S 46 Thng 05/2011

Qu bn c thn mn, Bao nghn nm qua, yu nc l truyn thng ni bt ca nhn dn Vit Nam. Trong lch s, lng yu nc th hin qua bit bao th h trong nhng ng vn chng bt h, t bi th Nam Quc Sn H ca L Thng Kit n Hch tng s ca Trn Hng o v Bnh Ng i co ca Nguyn Tri. Lng yu nc cng l si ch vng xuyn sut trong nhiu cuc chin chng ngoi xm. Ngy hm nay, T quc nhn t bin ca nh th Nguyn Vit Chin khc Thng t nc trn ba ngn hn o1, ni thay cm xc ca nhiu ngi dn Vit trc nhng s kin au lng ang din ra trong vng bin nc nh: Nu T quc ang bo ging t bin C mt phn mu tht Hong Sa Ngn nm trc con theo cha xung bin M ln rng thng nh mi Trng Sa t T quc khi chp chn bng gic Cc con nm thao thc pha Trng Sn Bin T quc cha mt ngy yn Bin cn lao nh o m bc sn1 Thnh cao c th , v kh c th b hy hoi,2 nhng tri tim yu nc lun gi nhp p bi chng ta bit rng lng yu nc v t cng dn tc l ct yu bt k mt quc gia no c th tn ti trn bn th gii vi ng ngha ch quyn ton vn lnh th. Hm nay, khi Trung Quc ngang nhin quy nhiu tu Vit Nam ngay trong vng bin c quyn kinh t Vit Nam, d lun qun chng li mt ln na th hin tnh cm vi t nc vi nhng phn ng si sc v quyn li v danh d quc gia. Mong rng lng yu nc ca th h tr chng ta khng ch phn ng li vi nhng thch thc t ngoi bang, m cn l ng lc bn vng thc y ci cch kinh t, chnh tr, quc phng lng yu nc ca mi c nhn c ni kt tng tng lp lp v thc s tr thnh sc mnh, thnh ni lc hng cng ca dn tc. Lng yu nc ca bn c dn thn vo con ng gy dng thc lc chnh tr cho t nc? Ban Bin Tp Tp ch Thanh nin PHA TRC Thng 5/2011
1. T quc nhn t bin - Th ca Nguyn Vit Chin, ng trn Tun Vit Nam ngy 29/05/2011. 2. trong bi Ly li tt t bng tm lng yu nc ca tc gi Khu ng, trong TCPT s 36.

TP CH THANH NIN PHA TRC Web: phiatruoc.info Blog: phiatruoc.wordpress.com Facebook: facebook.com/phiatruoc Twitter: twitter.com/tapchiphiatruoc Email: contact.phiatruoc@gmail.com

BAN BIN TP
V Thy Nhu-Hoang Lan-Khng Duy -Nguyn n-ng A-Vit Quc

THIT K TRNH BY
Hu Ph-Thanh PhongTn Ngha-Mai Khi-Thanh Nguyn

CNG TC VIN
Hng Phc-Elbi-Tn Ngha-DBTT Ngc Cm-Min Thy-Nht Namng Khng-inh TngHin Lng-Huynh Thuc Vy

QUNG CO-AUDIO
Quc Bnh-Chinh Nhn-Tm Kin

WEBSITE
K V-Thanh Phong
Chu M Tap Chi Phia Truoc PO Box 462220 Escondido, CA 92046 USA Chu u, Chu 10 rue Louis Rossel 35000 Rennes FRANCE

Anh ba: Chn dung nh vn V Trng Phng ca ha s Che. Ngun: Tun Vit Nam

Mc lc
Bin ng: Tau Trung Quc tao tn tn cng tau Vit Nam Mi nguy t phng Bc Mt goc nhin v inh cng Facebook tr thanh quc gia ln th 5 chau A 10 cng cu an ap trn Internet Quan h i tac xuyn Thai Binh Dng
4

Chnh tri X hi Kinh t

6 7 9 10 14

Goc Th Dan tri va t duy t do: Nn tang cht lng cho ngh thut Vit Nam Ngh thut vi t do cua u hai th ky Vn hoc Vit Nam trong thi ky hi nhp Ngh thut vi ngh thut hay ngh thut vi nhan sinh?

17 18

Tiu im

20 22 23 25

Hi sinh dan ca giao duyn Lich s u tranh va di c cua dan tc Mng Nhng sai lm hoc sinh thng mc khi tip cn th Trung ai Xem Metropolis, nghi v Vit Nam Tin Vit NamThang 5 Tin Quc tThang 5

28 30

Chuyn mc

32 35 38

CHNH TR - X HI

S 46 - Thng 05/2011

Bin ng: Tu Trung Quc to tn tn cng tu Vit Nam

-nh Tng tng hp- Trung Quc ti H Ni trao cng hm phn i vic tu hi gim ca Trung Quc ct cp Ngy 27/5, Tp on Du kh quc gia Vit Nam thm d v yu cu pha Trung Quc bi thng (PVN) cho bit sng 26-5, mt tp tu hi gim thit hi. ca Trung Quc gm 3 chic vo su trong vng c quyn kinh t ca Vit Nam, cn tr v gy i tuyn hnh Vit Nam l c quan thng tn thit hi cho tu Bnh Minh 02 (BM02) ca PVN u tin ca Vit Nam chnh thc ln ting xc ang hot ng thm d du kh. nhn v vic trn trong bn tin thi s 12h tra ngy 27 thng 5, v sau bo ch trong nc Tin cho hay, trong khi tu BM02 ang hot ng trong c nhiu t bo ln nh Tui Tr, Thanh kho st ti khu vc l 125, 126, 148, 149 thuc Nincng ln lt a tin. Bo in Tui Tr ngy thm lc a min Trung th tu Trung Quc 28/5 git tt ln trn trang nht ca mnh v gi n ngn cn v ct dy cp thm d ca tu y l mt hnh ng xm phm to tn. ny. iu c bit l trn trang mng ca bo Qun Bo Tui Tr tng thut, vo sng sm ngy i Nhn dn, c quan ngn lun chnh thc ca 26/5, raa ca tu Bnh Minh 02 pht hin Qun i Nhn dn Vit Nam v trang tin in t mt tu l di chuyn vi tc nhanh tip ca ng Cng sn Vit Nam ng bi tng cn tu BM02. Mt lc sau xut hin thm hai thut tng t nhng sau khng lu b g tu na, khi n gn, h pht hin l tu hi xung m khng r nguyn nhn. gim ca Trung Quc. Ba tu ny uy hip tu BM02 v ra thng bo tu ca Vit Nam vi Cha c lnh t B chnh tr (CSVN), cha phm ch quyn ca Trung Quc, bt chp v tr dm bn (?) lc by gi ca tu BM02 ta 12O4825 Mt ngi c nickname Wonbinbk, ch trang Bc, 111O2648 ng, cch mi i Lnh (Ph Facebook c tn H Thanh in hin ang iu Yn) khong 120 hi l hon ton nm trong hnh trang din n HDVietnam (mt din n vng c quyn kinh t ca Vit Nam. Tip sau phim nh ln nht ti Vit Nam ca tp on , ba tu ca Trung Quc ct cp thm d FPT) vi chc v l "chuyn vin tin tc" cho bit ca tu BM02. iu nh trn. H Thanh in t ra kh am hiu Phn ng ca Vit Nam cc vn v k thut thm d du kh v t xng l "ngi trc tip lm vic trn tu BM02". Chiu ngy 27-5, B Ngoi giao Vit Nam cho bit i din ca b gp i din i s qun Vi nhng miu t chi tit v v vic t trn tu,
Trang 4

CHNH TR - X HI

S 46 - Thng 05/2011 Quc th dng li ch khng h c ng thi tn cng, p tr. y khng phi ln u tin tu hi gim ca Trung Quc ct cp thm d m lm nhiu ln vi cc tu a chn 2D, 3D ca nc ngoi lm thu cho Vit Nam. y l ln u tin cp thm d ca Vit Nam b ct v v tr b tn cng l rt su trong lnh hi ca Vit Nam. Theo nguyn tc th khi tu thm d hot ng th phi c bn tu chin bo v, cng ty thm d tr tin cho hi qun th nhng bo ch trong nc khng nhc ti nhng tu bo v ny c hnh ng g bo v tu BM02 v p tr nhng hnh ng tn cng ca tu hi gim TQ hay khng. Hin cha c phn hi chnh thc t pha Trung Quc v nhng phn ng ca pha Vit Nam. Mt s hnh nh hin trng do nhn chng cung cp: http://s474.photobucket.com/albums/rr104/ wonbinbk/?start=40 http://www.facebook.com/media/set/? set=a.2061144574400.2125030.1418260629 Bi ng trn bo QND b g xung http:// www.google.com.vn/search?q=%22T%C3% A0u+h%E1%BA%A3i+gi%C3% A1m+Trung+Qu%E1%BB%91c+vi+ph%E1% BA%A1m+l%C3%A3nh%22%22b%C3% A1o+qu%C3%A2n+%C4%91%E1%BB%99i% 22&ie=utf-8&oe=utf-8&aq=t&rls=org.mozilla% 3Aen-US%3Aofficial&client=firefox-a

Anh: Wonbinbk Photobucket

H Thanh in cn chia s mt album nh vi nhiu hnh nh c chp ngay ti hin trng ca v vic v cam oan s ti ln tip cc on Bi ng trn bo in t ca CSVN b g video hin trng ngay khi v t lin (1/6) v xung iu kin ng truyn hin ti khng cho php. http://www.google.com.vn/search? hl=vi&client=firefox-a&rls=org.mozilla%3AenTrang ch Facebook ny cn cho bit thm mt US%3Aofficial&q=T%C3%A0u+h%E1%BA% s thng tin bo ch a tin v v vic l cha A3i+gi%C3%A1m+Trung+Qu%E1%BB% chnh xc: v tr ct cp cch ch cch tu BM02 91c+vi+ph%E1%BA%A1m+l%C3%A3nh+h% l 1 km ch khng phi 3 km, 3 tu hi gim E1%BA%A3i+CPV&oq=T%C3%A0u+h%E1% ca Trung Quc mang s hiu 17, 72, 84 ch BA%A3i+gi%C3%A1m+Trung+Qu%E1%BB% khng phi 12, 17, 84 nh bo i a tin. 91c+vi+ph%E1%BA%A1m+l%C3%A3nh+h% V cng theo ngi ny, cc tu bo v ca tu E1%BA% BM01 chy v pha cc tu hi gim ca Trung A3i+CPV&aq=f&aqi&aql&gs_sm=e&gs_upl=6921
Trang 5

CHNH TR - X HI

S 46 - Thng 05/2011

Mi nguy t

Khng bit cu ni thm nh thng Tu do u m c v c t bao gi, nhng thc t rng hu ht cc cu ca dao, tc ng, thnh ngu c c kt qua thc tin cuc sng. Vi cu ni trn, ng cha ta m ch iu g , bi ngy nay thng Tu khng ch thm m cn l mi nguy ca c dn tc Vit Nam. Cu ca ming trn khng ch n thun mang ngha bng, m c c ngha en. Ngy 12/5/2011, pht ngn vin B Ngoi giao Vit Nam mt ln na khng nh Vit Nam tin hnh bu c Quc hi Kha 13 ti qun o Trng Sa, bi trc Chnh ph Trung Quc tng phn i quyt nh trn. Tnh n hm nay, Chnh ph Vit Nam hai ln t chc Hi tho v vn Bin ng (ln 1, thng 3/2010; ln 2, thng 4/2011), iu ng mng k t hi tho ln 1 n ln 2 tuyn b ca cc hc gi ngy cng quyt lit hn. Cc nh nghin cu cho rng, Vit Nam khng ch ni cho nhau nghe, m cn phi ni cho quc t nghe" v ch quyn quc gia i vi hai qun o Hong Sa v Trng Sa. Nhng nm gn y, s lng lun n tin s ca Trung Quc v vn Bin ng tng ln r rt, bi Chnh ph Trung Quc to iu kin cho cc hc gi, nh nghin cu thc hin vic qung b quan im, lun im ca Trung Quc i vi hai qun o Hong Sa- Trng Sa n cc trng i hc, vin nghin cu danh ting trn th gii, trong khi y l im yu ca Vit Nam. Theo DailyMail, Qu tin t quc t (IMF) n nh 2016 l nm kinh t Trung Quc s vt M, thc s chm dt "Thi i M". iu ny cho thy, sc mnh ca Trung Quc vn ra ton cu, trt t th gii khng do M

sp t, m ngi M hay cc nc ln mun lm g cng phi d chng ngi Trung Quc. Th gii bit n M vi chnh sch ngoi giao theo kiu cy gy v c c rt, cn Trung Quc li theo kiu sc mnh mm. Ngi M phn nh r bn - th, dng sc mnh qun s th uy; cn ngi Trung Quc linh hot, uyn chuyn, kh nhn bit. Thi gian gn y, nh hng ca Trung Quc lan ra ton th gii, l mt minh chng sng ng cho s thnh cng ca kiu ngoi giao sc mnh mm. Trung Quc tp trung y mnh nh hng ti cc nc thuc th gii th ba, trong chu Phi l chu lc c bit n nh l kho ti nguyn ca th gii. Nhng bt n chnh tr, khng nh ngi M vin tr kinh t cho chu Phi thng gn lin vi iu kin chnh tr, cn Trung Quc i m vi c phe nhm ni dy v chnh ph cc nc, nhm t c li ch kinh t v rt thnh cng vi c chiu ny. Sch lc li dng s suy yu ca nn kinh t M v cc nc chu u, chu Phi, ng Nam Trung Quc tung nhng khon tin khng l u t su rng vo cc quc gia ny to th chn vc, nu tht thu ni ny th gt hi ni kia v khi nn kinh t chnh quc c b khng hong h vn trng c vo s h tr m h u t nc ngoi. Gi y, khp cc chu lc u cng thy du chn ca ngi Trung Quc, nhng khu vc vn c bit n l sn sau ca M thnh sn nh ca ngi Trung Quc. Ring ti Vit Nam, s nh hng ca Trung Quc trong vic chnh tr, x hi v kinh t khng phi l nh. Hu nh nn chnh tr v m hnh kinh t

Vit Nam ngy ngay c phn rp khun m hnh ca Trung Quc, v sc nh hng ny mi ngy mi mnh. Hnh nh v ngi lng ging hu ngh tng cai tr t nc chng ta qua bao th h (nghn nm Bc thuc), nhc nh nc Vit phi lun cnh gic. Cc bc tin nhn rt thm thy khi li li nhn nh cho cc th h con chu mai sau bng nhng cng trnh c gi tr lch s. Trong mi chng ta, rt t ngi khi ving thm n cha cc anh hng, danh nhnm mt chi tit nh nhng mang ngha ln. l gn nh ton b n th cc anh hng dn tc ca Vit Nam u quay v hng Bc, chng hn nh n th n tng Triu Th Trinh (Hu Lc, Thanh Ha), n th Thnh Ging (Sc Sn, H Ni), ln lt cc n H, n Trung, n Thng th cc Vua Hng (Ph Th). C phi ngi xa thm thy khi quay hng n th v pha Bc nhc nh con chu khi ti ving hy nh cnh gic vi gic phng Bc. Cc n anh hng chn hng Bc c phi chng t cc bc tin nhn khi cht vn lun au u mi nguy t gic phng Bc v lun nhc nh cc th h mai sau v mi nguy ny? Bi hc Triu sai con Trng Thy n ly cp n thn ca An Dng Vng vn cn nguyn gi tr, n nh mt bng chng sng ng v mi quan h Vit -Trung. Nht Nam Si Gn, thng 5/2011 2011 Tp ch Thanh nin PHA TRC s 46

