S 47 Thng 06/2011

Nha vn, anh la ai?

Khng th khoan dung vi Trung Quc
Vn bin ng, tt ca u co ting noi

Qu c gi thn mn,

rong nh nng gay gt hng hc ca ma h, nhng s

kin lin quan n bin ng lin tip lm khng gian
x hi thm si ng. Trong ba tun lin tip t ngy 5 thng
6, ngy ch nht tr nn c bit mt cch l thng, v ngi
dn, tr thc, thanh nin xung ng biu tnh phn i cc
hnh ng v tuyn b ngang ngc ca Trung Quc v ch
quyn bin ng. Xc ng thay, v khi lng yu nc tng
nh tr thnh mt suy ngh xa x, th nhng cuc tun hnh
va qua l cu tr li r rng nht, rng tinh thn i quc vn
lun c p trong nhiu tri tim Vit, ch ch c hi bng
pht.
Nhiu cuc biu tnh khng ch din ra Vit Nam, m cn
c t chc nhiu quc gia khc ni c ngi Vit sinh sng,
hc tp v lm vic. Thng ip v thi c by to r
rng: Hong Sa-Trng Sa l ca Vit Nam. Trong tnh
cnh hin nay, nh nh bo Trn Tin Dng nhn nh, t
tng cu yn bng mi cch, t thi im ny s tr thnh
mt trng ti, bi v n c ngha lm v hiu th v kh yu
nc ti thng, m nh , tri qua hng ngn nm dn tc
ny t tin u tranh gi trn vn quyn tn ti."

TP CH THANH NIN PHA TRC

Web: phiatruoc.info
Blog: phiatruoc.wordpress.com
Facebook: facebook.com/phiatruoc
Twitter: twitter.com/tapchiphiatruoc
Email: contact.phiatruoc@gmail.com

BAN BIN TP

Hn nhin quyn yu nc khng l ca ring ai, v vic by to

tinh thn yu nc cng khng nht thit phi do mt t chc
hay lc lng chnh tr no ch o. Hy vng rng lng yu nc
ca thanh nin ngy nay s l ng lc v nim tin cho s i
mi trong x hi, tt c mi c nhn u c th gp phn
vo cng cuc xy dng mt x hi tht s cng bng v nhn
bn.

V Thy Nhu-Hoang Lan-Khng

Duy -Nguyn n-ng A-Vit Quc

Chng ta cng khng qun rng lng yu nc v tinh thn

ci cch c nui dng qua nhiu th h, c khi thm lng
nhng bn b. C nhng t tng khng tr thnh xu hng
chnh trong i sng chnh tr, nhng l mt phn ca tm
thc Vit.

Hng Phc-Elbi-Tn Ngha-DBTT

Ngc Cm-Min Thy-Linh Snng Khng-nh TngHin Lng-Huynh Trong Hiu

Trong khng kh yu nc hng v tng lai chnh tr s bin

chuyn ng k khi lng dn ngy cng by to nguyn r
rng, nhn v qu kh c th gip hiu r chng ta ca ngy
hm nay.

Quc Bnh-Chinh Nhn-Tm Kin

"n c tri tn," c nhng t tng thuc v lch s, nhng

c th khng phi c.
Ban Bin Tp
Tap chi Thanh nin PHIA TRC
Thang 6/2011

Anh ba: Carlescs79-Flickr

THIT K TRNH BY
Hu Ph-Thanh PhongTn Ngha-Mai Khi-Thanh Nguyn

CNG TC VIN

QUNG CO-AUDIO

WEBSITE
K V-Thanh Phong
Chu M
Tap Chi Phia Truoc
PO Box 462220 Escondido, CA
92046 USA
Chu u, Chu
10 rue Louis Rossel
35000 Rennes FRANCE

Mc lc
Thang 6: Bin ng dn dp song ln
Khng th khoan dung vi Trung Quc
Vn bin ng, tt ca u co ting noi
Th gii mi-Y tng mi
Cht lng dich thut
Liu nn kinh t Trung Quc se bi trt chan?

Chnh tr

X hi

11

Kinh t

Nha vn hoa Pham Quynh

lang qun

14
18

19

Nha vn, anh la ai?

Th tng trng Mang ngh thut bi

Tiu im

24
28

Say cung Vu Hoang Chng

31

Mt th hin ai nhin v qua kh

34

Nhac cu truyn thng dan tc Si La

38

Lp truyn day mua dan gian ni

thng ngun nc Trng
Tin Vit Nam Thang 5
Tin Quc t Thang 5

Chuyn
mc

39
40
42

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011

Trong thng 6 ny c nhiu bin ng v nhiu s kin din ra dn dp lin quan n

cc vn bo v ch quyn lnh th-lnh hi quc gia.
Elbi

Cc chui s kin bt u t ngy

26/5 lc 5h5 sng, 3 tu hi gim
ca Trung Quc thm nhp vo
vng c quyn kinh t (EEZ
theo UNCLOS) ca Vit Nam
ph hoi hot ng thm d ca
Petro VietNam. Khi y tu thm d
Bnh Minh 2 ang lm vic ti l
148, cch mi i Lnh (Ph Yn)
khong 120 hi l. T bng ln
cng thng gia Vit Nam v Trung
Quc ni ring v ASEAN vi Trung
Quc ni chung. S kin ny cng
nh gy lo ngi trn din rng i
vi cc nuc trn th gii khi truc
, ngy 21 v 24/5, tu chin v
tu hi gim ca Trung Quc lin
tc c cc hot ng trong vng
EEZ ca Philippines, c bit cc
tu Trung Quc tin hnh cc
hot ng xy dng v th phao
gn mt bi cn ti ni ch cch
o chnh Palawan 125 hi l, tc
nm hon ton trong vng c
quyn kinh t 200 hi l ca Philippines.
c bit, khu vc xung t ngy
26/5 ch cch b bin Ph Yn 116
hi l, nhng Trung Quc li ngang
nguc tuyn b thuc ch quyn

V tr cc tu hi gim Trung Quc

vi phm ch quyn Vit Nam v
ct cp ca tu Bnh Minh 02.
Anh: TTXVN.

v quyn qun l ca mnh,

cng nh yu cu Vit Nam
chm dt gy hn v t b
cc hot ng thm d khu
vc ny.
n ngy 27/5, cng thng
ngoi giao bt u khi B
Ngoi giao Vit Nam trao cng
hm phn i cho s qun
Trung Quc. Trong khi , bo
Tu hi tun 31 ca Trung Quc ang i
ch Trung Quc loan tin s a n bin ng, mt ng thi gy cng
gin khoan du khng l ra
thng - Anh: Reuters
hot ng ti bin ng vo
thng 7 sp ti. Lc , Philippines
yu cu Trung Quc chm dt
triu tp i s Trung Quc yu
ngay vic vi phm ch quyn bin
cu gii thch c th v v vic
Vit Nam.
ny.
Trong mt din bin khc cng
Ngy 28/5, nh nu, B Ngoi
ngy, Tng thng Philippines tuyn
giao Trung Quc a ra tuyn b
b s trnh th phn i ln
v cn c v php l khi cho rng,
Lin hp Quc khi Trung Quc
Vit Nam thm d du kh ti vng
thm nhp lin tip vo vng bin
bin do Trung Quc qun l v vic
nuc ny.
cc c quan hu quan nc ny
thc hin l tun th lut bin v T ngy 3/6 n ngy 5/6 khi Hi
hot ng gim st trn vng bin ngh Shangri-La din ra ti Singathuc ch quyn Trung Quc. Bc pore, B trung Quc phng Trung
Kinh cn khng nh h lun n lc Quc Lung Quang Lit lin tc
duy tr ho bnh trn bin ng.
nhc n t ho bnh v khng
nh Trung Quc lun cam kt ha
n ngy 31/5, b ch huy bin
bnh v n nh lu di, ho hp.
phng tnh Ph Yn cho hay, 4 tu
Tuy nhin, ng cng nhc li l
nh c ca ng dn Tuy Ho ang
phi tn trng li ch ct li ca
hnh ngh nh bt c ng i
nhau v cnh bo phn i nhng
dng v tr 8 56 vi bc,
lin minh an ninh hung vo cc
112 45 kinh ng, cch o
quc gia c th. Ti hi ngh ny,
ng, qun o Trng Sa,
B trung Quc phng hai nuc
tnh Khnh Ha khong 5 hi l v
Vit Nam v Philippines pht
pha ng nam, th 3 chic tu Hi
biu mnh m v t co Trung
qun Trung Quc n uy hip v
Quc gy cng thng trn bin
n sung xung nuc e do, khng
ng.
cho tip tc nh bt.
B trung Quc phng Vit Nam
Ngy 2/6, B Ngoi giao Vit Nam
Phng Quang Thanh cng nhc li
tip tc phn i vic Trung Quc
v cc s kin tu Trung Quc va
uy hip ng dn bng vic trao
chm bn trong lnh th Vit Nam
cng hm cho i s Trung Quc,
Trang 4

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011
nht 12, 19 v 26 thng 6 tip tc
din ra cc t biu tnh khc, tuy
nhin s lung c gim xung so
vi ngy u tin.

i tng Phng Quang Thanh

pht biu ti i thoi Shangri-La.
Anh: AFP
trong bi pht biu ti Shangri-La.
Ngy 4/6, B Ngoi giao Philippines ra thng bo khng nh cc
hnh vi xm phm ca tu Trung
Quc i vi ch quyn ca quc
gia ng Nam ny l "xm phm
ha bnh v n nh khu vc, vi
phm nghim trng DOC.
Ngy 5/6, ng lot ti hai thnh
ph ln Vit Nam l Si Gn v H
Ni din ra cuc biu tnh n ho
ca thanh nin-sinh vin, tr thc
phn i hnh vi xm luc ca
Trung Quc. Cuc tun hnh din
ra vi s tham gia ng o ca
cc bn tr v nhiu tng lp khc.
c bit ti Si Gn, cuc tun
hnh c lc ln n gn 2000
ngi vi cc bng rn, khu hiu
phn i Trung Quc.

Mt ngi Vit Nam biu tnh ti

Si Gn ngy 5/6.
y l ln u tin sau nm 2007,
mt s kin nh biu tnh mi
uc chnh quyn ngm chp
thun th hin s yu nuc ca
ngi dn.
Lin tip sau ba tun, ngy ch

Ngy 7/6, trong chuyn thm o

C T, Qung Ninh, Ch tch
Nguyn Minh Trit nhn mnh
rng Vit Nam s lm ht sc mnh
bo v ch quyn. Sau ,
ngy 8/6, trong tun l bin o
ti Nha Trang-Khnh Ho, Th
tung Nguyn Tn Dng tuyn b
s kin quyt u tranh vi cc
hnh vi vi phm ch quyn Vit
Nam, v ng cng mt ln na
tuyn b Hong Sa- Trung Sa
thuc Vit Nam, cng nh c ch
quyn v quyn ch quyn vi cc
vng bin theo Cng uc lut bin
1982 ca Lin hp Quc.
Trong cng ngy, ti din n AFR
- Hi ngh Chnh sch An ninh khu
vc ASEAN ln 8 ti Indonesia,
trung tung Nguyn Ch Vnh
nhn mnh cc cng thng
cng nh xung t ti khu vc
bin ng phi uc x l
bng cc bin php ho bnh.
Sau ng cng tuyn b
rng Vit Nam s lm tt c
bo v ch quyn ca mnh.

dn thuc din lm nghia v qun

s c min gi nhp ng trong
thi chin", theo ngh ca B
trng B Quc phng. Thng tin
ny c d lun c bit quan
tm v rt nhiu ngi cho
rng: "y c th l tin rt
quan trng khi cn thit, c th
nhanh chng cho ra i Lnh Tng
ng vin qun i".
T ngy 13 n ngy 17/6, Hi
ngh ln th 21 cc quc gia thnh
vin Cng c ca Lin hp quc
v Lut Bin 1982 UNCLOS din
ra ti New York- Hoa K. Trong bi
pht biu, trng on Vit Nam,
i s L Lng Minh ln ting
phn i Trung Quc c nhng
hnh ng vi phm ch quyn ca
Vit Nam bin ng. ng thi
i s ln n v bc b ci gi l
bn "ng li b" 9 on ca
Trung Quc trn bin ng. ng
khng nh ng yu sch ny

n ngy 9/6, Trung Quc li

mt ln na ct cp thm d
ca Vit Nam. Ln ny h s
dng tu nh c ngu trang
c s ym tr ca tu hi Vn bin ng tr thnh mt vn
gim. Theo PetroVietNam, lc quc t khi n c em ra bn tho
Hi ngh Din n Khu vc ASEAN ln
6h sng ngy 9/6, ti to
th 17 (ARF 17). Anh: TTXVN
6o47,5 Bc, 109o17,5 ng,
tu Viking II b tu s hiu
62226 ca Trung Quc chy ct
"hon ton khng c bt c c s
ngang phn dy ko gi thit b
php l quc t no, c bit l
dn tri cp thu v gy ri bn
theo Cng c Lut Bin".
ng cp thu pha bn tri tu.
Truc mt ngy, tc ngy 8/6, Chia s quan im ca Vit Nam,
ti khu vc ny cng c tu hi nhiu nc ASEAN pht biu
gim v my bay trinh st ca nhn mnh cn phi tun th
nghim chnh cc quy nh ca
Trung Quc.
Cng c Lut Bin khi tin hnh
Sau khi b Vit Nam phn i, ln
cc hot ng trn bin; cao s
ny Trung Quc li vu co nguc
cn thit ca vic duy tr ha bnh,
Vt Nam tn cng tu c.
n nh v an ninh khu vc bin
Ngy 13/6, Th tng Nguyn Tn ng, thc hin y DOC v
Dng k ban hnh Ngh nh s tin ti sm t c B Quy tc
42/2011/N-CP v "Quy nh cng
Trang 5

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011

ng x bin ng COC.
Ngy 17/6, M-Vit ra mt
thng co chung, ng ti trn
website ca B Ngoi giao Hoa K
cho hay: Hai bn ghi nhn rng
cc tuyn b ch quyn lnh th
v hng hi cn phi tun th cc
nguyn tc c lut php quc
t cng nhn, trong c Cng
c Lin hp Quc v Lut Bin
1982.
Ngy 19/6, tu tun tra hng hi
Trung Quc mang tn Hi tun 31,
cp bn Singapore sau khi i
qua khu vc tranh chp qun o
Hong Sa v Trng Sa Bin
ng, gy ra nhng ln sng lo
ngi lan rng khp khu vc, ti
tn Nht Bn hay nc M - cng
quc hi qun hng u ti Thi
Bnh Dng.
Singapore cng ku gi Trung
Quc lm r cc tuyn b ca h
bin ng sau nhng din bin
cng thng gn y gia Trung
Quc vi Vit Nam v Philippines. Singapore cho rng, s m
h ca Trung Quc khin cng
ng quc t lo ngi. Singapore
khng tuyn b ch quyn Bin
ng, nhng khng nh, h quan
tm ti bt k iu g nh hng
n t do hng hi trong cc tuyn
ng bin quc t.
Trong tuyn b a ra, B Ngoi
giao Singapore ni: Chng ti
nghi rng, nhng li ch ca chnh
Trung Quc l lm r cc tuyn b
bin ng mt cch chnh xc
hn l s m h hin ti n mc
gy ra nhng quan ngi nghim
trng trong cng ng hng hi
quc t.
Ngy 20/6, Hi tho v an ninh
hng hi Bin ng din ra ti
Hoa K do Trung tm Nghin cu
cc vn chin lc v quc t
(CSIS) t chc th Washington.
Cuc hi tho din ra trong hai
ngy 20 v 21/6 vi s tham gia
ca cc quan chc cp cao, cc
nh qun l, cc hc gi, hoch
nh chnh sch, chuyn gia nghin

Khim, Ph Tng Th k y ban

Chnh sch an ninh quc gia, Hi
nghin cu khoa hc chnh sch
Trung Quc, ngo mn tuyn
b rng Trung Quc tng dy Vit
Nam mt bi hc v c th cho
Vit Nam bi hc ln hn.

TNS John McCain ti Hi tho v

an ninh hng hi Bin ng
trung tm CSIS. Anh: CSIS
cu v cc nh bo.
Ti hi tho ny, Trung Quc lin
tip b cng kch v i hi ch
quyn v l ca mnh ti bin
ng bi hc gi cc nuc lin
quan ln khng lin quan.
Ti Hi ngh, Thung ngh si John
McCain nhn mnh rng M cn
gip ng Nam tng cng sc
mnh hi qun trc mt Trung
Quc hnh x hiu chin, yu sch
tham lam, thiu cn c trn bin
ng.
Sau t ngy, Thung vin M
cng thng qua ngh quyt
nhm phn i Trung Quc gy
cng thng trn bin ng, cng
nh thc gic mt gii php ho
bnh cho khu vc ny.
p li, Trung Quc tuyn b
nhng nuc no khng lin quan
nn trnh xa khu vc. Trong khi
, bo ch nc ny cp ti
kh nng s dng sc mnh ti
vng bin tranh chp.
Thi bo Hon Cu, mt t bo
uc kim duyt gt gao ti Trung
Quc c 1 lot bi e do Vit
Nam ni ring, ASEAN v M ni
chung rng, Trung Quc c th s
dng cnh st hng hi v cc lc
lng hi qun, nu cn thit,
bo v ch quyn ca Trung Quc.
Cc bi bo vu khng cho rng
Vit Nam l ngun gc gy cng
thng v e do s s dng v lc
vi Vit Nam nu cn thit. Sau
, ngy 25/6, thiu tung qun
i ca Trung Quc, Bnh Quang

Trc , bo Vn Hi, vn c
coi l ting ni ca Bc Kinh
Hng Kng ngy 18/6 cng
ng bi x lun ch r Trung Quc
phi lm tt cng tc chun b v
mt qun s nu cc nc lin
quan khng khng lm theo
mnh v c hnh ng khiu khch
thi qu trn bin ng th h s
b ging tr mnh m.
Ngy 25/6, trong mt ng thi
gim nhit tnh hnh, Th trung
Ngoi giao Vit Nam H Xun Sn,
trong chuyn thm Trung Quc
chuyn kin ca lnh o Vit
Nam ti lnh o Trung Quc v
quan h hai nc v tnh hnh bin
ng thi gian gn y. ng Sn
cng ngh Trung Quc thc hin
nghim tc tha thun ca cp cao
hai nc, khng vn bin
ng nh hng n quan h VitTrung. Sau hai bn ra thng
co chung th hin s gn b
gia hai quc gia.
Trong thi im ny, nhn si Vit
Nam cng ra mt tuyn co vi s
tham gia ca hng trm ngi,
trong khng nh li ch quyn
Vit Nam ti bin ng v phn
i s e do cng nh ngun cn
gy cng thng ti Trung Quc.
Liu cn sng c tip tc dng cao
trong nhng ngy sp ti?

Biu tnh ngy 19/6 ti H Ni.

Anh: blog Nguyn Xun Din

Trang 6

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011

Thng ngh s James Inhofe, ng

Cng Ha, bang Oklahoma, Hoa K
Thanh Thy chuyn ng

PHIA TRC: Ngy 21/06/2011, hai thng ngh s James Inhofe

(bang Oklahoma, ng Cng ha) v Jim Webb (bang Virginia, ng
Dn Ch) cng xut ln Thng vin Hoa K mt ngh quyt
ln n Trung Quc vi cc hnh x ngang ngc Bin ng. Theo
li ng Inhofe, Ngh quyt ny rt n gin: Nc cng sn Trung
Hoa, hy ngng cch hnh x hung hng v quay li vi li cam kt
m anh k kt vo nm 2002 v vic gii quyt cc tranh chp
ny mt cch ha bnh. Tp ch Thanh nin PHA TRC xin ng
ti li nguyn vn quan im ca ng v s vic ny. Thng ngh s
Inhofe hin l thnh vin ca Tiu ban Quan h quc t thuc
Thng vin Hoa K v cc vn ng v Thi Bnh Dng. ng
cng l thnh vin c thm nin ti Ban Lc lng v trang ca
Thng vin Hoa K trong nhiu nm.

rong vng mi hai thng

qua, Trung Quc tin
hnh nhng hnh ng
quy nhiu c tnh on trn
bin Nam Trung Hoa [t trong
nguyn vn]. ch l nhng
ng thi gn y nht ca Nh
nc cng sn Trung Quc,
trong vi nm tr li y
tuyn b hu ht bin Nam
Trung Hoa l vng c quyn
kinh t ca h. iu ny e
da nhng t nc khc trong
vng (tt c l chn nc), vn
c nhng i hi chng cho
trn vng bin rng 1.35 triu
hi l vung ny.
Ngay n c bn Tuyn b cch
Hnh x bin ng nm
2002, c k bi Trung Quc
v mi thnh vin ca Hip hi
cc quc gia ng Nam
(ASEAN), cng chng gip g
c trong vic t ti mt gii
php ha bnh cho cuc tranh
chp ny. Trung Quc cn phi
nhn c mt thng ip r
rng rng nhng quy nhiu
ca h, nu tip tc, s khng

chin Trung Quc bn vo ba

thuyn nh c ca Philippines
l l do ti sao Thng ngh
gn qun o san h Jackson,
si Jim Webb (thuc ng Dn
gn o Palawan, Philippines.
ch, bang Virginia) v ti
xut mt bin php ku gi Ngy 2/03/2011: Hai tu hi
chnh ph cng sn Trung Quc gim Trung Quc e da m
ngng quy ri tu thuyn vo mt tu nghin cu nng
ngoi bin khi khi chng i qua lng ca chnh ph Philippines
bin Nam Trung Hoa. Nh trong lc ang tin hnh thm
nhn mnh trong bn ngh d a chn bi ngm Reed
quyt, nhng hnh ng khng Bank gn o Palawan.
th chp nhn c ca Trung
Thng 5/2011: Trung Quc n
Quc gm c:
phng ra thng bo cm nh
Ngy 25/02/2011: Mt tu bt c trn pha Bc ca bin
Nam Trung Hoa t thng 5 n
thng 8.
c dung th na.

Thng 5/2011: Vit Nam t co

tu hi qun Trung Quc bn
vo bn tu nh c Vit Nam
gn bi ngm ng Lunn v o Ch Thp.
Thng 5/2011: Tu Trung Quc
t ct tr thp v th phao
trn bi ngm Amy Douglas,
pha ng Nam bi ngm
Reed Bank, trong khu vc c
quyn kinh t ca Philippines.
Trang 7

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011

Thng 5/2011: Hai my bay

chin u cha nhn dng
c, nhng c cho l ca
Trung Quc, xut hin gn o
Palawan.
Ngy 26/05/2011: mt tu hi
gim Trung Quc ct dy cp
thm d ca mt tu a chn
Vit Nam, tu Bnh Minh, trn
bin Nam Trung Hoa trong vng
bin gn vnh Cam Ranh. Vic
s dng v lc ny xy ra trong
phm vi 200 hi l ca Vit
Nam, khu vc lut php quc t
tha nhn l khu c quyn
kinh t ca Vit Nam.
R rng, con s nhng s vic
xy ra trong vng 12 thng qua
tng, v Bc Kinh ngy cng
t tin hn trong vic khng nh
mt cch quyt lit i hi ca
h v cc ti nguyn thy sn
v du kh trong vng.
Nhng nh bnh lun trong khu
vc u tin rng kiu hnh x
quyt lit ca Trung Quc l
mt ch du khc cho thy
nhng tranh chp trn bin
Nam Trung Hoa s tip tc ci
ca n, theo hng tiu cc
hn.

