Hi k Trn Li u sch Trong nhng lc xum hp vi cc con chu trong nh, hoc nhng khi gp g bn b c v mi, ti thng hay

y k chuyn ngy xa. Chuyn ngy xa ca ti thng l nhng mu chuyn i thng vui hoc bun, su sc hoc th v, c ci phong v khc l m trong cuc sng ngy nay khng hay c. Nhng ngi nghe cu chuyn ca ti thng bo ti l nn ghi li, nn vit hi k. khng ph nhng li thc dc , ti lm vic vit hi k bng cch k li cc mu chuyn . Nhng mu chuyn thng khng c h thng, khng theo bin nin s, khng c v khng theo cc s kin lch s, khng c g b sung cho lch s. Du rng ti cng c tri qua cuc sng trong cc s kin lch s. Nhng hoc l lc ti cn nh tui qu, hoc ti cng khng c vai tr g quan trng trong cc s kin . V li v nhng s kin lch s, th c nhiu ngi vit, c nhiu sch c in. Ti ch k chuyn nhng k nim, v th tn sch ca ti l Chuyn ngy xa. Nhng k nim ny c hai giai on (lm thnh hai tp). Tp th nht l t trc 1945 n 1975. Tp th hai l chung quanh cng cuc i mi, nhng nim vui v nim vui cha trn. Khi ti k chuyn, ti c gng thc hin li khuyn ca ng ch Trng Chinh, mt ngi anh ln ca ti: Cn phi khch quan v khng c t cao mnh. Ti mong rng k nim i ti cng gip mi ngi mua vui c mt vi ting ng h cho ai c n. Xin thn i, cho mng ngi m sch. 1955 - 1996 TRn

Tp I Chng 1 Gia nh trong tr nh

Ti sinh ra trong mt gia nh cng chc. Hi nm su tui, ti nghe ngi lng gi b ti l quan phn. Thi y cc cng chc u l quan, quan Thng phn tc th k cc to, quan tham t thuc bc cao hn. B ti l quan phn v ng lm th k ta Thng s ti H Ni. B ti xut thn t mt gia nh nho gio qu Thi Bnh. Khc vi Bc ti ni nghip nh tr thnh l mt nh nho. B ti ln ln gia bui ch Hn khng cn c trng dng, ng chuyn sang hc quc ng mu cu vic kim sng. Nghe bn b bo phi bit c ting Php mi hng c c may, ng tm hc ting Php n mc vit v ni c. Ri ng nh cy chy c mt chn th k to Thng s Bc k. T mi ln v qu, dn lng c trng vng gi ng l quan Phn. Vi b con tnh l th c l dn H Ni, hoc l ngi t H Ni v l iu ng n lm ri hung h l quan phn ta Thng s, bit ting Ty l iu rt oai n mc c lng cng t ho ly. Ti l con ci trong nh, thm tm cng ly lm oai lm, li va n s b. Ti khng dm sn n qun qut b nh con nh khc. Phn cc c cng rt xem trng php nh, thng yu con ci bao nhiu trong lng, cn trong tip xc hng ngy th gi v nghim ngh theo php tc. Cho n ngy nay tm khm ti vn cn lu li m nt v b ti thi ng ngoi ba mi vi

dung nhan phng phi, dng v b v. Gia cnh b m ti chng ly g lm sung tc. n ni s tin b ti vay ngy ln H Ni tm vic lm cng khng tr ni. n ngy ng qua i, m ti phi th n bng mt m t hng ha ca nh. M ti trc sau vn sng qu. Hai c sinh c 4 con. Trc ti l hai ch gi. Ch u tn l Thi, ly chng lm y t, ga t ngoi ba mi tui, nay ngoi by mi vn sng ti qu nh. B ch hai tn l Cu (T Th Cu), nh hn hai tui, ti l con th ba. Sau khi sinh ti, m ti i h v ci v hai cho b ti. B d sng H Ni vi b ti. Thi ny, ti cng c ln H Ni sng vi b v d i hc. i sng cng chc ca b ti tuy khng c phong lu nhng cng c th mn ngi gip vic v nui con n hc. Cn qu m ti kh lam l. b va lo cy cy, nui ln g li cn phi chy hng xo. B ln li i mua thc v t xay gi lm go bn cc ch qu, ly tru un nu v cm nui ln g. Thi ny c hai ho lm mt thng thc, tc l mi k. Vy l hai xu mua c k thc. V li l tnh tng xu chnh gia gi bn go v tin mua thc. Tuy cn b, ti cng nhit tnh ph m mt tay. ng ci gi go. Xung ao ln hp vt bo. Song khng v th m m ti chu ngi tay. B li an ci lm cc mt hng gia dng n tn khuya. Tinh m b dy la lo ni cm ln nu cng bo chua. thc khuya dy sm b dng thuc lo, n nghin. C ln b say thuc lo gc c u vo bp, tht thng tm. B ch th hai ti bn hng xn kim sng, cng l ci v bc thch hp b hot ng cch mng. Kh m bit b lm vic g l chnh. B tham gia t nm no cng khng r. Vi ti, tui thiu nin ti c ch du dt i hot ng. Nu nh m ti thm lng ng h, kn o che ch cho ti th ch li nhit thnh km cp trong hot ng thc t, tng bc rn luyn th thch cho n khi ti c kt np ng. Sau c hai ch em u thot ly a phng. Hi sau ny vo khong 1942- 1943, ch ti b Php bt v b t Ha l (H Ni). Cn ti th b i y Sn La. Nghe tin thc dn Php chuyn t Sn la i Cn o, cc t n Ha L H Ni x qun o tt ly vi thu tng anh em trn ng ra o. Ch ti ngy hn au lng v khng thy thng em tng

khn dnh cho n. Ch u c hay l ti c php trn v trn thot. V ti l ngi ngi t cng lc vi ch bit rng ch mt 1943: th l ch khng c bit rng thng em cn sng, cn tip bc ch hot ng n ngy thng li. Hm nay, ghi li nhng dng ny em li thy hin hin trc mt ngi ch gi cao ln, nhit tnh v si ni. Li nh n ni lo s ngy ch tr l cu hn. Hi ch ti 2l-22 tui, c nh mang l n xin ci gia lc ch vng nh. M ti c v ng thun v b ly my qu hng cho thng con trai cng l ti. Gia cu chuyn th ch ti i ch v ni: ly chng l vic ca con sao m t m ng ly! Ch v, b c mm l t ra ngoi sn. Ti cung qut nu o ch, xin Em l n my qu hng ri. Ch ni ro honh Th i mua v tr ngi ta. Chuyn tnh duyn ca ch ti cng nh vic hot ng cch mng ca ch, c nh chng ai bit r. C ln ch i v khuya khc thng, ti hi th ch ni: Ti qua tao i lng!. Ti c bit trong lng c anh tn l Lng, ch i gp anh ny sao? Th ri tnh th buc c hai ch em phi i thot ly, ri cng b bt. Nghe phong phanh ngy trong t ch c yu, nhng cng chng lu li tung tch g. Hi ti ln H Ni vi b th d ti, ri m ti u c mang. D ti sinh con trai. N m ci b lc ba thng tui v mt khi c su thng tui. M ti sinh con gi c 3 ngy th b ti qua i. Th l mi cng chuyn nh dn ln i vai m ti vn qu ti. M! K c ti c khc su hnh nh mt ph n nng thn chn cht, lam l quanh nm v chng, v n con. C l chng c ly mt ln b ngh n bn thn. Ti chng bao gi qun c cnh nm rm cng m, n thn tin nh chuyn c tch. V ma ng, rm l th sang trng ca ngi ngho. M ti cng quy mt bp. Sau mt ngy lam l, b li rm nm ngh, ko chic chn chin ph ln ngi. Ti chui vo nm gn trong lng m sc mi rm, lng nghe b r r k truyn Kiu, truyn Lc Vn Tin, Phm Cng Cc Hoa, cnh g m p con ny trong hng la lan ta a ti ti nhng gic m thn tin ngy y v c n by gi. Tnh mu t p ti sut i. Khi b ti mt, m ti vn bt ti phi tip tc i hc. B gi ti nh mt anh ln dn i, t nh n trng hn mt cy s. i hc v ti lo hc bi thy cho v nh.

C xong bi ti li vui sng reo ln khoe vi m ti - M i! Con thuc bi ri. - Con m gii qu... - Con thng m lm! Ti tn hng s du dng u ym trong nh mt, trong m sc m dnh cho. l th khng th thiu ti khn ln, l iu an i, khch l ti trc nhng tnh hung gian nan nguy him ca cuc i: mt chn tri ca ti lun c m. Nhng k nim v m lm phong ph i ti. M ti hng nm cng tranh th ln thm chng con. Ti lnn hng hi a m i thm ph phng khoe H Ni vi m v cng khng b l dp c cng m thng thc ca ngon vt l theo ti tin. Chuyn ti mi m mn t c c lm ti nh hoi t c l mn nc gii kht ngt c . V sao gi nh vy, n nay ti vn khng r. Nhng cc t c y p vn pha my tha nc ng, vi ting rao lanh lnh thnh mt th gii kht m ngy tui chng ti m c nht. Khi m ti thy l khng m mua th ti ni p b ly c. Thng con, ri b cng thun tnh. Ti sng nh m c trong bng, dnh ly mt cc n ngon lnh trong khi thnh cc th hai m nc, m ti vn nghi ngi. Ti khch l v m ti cm ly, ri ht hong bung tay xut xoa nh phi bng. Th l ngon chng thy u m phi b tin n chic cc v. Lm hng xo nn thc n chnh ca m ti l cm tm mui vng mn cht. Ngoi ra, th g i vi b cng l, cng l ph tin. Khi ln, ti i u v vn khng qun mua qu bin m, d bit chc chn l s b b chi: Cha t b my, mua ph tin. C mi ln mng yu con l c li chi nh vy. Ngy nay d m ti khng cn nhng ci l y truyn li cho b ch v c em gi ti. K va ri ti a a chu ni v thm qu c nhc li chuyn ny cho chu n bit v qu nhin n c chi yu nh th khi va ti nh. Khong nm 1940 ti vn hot ng loanh quanh gn nh. n 1941 mi thot ly hn. n 1947-1948, gia lc cuc khng chin chng Php ang m rng v quyt lit th ti gp m rt bt ng.

Do Php tn cng ln Vit Bc, nn qun y c nh s tn c quan. Ti c trao nhim v cm u mt on vn ngh s i vo khu 4 va i kho st tnh hnh va l s tn. on ca ti c cc ng Nguyn Cng Hoan, Nguyn Xun Khot, Mai Vn Hin. Cng i cn mt cn b chnh tr v mt cn v kim bo v cho ti. Cuc cn ca Php kt thc, ti i t khu 4 tr ra theo li qua huyn Ngha Hng, vt sng Hng ri sang Th Tr v Thi Bnh mong tranh th gh thm m. n on ng ci quan m ngi lng ti vn i ch, ti ln xung men thm b rung trnh gp phi ngi quen. c mt on th ti nhn thy m ti ang i trn ng ci, u i thng hai tay vung vy, bc thong dong, c l b t ch v. Nhn thy m, ti bi ri qu. Bng d thc ti chy ln vi m, nhng gp gia ng li t ngt th ny th c xc ng qu lm sao gi c bnh tnh, c khc lc th ry r to. ang suy tnh th c cng nhn ra ti. C gi tay vy, ti vy li. C bit, t t r xung rung i ti gp ti. Hai m con chl ni vi nhau trong chc lt. Ti xin php: Thi con xin php i, v cng vic vi lm, v li ni chuyn y lu khng tin. ha trang ti phi bi en rng v i ni ci sm sp lm dn qu i lm rung, nhng khng th mt cnh gic. Nt mt m ti rt bn rn c nhn ti nhl mun gi cht ly a con trai, song ming li tht ln: - Thi! con i i! i c mt qung, ti quay li nhn, m ti vn ng nguyn , im lm. Ti. nh li thy m ti tay ln bao tht lng, ti hiu b mun cho tin nn xua tay lc u, lin m ti a gii m ln chm mt. D gp chc lt ti c yn tm v m, v gia nh. Nh k trn, m ti ci v hai cho b ti. Tuy nh ch em mt nh. Sau khi mt chng, mt con trai, d ti i bc na. Vn khng qun lui ti thm hi m con ti. i chng sau, b c nm con u l gi, lm b cng thng tic a con trai u. Sau ny, mi ln gh qu, ti u ti thm d. Thy ti l b li dm dt khc. B bo ti:. - Nu n cn th chc chn em n s theo anh, theo anh th by gi n cng kh... Ti xt xa an i b:

D i, d ng khc thm au kh. ng no em n cng yn phn. By gi con l con d, con v thm d cng l em n vn nh d . Trong s con gi ca b, c a t, km ti chng mi tui v thn vi ti nht. Ti cng qu n v my a con n. Hin n l cn b thng nghip Thi Bnh... Li ni v m ti. Ngy ti vo chin trng min Nam, nht l nm 1968, ch tung tin ti b cht. Cc anh Tng Cc Chnh tr v Trung ng, c v thm v xc nh li vi c v s tht thit. Khi c nghe ci bng cassette c ting ni ca ti th c yn tm ngay. Ngy tr ra min Bc, ti tr v nh. Gp c ti tha: - y con tr v vi m nguyn vn y. B nhn ti v bng lng v ni: - Thi! c ri. Nhng by gi m li mong mun iu ny. Ci thng Thng (con trai u ca ti) phi ly v i ch, gn ba mi tui ch nh di g na. C cht ni th m nhm mt mi vui lng. Tic l sau t lu m ti mt (nm 1975). Chu Thng cha kp ly v. M ti bnh gia lc ti ang dn sc sa sang gian nh t t hn n b li c cuc i c sng lam l, n nhch nhc qu. Ch l sut thi k ti c phi vo chin trng min Nam th lng ca ti vn li nh. V ti nhn mt phn nui cc con n hc, s cn li ng ch th k ring ca ti ct gi. Sau 1975, ti tr ra H Ni, s tin dnh dm khong mi my ngn, tng ng my chc triu by gi. Ti trch ra khong nm ngn, bn vi c em gi l sa ci nh bng tin ca mnh c th chng c g phi e ngi. V sau mi hay s vic u c n gin nh th. Ch v ti l ng tng, li va va chin trng ra. Trong d lun thi ang n thi cu: tng tn, t t, y kilo. Vy l vn ca ti tr thnh vn rt t nh. ng ch th k cng chnh quyn a phng trao i k hon cnh ca ti. Cc ng ch y rt hiu ti cng nh hon cnh gia nh m ti cho nn vic sa nh c thc hin sun s. Gia lc cng vic ang bn b th m ti bnh v cng ch kp trong ngi nh mi c c hn chc ngy. Ln sau cng khi em gi ti bo tin c m nng, ti v thm. Thy ti c bo: - Thi con c v i. Cng vic ca chng my cn nhiu. lu khng tin. M th

khng bit lc no. Con ch i th ai lo cng vic cho. Con , con v ln ny na l m tha mn lm ri. Con c yn tm m i. C th no em n bo tin ri con tr v cng c. Mt tun sau, b c qua i. Li ni hm no tr thnh li tri trng ca c vi ti nhc nh ti sut i. Ngy t chc ma chay cho m ti, anh ch em chng ti u tho thun lo cho chu tt, trang trng. C em - C Xuyn, sng vi m ti lu ngy nht. Mi lc v thm m, ti vn ni a: My thay tao lm trng nam ri y! Hm lm tang l n rt r tha: Xa nay anh bo g em u nghe theo. Cn hm nay em xin anh em mi i bt m cho tha vong linh m. Cc c van bo: Sng du n, cht kn trng. Em cng hiu nh vy c n c mt t, nhng mong anh cho em lo. tha vong linh m, em gi bo hiu vi m, ti st sng tn thnh, lng ti nh thng m v hn, nhng khng hiu sao ti khng khc c. K c v cuc sng ca m ti c nh mt cun phim chon ly tm tr ti. Cho ti m khuya ti ngi son bi iu vn, lng tht li khi vit dng ch: Sut i m l nhng th thch i ch: ch i chng, ch i con, ri ch i chu. n y ti bt khc v thng m qu. Li iu ca ti lm h hng v b con thn quen xc ng su sc v h ng tnh ct bn vn vo hm gia ph. Sau l tang, ch em ti tha thun giao mnh vn v ngi nh m ti cho c Xuyn, l ngi tng sng lu ngy vi m lo vic nhang khi cng m, cng l cch ghi cng c sn sc m bao lu nay thay cc anh ch. Tp I Chng 2 Tui thiu nin

Ti bt u i hc vo khong 7, 8 tui, tc l vo nhng nm u ca thp k 30 (193l - 32). vng ti lc , trong cc lng c trng hng s do thy gio, lng dy v mt s trng tiu hc Php-Vit. Cc trng tiu hc hnh nh ting php gi l Ecole Primaire plein exercice, c h thng lp t thp n cao nh sau: Lp thp nht: lp ng u. (Ting Php: Enfantin) Lp d b. (Ting Php: preparatoire) Lp c bn (Ting Php: Elementaire) Sau n Lp nh nm th nht (Moyen un) Lp nh nm th nh (Moyen deux) Lp nht (Superieux) Hc ht lp lementaire th thi ly bng s hc yu lc, hc xong lp Suprieux th thi ly bng Certificat, (bng cao ng tiu hc) c l tng ng vi trnh cp 2 ca ta hin nay. Sau khi c bng Certificat th c 2 ng hc tip trung hc. - Hc theo h thnh trung t nm th nht ln n nm th t s thi ly bng trung hc (ting Php: Diplome) - Hc theo mt h khc nm nm th thi ly bng t ti, baccalaurat. C t ti vn chng, trit hc (Bc philo) v t ti ton hc ( Bc math) v c t ti ton phn. C l ti bn x (Bc local) v t ti Ty. T ti ton phn v t ti Ty th c gi tr hn. Thi Bnh lc y c 12 ph Huyn. n v ln hn c gi l ph, nh hn l huyn hnh nh lc y ch c 2 ni gi l ph: Kin Xng (nay l huyn Kin Xng) v Tin Hng (nay nhp vi huyn ng Quan, thnh huyn ng Hng). Lng ti lc tn l lng Th in (nay l x Ty Giang) bn cnh lng Trnh ph (nay l x An Ninh). C hai lng lc y u thuc ph Kin Xng. Nay c 2 x u thuc v huyn Tin Hi. * ** Ti khng hin v sao lc y vng ti c my trng khc nhau. lng ti (lng

Th in) c mt trng hng s hnh nh ch c lp ng u, d b, c bn, do mt hng s (thy gio lng) ph trch, Trnh Ph c mt trng s hc Php Vit cng ch c n lp c bn (lmentaire). Cn huyn l Tin Hi trong lng Ngoi . a im cch a im huyn l Tin Hi hin nay hn mt cy s. Huyn l Tin Hi hin nay a phn u x ti (x Ty Giang). huyn l Tin Hi cng nh ph l Kin Xng c trung c l l cao ng tiu hc, c n lp nht (suprieux). Ti bt u i hc lp ng u (Enfautin) t lp l hin nay trng Trnh Ph. Trng ny c nhiu tr em ca cc x Th in, Trnh Ph v c x xa hn l cht nh V Lng, Rng Thng, An Khang, Cao Mi, An Bi... cng v hc. Cho nn ti c rt nhiu bn quen. Hc sinh phn ln l con trai mi lp ch c 2-3 bn gi, cc bn gi u con ci nh giu c, c th lc (con quan chc, a ch, ph nng) v ch nhng nh mi c iu kin cho con gi i hc. Cn cc bn gi khc ni chung l khng i hc v phi lao ng kim sng rt sm. Tuy vy cng c mt s khng nh cc bn gi. bit c, bit vit v tham gia hot ng cch mng rt nhiu. Tuy vy, ti ch nh c mt s k nim vi cc bn trong lng ti (Th in). V chng ti cng lng, nh gn nhau cng i hc, cng chi vi nhau thn thit nn c nhiu quan h cht ch, gp g v hot ng vi nhau rt nhiu. Cc bn hc ca ti hi rt nhiu v cng nhiu ngi trng thnh sau tr tafnh cn b cch mng quan trng (nh Nguyn c Tm, Trn Xun Tr, Ng Duy Co, V Trng Kin... ). Ti cng khng bit c tin tc ca ht cc bn, ai cn sng, ai mt ri, ch bit l s mt cng kh nhiu. Nhng ngi cn sng th phn ln ngoi 70 v ngh hu t lu.. * Va ri, u nm 1997, c mt dp rnt nhm 4 ngi lc thn thit nht gp nhau mt ba n li chuyn c. Nhm 4 ngi ny c: - Ti l T Ngc Phch tc Trn , ngi lng Th in - ng T Ngc Gin tc v Trng Kin l ch h ti, theo quan h h hng. - ng T Hu Hnh, ngi lng Th in.

- ng ng Ngc Trc tc V Quang Anh ngi gc Hnh Thin (Nam nh) nhng c tr lng Trnh Ph. ng Trc hin nay ang sng trong Thnh ph H Ch Minh v lc khng chin ng hot ng nhiu Nam B c lc Tham mu trng khu 9. Trong 4 ngi: ng T Hu Hnh ln tui hn c. ng sinh nm 1920 hay 2l. Cn 3 chng ti u sinh nm 1923. Cc bn h chi thn vi nhau th cng cn kh nhiu, khong hn chc ngi. Nhng gn b gn gi v thng xuyn thn thit vi nhau nhiu, gn nh l nhm nng ct ca lp, thanh nin lng ti lc y ch l 4 chng ti. Ngoi ra chng ti cn nh n nhung ng T Ngc Lam, L Ngc Ch, L Ngc Nam... cng u cn sng c. * ** Tnh bn chng ti thu c nhng nt c sc v th v. Chng ti u l con ca cc gia nh ngho. Chng ti khng ngho n ni, khng c g n, m ch l cha m chng ti phi kim ming n mt cch vt v cc nhc. Chng ti thng n nh nhau, v do c nhiu iu tm u hp, nn chng ti u coi nh ca mi ngi u l nh chung ca c nhm. Chng ti ly tn hiu u bt u bng ch Hng, ch v thy n hay, ch khng phi v n l mu Cng sn. Ti cn nh: Anh Hnh ln tui nht tn l Hng Minh, anh Trc cao ku tn l Hng Nht, ti tn l Hng Anh v rt nhiu Hng na, ti khng nh ht khi chng ti t tp nh ai, th lp tc nh y thnh l ca chung ca chng ti. Chng ti hc, n, chi, a nghch t do nh nh mnh. lhng bc ba m chng ti cng t nhin chp nhn l tnh trng , v mng m, khuyn dy chng ti mt cch cng rt bnh ng khng:,. phn bit. Chng ti ha t tp . nh ti, nh anh Hnh, nh anh Gin ch t khi n nh anh Trc v anh Trc lng khc (lng Trnh Ph). Chng ti gi nh nh chng ta (notre maison) ch khng ni nh anh, nh ti. c bit i vi m chng ti, chng ti u gi l M chng ta (notre mre) khi no cn ch r m no th chng ti ni Notre mre km theo tn anh con vo:V d

norte mre Hnh. Hnh nh chng ti t khi ni n b, v a s chng ti u m ci b, v thng thng chng ti hay tip xc vi cc m v thng c cc m che ch, chu cp cho nhiu. Sut thi gian di trong tui thiu nin chng ti sng trong mt tnh cm cng ng thn thit nh vy t nht l cho n lc chng ti 13, 14 tui phn tn mi a i mt cuc sng khc v xa nhau, nhng lc lun lun chng ti vn hi thm nhau v hng v nhng notre mre. Trong nhng dp gp nhau, hnh nh ni dung cng vic hoc tp, chng ti t quan tm v cng t trao i bn bc, khng c cnh t hc tp hay nhm hc tp nh by gi. Hon cnh x hi lc y c nhiu yu t tc ng vo suy ngh chng ti. Vng chng ti, phong tro cng sn c t sm, t nhng nm 30. Sau nhng trn khng b cc nm u ca 30, th mi lng li xut hin mt th nhn vt hi thn b, m dn lng thng ni l nhng ngi tnh nghi. D l nhng ngi c quan h th no vi cc hot ng cch mng, m b cc chc sc lng v huyn tnh nghi, h b lit vo loi ngi phi coi chng theo di. C ngi cn gi y l ngi tnh nghi cng sn. Chng ti u bit nhng ngi ny. H thng l vo bc cha ch v anh ln ca chng ti. T nhin chng ti thy rt thch v knh trng cc ngi tnh nghi. M qu tht trong i thng, i vi dn lng, h l nhng ngi hiu bit ng n, i khi h l tc gi cc bi v ph phn mt chuyn xu xa no ca cnh hng chc quan li, m nhn dn rt thch c v truyn li cho nhau nghe. Khi trong xm c vic g kh x, dn lng thng ch i kin ca nhng ngi . Lc y tnh ti (Thi Bnh) quan u tnh ngi Vit Nam l mt quan tng c tn l Vi Vn nh. ng ny b coi l mt tay sai c lc ca Php v c mt ngi cch mng lng ti tn l T Thc Dch. ng ny c k hoch m st trng tr Vi Vn nh, nhng ng b tht bi, b bt tra tn d di v b y i Cn o. ng Dch l ngi ly mt b c h ca ti nn cng l c h hng. Sau vic y chng ti nghim nhin tr thnh ngi ngng m v ng h ng T Thc Dch v cm ght cnh quan li nh Vi Vn nh, con ng Thc Dch tn l T Ngc Thip cng l mt trong nhm thiu nin ca ti. Trong khng kh nh th, chng

ti, s thiu nin hc sinh khi gp nhau thng b hp dn vi thi cuc, hay quan tm ti chuyn i, chng ti thy nh ng i chng ti chn sn ri: chng ti thuc v nhng ngi cch mng, thuc v nhng ngi tnh nghi cng sn v chng ti yn ch rnong ln ln, chng ti nht nh s lm nhng cng vic nh nh Ty dnh c lp cho nc nh. Chng ti m mi c cc chuyn c ca Tu vnh, nhng truyn ngha hip, tn th nhng ngi trung qun, i quc, nhng ngi ngha kh, cng trc, nhng ngi hy sinh cho dn cho nc, nhng ngi ngha hip, hay lm vic ho hip cu dn th. Nhng cm t lay ng tm hn chng ti rt su sc l nhc mt nc vong quc n, gic Php- gic Ty... chng ti cha bit nhiu n nhng t nh cch mng, cng sn... Nhng chng ti cng trao i vi nhau nhng k hiu b mt: Congsan, CS... v chng ti long thong nghe thy mt tn ngi Nguyn i Quc. v chng ti nghe tn , nh ngi: trong m ti nhn thy mt ngi sao sng v gn gi. V chng ti bn vi nhau rt nhiu v khng mt mi v vic nh Ty v phc quc. Nhng vi u c non nt ngy th ch c th cng nhau to nn nhng chuyn n gin v ngy th. Chng ti tn anh T Hu Hnh, ngi ln tui nht nh huynh trng ca chng ti v d kin rng sau ny chng ti s mt nhm tng lnh t chc nh Ty phc quc. Thnh cng ri, th anh Hnh s lm vua, cc anh khc l t tng, nguyn soi, ring ti, ti xin n lc s i tu, khng phi tu pht, m tu Tin ( trn ni c n dt, lnh i, sng cuc sng ni hoang vng nh cc v tin ng. Th ri chng ti bit c mt s anh tnh nghi c v, chng ti lin t chc xin cc anh dy v cho. Chng ti tp th thao thco kiu trng, li hc v Tu cc anh dy v hc c nh bc nng cao bn lnh. Chng ti cn t chc mt i bn g trong lng v ly mt bi tha ma u lng gn mt ci cu, tn l cu Cc gi lm ni tp luyn v thi u vi cc i bn. i bng cng l ni chng ti tp hp bn chuyn v k chuyn cho nhau nghe. Ni chung, chng ti u me truyn Trung quc, nh Tam quc ch, Thy h, Song phng k dnyn, Hn S tranh hng... chng ti thng trao i vi nhau v cc nhn vt anh hng trong

cc tiu thuyt . rt thch th vi nhng hnh vi ng x, nhng bn lnh cao cng, v tnh cch c bit ca Gia ct Lng, Quan v, Triu T Long, V Tng, Hong ph Thiu Hoa, Hng V... v... v cc loi tiu thuyt khi hc n Supcrieuex, chng ti c th c cc tiu thuyt ngn v n gin bng ting php. Chng ti bit n Guy de Manpassant, Molire, Lamatin. c bit l ti, ti m mi v say sa c v tm sch c... Khi ti bt u hc Trung hc ti thuc rt nhiu th T Hu v ng 2 cun sch ba cng rt p, chp th ca Xun Diu v Huy Cn. Nhng tnh cm v t tng ca chng ti c theo chiu hng y m pht trin. *** Trong thi gian y, chng ti cn c mt mi quan tm v mt nim ho hng khc cng rt say sa: hot ng x hi. Chng ti ht sc ch n mt tnh hnh l mt s xm c nn i khng khip din ra. Chng ti r nhau ngoi gi hc ko n thm cc gia nh ngho nhng xm ny. C mt hnh nh m ti cn nh n by gi: chng ti vo mt nh, nh vng ht ngi ln ch c 2 ch em cn b. a ch 10 tui b a b 3 -4 tui, hai a u rch ri gy g, chn tay khng khiu nh cy sy, 2 ci u th to qu c, 4 con mt th l trong rt kinh hi. Con ch thy chng ti vi b em chy ra, nhng khi n bc qua ngng ca khng cao lm th n khng sc c 2 ci u to v nng, n v em n b ng ln knh ra, chng ti chy n v, nghc ting ku: chu i qu! c thy nh vy chng ti v vn ng cc hc sinh bn chng ti trong lp quyn tin v go, ri chng ti mua go v t chc nu cho ht gi hc ko n tng nh phn pht cho nhng ngi . Vic lm rt c ting vang, chng ti i n u, u c cc em b v c ngi ln ngi gi n tip v i theo chng ti mong c nhn b th. Chng ti rt thng nhng ngi i, nhng vic lm chng ti nh b qu khng thm tha vo u. Trong khi y c mt xm gn trng l xm ca nhng a ch ln. Cc a ch phn ln h inh v con ci h cng hc vi chng ti v l bn chng ti. Chng ti lin bn bc v thuyt phc cc bn y a chng ti v nh chng ti trc

tip quyn gp cc a ch, ch c h mi c th c mt s ln lng thc cu gip dn c. Ti nh, c mt cuc ti i vo nh mt a ch. Hnh nh ng ta tn l Huyn T. ng y tn l T, cn ch Huyn l chc danh mua bng tin, ch khng phi ng y l quan huyn. Con ng tng hc vi ti v cng l mt ngi tng i thn vi ti, nn ti mi vo nh ng. Khng ng, ti c ng ny tr li nh sau: Cc cu cn b th, ti lm sao tin cc cu m quyn vi gp! Vic gip ngi ngho l vic tt. Cc cu lm th cng l tt nhng chng ti ngi ln, c lm vic cu gip g chng ti t ng ra lm th cn c ting tm danh d, ch chng ti di g li a tin cho nhng tr con nh cc cu. Th l chng ti tht bi. Nhng vic hnh nh cng c tc ng, mt s a ch sau c ng ln t chc pht chn cu gip mt s dn ngho qua cn nguy kch v chng ti cng c dn lng yu mn hn. * * Chng ti cn thch th mt loi hot ng khc, m chng ti m h cm thy nh c c nhng hnh vi ngha hip, cu khn ph nguy. l chng ti t vn ng t chc trang b cho mnh mi ngi mt cy gy dng g ch ga ly t trong cc vn ch mt s gia nh thi ra, gy di l,2m n l,5m, to bng c tay. Ti ti, chng ti phn cng nhau thnh tng tp, mi tp 2 -3 ngi, i tun quanh xm lng cho n khuya cnh co v phng b cc tn trm hay i n trm cc nh. Ti cng nh l chng ti khng c can thip c v no c kt qu r rt. Nhng chng ti cng tin rng hot ng ca chng ti c gp phn bo m an ninh cho dn lng. Chng ti c phi i vi nhau 2-3 ngi l v d sao chng ti cng cn b v cn s... ma. Nhng hot ng ny ko di cho n v sau ny, khi hot ng b mt, th chng ti l nhng i vin thiu nin bo m an ton v a n cn b cp trn v sng v hot ng trong x. Chng ti n cn b a v ch , b tr ngi canh gc v tip t lng thc, a tin tc cho cc cn b cp trn v hot ng trong

x. l vo nhng nm l 940, chng ti bt u bc vo tui thanh nin. Ngy 2l/4/1997 chng ti c dp hp mt nhau 4 ngi. H Ni c ti, ng V Trng Kin, ng T Hu Hnh vo, Thnh ph H Ch Minh ra c v chng ng V Quang Anh. Chng ti hp mt nh ng V Trng Kin, c ng Hnh 78 tui v 3 chng ti bng tui nhau (u 74-75). Anh Hnh cn rt khe v i tp u Cu lc b. Chng ti gp nhau mt bui, n li nhng k nim c v bo nhau ghi li nh trn y, ti ghi. Cuc gp nhau xc ng v rt vui v. Ti cn c mt nhm bn khc, khi ti hc Trung hc. Sau 1938 ti bng Certificat (Cao ng tiu hc), m ti li chm lo v khuyn khch ti i hc na v ti phi i H Ni hc tip Trung hc. Nh ti ngho khng c tin n v tin hc. M ti phi i gp g cc bn ca b ti trc, nh cc c gip . V m ti gi ti nh ch c ly chng H Ni. M ti ch lo c mt thng 3 ng bc a cho ch ti, gi l tr tin n. Cn tin hc th nh ng bn b ti c ngi quen m trng t gip cho ti c hc khng phi np hc ph. Trng lc gi trng Hng y (ting php l Duvillier) ph Hng y nay gi l ph Nguyn Thi Hc - H Ni. Ti hc c ht nm th nht (Thnh chung) v na nm th hai. Ri v ti cng chn hc v v khng c tin, nn ti b hc v qu tham gia hot ng cch mng, lc l cui nm 1939 u nm 1940. Trong 2 nm hc trng Anh P.L v anh K. . thnh mt nhm chi thn vi nhau: Anh P.L chi n ghita havaien, anh K. lm th, ti th thch vn chng. C 3 ngi u thuc loi nh ngho nn gn b bnh vc nhau chng li s khinh b v bt nt ca cnh con nh giu. Sau nm 1940, th mi ngi mt s phn i theo mt ng i, cho n nm 1975, khng gp mt nhau, tuy vn hi thm tin tc v nhau. Anh P.L. sau i hc nng nghip Php v Anh, ri thnh mt chuyn gia nng nghip tm c di chnh quyn ca Dim v Thiu. Anh ch thch lm chuyn mn m khng quan tm chnh tr v khng mng quan chc. Sau nm 1975 v hon cnh gia nh, anh sang M v sng vi gia nh (V anh v 3 con anh). Anh sng mc sng trung lu v ch y v cc con anh u lm vic v c lng. Anh

khng phi da chu no. vo tr cp x hi ca M. Anh c trang tri nh v anh vn thc hin chuyn mn ca anh, trong tri anh. Ti nhn thy anh l mt ngi yu nc, cng trc v trng ngha kh, c kin thc v kinh nghim chuyn mn cao. Nhng rt tic anh t gp iu kin thun li sng c nh mnh. Cn anh K. th do nhn mt nhim v ca cch mng, anh phi sng sut t nm 1945 n 1975 Si gn v cng c 4 ngi con trai, hin cc chu ca anh u lm n v sng nc ngoi. Ch v anh mt t lu (khong nhng nm 80). Anh ti hn vi mt b khc v c nhiu chu ni. Sau 1975, ti lin lc ngay c vi anh K. Si Gn, v chng ti li khi phc tnh bn xa kia. Sau t lu ti lin h c vi anh P.L trong mt dp anh v thm li T Quc (hnh nh vo khong 90 hay 91). T chng ti cng hay gp nhau nht l trong cc dp anh P.L v nc. Anh a 2 con trai ca anh M v ci v trong nc, mt c Si Gn v mt c Nng. Cng i khi 3 chng ti gp nhau, cng ngi n li nhng k nim xa, v rt ly lm vui sng. Ba chng ti bng tui nhau hoc c chnh lch th ch mt tui. Tuy 3 cuc i cch bit v xa l nhau nhiu nhng chng ti gp li nhau th nhng tnh cm v k nim thi nin thiu li quyn cht vi chng ti. K ra c 3 chng ti u cn sng v gp nhau vo lc tui ngoi 70, trong hon cnh t nc ha bnh v ang pht trin. Chng ti u thy qung i hn 50 nm ca mi ngi u c nhng ngh v v rt l th. Tp I Chng 3 Vo ng

Sau khi b ti mt, m ti vy nui con, ln li v bao dung nh bn cht b vn c. Vo khong 1940, ti c tham gia mt cuc mit tinh b mt ti a phng. Ci c t chc cuc hp l k nim danh nhn L Thng Kit hay Phm Ng Lo, lu ngy ti khng cn nh r, nhng ch l mt trong hai nhn vt lch s ni ting . Ln , ti thy -vai tr ca b ch ti cc oai. B l ngi sp t cng vic, iu ng nhn lc li cn l i din cho ng Cng sn ng ln din thuyr trc thin h. Trong khi chun b, b giao nhim v cho ti l huy ng thanh nin i bo v cuc mt-tinh, v rt c kh nng b khng b. m trai tr chng ti c th th khoi tr hn nhau mi thng sm mt ci gy tre gc nu xy ra bt trc th dng lm v kh chng tr. Qun o th c nu sm d kim v cng tin cho vic i m. C nhm chng ti ho hng si ni, b mt th tho, trao i, kn kn, h h nh ti. M ti c lng thinh nh khng hay bit g c. Gn n ngy t chc, bng c hi tht t nhin: - Ny, chng my cho m i vi ch? in chc chn l c cha bit cc con mnh lm g. Song lng c c nim tin vng chc l bn con m tham gia th vic l cn v c mun cng c mt bn cc con v khn khon: - Cho m i vi. Ch ti kho lo khc t. - M , nh ch ba m con. Em n v con nhn phn vic, khng th khng c mt. M cng i na th m hm nh b khng ai trng sao? Bn con inh ninh c m nh mi dm nhn vic y ch. Nghe con gi trnh hy nh mt s phn cng tha ng, b c lng lng thu dn nh ca. Nhn v nhn nhn ca b tht n ru lng. Chng ti ra i vi nh mt m tha thun v khuyn khch. Trc nay vn vy, c nh hiu cng vic ca cc con l quan trng v t nguyn gi kn cho con ci. Cnh chng ti i m i hm tht thng c chng ct vn, phn nn ly mt ln. nh mt bao dung ca b lm hai m con thnh ng hi ng thuyn.

Cuc mt tinh m y tp hp ngt ngn ng tham d. Tht l hng v! Quang cnh cha h c. Bn tun phin a phng cng nh hi c nn chng p ti xua ui v tm cch bt gi nhng ngi ch mu. Cng nh c b tr cc trm gc mi ng ng nn c bo ng l b con c theo li c phn nh m thot, ch mt hai ngi l ng b bt gi nhng khng b l v h ch l phn t thy l th i theo. Ti chy thot sang thn bn, n nh mt ngi bn thn, tnh xin tr qua m. Trong pht chn rn qua, lng ti c nng nh la t v lo cho m. Bn thn ti ting ch sa d qu v pha khu vc nh ti. Bn ti bn tnh hay dt v khuyn ti li n sng hy tnh. Ti khng th dn lng c nn quyt xin bn ra v. S bn khon v m lm ti lao i qun ht ngi ngng. n cng nh, tay va ng vo cnh ca, ti cha kp ln ting gi th lp tc cnh ca m v trc mt l m. B ko ngay ti vo nh v gic: - Thay qun o i! Ly trng mc vo ri ln ging nm . Ti xc ng lu ru lm theo, lng thm m nim vui sng c m chm cht nh vy. Hn l khi xy ra chuyn, nghe chn rn b lo lng lm, ng sau cnh ca ch con t lc y n gi, nh thc, bo v con ci. Khi ti va ci b qun o nu, b lin ly em gi xung ao bn nh phi tang ngay. m y, ch ti khng v. Chc chc m ti li hi: - Th ch con u? - Con khng bit, hai ch em mi ngi chy mt ng. Cng v khuya m ti cng l v bn chn lo lng. Ti phi trn an: - M i, ch con thnh tho mi vic. Chnh ch by v cho bn con cch tun phin. V vy con tin l ch y thot yn lnh, m i ngh i, sng s hay. M nh th lm ch con lo lm y! Sng tinh m c mt ngi g ca hi mua gi. Trc nay cha bao gi c ai hi sm nh th. - Nh c gi y, mi ch vo. Ch l ngi mua gi tht hay l k d la! Ti ang bn khon suy tnh i ph,

th ngi i mua hng s ti nht vo bn tay ti mnh giy. l tin ch ti nhn v. Ch ang im X, m v em hy yn tm. Chiu ch v Mi hai ngy sau, tri huyn mi i t v lng lng sc e nt. Ngy y, c t v lng l c chuyn nghim trng. Hai ch em ti cng lo tht rut, bn tnh mi vic nu xy ra iu chng lnh! Song c hai chng ti cn c nh bm mt thi gian na mi thot ly. lng c mt ngi bn gi nh hn ch ti my tui cng hot ng. Ch ny n nh ti, v ht hi, hi thc: - Thi cht, ti sao gi ny ch Th cn nh. Ti n n bt by gi i ngay i ch. (Th l b danh ca ch ti thi y) Ming ni, chn bc, ch xng ngay vo bung rt ht qun o ca hai ch em ti nht vo chic thng mang theo. Hai ch em ti ch cn kp xin php m: - Chng con i t lu, m nh! M ti bnh thn p: - cc con i i, yn tm m lm vic. Nh gi gn sc khe, ng thua ch km em. nh m t lo liu c. Khng phi bn tm g v m c. Ming an i chng ti, b c tranh th xp gn li qun o ca hai ch em ti vo trong thng. Ti nhn m, lng xt xa nh xt mui: - Thi m i, c xem nh ngy no con ln H Ni i hc. i ri li v vi m thi m. Song, chuyn bo ng khng do ch lng sc. ng nh ch ti ci li rng tnh hnh ang yn tnh, cha c du hiu g t ra b l, c lu li t ngy na xem sao! M c tnh hnh g na th cng khng th ph mc qun chng m i nh th. Ch kia c khng khng phi trnh i m tnh ton i ph nm phn chc hn l b ng vi chng. V sau mi v nh l v tnh yu m ch ta by ra chuyn nh th. Ti cng mi hay l c ch y yu nng nhit n th. Lc ny v c mt thi gian di sau ny, chnh ch ti giao cng vic cho ti. Ch l ng vin v trc tip du dt ti. Ti thy ch thnh thong li i vng lu, c khi n hng tun l nhng khng r ch lm g. Sau mi hay lc , ch y l

Tnh y vin. Nhng chuyn i vng nh qua m l ch ln x y nhn ch th. Tr v ch li giao nhim v mi cho ti v ti dc sc hon thnh trch nhim, qun c nguy him. n v hnh chnh thi trn x c tng - trn tng l ph. Ti c giao nhim v t chc thanh nin x, ri thng nht t chc, thanh nin cc x li thnh n v tng v ti c anh ch em bu lm b th tng. l thi k ca t chc thanh nin Dn ch lan chuyn thnh Thanh nin phn . Ti li ng ra lin h vi cc tng khc, lp ra t chc thanh nin ca ph. Lc hot ng x, ti c ch gi giao nhim v ln ni chuyn nhiu bui mt tinh, quanh cc ch truyn thng u tranh dnh v bo v c lp dn tc, tnh hnh th gii v cnh nc nh lc . Cc cuc ni chuyn ca ti gy c n tng mnh ng thi ti li m rng c vic kt np hi vin mi. Ri mt hm bng ch ti hi: - Th ch c mun tham gia mt t chc cao hn khng? Ti lin thc mc hi li: Th em chng tham gia t chc l g? Ch bo: - T chc cao hn kia. - Cao hn l t chc g? Ti c ct vn ch nh vy. S d ti hi l v by lu vn tng mnh l cng sn ri, cn gi tn ny tn khc chng qua l cch gi do yu cu gi b mt. Ch ti lin bo: l ng cng sn, em c mun tham gia t chc ng khng? Th th em mong qu.. Thm tm ti c cht b hng v by lu vn tng mnh l cng sn. Song ni mng th v hn. Nghe th, ch chng ni chng rng trao ti cun iu l ng. My hm sau, ch ti bo: - i hp vi ch! Ti bn khon hi: - Hp g th ch. - i ri khc bit. n ni, mi v l ra l hp chi b. C khong nm su ngi, trong s c: ch Trng Th M. Bui hp tuyn b kt np ti l ng vin d b (lc ny vo

khong u nm 1941). Th l thot ly va c hai thng ri c vinh d ng trong hng ng tin phong. Hai ng ch ph trch vng ti thi y l cc anh o Nng An v Nguyn Thng Mn. C hai t ra quan tm n lp tr, c bit l thanh nin c hc hnh t nhiu. Ti thuc thnh phn hc sinh ng l phi d b trong su thng, nhng hai anh xt cng nhn chnh thc, c cch cho ti trc thi hn. Tr thnh ng vin chnh thc, ti c phn cng ph trch mt vng vi cc chi b cc x trong ph. Thi ph Kin Xng c mt ph y tc l y ban chp hnh ng trong ph. Ti c bu vo ph y v c ch nh lm ph b th. Sau anh b th b bt, ti tr thnh b th ph y. n cuc hp ton tnh l sau ny lch s ng b Thi Bnh gi l i hi, ch to cuc hp c a ra mt danh sch c vo ban chp hnh m chn tnh y vin d khuyt l T Ngc Phch (tc l ti: Trn ). Danh sch c c hi ngh tn thnh. Ri sau c phn cng ph trch thanh nin ca tnh Thi Bnh v l ngi b th tnh y u tin a phng. Vi danh ngha l tnh y vin d khuyt, ph trch thanh vn, ti t tin lm v cng dm hot ng mnh hn. Ti pht trin nhiu c s thanh nin, c bit l dm xng vo vn ng s thanh nin trung hc th x. Ti ra c t bo ca Thanh nin. Tip theo l t chc i hi on thanh nin ton tnh. Cha k vic ti i vn ng nhiu cuc u tranh khc. Ch trong vng hai thng m ti lm c nh vy k cng nhiu. pht trin thanh nin th x, nht l s trung hc ti thch dng cch k b nh hng ca tiu thuyt trinh thm. Tm i tng thn quen m ti tin tng bi dng k cng ri sp xp cho h bt mi rng ra. Cng nhit huyt nh nhau, nn cng vic nhn mi c tng theo cp s nhn. Trong s ny c con trai nh vn ni ting Nguyn Cng Hoan tc Nguyn Ti Khoi. Tip xc vi Khoi, ti giao trch nhim nhn mi thm. Khoi vui v nhn li. Chnh t y m ti vi b L Minh gin tip bit nhau, ni cho ng l qua Khoi ti bit b y, ch b khng bit ti. c hn mt thng, my v lm hng qu gn nh cng khai nn cng vic bi l v b bt gi. Trng s b bl ny c cu con trai ng Nguyn Cng Hoan - lc ny ng ang dy hc Thi Bnh. Mt s cu khc cng thuc cc gia nh cng chc trong

tnh. iu lm tay cng s Php Thi Bnh phi suy tnh v hn ra lnh th ht. C th ni hot ng cch mng ca ti bt u nm 1938 l nm phong tro dn ch ln cao, bo ch ra nhiu, cng vi vic ra i mt trn Bnh dn. T thoi tro cch mng sau X Vit Ngh An 1930, n lc ny li ni ln cao tro doi dn ch kh mnh v kh rng. Nm 1939, ti lm bo Ngi mi cng ng Nguyn Thng Khanh tc Trn mai Ninh H Ni. Trong cuc rung b ca thc dn Php nm , ti b chng bt gi. Nhng khng c chng c g buc ti, chng phi th ti ra. Ti li i hc tip. Cui 1939 u 1940, nhng ngi ti thn quen b bt nhiu. Cm thy mnh b v tr tri gia ni hi ny, ti sinh chn hc, b hc v qu hot ng v c kt np ng nm 194l. Cho n cui 1941 u 1942, ti li b bt b kho tra c lit v chng a ra ta n Thi Bnh x ti 15 nm t. Tnc ta ti mnh dn vch trn ti c k i h v Chnh ph Nam triu v ti chng n. Chng phi gi h s ca ti v ta Thng thm H Ni x li. l vo ma thu 1942. Khi u qung i hot ng ca ti din ra nh vy. Gia lc phong tro bnh n ang ln cao cun ht lp tr vn sn s quan tm n thi th v tng lai t nc. Chng ti, lp tr c hc hnh t nhiu, n vi cch mng nh mt l sng, t nhin, thoi mi, phn no cn hng th v tnh ly k, ci mo him ca cng vic cch mng. Ngi ta bo thanh nin ng ngha vi cch mng, k cng c c s.

Tp I Chng 4 Nhng pht hin mi

L mt hc sinh thn qu ang tui 17-l8, ti hot ng vi t nhiu cht mo him, phu lu, nh hng ca cc nhn vt trong cc truyn Tu v truyn trinh thm nc ngoi m ti c bng ting Php. ng vo hng ng ca t chc, ti cng ch hiu mt cch i khi u tranh giai cp l quyt lit gay go. Trong hot ng hng ngy, ti vn cm thy ci sc lc b gy sng tru ca tui mi ln cha c ng dng v nhn k ch cng tm thng thi. Vic qua mt chng, ti t thy tha sc. Hm b bt - ti b bt ln th hai vo cui nm 1940 u 1941 ti Thi Bnh, ti nung nu tm cch thot tip tc hot ng. V chng cho ti l nhn vt quan trng nn ti ngi cng t vi chnh mt thm (hi y l tn Lanec -em)[1]. Ti tnh cch chm ln ging tay ti x cho xe lao xung rung, ti s c c hi thot. Nhng li ngh hai tay mnh b cm, m chng n th ng lm sao thot c. Xe chy n s mt thm tnh, nh ca ti ch cn gi trong u. m u tin ni giam gi m thp, ti tm, y rp, sc mi g mc, hc n. Ti nm nghe ting mui bay nh tru, cng ting r gh rn t mt ni ang tra tn vng ti. Ri tnh hung ny cng khng lm ti quan tm na. Ti ch thy tic n bn chn rut gan, nh l mt ni au kh, tic n t rnt nhng chng trnh k hoch ang m u hot ng ca ti. Nhng trn tra tn m ti bit mnh sp phi tri qua vn cha lm ti bn tm. Ti ngh ti cuc u tranh ca L nin, ca mitrp trc k th, ti nh li nhng

chuyn c nghe v tinh thn bt khut ca cc chin s Vit Nam khi b bt, ri ti t xc nh mt cch gn nh, n gin l Khng bit! Khng bit! ch c th cho n cht... Th ri cuc chin u din ra.. Ti s mt thm Thi Bnh, ti qua gn mt thng tri th thch, trc din ng u vi s tn bo ca k th giai cp. Chng giam ti qua ba ni v mi ni ti li c pht hin mi m truc nay cha h ngh ti. Khi b giam mt mnh mt ni ring bit (l ca mt chung x) ti lun lun cng thng ch i, thong hi thuc thm, ting cha kha tra , mt ting giy, ti u chun b nhn mt trn n th. Ri nhn ra quy lut hnh s ca chng, ti li ch tranh th nhng pht yn tnh. San khi tra tn chng vt ti v ng ca li, b mc. Ti thiu, ti c mi pht yn tnh: Hoc trong nhng ba n hng ngy, hoc lc chng ko nhau i chi bi hay lng sc u . Nhng lc nh vy ti li th hn vo mt cuc trn to tn, phc mt hot ng cho chi b ti ph trch. Ti hnh dung ra mt cuc hp mt si ni, thm thit vi my a bn thn. C lc c lm mt Triu T Long hay Tit Nhn Qu o ln tnh th. Thng chnh mt thm trc tip hi cung ti. Ti vn t xem mnh l con ngi bnh thng. Trong bui hi cung, ti c c trng thi bnh thng v tr li nh thng. Ch n nhng cu hi lc li ca hn th ti ni khng bit. Xoay mi, thng Lane-em l v tc gin, e da. Ti vn p l: ni c ri cn cc vic khc th ti khng bit. Hn li giao ti cho thng Ty lai tn l Talng tra kho. Thng ny c vc ngi to khe, chn tay thn mnh y bp tht trng nh mt vn ng vin c hng, gia lc m t c ao c thm l tp tnh cho c nh n. Hn bit ting Vit nhng ni ngng du. Xem ra hn cng lnh ngh t lm, thng tay nh p v chn ch ch ng trn ngi ti qut roi. Hn xoay hi vn vo, th ti bo: ti ni ri, cn th ti khng bit lm sao m ni. Chic roi cc b trong tay hn li vung vun vt. Mi nht roi qut xit ln da tht rt bng nh c la tp dao ct nhng chg my chc ch t i. Thng Talng i ch qut, khai thc cho ht s au n ca c th con ngi. Ngi ti m a m hi

v mu, qun qui di ln ma roi... n mc vi phn vi i lnh lng. Bn thu hi thi qu. Thng Talng khng chu ni phi ra lnh a ti i. Mt do, chng giam ti chung vi cc ng ch khc nh giam ln. Ti sng qua nhng gi pht trn ngp tnh yu thng cch mng. Sau bui tra tn tr v ti c cc ng ch ht lng nng sn sc nh rut tht. Anh em nh nhng m p ti, ti nm ln i xoa bp. C lc ht du xoa, anh em gom tng xu gi mua ngoi v, tip tc xoa bp cho toi. ng ch T. gi m ti trong lng v v: Kh thn thng con ti. N p th ny! Ti u c n nh n ly mt roi. Tin s quc! N hnh h con ti... Sung sng v kiu hnh, ti nm im trn bp i xng xu ca ng ch gi, lng ngm khun mt nhn nheo nh khc ha nhng ngy sng gi ca cch mng thi k 1930-1931 m ng ch tng tri qua v thng k li vi lp tr chng ti. Trong ti, lng ng ci cht ca cuc i u tranh, tnh cm bao la ca con ngi chin s. Cng lc chng bt c ch c s tng c cm tnh vi ti nh ti ni. Chng d la th no m bit c chuyn . Th l chng a c hai ra tra kho cng mt lc mt ch. nh p chn vn chng moi c g chng by tr gi ra cho chng ti ci vin cnh c t do v v chng sng vi nhau cho tha. C hai chng ti ch im lng nghe v rn sc chu au n. Ti bt u cm gic ngi mnh nh ci b vi, khng cn cm gic nht, m ch m thi. Thng Talng thng tay qut n v m hi m ti khng cn cm gic b t b ct na. Sc ti cng kit i r rt. n mt hm, chng iu ti i tra kho. Vn nhng cu hi y v roi cc h vung vi ln thn th tn t ca ti. Ri chng mang ra mt bt cm trng cng mt bt ct v i a - My mun n g h? Cm , ni i th n. Khng th n ct i! Ti gin si ln bun nn nhng quyt khng chng ko di tr tra kho ny. Ti bo: - Ti khng bit, lm sao m ni! Ri ti thn nhin bng ly bt ct, cm i a ghm li nh sp v vo ming. Hng, thng Lanec thy th ngonh mt i. Ti tip tc vun vn bt ct. Lng cm

tc cng gip ti bt kinh tm, cng nung nu ch lm tht bi s u cng ca chng. Ba mm mp mt mi ti y ct v ti c tnh lm vung vi bl ct, buc chng phi b ra khi phng. Chng gi n n tra in. Ti c nghe t v n tra in. Ci ma-nh -to quay tay rt ln v dng in git khp c th, but tn c, but tng l chn lng, cng git tng gim theo tay quay mau hay th th. Ngy , bn mt thm Thi Bnh khng c ma-nh-to tra. Chng dng ng in thp sng vi cc que st v ly que qut ln ngi ti. in mnh hn nhiu, git cng kinh khng hn, li nhng vt chy da tht. au n lng c, but khng th t ni, phn do in git, phn do da tht b t chy. Ti ngt i khi no khng hay. Nhng gi pht yn tnh - tc l khng b gi i tra tn - ti thng ngi gia cc anh, cc ch. Cc anh bi du, bt chy, cc ch vch tng t o bt rn cho. Tt c nh qun hn tnh hung ca bn thn m ch chm lo cho ti. Cc ch tr tui cng la kn o nhn ti l v lo lng pha s khm phc. Nhng nh mt a nhanh nhng rt xao xuyn bm cht ly tm t ti. C ln ch S mnh dn n ti ca chung x a ti hai ming ko lc. Ch ni trong hi th gp nh cu xin m cng nh ra lnh: n i, c gi cho khe! n thi k gay gt nht ca t tra kho, c nh p nh n, ch dng xch cht chn tay ti li, vt nm cng queo ti dy nh t. Sut ngy ti ch ri ni nm khi chng mang i tra tn hay khi ti bo i a. Qua li ni ny ti ch thy c ngi li xe n ngi ca c truyn kim hip v my a con lo i L. gc nh giam. n ba n, mt t nhn mang cm li cho ti. Ngi li xe trc tui ba mi, trng mt tri xoan trng xanh vi b tc dy, mi tc gng knh vt tai. Thong trng vi cp mi sc nt v cm vung cng c tng lm, nhng nhn k th r nt l mt con ngi hi ht thin cn. Sng sng, anh tm gp lo L ly cha kha m gara, ming hut so huyn no. Sau khi lau qua chic xe, th my n rn l l lng i ra tay ri v nm nga ln cap xe c truyn kim hip. Khi hng ch cng rn r i cu vng c, ly i ly li: i em ni tri nh chic thuyn khng l. H nghe ch gi, anh d va to va m v trnh din tc thi. Bt cht chng xung th anh nh b in git va ng lp nghim kiu cch nh binh va cho to: Bng dua, xp, theo sau

l ting ci khch khch tng nnh ra mt. C nh khng c ti ang co qup trn nn gara. Nm im, lng ngm anh, ti khng bit nn ni g a chuyn. S tn ti nh vy n my ngy.. n hm ti hi mn anh cun truyn th anh nhn ti ra v l lng: Ngi anh em bun ? Cng thch c truyn sao? Anh a ti cun truyn, khng qun qung co ht li cho n. T , c sng ti m ca gara, anh khng qun cho ti Th no? Xa-va [2] ch. D sao, gia chng ti khng cn bng gi. Nhng ri qua mt s kin th anh li trnh mt ti. Hm , nh mi ln, sau khi anh bng dua, xp v ci nnh th tn chnh mt thm li ch ti nm. N hi: Th no? My c mun cht khng? Tao s cho bn my! - Ti bnh thn tr li: Ti khng mun cht. Nhng bn hay khng l tu cc ng. - My mun sng th phi ni! - Ti ni ri v khng c g ni na - My di tr!, - Ty cc ng ngh. Thng chnh mt thm hm hm b ra. Anh li xe bng hong nhn ti sau khi lm lt nhn tn chnh mt thm. Tn mt thm i xa. Anh ngonh li bo ti vi mt v quan tm mi: - Chu cc b tht! Cng sn... T anh khng nm u xe, khng ca vng c. Ch gi, anh chy ra ngoi p d ch khng d dn tan nh trc. Khi ch xung, anh cng khng nhit thnh bng dua xp. V ci ci nnh ca anh cng ho ht trn i mi gng go. Ti bt gp nhng ci nhn trm y thin ca anh v ting hi ngi anh em thay bng li cho cu mi sng hai chng ti gp mt nhau. Hm ti chu mt trn n kch lit, n ni khng l bc c na. i L. phi du ti v gara. Ngi ti b bt mu, d dy, hn cho ti i tm gn nh ang lc v con n chun b n cm. V chng i L c hai con gi l Thy v Ngc, a 10, a 8 tui. Hm v i L mi ti mt bt cm v bo em Thy mang

n cho ti. Hai em xm li bn ti hi chuyn: - Cu c au khng, cu? - Cu l cu gio c phi khng, cu? - Ti sao cn 1i th ny h cu? Ti ch bit ci v ni: - Ln ln ln cc em s hiu. T , cc em gi ti l cu gio v nhit thnh gii thiu cu gio vi bn b ng la. Hng ngy cc em qua li ch giam ti v khng qun vt vo cho ti lc ming ng, lc ci ko, qu i... Chnh i L. cng thay i cch i x vi ti bt th bo i. Mt bui chiu, ch ti thm mt ngi t. i L bo nh vi ti rng l tn tng cp mi sa c. Th l bn tn t cc k nguy him v chnh tr, chng nht thm tn t nguy hm v an ninh. C th chng cho hai bn khng dnh dng n nhau nn nht chung cho tin canh gi. y l mt con ngi to con vm v, mi tc en dy, cm cp lt tai v gy, d dy, i my rm, trn ngn v hp. Khi n ch ti, anh co rm ngi, chn tht thu bc, v s hi cha tan, ming h h lin hi. Khi ch cn anh v ti, anh ta ct ting bi: - Cu i! cu... ti g y? L tng cp phi l k bn lnh cao cng, xem thng ci cht. Nhng anh ny ti li thy dng v ngi nng dn bnh thng, nhu nhc, s n tra tn. Ti ci hi li: - Ti ti th kh ni lm! Bc l tng cp phi khng? - y ngh i i n vng, tng lm liu. Mi mc ti mc n th ny! - Sao bo c gan n cp, c gan chu n kia m... - i ch, tht da no khng l tht da. Mnh ng da st g cho cam. Hm nay, ti phi chu n xng tan! i, cht! cht! Chu sao ni ch! Cu th sinh th ny hn cha phi nm mi xng tan nh.

- V php bc, mt thng nay ti qua chng 50 trn ri. - a! Cu ni tht hay ni a vy? - Th ban chiu bc khng trng thy lc n cm, tay ti khng cm ni a bt y ? - , , phi. Ny cu i, th cu c bit au khng? - Sao li khng au! Nhng bc bo th ny l kh lm ri ? - Th cn kh n u na? Cu nhn ti y ny, chn xch tay xch, nh cho vi i vi ct ra, cm hi, rau b, ng vt v khp ni th ny. Sng cht v con khng hay! Vy m cn kh th no hn na, cu? Xem ra cu l ngi khng bit au n, khng bit sng kh l th no hay sao y? - Khng u, bc . Ti cng au, cng bit kh, nhng ti ngh c khc bc. - Cu ngh th no? - Ti l cng sn (hnh nh anh ta git mnh trong bng ti). Ti lm cch mng l thay i c cuc sng bt cng ny. Ti bit trc th no cng s b bt, b tra tn, b t y v. cng c th chng s bn chng ti. Nhng chng ti hiu chng ti lm l ng, l v cuc sng tt p hn cho gia nh v mi ngi. Chng chy, chng ti s thng v chng ti c ng bo. Vi chng ti th ny cng l kh v cn phi chu vt qua mi kh i khc cuc sng chng ta tt hn, ng sng hn. Anh ta ngm ngh hi lu ri ni: - Tht l bng d cc cu rng bng bin c, bng d mnh mng tht... Sau , ng tng cp tr thnh mt hc tr ngoan ca cu th sinh. Nhn xin c thuc lo di nh giam a, ti tng anh ta. V ci bng d cng sn mnh mng nh bin c li cng c khng nh. Cuc sng no cng li nhng chui k nim vui bun. Cn y l nhng k nim mt ln tri qua th khng bao gi phai nht, l nhng k nim lm ti hiu r bn cht k ch v cuc chin u vi chng ti phi nh th no. Gip ti nhn thc c ng sc mnh ca mnh, sc mnh ca cch mng. ch ca ti c chp cnh v nhng li th ca T Hu c ngn vang:

Ti cha cht, ngha l cha ht hn Ngha l cha ht nhc ca mun i Ngha l cn tranh u mi khng thi Cn tr dit c mt loi th c. L k nim v cch nhn cuc sng v s lm ngi. S bnh thng v ci khc thng chnh l ci mc nh cuc sng v cch sng ca mi con ngi. Vi ti cn l k nim lm lng ti phi phi. Sau mt thng th thch u tin sc chu n tra. Trc s hn hc, tn bo ca k th, ti tr vng, bo ton c lc lng cch mng, gi c trn vn khng danh d b t vt. Vi chin thng u tin ny ti thm tin tng dn bc. Ngm ngh k, lm cch mng m vt c n tra tn ca k th khi sa vo tay chng cng l iu hnh phc. Tham gia hot ng ai cng hiu l rt c th b ch bt v n chng tra tn th c th cht, nm mi cc hnh m k th c th ngh ra, th nhng vn xem thng. Ci vin cnh cn l cht men tnh phiu lu mo him, a cht anh hng ca tui tr. Song khi phi trc din ng u th l ca i khng phi ai cng vt qua c. S dao ng quyn r lm trc cc hnh man r v th on mn trn mua chuc ca k th, d rng dao ng l tht bi, l cht nhc nh. Con ng dao ng khi ra mi ng s nht: l u hng, l phn bi. C nhng ngi dao ng, trt di khng gng c trc s thm c ca k th v tuy l sng st nhng mi ngy sng l mt ngy au kh, l s nhc nh ch trc ng i. Cng l mt cch th tiu ca k th i vi ngi cch mng. Khng th tiu tnh mng th th tiu kh tit, th tiu danh d v chng bit cch tm ra ch yu ca mi i tng ra n. Trong s ti quen bit, c ng ch vn l ch ct cn rt c anh em tin cy. ng ch ly v l mt cn b n rt p. Khi v c mang th chng may c hai v chng b bt (vo khong nm 1944). ch bit ng ch rt yu v, thng con, chng c nh vo ch m ra n v nh gc. Khi cch mng thnh cng anh vn c s dng lm cn b ch vn trong qun i nhng i sng tm t th rt nng n. Mt ng ch khc cng hot ng trc ti, tng l cn b phong tro lin tnh. B ch bt, nhng ngy u anh

t ra tht kin cng. nh nt tht te mu, hi g anh cng ni: Revolutionnaire. Hai bn i u v cm c nhau c nh anh l ngi ng da st. n mt hm, n ch c lit qu, anh but ming ku au. K ch thnh tho tra tn v cng nhy bn trong s nm bt din bin ca tm l, chng cng nh d di hn khot su ni au bt u hnh h anh. T mt li ku au tht ra anh ng gc trc cn au m ch khai thc n cng, nh n v mua chuc. Anh c gng chng . Chng vi dp d hn. Anh tuyt thc chng i n lc anh phi n. ch c ngh thut dn ln anh bung xui hn, bnng xui na. V cui cng l anh dn chng i bt ng ch. Nhiu c s anh bit b v. Anh n nn hi hn, nhng hnh ng do s yu hn ca anh gy ra cho cc ng ch, cho cch mng th lm sao m tho g c. y l sai lm khng c phng no sa cha! C mt ln anh tm s vi ti T l loi anh hng c nhn. N nh mnh u c c nh long ra, ton thn m t but. C lc nh tt th n ni v but ra ting ku au. Cc trn n sau y mnh ti trng thi bung xui vi ngh nh bi Quc vn: Ngi i i giy mi trn ng ly hc t hi cn b. Cng gng cng trt di n ch mc n ti u th ti. Ci anh hng c nhn ca mnh nhc nh nh vy! Rt c bi hc phi lng sc mnh th chm ri. Tp I Chng 5 K nim trong t

Do ti chng n vo ma thu 1942 ch chuyn h s ca ti ln ta thng thm H Ni x li. Khi t bit m, ti ni: Khng bao gi con ht 15 nm t u. M c coi nh con i hc xa, dm nm ri v thi.

An i m, ti ni vy nhng thm tm cng tnh ton rng: ht 15 nm t, ti mi 30 tui, cn tr chn tip tc hot ng. Cnh sng Ho l ht chng ti vo cuc u tranh sng cn. C n 70% t nhn m au. C ng ch mt mu nng, chn tay c tm dn i ri cht. Trai trng nh ti m ngi xung ng ln cng lo o, mt om m. Cuc u tranh trong nh t khng th khng c, song qu mi m vi lp tr chng ti. Ti vn c sc khe, nhanh nhn, li ham hot ng. Cc ng ch ln tui, nhiu kinh nghim ch bi dng cho ti. m m, cc ng ch r r ni chuyn by mu tnh k mi ng. Cng vi mt s anh em cn tr li, ti c giao lm trt t lo i ph mi mt. Tm tr chng ti lc ny l suy ngh t chc i sng, sn sng i ph vi k ch. Song vn thy xc ng bi hi khi nghe ting guc i v m khuya vi ting rao bnh chng nng sng tinh m trong th T Hu, nhng lc ti xem nh bc hn vo giai on t. Cuc chin u trc mt l bo v i sng, t chc hc tp, gi vng lng tin. Th ri on ng ch . (Tc Trn ng Ninh) vo, mang theo mt khng kh si sc. Anh ni chuyn Mt trn Vit Minh, ni kh th qun chng u tranh. Ti thy anh . khng coi nh t l ci g c. Anh li trong ti hnh nh mt chin s kin cng bt khut. Mnh bn chic o ngn tay cng chic qun i. Cnh tay bp chn ca anh gn guc chc nch. Anh nh qu t tng khi ro bc gia hai cy bng gi ci trong sn nh t, u anh to, tc ct ngn, cm vung vi my si ru hung hung cha thng. Trn cp mi dy thnh thong n n ci chua cht cay ng cho tnh th. Mt anh hnh nhi qut, v u ut nng n. Ngi anh nh tc bng hoa cng, sn sng xng pha bo t, sn sng chu ng v vt qua mi th thch gian trun. T th y, nt mt y, ti nh y nguyn trn ng i Sn La v nhng ngy y i ti . Anh vn th trong chin dch Bin gii sau ny. Vi nhng nt c o, anh thnh hnh tng hp dn, khuyy ng tm hn bn ti lc y. Ti cn c tham d nhm anh t chc vt ngc v tham gia tch cc vo . K hoch l i lt mt lp hc chnh tr vi khong hai mi ngy, do anh . ph trch, thi gian hun luyn hn hai mi ngy, tp hp vo

mt phng nh trong gc nh t chnh tr. Chng ti phi tm cch o c mt ng hm thot ra ngoi m ch khng bit, ng i khng hay. Hai mi con ngi mi bit nhau, quen nhau t khi mc o t, nhng t lc tp trnng vo lp gn b thnh mt khi cht ch. Cm tng ca chng ti l hi hp, ho hc nh mt on qun chun bt tn cng vi tinh thn quyt tm cao nht chc thng nn nh lao Ha l m mt con ng hm xuyn mng nh t m ra. Thc t cho chng ti thy mi tnh ton sai lch qu xa. C nhm hp li bn bc, xem xt mi mt v quyt nh thi! Anh ci ci, v vai bn tr chng ti, an i: Kh tht y! Thua keo ny by keo khc. Cn g! T lp hc c tin hnh ng vi yu cu hun luyn. Ni ho hc c vt ngc chuyn thnh ch phn u mi, thm lng hn nhng vng chc, su sc hn bao gi ht. C hm, ti nh lao Ha l, anh em vui chuyn c vo gi tt n. Tn gim th xut hin v khng tic li chi bi, xc phm t nhn. L trt t, ti lin ng ra phn i li. Hn lp tc i bo co vi cp trn. Ti b gim ngc Ty gi ngay ln v pht nm x lim mt thng. Vn hn hc, hn xi by phi cm ti c hai chn. Th l gia ci gi rt ma ng, hai chn t vo cm, ti phi nm gia sn xi-mng khng cho chn chiu trong hai tun lin m ay m cn mang theo c thm mt b qun o t. Ti ly o trm kn u, cn chic qun ti p ln hai ng chn. C lnh cht t v cng ngn c mui. Mui x lim va nhiu, va d. Song, n khon rp th phi chu b tay. nh hi l, chng t khe cm ko ra rc vo mi ni m cn. Ch khi cng trn nh ht en th mi chu yn. Tnh th c nh nm gia t kin vng. Ti nh n cu chuyn c t nhn cht v rp cn. Hai ng chn ch b cm rp cn nhiu qu thnh su qung khng cha khi m cht. Thc h ra sao khng r, nhng lc ny ch cn c cch cn rng chu ng, l rp ang chm chch khp ngi. Cc x lim khc cng y ngi nhng u l thng phm: c s v gy g nh nhau, ph quy g nn b nht. Cn mt s th b lit l t s ngha l b

bt nhiu ln, nguy him, phi giam cm c.Ln u tin nm x lim, ti rt b ng, nhng ch c mt mnh, ch bit hi ai. Cm c anh em nh bp mang ti. Cn nc c sn c mt go, phn ung, phn dnh lm v sinh khi i i tin. Ht th h li vo y. Ti vn b li dom. Cnh sng ny th bnh cng dy v. C m v ngy, hai chn trong cm, nm ngh min man th chuyn. Nh li chuyn bn pht xt c hi t chnh tr bng cch nht mi t nhn trong tng x lim m trn v vch v chi cht cc vng trn vi nhiu mu sc s. Cnh tng dn dn lm ngi t lon c m pht in ln. Ti t ngh mnh m b nh th th cng gay go y. Nhng in th cha chc! Ti lng nghe nhng ting ni vng ti xem c th bt chuyn vi ai c khng. Ri ti n li ni chuyn ca mt anh chng ang ba hoa bc ng. Hn ang bc pht pha ting Ty gi cy y v c ch. Cc x lim khc xut xoa ra v thn phc cu ny lm. Ti ny ngh chc ngang anh chng ba b ny, cho c chuyn lm quen. Ti ln ting hi: - Ny, anh ni ting Ty i, x lim s my y! - S 6 y, thng no hi g y? 27 ! - Anh s 6, cho anh, chuyn anh xem ra b lo lm. M ting Ty ca anh th cng b lo y, hc u ra vy! Dn ta sn ting ta, vic g dm ting Ty gi cy th. Nghe chng tai lm sao! C l ti l ngi n tin dm ng n uy danh mt ci cho nn hn ta giy ln nh a phi vi: - i ch, ... m thng no dm bo ng l b lo, gi cy y, thng no xng tn xem th..... - Ny! va va thi. S 2 y. Ging s 6 hi du: - S 2 h, mi vo h! Tn g, ti g, ti g y? u ti h! - Tri D n y. Ni n tri D l c nh t u bit l ni nht t chnh tr. Ging s 6 bng tr nn

nh nhng, bt quen: - Chnh tr ! Th th em xin li anh nh. ng anh tri D ti ? Sao anh kn ting th, em u bit! Lin , cc x lim khc cng nhao nhao hi thm tht vui v. Th l ti giao lu c ri. V tai v cng n lin ngay. Sng hm sau s 6 ln ting hi: - Anh s 2 i, cho chng em nghe mt bi ht ca cc anh i. Ri dy bn em vi Cc x lim khc u hng ng li ngh . N cng gi ng ch nga ca ti. Ti bn ly ging ht to bi Tam bnh. y l bi ht t ca cn b thi B cng nng, pht c ln ng tm chin u git loi si lang Theo ngn c Mc Lnin Phen ni mnh quyt ra tay... Ny, hn ny l hn sau cng... Tay nh nhp vo cm, ti ht vi tt c s hng say ca tui tr. Li ca vang vang trong x lim, khng kh tr thnh nghim trang, hng trng. C dy x lim lng nghe. Nh li nhng mt mt hng bng hng phn, nhng nh mt rc sng trong cc cuc mt tinh trc y khi ti ht bi ny, ti hnh dung ra cc khun mt cc x lim lc ny, hn h cng ang b li ca thu ht khch l bn thn ti cng bc ln, cng ht cng hng hn, say sa hn. Bng ming st nh ca x lim ti ku soch, cng lc mt b mt hin ra ri bin ngay. Ti cng kp nhn ra thng gim th. Bt l s c chuyn chng lnh, song s hng say vn nng ting ht bay ln, vi vi. t pht sau, mt tn gim th Ty hng h chy ti. Chng n chng rng hn nh ti ti bi bng di cui. Ti va gng va phn i li: Ti sao li nh ti ti khng lm g mt trt t. N c nn lin hi. Ti hiu ra y cng l n tr th ca tn gim th . Trn n qua. Ti tnh cch i ph li. Cc x lim li ti tp ting hi thm: - Anh s 2 i! N nh anh c au lm khng,. n t th ch, c lit tht, song li khng lm ngi t s. Nhiu anh em sau

ni n ti dy h ht. Ti c tng cu v h r rm nhm li n thuc lng. Th l ch t hm sau, c x lim thuc bi ht. T bi ht thnh l mt sc mnh ca tng ngi, ca c dy x lim. My hm sau, t nhin ti ni mu ct ting ht, bi s thc bch biu l ng cm vi anh em t thng phm, bi nh chng li mt ci g . Thng gim th Ty li ti. Ln ny, ti trng mt nhn thng vo mt n v to: o khng b, o nh p! . Tht sung sng cho ti! t cc x lim bn cnh, c ting h hng ng ngay. Tn gim ngc tc gin, gim chn gim cng, chi bi m , nhng khng ra n. Hn lng tng, trnh nh mt ca ti, lm lt nhn quanh x lim. Nhc thy b qun o t ti mang theo xp u sn, hn gin gi v ly v khng qun tr ti: pht c thng cm hai chn!. Th l hnh pht cm na thng nay ko di ra c thng. Du sao vi ti cng l mt trn thng. Anh s 6 thng gi ti hi chuyn. Anh em cc x lim ht bi ht ti truyn li. Ti lin b sung tit mc ngm th. Nh c bao nhiu th ca T Hu, ti d ngm gii thiu c. Ti c v ging gii k hai bi Tm t trong t v bi Hai a b. Anh em dy x lim chm ch nghe v tn thng. Cn tn gim th th t vn t ra hn hc vi ti nhng khi chng ti sinh hot , hn u lng trnh nh khng hay bit. Sut c mt thng nm x lim cm hai chn, ti ch c i tm v thay qun o c mt ln. Ti b i l nhng xin thuc tn gim th phng khng cho. Sau mt tun i l ngi ti mt qu, ngh ch cn cch cha mo. Ti quyt nh nhn n hai ngy lin sau ch n cm vi mui trng. May sao, th m khi bnh! Ri c ci thng chu hnh pht x lim, cm c hai chn y cng qua di. Vi ti khng phi l thi gian v ngha. Dng nh li va khm ph ra mt iu mi m cha h bit. l tnh cm qu mn, khm phc ca anh em t thng phm i vi t chnh tr. H c ngi ht thi gian nm x lim, trc khi i u gi ti li cho thn i. C t mi n th anh em li kn o gii thiu vi h: s 2 l l tri n... c nhiu bi ht, bi th nghe hay lm! Nhng iu ny lm ti rt xc ng. Ti cng hiu ra sc mnh ca cch mng. Nhng bi ht, nhng li th cch mng c sc lay chuyn, thc tnh lng ngi su xa n vy. Hm tn gim th vo tho cm cho ti, hn vn hn hc

e: - Cn thn! Khng cha th cn nhiu phen c cm! Chng bn tm! Ti cn mi t gi cc bn mi ca ti, lng xn xang mt nim vui kh t. Vui v ht hn cm x lim, c tr v tri D y vinh d vi ng ch mnh. Vui v mt thng ti c thm nhng bn mi m ting ht li th cch mng gieo mm mi bit u l bc ngot cho cuc i h. Trong nm 1942 , chng n y chng ti ln Sn La, chuyn i t chc thnh on m chng ti gi l cng voa t. T Ha L chng dn t ln t hng i Ha Bnh. Chng ti chun b chu o vic tuyn truyn, trng thu ca cc anh em tt c khn mt mn tra vo nhng que ngn lm cn. Lc xe chy qua cc ph ng ngi chng ti ging ra lm c , ng thi ht vang quc t ca v cc bi ht cch mng. Mi ngi qua ng, sng dc cc ph xe i qua u bng nhng c ch kn o th hin vi chng ti lng cm tnh. Cn pha chng ti th c gng bng cch ni vi nhn dn rng y l t chnh tr. Qua ph Khm Thin, ti thy c mt c gi dng tiu thng, mnh bn o t thn c chy theo xe chng ti. Ch ta go: - Anh Din, anh Din! Th ra ngi ngi bn ti chnh l Din. Anh ta l v rt xc ng. Ti hi: - Ai gi anh y?. Anh bo nh: - Em gi tao, con ng cu. Sau ny, khi chng ti trn t ra th chnh anh Din a n trn nh ng cu. Ch ny vn c cm tnh cch mng nn nhn i lin lc, bt mi vi anh Lu c Hiu, ri nhn ch th ca anh Hiu v cho chng ti. p ti on t l mt thiu y ngi Php. Hn cn rt tr, mi t Php sang, va hung hng va l v lo ngi. Chng ti ht, hn chy ln chy xung qut tho m . Hn chy ti th u hng lng li, nhng cui hng ging ht li bc ln cao v c th ngc li lm hn tc ti. T u cu phao i vo th x Ha Bnh, chng ti vn ht nh th. Mt mi tn thi y non n thm hi. N nht on t vo trng tiu hc. Mi phng hc n nht my chc ngi, bt khp kn cnh ca

knh li. Cc ca u c chn song. Chng ti tuyt thc khng n i hn ca m cho khi b hi. Trong chuyn i ny c sn hai ngi i din ca on t l ng o Nng An v n g Bi Lm. ng o Nng An tuy c khai bo nhng vn c tn nhim giao vic, ng l mt nh tr thc, ni ting Php rt thnh tho. ng Bi Lm cng tho ting php, tng sng lu nm Php nn ng tho c ting lng v pht m nh ngi Php. Khi chng ti i ca m, lc u thng thiu y khng chu. C on tuyn b tuyt thc. Hai ng i din i thoi vi n, l l sc bn, c tnh. Sau cng hn chu nhng b, cho m ca v giao hn: - M ca th cc anh n ch? - ng ! - Chng ti tr li. V u tranh ging co lu, nn tri ti, ba cm qu mun. Anh em bng u i. c t nhn n cm, tn thiu y mng r, n hi thc gnh cm vo. Gnh cm nm chc ngi n m ch c nm, by ci bt v chng y i a. Cc cp trt t lin ng ra thu xp s ngi n mi ln theo s bt a. n xong i ra sch s giao cho ngi c c tip theo. Vi cch , ba n din ra trong trt t, v sinh cht ch, khng h chen ln, ln xn. Ci k cng bt ng ny lm cho tn thiu y ngc nhin tht s v bn lnh m ra n t. Hm sau cuc b ln ng, chng ti vn ht, c bi ht bng ting Php, lc hng dng, lc du dng, n mt mi thi. m lnh t ra thch th, thy anh em yn lng i, chng li nhc: - Cc anh ht i cho n mt, Cn tn thiu y th khng l v hung hng na. Hn i ln o xung cui on t, n tn hi chuyn. N sng st thc s khi thy ng t nhn tr li n bng ting Php, khng ti. Chuyn i chia thnh nhiu chng ngh, cch nhau khong 20 - 25km, c chng di nht l 32 km. i c hai ba chng g th tri ti va lc ti mt ci bn. on gh li ngh m . Cc ng i din tranh th ni chuyn vi tn thiu y Php. Hn bo va Php sang, cha hiu g v Vit Nam

cng nh v ng Dng. Hn th nhn rng: - Nhn nhim v ny, vi ti l vic rt phc tp. p ti mt lc hn 100 ngi t chnh tr i hng trm cy s, li qua vng rng ni, ti lo lm. Ti phi t ra nghim khc, phi trn p mi gi c k lut, th mi hon thnh nhim v. Nhng t Ha L ln n y, tip xc vi cc anh ti thy hon ton khc vi nhng iu m ti c cn dn nhiu ln vi nhiu quan chc thuc a. Trc ht ti thy cc anh phn ng c hc, c hiu bit. c bit l c on t r s tn trng k lut. Ba cm ti Ha Bnh lm ti suy ngh nhiu lm. Th tht, trong hon cnh lc , s ln xn, chuyn dnh nhau n trc, n nhiu, ti ngh l iu d nhin. Th m cc anh t ra rt vn minh, rt k lut, c nh mt i qun c rn luyn k cng. Sau my ngy ng ti cng hiu cc anh. D cha ti ni, ti cng thnh tht ni l rt yn tm v cm n cc anh gip ti hon thnh trch nhim. Gia i bn nh tha thun vi nhau cch thc tip tc chuyn i. Tay thiu y t ra d chu nhiu. Cn bn lnh th l v n anh em t. Ln ti ca nh t Sn La th gp thng gim ngc L Bng. Hn ang ng . Ngi hn to bo. Tri vi ci tn ng tt bng hn l mt tn thc dn ng bn cht, gian c v tn bo. Tn thiu y bo co chun i, nhit thnh khen on c k lut, bit gi trt t v c hc. Ch vo ti, lc ng u on: - Anh ny ni ting Php tt lm, rt tch cc. Thng L Bng git pht ci di cui trong tay ngi lnh ng cnh hn, nn vo u ti v chi: - Qun mt dy! Cu soong! Nh t Sn La lc y ang nht n nm trm t nhn, trong t chnh tr k c on chng ti c n 300. Cc anh L Thanh Ngh, Xun Thy, Trn Huy Liu... mt s ng khc ang b giam gi ti . S t kinh t chng 200 b nht ring, cch bit vi chng ti. Lc t chnh tr cng c hai loi: s ng l cng sn, mt s khc l Quc dn ng hoc i Vit, c s gi l t Lng Sn a v. Gi nh th v c s ca h Lng Sn b v l, h b bt. S phn bit l ming vi

xanh nh ngc. T cng sn mang ming vi hnh vung, cn s cn li l hnh qu trm. S phn bit ny quan trng lm. Lnh trng cng nh dn chng u n s vung v t ra thiu cm tnh vi s cho . V vic qun l nh t, ng u l tn gim ngc, c mt ph t gi - ti ngh lo ch l qun gia ca gim ngc. T nhn thng gi lo l b gi . Lo khng c g c sc, cng khng him c. Khc vi tn gim ng L Bng, ng l mt tn thc dn hung c v him c. N ly t ln lm vn th cho n. Khi chng ti ln th ngi lm vn th ang l anh o nh Lung tc Nguyn c Qu qu Thun Thnh (Bc Ninh). Sau ny cch mng thnh cng, anh l th trng B Vn ha v mt. Anh rt gii ting php v tho cng vic vn th, c giao gi s sch v sp t cng vic nh t. Cng nh anh, chng ti c c nhng tin tc cn thit. Nh t st tri lnh. Ch huy lnh l mt gim binh hm quan mt, quan hai g y. Thng gim binh ny cng cng thng gim ngc cai qun t nhn. Cn i lnh kh xanh bn chnh l lc lng kim ch t. Vng gc tri lnh trn cao kim sot sn nh t. Nht c nht ng khng lt qua c mt lnh canh. Bn nh t c c mt ngi lm y t, ni l gip vic cho tri, thc cht l gip t nhn. Lc , anh Sao ang m nhim cng vic ny. Anh Sao - tn tht l Nguyn Lng Bng, mi t nhn u c cm tnh, tn xng anh l anh Sao hay anh C. n nhng ngi ln tui hn, chc trch cao hn nh anh Trng Chinh, Hong Quc Vit cng gi l Anh C, vi ngh anh y l anh ln trong tp th. T ci tn Anh C tr thnh b danh ca anh Nguyn Lng Bng. Anh tr thnh y t l t ch trng ca t nhn chnh tr. Anh lm y t nn c iu kin hun luyn cho mt s ng ch anh em t chm sc sc khe, bo v nhau. Vic ny khng d. Hc hi th c sch chuyn mn hoc c ai bit nhiu t th ch v cho anh em khc. Nhng n vic thc hnh, k t tp tim th ng ngi lm. C iu v thng yu nhau nn sn ngi t nguyn a c th mnh anh em luyn tp. Anh em ngh rng nu chng may mnh c b lm sao th v sau ng ch mnh cng trnh c tai ha. n on t chng ti ln cng c t chc

rn cp mt s y t mi. Chnh anh Sao hun lnyn nhm ti v anh Hong Minh Chnh, l lp tr lc . Chng ti cng a i, cha mng ra cho nhau thc hnh tim thuc cha bnh. Anh Sao lm y t, gip c rt nhiu cho anh em t v y t l c quyn lin h vi trm x khai bo thuc men, lnh thuc cho anh em. V th anh em cn thuc g th bo vi y t chy lo chto. Sn La thi , bnh st rt i ra mu m by gi gi l st rt c tnh, ang honh hnh. b st rt c tnh i ra mu l d cht lm. Nhng cng cn bnh m hai tri li c hu qu khc nhau. Nu nh bn tri t, trung bnh c mi ngi bnh mi c mt ca t vong, ngc li bn tri lnh tnh hnh nguy kch hn nhiu, c ti chn ngi cht. V sao th. Khi ng bnh st rt th ngi t c s chm sc ht sc chu o ca ng i. Ngoi anh Sao y t th cn c i Hng thp t do anh em lp ra. V ngi bnh c c chm sc 24 trn 24 gi. Thng trc lun c 4 ngi trng nom bnh nhn, xoa bp ngi cho t mi, chm lo v sinh chu o bt c lc no. Ch n ung cng c quy nh, chia lm ba cp, cho, cm. St 39 tr xung th gi cho ng. Ba ngy n nh th bnh khng th c hng cho cu t, t l cho tim gan n vi nc mm thng hng. Cho ny n rt ngon nhng chng ai mong mun c. V n th l thp t nht sinh ri! Cm cng chia ra cc cp nh vy Cm cu t l bi dng cho nhng ai qua cn m qu nng mau ly li sc. ng Bi Lm c giao ph trch bp, nu cm cu t, v hi php ng lm bi bp nn nu n rt gii. Sau khi lo cho cc bnh nhn n ung ngon lnh chu o phn ng thu dn ni cho nu. Th lim c ng dng li, nu khng ng dng ngn tay qut sch v ng hong mt ngon lnh. Anh em nhn thy ci nho. ng thn nin ci: - Chng my ngu b m. Ni l thc n cao cp th y mi thc l th cao cp v mi tinh cht thc phm u lng y ni. Sao li b ph. ng Bi Lm, m v sau c thi lm chnh n ta n ti cao, ri i lm i s bn c, l ngi c phong cch sng rt thc t v ci m.

Nh li hi cn Ha L H Ni, mt thi k anh em t nhn phn ng b l bu di, n c nh qu c c dc, sng ty. Cho vi qun ng phi l au n dn da nc mt. Anh em c sng kin tho ht ng qun i lm vy th c d chu hn. Ring ng Bi Lm n gin, thn nhin nh trung. ng li l i din t, chng l ra tip gim th, gim ngc m c tng ngng nh th, ng bn dn chng ti - H chng ti tm, th bo tao hay, mc qun lm vic. Ci bnh n k l. Anh em nghe ai mch bo cch no cng theo cha u khng khi. Ty cp thuc bi cng chng hiu qu g. Hng trm con ngi nh th trng khng khip lm. Th ri mt thi gian sau, t nhin bnh lnh, c nh cn dch bay qua. Sn La, chng ti cn lp ra mt t chc lo ni thng v c ngoi thng. My ng c c ra ph trch kinh t nh t sau ny u thnh cn b kinh t cao cp ca Nh nc cch mng, nh ng L Thanh Ngh, Nguyn Vn Trn hay nh ng ng Kim Giang lm Tng cc Hu cn qun i nhn dn, ng ng l gim c nh my xi-mng Hi Phng. nh t hot ng kinh t ch yu l bun bn. S tho vt, sng to l tm ra cch bun bn nh t. Bui u l bt mi vi cc b bun c cm tnh vi t chnh tr. C b thn mt vi anh em n ni ngi ta gn vi ng Khut Tr Tin, ng Trn nh Long, a l ngi tnh , v hai ng c giao trch nhim tip xc vi hai b. Hai b ny lc cng ch ba, bn mi tui, l v cng chc sng d gi nn cn bt mt chn. H bun hng l: guc Phi M , tc guc cao gt, ang l thi trang ca thiu n H Ni, do t chng ti ch tc. Mi ln c phi vo rng ly ci l chng ti chn g. Khi s ng anh em lao dch th s c tay ngh tp trung o guc. Guc Phi M Sn La rt n khch, lm bao nhiu u bn ht. Chng ti khai thc ngun hng cc bn quanh tri: mc nh, nm hng, mt gu, mt ong, rng c g thnh hng ha l chng ti thu gom gi bn cho khch H Ni. Tin hai b li mua hng theo n ca chng ti t nh vi vc, kim ch, trang sc, chi. Chng ti kn o a hng ra cc bn vi nhiu phng thc thch hp: bn l tin ngay, trao i hng cng c, k gi

hng cng c... Hng may o ca chng ti rt c tn nhim. Cc cng chc v gia nh h rt thch t chng ti may qun o, k c vic ng b i l bng tt-suy hay nhung vc t tin. Chng ti c th may tay ngh cao. Chnh anh em tng lm cc tim ni ting H Thnh nh Sc Mt Trng Tin. L t tt nhin ci kh khn chnh l khng c my may. Mi hng u khu tay, nhng chnh iu ny l ci gi khng tm c bt c hiu may n o. Cho nn cc tay trng din li rt ham c c b may nh t Sn La. Hng ct may k v gi r, giao ng hn. S tn nhim dy ln vi nm thng, n mc cc v cng chc u thch mi t th ti nh o may. Tin cng thu c kh ln. Nhng hot ng kinh t kiu trn y chng ti u ngh l ngoi thng tc khch hng u l ngi ngoi nh t. Gia anh em t cng dn gi pht sinh nhu cu trao i. Ai c ngi nh gi cho th g m khng dng ti, mun trao i, mun mua bn th c ni thng chng kin v thu ph theo % gi tr hng ha. Khi b a y Sn La, anh em d kin cuc sng s cam go gp bi so vi lc Ha L (H Ni). Anh em ch ng ngh cch t cu l lm kinh t. Ri ci kh chng b ni ci khn, m ngc li cng lm anh em vt c tm ra nhng ngun vic m trc chng ai ngh ti. Ht sc k cng l chng ti t chc ct c c ru bn. Nh li hi Ha L c ch mm, m, tru, u . y l thc n hai ngy mt. Ngy th nht th sng n c mm, chiu c m luc - sang ngy th hai: sng th tht tru luc, chin c mn u ph luc. Thc n ny c ni tip ht tun, ht thng n ht nm. Ngy ch nht c cch c mn tht ln luc. Thc n lm cho t cho nn khng nhng n iu v mn m cn ngho nn v hng v. S ch bin cng rt l lao t. Chng ti c tranh bim ha cnh n tht tru. Hai t nhn ming cn hai u ming tht bng na ngn tay cn chn th p vo ngc nhau thm sc m ging ming tht t ra lm hai! Cn tht ln th ch s n bay bin, phn mi ngi mt ming bng na bao thuc l v thi mng tanh nh t giy. C m luc th na sng na chn, u ph thi ra th c nhn thch sng. Rau muong luc cn bm y trng cc, n phi l cht. Cm th chng dng nc vi nu, nc l

pha vo sut tht tru. Nh bp tip tay cho gim ngc hnh h t nhn chng ti nh th. n ung vy, anh em cn b au m lin min, gh l y ngi. Chng cn bit trng vo u c v mc ch ca t ngc thc dn l hnh h t nhn khut phc h. Lc ti lm trt t, bn cch cu tnh trng ny bng cch ci thin ba n. Chng ti tha thun vi nhau thc hin cng sn trong n ung . Ai c ngi nh ti thm nui th tt c cc th nhn c u tp trung, phn phi ty theo sc khe v nhu cu ca tng ngi, phn phi t qu chui n ming gi v c thuc ht na. K n, chng ti t chc ch bin li ba n hng ngy. Ci kh l dng c nu nng. Cm t thng c ng trong thng g cao 30 phn. Cn thc n th ng bng c mn st ty, hay tn l. Ngy cha c c mn nhm. Sau mt thi gian chng ti giu, ly c my thng g v t c mn. C qun o th c khi nh, t phi ngoi sn. Th l tch lu c nhin liu v dng c cn thit. C tri ng lng nhn mt ba khng n, dn thm cc thc n ngi nh thm nui a cho, ch bin li cho ngon ming v nu k. Kt qu tht l kh quan. Ai cng cm thy ba n ngon hn. Ri mt tun sau s ngi au m gim r rt v mt ai cng ti tnh. Nhng s yn vui ca t nhn l iu gim ngc phn i. Vic mt s thng ng cm mt ht ri s c mn cng thu khng , chng i khm v tm ra mu k ca chng ti. T chng tuyn b cm v ch kim tra hn. Tuy vic nng cht lng ba n ch tn ti mt thi gian ngn nhng tc dng th lu bn. Anh em khe ra v nng ng khc phc hon cnh. Ti vn ham lm bo. Nhn dp Tt n, ti ch trng ra t bo Xun. Trc ht ti nhn ra ngoi gi cho my tp giy hc sinh, mc tu v bt. Vic ny ch tri chng ti bn nh, th m tin li lt sang c bn t ph n. C mt b ti hoa xinh gi c nhiu ngi ch , gi th sang ti xin tham gia vit bo v ngh t bo Xun nht thit phi c phn ti ph n. Ti nh li ba s bo do ti v. Trong sn nh t Ha L vn c hai cy bng lu nm, ang ma ng, bng rng ht l, tr nhng cnh. Tc cnh ny ti trang tr ba bo Xun bng hai cnh bng khng l bng mc tu en. Ch xun bng mc ni bt lm cho ba rt n

tng v bao hm nhiu t. S bn, ph n cng gp my bi lm t bo thm hp dn, phong ph. Ngoi ra, cn c bui din vn ngh v ti cng thuc li din vin c hng v ng gi ph n. lm tc chng ti ly qun o g ra thnh si em nhum hc n, kho nhum, kho chi cng mt v quyn r lm. Lc ny ang din ra chin tranh Php - Xim v thc dn Php bt dn mnh phi ra trn. Chng ti dn dng v kch t thi phn i cuc chin tranh . Phn i vic bt dn Vit Nam phi chu ng cht chc. Tri t l mt gian nh di chng hai ba chc mt vi hai b xi mng v li i. Trong tri c by mi tm mi t nhn, mi ngi c mt chic chiu v mt chic chn chin. dng sn khu chng ti khu chn li, th dng lm cnh g th lm mn. B tr mt ngi ngi trn thnh ca s vt vo ko mn, va canh chng ngi nh lao. H chng i tun th git dy b mn xung. Nhm bn di thu dn ct ngay. o c trang tr sn khu th chng ti xp cc thng ng cm ri ph chn ln lm bn, gh, lm k... th. V biu din nh di nn ch dn nh di c xem. H bn tun tra n th theo s phn cng, mi ngi mt tay xa ngay hin trng. Cn din vin th li vo gc tng ni t thng x. l hai ci thng kh ln, tha sc ng cht thi v ai i th c phng nhn thy. in cng tin cho ti. V l trt t, ti phi qun l bng danh sch lm v sinh thng. C quy nh nh sau, mi m c nhiu ngi dng ti th theo danh sch m iu bn ngi i , cn n ch hai ngi th sng hm sau t h phi a chic thng i . Sn La, hng ngy ngi t ra ngoi nh t lm vic. Nu i nht ci th su ngi mt xe b. Mi xe ly vi khc ci ch v l c. Cn vic ch ci cho nh bp c tp khc. Nh th th c tm c mt cy ci l tiu chun cho c tun l. V chng ti c nhiu th gi tm hiu dn tnh quanh vng hay i khai thc hng. Thng l nhng anh em tho ting a phng lm vic ny. Dn gi, Chng ti cng tch ly thnh qu ci thin i sng. Ngoi ba n thng ngy, t chng ti cn t ra c ch mi tun c tic nh. Ngy ch nht th lm ph, bnh cun hoc l c ph bnh ngt. Cn hng thng c tic to mng, min, mc nh, c c gi ch... chng thua g tic qu. Phi tha nhn trong anh em mi ngi

u, c tay ngh ca mnh, kho khu gi, kho t chc thl h d dng thay i cuc sng t y. Ti nh c ln c nh ba trm con ngi cng chn mt ba tht ch y nh kiu c sn tht ch ni ting by gi. Ba n dng n by, mi con ch to. Lm sao m kim cho c tri. i nguyn liu i thm d ngun v ng gi mua trong dn. La hm tri lt pht ma, h em o ti i lm nh mi ngy. Lc tr v cng lng thng o ti n t v b bt bn. Khi qua cng thnh tt c lnh khm. Th m tp chy nguyn liu vn a ch qua trt lt. Th ra trong s qung o ma cc anh em c giao nhim v ct cht ch vo ngi rt gn gng. Lc qua cng h li kho lo sp xp thu ht lnh ch vo cc im b tr. Th l c n ch lt cng m thm, n ni nhng anh em khng c giao trch nhim ny cng chg hay bit. Cho nn nh ti khi thy l ch th sng st tht s, c nh t trn tri ri xung. Cc th gia v cng theo ch vo y . Vic huy ng ngi lm khng kh. Va a ra li dm hi: - Thng no lm ch! Th nhao nhao ln, n hng chc ngi: - Tao! tao! C tao mi thnh nha mn! V h tht s lnh ngh. Cng vic ch bin tht mn no ra mn y, nu nng c m ru. Ch c mi thm ta ra ngo ngt lm ai cng nh nc gii. l nhng tic trong ni b t vi nhau. n ba tic tt anh em mi c cc cai ngc. C th thng qun n cng nh hi c nhng n c l i v bi ra th chng ti cng sn sng i ph li. C hai bn u cha qun nhng cuc u tranh gay gt trong nh t. Ngay trc ngy on chng ti chuyn ln th Sn La va tri cuc u tranh c tn gi l Xp! l . Cuc u tranh n ra (ngy l3-5-1941) v tn gim ngc Sn La rt tn bo, khc nghit. N c tnh y a t nhn v mi mt, hng khut phc, c nh tr th. Anh em tuyn b tuyt thc. N u cng ho: Chng my nhn n th tao cho nhn ung lun! N nht c my trm t nhn xung hm ca-s. Di ch c chc chic x lim cng mt hnh lang hp. Mi x lim din tch khng qu hai mt vung. Khi chng ti ti anh em thut li rng, ch chen chn ng, khng th no ngi c. vy n li khng cung cp nc.

