công thức vật lý 12

1
Cngth cv tl12ch ngtrnhphnbanluy nthi ih c

CH NG I: NG L C H C V T R N
1. To gc
L to xc nh v tr c a m t v t r n quay quanh m t tr c c nh b i gc (rad) h p gi a m t ph ng
ng g n v i v t v m t ph ng c nh ch n lm m c (hai m t ph ng ny u ch a tr c quay)
L u:Tach xtv tquaytheom tchi uvch nchi ud nglchi uquayc av t
0
2. T c gc
L i l ng c tr ng cho m c nhanh hay ch m c a chuy n ng quay c a m t v t r n quanh m t
tr c
* T c gc trung bnh: ( / )
tb
rad s
t
* T c gc t c th i: '( )
d
t
dt

L u : Lin h gi a t c gc v t c di v = r
3. Gia t c gc
L i l ng c tr ng cho s bi n thin c a t c gc
* Gia t c gc trung bnh:
2
( / )
tb
rad s
t
* Gia t c gc t c th i:
2
2
'( ) ''( )
d d
t t
dt dt

L u : + V t r n quay u th 0 const
+ V t r n quay nhanh d n u > 0
+ V t r n quay ch m d n u < 0
4. Ph ng trnh ng h c c a chuy n ng quay
* V t r n quay u ( = 0)
=
0
+ t
* V t r n quay bi n i u ( 0)
=
0
+ t
2
0
1
2
t t + +
2 2
0 0
2 ( )
5. Gia t c c a chuy n ng quay
* Gia t c php tuy n (gia t c h ng tm)
n
a
uur
c tr ng cho s thay i v h ng c a v n t c di
v
r
(
n
a v
uur r
)
2
2
n
v
a r
r

* Gia t c ti p tuy n
t
a
ur
c tr ng cho s thay i v l n c a
v
r
(
t
a
ur
v
v
r
cng ph ng)
'( ) '( )
t
dv
a v t r t r
dt

Danh H thpt Minh Khai-Qu c Oai-HN-Nien Hoc 2006-2009-mail:dodanhha@gmail.com
2
* Gia t c ton ph n
n t
a a a +
r uur ur
2 2
n t
a a a +
Gc h p gi a a
r
v
n
a
uur
:
2
tan
t
n
a
a

L u : V t r n quay u th a
t
= 0 a
r
=
n
a
uur
6. Ph ng trnh ng l c h c c a v t r n quay quanh m t tr c c nh

M
M I hay
I

Trong : + M = Fd (Nm)l mmen l c i v i tr c quay (d l tay n c a l c)
+
2
i i
i
I mr
(kgm
2
)l mmen qun tnh c a v t r n i v i tr c quay
Mmen qun tnh I c a m t s v t r n ng ch t kh i l ng m c tr c quay l tr c i
x ng
- V t r n l thanh c chi u di l, ti t di n nh :
2
1
12
I ml
- V t r n l vnh trn ho c tr r ng bn knh R: I = mR
2
- V t r n l a trn m ng ho c hnh tr c bn knh R:
2
1
2
I mR
- V t r n l kh i c u c bn knh R:
2
2
5
I mR
7. Mmen ng l ng
L i l ng ng h c c tr ng cho chuy n ng quay c a v t r n quanh m t tr c
L = I (kgm
2
/s)
L u : V i ch t i m th mmen ng l ng L = mr
2
= mvr (r l k/c t v
r
n tr c quay)
8. D ng khc c a ph ng trnh ng l c h c c a v t r n quay quanh m t tr c c nh
dL
M
dt
9. nh lu t b o ton mmen ng l ng
Tr ng h p M = 0 th L = const
N u I = const = 0 v t r n khng quay ho c quay u quanh tr c
N u I thay i th I
1
1
= I
2
2
10. ng nng c a v t r n quay quanh m t tr c c nh
2
1
W ( )
2
I J
11. S t ng t gi a cc i l ng gc v i l ng di trong chuy n ng quay v chuy n ng
th ng
Chuy n ng quay
(tr c quay c nh, chi u quay khng i)
Chuy n ng th ng
(chi u chuy n ng khng i)
To gc
T c gc
Gia t c gc
Mmen l c M
(rad) To x
T c v
Gia t c a
L c F
Kh i l ng m
(m)
(rad/s) (m/s)
(Rad/s
2
) (m/s
2
)
(Nm) (N)
(Kgm
2)
(kg)
3
Mmen qun tnh I
Mmen ng l ng L = I
ng l ng P = mv
ng nng
2
1
W
2
mv
(kgm
2
/s) (kgm/s)
(J) (J)
Chuy n ng quay u:
= const; = 0; =
0
+ t
Chuy n ng quay bi n i u:
= const
=
0
+ t
2
0
1
2
t t + +
2 2
0 0
2 ( )
Chuy n ng th ng u:
v = cnt; a = 0; x = x
0
+ at
Chuy n ng th ng bi n i u:
a = const
v = v
0
+ at
x = x
0
+ v
0
t +
2
1
2
at

2 2
0 0
2 ( ) v v a x x
Ph ng trnh ng l c h c

M
I

D ng khc
dL
M
dt
nh lu t b o ton mmen ng l ng

1 1 2 2

i
I I hay L const
nh l v ng

2 2
1 2
1 1
W
2 2
I I A (cng c a ngo i l c)
Ph ng trnh ng l c h c

F
a
m
D ng khc
dp
F
dt
nh lu t b o ton ng l ng

i i i
p mv const

nh l v ng nng

2 2
1 2
1 1
W
2 2
I I A (cng c a ngo i l c)
Cng th c lin h gi a i l ng gc v i l ng di
s = r; v =r; a
t
= r; a
n
=
2
r
L u : Cng nh v, a, F, P cc i l ng ; ; M; L cng l cc i l ng vct
4
CH NG II: DAO NG C
I. DAO NG I U HO
1. Ph ng trnh dao ng: x = Acos( t + )
2. V n t c t c th i: v = - Asin(t + )

v
r
lun cng chi u v i chi u chuy n ng (v t chuy n ng theo chi u d ng th v>0, theo chi u m th
v<0)
3. Gia t c t c th i: a = -
2
Acos(t + )

a
r
lun h ng v v tr cn b ng
4. V t VTCB: x = 0; | v|
Max
= A; | a|
Min
= 0
V t bin: x = A; | v|
Min
= 0; | a|
Max
=
2
A
5. H th c c l p:
2 2 2
( )
v
A x
+
a = -
2
x
6. C nng:
2 2
1
W W W
2
t
m A +
V i
2 2 2 2 2
1 1
W sin ( ) Wsin ( )
2 2
mv m A t t + +

2 2 2 2 2 2
1 1
W ( ) W s ( )
2 2
t
m x m A cos t co t + +
7. Dao ng i u ho c t n s gc l , t n s f, chu k T. Th ng nng v th nng bi n thin v i t n s
gc 2, t n s 2f, chu k T/2
8. ng nng v th nng trung bnh trong th i gian nT/2 ( n N
*
, T l chu k
dao ng) l:
2 2
W 1
2 4
m A
9. Kho ng th i gian ng n nh t v t i t v tr c li x
1
n x
2
2 1
t

v i
1
1
2
2
s
s
x
co
A
x
co
A
'
v (
1 2
0 ,
)
10. Chi u di qu o: 2A
11. Qung ng i trong 1 chu k lun l 4A; trong 1/2 chu k lun l 2A
Qung ng i trong l/4 chu k l A khi v t i t VTCB n v tr bin ho c ng c l i
12. Qung ng v t i c t th i i m t
1
n t
2
.
Xc nh:
1 1 2 2
1 1 2 2
Acos( ) Acos( )
sin( ) sin( )
x t x t
v
v A t v A t

+ +
' '
+ +

(v
1
v v
2
ch c n xc nh d u)
Phn tch: t
2
t
1
= nT + t (n N; 0 t < T)
Qung ng i c trong th i gian nT l S
1
= 4nA, trong th i gian t l S
2
.
Qung ng t ng c ng l S = S
1
+ S
2
L u : + N u t = T/2 th S
2
= 2A
+ Tnh S
2
b ng cch nh v tr x
1
, x
2
v chi u chuy n ng c a v t trn tr c Ox
+ Trong m t s tr ng h p c th gi i bi ton b ng cch s d ng m i lin h gi a dao ng i u
ho v chuy n ng trn u s n gi n h n.
+ T c trung bnh c a v t i t th i i m t
1
n t
2
:
2 1
tb
S
v
t t
v i S l qung ng tnh nh trn.