2002 v vic gii quyt cc nhng hnh vi ng ln n ny.

tranh chp ny mt cch ha N ti khng nh s ng h
mnh m ca chng ta cho vic
bnh.
gii quyt cc tranh chp mt
Ti c bit rng i s qun
cch ha bnh, ng thi ng h
Trung Quc lm vic tch cc
vic tip tc cc hot ng ca
nhm lm tht bi ngh quyt
qun lc Hoa K nhm khng
ny, hoc trch kho n, nhng
nh v bo v cc quyn t do
nhng s tht l vic khng th
hng hi trn cc vng bin v
g theo l thuyt c. V s
vng tri quc t ti bin Nam
tht l ch c mt mnh Trung
Trung Hoa.
Hoa cng sn tin hnh
nhng hnh vi bo ng v Thng vin cn hnh ng
nguy him chng li cc nng nhanh chng v quyt on v
lng ging trong vng bin Nam bin php ny, nhm bo hiu
Trung Hoa. iu ny cn phi s ng h ca chng ta cho cc
nc ng minh, v ghi r s
chm dt.
bt mn mnh m ca chng ta
Bn ngh quyt a vo h s
i vi cc hnh ng ca
Trung Quc. Lm nh vy,
Thng vin s c ghi vo
lch s nh ng h t do v
gii php ha bnh cho cuc
tranh chp ny.

Nhn thy khuynh hng tiu

cc ny, s e da quyn t do
lu thng hng hi cng nh
nhng li ch
an ninh quc
gia ca Hoa K
v cc nc
ng minh ca
Hoa K trong
vng, chng ti
xut mt
ngh quyt ln
Thng
vin.
Ngh quyt ny
rt n gin:
Nc cng sn
Trung Hoa, hy
ngng
cch
hnh x hung
hng v quay Tr l ngoi trng M Kurt Campbell (tri) bt tay
li vi li cam Th trng Ngoi giao Trung Quc Thi Thin Khi ti
kt m cc anh hi ngh tham vn M-Trung ngy 25-6 theo gi a
phng M. nh: TN HOA X
k kt nm

(Bi c ng trn Blog Quc

hi Hoa K)
2011 Ban ting Vit TCPT
Ngun: http://thehill.com/blogs/
congress-blog/foreign-policy/167577chinas-naval-harassments-cannot-betolerated

Trang 8

CHNH TR - X HI
Anh: middlebury.edu

S 47 - Thng 06/2011

-Nguyn n chuyn ngTrong du hiu ca s cng

thng Bin ng, hin nay
cc nh ngoi giao chu thm
ch khng lin quan g n
tranh chp lnh hi cng nhy
vo cuc chin, vi mt n lc
duy nht: khi phc li s n
nh khu vc.
Cc vn tranh chp bin
ng [bin Nam Trung Hoa
theo cch gi ca nhiu nc
khc] c nu ln trong
cch ny hay cch khc trong
nhiu thp k, vi Trung Quc,
Vit
Nam,
Philippines,
Malaysia v i Loan u
tuyn b mt phn hoc
ton phn ch quyn trn
cc qun o Hong Sa v
Trng Sa, ni c cho l
c gi tr du kh v khong
cht rt phong ph.

b ch quyn rng ln nht,

bao gm c din tch mang hnh
ch U [ng li b] ln n
80% trn ton khu vc bin
ng.
Trong nhng ngy gn y,
cng thng gia Vit Nam v
Trung Quc tr nn c bit
nghim trng v ng ch . C
hai nc u t co ln nhau v
a ra mi e da lm nh
hng n s n nh trong khu
vc, v c hai nc u tung ra

nhng cuc tp trn qun s

dng n tht ti vng bin
ang gy nhiu tranh chp.
Hm th Hai ngy 20 thng 6,
trong mt ng thi him hoi,
Singapore ban hnh mt
tuyn b v vn ny, ku gi
tt c cc bn hnh ng vi s
kim ch v ni Trung Quc
nn gii thch r rng ch
quyn lnh hi ca mnh mt
cch chnh xc.
"Chng ti ngh rng l v li
ch ring ca Trung Quc
lm r tuyn b ca mnh
bin ng vi chnh xc
hn l s m h hin ti ...
gy ra mi quan ngi
nghim trng trong cng
ng hng hi quc t",
mt vin chc B Ngoi
giao Singapore cho bit.

Nhng cng thng leo

thang khi qun s ca
Trong khi , ti th
Trung Quc bt u pht
Washington, ni t chc
trin mnh m v to bo
cuc din n ng c
hn trong vic a ra cc
tho lun v cc vn lin
khng nh thiu c s ca Phin i thoi v Chnh tr - An ninh - Quc quan n bin ng, i s
h. Trong tt c cc quc
t Indonesia - mt quc gia
phng M - Vit Nam ln th t, ti
gia, Trung Quc a tuyn
khc khng c tuyn b ch
Washington ngy 17.6.2011. nh: TTXVN
Trang 9

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011
chnh ph Hoa K khng c mt
v tr trong cc vn tranh
chp ch quyn, khng tham
gia mt v tr no nht nh l
tham gia mt v tr ri."
Cc cuc i u nghim trng
nht khu vc trong nm nay
bt u mt vi tun trc khi
theo Vit Nam, Trung Quc
ui mt tu kho st a chn
ca Tp on PetroVietnam, v
ct cp thm d ca tu ny.

Ngun: www.japanfocus.org

Trung Quc phn ng bng

cch yu cu Vit Nam ngng
tt c cc cuc thm d du kh
trn bin. Nhng li u khu
qua li gia hai B Ngoi giao
v cuc tp trn bn n tht
gia hai bt u c tuyn b
ngay sau .

quyn - cho bit rng Trung

Quc v cc nc khc ang
tranh ci trn cc vng lnh hi
cn phi bao gm cc quc gia
khc trong tin trnh ny.
"Vn ny khng nn tr
thnh mt vn ch gia cc
nc tuyn b ch quyn, bi v
vn mu cht l bt c iu
g xy y ra s nh hng
n an ninh cho ton b khu
vc", i s Dino Patti Djalal
by t quan im.
Cc quan chc M cng
c ko vo cuc xung t
bin ng. Hai quan chc quc
phng cp cao ca Hoa K
tham d din n cng ni
nhng li ngoi giao tng t
nh kch bn ca Djalal. Pha
Hoa K c mt vi bo co
chung chung, trnh nghin v
mt nc no nht nh v
ch khuyn khch tt c cc bn

bnh tnh gii quyt vn mt

cch n ha.
"Vn ny khng phi do
chng ta nc M - thc hin
cc c ch trong vic gii quyt
nhiu khiu ni khc nhau trn
bin ng", mt vin chc quc
phng Hoa K cho bit v
ngh khng ghi m li cuc
phng vn. Mt nhm cc
thng ngh s M, bao gm c
Jim Webb (ng Dn ch) v
John McCain (ng Cng ha),
tuy nhin, thng thn nu
v vn ny ln Quc hi Hoa
K v gii thiu mt ngh quyt
ln n Trung Quc s dng v
lc qun s ti Bin ng.

"Tht khng may, thc t l

chng ta vn cn mt on
ng kh di trc khi cc bn
c th n vi nhau v ngi li
m phn", ng i s
Indonesia Djalal din t s gia
tng cng thng gn y. "Cc
tranh chp ny c kh nng s
tip tc. Chng ta s c nhng
cuc ng cng ln v
rng hn. "
William Wan
Theo Washington Post
2011 Ban ting Vit TCPT

"Ti ngh chng ta [Quc hi],

v c chnh ph, qu yu
trong vn ny," Thng ngh
s Webb cho bit vo u thng
ny ti Hi ng Quan h i
ngoi. "Khi chng ti ni rng
Trang 10

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011

Trong chng ta, ai sinh ra cng mun c sng trong t do.

Nhu cu v t do va l kt qu ca thc (s la chn ca
l tr) va l nhu cu mang tnh bn nng. Chng ta tng nghe
cc hc gi phng Ty ni v mt th gii ton cu ha, nhng
trn thc t, th gii ny c phi l mt th gii ton cu ha
nh ngi ta vn ngh? Cc gi tr nhn bn c c cc quc gia tn trng v thc hin? V cc gi
tr t do nim ao c ca nhiu dn tc c c cc quc gia p dng v theo ui nh chnh
ngha ca n khng? T do tr thnh mt gi tr mang tnh ton cu? Nhn li ton cnh th gii
chng ta c th ni, nhn loi tin xa trong lnh vc khoa hc cng ngh nhng cc gi tr nhn
vn vn khng c thc hin v theo ui ng mc. V th gii t do trong nhiu nm qua
dn tr nn non yu.
Huynh Trong Hiu

au chin tranh lnh v tip

theo sau l s tan r ca
khi x hi ch ngha Xvit, Hoa K tr thnh mt siu
cng duy nht khng c i th.
Cuc chy ua v trang vi Hoa
K lm hy hoi v suy kit nn
kinh t Lin X. Nc Nga quc
gia ln nht trong khi Lin X c
i mt vi mt nn kinh t tan
hoang v qun l thiu khoa hc.
iu khng bo m cho
vic quc gia ny tip tc gi
vng s cn bng qun s i vi
Hoa K. Trong cuc cnh tranh
tht bi, nc Nga b ri li pha
sau.
Ngc li, sau cuc chy ua v
trang, kinh t Hoa K vn tip tc
pht trin mnh v c nhng
bc khi sc. T cho n nay,
Hoa K vn tip tc nm gi
cng v siu cng duy nht c
sc mnh kinh t qun s hng
u th gii, v khng c i th.
Trc sc mnh , Hoa K
lm cho k th ca mnh, nhng
th lc tng c nh s gii

phng Hoa K, hay thay th Hoa

K lnh o th gii phi run s
v gi v hp tc.
C th ni sau nh Th chin
v kt thc thi k chin tranh
lnh, th gii c tn hng mt
khong thi gian yn bnh xy
dng v pht trin. Thi gian
Trung Quc thay i v
vn ln nhanh chng. Th gii
lng du v yn n nhng vn
ngm cha nhiu nguy c xung
khc v xut hin nhng mu
thun mi, trong siu cng
Hoa K th t mn v thnh qu
kinh t ca mnh. H t tin v
trng cy vo sc mnh qun s
p o nn khng t ra mc tiu
no i vi vic bnh n th gii.
Xt mt cch tng quan, tuy th
gii t do khng gp bt k s e
da no, nhng tro lu dn ch
trong giai on ny vn khng c
bc tin no ng k ,v Hoa K
v phng Ty khng xem vic
h tr cho cc phong tro dn ch
trn th gii l mc tiu hng u
v mang tnh nhn bn nh hnh

cho s pht trin trong tng lai

ca nhn loi.
Trong gn hai thp nin tr li
y, Hoa K ch trng vic giao
thng vi th gii, c bit l
Trung Quc. Hin nay, mt s
kin cho rng Trung Quc ang
cn Hoa K hc hi, thay i
m hnh pht trin kinh t, v hi
nhp vi th gii. Hoa K bt
tay vi Trung Quc v y l mt
th trng y tim nng. Mt nn
chnh tr h khc vi dn chng,
to iu kin cho gii t bn M
bt tay vi chnh quyn nhm trc
li. Vic thit lp quan h ngoi
giao, thng mi gia hai nc M
- Trung to tin gy nn
nhng bt n cho th gii trong
hin ti v tng lai, v ngi M
dn nhn thc c iu .
Giao thng vi Trung Quc, Hoa
K hng li khng nh v y l
mt th trng bo b. V pha
Trung Quc, giao thng vi Hoa
K s hc c cch qun l kinh
t th trng khoa hc v nng
Trang 11

CHNH TR - X HI
ng hn. Sau gn ba thp nin
bang giao, kinh t Trung Quc
c nhng bc thay i ng k.
Nn kinh t tp trung bao cp
c thay th bi nn kinh t th
trng chu nhiu chi phi v tc
ng ca b my lnh o chnh
tr. Trung Quc giu ln nhanh
chng v t c nhng thnh
tu bt ng khin c th gii ngc
nhin v thm knh phc. Mt s
chuyn gia M, chu u tng ng
nhn rng: pht trin kinh t bn
cnh mt chnh th c ti s m
bo cho mt x hi pht trin lin
tc v n nh. H tn dng ca
ngi m hnh kinh t ca Trung
Quc. Theo Gio s Stefen Halper
thuc i hc
Cambridge,
m
hnh
ng thun
Bc Kinh l
mt gii php
kh tn thay
th cho m
hnh ng thun Washinton.
S pht trin kinh t lun song
hnh vi vic hin i ha qun
s. Trung Quc ang ngy mt
ln mnh v iu to nn mt
thch thc i vi nc M. Con
rng Trung Quc mi ngy no
sang M hc hi v b cc quc
gia phng Ty xem nh mt t
nc chm tin khng ng ngi,
gi y n vng dy nh v
bo v c kh nng e da n an
ninh ton cu, c bit l Hoa K
- mt quc gia tng chng nh
khng bao gi c i th v cng
l thnh tr ca khi t do.
Trong hin ti, din mo th gii
ang c nhng chuyn dch ngon
mc. Gii hc gi phng Ty
nhn nh rng s thnh vng
ang dn chuyn t pha Ty sang
ng. Nhng nm qua, kinh t
Hoa K mt m hnh kinh t
c nh gi l ti u, c
qun l bi nhng chuyn gia kinh

S 47 - Thng 06/2011
t c o to t cc trng i
hc hng u th gii, cng vi
nhiu nm kinh nghim trong
qun l kinh t nhng h
khng th gip nn kinh t Hoa
K trnh c tnh trng nh n
v suy thoi. Kinh t Hoa K gim
chn ti ch v rt vo tnh trng
suy thoi ti t nht k t sau t
khng hong kinh t vo thp
nin 1930. Cc chuyn gia kinh t
hng u th gii d on, h ly
ca cuc khng hong kinh t th
gii s lm nh hng bt li n
nn kinh t Trung Quc ang cn
non yu vi kh nng qun l yu
km hn. Kinh t Trung Quc s
rt vo cuc khng hong trm
trng khng th cu vn ngay sau
.
Nhng trn thc t, cc chuyn
gia kinh t Trung Quc iu
khin con tu vt qua cuc
khng hong mt cch d dng.
Kinh t Hoa K khng hong th
c khng hong, kinh t Trung
Quc vn gi c tc tng
trng 7-8 % mi nm. Bn cnh
vic pht trin kinh t, Trung
Quc ra sc hin i ha qun i
bng mi gi. Ngn sch quc
phng thiu minh bch lm c th
gii khng khi lo ngi v khin
Hoa K suy ngh li v mt Trung
Quc pht trin trong ha bnh.
Sau v n p m mu Thin An
Mn vo nm 1989, vic Hoa K
tip tc mi ban giao tt p vi
Trung Quc lm dy ln ngun
d lun cho rng: ngi M gt b
nhng gi tr c hu theo ui
mc tiu pht trin kinh t. V
quyn li quc gia, Hoa K khng
ngn ngi bang giao vi cc nc
c ti bt chp i tc ca h
gy nn nhng ti c g! C nhiu
ngi tng ln ting, chng ta
ng trng cy vo Hoa K nh
mt th lc ng ra thc thi
cng l v ha bnh. Hoa K
khng phi l mt th lc c th

em li cng l v gip cc dn
tc khc tm kim t do mt cch
d dng v vi bt c gi no.
Sau Chin tranh Lnh, khi khng
cn ai e da n an ninh nc
M, Hoa K cm thy khng nht
thit phi tham gia xy dng v
ph bin cc gi tr dn ch ton
cu nhm to nn mt th gii tt
p. H bit rng cc ch c
ti bt ho ch c th ra tay trn
p dn chng ch khng th i
u vi mt siu cng qun s
nh Hoa K. Vic c xy dn ch
khng l u tin hng u. Tuy
nhin, Hoa K vn l thnh tr ca
th gii t do, vic pht trin v
thnh vng ca Hoa K l mt s
bo m v mt an ninh cho th
gii t do, v cng l nim tin cho
nhng ai theo ui l tng t do.
Mt t nc khng l nh Trung
Quc mi bnh phc sau cn bo
bnh, t tr thnh l c u
ca nhng th lc chng M.
Trc y, cc ch c ti l
mt khi lng lo, tuy cc oan
nhng khng sc mnh e da
Hoa K. Ngy nay, Trung Quc
ang tr thnh mt siu cng i
trng vi Hoa K v tr thnh
biu tng cc ch c ti
chng M hi t. Hai thp nin
trc l s p o ca th gii t
do, by gi kh nng p o vn
c duy tr, nhng cc th lc
hc m cng ln mnh v hi
t thnh phe trc v ang c
nhiu ch du cho thy h s i
u vi th gii t do trong tng
lai.
Th gii trong tng lai gn l s

Trang 12

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011
ngha v gip , ti tr quy m
cho cc nc y xy dng c v
chnh tr, kinh t - ti chnh v
vn ha c hiu qu.

i u gia cc quc gia dn ch

tin b v phe trc c ti - cng
sn. Sc mnh ang cn nghin
v pha Hoa K nhng khng c g
chc chn iu ny l vnh vin.
Thi gian gn y din ra hng
lot cc cuc u tranh i dn
ch cc nc Hi gio cho chng
ta nhn ra kht vng t do ca
nhn loi, nhng iu khng
c ngha th gii t do s tuyt
i vng mnh v thng th.
Trong cuc i u gia ci thin
v ci c, nu Hoa K v ng
minh chin bi th cc cuc u
tranh i t do v thnh tu ca
nn vn minh nhn loi qua bao
nhiu th k tr nn v ngha.
Nhn thc c mi him ha
ang ngy mt ln dn, Hoa K
v cc nc NATO ang c gng
tm kim mt gii php nhm n
nh v gi vng trt t th gii.
K t nm 2010 n nay, Hoa K
c nhiu n lc trong vic bo
v dn chng ti cc khu vc b
chnh quyn n p sch nhiu.
Nhng s kin n tng nht l
Hi ngh thng nh khi G8 va
qua hp ti thnh ph Deauville
thuc nc Php. Ti hi ngh ny
cc v nguyn th quc gia c
chung nhn xt v s kin dn

chng ni dy i dn ch, y li
cc ch c on tham nhng
ti khu vc Trung ng l mt s
kin chnh tr tt p, mang tnh
thi i.
C th ni rng cuc hp thng
nh G8 cn c mt ngha c
bit i vi thi cuc quc t.
Khu hiu c trng by bng
ting php ti phng hp ln:
Nouveau Monde - Nouvelles Ides
(Th gii Mi - tng Mi).
Trong mt bi vit mi y ca
nh bo Bi Tn c nhng phn
tch rt vin kin, tht ng quan
tm v m t c din mo
ca th gii hm nay v tng
lai: Th gii mi c hiu l th
gii ang thay i trn quy m
ton cu, theo hng t do, dn
ch v hp tc, chng li mi th
lc c on, n p ca th gii
c. tng mi l cc nc dn
ch pht trin cao cn chung sc
ng h mnh m, kp thi mi
tro lu tin b i t do, bnh
ng, v khi cn thit phi c
ngha v can thip bng qun s,
chng li ti c n p, tn st
ca cc ch c on, bo v
tnh mng ca nhn dn mi
ni, v khi ch c on
chm dt cc nc pht trin c

Qua nhng li tuyn b ti cuc

hp thng nh ca khi G8,
nhng ngi yu chung t do
dn ch c th qu quyt mt
iu rng: Th gii trong tng lai
l mt th gii m cc gi
tr mi s chng li cc gi tr
c, hay ni chnh xc hn l Hoa
K v NATO ang khi ng mt
chin dch ca Th gii t do
nhm nh phe trc c ti
hc m hng to dng mt th
gii tt p v vn minh thc s
cho nhn loi. V th gii ca
nhn loi vn minh l mt th gii
ton cu ha v dn ch. iu
ny hon ton ph hp vi an
ninh v quyn li ca Hoa K v
phng Ty trong tng lai.
thc hin c mc tiu ca
mnh, cc nc t do lun sn
sng v c ngha v can thip
bng qun s gip ngi dn
chng li cc hnh vi ti c t
nhng ch c ti, lm quyn,
tham nhng. Hnh ng c th v
quyt on s thay th li ni,
iu ny c v mnh m cho
phong tro u tranh i dn ch
trn ton th gii, trong c
Vit Nam.
S ln mnh v lin minh ca cc
ch bt ho trong thi gian gn
y gy nn nhng bt an i
vi nhiu ngi quan tm n thi
cuc. Tuy nhin, trc s chuyn
dch trong chin lc hnh ng
ca Hoa K v NATO, nhng ngi
u tranh cho l tng t do dn
ch hon ton vng tin vo s
hu thun ca th gii vn minh
t c mc tiu cui cng l
xy dng nh nc php tr, vn
minh, nhn bn.
H.T.H.
2011 Tap chi Thanh nin
PHIA TRC s 47

Trang 13

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011
Ch c nh Krm nm hai mi by? Ma thu. Nhng cy
tiu huyn c th cng vin Livadia. Tri u m, bin nht
nht. Ti i trn mt con ng nh
Trch truyn ngn Tuyt Pautovsky, bn dch Kim n ng trn
Vit Nam Th qun.

T lu ri ti khng c c nhng bn dch vn hc nc ngoi thm m cht vn chng. Khng c c

khng phi v thiu thi gian, m l do chnh l chng bit tm u c. Nhng tc phm nc ngoi qua
ngi bt ca nhng dch gi ti nng nui ln ti, dy cho ti v p ca t ng, ca vn hc v ca cuc
sng. Ba ngi lnh Ng Lm, Nhng ngi khn kh, Cnh bum o thm, hay Ty Du k vi ti khng phi
l cu chuyn ca nhng con ngi xa l nhng t nc xa l, m nh l ca nhng ngi sng quanh
mnh. Chng l ci th gii k o nhng ngay bn cnh, khng c tht m lun hin hu, vun p suy ngh,
tnh cm v l tr cho nhng ngi c chng.
Cuc sng ngy hm nay dng nh mun nghin nt cc gi tr y. Ngi ta khng dch vn hc na, m
dch kinh t, k thut, tin hc..vn vn. Phi chng x hi hin i khng cn nhng th ph phim tm gi l
vn hc, m ch cn cn kin thc v thng tin? Cng c th, nhng nu th phi chng thay v vn hc,
chng ta s c c thoi mi nhng bn dch kinh t, k thut, tin hc? Chuyn ny th cha chc. L do l
v bn dch th nhan nhn, nhng bn dch c c th m trn u ngn tay. Cc bn dch thng ui t
tnh n l, nht l khi ni dung c lin quan n cc vn nhy cm. Dng nh trong x hi Vit nam theo
ui tng trng cao v n nh chnh tr l trn ht, dch hay v dch d l nhng chuyn chng ai thm quan
tm. c dch u n nht, v c cht lng n nh nht l cc bi bo thi s. C l rng vic chuyn t
Anh ng nhng cu nh ng Obama thm ng Hu Chin Tao hoc ngc li, khng yu cu mt vn ting Vit
tht di do. Th m vn c nhng on dch gy chong, c ng ti ng hong trn bo chnh thng.
Sau y l mt v d.

Bui sng hm nay gi bo VnExpress ra c c mt bi dch

tiu Trung Quc c l ng
lc cho th gii? . T my
tun nay, cc c dn mng sc si
vn lnh th lnh hi. Bao
nhiu c ch bc v anh em
xung ng tham gia biu tnh
chng b quyn Trung Quc ti
bin ng. Thnh ra c nhn thy
hai ch Trung Quc l mun nhy
vo c. D ni dung chng c lin
quan g nhiu n mnh th cng
c tnh lm cho n lin quan, c
ci m ni, m bnh lun. Th
nhng than i, c xong bi dch
th chong v nhiu on thiu
chnh xc n mc khng hiu c

nghia g? ng ra m ni, mi
cu, mi ch trong bi vit u c
th hiu c v chp nhn c.
Nhng tng th khi ng cnh
nhau th li khng th hin ni
dung chnh. Cc cu ch gn nhau
i lc l m khng r ngha, i
lc li ph nhn ln nhau lm cho
c xong c nh trn my,
khng bit l mnh va c ci g.
u cng ging nh rt nhiu khu
hiu v din vn ca lnh o
nc ta, c lm ra ct c
ni, c ng, ch khng phi
c nghe c c.

l s tng trng kinh t ca

Trung Quc. Thit nghi trong tnh
th quan h Vit-Trung ngy hm
nay, du khng c ng gp g
nhiu cho cc din bin ng, th
vit hay dch cc vn Trung
Quc cng nn c nhng s chnh
xc ti thiu, t nht th cng cn
gip c gi Vit Nam c mt ci
nhn trung thc hn v nc bn
(l). Vy m nh s dng ting
Vit mt cch d di (cm n ban
bin tp VnExpress) dch gi c l
thnh cng trong vic tru tc
bn c.