Nng nc v i kht chy hng. May tri ma, mi ngi d qun o ra hng thm nc ri vt chia nhau hp mt. Ngy b qu phi ung c nc tiu. Gay go th nn ngy m ca-s si sc ting i hi: - m, Xp! l! Xp! nc ung (Chef, de leau)[3]. l thnh l ting gi ca cuc u tranh . Cuc u tranh ny khng thng li hon ton ngay sau , v cui cng khng chu ni anh em i n phi a ln. Nhng v sau nhng nguyn vng ca t nhn tng bc n u tha mn. Chng ti sau c hng thnh qu ca cc cuc u tranh trc . i c bo, n cp bo. i t nu ly n, n cng tha thun. Nh thi Ha L, n bp nh thu th kh khng t ni. T nhn t nu ly cn qun ngc cung cp thc phm, tnh tiu chun theo u ngi ri nhn ln theo s t trong ngy. Cn c vo , n giao cho t tng s k tht theo u ln tru, rau th ly theo s k vn do t lm, theo mc quy nh. Tt nhin.. anh em u chu b tay v vn t lm nhiu rau v ngon nht. Anh em cng bit cch xoay s n cho tha thch. Sn La thi c my loi vn rau: vn t,vn s, vn tri lnh. Mi vn cung cp theo i tng. Cn go th theo u ngi, ngy l su lng hoc nm lng ri, tnh ra thnh thc, n bt cc bn quanh vng np. Chng ti t chc xay gi ly.. Thc cc bn phn ln l thc np. Cho nn chng ti phi thi xi. Ch c ngy tic ln mi c dp c n cm t. L thc np li c xay gi nn c s go di ra, chng ti dng ct ru. Rt kinh nghim cuc u tranh Xp! l anh em ch n s tch tr cc th sc ng u vi s tn bo ca k th. Ti khng r cc ng y lm nh th no, nhng ti pht hin lc ti thy cc u tng, cc gc nh u c hin tng tr nc. n lc nu ra nhiu ru qu, anh em tm cch tr li cho cc ngy l, ngy tt b phn ph trch th tm cch du, cn anh em khc khng c phn cng th xem nh khng hay bit. Hai ln ti trong s lin quan ti cng vic ct du. Ti ph trch nh xay vi my ci xay - nu nay th cng l gim c nh xay kia y. Ti nhn thc vi nh mc: 10kg thc ra 7 kg go, 100kg thc lm ra 70kg go, nhng thc t go thng nhiu hn nn xay gi c d hn 5 -7kg, cha k khi cn go cho mnh chng ti g cn ng, thng cn di

ra. Cho nn s d tch li c nhiu. Vic khing go cng do t lm, khnh bng nhng n ng bng to, chc, di hai mt, ( ba ging, mi ging su by chc phn). Bn trong chng ti thm ht mt th l mi ng l mt kho tr go. Khi ti ph trch nh xay, ng Bi Lm lm th kho. Gia hai bn tha thun cch thc ly cp go kho. Khi ng Lrn gi: - i em tr tao my n ng my mn hm trc. Theo lnh, ti mang ht ng sang. n hm sau ti ht tng ln: - Anh Lm i! Cho mn vi n ng i khnh go - Sang m ly! ng Lm ht li. Th l my n ng ti giao sang rng th nay vc v y go, cng chc cn mi ng. Nh vy khi qun ngc v c h mc n ca t th chng ti vn c th n no gi sc. Cuc sng nh t ca ch l nh vy, l mt th u tranh trc din mi lnh vc, cho nn ngi cch mng phi bit t chc gii v c s lnh o ng n, kin nh mi hn ch c s y a ca k th. Ti xin k li ci tt nh t Sn La nm 1942 sang 1943 ta hnh dung kh nng t chc k l y. Bn thn ti trc tip tham gia v khng khi lc mt. Cng vic lo Tt giao cho tiu ban x hi v vt cht. V h lm th no th khng ai r. Nhng gip tt thy hng tt c chuyn v n n, c nh i ch tt bn ngoi. Tiu chun t mi ngi hai ci bnh chng, mt na hay l mt phn cn gi, c c bng, mc, u xanh cng nhiu thc khc. Sut ba ngy Tt, ba no cng l tic v c ru ngon. C ba trm con ngi u y nh th. Ngoi ra cn em biu cai ngc v biu cc c s cm tnh. Ba ngy Tt, ch n ung vy, anh em cn t chc nh t thnh mt ni vui chi, thu ht lnh trng, c dn quanh vng ti: Vui xun y tr thnh hp dn nht th x. Cc sng bi, sng bc thu ht mnh s cai v lnh st pht nhau. Mun nh bc y th phi dng tin nh t, anh em c php ng ra i cho khch chi c nh mt ngn hng v c chit khu. Ban sng anh a 10 ng ra i th c chng 8 ng tin nh t. C tin anh c th em chi bi,

nh bc, ngoi ra c th mua cc th hng cn tin nh ru, bnh, mt. n chiu anh mun i tin nh t ly tin lu thng th t l ngc li. Cch ny to ra mt ngun thu ng k. Cn mt tit mc do anh Xun Thy ph trch l m nh hng c u. V c bit l ch n vai tr tip tn cu khch. My cu p trai c chn ng con gi, tt tc, m phn mi son, mnh mc o di, chn ng guc cao gt, cng mi chi, chuc ru, chng s song, tn tnh y nh tip vin by gi. Th m cng c khch ra tr. C iu th v l, c mt ng tn l Nguyn Sinh bit r ng Lam l tip vin trai gi gi m c m mn. Nguyn Lam ngi u l tm c sn li t t, cn nh ghen vi bt c ai ngi gn Nguyn Lam. ng y l mt nh th, khng r sau ng lm g, i u! Bn cn vy, hung h bn, lnh trng, quan binh cng hm gi, ham vui. Chng ti cn t chc din kch bng ting php bn Ty xem. Nh t Sn La cng c tri di khong 30 mt. Cch thc nh tri di Ha L. Cn tri hai gian hnh vung rng vi chc mt v tri ba gian rng hn mt t. My ngy Tt, chng ti thi nhau trang hong tri tht rc r. Tri di bin thnh nh ht. Tt c vic ch lm trong m ba mi tt l phi xong. Cng vic li khng d.. Tng nh t th phn na pha di vn sn hc n, na trn lu ngy khng sa sang qut dn nn rt bn. Th m sau mt m, ton b bin thnh mu hng chy ch vng. Tri di thnh nh ht mang bin tn php Palace vi hai cnh hoa o giao nhau ng khung trang tr, nhng lng hoa treo y cng lm cho mt tin thn rc r. Khng r ban t chc xoay x nh th no m sn khn cng c mn nhung tht sang trng. Hi ti cng phng vi anh Nguyn Lng Bng. l phng hai gian, trang tr th cng l hoa l vi cu i Tt. Trng im l lm sao cho ci chung x trong phng chng mt ngi lui ti. Th l ny ra sng kin sa li ca mn be v treo ln ci bin tiu phng ch r m li lch s na. Bn tri tp trung th ci to thnh nh ht c u cng sng bc phc v mu en ca gii quan chc v lnh trng. Nh ht c u vi bn hoa khi (trai gi gi) lm say m hao nhiu khch tnh, n phi ngc nhin. Vi ti t b n lc y cha bao gi c ci tt no n, ngon lnh v hp dn n th. Cng

ngm ngh, ti cng phc s tho vt v ti t chc ca cc ng y. Cng c ngi lng khng, nhng ni chung l ho hng vi s phn cng. Thi chng ti mi ln th thng Ct X l chnh mt thm, ang lm cng s Sn La. Ct x ni ting mt thi l tn dit cng v n p t nhn khng run tay. Tip n l thng Robe tr hn, c v ngi Hu. M ny mang em gi theo trng con cho chng. Hng ngy nh t phi a ngi sang b ci, qut vn, trng rau v gnh nc. Chng bt c c mt kp t gnh nc cho cc gia nh cng chc, gim ngc, chn t chnh tr lm bi bp cho nh s, nh gim ngc v gim binh. Vi cng s th mt bi mt bp, cn li l mt t nhn kim lm bi bp. Anh Nguyn Thanh Bnh lc lm bi bp cho gim ngc ri gim binh. (Sau ny anh lm b trng b thy li). C mt ngy li phi c bn t nhn, l nhng ngi c th m ng cng vic v quan trng hn l phi bit ting Php giao dch vi chng, hiu c iu chng sai bo. Mt mi cng cao ro cho d coi. C ln ti cng b sung vo i gnh nc, qut vn cho nh cng s. Chng hiu m v Vit ca n ngh th no nhng t ra c cm tnh vi t trong lc chng n i lm vng. C em th ly cm ngui bo chng ti n cho i. N bo - Cc anh phi chu i. Ti thng lm! Tt nhin chng ti khc t: - Khng! Chng ti khng n. Cm chng ti cng v tm tt hn y ch. iu chng ti mun n hiu l lng bt bnh. Ngy y chng ti mi 17 - 18 tui sn sn nh nhau, c em cng cng la vi chng ti (khong 15 - 16 tui). iu lm chng ti bt bnh l n c nh l lp ngi trn cao sang r lng thng k ngho hn. N cng bit chng ti l thanh nin c hc nn cng c ve ngi, n nang. la tui chng ti th nhng chuyn lt vt nh vy cng thnh vn gn ghp ch diu nhau, l chuyn tu gy vui ca tui tr. Cn nhng ng ph trch iu hnh th nghim lm v cng chng l g cnh sng nhn c. vi bt thin ca gii ph n nh quan chc. Cc ng y c cch khng ch h v bo v anh em, khng b sai phi, li dng qu gii hn.

i khi cuc sng nh t Sn La l nh th. Cng c6 mt cuc tuyt thc ci thin tnh hnh sinh hot trong t. Rt kinh nghim ln trc, cuc u tranh ny ta tnh to a ra yu sch vi s chun b iu kin duy tr sc u tranh cho n thng li. Ngun nc cm hi c d tr dng. Chi b cn b tr mt s t khng tham gia c th h tr. Ln anh Xun Thy khu tp trung, ng ngoi lo nc ni cho anh em, anh cn lo c c nc u xanh, v nc tri cy cho s tuyt thc.. V vy ti tham gia nhn n nm ngy m sc khe vn m bo. Thc t th kh chu nht l ngy u, ci i c mun b gy ch u tranh. Sang ngy th hai c du i cht t nhng cng vn day dt, phi gng qun lng ci i i. Sang ngy th ba th xem nh khng nhn na, khng cn cm gic i v cng chg c nhu cu n. Ti cn mi m tham gia lm t bo u tranh vi y tin tc st do, sng tc th ca tht l say sa. Hm cuc u tranh kt thc thng li. N ti tho cm, vi cm gic hon ton kho mnh, bnh thng, ti ng pht dy v b ng qu ngay. Anh em lin mng cho: - Sao ngu vy. Nm my ngy nhn i ri vng dy nh vy, c cht cng phi. Th mi r ci cm gic kho mnh nh thng l ch thi, cn v sinh lc th b nh hng nng lm. Sau nh bp dn cho ra. Nhn thy cho, ci i b nh thc, thi thc n ngay. Ti vn c bnh li dom cha khi. Nhn c bt cho ti ph ph vi ci v hp nh sot gn ht bt. Va nut xong th cho chy ra hu mn nguyn xi. ng l ti phi hp dn v nut t t th d dy v mt mi hp th c. Th l i t ti ca ti c hai ln tham d u tranh, mt ln nh t Ha L, ti trong ban ch, o u tranh, ch c cm hi bng nc l nn rt kh chu. Cn ln ny th c s chun b kh chu o nn c nh nhng hn nhng v nghe k Kmtum, Cn o, v em so vi cuc u tranh l Sn La trc th ln ny bo tn c sc ca anh em v u tranh n thng li.

Tp I Chng 6 Thot khi gng xing

Ti ln nh t Sn La c hn mt nm. Vo khong cui nm 1943, bn thc dn Php c ch trng chuyn dn mt s ln t chnh tr Sn La i Cn o. Cho n trc tt m lch, chng a i hai chuyn v ang chun b chuyn th ba, ti phong phanh nghe tin nh vy. Thc tnh, t lc b bt, t tng vt ngc chng bung tha ti. H thnh thi l n li tri dy. C l cng l tm trng chung ca mt s ng lp tr hiu ng. Ti v Trn Dip, chng b L Minh, rt tm u hp. C hai trc tui nhau. Dip tn tht l Khu, cng c mt cng ti trong chuyn o hm vt ngc Ha L. Chng ti gn nhau v c bit l c chuyn ni vi nhau khng dt.. Khu cng ham c truyn nh ti v cng lm tng tng kiu hc sinh. Khu con nh giu, h hng cng giu nn bn vi ti v c ti nhit lit hng ng mt k hoch vt ngc n l tn tin ly k. Khu c b ch tn Thanh, H Ni, m ti cng c bit. Theo k hoch , ch Thanh s thu mt t du lch ln Sn La mang theo hai khu sng sn, hai b qun o sn vi y giy t, ch tm ngh li khch sn tnh. n hm chng ti ra rng ly ci s bo ch a im hn n chng ti. Hai a ln t thay qun o ri cng ch dng thng v H Ni! d phng, chng ti cn mt k hoch t hin, i hn, nh sau: Ch Thanh cng mt ngi na mang hai chic xe p ln Sn La. Vi xe chng ti s phng v xui. n Ha Bnh chng ti s dng du vt mt v tai nn, ri ln vo

rng. Ch Thanh i mt a im xa a i tip. Khu cn phn chn bn l ra ngoi ri cha vi bt lin lc vi t chc m dnh hn mt nm tp ci nga, nh bc, u kim, tp bi, bn sng lc c bn lnh cao cng i ph li mi tnh hung bt trc. Chuyn ny cng ly k nhng ti khng bt bng chuyn vt ngc v t nhiu ti tri qua hot ng qun chng hn Khu, d sao ci cht lng mn vn l gic m p. Thnh thong ti li dn d Khu: Kim c sng lc, cho t vi! Cu nh by t cch ci nga nh!... Nhng cu chuyn nh th ct cht chng ti li nh hnh vi bng, x xo khng thi. Chng ti lm cc ng ch trong chi b lo ngi. V hnh nh c ngi theo di, tm hiu ngn chn chng ti. Ri ng L c Th ch n ti. Khng bit ng t u n. Mt hm, ng Th v vai ti, ni chuyn rt chn tnh, nh ngi anh dn d a em nh. ng ngh ti vo ng li vi iu kin khng c manh ng, m nn tham gia cc hot ng khc trong t nh ra bo ch, lm cng tc x hi.. Ma thu nm 1943, ti c chi b nh t Sn La xt kt np vo chi b nh t. S kt np li l chung cho mi ng vin ti nh t Sn La sau khi qua th thch mt ln na. Va qua l thi k ti ang c th thch m ti khng bit nn c loay hoay nh th. Ti tr li say sa hot ng theo ch trng ca chi b. n mt hm, l ngy 5-8- 1943, nh mi sng sm khc, cc ca tri t m tung chng ti i lm. Ti tri Hai gian, cng ni anh Sao . Ti khng thy nn ca anh u c, trong lc c dy nn cn nguyn v cha ai i lm. Khi xp hng im danh cng khng c anh Trn v anh cng vng. V mt cc ng ch trong ban lnh o l v nghim trng. Ti lu s thiu t nhin ca mt s ng ch khi ni ci. Chiu ti, bn cai ngc la chng ti vo tri, cu knh im danh. Chng l v gin gi tc ti. Chng ti tm nm tm ba bn tn. Ti t hi lng vi s tinh mt sng ca mnh. Thc dn Php ly nh t Sn la lm ni giam t cng sn l c l do xc ng. Sn La nm heo ht ho lnh gia ni rng trng ip, ng s kh khn, ngi Kinh lc c. Ngoi lnh kh xanh canh gc t cn c mt s tri lnh kh v l

dng ng bn th x. Chng nm chc h thng pha to v a ch quanh vng. C c t trn l cc bn u c bo ng, trai trng b y i lng tng khu sui lch rng, cc trm n lng c lp ngay mi li. Chng treo gii thng 100 ng cho ai em c th cp t trn v, 50 ng cho ai bt c t trn. Nm 1942, ngay trc ca nh t, ch treo u t trn tri khng b. y l hai ng ch t ng b trn, khng thuc thung th a phng, khng ngi dn ng, khng chun b g c. V c hai b bt tr li. iu ch ch khai thc l dn tr vng ny thp v chnh v th m v tr nh t Sn La thnh ra him tr. Ngay sau chuyn cc ng ch ta va trn, ti l trng nhm t i lm vn. Trong tp lnh p gii c hai lnh mi. Ti ln la hi chuyn h: - Cc anh c bit chng ti l ai khng? - Bit ch!.. - Cc anh c cho chng ti l ngi tt khng! - C cho ch! - Cc anh c thng chng ti khng? - Thng ch! - C ngi trn c bt khng? - Bt ch! - C cht u khng! - Cht ch! Trnh l nh vy, v ch khng b qua. Lp nh t Sn La, chng ly ngi Vit tr ngi Vit, y ngi dn tc t ngi ra sc sn lng t trn nh vic theo mnh lnh ca chng hnh h t nhn hng ngy. Hiu r m mu ca k ch, cc ng ch lnh o hot ng by lu nay vn ng anh em, tt c u hc ting Thi, ting Mng v i su vo qun chng tuyn truyn vn ng. Quanh Sn La lc ny, nhn dn a s hiu v t chnh tr t ra yu thng t chnh tr v bt u xut hin nhng c bit tch cc. ng hnh thnh mt s nhm trung kin trong cc ng bo t ngi. Cuc vt ngc ca cc anh Sao , Trn, anh trt lt chnh l nh kt qu vn ng chnh tr

lu di, bn b trong ng bo, cng s chun b vt cht kh chu o. Li c ngi dn ng thnh tho. ng tic l khi anh Gi - ngi dn ng- tr v b l, ch m hi anh mt cch hn h. i vi chng ti, bn cng s, gim binh, cai ngc ra sc khng b, tc nhiu quyn li. Chng ti u tranh tuyt thc nm ngy. Chng phi nhng b tr li ht.. Sau cuc vt ngc v u tranh trn, chng ti chun b n Tt ma ng nm 1943, cng to nh Tt trc nhng ly n lm ch yu. Ri thay cho ti, n ngy tin to qun ln tri th ti li b kit l. My nm trc, tuy c s rt nhng cha bao gi ti phi hng cho cu t, song my lu nay ti st lun v n lc ny nh kit qu hn. Hai ba ngy i kit ti phi nm mt ch. Gip Tt c cht t, ti nhc chch n cho. ng lc bn cai ngc vo lp danh sch t chc mt cng voa v xui. Chng chn nhng ngi n nng. n ti mi lm nm, d nhin khng trt. Bit th ti rt thch th d ang rt yu. Cc ng ch lo cho ti, khuyn ngn nn li. Ti cng khng nghe. C anh qu lo cho ti n gp bn ghi tn bo ti ang au yu. Chng n hi ti: - Yu th no? C au chn khng? Ti bo khng, th l chng bo i c v ghi tn vo danh sch. Anh em ngao ngn. Hm ln ng c ng ch n bt tay tin ti, bo: - Nu c tin l c ngi cht dc ng th chng tao c truy iu my nh! Lc ny ng ch Tn Hiu yu lm ri. Anh phi ring mt x lim. Anh em thay phin c ngi ra trng nom anh. Khi on ln ng anh mun ra sn tin. Hai anh du anh ra gia sn, anh gng vy tay nh dn d chng ti. Sc anh gn kit ri. c my ngy ng, ng ch Qunh, l b th chi b i ng ni vi ti: Tao a my gia 40 ng y, tin ca chi b y. My trong danh sch chi b b tr cho trn doc ng. My l ngi th t c ch nh. Nu ch ba ngi ra th khng c my. Nhng c gi tin khi m dng. Ti nh m c trong bng. Sng v c trn, nhng ti vui sng hn c l thy mnh c chi b tin cy. Ti thy mnh quan trng hn ln. on t vn bnh thn chuyn v xui. Ti ch c thng bo l n Sui Rt s c ngi bit ng, chp c hi

a nhm ngi c ch nh i trn. p ti on t l mt tn quan ty, cao ln ph bng, cn th nng. Xem chng n t quan tm n trch nhim. Thy ti m yu, n cho ci mt con nga i kp tp kho. Nh th, n Mc Chu th ti bnh phc c. Chng ti mc qun o t c ng s PS Sn La , tng i mt b xch c tay vi nhau. Xch c l c th ni rng hay thu hp. Thng thng chng xch mt th by nhng nh vy tay rt au, thm ch cn t mu. thun tin, chng ti u tranh chng xch cht lm t mu. Xch mt th tm th tay b c th rt ra c nhng anh em cn i ni ra n mt th chn th mi. Thng Ty v lnh cng mc. Chng hiu bng d thng ty ny ra sao nhng hn ni: Ti tin l cc anh khng trn. Cc anh ng lm kh d cho ti... Sui Rt l mt th trn nh ven sng , vn l ni n a nhiu on, chin s cch mng i y qua y.. Dn c gm c: ngi Thi, Hoa kiu v mt s t ngi Kinh. Chng ti c chun b mt s cuc tuyn truyn trong qun chng. S c ng ch tho ting Php bm st tn quan Mt. Cc ng ch khc i vo qun chng theo ngn ng nm c. Bc vo th trn, on s ht cc bi ca cch mng ca Vit Nam v Trung quc.. on cng quyt nh: Khng mua bn g, v mua th dn khng chu ly tin hng. Bui chiu khi gn n Sui Rt, ng ch Qunh n r tai ti l: K hoch tht bi . V sau ti c hay, ngi nhn dn ng cho chng ti bo rng: lu ngy khng qua y nn qun mt li. Ngi l ng Chng, c bit danh l Chng go . Ha L (H Ni), t nhn khng c dng th g khc ngoi ci go da n, ung. V vy mi ngi u c go ca mnh. Ngy ti mi vo cha c go, phi n bc. C ngi mch bo: Anh Chng c go tha, li m xin. Ti bn l php gp anh - Tha anh, em cha c go, anh cho em xin mt ci. - Tin s b a no bo my th? Ti ngc nhin tha: - Cc anh ni anh cn tha mt, bo em ti xin anh. Em thiu go tht m! Mi v sau ti mi hiu: anh y b bnh sa , di nh ci go to. Anh em a gi l Chng go , xui di ti...

Nghe ng ch Qunh ni, ti nh ln xung vc su, bng hong, ng ngc. n m khuya, phn au bun v k hoch trn tht bi, phn xc ng trc tm lng ca nhn dn th trn i vi anh em t, ti khng ng c. Nm trn trc tng cao ca l ct n lnh kh xanh ngay cnh b sng. Tri lnh, trng sng. Dng sng lng l mt di bc hoang vng. Gia m khuya, t mt chic thuyn trn bn vng, le li ngn n con, ct ln ging ca sa mc nh sau s ni lng vi ti. Sng hm sau, lc on chun b ln ng, ng bo Sui Rt ra tin rt ng. Li c dp chng ti ni vi mi ngi v mc ch u tranh ca mnh v cnh sng ca ngi dn mt nc, s c c ca thc dn phong kin cng nhng sch nhiu ca lnh trng, quan li cng ho, chng ti ku gi on kt cu nc. n lc ny nhiu b, nhiu c ly o thm chm mt. C ting nc n. Tnh cm gia b con v t nhn nh rut tht. n ch B, ti cm thy c nh nhm hn. Hu nh ti xc nh li quyt tm mi, cng cc ng ch trong t tch cc hot ng u tranh v hc tp, ch thi c khc. Ch B cch Sui Rt 12 km. Chng ti n sm, nhng c lnh ngh m , t ng qun ch, lnh gc bao quanh. Chng ti cng khai b xch ra v tng ngi t do i li trong lng ch. Ti thy mt ngi t tho tt dt ca anh ta, ly o len, qun trng mt ra ngoi, ri th tay vt mnh vi ghi s v i ra. Ti i mi, mi lm ri hai mi pht khng thy anh tr li. Ti tm ng ch Qunh, b th chi b i ng, bo chuyn ny. Anh lp tc c hai ngi ly c xin i mua bn, c lnh i km kim tra xc nh chuyn. Mt lc sau, hai ngi tr v bo co l c trng thy bng ngi t trn vt ngc c sang bn kia sng. Ngi t trn y tn l Li. Sau ny hot ng, ly tn l Nguyn Chng. Ngay khi hai ng ch i iu tra th anh Din n bo ti: chng my xem ngh vi thng Qunh t chc trn i mt chuyn. Anh Din - tc Trn C - l mt cng nhn xe la, tr tui, hng hi, thng thn, ni t lm nhiu, vn rt thn thit vi ti. C nh anh ang ni thay ti nhng iu ang pht sinh trong lng. Phi tho

ci s lng , cn tnh hung th phi tu c ng ph thi, khng th no c mt k hoch chi tit y c. Nh c my c pht ng, ti lao ti ng ch Qunh. ng ch Din cng i theo. Anh Qunh ang suy ngh cch i ph vic c t trn nn l v xc ng. Anh c tt nhng lc ny sinh ni lp, by gi cng lp tn: - c. . . tao cho chng my i! Nhng... c thng no... bit ng khng? ng ch Din bo: Tao bit. Tht tnh anh mun nhanh chng ng ng ch trng, nn ni liu. Nhng s mo him ca anh li rt c vic... ng ch Qunh ni ngay: - Chun b i ngay, , Din v thm (tc ng ch Nguyn Khang). Anh a cho Din my chc ng v cho c ba mt gi thuc k ninh, paludrine...) anh Din bng ni:. - Ny! Hay l Qunh i i, thng Qunh ra na tt hn. ng ch ni lp nhiu qu... kh lt. Ba thng ... tao li... i ph . Din bo: - Th th my i, li hn. Tao li ph cho! ng ch Qunh gin gi: - . ai... ch mun ra. Nhng tao l... b th chi b. Tao c trch nhim... i ph. Thi i i. Mun... m n by gi! ng ch t nhin du dng cn dn: Cn thn nh. Tao a thm b qun o y! Ngay lc , tnh th khn trng chon ht mi th. Nhng sau ny c nh li l lng ti bi hi. Anh Qunh cng l cng nhn nh anh Din, khi cn hnh ng, cc ng ch t ra dt khot l thng, t vng vn s ring t. Chng ti hu nh khng c g phi chun b. Ti c m gi ln cho hai chic o phng khi lnh th chic o len ti bn ly tin chun b trn, cn chic o v sinh ti mc trm ln chic o c s. Qun th vn l qun nh t nhng ch s phai i nhiu. Anh (Khang) ch tay ln qu i, hn: Tao ln kia thay qun o. Ra cng i nh! ang ba n, ti nut tru tro vi ming v ku au bng chy ln i. Anh Din theo st ti. Quanh qun mi trn i, chng thy anh m tri th sp ti. Anh

Din bo: C ra b sng ri tnh sau. Tao cng chng bit ng! . Loanh quanh mi ht qun ch - ni anh em ang n cm, li n nh hng. Bng nng nh c la t. May sao khi xung mt li dc thy thp thong dng sng. Chng ti hi h vt qua bi rm ra ti b, nhy cu trn bi ven sng. Va t chn ln bi ct th anh trong b qun o anh Qunh va cho, t trong bi nhy ra gi: - Ti my lm g m lu th. Tao ch st c rut. C 3 anh em i dc sng, tnh mu k vt tip, th c ting gi t mt chic thuyn nh ang lng l gn . - Ny c v ch Phng khng? Chng ti lin bm ngay ly chng ng ny: Chng ti mc c gi v ln thuyn. Thuyn ny ch khch. T bn Phng Lm (Ha Bnh) ln ch B, nay ang xui dng. Trn thuyn ch c hai v chng ngi li. Chng khong bn mi tui, gy g t chuyn tr, t quan tm n xung quanh. Ch v chng ba mi tui khun mt trn, nh, ming vt nc tru cn ch, mt sc so. Mi vic trao i vi chng ti ch lm ht, quyt nh ht...! Ln thuyn, anh Din phn cng: lm t trng ph trch ni b v lo chung, ti lo ngoi giao, giao thip. C l anh Din thy ti hay ni nn giao nh vy. Cn anh th chu trch nhim k hoch hnh ng i ph. Phn trch nhim xong, ti sang khoang sau, ni ch v cm li v cho ni chuyn. Sau khi hi mua my ming sn luc n th lin b ch hi dn - Cc bc c i khng! V Phng Lm ri i n na? H Ni ln ? V vic g y? ch B hay t Sui Rt v? Ti lng tng, p ng, c bn ln v b bt ng. Anh Din ti g cho ti.Ri ng ch p phc ra mt ci cnh ca chng ti l c ba i lm thu cho mt gia nh ngi H Ni chy my bay Nht, tn c ln ln Sui Rt. Chng ti chy c cho ng b ch a ln Sui Rt hm kia. Nay tr v tip tc chuyn chuyn na... Ch li m tip nhng cu hi i vt chi tit. Chng ti phi by k hon binh, vo khoang trc bn tnh vi nhau. Th l ti mt chc ngoi giao. ng ch Din

kim lun c. Anh Din tr li tip tc cu chuyn ra v tin cn ch li lm, tit l iu b mt ca nhm: Chng ti bun thuc phin lu. Trnh oan nn phi i ng sng. n Phng Lm, chng ti mun v thng Sn Ty. y l chuyn i d ng thy c th c. Nu ch tip tay vi chng ti on ny trong cc chuyn i sau th hay qu! Ch li ging snh si: - Bit ngay m, vi tha che mt thnh. Tin nhau ni thng th c hay hn khng! Thot tin ti cm thy khng bnh thng, khng bnh thng. Ri ch truy chng ti xem ln ny c mang thuc theo khng. Ch ni trong khng: - Ch ngi mang thuc phin th ny cng qu cng phu y! Chng ti phi th c, ri mi ch c khm, mi lm ch ta tin... Cuc m phn tr thnh thoi mi v kt cc nh sau: 1/ Ch ng ngay m nay ch chng ti thng ti Trung H. Ch bo khng nn v tn Sn Ty nguy him. n bn Trung H c ng tt i Sn Ty an ton hn. Anh chng phn i, ch lin bo: - Thi v bn Phng, b my v nh ngh. Ti bo cu n i thay. n ng n ang g m t! Anh chng ng ngay. 2/ V chng ti qun o li thi qu, ch li cho mt b qun o c ca chng, mt ci m v ci knh rm 3/ Ch bt chng ti nm im kn vo trong khoang. Ch ly chn ca nh ph cho chng ti v dn: C g mc ch y i ph. 4/ Sau ny c li phi chia cho ch ta mt na. Chng ti nm trong khoang vn cha yn lng. C iu l ln thuyn th c khc g c trn tht. Chng cn cch g khc. Ch cn nm mt ch l ch ny quen bun lu v hm li. Vai m chng ti ang ng cng l do ch nghi ng. V ci m, h hi ca ch ta khi by mu tnh k, lm chng ti c th yn tm. Thuyn ti bn Phng Lm trong m khuya. T xa chng ti nhn ra c vn thuyn ko di v trn b cn le l nh n du qunh vch thnh vt di lng lnh

trong dng nc. Thuyn va gh th c ting qut: Hm nay cm ngang y nh! Ti nm trong chn hi vng ra: - Sao li cm ... o...? - T trn. Lnh tot ngi, chng ti bm nhau. Ti nhanh nhu hi tip: - T g trn y. - T chnh tr ch t g! Trong chn, chng ti bm nhau lia la, c v hong, ngh cch ng ph. Ti bt ra hi tip: - C nhiu khng? - Tm tn. Cu tr li dt khot th lm ti th pho nh nhm. Chng ti bit chc l cc ng ch Ha Bnh trn v ti y cng c mt nh t. Thi k ny ng c ch trng t chc cho t trn ra ngoi thm cn b lnh o phong tro ang ln cao. Chng ti ang phn chn th ch li gh vo th tho: - bo cc b nm im sao c lo nho mi! Ti th thm hi ch: - Ta tnh sao? - Ti gh bn chng ti ln. Xong ti li ln thuyn dc theo vn i tip lin. Chng ti thuyt phc v chng anh c thu xp i ngay Trung H khng l vic. C hai ng . Chng ti lo anh chng ln bn l ni l chuyn. Ch v t ra rt thnh thc cch gh bn, cch lch vn, chng my chc thuyn thnh thang lt gia ging. Ti vi u vo chn nh mt gic. Chc hai anh th ng t hn. Thuyn cp bn Trung H vo lc cha sng r. Ch li vn cn thn cho cp thuyn ngoi bn, ch li chng ti trnh n lnh oan Trung H u lng. Chng ti tr tin gn nh gp i vi li cm t nhit thnh. Trc khi ln b, chng ti thng nht vi nhau v trang phc ca mi ngi. Lc ln n b, ng ch Din vi tay ly ci nn ch li ang i trn u ging na a na tht:

- Ch cho ti mn ci nn lm k nim chuyn i nh! Ch li nh do d. Anh ni thm: - Thi m! tic nhau lm g, cn lm n vi nhau nhiu. Anh bc ln b. i mt on, anh gii thch: - Tao phi xin ci nn v ch mi c mt ci m. C thm chic nn, vi ci knh rm ci m mua hm qua, thm v t nhin cho mi thng. By gi ng s thng thuc. Chng ti tnh tin t trn cha v ti y. Cn tranh th vt th x Sn Ty sm, n Phng r vo cha Thy. Ti , anh Din lin lc vi c s c. Nu tr ngi th v H Ni, anh Din lo liu vic n , Chng ti i xe ko mt on, gn n Sn Ty xung i b qua th x, qua ca thnh Sn Ty, gp mt ton t o xanh ang ra tay bn thnh ho do mt lnh kh xanh cai qun. Hn thc gic, qut tho. Mc, anh em c k c nh khng nghe, khng thy. Tn lnh cm roi qut, lm no ng c m. D bit l t kinh t, nhng chng ti van mi lng. Chng ti cm thy vic mnh ang t do i li l khng tht v cnh sng p bc, nh p ang ch n mnh. Chng ti lng tng tm li r H Ni. C ba c tnh i st nhau trao i th trc mt xut hin mt c gi bn qun trng o lmuya mu hng, che d tha tht bc. ang lng tng, ti cng ci bo: - Ka, ka tin ni hin ln a ng y. C i theo! Qu nhin qua mt li r chng ti trng thy ci bin xanh ch ng vi ch H Ni. Khi th x mt qung, chng ti ln xe ko i Phng, ri r cha Thy anh ro bc ln trc vi li hn n cha Thy vi k hiu giao c. Chuyn tr tru l c anh Din v ti u khng bit cha Thy nn c l ng i dc lng my ln. Chng c cch g bt lin lc, ti hut so mt bi ca cch mng cng chng kt qu g. Ln mi s b nghi ng, hai chng ti gh qun n bnh tr ba ri tm ng i tt v H Ni, lng bn khon v hon cnh ca anh . Chn gi ti n cu Giy, chng ti thu xe i Khm Thin, tm ti nh cu anh Din. n mt tp nh l lp xp trong ng ch, chng ti g ca m t ng gi tc bc ra m ca. Nhn ra anh Din, ng ng vi ca ko c hai vo trong nh, m ly chng ti xoa u vut mt...

Chng ti ni r hon cnh. ng c bo th th c li y cho yn n. Chng ti c ng mt m u tin cy thoi mi nh nh mnh. Th l c th tin chc cuc trn hon thnh. Ch tic khng r anh ra sao. Chng 7 Nhng ngy t do u tin

Ha ra t c ci gian trun ca cnh trong t, thot khi nh t li c cnh gian trun ca cnh ngoi t. l s gian trun lin tc ca ngi cch mng khi cha cp c chnh quyn, khi nhng ngi cch mng ch mi l nhng m la le li trong m dy c, ch da vo vng nh sng nh b ca mnh m sng v hot ng. My ngy t do u tin ca chng ti y nhng ni gian trun, v chng ti mi ch thot c ci lng b, song cn b giam cm trong ci lng ln ca ch ngha thc dn. t nc u c t do! ng ch Din t k hoch bt lin lc trc ht nh ng cu tm ngi em giai h ca ng ch Din vn l mt cng nhn gic ng c hot ng t trc, nh anh qua t chc c s ni vi cn b, bo co ln thnh y ri ln x y. V trn ra khng c s b tr trc ngoi, nn x y v trung ng phi thm tra rt k. Chng ti phi vit tm tt bo co ni r cuc trn, h tn v ngy gi. Sau trung ng nhn hi li my iu kim tra thm, lc y mi c chnh thc bt lin lc. Chng ti phi ch i nh th n nm hm. Nm ngy chng ti trong nh ng c. C cho chng ti n ung rt y . C cho l trong t th n ung kh cc lm nn c thng mun b li cho cht t. Hn l ng c phi tn km v chng ti nhiu.

Chng ti c c cho ung bia, n tht ln luc, tht g rn, trng ming bng bnh rn. Chng ti nh li hi Ha L, nhiu lc thiu thn ngi tn vi nhau v cc mn n ngoi i cho thm. C anh theo di cc cuc tn gu ri chp li trn giy gi thuc thu thp c, thnh c tp dy ti trm trang. By gi trc s sn sc ca ng c, ti thy tht tha mn, ch cn ngh n nhng ngy hot ng sp ti thi. Nhng kh thay, my ngy ti b kit l. Chng ti trong mt gian bung nh, rt nh vi mt ci ging c. m m ng trn ging , k cng tin. V gian bung ngay cnh ng nn chuyn h vi nhau u phi ni thm, Chng ti khng c ri khi bung nn i tiu tin ngay thng tro gc bung, n m s c ngi a i gip. Xt n thun v mt ni n chn th c th ni chng ti va thot khi nh t li phi chui vo mt ci ci. Nm ngy va bc bi va nng rut ri cng qua i. Tuy c b t tng hn thi nh t Sn La, nhng li c s hi hp ca s ch i. Hn na c sng gia nhng ngi thn thuc, gia nhp p ca cuc sng i thng cho nn s bn chn tht kh t. Chng ti nhn c tin nhn ca anh H. l cn b ca Trung ng thi v vn l ch quen bit ca chng ti. Anh nhn chng ti, hn gp gn Cu Giy vo mt bui sng sm anh dn i. Tri i! Mng qu! Chn tay ti c run ln. V c vi ng ri! Chuyn ny th tha h hot ng. Cch mng ang cn. Dt khot l c th sc hot ng. Chm dt nhng ngy ngi trong t m m tung c ao... V c vi ng ri!.... u c ti c rn ln nh bc la. Th l chng ti sa son ra i v t bit c ch nh. C khng du ni s xc ng. C mng cho chng ti gp c ci g qu ln lao v y b n vi c, nhng li khng mun chng ti ri khi mnh, iu m c tha bit l khng th c. Tin chn chng ti ra ca, c khng ni g c. Ni lng mnh c trt ht vo nh mt nhn. Ci nhn ca c ni ln ni lng su kn tht kh t ht. Sng sm hm , tri cn ti, chung ti ri cn nh nh ra i. Ngoi c khng ai trng thy. Bc ra ng, chng ti bng khung nh i vo nhng ni xa l. Cha c qun o no khc hn, chn vn mang i guc mc. u tc th lt gy,

m chm c mang tai. Bnh kit l ca ti li ti pht. Sng r mt ngi, chng ti ti ch hn. B con trong vng ra ng lm. Ti mt i ngoi ngi lu qu. Anh Din c th b trn ng ch ti. Bng nghc nhng cu ni l tai: - Tin s b n, ch ch m n sn ca ngi ta. - Ca y c phi cho n vo n cm mm Ha L. C v v ngi th kia ri p ca ngi ta y. - Cho n ra ch... - Sao li cho n ra ch.. - y ch hm nay ngi ta chm my thng n cp y m. Th l chng ti bit r nhng iu h ni nhm vo ai ri. Bit khng th ngi ln na, c th gp tai ha bt ng. Trng chng ti vi u tc v qun o khc thng ngi ta d sinh nghi l qun n cp lm. Chng ti tt guc cp nch, ly dng iu thn nhin i khi ch . Gp c anh H. Khng c iu kin ko di vic trao i chuyn tr, lt sau th anh Din v ti mi ngi i mt ng. Ti c gp ch Su ngay. Vc ngi nh th ch t ra rt nhanh nhn tho vt. Va gp, ch gi ti l cu ti gi ch l ch, thm tm ti vui mng nh c gp ch hin ca mnh vy. Ch bn chic o di nm thn rt kho, ra v con ngi quen bun bn ngc xui tt ti. Gp ai ch cng cho hi, ti phc ch c mi thn quen rng v ti theo ch cho hi mi ngi. Thy c ngi t m ngm ti th ch on gii thiu: - y hm nay a cu n mi ngc v sang bn sng chi chc lt. Kh trn ngc v ch bit n mc g, n li thi lch thch nh dn thua bc y. n b sng Hng, ch tip gip gia H ng v Phc Yn (vng Chm) chng ti xung ngang. Nhn sang bn kia sng, ti hi cht d khi thy trn b c ngi bn o di thm qun trng che i i li li. Nhng lng tin tng hon ton ch Su, ti vng tin ch thng thuc vng ny, thy ch vn thn nhin vui ti. Ln ti b, khi bit ngi mang kia l ngi i n. Vc ngi nh nhn, trn cao da trng, anh cho chng ti, thm hi qua loa ri dn ch Su t iu. Sau chng ti chia tay. Ti yn ch l mt ng ch a phng, chc l mt hng

s hay l mt trng b gic ng trong lng . Ch Su dn ti vo lng Hi Bi (cn gi l lng Bi). y l c quan nm ch kiu nh trm x ca ta ngy nay vy. Ti tng s n nh mt ng ch hoc mt gia nh cm tnh, gic ng cch mng, ti s c sng ti thoi mi, t do, c th ni mi chuyn nh nh mnh. Hi cha vo t, ti tng sng nhiu gia nh nh vy. Nhng dn ti ti ch Su thn nhin gii thiu nh sau: - Gi cc c cu n vi hm. Cu n mi ngc v. y vi hm ch ng C y, cc c ! Ch li dn ti thm: Khng c tuyn truyn g c... v gia nh ny khng bit g u . Ti hi gng th ch ci v bo: Thi, cu c bit y vi hm ci . Th ri ch i. Ti cm thy b v lo lng, khng bit xoay x ra sao. Ti bn gi m nm l trong bung v trnh nhng i p c th nguy him. Th m ti li m tht, li tip lc i l. Gia nh ny gm hai ng b gi. ng lm rung, b bn cm ch Bi. Ngi con trai trc mi su mi by tui, cao ln, kho mnh, nhng v ngc nghch tht th. Anh ta c v ri. Ch v c v nhiu tui hn, xinh gin, chm ch lm lng sut ngy. Sut ngy ti nm trong bung cn c nh i vng. Ti ti ti ra ngi ung nc cng c ng. C rt to ln, khe mnh, t li. V chng ngi con th c nh s ngi l ngi l bp. Ti c nh cho mang ci tn l anh hai bun g. B c i lc hi thm sc kho ti v hi chng bao gi ng c v. Ti khng r v kch ch Su sp xp ra sao nn tr li qua qut. Bnh l ti b ngy cng nng. nh p dng kinh nghim bn thn nhn n vi ngy, sau ch n cm vi mui nh hi Ha L vy. B c thy ti khng n cm, bit ti b l nn thng lm. C kho tht nc bo n, ti khng n. C phn nn l sao l th, khc kh gan gc n th. Cng v thy th m c gia nh c cm tnh c bit vi ti. My hm sau ch Su tr li. C nh phn nn vi ch v chuyn ti n cm mui, khng gia nh sn sc. Ch tt ti i ly thuc l v bo. Anh Ton sp n giao cng tc. Nghe ging ch ni n anh Ton rt tn trng. Ti yn tr anh Ton

l cn b quan trng lm. Lng phn khi, ti ch i... Th ri anh Ton n! T ra anh Ton l ng ch bn o di thm cm hm n ch ti b sng. Ti khm phc cch hot ng ca cc ng ch y. Trc y ti mi ch bit mt cch hot ng c in: i li th mang qun o nu rch, cn th phi tm nh ng ch hoc nh qun chng cch mng. Cn y th tht l mi m, nh mt b hng cm khng hay bit g v cch mng, i li th n mc qun o kiu l dch trong lng... Gp ti, anh Ton lin hi: - Anh c bit ch khng? - C - C c nhanh khng? - c c. - Th th tt lm! Anh lm cng tc thanh nin nng thn th tin ri. Lc da ti en xn, u tc cp cp, trng v cc mch rt hp vi nng dn. Anh hn hm sau s gii thiu ng ch cn b ph trch ti n giao cng tc. Sng qu ti ra ch ct tc v chun b ln ng. Lc y ti vn cha bit anh Ton l ng ch Trng Chinh. Hm sau ch Su v ti i ra khi lng, c dc sng Hng n cy go Ba anh Ton gii thiu ti vi ng ch Kim (Tc Ng Th Sn by gi. Anh Kim chnh l bn hc vi ti t ngy cn b. Anh l ngi lng bn cnh. Khi anh Ton v ch Su quay v mt qung xa, ti v anh Kim mi ph ln ci vi nhau. Ti vui sng b ly c anh gh tai gi tn cng cm ca anh m chi mt cu. Anh Kim cng lm nh th vi ti. Chng ti ni vi nhau bao nhiu chuyn. Anh Kim cha h b bt, ch mi b bt ht nhiu ln... Hm bn ti i mt mch t vng ng Anh gip sng Hng ln tn lng Kha Sn thuc huyn Ph Bnh (Thi Nguyn) c l n 50 cy s. Ngy i u tin ny ca ti tht l gian kh. T tra tr i ti mt qu, hai bn chn rt nh phi bng, i au nh dn, cn bp chn chut rt cng li. Ti c xin ngh lun. Lc u th c mt hai cy s, v sau ch gng c 500m l qu sc li xin ngh. Anh

Kim i kho qu, ti trng m thm c nh anh. Tri chiu c hi cn bao xa anh li ni: Cn 3, 4 cy . Ti mt, mi ln hi anh vn bo cn 3, 4 cy. Ti st rut hi: Th y c c s khng? cho t ng nh mt ti mai i, khng c t cht y, khng th no i c na! Anh Kim li ci v khuyn khch ti. Ti t ngh yu cu nh th l v l nn cng ci. Li nghin rng khp khing bc theo. Mi bc i bn chn nhc nhi nh sp v bc ra, hai bp i nhc nhi nh b gin, cnh chu n dai dng kh ht ni. Trng thy trc mt mt vt en di, c le li mt nh n nh om m. Anh Kim bo: Kia ri! ti mng rn. Nhng ng th c nh l li xa thm na. Ti nghin rng m bc, mt khng ri con om m ming nhm tnh: gng hai trm bc na... gng ba trm xem sao... Khi vo ti nh, bc qua ngng ca ti b nho ln ci rm, nm thng cng vi cm gic: thng li hon ton . Va nm. ti va cho bc ch nh. y l ci tri nh ca gia nh bc Hiu, mt ngi min xui ln y. Tri ch c c mt cn nh, xa cc xm v bn ba rng thng. Tht l l tng ng c quan thi . Bc Hiu v anh Kim lin pha ru vi mt ong cho ti ung. Ba cho sao m ngon vy. K t ngy nm gm ging ng ch Khm Thin ch i bt lin lc, ri nhng ngy php phng nm n cm mui lng Bi bn sng Hng, n hm nay c nm y mt cch hon ton yn tm v mi mt, v mi chuyn. R rng cuc vt t ca ti thng li hon ton! Th l vi ng ti chin thng bn quc trong ci lng b v gi y vi ng, ton dn ta nht nh s p tan ci ci lng ln ca ch ngha thc dn Php.. Nhng con chim s lng phi c bay xa.

Tp I Chng 8 Cy go Ba

I Chiu ngy mng 9 thng 3 nm 1945 ti c vic v nh anh T. C s cch mng lng Ngc Giang. Mt cn nh l lp xp ti tm, np mnh trong mt vn chui rm rp, nn nh m thp, hi t bc ln hi v lnh. Ti n gia lc anh ch T. v hai chu ngi quanh mm cm. Gi l mm cm, theo cch ni thng thng thc ra ch l ci mt nh, vi mt t c chui rau sam v rau m luc. Anh ch cho n ti nim n. Trn khun mt vng sm, hc hc, rn reo ca anh ch, i mt v n ci vn nh ln mt nim tin tng lc quan v tnh cm thn thit. Cc chu yu qu khng th nhy n vi ti c. Ch n khi ti ngi xung gn bn, cc chu mi xch li gn v ng u vo lng ti ti v v. Hai anh ch vn v mi ti cng n cm. Thng thng nhng gia nh c s v cn b cch mng u c mt tnh cm c bit thn thit vi nhau nh rut tht. V vy ti cng cho ko, vui v ngi xung ngay. Anh lin xoay ci mt cho mn rau quay sang pha ti ngi. Trong ba n c chui, rau vn l mn u tin cho cc chu, nay anh ch dnh u tin i khch l ti. Ti dt khot cc chu n, th l ci mt c quay i quay li, ch nhn ti nh van ln ti nhn i. Thy vy ti gp rau vo bt cho hai chu v d cc chu n. Anh ch bo: Chng n n ri . Ti hiu thi bui ngn rau di cng chng m n, ni g n d dt. L vi ngn ran a i y li, l rau tnh rau ngha, bin hin tm lng v cch mng ca anh ch T., ca tng lp nng dn ngho kh. Thi k y, nhn dn ta ang lm nn i. C chui, rau di cng khng c m n. Khp cc ch ven ng ci ln, b , i

n u cng thy ng bo mnh lch thch ko nhau i n xin hoc nm co qup i cht. Dc ng, hu nh ngy no ti cng gp cnh cht i th thm. Trn ng r v nh anh ch T. ti thy trc mt bi c c mt cun chiu rch, bn cnh l chic b thng v chic gy cn vt chng ch. Lt chiu ra, ti nhn thy mt ngi m m a con. C hai u kh t cht cng t bao gi! Ngi n c chui vi anh ch T. ti c nghn c v nh li cnh tng dc ng, v tnh cnh anh ch T. v cc chu b. Ti cm thy yu cu ca cch mng mnh phi lt bn thng tr tht l cp thit v ang tng gi tng pht t chy rut gan ti. Cc ng ch hot ng cch mng hi ny cng thiu thn nhiu, c khi nhn i my ba lin, c khi ch vi ht ng rang b ti va i cng tc va n dn, ung nc nhiu cho trng bng. C hm ti v anh Thip c sng kin mua mt chic bnh a nng b vn, n r rch c ngy v ung nc. Th l th cho c hai ba cm. Tht l nht c lng tin. Chng ti cn tm ra nhiu th n thay cm nh rau dn luc, rau m, dy sn, b u, thn cy u ... C ln ti phi nh nh c s lm cho bnh cm anh em n cha bnh ph. Bnh cm cng l th thay lng thc c cht lng nht, li ct dnh c lu, mang i d dng. Nhng c l gia nh y cng bit c ca chng ti nn thnh thong li cho km mt nm cm cn h th n cm thay... Mi suy ngh, c lc ti nhai u oi. V chng anh T. li gp rau mi. ang n, bng pha H Ni c ting sng n ln, mt ting, hai ting ri n lin hi cui cng th rn nh sm. Chng ti chy ra sn ng nhn v pha H Ni. Anh ch T. cung qut hi ti: - Sng g y anh? Tnh hnh th no y! Lc u ti cng khng hiu. Nhng cht nh li cc nhn nh ca Trung ng v mn thun Nht - Php, ti thm on c l chng n nh nhau, v ni vi anh ch T. nh th. Tuy nhin ti vn cha tht tin vo phn on ca mnh. C th l y qun chng t pht ni dy cp chnh quyn nh li pht xt Nht cng nn! C th l s vic g khc m ti cha ngh ti. Pha H Ni, sng vn n d di. Anh ch T. ng ngi khng yn, chy ra chy vo hoi. My chu b cng b

c nm rau ngc nhn chng ti, ch i, d hi. Ti suy ngh mng lung. Thc cht tnh hnh l g. Hnh ng ca chng ti phi nh th no? Lc ny cc ng ch Trung ng li i vng, ti khng bit tm hi ai. Ngh vy nhng ti vn ni vi anh ch T. bng mt ging tin tng, chc chn: - ng Nht - Php nh nhau y. Anh ch nh. Ti i ln kia nghe ngng xem sao? Ti i, anh ch T. cn dn vi theo, c g nh v cho anh ch bit tin. Trong m , trn dc ng ngc ln lng chi (Vng La) ti hy vng n c nhanh nhng tin tc v H Ni v, v lng ny c bn Hi, ni qua li ca nhn dn Chm v l mt trong nhng mi giao thng gia H Ni vi cc tnh Trung Du. Nhng d nng rut my ti cng vn phi ch n ngy mai. Sm hm sau ti li ln bn Hi nghe ngng. Vn ch thy nhn dn H Ni ang ti c l lt trn . H kho chuyn: - Nht nh Ty, chim ht H Ni ri! - Ty yu lm, c chng c g u. Ton l sng Nht c y! Ti gp mt s ngi, hi chuyn v i ti xc nh c Nht nh Php, Php thua phi u hng, binh lnh chng tan r c. Ti li vi vng theo tr xui v vng di i tm anh Thip, cng l cn b i cng tc nh ti v hy vng s gp cc ng ch Trung ng c bit r tnh hnh v ch trng kp thi gii thch cho qun chng. Ti tt ti i... Xung quanh ti vn lc c c ngi H Ni ht hong i v. Bng mt ting ni t di cnh ng vng ln: - y y! Mt tay na! p gh! Ting p gh ko di ra t r chm bim. Ti git mnh t hi: c phi h ni mnh khng. Nhng bo m an ton th c phi cn thnn ko nghing nn che mt. Ti cn kim tra li cch n mc v c ch ca mnh. Chng l h pht hin ra mnh l cn b Vit Minh hay sao? Chng l vng ny ang c v bt b, lng sc cn b ta? Nu tht vy, sao dn li ni ging chm bim?... Ti ang lo lng th c ting ni thm:

- T sng n gi khi ra ri y! Chy nh ra mt chut mi ngy th qun o nh binh coi n hch dch: th m hm nay li phi i lt b con nh qu mnh y! Ti th pho nh nhm, th ra h ni v m lnh kh tan r, ci trang chy trn. Ti trn tnh li v ng hong b nn ra bc i mt cch t tin, mnh dn v nhn vo nhng ngi ang tn c hng cp mt d xt t r mnh cng l ngi ang quan st bn lnh o ng y. Thi ca ti c hiu qu nhanh chng. Mt vi ting x xo: Khng phi! Tay ny khng phi. Cnh kia h i tng tp kia m!. Ti mm ci, thm ngh: dn chng lc ny gi tr tht! C khi Ty cng phi mc qun o gi dn tm ng chy trn. Ti t gic mnh: i tm cc anh mau ln sm c bit r tnh hnh. Quc Php v b l tay sai ang tan r, nht nh cch mng ang trong tnh th mi. Nh cch y hai nm, ti bit trong mt ngh quyt ca Ban thng v Trung ng ng c on ni v Nht Php xung t v phn tch nhng mu thun gia Nht v Php rt c li cho cch mng ng Dng. Qu nhin n nay Nht o chnh Php. Tnh th c nhiu thun li cho cch mng. Nhng by gi nn lm g, hnh ng nh th no, nn t chc lc lng pht ng qun chng khi ngha cha? Ti cng mong chng, c bit kin ca cc ng ch cp trn. Mt s mong mi va tha thit va nn nng. N khng khc g hi cn b mi ln gp phi kh khn g ti li mong gp m hoc ch c nghe nhng li n cn ch bo. My hm sau, ti c gp anh Trng Chinh, m ng qu sut na ti reo ln. Ti im lng nghe anh ph bin ch th ca Ban thng v Trung ng ng ni v Nht Php bn nhau v hnh ng ca chng ta. Nghe anh ni cu no cng gii p ng thc mc ca mnh, ti sung sng, thnh thong li ngi xch gn anh thm mt cht. Anh phn tch t m nhng ti ch nh r my im nh sau: - Tnh hnh nh vy, ta khi ngha c cha! Anh t cu hi ri gii p lun: - Trung ng nhn nh nh th ny: Mc du tnh hnh chnh tr khng hong su

sc, nhng iu kin khi ngha ng Dung hin nay cha thc chn mui... Bn thng tr Nht Php c s chia r su sc. Tuy hng ng bn Php ng Dng hoang mang tan r, nhng xt ring bn thng tr Nht, ta thy chng cha chia r, hoang mang, do d n cc im. Cc tng lp nhn dn ng gia tt nhin phi qua sut thi k chn ngn nhng kt qu tai hi ca cuc o chnh, lc y mi ng hn v phe cch mng, mi quyt tm gip i tin phong. - Tr nhng ni c a hnh, a th, c b i chin u khng k, ni chung ton quc, i tin phong cn ang lng tng ch sa son khi ngha, cha sn sng chin u... [4] Ti lng nghe nh nut tng li tng : Tnh th cha chn mui tng khi ngha nhng tnh th cho php v nht nh n lc phi thay i phng thc hot ng y phong tro ti ch chn mui. Phng thc c khng cn thch hp. Thi k tin khi ngha phi c phng thc hot ng mnh dn hn, si ni hn. V d: rut tinh biu tnh, cnh co, tiu tr nhng tn phn ng gian c, din thuyt v treo c. Anh Trng Chinh nhn mnh nhiu ln cu: Phi thay i mi hnh thc hot ng v u tranh cho hp vi thi k tin khi ngha . Anh ni thm: Phi t chc c ng, tuyn truyn, ng vin qun chng nhn dn mau chng tin ln mt trn cch mng, tp dt cho qun chng mnh dn tin ln tng khi ngha. Pht ng cao tro khng Nht cu nc mnh m, lm tin cho cuc tng khi ngha . Cui cng anh phn tch: khi no th tng khi ngha bng n v thng li... Nhng t tng khi ngha... bng n v thng li c qun qut ly ti t y. Ti mm ci sung sng, i t th ngi v ca quy lun, cn anh Trng Chinh lc no cng bnh tnh v thn trng. Anh bo: Nh vy, t nay i cng tc c php hot ng vi nhng hnh thc cao hn, ch khng phi tuyt i b mt nh trc. T trc, v cn an ton cho ATK, chng ti khng c hot ng nhng hnh thc rm r nh ri truyn n, treo bng c v mt tinh v. v... m ch ln m gy c s b mt. Khi nghe anh ni: Thay i phng thc ti nga ngy mun hi

nay li c anh chnh thc nu ra, ti thy ro rc phn khi v nng rut mun lm ngay. Hng lot nhng d kin hot ng mi ln lt din ra trong c ti. No l mt tinh ni ny, ni n vn ng qun chng, no l s cnh co my tn a ch cng ho phn ng trc lm tay sai cho quc Php nay li theo pht xt Nht hi ng bo, v c th phi x mt tn tay sai nguy him ca Nht gy tr ngi cho phong tro. Nhng qun ch C Loa s l nhng ni treo c, dn biu ng rt tuyt. V nht l cy go Ba ch ng ba ng y, ni by nay nhng ngi hot ng cch mng chng ti thng hn h gp g nhau, nay s l ni cc biu ng cch mng hn h vi mi ngi, vi nhn dn nhng iu trng i nht, thit thc nht. Ch, c treo mt l c cch mng trn ngn cy go Ba hin ngang cao ngt y th cn g sung sng bng. Ti cm thy phi hot ng nh th mi ht c ci sc ca i cng tc, mi p ng c lng mong mi ca nhn dn, mi lm phong tro bng ln nhanh chg. bao ln nhng ch ng ngi, nhn dn ngang nhin bn tn v Vit minh m chng ti c phi l i: bao ln cc t chc Cu quc yu nc cn mt tinh yu cu chng ti cnh co Vit gian, yu cu chng ti hp qun chng cm tnh, ni chuyn... Phen ny th... phi lm ht, lm y nhng yu cu . C l anh Trng Chinh on c ngh ca ti, anh cn dn vi thi n cn m vn nghim ngh: - Pht xt Nht v cng sn cng khng i tri chung, nn d hot ng bng phng php no cng cn phi thn trng, cnh gic.

Il i cng tc gm nhng ng ch c la chn v hot ng ATK, ni c quan trung ng lm vic. Nhng ng ch i cng tc va tri qua th thch, va c kh nng cng tc qun chng, va lm c mi cng tc s v gip vic cho Trung ng, bo m b mt v an ton cho c quan u no. Nhim v i cng tc l phi t chc gy c s qun chng, gic ng qun chng qun chng gip

 che du cho cn b t cc ni v Trung ng lm vic, trnh khng ch pht hin, lng sc. T khi c nghe anh Trng Chinh phn tch tnh hnh, giao nhim v, cc ng ch trong i cng tc u phn khi. Ngoi nhim v nh c i cn lm mi vic chun b tng khi ngha ginh chnh quyn. Sau khi bn bc k cng, chng ti nht tr t chc ngay mt cut mt tinh ln tuyn truyn rng ri ng li chnh sch ca ng, tp dt u tranh cho qun chng, a kh th chin u ca qun chng tin ln kp vi tnh th ca cch mng. Chng ti ta v cc c s khai hi vi cc hi cu quc, giao nhim v tuyn truyn vn ng i mt tinh trong cc tng lp qun chng cm tnh vi cch mng, vi Vit Minh, vn ng c nhng ngi c nghe ting Vit Minh nhng lng khng khng phn i, c nhng ngi mun theo Vit minh nhng cn rt r, do d v c nhng ngi t m mun i xem lc lng Vit minh ra sao. y l dp rt tt nhn dn trc tip thy c Vit minh, nghe c ting ni ca Vit minh v cng chnh l lc nhn dn t thy c sc mnh ca mnh. Do m thy ra sc mnh ca cch mng. Chng ti t nhiu hy vng vo dp ny lm. c tin c mt tinh, qun chng phn khi v nng lng mong mun c i lm. Tuy nhin, chng ti vn phi gi b mt khng cho bn chnh quyn tay sai ca pht xt Nht bit, phng chng n p khng b. Mt bui ti cui xun, tri lnh, khng trng sao, my n dy c. Ting d ri r n iu, ch nhi, nh ng ku om op. Mi vt nh chm m trong m. Thnh thong ng ng li c mt tia chp git sng le, long ngong nh bo tin sp c ging t. Ti mt bi tha ma u lng Xun Trch, saulng Du my thanh nin t v v ti trng mt cy tre cao vt lm ct c. Trng xong, ti hng v cc ng ng quay tt chic n pin bc giy bng xong lm tn hiu cho mi ngi bit m i ti. Nhng ngi i d mt tinh u dng mt khu. Hi: Ai, i u. p: Ti i ly thuc cho chu. - Chu lm sao? - Chu au bng.

Hm y c mt ch ang i, bng c ting hi dng dc: - Ai, i u!. - Ti i ly thuc cho chu. tng thm v hch dch, ngi hi qut to hn. - Ly thuc g m i khuya th ny? Ngi ph n lp tc qut tr li: - Anh l tun lng no, h? Anh tun inh t nhin lung cung xun xoe: - Chu... chu tun lng Du . Ngay sau , bn nm ngi va c gi, va thanh nin, p n vy quanh anh tun. Anh ta s hi, run bn bt. C l anh ta khng kp on l ho l hay Vit Minh g c. Nh ci my, anh ta da ci gy vo vai, ng lom khom, hai tay chp li, ming lp bp: - Xin cc c, cc ng, chu cht di... C ting ni nh ra lnh: - Dn anh ny v a im. i! Anh tun van ly: - Xin... xin cc c, cc ng tha cho... Ngi ph n b anh tun qut lc u, by gi mi du dng, chng chc: - Thi i theo chng ti, mau ln! Khng vic g m s! Anh tun ly by i v pha nh sng xanh. Anh run n ni hai hm rng va vo nhau lp cp. T bi tha ma, anh tun git mnh ng sng li. Trc mt anh ta, c ti dm trm con ngi ng quy thnh vng trn quanh m t ln. Chnh gia c mt ct c cao vt c sao vng bay php phi lung linh trong nh sng ca cc b upc ln. Hai thanh nin t v qun nu o nu, nai nt gn gng, vc hai khu sng trng ng nghim trang. Anh tun inh ngi r di chn m t, mt ci gm, thnh thong ngc ln nhn trm mi ngi, l v lo s v b ng, hoang mang. Trong s ng bo i d mt tinh thnh thong vng ra ting ni ru rt ca cc em thiu nin, ting ci khc khch ca cc c gi v ging khn

khn ca cc c gi. Nhng s ng hn c l thanh nin. Ngi no cng mang gio, mc, inh ba... gi ln tri tua ta. Chng ti phn cng anh em thanh nin canh gc cc ng ng ht sc cn mt. Nhng n khi chng ti bt u ni chuyn, h u ko v nghe, qun c nhim v. Anh Thip ng ln m t ni ging tha thit: - Hi ng bo yu nc.... Mi ngi im phc gn nh nn th. Anh rt xc ng, nhc li tng li on vn ca anh Trng Chinh: Qu hng ta x xc, t nc ta in tn.... ang mt tinh th tri ma nh trt nc. Hng trm con ngi ng st vo nhau thnh mt khi tr tr trc cn bo nc. Sm st vang tri, t tri nh ang cn tr d. Tip theo anh Thip l ti, ti phi ht ln t ma, t ting sm chp. Mai kia chng ta bc vo cuc chin u quyt lit. Chng ta cng phi xit cht hng ng vt qua ln ma n... Cui cng ti h b con khng np thc cho qun pht xt Nht, khng trng ay cho pht xt Nht. Li dng tri vn ma nng ht, ti rt sng lc bn ln tri mt pht ng vin kh th v cng th uy, p o bn tay sai, nu chng ln ti rnh m. Ting sng n gin, tinh thn qun chng cng bc cao. Ma gi cng tr thnh v ngha. Anh em thanh nin ht vang: C Vit. Minh pht phi bay cao!... Sng hm sau, khp vng ng Anh, dn lng bn tn: Hm qua Vit Minh v cnh ng lng Xun Trch ng lm, n by tm ngn ngi. H thi cm n, ht bi cch mng, ri bt sng lnh, ko qun bin i u mt trong m. Bn lng Du thnh thong c ngi n hi thm anh tun inh b Vit Minh gi cnh ng. Anh Tun k li gh gm hn li n i nhiu. Mt vin l trng t v thc thi ging xu nnh: - Gii lm! Vit Minh ngi ta gii! Lo va ni va nhy mt - y! Nhng phi kn mm kn ming khng cht c l by gi! Sau cuc mt tinh phong tro c y ln rt mau. Trc y i Bt r xu chui c khi hng my thng tri, hng nm mi tuyn truyn t chc c mt vi ngi. Cc cuc hp qun chng ni chuyn tnh hnh, tuyn truyn ch trng, ng li ca ng, ng lm cng ch c mi mi lm ngi m phi ht sc b mt. Nay c hng trm ngi nghe ni chuyn mt lc gy n tng su sc

vi cch mng. Qun chng nng dn khi thy lc lng cch mng khng cn l nhng t chc l t nm ba ngi m l hng trm hng ngn ngi on kt li u tranh. C giai cp, c dn tc u u cng nh th th h tin cch mng rt mnh, nht nh s nh ui c pht xt Nht. Hi ny, nhn lc bn Nht cha n nh c b my thng tr ca chng, cc c s nhiu ni ni ln phong tro ph kho thc. C ni do chi b a phng ch trng v lnh o, nhng cng c ni qun chng t pht. Vic ph kho thc va gii quyt ngay c mt yu cu cp thit l cu i va l thc y s tan r ca chnh quyn tay sai v cng nng cao thanh th ca Vit minh. vng chng ti ph trch cng vy. Mt hm khong gn chiu, t nhin trng ng lin thc m m. Ri ting gi nhau i: - B con i! Ra nh m ly thc! Vit Minh v ph kho thc ca Nht chia cho dn ngho. ang cn i kh, c tin chia thc, ngi no cng sng nh c tri cho ca xch thng, sch b, quy quang gnh lao ra nh. Pht chc ca kho b ph tung, nhn dn ln lt vo xc thc theo s ch nh ca mt anh ng bn ngoi kho. Trong kho cn mt ng mc o the, i khn xp lun ming ni: Chng su cao thu nng. phi lt bn thng tr.... Mi ngi nhn k ra l ngi cng lng. Chnh l mt cn b a phng ca ta. Dn lng k li rng: ng mc o the y im nhin i vo nh ni trng ng lin, h ho ph kho thc. ngoi nhng thanh nin, nng dn khc - c t chc i theo ng ch - lin h la hng ng. Bn ho l tng l Vit Minh u v, lc lng ln, chng vi ln trnh tht k khng dm l mt. V sau y, chng vn c tng hm y Vit minh t ni xa ti lm chuyn tht.. Nhng dn dn bn pht xt Nht cng n nh c bn chnh quyn tay sai. Chng li tip tc n p, chng ph phong tro cch mng. Hi ny c quan in bo C gii phng ca ng t lng Vn Ni. Mt hm do c mu thun gia bn cng ho vi nhau v mt vic g , chng i lng sc nhau. Mt tn m b ngay vo c quan in ca ta. ng ch Tun ang lm vic tng l chng n bt, bn n sng t v. Th l tnh hnh tr nn no

ng! Bn hng l tay sai dn lnh Nht v bao vy canh gc kn lng. Vic ny cng khin cho anh Trng Chinh v nhng ng ch trong i cng tc nh anh C, ch Su phi mt phen vt v. Anh C i xe p gi lm ng gio v lng xem xt tnh hnh b bn Nht ui bt. n mt on ng anh phi vt xe p, dm gy nan hoa chng khi ly xe ui theo, ri chy tt xung cnh ng ng. Ln khc, chp chong ti, anh vn gi n b v gn c n ni nhng nu khng nhanh mt, nhanh chn th ch mt cht na, l sa li. V sau nh s tn tnh gip ca mt s anh ch em trong cc hi cu quc lng bn mn c vo lng Vn Ni mua thc, mi chuyn c ht ti liu ca c quan in bo. Nhc n vic ny, ti khng th qun c chuyn n v m ti phi htng ly. Cng bui ti hm chuyn ti liu y, ti eo khu sng lc ci xay Xanh t-chin i theo anh ch em ch huy v bo v. Trc y ti hay i nn chp, gi lm hng l che mt tun inh mi khi qua cc im canh. Nu gp tay no ra hi, ti thng ly ging b trn hoch ho, nn mi vic iu tri chy c. m y cng i qua mt im canh, nghe c ting ni r rm ti vn ung dung bc. Bng c ting hi: - Ai? i u? Ra v hng l, ti e hm tht to, khng thm tr li. C ting hi theo. Ti c bc ci mu k c ln, qut to - Tun lng no y? Lo y. Cnh tun inh chi lun: - A! T cha thng no gm tht! C nh b m n i xem n l lo g no! Ti hi cht d v hi hn mnh l li. Nhng khng lui c na, ng thi cng li vo khu sng git trong ngi, ti qut to hn: - ng c lo! Chng bay khng bit lo ? Th l ti b lun hai ba nht gy phang vo ngi - Ny lo n y! Ny lo ny! My khng bit b con ng y ? Ti thy nguy qu v cn nhc mi, thy phi dng n sng da t gii thot

mi c. Ti rt sng gi ln tri bn. Ti khng nh bn h m ch th uy ri tuyn truyn thuyt phc h. Nhng khn ni, sng khng n. Bp hai ba pht lin ch nghe ting cch cch cch. Trong m ti, ti s ci xay thy n li tip tc bn. Nhng sng vn tt. Ti vi git sng vo bng, ngh i ph cch khc. C th cnh tun inh ny t i vi li ni ngang ca ti, cng c th l t v ta y canh phng cn mt bn hng l bit, cng c th mn s nh nhem ti, li dng chc trch chong bn hng l tay sai mt trn. Nu l trng hp sau cng th c b n au ti cng khoi. Nhng d sao ti cng phi u du: - Anh em y ? Th m ti khng hay! Canh phng cn mt th tt lm! Cnh tun inh c nc, chi thm: - T b my, my li lo vi chng ng ? Chng ng th g c my li... May sao tp i ong thc va ti. Bit chuyn, my ch x n va ci ct va khn khon: - Thi lm g m bt h nhau th ny, tri ti ngi ta i qua khng nhn thy g nh mm mt t, nh th cha ? Gm! ng Trng i, ng lm g m bt ngi lng ti y! Li ci anh hai phi gi ny. Mt ch di tay kh vo ngi ti - i qua ca cc ng li cn n ni by b, tru gan cc ng y lm g! Th l hm y cc qun chng tt ca ng g thot cho ti. Sau ti phi ung nc cua sng v bp l bi nng my ngy lin mi au. y th nhng vn cn l may v ti ngh li, nu lc y sng m n th cn li thi to. Vic ny ti cn du anh Trung Chinh n by gi. C l anh c my dng ny mi bit rng lc nguy him li cn c ci chuyn di dt qu chng y ca ti. III Hi y C Loa khng nhng l ni c mt s c quan Trung ng ng m cn l ca ng t ATK i chin khu, nn thng xuyn c cn b qua li. Nhng cng y, chng ti gp mt tr ngi khng nh: tn l Khanh ng ra t chc thanh nin thn Nht, thng dn Nht v a phng e da nguy him, khng b

nhng ngi c quan h cch mng. c ln hn t chc bt ht anh Nguyn Lng Bng, anh Vn Tin Dng v mt s anh khc chng ti nhiu ln vit th can ngn v cnh co hn. Nhng chng no vn tt y cng ngy hn cng hung hng. mi vy th rt nguy him khng nhng cho phong tro a phng ang lc ln m cn nh hng n cc vng ln cu, ti s ch o trc mt, thm ch cn nh hng ti c cng vic chun b tng khi ngha sp ti. Chng ti t chc mt s thanh nin cu quc ca ta ln vo hot ng trong bn thanh nin thn Nht do tn l trng kia ph trch. S thanh nin ca ta c nhim v lm nng ct lnh o v tuyn truyn cch mng trong m. Th l t chc thanh nin thn Nht b ngoi c v hot ng si ni nhng tht cht bn trong l lc lng thanh nin chin u ca ta, sn sng hnh ng theo ch th ca Vit minh. L Khanh khng hay bit g, nn vn chng ph cch mng ngy cng trng trn hn. Hn 1ng bt thanh nin i lnh cho Nht. C anh b hn bt nht trong nh. Cc ng ch a phng phi vn ng qun chng ko n nh hn u tranh, nhng h l khng nghe. C mt anh cng lng b hn nghi l Vit minh v lng bt ro rit. Ngy ngy hn i tng nh c thc thu thu du v thc cho git Nht v i dn t lt. Qun chng rt ut c. Cc on th cu quc y nhiu ln ngh cho x tn l Khanh. Chng ti bo co ln v xin kin ca Trung ng. Trung ng cn nhc rt k, cho kim tra chu o ri mi ng cho chng ti x hn. Chng ti phn cng anh Thip b tr thanh nin cu quc ci trang canh gc cc ng ng, sn sng ngn chn bn Nht ni khc v ng cu. Anh Hong Tng v anh C lm nhim v trc tip trng tr tn Khanh. Trc khi vo vic, chng ti bn nhau phi th sng. Hi trnh hiu bit ca chng ti v v kh cn rt km ci. Chng ti c tng rng c cha sng bn vo nc th ting n s nh, nn anh Hong Tng ngi trn cu ao cha sng xung bn mt pht. Tt nhin ting n vn c to nh thng. Chng ti lo qu! Nhng cng may l ci ao ni vng v nn khng xy ra chuyn g ng tic. Hm sau l phin ch C Loa. Gia lc mi ngi i li mua bn rt ng, tn l

Khanh t tp thanh nin thn Nht lm l t c ba gch - c ca chnh quyn tay sai ngy . Mt s thanh nin cu quc, anh Hong Tng v anh C n trc. Tn l Khanh va ti, lp tc hai thanh nin kho mnh kha lun hai tay hn li. Anh Hong Tng v anh C cha lun hai nng sng lc vo ngc hn. L Khanh bng hong ng ngc, mt khng cn ht mu, ming cha kp ku th ting sng lc n gin, kt liu cuc i bun dn bn nc ca hn. Cc thanh nin ca ta chy tc ra h hon: Vit minh x l Khanh ri! - i danh d H Ni v x Vit gian! Ting s ng n, ting h la vang khp ni. ng bo i ch chy ngc chy xui nhn nho. Chng ti tr trn ngay vo ng bo, tr v c s. Tin n i danh d H Ni v x t Vit gian loang i rt nhanh. Ai ny u cm thy nh nhm phn khi. H bn tn cng khai v t v t ho, thch th nh chnh tay mnh va c trc tip kh tn ch sn y. S d chng ti tung tin i danh d H Ni v l lm lc hng theo di ca bn mt thm tay sai Nht, bo m cho C Loa v an ton khu khi b khng b. Trn p c bn phn cch mng, phong tro qun chng ngy cng pht trin. hn. Nhng tn phn ng khc rt vo hot ng ngm, hoc cng phi d chng i cht. tip tc tn cng k th, i cng tc thy cn phi cnh co tn l trng lng Xun Trch. Hn cng chng i cch mng, nhng mc thp hn l Khanh. Phi e hn, v tin ti thuyt phc hn. Tuy khng hy vng hn theo ta nhng t nht cng lm cho hn phi lm ng trc nhng hot ng ca ta. Sau khi chun b k hoch chu o, anh Thip v ti nhn nhim v n gp hn. Chng ti mn c hai chic xe p cc cch, ph tng xm lp mi ci u ro, rch, v lung tung. Ngi trn xe m c rung rung nh i qua cu treo. Ti ngh lc rt lui m c hai xe u bp lp phi dt lch thch th gay go. y th, nhng hi c xe i l gh lm ri! Ai m ui kp. n Xun Trch, sau khi b tr cho cc anh thanh nin a phng Ng... Th... V...

N... canh gc xong anh Thip cng ti n nh l trng. Gp mt ngi ng cng, ti ni: - Ti mun gp ng l.. Dng chng thy chng ti bn qun trng, o the, i nn chp ra v chc dch, ngi kia dn chng ti vo ngay, khng hi vn vo g. Tn l trng ang nm ht thuc phin, thy chng ti hn gt u, ri ln ting gi ngi hu pha nc tip khch. Chng ti ngi ng hong trn gh trng k, im lng nhn chm chm vo mt hn d xt thi v nh n tm l. Sau khi ngi nh hn i ra c, anh Thip ni: Chng ti l cn b ca Vit Minh n ni chuyn vi ng. Sc mt hn hi bin i, nhng hn vn t v cng ci: - Vng, c g ng c ni. Anh Thip bo lun cho hn bit l pht xt Nht ri cng chung s phn nh bn Php trc y v khuyn hn khng c lm tay sai cho Nht, khng c chng ph phong tro cch mng. Hn ngi xoay ngi li, mt cng cng: - Cc ng dy th th bit th, ch ti c n phi php th thi ch. Ti trng mt, bn ging: - Phi php l phi php vi ai? Nu ng n phi php vi pht xt Nht... Ti nh ngi ra, chau my: - th ng noi gng l trng lng C Loa y. Chng ti khng da sung u v c iu kin thc hin. Tn l trng mt ti xanh hn, ngi quay i ging lng l: - Vng, vic th... Ti vng tay ra bn sn rt sng lc ra, t trc mt hn, tay vn gi bng sng, hi vn: - Th sao? Ti im lng v c cm gic nt mt mnh rt nghim khc, cng rn. Tn l trng cng im lng nhng tht sc dn, ri l nh k mt hn, khng kh cng thng nng n. Anh Thip ni thm: - Chng ti n y cn mun ng suy ngh. Chng ti khng thch mu.

Th nhng khi cn... - anh ht hm - th ng bit y chng ti khng do d. Mi lc, li ni ca chng ti cng c hiu lc mnh m. Tay tn l trng ang cm chn nc run ln bn bt khng a ni ln ming, mt hn xm ngot, hn khm nm lp bp: - D! Vng ! Cc ng dy sao con xin lm vy. Ti h ging bo hn: - Tnh th ngy cng r rng, vn nc sp n! Lc ny l ngi Vit Nam th phi hip lc nhau li nh ui pht xt Nht, gii phng ging ni. Nu k no khng chu ci t quy chnh tip tc lm tay sai cho qun cp nc th nht nh s b nhn dn trng tr. Tn l trng ci u im lng. Ngi hn run run. Tr ra chng ti dt xe p i rt ng hong v bnh tnh. Thy chng ti lm vic c kt qu anh em thanh nin a phng ng gc bn ngoi sng lm, ym h cho chng ti rt i tht xa. T , uy th Vit Minh vng ny cng ln, phong tro cch mng ca qun chng cng ln cao. Sau , chng ti tip tc t nhp mt s nh ho l khc tuyn truyn thuyt phc hay cnh co. Do chng ti tranh th hoc c lp c kh nhiu tay. lng C.T c mt vin ph l m mu tp hp thanh nin rn dao nh kim, thnh lp lc lng v trang ring gy vn chnh tr, ch thi c. Y cng nghe ting Vit minh nhng vn cha chu bt lin lc. Y thng bo: Di tay ti c trm mi kim, Vit minh chc g hn ti! Sau vi ln ti a sch bo v i li ni chuyn, thy chuyn bin khng c l bao, chng ti bt c d phi a sng lc ra cho y bit r rng Vit Minh c lc lng v trang v hn hn lc lng y c. Qu nhin anh ph l ng hn v ta v cn b tr cho ti ng b tht sang lm vai con c chnh tng i n thuyt phc tin ch trong lng l ngi b con ca anh ta. Gii quyt mn ho l tng i n, chng ti tnh n chuyn cc quan. Tn tri huyn sau khi b chng ti cnh co, hn hong s trao quyn li cho tha phi, ri b v qu sng an phn. Ta tha ti cht cho hn.

Tnh hnh lc ny rt si ni, tin tc v Vit minh, v cc i du kch chin khu c ng bo bn tn cng khai cc ph, cc ch. Ai cng tng tng l cnh Vit Minh c mt i qun to ln ang tung honh khp cc dy ni Vit Bc v sp tin qun v xui nh tan gic Nht. Ngi ta t v nn nhiu chuyn thn k. V khi ni vi nhau nhng chuyn nh vy ngi ta cng khng qun m t nhng tht bi ca bn Nht tht thm hi tho ni nt c by lu nay. Ai cng mong i mt s kin s xy ra v cng c lit gay go nhng cng ht sc tt lnh. Nhiu ngi no nc i tm Vit Minh. Thanh nin n nc xin i chin khu. Hai ting chin khu lc y i vi tui tr sao m hp dn n th! Nhim v chun b tng khi ngha i hi phi c lc lng v trang. Cc i t v chin u c t chc rt nhanh chng. Cc on vin thanh nin cu quc rt hng hi v sn sng chin u. Vn v kh lc y cng c nhiu thun li. Bn cnh vic tm kim sng ng n dc ca Php b li trong lc chng b ht cng, anh em cn tm mua ca nhng ngi ly trm trong cc n Nht. Thanh nin lng Xun Trch kim c mt khu i lin, nhiu lng khc sm c sng trng, Ti c cc anh ch nh ph trch hun luyn qun s cho nhng i t v trong khu ti v c trong khu anh Thip. Vn ling qun s hc trong mi lm ngy chin khu nm trc gi y c em ra s ng rt tt. Lc y ti hun luyn chung theo phng php no, chng c sch v, c nh u dy ci y thng l nghim... ngh - i u bc cc t th bn v cch bn. Ch th thi. Thm vo y l cc cuc ni chuyn v chin thut du kch. Nhng danh t ha chnh vi linh, ha linh vi chnh, dng ng kch ty c nhc nhiu ln, nghe gh lm. My tay tr thc a phng c n l ti hc tn trng Hong Ph bn Tu v. H cho rng cn b hc qun s l phi hc trng Hong ph, m hc trng ra l gh lm! m m d c trng hay tri ti, chng ti u tp c. Nh phi m ma th ko nhau vo mt cn nh ho lnh, dn ht cc th t n ln v tp. C iu l nhng trng hp nh vy, th khng dm h to. Ch h va nghe, nhng nghe ra cng anh lm, c d lnh v ng lnh hn hoi.

Trn khp cc bi sng, trong cc mnh vn xa lng xm, m no cng rm rch ting chn ting ci ni lao xao ca nam n thanh nin. Tt c nhng th to nn mt hi th ro sc ni thn d. Anh em trai gi u rt nhit tnh v hn hu ngy y, v sau u c mt trong i gii phng qun u tin a phng chng ti. V cng trong s thanh nin y c nhiu ngi tr thnh cn b u t ca qun i ta. IV u thng tm nm 1945 chng ti m mt lp hun luyn chnh tr Chm. Lp hc ang si ni th c tin Nht u hng ng minh. Ti vi v tr v ng Anh tm cc ng ch trong i cng tc bn cch hnh ng trong tnh hnh mi. Qua sng Hng, ang i trn lng Chi ti ly lm l khi thy mt chic t cm l c sao vng, trn c ngi cm loa dng dc ku gi ng bo i h . C l H Ni cp chnh quyn ri chng? Ngh vy, ti cng si bc r nhanh i tm cc ng ch trong i. May qu, anh Thip v c ch Dip (cng trong i) cng ang i ngc tm ti. Chng ti ko nhau vo ngay lng Rung, cch sng Hng vi chc thc hp. Trong nhng ngy gi v cng khn trng y, cc anh Trng Chinh, L c Th li i cng tc c. i ca chng ti ch c ba ngi nh anh Thip, ch Dip v ti. Chng ti rt lo lng tuy hng hi nhng gp vic ln nh th, c ba chng ti u thn trng. Song nu c ch cc anh v mi hnh ng th li chm tr, mt thi c. Ngh vy, chng ti c mang vn vn ng qun chng khi ngha ra bn. Chng ti lin da vo ni dung ch th Nht Php bn nhau v hnh ng ca chng ta ca ban thng v Trung ng phn tch tnh hnh c th a phng chng ti ph trch v xt ti cc s lin quan n tnh hnh chung. Pht xt Nht u hng ng minh, chnh quyn tay sai ang hoang mang cc . l mt trong nhng in kin tt tng khi ngha. Nhng bn Nht ng huyn l ng Anh ny qua tnh hnh chng ti nm c, vn cha cam phn, cn t nhiu thi hung hng ngo ngc. iu ny buc chng ti phi suy tnh

tht chn chn. Chng ti cn t t nhng cu hi khc tho lun: - T chc biu tnh i cp chnh quyn liu c ng o qun chng hng ng cha? Qun chng tht quyt tm cha! - Lc lng v trang c sc nh bi k ch, nu chng ngoan c chng li khng? Chng ti cng t kim im bn thn v nh gi xem cc cn b c s sp tham gia dn u cuc biu tnh khi ngha ny kin quyt dc lng hy sinh cha? ang hp bn th ting trng ng lin rng rng t ngoi vng vo. Ting ngi chy rm rch... C mt b no ku ln: - i gii i! Lng nc i! Ra cu , lng nc i! Mt thanh nin cu quc ca a phng ang canh gc cho cuc hp nghe vy, vo gp chng ti, th thm: - Mc k! Nc to na cng khng v c u. M d c v cng c khi ngha, cc anh ch . Li ni ca anh thanh nin ny cng l mt kha cnh bin hin quyt tm khi ngha ca qun chng. Nhng khng th b mc cng vic chng lt c. Chng ti ngng cuc hp v cng nhau chy ln xem xt tnh hnh c th. Nc vn mi lc mt dng cao. B con ra mi lc mt ng. Chng ti lin mi cc c gi v mt s thanh nin ct cn n trao i my vn cn thit ri li vi v chy v, tip tc cuc hp. Sau khi phn tch k lng, chng ti quyt nh vn ng qun chng gp rt biu tnh khi ngha cp chnh quyn khu vc chng ti ph trch, ng thi vn mt lc lng tip tc vic h . Lc ny ti ph trch cng tc i trong an ton khu ca trung ng vng ven sng Hng thuc Ph Yn, phng thc hot ng l tuyt i an ton, khng ri truyn n, khng mt tinh. Sau y, chng ti nhn c lnh tng khi ngha ca K b Vit minh gi xung. Chng ti quyt nh t chc mt cuc biu tnh v trang tht ln cp huyn v lp chnh quyn nhn dn, chng cn b mt g na. Ti ngang nhin p

xe i khp vng khai hi cp tc ca cc y ban dn tc gii phng v cc y ban chp hnh Vit minh. Xe ti thng b nu li v rt nhiu ngi mun hi tin tc. C nhng c gi nhy mt nhn ti hm hnh: C ln cho lo nh ct ruu. Ung ri cht cng h. Nhng khu sng by lu b giam hm trong nhng ng tre, mi bp, nay c a ra lau chi cn thn, nhng con dao m tu, nhng thanh gm cc kiu c mang ra mi v bi du sng long. Nc sng vn mnh mng. Nhng nh cao nht cc lng ngoi bi b ngp ti mi, sng trn ln mt . C tin n Vnh Yn b v ri. Mt vi nh trong ng chy thc go v lm lu trn . Tru b dn ln kn mt , mi qung li c ngi coi tru nu cm, khi bay nghi ngt. Mi ngi lo lng cung cung, tru b cng lm l bun b.. Tri vn xam xm nng nng, gi c vi vu u u. Sng tng lp ro ro, d di. Khng kh khi ngha cng trn ngp khp mi ni, si ni khng km. Ti t lng Rung lm tng hnh dinh. Sau khi hp vi anh Thip ch Dip v phn cng r rt, ti s lm tng ch huy cuc biu tnh v a im biu tnh s l ng ba Cy go Ba , mt ni m mi b con trong vng t gi ch tr u bit. Chiu nay nc ng khng lm dn lng yn tm m mi ngi cng lo lng, v c ngi p xe ngc mi cy s xem xt th thy qu l nc trng xa trong ng c l sp trn v ti y. Li thm tin ch im canh u lng b thm thu. Nht l tin dn lng bn kia, sng mun gi nc bn ny. (V h nh sang ph bn ny, chu thit thi mt bn cu la mt bn). Thnh ra dn lng Rung cng nh nhiu lng khc u lo chuyn nc lt. Di nh trng m ngi ta tu tt gng gnh ln . No chuyn thc, go, ng, khoai ln nhng ch cao nht, no gi nhau th qun o: no chy tru b, trn cnh huyn no gi nhau, van la, qut nt nhn nho. Rt t ting ci. i h lo pht hin kp thi ch thm thu. Thnh thong h li trao i vi nhau v mc nc m tht vng. Nc m ln na, s trn , cn nu rt i th tt c v u ri. Tri lm l u m. Con sng y p nc c cun cun, mnh mang nh con qui vt khng l.

Th nhng y ban dn tc gii phng c hp. C my vic gp rt phi lm chun b cho cuc biu tnh cp chnh quyn ngy mai: 1/ Tho nhng li ku gi tht mnh m, ho hng. 2/ Vit biu ng v hn ngy gi tp trung i biu tnh. 3/ T chc mt tinh ngay ti lng c ng cho cuc biu tnh. Ngoi H Ni phong tro rm r lm ri, c mt vng kinh thnh no ng, ting vang khua rn khp ni. Dn chng xn xao bn tn, ch i, ai ny u no nc sa son cp chnh quyn, say sa khi ngha. Nhng dng nc l tai c kia c m nh h. Mi ngi ht hi bn chn. Mi ngi chng ti u thy ngoi vic cp chnh quyn ra cn phi lm ci g na rt quan trng gii quyt l lt. Song cha ai ngh ra vic g c th c. Ch c lo thi! Cc anh trong y ban dn tc gii phng lng Rung sau khi mua giy, bt lng, mc tu phm v, c mi lm pht li chy tht nhanh v nh xem xt nh ca th no, ri tr li h hc tri rng nhng t giy ra phn, ph phc vit lia vit la, xong mi t giy li say sa ngm ngha. mi mt gi khuya, trng ln trong my, sng m m. Trong lng vn rm rch ngi i li. Ch chng ti, ngi ra vo tp np. Ti phi ngng tay vit tr li th cu hi hoc xem cc kiu dao kim, gy b con mang ti hi kin. Rt nhiu anh em hm h khuy h v tnh nguyn i dn khn hiu trong lng. Ngi c nhn may c c khng khng i may kh ln chim gii hm mt tinh biu tnh. Ngi nhn lo cn c cng vt v ngc xui tm cy tre cho ng . Vic lp y ban nhn dn hng x c bn n nhiu nht. No l vic thu cc bng, sc, trin, vic bu ch tch, cch bu, cc i ph vi hng l, k ho, vic chn mt ph n i bu vo y ban. Ai cng say sa no nc. Vic mnh c t tay bu ra y ban l dn c quyn ri. Nhng dng ch cng nh ang nhy ma... Tuy th ting trng ng lin ang dn cng lm ni vui mng khng trn vn. Ting ch sa vang khp lng... Tht l mt m y p nim vui ln v ni lo cng tht lng.. Bng lnh t v bo ng khn cp ngoi . My ch tay m con nh git bn

mnh, i i gi nhng a ln, ku la y kinh hong: i gii i! Lng nc i! Ra cu mau!. m n ng trm tnh hn, tnh to i ly cuc, mai chy ra. Mt anh gip ti thu xp giy mc ni ging au n tha thit. - Thi ri anh ! Th ny th cn khi ngha lm sao! Sao ci vn nc mnh n oi om th!. Anh nh sp bt khc! Ti cha bit phi ni g vi anh, c lo thu xp gn cc th lao ra vi mi ngi. - Phi! Anh ra vi chng ti! Nh c chuyn g anh khuyn khch dn lng vi cu cho bun anh nh! Ti nghn ngo vi ngh: Mnh ch c t kinh nghim lnh o dn chng chng Php, chng Nht, cn chng nc l th bit lm sao y! Nhng con ngi ny s hng hi bao nhiu nu cn chin u! Ti git khu sng vo ngi, xong cm thy khng t tin lm, khc vi nhng ln khi khai hi tr gian trc y. Anh thanh nin th hm h nhc: - Sng u! em theo i nh! Mt c gi lt t bc vo th dc: - Hng! Hng! Hng tt! Chy, vo ging c v ly ci iu cy va thng va ni tip: - Cc c i ra i! Ra ht i! Ti cng ra by gi, nguy qu! Ting trng, ting m dn. Ting t v trm trm rn r ko di. Ting tr con khc. Ting ngi ln thc gic. Ti theo anh thanh nin chy ra n u lng th thy l nh trn ngi v ngi. My anh tay cm gy cho hay: - C ba chic thuyn t t tin vo. Tun canh hi tluyn no h khng tr li. Tng l thuyn bn kia sng sang gi nc nn bo ng. Nhng h quay ra gia dng ri. Nh th l tnh hnh cha n ni no. Mi ngi lc c tr v nh. Mi lo cha tan hn nhng cng tm yn tm tip tc cng vic chun b. Ri c tin: nc ng ri, ni thm thu khng cn r nc. My b cng chen vo xem chng ti vit v hi d xem h c c i biu tnh khng. Sng hm sau, cc im canh u ph kn biu ng. Ni no ngi dn cng chen

chc c. Trn lng Rung, lc c my ci lu nh. Tri m u. Nc lng l tri. Cn lng ngi th nao nc n kh t. - Gic Nht u hng. Thi c khi ngha ti. - Quc dn ng bo mau mau ni dy cp chnh quyn! - Cch mng thnh cng mun nm! Cc cu ch truyn ming lan i nh cn lc khng ai ngh n lm n g c, ch khn tri cho nc rt mau v phen ny c cht cng thm tht khp ni st kh ng ng. Nhn h ti sung sng ngh ti t hch ca c thnh Trn hc thu truc. T m sng hm sau, hng ngn ngi ra cht c ng lng, mt . Cc c gi, tr em cng tham gia. Dng ngi c di ra mi. Nhn dn t Vng La ln, Xun Trch ko n, C Loa i ra... cc ni khc trong ton vng v tp trung ti Cy go Ba . Gia lc ti ang lm nhim v tng ch huy sp xp v chnh n i ng, t nhin mt b trong m ng chy n trc mt ti, on ni: - th ha ra l cu ? Hm nay cu khc hn i y! Sau mt pht trn tnh, ti nhn ra b v mm ci: - Cho b, vng, ti... Ch l, sut t khi c phn cng v ph trch vng ny, hu nh ngy no cng c vic phi i qua ch ng ba ny, phn no cng vo vic thay hnh i dng thng xuyn ca mnh - hm th o the qun trng, hm th ng b ty vo, hm th qun nu o vi - nn ti thng nh bo ngh qun b ung chn nc, n bt bn hay vi ci ko ngay gc cy go. V ti c inh ninh l b ch qun ng khch th s khng nhn mt c ai! V li ti rt thch c ngi ngh li y. T gc go ny ti c th phng tm mt nhn bao qut c c vng rng ln cc lng x ven . Mi khi dng mt li lng no li hin ra hnh nh thn thng ca cc ng ch, cc bn vo sinh ra t cng vi cnh i v cng vic ca h. Ti cm thy mnh m lng v nhit thnh thm. Cng chnh bn gc go Ba ny, sau bao nm thng b t y ch c ao c ngy tr li hot ng cho cch mng, v lan, u tin ti c ng ch Trng Chinh giao cng tc cng trn ny.

Cn bao nhiu cuc hn h gp g cc ng ch khc. Thy ti ngp ngng lng tng b ni vui: - Gi th bit r. Cu l tng Vit Minh ri. Thi, lu nay cu n bn g ca lo mi, hm nay cu phi cho lo n cho gan... Nht y! Ni xong b tt ti quay li i ng. Ti bt gic mm ci, thm ngh: Mt b bn qun cng quyt tm nh Nht! Khi qun chng ng o ny nht nh s p tan bn pht xt, ginh chnh quyn hm nay. Sau khi chng ti ni my li v tnh hnh, v thi c cp chnh quyn, anh em thanh nin ht bi Tin qun ca v on rm r xut pht. i u l l c chi li bay phn pht. Bn thanh nin t v chin khing khu i lin, tip n i t v vi hn chc khu sng trng ri n cc khi qun chng i theo tng x. Trong on c mt ng gi trc i lnh kn cho Php li cn gi c ci kn, thnh thong ng thi toe toe. Chng hiu l bi g, nhng lc by gi ting kn c vai tr quan trng lm thm phn chn on ngi i i i. Tng qung chng ti t sng n ln tri t pht. Qun chng si ni h khu hiu: - o bn pht xt! Cch mng thnh cng mun nm! Ting h vang ng nh sm rn. Kim, dao, gio, mc lp lnh di nh mt tri. on i ti u, qun chng ti ch li t ng nhp i ng. Chng ti lng rt phn chn, vng tin vo qun chng. By gi bn tay sai phn ng chc chng dm ngo ngoe. Nhng phi phng bn pht xt v bn cht chng rt tn bo. Nht nh qun chng s ton thng, nhng nu khng chun b i ph vi tnh hung quyt lit th s b lng tng. Chng ti ngh ti cch p dng nhng iu m c hc tp d kin cc vic nh ct dy in thoi, n ng cy, ph ng c lp lc lng Nht ng ng Anh bo m vic cp chnh quyn c nhanh chng. Lc y d gp cn tr g, quyt tm khi ngha dnh chnh quyn cng khng h nao nng, ngc li cn bc mnh hn. Ch ip nai nt gn gng, tay lm lm khu sng lc, dy sng qun vo c tay. Anh Thip v ti cng vy lun lun t th tin cng...

Khong gn tra, on biu tnh ko ti huyn. Lc ny, anh em cng nhn ha xa ng Anh n phi hp cng lm nhim v chim huyn. Tn tri huyn b trn t lu, nn vic cp chnh quyn khng gp kh khn phc tp. Chng ti chuyn sang tri lnh Nht. Qun chng quy quanh tri, h khu hiu. Ti c c ra giao thip vi bn Nht. Anh Thip ch huy t v sn sng... Nu lc ni chuyn bn Nht gi tr th qun ta lp tc nh tr. Ch ip n c i ng qun chng gi tr tr cng. Bn Nht c mt tiu i. Khi chng ti vo n ph huyn th gp tn ch huy cng my tn lnh. Chng ti tm ngay thng ngn v bt u thuyt phc. Tn ch huy i m li trai bng vi, o qun, mu ct nga, gp ti n hi ng ngc mt lc ri nhn ngang nhn nga quan st lc lng ca ta. Ti bo hn: - Nht u hng ng minh. Vit Nam hin nay Vit Minh lm ch. Chng ti c chnh quyn Cch mng. Vy cc anh phi np v kh, giao tri lnh cho chng ti. Chng ti bo m a cc anh v H Ni an ton. Tn ch huy suy ngh mt lt ri ni ngp ngng: - Cho ti gi in thoi v H Ni v chng ti cn c lnh t H Ni. Ti on c th l hn m mu gi xin qun tip vin, ti bo hn lun: - Mi ng giy u b ct. Nu cc anh lm theo li chng ti th s c bo m an ton a v ti H Ni. Hn lm lt nhn hai bn ming lm bm hi di nhng rt nh. My tn lnh i theo lng dn. Cn ngi thng ngn th mt ti i. Ti cho l hn va ni iu g quan trng vi chng n. Nhn vo trong tri thy bn lnh eo v kh v tp hp v mt pha li ta ra khun vc hm xing chc l hm n - v pha nh kin c. R rng bn chng chun b nh li ta ri. Bn ngoi qun chng cng thy nh th, nn tin st bao quanh ly ti, ming h khu hin vang ng. Ti bnh tnh bo tn ch huy: - Cc anh khng nn n sng vo nhn dn chng ti. Lm th, buc lng chng ti phi tiu dit cc anh. Hn va li, va lu bu, t v cc cn v lo xc. Ti bo hn: - Nn nh rng, chin tranh kt thc, cc anh sp c hi hng...

