Mc lc Li ni u Chng 1.

Tng quan v Shigella

1.1 Lch s pht hin 1.2 Phn loi
1.3

c im ca Shigella Hnh thi c im nui cy c im sinh ha c t ca Shigella C ch gy bnh ca Shigella Cc loi thc phm nhim Shigella Tnh hnh nhim Shigella trn th gii v Vit Nam

1.3.1 1.3.2 1.3.3

1.4 1.5

1.6 Bnh v triu chng

1.7 1.8

Chng 2. Cc phng php xc nh Shigella

2.1 Phng php truyn thng 2.2 Phng php hin i 2.2.1 Phng php PCR 2.2.2 Phng php LA

Chng 3. Kt lun
-1-

Li ni u
Shigella l trc khun, hiu kh v k kh ty , cho th nghim catalase (+) (tr Shigella dysentrirae), oxidase (+), ln men glucose khng sinh hi, hu ht cc loi khng ln men v to acid t lactose, dolcitol, khng sinh H2S, khng c enzyme lysine decarboxydase. Shigella l tc nhn gy nn bnh shigellosis, l mt bnh rt nguy him ly lan rt nhanh trong cng ng t ngi sang ngi, qua ng thc phm c nc ung. Ngun nhim Shigella vo thc phm ch yu l t nguyn liu, t nc hay t cng nhn ch bin. Cc loi thc phm thng xuyn phn lp c Shigella l x lch, tht bm, thy sn... Liu lng gy ng c thc phm do Shigella rt thp, c th mc 10 t bo/g sn phm. Do vy Shigella c kim sot rt nghim ngt trong thc phm, i hi cc phng php kim nghim phi rt nhy, cc quy trnh kim sot phi cht ch. Shigella c th c pht hin bng cch nui cy mt lng mu xc nh vo mi trng lng khng chn lc, sau c chuyn vo mi trng tng sinh chn lc. Dch khun sau khi tng sinh chn c cy phn lp trn t nht 2 loi mi trng thch a vi mc chn lc khc nhau. Khun lc nghi ng c kim tra bng th nghim sinh ha v khng huyt thanh.

-2-

Chng 1. TNG QUAN V SHIGELLA 1.1 Lch s pht hin Shigella c Chantemesse m t t nm 1888 v Shiga (nh vi trng hc ngi Nht Bn) phn lp ln u tin nm 1898 (vi khun ny v sau mang tn Shigella shiga). Nm 1900, Flexner v Strong phn lp c mt tc nhn gy bnh l trc khun c nhng tnh cht khc vi vi khun do Shiga phn lp. Nm 1891, trc khun Shigella c Grigoriep phn lp gm nhiu loi khc nhau: Shigella dysenteriae c ngoi c t; Shi.flexneri; Shi.boydii; Shi.sonnei. 1.2 Phn loi V phn loi khoa hc Shigella c xp vo: - Gii : Bacteria - Ngnh: Proteobacteria - Lp: Gramma Proteobacteria - B: Enterobacteriales - H: Enterobacteriaceae Cn c vo khng nguyn O v tnh cht sinh ha, ngi ta chia Shigella ra lm 4 nhm: Nhm A (S. dysenteriae): Khng ln men mannitol, thuc nhm khng huyt thanh A, c 10 kiu huyt thanh (serotype ), cc kiu huyt thanh khng c quan h v khng nguyn vi cc nhm khc v khng c quan h v khng nguyn vi nhau. Kiu 1 (S. dysenteriae) cn c tn l trc khun Shiga. S.shiga ngoi c t cn sinh ra mt ngoi c t mnh. Nhm B (S. flexneri): C kh nng ln men mannitol, thuc nhm khng huyt thanh B. C 6 kiu huyt thanh, cc kiu huyt thanh ny c th c chia thnh nhiu subserotype khc nhau theo s hin din ca cc khng nguyn khc nhau trong nhm ny. Nhm C (S. boydii): C kh nng ln men mannitol sinh acid thuc nhm khng huyt thanh C, tr mt vi ngoi l. c chia thnh 15 kiu huyt thanh.
-3-