Th nhng y no c phi l din

vn chnh tr. y l mt bi dch
t ting Anh, v mt vn c th

Ngay t u bi vit: Trung

Quc c l ng lc cho th gii?
sai khng cu cha. Tiu bi
Trang 14

CHNH TR - X HI
vit bng ting Anh l Will China's Economy Stumble? c
nghia l Liu nn kinh t Trung
Quc c trt ng? b dch ngc
li 180. nh l nguyn tc
dch cho php dch , khng dch
ch. Khng him trng hp cho
thy cn phi thay i hon ton
cu ch lm ni . Th nhng
trng hp ny khng phi nh
vy. Bng chng l trong rt nhiu
cu dch sai s c trnh by di
y, dch gi ch dch ch, khng
h dch . V tht ra ni dung
chnh bi ting Anh hon ton
khng phi th. l cha ni
n nguyn tc s 1 ca ngi
cm bt, khi lm vic phi trch
dn ngun. Nh vi dng dn
nhp m m, dch gi hay bin tp
ca VnExpress tm cch l i ci
cng vic chn cht l vit trch
dn bi vit t ngun BBC, ngy
thng nm. Nh c th thao
tng ni dung bn ting Vit, c
kt bi hai ch lc dch.
on khng n th nht :
T nm 2007 n 2011, tng
mc tng trng kinh t ca
Trung Quc bng ca cc quc gia
dn u trong khi G7 cng li .
Mc tng trng kinh t c o
bng t l % ca tng trng GDP
mt quc gia so vi mt mc trc
, thng l nm trc. Ngi ta
vn ni mc tng trng ca M l
x%, ca Anh l y%, v.v do
nu hiu cu ny theo ting Vit,
phn trm tng trng ca Trung
Quc tng ng vi tng s hc
phn trm tng trng ca cc
quc gia dn u khi G7. Cu
ny v mt kinh t hc chng c
nghia g c.
Tm khng ni n cc quc gia
dn u trong khi G7 . (Ngi
ta c th hiu l ch mt s quc
gia dn u trong khi, khng
nht thit ton b, nhng y ch
l tiu tit). Vic cng mc (phn
trm) tng trng cc nc v

S 47 - Thng 06/2011
mt kinh t chng c nghia g
c. V d nh mc tng trng ca
Vit nam l 5,6% th theo ng
ngn ng ca bi vit ny c th
v ngc ni rng mc tng trng
cn ln hn tng ca cc cng
quc M, Nht, c, Php, Anh,
cng li. Ai khng tin c vic cng
tng 3,6% + 6,4% + (-1%) + (3,8%) + 3,7% + (-3,9%) [theos
liu Wikipedia] ch thu c 5%,
tc l b hn 5,6%.
Nguyn vn cu ting Anh ng
c hiu sang ting Vit nh sau:
T nm 2007 n nm 2011,
Trung Quc ng gp vo khi
lng tng trng ton cu nhiu
tng ng tng ng gp ca
cc nc cng nghip hng u
G7
C nghia l v mt khi lng sn
xut tuyt i - GDP ch khng
phi % GDP Trung Quc ng
gp vo tng trng th gii
ngang nga vi ng gp ca tt
c cc quc gia G7 cng li.
on khng n th 2:
Cn phi nhc li rng Trung
Quc l nh xut khu ln v
hng thng d nhiu. iu c
ngha l trong thng mi quc t,
h nhn nhiu hn l cho
Cu ny ti nghi nt c m khng
hiu lm th no mt quc gia
xut khu li c th nhn nhiu
hn l cho trong thng mi quc
t? Nu xut nhiu hn nhp, c
nghia l v ng gp vo thng
mi quc t, cho phi nhiu hn
nhn mi ng. c li bn ting
Anh, hai cu ny c nghia nh
sau :
Cn phi ni rng Trung Quc l
mt quc gia xut khu ln, vi
mt cn cn thng mi thng d.
iu ny c ngha l Trung Quc
lm gim lng cu hng ha v
dch v th gii ni chung nhiu
hn l n ng gp vo .

on ting Anh ny xoay sang

ting Vit qu l c trc trc, bi
v lng cu ti Trung Quc cng
l mt thnh phn ca lng cu
hng ha th gii ni chung. Do
Trung Quc xut siu, phn ng
gp (rng) ny vo lng cu th
gii rt cc l m, do n khng
h lm tng cu hng ha th gii.
Nhn nhiu hn cho l v th,
nhng ch i vi cu hng ha
th gii m thi, khng th ni
thng mi quc t ni chung
c. Dch u l nguyn nhn dn
n im v l ny.
on khng n th 3:
T Wall Street Journal gn y
tuyn b: "Vi nm sau khi gi bt
ng sn i xung, bong bng nh
t Trung Quc s x hi.
H qu ca bong bng v l rt
au n. Hy xem nhng g
xy ra M, Ireland, Brazil v Ty
Ban Nha, ni m vic cp tn dng
cho ngnh nh t long lo dn
n cuc khng hong ti chnh
nh th no.
on ny n gin l dch sai bn
gc. Dch chnh xc phi l:
T Wall Street Journal nhn xt
gn y: Sau nhiu nm gi
nh t nhng mc trn tri ri
xung, bong bng bt ng sn
Trung Quc ang bt u h
nhit.
Qu trnh ny thng i cng
nhng h qu au n. Hy nhn
vo nhng g xy ra M, Ireland, Anh v Ty Ban Nha, ni cc
khon n bt ng sn xu l
nguyn nhn chnh dn n khng
hong ti chnh
Cu nguyn gc ch mt hnh
ng xy ra trong qu kh: gi
nh cao trong qu kh, nhng
ang bt u gim, v tc gi
quan ngi nhng nh hng tiu
cc.
Cu dch ch mt s phn on
Trang 15

CHNH TR - X HI
hon ton trong tng lai, tuy
khng gy phn nghia nhng thiu
chnh xc v lm ngi c nghi l
chuyn bong bng x hi cha xy
ra, mi ch nm trong gi thuyt,
d on. Nht l n lm cho ngi
ta (t nht l vi ti) nghi rng nu
vy cn phi lm cho qu bong
bng ny ng x hi, ch khng
bit rng nu khng x hi th
cng cht v trc y gi cao
phi l. Nguyn gc bi vit cng
ch ni l gi nh ang gim dn,
khng h c n, v g c th, cng
khng h c vic cp tn dng lng
lo. Khng hiu dch gi c phi
chuyn gia bt ng sn khng
m tin liu mi chuyn c th
n th?
on khng n th 4:
u t cho xut khu s khng
cn chim v tr thng phong nh
hin nay v trc y na, mt
khi chi tiu ni a tng ln. Cc
doanh nghip Trung Quc s tng
cng bn hng cho khch hng
ni hoc cho cc nn kinh t mi
ni khc.
on ny, cu th nht hi trc
trc nhng hu l. Chuyn sang
cu th 2 th li khng m , thiu
mt cht logic. Cu th 2 ni l
Trung Quc s bn hng ni a,
hoc cho cc nn kinh t mi ni
khc. Nu th th Trung Quc vn
c th u t cho xut khu v
nhm xut sang cc nn kinh t
mi ni khc. V mt ton cc th
c cu ting Vit nh vy cng
khng n mc phi thc mc.
Tuy nhin s thiu khng kht gia
hai cu ny lm ngi ta mun
hiu tht s tc gi mun ni g.
May nh s thc mc ny m ti
mi pht hin bn ting Vit
ct i mt on quan trng bng
ting Anh khng dch (lc dch c
khc). Do 2 cu trn t nhin
tr nn lc lng trong tng th bi
bo, v cng li b dch sai.
Bn gc ni:

S 47 - Thng 06/2011
iu rt r rng l c cu tng
trng ca Trung Quc s thay
i. Ti mt giai on no , t
l tit kim, u t v xut khu
nh bay vo v tr ca h s phi
nhng v tr cho tiu dng trong
nc.
u t cho xut khu s khng
th sng d dng nh trc,
vo thi k m tiu th (trong
nc) ca cc quc gia pht
trin cn mc rt cao. Cc
doanh nghip Trung Quc (ri
y) s phi tm cch hoc bn
hng cho cc nn kinh t mi ni,
hoc cho ngi tiu dng Trung
Quc.
Ba cu trong bn gc c dch
y uyn chuyn thnh hai
cu tm lc, c nh th l i vi
cc nh kinh doanh Trung Quc,
th trng trong nc mi tht s
l u tin hng u trong thi gian
ti (mt khi chi tiu ni a tng
ln). Trong khi tc gi bi vit
tht ra mun ni rng, do khng
hong kinh t, sc mua ca cc
nc pht trin gim, nh u t
Trung Quc khng th k vng
bn hng sang y c na. H
s buc phi i tm cc th trng
mi. l th trng cc nc
ang pht trin, hoc th trng
ni a. trnh by mch logic
, ng t c tiu cho phn
on ny: Trt ng stumble , vi hm vi mt
m hnh qu hng v xut khu
v thiu quan tm n nhu cu
trong nc, nn kinh t Trung
Quc s gp kh khn v rt dm
c th trt ng trong giai on
sau suy thoi ton cu, khi cc th
trng xut khu chnh ca Trung
Quc s khng mua hng nhiu
nh trc na. ng kt bi bng
cu: Nhng hy cn thn ko
trt ng trong ngn hn
c dch gi ng mn ca chng
ta dch thnh: Tuy nhin, trong
ngn hn, vn cn cnh gic trc
nguy c nn kinh t ny li trt

chn lm ngi c nh ti
chng hng khng hiu nn kinh
t ny trt chn bao gi m
li trt li? V nht l nu n
trt chn th c phi l mt nguy
c hay khng?
Khng nhng c nhng on dch
v l, bi bo ting Vit cn c vi
on vit ng m o, ht nh m
ng trong Da Vinci Code, hay thn
ch trong truyn Harry Potter. V
d cu Theo Roubini, kinh t
Trung Quc qu ph thuc vo
u t. u t ln to ra nng lc
qu ln v iu khng th ko
di mi. Trong khi cu ting Vit
c th c hiu n gin l
Theo ng (Roubini), nn kinh t
Trung Quc qu ph thuc vo
u t. T l u t cao to ra d
tha kh nng sn xut qu mc
cn thit, khng phi l mt nhn
t bn vng . u t ln to ra
nng lc qu ln c phi l mt
thn ch ph thy di cy a
thnc xem l cy bt thn,
hay bn phm thn ca dch gi?
Mt cu khc cng kh ly k hp
dn l Hng triu cng nhn lm
vic trong nhng ngnh kim
khng ra tin nhng min nng
thn Trung Quc v ang
n cc thnh th lm cng
nhn. Nhng iu khng th
tip din mi .
Cu ting Anh gc, trong khi y,
vit rt y l Mt yu t
quyt nh s tng trng ca
Trung Quc l vic dch chuyn
hng triu cng nhn t nhng
ngnh c nng sut lao ng thp
nng thn, n nhng ngnh c
nng sut lao ng cao thnh
ph. Nhng iu ny khng th
tip tc trong tng lai .
Cn y l cu cui cng, sau y
xin dng bt nu khng ti s qu
bt lch s. Bi bo ting Vit
vit ngay on u: Ngc li,
trt xung ca kinh t Trung
Quc ang chm li, v h s
Trang 16

CHNH TR - X HI
nhanh chng tm li tc tng
trng phi thng. Ti cng mt
ra tm xem nn kinh t Trung
Quc phi thng v trt
xung ch no trong bn ting
Anh m khng thy. Ha ra y li
l php thn thng ca dch gi hay ca bin tp vin VnExpress c tnh vu cho tc gi bi
vit, ng phng vin Andrew
Walker ca BBC, s ngng m
ca mnh vi vai tr ng lc kinh
t th gii ca Trung Quc. Trong
khi ng ny trong ton bi
khng h c . Ngc li, ng
ch vch ra nhng im yu ca
kinh t Trung Quc, di nhng
tiu on r rng: Essential
goods hng ha thit yu, Raising price Gi c tng, Urban shift
chuyn dch thnh th, v Stumble Trt ng. Cc tiu on
trn b xa bay i lm cho cu
trc bi dch rt thiu r rng
mch lc so vi bn gc.
Quay li vi cu trn, ng Walker
vit: China by contrast slowed
down a bit in the recession and
then rapidly got back to something
like full speed. Cu ting Vit
tng ng l: Trung Quc,
ngc li, ch gim nhp tng
trng mt cht trong thi k suy
thoi (th gii), v nhanh chng
ly li mc tng ton kh nng
ca h. Dch thiu chnh xc mt
cu th c th ch l mt c trt
xung c th d dng chm
chc c. Nhng dch lin tc
lch p t ci nhn v suy
nghi ca mnh cho tc gi nh
trong bi bo ny th qu l phi
thng v ng bnh lun.
Ni tm li, sau khi c bi vit
ny, ti thnh tht nghi rng vic
dch thut ti Vit Nam qu l c
vn : ang trn trt xung
khng chm li? Cn phi khch
quan m nhn xt rng bi dch b
ti xu tnh li ra m x trn y
vn cn l bi c c, bi cn
nhiu bi khc cn t hn rt

S 47 - Thng 06/2011
nhiu. Trong bi ny, dch gi c
mt suy nghi ring v s dng
ting Vit hi u, nhng khng c
tnh dch c bp mo s tht
(ch bp mo nh nhng vi thin
). Tuy nhin s d di c phn
ba bi lm gim kh tn ca
bi bo. c xong ton bi, tht
s ti t hi c ng l mi
chuyn xy ra nh c m t hay
khng? V cu tr li l Khng sau
khi c bn ting Anh. Ti khng
r trn c s no dch gi li c
th chm on nh gi ny ca
mnh vo u bi dch lm li dn
nhp:
Trong lc cc i gia c ang run
ry ng ln t suy thoi th
Trung Quc cng cc quc gia mi
ni khc tr thnh nim hy vng
tr thnh ng lc thc y tng
trng kinh t ton cu. y l d
on ca Andrew Walker, phng
vin kinh t ca BBC, trong lot
phng s v sc mnh mi ca
chu .
Theo nh ng ni dung bi vit
th ng Walker khng h d on
iu ny. Ngc li mi ng, bi
v ng cho rng c qu nhiu
kin k vng vo vai tr ng lc
pht trin ca Trung Quc nhng
nn kinh t ny cng phi i mt
vi rt nhiu vn ni ti v kh
c th p ng c nhng k
vng , cha ni n chuyn n
c th trt ng.
***
n bao gi chng ta mi quay li
vi cht lng dch ca ngy xa
c? Khng ni g n cc tc
phm vn hc dch ngy cng
vng bng, ngay nhng bi bo c
th vi nhng thut ng khng
qu phc tp cng cn b dch sai
hoc dch u, lm cho chng ta
c ting Vit nh n cm ngui.
Mt l do c th l v chng b
kim duyt trc khi c xut
bn. Mt l do na ch c th l s

thiu trch nhim ca ngi dch.

M nu nh th th tt hn ht
phi chng l nn tm c ting
Anh. c ting Vit nh vy m
cn tip tc yu ting Vit c
th qu l cc bn c tri tim bao
lao rng ri qu mc bnh thng.
Ti yu em n nay chng c th
Ngn la tnh cha hn tn
phai
Nhng nu em c ngang ngang v
phi l
Xin cho em ti c ting nc
ngoi.
Ti khng bit Krm, cng chng
bit cy tiu huyn l cy g. Ti
khng bit liu tri c u m, bin
c nht nht trong nguyn tc ca
Pautovsky hay khng? Nhng ti
bit mt iu l nu c t nhiu sai
lch, th ngi dch gi tin bi y
lm ht kh nng ca mnh
chuyn cu chuyn. Ti bit
rng nu rt nhiu ngi ca th
h chng ti - th h sinh ra sau
chin tranh v ln ln vo thi k
i mi - vn yu v ngng m
vn ha Nga, th bi v chng ti
c c nhng trc tc bt
h bng ting Nga c dch y
cng phu ra ting Vit. ng
nhin vn y khng phi l
ting Nga, ting Anh hay ting
Php. Vn l ngy hm nay,
nhu cu c v hiu cc tc phm,
cc ngun thng tin, kin thc
bng ting nc ngoi ngy cng
cao. Nhng chng ta dng nh
li ngy cng d di hn trong
vic c ting Vit. Ngn ng l
chic cha kha gn kt dn tc.
ng dng nc ton cu ha
nhn chm kho bu v gi y.
ng A
Tp Hp Thanh Nin Dn Ch

Trang 17

KINH T

S 47 - Thng 06/2011

Trung Quc, cng vi cc quc gia

ang pht trin khc, ang l nim hy
vng ln cho tng trng kinh t th
gii.

g xy ra M, Ireland, Anh v
Ty Ban Nha, ni cc khon n bt
ng sn xu l nguyn nhn chnh
dn n khng hong ti chnh.

Cc quc gia pht trin, au n v

bm dp sau cuc i khng hong,
ang cht vt quay li ng i ca
mnh. Bi ngi dn chnh ph cc
nc phng Ty cn ang vt ln ht
sc trc nhng khon n, h kh lng
c nhu cu tiu th mt lng hng
ha v dch v ln nh trong thp k
trc.

Gi c tng

Trung Quc, ngc li, ch gim nhp

tng trng mt cht trong thi k
suy thoi, v nhanh chng ly li mc
tng ton kh nng ca h. T nm
2007 n nm 2011, Trung Quc ng
gp vo khi lng tng trng ton
cu nhiu tng ng tng ng gp
ca cc nc cng nghip hng u
G7.
Hng ha thit yu
Trung Quc l mt th trng (tiu
th) rt quan trng cho nhiu nh
cung cp hng ha; than hay qung
st Australia, hay u nnh Brazil ly
v d.
Cn phi ni rng Trung Quc l mt
quc gia xut khu ln, vi mt cn
cn thng mi thng d. iu ny c
nghia l Trung Quc lm gim lng
cu hng ha v dch v th gii ni
chung nhiu hn l n ng gp vo
. Tuy nhin nhp khu ti y cng
ang tng mnh v t nc ny ang
tr thnh mt th trng ngy cng
quan trng vi mt s quc gia.
Nhng liu mn trnh din n tng
ny c tht s bn vng ?
Mt s ngi nghi ng iu .
T Wall Street Journal nhn xt gn
y: sau nhiu nm gi nh t
nhng mc trn tri ri xung, bong
bng bt ng sn Trung Quc ang
bt u h nhit.
Qu trnh ny thng i cng nhng
h qu au n. Hy nhn vo nhng

Nh cm quyn Trung Quc ngy cng

au u vi vn lm pht. H
nhiu ln tng mc d tr ngn hng
bt buc, mt bin php lm gim
mc tng tn dng.
Nhng cng c nhng ngi tin liu
thm ha: ng Nourriel Roubini, gio
s ti i hc New York, cng l ngi
tin tri cuc khng hong ti chnh.
ng cnh bo rng Trung Quc ang
tin v pha trc vi mt kh nng
kh mong manh. ng ni Trung Quc
s phi i mt vi mt pha h cnh
kh.
ng cho rng nn kinh t ny qu ph
thuc vo u t. T l u t cao to
ra d tha kh nng sn xut qu mc
cn thit, v khng phi l mt nhn
t bn vng. Chng ko theo cc vn
lin quan n n nn ngay sau ,
v nh nhng ngi xy dng nh
hoc cc trung tm thng mi s
khng c c nhng khon thu nhp
k vng.
Chuyn dch thnh th
Nhn xa hn mt cht na vo tng
lai, mt s vn di hn s lm
Trung Quc pht trin chm li.
Mt yu t quyt nh s tng
trng ca Trung Quc l s dch
chuyn ca hng triu cng nhn t
nhng ngnh c nng sut lao ng
thp nng thn, n cc ngnh c
nng sut lao ng cao thnh ph.
Nhng trong tng lai mi chuyn s
khng th tip tc nh vy.
Gio s Barry Eichengreen ti i hc
California cng cnh bo rng cc nn
kinh t ang pht trin nhanh s
khng th trnh khi vic gim tc vo
mt s giai on, v iu ny s cng
sm xy ra vi nhng quc gia c t l
ngi cao tui ln.

ng ni, Trung Quc vi chnh sch 1

con v vi tui th k vng ngy cng
tng s nm trong nhm ny.
ng Jim O'Neill thuc tp on Goldman Sachs, ngi to ra thut ng
BRICs, ch nhng nn kinh t ln ang
pht trin gm Brazil, Nga, n , v
Trung Quc cng cho rng Trung Quc
s tng trng chm li vo nm nay,
ch vo khong 8%.
Nhng ng li nghi rng s c mt c
h cnh p, cho php t nc ny
a lm pht xung mc kim sot
c. ng khng ng tnh vi quan
im cho rng c nhiu bong bng
trong nn kinh t.
Trt ng
iu rt r rng l c cu tng trng
ca Trung Quc s thay i. Ti mt
s giai on, t l tit kim, u t v
xut khu nh bay vo v tr ca h
s phi nhng v tr cho tiu dng
trong nc.
u t cho xut khu s khng th
sng d dng nh trc, vo thi k
m tiu th (trong nc) ca cc quc
gia pht trin cn mc rt cao. Cc
doanh nghip Trung Quc (ri y) s
phi tm cch hoc bn hng cho cc
nn kinh t mi ni, hoc cho ngi
tiu dng Trung Quc. Mt tng lp
trung lu trong nc ang ln dn v
ngy cng c nhiu nh hng ln nn
kinh t s rt c kh nng l nn tng
cho th trng ny.
Nhng hy cn thn ko trt ng
trong ngn hn.
ng A chuyn ng
Tp Hp Thanh Nin Dn Ch
Bn gc: http://www.bbc.co.uk/news/
business-13802453
Andrew Walker Phng vin kinh t,
BBC World Service