Ti ang ni th tn Nht chy tt hn vo trong tri. Ti gin si ln. Qun chng cng cm phn si sc. Bn trong, tn ch huy Nht khot tay ra hiu. Bn lnh bn ra Kh th qun chng nh mt cho du si. Ting sng ca bn Nht khc no mt tia la bn vo lm bng to ln ln m chy ln. Qun chng go tht. Cc i vin t v c lnh lp tc tn ra bn vo trong tri. Cc t ph n va h khu hiu dng cao c o ln. Ting kn ca ng gi vang ln, thi thc. Thanh nin vung kim ma gy xng vo. Chng ti c ngn li ch cc i t v c sng xp vo chin u. Khu i lin t ngay cng tri n rm rm. Anh em cng nhn xe la ng Anh nm ti tp lu n vo tri. Qun chng khng ngng h: o pht xt Nht nht th nm vo. Anh Mn l B th chi b lng Xun Trch dn u mt tp thanh nin lao ln, b trng n i, mu chy m ng qun. Anh vn thn nhin ng vin: - B con gi vng tinh thn. Ti thy chng cht hai thng ri! Anh tht ln ln: - Anh em tin ln! X ti gn ca tri, anh li b thng vo tay. Anh mun du khng mi ngi bit, nhng cc ng ch vi ko anh ra ch khut, bng b. Va c bng xong anh li vng ra, h: - Anh em xng ln! Tiu dit qun pht xt!. Tin c my bc, anh ng xung, ming vn khng ngt h: - Xng ln! Anh em xng ln!. Tin anh Mn hy sinh truyn i v si sc cm th: - Tr th cho anh Mn!. - Tiu dit pht xt Nht! Qun chng cng xit cht vng vy. Bn Nht tp trung bn ra pha cng. Mt anh ly m chp ln u chic gy a thp th trn u mp tng. Anh khc ng bn a mi sng ch sn. My tn Nht nhm ln bn chic m, b anh hn trc. Mt tn xung dy nh ch. Anh G. cng l thanh nin, nhng ln qu, co king chn cng khng sao bn c qua tng lin rn rn n bn ca s,

cha sng bn cht mt tn khc. Sng qu anh, khoe: - B con i! Tht thm mt tn na! Gina lc , my anh chy li nu ly o ti - Anh! Li cha h chng em khu sng my, ang bn th n tt! Ngi ng bn ti lin gt i: - Thi, anh ang bn! hng khc ch ip cm sng lc b st tng l u ln ca s d xt. ong! Ch phc ngay xung ri nh ln bn tr li. Anh Thip vn h ht cng tri. - Bnh tnh, gi vng hng ng! Mt b trc nm mi, tay pht cao c ming la ln: - Anh ch em tin ti! Tin ti! Mt ng c qun xn n gi, xch kim chy ngc, chy xui, gp k: - t! t nh! Qun chng hng ng: - Phi y. Nm rm vo! Nm rm vo! - Ra ph ly ru, du ha na! Mau ln! Nhm thanh nin hng hi lao i.. - Rm u, nm ht vo! - Tro ln mi, d ngi tng xung! Em Dip mt thiu nin mi hai tui nhanh nhn ni: - Em b, em tro cho! - Khng c! ti tro! Ting h ht, ai cng go nh qut. Ai cng y ho hng gp sc mnh h bt.. Trn chin u n hng ting ng h c si sc nh th, cng v sau cng d di hn. Ting sng ca ch tha dn. V ln n t, trong bn ra c bay ln ngn cy. Sau mt cuc hi chp nhong, chng ti cng thng nht nhn nh: Bn Nht ch cn vi thng b thng, ta vo c ri. Lp tc ti h lnh xung phong. C dng

thc ngi p vo tri ch. Bn ch b tiu dit. Anh Thip, ch Dip v cc ng ch ng vin cc x cng ti h n khn c ting ng bo mi chu ngng tay. Sau khi lm ch hon ton c huyn, y ban khi ngha phn cng: Ch Dip chu trch nhim cng qun chng chn ct bn gic cht thu dn chin trng. Anh Thip v ti i lp chnh quyn v t chc lc lng v trang a phng. Ti huyn ng, ch cn l cnh hoang tn v ch. Chic t hm nm chng ch, ca ng nt hoang tn, giy t s sch vung vi... y ban khi ngha v i biu qun chng nht tr c anh Thip lm ch tch huyn ch ip l ph ch tch. Sau chng ti t chc i v trang thot ly gi l gii phng qun. C n hng trm thanh nin nhp ng. Chng ti ph gi danh sch v gii thch l hin nay mi tm t chc mt n v nh, s t chc ln hn v gi thm sau. Tp hp thnh i ng xong, chng ti c lun anh em i mai phc cc ng ng n nh Nht ni khc ko ti. Ngay sau , chng ti t chc l truy iu v an tng ng ch Mn. Chng ti ly mt l c sao vng ph ln ngi ng ch. Hng trm ngi ng im lng mc nim, t lng thng nh anh, bit n anh v cng nung nu cm th bn pht xt xm lc. m tang ng ch c c hnh rt trng th ngay chiu hm y. bo m an ton, chnh quyn huyn tm di v lng C Loa, v l c s vng mnh ca ta. a th li him tr, xa ng ci ln, Tin kh d cng, thoi kh d th... Ti nh C Loa, tri xm ti. Chnh quyn nhn dn bt tay vo vic ngay. Trc tin l phn cng thm mt s cn b v thanh nin cng nhn dn tip tc h chng lc. Nc sng Hng li dng ln, trn qua , chy xit gh ngi. Tai ha v tng pht, tng giy... *** Trong thi gian chun b khi ngha cho n hm biu tnh cp chnh quyn, cng tc chng ti sut ngy m bn rn, c nhng bui qun c n ung. Tuy vy ngi no cng cm thy mnh khe mnh, vui sng hn trc. Nc sng

Hng vn mnh mng. Ngoi bi nhiu nh ngp st mi. C ni nc tro vo cnh ng. Dn lng lm lu kn mt . Tuy b lt li uy hip, nhng mi ngi rt h hi, gp chng ti ai cng xm li ni chuyn tnh hnh. Mt c bo: - Sung sng qu! Chnh quyn v tay mnh, by gi c cht cng sng! Mi cng vic vn c tin hnh khn trng. Chng ti i dc , ti tng lng thu trin v cc giy t ca hi ng hng chnh, tuyn b lp chnh quyn cnh mng. ng bo tp trung mt tinh ngay trn mt . Chng ti c danh sch y ban nhn dn cch mng a phng do cn b hay qun chng tch cc gii thiu v bo m. Nhiu ni chng ti ang t chc lp chnh quyn lng ny th lng bn ng bo cng mt tinh rm r ch i. Lp chnh quyn n u, t chc i ng t v n . Cng tc ng Anh mt thi gian na th ti c lnh gi v Th - ni xut kch cp chnh quyn ngy n - cc ng ch tin ti tr li, nhng bit bao nhiu k nim t nhng ngy chng ti cn tay trng bng trn, i trng v thm cho n nhng ngy chng ti ng trong i ng ip trng tay c tay gio c qun qut tm tr ti. V nhng con ngi y, vic y trong nhng ngy thng Tm lch s y ti khng th no qun c... C i c mt qung, ti li ngoi li tn ngn nhn mi cy go Ba Tp I Chng 9 Vi k nim v bc H

Ti vo b i ngy 19 thng 08 nm 1945 vi ci chc chnh tr vin khu v gp ngay nhng chuyn oi om tr thnh k nim vui ca mt thi lm cn b qun s. L chnh tr vin th cng vic hng u l hot ng ca chi b. Cng tc

chi b n v lm g v lm nh th no, khc nhau v ch ging vi chi b bn ngoi ra sao? Tnh hnh li ht sc khn trng, nng bng, khng chn ch c. g s lng tng ti vi n ng Trng Chinh. Mi c Tng b th n d hi ngh chi b l vinh hnh ln nht i vi anh ch em ng vin. Cn ti th kn o hc cch ng c khai hi cng nhng iu cn a ra tho lun v ly ngh quyt. C cng khng cu n g c m vui v tham d. L qun i cch mng ca nhn dn, l tng b th ca ng lnh o, suy cho cng th vic c mt ng ch Trng Chinh cuc hp rt c ngha cho c hai pha, l mt s cn thit na. Cn i v anh ph trch cng tc chnh tr n v l ti th nh Tng b th m thu c bi hc v lng quan trng lm cm nang. Cng cng thi gian ny, chnh tr vin Trn c Bc H nhn xt gp v vn lm ngi cn b trong qun i cch mng. Thi k cn ng tri Bo an binh c trc ca rp Thng tm, anh Vng Tha V l khu trng v ti l chnh tr vin, khi l hai th trng ca mt n v qun s ln m vn ci bt, i a lin tay. Vi th trng th nh bp c by ring cho mt r, bn l cm, bn rau mung luc, thm t tht kho hay c kho tu ba. Bt a th mi ngi u t lo. n xong, c ngi thu dn r, cn bn n th thc khch t lau dn. Chn a t ra v ca ai ngi ny mang v ch ca mnh m ct. Ch ng qua m ca mi anh l ci bn lm vic, khng mn khng mn, khng gi. C co ro trn mt bn sut m. i sng t lnh cng y nh cc chin s. Ti thy c iu ny th tm b qu, ly u ra sc lc m tr lu di, lm n g c. Trn tr mi, ri ti nh ti truyn tu, h c ni ti cng vic ha u qun, lo cm nc cho b i. iu khc v tnh cnh chng ti lc . Hng ngy c mt dn bn nm c gi m phn mi son, o di mu tha tht n lm bp cho b i. phi tha nhn, ch em rt ch tnh lo toan cng vic n ung, ru rt hn nhin, mang ti mt khng kh thanh bnh cho n v. Nhng cm th khi sng khi kh, ba no ba i nhiu hm n hai gi chiu vn cha c n. Cn ch em th u tt mt ti. Cc ch em vn thnh tho trong khun gia nh th ci bp i to ny u c t, c iu kin cho anh ch em ua ti. Xem ra ngi nu nh k n n lc

mt nhoi m ba cm ngy cng ti t. Chng ti thy phi c lnh bp bp nc t t m chuyn trch. Ti cho ng tuyn ha u qun vi iu kin l bit lm bp, sc khe tt. Sau k bo u tin ng ngi ko n. My chc u bp ca cc nh hng rt ni ting H Ni lc nh M Kinh cng xin u qun. H c tuyn vo n v. T khi c ha u qun th vic n ung ca n v thay i c bn: cm ngon, canh ngt, thc n thay i. n ng gi quy nh, theo ng quy ch phc v. Mt hm, chng ti nhn c thng bo l H Ch Tch s ti thm n v. Tin lm c ban ch huy bn ln v khng ai bit n tip Ch tch nuc th phi nh th no. Qun i cha c iu lnh, Nh nc cha c duy nh nghi thc no c. Vy nghi l n Ch tch Nc th phi nh th no? Hn l khng th xunh xong c. Ti li l chnh tr vin, phi lm sao th hin ng yu cu ngha chnh tr khi nghnh tip. Qun phc lc by gi cha c, nhy vo kho qun nhu lnh kh xanh v c th g bn th . C n v mun ng phc th ch mc qun sooc v i dp da tru. Khng p, khng lch s, nhng cng l trang phc nghim chnh trong iu kin c th. Cn mnh ng ra trc tip n Bc m li qun sooc c nn khng? Ti lo lng tht s, a ra ban tham mu bn. Cc ng ch u ngh n iu ti ang quan tm, bn rng phi i mn mt b com-pl v phi kim c c vt tht cho ra v l phc v c l Ch tch nc c m. Ti nghe bi tai, yn tr nh th mi phi php vi Ch tch nc. Khi Bc t trn xe bc xung, khoan thai i vo, ti vi t cch l ch nh n khch qu hm h ra cho Bc. Ti bng lng ta lng tng khng bit nn cho th no. Chng l trang phc nh ti lc m li cho kiu nh binh? Ti nhanh tr ng nghim cung knh cho Bc. Bc a tay ra bt tay ti v nm ly lun. Tay kia Bc nm ly c vt ti ang mang. Bc hi: Ch lm g y!. Ti l php tha: Bo co Bc, chu l chnh tr vin. Bc bn bo: - L chnh tr vin m n mc th ny ? i u m ph-cn [5] c -vt th ny? Bc ch anh em trong n v ng trong hng ng, ni tip: - Qun i th phi ng cam cng kh, m ch ] chnh tr vin, ch li mun lm giai cp khc vi anh em sao?.

Ti sa vo cnh tri trng, va mun tha vi lng cung knh nht: Bc i! Hm nay on Bc n. Chu chy i mn b qun o lm l phc dn Bc cho phi php. Va cm thy v duyn khng dm ni v Bc ang cp n mt ni dung ng phi ch hn, lm vic thanh minh ca ti tr thnh kh ni. Th l nh cht cay cht ng chu tri trng, t khng nt ra chui xung. Cho hi xong, Bc hi: - Bp u! Ti dn Bc i thm nh bp. May m chng ti c ha u qun. Bc quan st xong hi tip: Chung x u?. Ti a Bc i. Bc li hi: Th cn vn rau. Ti tha: D, cha c vn. Bc ch m t c k ni: Th t ny lm g? phi tng gia ch. Bc i vo phng khch ri ni nm iu b i cn thc hin cho tt. Mt ln khc, Bc cho gi m Quang Trung v ti ln ch lm vic ca lc Bc b ph. Lc ny anh Vng Tha V khng lm khu trng na m l anh Quang Trung. Thi , cn b bn b i cn loi o bn ti, c b. Nhn sang Quang Trung, ti thy anh mang c vt ng hong. Bng h h thc thc, ti khng ni g vi Quang Trung. Song n khi hai thng sp hng trc chic bn. Bc ang ngi lm vic, ti lic sang th c o anh Quang Trung khng mang c vt na. Thl ra khi bc ln cu thang, cu ta lt ra t ti v gi kn c o tht chnh t. Ti li c c b. ng c nhn, ch ti hi: - Ch l b i sao n mc th ny? Ch khng hiu l qun phc ca qun i l phi gi kn c cho ng n. ng c chuyn n chi nh th. Ni xong, Bc cho mi thng iu thuc chm la ht. Ti vi vng a hai tay ln c ci cc o. Lng tng th no u la chm mt pht vo ngay c. Cng au hn! Trn ng v, ti trch Quang Trung: - Cu ch ph bin kinh nghim cho anh em. Ch bit lo cho thn cu, mnh b thuc chm rt c. ng nh cc c ngy xa thng ni: chng c ci di no ging ci di no! Tuy th cng v sau, nhng chuyn ny li thnh nhng k nim tht m m. R rng ng c rt nghim, khng b qua bt c thiu st no, ng thi rt mc thn i, rt

tnh cm. Do vy ci nghim khc cng lng nhn i lm ta nh khc su trong lng thnh nhng k nim kh qun. N lm ta gn Bc thm, yu Bc hn. Sc cm ha ca Bc tht k diu. Ti cn c tip xc nhiu ln vi Bc. Mi ln Bc gi ln, tm trng u khng yn, bit l c chuyn Bc mi cho gi. Nhng ci e d y li mau chng b mt ni vui c gp Bc ln t. Rt cuc l mt cm xc lng lng su lng dn, l ni vui sng, l hnh phc c hng iu mnh mong c ngy m l c gp Bc. Qu trnh lm vic ti cng c dp tip xc, c lm vic vi nhiu ng ch lnh o cp trn. Nhng khng mt ai gieo cho ti th tnh cm l lng ny: n nng ti ln, lm ti t tin hn, hng phn lao ti nhng g tt p hn, nhn vn hn. Ti hot ng qun s. Nhng ngy lch s 19 thng 12 nm 1946, ngy khng chin ton quc li chng c g ni. Cng vic ngy hon ton l do ng V by mu tnh k, ra k hoch. Ti ch lm vic phng mt i h ho t v p chn ng. ng V cng c a ra bn bc, nhng h ng y ni g, th ti ng lun. Sau ny khi ti kim c t kin thc qun s th tt nhin c khc. Th mi nn tng ch. Ra khi H Ni th ti c ch nh lm ph chnh y Lin khu II, tc t vng H ng, Sn Ty xung ti H Nam, Ninh Bnh. ng Hong Sm l khu trng, ng L Hin Mai l chnh y. Ti c b nhim lm ph chnh y, nhng ng thi l quyn chnh y. ng Vng Tha V vn ch huy H Ni lm khu trng khu ll. ng Hong Sm v ng L Hin Mai ch huy b i tin v min Ty, gi tt Ty tin. Anh em a ni l mnh rt n u Ty theo ti , ng l Ty tin tht... Hi ny, nhn chc v, ti bit s s cng vic ca anh chnh tr vin phi lm ri. Lc ny c b tn gi l Ba Hon l cn b cch mng thot ly lm kinh t rt tho vt, gii giang ang lm nhim v nh mt ch nhim hu cn ca lin khu. V hm trc th hm sau ti tm n gp b. nh ca ti l nm tnh hnh theo kiu ch em tr chuyn vi nhau. Ti hi: - Ch , go nc ra sao? B i c go n khng? D tr c bao nhiu? - Khp ch c kho ht, ch no cng c.

B tr li kiu chung chung nh th, khng ni c bao nhiu tn, bao nhin t. Ti li hi: Th cn qun o cho anh em? B i li ch my c ang ngi may ba chic my khu, ni: - y th v my! Lin khu c ht. Ti hi thm: - Th cn tin tiu vt cho anh em, c khng ch? n y b ta l v cu knh: - Anh kim tra ti y ? Mt s phn ng bt ng. Ti thanh minh xoa du: - Xin ch! Ch l ti mi v y, cha bit tnh hnh cc mt ra sao c. Ch l ch nhim hu cn ca lin khu, l ngi nm y cc vn ny, tt nhin c th gip ti bit tnh hnh chnh xc nht. Ti khng dm kim tra kim tric g u! D vy b ta cng khng cho bit g thm. Hm sau c ngi bo li cho ti hay: B ta hi anh ta v ti: Ci tay y l ng vin cha?. cng l iu biu hin s hiu bit ca b y v t chc qun i cch mng. c b nhim l ph chnh y lin khu m b y vn cho l c th cha phi ng vin! Ngi y tr li b: Ti ngh phi l ng vin ri, m cn l ng vin lu nm na mi c b nhim l ph chnh y ch!. B y cn e: - Gm tht. Mun kim tra ti. L ng vin th ti chu, nu khng th s bit tay ti! Nghe anh em k chuyn v tnh nt ca b ny ti mi hay: Trng Cng Cn lc y l chnh y trung on, c b ta a c bit. Mi ln gp b l Cn ch ch em em ngt nh ma li, khng qun biu ch mt gi thuc l. Vn l ngi nghin thuc nng, b cn mong qu no hn na. p li ngha ca em biu ch th ch ho hip vi em khi cn go. Cn bao nhin c by nhiu, thm ch ch cn rng ri hn c em mong i. Cn ai lm vic vi b m theo nguyn tc th s c b nguyn tc hn, gy kh d thm ch cn b mng t tt. B t nhn mnh l ngi nm tay hm cha kha trong lin khu, khng mt chi tiu nh no khng do b quyt nh. Sau ny, ti khng cn bit b ta lm u nhng b dng ci b cch

mng y chng lm sao qun c. Mt ngi n b trng tro bo tt, trong ngoi nm mi lun lun ln mt b ch c, xem tt c l em t trong nh. n t lnh cng phi xin kin ca b. V qun nhu lng thc th b t cho mnh c ton quyn, cn k hoch tc chin th b li t cho mnh khng cn bit ti. Th l c va b, kho xin kho nnh th xong mi vic. Cn vi ai b cho l lo xc (vi b) th c i y! Trc anh Hong Sm l anh Vn Tin Dng lm khu trng v chnh anh xp ch ny vo nhim v . cng vic tri chy ti cng ti cun thuc l cho b, chuyn tr. Ri quan h dn dn c ci thin. Sau t lu, b i Ty tin cng rt v v c l vai tr ca ti cng khng cn thit na, cp trn iu ti ln Vit Bc. Trc khi chuyn, ti c d hi ngh chnh tr vin ton quc. Cuc hp kh long trng, tuy cha c n np quy c nh ngy nay. Cc ng L Hiu Mai, Hong Sm, Vng Tha V u ti d. Thnh vin c n nm su chc chnh tr vin cc n v t trung on tr ln. Khai mc cuc hp c c qun nhc hn hoi. L d nhin, ni dung cuc hp l bn cng tc chnh tr m mi ngi ang nhn thc theo cch ngh ca mnh. S l ng ca cc i biu n l bun ci. Hm tp hp lm l khai mc, cha n gi quy nh nhng khng kh ri rc, trm lng. i kn ni ln git ging tot toe, tot toe gia khng gian tnh mch, im ng. Th l c hi trng cng git ny ngi ng ln... cho c. Ch huy qun nhc phi ln xin li: Cha phi nhc cho c. Chng ti xin phc v hi ngh v do kn cho si n. Khi no n nhc cho c, cc ng ch mi phi ng ln. Chnh ti cng bt dy ng nghim trang, nhng ri bit ngay l mnh lm. ng L Hin Mai ngi bn cng hch ti thc dc: ng dy cho c. Ri quay sang hi Kn cho c i ri cu? ci u tr ca bui ban u l nh vy v kh ph bin nhiu ni, nhiu vic. Ti ln Vit Bc c giao trch nhim cc chnh tr, lc y gi l cc chnh tr ch cha phi l tng cc. Nm 1947 ng Vn Tin Dng l cc trng cc chnh tr. Ti c ngh php. Mt thi gian thu xp vic nh v gia nh ti ln . Chnh l lc v ti sinh a con u lng. C vi hm ti li n cc chnh tr xem c b tr cng tc th no. Sau ti c lm ph phng tuyn truyn,

trng phng l ng L Tt c. Trc c mt ph phng l anh Phan Phc Tng. Ti v , thm mt ph phng na. t lu sau, cc ng y phn cng ti ph trch bo, lm ch nhim t V quc qun vn thuc phng qun l. ng Phan Phc Tng ph trch cng tc hun luyn v ng L Tt c ph trch chung. Chc v chnh thc ca ti l ph phng tuyn truyn va l ch nhim bo V Quc Qun, ch nhim c l anh Ng in i nhn cng tc khc. Khi giao thip vi cc c quan th ci chc ch nhim xem ra oai hn. V rng ch nhim l th trng mt n v ng hong, li l mt t bo, l c quan ngn lun, hn t cc c quan hnh chnh. B quc phng thi c B tng tham mu. Cc c quan nh hn gi l Cc nh Cc tc chin, Cc qun hun, Cc qun lc. Th l Cc chnh tr bn ny cng ch l n v ngang hng. Mnh l ph phng tc l di hai bc. Mi ln hp hnh, bn chnh tr khng ai c ngi ngang hng vi tham mu c. Mnh thuc loi cn b phc v iu m ch ngi gh xp, ngh cng ti thn lm! Kh ni h vn l bn b quen bit thn thit. Nh V Vn Cn - Cc trng qun y, c Kin - Cc trng cc tc chin u l bn c quen thn. n ngy ti a danh thip ch nhim bo V quc qun th c xp ngi cng hng cc cc trng. in oi om ny khng khi gy nn so snh suy ngh. Nhng cuc hi ngh u c ngh quyt v tnh hnh v nhim v tng bc thc y s nghip khng chin thu thng li mi ln hn nhng cng cn nhng chuyn bn l rt ng ghi nh. Nh hi ngh tng kt chin dch ng Bc th ni ting l mc mc xung kch. i on 308 ngy nh cc n u dng mc. V hi ngh c trng by mc xung kch. Cc hi ngh thng c mi cc b Trung ng hi ph n ti lo bp nc. Bc H n th vic u tien l Bc vo bp ng ng xem xem ri hi: Ln ny c th g vn ho cao?. Vy l Bc quan nim bp l vn ho. Ba n hi ngh c g kha kh, Bc gi l vn ho cao, st km tc l vn ho thp. Bc thng i thm b i, thm c cc t binh. Phong cch bnh d ca Bc lu li mi ni Bc ti n tng c bit u i. Mi ln c gp Bc, lng mi ngi li cm thy phn chn hn, p p tnh ngha hn bi nhng li dn d rt i thng nhng li rt

H Ch Minh. Mt ln sau chin dch bin gii Bc ti thm mt n v.Gia khong khng ln, c n vi tp kt hng ng chnh t n Bc. Lng ai cng xn xang dc n Bc ti thm. Sau khi hi han tnh hnh chun b, Bc hng ti cc chin s: - Cc ch c vui khng C n v ng thanh p: Vui lm ! - Cc ch c n no khng. - Tha Bc no lm . Bc li hi tip: - Cc ch... c... a by... khng? n cu hi qu bt ng ny c hng qun im ng. Nh ng phi tim en, lc c c cu kn o cu vo ngi ng bn cnh v rc rch ci. Ri c ting tr li d dt: - Tha... tha... tha... c ! Bc lt nhn bao dung, nh nhng nhc nh: - Cc ch nn nh rng i a cng phi c chnh sch, ngha l gi v sinh chu a phng, lm va lng nhn dn s ti. Nh o h tiu. C vi n u th cc ch no cng lun lun c xng, qun dng bn ngi lm ci h mo vy. i xong lp t kn o sch s. c vy th dn mi qu, mi thng. Cc ch a by th u dn cng ngi cc ch n lm! Li mt ln Bc n thm s on ti rng Ph Th. n v dng ln tm b. Ban ch huy s on c c my cn nh nh, cng l tranh tre c. mt cn c thm c chic ging con. Lc ti ang c mt ti th anh qun tr dn cm ln mi Bc. gia lc Bc ang ht thuc. iu thuc mi chy ht 1/3, Bc a anh iu thuc ht d ni: - Ny ch, cho ch iu thuc. Ch bit khng, gi p mt con, thuc ngon na iu. ng coi thng thuc ht d! Anh qun tr mng r n iu thuc Bc a, tt la dnh v xin lui ra. Ai cng rt trn trng s chn tnh ca Bc.

n ti, ban ch huy s on a Bc ra ch tp hp. Anh Tn dn u, i lin sau l Bc v cn b vn phng ri n s cn b a phng v cc cn b trung on v s on. Qung ng cng n hai mi pht, ng rng phi i hng mt ko di. Sp n ni tp trung th nghe ting Bc h: ng li ko di. C on dng li cha hiu v sao th li nghe Bc h tip: i! i ng ng ngi li i hng mt di thnh on nh hm , vi s kch thch bun i thng xy ra th vic gii quyt i gii nh vy cng l t chc cn thit v rt hp vi iu mong mun ca ng ngi lc . Li c ting h: - i xong. i. C on ngi chuyn ng tip, thnh thi, trt t khng n tc gia m rng ti nh bng hm ... Lt sau n bi c ni c n v tp trung ch. c im tui tc thi th cn b th tr, cn lnh a s l nng dn cn ln tui. Bc ni ngn gn v thit thc. - Bc n thm cc ch. Bc chc cc ch sc khe, chc chin thng. Bc khng c qu g. Bc mun hn cc ch. Nhng n v ng, vy c i din ln vi Bc. C on qun no ng trc li ngh. c Bc m v m hn Bc th cn phn thng no bng. Nhng li ngh Bc nu ra bt ng qu lm mi ngi lng tng. ang nh vy th mt cn b tr ng gn Bc bc ln xung phong nhn vinh hnh Bc ginh cho gia ting reo ci nng nhit ca c n v. K nim v Bc th cn nhiu, ti ch ghi li y mt vi k nim nh ca i thng, gin d m c ngha su sc

Tp I Chng 10 Chng ti lm bo v quc qun

Trc cch mng thng Tm, chin khu, qun i ta cn ly tn l Qun gii phng, lc bo qun gii phng cng ra c hai s ri. Cch mng thng Tm thnh cng, ng ch V Nguyn Gip gi ti n giao nhim v tip tc ra t Qun gii phng, v phi tip tc ngay s 3. May m trong nhng nm 39, 40 ti hot ng nh ngi gip vic cho ng ch Nguyn Thng Khanh (tc nh vn, nh bo Trn Mai Ninh) nn khng n ni lng tng, du cng vic lm bo qu l mi m i vi ti. Bo ra bn trang. Tn bo in ch chi, ging nh t bo C gii phng ca ng. Nh lc lng tuyn truyn gii, nh nhng mu tin vit r rng, ngn gn, kip thi, nh s lanh l v linh hot ca cc ch thiu nhi bn bo, nn t Qun gii phng bn rt chy. Ti rt phn khi. Nhng n s 5 th bo phi i tn. V sao phi i tn! Bc H cho gi ti ln gii thch. Bn Tu Tng sp bm gt qun ng minh vo nc ta. Chng i tc v kh qun i. Chnh ph ta gii thch cho chng r, ta cha c qun i, ch c qun khi ngha, do qun i ta cn phi i tn li l V quc on. Ch on c ngha l on th, ch khng phi l qun i. V vy t bo khng th mang tn Qun gii phng. Vic i tn bo qu l mt vn ! Cm chc s lng in s b h. Tn bo li khng c in mu nh C gii phng, t bo ca ng m nhn dn tin cy v ho hc c. Chng ti ly tn bo l chin thng. ng nh tt d on s lng bo h hn, t ngi mua. D vy t bo vn phi ra. Mi tun mt k, mi s 8

trang, c khi mi trang. Thi k ny, c s lc c gia bn Quc dn ng v i Vit trong s tranh chp B quc phng. Ta dng chnh sch mm mng. Bn cnh b quc phng ta thnh lp Qun s y vin hi gi tt l Qnn y hi thuc ca Chnh ph lin hip, c V Hng Khanh tham gia, cng c cc chnh tr do ng ch Trn Huy Liu lm cc trng, ti lm ph t. Cn B quc phng cng c cc chnh tr do trung ng ng ta trc tip ch o. Lc trong qun i ta c hai t bo: t Sao vng v t Chin thng. ng ch Trn Huy Liu ph trch t Sao Vng. Khng chin bng n ti vn phi lm chnh y khu ll Ni. Cc chnh tr chuyn ln Vit Bc, B tham mu lc ny gm c nhiu cc nh Cc qun gii, Cc chnh tr... Cc chnh tr do ng ch Vn Tin Dng ph trch. n lc ny t bo ca qun i xut hin li v ly ln l V quc qun. S l ra ngy 22-3 -1947. Trn t bo ghi r: T bo ca Qun i Vit Nam n s 5, bo ra mi tun hai k, n s 9 li ra mi tun mt k. Trn u t bo ghi thm: Chnh tr Cc, b tng ch huy pht hnh Khi bo ra n s 8 ( 19-6-1947) ti c chnh thc giao nhim v ph trch. Nhng n s 2l, mi r ch nhim l Trn . Lc y ngoi Trung ng c t Qun du kch, Vui sng, V quc qun, cc qun khu khc cng u c bo.. Vit Bc: Bo Quyt Thng Khu II: Bo Chin u Khu IIl: Bo Qun Bch ng.. Khu IV: Bo Chin s Khu X: Bo V quc. Khu Xl: Bo Th Khu XII: Bo Xng pha, t lu sau, tt c cc khu u nht lot i tn thnh bo V Quc Qun nh V Quc qun khu II, V quc qun khu IX...

Cng tc to son V quc qun c: Trn , Tn Sc (Thi Hu), Thm Tm, T Bch Hong, Trc K v cc ha s Mai Vn Hin, Dng Bch Lin. Anh V Cao cng tham gia ban bin tp, nhng khng ghi tn. Ngoi ra, mt s ng ch cn b qun i cng tham gia vo b bin tp m rng. V ni dung, my s u V quc qun mi ch c my chuyn mc chin tranh. Cc bt danh mang r dn n qun s nh: Nguyn Vn Bm, Lin Thanh, Ba-d-ca... T s 8 tr i, bo hng th dn ln vi th, truyn ngn, bt k, phng s. C c mc Nhng chuyn vui bun im bch bo cc n v ca cc khu. Ti nh nht s 12 c truyn ngn Nhp vo hng ng ca Tun Vinh: s 13 c Nhx mu chuyn vui bun ca Trn : s 21 (ngy 15 -8- 1948) c bi Ln Cm Sn ca Tn Sc: s 23 c bi bt k Chin s H Ni ca T Hoi, s 24 c Bc th chnh tr ca Nguyn Tun. Trn ng vit bt k, phng s nh Tht Kh, Lng phy, Trn phc kch Lng Phy, V T Nam cng ng truyn ngn Ngi lnh min Ty. C mt ln bo t chc cuc thi vit truyn. Truyn Vt xe hn trn ng ca Hong ip c gii khuyn khch. Khng c gii nht. Ngoi truyn ngn, V Quc qun cng ng kh nhiu th. Nhng bi Ln Cn Sn, Ving bn c ting vang rng ri. C chin s ch vit v ng c mt bi th hy sinh nh Phm Lng vi bi th Chin s Lng Vi. Thi gian ny ti cng vit v vit kh nhiu loi nh phng s, bt k, truyn ngn, bnh lun, x lun. Ti rt hay vit v say vit. c bit c hai s bo lin tip ng tin bun, lm mi ngi bng hong, xc ng. S 48-49 ng tin mt Hong Lc, s Xun 50 ng tin Trn ng hy sinh vo ngy 26-12-1949. Nh li Trn ng nhng ngy u v to son bo, khong 1948 (trc y anh lm th k trong Tng b tham mu). To son ca chng ti ng gn b tham ma, nn anh thng hay qua chi. Anh thng k cho chng ti nghe nhng chuyn hay mt trn. Chng ti rt qu mn anh. Anh ngh xin v lm phng vin cho bo. Chng ti ng ngay v xin vi B tng tham mu.

Bi bo u tin ca anh in vo s 21 ngy 15/8/1948 Vi suy ngh v vn ngh trong giai on chin lc ln th mi hai. Thm Tm lm th k to son. Anh c bit ti bao sn. Bo thiu mc no l anh lp tc c bi ngay lp ch trng. Lm nhiu, nhng anh khng h ku ca. Cn anh T Bch Hong th hin nh con gi. T Bch Hong l sinh vin y khoa. Nu ti nh khng nhm th tn tht anh l Trn Hng. Ti vn nh nh in c ln gp anh trong b com-l bng i ng gc trc doanh tri H Ni. Mai Vn Hin lm ho s cho bo. Ngi to ln nh Ty. Rt say m v cnh. Nhiu ln lc n v. Do mi ging nh Ty nn hay b du kch bt gi li, chng ti phi n xin anh v. Dng Bch Lin th thm trm. C ln trnh by cho s bo k nim 19-8, anh v hnh mt anh v quc rt gy. Chng ti c bn khon. Anh tranh lun vi chng ti: B i chng ta t nng dn m ra, gy l tt nhin. C th t tranh mi tot ln tinh thn vng ln ca lhng ng ngho kh. Chng ti phi chiu anh. C mt chuyn kh vui. Tnh hnh khng chin i hi cc c quan phi qun s ha, ngha l phi lun lun ngn np, trt t c th sn sng di chuyn v chin u.. Ti thng bo ng tp hp anh em kim tra tc phong qun s. Ci lnh bo ng bt ng. Anh em to son khn trng chy ra a im tp hp vi ba l, hnh trang y . Mai Vn Hin vo Dng Bch Lin cng c mt kp thi nhng ba l lp kp. Hai anh t ra rt lng tng. Ti nghi ng, cho kim tra ngay ni cc anh . Ch ch nh ti ci ngn ti li khng cho vo nh. Ti c vo. Trn chic trng tre, ch cc anh lm vic thy lm lm mt chic chiu. Ha ra cc anh Hin v Lin ang lm vic, c cn lung tung. Nghe ling ci tp hp, cc anh cung qu, cha bit lm th no th ch ch nh hin k, cc anh khng kp n o, theo ngay. Ti va bun ci va cm ng trc tnh qun dn thm thit v ngy th . Phi ni rng trong nhng nm khng chin chng Php gian kh, tnh qun dn rt khng kht. C quan chng ti cng vi c quan tuyn truyn ng chung mt bn.

Chng ti ng bn V, ch Chu, huyn nh Ha, Thi Nguyn. Ngoi lm bo chng ti cn c nhim v tuyn truyn. Thng hnh thc tuyn truyn chnh l mi chiu pht tin bng loa giy. Nh m chnh sch ca ng v tin chin thng chin trng c thng bo kp thi xung tn dn bn. Ngoi vic pht tin chin s v cc ch trng chnh sch, chng ti cn pht nhng bi vit v tnh hnh trong bn, nn c dn bn rt hoan nghnh. Dn thng ngng i chng ti n c nghe pht thanh ca B i. bn V ngy ma c sinh hol gi cm rt vui. B i chng ti cng tham gia gi cm cng vi anh em thanh nin. Nht l nhng m trng sng. Ti cng rt thch tham gia. Dn lng rt qu trng cn b. Anh Tn Sc co lm bi th Ma cm mi. Bi th ny anh lm cho vui ni b, khng c ng bo. Xin trch li y hai on:. Ri cm ln tn, xanh ri ri. La hng ci m., cho rang thm m trng, chy p vang thn bn Phn cm bay bay ph l ngn. n tr n a quanh ci trng. Ting ca lay ng c m rng,... Vi anh ng ch ngng tay gi. Hng cm tnh dn, thm d vng. Bi th ny ch cn tm thy c hai on ny thi. Ton bi c l c n su hay tm on. Xin ni v hi ngh vn ngh ton qun. Hay c th gi l hi ngh vn ngh qun i. Hi ngh t chc ngy 9-4-1949. Ngi tham d khng phi ch c anh em vn ngh s trong qun i m cn c cc anh em vn ngh s quen bit khc. Lc y cc vn ngh s khng chin c th chia ra lm ba nhm: - Nhm th nht gm anh em, cng tc trong phng tuyn truyn b i v bo V quc qun nh cc anh Thm Tm, Nguyn Xun Khot, Mai Vn Hin, Th L, Phm Vn Khoa, Tn Sc, Nguyn Cng Hoan (lc y ang lm gim c trng

vn ha qun i). - Nhm th hai gm cc vn ngh s i vi cc n v, lm cng tc chnh tr cc trung on nh Nam Cao, Nguyn huy Tng... - Nhm th ba gm cc anh em vn ngh s c quan vn ngh, nhng thng xuyn tham gia chin dch nh, T Hoi, Nguyn Tun. Cc anh y tuy khng trong qun i nhng sinh hot nh anh em b i. i on 308 l n v kt ngha ca cc anh. Anh Th L, Lu Hu Phc, Phm Vn Khoa t chc nhng i vn ngh phc v hi ngh. Anh Th L chnh thc tham gia i kch. Anh Phm Vn Khoa cng tham gia, nhng khng c chc danh. Anh vit kch bn, ng vai, li c khi lm c qun l... Hi ngh tin hnh trong by ngy. C t chc trin lm. Anh V Nguyn Gip, anh T Hu cng n d (ngy 16-4- 1949). Ni dung hi ngh xoay quanh nhng vn chnh sau y: - Vn ngh phc v qun i chin thng. Phi xy dng mt nn vn ngh mi, tiu biu cho thi i mi, xng ng vi cuc khng chin v i ca dn tc. Trong nhim v phc v qun i chin u gom li c my vn chnh: + Phong tro u qun... + Phong tro rn luyn cn b v hun luyn b i.. + Chun b cc chin dch v vn ng dn ch. + cng tc ch hu. + Tnh on kt qun dn. + S pht trin ca cc binh chng: B binh, pho binh, cng binh... + Cng tc ch vn. Qua ni dung nhng ti trn c th hnh dung c s pht trin ca cuc khng chin. Nm 1949 qun i ta mi thi k thng xuyn phi chun b i ph, phng ich tn cng, nn nm no ht a h cng c cng tc chun bi thu ng. n nm 1950, c chin dch bin gii, ri dn chin dch in Bin ph. Ni dung chun b thu ng lc ny li l chun b tn cng ch cc chin dch. Bn cnh b binh c pho binh, cng binh, cao x...

Ti cn nh nh in nhng ngy chun b i chin dch sao m no nc l lng! Ai cng phn khi. Anh em hm h vit bch bo, lm th ca, h v. C quan ta son chng ti cng c t bch bo, ly tn C. Anh em phong cho ti l tha tng ca nc C v c mt Feuilleton [6] do Thm Tm l tc gi ly tn l C Quc ch din ngha. Rt nhiu bi c ni dung vui nhn c ng trn bch bo. Cng c nhng bi c ni dung ph bnh nh nhng nhng thm tha. Mi t bch bo ca n v c th xem l linh hn ca n v y. Trong khng chin chng Php cc vn ngh s c nhn dn ht sc qu trng. L do chnh l anh em rt gn gi, i st qun chng. Ti cng thy r iu khi ri t bo v cng tc ti cc n v. Trong nhng bui mt tinh hoc hi hp, anh em vn ngh s thng ngm th, ht h, k chuyn cho dn nghe. Ti cn nh, mi ln anh Nguyn Xun Khot ht hi Thng Bm hc Con Voi u c qun chng hoan h nhit lit. Trong nhng bui sinh hot vi anh em, ti cng hay k nhng mu chuyn ti c xem trong cc sch vn hc nc ngoi nh Cn bo tp, Sui thp, i thanh nin cn v... anh em rt thch. Tuy trong thi gian y, hnh thc vn ngh cn qu n s, nhng vn c sc hp dn v c tc dng gio dc. Xin nu mt v d c th l v kch Thng thc, ly t cu chuyn k kh ca mt chin s. Cu chuyn lm xc ng mi ngi. Chng ti ly cu chuyn , sng tc tp th thnh v kch Thng thc. V kch ny c sc kch ng rt mnh. a im din v, chng ti phi o sn giao thng ho. V mi ln v din n on a ch cp bc th th no din vin ng vai a ch cng b qun chng nm ti tp, anh ta phi vi nhy vo giao thng ho mi khi b tai nn. C chin s xem xong v ny, i lang thang nh ngi mt hn. C nhng trm qun y phi chun b sn thuc men phng khi c chin s no xc ng b ngt hoc c ai b nm . Ti cng b mt ln h va. Do l chnh y, nn ti ngi hng gh u. C anh r tai bo ti nn lui vo pha sau trnh b nm. Ti khng nghe. ang lc say sa

xem, n an a ch ht nc si vo anh c nng, th vo vo, hng lot bay n. Ti vi ngi thp xung. Sn khu bng vng tanh. Anh em din vin chy trn ht. Nhng mt lc sau, v kch li c din tip, nhng phi tip ngay mn thng li l mn cui cng. Kt thc l nhng trng pho tay n ran. Khi kch din cnh nng dn vng ln nh a ch, ni ngi h h ra v. Tht vui v, si ni. Chng ai cn nh chuyn nm va xy ra. Bi hc quan trng rt ra y l vn ngh s phi khi ng nguyn vng, tm trng ca qun chng. Qun chng s ng h nhit lit. * ** Th m hn 30 nm qua. Nh li nhng ngy khng chin rt gian kh, n ung s si, qun o chng c g, c cng khng, nhng sao m cng th. Ta son bo chng ti nh mt gia nh, chia s vi nhau tng nim vui ni bun, tng mu khoai, c sn, nhng nhn nhau tng bt cm, manh o. u nm 1950, ti c giao ph trch Chnh y Trung on Sng L m anh L Trng Tn ang lm Trung on trng. Ti khng theo di c t bo na. Sau ny Trung on Sng L pht trin thnh i on 312. Ti c ch nh lm ph Chnh y ri Chnh y i on. Ti li tip tc ch o c quan chnh tr ca i on, ra t bo ring ca i on (in ) ly tn l Anh dng. Trong khong 3-4 nm, t bo ra c khong trn di 20 s kh u. Ti tip tc vit nhiu bi x lun cho cc s bo Anh dng. Ti cn tip tc vit bt k, truyn ngn, bnh lun, c bit l hay dch v lc dch cc truyn chin u ca nhn dn Lin X, in v pht cho b i c trong lc hnh qun vo chin dch. Ngoi nhng tc phm vn hc ng ch ca cc nh vn chuyn nghip, nhng hot ng vn hc ngh thut ca b i cng to nn mt mng li rng ri, gp phn ng k vo bc tranh chung ca vn hc trong khng chin chng Php. Trn y ti xin cung cp t k nim ring chng minh s kin .

Tp I Chng 11 Tng Nguyn Sn v ti

ng Nguyn Sn c vc ngi vm v rn chc khun mt vung, tc qun v rm, da bnh mt. Ngy ti bit ng y, khng r ng bao nhiu tui nhng mt c np nhn. Ti thy ngay rng ng l bc n anh, mt n anh tham d cuc Trng chinh bn Trung Quc. Cn ng th xem xt ci ny ci kia, khng ni g song qua thi biu hin xem chng ng c xem thng. ng cng hi dm ba cu nh: Cu nm nay bao nhiu tui? H Ni th b i c bao nhiu! B i nhng u? Thnh phn trong cc n v nh th no! Loanh quanh nhng vn tng t nh th. Phn ti trong ln gp y c n tng c gp v m c H thng bo l Thn kinh bch chin, ngha l mt v tng ch huy cc k dy dn chin trn ni ni ting c lit. Ti lu n ng cng l im y. Cho n ngy ng lm t lnh qun khu IV, ng l ngi c sng kin t chc i hi tp sau y cc qun khu bt chc t chc theo. i hi u tin t chc Thanh Ha. Ni Nng l ni din lp cc mn. Ti v Thanh dn u mt on cc b vn ngh s nh cc ng Nguyn Xun Khot, Mai Vn Hin, Nguyn Cng Hoan. Ni l i vo khu 4 cng tc nhng dng ca lnh o l s tn anh em khi Vit Bc, trnh trn cn ca ch ln Vit Bc vo gn cui nm 1947. Khi ti ti trnh giy t, ng Sn thy danh sch c tn my nh vn, lin hn mi ch danh cc ng, cn cn b chnh tr, ng khng nhc ti. Ti lin dn my ng nh vn vo phng khch, l gian u ca ci nh tranh vch

t, c b gh my cng tm tt. Ti ko gh ngi li. ng Sn cho khch Hm nay thy c cc anh vn ngh s, ti mi cc anh li ni chuyn vn ngh chi. Nhn thy ti cng ngi li, ng ch vo mt bo: My ngi y lm g. My th bit ch g vn ngh?. ng b bng nh vy, nhng ti cng hiu l li ni thn tnh theo phong cch ca ng. Hn na ng y cng ni mt s tht - tc l ti mi l hc tr i b i th cha bit g nhiu tht. Cn cc v kia u l ngi c tn tui, u c tc phm, ng y mun ni chuyn vi h. Ti p: Ti mun ngi nghe cc anh ni chuyn hc tp!. ng y lin bo: , th c ngi y. Ri ng y bt u cu chuyn. ng bnh lun trn tri di t. Phi tha nhn l nh ng m ti mi c c ch Trung Quc v cng mi bit c tn mt s tc gi ln ca nc Nga nh Macxim Gorki, Erenbua, Phadep v cc ng Lecmntp, Trecnsepski, G gn. Hm y ng ta nhc n ht, lm ti hoang mang tht s. Tm u c Ggn c m ng y ca ngi n th. Ln u tin ti c nghe dn tn tc gi Nhng linh hn cht. M ng y th thng kim bc c. Ti hi ng, c Ggn bng ting g? ng ni bng ting Trung Quc - khng l Trung Quc dch Ggn t thi y! Va tr chuyn, ng a c ru v ko ra mi khch, tht s l mt cuc tip xc rt l vn ngh, khng c cng tc cng tic g c. Thi y, dn vn ngh tp trung khu 4 kh ng. ng Nguyn Tun bit c ng Nguyn Cng Hoan vo th nhn mi i ung c ph mt chu. Ti l trng on nn c cc ng y i u th ti cng c th i theo. Ti bit hai ng ny m gp nhau t c lm chuyn th v nn ti i cng. Ti rt sung sng c ngi vi hai nh vn ln m thi i hc b ra c cc tc phm ca cc v. Ti ngi hng chuyn v qu l l th tht. ng Nguyn Cng Hoan l ngi rt vui tnh thch hi hc. ng khi u bng mt cu chuyn hi v n ung lm chng ti ci nn rut, tic l lu ngy ti qun ni dung. ng Nguyn Tun hng ng p l, d dm k chuyn i n m, tht kh m ti hin y ci cht Nguyn Tun ngt ngng ng r r t ci tim m ca mt Hoa kiu. ng vo gi mt bt m, ngi mi khng thy g mi gic:

- Sao lu th. - D xin xong ngay y Tay chy bn em ngay bt nc mm trn bn. Mnh yn ch ngi i vi hy vng c n ngay. Nhng lu lm vn khng thy bng m ln. Mnh li dc, n li gin gi cao ging o: - D. C ngay y! Mt a rau thm tip li d theo ra bn bt nc mm. V khng cn g hn na n hng chc pht. Bng nh si ln. Ln th ba ny mnh khng thm dc m l qut thng thng. Thm c b ci bt con, i a v ci tha. V ch c th! Li nh bm bng ngi i... i... n gn pht khng tht s th n mi bng bt m ra. Mt bt m khi bc nghi ngt. Nguyn Tun n lc ny cng i mm, tnh n ngay. Ch s ch chc lm m qu ngon ri. Nhng vn tnh thn trng hay quan st trc khi n v thy bt m c mt con rui cht trong . ang i meo nhng v bc qu qun c i mnh mi gi bi li: Li.. li.. li.. y!, Nguyn Tun t ngh mnh l tr thc nn n o gi c ch hnh ng nh th no cho t nh ch khng mun tr thnh th l nh k phm n khc. Tn bi li gn hi: Tha ci g ? T khng thm ni m ch tay vo bt m c dng trch n l bt m c rui cht. N nhn v tr li tht thn nhin: - ... bt m, tha bt m y m! Tc ln rut m vn phi gi t th tr thc, mnh ch vo con rui. Hnh nh n vn cha nhn ra, n li bo: - .. bt m dy m! n nc ny c tr thc lch s khng xong mnh mi bo: - Nhng m c mt con rui! N chm ch nhn con rui, ngng ln bo: - con rui n cht y m. Tc qu mnh qut to: - Nhng rui n cht trong bt m!

N bnh thn p li:. - , ti m nng qu y m! Th l Nguyn Tun bng i cn co phi ng ln tr tin bi m di ra khng dm n, cng khng dm khng tr tin v phi gi t th ca... v tr thc. Cu chuyn l th nhng ci cht Nguyn Tun lm cho n rt mc bi hi. Li mt ln khng bit i u y, qun khu a xe dp n c don, by tn ln xe i hn chc cy s. Th l sau ng Nguyn Cng Hoan h i b l than th: i gii, mnh i xe dp n quen ri, gi i b sao ngi qu. Chc cy s i xe tai hi th lm Nguyn Cng Hoan mun qun thi quen i b. i vi cc v th c nh vy chuyn khng u cng c cc ng ch bin, lm c on vui ci dc ng. Sau chng ti gp li ng Nguyn Sn i hi. Vn thi quen mt b Pijama la, la nu hay la , p xe ua i chi ph. ng y tnh rt bnh dn v dn chng y u bit Nguyn Sn. C bui vn cng biu din vn ngh nhng chun b cha kp m mn th ng ra... din thuyt. Mt bui din thuyt khng ch , khng c dn bi g c. ng k ht chuyn n n chuyn kia, chuyn cc lng nh du kch thin bin vn ha. Ta chin thng ra sao! Khng chin nht nh thng li v sao! Cch ni ca ng tht nm na v khng km hi hc lm cho nghe ci tc bng. Nhiu lc khn thnh gi r ln v tay nhit lit. Ni mt thi, ng li vch mn ng vo trong hi: Xong cha? Ri ng li ng mn quay ra bo: Vn cng vn cha chun b xong, ti xin php li ni tip nh. C th n ba ln. Mi ln tr li. ng vn tip tc cu chuyn va dng li v m ng li vui ci nh sm. Ln y, ti tr nh mt ch ba mi tui, c con, cng rt ham xem vn cng. nng thn khng chin h c bui vn cng biu din l khng mt ai b qua. Thy ch, ti hi cm tng: Ch thy vn ngh th no. Hay, hay lm, vui lm! - Th tit mc no ch thch nht? - Thch nht tit mc ng Sn. Vi ch, ng Sn thnh l tit mc vn ngh hay nht! Ti c nh mi li nhn xt nh gi .

ng l ng Nguyn Sn rt c qun chng a mn. Cn gii tr thc th nh gi ng l nh hng bin. Ngi ta n nhiu v t r s thn phc ng trong vic ni truyn Kiu, iu ny ti khng c bit. Cn thnh thong nghe ng ni v vn ngh th ti bi phc s hiu bit ca ng y, k c v vn hc th gii. Hi ng y mi v nc, ti tha nhn ng c nhiu iu bt bnh, nh khi phong ng l thiu tng th nh khng nhn. Mi ngi n mng th ng vc li: Chc mng ci . g! Tao tha tng ch thiu.... sao! t phong u tin nm y c my ng: ng Vn i tng. ng Nguyn Bnh trung tng, ri cc ng Hong Sm, Nguyn Sn... iu cho ta thy r l ng khng bng lng cch s dng ng v cp bc phong. Thot tin ng l t lnh qun khu V hay l ch huy mt trn trong th ti khng nm chc, ch bit l lc ng c vit mt bi phn tch kinh nghim trn nh, tn bi l Trn Ph Phong, cn ng nh m ra sao ti khng r. Sau ng y ra lm t lnh khu IV, ng ra ngay t bo mang Tin Phong hay g , ng vit nhiu bi trong , ch yu l v qun s. ng ph bnh ch chnh y ti hu quyt nh m ng khng tn thnh. Chc l ng c nhng kin ng cc ng khc. Th ri ng xin tr li Trung Quc v Bc H ng . Cng dp ny ti c phi sang Trung Quc chun b vic a qun sang hun luyn. ng Nguyn Sn c t chc ghp vo cng i vi chng ti. n bin gii th c xe GMC n i Nam Ninh. C on phn khi vui sng lm. Yn v trn xe, ng Nguyn Sn bo: - Th l tao cng i vi chng my! Ti p: - c i cng anh vui lm. Dc ng ti c hi:. - Ti sao anh i tr li Trung Quc nh vy? - Trung Quc mi l t quc ca tao. - Th v Trung Quc anh nh lm g? - Tao c nh lp mt on kinh kch! Tao s lm trng on dn qun i din khp cc nc trn th gii.

Ti hi: - Th liu anh anh c v Vit Nam din khng? - i cc nc th i ch khng thm v Vit Nam. Trn ng i ng y gii thch ti hiu kinh kch. ng i t Tnh Ty n Nam sinh th my trm cy s phi qua mt vng khng an ton cn nhiu th ph v tn qun Tng Gii Thch, qua ci o gi l Ma Thin Lnh. ng Nguyn Sn gii thch Ma Thin Lnh l ni chc tri, Trung Quc th c nhiu. Ngy trc ti c chuyn tu co tn ny, nay c i qua thy va thch th va phiu lu. B phn qun s Tnh ty ngy ti khng bit l cp g nhng lu chng ti li, ni t chc chuyn i cho chu o. Lc ln xe h a ti v ng Sn ln chic c ch c ng an ton. ng Sn bo: Xe ny tt lm y. Bn ny c my cp an ton, i loi xe ny l thuc cp an ton cao nht, li xe l loi rt gii, l nhng ngi li mt thi gian di khng xe va qut, khng xy ra tai nn th c phong l c ng an ton. C qu chng mnh lm th mi b tr nh th ny. Tay li ny qu thc l gii. Anh l i i trng ch huy i i, tuyn b: Dc ng i xin ng ch Hng Thy lm ch huy trng, trc tip ch huy. Chng ti nht nht tun lnh ng ch! ng Nguyn Sn thi Trung Quc ly tn l Hng Thy, l ng vin ng cng sn Trung Quc. ng t chi, ni: - Khng c. Tao l khch. Vic ch huy l chng my. Qun i chng my sao tao li ch huy! Tay kia nht nh khng chu. Th l ng Sn buc phi nhn ch huy. i qua Ma Thin Lnh cn thy xc xe hng b cp nghing hai bn l ng, c qun o vng vi xung quanh my xc xe, tuyt khng thy ngi. Tay i i trng bo co ng Sn k hoch i tip. C on xe c n c chc chic tm thi dng li. Phi mt trung i i ln trc chim ly mt im cao c th khng ch c mt vng vi ng knh va tm n. on xe tin ln sau v c th cun chiu qua qung ng di my chc cy s. Tay li chic xe ti ngi phng gh lm. c bit l cu ta c dc l tt my, l li i rt mo him, xe lao nh tng

ln dc. Khng thuc ng, tay li khng nhy, khng chc th khng th trnh ni tay nn. ng Nguyn Sn cng lnh gy, ng y ni ring vi ti: Tao gh thng ny qu! Tao khng s tri, khng s t m s thng li ny Sau, ng phi bo tay i i trng nhc tay li km hm bt li i qu mo him. T , khi dc xe vn gi my nhng mu hng ca li xe vn khng gim. on ng vun vt qu qut, vng cua ny b cua kia c l lng nh c my t ng iu khin, xe c tri u m ru. Phi tha nhn tay ny li hay nh mt ngh nhn iu khin xe, lm ngi ngi va s va th v. Chuyn i ko di hai ba ngy. Thng n m th on xe dng li mt th trn x hi l dp ng Sn r ti i ung ru: Phi lm chn ru! My i vi tao!. T nhn li nhng giao hn trc: Ti i nhng khng bit ung ruu. Ti ngi chi vi anh, cn anh ung nh!. ng nht nh khng nghe, buc ti nht quyt phi ung. n l kh s. n Nam Ninh hai chng ti c n vo mt ci bit th. Ngi u tin n thm l b th Trng. ng ti thm Hng Thy ch khng phi thm ti. Hai ng gp nhau mng ra mt, chuyn tr rm r. Cn ti th chu ra. Mi n pht cui cng ng y mi bo ti rng mai vo Qun khu m gp ng ch t lnh Qun khu nm tnh hnh. Ch th thi! ng Trng tng cng ng Sn d cuc Trng chinh nn nay gp nhau tay bt mt mng l phi, ng Trng cn mi ng Sn xem bui kinh kch Nam Ninh. ng Sn bo ti: My hm na my i xem vi tao. Tao s gii thch thm my hiu th no l kinh kch. Hm sau ti nh vo lm vic vi Qun khu. Ti phn nn vi ng Sn: Ti khng bit ting Trung Quc m phin dch th khng c!. ng Sn lin bo: - Tao s phin dch cho my nhng m my nh bn nhng g vi Qun khu. Ni truc cho tao nghe, tao s dch cho. Ti cho ng hay l phi bn nh ngy gi a b i sang, ch n ng ca b i, ch n ung cung cp nh th no? Vic lnh v kh chng trnh hun luyn ra sao. Nghe ti ni xong ng y bo: - , th th c ri. Khi ti ni, ng gp ng L Thin Hu, cng li l bn thn c. Cc ng n cho nhau cc k nim n, cn vi ti th nht nho v trong cu chuyn ti li gi vai

tr ngi chu ra. ng Sn bt u cu chuyn ca chng ti vi ng L. Na gi tri qua, ng Sn ni vi ti: - Thi xong ri, i v. Ri ng y li ni: - Thi th ny nh! My ly s ra ghi: Tao tho lun vi ng L ri. ng y ng nhng im ny ri: ngy gi sang ny, qun trang qun dng ny, ch n, ch tin vt nh th ny, cn b, chuyn gia hun luyn, c vn bao gi ti v n tip ra sao, ba thng hc bt u t ngy no v kt thc lc no... Thi, tao bn cc vn , my c th m lm. Xong nh..! i v! Tht ng l phin dch b! ng y bo mnh thng bo trc ri cn c vo ng ta bn bc ht. Phn ti ng l chu ra v sut bui khng phi ni mt cu, khng c hi ly mt ln. Nhng ngh li th ng y lm th cng phi v hiu bit ca ng ta bao trm ln nhng chuyn mnh cn a ra. Hn na, ting tm ng y thng tho nh ting m . Chuyn dch tng cu ni ch thm lng cng phin h mt th gi v ch. Nhng iu phi x l ng y lm chnh xc hn l c mnh tham gia. Ti tha nhn cung cch ca ng va gn, li t mi yu cu nn cng chng t i g c, cm thy nh mnh. n ba i xem chiu bng. Xy ra chuyn ng cn v ca ti th v qu c nh ch khng ngi. Trc khi i xem, anh th k cn thn nhc ti: Anh phi dn tay cn v i th gi im lng m xem, c rng ln lm anh em xu h. Trc khi ln xe ti cn dn:Ny xem thy g hay khng c la tng ln ngi ta ci y. Th m n cnh con tru i li n li ht to: Tru bc. n cnh em b tro ci tru thi so th cu ta tht s qun mnh ang u ni ci nh va c mt khm ph v i. Ngng qu ti cu i n kh au m n c nh khng hay bit.... Hm i xem kinh kch l i cng ng Trng v c ng L. Lc ch mn, ti thy ng Trng bo ng Hng Thy ln ni chuyn. Ti t m hi: ng y bo ni ci g y?. ng Sn ci ri ni: ng y bo tao ln ni chuyn ngy xa i trng chinh vi b i gii phng. Thi y c n bui xem vn ngh, khong thi gian

u ch mn m th li thng tao ln ni chuyn vi khn gi. Nhng m by gi y ni th no c. ng kia c gic: Hng Thy ln ni i. Sau ngi xem bui din kinh kch, ng Sn gii thch cho ti hiu tng ng tc ca din vin dng miu t ci g. Phi tha nhn ng hiu rt snh si v c cch thng thc tht tinh t. Nhim v hon thnh, ti tr v nc, cn ng Sn tip tc i. Tnh Nam Ninh t chc ba tic tin a ti, ng thi cng tin a ng Sn ln ng, m cng l cch ng Sn tin ti tr v. Tic th c ru, ngi c tin phi ung ru p li thnh tnh ca ch ba tic. l chuyn cc hnh i vi ti. Ti khng ung c ru, n bia cng lm ti kh chu. T hm n n gi, bn by ru ra ung, ti c cm ln t xung hoi. Hm nay tng Sn ngi bn c da: Ny ngi ta mi m khng c gng ung th chng h l khinh ngi ra sao? Mnh ang mun nh v th phi rn lm vui lng ngi ta ch!. Ngh li ng cng c l, ti khng dm t cho. Tng Sn li p: My ung m khng cn chn l khng c u! C ung cn vi thi si li th mi lm ngi ta vui lng. Tan tic, ti phi nm cht tay vn cu thang ni lt ni v ti phng ng. Sng hm sau: ng y vui v hi thm: Th no m qua v thy th no?. Nhn ng thy l v thch th nh thc hin c mt tr a. Lc chia tay, ti rt bi ngi, ngh bng: Mt con ngi t nc ang cn m li b ra i! ng lu li ni ti mt s luyn tic ray rt. Sut c chng ng ng i x vi ti rt thn tnh v y c tnh Nguyn Sn. Sau ny ti c nghe ngi ta ni li l Trung Quc ng lm cc trng Cc iu lnh m cp l thiu tng hay trung tng g . V sau b au m, ng on mnh khng qua ni, c nguyn vng mun cht Vit Nam nn a ng v iu tr bnh vin 108. ng Nguyn Sn mt 1956. ng sinh nm 1908, th c 49 tui. Ra i quyt khng tr li m khi cht li tha thit mun v nc! l ci un khc ca tm linh con ngi! Ngy 31-12-1993 Hi Khoa hc lch s Vit Nam t chc mt cuc sinh hot tng nim tng Nguyn Sn ln th 85 ngy sinh, c rt nhiu bi vit hay

Hi k Trn Tp I Chng 12 Con nga chin ca ti

Khi t chin khu 2 ln Vit Bc, mt ngi bn tng ti mt con nga, lng mu hng nh vng, mt m lm. Vc n va phi, lng va tm vai ti. Ngc n n trn, bng thon, chn mnh. Trng n n l p nhng bit n thuc ni nga ua nn ti cha dm ci. Vic i nga ti vn cha thnh thc. Trc y c ng Vng Tha V hun luyn mt ln ti dng nga i hp m ti ni ch cn nm khng th no ngi dy c. Ton thn au m. Khng dm ci, cng khng dm dt, ti phi nh ngi a n ln Vit Bc. Ti giao n cho cu b cn v ngi Ty: My luyn n gip tao! N gi lm, ht sc hng mu. Tao va cm ly cng l n ct tung bn v. C ln lng l n phi hoc dng li ch khng i nc kiu. My luyn cn thn vo nh!. Cu b rt chu kh v tho vic, my thng sau mi bo co luyn c ri. Lc ti cha nhn cng tc chnh thc. Gia nh ti ch Chu cch mi cy s, i v, ti vn thng dng xe p hoc i b. Hm y ti tnh i nga cho nhanh. Cu cn v gi cn thn ti ln nga ri mi trao cng. Mi cm ly y cng, th l n bc, n p. Ti lng tng tut tay. Cu cn v a li dy cng, bo: Anh c kin nhn vut ve n, tay cng nh nh m ln lng ng dy cng ng vo mm n. Cu cn v li cn thn gi con nga ti tro ln. Cu ta va b tay ra th con nga phng ln phi vt. B x trt khi yn, ti ri uch xung, con nga ny c bit th v l c ngi ci ng l n ng li ngay lp tc. Khng phi nga no cng c nt . Chnh ng Phm Ngc Mu b

nga ko l n hng cy s, sut mt mng. ng anh kt ngha ca ti cng tng b nga ko l my chc mt, m c ngi, v nh phi phc thuc mt my ngy. Ln th hai, chun b chu o li li leo ln. Con nga li lao vt, lun qua my cy tre ng ngang ng. May m ti nhanh mt ci u bm cht lng n nn khng bi thng. Cui cng ti nh nh b i cng tc. Trn ng v ti bc ung dung, thnh thi ngm cnh. Ngonh li thy pha xa c m en di ng. Chc lt hin r mt k s hin ngang phi nga ti. Anh ta nm dn mnh vo lng nga ang phi nh mi tn lao. Ti ng ngy ra v nc phi kh p. ng l con nga ca ti cn k s l Phan Vn Khoa! Khng r thi ng ta lm g nhng chc chn l cha lm phim. Trng thy ti, Khoa ht tng ln: Nga hay qu. Ln th hai, anh cha dt li th c ngi v nga vt qua ti. B hi gi thc ri m, ng y ngoi li nh: Nht h tao ci m. Bng y bun ti, ti ci nht m mang v cho ng ta. Bng dng con nga phi v k s khm khc tn c c nh diu ct a dai ci vng v ca ti. ng Khoa phi th, phi chi chng mi cy s ri quay tr li. a nga tr cho ti, ng y bo: - Nga ca anh tht tuyt vi, anh kim c u th! - Kim u! Anh em di khu IIl cho t lm k nim, a ln i ng rng cho tin. - Bn li cho t, t xin tr nm ngn. - bo l nga k nim, sao li bn? Nm ngn ch mi ngn ti cng khng bn. Khng bao gi bn! Ti ti i. Nay cha i c nhng ri s c! Sut thi gian ti bo V quc qun, con nga ny lun gn b vi ti trong cc chuyn cng tc. N phi bay m li dai sc lm. T i T v n khu vc ch Chu c n hn hai mi cy s. Mc d anh em khc i xe p thng khi hnh sm, mi lu sau ti mi ln ng nhng con nga a ti vt xa mi ngi. p xe hai mi cy s ng ni, cua dc him tr qu cng vt v kh nhc. i nga gip ti thnh thi, ng hong hn. Ti cng hc c ca ngi nui nga nhiu ch dn quan trng: - Con nga ny khn lm, nhng anh phi bit chu kh sn sc n. Anh ch my

vic ny: Mt l khi anh ra mt xong th em nc y cho n ung. Hai l i u v, o anh ang m m hi, anh ci o trm ln u n. lm g? cho n quen hi v n bit anh l ch. T ch quen hi v hiu rng ch mn yu mnh, anh s thy n rt thun vi anh, cn k khc th hy xem chng... Ti kin tr thc hin iu ch dn . Qu nhin con nga gn b vi ti, d khng nh con ch nhng n rt mt thit, c n v ti u cm nhn r. Ti c bit hiu n qua i mt n nhn. nh mt n nhn mnh th hin r n thng mnh ra sao, hoc l n ang bun hay gin gi g . Khi ti n gn vut ve mn trn, n l ni vui sng. N gim chn, ngot ui, gc u vo mt ti m di nh mn trn ti. Nhng lc ti i xa t ngy, khi tr v c quan, cn cch xa trm thc m con nga nhy cng ln h rt di. D vi, ti cng gh li vi n chc lt! By gi con nga tin dng hn xe p nhiu v i nga nhanh hn, t mt hn. Ch phi c ngi chm sc n, phi cho nga n trng g, mt ong hoc l mn trong rng. Kim cc th u c d. Con nga ca ti c nui nng y nn rt bo tt, da hng lng mt m. n v ti c ng k ton tutng cu th nng, nhng rt ham i nga. Mt hm mn nga ca ti i ch cch bn, nm cy s. Nh ni trn con nga ny c ngi l ci l n phi, khng th cho n di nc kiu nh khi ti ci c. V ng k ton ca chng ti c phi i v phi tr v, hnh dng n thm hi: qun o xc xch, knh lng thng trc ngc, mt nhn nh au kh. Gp ti, ng ta va th va ni: Thi, ti xin cch nga qu ca ng! Khip qu, iu khin khng c!. Nguyn c, gim c xng phim mt ln mn nga ca ti i, tr v cng bo xin cch khng m mn na v va b n h xung t nh bch! C hm ti n hp vn phng tng cc chnh tr. y l ci nh sn, ngi hp pha trn, nga ngho buc pha di. Xong cuc hp ti xung khng thy nga u c. Th ra c cu ln ly nga ti i v va b qut ng gy hai xng sn phi a i iu tr. Hai thng sau mi tr v v t cng cch con nga... Ngy y c lo L c Nhn l mt trong cc c vn binh vn ca ta v ngi c, cng m nga v c nga. Con nga tay ny cao to rt p m. So vi nga

ca ti n hin ngang hn hn - th m ng y gp nga ti th ca ngi ht li, tn xng l nh gi. Mi ln hai bn gp nhau dc ng, ng vui v cho nga mnh n sang bn ri t tay ln ngc cho: Bng dua Nh gi m chng thm cho, thm nhn ti ly mt ci. Lo bao ln g gm i, d nhin l khng c. Ngnh tuyn hun thi y do ng Trng Chinh ch tr. Cc y vin gm c ti v cc ng L Quang o, H Xun Trng, Trn Lm, Hong Tun, Lu Vn Li. Cc cuc hp thng c mt cc v ny nghe ng Trng Chinh hng dn tnh hnh s din bin nh th no? Nn cao ci g? Ch ci g d on t tng qun chng din bin ra sao? Cng tc tuyn hun phi lm th no. Mi ln i hp ti c Nh gi nn c ung dung, cc b khc th ra i b t sm. c lng cc ng y n ch bi c di trm thc, ti mi leo ln lng nga phi ch vt mt ci l vt ln trc mi ngi. Trn Lm c li m t: c con nga hay tht! Mi nghe ting v lp bp, lp bp t xa xa thy nh o qua nh ln gi v n bin mt pha trc. Lc by gi cc ng Vn Tin Dng, Phan Phc Tng, L Tt c, Lu Vn Li... u c nga. Mt dp Tt, chng ti ko nhau i mng Xun, chctt Cc trng Vn Tin Dng, mi ngi mt con nga. Con nga ca ng Phan Phc Tng d gh gm, ch ti d cn, d ch khng d chy. ng y dng li u phi ct nga bng hai xch st. Th m h nh hi c nga ci l n git t c xch. Lc n th l t tng ng nn khng xy ra chuyn g. Nga ti l nga ci nn ti phi phng xa. Khi ra v, Phan Phc Tng cng cao ging cnh co: Coi chng nga tao! N chy th xong, nhng ui gi th gh y!. Ti vi v phc ln phi trc. Th m con kia lao ln ui. Ti ngh lm sao n c tc nh nga ca mnh c. Ch chc lt th b b ri thi. i chao n ui! Trc nay, chng c nga c no ui kp con ci ca ti c. Nhng nga Phan Phc Tng c si m ui. V n ui kp. N bm st ui nga ti ri c chm chm tnh nhy ln sau lng ti. Phi th n phi theo. i chm li th n chm ln lng. B qu! Ti nh xung nga tm mi mi c c cnh tre di bn nm thc xua pha sau nga, vt v nhiu lm mi v ti nh. Cn Phan Phc Tng th b nga ht ng khi n chm ln nga ti.

Con nga c ca ng Vn Tin Dng th cht v nhy nga ci. Trong mt ngy n nhy n mi bn ln v ln ra cht. ng Vn Tin Dng ang lm vic thy cu cn v vo tha:. Bo co ng ch.. - Bo co g? - Con nga ca ng ch hy sinh ri .. - Hy sinh v sao?. - Bo co ng ch, hy sinh v i tnh! Li mt ln, ti mt mnh dng nga i. Gia ng gp mt ng ang ngi ngh. Con nga c ca ng ta buc gn . nh hi nga ca ti, n git t giy cng ui theo, bm rit. ng vng v chng bit nh ai cn gip, m c nhng nhng th chng lm sao i c, Ti c ngh cho ra cch ct ci ui n. Mt ngh tinh nghch thong qua. Ti xung nga buc n vo gc cy bn ng v bo: Thi cho n lm cho xong i ri m i!. Th m xong c y!. C nhng cuc hp B Tng t lnh n khuya. Mi ngi u ng li, cn ti th c ra v. Vi chc cy s ng rng, ti leo ln lng nga bo n v. Ti ch vic m c n m g gt, m trnh cc cnh cy ngang ng l c. Con nga khc v ti nh. Ti cng thch ni chuyn vi n, bung li ni khch l, khen ngi v bung nhng ci vut ve mn trn. N c v lng nghe v nh hiu c lng ch. N c lng thng bc, n ng ca chung nga th dng li. t lu sau n mt con nga con, cng nh con v tng tng nh con m. Th l t ti c ngoi nga ci cn lo o mt ch nga con pha sau. Con nga gn b vi ti n mc nh ti c th iu khin n bng ngh. N nh on c mun ca ti qua mt ng thi giy cng nh nhng. ang phi o o, ti mun chuyn sang i thong th, ch cn nhm t ln l n vit chuyn sang i nc kiu. Cn ang nc kiu, ti qup cht hai ng chn vo bng n l n phi ngay. Cng c ln ti b ng, ng kh au. l hm n ang phi th tri ma nng ht. ng trn, n a c bn chn ln tng nn trt. C bn chn n chng li v ti b ht ln ngc qua u n. Ti cng b ng xe p. Ng xe

p th ta bit khi mt , cn ng nga th ch khi nm b trn t mi hay b ng ri. Ln ng ny kh au v lng ti lc eo ba l, b ba l xit vo xy xt c lng. Sau ny ti ra n v 209, ti vn cn mang con nga theo... n ln ti sang Trung Quc luyn qun my thng tr v, lng khp khi mng gp li nga qu. Nhng c bit l n cht v nhng l do nghe l m lm. iu chc chn l s chm sc nui nng n, n cn vi n khng c nh ti lc nh, nh anh cn v va nm vng k thut va rt c trch nhim. N cht ti tic ng tic ngn my lu. V sau ti cn i nhiu nga khc nhng khng c con no c nh nga ca ti. Sang Lo ti cng ch chn con nga hay. Nga Lo c bit c nc kiu c bit, gi l kiu Lo, khc vi nc kiu kiu ngi php i. i kiu Ty bit nhn theo th khng sao, khng bit nhn th au lng lm. Kiu Lo th khng phi nhn khng phi n chy m ch l bc gp bng bng v i t ngy ny qua ngy khc vi tc trung bnh 7 km/gi. Nga Lo tht dai sc! Tr li con nga qu ca ti. Dng n th kh i nga n. N khng chu i sau con no c. Mt chuyn ti i cng tc cng on ca anh Vn, nga ca anh y cng loi cc k hay. Ti li xung i pha sau, anh em khng r c trch ti sao khng nhp on cho vui. Song nu ti thc ln th khng c cch km gi con nga ti c. N c bc ln i trc mi con khc. Nh th sao tin vi anh Vn. y con nga ca ti lu li cho ti nhng k nim nh vy. Ti cng khng hiu nhng iu n tha hng t ni ging n hay l do cu chn nui luyn cho n. By gi ti vn thng tic n.

Tp I Chng 13 Ln u ra trn

Nm 1950, ti ra n v, c t lu th c nhim v a b i sang bin gii hun luyn v nhn vin tr v kh. Ton b trung on trang b li mi m v ng b. Ti c c i tin trm sang giao thip vi cc nh chc trch Trung Quc trc b tr ch n , luyn tp, nhn v kh vin tr. n v i sang sau. Khi ti bn v sp hun luyn xong th bit tin nh ang chun b chin dch Bin gii, song khng hiu qui m nh th no, nh ra lm sao. Tuy vy, ti cho l cn phi a trung on tr v ngay bin gii. Ch chng ti ch cch Cao Bng my chc cy s thi v bit s c tham gia chin dch. y l chin dch u tin, li c tham gia th no nc v cng. Ti nhn c th ca anh Tn. By gi anh Tn cng b tng t lnh ln bin gii chun b chin trng. Anh V Nguyn Gip trc tip i chun b. Anh Tn i cng on v t vit th cho ti. Anh y k chuyn nh ang chun b ra sao v cng c phc qua phng n. Ti hiu l s tp trung nh v gii phng Cao Bng. Anh Tn cng cn thn v bo cha c quyt nh ng ng v c th c phng n khc ang tho lun. Anh dn: Cu c thu xp a anh em v tham gia chin dch. Chng ti cng va kt thc hun luyn. Thu xp xong xui, ti t ng cho anh em v nc, tranh th i thanh ton vi nhn dn a phng cho cc c vn. Anh em trong n v th thu dn lc bc v l ln ng c ngay. Hm ra v, b i xut pht sau, ti ci nga cng mt anh cn v bo v i v trc tm anh Tn thu xp ch tr qun v nhn nhim v. Ti v vi tm trng rt phn khi,

t cm thy mnh lm c vic v li kp thi. Phi ln tm mi mi vo c ng ch ca anh Vn. Trng thy ti, anh l v ngc nhin, hi: Cu u v Ti va bn Hoa ng v! Ti a b i v tham gia chin dch. ang ti ci nghe vy anh Vn nghim mt hi: - Lnh u m cu tr v! Cu hi ca anh lm ti bng tnh, bng ngh: B m ri! Qun i l phi c lnh! Th anh Tn gi l mang tnh cht bn b ng nghip, ng s trao i vi nhau thi m mnh li bc b i v. Ti ra khng bit tr li nh th no, c lng ba lng bng: Ti nhn c th anh Tn thy ni l ang chun b chin dch nn ti a anh em v chun b cho kp. ng Vn phy tay dt khot: Tr li ngay lp tc! Phi gi b mt m cu li lc tc a c mt on qun ln nh th th l ht k hoch chin dch. Hng ht! Cu ng b k lut! Quay tr li ngay lp tc! Khng li thi g c!. Th th bao nhiu no nc ang nng c u li tt ht. Ti ti mt, cho anh Vn ri nhy ln nga quay tr li. May sao b i mi xut pht cha qua bin gii. Chao i! Tr li th phi lm bao nhiu chuyn mi va thanh ton xong. Li n lm sao? sinh hot th no lp tnh ra sao? Cn mt t tin th chi ph th no cho nui qun m khng thit hi cho dn! li ch lnh, l qun lnh! Ci k nim v t chc ny c nhc nhi mi. Khong mt tun sau mi nhn c lnh v tham gia chn dch. n v ti nhn nhim v cng n v ng Chu Huy Mn (trung on 174) nh ng Kh. Trn nh bt u. Vi ti cng l bt u tham gia nh trn. Trc ni l b di nh H Ni nhng cha th gi l trn mc c. Cn lc ny ng Kh l trn nh c t chc, c ch huy, vi n v ln ng hong. Ti vi anh Tn n ngy xut qun i vo trn a c thao thc, bn ln bn xung. Chuyn g cng thy cha n, lo kh lo s n chng bun n ung. Thi y ba n cng c g u. Nh bp thi cho mi ngi mt nm cm n vi mui vng v t tht rang. Sut m hm , nm ch huy s cng vi cc c vn Trung Quc, mi ngi c thao thc, i ra i vo, d hi tnh hnh. ng Tn khoi tr khoe vi ti: Ln ny

ch huy chin u c tlphn nh!. Trc lnh ch huy ton chy b m truyn. My tay c vn th yu cu: cc ng ch i ngh i li c sc m ch huy, m chin u! C thc nh th ny th khng c! Ti li ly lm ngc nhin ti sao li c phi i ngh! Mai c s kin gh gm n th m hm nay ng c sao? Tht l li khuyn d hi! Ti lin hi h: - Nh cc ng ch c nhiu kinh nghim th trc trn nh cc ng ch lm g? Tay c vn ny cng tinh nghch tr li: - Trc trn nh mt ba no, xong l chng ti i ng. Nh th mi gi c sc, cn bng thn kinh ngy mai ch huy sng sut. Nn c thc sut m, mai ngi n m i th nguy him lm! Nghe cng c l, anh Tn v ti i nm, nhng chng lm sao ng c, c hai thao thc sut m, sng hm sau trin khai trn nh. Trn nh c nhiu chuyn xc ng lm, k ra y c cng kh y , kh ni n ni n chn. nh mt m khng xong phi rt qun v cng c. Cn b chng ti chia nhau xung cc n v ng vin anh em, gii quyt cc vn . Gp anh Hong Cm lc y l tiu on trng thy anh ang l v bc mnh vi i i trng Trn C. Anh ni: Thng C n khc ngoi kia, ti mng cho mt m m n cha chu!. Ti tm gp Trn C. Qua cu chuyn tm hiu ra Trn C thy i i ca cu ta thng vong nhiu qu, ton l nhng anh em thn thit trc nay, bun qu m khc. Anh Hong Cm th lo tinh thn n v sa st, ti li nh tip s kh thng? Ti cng anh Hong Cm ni chuyn nhiu vi Trn C. Th ra Trn C au lng v bn b ch khng h sa st tinh thn chin u. m hm sau, anh chin u rt quyt lit v thc hin ly thn mnh lp l chu mai, l gng anh hng u tin trong qun i ta. Mt k nim khc chin dch Bin gii l dn cng ln tin tuyn. Sau trn lnh ng Kh ta cn nh vn ng dit binh on Lpa v Sactng. Hai binh on ny, mt t Cao Bng v v mt t Lng Sn ln, nh hp qun chim li ng Kh nhng li ri vo tay ta. nh vn ng th mi n v qun i b sung mt n v dn cng vn ti n dc, lng thc v thng binh, tuyt i a s l

ngi a phng v phn l cc c ngi Ty rt d thng. Cc c va p va vui nhn, quen leo ni, dng i rt uyn chuyn. ng ngm thy p qu ti gi mi ngi: - Xem ny, xem ny, mt on vn cng ang biu din. H i nh ma vy. Ngoi vic tp trung thnh lc lng vn ti rt c ng, hon cnh no cng bm st bo m hu cn cho b i chin u, h cn c phn b i phc v ban ch huy, v cc trm y t sn sc thng bnh binh, vn chuyn thng binh v tuyn sau. Dn cng chnh l nhn dn st cnh vi b i ginh tng chin cng, gii quyt mi hu qu sau trn nh. Mt hnh nh p , biu tng nht ca chin tranh nhn dn. Ban ch huy trung on ca ti cng c mt tiu i dn cng phc v vic a ng, ch go, mui, nu n... Tiu di ny sn sc ban ch huy rt tn tnh. Nhn ba n ca anh em ch c cm nm chm mui vng hoc thc n s si, cc c bn i kim rau rng. Bnh thng cc c vn anh anh em em thn tnh nhng khi nh lm g li khp np tha gi. Mt c nh bo n trdc ng Tn: - Bo co ng Tn! Nghe vy anh Tn hi: - C cn g? - ng Tn cho php em leo ci cy ny. C va ni va ch ln cy - Leo lm g! - Ly rau cho b i n! - , nhng phi cn thn khng ng! Hm , ban ch huy c ba rau ngon sau bao ngy xt rut v n khng c rau. Ci cy c kia xin tro c nn l lm rau n ht sc ngon. C c th xin php i vo rng. Lc v mang theo mt bc no bi, no i v cc th tri cy rng, vt trn bn ban ch huy bo: n i. Phi ni b i m vng dn cng th nh c thiu nc. V trong thc t th c nhiu thin b s, tnh s gia hai bn, chng ai mong mun nhng m cng kh m ngn ni. Ni v thi tnh cm ca ch em i vi b i ta phi xc nh s hy sinh ca h v b bn, gian lao khng tnh, nguy

him khng sn! S anh dng, ci anh hng ca dn cng v b i khng km cnh nhau m nng nhau ln n nh cao. Sau chin thng ca chin dch, b ch huy lp mt ban thu nhn chin li phm. C anh em ng phi mt hm ru, cho lnh n ca ch ung c nm. Cc th thuc l, bnh ko, b sa nhiu lm. l cha k sng ng, qun trang, qun dng, my mc, thuc L Mo ly v c kho. ng inh c Thin em pha trn vi thuc ta ht. Cc n vi cng ly ht. Thuc ny mt ngi ht khi thm lan c mt vng. Scla th lnh mnh nng dn ch ng. Ti thch chp nh cng i m phim. C ch thy c ng nhng khng dng c na v anh em khng bit tng ko bc ra c. Cun phim cng bc giy bc nh ko. Hm ti i qua ng Kh va gii phng, thy mt nhm chin s ang ngi nhai bnh, n ko. Cn b thu dn chin trng n qut tho i k lut, bt anh em a np ht bt c th g thu nht c vi ci l: chin li phm ln nh u l ti sn quc gia, l chin qu i bng xng mu. Vi mu thanh nin vn xi ni, ti rt ght ci thi ln lp dy i, nn ng ln ci li. Ti cng ni ngang ngc khng km: Cc anh c bit chin thng ny do ai khng? V ai xng mu chin trng ny. C phi l nhng ngi lnh khng? Trc khi i vo trn nh h vui v n bi rng, i ma thay cm, mng rng thay tht c. By gi chin thng ri, c t cht cht ti vui v vi nhau. Cc anh phi ln lp lm g nng n th! Thi cc anh i i. y l n v chng ti. Chng ti chu trch nhim y khng cho ai ly. Sau tay ny bo co vi ng Trn ng Ninh, trng ban thu dn chin trng - vn l ngi rt nghim khc. Trong mt cuc hp s kt chin dch my chc ngi ng Ninh pht biu nhiu iu, trong c iu ti khng ng ti: Mt chnh y trung on ni nh th ny y... Nh th l khng c, l v k lut! Th l cng vi ci ti v k lut no , ng y ngh Qun y mt trn thi hnh k lut v ti b cnh co trong chin ch. Thc tnh ti rt thng anh em chin s. Hi chun b chin ch, c thi gian di lng thc thiu thn phi vo rng kim cc thc n thay cm, phi ni l ai cng chu i kh. Thy anh em ng ti chin li phm nh nhng th lt vt , ti

khng cho l vi phm k lut chin trng, khng n nng li vi h. Vi li phn tch ca ng Trn ng Ninh cho l khuyt im th ti cng nh chu. Hm v d tng kt chin dch vng ch Chu, ti lo ngay ngy. Sau khi b k lut ti cng bun. Bun v s km ci khng trnh x l cc cng vic cho tt. Gia lc mi ngi vui sng phn khi v chin thng, ring ti va bun va lo, v d tng kt m lng ngay ngy. Anh Trng Chinh gi ti ln gp trc hm khai mc hi ngh. Ti tot m hi: Thi cht! Chuyn ti chin trng n tai cc ng. B i cng tc khc th nguy! Mi khi u c th ny m phi thay i th ung qu . Mt cm gic au n lan ta trong ti. Ti hm ti ln gp anh Trng Chinh, ra i lng bng khung lo lng cc . Mi bc i ti lng cng qun tht. Ti cng ngh anh Trng Chinh vn rt thn tnh vi ti, xem ti nh em t, nay c chuyn nghim trng th ny bit trnh hy vi anh th no? iu ti lo nht l phi chuyn i cng tc v ti ang say bm n v m khng chin, thy c nhiu ngha. Thy ti ti, anh Trng Chinh nh nh hi thm ti chin u nh th no, b i ta ra lm sao, nh nhau c kinh nghim g hay khng. Ni lo ca ti tiu tan dn theo cu chuyn v anh cng chng ni g n khuyt im ca ti c. Thi ca anh vn thn tnh t tn nh xa. Ri chnh ti t ni ra: Trong chin dch ny ti c mt khuyt im. Ti thut li vi anh chuyn ti b k lut. Anh y chm ch nghe ri thn i khuyn: chuyn rt kinh nghim th l tt, v c gng sa cha tin b. Cuc chin u cn di, phi rt kinh nghim chin thng ln hn, khng c g phi lo lng. Ti sng qu, yn tm d tng kt. C Bc H n, cuc hp cng si ni vui v. Trn ng tr v n v, cn c ca s on chng ti ng Ph Th, ti cng anh Tn i cng ng bng xe p. C gp my bay ch r ng th c hai vt xe chui bi rm. N bay qua, li p xe thong dong, tn th chuyn. Ti bo: Chin dch ny mnh tiu dit ni nm tiu on. C ng Dng, Php n c 45 tiu on. Vy th chn chin ch l xong ro, l dnh c c 1p!. Tht l th lp lun n gin my mc nhng ng Tn nghe cng ci ha h ra v hng ng.

Sau ng Tn thng bo vi ti l chuyn ny n v s pht trin ln c i on, m trung on Sng L l nng ct. S pht trin rt ph hp vi mong c ca chng ti nn rt vui sng. Dn dn khng bit bng con ng no, bng cng vn hay do b Tng t lnh giao nhim v m tin y ngy cng lan ra. Rng i on thnh lp s c 209, tc trung on Sng L, thm trung on Lao H (tnh Lo Cai v H Giang) mi c mang danh hiu l Thnh ng bin gii, tc l trung on 165, Trung on th 3 s thnh lp mi, ly tn s on 308 mt tiu on c lp, tiu on 16 hun luyn tn binh v tiu on 11, tc l tiu on lp thnh tch ln it c im Ph thng trn ng s 3 v tiu on 428, n v trc thuc ca qun khu 1, tc l qun khu Vit Bc. Ti vi ng Tn bn nhau t tn cho trung on mi ny. V n gm ba tiu on 16, 428 v 11 bn ly 3 con s u ghp li thnh tn trung on 141. B Tng t lnh b nhim ngay anh Nam Long lm trung on trng, anh Mc Ninh lm chnh y, hnh nh c c anh Trn Nguyn na. Trong c trung on, tiu on 11 c coi l anh c v thnh tch oanh lit dit Ph thng. n Ph thng cch th x Bc Cn 20 km v pha Bc, n ng ng ba Bc Cn, Ngn Sn, ch R. ch cht y nhm gi con ng huyt mch t Cao Bng i Bc Cn lm l chn t xa bo v qun Php ng th x Bc Cn v khng ch uy hip vng ch R, Lng Thng, Na R. n c 150 lnh u-Phi gi, trang b mnh. Trn nh tuy khng dt im nhng tiu on 11 chin u dng cm, dit gn ht qun ch, cung cp nhiu kinh nghim qu v nh cng kin, tiu on c B Tng t lnh tng danh hiu Tiu on Ph thng. Chng ti rt mng, yn tm c c n v nh th. V n ni, chng ti bt tay ngay vo tip nhn ba tiu on trn v lp ban ch huy trung on, ri lp trung on y. B Tng t lnh cng ra quyt nh thnh lp i on c gi l i on 312. Th l sau 304 n 308 ri 312, khng r c ngha g nhng c cch nhau s 4 con s. Tip theo cn c 316 v 320. Sau l ny khng gi na, min Trung c i on 325. Khi lp b ch huy, anh Tn c ch nh l i on trng, ti th chnh thc l ph chnh y nhng l quyn chnh y. Ti lm lun b

th ng y gm cc anh Nam Long, Mc Ninh, L Thy (Trung on trng 165). Ti nh bui hp u tin c c anh o nh Luyn. Khi lm vic tip nhn v hnh thnh t chc trung on 14 th phi nhn ngay tham gia chin dch Trn Hng o, tc l chin dch Trung du vng Vinh Yn. Lc ny chng ti mi c trong tay hai trung on 141, 209 cn trung on 165 bin gii cha v kp. Th l n v tham gia chin dch vi lc lng hai trung on. Chng ti trin khai k hoch nh n Ba Huyn theo phng chm Trung Quc l: nh im dit vin tc l nh mt im buc ch phi cho qun n cu vin th n nh chng ngoi cng s, c li cho ta hn, dnh thng li v tiu dit sinh lc chng nhiu hn. Nhng thng -lt -tax-xi nhi lc y ang trin khai k hoch ca n v n bnh nh d lm nn n ra tay trc (chng hiu n c bit k hoch ca ta khng!). ng vo m chng ti chun b xut qun nh Ba Huyn th chng n tin ln. Pho chng n n vo vng ta tr qun. Trc hm , chng ti lm l thnh lp s on, tp hp c hai trung on li lm mt tinh rt nghim trang, to kh th cho vic xut qun. Mt cnh qun ca n tin vo ng phi 141 v 209 ni tr qun. Th l din ra trn nh ni ting gi l tn Lin Sn, Xun Trch. Mt tiu on u Phi b dit gn, m u cho c chin dch v sau ca s on. Cn trn nh Ba Huyn th b t lnh s on cho li li. Ni l b t lnh tht ra c g u. Mi c vi cn b tham mu, vi ng chnh tr, vi ng hu cn lo vn ti, qun y. Ti cn nh lc ngi chun b chin dch ti l chnh y cng ch c mt ci h c. nhn, ngi bn nghe bo co v tho ch th. i theo chin dch c cc nh bo, nh vn.. H ko n ch ti. S don cha c nh khch, n h c nhn cho khch trnh bom n cng cha chun b c. B qu khng bit gii quyt tip n sao cho chu o, ch cn cch gii thiu h xung cc trung on. Ti ni: Xung cn c chuyn m vit, y ch c bo co. Sau chin dch din bin, nh quanh Vnh Yn, vng th x, l nhng trn nh ni ting. Chuyn anh Hong Cm chin u v sau truyn i rt th v. Mt mnh anh gia cnh ng qun nhau vi my bay ch bn ph. ng c xem hng n ln, nm m vo b rung i li, to mt gc

nh nht v thot khi ln n ca ch. Hai lin lc vin i vi ng u b t thng. Mt cn b tiu on l anh H K Ln cng hy sinh. Cn ng y khng vic g. Phi tha nhn ng tc chin u ca ng gii lm v trc s nguy him ng y rt bnh tnh. Xong chin dch chng ti ko nhau v hp tng kt: i on bt u ra qun, anh em chin u rt dng cm gp phn quan trng vo thng li ca chin dch. Tr v t Ph Th hnh nh l 30 Tt, ti mi triu tp cuc hp ng y u tin ngay m hm . Cng l ln u tin ngi bn nhau mt, lm ti xc ng su sc. Ti nu kin: Ln u tien chng mnh gp nhau, cha hiu i ring ca nhau nh th no. Ti ngh xy dng mi quan h mt thit lm vic vi nhau lu di v sau, xin mi ng ch t thut cuc i mnh vi anh em. Bui hp thnh bui tm s ht sc chn thnh c tun t k cho nhau nghe cuc i mnh, hon cnh gia nh xut thn, tui u th, tip xc vi cch mng, ngy vo ng, qu trnh trong qun i, li t nhn xt v nhng mong mun trong tp th ny. Ti n sng thu m, c nhu lai rai vi bnh chng, cng v khuya, cu chuyn cng m thm. Nhiu anh em cng nh ti bc bch c nhng s non yu ca mnh vi dng hiu nhau tht y , thng cm v khoan dung ton tm ton lao vo cng vic. Sau cuc ni chuyn ti cm thy chng ti gn nhau hn, tnh cm bn b nhen nhm ln. Chng ti bn c k hoch xy dng s on, b tr t chc v cn b, chn ch ng qun, t k hoch hun luyn... Tt c biu th quyt tm xy dng i on vng mnh thi ua vi 308. t lu sau trung on 165 mi v ti ni, cng va lc nhn nhim v i d chin dch Hong Hoa Thm nh ng 18 dc ng Triu thuc tlnh Qung Ninh ngy nay. C i on ko qun sut t Vnh Yn -Ph Th i qua Thi Nguyn sang Bc Giang, i ln vng Bc Bc Giang ri xung Qung Yn. Cuc hnh qun ko di ngy nhng khng gian kh bng ln Ty Bc sau ny. Mi ngy hnh qun vt v n ngy 20-21 thng 3 nm 1951 i on n v tr an ton. Ngy 23 thng 3 chin dch Hong Hoa Thm m mn. i on 312 l mt trong nhng n v chin u trn hng chnh.