Nhm D (S. sonnei): C kh nng ln men mannitol, thuc nhm khng huyt thanh D, l nhm duy nht c kh nng ln men lactose nhng chm, ch c 1kiu huyt thanh. 1.3 c im ca Shigella C kh nng chu ng yu t ngoi cnh tng i tt tuy nhin cht khi tip xc trc tip vi mi trng kh v di nh sng mt tri. - Shigella l mt trong nhng vi khun khng thuc mc cao nht . - Chn on xc nh da vo dch t hc, hi chng l, kt qu cy phn Shigella (+). 1.3.1 Hnh thi Shigella c dng hnh que thng di 1-3 m, khng c lng, khng di ng, khng c v, khng sinh bo t, bt mu Gram m.

Hnh 1. Shigella flexneri

Hnh 2. Shigella di knh hin vi

-4-

Nm 1891, trc khun Shigella c Grigoriep phn lp gm nhiu loi khc nhau: Shigella dysenteriae c ngoi c t; Shi.flexneri; Shi.boydii; Shi.sonnei.

Shigella dysenteriae

Shigella sonnei Hnh 3. Hnh thi Shigella

Khun lc ca Shigella sonnei

1.3.2 c im nui cy Nh cc vi khun ng rut khc, Shigella l vi khun hiu k kh ty tin nhng pht trin rt tt trong iu kin hiu kh. Trn mi trng c, sau 24h, chng to thnh khun lc trn, li, b u, trong v c ng knh khong 2mm. Trn mi trng phn lp c lactose, khun lc vn khng mu. Khun lc ca Shigella : Nui cy c trn mi trng hiu kh cng nh k kh. Sng c t 8- 400C; pH=6.5-8.8, thch hp nht 370C; pH=7-8 nhng mc c mi trng c pH 6.68.8. Trn mi trng lng nh canh thang, pepton, vi khun mc sm v lm c u mi trng. Trn mi trng thch Istrati, SS, sau 24h cho khun lc c dng hnh ch S (nhn bng, b u hi li), trong v nh hn khun lc ca Salmonella. Khun lc Shigella c ng knh khong 2mm.

-5-

Khun lc Shigella trn: Mi trng EMB. Mi trng MacConkye Mi trng ENDO Mi trng Hettoen Mi trng SS agar

1.3.3 c im sinh ha Tt c cc Shigella u ln men ng glucose, hu ht khng sinh hi, mt s trng hp c sinh hi nhng rt yu. Cc Shigella khng ln men lactose, tr S. sonnei c kh nng ln men lactose chm sau t 2 ngy n 2 tun. Cc Shigella flexneri, Shigella boydii v Shigella sonnei c kh nng ln men mannitol; S. dysenteriae khng c kh nng ny. Shigella khng sinh H2S, khng s dng c citrate trong mi trng Simmons, khng sinh indol. Shigella khng c men phn gii c ur, khng lm lng gelatin. 1.3.4 Cu trc khng nguyn Tt c cc Shigella u c khng nguyn thn O, mt s c khng nguyn K v tt c u khng c khng nguyn H. 1.4 c t ca Shigella Cc Shigella u c ni c t v mt s Shigella c ngoi c t.
-

Ni c t: bn cht l lypopolysacharide thnh t bo vi khun c th kch thch thnh rut.