Trang 18

TIU IM

S 47 - Thng 06/2011

LTS: Trong ch ny, PHA TRC gii thiu n qu c gi nh vn ho Phm

Qunh, ngi i u trong vic gp phn qung b ch Quc ng. ng s dng
ch Vit thay v ch Nho hoc Php ng vit cc bi nghin cu, kho lun, nh
mt cch nhm nng cao tinh thn dn tc v lng yu nc ca ngi Vit Nam.
Trong mt thi gian di, quan im chnh thng ca Vit Nam Dn ch Cng ha v
Cng ha X hi Ch ngha Vit Nam cho rng ng l tay sai ca Php. Nhng thi gian gn y, Vit
Nam c s nh gi cng bng hn v ng, v xem ng nh ngi c tinh thn dn tc, n ho, t nng
vic canh tn vn ha khi dy tinh thn yu nc. PHA TRC s tip tc gi n qu c gi cc bi
vit lin quan n nh vn ho Phm Qunh trong cc s bo tip theo. Mi qu c gi cp nht cc bi vit
mi nht ti www.phiatruoc.info.
Truyn Kiu cn, ting ta cn. Ting ta cn, nc ta
cn. l cu ni hm sc v hay nht khi nh gi
gi tr nhn bn v ngh thut ln lao ca tc phm
ny t mt hc gi Vit Nam. Cu ni ny khng
nhng bao hm mt am hiu su xa, mt nhn nhn
ngh thut v Truyn Kiu - mt ng vn chng
tuyt tc c mt khng hai ca nn vn hc nc ta
- m cn ni ln mt tinh thn yu nc cao v
rt su sc. Trong cu ni ny, ta cn thy c
ngi pht ngn nh gi cao v ng vai tr ca
vn ho, nht l vn hc trong s sng cn ca mt
tc ngi sng trong nn vn ho . Ta c th rt
ra nhiu iu b ch na t quan im ny trong thi
k hin nay lc m ang c rt nhiu li ku gi gi
gn bn sc dn tc trc cao tro hi nhp v ton
cu ho. V sao truyn Kiu cn th ting ta cn? V
sao ting ta cn th nc ta cn? l nhng vn
rt thi thng. Nhng trc ht, hc gi ny l ai?
1. S lc thn th Phm Qunh
ng l Phm Qunh, ng l Ng tin Vn Phng,
sau Thng th b Hc ri b Li trong C Mt
Vin ca triu Bo i cho n khi Nht o chnh
Php thng 3/1945. Phm Qunh sinh nm 1892 ti
H Ni nhng qu qun l ngi lng Thng Hng,
x Lng Ngc, ph Bnh Giang tnh Hi Dng. ng
l cha ca 16 ngi con, trong c nhng ng ni
ting m chng ta bit nh nhc si Phm Tuyn,
thy thuc nhn dn Phm Khu, tin si vn chng
Phm th Ngon.1
Xut thn t mt gia nh Nho gio, ng Phm
Qunh tt nghip trng Thng Ngn H Ni (trng
Bi) ri lm vic ti Vin Vin ng Bc C. Ti y

ng c c nhiu sch, trau di thm Hn t v

vit bi cho ng Dng Tp Ch do Nguyn vn
Vinh lm ch bt. ng c bt hiu l Thng Chi,
Hoa ng, Hng Nhn (ngi lng Thng Hng).
ng tng c Gii thng Vn chng Vin Hn
Lm Php (Laurat de LAcadmie Franaise). Hai
nm trc khi ng Dng Tp Ch b ng ca
(1919), ng cng Louis Marty, Ch s Tng cc
An ninh Php ti ng Dng v Nguyn B Trc lp
t bo ring v lm ch bt: Tp ch Nam Phong.
Nm 1922 ng c chn lm Tng th k Hi Khai
Tr Tin c nhng qua u nm 1925 ng Phm
Qunh ly khai vi Hi, khng ng bi K yu ca
Hi v din thuyt ti y na. Cng trong nm 1922
ng c c sang Php vi t cch i din Hi Khai
Tr Tin c tham d hi ch trin lm Marseille.
Trong thi gian 3 thng li Paris ng din thuyt
nhiu ln Ngh vin Php v Ban chnh tr v lun l
ca Vin Hn lm Php quc. Thng 11 nm 1932
ng vo Hu tham chnh, lnh chc ng l Ng
tin vn phng, Thng th b Hc ri thng th b
Li. Nm 1939, ng li mt ln na i Php vi Bo
i iu nh vi Chnh ph hu mong ly li Bc
k cho triu nh Hu. K t khi chnh ph Trn
Trng Kim ra i ng rt khi chnh trng v c
nh tr li nghip c.
ng Phm Qunh li cho i Thng Chi vn
tp, tuyn tp cc bi vit rt c gi tr ca mt nh
bo c xp vo lp tin phong ca nn bo ch
nc ta, v mt s lng cc bi bo khc ng
ti trn ng Dng v Nam Phong Tp Ch. Trong
thi k phi thai ca ch quc ng, khng my ai c

Trang 19

TIU IM
th qun c s ng gp ca ng v cc hc gi
nh Nguyn Hu Tin, Dng B Trc, Nguyn B
Trc, Trn Trng Kim, Nguyn B Hc, Nguyn Trng
Thut,.. nhng ngi ng thi vi Phm Qunh v
cng tc vi ng trong tp ch Nam Phong.
2. Phm Qunh lm bo
Khi lm ch bt bo Nam Phong t 1917 - 1934, lc
va 25 tui, ng ch trng thuyt lp hin, tip thu
vn ho phng Ty nng cao dn tr v ln hi
dnh li ch quyn t tr t nc da vo hip c
Harmand 1883 v hip c Patentre 1884 (tc l
quc gia c lp trong khi Lin Hip Php). Phm
tin sinh t tn bo da vo bi phong dao
(tng truyn do vua Thun sng tc) trong Kinh
Thi: Nam Phong ca
Nam Phong chi hun h
Kh d gii ng dn chi un h.

Nam phong chi thi h

Kh d ph ng dn chi ti h

Dch th:
Gi Nam mt m vy thay
Gii tan su mun bao ngy ca dn
Gi Nam thi ng lc cn
S mang ph qu cho dn lu di.
(Bn dch ca Vnh Ba)
Qua bi th ta thy c kht vng ca mt nh lm
vn ho hay tm tnh ca mt tr thc Ty hc trong
mt thi k y kh khn ca t nc ta. Vy Gi
Nam l g m li em n cho nhn dn mt n ch
ln lao nh th? Theo ng Phm Qunh, Gi Nam
chnh l nn quc vn lm nn tng cho nn quc
hc ca dn tc Vit Nam. ng vit, Khng c quc
vn th khng th no c quc hc. Khng c quc
hc th khng th no c c lp tinh thn. Khng c
c lp tinh thn th khng c c lp chnh tr.2
Trong bi vit Quc hc v Chnh tr trn bo Nam
Phong s 165,1921 ng ni r hn: Gy dng, t
chc mt nn tn vn thch hp vi i nay, v c
ct cch An Nam, va c th cch tn thi dng
din c cc t tng mi, l ci cp v hin
nay, m l ci ng th nht trong vic gy dng
mt nn quc hc sau ny vy.... Nh vn mun th
nc khng c ci phng tin no hay bng gip

S 47 - Thng 06/2011
cho nc nh c mt nn quc vn xng ng. l
ch nghia ca ti by lu nay, m l ci tn iu th
nht trong o quc gia ca ti vy. Nay chng ta
c mt nn quc vn khng thua km g ai th xt
trong bui u mi manh nha ca ch quc ng, ca
nn bo ch v ca vn hc vit, h khng trn trng
s ng gp ca Phm tin sinh sao?
V iu ny, V Ngc Phan trong Nh Vn Hin
i (NVH) nhn nhn: Ci cng ca Phm
Qunh khai thc lc u cho nn quc vn c ngy
nay, tht l mt cng khng nh... Trong 16 nm
ch trng tp ch Nam Phong, ng xy p cho
nn mng quc vn c vng vng bng nhng bi
bnh lun v kho cu rt cng phu m t Bc ch
Nam ngi thc gi u phi lu tm n... Mun
hiu nhng vn d v o gio, mun bit vn hc
s cng hc thut t tng nc Tu, nc Nht,
nc Php, mun c thi ca Vit Nam t i L,
Trn, cho n ngy nay, mun bit thm v lch s
nc Nam, tiu s cc ng danh nhn nc nh,
mun am hiu cc vn chnh tr, x hi u Ty v
c nhng hc thuyt ca my nh hin trit C LaHy, ch c Nam Phong l c th hiu bit
c... (tr. 134, 136 tp 4, NXB Hi Nh Vn).
Tuy nhin, ta cng cn bit nn quc hc c
xy dng trn quan im no? Trn honh phi cn li
hin nay cha Vn Phc, Hu, ta cn c th thy
th bt 4 ch Th np u ca chnh
Phm tin sinh. Th np u l nh ra nhng ci lc
hu c v thu nhp vo nhng tinh hoa ca vn minh
phng Ty v phng ng. Bn ch ny c th
xem l bao qut c quan im ca tp ch Nam
Phong, ch ra phng hng xy dng nn quc hc
theo ca Phm Qunh.
Bt hiu Thng Chi ca ng, theo gio s Tn Tht
Qu, l trch t ba cu trong bi th Tr, thin T
Phong, Kinh Thi cng ni ln ci trn:
Thng chi d qunh hoa h nhi

(Li c thm qunh hoa che khun mt

(xinh p ca c gi - ngi vit thm)
Thng chi d qunh vinh h nhi

(Li c thm qunh vinh che mt)

Thng chi d qunh anh h nhi

Trang 20

TIU IM

S 47 - Thng 06/2011

(Li c thm qunh anh che mt)

Thng Chi c nghia l li c thm, cn c thm tc
thu nhp thm nhng ci hay p ca cc nn vn
minh khc (cc loi qunh - Qunh cng l tn
ca ng, mt cch chi ch t nh) bn cnh bn sc
dn tc ng qu ca chng ta (khun mt xinh p
ca c gi).
Chnh ng Phm Qunh ni n ci bn sc dn
tc trong mt bi din vn trc mt thc dn
Php tc Ban l lun chnh tr Vin Hn lm Php:
Chng ti l mt nc c mt nn vn ho c,
chng ti khng phi l mt t giy trng c th vit
g ln cng c. Tc l t giy c sn ch vit t i
no n gi. Nu by gi vit ln mt ch mi ln
trn e thnh giy ln mt! Cho nn by gi khp ni
dy ch Ty cho ngi An Nam t thu nh cho n
ln nh cc trng Php Vit ngy nay kt qu ch
lm ngi An Nam mt tnh cch An Nam m cha
chc ho c Ty, hn thnh ra l mt ging
lng l tht nguy him.3
Ln khc ng dm ng trc Ngh Vin Php t
vn ngi Php phi tn trng ch quyn v
truyn thng vn ho Vit Nam: Dn tc Vit Nam
chng ti khng th v nh mt t giy trng c
u. Chng ti l mt cun sch dy y nhng ch
vit bng th mc khng phai hng my mi th
k nay. Quyn sch c y c th ng theo kiu mi
cho hp thi trang nhng khng th em mt th
ch ngoi in ln nhng dng ch c c. Vn l
phi gio dc ngi Vit Nam th no cho va truyn
c hc thut cao thng i nay va khng n
ni khin chng ti mt ging i, mt ci quc tnh
ca chng ti i, lm thnh ra mt dn tc v hn,
khng cn c tinh thn c sc g na, nh my
thuc a c ca ngi Php kia. 4 Qu l nhng li
din thuyt hng hn v su sc v cng ca mt
chin si trn tr tnh yu t nc trn mt trn vn
ho.
Truyn Kiu m Phm tin sinh cp n trong cu
ni thi danh trn ca ng chng qua l mt biu
tng ca nn my ngn nm vn hin ca dn tc
ta, l bn sc dn tc qu gi m mun i trc cha
ng ta li c th hin qua thnh tu vn hc.
N th hin nh cao ca nn thi ca dn tc m thng
qua ngn ng, cch din t, tm hiu bit, trnh
cm nhn ca mt tc ngi bc l. Rt nhiu
in c, hnh tng vn hc, thi ca ngn ng Trung
quc c Vit ho thnh mt vn ling vn ho cho
ta bn cnh bn sc ring ca dn tc ta. Ta gi

c vn ling vn ho tp qun ng qu ca cha

ng qua yu thch, trn trng, gi gn, tm hiu
truyn Kiu th cn ting ni, cn dn tc ging ni,
l mt l tt nhin m ai ai cng nhn ra. Tic
thay v bt ng quan im chnh tr khin cuc bt
chin truyn Kiu xy ra gia cc si phu yu nc
thi . Bnh tm m xt, ta thy rng Phm tin
sinh r rng mun xy dng v pht trin mt nn
quc hc da trn bn sc tt p ca dn tc v c
tip thu tin b ca cng ng nhn loi. iu quan
trng hn nh ta thy qua mt s trch dn trn
rng ci mc tiu cui cng ng Phm Qunh mun
nhm n l mt nn c lp chnh tr cho mt quc
gia c dn tr.
3. Nam Phong tp ch
Nam Phong Tp Ch vi hn 210 s, mi s hn 400
trang l mt s lng t liu vn hc s. Tp ch
Nam Phong mi thng xut bn mt k, gi 4 ho
tin ng Dng, in ti ng Kinh n Qun s 14-16
Rue du Coton, H Ni.5 Tin thn ca Nam Phong
Tp Ch chnh l u chu chin s vit bng Hn t
c ph Ton Quyn Php xut bn v pht khng
ti Trung Quc nhm chng li th lc v t co ti
c ca pht xt c. Phm Qunh v Nguyn B Trc
vit cho bo ny. V sau ph Ton Quyn bn vi
ng m ra mt bn ting Vit nn Nam Phong mi
xut hin. Phm tin sinh ni r ca ng khi
nhn lm Nam Phong nh sau:
S di ti nhn m bo Nam Phong v chnh ph t
lng cho php ch khng phi ti yu cu. V ti
mun li dng lm mt c quan bi b quc vn, cho
thm nhiu ting, cho ti liu phin dch v
truyn b cc t tng u Ty... 6
Theo nh nghin cu vn hc Phm Th Ng trong
Trang 21

TIU IM
Vit
Nam
Vn
hc
s
gin
c
tn
bin (VNVHSGTB), tp III tr. 129 th i vi ng
Phm Qunh, vic phin dch v truyn b t tng
u Ty y l trong mt mc ch rng ri hn, m
ng tng p t ngy vit trn ng Dng Tp Ch,
y l xy dng cho nc nh trong bui u giao
thoa mt nn hc thut mi thay th cho Hn hc
suy tn. Lun th ng Phm Qunh mun dn d gy
ly trong quc dn mt ch nghia quc gia n ho
da trn c s vn ho. Ngy nay Thng Chi Vn
Tp v Du K Vit Nam, Lun gii Vn hc Trit
hc,vv... c ti bn c th gip ta thy c s
nghip to tt ca Nam Phong Tp Ch. ng Phm
Qunh v Nam Phong tp ch phn no thc hin
c ci tn ch m t bo ra: xy dng mt
nn quc vn kh vng vng mang bn sc dn tc.
Trong T in Vn Hc Vit Nam (NXB Vn Ho Thng in, H Ni, 1993) ng Phm Qunh li c tn
bn cnh cc tc gi khc. iu cho thy nay ng
c cng nhn tr li l mt danh nhn vn ho
Vit Nam.
Phm Thng Chi tin sinh cng nh bao nh yu
nc Vit Nam vo u th k 20 u bit rng dn
tr ca ta ng thi cn lc hu. Nn Hn hc
bc l s bt lc ca mnh trc nn vn minh ki
thut phng Ty ngy cng tin b. Ngay c
Trung quc cc ch si nh Khang Hu Vi, Lng Khi
Siu, Tn Trung Sn, u t b ch phong kin
qun ch tm n cc l tng nhn quyn, dn
ch v t do m cc trit gia phng ty nh Montesquieu, Voltaire, J.Rousseau, xng. Nhng
tip thu c cc t tng tin b phng Ty v
bo th c ci quc hn quc tu th khng th
khng xy dng mt vn ling ngn ng Vit Nam
nhm din t cc t tng mi m . Qu nhin

Ni ngy xa l bit th Hoa ng

S 47 - Thng 06/2011
trong lnh vc ny Nam Phong ng mt vai tr
quan trng. V Ngc Phan trong NVH nhn xt:
ng l ngi ch trng ci thuyt: c sch Ty
l thu thi ly t tng, ly tinh thn vn ho u
Ty, bi b cho nn quc vn cn khim khuyt,
chn lc ly ci hay ca ngi m dung ho vi
ci hay ca mnh, ng hu gn gi cho ci hc ca
mnh khng mt bn sc, m vn c c tin ho
c. (tr.98, tp 4, NXB Hi Nh Vn)
C th ni ng Phm Qunh tip ni con ng
c m ra trc ca ng Kinh Ngha Thc. ng
cng quan im vi c Phan Ty H khi chn con
ng nng cao dn tr, khai ho cho ng bo v
u tranh bt bo ng. Trc khi ri Nht Bn v
nc, c Phan Chu Trinh tm s vi cc ng ch
trong phong tro Duy Tn: Ti c nh kin ri, cng
vic chng ta lm ngy nay ch nn ch trng vo
vic khai ho cho ng bo mnh, tin c bc no
chc bc y, mi mong c hi vng v sau. Cn nh
ch nghia mun lm mau, mun ly v lc m bo
ng trong nc hay l sc ngi ni qun cch
mnh, vic y tt nhin phi tht bi, tip n dn b
khng b, nhu kh b nht i. Khng c ch g, ti
khng tn thnh ci ch trng y.7
Gio s Phm Th Ng trong VNVHSGTB tm tt
s nghip vn ho ca Phm Thng Chi tin sinh
nh sau:
* Tc phm:
- Vn dch: Phng php lun (Descartes), Sch cch
ngn (Epictte), i o l (P.Carton), Le Cid, Horace
(Corneille), Th ca Baudelaire, T tng ca Barrs,
Le Bon, Maurras,...
Kho lun: Vn minh lun, Chnh tr nc Php,
Lch s th gii, Lun l hc thuyt Thi Ty, Lch
s v hc thuyt ca J.J. Rousseau, Montesquieu,
Voltaire, Trit hc ca Auguste Comte, Trit hc
ca H. Bergson, Vn hc s Php, Kho lun v
tiu thuyt, Bnh lun tc phm ca P. Bourgel, H.
Bordeaux, G. de Maupassant, Afred de Vigny, Pht
gio lc kho, Ngi qun t trong o Nho, Tc
ng ca dao, Vit Nam thi ca, Kho v truyn Kiu,
Bn v th Nm, Ht o, Kho v ch quc
ng, Ch Nho vi vn quc ng, Hn Vit vn t,
Bn v quc hc, Quc hc v quc vn.
Vn du k: Try cha Hng, Mi ngy Hu,
Mt thng Nam k, Php du hnh trnh k, Thut
truyn du lch Paris, Du lch x Lo. (Sd tr. 134)

Trang 22

TIU IM
* Cng nghip:
ng u tranh cho cu vn quc ng. (Hc
ting Vit, vit vn quc ng, luyn vn xui, vn
ngh lun, dng Hn Vit m,...)
ng khi cng xy dng mt nn hc mi. (Hc
tp thu thi Ty Phng, son T in, phin
dch sch v nc ngoi,..)
ng cng gip cho vn ngh tin b. ( M ra
cc din n tranh lun, t ra v tm cch gii
quyt nhiu vn nh bn sc dn tc, quc
hc, quc vn,... cn gi tr n ngy nay,..)
ng lp c mt tp ch c gi tr: Nam Phong
Tp Ch. Theo nh ph bnh Thiu Sn nhiu
ngi khng bit vn Ty vn Tu c th ch nh
c Nam Phong m c c ci tr thc ph thng
v vn chng v hc thut ng Ty hay nh
ph bnh V Ngc Phan trong NVH l mt
bch khoa ton th (Sd tr.244-247).
Hn 40 nm sau, nm 1972 gio s Thanh Lng
trong cun Ph bnh vn hc, Th h 1932 vit
... Mun hiu vn hc Vit Nam vo hi ny (1913
1932) khng g tt hn cho bng nhn vo Nam
Phong. Nam Phong l linh hn, Nam Phong l tt c
vn ho th h 1913 1932. Cu ni trn y qu
khng phi l qu ng. Bi v, t 1932 tr v trc,
cc nh vn ca chng ta cha c thi quen vit sch
xut bn sch m ch c thi quen vit vn trn bo
ch. Vy Nam Phong hu nh l c quan ngn lun
duy nht (ng Dng tp ch nh bn nm 1919
- ghi ch ca ngi vit) lin kt tt c cc cy
bt c th gi ng thi, n ni nu m t ht
Nam Phong i th nn vn hc th h 1913 1932 c
th ni l b bc lt rng tuch. Ni nh vy cc
bn ghi nhn th gi v uy tn ca Nam Phong n to
tt n nh th no.Thc vy trong mi my nm
trng Nam Phong hu nh gi vai tr ca mt Vin
Hn Lm. iu g Nam Phong vit ra u hay, vn
Nam Phong vit ra l p, kin Nam Phong bn l
c tn trng, lut l Nam Phong t ra mi ngi
tun theo, ch Nam Phong ch mi ngi dng...
Ngi ta coi Nam Phong l bc thy. (Sd tr.16-17).
Du y l mt kin c phn ch quan nhng
Thanh Lng cng cho ta thy c s ng gp c
mt khng hai trong thi k u ca cng cuc pht
trin nn quc vn nc ta.

S 47 - Thng 06/2011
hp c mt s tr thc tn hc v cu hc xy
dng mt nn quc hc, to c mt cao tro nng
cao dn tr si ni, gy c mt th lc dn tc kh
mnh. Ta khng nn hiu nhng thnh tu ca Nam
Phong Tp Ch l ca ring ng Phm Qunh m l
di s dn dt lo li ti ba ca ng. Mt lp thanh
nin ng o hng c n ch t s m mang
t kin thc n tinh thn qua c bo Nam Phong,
lm c s cho pht trin nn vn chng hc thut
sau ny. hiu r hn ng gp ca tp ch Nam
Phong trong thi k vn hc ny i hi mt cng
trnh nghin cu nghim tc v dy cng, iu
ngoi ni dung ca bi vit ny.
S tip theo:
Phm Qunh tham chnh
Phong cch Phm Qunh
Ni an ngh cui cng ca Phm Qunh

Nguyn Phc Vnh Ba

Ngun: http://vietsciences.org

1.B l con th 6 ca Phm Qunh v l v ca Hn Thu

Nguyn Tin Lng. ng Lng l ch bt Nam Phong giai
on cui 1933 1934. ng Lng v sau theo tng
Nguyn Sn v tip tc cc hot ng vn ho. B cn c
bt hiu l Lin Trang, tng vit mt lun n tin s
vn chng v Nhng ng gp ca Nam Phong tp Ch
trong bui u ca nn quc hc Vit Nam.
2. Nam Phong Tp Ch s 146, thng 7.1931
3. Php du hnh trnh nht k, ngy th T, 19.7.1922
4. Phm Th Ng, Vit Nam vn hc s gin c tn bin,
Quc Hc tng th, tp III, tr. 149
5. Theo nh bo Xun Ba, Tui Tr On line ngy
05.11.2005.
6. Phm Th Ng, sd tr. 129.
7. ng Kinh Ngha Thc, Nguyn Hin L, NXB L
Bi,Sign, 1968.

Qu nhin, Phm Qunh thc hin c c

nguyn ca mnh vi Nam Phong Tp Ch. ng tp
Trang 23

TIU IM

S 47 - Thng 06/2011

PHIA TRC: Nh vn khc vi cc phng vin bo ch, nh vn khng i sn tin. Nh vn khng

phi l nh s hc khng cn ghi chp cc s kin mt cch c h thng. Anh ta cng khng nn b
mt l lun no p t trong u, da hi vo quan im ch o c sn. Anh ta suy ngh c lp
hon ton v khng bao gi vit theo n t hng, c quan im din dch sn. Ci trc ht lm
nn t cht ca nh vn khng phi l vic anh ta m phong hin thc cuc sng th no. Ci lm
nn linh hn ca tc phm vn chng l cch nhn, thi ca nh vn trc cuc sng c ti
hin, ch khng phi bn thn cuc sng.