13. Bi ton tnh qung ng l n nh t v nh nh t v t i c trong kho ng th i gian 0 < t < T/2.
V t c v n t c l n nh t khi qua VTCB, nh nh t khi qua v tr bin nn trong cng m t kho ng th i gian
qung ng i c cng l n khi v t cng g n VTCB v cng nh khi cng g n v tr bin.
A
-A
x1 x2
M2
M1
M'1
M'2
O
5
S d ng m i lin h gi a dao ng i u ho v chuy n ng trn u.
Gc qut = t.
Qung ng l n nh t khi v t i t M
1
n M
2
i x ng qua tr c sin (hnh 1)
ax
2Asin
2
M
S

Qung ng nh nh t khi v t i t M
1
n M
2
i x ng qua tr c cos (hnh 2)
2 (1 os )
2
Min
S A c

L u : + Trong tr ng h p t > T/2
Tch '
2
T
t n t +
trong
*
; 0 '
2
T
n N t < <
Trong th i gian
2
T
n qung ng
lun l 2nA
Trong th i gian t th qung ng l n nh t, nh nh t tnh nh trn.
+ T c trung bnh l n nh t v nh nh t c a trong kho ng th i gian t:
ax
ax
M
tbM
S
v
t
v
Min
tbMin
S
v
t
v i S
Max
; S
Min
tnh nh trn.
13. Cc b c l p ph ng trnh dao ng dao ng i u ho:
* Tnh
* Tnh A
* Tnh d a vo i u ki n u: lc t = t
0
(th ng t
0
= 0)
0
0
Acos( )
sin( )
x t
v A t

'
+
L u : + V t chuy n ng theo chi u d ng th v > 0, ng c l i v < 0

+ Tr c khi tnh c n xc nh r thu c gc ph n t th m y c a ng trn l ng gic
(th ng l y - < )
14. Cc b c gi i bi ton tnh th i i m v t i qua v tr bi t x (ho c v, a, W
t
, W
, F) l n th n
* Gi i ph ng trnh l ng gic l y cc nghi m c a t (V i t > 0 ph m vi gi tr c a k )
* Li t k n nghi m u tin (th ng n nh )
* Th i i m th n chnh l gi tr l n th n
L u :+ ra th ng cho gi tr n nh , cn n u n l n th tm quy lu t suy ra nghi m th n
+ C th gi i bi ton b ng cch s d ng m i lin h gi a dao ng i u ho v chuy n ng trn
u
15. Cc b c gi i bi ton tm s l n v t i qua v tr bi t x (ho c v, a, W
t
, W
, F) t th i i m t
1
n t
2
.
* Gi i ph ng trnh l ng gic c cc nghi m
* T t
1
< t t
2
Ph m vi gi tr c a (V i k Z)
* T ng s gi tr c a k chnh l s l n v t i qua v tr .
L u : + C th gi i bi ton b ng cch s d ng m i lin h gi a dao ng i u ho v chuy n ng trn
u.
+ Trong m i chu k (m i dao ng) v t qua m i v tr bin 1 l n cn cc v tr khc 2 l n.
16. Cc b c gi i bi ton tm li , v n t c dao ng sau (tr c) th i i m t m t kho ng th i gian t.
Bi t t i th i i m t v t c li x = x
0
.
* T ph ng trnh dao ng i u ho: x = Acos(t + ) cho x = x
0
L y nghi m t + = v i 0 ng v i x ang gi m (v t chuy n ng theo chi u m v v <
0)
ho c t + = - ng v i x ang tng (v t chuy n ng theo chi u d ng)
A
-A
M
M
1
2
O
P
x x O
2
1
M
M
-A
A
P
2
1
P
P
2

2

6
* Li v v n t c dao ng sau (tr c) th i i m t giy l

x Acos( )
Asin( )
t
v t

t +
'
t +
ho c
x Acos( )
Asin( )
t
v t

t
'
t
17. Dao ng c ph ng trnh c bi t:

* x = a t Acos(t + ) v i a = const
Bin l A, t n s gc l , pha ban u
x l to , x
0
= Acos(t + ) l li .
To v tr cn b ng x = a, to v tr bin x = a t A
V n t c v = x = x
0
, gia t c a = v = x = x
0
H th c c l p: a = -
2
x
0

2 2 2
0
( )
v
A x
+
* x = a t Acos
2
(t + ) (ta h b c)
Bin A/2; t n s gc 2 , pha ban u 2 .
II. CON L C L XO
1. T n s gc:
k
m
; chu k:
2
2
m
T
k
; t n s :
1 1
2 2
k
f
T m

i u ki n dao ng i u ho: B qua ma st, l c c n v v t dao ng trong gi i h n n h i
2. C nng:
2 2 2
1 1
W
2 2
m A kA
3. * bi n d ng c a l xo th ng ng khi v t VTCB:

mg
l
k
2
l
T
g
* bi n d ng c a l xo khi v t VTCB v i con l c l xo

n m trn m t ph ng nghing c gc nghing :

sin mg
l
k

2
sin
l
T
g
+ Chi u di l xo t i VTCB: l
CB
= l
0
+ l (l
0
l chi u di t
nhin)
+ Chi u di c c ti u (khi v t v tr cao nh t): l
Min
= l
0
+ l
A
+ Chi u di c c i (khi v t v tr th p nh t): l
Max
= l
0
+ l +
A
l
CB
= (l
Min
+ l
Max
)/2
+ Khi A >l (V i Ox h ng xu ng ):
- Th i gian l xo nn 1 l n l th i gian ng n nh t v t i
t v tr x
1
= -l n x
2
= -A.
- Th i gian l xo gin 1 l n l th i gian ng n nh t v t i
t v tr x
1
= -l n x
2
= A,
L u : Trong m t dao ng (m t chu k) l xo nn 2 l n
v gin 2 l n
4. L c ko v hay l c h i ph c F = -kx = -m
2
x
c i m: * L l c gy dao ng cho v t.
* Lun h ng v VTCB
* Bi n thin i u ho cng t n s v i li
5. L c n h i l l c a v t v v tr l xo khng bi n d ng.
l
gin
O
x
A
-A
nn
l
gin O
x
A
-A
Hnh a (A < l)
Hnh b (A > l)
x
A
-A
l
Nn
0
Gin
Hnh v th hi n th i gian l xo nn v
gin trong 1 chu k (Ox h ng xu ng )
7
C l n F
h
= kx
*
(x
*
l bi n d ng c a l xo)
* V i con l c l xo n m ngang th l c ko v v l c n h i l m t (v t i VTCB l xo khng bi n d ng)
* V i con l c l xo th ng ng ho c t trn m t ph ng nghing
+ l n l c n h i c bi u th c:
* F
h
= k|l + x| v i chi u d ng h ng xu ng
* F
h
= k|l - x| v i chi u d ng h ng ln
+ L c n h i c c i (l c ko): F
Max
= k(l + A) = F
Kmax
(lc v t v tr th p nh t)
+ L c n h i c c ti u:
* N u A < l F
Min
= k(l - A) = F
KMin
* N u A l F
Min
= 0 (lc v t i qua v tr l xo khng bi n d ng)
L c y (l c nn) n h i c c i: F
Nmax
= k(A - l) (lc v t v tr cao nh t)
6. M t l xo c c ng k, chi u di l c c t thnh cc l xo c c ng k
1
, k
2
, v chi u di t ng ng
l l
1
, l
2
, th c: kl = k
1
l
1
= k
2
l
2
=
7. Ghp l xo:
* N i ti p
1 2
1 1 1
...
k k k
+ +
cng treo m t v t kh i l ng nh nhau th: T
2
= T
1
2
+ T
2
2
* Song song: k = k
1
+ k
2
+ cng treo m t v t kh i l ng nh nhau th:
2 2 2
1 2
1 1 1
...
T T T
+ +
8. G n l xo k vo v t kh i l ng m
1
c chu k T
1
, vo v t kh i l ng m
2
c T
2
, vo v t kh i l ng
m
1
+m
2
c chu k T
3
, vo v t kh i l ng m
1
m
2
(m
1
> m
2
) c chu k T
4
.
Th ta c:
2 2 2
3 1 2
T T T + v
2 2 2
4 1 2
T T T
9. o chu k b ng ph ng php trng phng
xc nh chu k T c a m t con l c l xo (con l c n) ng i ta so snh v i chu k T
0
( bi t) c a m t
con l c khc (T T
0
).
Hai con l c g i l trng phng khi chng ng th i i qua m t v tr xc nh theo cng m t chi u.
Th i gian gi a hai l n trng phng
0
0
TT
T T