Trang 6

CHNH TR - X HI

S 46 - Thng 05/2011

Ti Vit Nam, mt nh nc do chnh ng mang bn cht giai cp cng nhn ng Cng Sn cm quyn, khc vi suy ngh hin nhin rng tt nhin cng nhn s c chiu c, bo v quyn v li ch rt trit . Th nhng nhng cuc nh cng vi quy m v tn s ngy cng nhiu din ra trong vi nm tr li y cho thy iu tri ngc.

nh Tng
S v nh cng ngy cng tng Bo Lao ng t bo thuc h thng cng on ti Vit Nam dn li ng Nguyn Duy V, Ph Trng ban Chnh sch Php lut, Tng Lin on Lao ng Vit Nam th ch trong vng 3 thng u nm 2011, trn c nc din ra ti 220 v nh cng, ng ni l t nm 2009-2010, c nc xy ra 3.620 cuc ngng vic tp th. C bit c nhng cuc nh cng vi s lng cng nhn tham gia ln ti hng chc nghn ngi. y r rng l nhng con s ng lo ngi. Khi c xy ra tranh chp lao ng tp th v quyn hoc li ch, trong mi trng hp, nhng tranh chp ny phi thng qua mt qu trnh ha gii bt buc c s hoc thng qua hi ng ha gii cp tnh. Nu nhng bin php ha gii khng c nht tr, lao ng ng trc 2 la chn: mt l a tranh chp lao ng ra ta n nhn dn cp tnh gii quyt, hai l tin hnh nh cng. Nhng nguyn nhn ch yu dn ti nh cng hin nay l ngi lao ng tranh chp vi ngi s dng lao ng nhng li ch nh lng thng, thi gian ngh, cht lng ba n Nhiu nhng doanh nghip c sut n ca cng nhn ch khong 5 nghn/phn khng phi l chuyn him. Mt thc t hin nay l hu ht cc cuc nh cng din ra u b xem l bt hp php do khng tin hnh theo th tc php nh, khng c cng on lnh o, mt khc ngi lao ng cn ng trc nguy c b doanh nghip i bi thng thit hi do nh cng bt hp php. Hn na, vi nhng v nh cng bt hp php th nhng yu cu v quyn v li ch ca ngi lao ng d dng b bc b, c th b gii tn do gy ri trt t cng cng.
Trang 7

nh cng c hiu l hnh ng ngng vic tp th, t nguyn, trit , tm thi, c t chc ca ton b cng nhn hoc mt b phn trong mt doanh nghip. nh cng cn l hu qu ca tranh chp lao ng tp th, l bin php u tranh v kinh t ca ngi lao ng (NL). Ngoi ra cn c hnh thc nh cng ton ngnh do nhng ngi cng lm vic trong nhiu doanh nghip cng thuc mt ngnh kinh t - x hi tin hnh. Tuy nhin, lut php Vit Nam khng c php nh cng ton ngnh. Nhng c im trn phn bit nh cng hnh thc u tranh i quyn li v kinh t khc biu tnh mt hnh thc u tranh i hi nhng yu sch v chnh tr.

CHNH TR - X HI
nh cng ch c coi l ng php lut ch khi c cng on c s lnh o, phi tri qua qu trnh ha gii bt buc v c tin hnh ly kin i ti quyt nh c nh cng hay khng. V vic ly kin tp th lao ng i ti quyt nh nh cng, ly Cng an tham gia gi trt t ti mt v kin trc tip ngi lao nh cng. nh: Tui Tr ng i vi doanh nghip di 300 lao ng, nu hn 50% ng th tin hnh nh cng. Nhng hin nay a s doanh nghip u c trn 300 lao ng, nh vy theo lut, vic tin hnh ly kin c trao cho ban chp hnh cng on, nu qu bn ng th i ti quyt nh nh cng. T chc cng on l do doanh nghip dng ln T nhng quy nh trn, r rng vai tr ca cng on i vi nh cng l rt quan trng v n quyt nh tnh hp php ca cuc nh cng. Nhng thc t l hin nay, hu ht nhng cuc nh cng u khng do cng on lnh o. Thc t dn ti cu hi: liu nu tranh chp lao ng khng c gii quyt, cng on c dm lnh o nh cng hay khng? Cng on khng th t chc nh cng v nhng b buc c ch nh cn b cng on n lng ca ngi s dng lo ng. C nhng trng hp cn b cng on v ng ra bo v li ch hp php ca ngi lao ng m b ch doanh nghip chm dt hp ng lao ng hoc b tr dp. ng Nguyn Vn B - b th Khu ch xut Tn Thun Si Gn t cu hi rng, "cng on c chc danh lm g khi khng c tin bc, phng tin hot ng v lm sao bo v c quyn li CN?". ng Trng Lm Danh - Ph Ch tch Lin on Lao ng Si Gn tr li cu hi, liu cng on c dm ng ra lnh o nh cng theo ng php lut hay hng? ng Danh cho bit rng y l iu khng tng". Trong khi , b Trng Th Mai, ch nhim y ban cc vn x hi Quc hi t vn: "Ti khng bit cng on ang ng v gii ch hay ng ra bo v quyn li ca cng nhn?". Mt nguyn nhn khc khin cng on khng phi l ni ngi lao ng by t bc xc ca mnh v tin tng h s c cng on bo v quyn hp hp php v cn b cng on l nhng ngi khng do h bu ra i din cho mnh.

S 46 - Thng 05/2011
ng ng Nh Li, Ph Ch nhim y ban V cc vn x hi ca Quc hi cng cho rng: Hu ht t chc cng on ti cc doanh nghip l ngi ca doanh nghip. Ting l i din cho ngi lao ng, nhng t chc ny li do doanh nghip dng ln, v nu lm tri doanh nghip, h cng ng trc nguy c mt vic nh ngi lao ng. V th ngi lao ng khng hy vng g nhiu t chc nhng tng i din bo v li ch cho h. Trong khi , ng Mai c Chnh, Ph Ch tch Tng lin on Lao ng Vit Nam th li cho c ch gii quyt cc cuc nh cng hin nay c quy nh cha ph hp dn n khng c cuc nh cng no din ra ng lut. Nh vy, nhng cuc nh cng t pht s vn cn l vn s tip tc xy ra trong tng lai vi cng tht kh lng, khi m i sng cng nhn ngy cng kh khn hn trong bi cnh lm pht, gi c ang leo thang nhanh chng. Vn ch c th c gii quyt nu c mt t chc thc s l ca ngi lao ng, m bo tnh c lp v c ting ni mnh bo v quyn v li ch cho ngi lao ng ch khng hu danh, v thc nh h thng cng on hin nay. .T.
2011 Tp ch thanh nin PHA TRC s 46

Trang 8

CHNH TR - X HI

S 46 - Thng 05/2011

tr thanh quc gia ln th 5 chau A

Tnh n nay th c 7 nm k t khi trang mng x hi ln nht th gii ra mt vi cng chng. S lng ngi ng k s dng Facebook cho n nay c hn 650 triu ngi trn ton cu v con s ny vn tip tc tng thm trong nhng ngy ti. Ring ti chu , Facebook ang tng trng vi tc nhanh chng, ni c hn 147 triu ngi ng k s dng. Nu l mt quc gia th Facebook s l "quc gia" ng dn hng th 5 chu , ch xp sau Trung Quc, n , Indonesia v Pakistan. Hin nay theo s liu thng k t SocialBakers, c khong 22% tng dn s trn Facebook n t chu vi Indonesia (hng th 2) v n

(hng th 6) chim nhng v tr u bng. Chu cng l "lc a Facebook" ln th ba, ch ng pha sau Bc M v chu u. Mc d tng trng mnh m nhng vn cn c mt s quc gia khc m Facebook cha th chinh phc c. Cc nc ny bao gm Trung Quc, Nht Bn, Hn Quc v Vit Nam nh bn biu th bn trn. Cng nn lu rng cc quc gia nh nh Hng Kng v Singapore vi quy m dn s nh th c xem l c s lng ngi hiu bit v Facebook nhiu nht. Hng Kng hin c khong 3,7 triu v Singapore c khong 2,2 triu Facebookers. Hng Phc tm lc Ngun: Penn Olson The Asian Tech
Trang 9

CHNH TR - X HI

S 46 - Thng 05/2011
Nhng nc n p nht trn th gii trc tuyn hin ang s dng mt lot cc chin thut mi, trong s phn nh mc tinh t ng kinh ngc, nhng nc cn li th chuyn bin t nhng k thut c dng trc y, t cc phn mm cao cp c hi ca

Anh: Freedom House

Trung Quc n cc cuc n p bng v lc Syria. Nhng cc v gn y c th ch l nhng v khi u...

ng Khng chuyn ng

Trong cc bo co tin tc t nhng quc gia kh khn nht trn th gii, nm nay cc nh bo thc hin mt s thay i chn ng nh vo Internet v cc cng c k thut s khc. Vit blog, chia s video, nhn tin in thoi, v truyn hnh nh trc tip t in thoi di ng nhanh chng truyn ti cc hnh nh bt n qung trng trung tm Cairo v i l chnh Tunis n vi phn cn li ca th gii. Tuy nhin, cc dng c ngn chn nhng cng ngh y cng nhanh chng xut hin. Nhiu k p bc dng chin thut mi cho thy s tinh t mi ngy mi tng, t email c h tr bi chnh quyn Trung Quc thit k tip cn cc my tnh c nhn ca nh bo cho n cc suy tnh thi gian tn cng nhng trang web tin tc ti Belarus. iu ngc nhin l cc cng c trong b ti liu m cc nc n p s dng l nhng cng c xa c, bao gm c bt giam cc nh vn trc tuyn Syria, hay vic s dng bo lc i vi cc blogger ti Nga.

nh du Ngy T do Bo ch Th gii, ngy 03 thng 5, y ban Bo v Nh bo kim tra li 10 chin thut n p nht trn ton th gii trc tuyn v cc nc i u trong vic s dng cc dng c ny. iu ng ngc nhin nht v nhng k p bc trc tuyn khng phi ch h l ai h l cc quc gia tng c thnh tch lu di trong cc cuc n p nhng lm th no h thch nghi nhanh chng cc chin lc c trong th gii trc tuyn. Trong hai quc gia chng ti trch dn, Ai Cp v Tunisia, tuy cc ch thay i nhng ngi k tha vn cha dt khot t b nhng hnh ng n p. Cc chin thut ca cc quc gia khc nh Iran, trong s dng cng c tinh vi tiu dit cng ngh chng kim duyt, v Ethiopia ang c quyn kim sot trn Internet hin ang theo di cht ch, v m phng, bi cc ch n p khc trn ton th gii. Di y la 10 cng cu ph bin nht p bc trc tuyn.

CHN TRANG WEB: Iran

Nhiu nc kim duyt cc ngun tin tc trc tuyn, s dng cc nh cung cp dch v Internet trong nc v cc cng Internet quc t thc thi danh sch cc trang web en v chn ngi dn s dng bng cc t kha nht nh. K t khi c xung t trong bu c tng thng nm 2009, Iran gia tng ng k s tinh vi ca h trong vic ngn chn cc trang mng, cng nh n lc tiu dit cng c cho php cc nh bo truy cp hoc lu tr ni dung trc tuyn. Vo thng 01/2011, cc nh thit k ca Tor mt cng c chng kim duyt, pht hin ra rng cng c kim duyt m Iran ang s dng l hon ton mi, c c k thut tin tin xc nh v

Trang 10

CHNH TR - X HI
v hiu ha cc phn mm chng kim duyt. Trong thng 10 va qua, blogger Hossein Ronaghi Maleki b kt n 15 nm t giam trong co buc pht trin nhng phn mm lc chng kim duyt v iu hnh my ch giao lu vi cc blogger khc Iran. Cch i x ca chnh ph Ira i vi phng vin c CPJ lit k vo loi ti t nht trn th gii. C Iran v Trung Quc ang ng u danh sch ca CPJ nm 2010, thuc dng n p cc nh bo ti t nht, vi 34 nh bo b cm t mi nc. Nhng bng cch u t vo cng ngh mi ngn chn Internet v ch ng n p nhng ngi ph v cc hn ch , Iran ang gy ch v quan ngi nhiu nht ton th gii. KIM DUYT TINH T: Belarus quc gia Belarus ISP c gng xm nhp vo trang web Hin chng 97, tch ring quyn kim sot v chuyn trang ny n mt trang web gi mo c to ra bi mt nhm khng r danh tnh. Quan st quc t cho bit rng cc cuc bu c c tin hnh m khng c s gim st quan trng nh bn Hin chng 97, th b hoen bi nh nc b mt tin hnh vic b phiu, m phiu v c kim phim. Bin php cng ngh khng ch nhm vo Hin chng 97, trang web ca c quan ny cng b t kch vo m trc ca cuc bu c, v cc bin tp vin b nh p, bt gi, v b e da. Vo thng 9/2010, ngi sng lp ca trang web l Aleh Byabenin, c tm thy treo c trong hon cnh rt ng nghi ng. Cc cuc tn cng cng ngh cao T CHI DCH V: Cuba

S 46 - Thng 05/2011
dch trn th trng ch en. Nhng ngi xoay theo hng ny cng thng gp tr ngi v phi i mt vi nhiu vn khc. Blogger ni bt nh Yoani Sanchez b bi bn trn truyn hnh nh nc, ni m tt c ngi Cuba u c th xem c. Cuba v Venezuela gn y cng b bt u mt s tuyn truyn hnh cp v iu ny ha hn s gia tng kt ni hnh nh Cuba trn cng ng quc t. Nhng cho n nay vn cha r liu cng chng c c hng li t cc s ci tin hay khng. KIM SOT C S H TNG MNG: Ethiopia

Cc h thng vin thng nhiu nc c quan h cht ch vi chnh ph nhm cung cp phng tin mnh Nu cc trang web thng xuyn b chnh ph kim duyt cht ch th s dn n vic khuyn khch ngi dng tm cc cch khc ng ph vic kim duyt. Kt qu l cc ch trn p ch nhm vo nhng thi im chin lc quan trng. Belarus, trang mng trc tuyn i lp c tn Hin chng 97 d on rng trang web s b v hiu ha trong lc cuc bu c tng thng din ra vo thng mi hai va qua. Qu thc l trong ngy bu c, trang web b tn cng bng chin dch t chi dch v, hoc tn cng DOS (denial-of-service). Mt cuc tn cng DOS ngn chn trang web hot ng bnh thng bng cch lm qu ti my ch. Theo bo co a phng, cng ty mng chng li cc nh bo trn Internet tht s khng cn thit nu truy cp vo cc trang mng hu nh khng tn ti. Ti Cuba, chnh sch ca chnh ph c nhng bin php kim ch Internet rt kht khe. Ch mt phn nh dn s c php s dng Internet nh, cn li i a s ngi dn phi n cc a im ca nh nc s dng v truy cp vo mng, trong nh nc kim tra danh tnh, gim st bng nh/ video, v hn ch quyn truy cp vo cc trang web khng phi ca Cuba. ng bi hoc c tin tc c lp, cc nh bo trc tuyn phi i n cc qun c ph v s dng nhng ti khon Internet c giao m kim sot truyn thng. Ti Ethiopia, cng ty vin thng nh nc c quyn kim sot mng truy cp Internet, cng nh ng dy in thoi c nh v di ng. Mc d qun l v thay i thng Telecom hiu ring vi France trong nm 2010 nhng

chnh ph vn s hu v ch o Ethio Telecom, cho php h kim duyt bt c iu g va bt k khi no h mun. OpenNet Initiative, mt d n ton cu chuyn theo di cc nc gim st mng Internet, ni rng Ethiopia tin hnh cc chn lc "ng k" nhng tin tc lin quan n chnh tr. iu ny ph hp vi cc v n p nh bo ca Ethiopia gn y m theo h s ca CJP th c bn ngi trong s h ang b giam gi lin quan n cc

Trang 11

CHNH TR - X HI
bi vit v t do. Chnh ph Ethiopia khng ch n gin kim sot ng dy in thoi v mng Internet. Nc ny cng u t vo cng ngh gy nhiu v tinh trn din rng ngn chn cc cng dn tm hiu thng tin t nhng ngun tin nc ngoi, nh cc i ting Amharic thuc i Tin ni Hoa K ca M v i Deutsche Welle ca c. TN CNG CC TRANG MNG IU HNH NC NGOI: Min in TN CNG MALWARE: Trung Quc Xem thng ph thuc vo cc nh bo hot ng b mt trong nc gi cc thng tin ra ngoi. Cng vic b mt ny thng i km vi cc ri cc k nguy him: C t nht nm nh bo thuc Ting ni Dn ch Min in b cc bn n di hn khi CPJ tin hnh kho st bo co hng nm trn ton th gii trong thng 12 nm 2010.