Trong mt ln tr li phng vn, nh vn

Nguyn Huy Thip tng khng nh rng
nh vn l ngi d b hiu lm nht. Hiu
lm v ci g? hin nhin khng phi ch
l vn b hep trong phm vi tc phm.
Vy th no mi l hiu ng? Kh m c
mt p n tuyt i c chp nhn cho
mi trng hp, n cn ty vo quan nim
ca mi ngi. Nhng c mt iu tng
chng nh tha thi nu cp n nhng
thc cht nhiu k vn lng tng khng bit
cu tr li, d ch l li t nh vi chnh
mnh: Nh vn Anh l ai? V thng th
nhng tay bi bt hay c nhng cu tr li na n kiu
ny: Vng! Ti l nh vn, l ngi th k trung thnh
vi thi i, l nh nhn o ln lun thng khc
nhng kip ngi
Khoan hy khc cho ai. Hy bt chc L Bch tr vt
bt v khc cho chnh mnh trc nu anh cn c
thc t trng v lng am m ngh thut thnh khn.
Anh c th dng quyn lc hay tin bc mua cho
mnh nhng danh xng m miu nht ci tri t ny
nhng tuyt i ng bao gi hoang tng anh l nh
vn.
Xin tip thm li ca Nguyn Huy Thip: Vn ng
lo ca nh vn khng phi l chuyn ngi ta khng
hiu mnh m l phn ng trong s h cn hiu lm
v bn thn mnh v cng vic mnh ang lm. Hay
ni cho ng ch mt s t trong nhng k cm bt l
nh vn ch thc. Hy tr li i: Nu anh l nh vn
th anh l ai!?
Gi nh vn chng c t do vn n nhng chn
tri nhn vn tuyt cng khng gii hn v khng b
rng buc bi quyn lc ca nhng b c thin cn v
nhng tm lng nhit thnh nhng v hc th chng
ta cng khng cn thit lm t ra cu hi .
Ngi Vit Nam vn thng t ho mnh l t nc
ca vn chng, nhc, ha. V mt thm ha xy
ra: ngi ngi lm th, nh nh lm th, th trn
lan khp mi no ng.
Nguyn Huy Thip trong mt bi tiu lun (in trong

quyn Ging li bt chim) phn nn v

iu ny, chao i vn chng Vit Nam
cha bao gi b h thp v s nhc nh hin
nay bi tnh trng sn xut ba pha.
Nhng thnh phm ca qu trnh hp tc x
t duy trung bnh cng c khc g cm
bnh dn, nh ngh bnh dn (ch ca
Nguyn Huy Thip) v khng bao gi t
n mt ng cp thng tha ngoi hng.
Truy ra th c mun hnh vn trng nhng
nguyn do, nhng chc chn khng ngoi
s tht l nhng tay nh vn gi hiu
khng bit ni hm ca hai ch nh vn
(bao hm c nh th). Ti rt tm c vi cch ni
ca Nguyn Huy Thip, th l c vit th ny cho ci
v bng m bt thy ti h vi tin nhn:
Anh i chin dch Plei
- ku di dng dc bit ngy no ra
(Bt Tre)
Khng t tng dy cc hc tr ca mnh lm ngi
phi t c hai ch Chnh danh. Trong tnh trng c
lm k lon ngn ngy nay th li dy y cng sng
thm gi tr. Nhng tay nh vn quanh nm sut
thng ch bit lm theo ch th, thng t, lm c x
ging trng, thi kn ca ngi tr theo n t
hng th ch ng gi l mt loi Trng Chi thi i
mi hay kiu ch Hot ti (trong truyn ngn ca
Nguyn Huy Thip). Khng! Nh vn khng phi l
con ri mua vui cho nhng k c quyn lc. Nh
vn cng khng phi l anh th k ng ngh kh kho
bin vn chng lm ti mi cho hin thc mt cch
tht th ti nghip! V mt iu ti ght cay, ght
ng: nh vn khng phi l nhng nh nhn o gi
v chuyn lm tr thng vay khc mnD anh c
tuyn ngn v np bng di nhng m t rt bc
anh cng khng th di la c cng chng v qua
mt c s o thi ca thi gian. Nh vn Anh l
ai?
Kh c mt nh nghia r rng. Bt k nh vn no,
trc khi dn thn vo ci nghip cay ng vinh nhc
iu ny u cng tng l mt c gi rt

Trang 24

TIU IM
chuyn nghip. Nghia l anh ta phi c, v c
tht nhiu hn nhng ngi bnh thng. V ng
nhin l nng lc linh hi vn chng ca anh ta s
su sc hn ngi khc. Cha ni n khu sng tc,
nhng ti cht c mt phn on th ny xem mt
k cm bt bt k c phi l nh vn hay khng. Ti
s hi anh ta c c qua bi th Tng bit hnh ca
nh th Thm Tm hay cha? Nu cha th ti s c
cho anh ta nghe bi th :
a ngi, ta khng a qua sng
Sao c ting sng trong lng
Bng chiu khng thm, khng vng vt
Sao y hong hn trong mt trong ?
a ngi ta ch a ngi y
Mt gi gia nh mt dng dng...
-Li khch! Li khch! Con ng nho,
Ch nhn cha v bn tay khng
Th khng bao gi ni tr li!
Ba nm m gi cng ng mong.
Ta bit ngi bun chiu hm trc,
By gi ma h sen n nt,
Mt ch, hai ch cng nh sen,
Khuyn nt em trai dng l st.
Ta bit ngi bun sng hm nay:
Gi cha ma thu ti lm thay
Em nho ngy th i mt bic
Gi trn thng tic chic khn tay...
Ngi i? nh, ngi i thc!
M th coi nh chic l bay.
Ch th coi nh l ht bi,
Em th coi nh hi ru say.
Bi th tht hay! Di nhin. Nhng vn l anh hy
tr li th xem, nu anh mun khng nh mnh l
nh vn hay s l nh vn: Nhn vt ra i trong bi
th ny l ai? Anh ta i u? V, s c rt nhiu ngi
ng thanh tr li th ny: Anh ta l mt ch si cch
mng! Anh ta ra i v nghia ln, i lm cch mng.
Ti cng tng nghe vi tin si vn chng Vit
Nam d bu rng: Ngi i nh ngi i tht i
tht m khng bit i u. V h kt lun: L tng
bi th tht m m.
y l mt kt lun v duyn nht, phn vn chng
nht. Ti sao khng hnh tng th ngi ra i
c mng lung, bng bc p n nao lng y vn c
lung linh v m h ca n? T trn nn hin thc
cuc sng x b, cc thi si ct cng, tri lng i tm
nhng cm xc thng hoa kh nm bt, va xa va
gn, thong hin m li n lm say lng ngi th
ngi ta li kh kh bt n phi quay v ci s tht
trn tc. Hai ch hin thc nghe tht l m v thit
th lm sao. Nhng b c thit th lun quy chiu th
ca v mt cng thc hin thc no , bt n c mt
p n r rng, trong khi mt trong nhng t cht
lm nn tnh dim l, say lng ca th ca l cm xc
mng lung, kh hiu. Ti sao ngi ta c em quan
im phn nh lun, ly tiu ch hin thc x hi ra

S 47 - Thng 06/2011
phn xt, m x vn
chng m khng t n
trong tm thc vn ha?
Ni nh thy Lai Thy,
vn chng trc ht phi
c nhn xuyn qua bc
mng vn ha. Chnh ci
tm thc ch nam nhi, ch
h th tang bng ca
ngi n ng ng xa
nay lm mch ngun
cm xc cho bi th trn.
Bi th phng pht cht
c in ca th t trong
vn hc c, ci hay ca
bi th khng phi ch
hnh tng ngi ra i
v u. M n hay ci cm xc khc khoi, va dt
khot m li c phn luyn tic ca k i v ngi
a tin. L ci kh khi ca ngi n ng c ch cao
xa, khng mun b thn trong ly tre lng, quyt i
xa tm nghip ln. Cm hng y tuyt mi, va phng
pht bun va honh trng bit bao. y th m nhiu
ngi phi bt anh ta u qun cho cch mng! Th
ri mi ngi s tranh ci mi, kh kh ci quan im
gio iu y cho n khi no v nh ra, Thm Tm
vit bi th ny vi nm trc cch mng thng Tm.
Chnh thy Trn nh S cng phn i cch hiu gio
iu v my mc ny trong mt bi vit trn bo Vn
hc v tui tr.
Cng bi v khng t vn chng trong tng th i
sng vn ha, m c gh n vo hin thc x hi nn
mt thi ngi ta ph phn cu ni ca Phm Qunh:
Truyn kiu cn ting ta cn, ting ta cn, nc ta
cn. H phn bin th ny: Th ra hi trc khi c
Truyn Kiu th dn ta khng c nc! Tht nng cn
ht ch ni. Ti sao khng hiu rng l mt cch
ni? Truyn Kiu l kt tinh tuyt mi ca ngn ng
m . Ti sao k th ng ha ta, dy ta hc ting
ca chng? Bi qun ting m l mt gc. Truyn
Kiu trong mt c Nguyn Qunh xng ng l mt
quc bo minh chng hng hn rng ting ni ca ta
khng ch khng mt i m cn thng hoa n nh
im. Truyn Kiu l minh chng cho tinh hoa vn
ha ca dn tc. Mt dn tc c ting ni, mt dn
tc c vn ha nh cao th khng ai c th lm cho
mt gc, mt nc. Cn nhng k ph phn Nguyn
Qunh, ch hiu tm thng Truyn Kiu ni ting bi
gi tr hin thc v nhn o. C tn hu tn vn
say sa, h chng bao gi bit Truyn Kiu l g, v
ti sao tc phm y bt t. Ch khi no t n trong
i sng vn ha ca ngi Vit th mi nhn ra gi tr
ch thc ca Truyn Kiu!
Nhng nh vn ch thc khng h thot li khi thc
ti, nhng trn ng hin thc cuc sng x b h
lun bit cch cht lc, tinh luyn thng hoa n tr

Trang 25

TIU IM
thnh vn chng ng nghia. Nhng nh vn gi
hiu thng hay khoe khoang rng anh ta vit ra t
mt s kin cuc sng c thit no y, v da hi
vo quan nim phn nh lun, t cho tc phm mnh
mt im ri an ton.
Nh vn Nguyn Huy Thip giu nhi mt cch
thm thy i ti i vi cc nh vn (v c cc nh
nghin cu) c cch hiu con m cc oan v ci gi
l hin thc trong vn chng bng truyn ngn Cn.
Truyn k v mt nh vn n c mt ngi bn l
nh ph bnh vn hc ni ting. Anh nh ph bnh k
cho nh vn nghe cuc i ca cha mnh, tn l cn.
Khng bit anh ta k nhng g, nhng nh vn h
cu li v vit ra truyn ngn Cn v cha ca anh bn
mnh. Ni chung l mt cu chuyn ca mt cuc
i bt hnh, c kt thc bun. Nh vn em truyn
ngn y cho nh ph bnh c. V anh ta phn ng,
khng, khng cha anh ta ngoi i khng phi nh
vy. Ngoi i ng y khc lm. V nh ph bnh ly
hnh cha mnh cho nh vn xem.
Nh ph bnh y tht ngy th. i vo a ht ca
vn chng th phi b qua tnh c th lch s v phi
chu quy lut ca h cu. Ci c gi l tnh chn
thc khng phi l dng li nguyn si cuc sng bn
ngoi, m l hng n bn cht, thin tnh ca n.
Bi th, vi ci t duy u tri kiu , nhiu nh vn
c hoang tng v by ra nhng tri sng tc rt
bun ci. Hip hi cc nh vn tnh ny, thnh ph
n xin x ngn sch nh nc i ln Lt, hay Sa
Pa tm cm hng sng tc. Sau vi tun, hay mt
thng dng tri trong cc khch sn, nhng khu
ngh mt, cc khu resort hay cm lu ven rng, h in
ra hng lot cc tuyn tp vn th ca cc vi nhn
tnh l mt cch kh th.
Cng bi quan nim hin thc ng ngh, c phi
ngm ngha, sao chp y chang cuc sng th mi sng
tc c nn mi c tr dng tri sn xut th hng
lot kiu . Khng! Nh vn ch thc khng phi
nh vy! Anh ta cng lao vo cuc sng nhng l mt
hnh ng c tnh tri nghim, dn thn c cuc i
mnh v lm mt cch m thm ch khng i no
khoa trng lm theo phong tro, vi nhng hnh
ng c tnh nghi thc nh vy. Nh vn khc vi cc
phng vin bo ch, nh vn khng i sn tin. Nh
vn khng phi l nh s hc khng cn ghi chp cc
s kin mt cch c h
thng. Anh ta cng khng
nn b mt l lun no p
t trong u, da hi vo
quan im ch o c sn.
Anh ta suy nghi c lp
hon ton v khng bao gi
vit theo n t hng, c
quan im din dch sn.
Ci trc ht lm nn t
cht ca nh vn khng

S 47 - Thng 06/2011
phi l vic anh ta m phng hin thc cuc sng th
no. Ci lm nn linh hn ca tc phm vn chng
l cch nhn, thi ca nh vn trc cuc sng
c ti hin, ch khng phi bn thn cuc sng. Do
, nu ai mun nng ci tiu ch hin thc thit th,
vn chng phi ging thit, ging y chang cuc sng
ngoi i th xin hy c lch s v bo ch. V cc
nh vn ch thc lun thc c iu !
Trong mt s cng trnh nh gi cc sng tc vn
hc hin thc Vit Nam th k XX, vi cc tc gi nh
Nam Cao, V Trng Phng nhiu ngi hay a ra
li bc kiu nh tc phm Ch Pho, S o phn nh
chn thc cuc sng! Ni l chn thc, cui cng li
ly cc thng tin v hon cnh lch s ra lm tiu ch.
Ci chn thc y chng hiu n l g? em vn
chng i so snh i thc gc s kin th vt b
n l va! Bi ni nh vy, vic Tolstoy tn my ngn
trang giy vit Chin tranh v ha bnh th tht ra ch
cn vi trang sch l c th tm gn li cc s kin
lch s bn trong n, ng h cu ra mt cun tiu
thuyt s lm chi cho ph sc. Ci cn quan tm l
hin thc tm trng, l nhn tm con ngi. Ci ny
th khng th o c v cng khng th ni n chn
thc hay khng c. Bi khng c tiu ch r rng.
My nh vn hay tuyn ngn ti phn nh trung
thnh, chn thc i vi cuc sng th mi ngi hy
phng, v hoi nghi t cht ca anh ta! Cng bi
ci t duy hin thc y m mt thi ngi ta
khp ti V Trng Phng l bi nh H Ni.
Th nn, ti rt d ng vi cch ni: nh vn l ngi
th k trung thnh ca thi i. Cch ni ny khng
sai, v ng vi mt phng din nht nh. Bi d
mun d khng th nhng nh vn khng th no
thot khi lch s. Vn chng ca h ri s soi mnh
trong mt thi i nht nh no , mun hay khng
mun, hin thc l mt phn thuc tnh ca vn
chng. Nhng phi ni cho r, hin thc l thuc
tnh ca vn chng, ch khng phi l bn cht,
cng khng phi l t cht quyt nh gi tr vn
chng ch thc. Nhng b c sng bi hin thc
mt cch cc oan thng khng hiu iu . Cng
c th nh vn l ngi th k trung thnh ca thi
i, hiu mt gc no . Nhng nu cc nh
vn bit bit mnh l ai, anh ta s va d dt, va
khim tn hn, bi anh ta hiu, cc nh bo, cc nh
s hc xng v hp vi danh xng hn! Hy tr v
cho hai ting nh vn ci nghia thun khit t nhin
ca n!
Nh vn l mt nh nhn o ln. Ni nghe c v hay
ho. Nhng khng nn ln gn lm g ngi ta ng
nhn. Ch l nhng ngi khc, khng phi l nh
vn th khng c lng nhn o? V h c g c phi
l nh vn th phi nhn o tr. ng lm dng
n qu mc, nu khng s thnh nhn o gi v,
hoc v tnh bin cc nh vn thnh bn thng vay
khc mn.

Trang 26

TIU IM
Xa nay ngi ta ch c ngnh (hoc trng) khoa
hc x hi v nhn vn ch khng ai nghe khoa hc
x hi v nhn o. Nhn o ch l mt phng din
nh ca o c, l lng yn thng, qu trng, bnh
vc con ngi m thi. ng! Chng ta bt gp iu
trong mt s tc phm ln. Ta rng mnh khi c
n nhng cu th do dt yu thng con ngi ca
Nguyn Du, ta rng rng lng khi chng kin hnh
ng hi sinh v ngi khc ca Jean Van Jean. Nhng
no phi vn chng ch c th!
Phm tr nhn vn mi l phm tr rng nht khi ni
n gi tr, hay khuynh hng ca vn chng ngh
thut. Nhn vn khng phi ch c hiu theo nghia
chit t u tri l lm p con ngi. Mt tc phm
mang gi tr nhn vn khng phi ch lm p lng
ngi (ni rng ra n bao hm nhn o ri), m
cn thc y t duy con ngi tin ln khng ngng.
Chnh thn thoi Hi Lp c cc nh khoa hc cho
rng l khi ngun ca khoa hc ki thut. Bi tr
tng tng siu phm ca n thc y cc nh
khoa hc khng ngng bo dn m n nhng
chuyn m trc khng ai nghi: bng n khng
du m chy, ng c hi ncMt tc phm ngh
thut mang gi tr nhn vn khng phi ch l nhng
li th tho, t m nc mt ku van cho ai. Mt b
phim, hay truyn kinh d gi tng nu bit khai thc
ng hng cng s t tnh nhn vn. Khi n a ra
nhng thm ha v mi trng, n d bo nhng con
qui vt bin thi do t bin gen, n lm ta s,
m nhn li v iu chnh qu trnh lm dng khoa
hc ki thut, tham lam sn xut, bt chp mi
trng.Vn chng lm ngi ta s cnh tnh;
vn chng thc y con ngi t b ci lc hu, u
tri trong t duyv rt chnh ng khi vn chng
gip con ngi gii tr.
Ti sao phi ln gn qu ng xem vn chng l mt
ci g gh gm lm? Cui cng bao nhiu nm nay,
ni hm vn chng ch thc theo quan nim ca
ngi Vit ch c vn hin thc v nhn o. Ti
sao khng nhn vn chng nh l mt hin tng
tinh thn vi rt nhiu rt nhiu phng thc cng
hin cho i sng? V trong thi i kinh t th trng
ny, vn chng cng ch l mt trong nhng loi
hnh gii tr m thi. Gii tr khng c g tm thng
thp km. Mt quyn truyn tranh (hnh thc ngh
thut tng hp, nhng r rng l c tnh vn chng)
bn cnh nhng cu chuyn tr con, trong tro, thc
y cho tr con tinh thn siu nhn bit hnh ng v
cng ng. tng c v phi thc t, nhng n s
dn c iu chnh, ci thin hng tt ca n l
gieo vo tm thc cc em c vng sng phi thng
v hip nghia. Nhng b c gio iu thng ly tiu
ch nhn o v hin thc ra phi. Bi h khng
hiu bn thn nhng quyn truyn tranh siu nhn y
rt giu tnh nhn vn. H cng khng hiu ti sao
vi nhng cu truyn tng chng nh vu v, tr con

S 47 - Thng 06/2011
ca Nguyn Nht nh li c sc m hoc c gi nh
th, ti sao Nguyn Nht nh bn sch chy nh th
v giu nh th. Truyn ca ng chm n mt mng
tm hn con ngi mt thi m ai cng c, n li to
ra mt mi trng hin lnh, trong sng cho tui teen
va gii tr va hc tp. Nhng b c gio iu khng
tm thy gi tr hin thc v nhn o trong nhng
tc phm ca Nguyn Nht nh c mt s
trng i hc trn th gii a vo sch. H khng
hiu hai ch nhn vn. H khng hiu th no l vn
chng ngh thut ng nghia. Bi th h khng cho
rng Nguyn Nht nh, Agatha Christie, Conan Doyle
l nhng nh vn ch thc ri p t cho sng tc
ca ngi ta mt khi nim v duyn nh hng t
Lin X: Cn vn hc. H ch gii hn th hiu ca
mnh v gm nhm mi Balzac, Gorxki, Nam Cao. H
c khinh b. Nhng h lm khng c. Cn ngi ta
th hi ra tin! H ch yu loi vn chng tht tht
khc lc khoe rng ta nhn o v trung thnh vi
hin thc.
Nh vn ch thc trc ht phi l nhng ngi hiu
r nht din mo v s mnh cng nh cch thc
cng hin ca vn chng trong thi i ngy nay. C
nh vn thch cnh tnh con ngi bng ni s. Anh ta
s vit tiu thuyt trinh thm, kinh d hay gi tng.
C ngi o su vo lch s nhn thc li nhng
vn li thi c rch (Nguyn Huy Thip l ngi i
tin phong, v thng th ng b ngi ta khp ti l
bp mo lch s). C nh vn chim linh mng vn
chng trong sng dnh cho tr con hay tui teen.
Nh vn ch thc khng n o tuyn ngn lon x
m m thm tm ra hng i ring hp gu ca mnh,
m thm cng hin. H khng bin ch nghia thnh
git l. Nc mt ca h su kn v chy ngc vo
tim. H l nhng ngi suy nghi t do khng b ai p
t t duy.
Nhng bun thay! D ti c gng i tm cho mnh
rt nhiu nhng nh nghia th m ti khng th no
tr thnh nh vn c! Ti cng khng th ng k
kha hc nh vn. Bi khng c trng i hc no
o to ra nh vn. Trng i hc v i nht ca
nh vn l cuc sng (ng Thai Mai). Nh vn anh l
ai? Nh vn anh l ai m ti phi i tm! C l hiu
bit ca ti vn cn hn hp. Nhng t ra ti tin
mnh mt iu, nhn vo tc phm v pht ngn ca
nhng cy bt thi nay, ti bit ngay anh ta c cn
phi xin ngn sch nh nc tin h tr xut bn tc
phm hay khng!
u l vn chng ch thc?
Nh vn, anh l ai?
Linh Sn
2011 Tp ch Thanh nin PHIA TRC s 47
www.phiatruoc.info

Trang 27

TIU IM

S 47 - Thng 06/2011

Th tng trng
Mng ngh thut b
lng qun
Ngc Cm

Xun Diu vit rng, Chic thuyn th th

trong bin thi gian, lc u mi h thu
cn chao ln chao xung, gi bo tng k
lm chng i chnh li, c cho thng trm
mi t l mt hai mi nm i, th tri
qua nm t hai mi nm m vn giong
lo, ging bum phi phi, nh vy c
th ni c rng: t y vo bt h c
ri. Ni nh th th cch y hn su t
thng trm mt con thuyn th mang tn
Ch nghia tng trng c h thu
nc Php v n nay vn ang tip tc
cuc hnh trnh chinh phc th gii. Khng
ai c th bit n c th cp bn vinh cu
hay khng, d ranh gii bt h n i
qua, nhng ngi ta tin chc mt iu: i
cng con thuyn y l v vn nhng s tin
yu v thn phc. Con thuyn y tng
mt ln cp bn bn b bin ng, ni
c mnh danh l ng Php. Gh thm
chuyn thuyn ny c khng t cc nh th
to bo, v h khng qun mang theo v
nh th qung qu him vi hi vng c th
ti rn nn nhng tuyt phm tng trng.
Trong s nhng nh gi kim chy ui
theo no Muy-d cai qun Th tng
trng, phi k n ba nhn vt: V Hong
Chng, inh Hng, Bch Kh.

o c tip thu nhng thnh tu, gi tr ca ca Ch

mn n qu xa x. C l v vy, c ba nh gi kim c

nghia lng mn nn ta thy trong th lng mn v

bit ti bin bt c th qung no thnh vng rng p

th tng trng u c cu trc hai th gii, nhng im

y, ngi th b lng qun, ngi th b xp di nhng gi

khc bit gia chng l bn cht khc nhau. Nu nh

tr tm thng.

trong th lng mn ngi ta d dng nhn ra th gii hin

thc v th gii l tng ho th trong th tng trng ni
bt ln l th gii ca hnh nh tht v th gii ca linh
hn, tinh thn c tnh cht siu nghim. Vi cc nh th
tng trng, th khng n gin ch l s th hin cm
xc ca ch th sng to mt cch bnh thng m cao
hn, th cn phi th hin c mt th gii nm sau th
gii hin thc, mang n cho tinh thn mt sc mnh c
bit l kh nng nhn thy th gii khng nh n hin hu
m cht nhn ra th gii vi y nhng iu bt ng,
ngu nhin, cm tnh v ci tinh thn n du bn trong.
T y, vic khm ph mt th gii b n, th gii c
nhn ra mt cch bt ng, bt cht, gn lin vi tinh thn
ca v tr tr thnh mc ch v bn cht ca th
tng trng v c nhiu nh th xem l kim ch nam
cho vic sng tc ca mnh. Vi mt t nc ly ci thc
lm chun mc, th tng trng dng nh tr thnh mt

V Hong Chng (1916-1976), nh

th ni ting vi cu L chng lc
loi dm by a/B qu hng rung
ging ni khinh., c bit n nh
mt nh th say. Th ng m cht
phng

ng,

mt

phng

ng

huyn o ca ci mng m ngi ta

ch c th lc vo khi linh hn thot
xc. Chnh nhng cn say trin min
y y th ng ti ci tng trng.
Trn lp sng vy vin nh sng
Con thuyn trng bc lng l tri
m nay bnh li trm hng lng
Khng bit ai tru tho trm ri
(Lo s)

Trang 28

TIU IM

S 47 - Thng 06/2011

Mt tm trng trin min trong th V Hang Chng,

ng thm tha ci cu ti mnh tng ca ngi xa,

l say! Khng gian th ca ng b bao ph bi khi v

nhng li din t ni au y bng mt sc mnh c bit

my, m my c l cng l mt dng khi. c bit, sinh

v k d. V iu quan trng hn l ng x trit hc v

thi, V Hong Chng nghin thuc phin. C l khi

thm m ca nh th khi i mt vi n. C l l im

thuc phin m c vo con ch trong th gii th ca

xut pht inh Hng i tm mt th gii khc - mt th

ng.

gii tng trng v vinh cu.