-6-

c im: Ni c t bao gm cc khng nguyn O, polysachride li v lipid A. Ni c t c tnh c mnh, cu to nh khng nguyn thn, l loi khng nguyn yu. Tc dng ch yu l gy phn ng trong rut. Ngoi c t: c t ny rt c, mnh nh c t ca trc khun un vn, c tc dng c hiu vo h thn kinh. c im : Shigella dysenteriae tit c t shiga : khng bn nhit nhng c tc ng ln rut ln h thn kinh trung ng. c t shiga gy tiu chy, c ch tip thu ng v cc acid amin rut non. Trn h thn kinh th cht c gy cc biu hin lm sng trm trng, c th t vong. Shigella flexneri v Shigella sonnei tit ra Shiga-like toxin c tnh cht ging Shiga toxin nhng t c hn v s lng t hn. 1.5 C ch gy bnh ca Shigella Ti ng tiu ha, Shigella gy tn thng i trng. Shigella (Trc khun l) gy bnh nh kh nng xm nhp v ni c t, Shigella dysenteriae v Shigella flexneri cn c thm ngoi c t. Vi khun bm ri xm nhp vo nim mc i trng. Chng nhn ln nhanh chng trong lp nim mc. Vi khun cht gii phng ra ni c t gy xung huyt, xut tit, to nhng lot v mng hoi t. Ni c t cn tc ng ln thn kinh giao cm gy co tht v tng nhu ng rut. Nhng tc ng lm bnh nhn au bng qun, bun i ngoi v i ngoi nhiu ln, phn c nhy ln mu. Ngoi c t ca Shigella dysenteriae v Shigella flexneri c c tnh vi thn kinh trung ng, c th gy vim mng no v hn m. Tuy nhin, vi khun ch sinh ra ngoi c t sau khi xm nhp vo nim mc i trng. Khng c min dch t nhin, vai tr bo v ch yu da vo IgA rut.

-7-

Hnh 4. C ch gy bnh ca Shigella

1.6 Bnh v triu chng . Nu nh, ngi bnh au bng tng cn, mc i cu (lc u phn lng v sau nht nhy, m) 10-15 ln /ngy, mt rn. Nng th au qun bng tng cn, mt rn d di (i khi lm sa trc trng). i cu 30-40 ln /ngy, phn ton mu, nht nhy, ngi bnh mt mi, st cn, v mt hc hc, mi kh, li ng bn, bng chng, vp b, nc cc. L Trc Trng lun c st, nh th 38-39oC, nng th 40-41oC, c khi st gy co git. kinh. Biu hin khc: Tng ur huyt, huyt tn, h natri v ng huyt, bt thng h thn kinh (co git, ri lon tri gic, t th bt thng). t ph bin hn: Vim khp Trong mt s trng hp, s nhim khun Shigella c th gy ra nhng triu chng khc nh pht ban trn da, vim khp, tn thng thn hay nh hng n thn

-8-

hng phn ng, au nhc ton thn, nc tiu c albumin v tr ht, m mu c th tng. Cc bin chng Ti ch: Xut huyt i trng, thng i trng, sa trc trng Ton thn: Sau khi khi l trc trng c th xut hin triu chng mt (mt ), niu o (tiu gt, but), khp (au khp di chuyn, khp sng au, trn dch khp khng di chng xc nh chc chn bnh L Trc Trng(LTT) cn soi phn ti, cy phn, huyt thanh chn on, soi trc trng. Phi phn bit LTT vi l amib, tiu chy do E.Coli, vim trc-kt trng do cc nguyn nhn khc (nh lao rut, trng roi), lng rut tr em

1.7 Cc loi thc phm nhim Shigella Rui nhng c th gy ra s ly nhim Shigella t phn vo thc phm v nu thc phm ny c s dng cho nhiu ngi, Shigella theo s ly lan rt nhanh chng. Mt ngun ly nhim Shigella khc l rau qu b nhim khun khi thu hoch t nhng cnh ng c ti bn bng phn ti. Shigella cng c th ly nhim do ung v bi li trong nc b nhim Shigella do cht thi cha qua x l. Ti cc quc gia ang pht trin khng tinh lc nc ung ng mc.