S 46 - Thng 05/2011
TI PHM TRN MNG: Tunisia di ch Ben Ali

thm

Cuc

cch

mng

Internet ca Tunisia s chu ng nh th no? trong TCPT s 43. S kim duyt ca cc trang mng x hi v email l chuyn kh ph bin Tunisia di ch Zine elAbidine Ben Ali, cng nh nhiu nc c ti khc. Nhng trong nm 2010, C quan Internet ca Tunisia n lc thm mt bc xa hn

Phn mm c hi c th c giu i vi cc nh bo l nhng ngi trn ra khi t nc, Internet l dng c cho php h tip tc a tin v bnh lun v qu hng ca h. Nhng cc trang web lu vong vn thng phi i mt vi s kim duyt v cn tr gy ra bi cc chnh ph nh hoc ngi i din ca chnh ph. Cc trang web lu vong ca ngi Min in phi thng xuyn i mt vi cc cuc tn cng t chi dch ti v. Trang Lan, tin tc Irrawaddy Thi trang trong cc email, nhn b ngoi c v nh hp php v c gi thng vo ti khon ring ca cc nh bo vi mt thng ip kh thuyt phc nhng k th...u l gi. Nu m cc file ra, phn mm s t ng chy v ci t trong my tnh c nhn thu thp cc thng tin lin lc ca phng vin, n cp ti liu mt, v thm ch s dng my tnh cho cc cuc tn cng trc tuyn khc. Cc nh bo Trung Quc thng xuyn tng trnh v nc ny l nhng nn nhn ca cc cuc tn cng, c gi l "spear phishing". Cc cuc tn cng trng hp vi thi gian trao Gii thng Nobel Ha bnh 2010 cho nh vn b cm t v bo v quyn con ngi Lu Hiu Ba, cng nh trong lc nhiu nh bo a tin v tnh trng bt n Trung ng. Cc chuyn gia bo mt my tnh nh Metalb Asia v SecDev tm thy cc phn mm nhm vo cc phng vin, cc nh bt ng chnh kin, v cc t chc phi chnh ph.

na, h chuyn hng ngi dng Tunisia ng nhp vo cc trang Google, Yahoo v Facebook gi do chnh ph to ra. T cc trang ny, chnh quyn n cp tn ngi dng v mt khu. Khi cc nh bo Tunisia trc tuyn bt u np h s bo co v cuc ni dy, nh nc s dng d liu ng nhp ca h xa cc t liu c ng. Mt chin thut ph bin ca tin tc, vic s dng cc trang web gi mo n cp mt khu c thng qua bi cc i l v nhng ngi ng h ch . Trong khi cc ti phm mng dng nh b b ri vi s sp ca chnh ph ca Ben Ali vo thng 01/2011, chnh ph mi khng hon ton t b quyn kim sot mng Internet. Ch trong vi tun, chnh quyn mi tuyn b

Mizzima n , v Ting ni Dn ch Min in ti Na Uy u c cc cuc tn cng do tin tc gy ra v b v hiu ha hoc lm chm trang web ca h. Cc cuc tn cng thng xy ra xung quanh cc ct mc chnh tr nhy cm nh ngy k nim Cch mng Vng, xy ra vo 2007 do cc tu s lnh o v b chnh ph n p d di. Ngoi cc cuc tn cng k thut, chnh quyn Min in s dng thm thm bo lc trn p nhng ting ni i lp. Trang web tin tc lu vong

Trang 12

CHNH TR - X HI
s tip tc chn cc trang web c ni dung "t nh, bo lc, hoc kch ng th hn." TT...INTERNET : Ai Cp di ch Mubarak 04/2011, mt blogger chnh tr b kt n ba nm t v b co buc ti xc phm chnh quyn. BT GI BLOGGER: Syria

S 46 - Thng 05/2011
cc nc c t l cao chng bo lc bo ch, cc nh bo trc tuyn thng xuyn tr thnh mc tiu mi nht. Ti Nga vo thng 11/2010, blogger v cng l doanh nhn ni bt Oleg Kashin blogger b tn cng nng n, nh hng nghim trng n sc kho dn n tnh trng hn m trong mt thi gian kh di. Trong khi , khng c v bt gi no c thc hin trong cuc tn cng Moscow, cng l Mc d s lng cc cuc tn cng cng ngh cao trn bo ch trc tuyn v giam gi ty tin vn l hnh nh mt nc Nga trong vic thc tm gii quyt cc vn chng s dng bo lc trong ngnh bo ch. Cuc tn cng vo Kashin l mi nht trong mt chui cc cuc tn cng chng li cc nh bo mng, bao gm mt cuc tn cng nm 2009 i vi Mikhail Afanasyev, mt bin tp vin ca tp ch trc tuyn Siberia, v mt v n lin quan n Magomed Yevloyev vo nm 2008 thuc nh xut bn vng Ingushetia. Danny OBrien Ngun: CPJ Xem trang blog ca tc gi ti cpj.org / internet / hoc theo di cc bi vit trn trang Twitter. 2011 Bn Ting Vit Tap ch Thanh nin PHIA TRC

bm vo quyn lc trong tnh th tuyt vng, Tng thng Hosni Mubarak ra lnh...tt Internet ti Ai Cp vo thng 1/2011, ngn chn cc nh bo trc tuyn bo co cc tin tc ra th gii bn ngoi, cng nh ngn cn ngi dn Ai Cp xem v truy cp vo cc ngun tin tc trc tuyn. Ai Cp khng phi l ngi u tin ct t lin kt vi Internet hn ch tin tc: truy cp Internet Min in b ng ca trong cuc ni dy nm 2007, v cc khu vc Tn Cng Trung Quc cng c hoc hn ch ngi dn truy cp Internet trong lc tnh trng bt n gia cc dn tc gia tng vo nm 2010. Chnh ph trn sp ca Mubarak trong thi gian khng th duy tr lnh cm lu di v truy cp trc tuyn tr li mt tun sau trong lc biu tnh ngy cng dng cao. Nhng chin thut lm chm li hoc gin on truy cp Internet Ai Cp c cc chnh ph Lybia v Bahrain m phng li, v tng t, ngi dn phn ng bng cch xung ng vi cc cuc dy ni quy m ln. nhng chnh ph chuyn tip ca qun s cng khng my thong hn trong vic ni lng kim duyt mng trc tuyn. Trong thng Mc d ch ca Mubarak sp ,

cch d nht ph v cc phng tin truyn thng mi. Cc blogger v phng vin trc tuyn chim gn mt na s ngi b cm t trong thng k ca CPJ nm 2010. Syria vn l mt trong nhng ni nguy him nht th gii vit blog do s blogger b giam gi ngn hn v di hn thng xuyn b lp i lp li. Sau quyt nh kn vo thng 02/2011 ca ta n Syria, blogger Tal al-Mallohi b kt n n nm nm t. C c 19 tui khi ln u tin b bt gi trong nm 2009. Blog ca Al-Mallohi tho lun v cc quyn con ngi ca Palestine, nhng tht vng ca cc cng dn Rp i vi chnh ph ca h, v nhng g c cm nhn c qua s tr tr trong th gii Rp. Trong thng 03/2011, nh bo trc tuyn Khaled Elekhetyar b bt gi mt tun, trong khi cc cu blogger Ahmad Abu al-Khair b bt gi ln th hai trong hai thng. DUNG BO LC VI NH BO TRC TUYN: Nga

Anh: DaiilyCaller

Trang 13

KINH T

S 46 - Thng 05/2011

-Nguyn n chuyn ng-

v nh Vit Nam tin mt chn ng kh di trong thi gian va qua. Nn kinh t Vit Nam pht trin tt trong nhng nm 1990 v trong nhng nm u ca th k 21. Tuy nhin trong hai nm qua, bt chp tt c nhng u im m t nc ang s hu, Chnh ph Vit Nam lm mt n nh mt nn kinh t y ha hn. V by gi, trong nhiu kh khn, tp on nh nc Vinashin chuyn ng tu v cch x l ca chnh ph t t h vo tm ngm ca th gii trong vic thiu n lc t nhn ha nn kinh t Vit Nam. iu chc chn l Hoa K cn lm vic vi Vit Nam ci thin nn kinh t. Mi quan h song phng ca hai nc trong nhng nm qua t c mt s ci cch ng k. Vic Vit Nam gia nhp T chc Thng mi Th gii v hip nh thng mi song phng vi M gip mang li nhiu thay i cn thit cho nn kinh t Vit Nam. Tuy nhin, trng tm thng mi hin hnh ca M trong cc quan h i tc xuyn Thi Bnh Dng (TPP), s yu cu nhiu hn na t chnh quyn H Ni. Hoa K yu cu pha Vit Nam khng phn bit i x trong cc quy nh, minh bch trong qun tr, v xo b cc ro cn u t y cng l cc iu c cho l ng chm n cc tp on doanh nghip nh nc Vit Nam. Vi tnh trng nn kinh t hin nay, Vit Nam c kh nng khng th t c nhng iu kin trn v nhiu quy nh khc m h cam kt. Kt qu l cc cuc m phn TPP c th c gi lm con mi p t cc cch hot ng khng hiu qu i vi cc tp on doanh nghip nh nc Vit Nam. Hoa K khng nn cho php iu xy ra. S nguy him ca bt n gi c Hnh nh nn kinh t ca Vit Nam hin nay kh ln xn. Mt trong nhng vn y chnh l thiu cc ngun thng tin trung thc. Mt s quc gia cho cng b cc kt qu kinh t mt thi gian ngn sau khi cc qu, thng, hoc nm ti chnh kt thc. Trong khi , Vit Nam gn gng trnh vn ny bng cch

cng b cc d liu trc khi khong thi gian kt thc. c bit hn, y ton l nhng con s c lng, v t khi no Vit Nam quay li sa i cc ch s kinh t sau khi c kt qu. Ngay c cc d liu chnh xc cng l iu kh hiu trong mi trng kinh t hin hnh. Gi c ang thay i nhanh chng, gy ra nhiu cng ty v c nhn thay i chin lc lin tc trong mi trng kinh doanh. Trong cc s liu chnh thc, ch s lm pht nm mc gn 14% vo thng ba va qua, v tnh hnh cho thy ch s vn cn tip tc tng cao. Li sut thc, gi ca ng tin trong nc, gim nhanh chng v cc mc tng ca nh nc khng theo kp vi lm pht. Tin ng c gim gi tr bn ln trong 15 thng, c ngha l gi tin nc ngoi tin Vit Nam tip tc tng cao. 1 Kt qu l c qu nhiu tin ng nhng khng hng ho hay ngoi t mnh. Cc cng ty li dng thi c ny vay vn r cng nhiu cng tt (bng tin ng): Tng trng tn dng trong nm 2010 hn 20%, phn ln l tr cp ca chnh quyn trung ng v a phng. V tin ng c gi tr qu nh nn phn ng ngi dn tch tr hng ha, vng hoc la M.2 Lm pht y khng phi gy ra bi nhng hng ha ln nh than hoc thc la, m lm pht c mt lan trn trn khp th trng Vit Nam. Trin vng thi trng khng r rng Vit Nam c th l nc quan trng nht trong s cc nc ang c gng tr thnh mt Trung Quc k tip. Cc nh hoch nh chnh sch nn nh rng Trung Quc c cuc sc nghim trng vi lm pht trong c hai thp nin 1980 v thp nin 1990, trong kt thc bng mt cuc n p tn bo v v suy sp ti chnh nghim trng trong khu vc. Bc Kinh gii quyt vn lm pht bng cch to ra nng xut d tha tht ln v xut khu cc s hng vo nn kinh t th gii ang pht trin. Thm ch t qua mt bn nhng s ph hoi v mi trng, ty chn ny khng phi im m Vit Nam ang c Trang 14

KINH T
hin nay. Cc la chn tt nht c sn gn nh khng hp dn: cho php doanh nghip nh nc (DNNN) tht bi. Vit Nam b kt trong ting thoi lng nan bi mong mun nng cao t th cc doanh nghip nh nc. V cc doanh nghip ny hot ng rt km hiu qu nn thng xuyn yu cu c thm s h tr ngn sch v vn vay ca nh nc. iu ny lm suy yu chnh sch ti chnh ca nh nc, v to nghi ng v s n nh ca h thng ti chnh ti Vit Nam. Th gii khuyn khch rng H Ni nn nng ng hn na trong vic iu hnh nn kinh t, b bt cc gnh nng doanh nghip nh nc v cho php khu vc t nhn dn u nn kinh t. Hn na, vic chuyn i cng s lm chm li mc tiu tng trng GDP ca Vit Nam. Nu s hy sinh chnh tr l iu khng th, th nn kinh t Vit Nam c th phi i mt vi nhiu kh khn ng k trong thi gian ti. Qu u tin tng trng c bo co vo cui thng ba, mc 5,4%, r rng chm hn so vi Qu IV nm ngoi. Vit Nam ang cn ngoi t. Nm 2010 nhp siu gn bng vi kch thc ca d tr ngoi t vo cui nm, c ngha l trong mt nm na Vit Nam c th ht tin s dng.3 Nh thy trong nm 1997, trin vng ht ngoi t c th khng ch lm gim tng trng v lm tng tht nghip, nhng iu ny cn kch hot mt cuc khng hong ti chnh. Tnh hnh kinh t v m ca Vit Nam hin nay cn quan tm mt cch nghim tc v bn vng. H Ni cn u tin sa cha nhng sai lm ca mnh v khuyn khch mt s bin php n nh kinh t v m. H c th khng c kh nng lm c iu ny v thc hin t do ha nn kinh t cng mt lc. iu ny c kh nng, v thm ch hp l, l cc ci cch ang trc tip i ngc li vi tiu chun TPP ca Hoa K. Khuyn ngh Hoa K nn tip tc vi cc mc tiu TPP cng nhanh cng tt m khng quan tm v kh nng ca Vit Nam trong vic k kt hoc thc hin cc tha thun v nhng iu kin cn thit. iu ny p dng

S 46 - Thng 05/2011
i ph vi phng thc d kin trong thng mi cng nh trong cc hip nh cui cng. Nu Vit Nam khng th tham gia TPP, mt ngh r rng nn a ra h c th thc hin nhng ci tin cn thit, c bit l trong vic gim s h tr cho cc doanh nghip nh nc v cho php m rng khu vc kinh t t nhn. Hoa K nn gip Vit Nam sa cha nn kinh t v, cui cng, gip p ng cc iu kin nghim ngt trong TPP nhm t do ho nn kinh t. Cc c quan ca M c th h tr Vit Nam trong vic ci thin s liu thng k v tng cng tnh minh bch. Vi vai tr ca ng la cng cn c thm s phi hp gia B Ti Chnh M v B Ti chnh Vit Nam. Hoa K bao gm c Vit Nam trong cc cuc m phn TTP l iu ng v cn thit. Nhng li ch ca M vn l gip Vit Nam vt qua cc kh khn hin ti v gip h nhn ra nhiu tim nng khc. Tuy nhin, Vit Nam phi ra nhng quyt nh ng n v kp thi thc hin cc ci cch cn thit. Nu khng th lm nh vy mt cch kp thi, th TPP nn tin v pha trc m khng c Vit Nam. Tin s Derek Scissors va Walter Lohman Ngun: The Heritage Foundation Tin s Derek Scissors l nghin cu vin chuyn v chnh sch kinh t chu v Walter Lohman l Gim c Trung tm Nghin cu Chu ti Heritage Foundation. [1] Taipei Times, Investors Looking to Long-Term Promise of Vietnam, April 25, 2011, pp. 12, at http://www.taipeitimes.com/News/biz/ archives/2011/04/25/2003501606 (May 3, 2011). [2] Bloomberg, Vietnam Needs to Reduce Dollars Use in Economy, ADB Aide Says, April 6, 2011, at http://www.bloomberg.com/news/2011-04-06/ vietnam-needs-to-reduce-dollar-s-use-in-economyadb-aide-says.html (May 3, 2011). [3] Economics Newspaper, Vietnam: Economic Growth of 5.4% in Q1, at http:// economicsnewspaper.com/world-economics/vietnameconomic-growth-of-5-4-in-q1-6256.html (May 3, 2011).