Th chic bch khng cho trn b khi

Khi miu ng kia ph bo ri

Ta i v pha nhng nh sao ri

(Cht na vi)

Lc loi theo du chn cm th

Mt tri nu ngt khi lung lay

Tng vt dng sa mc khp ngi

i m huyn thm ng say

(Nh qu nu)

(Nhng hng sao ri)

inh Hng l mt k chy trn vn minh th dt ti

C cuc i ca ng c hai tp th l Th Say v My,

ci vinh cu trong thin nhin. Nhng khng phi th

nhng ngi c bit nhiu hn c v cng tiu biu cho

thin nhin th gii thc m l mt thin nhin nguyn

phong cch ca V Hang Chng th ch c th l Th

d, ni khng-thi gian khng cn phn bit, ni mi gi

Say. Th Say chia lm my phn: Say- Ma- Yu-

tr tr nn bt bin.

Ci- L lng - Li say. Ta c th nh dng cu

Chng ti gp nhau bn dng sui ngt

trc trn mt cch gn hn: Say- Tnh- Li say.

Lm i ngi c c thu s khai

lm r hn c ch sinh thnh v vn ng ca ci nhn th

Nng bng khung t la nhng m di

gii trong th V Hong Chng, c th biu din cu trc

Ta tng bui b v tm b lc

t vng ca ng theo kiu khc. Nu hnh dung ton b t

Nng l Gi Mun i khng i khc

vng ca c 2 tp th l mt hnh trn th H nh v cc

B ngc trn nui cuc sng ng xun

trng thi tng ng ca n nm trong tm ng trn,

Ta n y lm ch hi phong trn

con o v Thc cng nh ngoi vi, phn b trn nhng

Ly hoa l kt nn Tnh Thi C

mi khng gian i xng nhau qua tm im. Khi con

ngi trng thi Tnh, ng trn ng im. Khi con
ngi trng thi Say, ng trn chuyn ng, cc mi
khng gian an ci vo nhau, cc ranh gii b nhe i

V ng lc vo th gii tng trng, ta nh LuNguyn vo chn Thin Thai.

khng cn phn bit r. Nu ng trn chuyn ng vi

Chng ta n nghe ni su tinh t

tc ln, tc khi in say, cc ng ranh gii mt

Nhng ngi sao bun sut mt chu k

hn. o, Thc ha vo nhau l mt, H nh, t ch chim

Nhng m tinh vn sp sa chia li

din tch nh nht bng n thnh cc.

V sao rng bic i tay cu nguyn

Ta qu say ri!

Sc ng mu tri

Ta tnh hay m? Chiu nay trng khp Hng mi su

Gian phng khng ng vng

Hay t dng thu Ma ri mau?

C ai gh h nh st k mi

Em i! Vt nng ph kiu un mnh thc

Sau 1945, V Hong Chng khng tham gia Cch mng.

Ta, sut i ng ph

C l ng khng dt khi tri mng sng i sng o

Th con thuyn trn mi tc em bun lnh nh

vng ca kip ngi bon chen, tranh u c. V ng b

(ng vo tnh s)

lng qun dn. C th ngi ta c tnh lng qun ng v

khng th chp nhn c mt iu: cho d c lung linh

Hay,

ep n u th vn l th th ca ngi i sng try

lc.

Li Thn N m in ngoi ca ng
m o k bay lc ting thin nga

inh Hng (1920-1967) l em v cng

i! V tr mun i thoi thp sng

nh l bn thn ca V Hong Chng.

Ta gc qu bn nhng bn cm ca

Tui tr inh Hng phi chu nhiu chn

(M hn ca)

thng tm l do ci cht ca nhiu ngi

thn: ch gi Tuyt Hng, ch gi Loan,

V cng nh Lu- Nguyn, tin cnh khng nu chn c

song thn, ca Thch Lam - ngi bn

inh Hng. Vi lng khc, ng quyt nh b thin

thn thit nht, v c bit l ca Lin -

nhin huyn b tr v vi chn th tc tiu ca loi

c em h xa m inh Hng yu tha thit.

ngi.

Nhng ri th ng nhn c cng ging nh

Trang 29

TIU IM

S 47 - Thng 06/2011

Lu Nguyn, mt cm gic lc loi.

Ming qut hoi: C phi ngi l bn?
i ng ngc mt l ngi vong bn

m khai thc

phn rng khng trong ci s, phn m trc y l dng

sinh cht sng ng ca ngi ci dng:

Mt tinh thn t nhng thu xa xi

i khi mng ca hn th chnh chong

Ta v y l ht cc ngi ri

i bung xun h h cnh o sng

L tnh cm, l i chung, cch sng

i bnh vng! i chn ngc y hng

(Bi ca man r)

i h nguyt dng nhiu trng lp long

Nhiu thp k, ngi ta qun mt inh Hng ch v ng

khng c Hoi Thanh a vo Thi nhn Vit Nam
tuyn tp ph bnh c coi nh l Phong Thn bng ca
Th Mi. Ti th ca inh Hng khng th ph nhn d c
ngi thch, ngi khng. Tn tui ca ng dn dn hi
sinh khi nhng nh th sau ny nh Du T L, L t, Vy
Thy Linh chu s nh hng ca ng, nhng ng vn
cha c v tr xng ng trn thi n.
Bch Kh (1916-1946) l mt
trong

tu. Trc ci s, Bch Kh khng m t

nhng

nh

th

tng

trng in hnh ca vn hc Vit

Nam. ng lm rt nhiu th,
thm ch c Th ng, nhng
tc phm i thc s ca ng
chnh l thi tp Tinh huyt.
ng sang tc tc phm trong
thi k tui tr cn chan cha

V p n gii trong th Bch Kh c s sng mn m, s

cng trn ca nha sng ging trong tranh Chagall. Trong
, ta c th hnh dung ra chn dung o ca Bch Kh,
ngay bn cnh o di lt ca mt con nhn dng ngp
trn khao kht.
Mt ngi chu rung nh sng ngh thng;
L tch li sp tun hng a ngc.
m u huyn ng m trn mi tc.
Vi cht trng say ng ln mi.
Hai v nng ! hai v nng ! chao i !
Cho ti nt mt dng sm ngt lng.
c bit, Bch Kh c nhng th nghim trong m nhc thi
t rt c sc. Cc bi nh T b, Hong hoa, Thi v,
Nhc u c nhng sang to c sc v m iu. c
bit l bi Th b, c bi th c vit bng thanh bng
v cc php gieo vn bt ng:

tnh yu v dc vng nhng li

Ti qua tim no vay du dng

gp phi cn bnh qui c nan

Ti mang ln lu ln cung Thng

y: bnh di tinh. ng sm qua i tui 30 nhng nhng

Ti cha bao gi thi yu nng

dng tinh huyt ng li to ra mt vt i di dn

Tnh tang ti nghe nh tnh lang

dt cc th h nh th sau n vi ch nghia tng trng,

thm ch l i xa hn: ti ch siu thc.

Bch Kh nh mt ngi sao bng vt bay ngang qua bu

tri vn hc v li vng vi trn th gian ny nhng

Hi li ca man di

mnh tinh th lung linh nht. Trong s nhng nh gi

iu nhc th hi rng

kim vi i ca th Tng trng Vit Nam, ng l ngi

m nay xun li

him hoi c th chm c vo ci v ngn thng. V c

Thun ty v tng trng.

l bi vy, th ng cng nh con ngi ng u ha tan

Theo li k ca b L Ngc Sng, ch gi nh th: Thu

b, Bch Kh cn c tnh chi h hc khun tng tng
ong vo sn, xp ln xp xung cho thnh nh ca, thnh

vo th gii tng trng y, mi mi v sau ngi ta

cn thy mt chng thi si ngi thi tiu vng gia khi
sng

lu i. c lc ti ngm nghi: ci anh chng l l ny

Th c t ma xun u tin ca v tr v con ni. Sau

c l s thnh mt kin trc s? V ti khng ng lu i

, mi bc i con ngi li bc xa ri ci bn cht c

chng thng xp li l mt ta th.

s v thun ty y. Tng trng l mt bc tin trong

Bch Kh gip ta xut pht t th gii hin thc i vo

th gii phi hin thc, th gii v cng. ng hn, th l
s ging mc v cng i v gia hai th gii. C mi mt
biu tng phc hp, Bch Kh li to ra mt khi khng
gian k d vi tt c ng nt, mu sc, hnh khi.
S ngi l mt biu tng quen thuc, khng ch mang

khao kht tr v vi ngh thut ci ngun y ca li ca

man di v iu nhc th hi rng, ni vn a ng
vn cn nguyn thy mi hng thanh kh. V chnh v
vy, ci cht th tng trng d khin ta theo bc thi si
m nhim phi linh kh ri lc li ti vn a ng.

N.C.

do s ng quang ca tinh thn khoa hc, ngi ta hay

2011 Tp ch Thanh nin

PHIA TRC s 46

dng s ngi trang tr th phng, tng trng cho tr

www.phiatruoc.info

tnh physicals m cn mang tnh culture. Thi Phc Hng

Trang 30

TIU IM

Say
cung
V
Hong
Chng

Hong Chng n vi cuc i ny nh mt

trch tin b y i. Trong phong tro Th mi,
ti nng ca V Hong Chng khng h thua
km nhng ci tn c tung h n nh im nh
Xun Diu, Huy Cn, Ch Lan Vinnhng ng li b
nhn nhn mt cch k th, thiu sng phng. Tic mt
ni ngi ta nh gi mt thi si, mt hn th li khng
ng trn tinh thn hc thut v nhn vn tin b m
da vo quan im x hi gio iu, x cng, phi vn
hc. iu c khc g nhng anh hng c hng rau
va m tin va bnh lun ng thi. Ngi ta ch bai
ci say ho sng trong th ng tung h loi th ca
ngi phn bn vi thuc tr su (thm giu nhi trong
truyn ngn Ch Hot ti ca Nguyn Huy Thip). Ngi
ta v vo mt mt thi si ang phiu diu trn bu tri
nhn vn tuyt cng t do li c ng vo t qut rc.
Khng cn bin thuyt, ch phi thanh minh, V Hong
Chng lng l ra i trong ut c b li sau lng mt di
sn tinh thn ng ngng m. Nhng bn b siu thc
khng gii hn chnh l hnh nh phng chiu ca mt
tm hn truy cu t do tuyt cng, tuyt ch lm say
m lng ngi. T n s xy dng cho ng mt thnh
ng thi ca dim l m hng triu con ngi th h
sau t nguyn lm tn . Nhng k tha m ng nu
cn lng t trng s sm hi m thm trong nhiu trang
di co
c th V Hong Chng ngi ta cm gic mnh b
mt thng bng. Th ng ni nhiu n ci say: say
ru, say tnh, say nhc, say th. V ngi ta khp ti
ng: k try lc, hoang tng, b tc, thot ly, hn
nht, v trch nhim.
Ti sao ngi ta li ph phn, ht hi V Hong
Chng?
Bi v ng dnh vo v n chnh tr Nhn vn Giai
phm? ch l mt phng din. Ci ng s nht lm
ro cn vn chng n vi ngi c chnh l s thin
cn, m mt trong cch thc tip cn, quan nim v n.
nh kin chnh tr l chuyn thng hng, v mun i
kh ai trnh khi. Ngay c nhng nh vn ot gii No-

S 47 - Thng 06/2011
bel cng lun b nh kin chnh tr ph phn, bm vm
ti t. iu ny tr thnh quy lut trong tin trnh
u tranh, pht trin ca lch s loi ngi. Ci ng
ght nht, nguy him nht khin vn chng b bp
mo, b hiu sai v tm thng ha l ci t duy u tri
gi vai tr thng tr trong i sng vn hc. N phi
chnh tr, phi vn hc, nhng n e da gh gm n
vn chng, ngh thut. V l t duy hin thc. Mt
kiu hin thc cc mch, v hc.
Ngi ta cho rng nhng vn th say ca V Hong
Chng l s c sy, kch thch cho li sng thot ly, sa
vo try lc m qun mt trch nhim vi cuc i. Phi
nh sp ci thnh tr t tng ny th may ra nhng b
c gio iu mi nhn thc li v V Hong Chng.
Hoi Thanh xng ng c gi l ngi c cp mt
xanh tinh i thu sut, cm hiu c nhiu thi si Th
Mi, trong c V. Trong thi nhn Vit Nam ng c
li nhn xt khch quan: Y gi V Hong Chng nh
ni ci nghip nhng thi ho xa ca ng : Ci
nghip say. Ngi say th: say ru, say n, say
ca, say tnh ong aK, ci say sa ca V Hong
Chng l mt th say sa c chng mc, say sa m
cha hn l try lc.
Ti vn cm thy nc ci vi cch nghi ngy th ca
nhiu ngi khi hnh dung v qu trnh sng to ngh
thut ni chung ca cc ngh si. Trong tm thc ca h,
cc ngh si ni chung, cc nh th, khi sng tc h phi
trong mt t th nghim ca mt anh b i trong gi
cho c. Ri t , bng u c l tr tnh to, cc ngh
si, cc nh th gng mnh nn ra trong c tng ch xinh
xn vit ra nhng mi t trong sng thanh lch. Rng
khi vit ra trong u h lun p mt hoi bo vi i,
cao c, kinh thin ng a, v trong sng tuyt i kiu
nh vn si H trong truyn ngn i tha ca Nam Cao
tng t mnh ay nghin. Rng vn chng l ci g
thnh thin gh gm lm. Nhng chung quy li l anh
ta chng lm c g. H khng sng tc c g ra tr
khng phi v gnh nng cm o, go tin cng nh
nhiu ngi vu co cho thi i bp nght anh ta.
Anh ta m n gii Nobel m anh ta khng h bit gii
Nobel l g v c trao nh th no. Lm g c gii Nobel vn chng no trong c th k nay trao ngay cho
mt tc phm xut bn trong nm. Nobel vn chng l
trao cho ton vn nghip, v tc phm phi i vo
i sng vn hc vi chc nm trc khi n c trao
gii. Vo nhng nm u, khi gii Nobel cha c m
rng ra khp th gii, ng l c nhng tc phm c
trao gn vi thi im n ra i. V d nh quyn tiu
thuyt Cuc du lch k diu ca Nils Holgersson ca nh
vn Thy in Selma Lagerlf xut bn nm 1906 v
c trao gii Nobel nm 1909. Nhng cng v sau, tiu
ch trao gii Nobel rt khc nghit, ngi c trao l
xt trn ton b qu trnh cng cho ca i sng vn
hc. Hu ht cc nh vn t gii Nobel u c tui i
trn 50 v ngoi mng sng tc s h cn c mng

Trang 31

TIU IM
ph bnh, tiu lun xut sc. Anh H nh ta c ngy th
nghi rng s vit ra mt tc phm t gii Nobel lin,
lm lu m ht mi b ci v gii hn m li cha h c
tc phm Nobel no v tui i cn kh tr cha nm
qua ht nhng vinh nhc, cay ng ca kip ngi. Anh
ta u bit rng nhng tc phm bt h m oxtoiepxki
li ngy nay c lc c thai nghn trong tnh cnh
tng thiu trn n, v ng l mt tay nghin bi hng
nht. Khng th no ly tiu s nghin ngp ca V
Hong Chng nh ng, quy chiu k th th ca ng.
Quay li vn , ci ct ty lm nn s tht bi v bi
kch ca H l anh ta qu l tr, u c qu nng n
nhng tuyn ngn p t th lm sao t duy vn n
ni chn tri cao rng ng nghia ca vn chng, ngh
thut.
V l l do m u th k 20, ci nguyn l tuyt i
ha l tr ca Descartes tng ch ng ch nghia c
in (v ln vn trong ch nghia hin thc) khng
cn c t dung thn. Cc nh thi si i tm mt li thot
mi cho th ca: Trc cm, v thc. Ch nghia siu thc
ra i phng Ty l mt bc tin ln ca t duy
nhn loi trong vic tm ra mt hng i mi cho qu
trnh sng tc ca ngi ngh si cng nh t duy sng
to. N nh hng mnh m khp th gii hn c ch
nghia lng mn trc , n ni n tr thnh mt tro
lu hng mnh trong hi ha. Danh ha Picasso cng
chm n.
Ph nhn s kim sot nng n, so rng, x cng ca
l tr, logic v rng buc ca nhng khun kh, chun
mc o c, mi hc li thi, ch nghia siu thc ln
su vo v thc con ngi, ly trc cm lm lng knh
bin o mi hnh hi. N hng n phi hp nhng yu
t c v khng c g can h nhau. N thit lp mt
trng thi sng tc t ng nh mt bn nng ca
ngi ngh si khi b thi min. Din mo ca v thc
tng chng nh nhm nh, nhng n c hng
bin thuyt phc bng tinh thn Phn tm hc ca
Freud. Ch nghia siu thc chm n ci siu hin thc,
mt hin thc tuyt i, chn thc nht m con ngi
ta thng ngy dng l tr giu kn bi e ngi trc
nhng chun mc o c, mi hc, v logic. Th hin
thc c pht ngn bng l tr tn cng ca n vn
cn mang tnh x hi rt x giao, c phn gi to.
Vit Nam, tuy khng sinh ra ci gi l ch nghia siu
thc nhng cht siu thc th thm thu trong sng
tc ca nhiu thi si trong phi k n Xun Diu, Hn
Mc T, Nguyn Xun Sanh, on Ph Tv V Hong
Chng.
Ci say ca V Hong Chng l ci say trong bn b
siu thc, ni mi rng buc ca l tr v hin thc tr
l, en ti khng bn mng n. Ci say y l mt ci
say lm sng dy bn nng sng to v thin tnh ngh
thut thi ca vinh hng. Say thng hoa hn th.

S 47 - Thng 06/2011
Say i em! Say i em!
Say cho l li nh n
Ci say y c ting nhc m ly:
Khc nhc hng m i
iu kn bic quay cung
(Say i em)
Nhp trc bung khoan
Sng t dn dp
(Dng tnh)
Hay l s nhp hn ca iu nhc cng hng vo ni
au xa cch ngi yu:
Kiu Thu h T em i
Ta ang la t ti bi Mi Ty
Hm ca nhp g khi bay
H X Xang X bn tay in cung
Kiu Thu h trn kip thng
Su cao ngn ngt my ng t kh
X Xang X X Xang H
Bn tay nhp g in r khi ln
Kiu Thu h T hi em!
Nghing chn rn b m xem la bng
X H Xang khi m rung
Nhp vng su ta nm cung ngt ngn
(Mi hai thng su)
L ci say i tnh, xc tht m:
Hy bung li gn y ln tc ri
St gn y, gn na, cp mi in
Ri em se du anh trn cnh gi
a hn say v tn cui tri qun
(Qun)
Lng mm no nut dng t
Hng chn l lt
m hn ngi cnh tay h
(Say i em)
L ci say trong iu khiu v
Lui i vai, tin i chn
Rit i tay, ng i u
(Say i em)
V di nhin l khng th thiu ru:
Em i la tt bnh kh ru
i vng em ri say vi ai
(i vng em ri)
Hay thm say cn ru ch ta
Hy thm say hn kht vn thm men
Ru, ru na v qun qun ht
(Say i em)
Tt c nhng trng thi say sa in o l s ni
lon ca mt tm hn ut c, chn ngn vi thi cuc.