N u T > T
0
= (n+1)T = nT
0
.
N u T < T
0
= nT = (n+1)T
0
. v i n N*
III. CON L C N
1. T n s gc:
g
l
; chu k:
2
2
l
T
g
; t n s :
1 1
2 2
g
f
T l

i u ki n dao ng i u ho: B qua ma st, l c c n v
0
<< 1 rad hay S
0
<< l
2. L c h i ph c
2
sin
s
F mg mg mg m s
l

L u : + V i con l c n l c h i ph c t l thu n v i kh i l ng.
+ V i con l c l xo l c h i ph c khng ph thu c vo kh i l ng.
3. Ph ng trnh dao ng:
s = S
0
cos(t + ) ho c =
0
cos(t + ) v i s = l, S
0
=
0
l
v = s = -S
0
sin(t + ) = -l
0
sin(t + )
a = v = -
2
S
0
cos(t + ) = -
2
l
0
cos(t + ) = -
2
s = -
2
l
L u : S
0
ng vai tr nh A cn s ng vai tr nh x
4. H th c c l p:
* a = -
2
s = -
2
l
*
2 2 2
0
( )
v
S s
+
8
*
2
2 2
0
v
gl
+
5. C nng:
2 2 2 2 2 2 2
0 0 0 0
1 1 1 1
W
2 2 2 2

mg
m S S mgl m l
l
6. T i cng m t n i con l c n chi u di l
1
c chu k T
1
, con l c n chi u di l
2
c chu k T
2
, con l c n
chi u di l
1
+ l
2
c chu k T
2
,con l c n chi u di l
1
- l
2
(l
1
>l
2
) c chu k T
4
.
Th ta c:
2 2 2
3 1 2
T T T + v
2 2 2
4 1 2
T T T
7. Khi con l c n dao ng v i
0
b t k. C nng, v n t c v l c cng c a s i dy con l c n
W = mgl(1-cos
0
); v
2
= 2gl(cos cos
0
) v T
C
= mg(3cos 2cos
0
)
L u : - Cc cng th c ny p d ng ng cho c khi
0
c gi tr l n
- Khi con l c n dao ng i u ho (
0
<< 1rad) th:
2 2 2 2
0 0
1
W= ; ( )
2
mgl v gl ( c trn )
2 2
0
(1 1, 5 )
C
T mg +
8. Con l c n c chu k ng T cao h
1
, nhi t t
1
. Khi a t i cao h
2
, nhi t t
2
th ta c:
2
T h t
T R

+
V i R = 6400km l bn knh Tri t, cn l h s n di c a thanh con l c.
9. Con l c n c chu k ng T su d
1
, nhi t t
1
. Khi a t i su d
2
, nhi t t
2
th ta c:
2 2
T d t
T R

+
L u : * N u T > 0 th ng h ch y ch m ( ng h m giy s d ng con l c n)
* N u T < 0 th ng h ch y nhanh
* N u T = 0 th ng h ch y ng
* Th i gian ch y sai m i ngy (24h = 86400s): 86400( )
T
s
T

10. Khi con l c n ch u thm tc d ng c a l c ph khng i:
L c ph khng i th ng l:
* L c qun tnh:
F ma
ur r
, l n F = ma (
F a
ur r
)
L u : + Chuy n ng nhanh d n u
a v
r r
(
v
r
c h ng chuy n ng)
+ Chuy n ng ch m d n u
a v
r r
* L c i n tr ng: F qE
ur ur
, l n F = | q| E (N u q > 0
F E
ur ur
; cn n u q < 0
F E
ur ur
)
* L c y csimt: F = DgV (
F
ur
lung th ng ng h ng ln)
Trong : D l kh i l ng ring c a ch t l ng hay ch t kh.
g l gia t c r i t do.
V l th tch c a ph n v t chm trong ch t l ng hay ch t kh .
Khi :
' P P F +
uur ur ur
g i l tr ng l c hi u d ng hay trong l c bi u ki n (c vai tr nh tr ng l c
P
ur
)
'
F
g g
m
+
ur
uur ur
g i l gia t c tr ng tr ng hi u d ng hay gia t c tr ng tr ng bi u ki n.
Chu k dao ng c a con l c n khi : ' 2
'
l
T
g

Cc tr ng h p c bi t:
*
F
ur
c ph ng ngang: + T i VTCB dy treo l ch v i ph ng th ng ng m t gc c: tan
F
P

9
+
2 2
' ( )
F
g g
m
+
*
F
ur
c ph ng th ng ng th '
F
g g
m
t
+ N u
F
ur
h ng xu ng th '
F
g g
m
+
+ N u
F
ur
h ng ln th '
F
g g
m

IV. CON L C V T L
1. T n s gc:
mgd
I
; chu k: 2
I
T
mgd
; t n s
1
2
mgd
f
I
Trong : m (kg) l kh i l ng v t r n
d (m) l kho ng cch t tr ng tm n tr c quay
I (kgm
2
) l mmen qun tnh c a v t r n i v i tr c quay
2. Ph ng trnh dao ng =
0
cos(t + )
i u ki n dao ng i u ho: B qua ma st, l c c n v
0
<< 1rad
V. T NG H P DAO NG
1. T ng h p hai dao ng i u ho cng ph ng cng t n s x
1
= A
1
cos(t +
1
) v x
2
= A
2
cos(t +
2
)
c m t dao ng i u ho cng ph ng cng t n s x = Acos( t + ).
Trong :
2 2 2
1 2 1 2 2 1
2 os( ) A A A A A c + +

1 1 2 2
1 1 2 2
sin sin
tan
os os
A A
Ac A c

+
v i
1

2
(n u
1

2
)
* N u = 2k (x
1
, x
2
cng pha) A
Max
= A
1
+ A
2
`
* N u = (2k+1) (x
1
, x
2
ng c pha) A
Min
= | A
1
- A
2
|
| A
1
- A
2
| A A
1
+ A
2
2. Khi bi t m t dao ng thnh ph n x
1
= A
1
cos(t +
1
) v dao ng t ng h p x = Acos( t + ) th dao
ng thnh ph n cn l i l x
2
= A
2
cos(t +
2
).
Trong :
2 2 2
2 1 1 1
2 os( ) A A A AAc +

1 1
2
1 1
sin sin
tan
os os
A A
Ac Ac

v i
1

2
( n u
1

2
)
3. N u m t v t tham gia ng th i nhi u dao ng i u ho cng ph ng cng t n s x
1
= A
1
cos(t +
1
;
x
2
= A
2
cos(t +
2
) th dao ng t ng h p cng l dao ng i u ho cng ph ng cng t n s
x = Acos(t + ).
Chi u ln tr c Ox v tr c Oy Ox .
Ta c:
1 1 2 2
os os os ...
x
A Ac Ac A c + +

1 1 2 2
sin sin sin ...
y
A A A A + +
2 2
x y
A A A + v
tan
y
x
A
A
v i
[
Min
;
Max
]
VI. DAO NG T T D N DAO NG C NG B C
- C NG H NG
1. M t con l c l xo dao ng t t d n v i bin A, h s
ma st .
* Qung ng v t i c n lc d ng l i l:
T
x
t
O
10
2 2 2
2 2
kA A
S
mg g

* gi m bin sau m i chu k l:
2
4 4 mg g
A
k

* S dao ng th c hi n c:
2
4 4
A Ak A
N
A mg g
* Th i gian v t dao ng n lc d ng l i:
.
4 2
AkT A
t N T
mg g