Trang 15

Anh: Flickr

Nu T Quc ti khng cn Bin

Mt Hang Sa, Trng Sa Rng Vit Nam khng cn ch np Khng c li ra T Quc nh b giam trong ngc Xin Ng Quyn tr v Xin Trn Hng o tr v Dm qun xm lc T Quc nguy nan Mi ngi Vit Nam Ha thnh cc nhn Bn o ng Dng bin mt gn ht Hng H bit chy v u ? Cu Long ri giy cht ? Linh hn cha Lc Long Qun Khng cn chn i v Ci li b ngoi tc Rt vo tai nh ng cc Mi su ch vng Ming v m hn Tay la bp c Li b ang lim sch bin ng Trng Thy xa Tng dng li b t tnh La tnh cp n La tnh cp nc Trong ming ngi anh em Giu mt li b Nu T Quc khng cn bin Dn tc ti s cht ui trn b Cht ui trn cao nguyn Cht ui trong bn b-xt T Quc khng chu cht Bin ng gm ang ha Bch ng Giang Trn Mnh Ho
Ngun: Din n hoangsa.org

Ti bit n nhng ngi vp ng

Trn con ng i tm ting ni, c nhng ngi vp ng sau khi i c mt on. C nhng k t by cho h vp ng. C nhng k x cho h vp ng. C nhng k ci thch th khi chng kin nhng ngi vp ng. C nhng k nh nc bt ln nhng ngi vp ng. Ti bit n nhng ngi vp ng. Ti bit n on ng m nhng ngi vp ng i c, trc khi h vp ng. H vp ng, nhng mi ln h vp ng h lm cho con ng ca chng ta ngn thm mt on. Ti tin chc trong chng ta s cn nhiu ngi tip tc bc ti. bc ti, bc ti, t ni nhng ngi vp ng, khng ngng bc ti, bc ti, v ngy chng ta ginh li c ting ni, chng ta s ni, chng ta s ht ca, v trong ting ni ca chng ta s c ting ni ca nhng ngi vp ng, v trong li ht ca ca chng ta s c li ht ca ca h Nguyn Tn Hit
Ngun: Blog VOA

Anh: ao a Ty, Trng Sa, Vit Nam. Ngun: LookatVietnam

TIU IM

S 46 - Thng 05/2011

n ngh thut Vit Nam t ngn xa ti nay c gy dng bng vic tip thu, hc hi t nhng nn vn ha ngoi lai ln nh Trung Quc, Php, Nga, M Nu v giao din ngh thut ca chng ta nh mt bng cm t cu nhiu mu sc th ci gi l bn sc dn tc Vit tuy m nht nhng gi vai tr b nh chic i hoa vy. Khi i hoa ny khe khon th bng hoa ngh thut mi n r; ngc li, n s o ut, thiu sc sng n mc khng th nhn ra din mo. -Khu ng-

ca vua ti phng Bc. Sau ny, n i L, chu nh hng ca ch phong kin phng Bc, hnh nh con rng tr nn thng dng, nhng khng h c ci v ph oai din dng, m c kt hp vi s chn phng ca con chim Lc. Thi k u ca lch s dn tc, khi cha c ch vit hay s sch, nhng nt vn ha bn x c hnh thnh nh: n tru, nhum rng, tc n bnh chng-bnh dy y l thi k cc thnh ca vn ha Vit. m nhc Vit c k m bng ng cung, hc c t Trung Hoa. Tuy nhin, sau ny, tng buc pht trin, m nhc Trung Hoa thm 2 dy vo cy n gip mt loi c cm trc c 5 dy, sau thnh 7 dy. m nhc phng Ty l loi m nhc 7 nt. Chnh v s thiu st ny, m nhc Vit Nam ch thy phn giai iu m khng c phn ha m. C l chnh l l do khin m nhc Vit Nam ch lu truyn trong dn gian v khng h c ghi chp li trong tm ph. Th gi l m nhc bc hc m ta bit n hin nay u l hc t
Trang 18

Trong thc t, ng bun rng thc trng nn ngh thut dng i ca ta li khng c mt ci i vng chc, tc l khng c nn tng nng , cht cha s giao tha phc tp ca rt nhiu nn vn ha ln nh trn th gii. Nhn vo nn ngh thut Vit Nam, ta ch thy n manh mn, thiu tnh h thng v t sc sng to. Dn tc Vit l mt dn tc tiu nhc ven b bin ng, thuc nhm ngn ng Vit Mng. c thi k vn ha chng ta thun ty mang c trng bn x - vn ha ng Sn. Nhng du n c lu gi trn cc di ch kho c l s th hin tr tng tng v gu thm m ring bit ca dn u-Lc. Biu tng con chim Lc c cch iu ha t con c mt loi chim quen thuc vng ng bng nhit i, tng trng cho kht vng t do v ha bnh ca ngi dn phng Nam. Ha tit n gin, hin ha, khng cu k, i lp han ton vi hnh nh con rng dng mnh, hung h tng trng cho tham vng b ch

TIU IM

S 46 - Thng 05/2011

Truyn thch ng vi mi trng v li nhiu tc phm c o. Nhng cc truyn ngn cho ti nay hu nh ch tp trung trng phi lng mn v hin thc. Ring v tiu thuyt th ng tic cha pht trin xng tm Vit Nam. Ngay t tiu thuyt chng hi thi phong kin cho n tiu thuyt hin i, cc tc phm vn cn rt s si, km v kt cu v khng c tm t tng ln. Trung Quc v Php.. Hi ha Vit Nam cng tng t, khng h c tnh lch s. Khng h c mt bc tranh c no lu li, thm ch l tranh th ha. Nhng g cn st li ca hi ha Vit Nam e rng ch l my phin bn tranh ng H, tranh Hng Trng hay vi ha tit c trn cc di ch kho c. Hi ha ch thc s c v tr t khi phng Ty vo, nhng cho n nay vn cha c tc phm no xng tm th gii. Thi trc Cch mng, cc ha s c o to bai bn nhng li thiu tnh t do. V vy, hu nh cc tc gi thi k ny u theo trng phi c in hoc tn c in. Sau thi k i mi, cc tc gi to bo hn, chu tm ti, bt chc cc ha s hin i trn th gii. Nhng nhng ha s ny km tay ngh m ch c bn nng, h lin trn vo tranh siu thc, tng trng. Sn khu Vit Nam th li hon ton c ngun gc ngoi lai. Trc thi Php thuc, sn khu tn ti di hnh thc l kich ht (tung, cho, ci lng). Sau khi Php vo Vit Nam th kch ni bt u xut hin. Nhng cc v kch vn cn cha thot c hai ci bng: ci bng ca sn khu kiu c v ci bng ca vn hc. Vn chng Th ca l loi hnh ngh thut c nn tng vng chc nht, c bit l cc th loi th ca. Ngi dn Vit dng nh sinh ra lm th. T nhng cu ca dao dn gian t c trnh lm th tinh t v khng km phn bc hc. Th ch Hn nc ta cng t khng t thnh tu. Th ch Nm l pht trin nh cao ca vn hc phong kin. Phong tro Th Mi l mt cuc cch tn th ton din v cng l nh cao t trc ti nay. in nh l mt lnh vc ngh thut hon ton mi m Vit Nam. Mc d nc ta c sn xut vi b phim nhng cha c b phim no c tm c ln. Nhng d sao, y l mt lnh vc hon tan mi, cha tng c v cng cn c thm thi gian pht trin. S thiu h thng cc lnh vc ngh thut hin nay chung quy li cng v trnh hc vn v t duy t do ca dn mnh cha cao, khin cho: ngi vit th khng sc thuyt phc, trong khi ngi c li thi d b li ko v khng c lp trng vng vng. xy dng mt nn ngh thut c cht lng Vit Nam, trc tin phi ci thin cc vn v dn tr, pht huy cch t duy t do mi ngi, d ngi c l khn gi hay c gi. K..
2011 Tap ch Thanh nin PHIA TRC s 46

Trang 19

TIU IM

S 46 - Thng 05/2011

hng ta ang u th k 21 v ai cng u nhn thy rng nn ngh thut ca Vit Nam hin nay ang ng gia s giao thoa ca rt nhiu ch ngha v nhiu ln sng t tng c mi n mc khin cho cc ngh s cng nh c gi u b ri vo trng thi hoang mang, khng phn bit ni cc gi tr. Tnh trng ny din ra t khi chm dt thi k bao cp v bt u i mi. Quay tr li qu kh, nhng nm u th k 20, lch s ngh thut Vit Nam tng tri qua mt giai on tng t. Ngoc Cm

S xm nhp ca nn vn ha mi Vo u th k 20, thc dn Php xm lc nc ta. H khng ch mang theo qun i v b my hnh chnh, m cn mang theo c vn chng, th ca, kch ngh, m nhc, hi ha Nhng iu thc s lm thay i b mt vn ha Vit chnh l vic ch quc ng c s dng mt cch chnh thng. Ni mt cch chnh xc, Php xm lc nc ta c bng vn ha. Lc u, ng nhin dn ta h ho bi tr u ha, nhng dn dn vi sc mnh qun s v kinh t, t p ch, Ty hc thuyt phc c ng o nhng ngi dn vn d bn tnh hn nhin, d thay i. T y, mt trang mi trong lch s t tng dn tc Vit c

m ra. Nu trc kia, ngi dn Vt b gi gn trong Tam TngT c hay Tam CngNg Thng ca Nho gio th nhng k thng tr l thc dn Php dy cho h bit v thc c nhn hay t do t duy. Khng phi nhng ngi xa th k trc khng mun bt ph khng nh ci ti, nhng h ch lm mt cch e d, t nh. n to bo nh H Xun Hng cng phi np mnh di bng my ru: V y i phn lm trai c Th s anh hung h by nhiu Vn hc trung i c n hang vn bi th, bi vn nhng chng my bi dm xng ti, c ha chng ch l xng ta chung chung. Vy m ch trong

c my nm u th k, vic xng ti trong tc phm tr nn ph bin, thm ch t ta quen thuc nay c s dng vi thc c nhn c y cao ti mc ngo ngh: Ta l Mt, l Ring, l Th Nht (Xun Diu) Khi ch ngha c nhn c y cao s thc y ngh thut pht trin a dng khng nhng v s lng m cn c cht lng. Nu trc y nc ta cha c kch ngh, hi ha, m nhc th by gi xut hin mt lot cc nhc s, ca s (m nhc), ha s, iu khc (hi ha) kch gia, din vin (sn khu kch) Nhng ng o hn c, ni bt hn c phi k n vn chng. Nu nh m nhc, hi ha, sn khu ch nhum mu sc c
Trang 20

TIU IM
u th k 20 c bit l qung thi gian 1930-1945, vn hc ngh tht ua nhau n r. Ngh thut trc nm 1945 l s khng nh ci ti c nhn nn ch thng thy trong cc tc phm l tnh yu t do vt qua khun kh c, Nh vn V Trng Phng nm ng 20 tui v tc nhng ngi n phm "V Nh, Bi H". Ngun: Blog Hong Hi Thy ng khao kht kim tm s phiu lu in hoc tn c in vi cc hoc ra i v ngha ln. H yu t lng mn hay hin thc; khng ngi vch ra nhng ci th vn chng thi ca c xu xa trong x hi, nhng h mt thi k rc r vi cc tc lc hu, nhng quan im th loi (truyn ngn, tiu c rch, c xy cho tinh thn thuyt, bt k) cng nh ch yu nc v nhng t tng ngha (hin thc, lng mn, mi. Th nhng, d mnh mm tng trng, siu thc). Mt n u h vn khng b bao khi thc c nhn c t cao, vy, treo bt hay b t y. ngh s s lun i tm s khc Nhng trng hp t chnh tr bit: khc bit vi nhng thi y ch yu l nhng nh ngh s khc v khc bit vi hot ng cch mng nhm chnh h. mc ch lt chnh quyn phong kin v thc dn Php. Thi i ca chng ta t nm Vi mt mi trng t do pht 1975 n nay cng ng trc trin nh vy, vn hc ngh s giao thoa vn ha tng t, thut nhng nm u th k 20 nhng khng phi l ch vi m u mt chng ng nhng k th c nh Php hay mi. Trung Hoa m l vi rt nhiu nc trn th gii nh Hoa K, Nhng chng ng ny b gin Nga, Nht, Hn Quc Mt ln on trong sut nhng nm na, thc v ci ti li tri dy thng khng chin chng Php sau nhng thp k bi tr ch M. Do lo s cc t chc chnh ngha c nhn theo ng ch tr bn ngoi cng nh s s trng ca ng. Nu ch quc ng ch gii phng ci ti khi xing xch Nho gio, th ln giao thoa mi ny gii phng mt phn su kn hn rt nhiu chnh l bn nng. Vn hc Ngh thut t do chng ng bi t qung Nh nhc n trn, vo

S 46 - Thng 05/2011
phn chia quyn lc ni a, ng cm quyn hin nay tht cht cc vn v ngn lun. Chc chn, s kin Nhn vn Giai phm s mi mi l mt s kin khng th chi b cng nh khng th lng qun, c bit nh mt v Vn T Ngc ln nht trong lch s Vit Nam. Chng dng pht trin ngh thut t do n y b gin on, tuy nhin vn c nng mch ngm n mnh ch thi khi c khai thng, n s tun ra nh sui Bi vy m thi ny vn c nhng ngh s sn sng t chin nh hip s, c th k n Trn Dn, L t, Vn Cao, Hong Hng ri n ngy nay, chng ng tng nh b t on lu nay gi c tip ni. Vn hc ngh thut ngy nay khng ch t do la chn ti, khng ch khai thc phn bn nng su kn trc y chng ai dm ng n, m vn tip tc chin u v t do v l phi. C nhng ngh s sng v sng tc nh ngh s, nhng cng c nhiu ngh s sng v sng tc nh chin s. Nhng tn tui nh Dng Thu Hng, Bi Ngc Tn, Bi Cht s tip tc ni tip nhng V Trng Phng, Nam Cao, Nguyn Cng Hoan, Trn Dn, L t, Hong Hng V nu nhng ngh s v ngh thut tm hn bay bng t do th nhng ngh s hip s ny chin u di mt t dnh ly t do cho s ng dn chng. N.C. 2011 Tp ch Thanh nin PHA TRC s 46