Chin dch Hong Hoa Thm bc l trnh ch huy ca cn b cha p ng yu cu pht trin chin u quy m tp trung ln. T tng ch o tc chin ca i on cha hnh thnh r rng, c s vt cht chun b khng chu o do bc l nhiu lng tng, mt dn th ch ng khi gp kh khn, dn n tn tht ln. Ngy 26-4-1951, Ch tch H Ch Minh d hi ngh tng kt chin ch do b ch huy chin dch m. Ngi ni: Trc ta ni ph bnh v t ph bnh, by gi phi ni t ph bnh v ph bnh. Ni nh th l ch trng t ph bnh trc, ph bnh ngi sau. Ph bnh mnh l chnh, ph bnh ngi l ph... T ph bnh v ph bnh l thng nht t tng. T tng c thng nht, hnh ng mi thng nht. T tng v hnh ng c thng nht mi nh thng c gic... Cn b i on 312 d hi ngh ny v cng thm tha nhng li dy ca Bc [7] Tp I Chng 14 Thng khng tranh cng, thua khng li

L thng c tng kt chin dch l Bc H n thm, cng l s mong c ca c hi ngh nh c trc tip bo cng vi Bc. Tht khng g vui hn! Cuc hp tng kt chin dch ny tt nhin s c n Bc, nhng mi ngi u mang tm trng nng n. Anh em ch n vi s lo phin v ch s Bc khng vui. Bc vn nghim s ph bnh vic nh m va qua. Hm Bc ti, ti nh cu u tin Bc ni l: Mi chin dch Bc n khen cc ch, th nhng ln ny Bc n Bc ... cc ch mt trn!. Th l t nhin khng kh hi ngh nh hn i mc du Bc ni trc l s mt trn ngha l c ph bnh . Cch dng ch ca Bc n l tuyt, theo li dn ta thng ni v ai cng hiu c. Khng kh hi ngh ang c phn trm lng v s y ny s Bc

khng hi lng th li Bc va ni nh gii ta tt c. Vic Bc ph bnh thnh l iu tt nhin v mi ngi mong i. Trc nay trong khi i thoi vi ai Bc u rt ch n tm l k . T li ni n ch dng Bc u cn nhc sao cho thch hp v t hiu qu mong mun. Bc hiu l i chin dch v m khng thu c thng li th ai cng bun ri. Nn Bc n vi thi nghim khc, ni nhng li nng n th ch lm cho khng kh thm cng thng khng cn thit, khng li cho s tip thu ph bnh. y ti khng ni v ni dung tng kt nh ni dung Bc ph bnh m ch ni li k nim ny thi. Trn ng v, ti v anh Tn bn vi nhau l s tc ng thun li ny ca Bc, c th v phi t chc ph bnh nghim tc tng cp mt, c gng lm sao mi cp nhn r trch nhim ca mnh. C im c hai anh em u tn thng. l cc n v gip nhau hon thnh nhim v gia lc gay go va qua, l tnh on kt chin u rt tt p, cn duy tr thnh truyn thng v cao mi chin s, mi cn b trong s on c thc vi nhau t nay v sau. Hai chng ti cng t xc nh. Chng mnh l cn b s on cng phi t ph bnh nghim khc lm gng cho anh em v cng nhn r trch nhim bn thn ch o chin dch, qua anh em gp kin s y hn. Vi tinh thn nh th, chng ti tin hnh cuc ph bnh v t ph bnh khi tng kt chin dch Hong Hoa Thm. Kt qu l tng cp, tng i i tr ln cho n tiu on, trung on, s on thy r phn trch nhim ca mnh khng vin c ny c khc, khng li cho ai c. t gi thit, nu trn Trng Bch, trn Mo Kh, trn ny, trn khc u thc hin trt lt th chc chn chin dch din bin khc, nu cc nhim v t ra trong chin dch m s on u thc hin trn vn t u n cui th... vi cch nhn nhn mi ngi u tha nhn trch nhim ca mnh, u t xc nh nghim tc hn trong s luyn tp k cng, chun b cho trn nh khc. y l k nim qua mi chin dch m chng ti u ch khuych trng: Tinh thn t ph bnh nghim tc... Mt thi gian sau, chng ti nhn nhim v l ring s on c lp mt chin dch nh gii phng Ngha L tc chin dch L Thng Kit. Ti khng i su vo trn nh m ch ghi li k nim phi rt qun ra khi cha nh dt im

c. Chng ti trin khai nh hai m khng hon thnh. m no cng phi rt ra, c c hng hp cn mt ng ch ang b kt trong dy thp gai. Hai ba ngy sau anh y mi thot ra tm vo nh dn v c bao che cu gip my ngy sau mi tr v n v. Thng vong nhiu v chu thit hi ln m khng gii quyt c vn . Khi quyt nh rt ra ng y c hp bn, trao i vi nhau kh nhiu kin. S on m u chin dch, nh n hai m v by gi chun b nh m th ba. C kh nng gii quyt xong v cng c kh nng khng gii quyt c. Vy phi lng trc vic ta x l nh th no? Ai cng thy chin dch ny nhim v ca s on rt ln, rt nng, nu lm c l t chin cng oanh lit v s on c bc trng thnh ng k. nh hai m cng rt c nhiu kinh nghim chun b cho m th ba. Nhng cng thy nu khng gii quyt c l b sa ly gia thi tit ma gi c nhiu kh khn tr ngi, thng binh nhiu, n v c th phi chu i kht... hu qu tht kh lng ht. Chung quy i n nht tr phi rt! Rt th au n tht nhng m cn hn b sa ly. Vi ti, ti thy trong chin u vic quyt nh rt cng kh khn, thm ch kh khn hn khi quyt nh tn cng. N day dt trong tm tr ch huy cng nh chin s. iu ny cn lp li chin ch ng Xoi sau ny. Cng ti v anh Tn nh ng Xoi cho ti sng tnh hnh vn rt gay go. Anh Tn v ti li ngi phn tch vi nhau i n mt quyt nh chnh xc, lm nh li ngy Ngha L, chng ti kt lun l phi rt. Quyt nh phi rt th s kh khn v tnh cm tm l, phi c ngh lc mi vt qua ni. C s phn tch tht khch quan v r rng mi kha cnh th mi gim i ti mt quyt nh kh khn nh vy. i cng vy. Khi gp kh khn th chnh l khi ta phi tnh ton n nhiu quyt nh khng d dng g. Rt ra xong th li mt k nim na v s x l. tng kt chng ti li thc hin theo tinh thn tng kt chin dch Hong Hoa Thm, nhc nhau l s on phi nhn khuyt im trc trong cng vic chun b chin dch, v quyt nh phng n tc chin nh th no? Trn c s kim im ca s on, yu cu trung on kim im cch thc hin ca mnh. c bit i vi trung on 141 l trung on ch cng nh Ngha l cng kim im theo tinh thn nh vy. Cuc

hp ny chng ti t chc quanh th trn Yn Bi. Ti nh ti v anh Tn cng thc m thc hm, trao i v phn tch cc mt, cng day t cng nhau nhiu im. Nhng hai anh em u thng nht nhau mt im, l xc nh trch nhim tht r rng. Chnh l sau t kim im ny trong s on hnh thnh hn hoi ci phng chm: Thng khng tranh cng, thua khng li. chin dch Hong Hoa Thm khng li th n chin dch L Thng Kit ny thua hn cng khng li! Bi v Hong Hoa Thm th c chin dch thua trong c s on tham d. Cn chin ch ny, ch ring mt s on phi chu trch nhim hon ton v ci thng, thua ca trn nh khng th li cho ai c. Trch nhim l t cn b ch huy s on n cc chin s t ba ba, ho lc, xung kch, bc ph phi gnh chu. Mi ngi t xc nh trch, nhim ca mnh trong khi thng cng nh thua, iu hnh thnh nn tinh thn thng khng tranh cng, thua khng li. S on ly lm ni dung on kt c n v. Cng v sau my ch on kt, anh dng, chin thng c ni ln nh mt nhu cu, mt bn sc ca s on. Cho n sau chin dch Ha Bnh, ba t cht c nh hnh hn th hin thng xuyn trn t bo Anh dng ca s on, v danh hiu ca s on m bo ch hay cc s on khc thng nhc n l chin thng. Thng khng tranh cng, thua khng li hnh thnh v tr thnh l nt truyn thng p ca s on 12 qua qu trnh nh vy: Chin dich Ngha L va kt thc v ang tin hnh tng kt th nhn c nhim v i Ho Bnh v ch va nhy d chim vng ny. Bc H v B chnh tr nhn nh y l thi c tiu dit ch v khi chng co li trong cng s th ta nh kh, nay n ko ra ri xa cn c l thi c ta tiu dit n. Th l c s on hnh qun cp tc tham gia chin dch mi. Ti xin ghi li y k nim nh l n 400, 600. Ni Ba V lc by gi s on 312 c phi sang sng nh n ni Ch, nh Ninh Mt... cn s on 308 v mt phn 312 nh tt ln pha Ty chim Lai ng, ng Vn v thc hin tt cc nhim v c giao. ch ngoan c tung qun nh trn ra xung quanh Ho Bnh, im c

lit nht l Ba V. Th ni cao, n khng ch ton b mt vng rng ln. Cp trn quyt nh nh v giao nhim v ny cho s on. S on a trung on 141 gii quyt trn nh. y l mt trn nh rt kh khn v v tr him tr trn cao, vch dng ng. Anh em iu tra thc a u thy a hnh v tr gy kh khn cho vic ko qun ln, cho vic du qun v b tr ha lc. l thc t c lit nhng phi dt im c trn ny th mi thay i c cc din chin dch. Xa s c v tr ny th ta lm ch c ton b vng rng ln ven sng v ng s 6 bn ch khng th ngang nhin chim Ho Bnh. Trn nh c chun b chu o ti a. Ti trc tip ni chuyn vi anh Ho - Tiu on trng mt tiu on. Bui trao i tht chn thnh v c hai bn u rt xc ng. Nhiu vn gay go thng thn c t ra v c gii quyt theo tng tnh hung cn k. Nh vi anh em tn binh th gip rn luyn th no. Cch phn cng b tr i hnh, vic tip t v kh.... Ngha l c v vt cht ln tinh thn u khng xem nh mt no, khu no cng c nghin cu d liu n ni ng thi lm cho c n vi ho hng lp cng, c tinh thn quyt thng. Ban ch huy cng bm st din bin tng trn nh vi tm trng cng thng hi hp, bao ln tng dt im n ni ri nhng ha ra li cha c. Tin tc thc h khng ngt an xen dn dp. Cui cng th qun ta thng, nh chim c c im. Qua kim tra thn trng mi xc nh l thng li, l trn nh tt. i chin dch v, ti vit mt truyn ngn vi u lng tin a in trn bo Qun i Nhn dn. Ng ti mun ni l dnh thng li trong nhng trn nh kh khn nh vy th lng tin l yu t cc k quan trng. Tn binh tin vo cn b, cn b qun s tin vo chnh tr. Pha sau tin tng pha trc, ngha tt c mt lng, vi quyt tm kh khn no cng vt qua, k th no cng nh thng.. Trong chin dch Ha Bnh, chng ti c dp n tt ngoi mt trn. Ti v anh Vn Phc lc y l ch nhim chnh tr li trn a n tt vi dn cng. Dn cng i Ha Bnh ng lm. B con cc tnh Bc Ninh, Bc Giang cng c mt, ni nht l con gi Bc Ninh. u th mi quan h gia dn cng v b i cng rt mt thit. Va l ngha qun dn ra trn, chia i gian kh, chung sc ginh chin

cng, va l s chung lng u ct gia lp tr vui nhn v hn nhin. c bit l gii n. cc c tot ln mt sc sng khc thng, t tin hn, nng n v ch ng. Cc c ti u y khng kh si ng ln. Mt chuyn ti cng sang sng vi cc c. on ngi ko di, ti i vo phn cui. Ai cng rng ht sc mnh vt dc b sng va cao va trn, ni ng hn l rng sc tr vng i chn trong bn dc v c on dn ln p cng ngi li vi nhau. Trong ln cn nhn cc nhc vn khng vng ting khc khch a nghch ch tng bc nhch chn trong bn ly. Nhng bp chn trn ln trng nn cm su vo trong bn nho. Nhng b ngc cng trn hn hn qua ln vi o. V nhng nh mt, nhng n ci nh ln ni vt v n l p. Bng mt cu th ct ln: Ai a ta n chn ny... lnh lt ho hn. Nghch ngm nhiu hn l ai on. Ci lanh lnh trong veo lm ngi nghe lin tng n mt ln mi ti ri, n mt khun mt sc nc hng tri. Ti mi but mm: i gii hay qu!. Th l mt c thon th da trng ngn - t hn gi Bc Ninh dy ln nh gim phi t kin la. C ta dm chn nhng nhng ci anh ny! hay nh? . Ti cm thy th v v b trch mc. C g m ngi p phi mng m. Ti khen c ngm th hay, lm g c phi giy ln n vy?. C ta thy mnh ui l th im, cn ti tip tc i vi chin dch qua nhng mu sc a phng khc nhau. Ch em Ho Bnh on em cm, ra mi lm tng thm nt hoang d ca chin trng. Ri cc c ko n ch huy s chc Tt. Ti v anh Vn Phc c mt lc . C hai chng ti vui v ra cho n mi cc c ung nc, n ko v ni chuyn. C l cng v t ngt nn ng Vn Phc g b, bt hi mt cu: Th cc c y c gia nh c cha?. Mt c l lc p: Chng em y ai m ch c gia nh!. Vn Phc cng lng ta lng tng g th b: , ti hi gia nh l hi cc anh y ch. Cc ch c cc anh y cha?. Th l cc c ci ph ln nh nc n. C ti v Vn Phc cng ci lp lim ci ng ngn v duyn ca mnh. Sau chin dch Ho Bnh trn ng tr v bn anh em gm c cc ng Tn, Nam Long, L Thy v ti thi bn chim vi sng cc-bin, va tiu khin dc ng li c thc chn ci thin. iu khng may cho ti l my ng kia mi tay bn

c hai con th ti vn tay khng. C ba u l cn b qun s gii bn, ring ti l ng cha c con no. Cui cng th cng c mt con, l ngp phi rui thi. Con chim ti bn li trng u (k ti)! Nn nguyn c mnh khng mt ci lng b ri ch cha ni n tht, trong lc chim ca cc v bn u tung ngc trng c. Con no mnh my cng nt nh. Ti bn ln mt l lun (vn l s trng ) tru vui: cc ng hai con nhng bn nh th ch cn lng v xng! Ti mt con nhng ch nt u cn nguyn vn tht. Vy ni v cht lng th ai hn ai?!. a vui th ngh cng chc m lm. Khng ng s phn cng ca ng Tn li lt trn tay sng ti ca mnh ra. bn th phi ngm hng tm. Hng tm l ngc v c. Ti bn trng u chim th ch l tay sng vng v vi pht n thc s l chuyn ch ngp tht. Qua cu chuyn bn c c th thy mi quan h gia chng ti khng ch c chuyn chin trfng gay cn v cng thng m cn bao nhiu iu vui th trong tnh ng i ng ch vi nhau. n chin dch Ty Bc ti mun k li y cnh truy kch Sa pa. Sau khi chim n Gia Hi, ng Tn ko qun ui cn ti th ngi li phi di c, lin lc gia hai bn bng in thoi. Cu lin lc trc cnh ti gi in cho lin lc ng Tn. Sau cng vic hai bn khng khi d hi nhau. - trn y c g n khng? - Ch my y chc l sng lm nh? - . m! c ci ... g m sng! Sng th ton l c chui, bn ngy khng c go ri... ng th sau cc t gii phng Ngha L, Gia Hi mt trn quyt nh phi ngng truy kch ch li v huy ng ton b b i i ly go chun b cho t hai vt sng .. Sng c dng chy ni ting d, nc chy xit. Qua sng li khng sn thuyn mng, ch ng b th lm sao cho c ngn ngi qua c. Cui cng l phi bi qua sng v ging dy du nhng ai khng bit bi i qua. Cc trung on trng xung phong bi qua thm d v mang u dy sang lun th. Nhn dng nc ai cng i ngi, lc lng qua sng va ng va cng knh, dng nc th bng

bng nh nga phi. Phi vi tinh thn v chin dch cao , quyt tm vt mi tr ngi ri ngi cng nh v kh qun trang u qua sng an ton. C n v lao ln nh Sn La ri cm li N Sn, vy nh N Sn v kt thc chin dch thng li tr v. ng bo thiu s ra n on qun chin thng khp cc on ng. Bc ch th phi chun b tt anh em tip xc vi ng bo. y cng l mt cng vic nhiu cng phu. Ti son ti liu ph bin cho b i hiu v nm c phong tc tp qun ca dn trn dc ng i. Sn mu vn ngh ca nhng cm xc sn c v i sng v con ngi Ty Bc ti vit bi di dng bt k gii thiu vi anh em trong n v v cnh p t nc, v tinh thn phm cht con ngi cc ni ny. Vit n u ti a in v cho lu hnh trong khp n v. n chin dch Thng Lo, chin dch vi nh gii phng Sm Na. Hnh qun sang t Lo ln u tin ti trng thy nh s i kht thc. C sng sm tng tp nh s bn nm v mc o vng i hng dc tay m ci bt to tng. Men ng, dn ra qu n thnh knh dng xi. Cc s gh li nht b y bt ca mi v. Khc vi cnh n ca ngi dn a phng, cc nh c Ty th sa hoa n la mt. C ti u th anh em li tin trm li chn nh sch s sang trng ban ch huy s on tm tr. Hi hnh qun dc ngang sng , ti v anh Tn c my b m nghe c radio. Chng ti lun lun lun phi theo di din bin trn tin tc, c ba n gi chng ti m i th ch ch nh ht tng ln vi anh chng: ! i on n nh ta ri. Ti bn khon khng hiu lm sao ch ta bit l i on, li ni trng vo ng i on trng v chnh y. Sau hai v chng ch nh ra nm xoi trn sn nh cng nghe i vi chng ti. Chng ti ti Sm Na th ch tho chy. Chng ti cho mt b phn ui theo. ng Hong Cm truy kch n hai ba ngy mi tr v. ng y khoe l dc ng cht mt ba con nga. Con ng ang ci mi thay l con th t v ng ht li khen nc kiu ca nga Lo. ng ny lc no cng l mt chin tng t xung hu t mi lc ti gp, sau i qun ko v theo mt hng khc. Cn ti v cc ng Trn Qun Lp, Hlong Cm, L Thy th i vi nhau cng i vn cng ca s don. Ti nh mi

cnh thiu thuc lo cho n Mc Chu. Gp ai xin c iu no u trao tay nhau ht t khi. Khoi n tn rn. Tp I Chng 15 Bun vui chin trng

Sau chin dch Ty Bc v Thng Lo l chin dch in Bin Ph. Nhiu ngi, trong c ti, ni v vit nhiu v chin dch lch s ny. y ti mun k li mt s chi tit trong chuyn bt Ct-t-ri. Chiu hm 7 thng 5, ang theo ri din bin trn nh th c tin l mt s n v ca chng ti vt qua sng Nm Rm vo n s ch huy ca ch ri. Lt sau, trung on bo co ln E209 bt sng c Ct-t-ri. Nhn thy tin ny rt quan trng, ti v anh Tn nm ln by lt in xung ch anh Hong Cm kim tra i kim tra li xem c tht khng. Anh Hong Cm tr li! Bt c ri, ng ri. ng lc anh Vn B t lnh gi in hi chng ti tin th no? Anh Vn cn ni thm: Anh v anh Tn chu trch nhim v tin ny nh!. Phi lp tc kim tra k li xem c tht ng mi c bo co. Ch c bo co lo.! B tng t lnh s phi ngi mang nh Ct -t-ri xung v cc anh so nh xem chnh xc cha, hay bt nhm! Nhn c lnh ny, chng ti lp tc, gi li anh Hong Cm thut t m, th nghe tr li mt cch rt h h: N ang i trc mt ti y! Ti cho anh em gii ln ch cc anh y! Chng ti mng qu gi dy ni cho anh Vn. By gi anh Vn mi yn tm, yn tr tin l ng s tht. Ct-t- ri ti ch chng ti, u i m ni, lon ng vn mang . Lo c mi ngi cng vi chng ti, cc cn b ch vn ng vy quanh. ng Tn hi

Ct-t-ri ti in Bin ph cc anh c bao nhiu qun, bao nhiu pho, bao nhiu xe tng? N tr li: ng v t cch mt s quan trong qun i th ti khng c quyn ni nhng iu y vi cc ngi. ng Tn bo: Cc anh khng ni th chng ti cng bit ht. N bo: Ti tin cc ng c bit c, vy ng hi lm g na? ng Tn quay sang ti khc: Anh l mt tng qun, ti ch huy mt s on. By gi chng ta kt thc nh nhau ri, ngi y ti mun anh pht biu cm tng ca anh i vi mt trn nh th no? Ct-t-ri l v ho hng ni: Vng, nu cu chuyn nh th th ti rt vui c tip chuyn cc ng. N khen b i Vit Nam dng cm, b tr pho binh kho... Sau cng n hi: Ti xin hi cc ng mt cu hi t m nhng mong cc ng ng chp, l lnh cc ng trc khi ra trn ung ru phi khng? Cc ng cho h ung ru ? Ti lin hi li: Cn c vo u m ng hi nh vy?. N ni: Ti hi nh vy l v khi lnh cc ng xng vo ch ti mt mi ngi no cng bng trng gh lm! Ti ngh l h ung ru nn mi hng nh th.. C phi th khng?. Ti p: Th th ng nhm! ng khng hiu chng ti ri. Chin s chng ti i chin u khng bao gi phi dng ru nng lng dng cm c. Mi ngi chng ti u mang lng yu nc cao . Chng ti cm th qun xm lc cc ng. Chnh v lng cm th m chng ti chin u dng cm. iu m ng nhn xt chnh l s biu l ca lng cm th v tinh thn chin u ca h. Li ti ni nghe rt sch v, nhng rt thc. L s tht mt trm phn trm, chng qua l c nhiu ngi ni v vit v iu m n thnh sch v thi. V sau -Ct-t-ri ni: Thi, gp c cc ng y ti cng yn tm l ti dc lm t binh ca cc ng. Ti cng thy lm vinh d c lm t binh ca mt qun i nh qun i Vit Nam. By gi vo tri t binh chng ti c mt yu cu mong cc ng chp nhp.... Thy -Ct-t-ri ngp ngng, ti ni: ng yu cu g th c ni. N bo: Ti c mt ngi cn v gip ti trong cc sinh hot hng ngy v gi nhng dng c nhn ca ti. Ti ngh khi vo tri cc ng cho php ti vn c s dng ngi cn v ny vo nhim v phc v ti. c nh th ti xin cm n ng. Chng ti tr li: iu khng chp nhn c v ng l t binh. Vo tri ch c s bnh ng ch khng c ch phc

v v hu h nh khi ng ang ng chc trong qun i ca ng. ng cn phi chp hnh qui tc trong tri. Cn sinh hot ca cc ng s c bo m. Chng ti bo m v v sinh, bnh tt, thuc men, sc khe. Nghe vy n cm n v chp nhn ln ng i ti tri giam. Vic bt -Ct-t-ri din nh vy. C anh em m t ti vi anh Tn gp n ra lm sao? Hi cung nhng g... C chi tit cha tht chnh xc, chng c ni nng g to tc rm r. Anh Tn hi, -Ct-t-ri p. Sau cng anh Tn v lo c trao i v trn nh. Ti rt nh cu -Ct ni: Ti rt hn hnh c lm t binh ca mt qun i nh qun i Vit Nam. Sau chin dch in Bin Ph, s on chng ti c nhn vnh vin l c thi ua lun lu Quyt chin quyt thng ca H Ch Tch. Vo chin dch in Bin, Bc cng b tng mt l c v n v no lp nhiu chin cng nht th s c gi l c . S on 312 m u chin dch Him Lam li kt thc bng chin cng bt c -Ct-t-ri. Trong qu trnh chin dch tng nh nhiu trn c lit. D c c 308 v 316 cng nh nhng s on 312 nh nhiu hn c. V vy b ch huy quyt nh giao l c cho s on 312. L giao c c t chc ngay ti ch huy s chin dch. Nhng s kin lch s tri qua, nhng k nim lch s th c theo ngi ta. Dn dn n c huyn thoi ho, cng v sau th nhng cu chuyn cng m mu huyn thoi. V chuyn l c quyt chin quyt thng cng vy, cng dn dn huyn thoi ho. Gn y ti c dp gp li mt chin s thi ua ton qun ton quc tng tham gia trn nh i c Lp. Tiu i ca ng thuc trung on 165. Trn i c Lp ny do trung on 88 ca s 308 nh phi hp vi trung on 165 ca s chng ti. Hai bn cng m t ph khu tuy ch cng l 88. Trung on ca chng ti c mt tiu i gi l tiu i tim dao - dao nhn - i su thc vo lng ch. Tiu i trng l anh Trn Vn Don, tiu i ph l anh Nguyn Vn Cc, chin s xung kch trong tiu i. Trong trn nh ngi cm c ny b, li c ngay ngi kia xng ln ging cao c xung phong. Cui cng anh Cc mang l c cm ln trng im ca i c Lp. Sau , ti c mi anh Cc mang l c ln s ch huy s on k li chin cng v ch cho chng ti xem cc vt tch chin u

cn lu li trn l c. Ti vit bi thut li chuyn ny trn t Anh Dng, bo ca s on. Sau em li in thnh sch kh nh vi tn sch L c ca Bc truyn i khp n v biu dng tinh thn chin u ca tiu i dao nhn v ca anh Cc. Nay anh Cc hn 70 tui ri, l thng binh bc hai, sng tng thiu qu, ph cp thng tt mi thng ch c hn 30.000 ng. Ti l chnh y c nn anh tm gp hy vng ti c th can thip vi cc c quan chc nng cho ng y i khm li xin tr cp thng tt. ng m t li chuyn ngy xng trn. Vn n gin nh ng hm nay thut li chin cng vn pha cht huyn thoi phi thng lm. Ti ht sc lin h vi B thng binh x hi v ng c i khm li. Hi dng gim nh cng xc nh l vt thng ca ng phi nng ln cp ba. Ph cp mi thng c hn 100.000 ng gp ba ln trc y. Song vi 100.000 ng thng th vn kh sng vi gi c hin ny. Ti s on 312 t gia nm 1950 n cui 1954, ri c iu v Tng cc chnh tr, b sung vo nhm tng kt cng tc chnh tr do anh Nguyn Ch Thanh ch tr. Thi gian ti s on 312 l nm nm, cng s on tham gia cc chin dch. Nm nm, so vi nm mi nm hot ng ca ti ch l mt phn mi thi gian nhng li cho ti rt nhiu n tng, nhiu k nim v nhiu cm xc. By g anh em lp ti v hu phn nhiu, thnh thong gp nhau li c dp n li bao nhiu k nim th v ca mt thi. i loi: trong mt cuc hnh qun trong chin dch Ty Bc hay in Bin Ph khng cn nh r, trong mt chng ngh dc ng, ti ngi ni chuyn cng mt cn b i i. Sau khi cho hi ngi quen, cu chuyn i vo tm s, anh ta bo ti: Ti i chuyn ny, c linh cm l s khng tr v. Ti c v, mt con nh. Ti mun gi anh chic ng h y. Nu v c th khng ni lm g. Cn nu ti nm li chin trng th anh mang ci ng h ny a cho v ti, n b vo nui con v bo tin cho n bit. Nhn nt mt anh ta ti hiu iu anh ni l chn tht v nghim tc lm ti rt xc ng, song ti gt pht i: My ch ni di ni dt thi. i ri v ch sao li ngh chuyn cht, i nh nhau m ngh nh th l g lm. My c cm ly, tao khng gi

Qu tht trong chin dch y cu ta l mt trong nhng ngi khng tr v. Sau ny trong nhiu chin dch, khi tin chin s cn b cp di ra trn, ti bt tay h lng chn thnh chc i thng li, ti li lin tng ngh rng sau chin dch h cn quay tr li khng? Mt s, chin dch no cng vy, mt s khng gp li. Ti thng ni chuyn vi ng Tn v con tim, ci lng con ngi ta gh gm tht. N nh v y, cng rng ln nh v tr. Mi mt trn nh, mi mt chin dch lng chng mnh mang bao nhiu xt thng, tim chng mnh nhng ni au n ngt ngt, tng rng ht chu ng ni, Nhng chin dch li ti, li ln ng ra trn vi nhim v gay go c lit, vi quyt tm ginh chin thng v lng ta li cha ng nhng ni au thng mt mt mi. Ti v anh Tn khng him nhng lc trao i cng thng x l nhung tnh hung gay go phc tp, ngi c cng ln, tim dp mnh, sc kh bng bng kh chu! c l do huyt p tng mnh v c rn i tnh hung du i, ri tm tr cng tr li bnh thng, chuyn gy cn lm th cng vng vn mt cht t mt mi v thn kinh m thi. Vi chc trch ca ti, ti cn gn nh thng xuyn tip xc vi nhng ngi v mt chng, anh mt em, cha mt con v chia s ni au ca mi ngi m ti hiu mt mt khng g b p li. Ti cng ly lm l l lm sao con ngi c th cha ng tt c cc ni au ca cuc i, nht l ni au chin tranh! Lm nhim v chnh y, ti phi lm vic bo tin v chuyn nhng k vt ca ngi hy sinh ti chin trng trao li cho v con gia nh anh em. C trong cuc mi thy ht ni kh khn cay ng ca vic . Hi ti cn bo V quc qun c mt ch, chng l cn b tiu on hy sinh chin dch bin gii. Anh l s quan ca 308, ch y lm vic c quan ca Tng tham mu, gn c quan ti lm. Cc anh 308 em trao ti di vt ca anh y. Ti mi ch sang c quan ni chuyn. Ti vt c tm cho ra cch lm nh ni au ca ch, cng nh nhng cng hay, bo tin v chuyn giao k vt. Tin chng hy sinh ch bit. Th m nt mt ca ch vn c tht sc, nh khng dm, khng n tin l s tht, hai bn tay ch m p k vt sao tha thit, l s au xt lm tht lng ngi. Ti thm tha ni au tht lng ngi. Ti thm tha ni au tht rut ca mt ngi v ga v knh trng im lng. Li trng hp mt ch cng lm vic

 B tng tham mu, ti c quen bit s s. Ngy chng ch l tiu on ph hy sinh chin dch Trung du din ra Vnh Phc, Vnh Yn v ni anh, ti c nhim v, bo tin v chng kin s chu dng ca ngi ph n trc mt mt ca gia nh. Ti cn phi bo ci tin qu nng n vi mt ch l hi trng hi ph n tnh Vnh Ph, ni s on ti ng qun. Ngi chng hy sinh cng l mt chnh tr vin tiu on ca s on ti mt trn bin gii. t lu sau, ti c mi cc nh chc trch a phng n tin a b i xut qun, ch ng trc hng qun ni chuyn. Ti nhn ch m khng cm ni nc mt. L v lit s ng ra tin ng i ca chng i vo chin dch tip tc s nghip gii phng t nc m chng mnh li, hn ai ht ch hiu s hy sinh ca con ngi ng trc ngha v vi t quc, ch hiu ni lo lng ca ngi v, ngi m ngy m ri theo bc chn ca ngi thn trn chin trng. Ch l hin thn ci hu phng phi thng tin tuyn dit gic. My nm sau, mt ln ti ang i dc b h th nhn thy pha trc c dng ngi quen quen. Ti bc nhanh ln trc v nhn ra ch. Tht l bt ng v chng ti u rt vui mng c gp nhau. t nhin ch hi ti: Ny anh i, c phi cc lit s ng Kh c quy tp c v ngha trang lit s ri phi khng? Thc tnh ti khng bit c th nhng ngh v chnh sch th phi nh vy, lin p: Vng, ti khng r lm, nhng chc l c vic quy tp . Ch lin hi tip Anh , ti mun ln thm anh Du chng ti, m khng bit i th no, tm nh th no, anh gip ti vi!. Ti xc nh mnh lit thm ngh: t chin dch Bin Gii n lc ch bit c 5 -6 ngi bn c tng chin u vi chng mnh, l nh ngay n ngha a thp hng cho chng. Nhn ch, ti mi hiu su sc tnh ngha ca ngi ph n ta i vi chng hy sinh qua i. V nm 1974, ti c i ngh mt Lin X. Hm ti ang phng ty vin qun s th mt cn b phng bo vi ti l chiu ti c khch ti thm. Ti hi Khch l ai th Anh ta ni: Ti khng c ni! - m ti nay h n anh khc bit. Anh thng cm cho. Ti lc li tr nh bit khng quen ai y c. Chiu ti, ti ngi trng chng th nghe ting g ca, mt ch bc vo v... ng sng ngay gia li i khng cho, khng hi m ch nhn ti. Ti cng b sng ra cha bit x

l ra sao. Nhn ch ti thy c nt dng quen quen nhng khng nh ra ai. n hng pht ch mi ln ting: Th anh nhn ra ai cha?. Chnh li ch hi lm ti nh li: C phi l ch Thy khng?. l tn ch v ca anh tiu on ph hy sinh ni anh nm no. Ch ci bo: th th ng l anh nh kh y, anh hi cu na !. Ti lng tng vi ca ch, mi v sau ny ti mi hiu ca ch mun ti hi l: C phi v ca H K Ln y khng? Ti va tic va y ny l mun kp hiu tm trng ch lc c gp li ti, ngi ng ch ca ca chng l mun nhc li ton b k nim v H K Ln. Trong cu chuyn, ch nhc li tm trng ca ch lc H K Ln mt. Ngy , hai ngi mi lm l ci c my tun th anh y i chin dch: Ti bun v hn, phi ni lc nghe tin anh Ln hy sinh ti cm thy ln ln s cao c ca chng v ni au n mt mt ca mnh khng g b p c. au n qu, ti mt ht hy vng, tm hn t di, ti mnh tri i theo cng vic v cuc i. Tp th m thm nhen nhm li cho ti la sng. Ti ha mnh vo mt gia nh rn ln hn vi tnh yu thng v t v chn thnh. Ti c c sang hc Trung Quc. Anh ch em s qun c gn ghp ti vi mt ng ln tui hn. Ti thy anh y cng tt thi song ti hon ton khng cn s rung ng ca tnh yu. By gi chng ti c my chu. Anh y tht s rt tt bng nn cuc sng gia nh ca ti yn m thi. Ti khng n hn g c nhng ti khng th no qun anh H K Ln. Ri ch ni tip: Ti l ngi n b ly chng c my tun th chng hy sinh ngoi mt trn. n by gi con ln khn, i i b i, ti cng vn sn sng tin con ra mt trn. Nh th ti sng xng ng vi anh Ln v xng ng l ngi ph n. Gp anh, ti cng ch mun ni chuyn nh th anh anh yn tm rng ti khng lm iu g phi n hn i vi hng hn ngi cht. Ni xong ch y ra v. Cu chuyn ng li ni ti, tm hn ngi ph n cao qu. Cng hiu su ni tm ca h, ta cng thy ci tn bo ca chin tranh v cng thy sc sng phi thng ca con ngi bit hy sinh v ngha v

Tp I Chng 16 Trn ng i vo chin trng min nam

Ngy 5-8 nm 1964, M m u nm bom min Bc. Mt thng sau, mt hi ngh Trung ng, n gi ngh gii lao, anh Nguyn Ch Thanh ko ti ra sn, v vai v bo: Chun b i B. Lc y cuc ng khi ca nhn dn min Nam din ra c ba bn nm. Tm l ca mi ngi cn b, chin s, ng vin min Bc u ho hc khao kht mun c tham gia cuc chin u min Nam. Trc , khong 1961-1962 c nhng cuc i B b mt. T vic chun b n lc ln ng u hon ton b mt, phong thanh nghe c nhng chuyn i vo Nam, nhng cha ai hnh dung l vic din ra nh th no. Phn ti c bit mt s anh em bn thn tp eo ba l y gch i b hoc i ln min ni. C chuyn t ch h n Xun Mai tp leo ni. Ti c ngh rng nu n lt mnh th cng phi qua thi gian luyn tp nh th. Chuyn i B n trong tnh th ht sc t nhin khng c g phi suy tnh, nh lnh anh Thanh a ra: Chun b i B l y , khi phi ni mc ch, ngha, yu cu... ti tr li Vng v chun b sn sng. Sau anh Thanh thng bo thm vi ti: Chuyn i ny c t (tc anh Thanh) c cu, Tn v Cm. T chn my tay ny cng i vi t. Ti khng nh anh c ni hay khng nhng y l nhm cn b quan trng vo Nam gip chin trng min Nam vic t chc nhng n v chin u tp trung. Ti nh anh L Dun pht biu trong hi ngh Trung ng: n lc lc lng v trang min Nam phi t chc li i ng: Nu ba vn ngi m l t chin u mi ni, thnh tng nhm,

tng t, tng ngi th ch l nhng hot ng du kch. Nu ba vn ngi t chc thnh nhng binh on, thnh nhng n v th sc mnh s khc. Hi , nhu cu ca chin trng min Nam l phi t chc qun ch lc, v vy anh Thanh c B chnh tr phn cng vo chin trng. Anh chn mt s cn b c nhiu kinh nghim t chc v ch huy ch lc i cng vi anh. Vic anh chn ti, anh Tn, anh Hong Cm c l cng l t nhin. C ba chng ti u l cn b s on 312. Chng ti thy vinh d, nim t ho v thy s trng thnh ca S on 312 to cho mnh ci vn kiln nghim c th gip ch cho chin trng. Bc vo giai on chun b, anh Thanh bo ti trao i thm vi anh Tn v k hoch chung. ang l chnh y qun khu min Bc, ti c mt th k gip vic. Ti c hi anh Thanh rng i vo chin trng c c php mang th k i khng?. Anh y h hi bo ngay: Thi, ng mang i, t cng khng mang. Vo chin trng tm anh em trong thiu g ngi tt v nhanh nhn lm c vic. Ti gp ng ch th k gii thch anh r. Ti tm gp anh Tn hi: By gi anh Thanh bo ti v anh bn chuyn chun b th phi lm nhng g?. Anh Tn cng nhn c ch th ny ni: Ti c mua cho ng mt cy bt my v mt ci ng h em theo m lm vic. Anh Thanh c dn ring ti: Cu phi kim mt my nh tht tt. Ti lin vo Tng cc chnh tr xin. By gi ai i B u c u tin hng u nn cc anh cc cn b lp tc cho lc kho, ly giao cho ti chic my nh Pratika, thi loi my ny oai lm. Cn phng thc i nh th no th ti cng khng bit g hn l s i bng phng thc c bit v bng con ng c bit. Anh Thanh cn bo bn ngi s i lm hai t. i bng phng thc c bit c l l i bng con ng hp php, phi i qua mt s th, qua Phnm Pnh hay Si Gn g ? Ti ngh m lo. T 15 - 16 tui thot ly i lm cch mng, c tip xc vi x hi nhng vn thy bn thn cn nhiu s vng v km ci. Ti hy vng l c i vi anh Tn nh my lu nay sng, lm vic cng anh. Anh y ln hn ti hng chc tui, cng vo i lu v c kinh nghim nhiu hn ti. ng mt ci vo khong thng mi th c thng bo anh Thanh v anh Tn i trc. Th l ti mt ch da ri. Cn li ti v anh Hong Cm. i cng anh Cm m li i bng

con ng hp php, phi qua th v vi nhng phng tin giao thng hin i th ci nng dn ca ng y ct vo u ni. Ti ha thnh ngi ng mi chu so, m lo ngi nhiu. Lc ny ti giao li vic qun khu cho ngi khc ri. Cho nn ngy qua ngy ch mt vic ngi ngng tin ln ng, lu lu nng rut li chy ln B tng hi d, ri tr v nh nm c tiu thuyt, c lc nghe ph bin tnh hnh min Nam ri tip tc ch... Cn c bi dng ch rt c bit vi c sm nhung, ngi thnh bo kho nng n ra, cn ti 65 kg. Nhng vn cha thy g c. ng Hong Cm hi ti, ti ln hi B tng tham mu, li c tr li l c sn sng, c lnh l i ngay. Ri n Tt, vui v vi gia nh nhng lng th bn khon lm, chng r chuyn i ng ra lm sao c. Ci Tt va qua th mt ti nhn c in ca B tng tham mu: Sng mai ln tp trung B ng 7 gi sng i. Cha bit i bng cch no nhng vn chun b t trang i ng. Ti b ht qun phc li, bn thng phc, tay xch chic va ly nh. Ri li phi gip ng Hong Cm chi chut ci u cp ca ng y cho d coi. C l l ln u tin ng din qun o thnh th! Ln ti B hi i nh th no th h bo l ra sn bay. Ti y th ti yn tr l i my bay ri, c l s bay thng Phnn Pnh.! Nhng li thy l mt chuyn c - loi my bay thng nhng ch c hai chng ti i. Cc phi cng bo: Chng ti c nhim v a cc ng ch n Qung Chu. Sang Trung Quc sao? Ti li hoang mang khng hiu ng i th no m phi vng sang Trung Quc? n Qung Chu, cc ng ch Trung Quc n tip nim n, a vo nh khch n ung, ngh ngi. By gi ti mi bit tng i r l i bng ng bin. Ti v ng Hong Cm s xung mt tu bin i ti cng Xihanc-vin Ty Nam Campuchia. Trn tu chng ti ng gi lm thy th. y l tu vn ti ch hng cho Campuchia. Li ch i khong mt tun l. Ngy ngy i thm th cnh vt a phng. Thm Hong Hoa Cng, thm m Phm Hng Thi, m 72 lit s, tro ni, ngm cnh. C ln tnh y Qung ng, Qung Ty mi ba cm vi tht ch. Mn tht ch y chng ging t no vi l nu H Ni. Va l v khng ngon. Sau ny ti mi hay l mn tht ch Qung ng lm ging cch nu min Nam ta, khng c ring, khng c m, khng l hng.

Sut my ngy h u thay i mn n. Mi ln c mn mi li gii thiu, li gii thch. C ngi cho chng ti bit l Qung Chu, Qung ng ny c nhiu mn n khc nhau mi khch. Mi ngy n ba ba vi cc mn khc nhau cng mi khch ba nm khng lp li mn no!. Cng gh tht ngh thut n ung ca ngi Trung Quc! Hm xung tu cc ng ch Trung Quc cng tin a cn mt v nng nhit lm. H dn chng ti vo phng ca thy th. Mi phng chng 4-5 mt vung c k hai ging mt, ca ng im m sut ngy. Tu nh neo i, vi ngy sau h mi dn chng ti i xem phn u v cui con tu. Trn boong thy my khu i lin, chc l loi 12 ly 7 nhng ph bt kn. H ni l tu bun khng c quyn mang v kh. Nhng ln ny c nhim v ch chng ti nn trang b thm song bt c d mi dng ti cn th ph kn. Tu trng ti ba ngn tn, ch hng g h khng ni. Nm ngy ng, lnh nh gia tri bin. Hai anh em ngi nh t l kh v ni chuyn vui vi nhau. Ngy th nm th tu cp bn. Chng ti li bn qun o thng phc. ng thuyn trng ti mi chng ti ln khoang ch huy ngi nhng ca khoang vn ng cht. ng ni Cc ng ch c ngi y ng l ra ngoi, khng l g c. Ri thy my chic t vo bn. C ngi bo l xe ca cn b i s qun Trung Quc ra n tu. Mt lc sau, c ngi bo: Mi cc ng ch ra. Chng ti i theo cn b s qun Trung Quc ln tut t. Xe lao i. n lc ti mi hiu rng phng thc l cn b i s Trung Quc ra n tu hng, khi ln tu h nh tro chng ti vo s ngi ca h lu li trn tu, a chng ti i t ngoi giao, th khng s b kim sot, ln xe ngi l v Phnm Pnh. Ti xin dng li ni v phng thc i B thi . C phng thc l li b dc trng sn. Nm 1964 li ny cn hoang vng lm. Cng tng lc c on ti trm ngi i qua nhng cha ng c, cha c ng t nh sau ny. C chuyn t ch ti gn gii tuyn tm thi ri anh em xung ln vo rng v i b sut dc dy Trng sn. V sau ti bit rng con ng y i qua ng s 9 ri s 8 gn Lao Bo, tt sang Lo i dc ng Lo ti ng ba bin gii th sang t Campuchia ri i xung. Cn mt phng thc khc t dng ti hn, v sau ny

thnh thong chng ti c i: Ln my bay Phnm Pnh bay sang Hng Kng hoc Thng Hi: my bay ta sang n v. Cn chuyn i ca chng ti cng l mt phng thc. Mt phng thc khc thi y gi l ng mn H Ch Minh trn bin. Tu khng s hoc l ci trang thnh tu nh c Thi Lan, hay l thnh tu nh c ca ng dn min Nam. Phn c quan tm nht l my, tu phi sc vt, cn v tu th ci trang thnh nhiu dng. ng ngoi vo th ht sc b mt v phi tr liu cch x tr bo ton trong cc tnh hung trn ng. Tu vo ti pha trong, dc b bin c nhiu bn: B Ra, Bn Tre, Tr Vinh, C Mau u c bn tip nhn. Mi chuyn tu ch dm by tn v kh, cng i km l nm by cn b qun i cp i t thng t. Anh Vn Phc tng i theo phng thc ny. Phng thc ny c mo him hn v cng nguy hin hn, phi chun b c phng n chin u khi gp ch. Phn ng pha trong i st b bin, rt d gp phi tu tun tiu ca ch. Tu ta vo phi mang theo sn c kh thuc n ln khi cn thit th phi ph chm tu. Cc ng ch trn chuyn tu t chu hy sinh. Cng c phng thc nhy xung bi sang tu dn chi, nhng vn phi d phng phng n cao nht l hy sinh cng vi tu, nh chm tu phi tang. Cng . c nhng chuyn phi phi tang nh th nhng a s thc hin trn vn nhim v. Cng c nhng chuyn b lc, b git xa bn nhn hng, phi nh chm tu. Cn b v thy th len li sng trong dn, c dn gip tm v cn c hoc tr ra min Bc li. Phi ni n nhng con ng cu nc ny c bao nhiu chuyn ly k v bao nhiu con ngi phi thng. Cn chuyn chng ti i l i hp php, tu quc t v hi trnh quc t. Ch phng khi n nghi ng dng v lc kim tra thi... Th m cng c chuyn nh. Ln xe ca s qun i, my ng ngi s qun ni chuyn vi nhau. Ti nghe c, ni c ting Trung Quc. Ti thy cc v ni vi nhau, hi nhau khi thy c on xe hi pha trc l phi cha? ng cha! Ti cht hiu rng cc ng y cng phi n chic xe no . H chng trao i g vi chng ti c. C hi th h bo l c yn tr ngi trn xe v h c nhim v a i. Cho n lc c t pha

trc. Khng hiu h c m hiu vi nhau nh th no m my ng Trung Quc ni vi nhau l n ri y. H dn chng ti: H m xe ng trc ti th xe ny ch dng li mt giy. Cc ng ch nhy sang xe kia cho tht nhanh. Qu nhin xe kia ti th p vo v nhong ci chng ti nhy ra. Bn kia c ngi xung xe y chng ti vo xe h. Th l hai xe li chy ngc chiu nhau. c mt on kh di xe ti ngi mi quay u li tr v Phnm Pnh. N vun vt vt xe ca s qun Trung Quc. Ngi trn xe n chng ti cng bit mnh i n Trn v ng Hong Cm. ng mng r nm ly cnh tay ti v bo: Anh c bnh tnh, c bnh tnh. Khng c vic g u. Ti th thy cung cch b mt nh th no chng na th cng phi chun b i ph vi tnh hung c th xy ra. Cng bun ci khi ngh rng trong tay cc v mnh c nh bao go vt t xe ny sang xe kia m chg ai ni vi mt li. V sao? Xe chy mt lc xem ra yn b, ti li cng st rut nhng phi bm bng m chu cung cch ca cc ng. Lt sau, ng y hi ti giy t u? Ti ng ra bo giy t g? Ti chng c giy t g c! Nghe th cc ng mi trao i vi nhau: Thi cht ri! phi ch xe sau ti vy!. Xe chy chm li. Xe s qun Trung Quc ti. Hai bn trao giy t cho nhau. Th ra y l giy chng minh, chng nhn ca chng ti l Vit Kiu. Mi ngi chng ti c mt t lc cn th dng chng, khng cn l dn nhp lu na. Lc y chng ti mi hiu trc y phi i chp hnh a i l lm giy ny.. Vic lo giy ny cng n l bun ci. Ti hi: Lm giy gi sao? Tr li: Khng, lm giy tht. Th ra ng y t lt cc cng an chnh quyn Xihanc? H a cho mnh giy khng ch, cc ng y gin nh vo ri em li cho h ng du. C tin l xong ht. C giy l yn n ri. Tuy nhin ti vn c nu ln: Cc anh cho bit mt vi cch i ph vi tnh hung xu nu xy ra. ng y li an i, bo: Yn tr! Yn tr! Khng vic g phi lo c, chng ti s lm ht, cc anh khng phi i ph g ht. Khng phi lo g c!. n th th nh chu vy! Ti Phnm pnh, tri khuya lm ri. ng y a vo mt cn nh v ni ngon lnh: Thi, v ti y l nh mnh ri. An ton thu o ri. Khng s g xy ra na. Cc anh c yn tr ng ngh n sng mai. Sau cc anh s c trang b qun o b ba, raio ri mi i v

cn c c!. Sng hm sau ng dy, ti lng thng bc ra sn. Thy my a tr ang n a, ti gi chng li hi chuyn. Gia lc ti ang hi cc chu a bao nhiu tui, hc lp my, b m lm g th mt ch chy ra xua tay ri rt v bo:. Ch! Ch! Vo, vo i. ng ni ging tr tr. L ht c. Mt thm trn tng ba kia ka!. Ti vi vng tr vo nh v ht sc bc mnh. Ch ta xua th nh phi chu thi. Ging mnh l ging H Ni sao li bo l tr tr! Hm qua th bo y l nh anh em mnh, sao nay li ni l c mt thm. Chiu, khi cc anh kia tr v ti bn a vn ra t mt cch nghim tc: Cc anh ! By gi chng ti phi lu li y khng hiu l bao lu, ngha l phi sinh hot, n y. Hng ngy ri phi gp g ngi n ngi kia, vy chng ti phi i p th no? Cc anh cng phi ni c ngi n chng ti bit ng ni chuyn ch!. Th m cc anh y vn gi mt iu: Xin cc anh c yn tr. Chng ti bo m ht khng c vic g phi lo c. Khi no chun b i th chng ti s ph bin cho r ng i nh th no. Cn by gi cha cn thit!. Th l chng ti c hi hp lnh nh nh vy. Vi ba hm sau, mi ngi trong hai chng ti nhn hai b b ba en v mt ci radio. b ba en ang ln ngi nh l trang phc chnh quy ca qun gii phng min Nam, cn chic radio thuc loi H Ni kh m tm ra. Hm ln ng, cc anh y ph bin cho bit s t Phnom Pnh qua ph Nit Lng, sang ng s 7 i v tnh Pry ven ri n th trn nh. l im st cn c mnh, s c ngi t cn c ra n. Khi bit r c hai chng ti yn tm ln ng. V sau mi hay Phnom Pnh ta c rt nhiu c s, thng l cc cng chc cao cp ngi Vit lm b my chnh quyn Phnom Pnh.. Cc nh u c t ring, h a t i a n cn b, di ci v a gia nh i chi. Hm a chng ti i c c chi v i cng. Gi hn gp l 7 gi ti, nhng t ti lc 4 gi chiu. Th l xe chng ti vt xa hn chc cy s, ln tn th trn Xnum gia rng cao su. Ngi ung nc, cc anh y dn trc: Khi c ngi ra n, chng ti ch dng li

giy lt, xe khng tt my v khng tt n, cc anh ch nhy nhanh ra khi xe. V vy, khi c tn hiu xe dng li th chng ti nhy xung ngay. Xe ln bnh tip khng kp cho hi g c. Ti thy lao xao, ba bn bng en sng ng lnh knh. Mt ngi nm ly tay ti ko i xnh xch. Mt ng khc ko ng Hong Cm. c v ba trm thc th h tuyn b: Thi th l xong ri - sang t ta ri! Sau ny ti mi hiu l con ng va i chy dc st bin gii nc mnh, v th xung xe ch cn vt qua 200 mt l sang ti t nh. Mi chng ti c chun b sn mt xe p. Ngi i n l Thng t ph trch giao lin do Trung ng Cc c ti. ng vn l tham mu trng mt s on qun khu Hu Ngn. ng cn nhc k nim c ln nghe ti ni chuyn, c nhng chuyn vui m ng ta cn nh nhc li, cn ti th lm sao m nh ht. Gp c ngi quen nhc li chuyn c thnh ra thn thit lm m lng ni rng l. m yn tnh. My bay nghe pha xa, cha c g l quyt lit c. Chng ti ln xe p i ba, bn cy s th n Trung ng Cc. Cc anh Nguyn Vn Linh v Nguyn Ch Thanh vn cn ch chng ti. Gp nhau mng qu. ang c cuc hp ca Trung ng Cc. Anh Thanh trnh trng gii thiu chng ti vi cc ng Trung ng Cc. Anh ni: Ti chn cn b chi vin min Nam v chn my tay ny. u l nhng tay sng s ca min Bc c. L Trng Tn l tay s on trng ch huy nhiu chin dch, Trn D l tay c nhiu kinh nghim v cng tc chnh tr, s mt s hai y. Hong Cm l tay chin u gii rt nhiu kinh nghim v tc chin. Anh Linh lin hi ti bao nhiu tui? Ti lc y mi bn mi ba. Nghe ti ni tui, anh v i nh t: Sng qu nh! Tr qu nh? Ti li thy mnh gi ri. Bao nhiu nm chin u, ri lm chnh y s on, chnh y qun khu, thy mnh thuc loi nhiu tui. Nhiu cn b cp di tr hn nhiu. y cc anh y ln tui hn, mnh thnh l lp tr. Sau mi ngi thu xp i ngh. Ti c ng cng mt ln vi anh Thanh. Trc khi ng, anh Thanh vui v ni nhiu chuyn v bo rng y yn tnh, an ton hn H Ni. C ngy chng c mt ting vng my bay. Tht vy, vng cn c lc cn yn tnh. Nhng ch sau mt thng th tnh hnh khc hn. My bay ch qun r c ngy, c quan phi s tn vo rng su.

Chng di bom xung bt c ni no c du hiu kh nghi. Thi cha c B52 nhng c trn chng huy ng ti 400 chic mt ngy, qun t sng n ti. Bt u t hm cn c c xo ng cht t. Anh Thanh i d i hi ph n min Nam v t r lng khm phc ph n trong ny. Anh k vi ti chuyn b nh v c du kch v sau c tuyn dng anh hng 1 T Th Hunh m anh gp trong i hi. Ti c bun ci khi nghe anh ni: T Th Hunh mi 19 tui m nh 101 trn. Nh th my thy khng ? Napolon nh c 11 trn! Nhn Hunh hin kh, ngoan lm hin lm. Vy m nh gic d th. Cn ch Ba nh ch huy ng khi Bn Tre, ting tm cng ra ti min Bc nhiu ngi bit. Anh Thanh cng gp ch y i hi. Ri anh bo ti: Cu chun b t lu ri i hp i hi thanh nin. n y th no cng gp nhng nhn vt th v nh vy. Ph n min Nam tuyt vi v trong i hi c tng danh hiu Anh hng bt khut trung hu m ang. Danh hiu ny nghe bo do anh Thanh khi xng. Mi vo, c tip xc vi anh my ngy thi m nghe k bao nhiu chuyn! n cuc hp mt vi cc anh Trung ng Cc, cng bn v tnh hnh. Ti c bit l trong ny ngi ta gi th ch khng gi tn. Nhng ti ngh rng th th ch t hai n mi m chc chn l th th c nhiu th trng nhau lm. Phi chn mt th no d phn bit, ti mi xin gi ti l th mi mt hay mi hai g . Mi ngi u ci ph ln v lm g c ci th ti ngh. Ch n th mi l gi t ri. Lc anh Nguyn Vn Linh l Mi t, l th mi li cn tn t th gi l Mi t, ch khng c th mi mt. Ti suy tnh mi cha bit nn th no. chin dch in Bin Ph ti ly tn b l Trn th nay c mang tn y vy. Chnh y Trn m Trn Dn vit trong Ngi ngi lp lp chnh l ni v ti. Ti nh mang tn ny vy nhng li c ng Tm Trn tc l ng Vn Phc, Trn Vn Phc. Ly th tm ri chng l ti li trng tn vi ng y! Xem ra th hai, th ba th trng rt nhiu, th t th c Trn Vn Tr l T Chi, ln n th by c v tm n th ng T Chi li gi tru l By Ch v lm ti e ngi khng mun mang tn . Xem ra th chn th cng c trng nhng t hn. Cc anh ng xp l chn,

cn tn s t sau. Lc y cc ng u ly tn con. V d ng Cm ly tn con trai l Thch. Ti cng tnh ly tn con. Thng ln tn l Thng nhng c nhiu gi nh vy. Tn a th hai l Quang th cng trng nhiu. Hay n l Vinh Quang th ti ly tn Vinh, gi l Chn Vinh vy. Hm i v B ch huy, ti i bng xe p cng vi ng Tr. Nhn ti i, ng ta khen: Cu i xe p cng kh nh!. Tm Trn lin ni: My chc nm p xe lm g m chng kh!. Phn ti th i rng min Nam nhng mang n tng ngy i rng min Bc, c thp thm vi chuyn ln dc xung dc m chng thy u c. Phi tha nhn i xe p trong rng min Nam cng c ci th ring ca n. ng bng, cy kn che my bay, khng kh mt m, cnh vt xanh ti. y l on cui hnh trnh t H Ni cho n b ch huy Min m ti tri qua. Tp I Chng 17 Vi k nim kh qun

u nm 1965, ti v anh Tn i ch huy chin dch ng Xoi, li em thc hin ci mo nh im dit vin c kinh nghim trong khng chin chng Php. Chng ti ch trng nh c im ng Xoi vi d on ch s phi a qun ti tip vin hoc l b bng trc thng. Vy phi b tr lc lng nhng ni c ng th mi tiu dit c s tip vin. K hoch ny thc hin c. Nhng ng Xoi nh khng dt im. Bn ta chim c n 2/3 cn c song b thng vong nhiu. Ti vi anh Tn phi x l tnh hung ny, li nh hi nh Php Ngha L, quyt nh dng li, rt v. Vic trao i kin v vn ny vn khng d dng, phi ht sc trung thc trnh by suy tnh mi b bn

bc tht thng sut mi i n quyt nh. Trn nh vng n in Thun li, pha bc ng Xoi tiu dit c mt tiu on. Sau chng ti ko qun ln pha Bc, vng B p vo u t hai chin dch. ng l chng ti pht huy c nhng kinh nghim chin u. Hnh qun dc ng u gp nhng lng ca cng nhn n in cao su. K hoch l i gi b mt vy m dn vn bit. Tuy vy h cng bit gi b mt cho qun i, khng lm g ln xn n o c. i qua cc lng tht xc ng v nh i qua cc vng ngoi Bc. Ting ni t cc nh vng ra l ging Bc, cch mng m con ci, ting rt thuc lo y ht lng xm ngoi Bc. Ti ngh n cnh dn ngho min Bc i ph n in cao su trc y cho Php, i kht cn li b bc lt tn xng ty: min man ngh v t nc Nam Bc mt gii, ngh n lng dn ang mong mi c lp l do m kh nn ni xc ng. Chuyn dn ng cho chng ti l ng T Nguyn, b th Phc Long. Sau ny ng l Tng cc trng tng cc cao su, mt con ngi vui tnh. ngh chn ng dn chng ti vo c quan huyn trn ng i. Tip tc cuc hnh qun th cu dn ng b lc. a hai ngi l ch huy v chnh y mt trn m lc ng, lm ng T Nguyn rt lo lng, cu lin lc cng hong s. ng Tn tnh vn nng c gim chn gim cng. Ti kh nhc ng l bnh tnh tnh liu. Ti tm chuyn vui ni cho khng kh thoi mi tr li, c m hm c i hoi cui cng cng ti ni. Ti bit ln y ngi kh tm nht l ng T Nguyn. Tip theo sau l chuyn hnh qun t pha ng sang pha ty th x Phc Long, qua ni B R. t ny, ng Nguyn Minh Chu, t lnh khu 6, tn gi l nm Ng dn ng. ng ch ny th rt cn thn. C on ng khi i qua, ch ng u ni B R c th nhn thy, ng dn d trc rt chu o. Cuc hnh qun y i lin trong ba mi su ting ng h, ton phi lun rng. Khi on n ng ba ng ci, cch chng trm mt th my loi pho nn xung ch ng ba. L ngu nhin hay v chng pht hin c m bn th khng r. ng Nm Ng kin quyt bt quay tr li. Ti th cho l n bn vu v, t t s ngng thi. Ch l n bn c m! Nhng ng Nm Ng khng ng i tip v nguy him. Tr li i ng

khc, li vng qua my trm giao lin, li ln li xung ti hai gi sng. Tnh ra l phi i sut m hm trc, ngy hm sau v c m hm sau, tr nhng khong ngh ngn ngi. m hm cng ti khuya ti ch tp kt nh B p mi dng li. Ai cng mt l nn c ngh chn th sng nh tin. Tri ma, ai cng t sng. Tnh nhm la h qun. o, song va lo nh sng th t B R ch n pho ngay xuong trng vo ch tr qun. Th l phi cun gi, chuyn ch. Rt kinh nghim ln lc ng va qua, ti ch ng vin cu lin lc bnh tnh, nh ng chnh xc. C ch chng ti phi dng li cho cu y ln trc xc nh li ng i cho chc chn ri quay li n on i tip. Tuy c chm nhng chc, nht l anh em khng phi i lng vng rt mt mi. Khi chng ti nh xong B p th ch B Gia Mp cng b chy. Cc anh tnh khen b i tht ti. n chin dch Nguyn Hu th ti i vi ng Tr, trc c ln ti xung khu Tm kim im Xun 68, ti thu hoch c nhiu iu b ch. Ni l xung ng bng, thc s mi l vng ven thi. Cc anh ng y quen, dng nhiu t ng pht sinh t chin u, phi trc tip v trc din nghe th mi hiu ni. V d cc anh dng t: hai chn, ba mi hay ba mi gip cng rl th hp php. v. v... Xung y thy r cc anh iu khin cuc chin tranh ng bng rt ch n th hp php. c lc ti nng li vi ng ch b th khu y: n lc ny m cc anh cn tnh ti th hp php th lm sao m c lc lng tin cng, lm sao c tinh thn tin cng c!. n khi tnh hnh din bin mi thy l cc anh c kinh nghim st thc t. Dn y cng rt tng tri cuc chin. C qun ta gii phng xong th ch chim li. Qun ta li nh gii phng, ch li chim li. Mi t nh vy ch thi hnh nhiu m mu tn khc, thm c nn ngi dn rt cc kh. C mi ln ch quay li c l dn phi chu ng gay go hn trc. Cho nn c khi ta chun b nh ln th dn li hi: Ti bay chuyn ny c nh lm thit khng y?. Qun ta li qu quyt vi dn l lm thit. - ! Ti by mun lm thit th ti tao s lm kiu lm thit. Cn ti by cha lm thit c th phi ni tht vi bn tao chng tao c cch lm ph hp. Ch khng ri chng my nh xong li rt i l cht chng tao y.!. H phn trn: Chng

my ch c mt thn, mt mnh. Mi thng mt khu sng v ci ba l i u m chng c. Nhng chng tao th cn tru, cn ln, cn v cn con nn khng i c. Chng tao phi bm tr, phi c cch i ph vi ch! Chng my i l ch tr li, lc chng tao phi ng u, cn chng my u cn y m ng u vi chng!. Nghe nhng li nh vy m thng nhn dn, phc nhn dn. H c kinh nghim su st, hc bao nhiu cng khng bng c. Trung ng Cc c nhiu ln. m cc lp hun luyn v ti cng n ging bi. Lc y ti ging v phng php t tng, thc ra nh l mt th dy trit hc, l trit hc duy vt bin chng v trit hc duy vt lch s ri ch bin gi l phng php t tng, tc l vn dng trit hc nhn nh tnh hnh hng ngy cho n d hiu. Anh Hong Vn Thi ging v ng li qun s, khi no anh vng th ti ging thay. Lc rnh ri ngi chuyn tr vi anh em hiu bit thm nhiu. Anh em bo mi ln ln hp nghe phn tch th thy tnh hnh sng sa, phn khi lm! Nhng v ti a bn phi i ph vi qun ch, chng n nhiu v kh ti tn, li tn c khng chn tay th thy ti sm li! Nghe phn tch th ch mng nh l la cu l t ngay. Cn v ti nh th thy n dai nhng nh da tru, dy tng lp, tng lp. Sau Xun 68 cng c nhn nh l thng li! Thc t th cui 1968 u 1969 ch phn cng bnh nh cp tc. Cc a phng u lm nguy: mt dn, mt t du kch cng mt ch ng chn. Nhiu ni, du kch cng phi b sung bng thanh nin min Bc. Khng th no ly c tn binh a phng b sung cho ch lc. Ngun nhn lc b sung cho du kch v b i a phng cng khng huy ng ni na. Tnh hnh thc s l gay go. Nhng cng tc t tng vn khng nh Xun 1968 l chin thng v i. Lc anh em ln hp, ngi ni chuyn vui vi nhau th anh em bo: Dn h ni rng by gi cn b c ly a c cy mm chng ti thng li vo th chng ti cng khng nut tri. V a phng c hng ngy chy ch, hng ngy phi i ph, hng ngy chu hy sinh, gian kh gh gm. S ch st ca ch l kinh khng. Th m li c c nghe ph bin l thng li v i!. Sut cuc khng chin chng M, ti c sng v lm vic vi cc ng ch

Trung ng Cc min Nam. Tuy t hn nhng cng c tip xc vi nhiu anh em cc tnh ln hc. Ti nhn thc su sc rng trong chin tranh yu t nhn dn, yu t con ngi, yu t ch ngha anh hng cch mng tht l v i v song, truyn thng nh gic ngoi xm gi ly t nc tht l phi thng. Ti c bit nhiu chuyn xc ng lm. Chuyn nhng con ngi sng vi nhau y tnh ngha, trung thc, tht th, tin cy chm sc nhau, lo toan cho nhau. Sau ngy gii phng, ha bnh ri, ti c gp li nhng anh em cng sng rng trc y th cng nhiu tm s phc tp. Ht chuyn chia chc chin li phm, n t nnh cng tch... Nghe n l bun. Lp tr mi ln nghe chuyn cng chng hay g! Mi ln gp g h li phn nn. Ai cng tic nhng nm thng rng tuy gian kh, ci cht lin k, nhng i vi nhau tht tnh ngha, cuc sng phng khong nh nhng bao nhiu! Ti trao i vi anh em l ng tic nhng cng ng xem l nghim trng qu. Mi giai on khng khi c din bin v t tng, tnh cm, tinh thn. Vn mu cht l nn xem xt n nh th no, gn lc v thc y ci tch cc, hn ch mt tiu cc ra sao cho ph hp vi s vn ng ca s pht trin, ca chin thng. Ti dn tnh hnh ti ch lm v d. Giai on ang nh nhau th b i nh M phn nhiu l lp thanh nin mi ln u tin ra trn. Tui tr mng, hc lc cp ba l c t ti m hng hi vo chin trng chu ng gian kh v nguy him. Do vy m cc m u thng yu nh con ci trong nh. Nhng cc ch ny cng tinh nghch lm nn quan h vi dn khng phi l sung s c v ni b cc em cng nhiu ci nghim trng, ci nhau, nh ln, thm ch bn nhau v ghen tung gin di... Ri B quay cng khng him. Chuyn t do ly ci bp qu b ca dn cng xy ra. So vi b i nh Php th khng nghim bng. Ngy y phn ng chin s u ln tui, tinh thn v dn v nc tht thing ling. Hi chng Php, ti l chnh tr vin lm cng tc chnh tr, c ti liu v cng tc chnh tr ca gii phng qun Trung Quc. Thy c nhng cuc vn dng chng o ng ti cng thy ngc nhin. Ti sao qun i cch mng li o ng? Vit Nam trong chng Php hu nh khng c o ng. D lun x hi cng khng chp nhn k o ng. Nhng trng hp vo t th b xem l k phn bi. Th m

n chng M th tnh hnh khc. Cho nn c mt s cn b Tng tri qua chng Php c nhn nh l b i chng M km b i chng Php, ngh l truyn thng qun i b phai lt, sa st i. Trong khi y th xut hin bao nhiu tm gng chng M, nh M rt dng cm, rt anh hng. ch tin hnh chin tranh xm lc ta tn bo khc lit nh th n c th gii kinh hong. Th m b i, nhn dn mi ni vn tr bm vng, vn chin thng vang di, cng nh cng thng ln. kin nh gi b i th ny, th kia lm tinh thn cn b c biu hin bc dc khng vui. Trc tnh hnh khng lnh mnh y, ti pht ng trong anh em cuc tranh lun vi ch l: B i chng M c thua b i chng Php khng? Thua ch no? Khng thua ch no? Cn b phi nh gi li chin s ca mnh. L ngi ch huy m khng tin chin s th nguy lm. Cuc tho lun khng i n kt lun n o g nhng mc tiu th t ti. Cn b tin vo chin s ca mnh hn v qun i cng gn b vi dn hn. Mt vic n gin m ai cng nhn ra l trong i ng khng trnh khi c phn t lc hu, c hnh vi tiu cc, v ngay trong s ny cng khng phi l hng c. Ngi lnh o phi tnh to v thu sut mi xy dng c lc lng ca mnh, trc ht l lng tin chin s, lm chin s tin yu mnh. Cui cuc chin tranh ti mi ni a vi anh em th ny: Nu m h thng li tng giai on th t ra chng mnh ton i xung. Bi v thi chng M th khng bng thi chng Php. Nhng con ngi chng Php km nhng ai hot ng b mt. Nhng con ngi chng M li km nhng ai chng Php. Cn nhng ai tham gia khi gii phng hon ton li km nhng con ngi chng M. Th ha ra dn tc mnh i xung ? Con ngi ta i xung ? t ngc li vn nh th, ti thy anh em ngh li, theo kiu cho nhng tiu cc cng c thc nhng l mt mnh ca s tht ch khng phi ton b. Tm li nhn ton b cuc chin by gi, khi qut li s hy sinh ca nhn dn ta l gh gm lm, con ngi ta anh dng phi thng.

Tp I Chng 18 Sng trong rng min ng

Ti s khng ln lt k cc s kin, sinh hot trong gn mi nm tri chin trng min Nam t u nm 1965 n u nm 1974. Ti ch ghi li nhng k nim kh qun trong cuc sng y, ch yu l cuc sng i thng. Phn lin quan n cc s kin chin u hay cc chin dch th ch lt qua m thi. Rng min ng c nhng ci l m rng min Bc khng thy c. Th nht l rng rt hin, ti cm thy vy. min Bc vic ng rng kh khn lm, v rt nhiu cn trng, y cng c cn trng nhng c ch no hi bng phng tri mt m l hay tm ni lng l c th yn tr nm ng. C nhng vng vt cng nhiu nhng min ng ni chung, t phi nm t, v c ci vng rt tin li. Vng bng vi ni lng gi gn ch bng hai nm tay, dt tht lng. Ti u th mc vo cy, ng thoi mi. Nm c k thut th mc v tho vng rt nhanh. Bui u cha tho, ti cng lng tng v c b ng vng. Nm vng rng min ng ti xem l mt ci th. Tip n l cy tri. Nm mt ci ln, ti thy mi lp l nhng c nh lp ngi rt p mt. Sau hi ra mi bit l l trung qun. C ngi cn ni c ngun gc tn gi . Hi Gia Long b qun Ty Sn nh ui chy vo rng dng l ny lp chi m ln trn. V sau lm vua nh n cng che nng che ma ca l cy ny nn phong l l trung qun. Ti ngh cng l mt s ba t thi. Nhng iu rt th v l khi kh l ny kh bt la. Dng lp nh, vi c im l th l lp hn nhiu cc l khc. N li c mu ti rt bt mt. Nm vng m i, di

mi l nu ti ca cn nh g, gia khun rng xanh rn m , phng pht gi k cng l sang. Rng min ng c rt nhiu tri di: bi, i, bng bong, du da... rt sn v c nh nhng th gii kht tri bin sn cho ai i rng. C th gi l tri gi, thn dy leo m rt sai qu, c nh qu trng g c x c cm. Tri chn vo u ma ma. Hi v gt v, ly x v cm quy vi ng thnh thc nc gii kht c sn. V chua chua ngt ngt em mi khch ai cng m. V sau c kinh nghim ch bin, chng ti hi tht nhiu, gi cm ca qu ra nh thnh nc c li cho vo chai dng dn. Rng c lm th hoa, nhiu nht l mai vng. Quanh ch chng ti gn nh mt rng mai. Trc tt mt thng, cy no cn xanh l, anh em tro ln tut sch c ri ti nc, c th pha c nc gii l cch thc lm cy ny n tp trung n tt. Hoa mai va p va sang. c ng gia mt rng mai bng bng hoa n lng ta cng thanh thn trong sng hn. Rng cng y phong lan. Nhng anh em ti rt th chi phong lan ai Chu. l tn gi quen ming nhng ngha ngun gc th mi ngi ni mt cch. Nhng k gi phong lan ai Chu v hnh dng chui hoa rng t ba tc n na thc di, cnh hoa trng m hng, lung linh trong gi xem ra cn p hn, sang hn c chui ngc. u c hoa th c cnh rng sc nc hng thm. Tri cng nng, hng cng ngt. u d tm ra c th hoa c hng sc nh vy. l rng th c g. G rng min ng c phn d ch tc. C quan u ct nh, lm hm c lt vn. Nh cng gn gng ch cn ch lm vic v mc vng. V sau sch v ti liu tng ln li c th mc ca x nn ch mt th gi sch a nng. Thng nht l gi sch, ti liu. Khi cn di chuyn th ghp thnh ci hm rng. Lc cn dng c th lm thnh chic t g. C sn g, sn th, cc vt dng bng g c sinh si theo thu cu ha cng knh dn. Rng min ng c bi le rt kn o v mng le n ngon c nhiu ngi thch. Tht rng cng nhiu th. C voi, h, nai, tru rng... cng c c ging hong ngoi Bc m trong ny gi l con mn. N ging ht hu nhng b hn. Tht mn nu cho n th

va ngon va b. C con dc, tht khng ngon lm khi lm tht dc trng kinh lm v co sch lng nhn c nh a tr. Cc loi chim th nhiu lm. Ti y ti mi bit v mi hiu t anh em thng ni l i sn tht ngha l sn th ly tht. Anh em thch dng sng th thao v sng AK ting n to, d l b mt nn b cm. C nhng tay thin x vi sng th thao vn h c gu, nai, hu, ln rng. C ln ti mang khu sng th thao, n d dt bn tiu khin hn l i sn. T bit bn xong nn tm chim bn. Anh em thy th ni: Th trng lng ph lm. Mt pht n bn chim th c trng na cng ch c mt lng tht l nhiu. Chng ti t mc tiu mt pht n phi c chc k. t ra th cng l con dc, con mn g .. Quanh chuyn i sn cng c nhiu iu rc ri. C cu i lc ng phi ng rng hoang, sau khi loanh quanh tm khng ra ng v. Sng dy m mt ra li thy ch nui ang vo go ngay cnh. Cng c lc bn nhm nhau. V au n l c ngi c bit b trng n v cht. Anh T Nguyn b th tnh y Bnh Long k chuyn mt cu i sn m con mi cp mt sng Anh ta bn con hu. Con mi b thng chy. Anh n ng giang tay ra bt. Cnh tay vn tng teng khu sng. Con mi lao x ti v mc lun vo quai sng. N cng hong v mang lun c khn sng phng vo rng. Th l i sn m khng c th li b tc c sng. C ln chng ti n mt cn c mi. V binh n trc bn c mt con gu. Hm y c mt ba tht gu. Anh em u tin dnh cho th trng (l ti) c mn chn gu. Ti cng c nghe n trong cc mn sn ho hi v c mn chn gu ny, ngon v cc k b. n chn gu ng l ngon hn chn gi nhiu, mi v li rt thch. Nhng vn khng snh m thc nn ti bt lc khng t ni. V sau ti c dp n tht c ngng loi c ging con chim ct. Tht c ngng cng ngon nh vy. C ngng khng bay c cao, khng bay xa, thng chy trn mt t. Hm ti ti thm anh Tr, anh c ni chuyn n tht c ngng. Anh Tr ni: Sau ny thng li ri, t li tr li rng min ng ny, lm cn nh lp bng l trung qun, hng ngy vo rng thi c ngng v chn. Hi ti cn nh tng c ci th

thi ng x ng. l mt ng tre nh thng mt, n l vin t st va lng ng phi kh. Hi thi mnh dn vin t bay qua lng ng di cng bn ra kh xa v mnh. Ai thi gii cng c th h chim xa chc thc. Ti lin tng cho thi l nh vy, ha ra l khng phi. Anh Tr lin gii thch: Ging chim ny i u cng c i - cho nn sn l bt c c c v ci. c tnh ca chng l con c ang kim n m nghe ting con ci l n lao li. Hai con ang kim n m nghe ting con chim c khc th con c lin ni khng v canh gi con ci tht quyt lit. Con ci cng bm c khng km. Bit c tnh anh em bn trang b hai ci ci. Mt pht ra ting con ci, mt lm ging con c. Li mang theo ci li cao hai mi phn, di dm by thc by con mi. Mt ln i hp ti cng i vi mt ng cp dng v mt v binh bit bt c ngng. Sut cuc hp , ti c thng thc mn c c sn ny. C ngng khng thiu. Li nm c c tnh nn vic bt n khng kh lm. C iu kin th anh em i bt v kh nhiu v cng xut hin nhiu tay thi cc k xut sc. Ti mi hiu iu anh Tr bo v ci th thi c ngng n chi. Cn con cheo, trng ging con mn, nh bng con mo. Vn c cu Nht nh cheo nn sn n c lc chng cn bn. Bn khng trng cng c khi bt c cheo v nghe ting n n s nm ln ra y, ngt i ch vic n lm. Tuy vi cn tht thi nhng hm no c i cho cheo th khi phi bn, n ri cn ngon mi. Song u v lc no cng vy, cuc sng vn c hai mt. rng min ng, bn nhng iu th v him thy, th bnh st rt y cng gh lm, gi l st rt c tnh. C lc s anh em tn binh min Bc b sung vo ch mt na l a xung cc n v chin u, cn phi nm iu tr st rt mt thi gian. By gi bc s Nguyn Thin Thnh tm c phng php cha st rt v phc hi sc kho rt hiu nghim v anh c thng hun chng v cng lao ny. Thanh nin ang tui hai mi lc khing ti trm x ch cn da bc xng, nm bt ng, ch cn chng ba mi k. Anh Thnh dng insulin liu nh tim cho hay cha bng huyt thanh ng trung lm anh em n c rt nhanh. C anh em mt ngy n chc bt cm vn i phi thm na ni chui. Vi sc n nh vy ngi ln

sc ln k cng nhanh, c cu ri. trm cn c nm mi k. rng ngy y chng ti rt ngi rn c. C nhiu th lm nhng ngi nht l rn chm ngom... Thn n nh, ngn ch ba bn mi phn, di chuyn chm chp. Nhn l th m ng ti l b n m ngay. N m trng chn l lp tc qu xung. Khng cha chy kp thi l cht. Ting d rn c min. Ti vit mt bi ni li l qun M gi rn ny l ng ba bc tc l b n m phi th bc ba bc l qu thi. C mt anh cc chnh tri m nm ng dp di chn. Bun i gii, th chn qu dp th b n p. Phi a i cp cu ngay nhng cng nm iu tr n hng thng. Mt cu cn b tuyn hun to kho bnh trai cng b rn cn. Cha tr xong khng ra hn ngi na. L loi rn cc c li c nhiu s l b vi n ngay. Rn lc cng khng him. Ngi bo l rn c, k bo l hin ch thch bt chut. Cho nn c ln ti thy n b ln mi lu cng vy. Nu n bt chut tht th hay qu.. C rn h m ngoi Bc gi l Cp nong. C loi thn c khoanh trng khoanh m nhn n gh. C lc nhn rn b bn cnh li m mng ngh l hm mnh chuyn ng. nh ui chng cng khng d. H ng l chng trn xung di thanh lt. nh phi ngh rng Th hy chung sng vi chng my vy!! Tuy th vi k ng phng ny, mnh cng phi cnh gic thng trc, v n m trn ra mnh s l b m ngay. S b rn cn kh nhiu nhng nh cp cu kp v cc bnh vin c thuc t Bc gi vo v c kinh nghim cha tr. Mi ngi vt Trng sn vo u mang theo thuc chng rn v cha rn cn. C th thuc anh em gi l da tay tc l da con t gic. Ln ti i khu su anh em cho mt ming bng bn tay. a v ti x cho mi ngi mt mnh bng ng xu. B rn cn, t ming da vo vt cn, n s bm cht v ht ht nc c ra, rt linh nghim. Cc loi cn trng rng cng khng thiu v con no cng ngoi c. Rt th nh a c, di c hai mi phn, c nhn thy l mnh sn da g. Ngi ta bo rt rng cn cht tru hung chi l ngi. Cun chiu th di hn hai mi phn, en tri tri, mnh bng ngn chn ci. B cp cng lm. Ai l ng phi ui n th b nhc nhi kh s mt ngy mt m mi cht t. ng Tn treo o vch hm.

Khng may b cp chui vo m khng hay, ng ly o mc b mt trn la tri. Trong cc loi kin th ng king l kin b nht. H nh hi mi l n ko n en nn nh. Nm vng v tnh chng chn vo chng l b t ngay, nc n lm nhc nhi kh chu khng km. Tr loi kin khng g bng du ha, c phun du l chng ln ht. C lc khng c du, anh em phun nc bt thy cng c kt qu nhng mt thi gi hn. Mi rng d di lm, c tng ng mt dc ng i. Cng mi ging nh cng cua, nh nhng rt sc. C ln ch Ba nh i hp v gia m ti. ang i th ch ht ln, chn dy cung qut. Chiu n pin vo mi hay ch bc phi ng mi cng. Cc chu cng i xm vo g cho ch. Cng mi cn nh gm cht vo da tht. C dt con mi ra l dt c da tht. Chn ch Ba m mu. Li mt ln na anh Nguyn Ch Thanh b st. Bc s cho cp nhit th c cao nhng bt mch v lm cc khm nghim khc th khng c hin tng bnh tt g. Cho ung thuc gim st vn khng c kt qu. C th n hai ba hm. Sau anh em c kinh nghim rng bo anh Thanh vn o ln xem. Th ra ve n bm vo ch him cn. N vn mnh dt nh ht cm qua ci gi, nay mnh y mu cng trn nh ht . G ve ra cng phi bit cch. Ly ci nhp nung nng ri cp vo n mt lt l n nh ngay v vt cn t lnh. Nu g bng tay th khng c. Nu cy n ra th ci vi vn cn gy nga v nhc nhi c nm. Ti b ve cn trn, khng c kinh nghim gt n ra v b nhc n nm tri. Loi ve ny thch cn vo ch da mm, chng c m vo nhng ch kn nn rt kh pht hin. C mt giai thoi Ty b ve cn. Hn l ch n in cao su, b st lin min, thuc g cng chng c. V n mi l cu xin thn thnh cng khng xong. N bn thng bo ai cha c cho n khi st s c thng. C ngi phu cao su bit l n b ve cn. Anh bo cho gp ring thng ty. Bo n ci ht qun o ra, anh sc du c l vo tay mnh ri t vo ch con ve. B du nng th ve nh ra. Thng ty thi st, bnh thng tr li nhng vn khng bit l b ve cn. Anh phu c n thng nh ha nhng khng cho n hay v sao n st. Rng min ng nam b d ai ch sng vi n mt, hai nm cng c bao nhiu

chuyn mun ni. V ti cng nh mi ngi, iu ng li su sc nht l nhng nm thng y gian kh v hy sinh y, con ngi vn lc quan yu i vi nhng ngy thng sng cng thin nhin, chim mung, ng vt hoang , qu him, k c nhng con vt d dn nht. Tp I Chng 19 Ti nh anh i cng nh anh

Vnh bit anh trng chinh Th l anh th c 81 tui tri. Ti tip nhn tin anh mt vi mt s sng s, va cam chu quy lut khc nghit ca thin nhin, va cay ng b mt i ca i mnh mt ci g qu bu v thn thit khng thay th c. c cng sng vi anh c mt qung i di hn 40 nm, ti lun lun c mt s vng tin: c anh, mt ngi anh, mt ngi thy, mt ngi ng ch lnh o y tin cy. Bit bao nhiu k nim v anh m ti nhiu ln k cho con chu v bn b nghe vi nim thch th v cm phc. Dp ny khng phi l dp li k l nhng iu . Dp ny, anh mt i, ti ch mun ghi nhn s lng ng ca anh trong ti v c l trong c cuc i chung. Nm 1944, khi ti mi bc sang tui 21, ti c gp anh. Khi ti vt khi xing xch t ngc, c anh, lc yl Anh Ton n ti b sng Hng mt bui tra tri y nng p, gi lnh. Sau , ti dc nghe cc anh cc ch quanh anh ni v Anh Ton vi mt s tn knh c bit, ti thy cuc sng ca ti c mt hnh phc ln. Khng hiu ti sao ti bit ngay v ti yn ch nh vy: Anh l

ng Xun Khu, v anh l ngi chu trch nhim ch cht trong s lnh o phong tro cch mng lc . V ti ni chuyn vi anh v cun sch Vn dn cy v bo Travail nh ti vn d bit anh r t lu. Mi cho n by gi ti vn khng l gii c ci linh cm k l ca ti v con ngi ca anh. Anh st hch ti my cu: Anh c c c khng Anh c vit c khng v khi li tr li l c, anh lin kt lun: Anh v cng tc thanh llin nng thn, tt lm y!. Tht l n gin, su sc, thit thc v chnh xc. Ri t khi chin khu, lc v gip anh lm bo C Gii Phng, ti tip nhn nhng s ch o cch mng m ti ngh nh l sn phm ci mt tr tu huyn thoi t u xa thm chuyn v, m li gn gi r rng trn nhng trang vt ca anh, ti phi chp sch li cho anh. Nhng t tng trong cng vn ha Vit Nam, trong sch phn tch Chin tranh Thi Bnh Dng... trong ch th Nht Php bn nhau v hnh ng chng ta, trong bi x lun bo C Gii Phng ku gi v ch o chun b v trang khi ngha. Tnh ti vn mang n tng thng cp l nhng ng minh qun, thng minh, xut chng, t thng cp mi li mi u l thnh , thin ngn. y th m ti li sng ngay bn cnh mt thng cp nh vy. Ti li cn thy thng cp cao siu nh th cn thng tic n au xt v tn trng cc k mt ng ch khc: anh Hong Vn Th. Anh phi bo ti a chuyn chic o len ca anh Hong Vn Th cho ngi khc, ko hng ngy anh mc anh xc ng thng nh anh Hong Vn Th n khng chu ni. Ti cn c thy anh hn h mt cch hn nhin khi lm xong mt bi th, anh c ti nghe v ni thc ra l: ca ngi ta gi n ng bo. Ti cng thy anh than th: Tin khng c, l g mua len si Tng cho em an o mc ma ng Lc y anh cha ni r em l c Oanh v ti ch ng cm vi anh l c mt ng ch no chu rt mt, anh thng v than th. Ci cao c nm ngay trong ci bnh d. Ti ngm ngh v ht sc thch th v tn b ca anh c lc l Nhn. Ti ngm anh v ti thy ton b con ngi anh, phong cch anh, tm hn ca anh, ting ci v nh mt ca anh u biu hin mt ch

Nhn tht s. Nhn dn khu vc cn c lc y bn tn v anh, u c nhn xt anh l ngi c chn mng..., h mun ni chn mng thin t nhng thc cht anh ng l anh c chn mng v tng tinh nhn hu. Ti li cng rt thch tn Thn ca anh. V ti nhiu phen lao ao kh s v tnh cn thn rt nguyn tc ca anh.Ti c thch th hoi: Tn anh l Thn, li l Nhn. Hm nay ti li cm trn tay nhng cun sch ca anh gi cho vi nhng ch tng ht sc chn phng chu o, y ht cc du i v du nng. Anh Tng Anh Trn vi ch Anh vt hoa. Anh trn trng ng ch bao nhiu, tuy ti nh hn anh gn 20 tui v thng nghch ngm lu lo, anh phi dy bo khuyn nh v e nt. V c lc ti cng c gan ci ngc li vi anh c nhng nhn nh v vn ngh hoc v mt vi tc phm c th. Nhng lc y anh ci, ci hn nhin v sng khoi.. Mt tnh ngi, tnh ng ch nh vy h chng phi l mt hnh phc ln hay sao? Anh mt i, c nc tn tht ln. Nhng tn tht ca ring ti c l ln hn c. *** S tn tht do anh mt i i vi v ti cng chc i vi nhiu ngi, cn l ch ny: Cch mng nc ta trong hn chc nm qua gp mt s th thch nng n. Trong s bi ri chung y, tui ngoi 70 ca anh c mt s hi xun tr tu v tnh cm ht sc c sc ng qu v cng, l ra n phi c tr thnh nh sng v nim hy vng ln ca t nc. Lc ny ti chng c tm tr lc li vn kin ca ng, nhng ti nh su sc rng t Hi ngh Trung ng ln th 8 kha V anh c tht ra hai ch bung ra vi t tng ci g quc doanh lm tt th quc doanh lm, ci g HTX lm tt hn th HTX lm, ci g t nhn lm tt hn th t nhn lm, khng nn phn bit i x vi cc thnh phn kinh t v nhng ngi c u c t hu, nhng khng v th h khng yu nc. chnh l tin cho t tng gii phng mi nng lc sn xut v pht trin mnh m sc sn xut v phi nhn thc cho y quy lut:

Quan h sn xut phi c ci to cho ph hp vi tnh cht v trnh sc sn xut,.. Ti c bit, khong nhng nm 1983- 1984 sau khi anh trc tip xem xt v nghe bo co ca mt s c s kinh t anh ni: Anh gp mt s tht ngc hn li nhng iu anh nghe cc c quan bo co. V c l cng l yu t quan trng anh c th xng ly dn lm gc v nhn thng vo s tht anh cm nhn su sc i mi l vn sng cn ca t nc hin nay. Ti c sung sng m ngh rng anh Trng Chinh li tr li vai tr ca mnh trong nhng nm 40 trc cch mng. Vi mt s trong sng tuyt vi v tinh thn hn nhin, nhn hu anh xng ng v trng vi nhng vn ca t nc t ra. Ti bit chc tt c khng phi ch l kin ca mt mnh anh, nhng ti tin chc l do anh xng, anh xng nhng iu m anh thu ht c r rng, chnh xc trong cuc sng ca nhn dn. Do bn bi hc anh nu ln trc i hi 6 c ton ng tn thng v tr thnh Ngh quyt ca i hi. Nhng g anh li cho i l ln lao: t nhng tc phm trong giai on cch mng dn tc dn ch nhn dn c xut bn, 2 tp sch V vn ha v ngh thut ca anh l nhng ti sn tinh thn qu gi. Nhng t tng i mi ca anh trong thi gian gn y c th cn c gi tr c sc hn nhiu. Gi tr c sc cn biu hin phm cht tuyt vi ca mt ngi lnh o nh anh: Tin dn v quyt tm i mi! Anh tht xng ng hc tr v bn chin u ca Bc H knh yu. Anh Trng Chinh thn yu. Anh ra i gp Bc H Hm nay ti v cc anh em trong Ban vn ha vn ngh trung ng n nh ving anh, thp nhng nn hng thm kn. Ti li xc ng tm tt mt qung i ti vi hai s kin: Nm 1944, anh ging cng vn ha cho ti v phi ti i lin lc vi cc anh vn ha cu quc. Nm nay (1988) ti n thp hng vnh bit anh cng vi nhng ng ch trong Ban vn ha vn ngh ca trung ng. Ti ghi vo s tang Thng tic su sc anh tutng Chinh, mt ngi anh, mt nh vn ha ln, mt ngi lnh o xut sc...

Vnh bit anh, nhng ti vn t bi dng v tm b cho ti nhng t tng i mi, tinh thn i mi. l t tng ca thi i. l t tng v tnh cm ca anh li cho i v cho ti. Vnh bit anh, ti thm mong t tng i mi c tn trng, c pht trin v c thc hin. V ti tin rng nh vy th - ging nh ngi xa ni - Anh c th ngm ci ni chn sui. Xin mt ln na bng nhng dng ny ti thp nhng nn hng lng trc vong hn anh.

NH V MT ANH B I (Hi k v Anh Nguyn Ch Thanh) Ti gi anh l mt ANH B I v anh l mt i tng, cng khng phi ch v anh l i tng, m trc ht v anh l mt nhn cch ln, mt tm hn ln, mt nh chin lc xut sc, mt nh t tng vng chc v sc so. Anh sng vi Qun i Nhn dn Vit Nam khng lu, nhng anh c mt vai tr ht sc ln lao trong s trng thnh v cc thng li ca Qun i. Anh mt i 17 nm ri. Ti nhn c tin anh mt rt t ngt. Trong lc chng ti ang ch i anh t H Ni vo chin trng l2 cng chng ti hoch nh v iu khin cuc tng cng kch xun 1968. Hm y, mt bui ti ma thu, tri mt, nh thng l, ti ang ngi trong ln nh vi ngn n con, xem tin tc th anh Ba Long (tc L Trng Tn) cm n n tm ti. Ti hi ngc nhin v ng rng trn chin trng c tnh hung g t xut anh ra thng bo v hi vi ti chng? Anh Ba Long bc vo trong ln ti t n trn bn, ngi vo gh ghp bng my thanh tre trc mt ti ri th di, ni mt cu bng mt ging trm trm: C mt tin bun ln, ng Chn !. Ti git mnh v gai ngi ln, ti thot ngh n Bc H v lc chng ti c tin Bc khng c kho v vn lun lun lo lng v sc kho ca Bc, nhng sau mt giy, anh Ba Long ni tip: Anh Nguyn Ch Thanh mt ri! Ti a mt ting ri lng ngi, c mt ci g st trong ngi. V chng ti ang chun b n anh Thanh vo ln th 2 m chng ti bit l anh ang chun b

ln ng. Chng ti mng anh rt nhiu v chng ti ang ng trc mt k hoch v i: chun b cho xun 1968. Anh Thanh vo chin trung t nm 1964, n 1966 anh yu mt phi tr ra H Ni iu tr. Lc tnh hnh chin trng din bin rt phc tp. Anh Thanh l ch da vng chc v tin cy ca chng ti. Gi y nh li ngy chng ti cng chun b ln ng i B sau 20 nm v chun b k nim nhng ngy l ln: 10 nm i thng v 40 nm thnh lp Qun i. Ti sng li nhng xc cm lc , ti hu nh mi nghe tin anh mt hm qua. Ti ghi li nhng k nim nh trong nhng dp c lm vic vi anh Thanh khi cn trong qun i. Anh Thanh nhn nhim v ph trch cng tc chnh tr trong qun i t nm 1950 trong chin dch nh ch Ho Bnh, ti c nghe mt giai thoi v anh v giai thoi ny gy n tng su trong ti v mt nhn cch, mt bn lnh. Ti rt th v chuyn k rng: Trn mt qung ng b i hnh qun ra trn, con ng gp mt sui chy ngang khng c cu, ai ny t xn qun li sui m i. C mt anh cn b c i i tiu on g ) i giy da, n b sui ng lay hoay ch i tm cch qua sui m khng phi ci giy. Bng anh thy mt ngi mc o cnh nu bc mu hi ng tui n ui, khe mnh, vng chc, anh cn b chc rng y l mt bc nng dn i lm nhn cng hoc ngi a phng gn . Anh ta lin ko bc nng dn li nn n cu chu kh cng t qua sui mt t. Bc nng dn vui v nhn li gh lng vn qun cng anh cn b, li sang sui. Sang b bn kia, nh cn b c t xung, phn khi v vai bc nng dn v nh cm n nng nhit. Nhng bng bc nng dn nm tay anh cn b ko li v hi ging nghim nhng khng gay gt: - Ny, cu bit mnh l ai khng? Anh cn b ng ra v cn cha kip pht v thi Khng tho ng ca bc nng dn vi mt cn b ch huy, th bc ta ni: - Mnh l Nguyn Ch Thanh, Ch nhim Tng cc Chnh tr - ln sau ng bt ngi khc phi cng na nh! Cu chuyn ch c k n th, ti c tng tng nu ti ri vo tnh trng anh

cn b kia th ti khng bit phi x s th no? Nhng ti chc k nim i vi anh trong c cuc i khng th c lc phai nht c. Cch x s ca anh Thanh tht c o, anh khng t chi vic cng anh cn b qua su, c l anh cng hn nhin, ngh rng gip mt ngi theo yu cu ca anh ta lc ny cng l bnh thng, v anh khng bit mnh l cp trn th c mc anh ta. Nhng ri anh cng ngh rng cn b ch huy ra trn m c quan cch, bt ngi khc phc v mnh v ti v th tht khng tt. Hnh ng ca anh c bi hc kp: Mt l trong Qun i Nhn dn, Ch nhim Tng cc Chnh tr v l mt ngi lao ng bnh thng c th lm nhng vic bnh thng: Hai l l cn b ch huy trong Qun i Nhn dn khng c ty tin yu cu ngi khc phc v mnh v ti v. Ti cho rng anh cn b c cng kia v mi ngi bit chuyn, ai ny u phi suy ngh v bi hc c th ni ln phm cht cao qu ca Qun i Nhn dn, ch khng th ch l mt ci vt mnh chong vng sut i v ti phm thng qu ln! i chin dch ny ti c cng i vi anh Thanh mt chng ng di sut t cn c B Tng t lnh a phn tnh Thi Nguyn n mt huyn pha Nam ca tnh Ph Th hu ngn sng Hng. Ti khng c dip hi li anh Thanh xem chuyn k trn c thc hay khng! Rt c th l mt chuyn ba. Nhng ngi ba chuyn ny nht inh phi l ngi nm vng, hiu r tnh cch anh Thanh. Cu chuyn rt Nguyn Ch Thanh. Nu l chuyn b th chuyn y c h cu rt ngh thut vy.

** Trong thi gian chun b chin dch Ty Bc 1952, anh Thanh n kim tra cng tc S on ti. Ti hng dn anh Thanh i my Trung on, xem xt tnh hnh my tiu on, my i i. Sut thi gian anh Thanh S on, lc no ti cng bn anh. Ti nh li nhng ngy , vi mt n tng su sc v phong thi lm vic ca anh, cm kch mnh m v mt tc phong lm vic rt nghim tc, rt

thoi mi, rt thn tnh v chn tnh. Anh v ti n cc n v nh n thm cc gia nh bn b quen thuc. Khng mt nghi thc g b, khng c nhng bui bo co chnh thc trang trng, khng c nhng cuc xt hi gay gt. i n ni, gp cn b, chin s hi nhng chuyn thng ngy, hi nhng iu cn kim tra cng bnh thng nh hi chuyn n ng.. Kt thc thi gian kim tra, cng khng c cuc tp hp cn b nghe hun th - Ch c trong ba n cm cui cng trc khi ra v, anh va n va bo ti: Ny ny, tnh hnh ca S on kh y. Khng kh on kt tt - Cu c nhiu sng kin trong cng tc y. Mnh c cm tng cu ang tui pht trin mnh m ang en fleur ( n hoa). Nhng trong khi lm vic, cu nn ch c tnh kin tr cao hn na, ngha l nh ra vic g c lm cho n u n ui, t c kt qu sau cng. Khng nn c tung vic, ra nhiu m khng kin tr rt cc cui cng khng thu c kt qu c th g?, Th thi, anh ni bnh thn, t nhin v thn tnh nh mt ngi anh bn chuyn nh ca vi mt a em. Nhng sao nhng li m m v nghim khc y ti nh mi sut nhng nm thng sau v cho n by gi, mi khi c sng kin v mt cng tc g ti li nh hai ch, kin tr ca anh Thanh. i vi ti hai ch n c ngha rng v su hn nhiu. N yu cu s nhn xa trng rng, yu cu s tnh ton k hoch? yu cu c thc v s nht qun trong cng tc, ch khng phi ch c ngha l c gng kin tr mt cch bo bo nhng nh ca mnh - Trong i ti, ti cng c nhiu s ph bnh v gp kin. Nhng nhng trng hp tip nhn mt kin ph bnh ri kin khc su mi trong tm tr th cng khng nhiu. chin dch Lo ti cng c ln c ph bnh nh vy. Nhng s m m chn tnh ca anh Thanh lay ng ti mnh m. Anh Thanh khng ph bnh g ti gay gt, khng ch ra khuyt im g nng n, nhng li nu mt kin c tc dng hng dn s suy ngh ca ti rt lu di. *** Nhng k nim m thm nht ca ti vi anh Thanh l thi gian chin u B2.