(N u coi dao ng t t d n c tnh tu n hon v i chu k
2
T

)
3. Hi n t ng c ng h ng x y ra khi: f = f
0
hay =
0
hay T = T
0
V i f, , T v f
0
,
0
, T
0
l t n s , t n s gc, chu k c a l c c ng b c v c a h dao ng.
11
CH NG I II: SNG C
I. SNG C H C
1. B c sng: = vT = v/f
Trong : : B c sng; T (s): Chu k c a sng; f (Hz): T n s c a sng
v: T c truy n sng (c n v t ng ng v i n v c a )
2. Ph ng trnh sng
T i i m O: u
O
= Acos(t + )
T i i m M cch O m t o n x trn ph ng truy n sng.
* Sng truy n theo chi u d ng c a tr c Ox th u
M
= A
M
cos(t + -
x
v
) = A
M
cos(t + -
2
x
)
* Sng truy n theo chi u m c a tr c Ox th u
M
= A
M
cos(t + +
x
v
) = A
M
cos(t + +
2
x
)
3. l ch pha gi a hai i m cch ngu n m t kho ng x
1
, x
2

1 2 1 2
2
x x x x
v

N u 2 i m n m trn m t ph ng truy n sng v cch nhau m t kho ng x th:
2
x x
v

L u : n v c a x, x
1
, x
2
, v v ph i t ng ng v i nhau
4. Trong hi n t ng truy n sng trn s i dy, dy c kch thch dao ng b i nam chm i n v i t n s
dng i n l f th t n s dao ng c a dy l 2f.
II. SNG D NG
1. M t s ch
* u c nh ho c u dao ng nh l nt sng.
* u t do l b ng sng
* Hai i m i x ng v i nhau qua nt sng lun dao ng ng c pha.
* Hai i m i x ng v i nhau qua b ng sng lun dao ng cng pha.
* Cc i m trn dy u dao ng v i bin khng i nng l ng khng truy n i
* Kho ng th i gian gi a hai l n s i dy cng ngang (cc ph n t i qua VTCB) l n a chu k.
2. i u ki n c sng d ng trn s i dy di l:
* Hai u l nt sng:
*
( )
2
l k k N

S b ng sng = s b sng = k
S nt sng = k + 1
* M t u l nt sng cn m t u l b ng sng: (2 1) ( )
4
l k k N
+
S b sng nguyn = k
S b ng sng = s nt sng = k + 1
3. Ph ng trnh sng d ng trn s i dy CB (v i u C c nh ho c dao ng nh l nt sng )
* u B c nh (nt sng):
Ph ng trnh sng t i v sng ph n x t i B:
os2
B
u Ac ft
v
' os2 os(2 )
B
u Ac ft Ac ft
Ph ng trnh sng t i v sng ph n x t i M cch B m t kho ng d l:
os(2 2 )
M
d
u Ac ft
+ v ' os(2 2 )
M
d
u Ac ft

Ph ng trnh sng d ng t i M:
'
M M M
u u u +
2 os(2 ) os(2 ) 2 sin(2 ) os(2 )
2 2 2
M
d d
u Ac c ft A c ft

+ +
O
x
M
x
12
Bin dao ng c a ph n t t i M:
2 os(2 ) 2 sin(2 )
2
M
d d
A A c A

+
* u B t do (b ng sng):
Ph ng trnh sng t i v sng ph n x t i B:
' os2
B B
u u Ac ft
Ph ng trnh sng t i v sng ph n x t i M cch B m t kho ng d l:
os(2 2 )
M
d
u Ac ft
+ v ' os(2 2 )
M
d
u Ac ft

Ph ng trnh sng d ng t i M:
'
M M M
u u u +
2 os(2 ) os(2 )
M
d
u Ac c ft
Bin dao ng c a ph n t t i M:
2 cos(2 )
M
d
A A
L u : * V i x l kho ng cch t M n u nt sng th bin :

2 sin(2 )
M
x
A A
* V i x l kho ng cch t M n u b ng sng th bin :

2 cos(2 )
M
d
A A
III. GIAO THOA SNG

Giao thoa c a hai sng pht ra t hai ngu n sng k t h p S
1
, S
2
cch nhau m t kho ng l:
Xt i m M cch hai ngu n l n l t d
1
, d
2
Ph ng trnh sng t i 2 ngu n
1 1
Acos(2 ) u ft +
v
2 2
Acos(2 ) u ft +
Ph ng trnh sng t i M do hai sng t hai ngu n truy n t i:
1
1 1
Acos(2 2 )
M
d
u ft
+ v
2
2 2
Acos(2 2 )
M
d
u ft
+
Ph ng trnh giao thoa sng t i M: u
M
= u
1M
+ u
2M
1 2 1 2 1 2
2 os os 2
2 2
M
d d d d
u Ac c ft

+ + ] ]
+ +
] ]
] ]
Bin dao ng t i M:
1 2
2 os
2
M
d d
A A c

| `
+

. ,
v i
1 2

Ch : * S c c i: (k Z)
2 2
l l
k

+ < <+ +
* S c c ti u:
1 1
(k Z)
2 2 2 2
l l
k

+ < <+ +
1. Hai ngu n dao ng cng pha (
1 2
0
)
* i m dao ng c c i: d
1
d
2
= k (kZ)
S ng ho c s i m ( khng tnh hai ngu n ):
l l
k

< <
* i m dao ng c c ti u (khng dao ng): d
1
d
2
= (2k+1)
2
(kZ)
1 1
2 2
l l
k

< <
2. Hai ngu n dao ng ng c pha:(
1 2

)
* i m dao ng c c i: d
1
d
2
= (2k+1)
2
(kZ)
1 1
2 2
l l
k

< <
13
* i m dao ng c c ti u (khng dao ng): d
1
d
2
= k (kZ)
l l
k

< <
Ch : V i bi ton tm s ng dao ng c c i v khng dao ng gi a hai i m M, N cch hai ngu n
l n l t l d
1M
, d
2M
, d
1N
, d
2N
.
t d
M
= d
1M
- d
2M
; d
N
= d
1N
- d
2N
v gi s d
M
< d
N
.
+ Hai ngu n dao ng cng pha:
C c i: d
M
< k < d
N
C c ti u: d
M
< (k+0,5) < d
N
+ Hai ngu n dao ng ng c pha:
C c i: d
M
< (k+0,5) < d
N
C c ti u: d
M
< k < d
N
S gi tr nguyn c a k tho mn cc bi u th c trn l s ng c n tm.
IV. SNG M
1. C ng m:
W P
I= =
tS S
V i W (J), P (W) l nng l ng, cng su t pht m c a ngu n
S (m
2
) l di n tch m t vung gc v i ph ng truy n m ( v i sng c u th S l di n tch m t c u
S=4R
2
)
2. M c c ng m
0
( ) lg
I
L B
I
Ho c
0
( ) 10.lg
I
L dB
I

V i I
0
= 10
-12
W/m
2
f = 1000Hz: c ng m chu n.
3. * T n s do n pht ra (hai u dy c nh hai u l nt sng)
( k N*)
2
v
f k
l

ng v i k = 1 m pht ra m c b n c t n s
1
2
v
f
l
k = 2,3,4 c cc ho m b c 2 (t n s 2f
1
), b c 3 (t n s 3f
1
)
* T n s do ng so pht ra (m t u b t kn, m t u h m t u l nt sng, m t u l b ng
sng)
(2 1) ( k N)
4
v
f k
l
+
ng v i k = 0 m pht ra m c b n c t n s
1
4
v
f
l
k = 1,2,3 c cc ho m b c 3 (t n s 3f
1
), b c 5 (t n s 5f
1
)
V. HI U NG P-PLE
1. Ngu n m ng yn, my thu chuy n ng v i v n t c v
M
.
* My thu chuy n ng l i g n ngu n m th thu c m c t n s : '
M
v v
f f
v
+
* My thu chuy n ng ra xa ngu n m th thu c m c t n s : "

M
v v
f f
v
2. Ngu n m chuy n ng v i v n t c v
S
, my thu ng yn.
* My thu chuy n ng l i g n ngu n m v i v n t c v
M
th thu c m c t n s :
'
S
v
f f
v v
* My thu chuy n ng ra xa ngu n m th thu c m c t n s :

"
S
v
f f
v v
+
14
V i v l v n t c truy n m, f l t n s c a m.
Ch : C th dng cng th :
'
M
S
v v
f f
v v
t
m
c t ng qut
My thu chuy n ng l i g n ngu n th l y d u + tr c v
M
, ra xa th l y d u -.
Ngu n pht chuy n ng l i g n ngu n th l y d u - tr c v
S
, ra xa th l y d u +.
15
CH NG IV: DAO NG V SNG I N T
1. Dao ng i n t
* i n tch t c th i q = q
0
cos(t + )
* Hi u i n th (i n p) t c th i
0
0
os( ) os( )
q q
u c t U c t
C C
+ +
* Dng i n t c th i i = q = -q
0
sin(t + ) = I
0
cos(t + +
2
)
* C m ng t :
0
os( )
2
B B c t