Trang 21

TIU IM
Ti chng bit nn gi th loi vn chng hin nay ang trn lan trn th trng bng ci tn no khc. Bn b ti khng ngt nhng bn tn xn xao v mt s tc phm mi ca cc nh vn tr 8X. Theo nh li bn ti ni rng ngi vit c vn phong c bit, th hin r ci ''Ti'' ca mnh v em n cun ht cho ngi c. Nghe cng hp dn, ti th ln mng v c. Sau hai trang truyn, ti cm thy tht ng n khi khng mua quyn sch y theo phong tro ton dn. Trong nhng nm 1930-1945, vn hc Vit Nam c mt bc ngot ln lao trong lch s, c v th ca ln vn xui. Th Mi ph b iu lut, gii phng cu ch cho tm hn thi nhn; vn hc hin thc t co vch trn ti c ca tng lp thng tr, vn hc lng mn mt thi b coi l th vn chng y m mng vi cch vit thot ly hin thc nhng d sao n cng vn c coi l mt th loi vn hc mi... Tt c to nn mt phng nn hon ton mi cho vn chng nc nh. V by gi, trong thi k t nc pht trin, nhng con ngi mi cng v ang lao vo cng cuc ''cch tn'' vn chng Vit Nam. Hin thc x hi tc ng rt nhiu n tm hn vn th v chnh iu y nh hng cho ngi bt sng tc ca cc nh vn. t nc ta au kh bao nhiu th vn chng da dit v c ngha by nhiu, cho n nay khi ton vn lnh th, nhng tc phm y vn cn c gi tr nht nh. Ting sng khng cn, s pht trin nh v bo ca nc nh lm tm hn ngi vit thay i. t nc ta m ca, hi nhp vi th gii v mi mt v cc tc phm cng ang theo hng ''m ca'' m i ln. Vi mt nn kinh t lc hu ca Vit Nam sau chin tranh, s m ca l cn thit nhng vi nn vn hc, s m ca ng ngha vi vic ang dn dn bp cht ngh thut vit v thc tc gi. Ai tng tht ln nh mt tuyn ngn ca mnh rng ''Nht k son mi'' ca nng ta ''hot'' hn c ''Nht k trong t'' ca H Ch Minh. Cha cn bn n vic tc phm hay d th no, ch xoay quanh vn o c cng nh gi t cch ngi vit. Khi ngi vit sn sng dng cy bt ca mnh ln nhng g nui dng tm hn vn chng ln ln th iu y chng cn g ni. Cn nu i vo vn l lun, trc tin s so snh l qu khp khing v v cn c khi em vn xui so snh vi th, ni dung mang hi hng tnh yu tui tr so snh vi tc phm mang tnh chnh tr sc bn. V sau l mt ci ''Ti'' hoang tng c phi by trc bn dn thin h, chng khc no nh cc ng chy loi ba t v mnh hon ho nh thanh scla loi mt! Th Mi em n cho ngi c cu t mi, thi liu mi nhng vn nm trong khun kh ngh thut v ni dung sng tc. Dn dn, th h tr cng xut hin th mi nhng s khng bao gi bn gt c cc thi nhn trc kia bi tnh phn thc qu nhiu trong th ca. D rng tnh yu c mnh lit n u, khao kht n u nhng li th vn du dng v e p, ngi c vn d dng thu np v cng nhn n l mt tc phm hay, mang a tng ngha, y l nhng tc phm ca Th Mi. Mt hin thc ph phng ang by ra trn trang giy l nhng vn th sex ang hin hnh v c gng to thnh mt tro lu mi. Ti khng xt n bnh din hay hay d, iu ti mun ni y l s ph cch

S 46 - Thng 05/2011

trong thi k hi nhp

qu . Th ca phn nh mt phn no ca con ngi. Con ngi khi ra ng cn phi lch s, trang nh; th ca cng cn c mt lp bao bc ch khng nn vit nh th. Nu c ny, th h mai sau c l khng cn n quyn sch Sinh hc bi nhng g cn hc th ni ht ri. Mi mt tc phm vit ra u l chau chut n tng con ch. D c yu th Xun Diu n my th cng ng nn ''Vi vng'' bi Xun Diu ch l ''sng vi vng, sng cung qut'' ch khng phi ''vit vi vng, vit cung qut''. Thi i m ca tm hn cng nn m ca bi ''chng c th u gia lng ng khp'', nhng cng ch nn ''m'' phn no y m thi. Nhng g r rng qu i khi khng c hay cho lm. Ngi khn n ni na chng cho k di na mng na lo Ngh thut nm trong ''tm'' ca mi ngi cm bt. Ch ''tm'' nn i vi ch ''ti'', ai trc khi vit mt iu g hy nn suy ngh tht k. ng nn gp phn lm tt th s sng vn hc Vit Nam. Ngi H Ni Ngun: Vn Hoc Tr

Trang 22

TIU IM

S 46 - Thng 05/2011

Nu nhng dng tiu ny m vit ra cch y nm mi nm th c l ti c vinh hnh uc lm quen vi Trn Dn, L t trong nh t ri. Cng tht may v tht tic cho ti l hi y ti cn qu nh nn khng c uc ci vinh hnh y. Thi k mng mui ca t duy v tri thc qua ri.
Dn tr uc nng ln n ci mc m nhng iu ngy xa chng ta tin th by gi chng cn ai tin na. C nhng iu ngy xa chng ta tn th th ngy nay ai cng cho l mt iu ng ngn. Mt trong nhng iu l quan im ngh thut v ngh thut hay ngh thut v nhn sinh? Mt cuc tranh ci sut c mt thi k di v n ch kt thc khi ng Trung Chinh a ra bn cng lnh v vn ha v ng Cng sn Vit Nam lnh o t nc. Khng cn tranh ci na, tt nhin, nhng khng phi v th m n mt i. Cu hi vn m trong nhng ngi lm ngh thut v ri u , vo mt lc no n li bt ra v n li lm kh nhng ngi cm bt. Mt trng gi mng qua bin gii m m H Ni dng kiu thm lm cho tc gi ca n khn nn n cui i. Cho n by gi th bi th Ty tin ca Quang Dng chng ai dm bo l khng hay, m ci hay ca n chnh li nm trong ci cht tr thc tch tch s, ci m ngi ta dng n n Quang Dng xung bn. Tht l l, ngi ph phn bi th li chnh l T Hu, mt ngi tng c nhng tn vn tung h l Nguyn Du ca thi i. Ti chng dm tin. Ti! Mt thng cha cng ch kit cha bao gi c ni mt bi th ng bo, li c mt trnh cm th th hn T Hu, mt i thi ho t Vit. Ti cng bit, mt bi th c th l hay vi ngi ny nhng vn l khng hay vi ngi khc. Ngh thut, bn thn n l mt ci g hu hnh m v hnh kh nm bt v cng khng th c mt thc o thng nht cho tt c mi ngi. Nu ni nh vy chng l li c th ni rng: ng Nguyn Th Duyn, ngi vit bi ny, mt thng cha v danh tiu tt cha h c mt bi ng bo, cng ti nh ng T Hu mt Nguyn Du ca thi i c ? Khng th ng uc bi cn c mt thc o khc, thc o ny rt hu hnh l s lng c gi yu thch vn th ca bn. Nu dng thc o ny th chc chn ti l mt con s khng to ng cn T Hu hn ti n v cng ln. Ti thy hay chng l T Hu khng thy hay? Khng! Ti chc rng T Hu cng thy hay lm. Nhng khi ng dng ci thc o Ngh thut v ngh thut hay ngh thut v nhn sinh o bi th ny th bi th ny ng b vt vo st rc v tc gi ca n ng b dm xung bn en. Vy y! Khi dng ci thc Ngh thut v ngh thut hay ngh thut v nhn sinh, ci thc ny git cht c mt th h vng ca thi ca Vit Nam, chnh l th h nhng nh th mi. Khi ngi ta bt cc thi nhn phi vit theo thc o ny th hu ht cc thi nhn u cht, ch cn mi Ch Lan Vin cn sng, Xun Diu, Huy Cn, Anh Th, Nguyn Bnh, Thm Tm chng mt ai vit uc mt bi th no nn

Nguyn Th Duyn
hn. H cht bi mt th gi l thc o cng c m gi l chic roi cng ng Ngh thut v nhn sinh. y l v th. Cn v vn xui cng chng hn g. Hoi Thanh! Cht. Nguyn Tun! Cht. Kim Ln! Cht. C mt th h nh vn thi th mi chng ai vit uc ci g cho ra hn. Ti c mt ln ngi ni chuyn vi gio s Hong Nh Mai, Gio s vn hc, ng c k cho ti nghe mt giai thoi c tht nghe m ci ra nc mt. ng Hong Nh Mai k khi c Nguyn Tun cn sng c bo vi mi ngi l khi c cht i nh t cho c (t hnh nhn vng m) mt thng ph bnh vn hc. C bo: -Xung di y mi c th ni tht vi nhau uc. C mt th h ti nng ca nn th mi cht trong lc ti nng ca h ang chn. l mt thit thi cho nn vn hc nuc nh nhng tn tht cn hn th na l c mt cuc khng chin chn nm chng thc dn Php ca chng ta gn nh vng bng trong vn hc. Cuc khng chin chn nm y c l ch cn mi ng T Hu, nhng mt nh th d c ti n bao nhiu th cng khng th khc ha li uc y mt cuc khng chin ca c mt dn tc. M ng T Hu c thc ti khng th cn l mt cu hi cha c li gii p. Hu qu ca ci ngh thut v nhn sinh y n cn ko di sut cuc khng chin chng M cu nc.

Trang 23

TIU IM
Nn vn hc trong thi k chng M cu nuc c kh hn thi k chng Php. t nuc c thi gian to nn mt th h nh vn, nh th mi khc ha li nhng khonh khc ho hng ca dn tc nh Anh c, Nguyn Minh Chu, Phm Tin Dut v.v... Nhng! Vng, li c mt ch nhng na. Ci Ngh thut v nhn sinh tr thnh mt ci khun c, c ra nhng ngi lnh ging ht nhau trong tt c cc tc phm vn hc thi k ny. Ngi lnh ca Nguyn Trung Thnh cng ging ngi lnh ca Anh c, cng ging ngi lnh ca Nguyn Minh Chu, tt c u cm th gic, b tnh ring, lao ln hng i lin c nh ang lao vo mt ba tic. H ch l nhng hnh nhn bit c ng v h c c bng cng mt cai khun Ngh thut v nhn sinh. Hy nhn li thi k hin thc ph phn, ci anh nng dn Ch Pho ca Nam Cao khc hn vi anh nng dn Pha ca Ng Tt T. C thn n Mch ca V Trng Phng khc hn vi c thn n Du trong Tt n. H khng uc to ra t cng mt ci khun nn khun mt ca h lung linh sng ng hn su vo tm tr ngi c v tn ca h lm ngi c nh. Cn vn hc x hi ch ngha ca chng ta cc khun mt u ta ta ging nhau nn tn ca h chng li trong tm tr ngi c. Khng hiu c ai nh ni tn nhn vt trong Xung kch ca Nguyn nh Thi hay tn mt ai trong tc phm s Du chn ngi lnh ca Nguyn Minh Chu? Ti th ti ch nh. Ngh thut ni chung v vn hc ni ring ci bn sc c nhn ca ngi cm bt l v cng quan trng. N lm cho vn hc phong ph, a chiu m bn sc c nhn y ch c th c c khi n V ngh thut m thi. Khi bt Quang Dng phi vit v ngi lnh tri thc cng ging nh Hong Trung Thng vit v ngi lnh nng dn th Quang Dng s cht v thc s Quang Dng cht. Khng c g ng ngn hn khi t ra cu hi Ngh thut v ngh thut hay l ngh thut v nhn sinh, bi v bn thn ngh thut sinh ra l do nhu cu ca cuc sng con ngi. Tc l n V nhn sinh ri y. Hi ha bt u t nhng hnh v trn nhng vch m ngi tin s mun ni li vi nhng ngi khc iu h bt gp. Vn chung bt u t nhng th tc cng t ca ngi thi xa, mt nhu cu v mt tm linh ca con ngi. Ngh thut bt ngun t V nhn sinh v khi n thng qua ci V ngh thut tc l n v con ngi mc cao hn. Khi ngh thut V nhn sinh m khng thng qua con ung V ngh thut th n khng cn l ngh thut na m n tr thnh mt sn phm tuyn truyn. Ta hy c li mt bi th ca c H Ch Minh: Hn to, hn nng Mt ngi nhc nhc khng ng Hn nng, hn bn Mt ngi nhc, Nhc khng nn Ti khng cho rng y l bi th d ngi vit l C H Ch Minh. V ti ngh chnh C H cng thc uc iu v chc l C cng kh tm lm khi phi vit nh vy cho nhng ngi nng dn tht hc. Mt ngi vit nn nhng ng th nh Nht k trong t m phi vit nhng vn nh vy th cn g kh hn. Nhng C hy sinh. Lc ny C khng cn l thi nhn na m C l mt nh cch mng. Nhng bi th chc tt sau ny ca C cng nh vy. Vn hc c chc nng tuyn truyn nhng dt khot n phi thng qua con ung V ngh thut th n mi tr thnh mt tc phm ngh thut, nu khng n ch l mt sn phm tuyn truyn. Hnh nh Ban t tng

S 46 - Thng 05/2011
vn ha trung ng khng bit uc iu ny . Ngh thut v ngh thut chnh l ngh thut v nhn sinh uc a ln mt nh cao mi. nh cao ny, ngh thut khng nhng tha mn uc nhu cu thng thc vn ha ca con ngi m hn th na, n cn c tc dng bi b v thanh lc tm hn ca con ngi v y chnh l ci V nhn sinh ca ci V ngh thut. Khi dn tr uc nng ln th ngi c chng th nut tri nhng tc phm ch V nhn sinh mt cch th thin. ng l phi ha ci V nhn sinh vo trong ci V ngh thut th ngi ta li tch ring hai ci ra khi nhau v t mt cu hi ht sc ngu ngc V ngh thut hay l v nhn sinh? v chnh ci cu hi ngu ngc ny lm nn vn hc nc nh chm m. Tic thay cho xng mu ca hng triu con ngi t Vit xung trong hai cuc khng chin khng lu li uc cho vi trm nm sau mt ng th vn no nh Bch ng giang ph hay i co bnh Ng, trong khi hai cuc khng chin y cn ho hng gp my trm ln cuc khng chin chng qun Minh hay qun Nguyn ca cha ng chng ta ngy trc Trong lc ngi ta c hi V ngh thut hay v nhn sinh th ti li mun hi V ci g?, v hin nay c rt nhiu tc phm nh Si xch hay Go hay mt s tp th m c i c li ti vn khng thy n v ci g c chng th n ch v nhng bn nng thp hn ca con ngi ang uc in v by bn trn lan trong hiu sch. Kh thn cho nhng ngi thch c v thch vit nh ti qu. H ni 233 2011 Ngun: Vn Hc Tr

Trang 24

TIU IM

S 46 - Thng 05/2011

Theo s sch c ghi li, ht o (ca tr) c t thi u nh L. Ban u, ht o c tn l ht ca nh, th hin cc nghi l ti chn ca nh. Trong x hi c trong thn quyn, nh lng l ni th thnh hong ghi nh cng c v cu an, cu phc cho dn lng. Trong ngy l thn hong, l hi v m rc c t chc, th hin r trong ht ca nh (ca n) ca gio phng khai thc t nghi l dn gian do cc o trnh din t thn v chc mng dn lng.
nh: songlo.com