Trc ht l k nim v vic chun b i B. Hi y vo khong u nm 1964, trong mt hi ngh Trung ng, khi gi ngh gii lao, anh Thanh v vai ti, ko ti i chi trong sn v ch ni mt cu: Ny, chun b i B nh!. Ti cng tr li thn nhin, coi nh s vic khng th no khc c, vng, bao gi i, anh?. Anh tr li: C chun b i th thi. Lc y trong mi ngi cn b ng vin trong Qun i min Bc, ai cng ch i mt s vic thing ling v b mt, nhng rt t nhin l i B. Anh Thanh khng h ni mt cu g gii thch bay phn tch m ch c mt cu n gin nh vy thi. Nhng i vi ti v vi tm trng ti lc y, n y ngha l mt s trao nhim v long trng v su sc ca ng, ca cp trn, y ngha nhng li phn tch tnh hnh v nhng li ng vin chin y. Anh Thanh sau ny thng bo cho ti l anh chn mt nhm cn b, iu kin tham gia vic xy dng lc lng v tran ch lc v ch huy vic tc chin tp trung v tnh th ca min Nam lc y t vn nh vy. Chnb ti hiu kh r v kh su sc nhim v v s mng ca mnh khng cn c s gii thch no khc. V mt ring t, khi ti hi kin anh Thanh l nn chun bi i nh th no? ti mun hi nn b tr mt th k i gip vic khng? Th anh Thanh li nh nhng gt i v bo ti: ng chun b g c, mnh bo mua cho cc cu mi cu mt ng h v mt bt my lm vic. Cn ring cu th kim mt my nh tht tt nh, V sau ti mi bit thm anh Thanh cng rt thch chp nh. V iu kin t chc i, anh Thanh v anh L Trng Tn i trc ti vi thng, anh Hong Cm v ti i sau. Anh Vn Phc cng vo trc ti, khi ti vo n ni, n thng a im ca Trung ng Cc th gp anh Vn Phc . Chng ti mng r gp nhau. Nhng anh Vn Phc li ko ti ra ngay mt ch v tm s: Anh Su bt ti lm b th cho anh y (anh Su l tn b danh ca anh Thanh). Ti ci bo Vn Phc: Th m lc mnh hi anh y c b tr b th i theo gip vic khng? Th anh y li khng cn Anh Vn Phc tm tnh thm vi ti: Anh y khn lm, anh y gi ti ln ni gn

ln mt cu, Cu lm b th cho mnh th thi, khng hi kin, khng gii thch g c. Ti c th phi t gic m nhn nhim v, gi lc anh y li hi kin hay gii thch v ti c trnh by th c.. khi ti khng nhn. Nhng th ny t mnh phi thy r s cn thit m lm thi. Nhng ti ch ngh anh l ti xin lm mt thi gian thi, khi anh Su tm c ngi khc th cho ti lm vic khc. Ti ch v nh mi, rt lu v sau ny cu anh Vn Phc khen: Anh y khn lm Ti thy qu tnh anh Thanh khn tht, ngha l anh y x l rt hp l v rt chnh xc, ng nh anh Vn Phc phn tch vi ti. Th ra, c nhng lc trao nhim v cho cn b khng cn ni nhiu, cp trn cn c s tin cy y vo trnh thc v sc suy ngh ca cn b, v nh vy li c tc dng nng cao tinh thn trch nhim ca cn b ln rt nhiu. Nhng cch x l ca anh Thanh khng phi l c mt s, tnh ton c th, m l mt cch x l t nhin hn hu, cch x l l kt qu tt nhin ca mt tm hn nhn hu, c tnh yu mn v tin cy cn b mt cch su sc. *** Thc tnh, ti khng dm t nhn l bn ca anh Thanh, nhng nhng ngy thng cng sng v lm vic vi anh chin trng 2, ti thy thoi mi phn khi nh sng vi mt ngi bn, tuy rng ti cng tc di s ch o ca anh. Ti tm c anh nhiu im c bit nht l ti thy anh mt cch t duy bin chng khong t, v sng sut: ti thy anh mt nh chin lc bm sinh v mt phong cch lm vic tin tin v u vit, mt tnh tnh hn hu, qu on v t tin mt cch mnh m Trong khi ch o cc n v hot ng, cch t duy v lng t tin ca anh truyn cho cc cn b cp di mt quyt tm v lng tin tng ln. C ln, sau khi bn vl mt s ch huy n v v phng thc tc chin, anh dn thm: Cc cu v c th m lm, h khng thnh cng c v y ly u t m cht. l mt cu ni nhum v hi hc, na a na tht, nhng n biu l mt s tin tng vo cc kin ch o ca mnh ht sc mnh m. Ti ngi ti nghe m t nhin ti cng

thy nng cao c lng tin ln rt nhiu. C nhng lc bn bc cng vic mt cch hng say anh c nhng kin m chng ti cha thng lm, cn mun ci nhng ht g anh h hi n Thi, ngh n cm , xong ri t cho cc cu tha h ci v cc cu hy cn thn t s p cho cc cu ti bi v br gy vn cc cu ra cho m coi. Cu ni y v hm da y khng lm chng ti s hi m ngc li, gy cho chng ti rt nhiu ho hng tranh ci v cm thy ci khng kh tinh thn ng ch cng nhau tm chn l mt cch y nhit huyt m li thn tnh. Anh hay ni nng mnh m, hng h, nhng khng ai thy s anh c, ch thy thch tranh ci vi anh cho ra nh. Anh khng c v g l cn c chm ch c, thnh thong ri vic anh li r chng ti: i ry chp nh i v chng ti ko nhau i chi. Nhng thc ra nhng lc y anh vn ang suy ngh vi mt tinh thn trch nhim rt cao, v c lc ang i chi, t nhin anh li gi hi mt cu v tnh th chin lc, hoc v mt cng tc no . Anh thng khuyn khch chng ti vit bi cho cc bo, v bn thn anh cng lun vit bi. Nhng bi bnh lun qun s u tin ca anh, anh k tn H s Trng Sn c ting vang rt ln ngay. Anh k a l h s, cn tht ra cc bi ca anh u cha ng nhng kin ca mt i tng tht s. T duy ca anh lun l t duy chin lc. Anh lun lun nghin ngm v s so snh lc lng ch ta bng nhng con s chin lc: tng qun s, tng s n v, cch phn b trn ton chin trng, nhng s liu v bo m hu cn trong chin trng trong tng chin dch v trong mt nm. Anh tm ra nhng t l khi qut: ta thng vong mt th ch thng vong bao nhiu ta mt mt sng th thu c my sng. Trong mt trn nh bao nhiu vin n th ta dit c mt ch. Anh chuyn nhng con s tnh ton y thnh nhng cu chuyn hng ngy v c lc l nhng chuyn vui. V d anh bo ch Ba nh l c mi khi c trn nh, ta tiu dit mt tiu om ch, th ch Ba phi lm khao B ch huy Min mt ba bnh bao, v nh vy mt thng, mt nm, n bao nhiu ln bnh bao l ta tiu dit bng y tiu on ch. Mi khi anh tm cc s liu kiu , ti li ngc nhin, v anh cha hc v chin lc qun s trng lp no, khng bit anh c c sch lc no khng, nhng ti ch thy c nh anh nhc cho ti n cc bi tp v chin lc

m ti c hc mt lp trong Vin hn lm qun s ca Lin x. Ti nh nht nm 1965 v 1966 khi M b trc tip a 20 vn qun vo tham chin Vit Nam, tnh th chin trng t ra mt lot cu hi: - Phi chng tng quan 1c lng thay i c li cho ch (M - ngy). - Phi chng ta phi thay i phng chm ch o, khng th tip tc tn cng m phi quay v phng ng. - M n c ha lc mnh, c gii nhiu, bin ch y , ta nh cch n, c th nh tiu dit c khng?. Qua nhiu ln trao i phn tch, nhng kin ca anh hnh thnh ra nhng t tng ch o rt sc bn, nhng kin lm bn thn ti nhn thc c tnh th chin trng ht sc sng sa v tng quyt tm, tin tng l lng. Nhng kin sau rt nht tr vi ni dung ch o ca B Chnh tr. l nhng kin i th: - M vo Vit Nam, trong th b ng, th thua, tng quan lc lng khng thay i cn bn c. - Do ta c tip tc tn cng, ch c tn cng mi tip tc gi th ch ng v lm cho M - ngy b ng, suy yu M c cch nh ca M, ta c cch nh ca la. Ta phi bt M theo cch nh ca ta ch khng M ko ta vo cch nh ca n. C nhin trong khi tho lun, cng nhiu ng ch c nhng kin phong ph, nhng n tng ng li trong ti vn l, nhng kin c xut pht t nhng li pht biu u tin ca anh Thanh ri. Chng ti pht biu thm, b sung cho kin hnh thnh r rt. Cng dp ny c cc ch huy n v v hp c ni Xin Qun y Min ch cc phng chm tc chin - anh Thanh tr li a m cng nh tht Phng chm tc chin n nm mt trn y, cc cu ra m ly. Qu tht sau , nhng khu hiu Vnh ai dit M, Nm tht lng M m nh, Mi kinh nghim nh M ca C Chi chin trng di v, chng ti phi rt khn trng lm vic, ph bin cc kinh nghim cho kp thi v rng ri. Nhng t tng ch o ng khai thc c tim nng sng to trong nhn dn

v chin s mnh m n nh vy. Cng trong nhng bui i chi, t nhin anh Thanh li gi ti, ni mt cu lng l: Ny ny, th m li ha ra hay y! Ti khng hiu, phi hi li. Th t ra anh l li ang suy ngh v tnh th chin lc, anh phn tch T bo thng M em qun nhy vo m ha ra hay. Ta s nht nh thng v khi y trng ra trng, en ra en, khng nhp nhng g na. Ta thng l thng thng thng vi qun M Nu n khng vo khi ta thng, n li ni pht l ti qun M khng vo nn Vit cng mi thng c. Nay n vo. Ta vi M mt i mt ri nh M thua l thua Vit cng t ui con nng nc, khng ci c vo u nh! Cu bo th ch l hay ?. kin ca anh va gin d va su sc, n cng gim nh i rt nhiu nhng lo u trong khi ti phi cng cc anh trong B ch huy tnh ton bao nhiu vn i ph vi mt tnh th chin tranh ngy cng cng thng v phc tp. Ti cm thy l mt kin c o, rt bin chng, rt lc quan anh hng. Tnh lc quan anh hng ca anh rt n o si ni, nhiu lc gin n ha s vic i nhiu. Nhng cng rt th v. Ti va vo ti ni hm trc th hm sau anh bo ti chun b i d i hi Thanh nin gii phng. Anh bo ti: Cu nn i v cn phi i, cu s gp nhng thanh nin anh hng rt th v mnh va d i hi Ph n, tht l tuyt vi. Mnh gp mt c n du kch Tr Vinh - chc c y cng s d i hi thanh nin. Rt c bit. C ta mi 19 tui, ngi hin kh (anh bt u ni kiu Nam b), hin lm, th m nh gic 110 trn ri . Napolon sut i nh c 100 trn m c ny mi 19 tui nh nhiu trn hn Napolon ri. Cu thy dn ta c gh khng no?. Ti c gp c du kch . C l T Th Hunh, n nm sau c tuyn dng Anh hng cc lc lng v trang Gii phng. Ti hi chuyn c, ti thy c nhng chi tit khng hn nh anh Thanh ni s trn c nh, nh c nhiu tht nhng l nhng trn nh du kch, mt trn vy bt, mt trn phc kch bn mt pht cng l mt trn, cn Napolon, i vi hn mi trn nh phi k l mt chin dch. Cn T Th Hunh th c hin g u, trhg c to ln lc lng, c i mt sch rt d tng. Trong i hi thi ua, c nghe nhng thnh tch ca anh hng Bi nng Tc ngi khu 6 (nay l tnh Thun Hi) n l bp 6 thng nh gic. C rt khm

phc v so snh nh sau: Thnh tch ca bc Bi nng Tc mi ng k l thnh tch, bc gian kh qu tri, ch chng chu nh gic nh i chi y m, nh xong v nh, ti m li nu cho g cho n, thnh tch chng ng k. Tuy tnh hnh c nh vy tht, nhng ti vn tha nhn v cn bn nhng nhn xt ho hng ca anh Thanh l s tht, mt s tht ho hng ca t thnh ng T quc. Trong cch phn tch, nhn nh tnh hnh, anh khng quan tm nhng chi tit lt vt m anh thng ch quan tm ti nhng iu c bn nht, bn cht nht, anh nm c nhng ci tht nhanh v tht ti tnh. Chnh v vy trong cuc sng hng ngy, anh hay b chng ti dng mo: Anh thch nh t l kh - M t l kh l mt tr chi phi tnh ton vt. Anh hay b thua. Nhm anh mt c bn ngi chi: anh, anh Vn Phc, ng ch bo v, ng ch bc s. Khi ti khuyn cc cu y khng nn ko di cuc chi bui ti bo m gic ng cho anh Thanh. ng ch bo v ni vui vi ti: Anh yn tm, chng ti nh bi vi anh Su, chng ti c chnh sch c y. V ng ch y gii thch thm: C chnh sch ngha l hm no, anh Su lm vic nhiu, mt m khng dt c cng vic, c tip tc suy ngh, chng ti anh Su c nhiu, anh y thoi mi vui v tr li, cn hm no xt thy cn anh y ngh sm, chng ti h nhau nh cho phe anh y thua ba vn lin l anh y chn i i ng ngay. Cbng ti ba a ha nhau cho nn mun thua, c nh th no cng c tt Ti c th tin chc anh Thanh khng h bit n mu mo y ca chng ti. Anh rt h hi sng phng trong cuc sng. Anh thy chng ti trng phim nh, anh cng tham gia, ri nhng khi c nh, anh cng ngi m chu nc ngm nh bnh lun, khen ch, say sa. C ln in c my nh do anh chp, khi c nh, anh gi anh em li bn v cha tm nh ra hi: Th no? c khng? tt nhin cc anh em u khen p. n lt ti c hi, ti cng ly ci tnh sng phng ca anh v trong khi vui v, ti cng c mun tru tc anh xem sao, ti tr li: Cng xong anh bun xu ngay. Nhng ri anh khng h gin ti v t li t ra hay hi kin ti v nh hn. Mt ln ti gii thiu vi anh mt cch chi tit c th nguyn l cu to ng kch my nh. Anh rt th v khen ti trnh by d hiu, c

th lm anh nm c kin thc rt nhanh v r. Nhng ri sau anh qun ngay v ti bit anh cn mi nghin ngm nhng tnh ton chin lc ca anh, anh khng th quan tm ghi nh nhng iu chi tit v k thut ca mt mn chi nh vy c. Ti thy khi hp, hoc khi nghe bo co t khi thy anh ghi chp cn thn, s cng tc ca anh thng cn rt nhiu giy trng. Ngi nghe, anh hay ly mt, hai t giy trng v va nghe anh va v nhng hnh th rt kh hiu ln nhng t giy . Hnh nh mi iu g anh nghe c phi bin ha ngay thnh nhng suy ngh ca anh anh pht biu. Anh nghe khng phi ghi nh nhng iu nghe c, m anh nghe anh li bt ra nhng suy ngh khc trong u. Ti cho rng anh rt nng ng v c mt cch t duy lun c lp v sng to. Lc anh pht biu, anh cng c cm bt vch i vch li trn giy trng, t li nhiu ln nhng ng nt anh vch ra trc . C nh l hin ln nhng dng ch, anh cn c n pht biu vy. Trong cp anh lun c mt tp giy cha ng nhng iu trong mt bi anh ang vit d. Ti rt yu tm hn anh, anh lun lun say m, n o v dt khot. Anh lun c lp suy ngh nhng khng h bi bc nhng lin khc anh, anh lun kin tr kin, nhng rt sn sng tuyn b rt lui kin khi anh thy kin y khng ng vng. Anh gi kin hay rt lui kin cng n gin dt khot v hn nhin, khng c g phi quanh co, phi trnh n. Ti rt yu anh ch cch sng ca anh rt hn hn v hi ha. Cch t duy bin chng ca anh gip anh gii quyt rt hi ha, rt p nhng mt mu thun trong cuc sng ca anh vi nhiu vai tr x hi khc nhau. Anh nhn r trch nhim lnh o cao ca anh nhng khng bao gi anh t ra phi nhn mnh n uy th ca cng v anh trong c ch, trong n mc cng nh trong i x. Anh rt c thc v uy tn ca anh trong lnh vc t tng - nhng anh li khng mun mi ngi tip thu t tng ca anh mt cch th ng, min cng. Anh mun mi ngi s c s thuyt phc y nhng l tng ca ng ca anh. C ln anh n ni chuyn mt Hi ngh cn b, khi anh bc ln din n. Mi ngi ro ro d s, xp bt ch ghi chp anh ci vui. Ti ni, cc ng ch cn ch nghe v suy ngh tt hn l cm ci ghi, ri anh chi th: Ti th ny: ... m

thng no ghi y nh! Ai ny ci , nhng ri c Hi ngh c mt s chm ch khc thng. Lm vic di s ch o ca anh, ti cn tm c iu ny: Cch lm vic ca anh to cho cp di pht huy kh nng sng to v nng cao tinh thn trch nhim, bit r thc trch nhim v nhng quyt nh ca mnh, khng li, khng da dm. Mt ln, Qun y Min c quyt nh ch trng xy dng Chi b 4 tp trong cc lc lng v trang. Sau khi c Ngh quyt ch trng, ti bn vi cc anh Cc Chnh tr Min, vch mt k hoch thi hnh quyt nh . Khi c k hoch ri, ti bo co xin anh b tr thi gian chng ti trnh by v anh gp kin. Anh lin gt i m bo rng: Thi vic l thuc chc trch cc cu. Cc cu ngh g c lm vy ri rt kinh nghim sau. Vic g cc cu cng c bo co trnh by ch kin mnh, th cc cu m li ra. Sau anh ni nh tm tnh tip: Tht ra, chng mnh lm vic, mi ngi c nhng mt mnh yu khc nhau, mi ngi c mt qu trnh tch ly ring. Cc cu n v di lu c khi v kh nng suy ngh t chc thc hin nhng vic c th, mnh khng bng cc cu u, trong khi bn v nhng ch trng chung mnh, pht biu ht kin cc cu nht tr tn thnh ngh quyt ca tp th l c. Sau chnh l trch nhim cc cu phi trin khai thc hin, ng ch i mnh na. T nay c th m lm! Ti nghim ra kin ca anh rt chnh xc. Nghe anh ni nh vy, t nhin ti thy ti c trch nhim nng hn, phi suy ngh, cn nhc nhiu hn v cng t tin hn, yn tm hn. Sau ny trong nhiu vic khc, c khi hi anh, hoc c khi ti tranh th ch ng bo co vi anh. Nhng v nhng vic trong phm v trch nhim ca ti, ti cm thy anh khng bao gi anh bc mt kin no? Phn ln l anh nghe, chp nhn v im lng, coi nh bit vy thi, thnh thong anh khuyn khch v tn thng mt vi vic.. Nm 1965, chng ti t chc i hi mng cng ton Min ln th 1, tuyn dng anh hng cc 1c lng v trang Gii phng. Trong vic chun b, anh tham gia rt st vi chng ti, t vic hng dn a phng bo co, nghe cc chin s thi ua bo co thnh tch, bu tiu chun, tuyn chn c th, vit bn

tuyn dng, nh k hoch v lm vic vi vn ngh s vit cc chuyn anh hng v. v... Anh u tham gia tch cc v c tc dng hng dn c mt tp th c quan chnh tr rt c hiu qu. Anh c bit ch trng cng chng ti duyt vn bn tuyn ddng trong tm tt thnh tch cc anh hng, v bn ny rt kh vit. Lm sao tht ngn gn m ni bt c nhng thnh tch ni ln, bn cht anh hng ca chin s m khng khoa trng thi phng, li c ging vn c v lng ngi. Lm xong i hi, anh khen ngi ban t chc trong khng kh thn tnh: Cc cu by gi kh tht, ln u tin t[r chc mt i hi anh hng m ta lm c kh chu o tt p. Nh vy l gii lm. Trong thi khng chin chng Php khi mnh phi chu trch nhim t chc i hi anh hng Vit Bc mnh c bi sm sm, bao nhiu l c vn gip m cn vt v try trt. Sau i hi ny cc cu c th t chc cc i hi khc khng kh khn g. Tht vy, sau , nm 1970, chng ti t chc i hi anh hng ln th hai, v 1973 t chc i hi anh hng ln th ba, chng ti coi nh c bi bn, kinh nghim trin khai vic chun b v t chc bnh tnh yn tm hn, khng c vp vp g. Nhng i hi sau anh Thanh khng cn na. Nhng chng ti lm vic vn cn cm thy nh vn cn anh Thanh gn , vn l ch da cho chng ti v ch dn chng ti. Ti tm c iu mi n by gi, v ti vn cho rng anh Thanh c mt phong cch lm vic tin tin v u vit, n mang tnh khoa hc su sc v c rt ph hp vi yu cu hin nay. Pht huy tinh thn lm ch tp th ca tng cp, pht huy tinh thn trch nhim ca cc cp nng cao tnh ch ng, sng to, c lp suy ngh ca cc cp, khc phc c lnh li ca cp di v tnh bao bin p t ca cp trn. Chnh nhiu vn kin ca ng hin nay ang yu cu xy dng mt phong cch lm vic nh vy. Phong cch ph hp vi yu cu cng nghip ha. Anh Thanh sm c phong cch y v vy anh Thanh rt tin tin vy. By gi chng ta c 40 nm lch s Qun i v 30 nm chin thng in Bin Ph lng ly. Chng ta cng c bng y nm m thy c bao nhiu iu tt

p v nhng con ngi anh b i, Hin nay chng ta c nhng ANH B I, l nhng v tng m tui qun chim mt na hoc hai phn ba cuc i. Cng c nhng anh b i m tui i mi bng trn di mt na tui ca qun i. C nhng binh on c th c anh b i, ng ch huy, anh b i chu, anh b i B ch huy anh b i con. Th m hi B2, cc c cu chin s gii phng c ku chng ti l my ch, chng ti c un nn mi, d c cc bi bn chnh qui ra un nn, cng khng c. Ri v sau, chnh chng ti cng ku c chin s l my a mt cch ngon lnh, vui v. Cuc i hn 30 nm trong qun i ca ti y p k nim su sc. Ti c tip xc vi nhiu bc n anh ng knh. Cc anh li cho ti bit bao nhiu bi hc ca cuc i cch mng. Nhng dp ny ti thch chn k nim v anh Thanh m ghi li. Bi v ti rt yu anh. Bi v trong cng v ca anh, ci phm cht Anh b i C H biu hin ra trong qui m chin lc, trong nhng mi quan h ln hn, nhng n vn thm m nhng g gn gi, bnh d. Ci xut sc v ci p ca anh biu hin ra trong nhng ci bnh d, v mt cch bnh d. Ti c tng tng nu anh l mt cn b trung i, i i, hoc cn b trung on, s on, anh cng s sng v lm vic nh vy, anh s gii quyt cc nhim v cng tc v chin u ca anh nh vy thi, ngha l trung thc, quyt lit, hn hu, nhn i nng ng sng to v nht l bin chng.. Nhn cch v tm hn anh rt p. V vy. ti phi dng ch ANH B i vit hoa ni v anh, mt anh b i C H tht s.. Ti xin thp nn hng tng nh anh, anh Nguyn Ch Thanh ANH b i vit hoa ca ti! ANH i TnG. (Ni vi hng hn anh L Trng Tn) Anh Tn i, Hm nay anh c a n ch an ngh cui cng. Ti khng th khng ngh n

anh, ngh v anh. Ti vit nhiu bi v Anh b i, k c ni v anh Nguyn Ch Thanh. Nhng nay ngh ti anh, ti li mun ni v mt anh i tng. Ti ni th, khng phi v anh l i tng. Trong ch Anh i tng ca ti c hai yu t, yu t Anh v yu t i tng - c hai yu t thng nht trong mt con ngi nhng ti mun ni v Anh nhiu hn v i tng. V d cho c ni v mt i tng, v i tng, d anh th ngoi 70 tui, th anh vn l Anh i Tng. Anh dnh gn nh ton b cuc i trong Qun i, v c mt hu ht cc chin trng trn t nc Vit Nam v cc nc bn o ng Dng, anh gp phn xng ng vo cc chin cng ln ca Qun i nhn dn Vit Nam, v v vy anh l mt i tng., Nhng trong anh, c mt Anh, vi ngha l mt con ngi ng yu v ti thc s yu qu ci Anh y trong anh. V ci qu hn nhiu th i. Ti vi anh rt nhiu duyn n, rt nhiu cng - Ti vi anh cng ch huy v xy dng Trung on Sng L, cng xy ng i on ri. S on 312, S on mang mt tn rt ng t ho Chin thng - Ti vi anh cng nhau i chin dch bin gii, trung u, ng 18, Ngha L, Ha Bnh, Ty Bc, Thng Lo, in Bin Ph, tri qua nhng gi pht ho hng ca thng li v gi pht ng cay ca tht hi. Ri anh li cng ti trong mt t hc tp Hc vin Qun s cao cp Lin X, cng nhau i B, cng nhau B ch huy Min v qun y Min, cng nhau i chin dch ng Soi, cng nhau nhn hun chng Qun Cng sau khng chin chng Php, sau khng chin chng M.. Nhng ci cng nhau y li trong ti bao k nim p v su sc cng nh nhng n tng th v v con ngi anh. Chng ta cng nhau chia s nm cm vi mui vng trc trn ng Kh v cng nhau ung ru chin li phm sau trn bin gii. Chng ta nm cng mt sn, p cng mt chn v gi lng vo lng nhau, h mt hai cng tr mnh trong nhng m gi lnh di chn ni Ba V, cng nhau ngi mt thuyn vt Sng Ty Bc nh Bn Hoa v Ba Lay, cng nhau n c chui v nn chui trong cuc truy kch ch. Cao Pho, cng nhau

nh T l kh trong nhng m hnh qun di dng dc. Ti li cng anh c nhng cuc hnh qun lin 36 ting ng h, bt vt cho nhau trn a bn khu 6, cng n tht voi trc trn nh ng Soi. Chng ta cha bao gi ni vi nhau nhng li to tt v hoa m v tnh yu, tnh bn v tnh ng ch, nhng chng ta i vi nhau bng y chng ng trong s tn trng, thng yu v chm lo nhau tht lng. Chng ta cng cha h t t vi nhau nhng ni nim ring t, nhng chng ta bao ln trao i vi nhau v tng nhim v, tng cng lc, tng tnh th cch mng v tnh hnh qun i, trong trng hp cn b v chin s c vn trong n v. V hu nh chng bao gi anh vi ti phi tranh lun, phi ci nhau. Ti thy ti khng c iu g phi phn nn v anh, cng nh chc anh cng cha bao gi phi phn nn vi ai v ti. Tuy rng tnh nt ta kh khc nhau. Anh nng ny nhng cng cn t nng hn anh Vng Tha V, anh khn trng v anh l ch huy qun s, cn ti th n ha, thng hay chm chp. Anh thit thc trong cuc sng hng ngy, t ni, t ci, ti th nhiu ham say vn chng ngh thut, hay ci hay ni. Anh bit ti vy v ti cng bit anh vy v hai a mnh hon ton trng nhau, ng h nhau trong cch sng. Ti vi anh cng nht tr t chc cuc hp tm s khi mi thnh lp i on, cng tch cc t ph bnh sau chin dch ng 18 v nht l sau chin dch L Thng Kit, nh Ngha L khng xong. Ta xc nh c trch nhim ca i on, cng vi trch nhim cc Trung on, v vy ai ny nhn phn trch nhim ca mnh v thc hin c iu Thng khng tranh cng, thua khng li, ** n tng ca ti v anh l n tng v mt con ngi nhn hu v trung thc. V ti m c bit bao ngi ta c th sng vi nhau nhn hu v trung thc. Ti bit r tnh nng ca anh v tnh gh gm hn ca Vng Tha V. Nhng l ci nng ny ca ngi c trch nhim v c bit l ca ngi nhn hu. Nng gin v cng vic, v k lut, ch khng phi lm oai, biu dng quyn lc. Ti cn nh anh V nh mt chin s v k lut ly nga ca anh y i chi.

Nhng nh xong, anh li lu bu bo cu chin s nh b ni vi con. Cn ngi y h! - Vo n cm i! Cn anh, trong chin dch bin gii, chng ta rt th v v ln u tin c ch huy bng in thoi. Th m ci lc khn trng vy nh Charton, anh cm my ni, b t lin lc anh qut mng anh em thng tin m ln ri anh gi cao ci t hp nh p n vo mt tng trong hang, nhng anh gi tay tht cao, xong anh li h t t v th nh ci t hp ln mt lm c. ti va bun ci va yu, anh gin m vn khn, v anh bit ta cn qu ngho, p mt my ni th tai hi bao nhiu. Anh Vng Tha V cng c ln chp nh c b mc phim, gin qu em p ci my nh vo... chn bng. Anh vi ti t nhin phn cng nhau, m khng cn vn bn, khng ln nghi quyt, khng cn tho lun. Khi c nhim v chin dch, t nhin anh lo t chc trinh st v chun b chin trng, vch k hoch hnh qun, cn ti lo ch o t chc hnh qun, kim tra v bo m hu cn. Ti thng nh mi mi khi sau trn nh, ti t ng ln vic chn chnh t chc, b sung vt cht, anh t ng lo tng kt kinh nghim v chun b k hoch cho trn nh sau. Khng bao gi chng ta c kin khc nhau v cch nh. Nu tis khng c kin th kin ca anh cng l kin ca c hai ngi v ngc li. Anh nhn hu v trung thc, nn tm tr anh c th cha ng c tm tr ti, tm tr anh lun m rng n nhn tm tr ti. Cng nh tm tr ti cng sn sng hp th c tm tr anh. Rt kh ni c rng ti hc c anh ci g v nhng ngh hay ca anh t n bin thnh ca ti t bao gi, khng ai hay. Ta nghe nhau th u c ta thm giu c Chng ta khc nhau kh nhiu v tnh cch nhng trong mi chng ta ch chy bng mt ngn la: Lng yu nc, ch trung thnh vi cch mng. Mc ch cuc sng ca anh v ca ti ch l mt. Chng ta nh gic m khng h ngh rng mnh s lm tng, cho d by gi anh l i tng. Chng ta lm tng nh gic, ch khng phi nh gic lm tng. V l iu gn b anh vi ti, khng c sc mnh v tr ngi no ph v ni s gn b . Chng ta sng vi nhau t nhin, hn hu khng cn phi bn lun v ni nhiu

iu to ln v on kt.. Ngh n y, ti bng thy mnh ng ngn m t hi mnh rng Ti sao c nhng ngi khng chp nhn c nhau, khng chp nhn c nhng tng, thm ch quan im khc nhau v c nhng iu khc nhau trong cch sng. Ngi ta phi go to ln: on kt! m tht s li sng vi nhau khng on kt. Phi chng ngi ta c th t tin v c tng v phng php ca mnh, cho n l ng nht, l duy nht cn thit cho mc ch ca cch mng m khng chp nhn bt c kin no khc. Nu h thnh tht ngh nh vy th c th cho rng l cch ngh ngu ngc nht. Cn nu khng th hn l phi c nhng ng c c nhn rt xu xa, ti t m h khng dm ni ra, khng dm tha nhn. V khi ngi ta c nhng ng c xu xa, ngi ta khng t b mt th on him c no k c th on la lc, cm by nhau v vu co, xuyn tc v.v... l mt ni au cho mi chng ta. Chng ta khng nh vy - V chng ta c quyn t ho v iu . Ti nh li v cm thy tht s c hnh phc khi cng sng, cng cng tc vi anh. iu c c l nh bn cht nhn hu trung thc ca anh. Qua anh, ti nhn r c ti l ti cn phi cm n anh v vui lng v khng n ni phi xu h vi anh... Anh v ti cng cc ng ch trong ng y S on to cho S on c truyn thng on kt. Chin thng v on kt. Anh v ti cng c nhng bn chin u tuyt vi nh Nam Long, Hong Cm, L Thy, anh v ti cng nhau thng tic Thit Cng, Thng Bnh. v.v... Chng ta khng cn ni vi nhau v tnh ngi. Nhng chng ta n vi nhau nh nhng con ngi trung thc. *** Anh Tn i, C l anh khng bit nhng iu ny. Khi ti cn lm ch nhim bo V Quc Qun, mt ln c d nghe anh bo co sau chin dch L Li ca anh Sui Rt. Ti thm cuc sng chin u, ti th v mi hnh nh ca anh, mt ngi ch huy chin trng bo co. Th ri ti bc l nguyn vng mun ra n v chin

u. V ngay trung on 209 lm Chnh y cho anh mt nhim v m anh phi gnh vc kim t trc. Ngay t ba u anh cho t chc n ti trong ba hp thn mt c lin hoan vn ngh: mi ngi nhy ma xe Thi Sn La, ti cn nh c c L Linh Hng Trng, Phi Hng, ri ngay sau , anh a ti i thm cc n v xem mt n v din tp nh n bng nm b ra st hng ro lng nhm ca n ch v cht ro bng dao ra. Anh gii thiu vi ti mt cch ho hng v trnh cht ro ca anh em cng binh. Qu tht lc y ti thy hi tht vng vi ci th s qu i ca qun ta, nhng ti vn ho hng cng anh. Mi nm sau y, khi hc tp Lin X, c lc lm bi tp, anh ng vai Tham mu trng Tp on qun, ti ng vai Ch nhim pho binh, ti cn nh li ci cnh cht ro nm trc. Ti nh mi anh hay ni c phng?. Ci ln vt sng gn ni Ch, ni m Nguyn Bng hy sinh, ni m Bch ng Hi n ta bn kia sng, lc pho sng ch bn lin hi, anh th c st rut gp thuyn no cng mun ko ti sang ngay v lun mm c phng? Ta sang i, c phng?. Cn ti th vn c thong th ch anh em xp thuyn no th i thuyn . Li c ln trong chin dch Ty Bc, anh vi ti n mt bn Mo trc khi dc xung La Hu Peng v v cch ng Mm Mi, ta gp i trinh st S on ti anh em cho ta n mt ba ng luc. Anh hi tnh hnh ch m vn c lun mm c phng?.. Anh vi ti hay trao i nhn xt anh em cn b trong n v. Cha bao gi chng ta phi bc bi v mt ai, c nhng cu chy ba khng chu cng tc, ni nng lung tung, khi gi i hc chnh hun, cn ly Kiu thch thc: Cng liu nhm mt a chn. Th xem chnh y xoay vn ra sao? C cu rung ry v mt cch v l. Chng ta ch ci, cng thng anh em, cng bn cch vun p cho anh em. Ti cng khng bit ti b nh hng ca anh, hay anh b nh hng ca ti. Ch nh rng v nhng vic nh vy, ta khng bao gi ci c nhau. Cng c nhng thi gian xa nhau, ti theo di tin anh khi thy anh chin trng ny, lc thy anh chin trng khc, anh lun l mt tng ch huy nhiu kh nng c tin cy nhiu mt trn.

Nm ngoi ( 1985) chng ta cng v k nim 35 nm ngy thnh lp S on, ta gp li nhiu cn b c. S on ta c n ny chc ngi cp tng c thiu, trung, thng, i... Anh em S on rt t ho c anh l ngi S tng thn yu u tin ca anh em, nay c trch nhim ln trong ton qun i. Chng ta ngm ngi thng tic bao ng ch khng cn. Nhng chng ta cng ni vui: chng ta cn sng nhiu, v li cn sng dai na. Th m by gi anh li khng cn. Tt nhin anh hng th kha kh, nhng anh mt i t ngt qu, v vo ci lc rt khng nn vng mt. Th m anh li i n vi Bc H mt cch bt ng qu! Cng gn sp n ngy k nim Qun i v k nim thnh lp S on ri y Anh Tn i! Anh sng rt p. Ci p y khng phi ch nhng chin cng, qun hm i tng v nhng hun chng.. Anh sng p v anh c tinh thn trch nhim cao, anh tn ty hon thnh cc nhim v, anh c nhiu ngi yu mn, tin cy. Anh khng phi bc mnh v ai khng phi ght ai, m anh ch c tn trng v thng yu. Ci p y ca cuc i anh li l qu gi v cng. Ti rt hnh phc c sng li nhng k nim vi anh. V l mt hnh phc, mt nim vui chn chnh. N gip ta vt qua c nhiu ni quay qut, trc trong cuc sng hm nay. Nhng k nim qua by gi bng li tr thnh m c cho cuc i. Cuc i cn mun anh sng thm na, cng nh cuc i thng tic bao ngi ra i. Nhng anh c th hon ton yn lng m ngh ngi v bo co vi Bc H. Anh mt i nhng nhng g anh lm c, nhng g anh c c, l nhng gi tr cao p ca cuc i ny. Khng cn c gp anh na, khng cn c c nhng gi pht tm tnh na, ti mun c vi dng tm tnh ny vi anh v vi nhiu ngi. Ch BA, C bA, Bc BA, B bA l cch gi ch Ba Nguyn Th nh, ty theo v tr v la tui trong gia nh hoc ngoi x hi. Ch Ba l con t trong gia nh. Ti thy cc chu ch gi ch l

C t, D t nhng khi ch i lm cch mng th ch li nhn mt th: l th ba.. Phong tc Nam B l gi nhau bng th ch khng gi tn. V vy ch cn gi Ch Ba, C Ba... l ngi ta bit ngay l Nguyn Th lnh. Sau khi nc nh thng nht, ngi min Bc ni n ch, mi ni y Ba nh. Nhng cng rt nhiu ngi ch ni ch Ba, c Ba, Bc Ba v cc chu nh th B Ba vi mt s tru mn knh trng. Ba thnh mt tn khng phi ch l tn ngi c th, m l tn ca mt cuc i u tranh, tn mt phm cht, mt tm lng v mt tm hn. Hm nay vi Ch, ti cng nhc n ch Ch Ba vi ngha nh vy. Ti c bit ch t u nm 1965. Lc y ti va chn t chn ro vo n chin trung, gp anh Nguyn Ch Thanh (Anh Thanh cng nhm vi ti, nhng vo c trc my thng cng anh L Trng Tn). Anh Thanh vi tnh cch si ni v hn nhin, trong nhng cu chuyn u tin, ni v i hi ph n mi hp. Anh ni n i hi ph n yu cu ti phi thu xp d i hi Thanh nin sp hp. Trong nhng cu chuyn v i hi Ph n, anh ht li ca ngi ph n Min Nam trong cuc u tranh gii phng, anh nhn mnh ti ba phm cht c bit ca Ph n Min Nam: anh hng, trung hu, m ang. Anh rt ho hng ni v cc i biu d i hi v c bit ni nhiu v Ch Ba v n du kch T Th Hunh (sau c tuyn dng anh hng). Lc y, Ch Ba gn cht vi phng thc u tranh ng Khi, ba chn hai mi, Ba mi gip cng. Tt nhin khng phi mt mnh ch l tc gi ca cc khi nim va k, nhng t nhin tn tui ch gn cht vi n, v ch sng trong thc tin u tranh ca my phng thc v v ch thuyt minh v nhng phng thc mt cch rt sinh ng v hp dn. Anh Thanh ni v T Th Hunh mt cch ngy th th v, ti cn nh anh ni: Hunh 19 tui, nh 101 trn hn Napolon v Napolon nh c 1l trn, Hunh hin kh v rt d thng. Anh bo ti nht thit phi d i hi Thanh nin c gp ch v T Th Hunh l nhng nhn vt anh hng c tht ca cuc chin tranh, m chng ti ch mi nghe ni. Ti ni anh Nguyn Ch Thanh ngy th l v khi ti gp T Th Hunh th thy Hunh khng hin kh m l mt n thanh nin to ln, trng hi d tng v so snh Hunh vi Napolon l qu khp khing v

Napolon nh 11 trn l 11 chin dch tm c quc gia. Cn Hunh nh 101 trn l k c nhng trn bn vi pht n quy ri mt n ch, ri v n cho g. Khi i hi chin s thi ua, Hunh nghe thnh tch ca anh hng Bi Nng Tc khu 6 n l bp 6 thng nh ch, Hunh bo cc ch nh gic chi m cc qu tri. Chng chu i nh gic, m nh nu cho g ch v n. Ch Tc mi tht l anh hng. Cn ch th ng nh anh Thanh ni: kho mnh, hot bt v nhanh nhn. *** Th l sau ch l Ph T lnh Min ca Qun gii phng, ph trch phong tro du kch, vi tt c nhng sc thi phong ph v mi m ca n m ch l mt t lnh a phng giu kinh nghim. Nhng nm thng ch cng tc B T lnh Min c rt nhiu k nim. Ti khng mun ni nhiu v ni dung cng tc, ti mun nh nhiu n nhng k nim. Ch B T lnh Min, va l mt v tng du kch, nhng cng c vai tr mt ngi ch, mt ngi m c quan. Ch theo di phong tro vi tnh cch r rt mt ngi dn Bn Tre v mt ph n. Ti cn nh r s bc l nhng xc ng rt si ni ca ch khi qu hng Bn Tre c mt thnh tch, mt chin cng hoc mt kh khn mi ny sinh. Ch cng si ni nh vy khi trn khp t nc c mt chin cng, mt thnh tch no ca mt n v hay mt ngi du kch n, d l n v Qung Nam Nng, Long An hay Chu c. Ch khng th qun nhc c quan xt thnh tch v ngh khen thng, v ch khng ngt bnh lun v ti nng qun s ca cc n du kch. Ti cn nh ch bnh lun rt nhiu v mt tm nh i n pho binh a phng, trong c khu i trng ang ch mgn tay lm ng tc ch huy. Ch khng ngt khen ngi bn tay vi ngn ch cong cong v ch cho l tuyt vi. Trong cc hi ngh tng kt chin tranh du kch v cc i hi anh hng v chin s thi ua. Ch c bit n cn i vi cc n i biu. Ch hu nh thuc lng cc bn thnh tch v l lch ca cc n du kch. Ch chm lo vic tng cho cc chin s nhng mn qu thit thc trong chin u nh sng ngn, tiu lin nh, vi ngy trang, vi ma. Ch cn quan tm n c nhng trc tr trn ng i ring t ca cc thiu n anh dng m sinh p. Ch ch hn ti nhng chin trng gian kh hoc

quyt lit. Nhng lc ny tnh cm mt ngi ch huy cao cp gn ng ha vi tnh cm mt ngi ch c trong gia nh. Ch yu qu hng tht tha thit (Bn Tre) nhng ch khng cc b. Ch t ho v bnh vc ch em ph n mt cch mnh m v quyt lit na. Nhng ch khng bit phi. Ti c th nhn xt mt cch v t v chnh xc nh vy. Bi v ti lun lo cho ch v nhng im . Nhng ni lo ca ti t ra v cn c. Ch dnh mt tnh cm c bit su sc i vi cn b v chin s min Bc c b sung vo chin trng. Ch thng cm kh y vi cnh cc b m v cc ngi v tin con v chng i chin u. Ch rt thng xt nhng thanh nin cn tr di ri nh trng i vo Nam chin u (trong c c con trai ti). Ti thy ch khc khi nghe anh em B3 (Ty Nguyn) bo co v i sng thiu thn v gian kh ca cc cn b v chin s. Ch hay bn lun vi chng ti: ti v anh Ba Long (L Trng Tn) v s hy sinh ca ng bo min Bc vi lng khm phc v tnh thng yu c bit. Ch mi v cng tc B t lnh Min c my hm, vi tnh tnh ci m ca ch, ti c bit r cuc i cch mng ca ch. Ti c bit mi tnh u ca Ch vi anh Bch, ni au ca ch khi mt anh Bch, ti li c bit ni au ca ch khi chu Minh c tp kt ra Bc n hc ri b bnh m b mnh. Ti thy ch trong dp nm 1969 ra ving m chu Minh Vn in (m ch vn gi chu l thng On). Ti thm tha ni au ca ngi m v cng qu trng ch hn. Ch gnh trn ni au ngi dn mt nc, mt t do b ngc t, hnh h: ni au ca ngi v tr xa chng v mt chng, ni au ca ngi m mt a con duy nht. Ch dnh tt c tnh thng cho my a chu c gn ch. Ch cng nhn c nim an i ln lao, nhng ci vn khng b p c ni au mnh mng v su thm ca ch. Ti rt xc ng khi c bit l mi gn y, ch ch thn a bi ct chu On v nh Thnh ph H Ch Minh. V ngay sau m tang ch cc chu Thung v Mn thu xp tng hi ct chu On chung vi ch. Vy l chu On, cui cng c v trong lng ch, c ch m p, che ch mi mi. Hai m con ch c bn nhau vnh vin. Phi chng cng l mt c m thm kn ca ch

 c ch v cc chu t mnh thc hin. Xin mng cho ch. Cuc i ca ch l mt i cch mng cao c ton b sinh lc v tinh thn ca ch dnh cho cch mng. Lun lun ch sng vi cng tc cch mng nhng cng lun lun ch sng nh mt ngi ch, ngi m. Ch l mt Ph t lnh nh nhng ngi ph t lnh khc vi chc trch ca mnh, nhng ch li va nh mt n ch nhn ca mt gia nh gm c cc tng lnh v cc c, cc ch binh nht binh nh. Ch lo cho mi ngi t ming n, manh o, liu thuc. Cc c cp dng y t tu tt quanh ch nhn nhng li khuyn nh, dy bo ca mt m hin. Cng rt c o l trong B T lnh hnh thnh mt tc l do anh Nguyn Ch Thanh xng: h t chin trng c mt bo co l tiu dit mt tiu on, th ch Ba phi chiu i anh em mt ba bnh bao. Th l nhng lc , Ph t lnh li c mt bp ch o nho bt, lm nhn v hp bnh. Ch cn y tinh thn cch mng trong vic hc tp. Chng ti qu ch lo cho ch hc v t chc vic hc cho ch. Chi l mt hc vin rt chm ch v nghim tc. Cng mt lc ch hc vn ha vi cc mn S, a, Ton, L v hc qun s vi cc th l thuyt v chin lc, chin ch chin thut, l thuyt tn cng v phng ng, nhng kinh nghim lch s v chin tranh du kch ngoi ra ch cn phi t hon chnh nhng kinh nghim ring ca ch. Tinh thn hc tp ca ch chng t ch thc y nhng g cn thiu trong tr thc v nng lc. Ch khng cn t tra khim tn, v thng thng nhiu ngi ci t ra n gi di, m ch l ngi trung thc, ch chng t thc ca ch bng vic lm. Cch sng tn ty v trung thc ca ch vn cn mi sau ny khi ch ln tui. Nhng nm thng ch hot ng trong Hi ng Nh nc, ch i nhiu nht, kim tra nhiu nht v nhiu kin ngh nht. Ch thng trao i vi ti ni bn khon lo lng ca ch v tnh hnh t nc v i sng v li ch ca nhn dn. Ch trung thnh tuyt i vi nhng l tng cch mng cao p ca ch cng nh ca tt c chng ta. Nay ch khng cn na, nhng ch sng p, sng tt. Ti tm nim v suy ngm nhiu v cuc sng ca ch. l mt cuc sng ca mt con ngi trung thnh vi l tng i mnh, trung thc v tn ty vi

trch nhim v cng vic y lng thng yu mi ngi. Ch c nhiu danh hiu cao qu: Mt v n tng qun duy nht ca t nc. Mt ch tch ca Hi Lin hip Ph n. Mt Ph ch tch ca Hi ng Nh nc. Nh ti thy nhn dn thng tic ch khng phi nhng danh v , m h ch thy thng tic mt Ch Ba, mt Ch Ba c tm lng, sng vi mi ngi y tnh cm v o l. i vi mt cuc i mt con ngi, ci l qu gi nht. Ch mt i, i thng tic ch v nhng g ch li cho i. Ch c th yn lng an ngh chc chn s vn ng ca quy lut cuc sng s thc hin c nhng l lng ca chng ta. Nhn dn, ngi i t ra tht v t v hiu ng c nhng gi tr ch thc. Ch hy yn lng v vui v.

TO MT Ti bit To Mt t nhng nm cui ca thp k 50 v nhng nm u ca thp k 60, lc y anh l mt cn b sng tc ca on Vn Cng Qun Khu Hu ngn m ti l Chnh y. Chnh y vn hay quan h mt thit vi vn cng. Ti bit anh nh mt thnh vin ca on Vn Cng. Ti gp anh hoc ngh n anh khng bao gi bng ci tn tht ca anh: Nguyn ng Thc, m ch l To Mt. Lc y cng c ngi hay hi ti ti sao anh y li tn l To Mt. Ti thng tr li theo s phn on th thin ca ti: Cu y l vit kch m Trung Quc c mt ng vit kch gii tn l To Ngu. C l cu y mun mnh cng gii nh To Ngu, nn ly tn l To Mt cho vui. Ri ti cng khng bao gi hi To Mt v chuyn tn tui, m ti ch nhn bit con ngi y l To Mt. Sau, ti c li ng Chu Lit Quc, mi thy c nhn vt To Mt l t tng ti nng v cng trc. Ti hiu To Mt l khng phi mun lm t tng m mun l mt ngi ti nng v cng trc, thc s anh l nh th. V vy anh khng chn nhng tn tui ni ting quen bit khc, m li ly tn ca ng To Mt mt nhn vt trong ng Chu Lit Quc, m khng t ngi c c

qua, cng khng nh lm!. T nm 1974, th ti gp anh nhiu hn. Sau 15 -20 nm, ti gp li mt To Mt khc hn: Anh trng thnh hn, chn chc hn, hiu bit hn v cng bc la hn.. Ti gp li anh ng vo lc anh ang sng tc v o din biu din ba v cho ni ting ca anh, c mt tn chung l Bi ca gi nc. Anh ang thnh cng v cng ang gp kh khn trc tr. Anh c mt mc tiu m anh em c sinh mnh v ch tm huyt ra thc hin: khi phc v pht trin ca kch dn tc (Ch khng phi ch l cho). Ti c nghe anh ni nhiu v vic ny. Anh c mt nhn thc ton din v vic ny, m ti honn ton tn thnh v khm phc. l: cn phi bit r thc cht ca kch dn tc, (tc l cho v c tung, c ci lng) n l ci g, l th no, v thc cht, ngun gc ca n l ci g, th no? Mun pht bin n, phi hiu thc s thu o nhng iu v anh thc hin nhng kin ca anh mt cch tt p v c hiu qu. Ti nh mi nhng lc anh ni chuyn vi ti v vic anh hc tp c vn m sng tc Bi ca gi nc. Anh hc nhng nguyn l c bn v ngn ng Vit Nam, hc nhng nguyn l c bn v m nhc v thanh nhc quc t. Anh bo: dn tc mnh c kch ht, ht th phi c li, mun lm li ht ng v hay th phi hc ngn ng v m nhc. Va ni chuyn va anh va ht th d cho ti mt cch say sa. Khi anh gp mt ngh nhn c nhiu iu ht c, anh lin mang my ghi m n xin hc, mt cch kin tr v cng phu, anh hc n khi anh ht c nh ngh nhn ht. Anh khng nh mt s ngi v qu yu ngh thut dn tc, m gn nh bi bc mi thnh qu ca loi ngi cc nc khc. n ma ca cho anh cng i hc nhng nguyn l c bn ca ma ba l, tm hiu tht su sc cc iu ma ca dn tc mnh. Anh hc ngi hiu mnh su hn. Anh thng nhn mnh vi ti l mun o to din vin kch ht dn tc, phi bt u cc mn c hun (hun luyn c bn) v ngn ng, m nhc v v o, ch nu ch hc truyn ngh th chm m khng vng chc, khng tht chnh xc. C ba trong phng ti, anh dp ht bn gh v anh c mc ci o i ma b i le xo st sot, v i giy sng c inh ku cm cp, m anh ht, anh ma minh ha nhng kin ca anh. Anh c tt

nhiu v rt thuc nhiu vn c ca Vit Nam. Anh ni chuyn cng ni vi ging vn c. V anh sng tc li ht cng thm nhun ci m iu v cch hnh vn v ngn t ca vn c. Nn li ht ca anh chau chut, hp m iu, ngi nghe d nghe v ngi ht d ht. Li ca anh, u c nhiu v trit hc, o l m khng b long xong nhng danh t chnh tr hin i. *** Ti cn khm phc anh tinh thn v ch t hc: Anh c ton bi L nin ton tp c k H Ch Minh ton tp, anh c nhiu tc phm ca L Qu n, Nguyn Tri, Nguyn Bnh Khim, ca Nguyn Kluyn, T Xng, H Xun Hng, n Tn ... v anh thuc lng nhiu on. Anh t hc ch Nho v tr thnh mt ngi lm th ch Nho nhiu v hay, mt ngi vit ch Nho rt bay bm v rt p. Ti gp nhiu ni treo th ch Nho ca anh nh nhng bc tranh ngh thut v k c phng ti cng lun c tranh ca anh. C Tt 1992, anh lc cc n nh ti, eo theo mt ti bt nho, mt nghin mc, bt ti a cho anh my t giy trng ln ri anh dp bn nc, ph phc xung vit th Tt tng ti, anh li cn tng lun cc chu nh ti mi a mt bi. *** Ti tm c vi anh rt nhiu kin v nhn thc vn ngh. Ti cn nh nhiu cu ni ca anh, n ngo ngc nhng su sc v tht, m anh ch ni vi ti thi v c tinh thn chin s ca anh, ti li tm c c vi nhng kht vng ngh thut ca anh m anh thy l cn phi lm vic tht nhiu. Ti yu ci tinh thn lc quan v bc la ca anh. Anh nm bnh vin my thng, ti ch thm anh c ba ln, m cui cng khng c a tin anh. Ln no vo, anh l ngi bnh li ni nhiu hn ti l ngi thm. Ting ni ca anh c sang sng v d kin ca anh hu nh v tn. Trong lc anh m, anh c in mt tp sch mng nhng li tm huyt l hu ht nhng kin ca anh ti c nghe v tn thnh v c bn. Anh phn khi tng ti mt cun khi anh trn ging bnh. Anh To Mt c th cn c

nhng hn ch v t duy, v thng tin, nhng ni chung, ti nhn nhn anh l mt Ngh s ln xng ng danh hiu Ngh s Nhn dn vi thc cht ca n. Anh cn nhiu kht vng, nhiu hoi bo ngh thut. Rt tic anh khng cn thc hin nhng iu m ngoi anh ra khng ai lm ni. Nhng To Mt i! Anh c th yn tm an ngh. V ch cn anh li cho i b ba cho Bi ca gi nc v My li tm huyt cng l anh li cho i nhng gi tr cao qu m rt t ngi c c. Ti mi mi nh anh v i cng mi mi nh anh! Tp II Tp II Chng 1 Tr v hu phng ln

Ngt mi nm chin trng, sau khi hip nh Pa-ri c k kt, cc anh Trung ng Cc, B T lnh min gi ti tranh th ra Bc ngh ngi mt thi gian. u nm 1974, sau khi hon thnh mt s nhim v cn thit v bn giao xong mi cng vic ti ln ng tr ra Bc. Cuc chia tay tht bn rn. Ti ln lt n cc c quan ca Trung ng Cc, Qun y Min, B t lnh Min v c bit l cc anh em trong c quan chnh tr m c thi gian ti va l ph Chnh y Min va l Ch nhim Chnh tr, bt tay tng ngi, lu luyn. Kh m ni ht c tnh cm ht sc cao p v thing ling ca nhng ngi ng ch ni khi la chin trng. Ln ny ra Bc ti khng i my bay nh hi 1969 cng anh Nguyn Vn Linh d l tang Bc H, m l i dc Trng Sn theo con dng chin lc mang tn H

Ch Minh. Khi c tin ny ti rt thch th, bi n rt ph hp vi nguyn vng ca ti by lu nay. Cch y mi nm, khi i B, ti i mt con ng c bit: H Ni - Qung Chu bng my bay; Qung Chu-Xi-ha-nc-vin bng tu thy: Sau ln Nng Pnh ri tr v cn c Trung ng Cc st bin gii Vit Nam-Campuchia. Ln ny ra Bc li c i theo ng Trng Sn, con ng chin lc huyn thoi, th i vi ti l mt nim vui ln. Vn t lu, tm tr ti lun hng v con ng m hng vn hng vn ng i ca ti ln lt bng qua t hu phng ln vo tin tuyn ln. Ti mun tn mt nhn thy v chia s ni gian nan, vt v vi h. V qu tht, l ngi Vit Nam trong thi i H Ch Minh, nu ai cha tng t chn ti tuyn ng lch s ny s l mt thit thi ln. Tt c nhng cun sch vit ra, nhng b phim hon thnh, nhng li ca ngi ca phng Ty... ch mi ni ln c mt phn rt nh tm vc thi i ca con ng. C th ni ng mn H Ch Minh l hnh nh thu nh ca cuc khng chin thn thnh ca nhn dn Vit Nam di s lnh o ti tnh ca ng. Cng vi 3 ln nh thng qun Nguyn, mi nm Lam Sn t ngha dn ti "Bnh Ng i Co". Quang Trung i ph qun Thanh... cuc chng M cu nc ca nhn dn ta thc s l mt ct mc chi li trong trang s vng bn nghn nm dng nc v gi nc ca dn tc. Chnh thi im ny, vai tr ca ng cng sn Vit Nam v vai tr ca Ch tch H Ch Minh c khng nh nh l yu t quyt nh nht trong mi thng li ca nhn dn ta. Sau mi nm ln ln chin trng c lit, trn ng tr v hu phng ln, tm hn ti vn trong tro mt nim tin, phi phi mt nim t ho chnh ng v dn tc anh hng, v Bc H v i, v ng cng sn Vit Nam quang vinh do chnh Bc H sng lp, gio dc v rn luyn. Nhng khun mt ti gp trn ng i, t nhng anh b i tr mng n cc c thanh nin xung phong hy sinh c tui xun gi vng con ng huyt mch, u li trong ti nhng n tng p v th h sinh ra v ln ln sau in Bin Ph. Chnh h cng vi th h chng Php, lm nn k tch ca th k 20: "Mt dn tc nh m anh dng

nh thng hai quc to l Php v M". Trong nhng nm chin trng, nhn nhng gng mt gi, trai tui mi 18, i mi y, nhiu lc ti khng ngn c nc mt, c bit l nhng lc ti n ng vin h trc khi bc vo mt trn nh, bi ti bit chc trong s h c nhng ngi s khng tr v. Cng c ngha l nhng ngi m min Bc s nhn c nhng t giy bo t bo tin con mnh hy sinh. Ni au ny l khng g so snh c. l s hy sinh v gi. Bi vy, t lu ti lun ngh rng, khi ni n thng li v i ca cuc chng M cu nc, bn cnh nguyn nhn l s lnh o ca ng, phi ni n nguyn nhn quan trng khc l s ng gp to ln ca nhn dn, ca hng triu chin s trn cc mt trn. Nh n mt cu ni ni ting ca L Nin: "Suy cho cng thng li ca mt cuc chin tranh ty thuc vo tinh thn chin u ca ngi lnh chin trng". Tt nhin, c tinh thn chin u , nhng ngi lnh phi c mt hu phng tuyt vi nh hu phng min Bc ca chng ta vi s hy sinh thm lng ca hng triu, hng triu ngi v, ngi m anh hng, trung hu, m ang sut ngy m lo toan mi vic chng con yn tm nh gic. Qun mt iu ny l c ti. Chng nhng th, s dn n nhng cch ngh khng ng v mi quan h gia ng v nhn dn. (Nhn dn bit n ng v ng cng bit n nhn dn, v chnh nhn dn l ci ngun ca mi chin thng). *** Tr li min Bc, sau mi nm chin trng, thng thng th ngi ta ch mun ngh ngi, thm th. Sau mt tun v qu thm m qu hng Tin Hi, ti i thm mt s tnh Vit Bc, Nam H, mt s a phng Thi Bnh, gp g hi chuyn mt s cn b c s nm r tnh hnh min Bc trong mi nm qua... V ti nhn ra ngay mt iu l tnh hnh min Bc qua i qua cc ngh quyt c ph bin, t ging nh nhng iu ti va mt thy, tai nghe, c iu cn khc rt xa. V ti sm i n kt lun: min Bc ang c nhiu hin tng tiu cc, khng nhng trong x hi, m c trong mt s cc t chc ng, trong b

my chnh quyn. Ti ginh thi gian nghin cu ngh quyt 22, xin c dc mt s bo co tnh hnh cc mt v ti suy ngh, tm hiu khng nh thm kt lun ca mnh. Ti m thm suy ngh m cha vi ni vi ai. Bi trong thi im , ngi ta ang ni nhiu n mt tin tuyn ln anh hng, mt hu phng ln anh hng, mt min Bc x hi ch ngha u vit, vi nhng nng xut cao trong cng nghip, nhng cnh ng 5 tn trong nng nghip v vi mt hnh nh c khi qut ni ting: "Ra ng gp anh hng". Ch khi no gp mt ngi bn c tht thn thit c nhng ngi cng v cao, ti bc l tm s v suy ngh ca mnh, th ngay lp tc c s cng hng: ng mi v ch mi thy th thi. Trong mt s lnh vc cn nghim trng hn nhiu, nhng phi c th gi suy ngh ri mi dm ni. ra th! Th l cn vn ln hn, ng quan tm hn: l vn dn ch, dn ch trong ng v trong x hi. Phi chng y l nguyn nhn ca mi nguyn nhn. Ti nh hi Vit Bc, c tc phm "Sa i li lm vic" ca Bc, ti tng kinh ngc v mt nhn nh thin ti: Nhng ai ni chng ta khng dn ch th chng ta kh chu. Nhng nu chng ta xt cho k th tht c nh th. "i vi c quan lnh o, i vi nhng ngi lnh o cc ng vin v cc cn b d c kin cng khng dm ni, d mun ph bnh cng s, khng dm ph bnh. Thnh th cp trn vi cp di cch bit nhau. Qun chng vi ng xa ri nhau. Trn th tng ci g cng ti p. Di th c g khng dm ni ra. "H khng ni, khng phi v h khng c kin, nhng v h ngh ni ra cp trn cng khng nghe, khng xt c khi li b tr" l khc." "H khng dm ni ra th h c trong lng, ri sinh ra ut c, chn nn. Ri sinh ra thi "khng ni trc mt, ch ni sau lng". Trong ng im ting, ngoi ng nhiu mm", sinh ra thi thm th thm tht" v nhng thi xu khc..."[1] Tc phm ny Bc vit vo nm 1947, tnh n nay l ngt mt na th k nhng vn cn mang tnh thi s bit bao!

Thin ti H Ch Minh khng nhng th hin nhng quyt sch ln mang tm chin lc m cn th hin nhng cu ni bnh thng gin d, m sc sng ca n xuyn sut c chiu di lch s. V nh nm 1945, trong th gi cc ng ch tnh nh (tnh Ngh An) ngy 17-9, Bc khng nh: Lc lng ton dn l v i hn ht, khng ai chin thng c lc lng ." Mt thng sau, cng trong nm 1945, ngy 17 thng 10, trong th gi y ban nhn dn cc k, tnh, huyn v lng, Bc li cn dn: "Vic g li cho dn ta phi ht sc lm, vic g hi n dn ta phi ht sc trnh. Chng ta phi yu dn knh dn th dn mi yu ta, knh ta..." Hn mt na th k tri qua, sau nhng chn ng ca cc s kin lch s trong thi gian gn y, ta ti thm tha nhng li cnh co ca Bc: Lc lng ton dn l lc lng v i hn ht. khng ai chin thng c lc lng ." "Chng ta phi yu dn, knh dn, th dn mi yu knh ta." Suy ra, nu khng nh th th ngc li. Din bin tnh hnh ng u, tnh hnh Lin x va qua chng minh rt r nhng d bo ca thin ti H Ch Minh. *** Ti phi trn tr nhiu m vi mt cu hi: C nn ni hay khng nn ni thc trng x hi min Bc v nhng nhn nh ca mnh vi cc ng ch lnh o cao cp Liu cc anh c cho mnh l "hm" khng? Hoc xu hn, cc anh c quy kt mnh thng th ny, th n hay khng? Ti tin l khng, v ngh cc anh s hiu mnh. c bit l i vi anh Trng Chinh, ngi m ti c vinh d c lm ngi gip vic t nm 1944, sau khi vt ngc t Sn La v. Do , ti ging nh l "Chnh vn phng" ca Tng B Th, c anh Trng Chinh yu mn, giao nhiu vic quan trng, v vic no cng hon thnh tt. Chnh ti c chng kin t u s ra i ca bn " cng vn ha" do anh Trng Chinh son tho. Sau anh Trng Chinh c ti mang " cng vn ha" sang ph bin cho anh L Quang o, lc by gi l B th thnh y H Ni, ph trch vn ha cu quc. Anh o b tr cho ti gp cc vn ngh s trong nhm ti trc tip ph bin bn

 cng. (Cuc hp din ra vo ngy mng 2 Tt nm 1945, trong nh anh T Hoi. Ti cn nh l mt cn bung ti om, c mt ci ging bng g, c mt tm vn k lm bn. Chng ti c m T Hoi kim cho my ci bnh chng, chm nc mm m n vn rt ngon). y ln u tin ti gp cc nh vn, nh th m khi cn ngi gh nh trng ti rt ngng m: T Hoi, Nguyn Hng, Nguyn Huy Tng... Trong lc truyn t ti c gng lm r nhng tng ln m ti tip thu c qua nhng suy ngh m anh Trng Chinh trao i vi ti trong qu trnh chun b bn cng, c bit l 3 nguyn tc: Dn tc, khoa hc, i chng... C l bt u t y, t bn cng vn ha ny v t cuc tip xc u tin vi cc nh vn nh th trong thi k hot ng b mt, m ti c duyn n vi vn ha vn ngh, duyn n cho n sut i. Thng 2 nm 1990, c chn trong ban d tho cng lnh i hi VII, ti xut mt s vn vn ha Vit Nam, vi tn l "Mt phc tho cng lnh vn ha Vit Nam nhng nm 1990". Rt tic l lc ny anh Trng Chinh va mi i xa. Khng bit nu cn sng anh s nh gi th no v bn phc tho cng ca ti, ngi hc tr, ngi em ca anh hm nay, c bit l cc im 8 v 9: im 8: Pht trin nn vn ha ngh thut Vit Nam x hi ch ngha da trn c s quan nim dng n v bn cht v chc nng thc s ca ngh thut nh mt ting ni bi p lng tri v o c cho x hi. Thc hin y chnh sch t do sng to v t do ph bnh. im 9: Ra sc bo tn mi di sn vn ha ca dn tc bao gm c nn vn ha ca tng dn tc t ngi. Kt hp k tha vn ha c truyn vi giao lu vn ha th gii, lm cho vn ha dn tc ngy cng dy thm, giu thm. y chnh l vn m ngh quyt Trung ng 9 kha VII va ri ca ng nng ln thnh mt trong s 6 quan im ch yu qun trit trong ton ng, ton qun, ton dn tin ti i hi VII... R rng thc tin cuc sng i vo Ngh Quyt khng cng li c, ch khng nh ta thng ni a Ngh quyt vo cuc sng. Vi chnh sch m ca, ko theo s du nhp t cc nn vn ha ngoi lai, c

bit l vn ha phng Ty nu khng gi gn v pht trin nn vn ha dn tc th khng trnh khi nguy c xung cp o c v nhiu mt. Ngay t thng 2 nm 1990, ti khn thit a vn ny vo cng lnh, vo cc ngh quyt, nhng khng c coi trng ng mc. K ra nh th l chm. Nm 1995 mi c ngh quyt 9 v 6 quan im ch yu th cng chm hn, nhng ngi ta ni: chm cn hn khng. Cng ging nh s kin khon h ca Kim Ngc. Tnh y Vnh Phc do Kim Ngc lm b th ra khon h t thng 9 nm 1966, nhng lin sau b kim im, b cm on. ng cm, nhng dn c lm, nh mt cu ni vui tng c thi lan truyn rng ri: ng c sch, dn c cch", v dn c thc tin cuc sng ca dn. Nhng mt ng lun lun t cho mnh l sng sut. Ngh quyt no cng l mt ngun nh sng rc r" m dn phi lm chui mt vic ng th tht l au lng. Nh ta bit, mi hn 20 nm sau, 1988, ng mi c Ngh quyt 10 cho php nng dn thc hin khon h. V nhng g xy ra sau th chng ta bit. Ch hai nm Vit Nam t mt nc thiu n trin min tr thnh mt nc xut khu go ng hng th 3 th gii. Nhng khi ni n s kin ny ngi ta ch ni n "s lnh o sng sut ca ng" n Ngh quyt 10, m qun mt cng lao hng u chnh l nhn dn, l s nng ng nhy bn ca c s, tiu biu l s nng ng ca ng ch B th tnh y Kim Ngc. S kin ny gy thc mc ko di trong nhn dn min Bc trc y v lan rng ra c min Nam sau ngy gii phng. Th bnh tnh nhn li m xem, nu cc nm 89, 90, 91 c tip tc ci cnh hng nghn ngi i kht, rch ri t cc min qu Thanh Ha, Ngh An ko tng on di ra H Ni nh cc nm 1977 th tnh hnh s ra sao? Vn lng thc khng ch cng thng min Bc m c min Nam, va la ca ng Dng, t thi Php xut cng go, ch sau gii phng min Nam t lu, dn Si Gn phi n bo bo v cng n cm n m nh ng bo min Bc. Nguyn nhn ch yu l chng ta sm p t m hnh hp tc x vo nng thn min Nam, khin ngi nng dn ti hoa ca ng bng sng Cu Long kh c th pht huy c tnh tch cc nng ng vn c ca mnh m phi "noi gng nng

dn min Bc i lm theo kng", "cy chay, cy gi, ba chi cho xong vic v sm, mc d c ni thu hoch ch c 3 lng thc mt u ngi. V kt qu tt nhin l i, i t min Bc i vo, i lan trn khp nc. Tht l au lng khi mt t nc nng dn th cn c, sng to, t ai th mu m ph nhiu m phi lin tc nhp khu go. C th ni s kin khon h l mt trong nhng s kin in hnh nht li du n kh m trong s lnh o ca chng ta. Chng ta ng qun mt li dy ca Bc H: "Mt ng m giu gim khuyt im ca mnh l mt ng hng. Mt ng c gan tha nhn khuyt im ca mnh, vch r v u m c khuyt im , xt r hon cnh sinh ra khuyt im , nh th mi l mt ng tin b, mnh dn, chc chn, chn chnh..."[2] Ti tm c li nhng trang ny trong cun "Sa i li lm vic". c i, c li, cng c cng thy Bc H tht v di. Ngi nh thu hiu mi l trn i, hiu hin t i v on bit c tng lai. Nu nh ta khng bit nhng dng ny Bc vit t nm 1947 c ng l Bc ang ni vi chng ta hm nay. Ti cm thy nhng dng ch ca Bc nh nhng cp mt ang nhn thng vo ti v nghim khc hi: "Anh vo ng t hi b mt, tri qua hai cuc khng chin, ng trc ci cht, trc k th anh khng s, liu anh c dm ni ra nhng iu anh nhn thy khng? Nhng li dy ca Bc H nh khuyn khch ti, v ti h quyt tm s vit nhng iu ti ang suy ngh ln B Chnh Tr bng hnh thc mt l th cc anh tham kho. Ti s vit mt cch chn tht, thng thn, vi tt c tinh thn trch nhim ca mt ng vin cng sn. Thng 3 nm 1974, ti nhn qun hm Trung tng. Nh vy l t ngy nhn qun hm Thiu tng n ngy nhn qun hm Trung tng, thi gian ko di 16 nm. i vi ti l mt ngy vui ng ghi nh. Bi ra i lm cch mng, ngay t u b t y, tra tn, ti v nhng ngi cng la vi ti, c ai ngh l mai sau s tr thnh tng lnh hoc ng ny, ng n. nh quc phong kin, ginh c lp hon ton cho T quc, a t nc i ln ch ngha cng sn, cng nhn lm ch nh my, nng dn lm ch rung ng, mi ngi u bnh ng, m no,

hnh phc... l l tng cao p tng theo ti sut chng ng hnh qun nh gic 30 nm qua. By gi c nhn qun hm Trung tng, i vi ti l mt vinh d ln. y l iu ti t khi ngh n. Cng nhn qun hm t ny vi ti c cc ng ch L Trng Tn, m Quang Trung B t lnh i on 312 c, cc ng ch Trn Vn Tr, L c Anh... B t lnh B2 v nhiu ng ch khc cng t phong qun hm nm 1958. C nhng ng ch tin b vt bc nh ng ch L c Anh, ng S Nguyn... Nm 1958 ch mi c phong Thng t, i t, nay u nhn qun hm Trung tng. Ti chc mng tt c. iu ny ni ln s ln mnh vt bc ca Qun i ta. Ti ang suy ngh v bc th gi B Chnh tr th c tin Vn phng Trung ng cho bit, Ban b th b tr cho ti i tham quan Cng ha dn ch c mt thi gian. Ti ngh cng l mt dp tt c tm nhn bao qut hn, gip cho nhng ni dung ti trnh by c thm nhng cn c khoa hc. Rt may mn l nhng iu tai nghe mt thy Cng ha dn ch c cng thi thc ti vit th cho B Chnh tr. Nhng vn nung nu trong ti t ngy ra Bc cng thm chn mi. Khng vit c, cha vit c, lng d c khng yn cht no. m no nm cng suy ngh c m hu nh thc sut, bt cht ny ra g mi li vi vng tr dy ghi chp, s sng ra li qun mt. C nh th rng r hn mt thng tri ti mi vit xong bc th 14 trang. Ti khng gi B Chnh tr, s nh th n to tt qu. Cn nhc mi ti ch gi cc anh L Dun, Trng Chinh, L c Th, va mang tnh cht chung, gi cho cc anh y tc l gi cho B Chnh tr ri, nhng cng va mang tnh cht c nhn, thn tnh bc l nhng suy ngh ca mnh nh li tm s ca mt a em i vi cc anh ln... Rt may l ti cn gi c bc th cho n ngy hm nay. Do , cho trung thc, khch quan, c tnh lch s, ti xin chp ra nguyn vn bc th y. Mc du hin nay tnh hnh chung khc trc nhiu, ng ta qua 4 ln i hi, ti l i hi VIII. Nhng suy ngh ca mnh cch y hn 20 nm khng trnh khi nhng u tr, ngy th nhng ti khng s mi ngi ci ch, bi ti tin tm

lng chn tht ca mnh, m chn tht chnh l mt trong nhng tiu chun ca ci p. Ti khng c tham vng g trong bc th ny. C chng l s mong mun chy bng ca mt ngi lnh t chin trng tr v, lm sao cho t nc ngy cng pht trin, di sng nhn dn ngy cng c nng cao, ng ta ngy cng trong sch, chnh quyn ta ngy cng vng mnh... Knh gi: Anh Ba, anh Nm, anh Su[3] Va qua trong my thng, ti c c Ngh quyt 22, nghe bo co mt s tnh hnh, i thm cc tnh Min Bc Nam H, Thi Bnh, c nghe chuyn c th ca mt s cn b k c mun phn nh cc kha cnh ca tnh hnh. Ti c Trung ng cho i thm nc Cng ha Dn ch c, lc v ti qua Moscow vi ngy, Bc Kinh vi ngy. Qua tt c c cc s quan st, thy v nghe c ti cha ch i su nghin cu c h thng c mt vn no nhng tng hp nhng iu thy v nghe c, ti c mt s cm gic, n tng. Ti khng mun ch i m ti mun bo co vi cc anh nhng cm gic, n tng l c ti cht suy ngh s b vi cc anh. Ti khng c tham vng t mt kin to tt no. V ti chc B Chnh tr nm tnh hnh v suy ngh rt nhiu c nghe nhiu kin, c nhiu d n. Ti ch mun cc anh thy thm mt s kha cnh, c tc dng lm phong ph thm cho s suy ngh, ni cch khc l ti cng nu ln nhng thc mc, nhng mong mi, nhng cu hi cc anh suy ngh gii p trong lc cc anh cng ang gii p nhng vn t ra. I min Bc ang c nhiu hin tng tiu cc trong x hi v c trong cc t chc ng, trong b my chnh quyn. V nhng hin tng tiu cc trong t chc ng v chnh quyn tc ng nhiu trong x hi. iu ai cng thy. Th nhng vn l ti sao n li bin chuyn chm chp? S bin chuyn chm chp ny to nn mt tnh trng gim st lng tin trong cn b, trong ng vin, trong nhn dn v ng lo ngi hn c trong thanh nin. Ti gp mt s thanh nin, h ni

thc lng H tin v h phc vo lch s ng, lch s dn tc. Nhng ng trc hin ti v tng lai h gim st lng tin Gim lng tin vo nhng mc tiu c th ca cc s nghip, gim lng tin vo l tng, vo ng li. Nhng hin tng tiu cc ca x hi (v trong ng trong chnh quyn) lm vn c s trong sng v p ca nhng l tng, u c nhng lng say m hng hi c tnh cht lng mn cch mng, to nn mt trit l "sng tiu cc to nn "mt th lc x hi bao vy v x y nhng tm hn trung thc. Tnh trng trn c nhng nguyn nhn v khuyt im l s km ci trong s lnh o qun l x hi. Nhng c phi n cn ang phn nh mt ci mu thun gay gt gia nhng nhu cu ngy cng cao do c kch thch bi s pht trin vn ha v tnh hnh pht trin ca th gii vi s thiu thn ca c s Vt Cht ca ta? Tc l mu thun gia quan h sn xut pht trin nhanh m sc sn xut khng theo kp. C phi mt mt ta phi khc phc tnh trng qun l km v ng thi phi tm cch nhanh chng nng cao c s vt cht ca ta ln khng? V mt qun l c nhiu vn nhng hnh nh ta ang c nhng hin tng: - ra nhiu t chc qu lm cho b my ngy cng nng n cng knh m li vng vu ln nhau? - nhiu t chc m t lut php. t iu l quy nh c th r rng, bt buc chc trch, buc mi ngi phi t gic tn trng. - T chc thiu n nh, thay i lun tnh trng biu hin mt vi hin tng c th. - K lut lao ng lng lo. - Ty tin, ra tnh trng m ta gi l "ca quyn", bt c mt nhn vin nh no cng "sng tc ra nhng quy tc c th ca mnh, gy rt nhiu chm tr rc ri trong cng vic. - M h, trng rng, khng c th, v d v lut l giao thng: rt t nhng bin c k hiu lut l c th m nhiu khu hiu v vn: "Cm bp ci inh i".

"Cm phng nhanh vt u. "An ton l bn, tai nn l th". Th no l ci inh i v khng inh i. Th no l phng nhanh? Trong khi c nhng k hiu cm ci, cm vt, hn ch tc c tnh cht quy c quc t ri? Nhiu cng vic cha c ni dung, quy tc c th c nhiu t chc, nhiu hi ng nn c th ni hu danh v thc. Nhiu ph phn, m t pht nghim, thng pht khen ch, khng dt khot, khng r rng. i ng vt cht ngi c cng ln ln vi trao quyn chc cho nhng ngi khng c nng lc. i ng v hu", v hu v cng tc lao ng chc quyn x hi li vn l "vai v trong ng th c hp l hay khng? - Bo ch thng phn nh khng thc cht tnh trng thc t nht l ca cc sinh hot on th (v ng ch hn l on thanh nin v i Thiu nin tin phong). Theo ti thy cn phi xc nh v tun th nghim ngt nhng nguyn tc, v d: - Khi no c ni dung nhim v c th xc nh c cc quy tc quyn hn quan h, c iu l c th v hot ng c th hy nn t chc. - Phi lm th no c mt s tp trung c hiu lc trong tng b phn v trong ci ton th trnh tnh trng: - ng li, ngh quyt hay nhng t chc thc hin (k hoch, chng trnh) d. - Ch trng cp trn gii quyt nhanh linh hot d dng, nhg chuyn xung n b my l c dng dai ko di, thm ch khng gii quyt c. Cn phn bit "c vn, nghin cu vi ch o thc hin. Trc mt ti ngh khng bit c nn gii quyt gp, chn chnh my mt bng lut php c hiu lc. Lut php v trt t x hi cng c tr an v cng c quan h sn xut. - Trng tr tht nng nhng k da vo chc quyn lm giu v nhng k bt k ng c g xm phm n t do thn th danh d v ti sn ca ngi khc mt

cch bt hp php. - To nhng iu quy ch c tnh cht ph cp thng xuyn cc ni cng cng v c lc lng qun chng tham gia tch cc xy dng. Nghim ngt ban hnh v t chc thc hin, chn chnh cc phng tin duy tr tt lut giao thng. Ti thc mc trong lch s, c nhng lc nhng tn c ti c th bin chuyn tnh hnh x hi trong mt thi gian ngn. - Naplon trong my thng chuyn mt i qun hp thnh mt i qun thin chin. - Hitler trong my nm chun b nc c i vo mt cuc chin tranh ln. - Pierre nht ca Nga cng bin chuyn nc Nga lc hu trong vng mt s nm. Tt nhin ta khng bt chc bn pht xt c ti. Nhng ta phi suy ngh xem b quyt ca chng ch no, m c th nhanh chng thay i tnh hnh mt x hi? Thng thng l thng pht tht nghim khc, c nhiu v thng pht in hnh c truyn tng, c nhng bin php mnh, va c tnh c v va c tinh cnh co, to thnh mt sc mnh "x hi". c hu qu ca cc ch Bismach, Friederich, Hitler cn li phn tch cc l tnh k lut rt cao trong nhn dn c. l mt s tht khch quan ta phi tha nhn. Cho nn ta cn c nhng lut php, nhng b lut v nhng lc lng c hiu qu thi hnh nhng iu lut . l cc c quan thanh tra kim sot, l cc lc lng Cng on, Thanh nin, Thiu nin v c Ph n. Mun cho tht c hiu lc, phi l mt thanh ng nghim tc v c th "cng khai". Hin ta ang c cuc hc tp vn ng c tnh cht thanh ng y! Nhng ti cm thy cha liu lng. Cn tp trung: - a ra khi ng: nhng ngi li bing, nhng ngi li dng chc quyn n cp lm giu, mc ngoc vi gian phi. Nhng ngi ht kh nng lnh o.

- Cn c danh hiu "Cu ng vin cho nhng ai khng c khuyt im nhng ht kh nng cng tc v lnh o, v hu... c i ng m khng cn giao chc quyn, khng cn tham gia sinh hot lnh o gim bt cht trong cc t chc ng. Nn thc hin ch th ng vin. Cn c cuc vn ng tng t trong on thanh nin v cng nn c vn ng pht huy i th on vin vi nhng ni dung c tc ng tch cc thc y cc yu t tch cc. Tt nhin c hng lot vic phi lm nhng ti "cm thy cn tp trung c trng im, tp trung v bin php mnh thc hin mt s kin quyt nghim tc v c hiu lc, c tc dng c v nhn dn, cng c lng tin, nhm bin chuyn nhanh chng tnh hnh trong thi gian ngn. Phi c nhng vic lm c tc ng mnh m, si ni v tinh thn v c v nhng yu tch cc va ngn chn trn p mnh m nhng yu t tiu cc. Nhng d sao cng l mt mt c tnh cht "thng tng kin trc. Cn vn c ngha c bn "h tng c s" l vn xy dng kinh t, vn to c s vt cht. Ti xin c my kin nh sau: II V vn ny ti khng dm c nhng kin g nhiu. V tht ra l rt dt, li xa cc cng vic xy dng ch ngha x hi hng mi nm nay. Nhng cng c nhng cm gic v n tng mun trnh by vi cc anh. i tham quan nc c, ch i chi c tnh cht du lch, ch yu l quan st v c vi ti liu gii thiu n gin. Nhng qua h thng ng x qua c s cc th x, th trn, thnh ph h c v ang xy dng, qua cc di tch lch s v vn ha v c v cng nghip ca h th ti c n tng tng i r rng v ci gi l: Xy dng ch ngha x hi sau khi nh chnh quyn ca t bn ch ngha v xy dng x hi khng qua giai on t bn ch ngha. N c hng lot vn v quy lut t ra. Nhng quy lut c bn l nhng g. V nhng quy lut ca cng vic xy dng x hi ch ngha l nhng g. C l khi ng ta t vn "Bc i ban u c l pht biu trin ln mt quy

lut ri chng? Nu ch ngha t bn c mt thi k tch ly t bn, ht sc tn khc m cng di lu mi c ca ci vt cht pht trin v mi c nhng c s vt cht, nhng vn t chc, v k lut k thut cho t bn ch ngha pht trin v nhng ci li l nhng vn ht sc quan trng to iu kin cho vic xy dng x hi ch ngha sau ny, th ch ngha x hi vi nhng yu cu v phn phi ca n r ang i hi mt c s vt cht th no y. C phi ni dung ca bc i ban u l to mt c s vt cht ti thiu, lm cho s pht trin x hi ch ngha khng? V yu cu ca ci c s vt cht ti thiu y l g? V d ly con s v yu cu in u ngi v thp u ngi th con s: 1500 kW/gi u ngi/nm v 100 kg gang thp u ngi l con s yu cu ti thiu hp l chng? Ch ngha t bn to c s vt cht bng tch ly t bn tn khc. Vy ch ngha x hi khng qua t bn ch ngha phi to c s vt cht bng g? C l c bn bng tch ly lao ng tp th. Th nhng c im c bn v cng l iu kin tin quyt ct t cho cc nc thuc a tin ln x hi ch ngha l c phe x hi ch ngha, c Lin X. Ngoi ra cn c th gii th ba, c cch mng khoa hc k thut th gii. V ring Vit Nam mnh li c hai min, nhim v gii phng dn tc v dn ch nhn dn cha hon ton xong. Tc ng ca ch ngha thc dn mi v kinh t min Nam th no ta nh gi cha r (s pht biu phn sau). Vy th ta lm g? Yu cu gay gt l trong mt s nm ta phi lm nhng vic m t bn ch ngha lm hng my trm nm. Ta lm th no v khai thc c im ca thi i ra sao? Ti cng thy r Trung ng ta ang t vn nh vy: - Da vo phe x hi ch ngha. - Khai thc cch mng khoa hc k thut. - Li dng c tham vng ca nhng nc t bn tng i tin b hoc c nhng

bn t bn quc m tm thi cha phi l k th trc tip. Nhng qua nhng ti liu ti c c v bo co ti c nghe. Ti c "Cm gic ta cha tht mnh bo tp trung v dt khot, linh hot. 1 Cn nhiu lng tng trong vic xc nh quy lut ca kinh t x hi ch ngha. V d: Quy lut ca Stalin pht biu th c phi y l quy lut, hay y l yu cu ca ch ngha x hi. Li v d v quy lut gi tr th trn thc t th trng th gii ch ngha t bn dng gi tr s dng lm phng tin thu li nhun, th gi tr s dng hng ha ca t bn li c pht trin tin b, cn ta gi tr s dng l mc ch trc tip ca sn xut th gi tr s dng hng ha li khng cao, ring Vit Nam th c theo "quy lut" tht li trc tt sau xu? l hin tng g? Ring ti cn thy lng tng nhiu trong vic nhn thc nhng ci gi l quy lut ny. C iu r rng l tnh u vit ca ch x hi ch ngha ch c th pht huy nhiu, pht huy y khi no ta c mt nn cng nghip kh. Hin nay ta va phi to c s vt cht cho nn cng nghip va phi rn luyn con ngi v t chc x hi ch ngha cho ph hp vi nn cng nghip C s vt cht ca ch ngha t bn n buc con ngi phi sng cho ph hp v n cun t chc x hi phi ph hp vi c s vt cht pht trin ca n. Nhng ch ngha x hi ta li chun b cho con ngi v t chc x hi y mnh cng nghip ha v c l cng l nhim v ca v sn chuyn chnh chng? By gi yu cu cp bch c nn t vn ta cn phi c nhng chnh sch ht sc to bo nh kiu Lnin nh ra "Chnh sch kinh t mi, sau khi kt thc ni chin Nga vi mt nn kinh t x xc tiu iu khng? Ti ni "nh kiu ngha l vi mt tinh thn mnh dn to bo v dt khot nh vy, ch khng phi theo ni dung ca Lnin lc , v iu kin lch s khc nhau hn. V d nh th ny: Ta pht huy ht mc ci u th v ti nguyn phong ph ca ta, c nhng chnh sch to bo mnh dn thu ht s u t ca cc nc anh em ch yu l cc nc c k thut cao m li cn n ti nguyn ca ta. Thu ht mnh dn u t ca cc nc t bn ch ngha cha phi th ch (nh Thy

in, Php, Nht). C th ta chu thit i mt t k c nhng th qu gi, k c mt s mt v lu di. Nhng ta tp trung gii quyt my yu cu ct t ca ta t cho bng c trong mt thi gian ngn, coi nh ta phi bn ti nguyn qu i t c nhng yu cu c bn trc mt l nhng yu cu c bn nn tng cho lu di. Ch nu ci g ta cng mun gi c va c nhp nhng th e rng c khi thit (ch khng n ni mt) c ch ln chi. Ti c nhng suy ngh i khi nh th ny. Ta cn ht sc tp trung vo in, thp, v du (Ti cha r ngha ca ci "c kh l then cht" lm) bng cch cho cc nc u t vo ng ra lm, ta gi vng ch quyn v chnh tr v kinh t, lm sao sau mt thi gian h c li n mc no th ci tr li hon ton thuc (ta) v ta. V d nh du c th trao hn cho Nht Bn lm ci g vi nhng iu kin no v ng thi i Nht phi gii quyt gip ta nhng mt khc. Cn nhng ci khc lm nh i. V d nc anh em no cn ng, than... th mi anh em em k thut phng tin v nhn vin n xy dng c s khai thc v khai thc i nhng i li, anh em lm cho ti cc c s khai thc v ch bin qung st, c thp, cc c s nhit in, thy in... vi yu cu ta t c mc tiu ca ta, bn c li c li (v tt nhin v ch : ng, apatit, titan... ta chu thit). Sau mt thi gian bn c li ri th tt c vn l ca ta. Ta cn c thm Crom, ch, km thm ch c ci th "t nng qu gi ti ngh ta vn c th i. Lm nh vy ti tng tng quang cnh l t cc bn mang xe c phng tin vt liu xy dng, xy dng nn nhng c s hin i trn t nc ta, c th thu ht c cng nhn ta, hun luyn cho cng nhn ta. Sau 10, 15, 20 nm th nhng th l ca ta v trc mt th cng l lm thay i quang cnh ca t nc ta ngay. Ta tp trung tr lc, ti lc lo nhng ci khc. Khng s b xm phm ch quyn, ta c tp trung vo nhng yu cu ch yu ca ta. Ta dm hy sinh c nhng th x, thnh ph gi gn c lp, th ta cng c th chu thit i mt s ti nguyn mau chng xy dng t nc. ***

Li mt suy ngh na v ta khai thc li thin nhin ca ta. V d: ta mi nc no gii v t chc du lch (ti thy CHDC c cng kh gii v ci ny) ta trao cho t chc du lch Vnh H Long, rng Cc Phng. H xy dng t chc khch sn v h thu tin ta ch ly mt t l thu cho h thu li v thu vn ca h. Sau my chc nm ta cng s thu hi c nhin vic ny phc tp v cng khng bit c nc no h thch th khng? V d ta dng hnh thc kt ngha gia cc tnh ca hai nc, ta a cng nhn ca ta sang h. V d a sang vi thi gian 10, 15, 20 nm vi nhng iu kin: - H phi thi gian hun luyn 2, 3 nm. - S ngi a sang c t l nam, n l ngi yu (thng binh cn khe) ngi ln tui... - C nhng quy ch i li trong thi gian lm vic. - Quy ch i vi nhng gia nh lp trong thi gian (vic hc tp ca cc chu...) Ti khng bit vn no c lin quan g n quc th khng? V ng l gia cc nc x hi ch ngha cha bao gi c vn nh th ny. Nhng nu ta khng cu n, c th a sang trn di 1, 2 triu ngi th ta pht huy c lc lng ta, ta tch ly vn, ngi, k thut cho ta sau ny. To cng n vic lm c cho s ngi cng ng ca ta. y c th l mt ngh ngy th, nhng ring ch quan vi cch suy ngh ca ti, ti cng thy thit thc v c th l mt hnh thc rt mi m, rt mi m ca s hp tc gia cc nc x hi ch ngha chng? *** Ti c tng tng th ny. Hin nay mt s nc x hi ch ngha anh em kh c v gip ta nh Cuba c, m Cuba cng li ngho v nc nh. Cch gip l "hai bn cng c li m bn bn c li th bn ta l phi thit. Nhng nu thu ht c u t ca bn vo th c th to nn nhiu ci li khc cho ta. V d nu cng mt lc c hng chc, vi chc cng trng ln ca bn trin khai th ring nhng vic bn phi lm ng, em vt liu vo xy dng

cng l tng thm ca ci cho ta. Nu trong vng 5, 7 nm ta a sc in ca ta ln 10 t kW-gi v sau 10, 15 nm ta c c ly 50, 60 t kW-gi th mi c. Trc mt phi xy dng tht nhiu in chy than v du, trong khi ta lm cc cng trnh thy in v chy nguyn t. Nu khng c cch tp trung rt ln th khng c cch no gii quyt. Ti khng bit hin nay mi nm mnh phi nhp bao nhiu st thp nhng nu trong vng 3, 5 nm mnh c st thp khng phi nhp. Sau li c th pht trin thm vic xy dng v y mnh ch to my th ta mi c thc y cc vic khc, nu ni c kh l then cht m khng c st thp th c v gay go. Vic xy dng c bn hin nay ang pht trin rng khp m thiu st thp cng gay go. Ngoi ra c th thu xp i th no thu ht c vic ch to phn bn v pht trin cng nghip ha. Ti ngh rng khi ta c in v thp n mt mc no l ta c th pht trin ton din sang cc ngnh khc v lc y c th c c th pht tin nhanh chng c. Trn y l ni v nhng vn c lin quan n nhng chnh sch ln c mt tinh thn to bo v dt khot nhm c cch nhanh chng y mnh mi mt khai thc v to ra nhng c s vt cht cn thit ca thi k bc i ban u v ti c th quan nim bc i ban u c th bao gm mt k hoch 5, 7 nm hoc hai k hoch ngn hn. Mt khc cn c mt chnh sch c th s dng quy lut, quy lut gi tr, kt hp vi ng vin tinh thn lm ch ca nhn dn nng cao cht lng sn phm nh: - Chnh sch khen thng rng ri v k lut nghim ngt i vi cc hp tc x gia cng. - Chnh sch thng pht rng ri nghim minh vi cc x nghip quc doanh. - Chnh sch thu thp kin ngi s dng (kiu trng cu kin) thng xuyn cn c vo m xc nh vic khen thng v k lut. Ni chung, trong b my qun l v iu khin vic sn xut cng nh trong b my chnh quyn ca ta, vic thng v pht c v cn qu t. Nn c nhng quy

nh v mt ny v c mt thi gian thi hnh rt kin quyt dt khot. Di chnh quyn v sn chuyn chnh phi quan nim thng pht l mt bin php gio dc quan trng, s thng pht nghim tng thm tinh thn t gic ca nhn dn, cn b. nc cng ha dn ch c, mi ngi u chp hnh kh nghim tc cc quy nh v trt t v sinh cng cng v giao thng, trong c mt tm l r rt l ngi cng an pht, ng thi vi thc l cn tn trng t do ngi khc. Thng pht r rt v quyt lit mi l cch gio dc tinh thn trch nhim, c hiu lc nht, mi gp phn ht sc quan trng loi dn hin tng tr tr, ty tin, lm n l m, ng nh. l bin php quan trng nht nng cao k lut lao ng v t nng cao nng xut lao ng. C bin php thng pht, mi khi thng v pht c km vi cu nhc nh th s c hiu lc hn 100 ln vic c hp sut tun, hp ht ti liu n n ti liu kia. Ti quan nim gio dc khng phi ch l ln lp hc tp v c l cng khng phi l ch yu l ln lp v hc tp. Mun to nn mt tp qun x hi, mt t tng x hi th phi to hnh ng quen thuc thng xuyn hng ngy, v mun th phi c quy tc c th v nhng quy tc ai vi phm nht nh phi trng pht. Mi ngi i tu ha ht sc "t gic" ng gi n ga khi lu chy (m khng cn ai gio dc mc ch ngha c) l v khng n ng gi th b "s trng pht au n ngay: l tu. Phi lm cho b my x hi chy mt cch quyt lit, lnh lng nh on tu ha chy vy, buc mi ngi phi ng gi ra ga.. Ti cm thy y cng l s mong mun ca a s ng vin, cn b, thanh nin v nhn dn ti gp. H cng mun ti phn nh nhiu tnh hnh c th vi B chnh tr vi nh B chnh tr nm tnh hnh nhiu hn. Tuy cc anh thy c nhng tnh hnh c bn, nhng hin nay mi ngi trung thc u nng lng mong n mt ci g i mi, chuyn bin g mnh m, loi tr mau chng c mt s mt tiu cc trong x hi, a s nghip cch mng tin ln. Ti cng mun qua nhng kin trn y m phn nh vi cc anh mt cch

nh vy. Chn Vinh Ti khng hiu l th tm huyt ca ti c n cc anh khng v nu n c th cc anh c b t th gi ra c v suy ngh iu g khng. Nhng ti ch i v ch i. May sao sau lung gi i mi t Lin x ti. ng ta, ng u l Tng b th Trng Chinh, nhanh chng tip nhn mt cch sng to, vi quyt tm ln "i mi hay l cht", vc dy mt t nc hu nh ang lao xung dc khng phanh... Thc ra nhng vn ca i mi c nhiu cn b, ng vin, cc nh tr thc, khoa hc trong nc pht biu ni ny ni n, bng cc hnh thc khc nhau, nhng dng nh nhiu ng ch vn cn e ngi. y l mt cn bnh cc k nguy him, l nguyn nhn ca nhiu sai lm c lp i lp li, v tic thay, vn cn tn ti cho n hm nay... Nh nm 1946, khi chnh quyn non tr mi thnh lp, ti ba nh Bc m vn ku gi tm ngi ti c trong thin h gip nc. Bo Cu quc ngy 20-11-1964 ng thng co ca Ch tch H Ch Minh, vi nhan : Tm ngi ti c. Thng co vit: "Nc nh cn phi kin thit kin thit cn phi c nhn ti. Trong s 20 triu ng bo chc khng thiu ngi c ti c. E v chnh ph nghe khng n, thy khng khp, n ni nhng bc ti c khng th xut thn. Khuyt im ti xin tha nhn. Nay mun sa i iu , v trng dng nhng k hin nng, cc ia phng phi lp tc iu tra ni no c ngi ti c, c th lm c nhng vic ch nc li dn th phi bo co ngay cho chnh ph Bo co phi ni r: Tn tui, ngh nghip, ti nng, nguyn vng v ch ca ngi . Hn trong mt thng, cc c quan ia phng phi bo cho y . Ch tch Chnh ph Vit Nam H Ch Minh[4]

Bc H th nh th, cn chng ta ngy nay th sao? Hn lc no ht, mun cho cng cuc i mi hin nay ginh c thng li, ta cn nh v thc hin ng nhng li dy qu bu ca Bc H: "C nhiu ng ch c bnh t tn, t i, khinh r ngi ta, khng mun bit, mun hc nhng u im ca ngi khc... H qun rng, ch on kt trong ng, cch mng cng khng thnh cng c, cn phi on kt nhn dn c nc. H qun rng, so vi nhn dn th s ng vin ch l ti thiu... Nu khng c nhn dn gip sc th ng khng lm c vic g ht. "V vy ta cn phi hp tc vi nhng ngi ngoi ng. Ta khng c khinh r h, ch bai h. Ta phi lin lc mt thit vi dn chng, xa ri dn chng l c c, c c th nht nh tht bi. "Cng v bnh hp hi m khng bit dng nhn ti, vic g cng m ly ht, m ly d nhin l lm khng ni. "Cng v bnh hp hi m khng bit cch x tr khn kho vi cc hng ng bo (nh tn gio, quc dn thiu s anh em tri thc, cc quan li c...) "T nay, mi cn b, ng vin phi kin quyt cha ci bnh hp hi thc hin chnh sch i on kt. "Bnh ch quan, bnh ch k, bnh hp hi... mi chng bnh l mt k ch. Mi k ch bn trong l mt bn ng minh ca k ch bn ngoi. ch bn ngoi khng ng s, ch bn trong ng s hn, v n ph hoi t bn trong ph ra[5] Tp II Tp II Chng 2 i hi nm

i hi IV ca ng din ra sun s, tng bng nh l mt i hi mng cng. Nhng trng v tay di nh nhng t sng lin tc vang ln trong hi trng Ba nh. Hn 1 nghn i biu t khp cc a phng, cc chin trng t hi v y,

tay bt mt mng. Nhng cuc gp g cm ng, nhng vng tay m nhau thn thit. Nt mt ai ny rng ngi mt nim vui, phi phi t ho. Khng vui sao c, khng t ho sao c, bi y chnh l ngy hi ca nhng ngi chin thng. Di chc thing ling ca Bc H: "Dn tc ta s c vinh d l mt dn tc nh m anh dng nh thng hai quc to l Php v M" c thc hin. y l chin cng chung c ton dn tc nhng lc lng tin phong i u, va dn ng ch li, va xng pha trn mc chnh l nhng ngi cng sn m tiu biu l nhng i biu ang c mt trong i hi ng ton quc ln th IV hm nay. i vi ti, nhng ngy i hi thc s l nhng ngy vui Khng kh tng bng ca i hi, nhng cuc gp g thn tnh vi bn b, ng ch. C ngi t in Bin Ph nay mi gp li tnh ra hn 20 nam, c ngi sut 16 nm t i hi ng ln th III. c bit l cc ng ch 321 : L Trng Tn, m Quang Trung, Hong Cm... Nhng tng lnh tng xng pha trm trn, gp nhau ng y on i biu Qun i trong i hi vi t th hin ngang, qun phc ma ng thng np, trn ngc lp lnh hun chng, to nn v p ho hng cho i hi vi y ngha l mt i hi ca nhng ngi chin thng. Trc i hi, ti c vit mt bi ty bt vi ta : "S nghip v vang ca nhiu th h" ni ln nhng suy ngh ca mnh trc chin thng v i ca dn tc. Nhn ang ni v i hi IV, ti mun trch vo y mt s on C th ni y l nhng suy ngh bc u ca ti v thi k mi ca dn tc. Ma xun 1975 n v qua i li trong lch s ca Vit Nam v ca th gii mt mc son chi li: Vit Nam, mt thng li trn vn ca c lp, t do, th gii, mt thng li ca chnh ngha v nhn phm. Ngy thng c qua i, nhng ngha ca thng li ma xun 1975 c cn vang mi, vang xa mi... Nhng nhim v mi, tnh hnh mi, nhng vn mi c t ta dn dp ti tp, nhng ngha ca thng li vn c nh nh sng lp lnh, chi la ngy cng rc r. Lch s sang trang. T sau ma xun 1975, ton b cuc sng ca mi ngi dn Vit Nam u gp mt s o ln sung sng: b li sau mt cuc sng ca

tin phng ln, hu phng ln v bc vo mt cuc sng ha bnh vng chc trong c lp, t do, c nc sum hp mt nh, giang sn lin mt gii. t nc chuyn mnh vo mt thi k lch s mi. Thi gian c qua i. C nhng s vic qun i, nhng c nhng s vic cn nhc mi, cng nhc, s vic cng ln ln mi. Ta qun i nhng hn th, nhng au st, nhng kh nhc. Ta nhc mi nhng chin cng, nhng ng gp, nhng hy sinh v nhng yu thng. Thi gian c i, nhng nhng cm xc, nhng tnh cm, nhng suy t c ln ln mi, di mi ra v dy dn mi ln, phong ph mi ln. Nhng git nc mt tc ti trc y ch ri d dt di bi da nc, trong hm b mt, nay n s ri trc lng Bc v long lanh di nh nng ca khong tri Ba nh lng lng. Nhng nim vui sng trc y thng tc nghn tng ni hoc ch bng n vi vng, th nay c th trn ngp khp khng gian t nc, khp c H Ni, ng thi ngp c Si Gn, dt do sng Hng, ng thi rn r khp Cu Long... Nhng xum hp trc y ngn ngi, bt ng hoc ch gin tip qua nhng t giy mng, th nay c hn trc, c th hin trong nhng vng tay, nhng bng hoa, nhng k vt, nhng bui lin hoan v nhng cuc k l tm tnh v tn, nhc i nhc li nhiu ln v nhng d kin tng lai. Bao nhiu vic cp bch t ra: no cng n vic lm cho hng triu ngi, no nhng hu qu au n v bn thu ca bn xm lc li trong mi gia nh, mi tm hn con ngi, no ci to nhng np sng, nhng np suy ngh khng ph hp na, no t chc li mi vic theo quy m nh nc, no nhng nhu cu cp bch: sch hc, cm n, vi mc, ci t, phn bn, ging m nguyn liu cho nhng cng trnh cp bch... Nhng li cn phi ngh cc bc i cho 10 nm, 20 nm, cho 50 nm, cho 100 nm, bc i ca t nc, ca nn kinh t, ca nhng con ngi, nhng th h. Mun tnh c bc i , mun gi vng non sng t nc, li phi cn xem li t nc ta hn 4000 nm qua ra sao, hn 100 nm qua th no v nht l hn

30 nm qua ta lm nhng g. Nhng iu tip tc trong tng lai ra sao? Hnh thnh trong u c nhng lp ngi hm nay hai mi tui, mi tui v c nhng lp ngi n nay cha ra i na, ra sao? Ti nguyn t nc c nhng g? Trong th gii hin nay, t nc ta i ln ra sao? Kinh nghim no hay, kinh nghim no d? Nhng tht bi v thnh cng? Phn khi, vui mng, cm ng, no nc v c nhng lo ngh, suy t, nhng bc bi, nhng st rut, va lm m mang tm tr, li va qun tht ni lng. Nhng d sao mt suy ngh bao trm vn l mt suy ngh cho ring ta, ring dn tc ta, ring giai cp cng nhn cch mng, cho hin ti, cho tng lai v cho chung c nhn dn th gii: l suy ngh v "Sc mnh Vit Nam", sc mnh ca cch mng v sc mnh ca phn cch mng, sc mnh Vit Nam v sc mnh quc M trong thi i ny. C mt iu cm tng r rt nht v chung nht l ta thy c r hn, c th hn, chi tit hn, su sc hn ci sc mnh vt cht, tin ca quc M, ci thm c, xo quyt ca thc dn kiu mi vi cc loi trit l, hc thuyt chng cng phn ng ca n. Nu ta khng phi l ngi trc tip tham gia cuc chin u v chin thng v i ny, th t l ta phi le mt, ngp u v nhng sc mnh "khng tng tng c" ca nn vn minh k thut ca Hoa K, s rng mnh kinh s trc nhng ci xo quyt, tn bo, v ri t hi "Lm th no c th sng st, c th chng ni nhng ci ", ch cha k n nh bi n. Chnh nhng bn tay sai ca M tht s tin tng vo sc mnh , chng khng gii thch ni ti sao chng li thua v khng gii thch ni ci s phn "ui ch" ca chng. Rt nhiu ngi c lng tri sng trong nhng vng ch chim v hoc ni ny, ni khc ca th gii u chng t ra ng tnh vi mc ch chin u ca chng ta, cm phc cuc chin u ca ta, nhng cng tng "khng tng tng ni" thng li cui cng ca ta. Thm ch, c nhng ngi bit r M xm lc v theo M l tay sai, l vit gian, nhng cng t nh rng: M n mnh th, khng th khng theo M v ri t an i bng cu "gp thi th, th thi phi th vi mt tinh thn tiu cc hoc vi mt ting th di, xui tay cho "th s v "sc

mnh Hoa K". Th y! Th m ngy nay c 50 triu ngi ca c dn tc ta ang vt ln trn nhng hnh bng ca th sc mnh gh gm y, ang ca ht, ang khi phc, ang xy dng, nhn dn lao ng vo ci gi l dinh c lp, tn mt xem bn tay sai sng trn nhung la nh th no? Tr em nhy nht trn nhng xc xe tng gc , la ht v a vui. C dn tc ta vt ng ln y ht nh mt ngi c php thn v khut phc c mt loi qu kht mu v tn bo m mi ngi khng ai khng kinh s. Khng nhng th, ta cn em ci thn xc tht bi ca loi qu phi by cho c thin h xem. V nhng ngi trung thc bng thy thm lng can m, thm nim tin n ci hng n tng lai gt b nhng s h a ca bn hung n ca thi i. Qu tht, k ch ca ta c mt sc mnh gh gm. Nhng nhn dn Vit Nam, dn tc Vit Nam li c sc mnh ln lao hn, k diu hn v thng chng mt cch v vang trn vn, dt khot r rt. Chng cng khng th ci bi by m x xa tht bi ca chng c. K ra kh m ni l k ch yu. Chng c mt loi sc mnh ca chng. Nhng Vit Nam li c mt loi sc mnh ca Vit Nam. V, sc mnh Vit Nam thng sc mnh ca quc M. Vy sc mnh Vit Nam phi cao siu hn, k diu hn: l sc mnh cch mng, sc mnh ca thi i, sc mnh ca ch ngha Mc Lnin, sc mnh ca lng yu nc nng nn, ca tinh thn on kt su sc. Sc mnh biu hin tp trung vo s lnh o ti tnh v nim tin su sc mnh m. Sc mnh c tch ly t th h ny qua th h khc. Trong nhng ngy hi ca non sng, trn khp no ng ca t nc, trong cc phng hp, trn cc cng trng, ng rung... Chng ta gp bao nhiu gng mt khc nhau. C nhng gng mt ca nim hn hoan trn vn: Thng li, sum hp, chung thy, c nhng gng mt ca nim vui chung v ni au ring. Ta hy i tm nhng gng mt ca nhiu th h. y l nhng gng mt ca cc ng ch ca "thi dng ng" nhng ngi hc tr v ng ch u tin ca Bc H. Hin nay, l nhng gng mt ca cc ng ch lnh o tui sut sot

by mi. Nhng c gi khc vo tui u tri qua di nhiu ch p bc v khng b, ngy nay c nhn thy c lp, t do, trng thy con chu u tht s " nn ngi" c kin thc, c vic lm, bit t ho, th cc c vn t nh lng "by gi nhm mt cng yn tm, vui lng, h d". Nhng cn cc ng ch lnh o ca chng ta th ba bn chc nm tranh u qua li ch cha cht thm trong u bao nhiu d tnh ngy cng phong ph, cng tha thit cho nhng nm sp ti Nhng d tnh y v nng bng, m sc lc khng cn nh xa, thi gian thc hin nhng d tnh th cn qu ngn. Phn khi v t ho v thng li cng dt do, tin tng vo tng lai cng vng chc, th nhng lo u v vch ra nhng d tnh, tm nhng phng php v nhng con ngi kh nng v tin cy thc hin cc d tnh li cng nng tru, cng gay gt v cng si bng. Nhng g cc ng ch cm th v nhn thc c trong gng cm, trong mu la vn c nh nhng git thp chy t chy tm can. Nhng ngi k tha cm th nhn thc ra sao y? nhng chn l n gin: "Khng c g qu hn c lp, t do!", xy dng ch ngha x hi, phi c con ngi x hi ch ngha, o c "Mnh v mi ngi, mi ngi v mnh", "on kt l sc mnh", li cng l nhng chn l v i. Ni n gin v ai cng ni c. Nhng n v i bi v mun thc s nhn thc c n v ton tm thc hin n, li phi c phm cht, ngh lc phi thng. Lch s bn ngn nm ca dn tc c 50 nm qua lm cho rng r nh by gi. Nhng khng phi v khng th c sng nh by gi: hng nm, vn cn nhng ngy thng gip ht thiu n, nh ca nhn dn cn thiu thn, cht chi, cn c ch ti tm, ba n cha nh lng, cha ngon, a s tr em cn cha c ch hc ng hong v ch chi t t, trong cuc sng ngi ta cn ganh t, hch dch, vic lm cn tr tr, thm ch cn c ngi n cp, hi l,. trn vic, c ngi tr mc nhau, la lc, tranh ginh, bt mn... nhn rng ra th c th gii cng ang tin ln nhng con ng phong ph v phc tp X hi ch ngha tr thnh mt xu th ca lch s, ng thi l c m, kht vng ca loi ngi. Nhng con ng i ln x hi ch ngha li khng th khng tri qua nhng bc i khc nhau: nhanh hay chm, thnh cng hay tht bi, thm ch c vic va x hi

ch ngha va li l khng phi x hi ch ngha, hoc x hi ch ngha tht, cng c x hi ch ngha gi. K th ca x hi ch ngha ra sc xuyn tc, ba t, vu khng, ch bai, khot su khuyt, nhc im, li dng mu thun "m b thc, chc b go" lun tm s h phn kch c lit. Bc H ni: "Cc vua Hng c cng dng nc, Bc chu ta phi cng nhau gi nc". Ngy nay, non nc ta c gi vng, ta li phi nh cu Bc H dn li trc lc Bc i xa: "Thng gic M, ta s xy dng hn mi ngy nay!" v "Bi dng th h cch mng cho i sau l mt vic rt quan trng v cn thit". Lp tr ta, by gi bt u phi bo nhau: Bc H v cc Bc i trc c cng gi nc, nay chng ta phi cng nhau dng nc to p hn mi ln xa Bc c vui lng. Bc H vn yn ngh ni qung trng Ba nh theo di cc bc i ca con chu. Chng ta phi cng nhau, ngha l phi l mt khi on kt nht tr gp sc mi ngi mt phn, ci phn mi ngi ta c gng cho n c nhiu, c to, d rng so vi lch s t trc n nay cng nh so vi khng gian ca T quc, ch l phn rt nh b. Nhng, chng ta phi cng nhau? Trong s quan h cng nhau ca nhiu th h ny, khng khi khng ny sinh nhng mu thun. Nhng u t v kinh nghim v nhng mong c su xa ca nhng lp ngi i trc, th lp i sau cng kh m hiu c cho ht ngay mt lc, cn nhng c m to bo, nhng kin thc mi m, nhng sc lc di do v nhng mong mun phong ph ca lp ngi i sau, th lp ngi i trc cng khng th no hiu ht c v cng khng th no hiu c su sc. Nhng l quan h cng nhau th ch c quyn cng nhau b sung, cng nhau bi p cho nhau, ch tuyt nhin khng c s ch bai v ph nhn. Ta thng nghe nhng d lun: - ng lnh o chin tranh gii, lnh o kinh t, vn ha khng gii. ng lnh o chnh tr gii, ch lnh o khoa hc k thut, chuyn mn khng gii. Phi trn mt chn l hin nhin l c ng lnh o mi c nn kinh t v vn

ha nh ngy nay. C ng lnh o nc ta mi c mt trnh khoa hc v k thut nh ngy nay. V trn c s chn l , c nhng yu cu nng cao sc lnh o ca ng v cc mt kinh t, vn ha, khoa hc k thut th tm coi l mt kin tch cc. Nhng, t nhng kin m i ti mt s ch bai, chm chc, thm ch ph nhn s lnh o ca ng th l nhng kin phn ng m k th ca ta mong mun gi ln. "Nhng lun iu c mun gt b nhng ngi gi (m thc t khng th gt c) l mt lun iu sai lm. Nhng nhng lun iu c cho l tr con, non nt, cha lm c vic th cng qu c k v tr tr. Trong cuc sng lun c lp ngi tr, lp ngi gi, c lp ngi i sau, lp ngi i trc. V iu c lm bn thn ti lun lun suy ngh. cng v ti thuc loi ngi va i trc va i sau, gi th cha qu gi, m tr th cng khng cn tr na. t lu khng c ci th lm cha, m cng t lu c ci th lm ng. Cc anh ln gp ti th ni "my cn tr lm" nhng cc thanh nin gp ti t lu, khng gi l ch na m ku l tha bc, c chung quanh h hng ti l mt i ng chu gi bng ng khng m xu na. Cc chu nh nhn ti bng con mt t m nh mun tm nhng g thn b c xa trong cc cu chuyn xy ra t lc chng cha ra i. Nhiu chuyn chng n nghe m khng hiu. Cng c nhiu chuyn cc chu lm by gi ti cng c bn khon "Khng hiu ti sao n lm th?" Lp ngi ln tui i trc th nhn vo c s nghip ca nc nh gy dng c n ngy nay, thy bit bao xng mu, bao ng cay, bao tm huyt ca bao nhiu lp ngi... m tm t suy ngh khng bit rng nhng ngi k tha c tip tc pht trin c s nghip nh Bc H mong mun, xng ng vi nhng vinh d, v vang t c hay khng? Lp ngi mi ln ln, c hoi bo c ch kh nhn vo nhng cc din ln th hoc thiu t tin kinh nghim ti nng ca mnh, hoc qu t tin vo kin thc v sc bt mnh m ca mnh m tm t lo ngoi nhng "ng gi" ngy cng chm chp, bo th, khng a c t nc bay bng trn nhng i cnh c m v i.