Trang 32

TIU IM
Ti sao ngi ta khng chu hiu l mt hnh vi ng
x rt vn ha trong tm th con ngi ny? Nhn vo
nhng dng th m m dc lc kia, trc gic mch bo
cho con ngi mun th h phi ngm hiu rng ci
ch l ci c. Hin thc cuc sng th no m con ngi
ta phi tm qun trong say sa cung nhit, phi tm
n trng thi mt thng bng, phi x cho xin lch
lung lay tri t: Bn tng gng in o bng giai
nhn? X cho sp ht thy t trn ng hoang
tn thi cuc y mt chn tri dim tuyt s mc ln
trong c vng chy bng, ngt ngo. Ngay trong ci
say y va cha ng hin thc chn thc nht va
cha ng kht vng d di, cung n. iu h
chng phi rt rt hin thc hn hng chc quyn tiu
thuyt ca nhng nh vn nhn o gi v chuyn sao
chp y chang hin thc hay sao? Nhng V Hong
Chng no c thot li khi hin thc, d y trng
thi tm hn ln n nh im ca s cung lon, say
sa bao nim dc lc, m ni au nhn th vn chong
y tm hn: ni au tnh yu tan v, ni au thi cuc
o in.
Say khng cn bit chi i
Nhng em i
t tri nghing nga
M trc mt thnh su cha sp
t tri nghing nga
Thnh su khng sp em i!
mi l n ng cui cng ng sau cuc truy hoang
khng b bn. Say nh lung lay trong lng khi
thnh tr kh no kip nhn sinh. Say chao nghing
tri t, sp a cu ti cu trc thit lp mt
thin ng mng tng. Tn cng cuc vui in o y
l tm t b tc, s c ch khng li thot.
Nhng trn tt c, Say l s chun b tuyt ho cho hn
th c thng hoa. Ch khi tm hn con ngi thot
khi nhng rng buc tp nham ca hin thc trc lc,
khi ta thc tnh ton tri trc gic siu hnh, v ting
nhc, v men cay, v i tnh dc lc a v mi l lc
tm hn sng trn vn trong th gii thng hoa thuc
v ngh thut. V Hong Chng nhn ra iu ,
ng c y ngi c lc vo mt cnh gii ca tnh yu
tuyt ch, v t c tnh bn nng, khng toan tnh thit
hn, khng ngi ngn lo s thc dy ton nng mi
gic quan. Ch trong th gii y, th con ngi mi v
hiu ha c s v nghia l ca cuc sng i thc
ang nng ln s kip mnh. Th gii y s tn ti
vinh hng trong v thc, p nh mt nng trinh n v
nhim nguyn ti. Ch trong trng thi say sa in o
, mi on gin, th hn, mi e d khip hi s chy
tiu tan cng l tr, tm hn con ngi li tr v vi
trng thi siu thng, trong gi trng ngn m sng
trn mt ma vui. Th gii say y p n nao lng!
Say l mt th nghim c tnh tm linh ch khng cn
l s c ch thn kinh th thin! Ch khi say con ngi

S 47 - Thng 06/2011
ta mi sng ht mnh, mi chung tnh tuyt i: Ta i
em t ba mi nm. V mi s i ch nh th. Nhng
dng th sau t n cnh gii siu nghim ca mt
trit gia truy cu tuyt cng ci p, dng trn tm lng
trinh nguyn thun khit cho th:
Ta van ct bi bn ng
D nh d sch ng vng gt ny
ta trn mt kip say
Cao xanh liu mt cch tay nu tri
(Nguyn cu)
Nu nh cc thi si trong nhm Xun Thu nh tp thit
lp cht siu thc ch yu bng nhc tnh v s phi
hp ngn t theo kiu l ha th V Hong Chng li
chn th gii ngh thut ca ci Say l phng tin,
khng gian, cm hng biu t. Bi th Say i em
to ra mt khng gian siu thc ni m mi gic quan l
tnh v logic bi tr u b nh lung lay. Ni m con
ngi chm trong trng thi v thc, hnh ng theo
bn nng, mt t ch, mi s tn ti khch quan u
qun ht nhng nguyn tc vt l:
Hn ng lu ri nhng chn cn do
Lng trt nghing m bc vn du dng
Lng nghing trn ht yu ng
Bc chn cn nhp ngh thng lng l
Gian phng khng ng vng
C ai gh h nh st k mi.
Say s mi l mt trng thi c tnh biu tng lm nn
cht siu thc trong th V Hong Chng. Andr
Breton tng cho rng chnh vic ph v ranh gii gia
bnh v khng bnh, t n trng thi nh ngi in
l lc bn nng ngh thut tri dy mnh lit nht. Di
nhin in l mt cch ni. H chng phi chnh trong
nhng lc au n tt cng ca bnh tt, tm thn bt
nh, l tr chm m Hn Mc T sng to nn nhng
bi th bt t, ngi ngi truyn tng sao? Thi si
Bi Ging cng tng c gi l thi si in, dng nh
ng xut khu thnh th, li t trong gan rut tro ra
nhng lc tm thn chao o. Nhng iu y l tr con
ngi lm sao ct nghia ni. V Hong Chng th
nghim iu trong th ca mnh bng khi nim say,
cp cho n mt ni hm vn ha t n bn b siu
thc mi m m lng ngi! Xin kt thc bng ci m
hng honh trng ca mt bc chin si kiu hng, say
trn yn nga, xem ci cht nh ta lng hng thi
ng:
B o m tu d quang bi
Dc m t b m thng thi
Ty nga sa trng qun mc tiu
C lai chinh chin c nhn hi.
(Lng chu t Vng Hn)
Linh Sn
2011 Tp ch Thanh nin PHIA TRC s 46

Trang 33

GII THIU SCH

S 47 - Thng 06/2011

MT TH HIN I
NHN V QU KH
(V tp ph bnh vn hc Mt th ca Lai Thy)
Thai Sn
Nhiu th k nay, ph bnh vn hc lun c mt s phn hm hiu, b coi thng, nh gi thp, b
coi nh nhng k n theo ni leo. T c gi cho ti nhng ngh s sng tc a s u gn cho
Ph bnh vn hc nhng ngn t ma mai nht c th, no th con rn trong kha vn chng,
k phi bi trn o nh qu tc, cc thi gim trong cung cm: h bit phi lm g, h nhn
thy ngi khc lm, nhng chnh bn thn h li khng th lm c
Ngay c nh th Xun Diu, ni ting vi nhiu tc phm ph bnh xut sc cng ch coi l
cng vic ca mt tn lnh hu cm lng che cho ng quan sng tc, hng ly ci oai tha, quan
nh th oai nh, quan ln th oai ln. Tuy nhin, khi cc ch ngha, t tng pht trin nhanh
chng v a dng, vn chng cng b cun theo v dn n mt hu qu ngoi mong mun l
khin c gi hoang mang. V lc ny, nhng nh ph bnh vn hc chn chnh nhng c gi
cao cp xut hin nh nhng ngi ch ng dn li, khng phi ch cho cng chng m thm
ch cn cho c cc ngh s sng tc, vn ang tng rng mnh nm quyn uy ti thng.
Ph bnh vn hc, vi t cch l mt b mn khoa hc nghin cu v vn hc, chng minh
c nhng gi tr c bit tc ng ln n i sng vn hc ca chnh mnh. Khng cn l th
ph bnh cm tnh nh Thi nhn Vit Nam, ph bnh vn hc hin i Vit Nam t ti t
cch khoa hc vi cc tn tui nh Trn nh Hu, Trng ng Dung v mi y l Lai
Thy, mt trong cc nh tin phong cho vic ng dng phng php Phn tm hc vo nghin
cu Vn ha - Ngh thut ti Vit Nam. Mt trong tc phm ln ca ng, phi k n Mt th - ci
nhn hin i v Phong tro Th Mi 1930-45.

Trang 34

GII THIU SCH

Mt th trong v tr gii ph bnh vn hc
Vit Nam
Trong tin trnh lch s vn hc Vit Nam,
phong tro Th Mi ng mt du n su m
khng th ph nhn cho d trong nhng thi
k m x hi c quan im, t tng tri chiu.
C nhiu nh ph bnh vn hc dy cng
nghin cu, tng hp, nh gi v cc thi nhn
ca thi k ny. Trong , tc phm c ng
o qun chng bit n nht chnh l Thi nhn
Vit Nam ca Hoi Thanh Hai Chn.
Xa nay, cng chng, thm ch l gii hc thut
vn xem Thi nhn Vit Nam nh mt th
Phong Thn bng ca thi ca 1930-1945. Tuy
nhin, cho n nay, vi s pht trin ca ph
bnh vn hc, Thi nhn Vet Nam th hin s
thiu chuyn nghip trong vic nh gi v
phn loi, hay ni mt cch khc, Hai Thanh
cho cm tnh ln t, khin cho tc phm
ph bnh ca ng y tnh ch quan, phin din
v thiu khoa hc. Mt th khng lit k rm
r cc tc gi, tc phm; m ch gii thiu
nhng nh th tiu biu cho cc tro lu ngh
thut tn ti v pht trin trong thi k 193045 nh lng mn, tng trng, siu thc Cun
sch y i tm ngi th bng con mt th
ca nh ph bnh.
Tp ph bnh vn hc Th Mi ny c chia ra
lm 2 phn: Ngi Th trong mt th v
Ngi Th trong mt nhau. Trong , phn 2
Ngi Th trong mt nhau c th coi l phn
ph lc bao gm tiu s v cc on hi k ca
cc nh th vit v nhau. Cn phn 1 Ngi
Th trong mt th l phn chnh, phn ph
bnh.
Ngi Th trong mt th gm c 11 chng,
chng u v chng cui mang tnh cht tng
hp v tng kt v mt thi i th ca c bit,
nh trong cu m u, ng Lai Thy
nhn nh: Th Mi lu nay thng c coi
nh mt chic nm l trn cy gia h vn hc
dn tc. Ci nhn cht khc bin n tr
thnh mt hin tng khng u khng cui.
V cc nh th c la chn tiu biu cho Th

S 47 - Thng 06/2011
Mi cng c sp xp theo qu trnh pht
trin. M u l Th L, nh th i u trong
phong tro Th Mi vi nhng bi th t do
ng ngha l t do, khng mt cht rng buc
ca nim lut. Th Th L cng nh cc nh th
ng thi ca ng, h h hi khi bt gp ci
ti v say sa chuyn tr, tm s m qun
mt s cn nhc cu ch tinh t, qun mt cc
tr chi tr un ca ngn t. Sau l n Xun
Diu, Huy Cn, Nguyn Bnh bt u t y,
th lng mn r nt. Mt iu c bit, cc
nh th xut hin sau ca ch nghia lng mn
li m nt phng ng hn l nhng nh th
i trc. i t Xun Diu n Huy Cn ri
Nguyn Bnh, cht lng mn phng Ty dng
nh thc hin mt qu trnh t bin t
mt ng Ty An Nam tr thnh ci ti An
Nam ca mt nh th. Th tng trng li i
mt chng ng ngc li. T V Hong
Chng, n inh Hng, Bch Kh th tng
trng i mt chng t ch m cht phng
ng huyn o n th gii tng trng huyn
b. Hn Mc T l i din cho th c yu t
siu thc. V mt chng cho Xun Thu Nh
tp nhng ngi tip ni cho Th Mi, ng
Lai Thy cho rng: Nh vy ch trong vng 13
nm Th Mi i trn mt ng bng c
th k th Php. Chng cui l chng tng
kt cho c tp ph bnh v cho c hnh trnh
th.
Mt th Phng php to bo, t duy t
do
Trong Mt th, Lai Thy thnh cng trong
vic i tm chn dung ca cc nh th. Qua
cch ng t tn mi chung, ngi c c th
thy r phong cch, t tng th ca mi thi si:
Th L - ngi b hnh phiu lng
Xun Diu ni m nh thi gian
Huy Cn s khc khoai khng gian
Nguyn Bnh- ng v chn qu
V Hong Chng o nguyn lc li
inh Hng ngi kin trc chim bao

Trang 35

GII THIU SCH

Bch Kh- s nhn thc ngn t
Hn Mc T - mt t duy th c o
Xun Thu nh tp khc ht thin nga
i t s phn v con ngi ca mi nh th
tip cn tc phm, nhng Lai Thy khng
dng phng php x hi hc hay tiu s hc,
ch ng chm ti ci o bn ngoi, ng bc
bch: Mi nh Th Mi u c ci nhn ngh
thut ging nhau, chung cho c dng th.
Nhng mi ngi li l nhng c nhn, c mt
chng trnh sinh hc ring, nhng m nh th
u v khuyt tt thn th ring, hon cnh kinh
t x hi cng ring, nn h cn c mt ci nhn
ngh thut ring.
My vn th ca Th L l mt quan nim
ngh thut v con ngi con ngi th con ngi ngh si. Xun Diu, inh Hng,
Nguyn Bnh li c nhng cm nhn su sc
v thi gian. Th h nhn th gii bng con mt
thi gian. Trong khi , Huy Cn l ngn la
thing ca ni tic khn ngui ci khng gian
ton khi v vinh cu. Ngi ta cn c th thy
hnh thnh ci nhn ngh thut ring bit qua
mi xung t gia vn ha ng Ty V
Hong Chng.
Khi Th Mi chuyn t Lng mn sang Tng
trng, n t c bc pht trin mi v
ngh thut, au thng ca Hn Mc T l
khi kt tinh ca tnh tr tnh + t duy tn gio
+ yu t c nhn hin i, l mt hin tng
c o ca t duy th Vit Nam. Tinh huyt
v Tinh hoa ca Bch Kh l mt cuc cch
mng ngn t. Ngn ng t a v y t phc
v tng tr thnh ch th sn sinh ra t
tng. Th, nh th khng cn phi lm nhim
v ca c xe, con thuyn lm nhim v ch o
na m bn thn n cng tr thnh mt th
o.
Nu nhn chung c phong tro Th Mi nh mt
chun, mt phong cch chung cho c mt thi
i thi ca th tng ci nhn ring ca mi thi
nhn l mt lch chun: V chnh s lch chun
ny to nn phong cch th. Nh Xun Diu
tng khng nh mt cch ngng cung: Ta l

S 47 - Thng 06/2011
Mt, l Ring, l Th Nht. Thi nhn ca Thi
i Mi c quyn xy dng cho mnh mt th
gii mi tng ng hoc i lp vi th gii
thc nt m hnh thm mi i thoi vi n:
Vi Th L l chn Thin Thai hay chn sn
lm bng c cy gi; vi Huy Cn l chn vn
a ng, vi V Hong Chng l lc n o
Nguyn, inh Hng tr v thi hng hoang
khng cn ch l mt m phng, phn nh m
ch yu l mt biu hin tc l xy dng mt
th gii theo ci nhn ngh thut ring ca mi
nh th.
Lai Thy trong tc phm ph bnh ca mnh,
nh ni trn, khng v nn nhng khun
mt vi nhng b qun o m cn i su vo
bn trong th gii ni tm hay cn gi l min
v thc ca mi tc gi bng phng php Phn
tm hc. Lacan ni ting vi nh : v thc
c cu trc nh mt ngn ng. Nh ph
bnh phn tm hc khng cn bit n tc gi
m vn phn tch c tc phm. Bi vaa,
phng php phn tm hc l mt trong trn
con ng tip cn tc phm t tc gi sang
tip cn tc phm t tc phm.
Nh ph bnh vn hc Lai Thy gi vic tip
cn tc phm t tc phm bng mt ci tn rt
hay: hnh trnh thm m. M s th ch c
th ct giu trong v bng ngn ng. C khi n
nm nhng t cha kha (nhn t). V Lai
Thy tm ra trong th Nguyn Bnh l vn
xa, vn ai, vn du; trong th Hn
Mc T l mu, trng, hn; trong th V
Hong Chng l h nh; trong th inh
Hng l man r, man di cn vi Bch Kh
l nhng tng mu sc nh vng, /trng
Cng c khi mt s c ng tm thy ngay
nhan tc phm. Say v My ca V
Hong Chng, Tinh huyt ca Bch Kh, Gi
hng cho gi ca Xun Diu t n ni ln
nhiu iu. Lai Thy mt ln na li ch cho
ngi c thy chic cha kha vo th gii th
Huy Cn ngay bi th vo tp, ni nh ng l
Thi nhn treo chic cha kha m vo La
thing mt ta C T - ngay phng thng
trc bi Trnh by. Tan b La thing l
Trang 36

GII THIU SCH

tm s ca mt k tng c sng thin
ng ci hi ha tuyt i nay b y xung
trn gian sng trong nui tic. y, Thin
ng c biu trng bng mt khng gian
ton khi v vinh cu.
Tuy nhin, phn ln cc tc phm, m s
khng d dng g pht hin nh vy, n khng
nm mt ni nht nh m c an ci vo
mi cp ca tc phm nh ng m, ng
php, t vng, b cc. thc hin hnh trnh
thm m ny, Lai Thy s dng n Thi
php hc hin i kt hp vi trc gic ngh
thut.
l cch tip cn v gii m nhng tn hiu
ca Lai Thy. Ngoi ra, ng cn kt hp Thi
php hc vi Phn tm hc khm ph th
gii th. Tm hiu v tiu s ca nh th gip
ng c nhng hiu bit nht nh v thi i,
mi trng sng, gia nh, cc thi quen, s
thch nhng yu t phc ha nn chn
dung mt con ngi - nho trn nhng kin thc
ny vi cc k hiu cn c gii m trong tc
phm hoc h thng tc phm.
Lai Thy c th coi l mt trong nhng nh
ph bnh vn hc u tin Vit Nam thnh
cng trong vic tip cn tc phm t chnh vn
bn tc phm. Chc rng, ng hc c kh
nng ny t nhng ngi thy ln trn th gii
nh Roland Barthes, Micheal Foucault, Jaqques
Derrida Nhng r rng, ch tip cn tc phm
t chnh tc phm th dng nh khng .
hon thin, mt phng php tip cn mi ra
i da trn s pht trin ca cc phng php
c. l ch nghia hu cu trc lun v gii c
cu, kt hp vi minh gii hc v m hc tip
nhn. T y xut hin hng tip cn th ba,
mt i tng vn di xa nay ch ng vai tr b
ng tip nhn s sang to, gi cng c xp
vo nh mt ng sang to hay lin ch th:
c gi.
Tp ph bnh vn hc Mt th c nghia rt to
ln i vi s thay i thc tip nhn ca cng
chng. Trc tin, Mt th gip cng chng c
ci nhn tng quan hn v Phong Tro Th Mi.
Nu trc y, vi Thi nhn Vit Nam, c gi

S 47 - Thng 06/2011
ch bit n tro lu lng mn th gi y h
bit n ch nghia tng trng, n ch nghia
siu thc. Thi nhn Vit Nam la chn cc nh
th mt cch cm tnh, mt chiu th gi y
Mt th gip cng chng hnh dung ra tin
trnh pht trin Th Mi thong qua chn dung,
bt php, t tng ca cc nh th tiu biu.
Lai Thy khng a ra s nh gi ai cao, ai
thp. ng ch khai thc mt cch khch quan
con ngi ca tc gi, gii m cn k cc k
hiu ngh thut trong tc phm, v mt cch
dn ch, ng cho c gi t cm nhn.
Bn cnh , thng qua nhng thao tc nghin
cu ca chnh bn thn mnh, Lai Thy
gii thiu vi c gi Vit Nam bit ti nhng
phng php nghin cu khoa hc khng phi
ch mi m m thm ch cn xa l vi s ng
cng chng. Trc , c gi Vit Nam ch
quen cm nhn, m x cc tc phm hay h
thng tc phm ca mt tc gi no bng
phng php x hi hc hay tiu s. Phng
php lun ny d dn n s suy din phin
din m khng i su vo th gii tm hn,
phn su v thc ca tc gi. Nhng vi thi
php hc, phn tm hc, hu cu trc lun,
minh gii hc Lai Thy tht s m ra
mt li i mi dn ngi c xm nhp vo su
bn trong khm ph ci tinh thn ca cc nh
th.
Mt th l tp ph bnh vn hc xut sc ca
Lai Thy. Vi phng php lun hin i: s kt
hp thuyt cu trc, thi php hc trn nn
tng ca phn tm hc, Lai Thy tr
thnh mt trong s nhng ngi tin phong khai
ng m li cho nn ph bnh vn hc Vit
Nam ni ring v nghin cu vn hc ni chung.
Bng phng php lun ny, ng ng gp
mt phn cng sc khng nh cho vic gii m
cc hin tng vn ha, vn hc c sc ca
Vit Nam trong cc tc phm: H Xun Hng
hoi nim phn thc, Bt php ca s ham
mun v mi y s l Mt th 2 ci nhn hin
i v cc nh th hin i
T.S.
2011 Tp ch Thanh nin PHIA TRC s 46

Trang 37

VN HA NGH THUT

S 47 - Thng 06/2011

LTS: Trong cac s trc, PHIA TRC gii thiu n qu c gia nhng nt vn ha rt
c sc ca ngi H Nh, Si La, Thai trng, Mng, v.v Tip theo trong s ny, cng tac
vin PHIA TRC c mt tn ni tng trnh lai mt s lp truyn day cac di san vn
ha ang c nguy c mai mt do ngnh vn ha tnh Lai Chu trin khai. Cac bi vit ny
s bao gm 5 k, mi k tap chi s gii thiu v mt d an khac nhau, mi qu c gia n
theo di.

Tiu Phong, D an do Qu an Mach ti tr - K II

u nm 2011, i chiu phim lu
ng thuc Trung tm Pht hnh
phim v chiu bng tnh Lai Chu
thc hin cng tc chiu bng
vng cao, phc v 402 h dn x
Can H, trong c ti 37,3% l
ngi Si La. B phim c on chiu
v cnh cc nhc cng ngi Kinh
biu din nhc c dn tc. Nhiu
thanh nin ngi Si La reo ln: !
Ngi Si La mnh cng c my ci
ny. Nhng ngi Kinh lm hay
qu. Ngi Si La mnh by gi th t
ngi bit ri.
Trong on cng tc lc c anh
V c Hong, cn b Trung tm
Pht hnh phim v chiu bng tnh
Lai Chu. L mt cn b tr, nng
n, nhit tnh, anh Hong nhanh
chng thu thp thng tin v thc
trng nhc c v nhc cng trong
vng. Kt qu l ch cn 02 ngh
nhn bit chi v ch tc cc loi
nhc c truyn thng l H Ch
Khao v H Ch Nga. Trong khi ,
cc nhc c c truyn ca ngi Si
La ni y cng khng nhiu, ch
bao gm c So dc ngn (b t h
l), so dc di (l v), nh h (t xi
ph) v n go (t ph). Tt c
u c ch tc t ngun nguyn
liu sn c, d kim ti a
phng.
p mong mun s khi phc li
phong tro chi nhc c truyn
thng ca ngi Si La, nht l
trong nhng dp l tt v cc ngy
vui c truyn ca chnh tc ngi
ny, anh Hong ngh Bo
tng dn tc tnh Lai Chu lp d
n Truyn dy s dng nhc c
dn tc Si La x Can H, huyn
Mng T, tnh Lai Chu gi v Qu
an Mch. Gn mt thng sau, d
n c ph duyt, anh inh Ngc
Khng, cn b Bo tng tnh Lai

Chu lm ch nhim d n.
Anh Khng cho bit: Ci kh ca
d n ny l thanh nin ngi Si La
khng ch khng bit chi nhc c
m cn khng bit c cch ch tc
nhc c. Nhng do ngun kinh ph
hn hp ca d n nn hin chng
ti ch c th truyn dy cho h
cch chi nhc c thi. Hi vng sau
ny s c thm d n truyn dy
cch ch tc nhc c na.

Ti ri khi Seo Hai vi mt tm

trng phn khi, mng v ngi Si
La ri s bit chi nhc c truyn
thng dn tc mnh, v cn mng
hn na v ngnh vn ha Lai Chu
c nhng cn b nhit tnh, c tm
huyt vi di sn vn ha dn tc.
Anh Hong, anh Khng li Seo
Hai tip tc cng vic ca h, ti
li tm vo Nm Khao, ni ang
din ra kha truyn dy ma dn
gian dn tc Cng.

S ngho kh, thiu thn

v c s vt cht bn S
Thau Chi khng h lm
gim i khng kh trang
nghim ca bui khai mc.
Ti rt vui khi thy c Ch
tch, Ph ch tch v cn b
vn ha x cng tham gia
vo kha hc ny. Trong s
20 hc vin ca lp truyn
dy, c ti 08 hc vin trn
30 tui. iu ny cho thy
ngi Si La thuc mi
la tui, mi thnh phn
u rt quan tm n vic
phc hi li vn di sn vn Cc hc vin ngi Si La trong l khai mc. nh:
ha vn ngh ca dn tc
Tiu Phong/PHA TRC
mnh.
Kha truyn dy din ra
trong 20 ngy, t ngy
22/4 n ngy 12/5/2011.
khc phc kh khn,
thiu thn, b con tp
trung hc ngay ti bi t
trng gia bn v rng
ri, thong mt. Khi c
hi: nu gp ngy tri ma
th phi lm sao? ng H
Ch Khao tr li: chng
ti s vo mt nh dn
tip tc dy v hc. Tuy
hi hp v ti nhng phi
chu kh thi, ch thng Ngh nhn H Ch Nga gii thiu v gi tr nhc
c c truyn. nh: Tiu Phong/PHA TRC
cn b vt v.