Hng Ha Ngc Cm

Ca n by gi u gi l o, nhc cng gi l kp v c hai u c o to trong cc gio phng. Nm 1025, L Thi T cng nhn gio phng v t ra cc qun gip, ngi ng u c quyn hn qun l mi mt sinh hot tinh thn v vt cht ca gio phng. Hu ht cc tnh thnh u c gio phng trong thi nh L. Nh Thng Long xa, vn l chn tp trung nhiu ca lu ni ting, c cc thn chuyn ht o gi l thn Gio Phng, tng T Nghim (sau i l Kim Lin) l t c ca cc khu vc, cc Ph Hu, Trn Xun Son, v Mai Hc ngy nay thuc Cu Lu, tng Hng Tc (sau i l ng Th) cng thuc huyn Th Xng, tc t c ca cc ph L Lai, L Thi T, Trng Tin, Hng Khay ngy nay. Ti s nh 83 Ph Hu lin bn cnh rp chiu bong

i Nam ngy trc c n th t ca cng, n gio phng, di tch nay ch cn c 3 ch Giaso Phng t, trn cng c i cu i p ni hai ct tr gch to, nhc li tn thn c: Thn cng hch trc, tng ph gio a giang sn cu Pht lc huy hong, ngt lp phng t cnh sc tn (Thn cng vang di ph tr t Giaso non sng c Pht lc r rng, xy p n Phng cnh sc nay) Hin nay H Ni cn ni ting nht l gio phng L Kh. T ni thnh H Ni, ta i qua cu ung v pha ng Bc chng 30km, s n mnh t H L - L Kh. Vn d lng nm trn di than bn giu c nn c tn nm l tng R. y cng l vt tch cu Bi,

tng truyn l ni hai ng Dc v Minh tc Thin Uy v Minh Uy dn qun nh gic mi v gic n vo i Hng Vng th 6. Nay cn n th thn H L. Cch y 550 nm, L Kh tr thnh ci ni o truyn thng m ngun gc c ghi chp trong thn ph S tch t s Giaos phng bng ch Hn do ng Cc hc s o C son thng Ging nm Hng c th 7 nm 1476. Tng truyn, tng qun inh L theo ngha qun Lam Sn c nhiu cng trng nn c vua L Thi T ban t phong thng hu hnh. ng ly v tn Trn Minh Chu gia truyn thi l. Mt m b nm mng thy con rn xanh t t chui ra b thng vo bc ca b, t y b c mang, n ngy mng 6 thng T nm Qy T, b sinh ra mt con trai, din mo khi ng tun
Trang 25

TIU IM
t. Tng qun inh L cho l v sinh qu t, t tn con l D. Nm inh D 12 tui, chng bc l thin t nh ng, c bit tinh thng cm k thi ha, xng ca n phch hn ngi. Nhn ngy xun, inh D do chi ph Thun An, n trang ng Cu l ni c cha Thin Thai ni ting, tnh c gp mt c gi chim sa c ln, t xng l ng Hoa tin hi ng Nga Sn Thanh Ha. inh D say m nng qu, lin a nng v L Kh thn kt duyn cm st. Nm y, vua L Thi T m nng, nhng khi nghe v chng inh D ma ht cho nghe, vua lin khi bnh. Hai v chng c mi d yn trong cung v nhn tc phong. Nhng ngay sau ba tic, ng Hoa cho bit nng mn hn di trn v mun bi bit inh D. Nng c mt bi th ri sau bin mt trong khng trung. inh D v cng au xt, bn t t nh vua, c mt bi th ri cng bin mt. l ngy 13 thng 11, thn ph khng ghi nm hai v chng cng ha. Vua Thi T cm cng c hai v chng, lin triu gio phng cc ni ln kinh rc m t vua ban v lp bn th v t cho cc x hng nm, tin xun m hi k phc. Ti triu L Thnh Tng, nh vua li gia phong cho inh D l Thanh x i vng v v l Mn ng Hoa cng cha. T , trang L Kh thuc o Kinh Bc tr thnh lng t ca ht o. Ni quy ca gio phng L Kh rt kht khe theo cc chun mc quy tc

S 46 - Thng 05/2011

Nho gio. V quan nim c h xa thnh kin khinh mit xng ca v loi nn gio phng L Kh t xa vn gi gn thanh danh, khng ai ch trch, khin cho cu ni ca ming c c ca th gian y khng cn c t sng. o kp l nhng ngi hc t nguyn, c tnh chuyn nghip nhng hot ng li nghip d. Hng ngy h vn lm rung, chn tm, dt vi hoc bun bn vt. Ti v, mi n nh ng trm hc hoc biu din nh lng. Sau ny, vic ht cng c tin thng, tin cng nhng o kp khng tnh ton nhiu v thnh l. Tin th lao ca a phng phong bao tng c cho qun gip, sau qun gip s phn chia hp l. Cui i nh Nguyn l thi k sng gi ca ngh ht o. Cc nh ht thnh th m ra qu nhiu, to nn mt lp o ru thm ch khng h bit phch, bit ht, dung tng tc ha v lm phi ting ngh thut o. Nhng L

nh: songlo.com

Kh vn c nhng tay n c phch by gi nh cc ng Nguyn Th Ban, Nguyn Vn Tiu v cc danh ca nh cc b Nguyn Th Dim, Nguyn Th Nm, Nguyn Th Vn, Nguyn Th o n nay dn lng vn ly lm t ho. Mt s cc nh nghin cu tng kt cc giai on ca n l: ca tr nhc (gn lin vi cung nh, n miu); ca tr th ( cc dinh quan, gio phng), v ca ca tr ru ( cc cao lu, tu im). Tuy nhin, u th k 20, cc ca lu thnh ph tr thnh chn lui ti ca cc vn nhn ti t ni ting. H cm phch, cm chu., cn cc ca nng th n ht. Quang cnh giao duyn qua li th ting nhc y i vo cc tc phm vn hc hoc cc trang hi k ca cc ngh s ln thu by gi nh Tn , Nam Trn Tun Khi, Don K Thin, V Hong Chng, Nguyn Tun, Thch Lam, Nguyn Bnh, Vn Cao, inh Hng Nh vn V Bng tng
Trang 26

TIU IM

S 46 - Thng 05/2011

(Mu): T phen song nc gieo neo My hoa tan tc my bo ni tri Th xa cn by nhiu thi Hn thi nhn vi giong ngi danh ca (Kh u) Mt nhn mt cn ng trong gic mng Phi rng y vang bong mt thi xa Gc Cung Ngm th y hop bnh th Ngi trong cuc by gi u nhn c
Ti liu ca Phm Duy chp nm 1952. Ngun: vietbao.vn

(Kh gia) Giai nhn hon bi quy trng d Danh s phong trn tu m nhim Tri tang thng cng au n ni nim Nhp snh phch li cng thm gi nh (Kh xp) L trn tic nhng hn ngi chan cha Xt cho nhau mang ly ch Ti chi u dy cht vng ting T

lm mt ci so snh th v v hai th chi ni ting t Khm Thin by gi: Chng bit ngi n thuc nm bn nhng ci bn n thch th ra sao; ring ti thy rng ci nh ht i vi nh vn, nh bo n sng ng hn tim ht. Nm cnh bn n, ngi vit vn vit bo nhm mt li l m, thnh thong li vng dy ko mt hi lc bi tim a ci doc tu k vo ming. i c u, khc th: ngi ta ci a, tr chuyn vui nhn hn nhiu, m lm hm li tc cnh to nn nhng cu mu, bi ht ni hay nhng vn th bt c hoc lc bt hay o . Thc tnh n by gi c moi tr nh, ti cha thy c nh vn nh bo t Bc no m li khng ra vo nh ht c u. Ni ting t H Thnh lc y

c th k n cc t im Ng T S, Khm Thin, Vn Thi, Gia Lm, Gia Qut, xm cha Hng K Sau gn mt th k ngi ta mi m chin u v lao ng, gi mi nh li th chi tao nh thu xa th e rng ci thn chng th c nh trc na. Nhiu Cu lc b ca tr mc ln m ni ting nht l Cu lc b ca tr Thng Long hay t n Bch Cu v Cu lc b ca tr Thi H hay t nh Ging V. Song, tic thay, nhng bui sum vy gia giai nhn ti t gi ch cn l mt thi vang bng. Chng bit nn kt li trng mng v thu yn hoa th no y? Xin mn li bi ht ni ca nh th V Hong Chng nh li t cc bc ti danh thu trc:

2011 Tap ch Thanh nin PHIA TRC s 46

Trang 27

VN HA NGH THUT

S 46 - Thng 05/2011

LTS: Trong cc s trc, PHA TRC gii thiu n qu c gi nhng nt vn ha rt c sc ca ngi H Nh, Si La, Thi trng, Mng, v.v Tip theo trong s ny, cng tc vin PHA TRC c mt x Mng Te tng trnh li mt s lp truyn dy cc di sn vn ha ang c nguy c mai mt do ngnh vn ha tnh Lai Chu trin khai. Cc bi vit s bao gm 5 k, mi k tp ch s gii thiu v mt d n khc nhau, mi qu c gi n theo di.

Tiu Phong
Vi dn s hn 800 ngi, Si La l mt trong nhng tc ngi c dn s t Vit Nam nhng li c mt nn vn ngh dn gian phong ph v th loi, a dng v cch thc th hin. ng ch nht l Thin s ca vi huyn thoi thn. Ngi gi cm chic so m u cu chuyn bng ting nhc. Bi s ca c huyn thoi v hn to, ngi Si La hng nm git ln cng thn. Mt hm hn v tung bay i cc phng v t c chu Si La cng theo du vt ca hn m tn mn i khp ni. Khng ch c s ca, ngi Si La cn c nhiu ln iu dn ca tr tnh, su lng, th hin tinh thn phng khong v kht vng t do. Cc ln iu dn ca xa thng c th hin trong cc dp m ci, mng nh mi. Ring dn ca giao duyn ngoi cc dp cn c thanh nin nam n dng tm hiu bn tnh trong nhng m chi trng bn b sui. N ngh nhn H C Xun, sinh nm 1960, tr ti bn Seo Hai x Can H, ngi duy nht hin cn nh c kh nhiu bi ca c cng nh cch ng tc, t li mi trn nn giai iu c cho bit: Vi ngi Ho hc ch xem Si La, ting ht l mt phn khng th thiu trong cuc sng. Tr ln ln trong li ht ru. Thanh nin nn v nn chng bng ting ht giao duyn t tnh. Ngi gi v vi t tin trong ting ht a hn. Cc i s ca gia nh, cng ng cng c ting ht gp vui... Nhng l chuyn cch y hn 60 nm v trc. Ngy nay, bn tr khng bit ht na ri. Cu chuyn trn y c ng Nguyn Trng Hin, Ph gim c Bo tng dn tc tnh Lai

ht. Anh: Tiu Phong/PHA TRC

Chu ghi c nhn chuyn kho st tin trm cho cng tc su tm hin vt theo k hoch nm 2011 ca n v. Cu chuyn y sau tr thnh cn c xy dng d n Truyn dy dn ca giao duyn dn tc Si La x Can H, huyn Mng T, tnh Lai Chu vi ngun kinh ph c Qu an Mch ti tr D n c trin khai ti bn Seo Hai t ngy 20/4 n ngy 10/5/2011 do n ngh nhn H C Xun truyn dy cho 20 hc
Trang 28

VN HA NGH THUT
vin (04 nam, 16 n). Ngy trin khai d n, bn Seo Hai tng bng nh mt ngy hi. C bn tp trung bi t trng gia bn xem ht. Nt mt ai cng rng ngi. Vui nht l m thanh nin. Hc vin L C Chiu cho bit: Trc y chng em khng ht dn ca dn tc mnh v nghe nhiu ngi bo n lc hu, ht th xu h lm. Nay thy cc anh cn b tnh vo m lp. Kinh ph th do nc ngoi ti tr. Th th khng phi n lc hu ri. Ngi Kinh, ngi Ty quan tm th m ti sao ngi Si La mnh li b n? Khng. Chng em khng b na u. Chng em s hc, s ht v s ht hay. D c gng nh vy nhng vic dy v hc ht giao duyn ca ngi Si La khng h n gin. Ngh nhn H C Xun phi rt vt v ph bin cho hc vin nm vng giai iu. Ni dung ny ko di mt na thi gian ca kha truyn dy. Na thi gian cn li, b dy cho cc hc vin mt s bi ht c ht trong cc nghi l v cch gieo vn, t li mi trn nn nhc truyn thng ht khi vui chi, khi lao ng. n bn Seo Hai nhng ngy ny, m thanh rn r nht m ai cng nghe thy l nhng ting ht ngy cng mt m

S 46 - Thng 05/2011
hn ha vi ting nc nc sng cun cun chy. Chia tay b con bn Seo Hai v t cng tc m lp truyn dy dn ca giao duyn ca ngi Si La, ti ro bc sang bn S Thau Chi cch 2 km v pha Bc, ni mt t cng tc khc ang trin khai d n Truyn dy s dng nhc c dn tc Si La x Can H, huyn Mng T, tnh Lai Chu. T.P. 2011 Tp ch Thanh nin PHA TRC s 46 K sau: Lp tr ngi Si La s bit chi nhc c truyn thng

Ngh nhn H C Xun hng dn hc vin. Anh: Tiu Phong/PHA TRC Trang 29

LCH S

S 46 - Thng 05/2011

Anh: vnpeoples.org

Tiu Phong

hiu ngi tng thc mc, ti sao khi ni n ngi Mng l ni n nhng nh ni quanh nm my ph, ni n hin tng cht ph rng lm nng, ni n vn du canh du c, vn theo o tri php, chuyn xng vua v vn di dn t do? Trn thc t, khng phi l chuyn ngu nhin m c nguyn nhn su xa, bt ngun t lch s au thng y mu v nc mt ca dn tc ny. Ngc dng lch s, ln tm v qu kh vi nhng g c ghi li trong s sch, chng ta cng tm hiu i nt v lch s u tranh v di c ca dn tc Mng.
T H ng nh Lch s ca ngi Mng l lch s du canh, du c vi cc cuc thin di ln xuyn quc gia. Qu trnh thin di l qu trnh phi u tranh chng li cc th lc phong kin, thc dn, ginh dt s tn ti v pht trin, trong s p bc, nn ca giai cp thng tr. Nhng nghin cu v lch s, dn tc hc, kho c hc u thng nht khng nh vng H ng nh (Trung Quc) l ci ni ca ngi Mng. Bn thn cc cng ng ngi Mng khp min nam Trung Quc v cc nc ng Nam , t Mianma n Lo, Vit Nam, Thi Lan cng u coi l ni chn rau ct rn ca t tin mnh. Nguyn nhn dn n cc cuc thin di ca ngi Mng xung cc vng ng Nam bt ngun t chnh sch p bc h khc ca cc triu i phong kin Trung Hoa. Lch s Trung Hoa, ngay t thi Nghiu (2357 2258 TCN) c nhng cuc chin tranh gia ngi Miu v ngi Hoa. n thi Chu (th k IX), trn khu vc ngi Mng c tr vng tip gip Giang Ty Qu Chu - H Nam hnh thnh mt nh nc S. S kin y nh du s pht trin ca cng ng ngi Mng: c lnh th, ting ni, c i sng vn ho ring, c thc c th mt vng him yu bo ton ni ging, c lc hng mnh cng ngi Hn xng hng, xng b. Nhng cc triu i nh Hn nh tan nc S, y ngi Mng di c v min ni non ho lnh pha Ty nam Qu Chu. Cuc u tranh ginh quyn sng ca ngi Mng din ra rt khc lit trong sut chiu di lch s ca ch phong kin Trung Quc. Nhng ni au ln nht ca ngi Mng trong lch s l cng khi ngha cng tht bi, cng u tranh cng thua thit, mt mt. Hon cnh lch s t ngi Mng
Trang 30