-9-

1.8 Tnh hnh nhim Shigella trn Th Gii v ti Vit Nam Trn th gii L do Shigella l mt bnh ph bin, t l mc bnh v t vong cao. Hng nm c 165 triu t l trong : 99% cc nc ang pht trin, 69% tr em di 5 tui. Trong 1,1 triu ngi b t vong do Shigella cc nc ang pht trin th 60% l tr di 5 tui. L do Shigella cc nc ang pht trin. c tnh s t nhim Shigella mi nm tr t 0-4 tui l: 113.163.260 t. c tnh c s t mc l do Shigella cc nhm tui: Nhm 5-14: Nhm 15-59: Nhm trn 60 14.654.230 30.065.470 5.296.565

TS mc l do Shigella: 50.016.265.

L do Shigella cc nc pht trin. T l mi mc l do Shigella l 13 ca bnh/100.000 dn Mi nm c 1,5 triu ngi tri qua mt t l. Nm 1996 c 164,7 triu t mc l nhng n 1997 c 167 triu lt hng nm. S t vong cc nc ang pht trin: 1.093.505 trng hp trong tr di 5 tui chim 61% S t vong l: 3.030 trng hp trong mt nm Phn phi cc chng Shigella theo nhm huyt thanh v theo tup huyt thanh Theo nhm huyt thanh: cc nc ang pht trin: S.flexnerie; S.sonnei; S.dysenteriae v S.boydii cc nc pht trin: S.sonnei; S.flexnerie; S.dysenteriae v S.boydii Theo tuyp huyt thanh: Cc a d khc nhau th phn ph theo cc tuyp huyt thanh khc nhau.

- 10 -

Ti Vit Nam
-

S ngi mc bnh da trn bo co ti bnh vin trong mt khong thi gian nht nh: Khoa Ly BV Bch Mai 1990-1994: Nhm di 4 tui: 53 bnh nhn Nhm 4-15 tui: 11 bnh nhn Nhm trn 17 tui: 96 bnh nhn

Vin LSCBN thng 6-10/1996: 18 bnh nhn Vin nhi t 6/1998-6/2000: 132 tr Thi Nguyn: 1997-2002: 96 bnh nhn T vong v l do Shigella: Xut hin 1977-1980 ti Khoa ly Bnh vin Bch mai:

50 bnh nhn.T sau nm 1980 khng c trng hp t vong no ti bnh vin. Nghin cu trng im Nha Trang cho thy:
-

390/10.258 t tiu chy phn lp c Shigella Pht hin thm bng PCR 38% S t nhim Shigella phi nhp vin:101 T l hin mc /1000 ngi /nm: 0,6% T l hin mc tr di 5 tui: 4,9% S t nhim Shigella phi nhp vin:101

Chng 2: CC PHNG PHP XC NH SHIGELLA

- 11 -

2.1 Phng php truyn thng :

2.1.1 Quy trnh phn tch : Giai on tng sinh : Ly 25g mu cho vo ti dp mu, thm 225ml canh Tryptone Soya. ng nht mu (khng qu 2 pht), o v chnh pH v 7 0,2. Buc cht ti v em 37oC trong 16- 20 gi. Giai on tng sinh chn lc : Chuyn 0,1ml dch tng sinh sang mi trng canh tng sinh GN. 37oC trong 16 20 gi. Phn lp : Dng que cy vng cy dch tng sinh ln cc mi trng thch a chn lc nh : XLD, HE v MAC. Do Shigella rt nhy cm vi iu kin mi trng nui cy, c th pht hin c Shigella vi hiu sut cao nht nn s dng t nht hai loi mi trng phn lp khc nhau. Sau khi cy, cc a mi trng 37oC trong 24- 48h. Kt qu :

Khun lc Shigella trn mi trng HE :

Hnh1.Shigella trn HE, khun lc c mu xanh nht, trong sut.

Khun lc Shigella trn mi trng MAC :

- 12 -

Hnh 2.Khun lc Shigella c mu nu , trong sut.

Khun lc Shigella trn mi trng Deoxycholate Citrate Agar :

Hnh 3. khun lc Shigella trn mi trng Deoxycholate Citrate Agar c mu nht, mi trng c mu cam, hi c.