Trang 38

VN HA NGH THUT

S 47 - Thng 06/2011

Cn ma rng u ngun xi x
va dng nc l cun cun ni
thng ngun a giang cng
khng lam ti nht chi vao vi
Nm Khao, ni t cng tc thc
hin d n Truyn day ma dn
gian dn tc Cng ca nganh
Vn ho tnh Lai Chu thc hin.
X Nm Khao, huyn Mng T,
tnh Lai Chu hin l mt trong
nhng a bn c tr tp trung ch
yu ca ngi Cng, mt tc ngi
thuc nhm ngn ng Tng Min
cng vi cc tc ngi H Nh, La
H, Si La, L L v Ph L. Trc
khi ngi Cng nh c, vng ny
thuc quyn kim sot ca ngi
Thi nn mi c tn l Nm Khao
theo ting Thi, ngha l Nc
Trng do on sng chy qua
vng ny c nhiu ngm, sng
x vo quanh nm tung bt
trng xo.
Ngi Cng x Nm Khao c 485
ngi, chim 23,9% tng s ngi
Cng trn ton quc. Sc thi vn
ho ca h ni bt qua cc iu
ma kho khon, nhanh, mnh m.
Cc ng tc ma m phng cnh
sinh hot, lao ng ca con ngi,
pha cht tnh hnh tng, c l l
nt c o t tc ngi c c.
Mt s bi ma v ln iu dn ca
Cng c cc nhc s, bin o
ma xy dng thnh nhng tc
phm ngh thut sn khu c

Tiu Phong, D an do Qu an Mach ti tr - K III

gii chuyn nghip nh gi cao

nh bi ht g gy, iu ma bt
ba ba
Ngy nay, nn ngh thut dn gian
dn tc Cng ang ng trn b
vc ca s suy vong. Nguyn nhn
cng khng khc nhiu so vi
nguyn nhn dn n s mai mt
bn sc vn ho ca cc tc ngi
thiu s khc. Tuy trong nhng
nm gn y, ngi Cng c
a vo danh mc cc dn tc c
bit kh khn, rt t ngi, cn
c quan tm h tr v mi mt
nhng hu ht cc d n trin khai
vn cha pht huy hiu qu.
gp phn ngn chn mai mt
bn sc vn ho dn tc Cng, d
n Truyn dy ma dn gian dn
tc Cng do Qu an Mch ti tr
c thc hin t ngy 15/5/2011
n ht ngy 5/6/2011 ti bn
trung tm x Nm Khao, huyn
Mng T, do b L Th Linh v ng
L Minh C thc hin. D n thu
ht c ng o thanh nin
ngi Cng hng ng.

Ngh nhn L Th Ging v cc hc vin trong mt

bui truyn dy. nh: Tiu Phong/PHA TRC

B L Th Ging,
50 tui, tr ti
bn Nm Khao,
x Nm Khao l
ngi
thnh
tho nhiu iu
ma c truyn
dn tc Cng,
tng tham
gia nhiu hi
din vn ngh
qun chng
huyn, tnh
c chn lm
ngh
nhn
truyn dy 16
iu ma c cho
20
hc
vin
ngi Cng t
16 n 22 tui.

B Ging cho bit: Cc iu ma

ca ngi Cng c th c thc
hin trn nh sn hay bi rng
ngoi tri u c. ng tc ma
khng nhiu, cc c ch khng kh.
Ci chnh l ngi ma phi th
hn mnh vo tng ng tc sao
cho iu ma phi kho khon, c
hn v th hin c nim mong
c ca con ngi v mt cuc
sng m no. Sc sng ca ma
Cng chnh l ch y.
Trong nhng ngy u tin trin
khai d n, tri ma to nhng ngh
nhn v cc hc vin lun tham gia
y . S hng say, ho hng th
hin qua tng bui tp. Mc tiu
ca d n l sau 20 ngy luyn tp,
20 hc vin s thc hin thnh tho
16 iu ma c ca dn tc mnh.
ng Chang Vn Lanh, cn b vn
ho x Nm Khao cho bit: Chng
ti rt mng v ngi Cng s c
mt i ng nam n thanh nin c
th ma tt nhiu iu ma dn
gian ca dn tc mnh. Ti y, ti
s ngh cp trn cho thnh lp
i vn ngh x Nm Khao. Tuy
vn cn nhiu vic phi lm nhng
trc mt chng ti s s dng cc
iu ma ny lm cc tit mc ch
o.
Ti ri khi Nm Khao trong s tin
a nng hu ca t cng tc v
cc thnh vin trong lp truyn
dy. H s tip tc luyn tp hng
ngy cho n khi d n kt thc.
Chc chn rng sau kho truyn
dy ny, nhng iu ma bt ba
ba, ma v ng, ma tra ht ni
thng ngun giang s c cc
bn tr ngi Cng gii thiu n
ng o khn gi gn xa.
K sau: Thm mt di sn ca
ngi Ha Nh c h tr bo
tn bi Qu an Mach

Trang 39

TIN VIT NAM

X Hi
Ngy 24-25/6, ma trn a bn,
cng vi nc t Thng Lo dn
dp v khin l dng cao t
ngt cc huyn min ni Ngh An.
Hng trm gia nh ang lm vo
cnh mn tri chiu t do l git
sp nh. Theo y ban Phng chng
lt bo tnh Ngh An, nh hng ca
cn bo Haima, ton tnh Ngh An
c mt ngi cht, 3 mt tch, 1.450
nh dn b ngp v h hng. Thit
hi hin nay c tnh hng trm t
ng.

S 47 - Thng 06/2011

tng 18,76% so vi nm trc.

c bit, k thi tt nghip THPT
nm 2011 c tng s th sinh d thi
l 1.057.354 t 99,64% tng s th
sinh ng k, tng 0,17 % so vi k
thi nm 2010 (99,47%,). Trong
gio dc THPT l 916.957 th sinh
t 99,81%, GDTX l 140.397 th
sinh t 98,46%.
Tuy nhin, cic 11 Hi ng chm
thi cc tnh BSCL son tho v cho
lu hnh Hng dn chm thi cc
mn t lun khc vi Hng dn
chm thi khin cho d lun t du
hi v tnh trng ho danh trong
gio dc v cht lng o to mn
Vn.

Kinh T
CPI

Cn bo Haima b vo bc b
trc khi suy yu thnh p thp
nhit i gy thit hi kh ln ti
cc tnh Bc b, theo c tnh ban
u, ma bo khin 10 ngi
cht v 14 ngi mt tch. Hu qu
nng n nht do t ma bo gy ra
l trn lc xoy Hi Phng. Ngoi
s ngi cht, s ngi b thng
tnh ny l 60; gn 30 nh sp
v 900 nh h hi, tc mi. Ma ln
cng gy ngp mt din tch la ln
Nam nh (2.000 ha), Hi Phng
(770 ha) cng hn 1.100 ha hoa
mu Ngh An v Nam nh.

CPI thng 6 c cng b tng

1.09% so vi thng trc, thp nht
trong 6 thng qua. Tuy nhin, so vi
thng 12/2010, CPI thng ny
tng 13,29%, gn gp hai ln so vi
lm pht k hoch v ang tin rt
nhanh ti mc tiu iu chnh 15%
mi c Chnh ph cp cch y
khong 1 thng; so vi cng k
thng 6 nm ngoi, CPI tng
20,82%, ln u tin vt qua mc
20% trong nm nay.
Cng b mi nht cho thy, tnh n
10/6, tng trng M2 mi t
2,33%, tng ng khong 1/5

Gio dc
B Gio dc-o to va chnh thc
cng b kt qu k thi tt nghip
THPT nm 2011. Theo , t l
tt nghip ton quc i vi gio
dc ph thng l 95,72%, tng
3,15% so vi nm 2010. i vi
gio dc thng xuyn l 85,47%,

CPI thng 6/2011

con s cng k nm 2010, d na

u nm trc cng l giai on
thc thi chnh sch tin t thn
trng. Tng trng tn dng tng
ng cng mi t 7,05%, ch bng
khong 2/3 so vi cng thi im
ca nm 2010.
Vn u t ton x hi cng
gim mnh
Vn u t ton x hi c thc
hin 6 thng nm 2011 t khong
362 nghn t ng, bng 33,9% GDP
cng thi k. Vn u t thng
ng gp khong 60% vo tng
trng GDP, con s ny chc chn
c tc ng khng nh n tng
trng 6 thng u nm nay, nu
con s c tnh tr thnh con s
thc.
Theo s liu c tnh ca Tng cc
Thng k, tng trng GDP qu
2/2011 khong 5,67% so vi cng
k, cao hn 0,24 im phn trm so
vi qu 1 nm nay nhng thp hn
cng k cn ngoi 0,73 im phn
trm. Vi kt qu ny, GDP 6 thng
u nm 2011 c ch tng 5,57%
so vi cng k nm 2010, thp hn
con s tng ng ca nm ngoi
khong 0,61 im phn trm.
Xut-Nhp khu
Tng cc Hi quan va cng b
thng k kim ngch xut nhp khu
na u thng 6/2011 vi nhng
con s kh n tng. l,
kim ngch xut khu 15 ngy
u thng t 4,016 t USD,
tng ti 38% so vi cng k
thng trc, trong xut
khu vng tng rt mnh.
Trong khi , nhp khu
tng ng t trn 4,189 t
USD v tng khong 12%.
Din bin ng ch nht l
xut khu qu, kim loi
qu v sn phm. Trong 15
ngy u thng 6, xut khu

Trang 40

CHNH TR - X HI

S 47 - Thng 06/2011

mt hng ny t trn 543 triu

USD, gp khong 9 ln so vi cng
k thng trc.

ngoi t p dng cho cc t chc tn

dng u tng thm 1% so vi thi
im trc.

D tr ngoi hi

Quyt nh ny cng thm quyt

nh h trn li sut huy ng ngoi
t sau 1 ngy (tc ngy 2.6) s
khin quyt nh gm gi ngoi t
ca cc t chc kinh t, cc tp
on khng cn hiu qu v t ,
bnh n th trng cng nh h gi
USD. Theo , li sut trn tin gi
USD i vi c nhn h t 3%
xung 2%, i vi DN h t 1%
xung cn 0,5%.

Ngy 1-6, Ngn hng Nh nc Vit

Nam ban hnh Quyt nh s
1209/Q-NHNN v iu chnh t l
d tr bt buc bng ngoi t i
vi cc t chc tn dng.
Theo quyt nh trn, t l d tr
bt buc i vi tin gi khng k
hn v c k hn di 12 thng
bng ngoi t p dng cho cc ngn
hng thng mi nh nc (khng
bao gm Ngn hng Nng nghip v
Pht trin nng thn Vit Nam),
ngn hng thng mi c phn,
ngn hng 100% vn nc ngoi,
ngn hng lin doanh, chi nhnh
ngn hng nc ngoi l 7% trn
tng s d tin gi phi d tr bt
buc; Ngn hng Nng nghip v
Pht trin Nng thn Vit Nam, Qu
Tn dng nhn dn Trung ng,
ngn hng hp tc l 6% trn tng
s d tin gi phi d tr bt buc.
T l d tr bt buc i vi tin gi
t 12 thng tr ln bng ngoi t p
dng cho cc ngn hng thng mi
nh nc (khng bao gm Ngn
hng Nng nghip v Pht trin
nng thn Vit Nam), ngn hng
thng mi c phn, ngn hng
100% vn nc ngoi, ngn hng
lin doanh, chi nhnh ngn hng
nc ngoi, cng ty ti chnh, cng
ty cho thu ti chnh l 5% trn
tng s d tin gi phi d tr bt
buc; Ngn hng Nng nghip v
Pht trin nng thn Vit Nam, Qu
Tn dng nhn dn Trung ng,
ngn hng hp tc l 4% trn tng
s d tin
gi phi d
tr bt buc.
Nh vy, t
l d tr bt
buc i vi
tin
gi
khng
k
hn v c k
hn di 12
thng v t
12 thng tr
ln
bng

Cng trong 2 thng va qua, Ngn

hng Nh nc tng t l d tr
ngoi hi ln rt nhanh v mnh.
Theo B K hoch & u t, d tr
ngoi hi quc gia c ci thin
ng k trong 6 thng u nm sau
khi Ngn hng Nh nc tip tc
tng mua vo ngoi t.
Theo bo co ny, lng ngoi t
c Ngn hng Nh nc mua b
sung trong giai on nu trn t
gn 3 t USD. ng thi ny gp
phn tch cc vo vic ci thin d
tr ngoi hi ca Vit Nam.
Trc , theo s liu ca Qu Tin
t quc t IMF, tnh n cui thng
5, d tr ngoi hi ca Vit Nam l
13,5 t USD. Con s ny tng
khong 900 triu USD trong thng 5
nh ng thi mua vo ca Ngn
hng Nh nc. S liu ny c
IMF cng b ti Hi ngh gia k
nhm t vn cc nh ti tr cho Vit
Nam (CG) c t chc ti H Tinh
hi u thng 6.
Cng ti Hi ngh nu trn, Ph Th
tng Nguyn Sinh Hng cng xc

nhn d tr ngoi hi ca Vit Nam

tng thm 2 t USD trong vng 2
-3 thng qua. Ph Th tng khng
nh rng con s ny cn tng na
v n 2012, d tr ngoi hi ca
Vit Nam s m bo 16 tun nhp
khu.
V trnh mt tri ca vic mua
USD l bm tin ng ra th trng
gy p lc thm cho lm pht, Ngn
hng Nh nc lin tip ht rng
tin t th trng OMO. Thng k t
u thng 6 n ngy 24/6, Ngn
hng Nh nc bm ra th trng
m 128.852,6 t ng v ht v
174.267 t ng. Nh vy, mc ht
rng trn OMO trong gia on ny
t 45.414,4 t ng.
Cn theo thng k 6 tun t ngy
16/5-24/6 cho thy, lng tin bm
ra t 286.454,6 t ng v ht v
368.595,5 t ng. Nh vy, lng
tin Ngn hng Nh nc ht
rng v t 82.140,9 t ng trong
6 tun gn y.
Ngy 30.6 l ngy cui cng ca
hn nh NHNN cho php cc NHTM
h t l d n phi sn xut xung
cn 22%.
Tuy nhin, kim tra gn y c
nhiu ngn hng vn c tnh tng
d n cho vay phi sn xut, nh c
ngn hng tng tn dng bt ng
sn n 24%, cho chng khon n
31%, v c ngn hng cho vay
chng khon tng n 154% so vi
u nm thi im kim tra. Do
vy, Thng c cho bit s khng
gim nh mc pht i vi cc ngn
hng ny. Theo quy nh ca NHNN,
nu khng t t l d n cho vay
phi sn xut mc 22% tng d n
vo 30-6 v 16% vo 30-12 nm
nay, cc ngn hng s b p mc d
tr bt buc gp i so vi bnh
thng v khng c m rng hot
ng trong 6 thng cui nm 2011
v c nm 2012.
n ngy 28/2, c tng cng 8 ngn
hng khng kp p ng t l n
ny, trong c 6 ngn hng ti
TPHCM v hai ngn hng ti H Ni.

Elbi tng hp
2011 Tp ch Thanh nin PHA TRC

Trang 41

TIN QUC T

Cc din bin mi nht ti Bc

Phi
Ta n Hnh
S Quc T
gi
tt
l
ICC, d tr
s ra thng
co vo sng
nay cho bit
h s gi trt
bt gi nh lnh o Libya Muammar Gaddafi v con trai ng l Saif
al-Islam, cng vin ch huy trng
tnh bo m cng l em r ca ng
l Abdullah al-Senussi khng v ti
n p dm mu dn biu tnh
chng chnh ph. Ti Benghazi,
thnh ph c coi l trung tm
ca tinh thn chng nh c ti
Gaddafi v gia nh ng, cc c
dn ku gi phi a Gaddafi ra
xt x trc ta n ca dn chng
Libya trong thi gian sm nht.
Trong khi , Php va ln ting s
cung cp v kh cho phe ni dy
ng cn c gn Misrata. Nhng
thnh tu qun s v ngoi giao
mi y ca qun ni dy ti Libya
lm cho cc chuyn gia qun s
ca Khi NATO thm phn chn
mc d h ang phi tm cch
thnh t mt chin thng mau l
c th loi b sm nh lnh o
c ti Gaddafi ra khi quyn lc
ti Libya.
Ti Syria, hnh nh a ln cc

S 47 - Thng 06/2011

trang web x hi cho thy cc cuc

biu tnh vn tip tc din ra
thnh ph Homs v thnh ph
Hama. Tng thng Assad cho bit
thnh lp mt y ban tu chnh
hin php v y ban s a ra
nhng li khuyn co trong vng
thi gian mt thng. Ngi Syria
v nhiu nh lnh o trn th gii
ni nhng li ha hen ca ng
Al-Assad khng cn thch ng v
khng th tin tng. Cng lc th
qun i Syria dng xe tng trng
pho n p ngi biu tnh nhm
dp tan cuc ni dy i t do dn
ch din ra t hn 3 thng qua.
Ti
Yemen,
hng
trm
ngi biu
tnh
tun
hnh
trn
ng
ph
th Sanaa
i
Tng
thng Ali Abdullah
Saleh
t chc v thnh lp Hi ng
chuyn tip. Tuy nhin, gii chnh
quyn ni Tng thng Saleh s v
nc trong vi ngy ti sau khi
cha cc vt thng ti Saudi
Rp. Tng thng Saleh khng cn
xut hin trc cng chng sau khi
b thng trong ngy 3 thng 6.
Hoa K v cc nc Ty Phng lo
ngi s bt n Yemen s to c
hi cho al-Qaeda khai thc v pht
trin, lm mt an ninh cho ton
vng v e do nhng con ng
hng hi ch du quan trng.
Tin t Tunisa, ng Zine el-Abidine
Ben Ali, cu Tng thng b lt
ca Tunisa, v b v b tuyn
n vng mt v ti bin th cng
qu v cc ti khc sau khi ngi

ta pht hin n trang v tin bc

ca nh nc trong cc dinh th
ca h. Bn n ca mi ngi l 35
nm t. Ta n cng quyt nh
hai ng b phi tr li cho nh
nc tng cng 65.6 triu la.
ng Ben Ali bc b ton b co
buc ng. Chnh ph Saudi Arabia
cha tr li yu cu ca Tunisia
mun dn ng Ben Ali v b v
Leila Trabelsi.
Christine Lagarde
Tng Gim c IMF

tr

thnh

B Trng Ti Chnh Php Christine

Lagarde va chnh thc tr thnh
Tng Gim c Qu
Tin t Quc t IMF,
thay th cu Tng
Gim c Dominique
Strauss-Kahn.
B
Lagarde tuyn b
rng Qu Tin t
Quc t phi p ng
nhanh hn v hu
hiu hn dn ti
nhng
ci
thin
mnh m hn trong mi hot
ng, v c quan ny cng cn
phi tip tc xu hng ci cch
do v tin nhim ca b thc hin.
Tip tc phin x 4 lnh o
cao cp Khmer
Bn cu th lnh cao cp nht ca
ch Khmer l Nuon Chea,
cu Ch Tch Khieu Samphan, cu
B Trng Ngoi giao Ieng Sary
v cu B Trng X hi Ieng,
tham d ngy cui cng ca phin
s thm v ti c dit chng ti
Cam Bt. Nhng b can m nay
gi yu l nhng ngi tn cn
nht ca Pol Pot, mt kin trc s
tt nghip t Php thc hin cuc
cch mng Cnh ng cht theo
ch ngha Mao ca Khmer tng
Trang 42

TIN QUC T
git cht khong 1.7 triu ngi
Cam Bt t nm 1975 n 1979.
Ta n l mt cuc th nghim
quan trng xem ta n quc t
hn hp ECCC chi tiu hng trm
triu M kim ny c th thc thi
cng l hay khng.
Nhng v
nhng b can qu gi v ang
trong tnh trng sc khe
yu, nn c th h b cht trc
khi ECCC cng b nhng bn n.
ng Ban Ki-moon ti c c
Tng Th k LHQ nhim k 2

i Hi ng Lin hip Quc b

phiu lu nhim ng Ban Ki-moon
trong chc v Tng Th k Lin
hip Quc thm mt nhim k 5
nm, bt u vo ngy 1 thng 1,
2012. Trong thi gian ti nhim,
ng Ban t cc vn kh hu
bin i, ti binh, bnh ng gii
tnh, ha bnh v an ninh lm u
tin hng u. ng thc hin
nhng chuyn du hnh gn nh
lin tc, ch thn em s h tr
ca Lin hip Quc n cho cc
nc gp khng hong. Nhng
ngi ph phn cho rng ng
khng ln ting v nhng vn
nh nhn quyn, cng nh
ng li ngoi giao thm lng ca
ng khng thnh cng trong
vic kim ch nhng k c ti v
chuyn ch trn th gii.

S 47 - Thng 06/2011
nh Lin minh ca M v Phi da
trn nn tng mt s quan tm
su sc v mang tnh rng buc
ca M n s t do v an ninh
ca nc Cng ha Phi Lut Tn.
Hoa K cng chun b thc hin
mt cuc din tp hi qun chung
vi Vit Nam vo ngy 15 thng 7
sp ti, tuy nhin, H Ni v
Washington u khng nh rng
hot ng ny khng lin h g ti
tnh hnh cng thng Bin ng.

Thaksin Shinawatra lnh o, ang

dn trc ng Dn Ch ng
quyn ti cuc bu c c d tr
s din ra vo ngy 3 thng 7 ti.
C tt c 42 ng tham gia vo
cuc u phiu m ng ng
quyn Dn Ch cng vi ng i
lp Puea Thi tranh ginh v tr th
nht, cn nhng ng khc th c
gng kim phiu vi hy vng s l
mt phn trong chnh quyn lin
hip.

Th tng Nht Bn s t chc

vao cui thng 8

Mt s c tri ni s ph cp ca
ng Abhisit b suy yu sau cuc
biu tnh ca phe o vo nm
ngoi gy t vong cho 91 ngi v
lm cho gn 2000 ngi b thng.
ng Dn Ch ca Th tng Abhisit cha tng chin thng ln no
qua cc cuc tng tuyn c trong 2
thp nin qua nhng ln lnh
o t nc sau khi Ti Cao Php
Vin Thi Lan gii th chnh quyn
thn vi cu Th tng Thaksin
vo nm 2008.

Trong mt cuc thm d d lun

do nht bo thng mi Nikkei tin
hnh, c n 60% c tri Nht Bn
mun ng Kan t chc trc cui
thng 8. Tuy nhin, ng Kan ni
ng mun tip tc ti chc cho n
khi ban hnh o lut gip cho
chnh quyn pht hnh tri phiu
ti r cho 40% ca 1 ngn t M
kim ngn sch nm nay k t ngy
1 thng 4, cng mt ngn sch b
tc nh gip phc hi sng thn
v nhng bin php qung b
ngun in ti to. gim bt p
lc t ng i lp, ng Kan cho
bit s bt mt ph t thn cn
ln m nhn b khng hong
nguyn t, v s c mt i tc
trong lin minh lm c vn cho
ng. Din bin ny l mt phn
trong vic ci t ni cc m a s
nhng B trng quan trng nh
Ti chnh v kinh t vn c gi
li chng t l chnh sch kinh
t v ti chnh ca chnh quyn s
khng b nh hng.
ng i lp tai Thi Lan dn
u trong cuc thm do c tri
Cc cuc thm d c tri tai Thi
Lan cho thy ng i lp Puea
Thai do em gi ca cu Th tng

Hoa K v Philippines tp trn

chung bin ng
Tin ca RTT News cho bit cuc
thao dt gi tt l CARAT, ko di
11 ngy, bt u ngy 27 thng
6 va qua vi mt bui l ti cn
c trn o Palawan nm gia bin
Nam Trung Hoa v bin Sulu. Ph
c Van Buskirk nhn mnh
rng Hoa K v Phi Lut Tn l
ng minh vi nhau t lu v xc

Biu tnh chng nng lng

nguyn t Paris
Khong 5000 ngi xung
ng th Paris i Php
chm dt s dng nng lng
nguyn t, by t s ng h i
vi nn nhn ng t, sng thn
tsunami v thm ha nguyn t
Nht. Nhm bo v mi trng
Greenpeace cng ku gi Php t
b nng lng nguyn t. Mt
ngi ni x hi Nht l mt x hi
vn minh, sau thm ha nh my
Fukushima gn 3 thng, dn
chng khp ni trn th gii cn
ng ln by t s on kt vi
nhn dn v nn nhn Nht Bn.
Mi ngi phi cng ng ln i
dp b tt c cc nh my in
nguyn t trn th gii. Php l
nc sn xut 75% in lc trong
nc t cc nh my in nguyn
t. Trn ton quc c 58 l phn
ng v 19 nh my in nguyn
t.

Min Thy tng hp

Ngoi trng Hoa K Hillary Clinton
v Albert del Rosario
Trang 43