+ +
Trong :
1
LC
l t n s gc ring
2 T LC l chu k ring

1
2
f
LC
l t n s ring

0
0 0
q
I q
LC

0 0
0 0 0
q I L
U LI I
C C C

* Nng l ng i n tr ng:
2
2
1 1
W
2 2 2
q
Cu qu
C

2
2 0
W os ( )
2
q
c t
C
+
* Nng l ng t tr ng:
2
2 2 0
1
W sin ( )
2 2
t
q
Li t
C
+
* Nng l ng i n t :
W=W W
t
+

2
2 2 0
0 0 0 0
1 1 1
W
2 2 2 2
q
CU q U LI
C

Ch : + M ch dao ng c t n s gc , t n s f v chu k T th W
v W
t
bi n thin v i t n s gc
2, t n s 2f v chu k T/2
+ M ch dao ng c i n tr thu n R 0 th dao ng s t t d n. duy tr dao ng c n
cung
c p cho m ch m t nng l ng c cng su t:
2 2 2 2
2 0 0
2 2
C U U RC
I R R
L
P
+ Khi t phng i n th q v u gi m v ng c l i
+ Quy c: q > 0 ng v i b n t ta xt tch i n d ng th i > 0 ng v i dng i n ch y n
b n
t m ta xt.
2. S t ng t gi a dao ng i n v dao ng c
i l ng c i l ng i n Dao ng c Dao ng i n
x q x +
2
x = 0 q +
2
q = 0
v i
k
m

1
LC

m L x = Acos(t + ) q = q
0
cos(t + )
16
k
1
C
v = x = -Asin(t + ) i = q = -q
0
sin(t + )
F u
2 2 2
( )
v
A x
+
2 2 2
0
( )
i
q q
+
R W=W
+ W
t
W=W
+ W
t
W
W
t
(W
C
) W
=
1
2
mv
2
W
t
=
1
2
Li
2
W
t
W
(W
L
) W
t
=
1
2
kx
2
W
=
2
2
q
C
3. Sng i n t
V n t c lan truy n trong khng gian v = c = 3.10
8
m/s
My pht ho c my thu sng i n t s d ng m ch dao ng LC th t n s sng i n t pht ho c
thu
c b ng t n s ring c a m ch.
B c sng c a sng i n t
2
v
v LC
f

L u : M ch dao ng c L bi n i t L
Min
L
Max
v C bi n i t C
Min
C
Max
th b c sng c a
sng i n t pht (ho c thu)
Min
t ng ng v i L
Min
v C
Min
Max
t ng ng v i L
Max
v C
Max

17
CH NG V : I N XOAY CHI U
1. Bi u th c i n p t c th i v dng i n t c th i:
u = U
0
cos(t +
u
) v i = I
0
cos(t +
i
)
V i =
u

i
l l ch pha c a u so v i i, c
2 2

2. Dng i n xoay chi u i = I
0
cos(2ft +
i
)
* M i giy i chi u 2f l n
* N u pha ban u
i
=
2
ho c
i
=
2
th ch giy u tin
i chi u 2f-1 l n.
3. Cng th c tnh th i gian n hunh quang sng trong m t chu k
Khi t i n p u = U
0
cos(t +
u
) vo hai u bng n, bi t n
ch sng ln khi u U
1
.

4
t

V i
1
0
os
U
c
U

, (0 < < /2)
4. Dng i n xoay chi u trong o n m ch R,L,C
* o n m ch ch c i n tr thu n R: u
R
cng pha v i i, ( =
u

i
= 0)

U
I
R
v
0
0
U
I
R
L u : i n tr R cho dng i n khng i i qua v c

U
I
R

* o n m ch ch c cu n thu n c m L: u
L
nhanh pha h n i l /2, ( =
u

i
= /2)

L
U
I
Z
v
0
0
L
U
I
Z
v i Z
L
= L l c m khng
L u : Cu n thu n c m L cho dng i n khng i i qua hon ton (khng c n tr ).
* o n m ch ch c t i n C: u
C
ch m pha h n i l /2, ( =
u

i
= -/2)

C
U
I
Z
v
0
0
C
U
I
Z
v i
1
C
Z
C
l dung khng
L u : T i n C khng cho dng i n khng i i qua (c n tr hon ton).
* o n m ch RLC khng phn nhnh
2 2 2 2 2 2
0 0 0 0
( ) ( ) ( )
L C R L C R L C
Z R Z Z U U U U U U U U + + +
tan ;sin ; os
L C L C
Z Z Z Z R
c
R Z Z

v i
2 2

+ Khi Z
L
> Z
C
hay
1
LC
>
> 0 th u nhanh pha h n i
+ Khi Z
L
< Z
C
hay
1
LC
<
< 0 th u ch m pha h n i
+ Khi Z
L
= Z
C
hay
1
LC
= 0 th u cng pha v i i.
Lc
Max
U
I =
R
g i l hi n t ng c ng h ng dng i n
5. Cng su t to nhi t trn o n m ch RLC:
* Cng su t t c th i: P = UIcos + UIcos(2t +
u
+
i
)
* Cng su t trung bnh: P = UIcos = I
2
R.
6. i n p u = U
1
+ U
0
cos(t + ) c coi g m m t i n p khng i U
1
v m t i n p xoay chi u
u=U
0
cos(t + ) ng th i t vo o n m ch.
U
u
O
M'2
M2
M'1
M1
-U
U
0
0
1
-U
1
Sng Sng
T t
T t
18
7. T n s dng i n do my pht i n xoay chi u m t pha c P c p c c, rto quay v i v n t c n vng/giy
pht ra: f = pn Hz
T thng g i qua khung dy c a my pht i n = NBScos(t +) =
0
cos(t + )
V i
0
= NBS l t thng c c i, N l s vng dy, B l c m ng t c a t tr ng, S l di n tch c a vng
dy, = 2f
Su t i n ng trong khung dy: e = NSBcos(t + -
2
) = E
0
cos(t + -
2
)
V i E
0
= NSB l su t i n ng c c i.
8. Dng i n xoay chi u ba pha l h th ng ba dng i n xoay chi u, gy b i ba su t i n ng xoay chi u
cng t n s , cng bin nh ng l ch pha t ng i m t l
2
3
1 0
2 0
3 0
os( )
2
os( )
3
2
os( )
3
e E c t
e E c t
e E c t

'
trong tr ng h p t i i x ng th
1 0
2 0
3 0
os( )
2
os( )
3
2
os( )
3
i I c t
i I c t
i I c t

'
My pht m c hnh sao: U

d
= 3 U
p
My pht m c hnh tam gic: U
d
= U
p
T i tiu th m c hnh sao: I
d
= I
p
T i tiu th m c hnh tam gic: I
d
= 3 I
p
L u : my pht v t i tiu th th ng ch n cch m c t ng ng v i nhau.
9. Cng th c my bi n p:
1 1 2 1
2 2 1 2
U E I N
U E I N

10. Cng su t hao ph trong qu trnh truy n t i i n nng:
2
2 2
os
R
U c

P
P
Trong : P l cng su t truy n i n i cung c p
U l i n p n i cung c p
cos l h s cng su t c a dy t i i n

l
R
S
l i n tr t ng c ng c a dy t i i n ( l u : d n i n b ng 2 dy)
gi m i n p trn ng dy t i i n: U = IR
Hi u su t t i i n: .100% H

P P
P
11. o n m ch RLC c R thay i:
* Khi R=Z
L
-Z
C
th
2 2
ax
2 2
M
L C
U U
Z Z R

P
* Khi R=R
1
ho c R=R
2
th P c cng gi tr . Ta c
2
2
1 2 1 2
; ( )
L C
U
R R R R Z Z +
P
V khi
1 2
R R R th
2
ax
1 2
2
M
U
R R
P
* Tr ng h p cu n dy c i n tr R
0
(hnh v )
Khi
2 2
0 ax
0
2 2( )
L C M
L C
U U
R Z Z R
Z Z R R