- 13 -

Khun lc Shigella trn mi trng XLD :

Hnh 4. khun lc Shigella trn mi trng XLD, c mu , trong sut. 2.1.2 Khng nh bng phng php sinh ha v huyt thanh : T cc khun lc nghi ng trn mi trng phn lp, chn t nht 5 khun lc cy trn mi trng khng chn lc (nh TSA). 37oC trong 24h. Cc khun lc xut hin trn mi trng ny c s dng th nghim sinh ha v khng huyt thanh. Th nghim sng lc: Cc dng nghi ng l shigella c cy vo mi trng TSI. 37oC trong 24h. Kt qu : Shigella cho phn ng kim trn b mt thch nghing v acid phn su, khng sinh hi v khng to H2S trong mi trng. Cc dng c phn ng nh trn c th nghim khng nh Shigella. Th nghim khng nh : Cc th nghim sinh ha cn tin hnh khng nh Shigella v cc c trng sinh ha ca nhm nay c tm tt nh di y

- 14 -

Th nghim sinh ha Simmon Citrate Arginine Decarboxylase Lisine decarboxylase Urease Malonate MR VP Salicine Xylose Cellobiose Andonitol Dulcitol Inositol

Kt qu + -

2.1.3 Khng nh bng th nghim khng huyt thanh : Thc hin t nghim khng huyt thanh bng huyt thanh a gi A, B, C, D t cc dng c nui cy trn mi trng thch khng chn lc. Tin hnh cc i chng (-) trn nc mui sinh l. Mt s Shigella to thnh khng nguyn b mt (khng nguyn K) c th lm ch mt khng nguyn O v lm cho phn ng ngng kt khng din ra. V th khi khng c biu hin ngng kt cn thc hin vic un si dch vi khun trong khong 30 pht loi b khng nguyn b mt. Sau tin hnh li th nghim ngng kt. KT LUN : C hay khng c Shigella trong 25gmu vt.

2.2 Phng php hin i :

2.21 K thut PCR (Polymerase Chain Reaction)
Kary Mullis pht minh ra k thut PCR (phn ng chui polymerase) vo nm 1985, to nn mt cuc cch mng ln trong i sng khoa hc. Ch sau 8 nm (1993), K. Mullis c trao gii Nobel v ho hc nh pht minh ny.

- 15 -

B cng c dng trong xt nghim b Kt PCR vi nhy rt cao vi cc vi khun, c trong 25g mu thc phm c mt con vi khun cn tm th PCR s pht hin ra chng. iu c bit l cc b kt khng ch gi tn mt loi vi sinh vt gy ng c thc phm m chng c th pht hin ra 12 loi vi khun khc nhau nh: e.coli, e. coli 0157:h7, salmonella spp, shigella spp, nm mc... Ty thuc vo loi thc phm v s loi ch tiu vi khun gy bnh cn kim sot i vi mi loi thc phm, cc quy trnh v b Kit PCR cho php xt nghim v gi tn tt c cc vi khun nu trn trong vng 24 gi (tr Clostridium botulinum, cn thi gian nui cy tng sinh di). Chng c thit k cho 50 phn ng PCR vi 50 ng phn ng, cha y thnh phn dung dch m PCR, mi, nc... gip kim tra chnh xc mc nhim vi sinh vt trm trng hay khng

- 16 -

K thut PCR dng pht hin shigella c tin hnh trn cp mi SHIG khuch i cho trnh t 320bp trn plasmid xm nhim c hiu cho shigella v cp mi 16S khuch i cho trnh t c kch thc 1007bp nm trong vng bo tn ca 16S rRNA hin din trong mi loi vi khun

- 17 -

Kt qu in di ca 13 chng Shigella sonnei So vi phng php nui cy truyn thng, phng php ny cho hiu qu chnh xc v hay hn ch, n pht hin nhiu vi khun gy bnh hn v tn rt t thi gian.Ring i vi Shigella th cho php pht hin shigella mc 10CFU/25g mu sau 1214h tng sinh,cho kt qu sau 24h.