Thng thng nhng ngi tr tui t t tin ti nng v kinh nghim qun xuyn ton din, nhng li nhiu t tin vo lnh vc c th m mnh c hc tp, nghin cu v hot ng. V trong mi lnh vc, nhng ngi tr tui u c cm gic bc bi cht hp cha tha c lng vng vy: cht hp v i sng, cht hp v iu kin lm vic, cht hp v s ch o c th, vng vu trong cc mi quan h hip ng... V vy mt tm trng ch mong ao c s lnh o chung, c c nhng b quyt thn tnh g, hoc c mt ci g mi m hn, g c nhiu gt mc vng vu tt c c thoi mi vng vy bay xa. Khng th ly nhng ngy tui tr ca nhng nm cch y 20 - 30 nm hiu c nhng ngy tui tr hin nay, nhng nhng ngi ln tui li c th o kinh nghim dy dn ca mnh, hiu c nhng tc ng khc nhau n tui tr, m bn thn tui tr ngy nay kh nhn ra. Tui tr ngy nay ang ln ln trong mt hon cnh lch s rt phong ph m cng rt phc tp. Tui tr nc ta sinh ra trong mt nc m nn sn xut cn thp, kinh t cn ngho, nhng li c tip thu nhng kin thc khoa hc rng ri, tht mi m, c tip xc hng ngy vi bao nhiu l thuyt khoa hc tht v gi, bao nhiu quan h ri rm mi l. i sng vt cht v nhng iu kin v i sng tinh thn trc mt khng ph hp cht no vi nhng kin thc v nhng nhu cu ngy cng cao cng nhiu v c vt cht ln tinh thn, v c nhng quan h ngy cng nhiu ni dung t nh v phong ph. V vy trong cc loi tm t, c c nhng tm t v i sng, v iu kin lm vic v v quan h x hi. Nhng tt c cc loi tm t th li u nhn danh l tng, nhn danh s nghip, cho nn nhiu khi nhng tm t cng mu thun i chi nhau, vng mc nhau, khng thot ra c. Ngay c trong nhng lp ngi ln tui nhng tm t cng loi, kiu nh vy. Nhng yu t tiu cc nh nm c c len li khp ni. Ch nhng ch no, lc no nh sng ca l tng, ca s nghip chn chnh chiu ri vo th mi hn ch c nhng nm c ch ngha c nhn ch k, ca nhng thi t cao t i v bo th lc hu -nh sng l mt tri, mt tri chn l, mt tri ca l tng, ca

s nghip. D sao n cng c vng vc sng soi khp ch, d sao cng c i ng nhng con ngi chn chnh ging cao, my m che lp n ch l nhng m my tm thi giao ng, khng bn vng, lun lun b nh sng chi li x tan ra v nhng ln gi u tranh qut sch i, my m tan ra ri li t li, b gi qut i ri li bay qun. Nhng n cng ch l nhng m my, v mt tri vn c l mt tri". Trong i Hi IV hu nh ai cng thy r mt ni bun vng Bc, nht l nhng ng ch c mt t i hi III. Do Bc 70 tui, nhng cn khe mnh v nhanh nhn lm. Bc ngi gh Ch tch on, mt bn l ng ch Trng Chinh, mt bn l ng ch L Dun. Trong khng kh tng bng ca i hi IV hm nay, ti cng nh mt on trong din vn khai mc i hi III ca Bc: "ng ta c th t ho l ngi k tc nhng truyn thng v vang ca dn tc ta, l ngi m ng cho nhn dn ta tin ln mt tng lai rc r". V Bc nhn mnh: "Tt c nhng thng li khng phi l cng lao ring ca ng ta. l cng lao chung ca ton th ng bo trong c nc. Cch mng l s nghip ca qun chng, ch khng phi l s nghip ca c nhn anh hng no." Rt tic l ngi ta khng hiu hoc c tnh khng hiu ht ngha nhng li ni quan trng c ch gio dc ca Bc. Chnh v vy, m sau ny c ngi ni khng kh ca i hi 4 l khng kh say sa cha y nhng cht men chin thng, ngh cho mnh l nhng ngi "Khai quc cng thn" bc l kh r mt s ngi v tc hi ca ngh y rt ln vo nhng nm sau . Mt khc, s say sa chin thng lm cho mt s ngi no va tri qua cuc chin tranh khc lit mang vo i hi tinh thn t mn, duy ch v phi ng mi nm sau, n i hi VI mi bt u khc phc c. Bn thn ti cng chu mt phn trch nhim . Rt tic l khng cn Bc cho n hm nay. Nu cn th trong i hi ny, Bc li s ni: "y ch l thng li bc u... nh sau thng li in Bin Ph nm 1954. Sau ny khi i chc ca Bc c cng b ton vn, chng ta mi bit, Bc dn d rt k nhng cng vic phi lm sau chin tranh:

"Ngay sau khi cuc chng M cu nc ca nhn dn ta hon ton thng li, cng vic ton ng, ton qun ton dn ta phi ra sc lm l mau chng hn gn vt thng nghim trng do quc M gy ra trong cuc chin tranh xm lc d man." V Bc nhc nh dn d: " l mt cng vic cc k to ln, phc tp v kh khn. Chng ta phi c k hoch sn sng, r rng, chu o trnh khi b ng, thiu st v sai lm." Thc l nhng li Bc dy sng sut bit bao, nu khng ni l mt nh tin tri v i. Trong i chc Bc cn dn mt iu cc k quan trng: "Theo ti vic cn phi lm trc tin l chnh n li ng". Ti i hi IV, ti trng c y vin Trung ng. Lc ny ti bc vo tui 53. Nh ngi ta ni: "49 cha qua, 53 ti" l ra l nm hn, nhng ti thy c iu g khng xy ra trong cuc sng ca mnh. Cng nh c cuc i ti, t nm 17 tui tham gia hot ng cch mng cho n nay ni chung l sun s, thun li. C b bt vo t, b tra tn d man, nhng dng cm vt qua, chin thng tr v i ng. Cuc i ti hn 35 nm qua l nhng nm thng p , tht s ng t ho: 18 tui vo ng, 19 tui l tnh y vin d khuyt Thi Bnh, 23 tui l Chnh y Mt trn H Ni, 27 tui l Chnh y i on, 32 tui l Chnh y qun khu, 35 tui dc phong hm Thiu tng. Nh vy l vo qun i, ti khng qua binh nht, binh nh, khng qua cp y, cp t m khi Qun i c ch qun hm nm 1958, ti c nhn ngay qun hm tng. Sau i hi IV, ti chnh thc c chuyn ngnh sang lm Th trng B Vn ha, ph trch b th Ban cn s ng thi kim nhim chc ph Ban Tuyn hun Trung ng ph trch vn ha vn ngh. y ch yu l do nguyn vng ca ti. Cn mt s ng ch quen thn th thnh tht khuyn ti nn li tip tc phc v trong Qun i. Nhng ci duyn n vi vn ha vn ngh li ko ti vo con ng m sau ny ti mi nhn ra lm chng gai. Nhng ngy u mi ra c quan dn s ti cm thy tht b ng. c bit l i n u cng nghe ni n nhng hin tng tiu cc, no l ln n nhau, nng li vi

nhau, ri th hin tng b phi, kp... nghe n l tai lm. Lc u ti khng tin l s tht, bi lm sao cng lm cch mng, cng ng ch vi nhau, li c th xy ra nhng chuyn nh th. Nhng n khi chun b cho i hi V th nhng iu y bc l mt cch r rng ngay trc mt ti m th hin tp trung nht l vn nhn s Lc by gi vo cui nm 1981, Ban vn ha vn ngh Trung ng va thnh lp, ti c b nhim lm trng ban, trong lc vn l B th ban cn s kim Th trng b vn ha. T lu ri, c l t khi sinh ra ch ngha x hi, c mi ln i hi ng cm quyn l mi ln vn nhn s li ni ln hng u. y l dp sp xp li b my trn tt c cc ngnh, cc cp, cc a phng. Ring v lnh vc Vn ha - Vn ngh th ngay t u ti c ban t chc Trung ng mi sang trao i v vic sp xp B Vn ha, Ban Vn ha vn ngh, cc hi vn hc ngh thut. Ngoi ra, Ban vn ha vn ngh cn gp ngi cng cc Ban khc, di s iu hnh ca Ban t chc Trung ng lm nhim v thm tra cc v vic dnh lu n cc Trung ng y vin hoc nhng ng ch d kin s vo Trung ng kha V. Trc hi ngh Trung ng chnh thc bn v nhn s, anh Nguyn c Tm c ni ring vi ti l khi vn ha vn ngh, vn nhn s khng c g thay i. Ti cng tin l nh th. V ti mi nhn nhim v Trng ban vn ha vn ngh cha c mt nm ang cn trin khai n nh t chc, bin son chc danh. Nguyn c Tm l bn cng thi hc sinh vi ti hi nh, rt bit ti m vn hc t ngy cn trn gh nh trng, by gi cng v Ph ban T chc Trung ng ni nh th nn ti rt tin. V li, hi , ti va i hc mt lp nghin cu v vn ha vn ngh Lin x v nn ang tp trung thi gian vo vic trin khai nhng iu thu hoch c m sau ny n l mt trong nhng tin ca Ngh Quyt 05. Do , vn nhn s i vi ti, i vi ban vn ha vn ngh, i vi B vn ha, ti c ngh khng c vn g. Th m mt hm, ang ngi lm vic th ti nhn c giy mi hp ca Tiu ban

nhn s i hi 5. a im: 4 Nguyn Cnh Chn. Ti t hi: "Qui! Khng bit cn vn g na?" Ti c trao i vi mt s ng ch xung quanh th c ng ch ni ngay: Sao anh n gin th. Nhng vic lm va qua ch l nhng ng tc thm d, cn by gi mi thc s i vo "giai on quyt u, anh phi suy ngh tht k, chun b sn sng i ph vi mi tnh hung. Th l ti ln lt im li nhng s vic din ra va qua. Ni ln l hnh nh mt ngi c tn Ch, cn b ca Ban t chc Trung ng, ph trch khu vc Vn ha vn ngh, c chn trong b phn gip vic Ban nhn s i hi. ng l thi gian qua, ng ch ny c n lm vic vi ti nhiu ln trong c vic phi hon thnh mt bn nhn xt v ti trnh by ban nhn s i hi. M khng ch ring ti, nhim v ca ng ch ny cn phi lm bn nhn xt i vi tng ng ch trong ban lnh o B Vn Ha nh Nguyn Vn Hiu, H Xun Trng, Nng Quc Chn... v mt s ng ch th trng khc. Ring v ti, trong qu trnh lm vic, quan h gia ti v ng ch Ch n ch thn tnh, i khi n mc r r vi nhau nh l tm s. Ti khng ch quan khi ni rng, ng ch Ch rt mn v qu ti. Nhng qu trnh i tm hiu d lun v ti th li c kin khng ging nh s hiu bit ca ng ch y v ti. Do ti cm thy ng ch Ch c nhiu bn khon khi phi lm bn nhn xt v ti. Bit vy ti ni vi ng ch Ch : Anh c khch quan m lm theo chc trch ca mnh, d lun xung quanh th no v ti anh c phn nh vi cp trn ng nh th. Khng hiu i vi nhng ngi khc, ng ch Ch lm th no cn ring i vi ti, ng ch lm "Rt dn ch. Trc ht ng ch y n trao i thng thn nhng im m ng ch d kin s nhn xt v ti ri nghe ti trao i li mt s , sau ng ch Ch mi tho bn nhn xt chnh thc v em n c cho ti nghe, hi xem ti c kin g khng? Do c trao i trc nn ti hon ton nht tr. Ti thy ng ch Ch t ra rt bn khon trong qu trnh lm bn nhn xt ny. Nguyn do l khi i nm tnh hnh, c hai lung d lun khc nhau, thm ch l tri ngc nhau v ti. Lung th nht l : Trn lng lo v quan im trong lnh o Vn ha vn ngh, cho nn khng th tip tc lnh o vn ha vn ngh

c. Lung d lun th hai th li nh gi rt cao, v kh nng lnh o vn ha vn ngh ca Trn : No l sc bn, ng n, c lng nhiu anh em trong gii vn ngh; No l chu kh hc tp, nghin cu, tm ti nn thng xut c nhiu kin mi m. C hai lung kin dn n hai kt lun khc nhau: Mt l ng ch Trn khng th lnh o c Vn ha vn ngh, hai l ng ch Trn lnh o vn ha vn ngh tt. iu ng ch l ngi lm bo co khng dt khot ng v nhn nh no c, m ch nu hai nhn nh nh vy mt cch khch quan... Sau khi hon thnh bn nhn xt, mt hm ng ch Ch n thm ti. Anh ngi trm ngm mt lc ri tm s: - Tnh hnh nhn s ca i hi V sp ti rt phc tp. C nhng chuyn ln lm. ng ch Ch ni: - Ring ci vic ca anh th xin trnh by tht vi anh nh th ny. R rng hai lung d lun v anh ni ln hai quan im khc nhau v vn ha vn ngh. Do , vic Trung ng c tip tc dng anh hay khng ni ln s thng bi ca hai quan im ... Nu Trung ng chp thun nhng kin ca anh, chp thun phong cch lnh o ca anh th chng t khuynh hng lnh o vn ngh sp ti s c nhng bin chuyn mi. Phi chng ci giy mi ln Nguyn Cnh Chn ln ny l bit r Trung ng cn tin dng ti hay khng. Th tht l m trc ngy n d cuc hp v nhn s Ban t chc Trung ng, ti c thao thc suy ngh nhiu. Ti mi 58 tui, Trung ng hai kha lin tng cng 21 nm. Ti li va i hc Lin x v, va mi nhn chc Trng ban vn ha vn ngh Trung ng vi bao nhiu d nh s trin khai thc hin. Ti ang mun c iu kin ng gp nhiu hn cho ng trong lnh vc vn ha vn ngh, cng nh trong chin tranh ti ng gp ht sc mnh cho thng li ca ton dn, trn cng v ngi lnh. Ti khng c tham vng g ln. Ti say m vn ha vn ngh v t nhn mnh c t nhiu kh nng v mt ny. Tuy chng ti ba g cho lm nhng d sao cng c mi ngi, k c t chc tha

nhn. Do thc s l ti cha mun ngh. Mi 58 tui, cn sc khe, cn kh nng m li ngh hu trong lc cuc chin u ca ton dn tc ang cn tip din th v l qu Ti bc chn n cng 4 Nguyn Cnh Chn, ng ch thng trc quen bit ti chy ra mi on : - Cc anh n c ri, mi anh vo? Cc anh no nh? Ti bc vo th , l cha? Ton l cc khun mt quen thuc c, y ton b cc v trong ban cn s B vn ha m ti l B th: Nguyn Vn Hiu, H Xun Trng, C Huy Cn, L Thnh Cng, Nng Quc Chn, Mai Vi... R rng y l mt cuc hp Ban cn s m ti khng h bit... Ti im lng bc vo phng, khng cho hi ai, khng bt tay ai, c gng gi v bnh tnh, tm mt ch ngi cnh ca s. B vn ha, mi ln c nhng cuc hp gm nhng nhn vt ny, bao gi ti cng ngi gh ch tr, v nhng ngi vy quanh ti bao gi cng vui v, nim n. Cn by gi mi ngi nhn ti bng nhng cp mt khc. Th ra thi th i thay th nhn tnh th thi cng i thay. Trong lc ti ang c on xem ai ng ra triu tp cuc hp ny v mc ch cuc hp l g th mt cn b trong Ban t chc t phng bn bc ra vui v ni: - Xin cc anh ch cho t pht na, anh Th ang c t vic mc bn. Th ra ngi ch tr cuc hp hm nay l y vin B Chnh tr, Trng ban t chc - L c Th. T ra ngi triu tp mt cuc hp Ban cn s ca mt B m B th ca Ban cn s y khng c bit. Ni l ch t pht nhng cng phi n na ting. Mi ngi cm trong tay mt chn nc trc mt nhng hu nh khng ai ung. H ngi gn nhau, thnh thong r tai nhau mt chuyn g , cp mt hng v chic ca thng sang bung bn, ni trng ban t chc xut hin. Hu nh ai cng mun mnh l ngi u tin c nhn thy Trng ban t chc Trung ng bc vo phng. V cui cng th L c Th bc vo phng hp, dng i nhanh nhn, n ci

m rng trn mi. Phi ni l anh Th c n ci kh hin hu cng vi cch n mc gin d lm cho ngi ta ngay ci pht u tin cm thy d gn gi. Khng ai ngh rng, ng sau n ci y, bn trong s gin d y l mt con ngi quyn uy, nm trong tay sinh mnh chnh tr ca hng triu cn b ng vin. Khi anh Th bc vo, tt c u ng dy. Ring ti vn ngi yn. Lm sao m phi th. ng tc ny ch c th dnh cho Bc H, hoc ch t l Tng B th. H Xun Trng chy n bt tay trc, ri dn anh Th i mt vng bt tay tng ngi. Khi n gn ti, ti mi ng dy, anh Th bt tay ti v hi vui: - Th no, ngi bn t Sn La ca ti do ny c khe khng? Ti vui v p li: - Khe lm! i vi ti, anh Th l mt ngi c nhiu k nim tt p nhng cng c nhng tnh cm tri ngc nhau m bn thn ti cha phn tch mt cch r rng c. V c bn m ni, ti phc v qu mn anh Th. Cho n nay, khi ti vit nhng dng ny, tnh cm qu mn vn hu nh nguyn vn, mc du phn di y, ti s k li ton b s vic Trng ban t chc Trung ng L c Th khng mun ti tip tc Trung ng kha V nh th no. Thc ra ngay trc i hi V ti nghe ni nhiu v quyn hnh ca L c Th, v s bt bnh ca ngi ny ngi khc khi b L c Th i x th ny th khc, nhng ti th vn gi nguyn nhng tnh cm qu mn anh, bi ti cho rng nhng iu ting ny n i vi anh Th l kh trnh khi khi anh cng v mt ngi ph trch cng tc t chc - mt cng tc cc k phc tp, lin quan n s tn vong ca mt ng, ng chm n quyn li sng cn i vi nhiu ngi. Nu khng c quan im ton Cc, khch quan th s sinh ra on trch khi s phn cng b nhim khng va mnh. M vic ny th lm sao trnh c. Ti bit anh Th vn thng quan tm n ti. Gn y khi nm iu tr bnh vin Ch Ry, c c chu gi v ng v anh Th l bc s , k cho ti nghe cu chuyn chic o anh Th mang t Pa-ri v, mt s ngi trong gia nh mun

xin anh cng khng cho. Anh bo: Ci ny lm qu cho thng . C bc s y ni: Chu khng hiu do u m Bc Th cng ch n th. Ti k cho c bc s y bit rng ti v anh Th quen nhau nh t Sn La t nm 1942, tri qua nhng ngy gian kh sng cht c nhau: Do , ti l mt thanh nin hng hi, mi 18 tui, tr p c hc thc. Anh Th l ngi kt np ti vo ng... Cng nh nm 1945, sau Cch Mng thng 8, anh Th gi ti ln bo: - By gi c hai vic, cu t chn ly, mt l lm Ch tch tnh Phc Yn. Hai l v H Ni lm lnh chin u. V ti chn cuc i lm lnh, ri sau tr thnh Chnh y u tin ca Mt trn H Ni. Tip lm lnh sut 30 nm tri. Cuc hp hm nay, chnh ngi kt np ti vo ng cch y 35 nm, ch tr kim im ti, mt cch lm tr thnh quen thuc ca c quan t chc, nhm mc ch hp l ha mt vn nhn s. Khi mi ngi ngi yn ch, anh Th tuyn b l do cuc hp ngay, khng ro n g c: - Hm nay ti mi cc ng ch trong Ban cn s B Vn ha ln tin hnh vic kim im ng ch Trn . Trong lc ti ang b bt ng trc li tuyn b ca anh Th th anh Th vn tip tc bng ci ging u u: - Ti bit cc ng ch trong ban cn s cng hp, kim im ng ch ri, nhng gn y c nhiu d lun v ng ch , trong c nhng vn thuc v quan im, phong cch nn ti mi cc ng ch ln y ti s trc tip ch tr cuc kim im t kt qu. ng L c Th va dt li th H Xun Trng vi quyn s cm sn trn tay t bao gi: - Ti xin c kin? Th l ng ta m s ra, mt th nhn vo s, tay th vung ln ni lun. Xem ra H Xun Trng chun b rt k v ch i t lu ci gi pht ny. Ti nh hm H Xun Trng pht biu kh di, nhng mch lc, tng im r

rng, c phn tch... Chng t bi pht biu chun b kh cng phu. c bit phn ln n kh nng n, nng ln thnh quan im hn hoi, cng vi nhng dn chng rt c th. V d : khi ln n Trn c quan im sai lm nghim trng, nht l mun tch vn ngh khi chnh tr. ng y dn chng nhng cu ti vit trong bi no, nhng li ti ni trong cuc ni chuyn hay hi ngh no. Thm ch c nhng cu, nhng li bn thn ti khng cn nh ti vit u, ni ch no. V ti vit kh nhiu, i ni chuyn cng kh nhiu v c din vn cng kh nhiu. Ch bit rng ni chuyn u, c din vn u ti cng u c hoan nghnh. By gi H Xun Trng em trch ra tng cu, tng ch ni ny, ni khc trong mt mch vn c trc c sau c thun c nghch... i n kt lun: L ngi lnh o vn ngh m khng gi vng lp trng quan im ca ng nh ng ch Trn th s dn n nhng hu qu nghim trng. Ti nh H Xun Trng cn cho nhng li pht biu ca ti v vn t do sng tc trong vn ngh rt gn vi quan im ca Gari, ngi ang b ng Cng sn Php v cc nc x hi ch ngha ln n. H Xun Trng vn tip tc pht biu say sa, ht quan im th nht n quan im th hai, th ba, quan im no cng i n kt lun l Trn thng c nhng biu hin xa ri s lnh o ca ng, thm ch c i lc ch giu s lnh o ca ng i vi vn ha vn ngh, nh cho Ban Tuyn hun ca ng ch thch lm nhim v mt ngi lnh gc cn mn, ch nhm nhm gt u ct ui cc tc phm vn ngh, cui cng cn hai ch lp trng ri hoan h coi nh hon thnh nhim v... Cha ht, bn "tham lun" ca H Xun Trng cn ph phn Trn v chuyn tc tai, qun o, np sng, thm m. Chng l va qua ti cng thng hay pht biu cc vn ny v r rng l ti khng tn thnh vic ph phn qun loe, tc di l mt lp trng, l km o c. Ti ni: Bc s Tn Tht Tng c b tc rt di, nhng ai dm bo Tn Tht Tng l km o c. M ngc li l mt con ngi lm vic rt gii, c phong l anh hng lao ng. Nhng c nhng tn tng cp hn hoi tc li ct rt ngn, thm ch c a u trc, th li l thng

c o c hay sao... Vn qun loe, tc di mt thi si ni trong cuc sng i thng ca t nc v tn bit bao thi gian x l n. Ngi ta khng nhng ln n n trong cc cuc hp, trong Ngh quyt, m cn t chc nhng i thanh nin c chn ng ct tc, ct qun khch qua ng... Cho n hm nay, nhn li, ta cm thy bun v c pha pht thng hi cho mt thi u tr. au lng hn khi ta ngh n vic mt s ngi no tng mnh c quyn lc trong tay, mun c mt cng ng phi sng theo mt khun mu theo ring mnh. By gi ai mun mc qun loe, loe mi lm, hai mi phn ch loe ba mi phn, bn mi phn cng mc, nu anh mun, v cho nh th l p. Tc cng vy, nu anh mun th c qu gy, hoc di hn cng ty anh. iu quan trng l anh c c x hi cng nhn hay khng. Ngi pht biu th hai l anh Nguyn Vn Hiu. T ngy v B vn ha, ti v anh Hiu lun c mi quan h thn tnh v hiu bit ln nhau. Anh Hiu l B trng, ti l Th trng. V chnh quyn ti l cp di ca anh nhng l B th Ban cn s, nn ti c anh Hiu lun t ra tn trng. Ti bit y trc ht l s tn trng i vi s lnh o ca ng. p ng li, ti cng lun lun tn trng nhng kin ca B trng, khng bao gi p t, k c trong cng tc cn b. V vy m khi thy anh Hiu gi tay pht biu trong mt cuc hp m ch l kim im ti, thc lng ti khng th on bit c anh Hiu s pht biu nh th no. Phi chng y l lc c th ni thng ra nhiu iu cn ni. Khc vi ca anh H Xun Trng, anh Hiu ni t tn, im m, nhng rt chn thnh. Anh ni: "Ban cn s chng ti cng thng hp kim im ln nhau. Nhng cng xin ni tht l nhng cuc hp nh th chng ti cha ni ht c nhng kin ca mnh, tuy i lc cng mun gp vi anh ny khc, nhng v anh l B th, thng ch tr cc cuc hp nn chng ti cng ngi ni. V li thc ra anh sng vi chng ti, lm vic vi chng ti rt tt, rt chn thnh v bit tn trng ln nhau. Anh am hiu su sc nhiu vn vn ha v thng c nhng kin sc so, c nhng ch trng sng to, mnh n, c

nhiu ngi, nht l lp tr trong cc gii vn hc ngh thut hoan nghnh, ng h. Cho nn c th ni trong Ban cn s, trong lnh o B khng c vn g cng thng v nghim trng c." Ging anh Hiu tot ln mt v rt chn thnh. Mt anh nhn bao qut c phng hp. Ti ngi nghe v cm thy cng qu mn anh nhiu hn. Tuy nhin, do y l mt cuc hp kim im c mc ch c th, m li do ngi c uy quyn nht trong ng ch tr, nn anh cng khng th khng c mt s kin t ra nghim khc i vi ngi b kim im. Ti ngh nh th nn khng h ngc nhin hoc pht lng khi nghe anh ni: "Anh c nhc im l hi thin v cm tnh, rng ri, lng, i khi qu thoi mi lm cho cng tc lnh o c lc cha c nghim". Sau anh Hiu l anh Nng Quc Chn, th trng B vn ha. Ti nh anh Chn pht biu c hai : "Th nht l i vi anh th chng ti rt knh trng v qu trnh tham gia cch mng lu, c nhiu cng hin trc cch mng cng nh trong Qun i". Nhng li c kin th hai l: "Chng ti ch phc thi ch cha tht mn, v phong cch ca anh qu rng ri, khoan dung lm cho chng ti gp kh khn trong khi thc hin nhim v ca mnh... Nh vy l c anh Hiu- B trng, ln anh Chn- Th trng khng c ph phn v quan im, ng li nh H Xun Trng. Khng kh ang hi chng li th n lt anh C Huy Cn, cng l Th trng pht biu kin. Anh ni ging khu bn, si ni, rt t nhin. Cng nh anh Hiu v anh Chn, anh Cn khng c s tay chun b trc g c m ch ni vo nh trong mt bui gp mt ni chuyn bnh thng. Anh ni: "Anh mi v lnh vc vn ha vn ngh nhng nm bt vn rt nhanh, rt su do anh rt chu kh hc tp, nghin cu c bit l rt say m. Ti thy l ngi lnh o phi nh th, ch khng th c chung chung lnh vc no cng phn c nhng lnh vc no cng ch lt qua dm cu, ba iu. Ti nhiu ln nghe anh pht biu v ln no ti cng hc thm c mt iu g mi m. iu ny lm cho ti va ngc nhin, va th v, bi lc u c tin anh s sang lnh o vn ha vn ngh ti

ngh bng: Khng hiu ri ng Trung tng tng xng pha trm trn ny s lm n ra sao trong ci lnh vc ny. Cho n by gi th iu h nghi y khng cn trong ti na". Cui cng anh Cn kt lun: "Ti khng ni anh l ngi lnh o vn ha, vn ngh tt, nhng c th khng nh rng, anh ang trn ng tr thnh ngi lnh o vn ha vn ngh tt". K t khi nhn c giy triu tp ln Nguyn Cnh Chn, m khng bit ln lm g, ri khi bit c cuc hp ban cn s B vn ha m chnh mnh l B th cng khng bit v cui cng nghe ng ch y vin B Chnh tr, Trng ban T chc Trung ng tuyn b mc ch cuc hp l kim im Trn , ti thy mt ni phin mun dng y trong tm hn. Sau 30 nm phc v trong Qun i, ti t nguyn chuyn sang mi trng mi vi hy vng phc v ng c nhiu hn trong mt lnh vc m ti a thch. Hn 4 nm qua, ti a ht sc mnh ra lm vic, tt nhin khng trnh khi vp vp, thiu st mt ny mt khc, nhng ni chung l ti ton tm ton phc v ht mnh. Ti cn nh trong pht biu ca mnh, C Huy Cn cn ni a l: "Khng bit c phi do tn anh l hay khng m trong cuc sng i thng anh t ra rt lng, y lng nhn i, gii quyt vic g cng va c tnh, c l, m ch yu l thuyt phc bng tnh cm. C l v th m mt s ngi cho anh l lng lo. Theo ti th y l mt c tnh cn c ca mt ngi lnh o vn ha vn ngh. Thuyt phc con ngi bng tnh cm ch khng phi bng mnh lnh". Lc ny ti thy c L c Th v H Xun Trng u nhn v pha L Thnh Cng. V ti thy L Thnh Cng ng dy m s ra pht biu ngay: "Thi gian qua ng ch Trn c nhiu sai lm thuc v quan im..." Th ri L Thnh Cng nu ln mt lot vn m ng cho l nhng sai lm thuc v quan im ca ti m khng th no nh ht. Ch nh l ng ta nhc li vn qun loe, tc di v quy cho ti l tch ri thm m vi o c. Cn nhng cu ni rt nghim tc ca ti, th ng ta khng nu ra, chng hn ti thng dn mt cu ni rt hay ca Gocki l: "o c hc tng lai

chnh l m hc". Tc l loi ngi bao gi cng c xu hng vn ti ci p, n mt lc no , ci p c th hin chnh trong o c ca con ngi, hoc ni nh Slkhp "i khi mt c gi mt r m vn c sc hp dn bi ci p bn trong ca tm hn v tr tu". Cng nh th ng nn nhn mt ngi qun loe, tc di l mt ngi xu. Nhng ti nh nht trong bi pht biu ca L Thnh Cng quy kt ti c hai quan im sai lm, m c l cho n sut i ti khng th no qun c: Quan im sai lm th nht l quan im "Vn ha xa thng tin". ng ta phn tch l t khi Tng cc Thng tin st nhp vo B vn ha th ng ch Trn cho vn ha ln t thng tin, bt c quyn hn, bt c iu kin lm vic, lm cho Thng tin ch l ci bng m ca Vn ha, lm cho anh em thng tin rt bt bnh. - Quan im sai lm th hai L Thnh Cng quy kt l quan im tch ri thm m vi o c, cho rng thm m khng dnh dng g n o c v li xoay quanh vn qun loe, tc di... L Thnh Cng pht biu xong th hi ngh gii lao. Ti n gn Nguyn Vn Hiu, ko anh ra mt gc hi nh : "Anh nhn c giy mi nh th no?" Th l anh Hiu rt trong ti ra ci giy mi ng nh l giy mi ca ti: Ngy y, gi y, n 4 Nguyn Cnh Chn hp vi Ban nhn s. Ti li hi: "Th anh c bit l mi tt c ban cn s khng?" Anh Hiu li p: "Khng h bit mt t g, ch khi ln y mi t ra l hp Ban cn s. Sau anh Hiu r tai ti, ni rt kh: "Chc chn l H Xun Trng v L Thnh Cng bit vic ny, v cch y ba hm, H Xun Trng c ni ring vi ti l sp c cuc hp kim im Trn ". Th l r nh hai vi hai l bn. Khng cn nghi ng g na, y l cuc hp nhm chun b nhn s mi m ngi phi thay l ti. Gi gii lao kt thc. Cuc hp li tip tc. Khi mi ngi tr li ch ngi ng , anh Th ni: - Nh vy l cc ng ch trong ban cn s pht biu nhiu kin, u im c, khuyt im c, by gi ngh anh pht biu kin ca mnh, ch yu l xoay quanh nhng khuyt im thuc v quan im, lp trng...

Qu thc lc ny ti trong trng hp kh ni, nhn chung th ton b nhng kin ph phn ti trong hi ngh u cha thuyt phc. Chnh v vy m ti khng mun tranh lun. V mt cuc hp c sn mc ch, c chun b, li do mt ngi c quyn lc nht nh t nc ch tr th d tranh lun cng v ch. Cho nn khi nghe L c Th hi, ti ch pht biu rng nhng vn cc ng ch nu ra cn phi tip tc c thi gian trao i mi i n kt lun ai ng, ai sai dc. c bit c mt vn rt ng c bn ci cho ra mn, ra khoai, mt vn m by lu nay ti suy ngh rt nhiu, c lin quan n khuynh hng lnh o vn ha vn ngh sp ti. cng l mt kin na L Thnh Cng ph phn ti m trn kia ti cha cp n. L Thnh Cng ni: "ng ch Trn thng bc l mt quan im ht sc sai lm rng tnh hnh hon ton mi cho nn phi thay i cch lnh o. Nu ni hon ton mi th tc l ph nhn tt c nhng g lm c l trc ti nay. Cng do quan im sai lm ny m ng ch Trn thng khng chp nhn nhng ci c, mun tm ti nhng ci mi hn m anh y gi l t duy mi, phong cch mi trong lnh o vn ha vn ngh." Ring vn ny th ngy hm y ti ni thng gia hi ngh, cng tc l ni thng vi ng ch L c Th l : ng, ti ang c suy ngh nh th v ang trong qu trnh tm ti, pht hin trnh by vi ng mt quan im mi v lnh o vn ngh, ch khng th c gi ci cung cch lm n nh trc y c. Nu c gi ci cung cch nh hin nay th nhiu ti nng s b thui cht, vn ngh s ch l s minh ha n iu, bun t, s khng c nhng tc phm hay, xng ng vi tm vc v i ca cuc khng chin thn thnh ca nhn dn ta di s lnh o ca ng. Nhng y l mt vn ln ti ang tp trung suy ngh, m trong phm vi cuc hp hm nay khng cho php ti ni ht c. Ch c iu ti c th ni ngay y rng ti hon ton khng th chp nhn nhng kin ca ng ch H Xun Trng v L Thnh Cng. l nhng kin va khng c sc thuyt phc v l lun va khng lnh mnh, biu hin r rng nht l nhng dn chng chp v,

trch dn ct xn, khng ng vi bi cnh thc t. Tm li y l nhng vn cn phi tip tc tranh lun mi c th phn r ng sai. Do , ti ngh cn c mt cuc tranh lun hn hoi, mang tnh khoa hc, khch quan, ch khng th nm trong bi cnh mt cuc kim im nh hm nay. Cn nhng kin ca cc ng ch khc th ti xin tip thu nghin cu, suy ngh. Vi t cch l ngi b kim im, ti xin chn thnh cm n cc ng ch. Ring v vn lng lo th thc tnh l c v tnh cm v l tr i vi anh ch em vn ngh s ti c mt s qu mn c bit, bi lao ng ca h l mt loi lao ng c bit v ti lun cho rng h l vn qu ca dn tc, ring nhng ngi c ti nng cn l nim t ho ca dn tc. Ta thng ni, cch mng thng Tm ca Vit Nam l mt s thn k, cuc chng M cu nc ca chng ta l v i, n tc ta l mt dn tc anh hng, nhng ai l ngi ni ln nhng iu nu khng c "Vng m" ca V Huy Tm; "Xung kch" ca Nguyn nh Thi; "Con tru ca Nguyn Vn Bng, "t nc ng ln" ca Nguyn Ngc; "Trc gi n sng" ca L Khm, "Vt Cn o" ca Phng Qun, "Dng ng Vit Nam" ca L Anh Xun; "M o hm" ca Bi Minh Quc... Chng ta c th c rt nhiu B trng, Th trng thm ch c th c nhiu th tng v ph th tng, nhng chng ta ch c mi mt Xun Diu, mt Nguyn Tun, mt Ch Lan Vin... Khng ai c th thay th c. l ni trong lnh vc vn hc, cn trong cc lnh vc khc cng th, chng ta c nhng nhn vt ni ting nh Vn Cao, Trn Vn Cn, Nguyn Sng, Bi Xun Phi... C mt hin tng rt ng chng ta quan tm l mt s chnh khch nc ngoi, mt s nhn vt tm c th gii khi sang n Vit Nam l i gp cho bng c Nguyn Tun, Nguyn Khc vin, Xun Diu... chnh l h mun gp nn vn ha Vit Nam, gp gng mt Vit Nam trong chin u v xy dng. Chnh xut pht l nhng suy ngh m i vi gii vn ngh s ti thng c s khoan dung rng ri, tn trng ngh nghip ca h, khng khe kht xt nt h v tc phong, cch sng v sn sng to iu kin tt nht h pht huy ht ti nng ca mnh, phc v nhn dn, phc v t nc, cng tc l phc v ng. Nu nh

vy m cc anh cho ti l lng lo th ti xin nhn khuyt im. Cn khuyt im n mc no th th tht n by gi ti cng cha nh gi c. Sau khi ti pht biu xong th anh Th kt lun. i l trong lnh vc lnh o vn ha vn ngh c nhiu vn mi t ra. Anh chu kh pht hin, tm ti nh vy l tt. Ring vn quan im ny, quan im n th khng phi mt cuc hp hm nay m kt lun c, ng nh anh ni l cn phi c qu trnh tip tc trao i Th nhng r rng anh cng t nhn l c lng lo lng lo trong lnh o s dn n n lng lo v t chc, v sinh hot. V ci kt lun th hai ca anh Th mi thc s l vn quan im; quan im sai lm ca Trn v lnh o vn ngh. Anh ni: - Ti tn thnh kin ca ng ch L Thnh Cng l anh ni tnh hnh hon ton mi l khng nn. Lch s pht trin ca s vt bao gi cng c s k tha, d mi n u cng phi da trn ci c. Nu ni tnh hnh mi v ct t hon ton ci c l khng ng. Anh Th va pht biu xong th H Xun Trng gi tay pht biu: "Vng! Vn quan im ny n th phi tip tc trao i nhng ti mun lu anh n mi quan h gia vn ngh v chnh tr. y l vn ct li trong lnh o vn ha vn ngh ca ng ta. Vn ny c ng xc nh t lu l chnh tr phi lnh o vn ngh phi phc v chnh tr khng th mp m trong vn ny c". Tt nhin l vi thi nh vy ti khng th km gi c mnh. Ti ng dy nhn thng anh H Xun Trng ni: - Ny! Ti ni cho anh bit l ti khng ng cch quy kt ca anh i vi ti nh vy u. Nhng ti s tr li vn ny vi anh trong mt cuc tho lun khoa hc ch khng phi trong mt cuc hp nh th ny. y cng l cu kt thc cui cng ca cuc hp. Anh Th khng ni thm g, hi ngh cng khng ai pht biu g thm. Nhng ai cng cho rng, sau cuc hp y, vn ai s l Trng ban vn ha vn ngh r rng. Khong mt thng sau cuc hp y, anh Th gi ti ln gp ring

ti vn phng Trung ng s 4 Nguyn Cnh Chn. Trc y khi chun b i B, ngoi vic c n cm vi Bc H, c cc ng ch trong thng trc Qun y, cc ng ch Th tng Tng cc Chnh tr chiu i chia tay, ti cng c anh Th mi cm ring trong khng kh gia nh. C th ni anh Th tht s quan tm v thng yu ti. Anh hi thm tnh hnh gia nh, v con, c g cn t... Nhng ti ni vi anh Th l ti ra i rt yn tm v phn khi, mi vic v chnh sch c cc anh bn Tng cc lo cho chu o. L ngi tng nhiu nm chin trng min Nam trong khng chin chng Php nn hm y anh dnh thi gian ni cho ti kh nhiu kinh nghim trong sinh hot v chin u... Hm nay anh li gi ti ln sau cuc kim im v ti bit r cuc gp ny chc khng ngoi mc ch bo cho ti bit l ti s khng cn trong Trung ng na v tt nhin cng s thi gi chc Trng ban vn ha vn ngh, theo cch thc m c quan T chc t trn xung di thng hay lm trc i hi. Hm y ti ln vn thy anh Th nim n, thn mt. Sau vi cu hi thng tnh v gia nh, sc khe, anh vo cu chuyn chnh mt cch rt t nhin. - Cu nh th l lng lo qu. Anh em ngi ta ni nh vy m t cng nhn thy nh vy. Do nn khng th tip tc lnh o vn ha vn ngh c. M khng l Trng ban vn ha vn ngh th cng khng c c cu vo Trung ng. Hm nay t thng bo cho cu bit B Chnh tr khng d kin gii thiu cu. Anh Th va ni va nhn thng vo mt ti v hi: - cu th no? Tuy bit ci kt cc ca cuc kim im s dn n kt qu hm nay, nhng mt ln na ti bng cm thy ht hng. Con ngi ta thng c tm l nh th. Tuy bit chc mt chuyn khng may no s n, nhng vn hy vng l c th n khng n. Trong trng hp ny hy vng ca ti l c th khng cn gi chc Trng ban vn ha vn ngh nhng vn l y vin Trung ng v s c chuyn sang ph trch mt lnh vc khc. Nhng qua anh Th th cng mt lc ti phi rt lui c hai cng v, c ngha l ngh hu... V y qu l mt iu ti cha tng

ngh n. Nm ti cha n tui 60, sc khe ang hi phc tt, ang rt mun lm vic, cng hin, c bit l trong lnh vc vn ha vn ngh. Ti ni vi anh Th: - Tnh n nay, ti 21 nm Trung ng, cng c th ngh cho lp tr hn thay th. Ti khng phi l con ngi tham quyn c v. 40 tui ng, 30 nm tui qun, hai cuc khng chin tham gia trn vn, ngh cng c ri. Nhng nh anh pht biu hm kim im ti l hin nay ang c nhiu vn mi t ra i vi s lnh o vn ha vn ngh v ti ang c gng tm ti pht hin nhng vn mi y v xut ca ng... V vy, ti xin thng thn pht biu vi anh, ngi lm cng tc t chc ca ng, nguyn vng ca ti l cn mun lm vic. Tuy nhin quyn quyt nh l cc anh, ti sn sng chp nhn kin ca t chc. Mc d nghe ti pht biu mt cch chn thnh tha thit nh vy, nhng nt mt anh Th vn khng c mt cht thay i. Xem ra vic c phn quyt ri... Cng nh ch mi cch y mt tun, Trng ban T chc L c Th gp B th Trung ng ng, ch nhim Tng cc Chnh tr Song Ho. Kt qu l Song Ho thi gi chc Ch nhim Tng cc Chnh tr ra lm B trng B thng binh x hi, l do l v c mt s "sai lm v quan im". Sau ln gp , Hi ngh Trung ng v cng tc nhn s trc tip chun b cho i hi V, trong danh sch d kin ca B Chnh tr v Trung ng mi khng c tn ti m c tn H Xun Trng. Nhng c mt iu bt ng xy ra: Cc t vn ngh ti vo danh sch, c bit l cc ng ch y vin Trung ng kha IV th rt nhiu ng ch nht tr ng h ti. H ni thng: "Ti sao li rt tn Trn - Trn ang c sc khe, c nng lc - Nu ni tiu chun ca mt y vin Trung ng l lng trung thnh vi s nghip ca ng, l trnh hiu bit, l nng lc hnh ng th Trn rt xng ng". ng trc tnh hnh nhiu t, bt chp d kin ca Ban nhn s, nhng c np danh ngha l d kin ca B Chnh tr, cn b ca Ban T chc Trung ng c chia nhau i cc t gii thch v sao B Chnh tr ln ny khng c Trn . Mc du vy, nhiu t vn

gi kin c Trn vo danh sch. V th l ch thn y vin B Chnh tr, Trng ban t chc Trung ng ng, phi n tng t gii thch trng hp ny. Vn l ci l do Trn lng lo, khng lnh o Vn ha Vn ngh c nn khng th c trong c cu, nhng c bit ln ny anh Th c ni thm mt chi tit lin quan n mt cu pht biu ca Hong Ngc Hin m chnh bn thn ti cng khng bit. Ti cn nh rt r kin ca anh Th ni t ti nh sau: "ng, anh l ngi c nng lc, tui cn t, c sc khe, lm vic tt, c nhiu cng hin. Th nhng anh b kim im v lng lo trong lnh o vn ha vn ngh, gn y c ngi pht hin ra mt sai lm cn ln hn: C th l mt hi ngh, c mt vn ngh s pht biu cng khai rng thn tng ng ri, thn tng Bc H ri, th m anh c mt y vn c cho qua khng ni g. n mc nh vy th lm sao anh tip tc lnh o vn ha vn ngh c". Cu ni ca anh Th c sc nng n mc nh b nh, xa nay vn rt ng h ti, phi tht ln "Chu cha? Th th ht bit", sau , b nh cn ly i, ly li: Tht qu lm, qu lm..." Ring i vi ti th y ng l "Oan Th Knh" v Hong Ngc Hin pht biu cu ni trn u, vo lc no ti u c bit... Mi sau ny ti i hi Hong Ngc Hin, hi li ch L Minh v mt vi ngi khc th thc cht vic u c phi nh th... M ca Hong Ngc Hin l ta khng nn thn thnh ha Bc H, thn thnh ha ng, bi v khng lm nh th th uy tn ca ng vn cn , uy tn ca Bc H vn cn ... Nu c tm cch thn thnh, linh thing ha ng v Bc H th li bt cp hi. Trong ni dung pht biu ny khng h c g xc phm n ng, xc phm n Bc H. Th m ng ch y vin B Chnh tr, trng ban T chc Trung ng li da vo ci cu ni ph phn ti v a ti ra khi danh sch d kin vo Trung ng kha V th thc l mt vic au lng. au lng khng phi l vic ti sp b mt chc y vin Trung ng, m au lng do ci cch lm vic ca c quan t chc, quy kt, bt chp s tht, ch nhm mc ch t cho bng c ca

mnh. Nh vy l trong ng ta cn c mt quyn lc ti thng no , nhng li nhn danh B Chnh tr, nhn danh ng quyt nh tt c... Trong lc a s Trung ng y vin u yu cu a Trn vo danh sch y vin Trung ng kha V th Trng ban T chc Trung ng L c Th vn tm mi cch kin quyt gt ra. Nhng do kin a s Trn vn c tn trong danh sch v Trn vn trng c y vin Trung ng chnh thc. Nhng, nh trn ti c ni, L c Th l mt con ngi quyt on khng bao gi chu thua hon ton. Khng a c ti ra khi Trung ng v y l thuc quyn ca i hi, th L c Th dng quyn ca c quan t chc. Sau i Hi V, ch cha y mt tun, b nhim ngay H Xun Trng - y vin Trung ng d khuyt vo chc v Trng Ban vn ha - vn ngh Trung ng. V k t , tuy trng c y vin Trung ng chnh thc, nhng ti "b treo gi", ngha l khng c trao nhim v g c. y cng l mt trng hp him c... Sau ny c dp i cc a phng, gp li nhng bn b thn thit c tng tham gia i hi V, h k li cho ti nghe l hi chnh h cng c mt nhm ngi i vn ng khng b phiu cho ti. Vn ng mt cch kh trng trn. K xong h ci ma v ni: "Nhng chng ti c chnh kin ca chng ti ch. Ci gy ch huy m khng trung thc th ch huy c mt s ngi thi, ch khng th ch huy c tt c". i hi V cn c chuyn to hn chuyn ca ti, c th ni l chuyn "ty nh", so vi chuyn ca ti th ng nh trn ti ni "chng l ci inh g". l chuyn anh Gip v anh Linh ra khi B Chnh tr... Nh trn ti ni, v vic ca ti i hi V th ti r rng, cn vic ca anh Gip th vn c b ci n l lng treo gi, bi kt lun ca B Chnh tr cui cng vn l cha kt lun c. Sau 30 nm chin tranh, ton dn tc vn tip tc sng trong ngho kh, thiu thn. Tim lc th ln lao m tr tu th. hn hp. Nhng ngi lnh o hon thnh xut sc nhim v trong chin tranh tng rng vn c th tip tc hon thnh nhim v trong xy dng ha bnh. Nhng quy lut ca cuc sng l khc nghit,

n c con ng i ca n, loi ra ngoi mi th duy ch. C ngi ni, nu nh Bc cn sng n ngy gii phng min Nam th tt nhin l tt p ri. Lng nhn i bao la ca Bc, tm mt nhn xa trng rng ca Bc (nh ngay t nm 1945, 1946 Bc chnh thc mi M, Php u t vo Vit Nam. Mi cc c Bi Bng on, Hunh Thc Khng tham gia vic nc...) th nht nh, sau gii phng min Nam s khng c nhng cnh tng au lng nh ta thy. Sau ny vo khong nm 1984, 1985 nhn dp vo Si Gn cng tc, anh Nguyn Vn Linh lc by gi l y vin Trung ng ng, b th Thnh y thnh ph H Ch Minh c nhn mi ti n chi. Tng lm vic vi nhau sut mi nm chin trng, anh l Ph B th Trung ng Cc, ti l y vin, chng ti c nhiu k nim gn b thn thit. Anh Linh hn ti gn chc tui, tham gia cch mng trc ti, nn bao gi ti cng coi anh l ngi i trc. Anh l mt nh lnh o c uy tn ln, lun quan tm n mi ngi, chn chn trong tc phong cng tc. Nhng bao trm ln tt c l tm lng nhn i, tnh thng yu ng ch, ng i... Trong bui ti hm y, khi nhc n i hi V, anh ci hi ti: - Lm sao m lc u khng c tn anh trong danh sch vo Trung ng? Ti k cho anh nghe ton b s vic xy ra c bit ni k v quan im lnh o vn ngh khng c anh Th chp nhn nn a H Xun Trng ln thay... Anh Linh lng nghe mt cch chm ch, ra chiu suy ngh, cui cng khi tin ti ra v, anh mi tht ln khng ra vui cng khng ra bun: - Th c hai chng ta u b ph phn l t do. Anh th t do trong vn ngh, cn ti th t do trong kinh t... C hai chng ti cng ci. Lc ny ti v anh Linh u l y vin Trung ng kha V nhng anh Linh vn c nhn trng trch l B th thnh y thnh ph H Ch Minh, cn ti th vn cha c mt cng vic no r rt. Trc khi chia tay v ngh T78, ti c ni vi anh Linh: - Hi rng, chng ta sng dp bit bao nhiu. Sng cht c nhau, yu nhau nh

rut tht. Th m mi c hn 5 nm sau ha bnh, c bit bao nhiu l chuyn... Anh Linh ci: - Ri mi chuyn li tt p thi. t lu sau, anh c b sung vo B Chnh tr. i hi VI anh c bu lm Tng b th; ti li trng c y vin Trung ng chnh thc v tr li ph trch Trng ban Vn ha vn ngh. Hai kha Trung ng trc ti rt t pht biu. Nhng trong kha V, ti pht biu kh nhiu, hu nh phin hp no ti cng chun b mt bn tham lun. Trong bi pht biu nhan : "Mt vi kin v nhng vn chung ca cng tc t tng v t chc" ti phin hp Trung ng kha IV, kha V tuy cn mang nng tnh gio iu v t duy cng nhc, nhng cng c mt s kin v dn ch tp trung v t chc cn b, cho n nay ti thy vn cn c gi tr, xin trch li dy nh v mt i hi V bun vui ln ln: "Ta ang trong mt qu trnh cch mng si ni, cch mng x hi ch ngha trn c nc, m ni dung ca n l mt s chuyn bin su sc, ton din trit mi mt trong x hi nh Ngh quyt i hi ng IV v V ch r, ng thi phi lm nhiu vic bo v T quc V vy, nhng vn cp bch v t tng v t chc ca ta hin nay cng l nhng vn c bn, nhng vn then cht trong qu trnh cch mng , n va cp bch va lu di v n cn tc ng trong tt c cc mt v trong sut thi gian lu di ca qu trnh cch mng. Ta cn phng mt tnh hnh l iu s dn n s n gin trong cng tc t tng, bt c mt biu hin no cng quy v hu khuynh, mi ch ngi ta c tm ra mt kha cnh ca hu khuynh. Nh th liu c th c hiu qu trong tnh hnh cch mng lc ny khng? 1954 in Bin Ph c cuc vn ng chng hu khuynh, c hiu qu ln, nhng lc y mc tiu nhim v r rt, c th, phm v c hn. Nay khng th nh vy. ng thi c s hiu phng hng tng cng, chuyn chinh v sn th ch l tng cng kim sot, tng cng nghim tr v tng cng x pht nh vy cng

khng ng vi tinh thn ca hc thuyt L-nin v chuyn chnh v sn. Trong qu trnh cch mng hin nay, lun lun c nhng hin tng mi m xut hin v pht trin v c nhng ci g c lc hu b o thi, nhng ci g mi xut hin th gp kh khn, c khi cn phi xut hin chui, hoc b coi l bt hp php b ln n. Th d r rt nht l x nghip nh c Cn o v vic khon trong nng nghip. Hin nay mt s a phng v n v c s, c nhng ng ch ph trch ng trc tnh hnh lm nhng vic m c th tr thnh anh hng hoc vo t. Th hai l vn dn ch tp trung, ti thy khng phi ch l thc m l c ch. C ch phi bo m cc cp lnh o ng v Nh nc nm chc c bn cht tnh hnh x hi (thng tin) v cc mt, ng thi bo m s huy ng cc ngun tr tu trong x hi gii quyt cc vn do x hi t ra. Khng nn quan nim dn ch ch l nghe kin ca ngi trc tip sn xut (nng dn v cng nhn) m phi l vn pht huy cc ngun tr tu, trong c mt ngun tr tu quan trng l cc c quan khoa hc, cn b khoa hc, cn b lnh o v qun l cc cp cc ngnh. Cc cp khoa hc vn l ca ng, do ng to ra, cn b khoa hc cng th, phi c c ch lm vic thu ht cc c quan ny chu tun chung quanh cc c quan lnh o, ch o ca ng. Cc cp ca ng phi coi cc c quan khoa hc c lin quan l tr th ca mnh. Phi tng cng vic xy dng nhiu c quan thng tin phc v cho cng tc nghin cu. Khng th c mt cp no hay mt ngi no hin nay c th bit ht mi vn , phi c s phi hp v lin kt cc c quan khoa hc. V mt khc, phi thc y tc vic xy dng php lut th ch cc mt cho kp vi yu cu qun l v i mi qun l, phi nng cao trnh "lp php" tt c cc c quan nh nc. l nhng ni dung quan trng trong ton b ni dung ca vn dn ch k lut. Nn quan nim tng cng chuyn chnh v sn khng phi ch l tng cng kim sot, tng cng nghim tr, tng cng x pht. l mt cn thit, nhng khng

phi ch c th. Tng cng chuyn chnh v sn cn phi l "nng cao kin thc, bn lnh v nng lc lnh o ca ng, nng ca o trnh t chc, nng lc t chc v hiu qu ca t chc, bao gm vic nh ra cc loi chnh sch, cc th l quy ch qun l c hiu lc, bo m pht huy mi tim nng mi lnh vc tng hiu qu r rt cc mt kinh t, quc phng, vn ha, x hi, khoa hc gio dc, to nn thnh qu mi, lc lng mi cho cch mng. Nh vy, cng cn quan nim ng n "chng chin tranh ph hoi nhiu mt ca ch", thc cht l phi y mnh ba cuc cch mng nh kin ng ch Tng B th pht biu. Nhiu ng ch pht biu nu ln nhng dn chng v vn ny: Th ba l t chc v v cn b: Nht thit cn nghim khc ph phn v x tr nghim minh nhng cn b, ng vin h hng thoi ha bin cht. ng thi cng cn c thi nh vy vi mt loi cn b c hi bt ti, bo th v v v, c khi khng c mt khuyt im no nhng ch c mt khuyt im l ch bit nhc li ch th ngh quyt nh con vt v khng h lm c vic g c ch cho x hi, nh th li cn chim ch quan trng trong cc c quan ng v Nh nc, v c lc l u mi cho mi s bt ha xch mch ca t chc. Loi cn b ng vin ny tai hi cho s nghip cch mng khng km loi cn b ng vin h hng thoi ha bin cht cht no. Mt khc cn khng nh mnh m mt phng hng tuyn chn v b tr cn b: Khuyn khch nhng ngi c kin thc, trung thc, nng ng, sng to, dm chu trch nhim, t ti nhng hiu qu c th trong phm vi cng tc ph trch. Thc t trong x hi cng ang xut hin cc loi cn b c nhng phm cht nh vy. C th ni chc chn rng trong x hi ta v tt c mi mt, khng thiu nhn ti, nhn ti kinh t, nhn ti qun l, nhn ti qun s, nhn ti sng to khoa hc v vn hc. Cn c nhng chnh sch khuyn khch nhn ti, chiu hin i s, dm nghe nhng iu ni ngc tai mi l cho s t xa gn n nc em ti nng ra thi th, gip ch cho dn, cho nc. Cn c nhng chnh sch thi c, tuyn c, ng c thc

hin c vic pht hin nhn ti v s dng nhn ti. i vi loi cn b mi, c ti, nn c thi lng vi im gi l khim tn. Tht ra, ai l c ti v khim tn th tht l tt v hon ton. Nhng thng thng nhng ngi c ti nng cng km theo mt c tnh l t tin mt cch mnh m. Do t tin mnh, nn c nhng biu hin thiu khim tn, nhng lng t tin li l mt c tnh nn khuyn khch, v cng l mt mt ca tinh thn dm chu trch nhim, khng nn ch v i tm cn b bng cch c quan t chc nm l lch ri i thm hi v d tm. Cn mau chng c mt i ng cn b c nng lc thch hp vi tnh hnh cch mng mi, chnh sch c khng nh s tc ng mnh m vo tm l thanh nin v l mt vic gp phn rt hiu qu vo s nghip xy dng con ngi mi x hi ch ngha v mt chnh sch cn b ng s p tan mt tm l "ch cn bit sng" ngha l bit ngm ming, n tin, bit tm gh, nnh nt gi gh v chnh sch ng cng to nn mt tm l hng hi trau di kin thc, hng hi sng to, hng hi cng hin". i hi V i vi ti l mt k nim khng vui, nhng ri thi gian qua i th nhng s vic n cng nht dn. Ti cng khng my quan tm n na. Tp II Chng 3 Ngh quyt 05

I Ngm li cuc i hot ng cch mng gn 60 nm ca mnh ti c kh nhiu nim vui ln. u tin l nim vui chin thng c nhng n tra tn d man ca k th nh lao Thi Bnh lc ti va trn 18 tui. Nm 1943, trong on t t

Sn La v H Ni ln tu ra Cn o, n Ha Bnh ti vt ngc thnh cng v mt hnh phc ln bt ng n vi ti, c ng phn cng lm ngi gip vic cho ng ch Tng b th Trng Chinh v trong c l ngi thay mt ng ph bin " cng vn ha" cho nhm vn ha cu quc. i vi ti y l mt hnh phc kp. Ngy 7 thng 5 nm 1954, trong chin ho in Bin ph, ti v anh L Trng Tn m cht nhau, sung sng nghn ngo khi c tin chnh cc chin s i on 312 ca mnh bt sng tng Ct ngay trong hm ch huy ca n. Hn mi nm sau, vi cng v Ph chnh y Qun gii phng min Nam, ti li c hng nim vui ln khc ca chin thng, ln trc l thng Php, by gi l thng M. Ri n nhng ngy tng bng ca i hi VI v sau l Ngh quyt 05. trn 60 tui ri m trong nhng ngy ny ti cm thy nh mnh ang c sng li thi trai tr ca nhng ngy u cch mng lnh o cp chnh quyn thng li Phc Yn, nhng ngy chin u bo v H Ni cui nm 1946 v nhng ngy in Bin ph anh hng. Nhng ngy nim vui, nim hnh phc c lm vic, c cng hin khin ti nh tr li chc tui. n ba n bng khng thy i, n gi ng cn mun thc mi vit, lm vic, chun b cho cng vic ngy mai, cng vic c dn dp n, vi nhng nim vui tng nh v tn. Trong nhng ngy ny thnh thong ti li bt gp Nghim H, th k ca ti, nhn ti tm tm ci - Ti cng ci hi: Cu ci ci g? H tr li ti bng mt cu hi c v khiu khch - Sao do ny anh vui th? Chnh v c nhiu cuc gp mt gia cc nh vn, nh vit kch, cc ngh s... Tr s Ban vn ha vn ngh Trung ng nh mt cu lc b, thng xuyn m rng ca n tip cc vn ngh s n trao i kin, bn bc mi vn lin quan n cng cuc i mi ca t nc, tt nhin l tp trung vo ch i mi vn ngh theo tinh thn ngh quyt ca i hi VI. L ngi tham gia cc chin dch ln trong hai cuc khng chin chng Php v

chng M, c tn mt chng kin khng kh si ng ca hng vn cn b chin s trc khi bc vo trn nh mi, ti bng c s lin tng n khng kh ca i sng vn ha vn ngh ca t nc trong nhng ngy ny, thc chng khc g khng kh chun b bc vo mt chin dch ln m mc tiu pha trc cn vn ti l ngh quyt chuyn ca ng v Vn ha Vn ngh. T gia thng 6 nm 1987, hu nh ton b tm t, tnh cm ca nhng ngi lm cng tc vn ha ngh thut Vit Nam u hng ti mc tiu c gung my ca Ban vn ha vn ngh Trung ng hu nh m ht cng sut hng mi ngi vng bc i ln t ti mc tiu . May m Ban vn ha vn ngh lc ny c s i mi v c ch t chc, tuy ch mi l bc u nhng thc s pht huy tc dng l mt c quan tham mu ca ng v vn ha vn ngh -Ton ban ch c trn di 30 ngi, gm cc chuyn vin trc tip vi Trng ban, ch tp trung vo lm cng tc nghin cu l lun ch khng lm cng tc qun l s v. C l hi y y l Ban duy nht ca ng khng c cc V, cc Phng. Do c ch mi nn bt u chm dt ci cnh c ng mt t l c c in thoi gi n bo ban vn ha vn ngh c cn b n ch ny ch khc xem tc gi bi bo va ng c mt vi "tri vi ng li quan im ca ng" l ai? L lch nh th no? Hoc mt cun sch va xut bn c vn , Ban li phi c cn b n iu tra xem tc gi l ai? Trch nhim ca nh xut bn nh th no? hoc Hi n c tin ng A tng tu vi b B, Ban cng phi c ngi i thm tra lm r... C sut ngy chy theo cng tc s v nh th th chng cn thi gian u m nghin cu l lun na. M i vi vn ha vn ngh trc ht phi l i mi t duy, i hi phi nghin cu tht su cc mt, cc tc phm kinh in, cc bi pht biu ca cc ng ch lnh o... lm c s cho l lun v i mi, trc ht c nhng cn c tht vng chc bo co c sc thuyt phc i vi B chnh tr, Ban b th. May sao c ch va mi hnh thnh kp gp phn phc v cho vic chun b Ngh quyt 05 - iu ng mng l cc ng ch trong Ban vn ha vn ngh ca ng hi u vui v t b cc danh hiu V trng, Trng phng c thi gian lm trn nhim v mt chuyn vin gii c ch cho ng nhiu hn. C th

coi y l mt kinh nghim v i mi, phi i mi t gc, t c ch, i mi t trn xung. V vn ny, ngy 26/2/1987, nhn danh trng ban vn ha vn ngh Trung ng ti chnh thc c cng vn gi ln Ban b th Trung ng, Ban t chc Trung ng trnh by chnh kin ca mnh. 1 - Ban vn ha vn ngh Trung ng l c quan chuyn mn gip vic Ban b th thc hin s lnh o, ch o ca Trung ng ng trn lnh vc vn ha vn ngh, ch khng phi l mt cp trung gian. 2- Chc nng ch yu ca Ban l tham mu, nghin cu ch khng phi l chc nng qun l. Ban hng dn v kim tra vic thc hin ng li, quan im v vn ha vn ngh ca ng ch yu bng phng thc nghin cu kim tra, thu thp thng tin, phn tch tnh hnh nhm pht hin cc vn v quan im, ng li, chnh sch, ch khng kim tra, iu tra v vic, gii quyt nhng vn c th v hnh chnh t chc. 3- Ban khng ch o nh mt cp i vi B vn ha, cc Hi vn hc ngh thut chuyn ngnh Trung ng, cc Ban tuyn hun v vn ha vn ngh cc Tnh y Thnh y m ch c trch nhim gip cc Ban ny thc hin tt ng li chnh sch, phng hng cng tc v cc ch th ca Trung ng ng. Ti thng tm s vi anh em: Mnh quyt x thn lm mt nh nghin cu vn ha vn ngh th phi t b tham vng lm mt "ng quan cch mng". Hai ci ny khng h song song tn ti trong mt con ngi. Chnh v vy m ti kin quyt theo ui n cng ch trng lm cuc cch mng v c ch t chc Ban vn ha vn ngh nhng khi ln thay ti sau i hi V, anh H Xun Trng b gi. L do chnh anh H Xun Trng khng thc hin l "lo cho quyn li" ca anh em. Bi v chc v n lin quan n hng lot ch nh nh ca, tem phiu, i vin, i cng tc... V d i cng tc min Nam, phi l V trng mi c tiu chun i my bay, hoc khi phn phi nh, phi l V trng mi c tiu chun 2, 3 phng. Khi xung cng tc a phng giy gii thiu phi l V trng mi c n tip chu o, cn nu ch l chuyn vin th thi s khc i, t phng

ngh cho ti tiu chun phc v n ung... Ti cho rng ci kiu c ch gp phn lm hng con ngi, nh gi khng ng con ngi. Thc t cha chc mt V trng lm vic c hiu qu, c cht lng nh mt chuyn vin gii. C ln ti pht biu cng khai trc Ban b th: Cc Ban ca ng phi c nhng cn b nu khng phi l chuyn gia th cng phi thng tho lnh vc mnh ph trch, c trnh lm vic c vi cc chuyn gia khi nghe ngi ta ni phi hiu c ngi ta ni ci g v khi ni th ngi nghe cng hiu c anh ni ci g. iu ng bun l hin nay ang c tnh trng c nhng cn b, ni khng ai hiu mnh ni g m nghe cng khng hiu c ngi ta ni g. Nh vy th lm sao ni ng c tr tu c. mang danh l ng lnh o th dt khot phi c trnh cao hn, ch khng ch l chc v, cp bc. Nhng cn b nh th ch lm mt uy tn ca ng. Rt may l kin xut ca ti c anh Mi v cc anh bn Ban t chc ng h, nhng m bo quyn li mi mt cho anh em th ti thng nht vi anh Nguyn Vn Hnh l khi vic g lin quan n hng th vt cht i vi ngnh ti chnh qun tr c anh em mang danh hiu trng phng, V trng. Cn ch lm vic th dt khot l ch chuyn vin. Ch ny i hi mi ngi phi tng cng hc tp nng cao trnh , phi c nhiu. Bi c nhiu mi c thng tin lm tham mu cho ng. Mun vy, ti ch trng gim bt nhng cuc hp khng cn thit. Thi gian lm vic cng khng phi l "8 gi vng ngc" ngi l c quan, c bui ch tn gu rt lng ph, m ra mi tun ch cn gp nhau vi ln. Ti nh hi quy nh l vo sng th hai, th t v th by. Cc bui sng , anh em trong Ban gp nhau trao i nhng vn mi pht hin c, nhng thng tin mi nm c, nhng xut vi Ban trong phm vi chc trch ca mnh... ng vo dp ny, ton Ban lao vo nhim v chun b ngh quyt 05 nh trn ti ni. Mi ng ch t cc hi tho mang theo nhng kin mi m tr v, bin cc bui sng gp nhau tr thnh nhng bui trao i si ni cha tng c Ban vn ha vn ngh. Ti phn khi lng nghe kin ca anh em v ni vi anh em l

by gi trch nhim ca chng ta, l nhng chuyn vin lm tham mu cho ng, c bit trch nhim ca mnh l chng ct kin ca hng trm anh em vn ngh s thnh tr tu ca ng, ng a vo ngh quyt ch ng cho nn vn ha vn ngh t nc bc sang mt bc ngot mi. Chnh v xc nh tm quan trng m chng ti ch trng m rng cc thnh phn cng nhiu cng tt, lng nghe mi kin khc nhau, khng ch ring vn ngh s m c cc nh khoa hc nh Phan nh Diu, H Ngc i, Nguyn Khc Vin... Tnh ra hn 200 vn ngh s c mt H Ni trong thi gian ny u nh b cun ht vo phong tro si ni, rng ln nhm gp cho ng nhng kin tm huyt nht ca mnh, vi nim mong c su xa nung nu t lu l s lnh o ca ng c s i mi ph hp vi tro lu i mi ca ng trn tt c cc anh vc, di nh sng ca ngh quyt i hi ng ton quc ln th VI chnh i hi VI l b c tc dng quyt nh cho ngh quyt 05 ra i. C th ni, trong lch s vn hc hin i Vit Nam, cha c giai on no m i sng vn ha vn ngh ca dn tc li si ng, phong ph nh nhng ngy chun b tin ti ngh quyt 05, sau i hi ng ton quc ln th VI lch s. Khng phi ch ring chng ti, nhng "quan chc vn ngh" phi ngy m ln x vo cng vic nh trn ti ni, m trong nhng ngy ny, hng trm vn ngh s cng "ln x" vo s nghip i mi nn vn ha vn ngh nc nh, s nghip m my chc nm qua h em ht sc mnh, k c xng mu cng hin, xy dng. C d nhng cuc hi tho, nhng cuc trao i ca cc anh ch em vn ngh s, c tn mt nhn nhng gng mt ca h, nghe ging ni chn thnh ca h mi cm nhn ht s lo toan ng trn trng ca h i vi nhng bc xc ang t ra i vi s pht trin ca nn vn ngh. Trong cc cuc hp, Ban chng ti thng ni vi nhau, chng ta l nhng ngi lm tham mu cho ng v cng tc vn ha vn ngh phi t nng mnh ln xng ng vi anh ch em vn ngh s, nhng ngi tng lao ng gian kh, sng to nn nhng gi tr tinh thn cho t nc v hin ang trn tr tm mt hng i ng n trong giai on pht trin mi ca dn tc.

*** Tuy nhin mt s ng anh em vn ngh s, k c anh Nguyn Vn Hnh khng tin lm l B chnh tr s c ring mt ngh quyt cho s i mi vn ngh, hoc nu c th cng kh ni ng c nhng vn bc xc gy cn m kin ca anh em nu ra trong cc cuc tho lun. Trch nhim ny thuc Ban vn ha vn ngh ca ng, m ti l Trng ban... Cha bao gi chc nng tham mu c th hin mt cch thit thc quyt nh nh thi im ny. Ngh quyt ny r rng khng th ra i sm hn, nhng khng th chm hn. Do thc s chng ti c s chy ua vi thi gian. Rt may mn l do , ti ang c mi quan h rt tt p vi anh c Trng Chinh v Nguyn Vn Linh - mt ngi c coi l tc gi ca s nghip i mi, l Tng b th chun b cho i hi VI- mt ngi c coi l tip tc ging cao ngn c i mi vi nhng bi vit "Nhng vic cn lm ngay" lm chn ng d lun x hi mt thi. Do c mi quan h thn tnh vi nhau hi B2, nn sau i hi VI, hu nh khng tun no ti khng ln gp anh Linh -khi th anh ch ng gi ti ln, khi ti t tm n- Bi c hai chng ti u c im chung l s nghip i mi ca ng, ca t nc. Trong mt bui lm vic, chn ng thi c thun li, ti nu vn cn c mt ngh quyt ca B chnh tr v vn ha vn ngh v c anh Linh chp nhn ngay. Anh bo Ban vn ha vn ngh phi chun b tht chu o cc mt, c bit l d tho ngh quyt a ra ly kin rng ri ca cc gii vn hc ngh thut. Ti bo co vi anh Linh nhng vic lm trong thi gian qua v nguyn vng tha thit ca anh ch em vn ngh s, l ng cn c mt ngh quyt nh hng cho hot ng vn ha vn ngh trong giai on mi ca cch mng. Tr v Ban, ti bo tin vui l Tng b th chp thun xut ca chng ta, s c ngh quyt chuyn v ln k hoch chun b gp cho s kin trng i ny. C hai vic ln phi tp trung vo lm cho tt l chun b mt bo co nh gi ng thc trng tnh hnh vn ngh trong thi gian qua, c u im v tn ti, c v sng

tc v qun l, phng chm l nhn thng vo s tht, ni r s tht, nu cn th coi nh l mt bn bo co ni b v xut phng hng hot ng trong thi gian ti - bo co ny mang tnh cht mt t trnh i vi B chnh tr v Ban b th cc anh nm c vn v suy ngh trc. Vic ln th hai l trn c s bo co , chun b d tho ngh quyt, tht sc tch, c ng sao cho mi kin, mi nguyn vng ca anh em vn ngh s thuc cc gii vn hc ngh thut, sau khi "chng ct" u s c a y vo Ngh quyt. Gung my ca Ban vn ha vn ngh li c tng tc Mt nhng vui - ti nh thy khe hn ln. Nguyn Vn Hnh v ti phn cng nhau, Nguyn Vn Hnh li H Ni tip tc theo di cc cuc hi tho ngoi ny, tng hp "chng ct", trn c s d tho t trnh ln B chnh tr v Ban b th. Ti bay vo thnh ph H Ch Minh t chc cc bui hi tho min Nam, v s b chun b d tho Ngh quyt. Vo tui 40 ti c tham gia vo s nghip chng M cu nc, gii phng min Nam thng nht T quc. Vo tui 60 ti c tham gia vo s nghip i mi ca t nc, s nghip a dn tc ta bc sang mt bc ngot mi, n hnh phc v m no. Hai mi nm trc ti l mt v tng, l mt nh qun s, mt nh chnh tr cn hm nay ti vn l mt chin s ca ng nhng l chin s trn mt vn ha, nh li Bc H dy. Qua gn mi nm bc vo lnh vc mi ny, ti cng thy ngha su sc li dy ca Bc. Khng phi ch ni chin trng bom n mi gay go, gian kh, mi cn s dng cm ca ngi lnh, m lnh vc mi ny, s gian kh gay go cng khng km, m xt v mt no cn phc tp hn nhiu, cn c bn lnh ca ngi chin s. Ti t thy ti l ngi khng thiu bn lnh, nhng do tnh phc tp ca mi trng mi m cht lnh trong ti cha ha nhp c, nn ti b vp ng gia ng. Chnh v vy, m tp hi k ny c tn: "i mi, nim vui cha trn." Nhng l chuyn ca 2 nm sau ti s k li vi bn c, cn by gi th ti ang vui. Va xung sn bay n ch L Ca Thun 62 Trn Quc Tho ti li bt

gp ngay ci khng kh si ni H Ni. Trong nhng ngy qua, anh em trong ny thng xuyn nhn c thng tin t H Ni, ang nng lng ch i Ban Vn ha Vn ngh vo c pht biu kin ca mnh. V cng nh H Ni, cc anh ch em vn ngh s thnh ph H Ch Minh biu l tnh cm tha thit ca mnh i vi s nghip i mi nn vn ngh nc nh. Tht l phong ph v a dng. Cng mt ch thi: T do sng tc, quan h gia vn ngh v chnh tr, vn qun l, xut bn, pht hnh... nhng mi ngnh c nhng kin khc nhau, mi tun c nhng kin khc nhau, mi ngi c nhng kin khc nhau. Ti thy kin no cng ng trn trng, m iu trn trng trc ht l tm lng ca anh em. Trong nhng ngy ny, ti li cng khng th no qun s kin dn ca Nguyn Ngc nm 1979. Ti mun nhc li khng nh rng, s nghip i mi vn ngh khng ch c t sau i hi VI, t Ngh quyt 05 m c t mi nm trc vi ngn c u Nguyn Ngc. Do , vi cng v l Ph ban Tuyn hun Trung ng, ph trch vn ha vn ngh, ti c c chng kin v tham gia vo s kin ny, nhng ti ch ng vai tr mt anh lnh mi, cn rt r, ngp ngng. Vo mt ngy thng 6 nm 1979, ti khng nh r l ngy no, ang ngi lm vic s 10 Nguyn Cnh Chn th Nguyn Ngc n. Tc gi "t nc ng ln", nim t ho ca nn vn ngh khng chin, ang c v m, vn gy g vi ci u to, vng trn rng- Hnh nh anh cha kp phc hi sc khe sau nhiu nm chin trng gian kh - Anh i B trc ti 2 nm v kin cng tr vng hn mi nm ni rng Ty nguyn. Anh va c Ban b th ch nh lm B th ng on Hi nh vn nm 1978. Hm nay, anh n vi cng v l cp di ln bo co vi cp trn. (Theo quy nh, Ban tuyn hun ca ng lnh o c cc Hi vn hc ngh thut, trong Hi nh vn l mt u mi quan trng). Nh vy l chin trng anh l cp di ca ti, anh ph trch vn ngh Qun khu 5, cn ti l Ph chnh y cc lc lng v trang gii phng. By gi anh vn l cp di ca ti cng theo ngnh dc. Ni th thi ch trong tnh cm ca ti i vi Nguyn Ngc chng h c cp trn cp di g c Ti qu trng anh c v ti nng v nhn

cch. im li, trong gii vn hc ngh thut, mt con ngi trn vn c c c ti nh anh khng nhiu. Bi vy khi anh chnh thc c b nhim cng v B th ng on Hi nh vn ti rt mng - y l mt trong nhng trng hp "t ngi ng ch" him hoi trong c ch ca chng ta. Ti bit cc anh bn ng on ang c nhng trn tr v thc trng vn hc vn nhiu vn cn phi c s thay i (do cha c danh t i mi) tip tc a nn vn hc tin ln. Cc anh ang c k hoch t chc mt hi ngh nh vn gm cc hi vin l cc ng vin, c tnh cht ni b, thng qua trc mt vn kin mang tn l bn " dn", trc khi tin ti mt hi ngh rng ri ton th hi vin. Ti ng h cch lm . Khng h ngi ngng ro n, Nguyn Ngc thng thn ni vi ti, chnh Nguyn Ngc l ngi trc tip son tho bn " dn" . S d anh ni nh vy l do anh lng trc c hu qu c th khng sung s sau khi dn c cng b, nu c vn g th anh s t mnh ng ra chu trch nhim. l mt hnh ng dng cm v trung thc. Anh cho bit bn dn cng c s ng gp ho hng ca cc y vin ng on: Ch Lan Vin, Nguyn Khi... Rt sng phng, bn dn khng ph nhn nhng kt qu ng khch l ca tnh hnh vn hc trong khng chin v my nm gn y sau chin tranh. Nhng ng thi cng ln ting bo ng v tnh trng tr tr bt u xut hin trong nn vn hc nc nh. Cuc sng th ngy cng phc tp m vn chng th ngy cng nht nho: "ngi vit vn c vit m khng tht tin chnh iu mnh vit ra". Bn dn thng thn ch ra nguyn nhn ca tnh trng ny l c nhng k trung gian quan chc vn hc v mt s k u c xu nnh thnh thong li c to ra khng kh cng thng v h hon ln: no l c t kh no l "phn ng", no l c "chng ng" trong vn hc. " dn" cn nu thm mt nguyn nhn na, m c l y mi l nguyn nhn cn bn: " l s th thin ko di trong cng tc l lun v ph bnh vn hc. S th thin trc ht mt im rt cn bn: Quan nim v chc nng ca vn hc". S th thin y biu hin c th hai vn sinh t i vi nh vn, i vi s

pht trin ca vn hc: Mt l dung tc mi quan h gia hin thc v vn hc - N tuyt i ha hin thc. N h thp vn hc xung thnh mt th sao chp hin thc, ci gi tr vn hc cao nht l lm sao c sao chp cho ng nguyn hin thc. "Bi v hin thc tt p n mc khng cn g c th ti hn, p hn. Quan nim khng Mc xt tng biu hin ch trng tuyt i ha th ngi tht vic tht trong vn hc, mun ly lm dng ch o, thm ch dng duy nht ca vn hc ta." Hai l: "Quan nim th thin v chc nng ca vn hc cng dung tc ha mi quan h gia vn hc v chnh tr, tuyt i ha s chi phi tt yu ca chnh tr vi vn hc". Bn " dn" thng thn vi thi khoa hc, ph phn s th thin v nu cao vai tr sng to ca vn hc, ca ch th sng to i vi hin thc: "Vn ha bt ngun t cuc sng, thu ht khng nhng nguyn liu m c linh hn cc tc phm ca mnh t y, nhng n lt n, nu nh n mun c ch, mun phc v tr li cuc sng, th ai phi sng to ra mt ci g khc, mi m, cha tng c, cao hn v cht so vi ci nguyn liu cuc sng cung cp cho n. u cng nh con tm n du phi ra t -nu n li nh ra nhng ci l du th bn thn s c mt ca n l v ngha ". y thc s l nhng tng mi m, mnh dn, m chnh bn thn ti hi cng cha cm nhn ht c. Ti ngh bng, c th y li l trng hp cp di phi hn cp trn. Nhng vn m anh em nhn ra, y trn tr th bn thn mnh vn cn cha thot ra nhng quan nim c c nhi nht t my chc nm trc. Chnh v xut pht t suy ngh m ti nht tr c ng on Hi nh vn t chc hi ngh, khng ph phn gp g vo bn cng. Ch trng ca ti l c anh em pht biu, qua trao i vn s sng ra, s i n chn l, ng sai s r rng. C l ti rt c kinh nghim hi Nhn Vn Giai Phm. Do ti l mt trong nhng chin s tin phong i hng u trong vic ph phn Nhn Vn Giai Phm.

v dn ny, tuy gc c khc, nhng cng din ra gn ging nh th. l s quy chp, mt mnh lnh pht ra, tt c im nh thc, Nguyn Ngc b x tr, b p thi chc B th ng on... Ti c tham gia cuc hp cc nh vn ng vin ny t u ch cui v c tn mt chng kin nhng con ngi c hi. Hm , sau khi Nguyn Ngc gii thiu xong bn dn m nhng ni dung ch yu u c cha ng trong d tho bo co ngh quyt m ti ang chun b (r rng chng ti ang tin hnh mt cng vic m cch y mi nm nhm Nguyn Ngc, c c Ch Lan Vin, Nguyn Khi lm). V Ch Lan Vin ring ti cng c mt k nim. l vic Bi Minh Quc ng ton vn bn dn trn bo vn ngh Lm ng, Ch Lan Vin ni mc l c mt v Trung tng chuyn bn dn cho Bi Minh Quc. By gi, trc hng hn anh, ti xin nh chnh li rng: Ti, Trn khng lm vic y. Ngoi nhng chuyn ra, ni chung ti rt c cm tnh vi Ch Lan Vin, mt ti nng th rt su sc thng minh v rt d dm trong cuc sng i thng. Hai chng ti lm vic bn nhau sut 8 nm tri trong y ban vn ha gio dc ca Quc hi v c nhiu iu rt tm c vi nhau. Trong thi gian thnh ph H Ch Minh, ti tranh th vo cc bui ti ngh T78, s b chun b xong d tho Ngh quyt - khng hn m gp, khi anh Nguyn Vn Hnh vo thnh ph H Ch Minh, thy ti khoe tho xong Ngh quyt th anh Hnh cng rt trong cp ra, vui v ni vi ti l anh chun b xong bn bo co. Th l chng ti say sa c cho nhau nghe, gp b sung cho nhau, sau c r rm trao i mi. Trong nhng nm thng ny, ngoi nim hnh phc ln phn u cho s nghip i mi ca vn ngh nh trn ti ni, ti cn c nim hnh phc ring l c lm vic vi Nguyn Vn Hnh. C th ni cuc i u i dnh cho ti nhng ngi bn, ngi ng ch tuyt vi hay nh ngi ta ni: " hin gp lnh". Trong chin tranh ti c L Trng Tn nh trn ti ni, cn trong nhng ngy ny ti c Nguyn Vn Hnh, cha ni n tnh cm, t tng hai a nh

ng nht l mt, ch ring cng vic thi, c th ni nu khng c Nguyn Vn Hnh th ti khng th no hon thnh c mt khi lng cng vic khng l kp Ngh quyt 05 ra i vo thng 12 nm 1987. Ti ch mi quen anh Hnh t nm 1981, trong dp cng sang Lin x d mt lp nghin cu v vn ha vn ngh. Ti l on trng cn anh Hnh ph trch B th chi b. Chnh thu hoch ca lp hc ny cng l mt tin quan trng ca ngh quyt 05 m ti s k tip phn di. Khi thnh lp Ban vn ha vn ngh ti l Trng ban, cn anh lm ph cho ti. Nm 1983 ti b cch chc Trng ban, Nguyn Vn Hnh cn li mt thi gian lm ph cho H Xun Trng, nhng sau thy kh lm vic vi H Xun Trng, anh chuyn sang lm Th trng gio dc. Sau i hi 6, ti li tr v lm Trng ban th ngi u tin ti ngh n l anh Hnh. Ti bo co vi anh Linh v trao i vi Nguyn c Tm xin anh Hnh v. Lc u anh Hnh c phn vn. Cng tc bn gio dc tuy l tay tri, nhng d sao cng n nh, cng cui i ri. Tr li vn ngh khng hiu ri s ra sao cc lnh vc c nhiu gai gc ny. V sau ti ni mi, thuyt phc mi, cui cng v n ti, Nguyn Vn Hnh nhn li - ti mng qu - tht nh v c vng khi nhn li. Nguyn Vn Hnh tm s vi ti: Tht ra vn ha vn ngh mi l s trng ca ti, mi l tay phi ca ti, nhng c ngh n ci hi i hi V m khip - m nhau n th l cng. Cho nn qu tht ti rt ngi - nhng v ti qu anh, thch phong cch lm vic ca anh v cui cng ci quan trng nht l anh v ti cng chung mt quan im, cng chung mt t tng m c hai u tin rng chng ta ng - cui cng anh Hnh ci: V vi anh cng c ngha l x thn v s nghip -ai ng li d on ca Nguyn Vn Hnh li nghim n th. Ch hn hai nm sau, nm 1989, sng gi o o di xung trn u hai chng ti. Ln th hai ti b cch chc Trng ban vn ha vn ngh, cn Nguyn Vn Hnh sau mt thi gian min cng vi chc Ph ban t tng vn ha Trung ng ri cng chuyn cng tc. ***

 chun b cho Ngh quyt 05, vi cng v l y vin Trung ng ng, Trng Ban Vn ha Vn ngh Trung ng, ti c nhiu bui lm vic vi Ban B th Trung ng phn nh nhng vn m chng ti "chng ct" c qua hng trm kin ca anh ch em vn ngh s. ng thi, chng ti cng nu nhng chnh kin ca mnh v ni r y l nhng vn ct li lm c s cho d tho Ngh quyt ca B chnh tr sp ti. Trc ht l nhn nh tnh hnh vn ngh hin nay v s nh gi i ng vn ngh s. Tm trng ph bin ca vn ngh s v nhng ngi lm cng tc vn ha l thy mnh vn ht lng ht sc dng vn ngh lm v kh cch mng sao cho c hiu qu nht v li ch ca cch mng. Nhiu ngi vi tm hn ngh s su sc cm thy tht s hin thn cho s nghip. Ngay mt s ngi c nhiu tnh ton thit hn trong thu nhp, nhng trong chiu su ca tm hn c mt ci g rt thit tha v s nghip. l im p, im sng trong tm hn ngh s, chnh v vy h vn cm thy khng c hiu bit nim tm s y v vn b coi nh mnh trong mt anh vc bc bo, mt lnh vc thp km hn cc lnh vc khc. Trong khi h thy h ang c gng sng to ra nhng gi tr tinh thn c th tr thnh nhng ti sn qu gi cho dn tc, cho lch s, h thy r ngha v vang ca cng vic ca h. Nhng hnh nh x hi cha chp nhn iu , tm l ca nhiu ngi trong x hi (k c trong cn b lnh o) u thy vn ngh l mt lnh vc phc tp, u thy mt tiu cc, ngha xu (pejoratif) ca khi nim phc tp. Trong nhng cu chuyn thn tnh bc l suy ngh thc cht ca mt s ngi thng ch thy vn ngh l x xin, l nguy him, coi vn ngh s hu nh l mt lp ngi phc tp, m khng coi vn ngh s l nhng chin s ca ng, ca ta. C nhc n tm trng ca vn ngh s th thng cho l "bit ri kh lm ni mi", l nhng "i hi tiu t sn" v v vy ch ng quan tm. Nht l a s cn b chnh tr t hiu bit v c trng c th ca vn ngh s, v hiu qu tinh thn cao c k diu ca vn ngh s th thy hnh nh vn ngh lun lun c th pht huy tc dng ph hoi. Ti cho iu ny khng ng vi tinh thn ch ngha Mc Lnin v tri vi tinh thn ngh quyt ca ng.

T c vn thi s t ra l vic nh gi tnh hnh vn ngh thi gian va qua (v i lin l nh gi vn ngh s trn thc t). Ti ngh rng: vn ngh va qua ni chung l tt v lnh mnh, c mt s biu hin lch lc v khng lnh mnh, nhng nhng biu hin c ph phn v vn ang b ph phn trong mt khung cnh u tranh gay gt v lu di. l u tranh lu di th khng th mt vi cuc ph phn m xong ngay c. Cn phi u tranh bng tc phm, bng tit mc, bng l lun ph bnh v bng nhiu phng php khc na. V vy ti khng tn thnh cch nh gi cho rng tnh hnh vn ngh va qua l "bt tr l c ci g nh l chng i dai dng, c ci g nh l hn lon v cho l phi "lp li trt t trong vn ngh". T th nhn i ng vn ngh s khng thy ht tm lng ca anh em, thc ca anh em c rn luyn hng chc nm, m ch thy nh l mt m ngi lm le ph hoi, lm le lm ri trt t, lm le chng i. H bun ch h khng c coi l nhng ngi lao ng. Tt nhin, trnh nhn thc hin thc ca vn ngh s l cha kp vi yu cu ca cch mng, nhng thc trong bn thn vn ngh s cng ang c nhng yu cu pht trin khc trc v anh em mun vn ln m cn bi ri. S lnh o v qun l ca cc c quan ng v Nh nc cha gip c vn ngh s vt qua c s bi ri , khng nn ch thy trch nhim ca vn ngh s trong tnh trng bi ri . Khng phi l mt s anh em ngoan c khng chu thng sut m chnh v nhng bi ri trong lng anh em cha t c tho g s ph phn, s un nn ca ta cha t c tnh thuyt phc cao, cha thuyt phc c hon ton anh em. c bit phi quan tm thy tnh hnh pht trin ca i ng vn ngh s, s vn ngh s do ng o to rn luyn hin nay chim a s tuyt i. S anh em trc cch mng Thng Tm c rn luyn th thch cho ta tin cy. y l im ht sc quan trng cn lm r. Chnh iu ny l t tng ch o cho vic nh ra cc chnh sch v thi i vi vn ngh. Xin lu cc ng anh em Tip Khc v Hungari c nhng kinh nghim qu bu sau nhng s kin au xt trong lch s xy dng ch ngha x hi ca h. Ta cha

ch ng mc n vic tng kt kinh nghim ca h, m ta ch hiu kinh nghim ca h theo cch ch quan ca ta (s xin ni r phn sau). Chnh vn ngh s c ku ca phn nn nhiu v i sng v iu kin lm vic, nhng iu h quan tm hn c v h mong ch su sc hn c l chnh sch tinh thn v thi tinh thn ca ng i vi h v vi s lao ng ca h. Vn th hai l nh gi v s lnh o ca ng v vn ngh v mt s xut phng hng sp ti cn phi nh th no. Trong tc phm ny ti c nu ln mt s kinh nghim ca nc ngoi cc anh tham kho: Trc ht cn phi lm sng t khi nim "bung lng v "nm cht". Phi xc nh quan im v mc ch v yu cu ca s lnh o ca ng i vi vn ha vn ngh. S lnh o ca ng bo m cho vn ngh s pht trin, phc v li ch ca cch mng, ca nhn dn, v ng thi phi bo m cho vn ngh pht trin mnh m, to cc iu kin thun li v vt cht v v tinh thn cho s pht trin . ng ni "khuyn khch s tm ti sng to", nh vy tng cng v ci tin khng ch l ch "khng bung lng v phi nm cht hn" vi ngha l phi kim sot cht hn, k hn. Lnh o vn ngh mun n pht trin mnh m, phi c s khoan dung, lng khuyn khch s tm ti sng to, phi nng cao tnh thuyt phc, thu c tm hn ngi ngh s gip h hiu thu hin thc cch mng, hiu thu ng li ch trng ca ng. Nm cht, khng phi l "bt ming", khng phi l cm on, tt nhin ta phi c s kim sot cn thit. Nhng nm cht l phi nng cao trnh lnh o c thi ng y tnh thuyt phc v thu ht, thu ht tt c vn ngh s chung quanh ng li ca ng. Mun th phi nng cao trnh hiu bit ca c quan lnh o v qun l. Nhng ngi v c quan lnh o phi l nim tin tng ca vn ngh s, phi l ni ngi ta t lng yu mn mong i, khng phi l ni ngi ta s, ngi ta trnh. Trong cuc u tranh gay gt gia ta v ch, mi mt trn khc nhau, phng thc u tranh din ra mt cch khc nhau. qun s l tn cng, phng ng, tiu

dit ch. kinh t, l phi kt hp c cc bin php hnh chnh v bin php kinh t, phi c s ganh ua v kinh t lm cho kinh t x hi ch ngha pht trin ln mnh, y li i ti th tiu cc yu t kinh t khng x hi ch ngha. Trn mt trn vn ha t tng cng c bin php hnh chnh, dng lut php ngn cm v th tiu cc loi vn ha t tng phn ng. Nhng phng thc ch yu c tnh cht quyt nh phi l phng thc ganh ua c tnh thuyt phc. Phi thu phc c c v tr tu v tnh cm cc tng lp tr thc mt cch su sc, lm h tr thnh nhng chin s thc s trn mt trn ny, k c nhng ngi l ng vin v nhng ngi ngoi ng. Nu khng c chnh sch v thi ng n thu phc c h, m ch c e nt, cm on, v ngn chn th khng th c thng li c. Mt im thun li c bn l cc lp tr thc ca ta u rt yu nc, h c th c lc b m h v chnh tr nhiu mt, nhng ta c th tin cy ln vo lng yu nc thc s ca h, t lng yu nc h sn sng nghe theo ting gi ca ng v h cng tin ng ta l ng c tinh thn yu nc cao nht, tht nht. H c nhiu bn khon, nhng iu bn khon ln nht v c bn nht l h mun lm c ci g c th c ch cho dn tc, cho x hi ch ngha, ta phi khch l mnh m mt tch cc y ca h. Trong cuc u tranh trn mt trn ny, k ch xo quyt v c nhiu kinh nghim, bit r c tm l ca tr thc, bit c ch yu ca tr thc l d giao ng v m h. Chng thng khot su vo nhng l tng nhn o chung chung, vo t do dn ch chung chung, t do sng to, vo vn nhn ti v ti nng. Chng thng xoy vo ch cng sn l kh khan, l k lut st, bp nght mi sng to ca tr thc lm tn thng n tinh thn t do sng to vo nhn cch ca tr thc. Chnh v vy ng ta phi l ng v ch v t do dn ch, v s tn trng nhn cch v ti nng mi ngi. Khng nn k ch cc loi tranh ly nhng ngn c v t do, dn ch, tn trng nhn cch v ti nng. iu ny khng th ch biu hin bng nhng li ni tt p trong nhng dp long trng, v nhng c ch tt p trong nhng trng hp c tnh cht t xut. N phi c th hin bng mt

chnh sch tt p c bo m bng mt c ch lm vic thch hp thc hin s lnh o v qun l. Phi ni thc rng tnh hnh thc t hin nay l thc v tc phong lnh o, phong cch lm vic ca ta cha biu hin c iu ny. V tnh hnh ny ang tc ng tiu cc ti nhit tnh ca vn ngh s v ca c gii tr thc ni chung. Cn phi xem xt thc cht ca vn gii quyt cho tht chnh xc. Khng nn qu coi thng thc chnh tr, thc trch nhim ca vn ngh s v tr thc. i vi vn ngh s m ta khng thu phc c tm hn h, ch da vo bin php t chc v hnh chnh th hiu qu ch c hi. Lnh o vn ngh v c bn phi l mt s thuyt phc c cht lng cao v mt s gip c hiu qu (nht l v mt tinh thn) khng phi ch c "dy d", "rn e", "un nn". Mun thuyt phc c phi c s hiu bit su sc, phi bit nghe nhiu kin v phi bit chp nhn v ng vi nhng kin c c s ca h. Ni cch khc, lnh o vn ngh phi c thi ci m. "Ci m khc vi bung lng" v khng th xem tt c c ch thi ci m i vi vn ngh s u l bung lng. Ch c "ci m" mi "nm cht" c mt trn vn ngh, mi lm cho cc vn ngh s tht s ho hng v hng hi vi cc mc tiu ca ng. Nu "nm cht" ch bng cch dy d rn e, un nn th thc ra li l "bung lng mt trn vn ngh. V ngi ta s quay mt i. Ti bit c nhng vn ngh s ng vin vn hng hn ni "cht trc lng sau c nm cht mi m rng c Thc cht l cng mun ng cht vi ngi ny cht vi ngi. khc, rng vi ng ch y. V nhng kinh nghim ca cc nc bn, chng ta thng nhc nhau kinh nghim ca Tip Khc v Hungari vi ngha l: Mi s ln xn chnh tr thng bt u t vn ngh v vy phi nm tht cht, kim sot tht cht vn ngh. Nhng ti xin gii thiu mt vi ti liu nh sau: Ti thy c mt ti liu lc dch mt cun sch ca ng ch Gyogy Aczel y vin B Chnh tr ng cng nhn x hi ch ngha Hungary l ph ch tch hi ng B trng, nhan cun sch l "vn ha v nn dn ch x hi ch ngha", ni dung c tnh cht tng kt chnh sch vn ha my chc nm qua. Trong ti

liu lc dch c nhng on nhn nh nhng kinh nghim ca thi k trc v trong nm 1956 nh sau: "Mt s ngi li mun a v c tn, mun khi phc li ci thi m ngi ta c th dng quyn hnh ca Nh Nc bo v uy tn ca mt tc phm no , c trong trng hp m chnh tc gi li chng c cht ti cn g". "iu ny thng xy ra thi trc l a v c tn ca ch ngha Mc c tuyn b, nhng khng c trong thc t v thng c "thit lp" bng cch dng bin php hnh chnh bt ming qun chng. V iu khng th trnh khi ca tnh hnh trn l mt th ch ngha Mc gi hiu ra i, th ch ngha Mc bng trch dn, bng li ni xung, v mi t tng t sn, tiu t sn u thy cn np sau cc thut ng, cc trch dn Mc xt. Do , c s ri lon v t tng, cng cn ni thm l nhiu nhm mun ginh a v c tn khng chu li bc trong vic n p cc khuynh hng m h khng a... "S c quyn ny cn a n kt qu l c v tnh t mn trong nhiu trng hp. Trong sinh hot chung v tinh thn v hc thut lan trn phng php ly trch dn thay th cho l l thc t. ng l phi tho lun xem xt k cng v do m ph phn cc quan nim t sn phi Mc xt, th ngi ta li dng phng php quen thuc lc ch vic "chp m cho cc quan nim ". Qua nhng kinh nghim trn, ng Hungari i ti nhng kin c tnh kinh nghim v cng l nhng nguyn l nh sau. "Nm 1958, trong khi tho lun "cc nguyn tc chnh sch vn ha", Ban chp hnh Trung ng chp nhn quan im: khng ly ngh quyt ca ng v Nh nc quyt nh cc vn th hiu v phong cch. Nguyn tc v tnh phong ph, v nn ngh thut x hi ch ngha c th c nhiu phong cch, nhiu dng biu hin khc nhau, cn phi c coi trng". "R rng trong cng vic nng cao thc, trnh nhn thc v th hiu thm m ca nhn dn v trong cuc cnh tranh v vn ha trn th gii, ch c nhng tc phm ngh thut trnh cao mi t c thng li... ng thi, iu kin c tc phm ngh thut c trnh cao c th xut hin li chnh l mt nn dn ch lnh mnh."