+
P
Khi
2 2
2 2
0 ax
2 2
0
0 0
( )
2( )
2 ( ) 2
L C RM
L C
U U
R R Z Z
R R
R Z Z R
+
+
+ +
P
A
B
C
R L,R
0
19

12. o n m ch RLC c L thay i:
* Khi
2
1
L
C
th I
Max
U
Rmax
; P
Max
cn U
LCMin
L u : L v C m c lin ti p nhau
* Khi
2 2
C
L
C
R Z
Z
Z
+
th
2 2
ax
C
LM
U R Z
U
R
+
v
2 2 2 2 2 2
ax ax ax
; 0
LM R C LM C LM
U U U U U U U U + +
* V i L = L
1
ho c L = L
2
th U
L
c cng gi tr th U
Lmax
khi
1 2
1 2
1 2
2 1 1 1 1
( )
2
L L L
L L
L
Z Z Z L L
+
+
* Khi
2 2
4
2
C C
L
Z R Z
Z
+ +
th ax
2 2
2 R
4
RLM
C C
U
U
R Z Z
+
L u : R v L m c lin ti p nhau
13. o n m ch RLC c C thay i:
* Khi
2
1
C
L
th I
Max
U
Rmax
; P
Max
cn U
LCMin
* Khi
2 2
L
C
L
R Z
Z
Z
+
th
2 2
ax
L
CM
U R Z
U
R
+
v
2 2 2 2 2 2
ax ax ax
; 0
CM R L CM L CM
U U U U U U U U + +
* Khi C = C
1
ho c C = C
2
th U
C
c cng gi tr th U
Cmax
khi
1 2
1 2
1 1 1 1
( )
2 2
C C C
C C
C
Z Z Z
+
+
* Khi
2 2
4
2
L L
C
Z R Z
Z
+ +
th ax
2 2
2 R
4
RCM
L L
U
U
R Z Z
+
L u : R v C m c lin ti p nhau
14. M ch RLC c thay i:
* Khi
1
LC
th I
Max
U
Rmax
; P
Max
cn U
LCMin
* Khi
2
1 1
2
C
L R
C
th ax
2 2
2 .
4
LM
U L
U
R LC R C
* Khi
2
1
2
L R
L C
th ax
2 2
2 .
4
CM
U L
U
R LC R C
* V i =
1
ho c =
2
th I ho c P ho c U
R
c cng m t gi tr th I
Max
ho c P
Max
ho c U
RMax
khi

1 2
t n s
1 2
f f f
15. Hai o n m ch AM g m R
1
L
1
C
1
n i ti p v o n m ch MB g m R
2
L
2
C
2
n i ti p m c n i ti p v i nhau
c U
AB
= U
AM
+ U
MB
u
AB
; u
AM
v u
MB
cng pha tanu
AB
= tanu
AM
= tanu
MB
16. Hai o n m ch R
1
L
1
C
1
v R
2
L
2
C
2
cng u ho c cng i c pha l ch nhau
V i
1 1
1
1
tan
L C
Z Z
R
v
2 2
2
2
tan
L C
Z Z
R
(gi s
1
>
2
)
C
1

2
=
1 2
1 2
tan tan
tan
1 tan tan

+

Tr ng h p c bi t = /2 (vung pha nhau) th tan
1
tan
2
= -1.
VD: * M ch i n hnh 1 c u
AB
v u
AM
l ch pha nhau
y 2 o n m ch AB v AM c cng i v u
AB
ch m pha h n u
AM

AM

AB
=
tan tan
tan
1 tan tan

+
AM AB
AM AB
R L C M A B
Hnh 1
20
N u u
AB
vung pha v i u
AM
th tan tan =-1 1
L C L
AM AB
Z Z Z
R R

* M ch i n hnh 2: Khi C = C
1
v C = C
2
(gi s C
1
> C
2
) th i
1
v i
2
l ch pha nhau
y hai o n m ch RLC
1
v RLC
2
c cng u
AB
G i
1
v
2
l l ch pha c a u
AB
so v i i
1
v i
2

th c
1
>
2

1
-
2
=
N u I
1
= I
2
th
1
= -
2
= /2
N u I
1
I
2
th tnh
1 2
1 2
tan tan
tan
1 tan tan

+
R L C M A B
Hnh 2
21
CH NG VI: SNG NH SNG
1. Hi n t ng tn s c nh sng.
* /n: L hi n t ng nh sng b tch thnh nhi u mu khc nhau khi i qua m t phn cch c a hai mi
tr ng trong su t.
* nh sng n s c l nh sng khng b tn s c
nh sng n s c c t n s xc nh, ch c m t mu.
B c sng c a nh sng n s c
v
f
l =
, truy n trong chn khng
0
c
f
l =

0 0
c
v n
l l
l
l
= =
* Chi t su t c a mi tr ng trong su t ph thu c vo mu s c nh sng. i v i nh sng mu l nh
nh t, mu tm l l n nh t.
* nh sng tr ng l t p h p c a v s nh sng n s c c mu bi n thin lin t c t n tm.
B c sng c a nh sng tr ng: 0,4 m 0,76 m.
2. Hi n t ng giao thoa nh sng (ch xt giao thoa nh sng trong th nghi m Ing ).
* /n: L s t ng h p c a hai hay nhi u sng nh sng k t h p trong khng gian trong xu t hi n nh ng
v ch sng v nh ng v ch t i xen k nhau.
Cc v ch sng (vn sng) v cc v ch t i (vn t i) g i l vn giao thoa.
* Hi u ng i c a nh sng (hi u quang trnh)

2 1
ax
d d d
D
= - = D
Trong : a = S
1
S
2
l kho ng cch gi a hai khe sng
D = OI l kho ng cch t hai khe sng S
1
, S
2
n mn quan st
S
1
M = d
1
; S
2
M = d
2

x = OM l (to ) kho ng cch t vn trung tm n i m M ta xt
* V tr (to ) vn sng: d = k
;
D
x k k Z
a
l
=
k = 0: Vn sng trung tm
k = t 1: Vn sng b c (th ) 1
k = t 2: Vn sng b c (th ) 2
* V tr (to ) vn t i: d = (k + 0,5)
( 0, 5) ;
D
x k k Z
a
l
= +
k = 0, k = -1: Vn t i th (b c) nh t
k = 1, k = -2: Vn t i th (b c) hai
k = 2, k = -3: Vn t i th (b c) ba
* Kho ng vn i: L kho ng cch gi a hai vn sng ho c hai vn t i lin ti p:
D
i
a
l
=
* N u th nghi m c ti n hnh trong mi tr ng trong su t c chi t su t n th b c sng v kho ng vn:
n
n n
D i
i
n a n
l l
l = = =
* Khi ngu n sng S di chuy n theo ph ng song song v i S
1
S
2
th h vn di chuy n ng c chi u v kho ng
vn i v n khng i.
d i c a h vn l: 0
1
D
x d
D
=
Trong : D l kho ng cch t 2 khe t i mn
D
1
l kho ng cch t ngu n sng t i 2 khe
d l d ch chuy n c a ngu n sng
S
1
D
S
2
d
1
d
2
I
O
x
M
a
22
* Khi trn ng truy n c a nh sng t khe S
1
(ho c S
2
) c t m t b n m ng dy e, chi t su t n th h
vn s d ch chuy n v pha S
1
(ho c S
2
) m t o n:
0
( 1) n eD
x
a
-
=
* Xc nh s vn sng, vn t i trong vng giao thoa (tr ng giao thoa) c b r ng L ( i x ng qua vn trung
tm)
+ S vn sng (l s l ):
2 1
2
S
L
N
i

= +

+ S vn t i (l s ch n):
2 0, 5
2
t
L
N
i

= +

Trong [x] l ph n nguyn c a x. V d : [6] = 6; [5,05] = 5; [7,99] = 7
* Xc nh s vn sng, vn t i gi a hai i m M, N c to x
1
, x
2
(gi s x
1
< x
2
)
+ Vn sng: x
1
< ki < x
2

+ Vn t i: x
1
< (k+0,5)i < x
2
S gi tr k Z l s vn sng (vn t i) c n tm
L u : M v N cng pha v i vn trung tm th x
1
v x
2
cng d u.
M v N khc pha v i vn trung tm th x
1
v x
2
khc d u.
* Xc nh kho ng vn i trong kho ng c b r ng L. Bi t trong kho ng L c n vn sng.
+ N u 2 u l hai vn sng th:
1
L
i
n
=
-
+ N u 2 u l hai vn t i th:
L
i
n
=
+ N u m t u l vn sng cn m t u l vn t i th:
0, 5
L
i
n
=
-