- 18 -

2.2.2 K thut LA (latex agglutination) Ngoi ra da trn k thut phn tch khng th dng trong pht hin Shigella cn c b Kit Wellcolex ,b kt Bactigen da trn kiu phn tch LA.

c s dng t nhng nm 1956,xt nghim LA rt ph bin ti cc phng th nghim lm sang,p dng pht hin hn 100 bnh truyn nhimTh nghim ny da trn s ngng kt gia cc ht cao su vi cc khng th huyt thanh.Chn on xc nh Shigella t cc mu lm sng trong 24h vi c hiu (>98%) v nhy (100%),hn na thao tc rt n gin v d s dng. V d: c ch ca th nghim LA: Cc mu thc phm cn kim tra sau khi c x l c pha trn vi ht cao su c ph mt khng th hoc khng nguyn c th.Nu mu b nghi ng c s hin din ca shigella, cc ht cao su s cm li vi nhau (tu lai).

S ca 1 ht latex: Vng trn mu en i din polystyrene vi sulfat v cc gc t do Vng trn mu trng biu th nhm acid sulfonic ca b mt ui i din hydrocarbon lin kt cc phn ca ht

- 19 -

C ch th nghim latex agglutination Sau th nghim Nu th nghim l m tnh, cao su vn cn mn v gi li mu sc ban u ca n. Nu th nghim dng tnh ,ht cao su thay i mu sc khc bit so vi ht cao su xung quanh

- 20 -

Ch :
Cn lu Shigella l nhm cha cc dng gy bnh nguy him, c th gy cc triu chng bnh vi liu lng rt thp 10 t bo/ g sn phm. Do vy cn tun th trit cc bin php an ton khi lm vic vi cc chng Shigella cn lm i chng (+) cng nh khi thao tc trn cc chng phn lp li. Cc mi trng hay mu vt sau nui cy cn phi hp kh trng cn thn trc khi ra.

Chng 3 : KT LUN V NGH 3.1 Kt lun: Shigella l chng gy bnh nguy him.Ngoi bnh l cn c mt s bin chng khc nh:thng rut,xut huyt tiu ha,vim lot i trng sau l,v mt s bin chng him khc Hin nay cha c vaccin c hiu.ang th nghim dng vaccin sng gim c lc ng ung nhm to nn min dch ti ch rut. Shigella l mt trong s cc vi khun c t l khng khng sinh rt cao.Nhng chng Shigella mang plasmid cha cc gien khng li nhiu khng sinh c pht hin u tin Nht Bn, sau c pht hin nhiu nc khc, trong c nc ta. Vi tnh hnh khng thuc nh vy, vic lm khng sinh chn khng sinh thch hp iu tr l ht sc cn thit. Vic s dng khng sinh ba bi, thiu thn trng s c nguy c lm tng nhanh cc chng c sc khng i vi khng sinh v tng nguy c b lon khun.

- 21 -

3.2 ngh phng trnh bnh do shigella gy ra cn: Truyn thong gio dc sc khe nng cao kin thc phng bnh Cung cp nc sch Thc hin an tan v sinh thc phm Ra sch tay tht k v ng cch trc khi n, n chnh, ung si. Ra sch rau sng, thc n cn y k trnh rui nhn. V sinh phn, rc, qun l vic dng phn trong nng nghip.c bit ni sng tp th v ngi phc v n ung, cp dng, nui dy tr phi sch s. iu tr tch cc cho bnh nhn l.iu tr ngi lnh mang bo nang. Ti liu tham kho Sch Phng Php Phn Tch Vi Sinh Vt trong nc, thc phm v m phm ca thy Trn Linh Thc, NXB Gio Dc. Thng tin k thut_Khoa Vi khun v v sinh dch t ty nguyn www.en/wikipedia.org
www.textbookofbacteriology.net www.impe-qn.org.vn www.sinhhocvietnam.com www.who.int www.bvtwhue.com.vn www.mgc.ac.cn

- 22 -

- 23 -