"T do ca vn ha cn c ngha l mi ti nng, mi gi tr thc s v ngh thut u c ch ng trong nn vn ha x hi ch ngha chng ta. Hin nay Hungari khng mt tc phm c gi tr ngh thut no li b giu trong ngn ko. Chng ta xut bn, gii thiu cho a ln sn khu... mi tc phm c gi tr ni v ch ngha x hi, thm ch c di dng tru tng hn, l ni v ch ngha nhn o, nhng tc phm mang nim tin i vi nhn loi". Tip Khc, qua bi ni ca ng ch M. Muller, Trng ban vn ha ca Trung ng ng c nhng ng ch nh sau: - Cch nhn i vi cn b ngh thut: kt hp quan im khng khoan nhng trong u tranh t tng vi thi tn trng n cn i vi nhng ti nng v lao ng sng to. - C nhng tc phm ch c ni dung nhn o, hoc ch gii tr, khng c chiu su x hi. i vi nhng tc phm ny, ta phi hi lng, nhng khng cn bc b. - Cc Hi ngh thut c vai tr quan trng trn mt trn sng tc, l ch da ca ng. Cc ng ch Tip Khc nh gi rt cao thng li sau nm 1968 trn mt trn vn ha ch thu phc li c rt nhiu ngh s, v kt qu sng tc my nm qua l ht sc rc r. Kinh nghim ca Lin x l loi kinh nghim gi dn v su sc n c th hin lot bi ca mt gio s gi lu nm, c tui ng cao l gio s Nvicp thuc vin hn lm khoa hc x hi ca Trung ng ng (A.O.N). Cng ha dn ch c, Bungari tinh thn chnh sch vn ha cng tng t, l tinh thn ci m, quan nim u tranh trn mt t tng vn ha l thuyt phc, thu phc cc tr thc vn ngh. Qua thc t tnh hnh c th trong nc v tham kho kinh nghim nc ngoi, ti nu kin cn phi c nhng chnh sch, th ch, c th ha tinh thn chnh sch v nht l phi "nng cao nng lc, kin thc v bn lnh lnh o". Ni chung cc anh chm ch lng nghe kin ca ti. Cui cng, cc anh yu cu v son tho thnh mt bn vn hn hoi, coi nh mt bo co ca Ban Vn ha Vn ngh

Trung ng v thc trng nn Vn ha Vn ngh hin nay v nhng xut i mi ha nhp vi s nghip i mi chung ca t nc theo tinh thn ca Ngh quyt i hi ng ton quc ln th VI. Trong qu trnh chun b ngh quyt 05, chng ti c anh Mi, lc by gi l Thng trc Ban b th ht sc ng h. Sau i hi VI, anh Trng Chinh c c lm C vn v vn rt quan tm n Vn ha Vn ngh, thnh thong ti vn n thm anh va bo co vi anh tnh hnh Vn ha Vn ngh va tranh th xin kin ca anh v phng hng cng tc sp ti. Anh t ra rt vui khi c bit tnh hnh Vn ha Vn ngh ang c nhng khi sc mi. Nh mt hm, anh nhn ti ln chi thm anh H Ty, trong cu chuyn, ti c nhc n nhng bi pht biu ca anh trong qu trnh chun b i hi VI, rt c mi ngi tn thng, anh gh vo tai ti ni nh: "Th m bn n bo mnh l m dn y, v d nh nh cu "Ly dn lm gc". i do mt on quanh h, anh dng li, ko tay ngi xung gh , tip tc ni theo dng t tng: "Ly dn lm gc" chnh l t tng ca Bc H, qun xuyn trong ton b li ni vic lm ca Bc H v tr thnh mt chn l vnh cu ri, ch c phi t ngh ra u, xa hn na, y chnh l t tng ca Mnh T, c Bc H tip thu, pht biu trong nhng hon cnh thch hp gio dc o c cch mng cho cn b. c vinh d lm ngi gip vic anh Trng Chinh t hn 40 nm trc, hn ai ht, ti hiu anh l mt lnh t ca cch mng Vit Nam vi tr thc uyn bc nhiu mt, c nhn cch ln - Ni n i mi Vit Nam phi k n cng u l anh, vi khu hiu i vo lch s: "i mi hay l cht". (ng ra l: Khi no cht th hy i mi- Li bnh ca ngi vit) Chnh nh t tng i mi ca anh m Vn ha Vn ngh Vit Nam cng ang trn i mi. Khng c Ngh quyt i hi VI, khng c Ngh quyt 05. Gia thng 9 nm 1987, sau khi lm xong nhim v lng nghe, sng lc v "chng ct" nhng kin cc anh ch em thnh ph H Ch Minh, ti v Nguyn Vn Hnh bay ra H Ni, mang theo 2 vn kin c nh my sch s. Ngay ti hm , ti n thm v lm vic vi anh Nguyn Vn Linh, bo co vi

cc anh tnh hnh chun b cc mt cho hi ngh B chnh tr v vn ha vn ngh. Anh Linh t ra rt vui khi nghe ti bo co v cc cuc hi tho trong Nam, ngoi Bc, ng gp nhit tnh ca anh ch em vn ngh s. Khng k nhng bui trao i nh ca tng ngnh, tng b phn, tnh ra c n hng chc cuc hi tho chnh thc, c hnh thc t chc kh quy m. Hn 200 nh hot ng vn ha v vn ngh tiu biu, trong c nhiu gio s, tin s, ph tin s, ngh s nhn dn, ngh s u t, nhiu ng ch lm cng tc qun l ch cht trong cc ngnh, nhiu ngi lm cng tc nghin cu l lun, ph bnh ging dy c uy tn v nhiu kinh nghim, ho hng tham d v pht biu trong cc cuc hi tho... Mt s ngi khng c iu kin tham d hi tho vit kin gi n Ban Vn Ha Vn Ngh, hoc gp cc ng ch c trch nhim pht biu: Thm nhun tinh thn Ngh quyt i hi VI, nhn thng vo s tht, ni r s tht, anh ch em mnh dn thng thn pht biu nhng suy ngh rt trung thc, xy dng v tm huyt - Cc chuyn vin ca Ban Vn ha Vn ngh tp trung sc lc lm vic ngy m chun b cho bn d tho Ngh quyt. Sau khi c d tho ngh quyt Ban li t chc trnh by trong mt s ng ch c trch nhim qun l, mt s nh vn ha v vn ngh cc ng ch ng gp cho bn d tho. Sau li tho lun, r sot, sa sang. Anh Linh t hi lng v phong cch lm vic ca Ban Vn ha Vn ngh, ri cui cng anh ni mt cu lm ti ht sc vui mng: - Anh v nghin cu t chc cho ti mt cuc gp mt cc tng lp vn ngh s, ti c iu kin trc tip nghe ting ni ca anh em. Sau ta s bn cc bc tip theo. Anh thy c nn khng? c li nh ci tm lng, ti ni vi anh Linh. - c nh th th tt qu anh ! y cng l mong mun ca nhiu ngi. C ng ch sau khi pht biu cc cuc hi tho xong u c v bn khon l khng hiu nhng suy ngh ca mnh c n c tai lnh o khng? C n c tai Tng b th khng? Anh Linh ni: - Th th Ban Vn ha Vn ngh khn trng v lm k hoch i, cn bn ny ti

s bo cho Ban B th v Vn phng chun b. Tin vui ng ch Tng B th s trc tip gp mt i thoi vi cc Vn ngh s nh mt lung gi mt thi t Nam ch Bc lm phong tro vn ha vn ngh sau i hi VI ang si ni, cng thm ho hc, c th dng mt cu v vn hoa l nh diu gp gi. K t y Trung tm ca phong tro li hng v cuc gp mt ny. Tuy cha din ra nh ti d on, cuc gp s l mt s kin lch s Mt l t trc ti nay cha tng bao gi c mt cuc gp nh th. Hai l cuc gp c mc ch l trc tip chun b ngh quyt 05, cng s l ngh quyt lch s cha tng bao gi c. Mt ngh quyt chuyn v vn ha vn ngh ca B chnh tr. Li thm mt nim vui na n vi ti. Thc ra, nh t chc mt cuc gp g gia Tng B th v cc vn ngh s chng ti cng c ngh n nhiu anh em v vn ngh s ku gi bo ti tn dng li th quen bit anh Linh r r vi anh v cuc gp. Nhng ti phn vn l liu c c chp thun khng? Tnh ti lun lun bit t km ch, lng sc mnh khng mun lm ci g thi qu nht l i vi cp trn. Nhng trc s thi thc ca nhiu ngi, ti v anh Hnh bn nhau c mnh dn xut xem sao. V mt trong nhng mc ch l lm vic vi anh Linh ln ny c mc ch . Nhng may sao ti ang nh chn thi c, la li t vn , th chnh anh Linh li ni trc. Ti cho y l mt s k diu. Mt s gp g gia lnh o v qun chng, gia cp trn v cp di. V ti ngh, nu nh trong x hi ta, trong ng ta, lun lun l s gp nhau nh th ny th mi iu s tt p bit bao. Ti bng ngh n c quan ca ng hai u ng hai ro chn, thng xuyn c lnh gc. Ai mun vo cng li phi qua mt ln gc na. N thm nghim qu. Cn u l ngh ca nhng cu ni ca ming, trong cc bi din vn, trong sch gio khoa: ng sinh ra t nhn dn - ng lun gn b mu tht vi dn. ng sng trong lng nhn dn... Ti cng ngh n tr s cc Huyn y, Tnh y, Thnh y... u du cng nh nhng c o gia i thng, rt xa l vi qun chng nhn dn, ngi m v i m chnh nh n m ng sinh ra, ng tn ti... Chnh v vy m khi ln lm Trng ban Vn ha Vn ngh, sau vic thay i c

ch lm vic th iu u tin ti ngh n l a tr s Ban khi khu "Trung Nam Hi" Nguyn Cnh Chn. T c th ni, ngi nh xinh xn 49 Phan nh Phng tr thnh mt a ch thn thit ca cc vn ngh s. V t ngi nh ny ngh quyt lch s 05 ca B Chnh tr kha 6 ra i. m , ch anh Nguyn Vn Linh ra v, ti n thng nh Nguyn Vn Hnh bo tin vui. Bi v mt tin vui nh th ny khng th khng c ngi chia s v ngi khng ai khc phi l Nguyn Vn Hnh. Nim vui ca Nguyn Vn Hnh chng km g ti. Bi y chnh l iu m hai chng ti tng bn vi nhau trong lp nghin cu Lin x nm 1981 m trn kia ti c ni. Do nhng bi ging ca cc gio s Lin x v vn ha vn ngh i vi chng ti thc s l mi m v hp dn. N hp dn v s mi m nhng iu ch yu l s hp dn v ni dung ca n, nhng iu m khi trong nc chnh ti cng l m cm thy, nhng cha trnh , c v l lun v thc tin, phn r ng sai ch no. Th y, mt t nc gn 70 nm xy dng ch ngha x hi, c mt nn vn hc v i c nhng tc gi ni ting nh Php, Pas-ter-nc, Erenbua, Slkhp, Akhimatwa, Ximnp... c nhng tc phm tng lm say sa chng ti mt thi nh "Thp ti th y", "Sng ng m m", "t v hoang", "Nhng ngi X-vit chng ti", "i anh v". Chng ti khng ng mt t nc nh vy mt nn vn hc nh vy li c nhng vn gai gc ny sinh nh trong cc bi ging do cc gio s ti nng ca Vin hn lm khoa hc Lin x trnh by. Nhng khi ngi li vi nhau n tp cc bi hc, lin h vi tnh hnh vn hc t nc, th tt c bng git mnh, l cng u c nhng hin tng nh th. Ch c iu l cha nhn ra c hay ni mt cch khc, cha ai trang b cho mnh c trnh , nhn thc nhn nhn ra vn . Ln u tin chng ti nghe chnh thc trn ging ng, cc gio s Lin x nu ra nhng khuyt im trong lnh o Vn ha Vn ngh ca ng Cng sn Lin x ph phn cc quan im sai lm ca Janp, mt trong nhng lnh t ca Lin x hi by gi. Ai i, ng ng l mt nh lnh o li ni cng khai trc mi ngi v mt nh th ln nh Akhmatva "va l mt tu s, va mt con .

Ri ci cht ca Fap, s di tr ca Erenbua, vi Ximnp... Khin cho b L Minh ngi di c khc rng rc. L Minh tm s, lc b ngh n b mnh, Nguyn Cng Hoan, mt nh vn ln Vit Nam, cng tng b i x chng ra g. Ri Nguyn Hng, Nguyn Bnh, Vn Cao, Nguyn Mnh Tng, Trn c Tho... Nhng nh vn ha ln ca Vit Nam cng cng chung s phn nh th... Chng ti nh nht mt nh vn gi, lc cng gn 70 tui, ging rt nhiu bi, bi no cng hay, tm s vi chng ti: "Cc ng ch l nhng ngi cng sn; chng ti cng l nhng ngi cng sn, cc ng ch ct cng sang dy nghin cu, chng ti s khng giu gim cc ng ch mt iu g v nhng khuyt im m ng chng ti mc phi; nhng kinh nghim m chng ti tri qua, nhng thnh cng v nhng tht bi, ch yu l nhng tht bi do nhng sai lm trong lnh o gy ra, cc ng ch ng mc li nhng sai lm nh ca chng ti, Nghe n y, Nguyn Ngc gh vo tai ti ni nh "Chng ti cng mc ri, c th l nng hn..." Sm thy r gi tr ca nhng bi ging, ti bn vi Nguyn Vn Hnh, B th chi b lp hc, phi t chc phn cng nhau ghi chp tht y c ti liu v truyn t li cho cc ng ch nh. Nhng bi ging v c trng ca Vn ngh, trong nu r mt quan im rt hay v ti nng m ti cn tm c mi cho n hm nay. "Ti nng l ca him, ti nng l ca chung mi ngi. V l ca him, nn phi trn trng n. V l ca chung ca mi ngi, ch khng phi ca ring ai nn phi quan tm gii quyt cho tt mi quan h gia ti nng vi nhn dn". Hoc, quan im v nh gi mt tc phm, ngh thut khng th ty tin do mt c nhn no, d c nhn l ngi c quyn cao nht. Ch c hai yu t quyt nh hng u nh gi mt tc phm l cng chng v thi gian. Qu tht, lp nghin cu ny em li cho chng ti rt nhiu iu b ch v hng th. Bi v c nhng vn n ng vi mnh qu. din ra, ang din ra, v s tip tc din ra nhng sai lm th thin nu khng kp thi c bin php ngn chn. Tuy nhin khng phi ton lp u ng nht trong nhn thc. Ti thy Nguyn Ngc thu hoch rt nghim tc v chnh s kin " dn" nm 1979 l mt

v d su sc v s p t mt cch th bo i vi vn ngh. V vy, trong pht biu t Nguyn Ngc rt gay gt, ph phn rt mnh, v mong mun khi tr v, phi lm sao c s thay i trong lnh o. Trong lc c ngi li c v kh chu, ni ring vi ti l Nguyn Ngc lch lc, phin din, thiu khch quan, khng nhn thy ton cc... Ring anh Phong Chu th rt nhiu ln n gp ti tha thit ngh khi v nc phi lm sao nhng nhn thc thu hoch c phi bin thnh nhn thc ca c quan lnh o ca cc ng ch lnh o th mi pht huy c tc dng. Phong Chu cn ni "nu c mt ngh quyt ca B Chnh tr cha ng c nhng quan im v vn ha vn ngh nh chng ta thu hoch c y th qu v cng". Ti trao i vi Nguyn Vn Hnh v Nguyn Vn Hnh hon ton ng h kin Phong Chu. Nh vy l nh c mt ngh quyt chuyn v cng tc Vn ha Vn ngh v nhng quan im c bn v ngh quyt c manh nha t lp nghin cu ca on cn b ca ng ta ti Lin x nm 1981. Th nhng, nh trn ti ni, nm 1982, ti b mt chc Trng Ban nn cha thc hin c. Ri cho n hm nay th tt c nhng nung nu, hy vng ca s anh em do , c bit l Nguyn Ngc, Phong Chu ang tr thnh hin thc, sp tr thnh hin thc, nh c khng kh i hi VI ca ng, nh c Tng B th Nguyn Vn Linh. Ch my hm sau, cc ng ch bn vn phng sang ch chng ti lm vic t chc cuc gp mt gia Tng B th v cc vn ngh s. Nh th y, vai tr ca chc quyn quan trng biy chng no. Cng vn ny thi, nu c theo thng l t t di ln th c khi hng nm cha chc thc hin c. Nhng iu quan trng nht l Tng B th nghe r c, cm nhn c ting di t qun chng, thy r c tnh hnh bc xc khng th chm tr. Ti chc l anh Linh c xong bn bo co ni b, tc l t trnh, chun b cho ngh quyt B Chnh tr do anh Hnh son tho, v qua , anh thy r tm lng tha thit ca anh ch em vn ngh s th no i vi nn vn hc nc nh... Cc anh bn Ban B th v Vn phng t vn l cuc gp ch nn gn vi chc ngi.

Ti ni ngay l khng c. Nu nh th th vn ch l gp mt my quan chc quen thuc. Lc by gi c 7 hi. Mi hi t ra l 2 ngi, mt tng th k, mt ph tng th k, v chi l 14 ngi ri. B vn ha, lnh o B 5, 6 ngi, cc Cc V na, t nht l trn di hai chc ri, ri cc B, Ban vn ha Vn ngh. Ti ni: Tng b th cn gp nht l nhng ngi ang trc tip lao ng, sng to, nghe tm t, nguyn vng ca h, nhng kh khn v nhng ngh, c bit l nhng ngi ang vit khe nh Dng Thu Hng, Lu Quang V... li ang c nhng tc phm lm si ni trong d lun... Sau khi thng nht vi vn phng nh th, r sot li cc thnh phn, c con s hp l khong 100. c bit ti cn m rng thnh phn ra mt s nh khoa hc, nh vn ha nh Phan nh Diu, Nguyn Khc Vin, H Ngc i... Nhng ch yu vn l u tin cho lc lng ang hot ng sng to. Do , sau cuc gp xy ra vn t nh l cc v lo thnh n 49 Phan nh Phng ku Ban Vn ha Vn ngh l ti sao li khng mi h. Thm ch Lu Trng L cn ht tong ln: "Thnh phn cuc hp va ri l khng ng. Phi t chc cuc gp khc na". K ra cng hay hay th v. Con ng dn n ngh quyt 05, nu c thi gian c th vit thnh cun sch dy vi trm trang, nu k c phn hu ngh quyt 05 th c th ln n hng nghn trang, m c l phn "Hu ngh quyt 05" cn di hn nhiu. Di y ti ch chn lc nhng s kin in hnh nht thm vo phn "Hu ngh quyt 05" bng chng V c tn l "T i hi nh vn ln th 4 n v n Ca Vit Xin tr li cuc gp mt lch s i thoi him c gia Tng b th vi gn 100 vn ngh s v cc nh hot ng vn ha, trong sut 2 ngy lin 6 v 7 thng 10 nm 1987. Mc du v iu kin xa xi, cc anh ch min Nam khng ra d c nhiu song trong mt chng mc nht nh, c th ni l quy qun trong cuc tr chuyn thn mt m nghim trang vi ngi lnh o cao nht ca ng hm nay, l mt phn tinh hoa gii tr thc vn ha ngh thut ca t nc. Cc nh vn c Nguyn Khi, Anh c, Nguyn Quang Sng, Nguyn Kin, Nguyn nh Thi, T Hanh,

Nguyn Ngc, Nguyn Minh Chu, Nguyn Trng Onh, Bng Vit, Chnh Hu v Chu Vn, Dng Thu Hng... cc nh hot ng sn khu c Dng Ngc c, Tt t, Lu Quang V, To Mt, Phm Th Thnh, H Ngc, Thanh Hng, Nguyn nh Thi..., cc nh hot ng m nhc c Huy Du, Phm Tuyn, i Vn, Xun Thanh, Hong Vn, m Linh, Trung Kin, V T Ln... Cc ngh s to hnh Nguyn T Nghim, Phan K An, ng Th Khu, Dng Vin, Nguyn Qun, Nguyn Th, Thi B Vn, Phm Vit Hng Lam... Cc kin trc s c T M Dut v Trng Chi, Hong Ngha Sang, Ng Hong Thc... Cc nh hot ng in nh Trn c, Hi Ninh, Trn Vn Thy, Bi nh Hc, on L v L Thi Bo, Nh Qunh v ng Nht Minh... Cc nh nhip nh c Hong T Trai, Hong Kim ng, inh Ngc Thng... Ngoi ra cn c cc nh hot ng vn ha ni ting Nguyn Khc Vin, Phan Huy L, Nguyn Hng Phong, V Khiu, Nng Quc Chn, Phan Hu Dt, Phan nh Diu... nhng tn tui gn lin vi nhng cng trnh sng to vn ha, ngh thut v khoa hc nh. Nhng tn tui y cng gn lin vi nhng tm ti, trn tr trong nhiu nm qua v nhng vn ln, nng bng ca t nc, ca x hi, ca thi i. Vng, khng phi ch ca ngh thut. Bi suy cho cng, nhng trn tr su xa nht v ngh thut bao gi cng bt ngun t nhng suy t v x hi, v dn tc v thi i. V cui cng, cng li hng v . Chnh v th m cuc i thoi hm nay gia ng ch Tng b th ca ng v cc vn ngh ca ng v nhng vn cp thit ca vn ha ngh thut, li mang m nhng bin i rng ln ang din ra trong x hi, nhng bin i m s khi u c nh du bng i hi ln th 27 ng cng sn Lin x v i hi ln VI ng cng sn Vit Nam. Cuc i thoi hm nay l nm trong v l mt b phn ca tin trnh rng ln . C mt con s c l cng rt ng ch : Hai ngy lm vic, tng cng khong 15 ting ng h, th sau vi li gii thiu ca Trng ban Vn ha Vn ngh Trung ng, ng ch Tng b th Nguyn Vn Linh ch ni my li m u trong chng 5 pht v trc khi kt thc cuc hp, ng ch pht biu ng 50 pht. Cn th, sut hai ngy, ng ch Tng b th chm ch lng nghe kin ca anh ch em.

Nh ph bnh vn hc Nguyn ng Mnh hi tng v nhn xt: Nhng ln trc y gp cc ng ch lnh o ca ng v Nh nc, thng cc ng ch y ni t u n cui, hoc gn nh th, cn chng ti th nghe, ri v. Ln ny, ngc li... ch ring iu ny thi cng l du hiu ca mt s i mi ri... Li m u ca ng ch Tng b th l mt cu hi nhn ngay thng vo s tht. ng ch ni: - Ti c mt bn khon: Hnh nh t sau ngy gii phng t nc n nay, c nhng thnh tu vn hc ngh thut ca chng ta ngho hn trc, khng bit c ng th khng? Nu khng ng nh th, th ti mng. Cn nu ng nh th th ti sao? Hay do lnh o c s kim duyt, s hn ch g? Nu c tnh hnh y, ti ngh l mt ch chng ta trao i. Ti mong c nghe kin ca cc ng ch... Nh th Huy Cn ni v s trng thnh i ng v nhng cn tr do s thiu hiu bit ca cc cp y a phng i vi vn hc ngh thut, v chc nng ca ngh thut m theo anh l "a con ngi tr v vi cng ng", v vn nhng vn vn ha ngh thut dn tc b mt mt v.v... C l v anh cp cng mt lc n nhiu vn qu, nn kh c vn no ni c thng v su. Nh th T Hanh ni i ngh v con ng th ba mi nm ca ta... Cuc tho lun si ni hn ln vi tham lun ca nh l lun H Ngc khi anh tr li thng cu hi ca ng ch Tng b th, anh ni: "Vng, vn ngh ta Ngho, va ngho, va lc hu nh t nc ta hin nay vy". i tm nguyn nhn cho tnh hnh , anh cp thng n mt vn nng bng v tht l rt "kh", kh bi v lu nay ta vn thng n trnh n nh mt th "hy k", mc d dng nh ngi lm vn ngh no cng thy c cn ci, c chuyn khng n y: vn mi quan h gia vn ngh v chnh tr, H Ngc cho rng "vn ny ta cha bao gi c cp mt cch cng khai v c gii quyt mt cch y , n ni n chn... do , trong thc tin ca i sng vn hc ngh thut ra bit bao nhiu chuyn rc ri, thm ch au lng..." Anh nu lun im: "Vn ngh v chnh tr l hai hnh thi thc nm chung trong mt thng tng kin trc...", c

mi "quan h bin chng" vi nhau, "rt phc tp" l "mi quan h thng nht nhng khng ng nht". Vy m, theo anh, chng ta "ng nht", thm ch ng ha vn ngh vi chnh tr, coi vn ngh l cng c ca chnh tr, phc v chnh tr mt cch th thin, n gin, bin vn ngh thnh v kh tuyn truyn... "Anh cho rng mi quan h gia vn ngh v chnh tr cho n nay "vn vng mc, cn c tho g khng ch v mt quan nim, nhn thc... m cc khu t chc: cn b ng hin ang lm nhim v lnh o, qun l vn ngh..." Nhng kin ca H Ngc c th cn c tho lun v nhiu mt, nhng r rng anh a cuc ni chuyn hm nay vo trung tm ca vn . i n ch t c iu hm nay, khng d. C lc, ngay hm nay, khi ang trnh by kin ca mnh, H Ngc thy phi ro n cn thn trc sau trnh nhng s "hiu lm" lm khi cho l c . Thy r s ngp ngng ca H Ngc, ng ch Tng b th ni: - Cn ro n th cha chuyn bin c u! Nh vn ha Nguyn Khc Vin khng ro n. Bn tham lun ca anh ngn gn, sc tch, v n i thng ngay vo thc cht ca tnh hnh v ch thng ngay nguyn nhn ca ngun gc. Anh cho rng vn ngh s l nhng ngi "nhy cm vi tm t, nguyn vng ca nhn dn, vi nhng g mi chm, h nui dng c m cao hn nhng ngi khc trc nhng iu tiu cc, v tt c nhng bun vui ho hng hay cm gin, ti nhc ca mi ngi c h c kt li, din t ra nhng bi th, quyn truyn, v kch, cun phim, hay bc tranh, pho tng..." Anh ni thng: "Trong nhng nm qua vn hc ngh thut ca ta cha ng c y vai tr ca n. V b tri buc. S lnh o vn ngh trong my nm qua nhiu lc cn th s, ta cnh bt su trong mt vn hoa qu li dng dao ba lm rng khai hoang... Nhng ngi lm bo, vit vn, lm phim thng xuyn c nhc nh: phi lm nh th ny, khng c lm nh th kia! B tri buc bi mt lot hy k... Lu lu li n ra mt v n: bi bo ny, quyn sch kia, cun phim n b kt n l xt li, l "chng ng", l "c tnh kch ng"... M "thng thng bn n no cng c k hn, mn hn t, cn bn n vn hc th c mi mi treo l lng

trn u... mt bn n chung thn, c khi cn hi n c con chu...." T nhng nhn nh thng thn, nghim trang, anh i n mt s nhng kin c th v nhng vic cn lm ngay" trong lnh vc lnh o vn ngh. Tp II Chng 3 Ngh quyt 05

Nguyn Khc Vin va pht biu xong ng ch Tng b th ng dy bt tay thn thit v n nhn bn tham lun ca anh. Cng nh th, sau khi Dng Thu Hng pht biu nhng kin thng c lc nh gay gt, cng c ng ch Tng b th ng dy v n nhn bn tham lun ca ch. Nh vn Anh c, nh vit kch To Mt khng t ng khung kin ca mnh trong nhng vn "ngh nghip" ca vn hc ngh thut. Cc anh ni nhiu v su v mt yu cu ln ca nhn dn, ca x hi ta hin nay, "yu cu dn ch ha". "Dn ch l li ha ca ng ta vi nhn dn t nhng ngy chng ngoi xm. ng phi gi li ha vi dn". Cng phi thy rng "chng ta cha c truyn thng dn ch. Yu nc, phi bit t ho v nhng truyn thng tt p ca dn tc, nhng khng cn lm mt cuc t ph bnh ca ton ng m cn phi lm cuc t ph bnh ca ton dn tc th chng ta mi tin ln c..." Chnh trn c s mt nhn thc nh vy, m cc anh suy ngh v nhim v ca vn hc ngh thut hm nay. Ha s Phan K An ni v nhng sai lm hp hi, thin cn, cng nhc, i vi vn hc ngh thut trong mt thi k b nh hng nng n ca nhng quan im "Mao t" m theo anh cho n nay chng ta vn cn cha tht dng cm t ph bnh.

Nh vit kch Lu Quang V c bit nhn mnh n iu anh gi l "s bao cp v t tng" tng ph bin sut mt thi. l tnh trng "ch cn mt ngi suy ngh cho mi ngi, mt ci u ti cao suy ngh cho mi ci u. Mt tnh trng c on v t tng nh vy tt yu bp cht mi sng to, lm kh kit vn hc ngh thut. Cng din t , t mt gc khc nh ph bnh vn hc Nguyn ng Mnh ni : "Vn sinh t ca vn ngh l t do. Vn ngh cng nh con chim, tri n li th n khng ht. Hoc n ht v vn? M th ra th s n bay mt. Lnh o gii th lm sao cho con chim vn ngh bay bng v ht vang trn bu tri t do ca chng ta..." Anh cng ni n mt vn sinh t khc ca vn ngh: vn nhn phm ca ngi ngh s. Theo anh, c thi "lnh o khinh b su sc vn ngh s. M con ngi b coi thng, khinh b th t nhin thy mnh nh cng hn km, nh li. Bit tn trng con ngi th con ngi li t thy mnh cao ln ln..." Nh th Bng Vit tp trung ni mt vn ln, theo anh, trong s lnh o vn hc ngh thut: vn chm sc rn luyn to nn nhng ti nng, nhng nh cao. Anh ni: "Chng ta mc mt ch ngha bnh qun ht sc nng trong nhng nm qua. Ch ngha bnh qun v hnh chung khuyn khch ci trung bnh, ci d di nhng hp thi, ci s lc nhng m va lnh o. Hi khc mc mt t l ta ngi "c vn ". Nu vn hc ngh thut khng khi dy nhng "vn " th c n lm g?..." Kin trc s T M Dut ni v ngha ca kin trc m ta thng lm ln nh ng vi xy dng. Chng ta "rt cu th v cnh quan", xy dng nhiu, tn km m t hiu qu v n iu. Anh cng ln ting bo ng v tnh hnh cc di tch lch s b ph hoi nghim trng. o din Trn c v o din Hi Ninh ni n nhng quan nim hp hi, thin cn ang hn ch nhng kh nng ln ca ngnh in nh chng ta. Anh Trn c ngh "Trung ng lnh o cho vn ngh i mi" ph v nhng n np hn ch c, nh kin, cn tr mt cch v l nhng tim nng ca vn ngh... ng ch Tng b th nhc anh Trn c, m cng l nhc tt c anh ch em: Trong cuc u tranh cn rt quyt lit, gian kh

hin nay cho s i mi : "Mnh hy t cu ly mnh i, ri tri s gip mnh". Nh bin kch Tt t, n o din Phm Th Thnh, hai n ngh s i Vn v Xun Thanh, thng qua thc t sinh ng ca ngnh sn khu, m cng ni n nhng vn chung ca vn hc ngh thut ta hin nay : Vn t do sng to b cn tr thm ch c khi b "ch p" v nhng quan nim u tr, th bo, sai tri; vn mt th ch kim duyt" v hnh m khng c php lut; vn i sng v iu kin lao ng ngh thut ca ngi din vin sn khu b b b n ti t... T gc l lun, nh s hc Nguyn Hng Phong cp n ba vn thuc s nhng vn va l c bn, va l cp thit ca vn hc ngh thut: vn ng lnh o vn ngh, vn cng chng ca vn ngh; vn giao lu vn ha ngh thut. ng dt khot phi lnh o vn ngh. Nhng ng l ai? V lnh o nh th no?... ng lnh o phng hng, khng nn i qu su vo chuyn mn. Chng ta ni vn ngh phc v i chng. Nhng nu t m ch trng vn ngh phi ly tiu chun l lm cho a s qun chng hiu, i a s thch, th ta ch c vn ngh trung bnh. Vn ngh phc v i chng, nhng l i chng phi c vn ha, do phi l qun chng tin tin. C hai ci phc v: phc v trc tip v phc v gin tip. Trong lch s, c hai ci cht v vn ha: ng ca li v c s, v tha ha, khng gi c bn sc ca mnh. Trong th gii ny, phi c trao i vi nhng nn vn ha khc mnh th mi i mi c. Giao lu vn ha cng l nhu cu sng cn. Trong nhng khu quan trng nht cn tho g "gii phng tim nng sng to" ca vn hc ngh thut, nh vn Nguyn Ngc tp trung ni v chc nng, hay l vai tr x hi ca nn vn hc ngh thut, m theo anh l vn then cht hin nay. Nh vn Nguyn nh Thi trnh by mt s suy ngh ca anh v vn dn ch, c bit cc nc X Hi Ch Ngha v ta; anh cng ni v s nh gi nhng thnh tu vn hc ca chng ta, m theo anh l "mt nn vn hc ln"...

Tnh chung, trong hai ngy c tt c 26 ngi pht biu kin. kin no cng tm huyt, su sc, c gi tr. Ngay hi , ti cng ngh n vic tp hp tr c li xut bn thnh mt tp sch, nh du mt s kin lch s c o ca ng ta. Mt s kin p, va mang gi tr khoa hc, va mang gi tr nhn vn cao c m sau ny nht nh s c nhc n nh mt "Din Hng vn ngh. Trong lc vic cha lm c ti mun a vo tp hi k ny hai bi pht biu, mt ca Nguyn Ngc, i din cho anh ch em pha Bc, mt ca Nguyn Quang Sng, i din cho anh ch em pha Nam. Nguyn Ngc pht biu: T sng hm qua n gi, nhiu ng ch pht biu rt su sc v nhng vn quan trng. Ti nht tr vi nhiu kin trong s . V thi gian c hn, ti xin khng nhc li nhng kin nht tr, ch ni thm v mt s vn cc ng ch trc cha ni, hoc mt s kha cnh cha c ni ti trong cc vn cc ng ch trc nu ra. Ti ngh trong hai cuc khng chin va qua, vn hc ngh thut ta lm trn xut sc nhim v ca mnh. Cng vi cc ngnh khc, vn hc ngh thut gp phn xng ng to nn sc mnh tng hp ca dn tc, ca ng nh thng k th. T , cng gp phn quan trng xy dng, pht trin v khng nh nhng gi tr tinh thn v o c mi tt p cho con ngi, cho x hi. V phn bn thn mnh, vn hc ngh thut ta cng c mt bc trng thnh ln v nhiu mt, trong c l ng ch hn c l s trng thnh v i ng... Nhng iu ny khng cn g phi bn ci nhiu. Tuy nhin, mt khc cng cn thy r rng trong sut thi k ko di hn 30 nm y, vn hc ngh thut ta pht trin trong nhng iu kin rt c bit, l nhng iu kin ht sc khc nghit ca chin tranh cho nn tt yu n c nhng hn ch khng th trnh khi: nhng hn ch y li nhng du vt hn su. V d: "Do iu kin chin tranh, trong vn hc ngh thut ta thng quen ch ni mt chiu. Ch ni thng li, khng ni tht bi; ch ni thnh tch khng ni tht bi; ch ni s ng n khng ni s sai lm... Tuy ai cng bit rng mi thng li trong cuc chin u phi tr bng

bit bao nhiu tn tht hy sinh, tht bi v c sai lm cay ng... Sau Cch mng thng Tm 1945, lt mt ch x hi c, chng ta mong mun bt tay xy dng mt x hi mi tt p. Nhng lp tc chng ta phi bc ngay vo chin tranh chng ngoi xm, cuc chin y cc k c lit v ko di. iu kin chin tranh buc chng ta hu nh lc no cng phi gii quyt ngay nhng vic cp bch nht, cn nhng vic lu di, c bn th c phi gc li Trong cng tc t tng cng vy. Trong vn hc ngh thut cng vy. V d nh, trong gio dc vn hc ngh thut, sut my mi nm chng ta ni rt nhiu, rt m v tnh ng ch, quan h ng ch, iu l ng v tt qu. Song ta li cha kp, cha c thi gian... v cng qun khng ni v mt ci s ng hn, nhng cng gc gc hn ca con ngi l tnh bn... Hoc chng ta ni qu nhiu, su v t nc, v T quc, v ng, v nhn dn, v k th... nhng gn nh chng ta qun hn mt thi gian rt di khng ni g vi cc chu b ca chng ta v cha m, v gia nh... Trong vic xy dng t tng, tnh cm, nhn cch cho con ngi, chng ta va t c nhng tm rt cao, li va c s ht hng mt s mt gc r, c bn, lu bn. C th ni chng no c xu hng "thc dng" y. l mt s phin din khng nh. iu kin khc nghit ca chin tranh cng d dn n khuynh hng ng nht tt c vi chnh tr. C gio dc, c vn hc ngh thut, thm ch c nhng phm tr khoa hc nh s hc, o c hc, tm l hc... u nht lot b ng nht vi chnh tr. Cuc chin tranh gii phng c lit t ln hng u s mt cn ca dn tc ln t ht mi quan h khc. Trong vn hc ngh thut iu y cng in du r: Ci chung ca cng ng, ci ton dn tc l quan trng nht; ci ring hu nh cha c bit n, ni n, cha c quyn ca ci ring... Tt c nhng iu trn y l d hiu, c tnh lch s, l ng nhin ca mt "thi k vn hc ngh thut chin tranh". Ch c iu, khi chuyn sang thi k khc, thi k xy dng t nc trong ha bnh, tc l tr li cuc sng bnh thng, lu di, hng ngy... ca mt t nc, mt x hi, nu chng ta khng kp nhn ra v kp thi khc phc nhng hn ch c tnh lch s trc y, th nhng hn ch s tr

thnh nhng nhc im, thm ch nhng khuyt im sai lm, cn tr s pht trin ca vn hc ngh thut. Tic thay, va qua chng ta phm ng iu ny trong s lnh o vn hc ngh thut. Tht ra, t gn mi nm trc y, c ngi cng thy v ch ra. Nhng lin b quy chp l "ph nhn thnh tu, l nh hng th quan im t tng sai tri ny n. V nhng kin trn tr y b dp i... Theo ti, chng ta chm tr mt khong mi nm. Trong vn hc ngh thut mi nm c th l c mt th h? Th mi bit, li ch ny khng nh. Mt nguyn nhn khc, theo ti, l ra h t tng bao cp nng n thng tr trong sut thi gian di, k c "bao cp v t tng". C nhng thi k di, ti xin ni mt cch hnh nh, c hng qu n k anh tuyn hun cp di li khn gi ln tuyn hun cp trn, anh mt t t tng do cp trn cp pht cho, v tiu dng cho mnh v cho n v mnh trong sut qu. Ht qu li i lnh sut khc. Nu chng may n k ri m giao thng trc tr cha i lnh c sut t tng mi, th nh lng tng ngi ch vy, chng th t mnh ngh ra c v dm ngh ra ci g khc. Bi quen: quyn suy ngh l quyn ca cp trn? Ti e rng tnh trng ny n nay vn cng cha ht hn u! Trong vn hc ngh thut, tnh trng ny cng nng n. Mi gn y, mt hm ti c chng kin mt nh vn c tn tui hn hoi v ang gi mt cng v kh quan trng trong b my lnh o vn hc ta, ln ch Ban vn ha vn ngh Trung ng ca ng ch Trn , nng nc i: "Trung ng phi ch o cho chng ti nn xy l chnh hay chng l chnh ch! Lc ny vn hc nn ca ngi ci tt l chnh, hay u tranh chng tiu cc l chnh? Ph bnh u tranh n mc no? T l nh th no?... Yu cu Ban ca ng phi ch o cho chng ti?..." Ring ti, hm y, ti ngh: nu t anh khng bit c trc cuc i hm nay anh cn ca ngi ci g, u tranh chng ci g, anh yu ai ght ai, anh phi yu nh th no v ght nh th no... th anh cn l nh vn ci ni g?" Qu tht thi quen ch c th, ch c php suy ngh iu cp trn suy ngh; thi quen ch c, ch dm v ch bit suy ngh theo php cp trn thng tr lu di trong x hi ta.

Mi ci "l" u phi king k. Tnh trng tt nhin lm kh cn mi s sng to, trc ht l sng to vn hc ngh thut. Anh Huy Cn c ni nhng quan nim th thin, hp hi, cng nhc trong lnh o, theo anh, cc cp y a phng cn tr nhiu s sng to vn hc ngh thut. Ti ngh khc. nc ta hin nay, s lng vn ngh s lm vic Trung ng ng hn cc a phng nhiu. Nu s th thin, hp hi, cng nhc ch c cc cp y a phng nh anh Huy Cn ni, th lm sao gii thch tnh trng ngho nn hin nay ca vn hc ngh thut ta, khng ch ngho " cc a phng"? Phi tm ch khc. Ti ngh rng trong s lnh o vn hc ngh thut, chng ta c sai mt s vn quan trng c bn v sai ngay trong "h chnh thng", ch khng phi b phn, cc b, a phng. Ti ch xin tp trung ni v mt vn theo ti l nng bng nht v cng l vn c bn, lu di: vn chc nng x hi, hay l vai tr v tr x hi ca vn hc ngh thut. Nhiu ng ch ni v cc vn c ch, ch , chnh sch, v s i x vi cc vn ngh s v.v... ti ngh nhng iu ng, cn ni, cn gii quyt. Nhng c l du sao nhng ci cng ch l h qu tt yu ca nhng ci quan trng hn: y l quan nim v chc nng x hi v vn hc ngh thut. ta cho n nay vn thng tr hai quan nim ph bin v chc nng x hi ca vn ngh. Mt l vn ngh minh ha. Chc nng phn nh ca vn ngh b hiu mt cch th thin. i th l: ng v nhn dn s lm nn s nghip anh hng, vn ngh hy ghi chp li i, ca ngi, cho mi ngi bit, cho con chu mai sau hiu. Hoc cao hn mt cht na, th: cuc u tranh x hi din ra phc tp nh th y. ng, Nh nc ta gii quyt nh th ny, th ny... vn ngh s hy theo st, tm hiu v ghi chp li, trnh by nhng bi hc ng rt ra c , mt cch vn chng, mi ngi d tip thu, thm tha... Vn ngh l i sau chnh tr. Chnh tr gii quyt. Vn ngh phn nh... Quan nim th hai l : "Vn ngh xng ca" (v ng nhin dn n: "xng ca v loi!"). i th vn ngh l mt th trang tr ca x hi. Khi no , vui v, gi vn ngh n gii quyt, mua vui. Cn khi mt, bn, cu th vn ngh liu m trnh

xa ra, ng c quy ry!... Vai tr x hi ca vn hc ngh thut b h thp. Mi thi i x khng ng vi n bt ngun t . Anh Nguyn ng Mnh c ni n s "b mt", s kh nh ngha ca vn hc ngh thut. Qu c th tht. Cho n nay c l vn cha hon ton gii thch sng r c ht ti sao vn hc ngh thut li cn thit n th cho con ngi, c mt t khi loi ngi l loi ngi, v tn ti mi vi nhn loi nh mt iu kin ca chnh s tn ti ca loi ngi. V hnh nh x hi cng tin ln, c bit ngy nay khi nn vn minh c kh cng pht trin th nhu cu ngh thut ca x hi, ca con ngi li cng cp thit, bc bch hn. Phi chng, trong rt nhiu l o, c mt l do su xa ny: ngh thut l mt phng thc tn ti ca con ngi, gi cho con ngi mi mi l con ngi, khng sa xung thnh con vt m cng khng thnh nhng ng thnh v b v v duyn. Ngh thut l s vn ti, s hng v, s nu gi mi mi tnh ngi cho con ngi. Ci ct li ca vn ngh l tnh nhn o. C mt thi chng ta s, coi vic ni n nhng iu gi l nhng " ti vnh cu ca vn hc ngh thut l "ti king k", l "phi giai cp", l "t sn", "xt li"... Song, mc chng ta king k v lo s, nhng ti nh vy vn c tn ti. C nhng cu hi c cn mi, lp i lp li mi, sut ng di ca lch s con ngi, nh nhng cu hi v sng v cht, tt v xu, thin v c, tht v gi, hnh phc v au kh... l nhng cu hi qun qui cn mi. Ch c iu mi thi i, mi giai cp, n lt mnh phi c cu tr li ring ca mnh cho nhng cu hi . Giai cp v sn v x hi ch ngha chng ta cng phi tr li nhng cu hi , theo cch ca ta. V con chu ta mai sau, n lt chng cng vy. Sau nm 1975, c lc chng ta ngy th tng rng nh gic xong, ch cn ni b, nhn dn, ng ch vi nhau, mi quan h s d dng tt p ngay... Mi nm qua, c l mt trong nhng s gic ng quan trng nht ca chng ta l thm tha hiu ra rng x hi cng tin ln th cuc u tranh gia ci tt v ci xu, ci tht v ci gi, ci thin v ci c... khng gim, khng mt i, tri li cng phc tp, tinh vi, c lit hn. Ci c dng nh c cng d di, xo quyt... hn mi, v

khng nhng khng bin i, m chng nh ngy cng mnh hn. Trong cuc vn ng quyt lit , ci thin vn ln, thng li mt keo. Mt b phn ca ci thin li chuyn bin sang pha ci c Ci c li mnh hn. V cuc u tranh li bt u... Mi mi... Ngm cho cng, vn ngh xa nay chnh l ni v cuc u tranh . Trong cuc u tranh y, vn ngh c bit lm mt nhim v cc k quan trng: nhim v d bo x hi. C th coi vn hc ngh thut nh l mt th gic quan c bit, l ci ng-ten nhy cm c bit ca x hi. C nhng ngy ang nng chang chang, vy m m ci radio ra c nghe rt rt trn cc ln sng, th ra gi ma ng bc bn kia bin gii, cn dng sp n. Vn ngh l ci ng-ten y, Pu-skin gi thi s l nh tin tri. Goc-ki th ni n "chim bo bo". Cn Nguyn Du ca ta th vit: "Bt tri tam bch d nin hu..." D bo ngha l ni ci cha c, mt thng cha thy, tai thng cha nghe... Ngi ngh s ln l ngi c con mt tinh i, nhn nhng th lc ang hng hng h h thng tr x hi m sm on ra v tin bo s tn li ca n; nghe nhng mm non ca ci mi cn rt c n, rt m h m dm khng nh n s lm ch tng lai... Nh vn cng ln th kh nng d bo ca h cng xa, cng di, cng chnh xc. Ti ngh cng nn ni r thm rng ngay chnh bn thn ngi ngh s nhiu khi cng khng t mnh ct ngha r c, trnh by r c s "tin tri" ca mnh du. Nhiu khi l mt th d cm. Tm hn c bit nhy cm ca h rung ln v nhng chn ng no m chnh h cng cha hiu c ht ngha... Nh vn ni ting G.G. Mc-kt c ni rng khng nn nh gi qu thp vai tr ca ngh thut, nhng cng khng nn cao qu ng vai tr . "Xa nay ni cho cng ngh thut cng cha bao gi lt c mt ch chnh tr no". Qu l Chu M La Tinh au kh v si sc ca ng, cho n nay cha c ch c ti no b vn ngh lt ! Nhng ng ni vn ngh li lm mt vic rt quan trng; n bo hiu, n gy men, n chun b t tng cho nhng bin i x hi rng ln, nhng cuc cch mng. Trong ngh , n i trc. Ti ngh khi ni chc nng phn

nh ca vn ngh l phi ngh nh vy. Phn nh nhng l bo trc, chun b t tng trc, chun b t duy mi cho x hi, ch khng phi i sau, ghi chp, minh ha. Anh Nguyn Khc Vin c ln ni: "Nhim v ca k s trong mi thi l gy d lun", c l cng l trong ny. Nguyn Quang Sng pht biu ngn hn nhng mi cu, mi ch hm cha nhng vn ln, nhng vn ct li m tt c mi ngi trong gii vn ha ngh thut tng trn tr my lu nay. Cch ni ca anh, ging ca anh y cht hm hnh nhng v cng thng thn v bc trc ca ngi Nam B. " thnh ph H Ch Minh, ti c dp gp v lm vic vi anh Mi. (Tn gi thn mt ca ng ch Nguyn Vn Linh trong thi hot ng chin trng min Nam) Cho nn, hm nay nhng iu ti ni, i vi anh Mi khng c g mi (mun c ci mi u c d), nhng vn ni li v nhng iu y cha thc hin c, cn cay c. V i vi anh ch em y cng khng c g l l, nhng vn ni thy, suy ngh ca chng ta ging nhau, chng ta khng c n. Nh nhn xt ca ng ch Tng b th, vn hc ngh thut ca chng ta my nm qua vn cn ngho. ng nh vy. Vn ngho li cng ngho, ch ta c tc phm hay m khng thy (c vng m tng thau). Ci khng hay li khen bc ln (thy thau li tng l vng). C anh ni: "Vit khng bit, v khng v, ch c khen vi ch cng khng lm ng". Cha nh gi ng gi tr ca nhng tc phm c, do thy ngho hn. Ti ngh, mun c tc phm hay phi c ba iu kin: mt l ti nng, hai l tin, ba l t do. (Ti ni a l phi c ba ch T). Nhng anh ch em ang ngi y v khng c mt y l nhng ngi c ti nng, ti nng cng vi mt cuc sng ca hai cuc chin tranh. C mt nh vn nc ngoi t ho c ba nm lm lnh trong chin tranh chng pht xt bo v t quc. Vi nh vn y, ci vn ba nm chin tranh ca anh l ngi sao ca vn hc, anh s vit sut i. Anh hi ti c bao nhiu nm tham gia chin tranh. Ti p: Ti hn anh con s khng sau, ngha l c ba mi nm. Anh ci v bo ti c th vit n kip sau. Chng ta c mt ci vn ln v qu khng phi ngi ngh s no cng c, nhng ti sao chng ta c t tc phm hay?

iu th hai ti ni n tin l mun ni n phng tin lm vic, mun ni n ch nhun bt. Ch nhun bt ca ta va thp n v l, va bt hp l ch nhng tc phm c vit bng tm huyt, c khi vit bng c mt cuc i th tin nhun bt li qu t (t n ni khng dm mua sch tng cho bn b) cn ci d hn, lm d di th tin c kh hn. Tin nhun bt thp km nh hng n sc sng to v sc vit. l mt nguyn nhn. iu th ba quan trng hn, l t do cho sng tc. Khi t vn t do cho sng tc m c ng ch hi gng li: "Ch ta khng c t do ?" th rt kh trao i. T hm qua n nay, cc ng ch ni rt nhiu n t do sng tc, chng t l t do cho sng tc c b hn ch. R rng l ngi vit lun lun c mt mi lo, ni l s th qu ng, ni s s th ng hn. S trn, s xung quanh v ni s y ngay trong bn thn mnh. Trc khi a ra, t mnh ct gn cho trn tru ri. C g gai gc th s "c vn ". Nh ti chng hn, khi tin b phim "cnh ng hoang" b cm trong qun i, lp tc ti ngh ngay l lch ca mnh (l lch ca ti khng ngon lm, nhng khng n ni no). Ci s y nh l s ma vy. Trong s bn b ca ti (mt s thi) ti nghim thy: ngi no c cho l ngoan ngon, c xui cho mt mi, thun bum xui gi thng khng c ci g hay, cn ngi gp kh khn, b " ", b coi nh "c vn , th thng c ci hay. T do cho sng to phi nh khng kh d th. Ta lun lun th, th mt cch t nhin, th m khng hay bit - Th m ngh l ang th, phi th th tc l bnh ri, nh b hen vy - T do sng tc phi c thoi mi t nhin nh th. Lc thnh ph H Ch Minh, c ln ti pht biu vi anh Mi, ni v s quan tm ca cp y i vi anh vc vn hc ngh thut, ti c ni: "i vi vn ngh, lu lu cp y mi lic qua mt ci". Ti ngh l anh Mi gin. Nhng sau , trong mt cuc gp g vi anh ch em vn ngh s thnh ph, anh Mi c nhc li v ni: "Ln ny th ti lic tnh". V ln ny, xa hn ci "lic tnh" y, hm nay nh bui kt hn gia anh vi lnh vc ca chng ta? " Nhiu hy vng!

Cuc gp g gia ng ch Tng b th Nguyn Vn Linh, vi cc vn ngh s trong hai ngy 6 v 7 thng mi l mt cuc gp g l th. C th ni, y l mt cuc gp c tnh cht lch s. Cuc gp c t chc theo chnh sng kin ca Tng b th. Khng kh cuc gp l c bit chn thnh, ci m v tm huyt. Mi ngi pht biu u nh mun dc ht bu tm s vi ng ch Tng b th, vi bit bao iu day dt t lu mun by t m cha bit by t cng ai. Thc ra cng c ni ni khc, nhng ni ch m ni ch c ai nghe u, hoc nghe m nghe ch vi c ch c th liu c lm c g... Cn trong cuc gp ny, ting ni ca h c ng ch Tng b th nghe chm ch hu nh khng b st mt no. C th, y l ln u tin gii vn ha ngh thut cm thy ting ni ca mnh c ng nh gi cao v tip nhn mt cch trn trng. Do , khi ng ch Tng b th pht biu kt thc cuc gp, ni ln y nhng iu then cht v bn cht nht lm cho anh ch em ht sc xc ng. Theo ti, bi pht biu y n nay vn cn gi nguyn gi tr, nn ti a ton vn vo tp hi k ny mi ngi nh li mt thi ca vn ngh i mi. "Tha cc ng ch, Trong hai ngy qua, ti c may mn d cuc hi tho ny, c nghe nhiu ng ch pht biu. Ti rt hoan nghnh kin ca tt c cc ng ch v cc kin y u thng thn, a dng, phong ph v su sc. C l nhng iu cc ng ch ni ra c p t lu, rt tm huyt. C th ni, hai ngy va qua, cc ng ch th l can trng. Nhiu ng ch pht biu. Nhiu cch ni khc nhau. Nhng xt cho cng, ni dung cc kin u ging nhau, thng nht vi nhau v nhng im sau: Th nht, l v vai tr ca vn ha vn ngh. S lnh o ca ng trong nhiu nm qua cn xem nh, nh gi thp vai tr ca cng tc vn ha vn ngh v v tr ca cc vn ngh s, cc nh hot ng vn ha trong i sng x hi. y l vn nhiu ng ch, bng cch ny hoc cch khc, ni kh tp trung v a ra

nhiu dn chng c th, sinh ng. Th hai, l cc ng ch u nhn xt rng s lnh o ca ng trong lnh vc vn ha vn ngh cn c tnh trng thiu dn ch, cn c on, p t. Th ba l c ch t chc, qun l v cc ch , chnh sch i vi vn ha v vn hc ngh thut cn nhiu im cha ng, cn nhiu iu bt cng... S thiu st ny l mt trong nhng nguyn nhn lm cho di sng ca cc ng ch gp rt nhiu kh khn, thiu thn. Nhng ngi lm cng tc vn ha, vn ngh cng l nhng ngi sn xut, li l nhng ngi sn xut ra sn phm cao cp cho x hi. Trong thi gian qua, s u t cho lao ng tr c, lao ng sng to khng cc ng ch ti to li sc sn xut. l my im ln qua pht biu ca cc ng ch. C th ni, cc im y cng l nhng nguyn nhn chnh lm cho cha pht huy tt c kh nng ca i ng vn ngh s, tr thc. C l, cho ti tm dng mt t, ti c cm xc trong hn mi nm qua (t khi nc nh thng nht, c nc i vo xy dng ch ngha x hi), so vi hai cuc khng chin trc , thnh tu ca vn hc ngh thut ca chng ta cn ngho. Trong hai cuc khng chin, cc ng ch ng gp rt nhiu, c cng rt nhiu, c ti rt nhiu. Nhng mi nm qua th khng c nh th. Ti ni ngho l v nh vy. Qua pht biu ca cc ng ch, ti thy r thm nguyn nhn v sao sang giai on cch mng ny, s ng gp ca cc ng ch cn t. Gn y, c mt s tc phm tt c s hng ng trong cng chng, nhng cn t qu. ng l nhng tc phm nh vy phi c nhiu hn. Vn t ra cho chng ta l : vi tinh thn i mi ca i hi VI, ta phi truy cho ra v nguyn nhn g lm cho vn hc ngh thut ca chng ta ngho i. Trong lnh vc kinh t x hi, chng ta khng ph nhn rng chng ta lm mt s vic tt. Nhng bn cnh , chng ta mc rt nhiu ci sai. ng l i sng nhn dn, i sng ngi lao ng chn chnh khng n ni kh nh hin nay nu khng c nhng sai lm mc phi. Nh cc ng ch bit, Trung ng ang c gng sa cha cc sai lm. Mun sa sai th phi tm nguyn nhn. C gii quyt,

sa cha cc sai lm mi i mi c, i mi l mt cuc cch mng su sc, trit : i mi t duy, i mi chnh sch, i mi t chc, i mi cn b... Ngi lnh o m bo th, sai lm, khng chp nhn i mi thc s th khng th lnh o c. Cc ng ch c ni nhiu n s "ci tri". C nh vy mi pht huy ht kh nng trong lnh vc ca cc ng ch. "Ci tri" nh th no? "Ci tri" ni y trc ht ti ngh rng ng phi ci tri. Ci tri trong lnh vc t chc, chnh sch trong cc quy ch, ch ... Nghe cc ng ch pht biu, ti cng khng ng trong lnh vc ny cng c kiu qun l hnh chnh bao cp, ti y phi sa v phi xy dng nhng vn bn php quy nhm bo m s pht trin cho ngnh cc ng ch. ng v Nh nc phi bt tay mau l vo cng vic ny. Mt mt khc, ti ngh trong lnh vc ca cc ng ch, khng th c ai khc hn l cc ng ch phi t lm. Hi sng, nhn c kin ng ch no pht biu, ti c ni chen vo "Hy t cu ly mnh trc khi tri cu l trn ngha nh vy. Chnh cc ng ch cng i hi rng trong lnh vc ca cc ng ch, khng c p t mi cng vic nh t con tu chy trn ng ry, cc ng ch.cn c t do lo liu cho cc cng vic ca mnh. Nu nh trong lnh vc kinh t hin nay cn pht huy dn ch cho ngi sn xut th lnh vc ca cc ng ch, cc ng ch cng phi lm ch. Tp II Chng 3 Ngh quyt 05

Ti nghe nhiu ng ch ni vn ngh cn b cm on, st pht... V, ci cc ng ch s nht l ci thng l lng u trong khng trung. Cc ng ch s n hn

s s kim duyt. l ni s hi nhng th d lun no kt ti cc ng ch vit khng ng lp trng, chng li ng li, ch trng ca ng v.v... Nghe cc ng ch ni ln iu lo ngi ny, ti rt thng cm. Chnh v thng cm m sng nay khi nghe cc ng ch pht biu, ti "nga ming" ku: "Hy t cu ly mnh trc khi tri cu. Mnh phi cht ch vi mnh. Khi thy mnh l ng, c thc xy dng th phi kin quyt bo v chn l phi dng cm. Ti ngh, d th no, cc ng ch cng khng nn un cong ngi bt ca mnh. Th rng cha vit c th c i vo thc t i sng tch ly thm vn hiu bit, ch khng vit theo kiu ty thi. Trong lnh vc vn hc ngh thut, ngi ngh s phi dng cm, c tm lng trong sng, ng chn bc. Cn lun lun ghi nh cu ca Bc H: "Nay trong th nn c thp". C thp, ti hiu l phi c tinh thn cch mng. Ti c my ngh: Cc ng ch dng cm vt kh khn. Trc y vn hc ngh thut cch mng phi vt qua nhiu kh khn, nguy him trong iu kin hot ng b mt. Trong hai cuc khng chin, vn hc ngh thut ca chng ta c tinh thn chin u cao, c xy dng v pht trin phc v c lc cho s nghip gii phng dn tc. Lc by gi cc ng ch gp khng kh thun li cho lao ng sng to ngh thut. Lnh o ca ng cng to iu kin thun li cho cc ng ch ng gp ti nng ca mnh. Trong khng chin, chng li bn ch, chng bn "sc da" hn nht th ch ai cm, ch ai bt ti. Khen ai, ca ngi ai lc cng r rng: chin s anh hng, nhn dn anh hng. Ngy nay khen, ch nh th no l rt kh. Ci xu, ci tiu cc li nm ngay trong ni b nhn dn, trong nhng k c chc, c quyn trong b my ca ng, ca Nh nc. Trc y ta thng c quan nim n gin: h ni ti x hi ch ngha l ch c nhng iu tt p. Quan nim nh vy r rng l o tng, ngy th. Trc y c lc ti cng tng ngh nh vy. Nhng khi chm vo thc t xy dng ch ngha x hi trong thi k qu vi nhng con ngi t ch c chuyn

qua, mang theo bao tn d, thi h tt xu ca ch c. Vi nng lc cn nhiu thiu st, km ci v.v... nn nhn nhn nh th no tht l kh. Ranh gii gia ci ng vi ci khng ng nhiu khi khng r rng. Vn l phi c cch nhn nhy bn v c c s khoa hc. Trong sng tc vn hc ngh thut cng phi dng cm nu ra nhng vn ca i sng, ca x hi. Lch s phn xt nhng vn anh nu ra l ng hay sai. Nu l sai th phi sa. Mt ci kh na m ti c cm gic l khi c chnh quyn ri bt tay vo xy dng ch ngha x hi th c t tng cho rng mi vic u tt p c. V vy, trong sng tc thng thin v hng ca ngi mt chiu, "t hng". Ngi ta d chp nhn li vit "t hng". Ai vit v ngi khng tt, vic khng tt thng b mang ting l "bi en". Theo ti, trong lnh vc ca cc ng ch ngoi vic th hin nhng ngi tt, vic tt th cng phi nu ln, phi v ra nhng con ngi xu, vic xu mi ngi khinh ght, trnh xa nhng ci xu, lm nh vy khng phi ln n ch m chng li nhng con ngi, nhng s vic lm tri vi l tng cao p ca ch ngha x hi. Bnh quan liu, c hip qun chng, thi n cp ca cng, u c tch tr, n bm, sng ph phn trn lng nhng ngi lao ng chn tay v tr c, nhng h tc nh m tn, d oan, s suy i thoi ha v o c v.v... cn c ngi bt ca cc ng ch m t sc so v ln n mnh m. Phi lm sao cho ton x hi cm ght ci xu, y li v trnh xa ci xu. Bn cnh cng vic ny, cc ng ch cng cn ch xy dng trong tc phm ca mnh nhng hnh tng chn tht, truyn cm c sc thuyt phc cao v nhng ngi lao ng chn chnh ang lao ng chn tay v tr c qun mnh, dng cm, vt qua mi thiu thn, kh khn, vt qua s cm d ma qu xy dng x hi v bo v T Quc, ng gp tch cc vo s nghip i mi m ng ta ra. ng ta l ng cm quyn. Quy lut tn ti v pht trin ca ng l phi da vo dn, "ly dn lm gc". Khi cha c chnh quyn, ng ta bm vo qun chng, sng nh vo qun chng. Nhng khi nm c chnh quyn ri, d sa vo

khuyt im b ri qun chng, c hip qun chng, n cp ca qun chng: d pht sinh ra bnh quan liu, mnh lnh trong lnh o kinh t v t tng. Nhng khuyt im ny cn phi b ph phn v ln n su sc. Sng tc tc phm ng chm n "nh" quan liu mnh lnh no ng chc, ng quyn l iu kh nhng phi dng cm bng cch ny, cch khc m vit. C khi phi mn chuyn i xa ni lm cho ai c tt git mnh, phi thy nht. Trc y c nhng tc phm v th m b s tot. Tc gi phi hng chu nhiu s phin toi, thm ch lao ao. Nhng c phi v th m ta phi un cong ngi bt cho "hp khu v" nhng con ngi xu y khng? Ti cho rng nu phi lm nh vy th ngi ngh s b mt ht cht cch mng ri! Phi ng vng trong trng phi t chn x hi ch ngha. Cng c nhng ngi t xng l trng phi t chn x hi ch ngha nhng h khng dm vit s tht, khng dm ln n ph phn ci xu xy dng con ngi mi. L nhng vn ngh s chn chnh, cc ng ch phi gi gn s trung thc ca ngi bt, gi gn t duy trong sng ca mnh. Ti khng phi l mt nh chuyn mn v vn hc ngh thut nn khng th bn su vo nhng vn trong lnh vc ca cc ng ch. Ti ch l mt ngi yu thch vn hc ngh thut. Ti rt ng rng ngi chin s vn ngh cn c con dao tht sc gt sa nhng ci xu, v cn cn phi c cht "gy men" hnh thnh nhng ci mi trong i sng x hi. Ngi ngh s phi c con mt tinh tng pht hin nhng ci mi m. Nh vy, vn hc ngh thut mi ng c vai tr i trc (devancer) trong i sng tinh thn ca i sng x hi. Trong cuc gp g ny, nhiu ng ch ni v tnh d bo ca vn hc ngh thut. Bng s nhy cm ca mnh, thng qua tc phm, vn ngh s tin on v nhng iu tt hoc xu s xy n, v ci c s tn li, d cho hm nay n cn y sc mnh, v ci mi s ny sinh mnh m d cho hm nay n mang mt dng v m h. S d bo y l rt cn thit. Cc ng ch l nhng k s tm hn, phi gp phn xy dng con ngi mi t nhng con ngi c cn mang nhiu thiu st, thm ch cn mang nhiu ci xu. ng ri vo khuynh hng duy tm, duy ch m t con ngi mi lun lun

ton vn nh ng Thnh. Phi thy r c nhc im mi xy dng c con ngi mi. T chn x hi ch ngha nu khng lm cho con ngi hng v tng lai tt p vi mt nim tin ln vt qua nhng kh khn trong hin ti th khng ng vi lng mong mun ca chng ta. Cng chng khi thng thc tc phm ca chng ta khng th ch thy ti sm m phi thy c nh sng nhy qua bng ti. Qua pht biu ca cc ng ch, ti thy cc ng ch c y cc quan im ti va ni trn ri. Nhng cc ng ch cn s nhng "bng ma". Vi s i mi t i hi VI, Ngh quyt ca i hi "m ca" cho cc ng ch. Tuy "m ca" ri nhng khng phi t nay mi s u d dng. Khng phi chng ta ang i trn con ng nha bng phng m l con ng cn khc khuu, gp ghnh. Ti khng phi l nh vn ngh, nh bo nhng "nga ngy" qu nn va ri mi vit "Nhng vic cn lm ngay". Nhiu ngi hoan nghnh, hng ng nhng khng phi khng c nhng ngi cho rng: "Sao li bi en ch ", khng kho y l mt kiu pht ng "cch mng vn ha" v.v... Ti ngh cn phi y li bng ti nh lm rung phi nh c cho la c sc mc ln. Ngi tt, vic tt s ny n nu y li c ngi xu, vic xu ci kh by gi l dm nu ra ci xu. Chnh v th m ti thng cm vi cc ng ch. Cui cng, ti xin nhc li: ca i hi VI m ra cho cc ng ch. Ri y, cn c vo cng d tho ca Ban Vn ha vn ngh, B Chnh tr v Ban b th s tho ra Ngh quyt v vn ha vn ngh. Ta c cu: "C thc mi vc c o". Ti thy cn gii quyt nhng vn thuc v i sng, v qun l ngnh ca cc ng ch tin ln. Chng ta tin chc rng sp ti ng v Nh nc s c thm nhng ch trng ng n, thch hp i vi ngnh ca chng ta. Ti tin rng nhng si dy rng buc s c ct i s lm cho ngnh chng ta nh con chim c tung cnh bay ln my xanh. Vn hc ngh thut nc nh s t thm nhiu thnh tu phong ph v tt p. Chc cc ng ch mnh khe, kin tr, dng cm trong cng tc. Ti mong c hng nhng tc phm hay ca cc ng ch st hp vi giai on mi

ca cch mng nc ta." Cuc gp gia ng ch Tng b th vi anh ch em vn ngh s v mt s nh hot ng vn ha c th ni l nh cao ca mt phong tro si ni ca gii vn ha ngh thut ko di gn mt nm tri nhm gp vi ng v cng cuc i mi trong lnh vc vn ha vn ngh. Ngi lnh o cao nht ca ng lng nghe v thu hiu nhng vn cn bn nht, nng bng nht ca tnh hnh vn ngh nc nh. Trc tip nghe ting ni tm huyt ca anh ch em, ng ch Tng b th cng thy r cn phi nhanh chng triu tp cuc hp B chnh tr c ngh quyt cng sm cng tt. y chnh l i hi ca cuc sng ngy sau cuc gp ca Tng b th, Hi ngh B chnh tr trung ng ng kha VI hp thng qua d tho Ngh quyt v Vn ha Vn ngh. D hp ngoi cc thnh vin B chnh tr, c ba ng ch c vn Trng Chinh, Phm Vn ng, L c Th u c mt y Trc , chng ti gi ton vn bn d tho Ngh quyt n tng ng ch. iu khng ng l Ngh quyt c thng qua rt nhanh, hu nh khng c tranh lun g. C l v n qu chn mi, khng th chm hn na. Hai l, v cng tc chun b c tin hnh k cng, chu o, c ting vang gn sut na nm tri. C quan ca ng, t Vn phng, t chc, tuyn hun n Ban b th u t nhiu c tham gia vo s kin ny, mt s kin m vo giai on cui, ch danh Tng b th ng ra iu hnh, ch o. Tuy nhin, l mt thnh vin d hp, ti quan st thy c s hin tng hi kh hiu. l anh Trng Chinh hnh nh c mt vn no cha tht tha mn. Anh pht biu mt cch chng mc, khng c ci nhit tnh nh trong nhng bui trao i ring vi ti H Ty. Anh Phm Vn ng cng gn ging nh th. Ch c nhng no gi vng nguyn tc nh t do sng tc phi gn cht vi nhim v chnh tr th anh rt tn thng. Cn nhng mi m nh ting ni ca vn ngh s l ting ni ca lng tri, l ting ni ca s tht, th anh c v min cng chp nhn. Ring anh L c Th th pht biu rt nng nhit, ng h hon ton nhng quan im ch yu ca ngh quyt. Khi tan hp bc ra sn, anh Th cn m ly c ti v ni:

- Ngh quyt hay lm. My lm tt lm. Ngh quyt c nht tr hon ton. C l y l mt trong nhng hnh phc ln nht ca i ti. Ton vn Ngh quyt 05 do ng ch Tng b th k ngy 28/11/1987 nh sau: "T khi ng ta ra i v lnh o cch mng Vit Nam, nht t sau cch mng thng Tm thnh cng, vn ha, vn ngh Vit Nam tr thnh mt b phn khng kht ca cch mng, tham gia tch cc vo cuc u tranh ginh c lp, t do cho T quc, xy dng cuc sng mi cho nhn dn. Vn ha vn ngh pht trin mnh m. Cc vn ngh s, cc nh hot ng vn ha tr thnh nhng chin s ca ng trn mt trn vn ha, vn ngh, sng to c nhiu tc phm c gi tr, c sc ng vin c v to ln i vi nhn dn ta trong hai cuc khng chin va qua. Vn hc ngh thut nc ta "xng ng" ng vo hng ng tin phong ca nhng nn vn hc, ngh thut chng quc trong thi i ngy nay". Sau thng li v i nm 1975, cch mng nc ta bc vo mt thi k mi l xy dng ch ngha x hi trong c nc, ginh c lp v thng nht t nc, nhn dn ta phi tp trung sc khc phc nhng hu qu nng n ca chin tranh, xy dng v pht trin kinh t - x hi, trong lc phi tip tc cuc chin u gian kh bo v T quc. Trong hon cnh mi, c nhiu thun li nhng cng c nhiu kh khn, th thch, hot ng vn ha, vn ngh mi hai nm qua thu c nhiu thnh tu v nhng kinh nghim qu, ng thi cng bc l khng t nhc im, khuyt im. Chng ta nhanh chng xa b cc t chc, th ch phn ng ca ch c trong lnh vc vn ha, vn ngh, u tranh chng m mu v hnh ng ph hoi ca ch, chng nhng quan im, khuynh hng, tn d ca vn ha, vn ngh phn ng v i try, xy dng v pht trin rng khp nn vn ha, vn ngh cch mng tho ng li, quan im ca ng. Chng ta trin khai mt cch ng b v cn i hn cng tc vn ha, vn ngh (c chuyn nghip v nghip d, c Trung ng v a phng), tng bc m rng, a dng ha cc hot ng, p ng mt phn nhu cu vn ha, vn ngh

ngy cng cao v phong ph ca cc tng lp nhn dn, cc la tui. xut hin mt s tc phm vn hc, ngh thut c cht lng tt, cp mt cch chn tht v mnh dn nhng vn nng bng ca cuc sng hin nay, thu ht c s ch ca dn chng. ng lu l trong tnh hnh kinh t - x hi cha n nh, c nhiu kh khn, phc tp, nhng nh hot ng vn ha vn ngh c tm huyt, mn cm cng vi ng v nhn dn kin tr tho g kh khn, c gng nhn thc ngy cng su hn ni dung v ngha nhng chuyn ng ln ang din ra nc ta c v chnh tr v kinh t, x hi v vn ha, o c v tm l, t duy v sinh hot, gn vi nhng vn chung ca ch ngha x hi v ca th gii trong thi i ngy nay, khng ngng tm ti, pht hin nhng kh nng mi trong s nghip cch mng tin ln, gp phn tch cc vo cng cuc i mi ca nhn dn ta. Chng ta cha th bng lng vi nhng vic lm c. Vi thi nhn thng vo s tht, cn nhn r cht lng v hiu qu cc hot ng vn ha, vn ngh ni chung cn thp, tc phm vn hc, ngh thut c gi tr cn t, tim nng sng to cha c pht huy y , bnh ph trng hnh thc, cng thc, s lc cn nng. Nhiu hin tng tiu cc nh chy theo tin v tnh trng hn lon ko di v dng bng ghi hnh c ni dung xu cha c ngn chp kp thi. Cuc u tranh chng s xm nhp ca vn ha phn ng, i try cha tt. Nhng thnh tu v nhng thiu st ni trn gn lin vi nhng u im v khuyt im trong cng tc lnh o, cng tc qun l, cng tc xy dng i ng v c nhng nhn thc l lun trong iu kin mi. i ng nhng ngi lm cng tc vn ha, vn ngh nc ta sau nm 1975 c b sung thm nhiu lc lng tr c trin vng l mt i ng ng tin cy, phn ln c rn luyn v th thch trong u tranh cch mng, c vn sng, giu lng yu nc, yu ch ngha x hi. Trc nhng kh khn gay gt v i sng, i b phn anh ch em c gng gi gn phm cht, kin nh quan im sng to v hot ng phc v nhn dn, phc v cch mng. Tuy nhin, mt b phn cha tch cc phn u tu dng, nng cao trnh d chnh tr, ngh thut, cha i su vo thc t,

cha bn lnh vt qua kh khn, rng buc sng tc tt hn; mt s ngi gim st ch chin u, sng bung th, chy theo cc khuynh hng khng lnh mnh trong hot ng vn hc, ngh thut. ng ta lun coi trng vai tr ca vn ha, vn ngh tch ly c mt s kinh nghim trong lnh o cng tc ny. Ngh quyt cc i hi ln th IV, V, VI ca ng ra nhng ch trng, nhim v dng n ch o hot ng vn ha, vn ngh. Da vo cc ngh quyt B chnh tr v Ban b th thng xuyn ch o cng tc vn ha, vn ngh, nhng c khuyt im l trong nhiu nm, cha c ln no bn k v ra ngh quyt v vn ha, vn ngh, cha ch ci tin phng thc lnh o vn ha, vn ngh cho ph hp vi tnh hnh mi. Nhiu cp y ng cha quan tm ng mc lnh o v t c bi dng kin thc v lnh vc quan trng nhng phc tp ny. Cng tc lnh o v qun l vn ha, vn ngh c nhiu biu hin gin n, th thin, thiu dn ch. C ch v chnh sch qun l, vic o to v bi dng cn b lnh o v qun l s nghip vn ha vn ngh c trnh ngang tm vi nhim v cha c coi trng cng l nguyn nhn quan trng hn ch vic pht huy tim nng sng to trong vn ha, vn ngh. Tp II Chng 3 Ngh quyt 05

II Vn ha l nhu cu cn thit trong i sng tinh thn ca x hi, th hin trnh pht trin chung ca mt t nc, mt thi i, l lnh vc sn xut tinh thn to ra nhng gi tr vn ha, nhng cng trnh ngh thut c lu truyn t i ny

sang i khc, lm giu p thm cuc sng con ngi. Vn ha Vit Nam kt tinh tm hn, tr tu, ti nng v o c lm ngi ca nhn dn ta, l sc mnh tinh thn ca dn tc ta trong lch s hng nghn nm gi nc v dng nc. Hin nay, vn ha l mt b phn trng yu ca cch mng t tng v vn ha, l mt ng lc mnh m, ng thi l mt mc tiu ln trong s nghip xy dng ch ngha x hi. Vn ha v vn hc, ngh thut c tc dng to ln trong vic gp phn thc hin cc nhim v cch mng, gi vai tr cc k quan trng trong vic xy dng con ngi mi x hi ch ngha, c chc nng bi dng o c, tnh cm v nng lc thm m cho con ngi, tha mn nhng nhu cu vn ha ngy cng tng ca nhn dn. Giai on mi ca cch mng x hi ch ngha nc ta, c bit l cng cuc i mi su sc v ton din hin nay i hi vn ha, vn ngh nc ta phi vn ln p ng tt nht yu cu ca nhim v cch mng mi. Thc hin ch trng i mi ca ng trong hon cnh cch mng khoa hc, k thut ang din ra vi quy m v tc cha tng c trn th gii v vic giao lu gia cc nc v cc nn vn hc ngy cng m rng, vn ha, vn ngh nc ta cng phi i mi, i mi t duy, i mi cch ngh, cch lm. Vi tinh thn cch mng v khoa hc, cn nhn thc r s a dng, phc tp v xu th pht trin ca tnh hnh trong th gii ngy nay gii quyt mt cch ng n cc vn dn tc v quc t, truyn thng v hin i, t tng v hc thut, trc mt v lu di trong cng tc vn ha, vn ngh. Ch trng pht huy bn sc ca nn vn ha dn tc v xy dng bn lnh ca con ngi mi Vit Nam c th tip thu nhng yu t vn ha tt p t bn ngoi vo v ch ng, vng vng trc mi th thch. Nn vn ha mi Vit Nam xy dng trn c s nhng nguyn tc ca ch ngha Mc-Lnin l mt nn vn ha x hi ch ngha m bn sc dn tc. N k tha v pht huy nhng truyn thng tt p nh tinh thn yu nc, lng nhn i, ch ngha anh hng cch mng, ng thi c thc t bi p thm nhng phm cht c tin trong lch s v ang hnh thnh trong qu trnh cch mng x

hi ch ngha ca nhn dn ta nh thc dn ch, tinh thn quc t v tinh thn khoa hc. Cn kt hp hi ha v nng cao tinh hoa vn ha c sc ca cc dn tc anh em trn t nc ta, tip thu c chn lc nhng thnh tu vn ho, khoa hc, k thut hin i ca th gii. C nh th vn ha x hi ch ngha Vit Nam mi pht trin rc r v ng gp xng ng vo nn vn ha chung ca nhn loi. Vn hc, ngh thut l b phn c bit nhy cm ca vn ha, th hin kht vng ca con ngi v chn, thin, m c tc dng bi dng tnh cm, tm hn, nhn cch, bn lnh ca cc th h cng dn, xy dng mi trng o c trong x hi, xy dng con ngi mi x hi ch ngha. Vn hc, ngh thut gp phn tch cc vo cuc u tranh m rng v lm su sc thm qu trnh dn ch ha mi mt ca i sng t nc, c v nhit tnh cho cng cuc i mi, tch cc tham gia gii quyt vic gii phng nhng tim nng ca t nc, thc hin thng li nhng nhim v kinh t, x hi do Ngh quyt i hi VI ca ng ra. Vn hc, ngh thut phi khng ngng nng cao tnh ng v tnh nhn dn, gp phn thc hin hai nhim v chin lc xy dng v bo v T quc x hi ch ngha, pht huy chc nng hiu bit, khm ph, d bo, sng to, nm bt nhy bn hin thc ang din bin, pht hin v biu dng ci mi, khng nh nhng mm non ang ny sinh trong cuc sng, ph phn khng khoan nhng nhng hin tng tiu cc, bo th, tr tr, to nn nhng in hnh sng ng v nhng con ngi mi trung thc, dng cm, nng ng, sng to trong chin u v xy dng, nhng chin s ca cng cuc i mi, xy dng c nhng tc phm c gi tr t tng v ngh thut cao, tc ng su sc n vic i mi np ngh, np sng, nng cao gic ng x hi ch ngha v trnh thm m ca nhn dn, gp phn lm cho i sng vn ha ca nhn dn ngy cng lnh mnh v phong ph. Ting ni ca vn ngh hin thc x hi ch ngha Vit Nam phi l ting ni y trch nhim, trung thc, t do, ting ni ca s tht, ca lng tri, ca tinh thn nhn o cng sn ch ngha, phn nh c nguyn vng su xa ca nhn dn v quyt tm ca ng a cng cuc i mi n thng li.

 vn ha, vn ngh c th lm trn c chc nng cao c ca mnh, cc nh hot ng vn hc v ngh thut phi l nhng chin s ca ng trn mt trn vn ha, vn ngh, chm lo bi dng th gii quan Mc- Lnin v nhn sinh quan cch mng, cao tinh thn trch nhim i vi t nc, vi nhn dn, xy dng tinh thn hp tc x hi ch ngha, on kt vi nhau chn thnh, su sc, tn trng ti nng v s cng hin ca nhau, ln n v khc phc nhng biu hin c hi, b phi, li sng bung th, i su vo cuc sng, khng ngng nng cao trnh vn ha v ngh nghip, mnh dn i mi trong t duy v hot ng sng to. Tp II Chng 3 Ngh quyt 05

III Khai thc mnh m tim nng sng to l t tng ch o bao trm pht trin vn ha, vn ngh hin nay. y l cng vic ca cc c quan lnh o. qun l, ca cng chng v ca bn thn vn ngh s v cc nh hot ng vn ha, lin quan n c quan im, l lun v cng tc t chc thc hin c th hin trong cc chnh sch, bin php ln v kinh t, x hi, vn ha. Tinh thn chung ca cc chnh sch, bin php l phi bo m nhng iu kin vn ha, vn ngh lm tt vai tr x hi vi chc nng cao c ca n. Phi qun trit su sc quan im c bn ca ng l coi trng con ngi, coi con ngi l ng lc quan trng nht v l mc tiu phc v v xy dng cao nht ca mi hot ng kinh t, x hi. Phi xem vic u t cho s nghip vn ha phc v con ngi, xy dng con ngi mi. -con ngi x hi ch ngha- theo li dy ca Ch tch H Ch Minh, l

mt s u t khng ch nhm gii quyt nhng nhu cu cp bch, trc mt, m cn c ngha c bn, lu di nhm tha mn mt cch hp l nhu cu vn ha ca nhn dn mang li nim vui v hnh phc cho tng ngi, v tch ly "vn qu nht" cho x hi. Cn quan nim li cu kt k hoch Nh nc v ngn sch "th hin y trong thc t quan im ca ng v Nh nc v s thng nht gia chnh sch kinh t v chnh sch x hi, khc phc thi coi nh chnh sch x hi, tc l coi nh yu t con ngi trong s nghip xy dng ch ngha x hi" (Bo co chnh tr i hi VI ca ng). Sm ban hnh cc chnh sch nhm khuyn khch cc t chc vn ha, vn ngh khai thc cc tim nng v kinh t, ti chnh trong cc hot ng sn xut, kinh doanh, dch v, to c nhng vn t c c thm iu kin pht trin s nghip vn ha, vn ngh. Tin ti thnh lp qu vn ha Vit Nam theo hng huy ng mi lc lng, mi kh nng c trong v ngoi nc. Cc t chc vn ha, vn ngh c quyn t ch xy dng qu, vn v s dng qu, vn trong hot ng ca mnh. Ngoi s ti tr thch ng ca Nh nc v vt t, kinh ph, cc hi trung ng cng nh cc hi a phng c quyn lp qu, pht trin qu bng nhng hot ng ngh nghip, c hng chnh sch u i v kinh t ti chnh t trang tri cc kinh ph hot ng, bo m v ci thin iu kin sng to v i sng ca cc hi vin, gp phn tch cc vo s nghip pht trin vn ha ngh thut ca t nc. Cc chnh sch kinh t, ti chnh ny phi ph hp vi tng ngnh, tng loi hot ng vn ha, vn ngh. Bo m cc iu kin tinh thn, c gng to iu kin thun li v vt cht cho cc nh hot ng vn hc v ngh thut yn tm, phn khi lm vic. "Ci tin chnh sch i vi ngi lm cng tc ngh thut chuyn nghip, i ng xng ng lao ng ngh thut, ng vin sng to khuyn khch ti nng" (Bo co chnh tr ti i hi VI ca ng). Thc hin y quyn tc gi, khn trng nghin cu sm ban hnh cc ch th lao ngh thut, bo m cho ngh s chuyn nghip c th sng v tip tc sng to ch yu bng nhun bt. Ch th lao phi c bit tnh n gi tr cht

lng cc tc phm. T do sng tc l iu kin sng cn to nn gi tr ch thc trong vn ha, vn ngh, pht trin ti nng. Trong lch s ng lnh o ton dn tc ginh c c lp, t do v mang li quyn t do sng tc chn chnh cho vn ngh s. Bn cht quyn t do sng tc ca vn ngh s nm trong s nghip cch mng do ng lnh o v c quy nh bi trch nhim v ngha v ca mi ngi i vi t quc v ch ngha x hi. Tc phm vn ngh khng vi phm php lut, khng phn ng (chng li dn tc, chng li ch ngha x hi, ph hoi ha bnh), v khng i try (truyn b ti c, s sa a, ph hoi nhn phm) u c quyn c lu hnh v t di s nh gi, phn xt ca cng lun v s ph bnh. ng v Nh nc khuyn khch tho lun, tranh lun cng khai tm ra chn l. Cn to mt khng kh h hi trong sng tc, khu gi nhiu cm hng sng to cao p trong cc vn ngh s. ng khuyn khch vn ngh s tm ti sng to, khuyn khch v yu cu c nhng th nghim mnh bo v rng ri trong sng to ngh thut, trong vic pht trin cc loi hnh v th loi ngh thut, cc hnh thc biu hin. T do sng tc i i vi t do ph bnh. Ngi sng tc v ngi ph bnh phi lm ch ngi bt ca mnh, khng ngng rn luyn bn lnh, nng cao trnh , chu trch nhim trc ng v nhn dn v cng vic ca mnh. Nng cao tnh l lun, trnh khoa hc, trnh thm m, hiu bit thc t sng tc v thc t cuc sng su sc hn na trong cng tc ph bnh vn hc ngh thut. Cc nh nghin cu, ph bnh cn lng nghe v coi trng d lun ca qun chng rng ri. Ph bnh phi khch quan, trong sng, nghim tc v c tnh chin u cao, khc phc thi n nang hoc th bo, li ph bnh mt chiu, hi ht, hnh thc, sch v. ng v Nh nc coi trng c hot ng vn ngh chuyn nghip, phong tro vn ngh qun chng v hot ng vn ngh nghip d. Cc c quan vn ha, vn ngh cn nhn thc r v tr, mc tiu phng thc hot ng thch hp ca mi loi hnh, trnh tnh trng chuyn nghip ha vn ngh qun chng v vn ngh nghip

d, cng nh h thp yu cu i vi vn ngh chuyn nghip; ht sc to iu kin vn ngh chuyn nghip t c nhng nh cao v ngh thut. Phi coi cc di tch lch s, cc tc phm, cng trnh vn ha, ngh thut, cc ti nng v danh nhn l ti sn qu ca quc gia; c nhng ch trng v bin php c hiu lc bo tn lu di cc di tch lch s v cc gi tr vn ha gio dc nhn dn v lng yu nc v t ho dn tc, v truyn thng lch s v vn ha, to iu kin cho nhiu th h c th thng thc, tip thu, nghin cu cc gi tr vn ha c truyn, tip tc sng to ra nhng gi tr vn ha mi th hin c tm cao ca thi i v chiu su ca truyn thng, va dn tc, va hin i. u tranh chng xu hng n c, bo th v c xu hng mt gc, h v ch ngha. Ch trng xy dng i sng vn ha c s, a Vn ha Vn ngh n cc vng kinh t mi, vng cn c cch mng c, vng dn tc thiu s v cc vng xa xi, ho lnh, quan tm cc tng lp x hi v cc la tui khc nhau. Xy dng v cng c cc nh vn ha, cu lc b, th vin, nh bo tng, cng vin vn ha... nng cao cht lng v hiu qu cc hot ng vn ha qun chng, a vic xy dng np sng mi, gia nh vn ha mi thnh cng vic ca ton x hi, tin hnh trn c s nhng nguyn tc khoa hc v cn c thc tin c nghin cu v tng kt chu o. Kin quyt u tranh chng nhng tn d vn ha phong kin, thc dn, t sn. Ngn chn khuynh hng thng mi trong hot ng vn ha vn ngh, u tranh vi cc loi vn ngh dm , khch ng ti c. Lm tht bi m mu v hot ng ca cc th lc th ch v phn ng hng bin vn ha, vn ngh thnh phng tin gieo rc tm l bi quan v li sng sa a. Bi tr m tn d oan, h tc. Pht trin quan h quc t v vn ha nhm tng cng hiu bit v lm phong ph ln nhau gia cc nn vn ha, to iu kin cho vn ha, vn ngh nc ta c iu kin pht trin thun li hn. Hp tc ton din v vn ha, vn ngh vi Lin X, Campuchia v cc nc x hi ch ngha anh em khc, m rng s giao lu vn ha mt thit vi n v cc nc khu vc ng Nam , m rng s giao lu vn ha vi cc nc ang pht trin v cc nc phng Ty, lm cho nhn dn ta

c tip xc vi nhiu nn vn ha trn th gii. y mnh cc hot ng vn ha ca Vit Nam trong cng ng ngi Vit nc ngoi, thng qua cc mi quan h nh nc, cc t chc vn ha, vn ngh nc ta cn quan tm hn na n sinh hot quc t, tham gia tch cc hn vo cuc u tranh bo v ha bnh v quyn li ca dn tc, ca nhn dn lao ng v cuc sng ca loi ngi. Tp II Chng 3 Ngh quyt 05

IV i mi v nng cao trnh lnh o, qun l vn ha, vn ngh l yu t c ngha quyt nh khai thc mi tim nng sng to, pht trin s nghip vn ha, vn ngh mt cch thun li. Thng qua nghin cu khoa hc v tng kt thc tin, cn khn trng nng cao nhn thc l lun v vn ha, vn ngh, hon thin v c th ng li xy dng nn vn ha x hi ch ngha Vit Nam. Xy dng mt c ch lnh o v qun l ph hp. Lp cc hi ng ngh thut quc gia, hi ng ngh thut a phng v hi ng ngh thut c s theo kiu cc hi ng khoa hc cc ngnh khoa hc. Cc hi ng ngh thut do cp y ng v cp chnh quyn thnh lp bao gm nhng ngi c uy tn v am hiu nht v mt ngnh ngh thut hoc mt s ngnh ngh thut gn nhau. Cc hi ng c nhim v v quyn hn y quyt nh nhng vn ngh thut thuc phm vi xem xt ca mnh, v chu trch nhim v nhng quyt nh Trng hp cn thit, c th thnh lp cc hi ng t vn hi ng lm thi gip cc c quan

lnh o, qun l x l cc vn vn ha, vn ngh trn c s ng li, chnh sch ca ng v nhng hiu bit khoa hc ng tin cy. T chc tt v to iu kin hot ng thun li cho cc hi ng ngh thut l phng thc lnh o rt quan trng nng cao s lnh o ca cc cp y ng i vi vn ha ngh thut, khc phc v ngn nga nhng hin tng cp y ng v chnh quyn can thip th bo vo cc vn vn ha, ngh thut, v tng c nhn ty tin quyt nh s phn mt tc phm hoc mt tit mc, tr trng hp nhng vn ngh thut tr thnh vn chnh tr c phng hi chung n quyn li ca T quc, ca nhn dn. Ci tin phng thc lnh o, qun l vn ha, vn ngh phi qun trit quan im ca ng i vi tr thc x hi ch ngha v ph hp vi tnh c th ca vn ha, vn ngh. "i vi tr thc, iu quan trng nht l m bo quyn t do sng to, nh gi ng nng lc v to iu kin cho nng lc c s dng ng v pht trin. Ph b nhng quan nim hp hi, khng thy tng lp tr thc ngy nay l nhng ngi lao ng x hi ch ngha, c ng gio dc v lnh o, ngy cng gn b cht ch vi cng nhn, nng dn" (Bo co chnh tr ti i hi ln th VI ca ng). Trn trng nhn cch, ti nng v s c o ca vn ngh s, chu o, t nh, chn tnh trong quan h, i x, c cch lm vic thch hp vi tng c tnh sng to. Cc nh hot ng vn hc v ngh thut c ti nng, c nhn dn qu trng v c uy tn quc t l vn qu ca t nc, ca nhn dn, l lc lng ch yu xy dng mt nn vn ha, vn ngh xng ng ca dn tc. Nng cao cht lng nghin cu khoa hc, tng cng cng tc o to v bi dng cn b vn ha, vn ngh, ch cn b lnh o v qun l, vn ngh s, cn b chuyn trch quan h quc t v vn ha. Kt hp nghin cu c bn v tng kt thc tin, kt hp nghin cu v o to, bi dng. Cc trng ng xy dng vn ha x hi ch ngha v c chng trnh ging dy c bn v vn ha, vn ngh. Cc trng i hc v cao ng, cc trng qun l cn c mn vn ha x hi ch ngha vi chng trnh ph hp. Ban vn ha vn

ngh Trung ng phi hp vi Hc vin Nguyn i Quc cng cc c quan, n v nghin cu vn ha, vn ngh xy dng chng trnh v bin son gio trnh mn hc ny, c k hoch bi dng l lun v ng li vn ha, vn ngh cho cn b lnh o ch cht v cn b ph trch vn ha, vn ngh cc cp. Cc ngnh vn ha, vn ngh, gio dc, on thanh nin cng sn H Ch Minh v cc ngnh lin quan cn phi hp cht ch y mnh vn gio dc thm m, gio dc vn ha, ngh thut cho thanh nin, thiu nin, nhi ng v hc sinh trong cc trng hc. Cng c t chc ng trong lnh vc vn ha, vn ngh, xy dng v kin ton cc c quan chuyn mn lm tham mu gip cp y lnh o vn ha, vn ngh t Trung ng n a phng. B vn ha cn i mi t chc v cn b, phong cch cng tc cho ph hp vi yu cu pht trin ca vn ha, vn ngh, lm trn chc nng mt c quan qun l nh nc trn lnh vc vn ha, vn ngh. ng v Nh nc coi trng vai tr v v tr chnh tr, x hi ca cc hi sng tc, bo m cho cc hi sng tc, vi tnh cht l nhng t chc x hi ngh nghip c lp hot ng di s lnh o ca ng. Cn kin ton t chc v nng cao cht lng hot ng ca Hi nh vn Vit Nam, Hi ngh s sn khu Vit Nam, Hi nhc s Vit Nam, Hi ngh s in nh Vit Nam, Hi ngh s to hnh Vit Nam, Hi kin trc s Vit Nam, Hi ngh s nhip nh Vit Nam v cc hi vn ngh a phng. Xc nh h thng, c cu t chc, chc nng nhim v ca cc hi sng tc chuyn ngnh v cc hi vn ngh a phng. Ni chung, a phng nn t chc hi vn ngh c tnh cht tng hp, ty trnh pht trin ca tng ni m c s phn ngnh hp l. Chi hi l n v c s c ng hi vin, c quan h tt v t chc v hot ng vi hi Trung ng v Hi vn ngh a phng, bo m tnh thng nht chung c nc v bo m iu kin hot ng thun li cc a phng. v Ngh quyt ca B Chnh Tr

Hi k Trn Tp II Chng 3 "I MI V NNG CAO TRNH LNH O QUN L VN HC, NGH THUT V VN HA..."