* S trng nhau c a cc b c x
1
,
2
... (kho ng vn t ng ng l i
1
, i
2
...)
+ Trng nhau c a vn sng: x
s
= k
1
i
1
= k
2
i
2
= ... k
1
1
= k
2
2
= ...
+ Trng nhau c a vn t i: x
t
= (k
1
+ 0,5)i
1
= (k
2
+ 0,5)i
2
= ... (k
1
+ 0,5)
1
= (k
2
+ 0,5)
2
= ...
L u : V tr c mu cng mu v i vn sng trung tm l v tr trng nhau c a t t c cc vn sng c a cc b c
x .
* Trong hi n t ng giao thoa nh sng tr ng (0,4 m 0,76 m)
- B r ng quang ph b c k:
( )
t
D
x k
a
l l = - D v i
v
t
l b c sng nh sng v tm
- Xc nh s vn sng, s vn t i v cc b c x t ng ng t i m t v tr xc nh ( bi t x)
+ Vn sng:
ax
, k Z
D
x k
a kD
l
l = =
V i 0,4 m 0,76 m cc gi tr c a k
+ Vn t i:
ax
( 0, 5) , k Z
( 0, 5)
D
x k
a k D
l
l = + =
+
V i 0,4 m 0,76 m cc gi tr c a k
- Kho ng cch di nh t v ng n nh t gi a vn sng v vn t i cng b c k:
[k ( 0, 5) ]
Min t
D
x k
a

ax
[k ( 0, 5) ]
M t
D
x k
a
+ Khi vn sng v vn t i n m khc pha i v i vn trung tm.
ax
[k ( 0, 5) ]
M t
D
x k
a
Khi vn sng v vn t i n m cng pha i v i vn trung tm.
23
CH NG VII: L NG T NH SNG
1. Nng l ng m t l ng t nh sng (h t phtn)
2
hc
hf mc e
l
= = =
Trong h = 6,625.10
-34
Js l h ng s Plng.
c = 3.10
8
m/s l v n t c nh sng trong chn khng.
f, l t n s , b c sng c a nh sng (c a b c x ).
m l kh i l ng c a phtn
2. Tia R nghen (tia X)
B c sng nh nh t c a tia R nghen
Min
hc
E
l =
Trong
2 2
0
2 2
mv mv
E e U = = + l ng nng c a electron khi p vo i cat t ( i m c c)
U l hi u i n th gi a an t v cat t
v l v n t c electron khi p vo i cat t
v
0
l v n t c c a electron khi r i cat t (th ng v
0
= 0)
m = 9,1.10
-31
kg l kh i l ng electron
3. Hi n t ng quang i n
*Cng th c Anhxtanh
2
0 ax
2
M
mv hc
hf A e
l
= = = +
Trong
0
hc
A
l
=
l cng thot c a kim lo i dng lm cat t

0
l gi i h n quang i n c a kim lo i dng lm cat t
v
0Max
l v n t c ban u c a electron quang i n khi thot kh i cat t
f, l t n s , b c sng c a nh sng kch thch
* dng quang i n tri t tiu th U
AK
U
h
(U
h
< 0), U
h
g i l hi u i n th hm
2
0 ax
2
M
h
mv
eU =
L u : Trong m t s bi ton ng i ta l y U
h
> 0 th l l n.
* Xt v t c l p v i n, c i n th c c i V
Max
v kho ng cch c c i d
Max
m electron chuy n ng
trong i n tr ng c n c c ng E c tnh theo cng th c:
2
ax 0 ax ax
1
2
M M M
e V mv e Ed = =
* V i U l hi u i n th gi a an t v cat t, v
A
l v n t c c c i c a electron khi p vo an t, v
K
= v
0Max
l
v n t c ban u c c i c a electron khi r i cat t th:
2 2
1 1
2 2
A K
e U mv mv = -
* Hi u su t l ng t (hi u su t quang i n)
0
n
H
n
=
V i n v n
0
l s electron quang i n b t kh i cat t v s phtn p vo cat t trong cng m t kho ng
th i gian t.
Cng su t c a ngu n b c x :
0 0 0
n n hf n hc
p
t t t
e
l
= = =
24
C ng dng quang i n bo ho:
bh
n e q
I
t t
= =
bh bh bh
I I hf I hc
H
p e p e p e
e
l
= = =
* Bn knh qu o c a electron khi chuy n ng v i v n t c v trong t tr ng u B
, = ( ,B)
sin
mv
R v
e B
a
a
=
rur
Xt electron v a r i kh i cat t th v = v
0Max

Khi
sin 1
mv
v B R
e B
a = = ^
r ur
L u : Hi n t ng quang i n x y ra khi c chi u ng th i nhi u b c x th khi tnh cc i l ng:
V n t c ban u c c i v
0Max
, hi u i n th hm U
h
, i n th c c i V
Max
, u c tnh ng v i b c
x c
Min
(ho c f
Max
)
4. Tin Bo - Quang ph nguyn t Hir
* Tin Bo
mn m n
mn
hc
hf E E e
l
= = = -
* Bn knh qu o d ng th n c a electron trong nguyn t hir:
r
n
= n
2
r
0
V i r
0
=5,3.10
-11
m l bn knh Bo ( qu o K)
* Nng l ng electron trong nguyn t hir:
2
13, 6
( )
n
E eV
n
=- V i n N
*
.
* S m c nng l ng
- Dy Laiman: N m trong vng t ngo i
ng v i e chuy n t qu o bn ngoi v qu o
K
L u : V ch di nh t
LK
khi e chuy n t L K
V ch ng n nh t
K
khi e chuy n t K.
- Dy Banme: M t ph n n m trong vng t ngo i,
m t ph n n m trong vng nh sng nhn th y
ng v i e chuy n t qu o bn ngoi v qu o
L
Vng nh sng nhn th y c 4 v ch:
V ch H

ng v i e: M L
V ch lam H

ng v i e: N L
V ch chm H

ng v i e: O L
V ch tm H

ng v i e: P L
L u : V ch di nh t
ML
(V ch H

)
V ch ng n nh t
L
khi e chuy n t L.
- Dy Pasen: N m trong vng h ng ngo i
ng v i e chuy n t qu o bn ngoi v qu o M
L u : V ch di nh t
NM
khi e chuy n t N M.
V ch ng n nh t
M
khi e chuy n t M.
M i lin h gi a cc b c sng v t n s c a cc v ch quang ph c a nguyn t hir:
hf
mn
hf
mn
nh n phtn
pht phtn
E
m
E
n
E
m
> E
n
Laiman
K
M
N
O
L
P
Banme
Pasen
H
n=1
n=2
n=3
n=4
n=5
n=6
25
13 12 23
1 1 1

+
v f
13
= f
12
+f
23
(nh c ng vct )
CH NG IX. V T L H T NHN
1. Hi n t ng phng x
* S nguyn t ch t phng x cn l i sau th i gian t
0 0
.2 .
t
t
T
N N N e
l
-
-
= =
* S h t nguyn t b phn r b ng s h t nhn con c t o thnh v b ng s h t ( ho c e
-
ho c e
+
) c
t o thnh:
0 0
(1 )
t
N N N N e
l -
= - = - D
* Kh i l ng ch t phng x cn l i sau th i gian t
0 0
.2 .
t
t
T
m m m e
l
-
-
= =
Trong : N
0
, m
0
l s nguyn t , kh i l ng ch t phng x ban u
T l chu k bn r