Anh: vnpeoples.org

LCH S
thua phi di c v phng nam. Trong , c hng trm gia nh di c vo ng Vn, H Giang cch y 14 15 i (khong 300 nm). t th hai l vo i nh Thanh, trong c o nh: hmongmissoula.com lut quy nh 5 h trc s la chn: hoc l chu ngi Mng mi c dng mt ng ho ca ngi Hn, hoc l con dao mng v cm khng chng li s ng ho . Ngi c dng kim kh lm cng c. Mng chn con ng khng Phn ut trc ch h khc ca nh Thanh, ngi Mng chu khut phc, chng li s ng ho bo tn bn sc ni ln chng li t nm 1786. vn ho. Do tht bi bng ng Cuc u tranh lm trn ng c u tranh v lc, h phi di mt vng Hoa Nam Trung c n cc vng t xa xi, ho Quc, trung tm im ca phong tro l tnh Qu Chu. lnh, cch xa cc th lc phong kin bo ton ni ging; v Nm 1820, phong tro u cung ng thin di ca h tranh ca ngi Mng b chm din ra theo cc phng nam v trong bin mu, h phi lnh nn xung cc nc ng Nam ty nam. . Tip tc hn 100 gia nh vo n Xing Khong, Sm Na ng Vn H Giang; v gn 100 gia nh vo Simacai Lo Vit Nam, ngi Mng Cai cch y 9 10 i (khong thin di thnh nhiu t, nhng gn 200 nm). ng nht c 3 t: t th ba l vo thi Triu t th nht l vo i nh Mn Thanh (1855 1873) do Minh. Lc y, triu nh phong bc lt nng dn n cng cc. kin trung ng (Hn tc) ban Phong tro Thi bnh thin hnh chnh sch Ci th quy quc ca nng dn Trung Quc lu iu ngi ng u cc ni ln chng Mn Thanh va dng h ca cc tc ngi min ng o ngi Mng tch cc bin vin: ngi Di, ngi tham gia phong tro ny. n ch, ngi Khng vo triu nm 1872, phong tro u tranh nh nhng hu chc v ca ngi Mng b tht bi, nh quyn (ngi Mng cng cc du bng trn Kinh trc vin, dn tc phng nam nm huyn Thch Thin, ph Tun trong nhm cng ng ngi Ngha, tnh Qu Chu (Trung Di). ng thi, cho ngi Hn Quc). i b phn ngi Mng n cc min bin vin cai tr phi di c lnh nn. y l t v ngi Mng ng dy di c ln nht ca ngi Mng chng li chnh sch ny. Nh vo Vit Nam cch y khong Minh huy ng hn 60 vn hn 100 nm. qun nh dp, ngi Mng

S 46 - Thng 05/2011
Trn ng di c t Trung Quc vo cc tnh min ni pha Bc Vit Nam, mt s ngi Mng dng li mt thi gian, ri li tip tc sang Lo bng hai con ng: i b phn i qua tnh Lai Chu vo Xing Khong; v mt b phn i qua Mai Sn (Sn La) vo Sm Na. Nhng on ngi Mng trn y sau khi c tr Lo c khong 3 4 i th li tip tc di c vo Ngh An. Nh vy, lch s ca ngi Mng l lch s u tranh bo v s trng tn ca dn tc. Qu trnh , ngi Mng khng nhng phi u tranh vi cc th lc p bc bc lt m cn phi lun lun thch nghi vi s thay i mi trng v iu kin sng: t ng bng trung du ln min ni cao cht vt, t canh tc la nc sang canh tc nng ry, da vo thin nhin. Cuc sng ca ngi Mng khp kn, cch bit vi x hi bn ngoi. Hon cnh lch s lm cho ngi Mng ch tin vo nhng iu g thit thc, c th, li t duy duy cm hnh thnh v pht trin. Trn th gii, khng t dn tc khi b xm lc, p bc th b mt ting ni, mt vn ho truyn thng, b ng ho, thm ch b dit vong. Dn tc Mng trong qu kh cng tng ng vi cc th lc phong kin, b chng tm mi cch tiu dit, nh ui, phi di c lin tc qua cc min ni non, him tr, khc nghit, phi thay i c tp qun canh tc, sinh hot, y vy m h vn gi c bn sc vn ho dn tc ca mnh, khng pha ln vo dn tc khc. T.P.
2011 Tp ch Thanh nin PHA TRC s 46

Trang 31

Gc SINH VIN HC SINH

S 46 - Thng 05/2011

NHNG SAI LM HC SINH THNG MC KHI TIP CN TH TRUNG I

Th trung i Vit Nam l mng tinh ty ca vn ha dn tc, nhng giup hc sinh tip cn v hiu su sc khng phi l iu d dng. Do c nhiu nhm ln trong vic cm th mng vn hc ny nu ngi dy khng chu kh cung cp mt cch bi bn cho cc em h thng nguyn l v c trng thi php vn hc trung i. Linh Sn Theo quan im l lun vn hc hin i m ta tip thu t Lin X, th c a vo phng thc tr tnh. Cn theo c th vn ha ng m ta chu nh hng t Trung Quc th trc ht th l dng ni ch (thi d ngn ch). Vy th ci ct li trong mt bi th trung i Vit Nam l bc l cm xc hay ch hng, hoi bo? R rng chng ta nn tn trng nn tng vn ha ng. Bi kh m tm cho ra c cht tr tnh trong bi Xut dng lu bit ca Phan Bi Chu? D bit rng th trung i khng thiu cht tr tnh, nhng tinh thn thi d ngn ch mi l nguyn l ti thng m th trung i phi tun theo. c bt k bi th no ca Nguyn Tri ta cng s thy c iu . Lc ny, em tiu ch ca Lin X vo p t i khi s gp s khp khing. Mt khc, hc sinh thng nhm ln gi nguyn l thi php cu trc v ngh thut ngn t trong bi th. Khi phn tch n cu 3, 4 trong bi tht ngn bt c ng lut cc em hay c cch vit khun so l ch ra
Anh: bee.net.vn Anh: vinhcity.gov.vn

ngh thut i: i thanh, i . Tht ra l mt nguyn l bt buc, dng nh tr thnh mt ci khung hnh thc mc nh, l quy tc hnh thc ti thiu m bt k mt bi th tht ngn no cng phi m bo. Trong khi ngh thut ngn t thi ca l nhng khm ph c o, nhng biu hin ph cch, lch chun hay mi l trong vic th hin ni dung t tng bi th. Do khng c ci gi l ngh thut i. Bi phn tch theo cch th bt k bi th tht ngn ng lut no cng s c s lp li ngh thut mt cch khun so. Mt im khc, hc sinh thng khng nm c nguyn l tng trng trong th c. Khi phn tch bi Cnh ngy he cc em thng c cch hiu ngy th l Nguyn Tri ang ngi ngm cnh, ri ly bt t li. Cch hiu ny c v khng sai, nhng n rt ng ngh. Bi quy lut ca th Trung i l tng trng. Ngha l vn dng ton b nhng cht liu hnh nh, mu sc t thin nhin cu to nn mt bc tranh to vt
Trang 32

Gc SINH VIN HC SINH

Cnh ngay He Nguyn Tri

S 46 - Thng 05/2011

"Ri hng mt thu ngy trng Ho lc n n tn rp gng Thch lu hin cn phun thc Hng lin tr tin mi hng Lao xao ch c lng ng ph Dng di cm ve lu tch dng D c Ngu cm n mt ting Dn giu khp i phng."

no . l cnh c ch tc t kinh nghim, t s hi quang ca k c ch u cn nh th phi ngi , cnh l l ra trc mt ri ly bt t thc. Nh th ch mn vic ti dng ln hnh nh thin nhin phng chiu mt ci g trong tm t mnh. Th trung i khng bao gi c chuyn t cnh thun ty. Thc ra chng c cnh no trc mt c, ch l nhng biu tng c cu thnh t tm thc vn ha nh l mt s quy c. Ly he, sen, thch lu Nguyn Tri m ch ma h. Cnh xut pht trong tr tng tng. Hnh nh thin nhin trong th l cht liu c dng lm b phng hng n tm hn con ngi. Bi ngi ng lun quan nim con ngi trong s ng chiu ng nht, np mnh vo v tr. Bo th Trung i t cnh l sai lm. l cch ni hin i ca vn hc t s sau ny. Hc sinh thng em quan im chung chung ca th ca hoc tiu ch ca th hin i p t vo th trung i. T dn n nhng nhm ln, khng bao gi cm th c ng gi tr ngh thut mt bi th trung i theo ng c trng th loi. Trong khi, chng trnh dy Ng Vn li khng c bi no hng n hnh thnh cho hc sinh h thng tri thc v thi c trng thi php mng vn hc ny mt cch cn c. Thiu ht ny rt cn s quan tm, b khuyt thm tri thc cho cc em t cc thy c. L.S.
2011 Tp ch Thanh nin PHA TRC s 46

Xut dng lu bit (Phan Bi Chu - )

Sinh vi nam t yu hy k Khng ha cn khn t chuyn di bch nin trung tu hu ng Khi thin ti hu cnh v thy Giang sn t h sinh nhu Hin thnh liu nhin tng dic si Nguyn trc trng phong ng hi kh Thin trng bch lng nht t phi. ***

Lu bit khi xut dng

(Ngi dch: Tn Quang Phit) Lm trai phi l trn i H cn khn t chuyn di Trong khong trm nm cn c t Sau ny mun thu h khng ai ? Non sng mt, sng thm nhc Hin thnh cn u, hoc cng hoi Mun vt b ng theo cnh gi Mun trng sng bc tin ra khi.

Trang 33

GII TR

S 46 - Thng 05/2011

Xem
Bit sai, cng nhn sai v sa sai l iu cn thit mang n tin b cho t nc.
Xem ngi L mt b phim khoa hc k thut nhng Metropolis vn khng che giu ci n d su xa ca thi i nhng nm 1920. Phim ni v s chia cch hai tng lp, trong cng nhn phi vi thn di lng t lm cho thnh ph bn trn hot ng. Giai cp thng tr bn trn h vn mi cng suy ngh lm th no thnh ph ca h ngy cng hon m hn. Ri h qun rng, cng nhn dng nh kit sc. May thay trong s cc cng nhn, c mt c gi tr lun khuyn khch h lm vic v ni rng: Ri mt ngy, ngi ha gii s n. Cui cng ngi ho gii cng n. chnh l con trai ca ng ch thnh ph thng minh, tt bng nhng b x hi giu sang che mt. Ri chnh c gi y l ngi thay i cuc i anh ch qua mt ln gp mt. Chng may thay, cha anh nh k s c c lm ra mt robot gi dng c gi ny lm anh tr li vi cuc sng ph qu thnh ph. iu khng ng ngi ngi k s li li dng robot lm ri lon c thnh ph di lng t v xi gic cng nhn thc hin mt cuc cch mng. iu g n n, h ph hoi cung in nhng g m h xy dng bng chnh m hi ca mnh. C gi trn thot v tr li khuyn cc anh em cng nhn, t gip cng nhn nhn ra c l "tht" v em thiu c gi "gi". Phim kt thc c hu khi cui cng giai cp cng nhn v ng ch thnh ph bt tay v "gia bn tay v khi c, tri tim l ngi trung gian". Ngm n ta Qua b phim, d nhn ra rng giai cp t sn ch l v dng nu khng c giai cp cng nhn, v h lun cn

, ngh v Vit Nam

n nhng bn tay lnh ngh xy dng nhng g h ngh ra c trong u. Cui cng h cng nhn ra s cn thit y v sa sai. Vng, h sa sai trong s hoan nghnh v vui mng ca c thnh ph. Cn nhng ai sai m khng nhn nhn sai lm, li c tnh bo cha v ru ng nhn dn th c ng mng chng? Ni n thi i th k 21, cc nc Bc M v Chu u, ngi dn c th biu tnh, i cng bng t chnh quyn lnh o. Nng dn Php sa ra ng khi h mun tng gi sa. Hay ti x xe la c th nh cng nu h khng hi lng v cc khon lng bng. Nhng iu y xy ra thng xuyn v trong s bnh thng nu khng mun ni l cn thit i hi chnh quyn c trch ngi dn c ci nhn phn cm v nhng ngi mun i mi i mi c t duy ln x hi. Sai lm ny, c ai nhn nhn v sa cha? Chng ti mun ni! Bit rng rt nhiu ngi b bin thnh nhng tn phn ng ch v yu nc v ln ting cho l phi, nhng chng ti vn chp nhn c coi nh nhng "ngi in", "rch vic" c trch nhim vi bn thn v t nc. Nh Trn t ni, khng ai la c lch s, chng ti cng tin rng s c ngy th h sau nhn li lch s v phn xt. Cu hi m nhiu bn tr trong thi ny lun t ra rng: Cc bn ti Vit Nam c c cm l phiu bu cho ngi mnh mun? Cc bn c c quyn tru chc qua truyn thng nhng cu ni hay vic lm l bch ca my quan nh ta? Cc bn c c quyn da vo lut php kin tt c nhng ai, k c Th tng, khi h vi phm php lut? Ai trong cuc sng cng ch mun yn bnh my anh th cng danh, my ch th gia nh m m nhng hy ngh n th h tng lai t nc s ra sao nu chng ta c tip tc im lng? Nhng a tr ca chng sau ny ra i s sng v nhn xt v chng ta nh th no? Ri ci cch gio dc "l thuyt", "thuc lng" s gip t nc pht trin chng? Nhn thc v ln ting v l phi hn nhin khng ng ngha vi l lun bi xu chnh quyn hay ch bai t nc. Bit sai, cng nhn sai v sa sai l iu cn thit mang n tin b cho t nc. Quang Tr
2011 Tp ch Thanh nin PHA TRC s 46

nhim vi cuc sng ca ngi dn. Nhng c l, Vit Nam, tnh trng y l kiu "dn ch thoi ha"! H c bit u, nu h tht s ha mnh vo dng ngi biu tnh y, h s thy s biu tnh i cng bng chng c g l gh gm, cn thit li l ng khc. Chnh s c quyn lnh o t nc lm chnh tr hay ni ng hn ch n gin l ln ting tr thnh xa x v xa l

Trang 34

TIN VIT NAM

S 46 - Thng 05/2011

Thng 05/2011 Chnh tr - X hi Ch quyn t nc Ngy 27/5, trong cuc tr li phng vn bo ch ti H Ni, Ph Tng gim c Tp on Du kh Quc gia Vit Nam (Petro Vietnam) Vn Hu thng bo vic sng 26/5, cc tu hi gim Trung Quc vi phm lnh hi thuc ch quyn ca Vit Nam, gy thit hi ln v kinh t v cn tr hot ng ca Petro Vietnam.

Chnh ph, cc c quan c thm quyn ca Vit Nam c cc bin php phn i mnh m nht c th i vi pha Trung Quc; yu cu pha Trung Quc dng ngay cc hnh ng cn tr hot ng ca Petro Vietnam, ng thi h tr Petro Vietnam thc hin nhim v thm d, khai thc ca mnh. Trc , ngy 25/5 Trung Quc cng loan tin s a mt dn khoan du khng l vo bin ng. Ngy 11/5, Trung Quc li cho pht lnh cm nh c ti bin ng, trong c bao gm c khu vc thuc lnh hi Vit Nam. Vit Nam cng ln ting phn i hnh ng ny ca Trung Quc. Theo mng tin tc Trm Giang ngy 6/5, tu ng chnh Li Chu 44261 ca Trung Quc i tun tra vng bin qun o Hong Sa t ngy 5-25/5.

i bu t 97,1%. C 21 tnh thnh t trn 99%, 29 tnh thnh t t 95 - 99%. Cao nht l Tha Thin Hu, vi t l i bu trn 99,9%. Cng tc kim phiu c tin hnh ngay trong m 22/5. V thi gian cng b kt qu, chm nht l ngy 29/5, y ban bu c phi np bin bn xc nh kt qu bu c i biu Quc hi a phng cho Hi ng bu c. Cn c vo bin bn ny, Hi ng bu c s cng b kt qu bu c v danh sch ngi trng c i biu Quc hi kha XIII. Chm nht ngy 27/5 phi cng b kt qu bu c i biu HND cp x; 29/5 vi i biu HND cp huyn min xui; 1/6 vi i biu HND cc huyn min ni, hi o v HND cc tnh thnh ng bng. Vi cc tnh min ni, kt qu bu c i biu HND tnh phi cng b chm nht vo ngy 6/6.

