. :. :.

Sao chi cng nh nh cc tiu hnh tinh. Nhng chng c
cu to ch yu l bng, bi v cht kh. Thnh thong, mt sao chi
chuyn ng n gn Mt tri. Nhit ca Mt tri lm tan chy mt
phn bng trn sao chi. Mt sao chi ang tan chy gii phng cht
kh nh hi nc vy. Mt tri lm thp sng nhng cht kh .
Ngi sao chi trng ta nh c mt ci ui sng vy.
. Na: :..i :. :. :. :.

. Na: :..i :s :s :s :s




Nicolaus Copernicus nghin cu sao v hnh tinh cch nay lu
ri. ng khm ph ra iu g v h mt tri ca chng ta?



CHNG 6
NGHIN CU H MT TRI


Cc nh thin vn khng phi lc no cng hiu r h mt tri
hot ng nh th no. H tng tin rng Mt tri v cc hnh
tinh quay trn xung quanh Tri t.
Nicolaus Copernicus khm ph ra s tht. Nh thin vn
hc ny sng cch nay khong 500 nm. ng ch ra rng Tri t v
nhng hnh tinh khc quay xung quanh Mt tri.
. Na: :..i : : : :

Nhng nh thin vn khc th s dng knh thin vn tm
hiu thm v h mt tri. Knh thin vn l thit b dng lm cho
nhng vt xa trng nh gn hn. Knh thin vn gip cc nh
thin vn khm ph ra Thin Vng tinh v Hi Vng tinh. Nhng
nhng nh khoa hc ny vn c nhiu cu hi v nhng lng ging
thn cn ca Tri t.
Con ngi bt u gi phi thuyn ra khi Tri t vo thp
nin 1940 v 1950. Nhng my mc ny chuyn ng ra khng gian
v tr bn ngoi. Chng mang theo camera v nhng cng c khc.
Mt s phi thuyn cn mang theo c nh du hnh na. Nh du hnh
v tr l ngi i thm him v tr bn ngoi. Cc nh du hnh v
tr i xa n tn Mt trng.


. Na: :..i o o o o













. Na: :..i
Phi thuyn v tr chp nh ca nhng hnh tinh v v tinh xa.
Chng thu thp thng tin v nhit v kch c ca cc hnh
tinh. Chng gip cc nh khoa hc tm hiu mi hnh tinh c cu
to nh th no. Chng cn gip cc nh thin vn tm hiu v Mt
tri, hnh tinh ln, sao chi v tiu hnh tinh.

. Na: :..i : : : :

Hai phi thuyn v tr i ti bin gii ca h mt tri.
Chng l Voyager 1 v Voyager 2. Cp i Voyager ri khi Tri
t hi 30 nm v trc. Chng vn gi phn hi thng tin v cho
cc nh thin vn trn mt t.
Mt phi thuyn v tr khc ri Tri t hi nm 2008. N
c tn gi l IBEX. IBEX ang quay xung quanh Tri t cao trn
bu kh quyn. N ang lp mt tm bn bin gii ca h mt
tri. Cc nh thin vn s s dng tm bn tm hiu hnh
dng v kch c ca h mt tri. Vn c rt nhiu th ngi ta
tm hiu v cc lng ging gn gi ca Tri t trong v tr.
. Na: :..i

. Na: :..i
1|. 1|. 1|. 1|.a aa a: . : . : . : .c cc c
hnh tinh ln vt th dng
cu, bng , trong v tr, kch
c nh hn mt hnh tinh.
h mt tri Mt tri v
nhm hnh tinh, cng nhng
vt th khc, chuyn ng
xung quanh n.
h thin thch mt ci h
su trn hnh tinh hoc v tinh.
kh quyn lp cht kh bao
xung quanh mt hnh tinh.
knh thin vn thit b lm
cho nhng vt xa trng nh
to hn v gn hn.
lc hp dn lc ht vt ny
v pha vt kia.
nh du hnh v tr - ngi i
chinh phc khng gian v tr
bn ngoi.
nh thin vn nh khoa hc
nghin cu khng gian v tr
bn ngoi.
ni la ni nhng dng
nng, tan chy, phun tro ln
trn mt t.
phi thuyn v tr - my mc
do con ngi gi t Tri t ra
ngoi v tr.
qu o ng i trn m
mt hnh tinh, v tinh hoc
nhng vt th khc trong v tr
tun theo trong khng gian.
sao chi mt vt th trong v
tr cu to t bng, bi v cc
cht kh.
tiu hnh tinh vt th nh
bng quay xung quanh Mt
tri.
v tr - ton b khng gian
bn ngoi.






H MT TRI
Laura Hamilton Waxman
Trn Nghim dch
Pht hnh t Pht hnh t Pht hnh t Pht hnh td dd di i i i http://thuvienvatly.com http://thuvienvatly.com http://thuvienvatly.com http://thuvienvatly.com
thng 7/2011 thng 7/2011 thng 7/2011 thng 7/2011