2 0, 693 ln
T T
l = = l h ng s phng x
v T khng ph thu c vo cc tc ng bn ngoi m ch ph thu c b n ch t bn trong c a ch t
phng x .
* Kh i l ng ch t b phng x sau th i gian t
0 0
(1 )
t
m m m m e
l -
= - = - D
* Ph n trm ch t phng x b phn r:
0
1
t
m
e
m
l -
D
= -
Ph n trm ch t phng x cn l i:
0
2
t
t
T
m
e
m
l
-
-
= =
* Kh i l ng ch t m i c t o thnh sau th i gian t
1 0 1
1 1 0
(1 ) (1 )
t t
A A
A N A N
m A e m e
N N A
l l - -
D
= = - = -
Trong : A, A
1
l s kh i c a ch t phng x ban u v c a ch t m i c t o thnh
N
A
= 6,022.10
-23
mol
-1
l s Avgar.
L u : Tr ng h p phng x
+
,
-
th A = A
1
m
1
= m
* phng x H
L i l ng c tr ng cho tnh phng x m nh hay y u c a m t l ng ch t phng x , o b ng s phn
r trong 1 giy.
0 0
.2 .
t
t
T
H H H e N
l
l
-
-
= = =
H
0
= N
0
l phng x ban u.
n v : Bec ren (Bq); 1Bq = 1 phn r/giy
Curi (Ci); 1 Ci = 3,7.10
10
Bq
L u : Khi tnh phng x H, H
0
(Bq) th chu k phng x T ph i i ra n v giy(s).
2. H th c Anhxtanh, h t kh i, nng l ng lin k t
* H th c Anhxtanh gi a kh i l ng v nng l ng
V t c kh i l ng m th c nng l ng ngh E = m.c
2
V i c = 3.10
8
m/s l v n t c nh sng trong chn khng.
* h t kh i c a h t nhn
A
Z
X
m = m
0
m
26
Trong m
0
= Zm
p
+ Nm
n
= Zm
p
+ (A-Z)m
n
l kh i l ng cc nucln.
m l kh i l ng h t nhn X.
* Nng l ng lin k t E = m.c
2
= (m
0
-m)c
2

* Nng l ng lin k t ring (l nng l ng lin k t tnh cho 1 nucln):
E
A
D
L u : Nng l ng lin k t ring cng l n th h t nhn cng b n v ng.
3. Ph n ng h t nhn
* Ph ng trnh ph n ng:
3 1 2 4
1 2 3 4
1 2 3 4
A A A A
Z Z Z Z
X X X X + +
Trong s cc h t ny c th l h t s c p nh nucln, eletrn, phtn ...
Tr ng h p c bi t l s phng x : X
1
X
2
+ X
3
X
1
l h t nhn m , X
2
l h t nhn con, X
3
l h t ho c
* Cc nh lu t b o ton
+ B o ton s nucln (s kh i): A
1
+ A
2
= A
3
+ A
4
+ B o ton i n tch (nguyn t s ): Z
1
+ Z
2
= Z
3
+ Z
4
+ B o ton ng l ng:
1 2 3 4 1 1 2 2 4 3 4 4
m m m m p p p p hay v v v v + = + + = +
uur uur uur uur ur ur ur ur
+ B o ton nng l ng:
1 2 3 4
X X X X
K K E K K + + = + D

Trong : E l nng l ng ph n ng h t nhn

2
1
2
X x x
K m v = l ng nng chuy n ng c a h t X
L u : - Khng c nh lu t b o ton kh i l ng.
- M i quan h gi a ng l ng p
X
v ng nng K
X
c a h t X l:
2
2
X X X
p m K =
- Khi tnh v n t c v hay ng nng K th ng p d ng quy t c hnh bnh hnh
V d :
1 2
p p p = +
ur uur uur
bi t

1 2
, p p j =
uur uur
2 2 2
1 2 1 2
2 p p p p p cosj = + +
hay
2 2 2
1 1 2 2 1 2 1 2
( ) ( ) ( ) 2 mv mv m v m m v v cosj = + +
hay
1 1 2 2 1 2 1 2
2 mK m K m K mm K K cosj = + +
T ng t khi bi t

1 1
, p p =
uur ur
ho c

2 2
, p p =
uur ur

Tr ng h p c bi t:
1 2
p p ^
uur uur

2 2 2
1 2
p p p = +
T ng t khi
1
p p ^
uur ur
ho c
2
p p ^
uur ur
v = 0 (p = 0) p
1
= p
2

1 1 2 2
2 2 1 1
K v m A
K v m A
= =
T ng t v
1
= 0 ho c v
2
= 0.
* Nng l ng ph n ng h t nhn
E = (M
0
- M)c
2

Trong :
1 2
0 X X
M m m = +
l t ng kh i l ng cc h t nhn tr c ph n ng.

3 4
X X
M m m = +
l t ng kh i l ng cc h t nhn sau ph n ng.
L u : - N u M
0
> M th ph n ng to nng l ng E d i d ng ng nng c a cc h t X
3
, X
4
ho c phtn
.
Cc h t sinh ra c h t kh i l n h n nn b n v ng h n.
- N u M
0
< M th ph n ng thu nng l ng |E| d i d ng ng nng c a cc h t X
1
, X
2
ho c
phtn .
Cc h t sinh ra c h t kh i nh h n nn km b n v ng.
* Trong ph n ng h t nhn
3 1 2 4
1 2 3 4
1 2 3 4
A A A A
Z Z Z Z
X X X X + +
p
ur
1
p
uur
2
p
uur
27
Cc h t nhn X
1
, X
2
, X
3
, X
4
c:
Nng l ng lin k t ring t ng ng l
1
,
2
,
3
,
4
.
Nng l ng lin k t t ng ng l E
1
, E
2
, E
3
, E
4

h t kh i t ng ng l m
1
, m
2
, m
3
, m
4

Nng l ng c a ph n ng h t nhn
E = A
3
3
+A
4
4
- A
1
1
- A
2
2

E = E
3
+ E
4
E
1
E
2

E = (m
3
+ m
4
- m
1
- m
2
)c
2
* Quy t c d ch chuy n c a s phng x
+ Phng x (
4
2
He
):
4 4
2 2
A A
Z Z
X He Y
-
-
+
So v i h t nhn m , h t nhn con li 2 trong b ng tu n hon v c s kh i gi m 4 n v .
+ Phng x
-
(
1
0
e
-
):
0
1 1
A A
Z Z
X e Y
- +
+
So v i h t nhn m , h t nhn con ti n 1 trong b ng tu n hon v c cng s kh i.
Th c ch t c a phng x
-
l m t h t n trn bi n thnh m t h t prtn, m t h t electrn v m t h t
n trin:
n p e v
-
+ +
L u : - B n ch t (th c ch t) c a tia phng x
-
l h t electrn (e
-
)
- H t n trin ( v) khng mang i n, khng kh i l ng (ho c r t nh ) chuy n ng v i v n t c
c a nh sng v h u nh khng t ng tc v i v t ch t.
+ Phng x
+
(
1
0
e
+
):
0
1 1
A A
Z Z
X e Y
+ -
+
So v i h t nhn m , h t nhn con li 1 trong b ng tu n hon v c cng s kh i.
Th c ch t c a phng x
+
l m t h t prtn bi n thnh m t h t n trn, m t h t pzitrn v m t h t
n trin:
p n e v
+
+ +
L u : B n ch t (th c ch t) c a tia phng x
+
l h t pzitrn (e
+
)
+ Phng x (h t phtn)
H t nhn con sinh ra tr ng thi kch thch c m c nng l ng E
1
chuy n xu ng m c nng l ng E
2
ng th i phng ra m t phtn c nng l ng
1 2
hc
hf E E e
l
= = = -
L u : Trong phng x khng c s bi n i h t nhn phng x th ng i km theo phng x
v .
4. Cc h ng s v n v th ng s d ng
* S Avgar: N
A
= 6,022.10
23
mol
-1
* n v nng l ng: 1eV = 1,6.10
-19
J; 1MeV = 1,6.10
-13
J
* n v kh i l ng nguyn t ( n v Cacbon): 1u = 1,66055.10
-27
kg = 931 MeV/c
2
* i n tch nguyn t : | e| = 1,6.10
-19
C
* Kh i l ng prtn: m
p
= 1,0073u
* Kh i l ng n trn: m
n
= 1,0087u
* Kh i l ng electrn: m
e
= 9,1.10
-31
kg = 0,0005u

công thức vật lý 12

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

công thức vật lý 12

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Cngth cv tl12ch ngtrnhphnbanluy nthi ih c

v i S l qung ng tnh nh trn.

L u : + V t chuy n ng theo chi u d ng th v > 0, ng c l i v < 0

17. Dao ng c ph ng trnh c bi t:

* bi n d ng c a l xo khi v t VTCB v i con l c l xo

L u : * V i x l kho ng cch t M n u nt sng th bin :

* V i x l kho ng cch t M n u b ng sng th bin :

III. GIAO THOA SNG

* My thu chuy n ng ra xa ngu n m th thu c m c t n s : "

* My thu chuy n ng ra xa ngu n m th thu c m c t n s :

L u : i n tr R cho dng i n khng i i qua v c

My pht m c hnh sao: U

You might also like