V tr tu thm d ca VN b tn cng. nh: Thng Nht/TTXVN

Ph tng gim c Petro Vietnam khng nh vic cc tu hi gim Trung Quc vo rt su trong lnh hi ca Vit Nam ph hoi, cn tr cc hot ng thm d kho st bnh thng ca Petro Vietnam l mt hnh ng ht sc ngang ngc, vi phm trng trn i vi quyn ch quyn ca Vit Nam, gy thit hi ln v kinh t v cn tr hot ng ca Petro Vietnam. V tr m ba tu hi gim Trung Quc ph hoi thit b ca tu Bnh Minh 02 ca PVN, ch cch mi i Lnh (Ph Yn) khong 120 hi l, nm hon ton trong vng lnh hi thuc ch quyn ca Vit Nam. Petro Vietnam bo co v ngh

V vn ny, i din B Ngoi giao Vit Nam gp pha Trung Quc nu r vic tu ng chnh Li Chu ca Trung Quc i tun tra vng bin qun o Hong Sa vi phm ch quyn ca Vit Nam i vi qun o Hong Sa, gy kh khn cho cc hot ng nh bt bnh thng ca ng dn Vit Nam ti ng trng quen thuc ca mnh, lm phc tp thm tnh hnh trn bin. Trong thng qua cng xy ra hng lot v tu c Vit Nam b tn cng hoc bt gi. Bu c quc hi Theo cc con s m bo ch trong nc a tin, t l c tri ca c nc

Trc , ngy 16/5 ti huyn o Trng Sa cng t chc bu c sm. Trc vic Trung Quc phn i vic Vit Nam bu c ti Trng Sa, Vit Nam cng ln ting phn bc v tuyn b y l cng vic ni b ca Vit Nam. V Mng Nh T ngy 30/4, hng ngn ngi Hmong in Bin t tp biu

Trang 35

TIN VIT NAM

tnh Mng Nh, mun quyn t tr, i thnh lp vng quc ring v a cc yu sch i chnh quyn ci thin quyn t do tn gio. Cc ngun tin Hmong cho bit qun i Vit Nam huy ng trc thng MI-24 Hind sn xut t thi Lin X truy kch nhng ngi b tnh nghi tham gia vo cc cuc biu tnh. Cc n v c nhim ca Qun i Nhn dn Vit Nam, bao gm cc n v c cng cng c iu ng n khu vc. Theo tin t Trung tm Phn tch Chnh sch Cng, tc CPPA, th c hn 72 ngi Hmong thit mng v hng trm ngi khc b thng, b trn tnh cho n ngy 17 thng 5. Con s ngi cht, b thng v mt tch cho n nay vn cha c xc nh c th v nhng thng tin ny cha c kim chng vi cc ngun tin c lp khc. Thng tn x Vit Nam cng c bi bc b nhng con s t vong, gi l "sai tri" trn cc knh nc ngoi. Cc gii chc lnh o khng nh tnh hnh ti Mng Nh n nh v ngi dn tr v nh. Kinh t Lm pht Tng cc Thng k cho bit, ch s gi tiu dng (CPI) thng 5 c nc tng 2,21% so vi thng 4, a CPI 5 thng qua tng 12,07% so vi thng 12/2010 v tng 15,09% so vi bnh qun c nm 2010. CPI thng 5 tng c 10/11 nhm trong r hng ha chung vi mc tng t 0,25-3,19%. CPI thng 5 vn mc cao l do cc nhm hng ha thit yu vn tip tc tng gi mnh. Vi gi gas, gi xi mng v gi du ha tip tc tng trn 5% trong thng 5 ng gp ng k vo mc tng ca r hng ha chung. Thm vo , cc tc ng

S 46 - Thng 05/2011
h nhit nhng vn mc cao khin nhiu hng ha thit yu, cng nh nguyn nhin liu u vo m Vit Nam vn phi nhp khu tip tc chu sc p tng gi. Vic nhm thuc v dch v y t tng 1,2%, nhm hng ha v dch v khc tng 2,06% chnh l minh chng r nt v tc ng ny. Nhiu d bo ca cc cng ty ti chnh uy tn cng d bo CPI c nm ca Vit Nam ln n 17-18%, v nh lm pht t ti 22%. V chnh sch tin t, ngy 17/5, Ngn hng nh nc Vit Nam (NHNN) nng li sut trn nghip v th trng m (OMO) ln 15% t 14% trc v l ln nng th hai lin tip trong hai tun (trc ngy 4/5 cng nng t 13% ln 14%). y c th c coi l 1 bin php sit cht tin t trong tnh hnh lm pht vn tip tc cao. Cng theo NHNN, t ngy 4-13/5, NHNN bm ra 205.047 t ng
nh: RFA

tr ca hai t tng gi xng du lin tip trong thng 2, thng 3 v tng gi in trong thng 3 khin gi c nhiu loi hng ha, dch v trn th trng tng mnh. mt kha cnh khc, li sut cho vay tin ng l nguyn nhn khin nhiu loi hng ha v dch v iu chnh tng gi. T gi USD/VND

Ngun: Tng cc thng k

Kim ngch xut khu thng 5 ca mt s mt hng (n v: triu USD) Ngun: GSO

Trang 36

TIN VIT NAM

trn OMO v ht v 164.252 t ng. Nh vy, trong khong thi gian ny, NHNN bm rng s tin 40.795 t ng. Nu tnh t u nm 2011 n ngy 13/5, NHNN bm ra 2.012.130 t ng v ht v 2.007.098 t ng, a mc bm rng t hn 5.000 t ng. Trch li Thng c Ngn hng Nh nc Nguyn vn Giu, tng trng tn dng n ngy 23/5 trn c nc l 6.2%. Xut nhp khu Theo Tng cc Thng k, nhp siu ca c nc vt ln ti 1,7 t USD. y l mc nhp siu cao nht trong vng 17 thng qua, nng tng mc nhp siu trong nm thng ln hn 6,6 t USD. Vi mc nhp siu nm nay cao hn so vi cng k, tng trng r rng cng ang chu bt li. Gi nhiu loi nguyn, nhin liu nhp khu tng mnh gy kh cho sn xut trong nc v gim sc mua tin ng. Mt du hi cng cn nhc n trong hon cnh ny, khi tnh hnh kinh t th gii hin nay cn kh m m, nhp siu ca Vit Nam tng rt mnh th hin iu g? Phi chng cc ngun ti sn d tha trn th gii ang ly Vit Nam lm

S 46 - Thng 05/2011

Kim ngch nhp khu thng 5 ca mt s mt hng (n v: triu USD) Ngun: GSO

im n, hay iu ny th hin cung trong nc yu i to c hi cho nhp khu? Th trng chng khon nh hng bi cc thng tin tiu cc v tnh hnh kinh t v m nh lm pht, li sut ngn hng cao, s bt n trong h thng ngn hng, vic thu hi n ca cc cng ty chng khon ko ch s 2 sn xung mc thp k lc trong thi gian qua. p lc gii chp lin tc xut hin vi khi lng bn gi sn ngy cng cao khin Vn-index st gim 10 phin lin tip trc khi bt li vo phin 26/5.

L do c s st gim mnh ny c gii thch l vic cc thng tin xu v v m ng lot ra km vi vic cc khon n, c bit l n margin1 hnh thc n by chng khon n hn khin p lc bn cng ch mnh dn. Cc cng ty chng khon u lm vo cnh kh khn khi m cc ngn hng thng mi, ni h tr vn cho h lin tc nng li sut ln, khin li sut tng cao khng ch ti cc cng ty chng khon m l trn din rng: ton b nn kinh t. Cha k cc ngn hng phi thc hin h t l d n tn dng theo yu cu ca ngn hng nh nc trc ngy 30/6. y cng l thi im cc ngn hng nh bt buc phi nng vn iu l ti thiu ln 3000 t. Elbi tng hp
2011 Tp chi Thanh nin PHIA TRC s 46

Ch s th trng chng khon Vit Nam trong 6 thng u nm 2011. Ngun: VN-Index

Trang 37

TIN QUC T

S 46 - Thng 05/2011

Tnh hnh Bc Phi Tnh th ti Lybia tip tc cng thng sau khi NATO quyt nh gia tng p lc nhm vo chnh ph ca i t Gaddafi. Ta n Hnh S Quc T co buc Gaddafi ti git hi nhng ngi biu tnh phn i ch cai tr ca ng trong hn bn thp nin qua. Chin tranh trong 3 thng qua lm hng ngn ngi cht, trong c mt ngi con trai ca ng Gaddafi. i truyn hnh AlJamahiriya trch li mt pht ngn vin qun s Libya, ni rng chin hm NATO pho kch khu vc Ad-Dafniyah, nm gia Misrata v Zlitan, gy nhiu thit hi sinh mng v vt cht. Libya hin ang trong tnh trng b tc, dn qun kim sot thnh ph Benghazi v hu ht lnh th min ng, trong khi chnh ph Gaddafi kim sot th Tripoli. Cc t khng kch ca NATO khng th gip dn qun tin ln lt nh c ti Gaddafi, v hin gi Ty phng cng cha th quyt nh c gip v kh cho dn qun hay khng. Trong khi , ng minh lu i ca Libya l Nga ngh lm trung gian cho mt tha hip gip ng Gadhafi ri b quyn lc. Tng thng Nga Dmitry M edv edev n i rng ng Gadhafi phi ra i trong hi ngh Thng nh G-8 ti Php. Tin t Sanaa, ng Saleh vn c gng

tip tc duy tr chc v ca mnh Yemen, d dn chng xung ng biu tnh hng ngy trong c nhiu nh chnh tr, s quan cao cp qun i, lnh t b lc, tn gio ng v pha dn chng i ng phi ra i. Tng thng Ali Abdullah Saleh cho bit rng ng khng c k hoch tc thi ri b chc v. Trong bi din vn c trc m ng ng h vin ti Sanaa, Tng thng Saleh m t nhng ngi chng i ng l nhng k ti phm. Theo c tnh, c 173 ngi biu tnh b cht trong thi gian 3 thng qua. Hin nay Yemen ang trong tnh hnh b tc v c nguy c dn n ni chin. Quay sang Syria, cc video c a ln mng li x hi ton cu cho thy vn tip tc xy ra nhiu cuc biu tnh chng chnh ph ti cc th trn v thnh ph sau bui cu kinh hng tun ca cc tn Hi Gio. Nhng ngi biu tnh i Tng thng Bashar al-Assad v ng Baath tng cai tr Syria sut nm qua hy t b quyn hnh v cho dn chng c t do chn cc nh lnh o mi. Hnh nh trong bng video cho thy hng ngn ngi Syria xung ng biu tnh sau bui cu kinh hng tun vo hm qua, tip tc nhng cuc t hp chng chnh ph Syria ko di t hn c thng

nay. Tng Ratko Mladic Bi Serbia Bt Tng Ratko Mladic b Serbia bt sau nhiu nm trn lnh v b ta n hnh s truy t phm ti dit chng. Tng thng Boris Tadic thng bo vic bt gi Tng Mladic vi bo ch th Belgarde. y cng l mt trong nhng iu kin Serbia gia gip Lin u. L ch huy trng qun i Bosnia Serb trong chin tranh t nm 1992 n nm 1995, Tng Mladic b ta n hnh s quc t truy t cc ti c dit chng tn st 8,000 ngi n ng theo Hi gio v bao vy thnh ph Sarajevo trong 43 thng. ng Mladic ang c nhiu ngi Serb coi l mt v anh hng quc gia, v s b gii giao ti ta n ICC Hague xt x. Cu Th tng Singapore t chc ng L Quang Diu, Th tng u tin ca Singapore, loan bo quyt nh sn sng ri khi ni cc. ng gi chc v c lp ring ng l B trng C vn (Minister Mentor) trong nhiu nm. Trong mt thng co chung c cng b, bo ch trch li ng rng ti lc cn c mt ton b trng hon ton tr

Trang 38

TIN QUC T
trung ni kt vi gii tr ca Singapore. Loan bo ny c a ra sau khi ng ca h c kt qu bu c t nht k t khi Singapore c lp vo nm 1965. ng Nhn dn Hnh ng ch chim 60% phiu trong cuc bu c trong thng ny, gim t t l 67% trong nm 2006 v 75% trong nm 2001. Tng thng Hoa K cng du Chu u hat ng mnh nht Iceland, v ct tro khi bay ln tri cao ti 20 cy s. S kin ny lm nhiu phi trng quc t phi hy cc chuyn bay trong nhiu ngy qua. Tuy nhin, khi bi trong ln ny c phn nh hn hi u nm 2010. Vn Phng Kh tng Thy vn Iceland ni rng ngn ni la Grimsvotn nm bn di tng bng ln nht ca Iceland phun nhng ngn khi cao t nht l 11 thc ln khng t ngy 20 thng 5. ng Julianan Assange nhn Gii thng Ha bnh ca c ng Obama c mt ti London trong chuyn ving thm chnh thc Chu u trong 6 ngy. ng c mi d yn tic ti in Buckingham cng N hong Elizabeth v c din vn ti Westminster Hall. ng Obama hi kin vi Th tng Anh David Cameron, bn v cc vn an ninh th gii v s kin Bc Phi. ng Obama cng n Ba Lan trong mc ch tht cht quan h vi cc nc Trung v ng u, cng lc ku gi h ng h cc nn dn ch mi ni ti cc nc -Rp. Ngoi ra, trong phin hp cc lnh t khi G-8 ti Php, ng Obama v cc lnh o th gii ku gi Tng thng Yemen hy t chc, trnh mt cuc ni chin ti quc gia ny, v ha s gip cho nhng nn dn ch mi ti -Rp. Mt s nhng ti khc cng c bn ti, bao gm nhng vn ln trong cc nc ang pht trin nh Trung Quc hoc n . Ni la phun tro ti Iceland Ni la Grimsvotn l ngn ni la Nh sng lp trang mng WikiLeaks, trang mng lm sng st c th gii khi cng b cc h s mt ca B Ngoi giao v B Quc phng M, nhn mt gii thng ha bnh do t chc Sydney Peace Foundation ca c trao tng cho ng trong mt bui l ti Lun n vo hm qua. Bn tuyn dng cng trng khen ngi v ch nhn WikiLeaks l nhn vt c lng dng cm ngoi hng trong cng cuc phng s nhn quyn. ASEAN ra tuyn b v bin ng B trng Quc phng ca Hip hi cc quc gia ng Nam hp ti th Jakarta Nam Dng vo ngy 19 thng 5. Cc b trng ASEAN ra tuyn b chung khng nh li rng cc quc gia thnh vin ASEAN cam kt thc thi y , hiu qu Tuyn b v cch ng x cc bn Bin ng v lm vic hng ti vic thng qua B Quy tc ng x Bin ng thc y ha bnh v n nh trong khu vc. Tuyn b chung ca cc B trng Quc phng ASEAN cng khng nh quyn t

S 46 - Thng 05/2011
do lu thng hng hi Bin ng theo quy nh ca cng php quc t, trong c Cng c Lin hip quc 1982 v Lut Bin. Ngng xy p Xayaburi Lo Trong mt hi ngh ASEAN ti Indonesia, Th tng Lo thng bo rng s nh ch d n xy p Xayaburi hin c nhiu tranh ci. T r o n g nhiu cuc hp, Vit Nam ln ting by t quan ngi su sc v cc nh gi khng chnh xc v nguy c v nhng thit hi m d n p thy in Xayaburi s gy ra i vi ngnh cng nghip nh bt, nui trng ca Vit Nam, ng thi ku gi nh ch cc d n thy in trn sng Mekong trong t nht 10 nm.

Xung t v lc gia Thi Lan v Cam Bt Cam Bt v Thi Lan m cc cuc thng tho ngng chin vo cu thng 4 va qua, sau 5 ngy ng ti bin gii gy thit mng cho t nht 13 binh s v buc hng chc ngn dn lng phi tn c lnh nn. Trong nhiu ngy qua, qun i hai nc giao tranh gn ngi n c Preah Vihear c t 900 nm. y l nguyn nhn gy nn tnh trng cng thng trong bang giao gia Cam Bt v Thi, k t khi ngi n trn c Lin Hip Quc vinh danh l Di Sn Th Gii vo nm 2008. Hai nc u li cho nhau l khi mo cuc xung t. Min Thy tng hp

Trang 39