(Bi tr li phng vn vn ha - th thao ca Trn ) Phng vin: Tha ng ch Trng ban, xin ng ch cho bit v tr, ngha ca Ngh quyt ca B Chnh tr v vn hc ngh thut v vn ha va c cng b. ng ch Trn : ng li vn ha vn ngh ca ng lun lun pht trin, ngy mt c h thng ton din v hon thin hn, th hin trong cc vn kin chnh thc ca ng, cc ch th, Ngh quyt, cc bc th ca Ban chp hnh Trung ng gi n i hi Vn ngh. Gn 60 nm qua, cc Ngh quyt v vn ha, vn ngh ca cc i hi ca Ban chp hnh Trung ng, ca B chnh tr phn ln u nm trong cc vn kin ch o cng tc vn ha, vn ngh. Nhng ngh quyt ny l Ngh quyt ring u tin ca B chnh tr v vn ha vn ngh.. Trong Ngh quyt chuyn ny, B chnh tr c iu kin tp trung xem xt nh gi tnh hnh, nh hng cho hot ng vn hc ngh thut v vn ha mt cch c bn, ton din, su sc v c th. Xc nh mt lot quan im then cht ca ng trn lnh vc tinh thn, v cuc cch mng t tng v vn ha, v ng li, v chnh sch vn ha, vn ngh. Ngh quyt c gi tr ra phng hng ch o chin lc, lu i ng thi t ra yu cu cp bch phi i mi theo tinh thn cch mng, khoa hc, ch dn nhng vn cn kp trong nhng nm trc mt nhm gii phng tim nng sng

to ca vn hc, ngh thut v vn ha, p ng nhng yu cu ca x hi, ca nhn dn, lng mong mun nng bng v su sc ca gii tr thc vn ha vn ngh. Ngh quyt ghi mt ci mc quan trng v s pht trin v hon thin ng li vn ha, vn ngh ca ng ta, th hin, y ch quyt tm i mi t duy, i mi cch ngh, cch lm ca ng, ca gii tr thc vn ha, vn ngh v nhn dn ta trn lnh vc vn ha, vn ngh di nh sng ca i hi ng ton quc ln th VI Ngh quyt l thnh qu tng kt kinh nghim v lnh o vn ha, vn ngh ca ng nhiu nm qua, biu hin bc trng thnh v trnh lnh o ca ng trn lnh vc vn ha vn ngh -mt lnh vc quan trng, phc tp v t nh. N lc phn u a Ngh quyt ca ng vo i sng chc chn nhng tim nng sng to di do, a dng ca gii tr thc vn ha vn ngh v ng bo ta s c khi dy mnh m, i sng vn ha tinh thn s c nng cao, nn vn ngh Vit Nam X Hi Ch Ngha s c pht trin ln mt bc mi. Phng vin: Xin ng ch cho bit s ng gp ca gii tr thc vn ha trong qu trnh xy dng Ngh quyt? ng ch Trn : Mt trong nhng cng vic ln m Ban Vn ha vn ngh Trung ng lm chun b d tho Ngh quyt ny ca B chnh tr l thu ht tr tu ca gii tr thc vn ha, vn ngh qua t chc mi cuc hi tho khoa hc v cc vn vn ha chung, cc vn vn hc v ngh thut sn khu, m nhc, in nh, to hnh, kin trc, nhip nh th H Ni v thnh ph H Ch Minh. Hn 200 nh hot ng vn ha v vn ngh s tiu biu (c nhiu gio s, tin s, ph tin s, ngh s nhn dn, ngh s u t), nhiu ngi qun l ch cht, sng tc, nghin cu l lun, ph bnh, ging dy c uy tn v kinh nghim ho hng tham d cc cuc Hi tho. Mt s ngi khng c iu kin tham d Hi tho vit kin gi n Ban hoc gp g cc ng ch c trch nhim pht biu. Thm nhun tinh thn Ngh quyt i hi VI, Ban khuyn khch nhng ngi tham d Hi tho nhn

thng vo s tht, mnh dn, thng thn nu ht nhng suy ngh, kin ngh ca mnh. Nhng ngi d Hi tho pht biu kin rt trung thc, xy dng v tm huyt, nu ln nhng suy ngh nguyn vng ny sinh, nung nu v tch t t hng chc nm nay. Cn b chuyn vin Ban vn ha vn ngh Trung ng t chc tho lun nhiu ln, tng hp "chng ct" nhng kin li thnh ni dung D tho. Sau khi c D tho, Ban li t chc trnh by trong mt s ng ch c trch nhim qun l, mt s nh vn ha v vn ngh s cc ng ch gp kin cho D tho. Ri li tho lun, r sot sa sang. ng ch Tng b th Nguyn Vn Linh gp g gn 100 nh vn ha, vn ngh s trc tip lng nghe kin phn nh tnh hnh, kin ngh, xut vi ng. ng ch Tng b th, nhiu ng ch c trch nhim lnh o trung ng ng, cc c quan ng lng nghe kin v tp hp c nhiu kin quan trng ca mt b phn ln gii tr thc vn ha vn ngh, c nhng ngi l ng vin cng nh nhng ngi cha l ng vin. Nh vy, gii tr thc vn ha vn ngh c ng gp rt quan trng xy dng nn Ngh quyt ca ng, Ngh quyt l tr tu ca B chnh tr, ca Ban b th, ca ng, ng thi cng l tr tu ca ng o cc nh vn ha vn ngh s trong c nc. Do th m Ngh quyt nng cao c tnh cch mng v khoa hc, p ng c nhng iu m anh ch em trong gii v ng bo ta mong mun ch i. Phng vin: ngh ng ch Trng ban cho bit nhng nt ni bt ca Ngh quyt. ng ch Trn : Nt bao qut nht ca Ngh quyt l s c th ha nhng t tng ca i hi VI. l t tng i mi, t tng dn ch ha. im ni bt trc ht l nhng vn l lun nhn thc v v tr, vai tr, chc nng ca vn hc ngh thut v vn ha. Vn hc ngh thut v vn ha l nhu cu cn thit ch yu ca i sng tinh thn ca x hi, th hin trnh pht trin chung ca t nc, l lnh vc sn xut tinh

thn. N gn b vi nhim v chnh tr v gi vai tr cc k quan trng trong vic xy dng con ngi mi, bi dng o c, tnh cm v nng lc thm m cho con ngi, tha mn nhng nhu cu vn ha ngy cng tng ca nhn dn. Ngh quyt c t ra cho cng tc vn ha, vn ngh cn gii quyt mt cch ng n nhng mi quan h dn tc v quc t, truyn thng v hin i, t tng v k thut, trc mt v lu di... Nt ni bt th hai l nhng chnh sch vn ha (l chnh sch ng thi cng l quan im) - l hai loi chnh sch ln: chnh sch kinh t trong vn ha v chnh sch trong t do sng to. Nt ni bt th ba l vn i mi v nng cao trnh lnh o v qun l vn hc ngh thut v vn ha vi mt lot bin php tng i c th. Tt c nhng ci cha ng t tng ch o bao trm l nhm khai thc mnh m tim nng sng to, a vn hc, ngh thut v vn ha t nc ta pht trin ln mt bc mi. Phng vin: kin ca ng ch Trng ban v vn t chc thc hin "Ngh quyt?" ng ch Trn : Ngh quyt v vn hc ngh thut v vn ha ca B chnh tr, cng vi vic xc nh mt lot l lun, quan im, v t tng, nu kh r mt s ch trng chnh sch, bin php ln nhng li tng i c th. Nhng ch trng chnh sch ny l s c th ha l lun, quan im t tng v l c s khoa hc, php l, chnh tr cho cc cp y ng, cc c quan qun l Nh nc, da vo m ra nhng quy nh th ch php lut bo m thc hin c quan im ng li. Xin nu mt v d: Ngh quyt nu ln mt quan im ln v rt quan trng "T do sng tc v iu kin sng cn to nn mt gi tr ch thc trong vn ha vn ngh pht trin ti nng". Tip , Ngh quyt nu ln mt ch trng bo m thc hin quan nim ln y: "Tc phm vn ngh khng vi phm php lut, khng phn ng (chng li dn tc, chng li ch ngha x hi, ph hoi ha bnh), khng i try, (truyn b ti c, s sa a, ph hoi nhn phm) u c

quyn lu hnh v t di s nh gi phn xt ca cng lun v s ph Tuy cng ng trn quan im ch trng trn y, nhng khi vn dng xem xt vo nhng tc phm c th li c th s ny sinh nhng quan nim v s nh gi khc nhau. Tc phm nh th c ngi cho l i try, khng c php lu hnh, s ngi li cho l khng i try phi c php lu hnh. M kin ca ngi c quyn lc kt lun l i try (nu cha phi l chn l) th s gy tnh.trng kh khn trong t do sng tc. Cho nn Ngh quyt nu ln bin php t chc cc hi ng ngh thut bao gm nhng ngi c uy tn v am hiu nht nh gi chnh xc tc phm vn hc ngh thut. Nh vy th kt lun v tc phm c nhiu kh nng khch quan ng n hn, quyn t do sng tc ca vn ngh s c m bo ng nh quan im ln ca Ngh quyt nu ra. ng nhin, Ngh quyt ca B chnh tr khng th c th ha c tt c cc vn , v c th ha n chi tit Cng vic ny Ban b th s lm tip. Ban vn ha, vn ngh trung ng t chng trnh c th ha cc vn ln trong Ngh quyt thnh 20 n c tnh th ch, bo co Ban b th Ban b th ra ch th. Cc ch th ny s c hng dn thc hin cho r hn ca Ban vn ha, vn ngh trung ng. chnh l cng vic khng th thiu, cc k cn thit, to ra mt iu kin m bo thng li vic t chc thc hin Ngh quyt B chnh tr, a Ngh quyt i vo cuc sng. Vic a Ngh quyt ny vo cuc sng s khng n gin, khng d dng, cn phi thay i nhiu np ngh th thin hn su t lu i trong u c nhiu ngi. Phi khc phc mt cch vt v nhng sc mnh ca s bo th, tr tr. Phi khc phc nhng lch lc c th xy ra. Phi xy dng nhiu quan nim mi trong c cc hot ng sng to v c trong s hng th, thng thc ca cng chng rng ri. Phi xy dng c nhiu th ch mi hp l v ng n. Nng cao trnh mi mt khng phi l mt vic lm n gin. Phi tnh n tt c nhng iu . l hng lot cng vic nng n thc hin Ngh quyt ny.

Phng vin: Vi cng v l mt nh vn, xin ng ch cho bit mt s cm ngh ca mnh trc s ra i ca Ngh quyt quan trng ny? ng ch Trn : Cng nh nhiu anh ch em sng tc nghin cu, l lun ph bnh, ti n cho Ngh quyt vi mt nim tin, vui ln, bi v Ngh quyt em n nhng c s php l ng v tt bo m nhng iu kin thun li hn v tinh thn v ha hn s to iu kin thun li v vt cht cho cng vic ca mnh. ng v Nh nc khng nh quyt tm "i mi v nng cao trnh lnh o, qun l vn hc, ngh thut v vn ha", pht huy kh nng sng to ca cc nh vn ha, cc vn ngh s th n lt mnh nhng nh vn ha, nhng vn ngh s cng phi chm lo t i mi v nng cao trnh "trong cng vic sng to" t pht huy ht tim nng ca mnh, sn xut ra nhiu sn phm c gi tr, c cht lng v hiu qu cao, em li mn n tinh thn va ngon, va b hn cho nhn dn. Yu cu v s rn luyn bn lnh v tinh thn trch nhim ca vn ngh s ghi trong Ngh quyt l rt cn thit, rt cao. Mi vn ngh s c mt trch nhim ln lao trc nhn dn v nht thit phi lm trn. Ngh nh vn ca ti l "ngh ph nn cm ngh cng mi ch vy. Xin mi nh bo n phng vn nhng vn ngh s tiu biu hn trong sng tc. Tp II Chng 4 Hu ngh quyt 5

Vn ngh sau ngh quyt 05 c lch lc khng? Li bn v mi quan h gia chnh

tr v vn ngh. Ph bnh v cm on. "Em p dn trong mt anh" v "S kin cng chng bnh thng". "Ngh v hnh phc ca cuc di. Kin ngh v "Bo v v pht trin vn ha dn tc". Ti l cu th s 12... Mt ngy vi Tng b th L Dun. Bn cng lnh 1000 t. Suy ngh mi ti mi quyt nh t cho chng 4 ca tp sch ny ci tn "Hu 05". N va hi hc, va d dm li va ng vi ngha en: Nhng s kin xy ra sau khi c Ngh quyt 05. Hi hc ch ngi ta va thng qua xong Ngh quyt, cc cp cc ngnh theo thng l ang t chc qun trit ngh quyt, thm ch c ni ngh quyt cha ti th c nhng kin (rt ng bun l c c kin ca cc c quan, cc c nhn c trch nhim) mun ph nhn nhng quan im c bn ca Ngh quyt. Thm ch c ngi cn dm tha: Sau Ngh quyt 05 vn ngh c nhng biu hin lch lc. S tht l nh th no? S tht l gii vn ha vn ngh ht sc tn thnh "i mi" ch i "i mi", coi "i mi" nh mt ci g ca chnh bn thn mnh. Chnh v nhn "i mi" l ca mnh, cho nn khi thy xut hin nhng kh khn th nhiu anh ch em vn ngh lo ngi, s phong tro "i mi" va khi ln b chn li. Do xut hin mt tm trng e d, ngn ngi, lan rng trong anh em l mt tnh hnh rt ng quan tm. Ban Vn ha Vn ngh phi i su lm r thc cht vn . Khng cn kh khn lm cng c th nhn bit trong qu trnh i mi xut hin khng t nhng biu hin c hi ch ngha, gy nhiu tnh hnh. C mt s kin cho rng dng nh mt s sai st trong hot ng vn ngh va qua l s cn tr "i mi", ph hoi "i mi". Ti thy cn nhn mnh v khng nh: lc cn chnh ca phong tro "i mi", khng phi l tranh "cc bn mng nhn", l truyn ngn "Phm tit", cng khng phi l bo "Vn ngh"... S cn tr ln i vi i mi chnh l t tng bo th, tr tr v ch ngha c hi. nh gi nhng thnh tu ca vn ha, vn ngh trong hai nm 1987, 1988, phi t trong khung cnh "i mi" theo tinh thn ngh quyt i hi ng ln th VI v ngh quyt 05 ca B Chnh tr v vn ha vn ngh.

Bnh tnh xem xt mt cch sng phng v cng tm, ta nhn thy phong tro vn ngh xut hin nhiu hin tng mi rt ng phn khi. Hot ng vn ha, vn ngh ang tr v vi i sng ch thc ca n, n i vo cuc sng bnh thng, n i vo cc tm t, s phn tng ngi, xc ng n mi ngi. Nhiu vn ngh s c thc su sc i vi lng tri con ngi, n o c x hi. C iu ng vui l nhn dn ta rt ch n vn ngh, cc ng ch lnh o cng ht sc quan tm n vn ngh. Khen hay ch cng u do quan tm c. iu l ng phn khi v n khc trng thi vn ngh b th trc y. l du hiu ni ln vn ngh gn b vi x hi v c x hi n nhn nh ngi bn tm tnh ca mnh. y l nhn t thc y vn ngh tin ln trn con ng i mi. V mt l lun ph bnh, vn ngh cng xut hin r xu th dn ch ha, ph bnh, l lun cng gn b vi i sng, vi cng chng, v cng chng quan tm hn ti ph bnh, l lun. C tranh lun, c i thoi, khng phi ch mt chiu. Tuy trong tng bi c th c vi ch, vi cu kin cha chnh, nhng ni chung cng c khi sc Xut hin nhiu kin mi m trong khi l gii cc hin tng ngh thut. ng tic l ci ny sm b chn li, hin tng l lun ph bnh cng thc v quy chp li bao trm khng kh vn ngh. Theo hng y, hot ng vn ngh c tc ng chung n i sng x hi v nh vy l hot ng vn ngh gp phn to ra khng kh dn ch trong x hi, c tc dng thc tnh v nhc nh lng tri ca x hi. y cng l trch nhim ca vn ngh thc hin Ngh quyt i hi ng ln th VI. i su hn, chng ta thy xut hin nhng hin tng mi m: tc phm mi, tc gi mi, phong cch mi, ngn ng mi, hot ng mi si ni. Ngoi Bo vn ngh Trung ng, bo vn ngh a phng cng c nhiu ci mi. Cc nh xut bn cng xut bn nhiu tc phm mi, nh rng cha c tc phm kit xut, nhng r rng vn ngh c "ngn ng mi", gi "khi sc" l rt ng. y l mt ch yu trong i sng vn ha, vn ngh, nt ch yu ca din mo vn ngh trong hai nm qua. Cn khng nh v lm r hn na nhn nh ny. Nhng cng c mt cch nhn nh khc, tuy l buc phi tha nhn va qua vn ngh c khi

sc, nhng tip li lit k cc th khuyt im lch lc, t m thm, y nhng lch lc y n mc nghim trng "cht ngi" nh l: bi en, kch ng lm mt lng tin, ku gi chng i v ni dy, ngha l dng mt lot khi nim quen dng trc y bo ng vn ngh ang pht trin "nguy him". Nhn nh nh vy l sai lc hn din mo thc ca vn ngh v mun tr li nh c. Hot ng vn ha vn ngh c thiu st, ng nhin, nhng mt ch yu l thnh tu, l c i mi, l vn ngh tch cc thc hin tinh thn Ngh quyt i hi VI. Vy vn ngh c khuyt im lch lc khng? C nhng thiu st v lch lc tht, nhng cn phn tch cho r nh. iu ng ch l, hin nay ng trc bt c hin tng no mi xut hin cng u c t nht l hai cch nh gi. l s phn cc ra hai loi kin, xut pht t hai quan im nh gi khc nhau. V d, c ngi ni: xem bo Vn ngh ngy nay th m "nhn vn" xa phi gi bng c. y cng l mt loi kin cc oan, theo h, th dng nh my bi vn ngh c th gy nguy c cho t nc. Hi ng t tng khi hp bc b kin ny. ng l trong vn ngh, tc l ni trong sng tc v l lun, ph bnh, thi gian qua c nhng khuyt im v lch lc. Nhng cng cn nhiu iu cn lm cho sng r. Khng th h ly tt c cc kin nhn xt nhng khuyt im v lch lc khc nhau cng li th s i ti mt bc tranh s tot tt c nhng g c trong vn ngh thi gian qua. V nh th khng c g l i mi, v tt c du hiu v s i mi u l h hng ht. Thc cht l s bp mo v xuyn tc s tht. V vy vn phi tip tc lm r ci g l khuyt im v lch lc. Mi ngi u ni c khuyt im v lch lc. Nhng mt s kin, mt tc phm, mt chi tit trong tc phm, c ngi cho l lch lc, c ngi cho l khng, m li l mt gi tr, c ngi khc li cho l cn tip tc tho lun. Vn cn lng nghe nhiu kin khc nhau. Quan im ca ti l cn tn trng nhng kin ca nhiu ngi, nhng nh nhiu ng ch ni c khi kin ng ngi cha phi l chn l. C mt s vn cn tip tc lm cho sng r. Cha lm sng r c l mt khuyt im. Cn lm sng r l lm sng r thc cht vn l g. Bn cht ca s tho lun

vn l ci g. l vn mi quan h chnh tr - vn ngh. Ngy nay khng cn ai phn vn g v mi quan h ny. Ai cng tha nhn: chnh tr l ging ct ca t nc, vn ngh cng nh cc lnh vc khc u phi hot ng ph hp vi ng li chnh tr ca ng, i ng tin phong lnh o t nc i ln. Trn bo c bn v vn ny l ct lm cho r thm, sng thm thi. Ngay ng ch Nguyn nh Thi cng ngh khng nn ni "vn ngh phc v chnh tr" m ni vn ngh phc v cch mng. Hoc ng ch Huy Du ni: "Khng nn ni ng lnh o vn ngh, m ni vn ngh di s lnh o ca ng trnh nhng hiu lm khng cn thit". Bn cht vn y khng phi l cng nhn s lnh o ca ng i vi vn ha vn ngh, m tm cch phn tch ch r mi quan h chc nng gia ng v vn ngh m thi. Cng nn trnh li c sch kiu suy din nh xem Ng Th Vinh Hoa l vn ngh, cn Quang Trung v Nguyn nh l quyn lc, i ti ch quy kt l truyn "Phm tit" ni "Quyn lc b khut phc trc vn ngh". Cu chuyn ny lm ta nh n v n "Hc mu n thi" i vua Cn Long nh Thanh. Cn Long l ng vua km vn chng nhng li rt thch cho mi ngi bit mnh khng nhng l ng minh qun m cn l ngi c ti th ph - Thm c Tim l mt v i thn, vn l mt nh th ln ng thi, thng c Cn Long nh lm th h. Khi 80 tui, v hu Thm c Tim vn c Cn Long nh lm th gip khoe vi mi ngi. Mt ln Cn Long tun du phng Nam, nh n Thm c Tim lin gh vo thm nh v ving m vin i thn c. Tnh c Cn Long tm thy mt tp th ca Thm c Tim, m ra xem thy cn nhiu bi th cha cng b. c bit c nhng bi th Thm c Tim lm thay cho Cn Long trc y cng c chp trong tp th ny, pha di cn ch thm ba ch "i tc" (lm thay vua). Xem xong Cn Long thn qu ha gin, cm ght Thm c Tim bit nhng bi th ny ca nh vua in v pht hnh m vn ghi li trong thi tp ca mnh, li cn "lm thay vua". ang lc cm gin trong lng nhng phi lng yn, cha tm c cch x tr, Cn

Long thy bi th "Hc mu n thi" vi hai cu: "on chu phi chnh sc D chng dic xng vng". Ngi bn ni gin ng ng qut ln: "Tn i nghch bt o ny gii tht. Hn dm ni trm cp ngi Thin t ca h Chu li cn chi trm l d chng na". T xa hoa mu n vn c coi l vua cc loi hoa v c mu . Hoa mu n mu en l b mt i mu , coi nh l d chng. Nhng Cn Long li cho ch Chu y l ch nh Minh v thy t triu Minh l Chu Nguyn Chng, tc Minh Thi T th khng phi l chnh thng. Cn cu th hai ch "d chng" m ch nh Thanh, coi khinh ngi Mn Chu l ging man r. Cn Long tc gin h ch qut m, ph bia ca Thm c Tim, ko xc cht ra khi quan ti. Con chu h Thm u phi y n Hc Long Giang xung qun, ch gi li mt a chu ni 5 tui ni di tng ng. Hiu vn chng ch ngha nh vy qu l nguy him, nht l th ch Hn, mt th ch c nhiu ngha, phn theo ngha no cng c. Chng ring th ch Hn, vn chng Vit ta ngy nay tuy n gin hn nhng qua s suy din ca mt vi v quan c chc, c quyn th cng c nhiu ngha khng km, i khi tr thnh nhng ngha cht ngi. Bn thn ti tng thy khng t trng hp ch cn c t nhng cu nhng ch, nhng hnh v, nhng nt nhc no trong tc phm bin thnh nhng ci g c tnh cht chng i. V nh ci v bao thuc l Tam Thanh chng hn, ngi ta v ci ca ng hn hoi, vic r rng l n gin th, vy m cng c ngi th thm l v ng n, ng kia, m ch th ny th khc, th c kh cho ngi ta khng. Tuy nhin cng c nhng tc gi t ra s h khi dng ngn t, v d ni: B quyn chnh tr so vi b quyn vn ngh, khin ngi ta hiu lm c s tranh chp quyn lc y. l thiu st cn rt kinh nghim. Vn th hai l ph nh qu kh Khng ai ph nh qu kh c. Ti c k cc tc phm nhng khng h thy tc phm no gi ln ny. R rng vn ngh trong 40 nm qua c ng

nh gi cao vi nhng gi tr khng ai c th chi ci. Nhng cng rt r rng l vn ngh trong 40 nm qua cng c ch yu km, cng c nhc im khuyt im. Vy xem li nhng yu km v khuyt im l mt vic cn thit. Ch c s ph bnh, t ph phn mi c th c s i mi. Ti sao li c kin bo ng m ln rng ph nh qu kh, ph nh sch trn, ph nh vn ngh ph nh cch mng, ph nh s lnh o ca ng. l s c khng i vo thc cht ca vn , khng phi l nhit huyt i i mi m l mt s c khng tt p. Cc nh vn c nhng kin xc ng, t kim tra li mnh i mi c mnh hn tt hn. l nhng cm xc ng hoan nghnh. N khng h my may c tc dng ph nh bt c mt ci g. Tuy nhin, y cng li c s h nh anh Nguyn Minh Chu vit: "Li ai iu cho thi k vn ngh minh ha". Ti ni r l s h v ngn t, ch khng phi ch . Tm li, hot ng vn ngh va qua c lch lc do qu trn ch khng phi kch ng chng lnh o lm gim nim tin ca nhn dn i vi ng. V cn nhn mnh ln na l: khng phi c nhng lch lc trong vn ngh cn tr "i mi", m "bo th, tr tr v c hi ch ngha" mi l lc cn "i mi" hin thi. Vn l c thc tm thc y tip tc i mi hay khng. Thng 12 nm 1988, trong mt cuc tho lun nhn mt nm ra i ngh quyt 05, ti pht biu: Mt x hi phi c k cng, trt t. Mi lnh vc trong cuc sng x hi cng phi c k cng, trt t. Dn ch cng phi c k cng, trt t. Nhng li phi ni thm: l k cng dn ch ch khng phi k cng thiu dn ch hay k cng mt dn ch. Ch c mt k cng dn ch mi m bo c k cng cht ch, mi c k cng t gic v bn vng. iu ny trng hp vi nhng l l v " ng lng dn". ng c hp lng dn, dn mi gn ng, nghe ng. V nu mi ng u thy lng dn trong th dn mi tch cc thc hin ng, mi c k cng tt p. Cng nh dn ch v s tp trung, ch c mt s tp trung trn c s dn ch, s tp trung y mi mnh m v hiu qu v t nhin l s dn ch c tp trung. Khng bao gi nn tch ra v i lp dn ch v k lut,

dn ch v tp trung. C ngi ch thch bt c u cng c trng thi yn n, m , v coi nh th l tt p, l n nh. H khng thch bt c mt s bn bc c kin khc nhau, bt c mt s bn bc c tranh ci, bt c mt s cht vn no, mt s ni khc no, nht l i vi cp di. H khng chu c bt c mt s "phm thng" no. H khng khng cho rng: l cp trn th bao gi cng ng, bao gi cng phi (!). khng phi l trng thi dn ch. C dn ch mi c t do v bnh ng, v c bnh ng mi c dn ch. V vy mun c t do sng tc phi c dn ch v phi c s dn ch ha su sc v hon ton. Trc , bo m thc hin chnh sch t do sng tc, c ln ti nu van nh hng rng. Sau c nhiu kin bn bc, c kin cho rng ra "nh hng rng" l mt sai lm, l v ng cho hu chy, l khuyn khch nhng ngi vit v ni ba lp, l to ra nhng hu qu ln xn v.v... Li c kin cho l ch ni nh hng rng khng th khng , cn phn tch su hn. C th trong sng tc th phi nh hng rng, nhng trong s ph bin truyn b tc phm, trong iu hnh hot ng vn ha vn ngh phi c nhng x l c th, ngha l cng phi c nh hng hp na, nh hng c th, thm ch cho mt hnh vi, mt s vic phi kt hp nh hng rng v nh hng hp. Ti ngh kin sau l kin b sung ng v hp l. Khi ti ni nh hng l ti mun ni ln mt t tng, l t tng ca chnh sch t do sng tc. T tng mun ni ln lnh o vn ngh th cn phi dnh phm vi rng cho s sng to, dnh ch rng pht huy sc tng tng, pht huy s a dng v phong cch, v nh vy cng l ph hp vi t tng ca Lnin. Lnin ni: "Khng th chi ci rng trong s nghip ny tuyt i cn phi m bo mt phm vi ht sc rng ri cho sng kin ring, cho nhng thin hng c nhn, cho suy ngh v t tng, cho hnh thc v ni dung". (Lnin "T chc ng v vn hc ng ") nh hng rng cha phi l mt kin v th l, quy nh. Ti vn cho rng thc hin chnh sch t do sng tc phi c t tng "nh hng rng". Khi ta ni "nh

hng" l ta ni v s lnh o. Chng ta chng kin, mi k cch mng, s nh hng ca ng va ch phng hng, va khi ngun cho sc sng to ca vn ngh. V nh vy r rng l vn ngh khng th khng c s lnh o ca ng. Ti cho rng c mt vi s lm ln nh sau: C ng ch quan nim l ng lnh o vn ngh l ng phi lun lun c kin ch dn, gp kin vi vn ngh s. Khng lun pht hin sai lm, khuyt im lp tc c kin "gip " vn ngh th khng phi l lnh o vn ngh. C ngi cho rng pht hin cng nhiu vn v quan im, ch ra cho ht "nguy c" ca cc quan im, th cng c chnh tr cao, cng c kh nng lnh o su sc v nhy bn. M ng y c khi l nhng ng vin khng hiu hoc hiu rt t v ngh thut nhng li buc phi c kin v bt c tc phm no, thuc loi hnh ngh thut no. Trc y c lc tnh trng mt c nhn no pht biu kin no v c t nhn danh ng li ca ng hoc nhn danh ng. Tic thay c khi kin khng ng m cng kh c ngi, c t chc ng dm nh chnh li. Ngy nay trong khng kh t do dn ch v cng khai, nhng kin "nhn danh ng" s d dng c cng nhn ca nhn dn kim tra. iu ny c th hn ch bt nhng s lm dng. S cng khai c trin khai lm r trng en nhiu vic v ngn nga c nhng ngi c hi hay li dng "khng kh b mt" truyn t nhng ci gi l "tin tc ni b", "ch th ni b" h da mi ngi. cng trong bui ni chuyn ny, ti pht biu c vn ph bnh, cng l vn ni cm ln sau Ngh quyt 05. Khi tc phm ra i, th ai cng c quyn thch hoc khng thch ton b tc phm, thch hoc khng thch mt vi on, mt vi b phn. M c kin ph bnh th c quyn pht biu trn bo ch, trong cc cuc hi tho, thm ch c trong lc "tr d, tu hu, nhng ai ng nn ngh rng kin mnh l "ng nht th gii" v khng chu lng nghe ngi c kin khc mnh. Khng bao gi nn cho l tc gi km hn mnh v c ng c xu Nu tc gi hoc bt c ai c hnh vi xu, c c quan an ninh cng an. Do phi c quan im ca chnh sch t do sng tc, ngha l phi chp nhn s phong ph, a dng trong vn

ngh. Phong ph a dng th c s khc nhau, thm ch c khi nghch nhau. Tuyt i khng bao gi nu lin ph bnh tr thnh kin cm on, thm ch tr thnh ch th cm on. Ta tng c nhng trng hp mt tc phm no ch v c mt ng ch lnh o quan trng no khng thch v c vi kin phn tch ch trch th l lp tc tc phm khng c tn ti di nh sng mt tri na. Mun c t do ph bnh th tc phm phi c t do tip xc vi cng chng. Nu khng c tip xc th ai bit u m ph bnh! Khng bao gi nn c s ph bnh "bc ni ch nghe hi", tc l ngi khng c c, khng xem tc phm cng c ph bnh v "nghe ni c vn ". Ph bnh l mt b phn ca bn thn i sng vn ngh. Cc ngh s v cc n v ngh thut, khng bao gi nn gin v c cm vi cc li ch, khen khc nhau. Tt nhin l phi c nhng trng hp cm on. Nhng cm l cm nhng tc phm phm lut. S cm on phi c l do buc ti, c co trng: tc phm phm iu khon no ca lut no? V tc gi hoc nhm tc gi c quyn bo cha, trnh by. S cm on phi c cng khai, phi do c quan c chc nng php l ra lnh cm. Lnh cm phi c vn bn v ngi k vn bn phi chu trch nhim v lnh ca mnh trc cng chng v trc c lch s. Khi lnh b chng minh l sai, th phi c s sa i. Thc hin php lut l phi theo lut v l, th tc t tng. V lut cn phi ngn nga v cm on nhng hnh vi phm lut c hi cho x hi, cho quyn cng dn v quyn ca ngh s. Khng bao gi lm ln gia ph bnh v lut php. Ch no cha c lut ta phi tch cc xy dng lut. Trong khi cha c lut, xin th nu my nguyn tc: - Cm phi c l do. - Cm phi c vn bn. - Ngi cm phi chu trch nhim v lnh cm ca mnh bng ch k. - Lnh cm phi cng khai, phi do cc c quan c chc nng php l thc hin. Ta thng thy l trong vn ha vn ngh c ci cng chng thch th mt b phn lnh o khng thch, ngc li mt b phn lnh o thch th cng chng li th . Tt nhin cng c nhng tc phm c cng nhn c trong cn b lnh o

cng nh trong cng chng rng ri. Nhng hnh nh nhng tc phm nh vy cha c nhiu. C l s kin ng ghi nh nht sau: Ngh quyt 05 l s rn nt mi quan h gia ti v ng ch Tng b th Nguyn Vn Linh. C th ni, trc Ngh quyt 05 mi quan h ny m cng bao nhiu th sau Ngh quyt gi lnh by nhiu. i vi ti y l mt iu au xt, khng ch trong vic chung m c tnh cm ring t. Nh cc chng trn ti ni, tnh cm gia ti vi anh Nguyn Vn Linh c xy p v gn b trong sut mi nm chin trng. Mi nm sau ngy gii phng, hai chng ti li cng gp nhau trn con ng i mi t nc. S gp nhau thc s lm cho ti vi i c mt phn nhng phin mun sau i hi V ca ng. c bit, tnh cm gia ti v anh Linh cng gn b hn trong qu trnh chun b cho Ngh quyt 05. C th ni, ngoi nhng nguyn nhn khc th hi nu khng c Tng b th Nguyn Vn Linh " u, Ngh quyt 05 khng th ra i mt cch sun s nh th. Hnh nh Tng b th Nguyn Vn Linh sau i hi VI i vi vn ngh s v vi c ton th nhn dn ta sao m p th. Ch ring "Nhng vic cn lm ngay" anh li mt du n su m khng th no qun trong tnh cm bit bao nhiu ngi. t nc nh bc vo mt thi k mi sau hng chc nm tri chm trong khng kh "im lng ng s". Cn i vi nn vn ha vn ngh nc nh th ch ring cuc gp g vi hn 100 vn ngh s trong hai ngy 6 v 7/10/1987 th Tng b th Nguyn Vn Linh xng ng c suy tn nh mt ngi anh hng, t nht l trong lnh vc vn ha vn ngh. Ti khng i ngn u, khng cng iu u v cng khng phi l nnh ht u, khi ti vit nhng dng ny. Ngy 28 thng 11 nm 1997 ti l k nim trn mi nm Ngh quyt 05 lch s. Nh li nhng ngy ti va cm thy hnh phc, va cm thy mnh mng mt ni bun... Rt tic l ngy ti khng ngh n vic cho quay mt cun phim thi s ghi li nhng giy pht khng th no qun khi Tng b th Nguyn Vn Linh ng

dy ri ch ngi bc n n nhn bn tham lun ca nh vn ha ni ting Nguyn Khc Vin, mc du trong bn tham lun ng thng thn ni ln nhng suy ngh ca mnh. - V b tri buc, s ch o trong lnh vc ny thng l s khai, ngi ta dng ru khai ph ng r lm vn trn mt thm hoa. Cc nh bo, cc vn ngh s u c nhc nh quan li trt t, k cng: phi lm th ny, phi lm th kia. H b tri tay chn bi v s cm on. i lc li n ra mt v vic: Mt bi bo, mt quyn sch, mt b phim b quy l "xt li " "c t tng chng ng", "mang tnh lt "... Nhng nu nh mi s phm ti u c thi hn thi hnh n theo khi ngi ta ta khi nh t th ht ti, cn nhng "bn n vn chng" ny th c treo l lng trn u t nhn, tr thnh mt th ti vnh vin, n ni cn chi phi tn i con chu h..." Vi nhng li l nh vy m khi ng ri din n, Tng b th Nguyn Vn Linh li xit cht tay ng gia ting hoan h vang dy c hi trng. n lt Dng Thu Hng, vi bn tnh bc trc, thch ni thng nhng suy ngh ca mnh, khng vng vo tam quc, c ti tp ln nh lnh o vn ha vn ngh ca ng trong thi gian qua. Nghe Dng Thu Hng ni qu mnh, ti lic sang Tng b th v cm thy hi lo. Nhng Tng b th vn nghe mt cch chm ch, khng nhng th li ra chiu khuyn khch. V cng nh i vi Nguyn Khc Vin, khi Dng Thu Hng ri micro, Tng b th ng dy nhanh nhn bc n bt tay c, vui v n nhn bn tham lun ca c. Trong bui gp mt hm , khng ch c Nguyn Khc Vin, Dng Thu Hng pht biu nhng li "ba b". Cn c rt nhiu ting ni khc, cng ht sc gai gc, sc so pht biu cng khai gia hi trng, nhng li ni m trc , ngi ta ch dm ni nh vi nhau trong cc qun c ph, hoc r rm vi nhau bn hnh lang ca mt cuc hp. Nh vit kch Lu Quang V ph phn "h t tng c quyn": "Ch mt ngi cung cp t duy cho mi ngi v c mt ci u ln ca lnh o l ngh thay c cho mi ngi."

Nh th Bng Vit ph phn ch ngha bnh qun ang ph phch cc ti nng, cao ci tm thng, s d di v ton ht cp trn. C nh th sut hai ngy rng r, cc nh vn, cc ngh s, cc nh hot ng vn ha c tn tui ho hng thay nhau ni ln nhng bc xc ca bao nhiu nm tn ng li, ni mt cch thoi mi, t do, v ngi ng u ca ng cng lng nghe mt cch chm ch, thoi mi, hn th, nhiu lc cn t ra khuyn khch. Nu nh Ngh quyt 05 ca B Chnh tr kha VI l mt s kin lch s trong i sng vn ha vn ngh ca nc ta th vic c b my ng v Nh nc nhanh chng cm thy ci g cha n ca ngh quyt 05 l iu bt ng v gy cho ti c "sc". Nguyn nhn v u? Lc lng no tc ng nn ln gi ngc. C l (ti cha dm khng nh) n c bt u t Hi ngh Trung ng ln th 5 kha VI, thng 6/1988, ngha l cha y mt nm sau khi c Ngh quyt 05. Ni c th l cha y 7 thng. Ln , trong bi pht biu ca mnh, anh Linh c kt hp ph phn mt s tc phm vn ngh, trong c v kch "Em p dn trong mt anh" ca on kch H Ni. Cui cng anh Linh kt lun "Dn ch phi c lnh o, t do khng phi l v b bn". Trong kin ca anh Linh c tot ln mt iu l s lnh o ca Ban vn ha vn ngh c biu hin lng lo Tp II Chng 4 Hu ngh quyt 5

Ti thy cn thit phi nhc li y s kin v kch "Em p dn trong mt anh" c thm chng c v s lnh o, qun l vn ngh ht sc ty tin ca cc cp ng v chnh quyn ca ta.

Cu chuyn bt u t mt ci giy mi ca Ban tuyn hun Thnh y H Ni do ng ch Trng ban V Hu Ngon k, mi ti n xem mt v kch do on kch H Ni mi dng. Ti thy l. Mi ln giy mi thng l do on kch, sao ln ny li l Ban tuyn hun. Mc d vy ti vn vui v nhn li. Hm y, bui trnh din c t chc Cung vn ha Hu Ngh Vit X, rt gn nh ti nn cm nc xong ti thng thng i b n. V Hu Ngon ra tn ngoi thm n ti dn vo phng khch. Rt l na, l khi bc vo ti thy anh Nguyn Thanh Bnh, y vin B Chnh tr, B th Thnh y H Ni ngi sn i y ri. Ti ngh bng hm nay chc l bui duyt chng trnh, v sao h mi mnh chc khng ngoi mc ch xin kin ca Trng ban vn ha vn ngh Trung ng, khi quyt th khng bt b vo u c T lu ti vn khng ng tnh vi cch lm ny. Ti phn i vic mt quan chc cp trn, c khi l ngi khng am hiu my v vn ha vn ngh li quyt nh s phn nhng tc phm m tc gi ca n phi tn bao nhiu cng sc mi c c. V vy, khi nghe V Hu Ngon ni: - on kch H Ni c mt v kch mi dng, mi cc anh n xem v cho kin. Ti ni ngay: - Mi i xem th ti i ch kin th cha c u. C din i ri lng nghe kin ca qun chng trc . Theo ti kin qun chng l quan trng nht. Nghe ti ni, Nguyn Thanh Bnh ch ci, khng ra nht tr cng khng phn i, ni vi V Hu Ngon: - C cho din i ri chng ta s c kin sau. Ti quen bit Nguyn Thanh Bnh t khi b t Sn La, v t hi khng chin chng Php in Bin Ph anh l Cc trng Cc qun lng, cn ti l Chnh y i on 312. Sau in Bin Ph ti l Chnh y Qun khu cn anh l Ch nhim Tng cc Hu cn, c thi gian l B trng B Thy li. K cuc i cng lm chuyn l : Mt ngi chuyn lo vic cm o cho qun i v sau tr thnh mt quan chc cao nht ca thnh ph ln, th H Ni, vi bao nhiu cng vic phc tp phi lo toan hng ngy, trong c mng vn ha vn ngh m mt B

th Thnh y khng th khng quan tm v i hi phi c mt s hiu bit nht nh. Nhng rt tic v mt ny anh li rt thiu ht. Ni chung chc trch mt B th Thnh y, nht l B th thnh y H Ni, l mt ci gnh qu nng i vi anh. Tr li vi v kch "Em p dn trong mt anh". Sau khi xem xong ti thy v kch chng c g l hay, nu khng ni l c nhiu ch d. Nhng quan im ca ti d hay hoc d s do cng chng phn xt. Nguyn Thanh Bnh ngi cnh ti, thy ti khng ni g cng im lng. Cn V Hu Ngon thnh thong c gi ti pht biu nhng ti u lng trnh. Qua t ca V Hu Ngon ti bit Ban tuyn hun H Ni mun "nh cht" v kch ny ngay t u, nhng v l do no khng dm trc din ni thng vi on kch, m t chc mt bui trnh din hm nay c c B th Thnh y, c Trng ban Vn ha vn ngh Trung ng d ri ngy mai s ni: ng , ng Bnh ch nhiu lm, theo kiu "co mn oai hm". Th l kt liu i mt tc phm. Xong bui din, V Hu Ngon tin ti ra tn cng, c moi cho c kin ca ti v v kch, vi hy vng kin ca ti ph hp vi kin ca Ban Tuyn hun H Ni sau d dng ra lnh cm. Mt ln na ti li thng thn tr li. - Ti khng bao gi t vn din hay khng din. Ti ngh anh cng nn t vn nh th. c v kch ny anh ch em phi lao ng cng phu vt v, mnh phi trn trng biu dng. Ti cng ni vi V Hu Ngon l v kch c i ch ti khng thch, nhng y mi ch l cm gic ban u ca mt khn gi nh bao nhiu khn gi khc. Cn nu l nhn xt vi t cch l cn b cp trn quyt nh s phn ca v din th cn phi suy ngh cn nhc, ch khng phi ch trong mt lc, phn mt cu l xong... S d ti phi trn trng nh vy v c bit bao tc phm phi chu oan bi cch lm nng ni ty tin . Cng mt v din, ng lnh o ny khng thch, th l cm. n khi ng lnh o khc xem thy khng c vn g, thm ch cho l hay th l c "ci tri". B ba v cho "Bi ca gi nc" ca To Mt, phim "H

Ni trong mt ai" ca Trn Vn Thy cng cng chung s phn nh th. Tht l mt s ty tin v nguyn tc. Chnh v vy m Ngh quyt 05 ch r: "Tc phm vn ngh khng vi phm php lut, khng phn ng (chng li dn tc, chng li ch ngha x hi, chng li ha bnh) v khng i try (truyn b ti c, s sa a, ph hoi nhn phm) u c quyn lu hnh v t di s nh gi phn xt ca cng lun v s ph bnh..." Hm y, ti ni vi V Hu Ngon: " ngh anh c cho anh em din vi ln. Nu khng hay s khng c ngi xem ri t n s cht, ch khng cn lnh cm ca chng ta". Vic ny ti cho nh th l xong, cn vic Ban Tuyn hun H Ni x l tip theo vi on vn cng nh th no th ty h, ti khng quan tm na, v ti cho dy l thuc phm vi ca H Ni, mnh khng nn ln sn. Nhng sau , ti li c thng tin l Tng b th c ch th cm. Ti ngc nhin v cng. Mt v kch c ch n gin l ku gi x hi quan tm n s nghip gio dc, trong c i sng gio vin, ch c vn g ln lm u m n mc Tng b th ca ng phi can thip. y khng ch l vn ni dung m c cung cch qun l ca mt Nh nc ang dn hon thin theo hng mt Nh nc dn ch php quyn, khng th tn ti mi vic mt Tng b th ra lnh cm v kch ny, b phim kia... Vic ny trc kia c th hiu c ch sau i hi VI, c bit l sau Ngh quyt 05 th khng th chp nhn. Ngay hm sau ti ln gp anh Linh hi cho ra nh chuyn ny: - Ti nghe ni anh va ch th cm on kch H Ni din v "Em p dn trong mt anh" phi khng? Lp tc anh Linh phn ng mt cch bc dc: - Ni lo? Lm g c chuyn y! Ti xem u m c kin cho din hay khng cho din. Ti ni: - y l ti thng tin li cho anh bit l c chuyn nh th. ng thi cng l

hi li anh lun cho chnh xc bi v bn thn ti cng khng tin l c chuyn . By gi nghe anh ni th ti r ri, ti yn tm, l tin tht thit Nhng lin sau , ti thy anh Linh suy ngh mt lc nh cht nh ra iu g ri ni vi ti: - Thc ra th cch y my hm anh Bnh c n lm vic vi ti, nhng l ni dung khc ch khng phi l v v kch. Trong lc gii lao anh Bnh c ni vi ti l on kch H Ni va mi c v b lo lm. Ri anh thut qua ni dung, ti va nghe va o cho qua chuyn v ang mi tp trung vo mt ni dung cng vic ang bn, nghe anh y ni xong, ti c bo: "Nu th th cha nn cho din vi". S vic ch c th ch c phi l ch th cm on g u! Th th cht ri! H ch ch c th thi, mc du Tng b th ch ni hnh lang cuc hp, ni khng chnh thc, nhng lp tc tr thnh ch th ca ng. V th l v "Em p dn trong mt anh" ca on kch H Ni ri vo tnh trng b cm, ch v mt cu ni ngoi hnh lang. Tng b th ni vi B th Thnh y nh th, B th Thnh y ni li vi Trng ban Tuyn hun v Hu Ngon nh th, chc l s cng ln mt cht i loi: Tng b th ph phn ni dung v kch mnh lm, ch th khng c din. Ri V Hu Ngon li cng ln mt t na : - Anh Linh v anh Bnh c kin khng cho din. Chng c vn bn g nhng thc s n cn mnh hn c cc vn bn. Trc tnh hnh Ban lnh o on kch n phn nn vi ti l v kch ny ch nhm hng ng mt ch trng ln ca ng v Nh nc l n lc phi ch nhiu hn n s nghip gio dc, phc v tt hn cho cng cuc i mi ca ng, v tc gi c mnh dn a vo mt s tnh tit nhm hp dn khn gi, nhng do x l khng tt nn cha tht hay, nu v th m b cm th oan qu, au qu. Sau khi nghe ngng d lun qua mt s bui din, ti thy khng c vn g sai tri thuc v quan im, ng li, m ni dung li rt ph hp vi ch trng u t cho s nghip gio dc hin ti, nn ti chnh thc pht biu bng giy gi

cho Ban Tuyn hun Thnh y H Ni v on kch, l ch cn sa cha mt s khn gi tham gia v nng cao cht lng ln mt cht l din c Th l v kch c tip tc din, nhng khng H Ni m s tnh pha Nam, trong c Nng. Nhng sau , khng hiu v sao v kch li b cm. on kch H Ni li chy n ti. Ti li c kin ln th hai, cng bng giy, gi cho Ban Tuyn hun H Ni v cho c Tng b th. Khi khng ni th thi, khi ni ti ni cho n cng, thc hin ng tinh thn Ngh quyt 05, l mt v din khng phn ng, khng i try, th khng th b cm... V kch li tip tc ra mt khn gi v hm no cng ng nght ngi xem. Chc l khng phi do v kch hay m ch v nghe tin v kch b cm nn mi ngi x i xem. Ci d ca ta l ch . c mt thi gian th v din chnh thc b cm. V t nhin tr thnh mt s kin: Ban Tuyn hun Thnh y H Ni th cm cn Ban Vn ha vn ngh ca Trn li cho din... Trn lng lo. Tr li hi ngh Trung ng 5 ti va ni trn, li xy ra mt s kin na, c th ni l mt s kin kh nghim trng. Ti tm t cho n ci tn l "S kin cng chng bnh thng". Nh ti k, trong pht biu ca mnh trc hi ngh, anh Linh c ph phn mt s tc phm vn ngh m theo ti nhng kin ca anh y cha th ni l chnh xc... Cng tng t nh v kch "Em p dn trong mt anh" l ch mi nghe ngi khc ni li ri phn theo ch quan ca mnh... L mt y vin Trung ng, c ng phn cng ph trch Vn ha vn ngh, ng nhin ti phi pht biu chnh kin ca mnh. Anh Linh pht biu bui sng, ti li pht biu ngay vo bui chiu, theo ng k. Ti hy vng l anh Linh s c mt khi ti pht biu. Nhng khng may chiu hm anh Linh c vic bn t xut nn vng mt. Tuy vy ti vn pht biu theo s chun b sn ca mnh, gm ba : Sng nay, ng ch Tng b th trong khi ni v Vn ha vn ngh c nhn xt nh gi mt s tc phm. Ti ngh nn coi l kin ca mt cng chng bnh thng thng thc ngh thut.

Hm y ti pht biu trc ton th hi ngh Trung ng nh th l v ti mun t nay chm dt ci tnh trng mt ng ch lnh o cao cp no, pht biu bt c kin no, v bt c lnh vc no, bt c ch no v bt c nh th no cng u c coi l kin ca ng, l chn l tuyt i buc phi tun theo. Ti ngh Trung ng t nay c bin php chm dt tnh trng ny v nu cn tnh trng ny l cn dung tng cho bn c hi lm by, n c i rnh ca trc, ca sau, thm ch rnh c chung x, nh tm hng cho c mt cu ni ca lnh o, ri c dp l tung ra, kin ng ch X. v v kch ny, kin ng ch Y. v tc phm kia... Tt nhin, n ch tung nhng kin no c li cho ca n nhm phc v cho mt mc ch c nhn thiu lnh mnh. Chnh ti, ngi ph trch cng tc vn ha vn ngh ca ng my ln sut sa vo by ca chng nh th. V d c v kch r rng l ti cha h xem, mi ch nghe gii thiu, nhng c tay i ni: V kch ny ng ng y thch lm, v nh th n nhm bt ming nhng ngi no mun ph bnh v kch . C v ti xem nhng cha chnh thc c kin g, nhng v n khng thch cho ai khen, n tung ra d lun, v ny ng ng y ch lm, thm ch n cn dng chuyn ng y ang xem th b ra v. Thc tnh c ln ti ang xem nhng v mt, hoc bn vic t xut ti ra v trc, ch khng phi v khng thch. Ti l ngi trong cuc, ti bit nhng mnh li ca bn c hi ny. Cc lnh vc khc ti khng dm c kin, nhng trong lnh vc vn ha vn ngh ti tha thit ngh Trung ng nn c bin php kin quyt nhng hin tng tiu cc ny sm chm dt trong i sng vn ha vn ngh nc nh. l im th hai ti pht biu trc hi ngh Trung ng kha 5. Ngoi hai kin trn ti cn pht biu im th ba na, thuc v ch qun l. Khi ng ch Tng b th vi t cch l ngi lnh o cao nht ca ng cm quyn vi s nhy cm v chnh tr, pht hin mt tc phm no c nhng quan im sai lm v ch trng, ng li, nh hng n nn an minh ca t nc th ch th cho ng ch y vin Trung ng ng, B trng B Vn ha, vi chc nng l mt c quan Nh nc ra lnh cm, ch t mnh khng nn ra lnh cm, phn bit r

rng chc nng gia ng v Nh nc. Hm , ti ly i ly li kin ny, rng: nu c cm th B trng B Vn ha ra lnh cm ch khng phi Tng b th ca ng ra lnh. Nhng khi ch th cho B trng B vn ha ra lnh cm th Tng b th nn nh rng, kin ca Tng b th nh th nhng qun chng cng c quyn phn xt tc phm v c th c kin khc vi kin ca Tng b th, lc Tng b th phi chu trch nhim v kin ca mnh, v thng thng kin ca qun chng l chnh xc. V nh phim "H Ni trong mt ai", "Bi ca gi nc". ng cm nhng Dn vn thch, v thi gian chng t Dn ng, ng sai, cui cng ng phi "ci tri" cho Dn xem. n khi cn tm xem ai ra lnh cm th chng bit ai, ch bit l ng cm. Th th oan cho ng qu. Cng nh trong s kin khon h, ng cm gn 30 nm, dn phi lm chui lm li, cui cng ng phi lm theo Dn. R rng xy ra trng hp ny l khng hay t no c. Va thit thi v kinh t, dn th i, i sng ngy cng kh khn, cn ng th mt uy tn. Gia Hi ngh Trung ng ti cng khai ngh cn lm r: Ai? C quan no? C quyn quyt nh ra lnh cm. Ngi quyt nh v ra lnh cm nh vy chu trch nhim th no trc i tng (tc gi v tc phm), chu trch nhim th no trc Nhn dn. Bt c ai c quyn cng phi chu trch nhim trc quyn ca mnh. Phi ht sc trnh tnh trng mt sn phm vn ha b ln n, b cm m khng bit ai cm v cm nh th no, hoc lc ny th c php, lc khc li b cm v nh th l v nhng l do g? Nu cm oan th hi u? V u c quyn gii oan? Trong lnh vc vn ha vn ngh cng cn vn dng nguyn tc: "ng lnh o, Nh nc qun l..." ngha l phi lm r chc nng v quyn hn ca t chc ng, bao gm cp y ng, c quan cp y ng, lm r chc nng v quyn hn, trch nhim ca c quan nh nc: Chnh ph, U ban nhn dn v cc c quan qun l chuyn ngnh (B Vn ha Thng tin, S Vn ha Thng tin). Tm li trong hi ngh trung ng ln y, sau bi pht biu ca Tng b th ti pht biu 3 vn : Mt l xin coi kin ca Tng b th nh kin ca mt cng chng bnh thng

thng thc ngh thut. Hai l : Cn chm dt hin tng cc phn t c hi li dng kin ca cc ng ch lnh o phc v cho c nhn xu xa ca mnh. Ba l : Khi Tng b th hoc mt ng ch lnh o cp cao no pht biu v mt tc phm no th ngi phi chu trch nhim v kin ca mnh. C th ni hm ti pht biu rt cht ch vi "Tam on lun" nh th, vi mt tinh thn trch nhim cao, mong sao t nay chm dt tnh trng cm on lung tung rt khng c li cho s pht trin nn vn hc ngh thut nc nh, nh hng n quyn t do sng to ca vn ngh s. Mc du vn ti nu ra l rt d dn nhng nu khng c bn ch cng chng bnh thng th chc cng chng c chuyn g phc tp lm. Bi v bn ch cng chng bnh thng y khng c g xu c. Nhng mt s k c hi nng hai ch bnh thng ny ln kch Tng b th, rng Trn n coi thng Tng b th, bo Tng b th cng nh mt cng chng bnh thng... V d tm ca bn ny ng l c tc dng... Khng hiu h tu vi anh Linh th no m t ti cng nhn c s khng hi lng ca anh Linh i vi ti. Thc ra ch bnh thng ny so vi ch "y t" ca Bc H th c thm vo u. Bc H chng nhiu ln ni: "T Ch tch ton quc cho n cc lng u l y t ca dn..." kia m. Cn y l cng chng bnh thng th n ni g m phi gin. Thm ch r rng l c nhng cn b lnh o hn hoi m trnh thng thc ngh thut cha hn bng mt cng chng bnh thng... Ti nh hm ti pht biu, ngi tn thnh kin ca ti kh nhiu, nhng ngi khng ng h cng lm. Nhng v khng phi l vn cn phi biu quyt nn khng th xc nh c r rng l bao nhiu phn trm ng h, bao nhiu phn trm khng... Ch ring o Duy Tng th ngay trong gi gii lao, khi gp ti ni ngay: "ng ni nh vy c v cha n lm. D sao Tng b th cng c trch nhim ca Tng b th ch, lm sao gi l cng chng bnh thng c". Ti ni ngay: "Khi thng thc vn ngh th Tng b th cng l mt cng chng bnh thng, nh

anh thy y, khi ngi trong rp th ai cng nh ai ch g. Cng xem v din y, cng v tay hoan h..." Ti cn k cho o Duy Tng nghe chuyn Th tng lp Pan m ca Thy in, cng v i xe p n nh ht, cng mua v vo xem nh mt cng chng bnh thng, ri chuyn Lnin i ct tc hiu ngi ch theo th t nh mt khch hng bnh thng khc. Cn pht biu mt vn no vi t cch l Tng b th, pht biu trong quy ch hn hoi th li khc. Nghe ti ni nh th o Duy Tng li tha hip vi ti: ! C l phi phn bit hai trng hp cho r... Th nhng, trong mt cuc hp B Chnh tr, o Duy Tng, B th Trung ng ng ph trch cng tc t tng, bo co khi qut tnh hnh vn ha vn ngh trong thi gian qua li ni: Sau Ngh quyt 05 c xy ra mt s s kin ng lu , trong c chuyn ng ch Trn ni Tng b th l mt cng chng bnh thng... Anh Linh khng nghe c ton b kin ca ti pht biu Hi ngh Trung ng m ch nghe thut li, vi s nhn mnh c ch : ng ch Trn coi thng Tng b th, cho kin ca Tng b th v ngh thut ch l kin ca mt cng chng bnh thng. Th l anh Linh gin ti, ti bit r iu ny qua thi ca anh i vi ti nhng ngy sau . Trong mt dp lm vic vi B Chnh Tr, ti khng nh r v sao li nhc li chuyn ny, anh Linh ni mt cch nghim trng vi ti: "Anh ni th l anh xc phm ti mt nng n" - Ti mi git mnh m thy rng ti qu ch quan, n gin v v tm. Ngh cng tht l bun? K t khi thnh lp ng, ta c phong tro v sn ha, ngay c lnh t ca ng cng c gng ha thn lm mt cng nhn bnh thng... V sau ny, trong nhng gi gio hun ca Bc cng nh ca cc ng ch lnh o cp cao, bao gi cng khuyn cn b cp di l i su vo qun chng, ha mnh vo qun chng, v nu ai lm tt c iu th biu dng... Cn by gi, ch nhn mnh l mt cng chng thng thc ngh thut bnh thng phn ng mnh m th tht l. Th ra cng chng bnh thng l iu thp hn lm sao, xu xa lm sao. Cn nhng cu ni thuc loi kinh in m ta tng rao ging

khp ni "Qun chng l ngi lm nn lch s" "Qun chng l thy hc ca tt c chng ta v.v..." i u c ri?! Chng l ta cng qun mt li dn ch tnh, ch l trong Di chc thing ling ca Bc H: "Phi gi gn ng ta tht trong sch. Phi xng ng l lnh o, l ngi y t tht trung thnh ca nhn dn hay sao?" S khng hi lng ca anh Linh i vi ti cn c nhn ln gp bi sau mt ln ti khng nh r v chuyn g v mt tc phm vn ngh no , ti c vit cho anh mt l th, li l cng chn tnh thi, nhng quan im th r rng, i rng: "Lu nay anh hay ni v ci chuyn , ti thy n khng c li cho anh, do ti ngh anh khng nn ni na". V ti li nhn mnh: "Nu anh c tip tc ni nh th th c nhiu ci khng c li cho anh u... " Cho n by gi ngh li, ti cng khng hiu ti sao lc by gi ti li dm vit mt l th nh th, vi mt ngi ng kim l Tng b th, cn hon cnh ring ca ti lc , sau "Tun trng mt" ca Ngh quyt 05, li bt u xut hin bit bao chuyn trc trc v rui ln vn l "khuyt im" lng lo trong vn ngh, th l ra ti phi gi mnh ch... Nhng qu ng l ti c vit mt l th nh th. Th ngn, vit tay, nh Nghim H a ln phng Tng b th hn hoi. Khng nh l s kin cng chng bnh thng, ln ny anh Linh ni cn gin tht s. Gi th i hm trc, hm sau ti nhn c th tr li ngay. Thng thng t khi c mt s tr li nhanh chng nh th. Th anh Linh cng vit tay, cng ngn nh th ti gi anh, nhn nt ch cng bit anh vit trong tm trng gin d: "Anh cao dn ch, vy th ti cng c quyn dn ch ca ti ch, ti cng c quyn pht biu kin ca ti ch. Ti pht biu ch ny ch khc cng l ti thc hin quyn dn ch ca ti. Anh ng ly ci chuyn li v hi ra da ti..." Cui th anh cn ti bt: "Do ny ti bn lm, v vy c chuyn g v vn ha vn ngh anh ni vi anh o Duy Tng, ch ng ni chuyn vi ti na". Nhn c bc th ny, ti bun mt my ngy. Ch l mt li pht biu v quan im, ri b ngi ngoi xc xim vo, bng chc, mt tnh cm gn b vi nhau hng chc nm tri, t trong khi la chin tranh, tan thnh my khi. Bit bao nhiu l k nim p v su sc.

Nh ma thu nm 1969, ti c Trung ng Cc c cng vi anh Linh thay mt Qun v Dn min Nam ra Bc thm Bc ang m nng. C hai chng ti c Bc mi cm. Rt tic hm y ti qun mang my nh theo ghi li hnh nh ti v anh Linh quy qun bn Bc. Kh Bc mt, anh Linh v ti cng c ng tc trc bn linh cu Bc, cng khc chung ni au ln vi lng triu ng bo tin a Bc qung trng Ba nh. Nhng ngy min Bc, anh Linh dnh thi gian n thm nh ti v cc chu lc by gi H ng. Ngy i ra min Bc, c hai chng ti cng i chung mt chuyn my bay ca hng hng khng nc ngoi qua ng Campuchia. Ln i ny, c mt chuyn th v ng nh. Ngi trn my bay ti kht nc nhng khng c tin. Khng hiu sao anh Linh bit ti kht nc lin r tai ti: "Mun n g, ung g th c n, c ung". Ri anh mm ci ch vo ti: C la y" Bit bao nhiu l k nim ca mt thi p khng th no qun. Ch mi gn y thi, trc Ngh quyt 05 khng lu, c th ni Nguyn Vn Linh v Trn c mt mi quan h thn tnh v kt qu l Ngh quyt 05 ra i, mi quan h vi Nguyn Vn Linh trong nhng ngy ny em n cho ti nhng giy pht hnh phc tht s nh trn ti ni v mi quan h vi Nguyn Vn Hnh, tng l nim hnh phc ln ca ti... T ngy v ngh ti vn thng ngh, trong cuc sng c mt th hnh phc m ngi ta b ph, khng bit tn hng l hnh phc ca tnh bn, tnh ng ch. Chng nhng th ngi ta cn k nhau, chn p nhau, lun sng trong mu , th hn. C sng sut i nh th m ngi ta vn sng c th tht l k l, ti khng sao tng tng ni. Chnh v bit tn hng hnh phc ca tnh ng ch, tnh bn m cho n nay, tuy bnh tt phi nm mt ch, ti vn lun cm thy m p tnh ngi, khng bao gi ti thy mnh c n, l loi. Bn b vn thng n vi ti, mc du ti chng c g tip i h, ngoi mt phch nc si sn cnh bn. Thm ch cho n nay, khi ti chng c chc quyn g na c ngi vn thch gp ti, v ni chuyn vi ti. Bi th m khi nhn c th ca anh Linh, bit chc mi quan h gn b bao

nhiu nm nay bng sp , ti cm thy nh b ht hng ln. Hon ton khng phi l do v mt mi quan h vi Tng b th m iu quan trng l ti mt i mt mi quan h su nng tnh ngi. Ti nh ti nhng ngy vui v mi cch y khng lu nhng ln anh gi ti ln gp g, tm s, nhc li nhng k nim ngy xa. Hu ht nhn vin ca Vn phng Tng b th t th k n bc s u quen bit v qu mn ti, xem ti nh l ngi nh. Nht l cu Quang bc s thnh thong li g gng vi cu Nghim H, ni vi anh kim phim g hay a ln chiu cho anh Linh xem. Cu ta cn in ring cho ti c gng b tr thi gian ln cng ngi xem vi anh Linh cho vui. Ch l cu bc s ny tng chng kin cnh ti vi anh Linh mi ln gp nhau thng rt vui, nh qun ht nhng cng thng mt nhc sau mt ngy lm vic. E vi h ngnh y hc cho y l mt liu thuc qu. C ln anh Linh trc tip gi in cho ti: - Do ny phim c g hay r ti i xem vi. Khi c phim hay ti gi in cho Fafim gn Ng t S chun b, anh Linh xung nh ti ri n ti i xem lun. y c l l chuyn him c, mt Tng b th n nh Trng ban Vn ha Vn ngh, ri cng n mt c s ngho nn, n s, tin nghi thiu thn, xem phim v m lun v vn ha vn ngh. Tt nhin ti ch ni vi cc ng ch ph trch Fafim l chun b cho Trng ban vn ha Vn ngh n duyt phim, ch khng ni l c Tng b th n xem. Sau i hi V, c mt ln gp nhau trong thnh ph H Ch Minh, sau khi hn huyn thm hi. Anh Linh ng li tm huyt vi ti: - T ra l ti th t do v kinh t, cn anh th t do v vn ha. Ti tng l mt s ng cm kh su sc, mi ng cm ny gn b chng ti li. Th m cuc sng n li khc i... Ngh m tic cho mt thi p . T i hi III bt u quen bit anh Linh, ri gn b thn thit vi nhau sut mi nm chin trng c lit, qua i hi V long ong, vt v, n i hi VI i mi tng bng, anh Linh v ti lun c nhiu im ng cm. Tng nh khng c sc mnh g c th chia la...

Mi cch y cha n mt nm, ngy 7-10-1987, anh cn ni nhng li tm huyt vi cc vn ngh s: "Cc ng ch c ni nhiu n s "ci tri ". C nh vy mi pht huy c ht kh nng trong lnh vc ca cc ng ch... Trc ht ti ngh rng ng phi "ci tri. Ci tri trong lnh vc t chc, chnh sch, trong cc quy nh ch . Nghe cc ng ch pht biu ti cng khng ng rng, trong lnh vc ny cng c kiu qun l hnh chnh bao cp. Ti y phi sa i v phi xy dng nhng vn bn php quy nhm bo m s pht trin cho ngnh cc ng ch. ng v Nh nc phi bt tay mau l vo cng vic ny". Vy m cha y mt nm sau, mi s li i khc... Ti bit cuc sng c qui lut ring ca n, c bc i thch hp ca n, "bc" sm qu d mang ha m bc chm qu li c ti vi cc th h sau... Ti vui v tip nhn ri gh trng ban vn ha vn ngh... Ti k li nhng chuyn trn y, khng nhm thanh minh iu g. Ti ch mun ti hin trung thc din bin ca cuc sng, m t n ng nh n din ra v ti thu hoch nhng bi hc. Bi hc r nht l ti n gin, ch quan v v tm qu mc. l iu m mt s bn b thn thit ca ti k c cc bn vong nin cn u xanh tui tr nhc nh ti nhiu ln. Ti khng mun rng cc s vic din ra, ri sau v c ngi ny qu yu hoc qu ght ai m din t lch lc lm cho s vic c hiu khc i hoc qu tt hoc qu xu. Th tht l sau l th ca anh Linh, ti cm thy nh mnh b t chi mt cch thng thng v ph phng. "Do ny ti bn lm, v vy c chuyn g v vn ha, vn ngh ni vi anh o Duy Tng ch ng ni vi ti na". Th l d vic cp thit, ti cng s khng c ni vi anh. Gp nhau do yu cu cng vic th gp, nu khng th thi, v c sau ny na, mc d ti v anh Linh vn thng trng thy nhau cc hi ngh Trung ng v cc k hp Quc hi. Trng thy nhau, anh Linh cho ti th ti cho li, anh y bt tay th ti bt tay, ti cng khng ch ng cho trc. Cho n mt hm trong cuc hp Trung ng ln th 10, kha VI, bng nhin c

s khai thng mi quan h ang b tc gia ti v anh Linh, ko di gn bn nm. Hm y, trong gi gii lao, mi ngi i ung nc, ti ung nc xong, ang ngi mt mnh hi trng th anh Linh i qua, anh ch ng n bt tay ti, hi thm sc khe v tnh hnh cng tc ca ti. Ti tha vi anh l sc khe vn bnh thng, cn cng tc th ngoi nhim v Quc hi ti vn tp trung nghin cu v vn ha. Do ti ang c chn trong ban d tho chin lc n nm hai nghn v c phc tho mt kin v vn ha. Nghe vy, anh Linh ni: - Ch! Ci chuyn vn ha n nhiu kh qu, ni mi khng bao gi ht. C l hm no ti phi gp ring anh mt bui chun b gp anh em. Ti hi ngc nhin v cu ni ca anh Linh. Khng bit Tng b th gp anh em l anh em no? Phi chng s c mt cuc gp nh cuc gp lch s trc ngh quyt 05, chun b cho i hi 7 sp ti. Nhng ti khng tin l c iu . Hin ti cha c tn hiu ng mng no c th hy vng dn n iu , ngc li tnh hnh ang ngy cng khc i. Khi chung bo ht gi ngh, anh Linh bt tay ti ln na, dn: - Hm no anh ln gp ti mt bui, ta ni chuyn thm vi nhau. Nghe anh Linh ni th ti rt mng. Mng khng phi l v ti ni li c mi quan h vi ngi c chc c quyn cao nht nc, m l ni li c mt mi quan h p thm m tnh ngi nh ti ni nhiu ln trn kia. Hai l li mi ca anh Linh gi ng ch nga ca ti lc ny, v ti ang p mt d nh ln v vn bo v v pht trin vn ha dn tc, m mun trin khai th phi c nhng iu kin cn thit, lin quan n chc nng qun l ca nh nc, nu c Tng b th ng h s thun li rt nhiu. Do , nghe anh Linh va ng , ti "bt" lun: Ti cng ang c mt s kin v vn ha mun gp anh trnh by. V ti ngh lun l trong cuc hp Quc hi sp ti, anh b tr cho ti gp mt bui (v c anh Linh v ti u l i biu Quc hi, m hp Quc hi th ch cn c mt ng bui khai mc, sau vng mt lc no cng c, chc anh Linh s c thi gian gp ti)

Anh Linh ng . Th nhng sut c k hp ko di hn hai mi ngy, ti ch anh Linh gi v cuc gp nhng khng thy. Bng mt hm, ti nh l sau k hp Quc hi vi ngy, ang ngi lm vic ti nhn c in thoi t vn phng ca Tng b th gi n. Ti cm my, u dy bn kia l cu th k ca anh Linh: - Anh y ? Anh Mi mun ni chuyn vi anh. Ti cm my. Lu lm ri ti mi c nghe ging ni thn thuc ca anh Linh: - nh gp anh trong k hp Quc hi va ri nhng b qu, khng b tr c. Nay th thu xp c ri, vo chiu mai, anh c bn g khng? Hm y l ngy 24-12-1990. Ngy hm sau l ngy 25-12, l N-en, ti khng c g bn c, nn ti ni vi anh Linh l ti c th gp anh. t my xung, ti c suy ngh mi v cuc gp anh Linh sp ti. Ti t hi ti sao li c cuc gp g ny? Vo thi im , ti vn l y vin Trung ng, nhng khng cn l Trng ban Vn ha Vn ngh. Cn chc Ph Ch tch Quc hi kim ch nhim y ban Vn ha gio dc th thc ra ch l lm cho vui m thi ch c quyn hnh g u?... V d v thc trng vn ha ni chung ca nc nh ang xung cp nghim trng, ai ai cng bit. y ban Vn ha v Gio dc ca Quc hi cng bit r hn, nhng cng ch c th ging ln hi chung bo ng m thi. i khi ging ln cng ch mnh nghe ch cng chng c ai cng hng. Chiu hm sau, 25-12-1990, theo hn, ti ln ch anh Linh. Anh ch sn n ti, thn tnh nh ba bn nm v trc. Cn ti, lu lm ri mi li c dp t chn vo phng khch quen thuc ca Tng b th, ti c phn xc ng. Chnh ti cn phng ny, ti bo co vi ng ch Tng b th nhng suy ngh u tin ca mnh v Ngh quyt 05. Cng chnh li cn phng ny, ng ch Tng b th ca ng xut vi Trng ban Vn ha Vn ngh vic gp g cc vn ngh s chun b cho Ngh quyt 05 ra i... Ti cn phng ny ti tng c tn hng nhng nim vui, nhng giy pht hnh phc ca cuc i. l hnh phc khi nhng suy ngh tm huyt ca mnh v s nghip cch mng ni chung v v Vn ha vn ngh ni ring, c ng ghi nhn v ch thn ng ch Tng b th khuyn khch ng ln.

Sau nhng cu cho hi ban u hi c v ngng ngng, hai chng ti li ngi vi nhau nh nhng ngy no. Anh Linh m u cu chuyn trc, anh ni v vn ha nhng ch yu cp n Vn hc ngh thut, v cc b phim, cc v din sn khu, v cc cun sch xut bn gn y... Anh cng ni n tnh trng xung cp ca vn ha, vn ngh ni chung. Nghe anh Linh ni, ti cht ngh c l anh mun t ng tnh vi bn bo co ca y ban vn ha gio dc ca Quc hi do ti trnh by cch y my hm hi trng Ba nh. Trong bn bo co do ti trc tip son tho, c trnh by ti k hp th 8 Quc hi kha 8, ti nhn rt mnh tnh trng xung cp ca Vn ha v o c. iu m y ban chng ti ht sc bn khon l nhiu truyn thng, nhiu nt sinh hot vn ha p v c o ca dn tc chng nhng b lng qun m cn b ln n, gt b khi trang sch ca tr th v np sinh hot hng ngy. Nu mt thi chng ta "ra ng gp anh hng" th by gi, ngay trong nh , cuc hp, hay sinh hot vn ha chng ta cng gp nhng tr em, nhng ngi ln thiu hoc khng c vn ha... S sa st v o c, v li sng ca nhiu ngi Vit Nam chng nhng tr thnh mi lo ngi, s au lng ca ngi lng thin, m cn nh hng khng nh n phm gi ca ngi Vit Nam trc con mt ca bn b, thnh mc tiu cho k th tn cng chng ta trn mt trn t tng vn ha. "y ban chng ti cng xin lu Quc hi l trong khi hng lot cc di tch lch s, vn ha v danh lam thng cnh ang b xung cp nghim trng, khng c kinh ph trng tu, tn to, th khng t cc khch sn c xy dng vi vng ri khng c hoc c qu t khch n ngh... " C th y li l mt s "cng hng" chng? Nhng cng nghe anh Linh ni, ti cng nng rut. Bi vn m ti ang quan tm, nung nu, l vn vn ha dn tc trong thi k t nc m ca. y l vn rt ln m hm nay ti mun ch thn trnh by vi ng ch Tng b th, cng tc l trnh by vi ng, ch khng phi ch l bnh lun v mt s b phim, v kch, v vi cun sch... Th nhng anh Linh li c v say sa v chuyn ny. V n anh ti khng no ngt li.

V li, nhn xt v kch ny quyn sch kia, n kh lm, khng d g thng nht vi nhau ngay c. Cho nn tai th nghe anh Linh ni m ti c nhm nhm ch dp chuyn sang ch vn ha dn tc, mc ch chnh ca cuc gp m ti d nh hm nay... Tnh th lc ny lm ti nh li bui lm vic vi Tng b th L Dun cch mi nm, nm 1981, khi ti va i hc mt lp v vn ha vn ngh Lin x v. Hm , anh Dun cho gi Trng ban Vn ha Vn ngh ln trao i ni dung chun b cho d tho ngh quyt i hi ng ton quc ln th nm. Theo thng bo ca Vn phng Tng b th th a im lm vic l nh ngh H Ty. Theo hn, ng by gi ba mi pht chng ti c mt. Thnh phn gm c ti, Trng ban; Nguyn Vn Hnh, Ph ban v Nguyn Thanh, V trng v tng hp, lc by gi c coi l ct cn ca ban. Trc , chng ti c hp li chun b kin, vi tham vng l trnh by vi anh Dun ton b nhng quan im mi i vi vn ha vn ngh theo kinh nghim ca ng Cng sn Lin X. y l dp may khng hn m gp thc hin nguyn vng ca tt c anh em c tham gia lp hc Lin x nh chng trn ti ni. Anh em trong Ban u hy vng rng vi trnh ca ti, li c trang b thm kin thc mi, cng thm khiu n ni cng kh, nn c th trnh by vi Tng b th nhng quan im ch yu, nhm gp phn a ni dung vn ha vn ngh vo d tho ngh quyt i hi ng vi tm quan trng ca n. Th nhng ti va pht biu cha c mi pht th anh Dun ngt li v ni lun mt mch cho ht c bui sng. Tri vi anh Linh l i vo vn c th, cn anh Dun th ch bn v vn ha ni chung. Ni v vn ha nhng cch din t ca anh Dun li m mu sc trit hc, lm cho c ba chng ti nghe u rt thch, cng nghe cng cm thy th v. Th tht, y l mt bt ng i vi chng ti. Xa nay, nhiu ngi thng ngh anh Dun ch c gii v chin tranh gii phng, ch c ai ng nhng suy ngh ca anh v vn ha li su sc n th. Ch tic l anh bn qu nhiu vic, li khng c ngi gip kp ghi li nhng tng ca anh thnh vn bn, nu khng th anh cng c ring mt tc phm v vn ha vn ngh c gi tr khng km nhng tc phm ca

anh v cch mng gii phng dn tc. Nh th l sut c bui sng, c ba chng ti khng ai ni thm c cu no. Sau trong nim phn khch, khi chia tay, anh Dun li hn chng ti bui chiu lm vic tip Tp II Chng 4 Hu ngh quyt 5

Bui chiu, ngi trong xe trn ng n H Ty, Nguyn Vn Hnh v Nguyn Thanh nhc ti l chiu nay phi tm cch trnh by cho c nhng ni dung chun b, v y l thi c rt him c Tng b th trc tip nghe nhng vn v vn ha vn ngh. Ngh quyt i hi ng m c c vi trang, thm ch vi dng v vn ha vn ngh l qu lm. Tt nhin phi l nhng trang, nhng dng tht s sc tch v ni trng vn cn ni sau tr thnh sc mnh lm chuyn bin tnh hnh cc ngnh, cc cp. Mc du bn bc nh vy, nhng tnh hnh bui chiu cng din ra gn nh bui sng. Ba anh em va ngi xung gh, cha ung ht chn nc, anh Dun bt u ni. Nhng suy ngh ny ra trong u anh bui sng li tip tc tun ra nh mt dng chy lin tc. Nhn ng h hn mt ting tri qua m vn cha c triu chng g l anh Dun s kt thc, Nguyn Vn Hnh v Nguyn Thanh nhy mt ra hiu cho ti. Bit th nhng ti khng th ngt li anh c v anh ang qu say sa. Cho n lc, nhn anh dng li ung nc, lp tc ti tranh th ni lin mt mch, anh Dun khng c dp m chen vo. Nhng cng ch c chng mi pht, nhn lc ti s h, dng li nhn vo s tay, anh Dun lp tc "chim li din n", v c th, anh ni cho n ht bui chiu.

Dc ng trn xe ra v, Nguyn Vn Hnh biu dng ti: Chiu nay anh chen vo c nh th l gii y. Tht l mt bui chiu lm vic th v. Tuy khng c ng nh mong mun, nhng b li, chng ti hiu thm v mt con ngi, mt lnh t ca ng c nhng suy ngh tht su sc v vn ha. Tr li cuc gp vi anh Linh, ti thy c anh Linh sa vo vn c th nh th ny th s khng t c mc ch nh ti mong mun. Bi v hin nay ti khng cn l Trng ban Vn ha vn ngh, cng khng cn l B th cn s, Th trng B vn ha, do d cho b phim ny, v kch kia th no chng na ti cng chng th c quyn g can thip vo... Do cng nh ln gp anh Dun cch mi nm, i dp anh Linh ngng li ung nc, ti tranh th "chim lun din n". - Hm nay, ti rt vui c anh gi ln gp, v ti chun b trnh by vi anh mt vn bc xc hin nay l vn bo v v pht trin vn ha dn tc. Tip , ti trnh by vi anh Linh khi nim v vn ha ni chung, ngha l khi ta ni v mt nn vn ha no l ni n mt phm vi rt rng. N bao gm nhng gi tr c to nn trong sut chiu di lch s ca mt dn tc, c tch ly, k tha t i ny qua i khc cho n ngy nay, cn lu gi c bit bao bin thin ca lch s. c bit i vi Vit Nam ta, mt t nc phi tri qua nhng cuc chin tranh lin min, th nhng g cn li c tr nn v cng qu bu. Ni n mt nn vn ha cng tc l ni n nhng gi tr ang c sng to bi i ng vn ngh s ng thi, k c cc ngh nhn dn gian v cc mt ang tn ti trong cuc sng, ngoi s qun l ca nh nc... Cc cng trnh v tc phm ngh thut c h to ra, gp phn lm phong ph thm nn vn ha ca dn tc. Cn mt iu na cng nm trong phm vi vn ha m nhiu ngi thng khng ti, hoc t quan tm. l nhng gi tr tinh thn c trong tng con ngi, c biu hin bng nhng phm cht, nhng tnh cch v nhng gi tr mang lnh nhn vn cao c ang tn ti trong cng ng, th hin bng nhng nghi thc o c trong np sng, trong

nhng phong tc tp qun tt p c ngha thm m o c m mu sc dn lc m khng c g c th thay th c. Hm . ti nhn mnh vi anh Linh rng, nu nhng ngi lnh o t nc khng kp thi c nhng ch trng, chnh sch ng n, bo v v pht trin nhng gi tr vn ha dn tc qu bu ny s l c ti khng nhng i vi hin ti m cn i vi cc th h mai sau. Hy th hnh dung xem, nu nh n mt lc no , nhng pho tng mi tm v La hn Cha Ty Phng khng cn na, Cha Keo Thi Bnh, Cha Mt Ct H Ni bin mt... th nn vn ha Vit Nam s ngho i bit chng no. Cng nh th, tht kh m tng tng ni n mt lc no , trn cc hi din sn khu, trn ln sng i ting ni Vit Nam, trn mn nh v tuyn truyn hnh... vng bng nhng v cho, nhng ln iu dn ca tng lm say lng bit bao th h ngi Vit Nam. Trong phng ch c anh Linh v ti m ti cm thy nh mnh ang ni trc mt din n ng o. Cn anh Linh th cng lng tai nghe mt cch ht sc chm ch, v hnh nh cng nghe cng say... Trong giy pht , ti cm thy thc s sung sng, nh c sng li nhng giy pht hnh phc khi trnh by vi anh Linh nhng d nh chun b cho ngh quyt 05 ra i... Trong khi ti ang trnh by, c my cu vn phng thp th vo bo c khch, anh Linh u gt i tip tc nghe ti ni. Nhng sau , khi n phn cc bin php thc hin th hnh nh anh Linh khng cn c chm ch lm. C l v n ng n kinh ph, mt vn khng th khng c i vi nhim v ht sc kh khn v nng n ny. y l mt lnh vc phi c nh nc quan tm, trong c vic ti tr kinh ph, mi sc chng chi vi mi lung vn ha ngoi lai ang trn ngp vo t nc trong thi k m ca hin nay... Nghe ti trnh by xong, bng mt c ch ht sc chn tnh, anh Linh rt nc mi ti ung v ni: - Nhng vn anh nu ra ng l rt quan trng v cp thit, khng th chm hn na. Nhng vic ny khng phi ch c ti v anh. V vy anh cn son tho mt vn bn hn hoi cc ng ch c trch nhim khc cng nghin cu.

Tin ti ra ca, anh Linh cn ng vin ti: - Ti thy by gi anh lm c vic g c ch cho ng, cho t nc th c gng m lm. Ti cm thy nh anh Linh mun an i ti trong hon cnh gn nh b treo gi hin nay. Bi t ngy st nhp Ban vn ha vn ngh vi Ban tuyn hun thnh Ban t tng vn ha trung ng do Trn Trng Tn lm trng ban, th ngoi Quc hi ra ti chng c giao nhim v g na... Trong cuc i hot ng cch mng ca mnh, y l ln th hai ti b treo gi. Ln th nht sau i hi ng V, tuy trng c y vin Trung ng nhng anh L c Th khng b tr ti lm Trng ban Vn ha vn ngh. Ln th hai, trng c y vin Trung ng kha VI, nhng cng ch gi chc Trng ban Vn ha vn ngh c hai nm... Ln th nht, anh Linh ngoi cuc, nhng ln th hai, chnh anh Linh l ngi chng kin ton b vic treo gi ti. C th y l mt vic ngoi mun ca anh m do tnh th buc anh phi chp nhn. Bi ngay ci chc Tng b th ca anh cng c lc c "kh khn" kia m. Mi hm no anh cn vui v nhn bn tham lun ca Nguyn Khc Vin, ca Dng Thu Hng th sau khng lu, trong mt cuc hp, Tng b th Nguyn Vn Linh cng khai ni Nguyn Khc Vin l "con nh a ch i ln mt dy i"... Ri Dng Thu Hng l "con m ranh cng dm nho nhoe i lm Tng thng"... Ri "Nhng vic cn lm ngay" xn xao mt thi cng nh phi xp li. Hai ch a nguyn, a ng tuyt i khng c nhc n trong bt k trng hp no... Sau Tip Khc, ng c, Rumani... Ngi ta nm np lo s con bi -mi-n ng u vt bin trn sang Vit Nam... Ti bit r iu nn khng on trch ai, c bit l i vi anh Nguyn Vn Linh, ngi m ti lun lun gi trong mnh mt tnh cm qu trng. Chnh v vy, sau khi nghe li ng vin ca anh Linh ti tip thu mt cch rt thoi mi: - Vng! T lu ti cng ngh nh th. Nm nay ti 68 tui, vo nhng nm cui ca cuc i ri, khng cn tham vng chuyn sang lm cng tc g khc na. Ti t xt trong hon cnh hin nay ch c th gip ch cho ng v mt vn

ha m thi... V vy m my nm nay ti tp trung suy ngh nhiu v cc vn thuc v lnh vc vn ha. Hm nay c anh gi ln, c trnh by vi cc anh nhng iu tm c nht, ti ch c mt yu cu l cc anh ng h ti ti c iu kin lm vic. Nghe ti ni nh vy anh Linh li tip tc ng vin: - ng! Ti hon ton ng h nhng kin ca anh, nhng xut ca anh, anh cn lm c ci g th c c gng m lm. Nghe anh Linh ni vy nhng ti vn c nhc li mt ca ti m hnh nh anh cha tht ch lm l ngh cc anh c gng to iu kin cho ti thc hin k hoch ca mnh, bi nu khng c s gip c hiu qu ca cc anh th ti s khng lm c g ht. Cui cng ti cn mc c vi anh Linh: - Sau y v, ti s son tho thnh vn bn chnh thc v ti s gi thng cho anh ch ti khng gi cho B vn ha v Ban t tng Vn ha u. Ti xin ni tht vi anh l Ban t tng Vn ha by gi t c ai hiu v vn ha tht su v tht khoa hc. V vy ti gi cho h ti lo s khng kt qu g... Do , nu anh nht tr vi nhng ni dung ti trnh by vi anh th xin anh k vo vn bn sau ti c c s php l trin khai cng vic. y l vn rt quan trng, quyt nh s thnh bi ca cng vic nn ti va ni va nhn thng vo mt anh Linh nm bt xem s ng tnh ca anh n mc no, ri li nhn mnh ln na ci trn ti nhn mnh. - Ngay by gi v ti s chun b ngay t trnh v s gi thng cho anh ch ti khng gi qua Ban T tng Vn ha u. Anh Linh gt g tn thnh: - ng? Anh c gi thng cho ti... Ch hn mt tun sau ti lm xong 3 vn bn, t vo 3 phong b. Mt gi cho Tng b th, mt gi cho Nguyn Thanh Bnh, Thng trc Ban b th, mt gi cho o Duy Tng, B th ph trch cng tc t tng. cho chc chn trnh khi tht lc, ti trc tip a tn tay tng ngi. C mt chuyn kh bun ci l khi a cho Nguyn Thanh Bnh v o Duy

Tng th c hai u khng hiu l chuyn g c, tr mt ngc nhin bo: "Ci g y?. Ti phi gii thch cho tng ngi mt: "y l ni dung m hm n ti gp anh Mi Cc. Anh Mi nghe ti trnh by v hon ton nht tr. Hm nay ti lm thnh vn bn chnh thc bo co anh bit". Nguyn Thanh Bnh, o Duy Tng khi nhn c phong b ti a ngc nhin hi: "Ci g y" th hon ton hiu c. Nhng khi ti chuyn ci phong b c bn tng trnh cho Tng b th v cng nhn c cu hi: "Ci g y?" th ti v cng tht vng. Ti li phi trnh by: "y l t trnh chnh thc v vn "Bo v vn ha dn tc" v pht trin vn ha dn tc" m hm trc ti trnh by vi anh..." Lc by gi anh Linh mi ln mt ting, cm ly vn bn ti a ri t vo ti ch khng ni g thm na. Khc vi phong b gi cho Nguyn Thanh Bnh v o Duy Tng, trong phong b gi anh Linh, ngoi vn bn chnh thc v vn vn ha dn tc ti c gi km theo mt th ring i ni: "Hm n khi nghe ti trnh by, ti thy anh hon ton tn thnh nhng kin xut ca ti, c v ni dung, c v bin php thc hin, anh cn ng vin ti by gi c gng lm c vic g th c gng m lm. Nay ti xin trnh anh vn bn chnh thc xin anh ch k v anh thng bo cho Ban B th trin khai thc hin." Gi vn bn i ri, ti hi hp ch i. Ch mi ht tun ny sang tun khc, ht thng ny sang thng khc, chng c tn hiu g p li. Ngha l o Duy Tng khng thy tr li, Nguyn Thanh Bnh khng thy tr li, anh Linh cng chng c tin tc g. Ti bit lc ny tt c ang tp trung chun b cho i hi ng VII nn chng ai c th gi m quan tm n vn ha dn tc. Th ri bng mt hm, ti nhn c mt l th ca Trn Trng Tn, Trng ban T tng Vn ha Trung ng, mi ln Nguyn Cnh Chn hp. Th ni r: "Va qua anh c mt s kin trnh by vi Ban B th v Vn ha dn tc, vy mi anh ln cng trao i". Ti ngh bng th l hng bt ri. Ti mc c k vi anh Linh l ti ch trnh by vi anh, vi Ban B th ri cho trin khai thc hin. Th m by gi cc anh

li chuyn cho Ban T tng Vn ha Trung ng "cng trao i" th cn lm c ci g. Ti d nh sau khi c ch k ph duyt ca anh Linh hoc ca Ban B th th s t cm ci vn bn y lin h vi cc c quan chc nng trin khai thc hin. Cn by gi li phi qua Ban T tng Vn ha Trung ng, vi c ch lm vic hnh chnh quan liu, li khng nhn thc c tm quan trng ca vn th lm sao m thc hin c. Th l coi nh chm dt mt d nh tt p t trong trng nc. Vic tuy khng thnh nhng by gi ngh li ti rt t ho v nhng tng ca mnh nm . Ti nhn thy r s cp thit ca vic bo v v pht trin nn vn ha dn tc v c gng ging ln mt hi chung bo ng vi ng... Nhng cng nh ngh quyt 05, ti c gng ht sc mnh, tng gn i n thnh cng nhng cui cng vn nm mi tht bi. Ti thnh ra "cu th s 12" trong i hnh. Ti tch cc i bng, nhng hoc khng c ngi n bng ca ti, hoc ti khng c chuyn bng. Nh d n bo v v pht trin nn vn ha dn tc ln ny chng hn. Ti t xung hu t, mt mnh s dn bng n st khung thnh, ln lt chuyn bng n cho "3 tin do", nhng c ba u c tnh khng nhn bng ca ti. Ti vn cho rng vic gii th Ban Vn ha Vn ngh Trung ng l mt bc li. Ti rt mun c tip tc gip ch nhiu cho ng trong lnh vc ny, c v ni dung lnh o v c ch lnh o. Nhng bin chuyn bc u t ra c hiu qu v ng hng. Ti khng c tham vng g v chc v, v c quyn, c li. Ti ch mun hot ng trong c quan ca ng, gip ch cho ng. Nhng kht vng y ca ti mt ln na li khng thnh... May sao vi cng v Ch nhim y ban Vn ha Gio dc ca Quc hi ti vn c th tip tc hot ng, tuy c rt hn ch, trong mt lnh vc m ti a thch... Nhng mt t nc m Quc hi thc cht hy cn qu t quyn hn. Sau ln tht bi ny, bit nu c gng na cng v ch, ti cm thay chn nn, mun ngh ngi. Ti t lng sc mnh khng th tip tc cng vic c na, khi ci th chnh tr i mi qu chm so vi i hi ca cuc sng. Ti bt u ngh

n vic phi chm lo cho cuc sng ca mt ngi gi bnh thng, mt ng gi ngho nhng vn ham thch quan tm n vn ha ngh thut. Bn ti liu ti vit trnh anh Linh v Ban b th di hn mi trang nh my, gm nhiu phn. Trc ht l t vn , trong nu bt quan nim sng rng ri v vn ha, sau ni n cc hot ng cn thit, v sau cng kin ngh my gii php v t chc, thc hin vic bo tn v pht trin vn ha dn tc nhng tt c tm sc ca ti t vo , tic thay khng i ti c kt qu no! Cng thi gian chun b bn kin ngh v vn "Bo v v pht trin Vn ha dn tc", ti cng tp trung suy ngh pht biu kin v cng lnh cho i hi VII. Tiu ban cng lnh do anh Trng Chinh ph trch, ti c d hp nhiu ln v c hai ln ti pht biu kin, c hai ln ti u c cng kin pht biu, c hai bn cng ny cng li cng c gn 20 trang nh my. Trong , ti c nu ln nhng nhn xt v cch tho lun cng m ti cho l n cha c thc cht ca s tho lun. V bo co tng hp th thng tng hp thnh nhng cng thc "v cn bn nht tr" v a s tn thnh". Ti cn to tn ra mt d tho cng lnh 1000 ch v ti cho rng cng lnh cng vn tt cng tt v nhng kin ca cng lnh cng dt khot r rng cng tt Ti lu cn tp trung kin vo gii quyt hai vn : 1. Vn quan nim v ch ngha x hi" c kt hp vi vic tm hiu t tng H Ch Minh v ch ngha x hi. 2. Vn "on kt dn tc" trong c vn vai tr v v tr ca ng cng sn, vi t cch l ng lnh o ton dn tc. Vai tr ca ng phi c xc nh trong nhng thng li, tin b v phi c trch nhim trong nhng tht bi, khuyt im mang li nhiu kh khn, au kh cho dn. Bn cng lnh 1000 t c l l c gng cui cng ca ti khi ti cn l mt thnh vin trong c ch. C l tm lng ca ti i vi ng v i v t nc thn yu. Khng lu sau , ti nhn quyt nh ngh vic mt cch thanh thn. Sau hn 50 nm hot ng cch mng, tng b tra tn d man trong nh t quc, tng cm sng chin u trn khp chin trng, lm phen vo sinh ra t, ti

tr v i thng mt cch bnh thng. Hin ti cuc sng ca ti hon ton da vo ng lng hu. Ti ch c mt ni n hn l khng lo cho v con c nhiu v cuc sng. Cc con ti a no cng phi t bn chi trong cuc sng, k c khi ti cn ti chc. C th do nhng pht biu tm huyt v xut pht t trch nhim cao ca mt ng vin m ti b lit vo hng ng nhng ngi chng i, thm ch c tn trong danh sch" ca nhng ngi chng ng c ph bin n ng y cc cp. Ti thy ti khng th no chng nhng l tng cao p ca Ch ngha Cng sn, nhng ti s phi ph phn v chng li s lm nhim l tng cng sn, chng li nhng k xu xa ang trong ng. Nhng k lun ming rao ging o c nhng thc cht li l nhng k tha ha o c nht. Ti s phi chng li nhng k lm ngc l tng cng sn, s phi chng li nhng k lm cho nhn dn mt lng tin vo ng cng sn. Sut i ti yu tha thit ng thn yu ca mnh, ng do Ch tch H Ch Minh sng lp v rn luyn, vi bit bao ng ch, ng i ca ti anh dng ng xung, v c lp t do ca dn tc, v hnh phc ca nhn dn, v l tng p : c lp - T do - Hnh phc. Tp II Chng 5 T i hi nh vn ln th 4 n v n ca vit

Gia lc khng kh i mi trong Vn ngh ang si ni khp ni, c bit l cao tro chun b cho ngh quyt ca B chnh tr v vn ha vn ngh ln n nh cao th ngy 23-6-1987, Ban b th Trung ng ng ra thng t v vic cc Hi Vn

hc ngh thut Trung ng. Thng t do anh Mi, Ban b th k vit: "Ban b th ng cc Hi vn hc, ngh thut Trung ng t chc i hi ton quc trong nm 1988. Trn c s tinh thn ngh quyt i hi ln th VI ca ng, i hi cc Hi vn hc, ngh thut cn qun trit su sc tinh thn i mi -i mi t duy, i mi phong cch lm vic, i mi t chc v cn b, gii phng nng lc sng to ca gii vn hc ngh thut, nhm lch cc tham gia vo vic gii phng sc sn xut, thc hin thng li nhim v kinh t x hi do i hi VI ca ng ra. i hi cc hi k ny phi nh du mt chng ng mi trong s pht trin vn hc ngh thut v trong t chc hot ng ca cc Hi sng to nc ta". Nu ai ch s thy nhng ni dung chnh ca Thng t l nhng quan im ct li ca ngh quyt 05 ny. "i mi t duy, i mi phong cch lm vic, i mi t chc cn b, gii phng nng lc sng to ca gii vn hc ngh thut". N c thng qua d dng trong khng kh ci m ca i hi VI. Cng vi cc Hi khc, Hi nh vn si ni, khn trng chun b cho i hi ln th 4 ca mnh. T i hi Nh vn ln th 3 nm 1983 nay hn 4 nm. Khng ch ring di thi gian chn mi m nhiu vn khc v c ch t chc, v sng tc, l lun ph bnh ang c t ra mt cch bc xc di nh sng ca ngh quyt i hi ng VI. Bn nm qua, c bit l t nm 1986, nn vn hc nc nh c nhng khi sc mi. Nhng sng tc ca Dng Thu Hng, Nguyn Huy Thip, Trn Vn Tun, Phng Gia Lc, Hong Hu Cc, Nguyn Khc Tng, Trn Huy Quang... lm si ng din n vn hc. gy men khng kh chun b tin ti i hi, nh vn Nguyn Ngc, Tng bin tp bo Vn Ngh c sng kin m mc "Vn ngh phng vn" trao i nhng vn s t ra trong i hi, vi 2 cu hi: 1 Thng t ca Ban b th Trung ng ng "v i hi cc hi vn hc Ngh thut Trung ng nu r: "Cc i hi cn nh gi mt cch ton din, khch quan, trung thc tnh hnh pht trin ca ngnh v hot ng ca Hi trong thi

gian qua". Trn tinh thn , ng ch nhn nhn nh th no v nn Vn hc ca ta t Cch mng thng Tm n nay, qua cc thi k, nht l hin nay; ci t c ci cha t c, ch mnh, ch yu, tim nng, trin vng... ca n." 2. Thng t ca Ban b th cng nu rng "i hi cn qun trit su sc tinh thn i mi - i mi t duy, i mi phong cch lm vic, i mi t chc v cn b, gii phng nng lc sng to ca gii vn hc ngh thut". Theo ng ch thc hin c s "gii phng" cn tho g khu no?" "Vn ngh phng vn" va a ra lp tc c s hng ng nhit tnh ca cc nh vn, nh hot ng vn ha, lm cho phong tro vn hc cng thm si ni, v bo Vn Ngh tr thnh mt din n c s hp dn mi. C nhng bi va su sc va th v, em n cho ngi c nhng cm th mi v nhiu lnh vc ng c mi ngi quan tm: Vi "Cu chuyn c mi", nh vn ha Nguyn Khc Vin, n pht sng u tin trong mc ny: "V i tin thng 9-1985 qu l mt tai ha p n vi nhn dn ta. Nhng ni nh mt ngn ng phng Ty bao gi tai ha cng c mt hay ca n. Ln u tin, nc ta mi ngi u thy, lnh o ti cao cng c th phm nhng sai lm nghim trng. Trc , mt s ngi suy ngh nh vy, nhng ci mi l nay s ng bt u ngh nh vy. V d nhin, tip theo l, t ry, ta khng th khon trng cho lnh o suy ngh, ng no thay th cho mi ngi. Quc gia hu s ai cng c trch nhim khng nhng gnh vc bng chn tay, m bng c tr c na. Anh vit tip: Cha bao gi, ngi cm bt (v my nh hay quay phim) thy r vinh quang v trch nhim ca mnh nh hin nay. Phn nh, c kt d lun, ni ln nhng i hi v nguyn vng ca nhn dn ni ln thnh nhim v hng u ca cc m-ia, ch khng ch dnh ph bin nhng ch th ca trn. Ngy nay, thng tin hng ngy l mn n tinh thn ca ton dn, quan trng khng km so vi cm go. ng vo nhng hng ngi ko di i mua bo hay t tp chung quanh loa

truyn thanh khi c nc hay ia phng c mt tin g quan trng mi thy r s kht khao ca qun chng. Cc m-i-a ca chng ta ang trn dn ch ha, l mt trong nhng cha kha m ra con ng tin ln ca dn tc. Qu trnh dn ch ha th hin qua my khu: - u tin l nhn thc ca s ng l mi ngi c quyn lm cng dn, c quyn suy ngh, ni ln ca mnh, khng ai c xm phm nhng quyn c bn m hin php v php lut quy nh. - Bo ch tr thnh cng c sc bn ca d lun. - Cc c quan dn c nh Quc Hi, cc on th lm trn nhim v l thay mt cho dn, ch khng lm "cy cnh " na. - Nhng c quan t php gi tnh c lp x theo php lut, khng chp nhn mt sc p no bt k t u. Bn khu ny cn hot ng ng b, khu ny h tr khu kia. V dn ch thnh ph phi h tr cho dn ch nng thn v ngc li. Qun mt nng thn, mt nng thn rng ln (80 phn trm dn s) phi dn ch bao vy cc thnh ph th chng chy nhng mm mng dn ch chm n thnh ph cng b bp nght. Chng ta cn phi lu di "tp s dn ch tp lm quen vi ch dn ch, di lm quen vi vic tranh ci vi trn, trn tp nghe kin ca di m khng ngh rng l "phm thng", l "chng ng. Tht l mt trng hp ngu nhin khi ng vo dp ny, anh Nguyn Vn Linh li c bi "Nhng vic cn lm ngay" ng trn bo nhn dn ngy 10 thng 7 nm 1987. Ni dung ca bi tng nh ch ni v chnh tr, v kinh t v tiu cc ni chung nhng xt v ngha thc y phong tro i mi ton dn, ti thy bi ny cng hon ton thch hp vi mc " kin chng ti" ca Vn Ngh- phng vn do anh Nguyn Ngc cho ng li bi ny trn bo Vn Ngh :

Nhng Vic Cn Lm Ngay

Sau vi bi u cng "Nhng vic cn lm ngay " c ng ch khuyn ti nn thi, v lo: Nhng bi ti vit s khng c hng ng, lc mi thi vit, th l nh trng b di, v ch li mt tn nhim. S ti lm sao bit ht, bit tht ng mi vic, s c s i co phn tc dng. Hoc vit t bi ri ht ti, s cng l mt th nh trng b di. Mi ni nhng vic nh, t c s khng bng lng, cho rng ch nhm t vai xung, cn u th cha, hay khng dm. - Cng c ngi c trch nhim ch trch bit bao nhiu vic cn lm, sao li phi hng hi chng tiu cc? Vi trrn tn ti my v mang h chiu ngoi giao i bun... c g l gh gm. Ph v t ph cng khai ch lm ri lng dn, lm cn tr cng vic ca lnh o... (c l cng nn xem xt k ng c v thi ca cch t vn theo kiu ny. nh tri li khuyn, ti vn vit tip v thy cn qu. May thay: ch vi ngy sau, d lun rng ri khp c nc hng ng bng nhiu cch ng n, ng mng, ng khm phc: - Nhiu B trng, th trng cc n v cho iu tra ngay cc v vic ni v ngnh mnh, x l nghim tc v cho ng cng khai trn bo, vi tinh thn trch nhim v tn trng cng lun cao. - Nhiu a phng t Bc ch Nam, c cp y cng bn, khuyn khch qun chng gp phn vi bo, i, cho i kim tra kp thi v phanh phui ra nh sng nhiu v tiu cc qu to, qu au lng, ng n c mt h thng cn b, c quan, c khi c c d ln che ch. Cp y, y ban v cc on th x l nghim c v mt ng v em truy t trc php lut. Ngh quyt i hi VI ca ng ch r: phi dng sc mnh ca php ch x hi ch ngha kt hp vi sc mnh ca d lun qun chng u tranh chng tiu cc. Mong rng chng ta s lm theo ng tinh thn ca ngh quyt, v cng l tinh thn cu chm ngn c truyn ca dn tc: "Mt cy lm chng nn non, ba cy chm li thnh hn ni cao".

N.V.L s vn tip tc vit, v mong mun cn b t Trung ng xung n c s, mong ng bo trong v ngoi ng ti y s tham gia ngy cng ng o cng vit cng phanh phui nhng vic m N. V.L ti khng ti no bit ht v bit chi tit c. Vic thi khng , cc cp lnh o phi x l nghim minh v cng bng mi c. Ai xu qu th phi trng tr. Ai c l lm nh nhng thc lng ci hi th gio dc li thnh ngi tt. Khuyn nhau lm vic tt, tn trng k lut, php lut. Nhng vic ny phi chung tay m lm mt cch kin tr mi thnh cng c. Phi va nghim khc, va lng. Dy bo, ph bnh nhau vi ng c trong sng, tm lng chn thnh v thc trch nhim cao. Bo ch t Trung ng n a phng, i pht thanh, v tuyn truyn hnh tip tc l din n chung ca ng v ca nhn dn, l cng c thc hin ch trng "dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra", l phng tin thng tin ti mi ngi dn thng, chng nhng thnh th m phi a su vo nng thn, nhng ni xa xi ho lnh, trong ng bo Kinh cng nh ng bo cc dn tc. nh sng trong lnh phi c lan rng, y li v xua tan bng ti. N.V.L (Bo Nhn Dn ngy 10 thng 1 nm 1987) Di bi "Nhng vic cn lm ngay" l bi "V ci tiu cc v ci tch cc" ca Nguyn Ngc, ging nh mt "hp ng tc chin" tuyt p:

Ci Tiu Cc V Ci Tch Cc

Nhng ngy gn y chng ti ang chng kin s hnh thnh, hoc ng hn s khng nh mt quyn lc mi trong x hi, quyn lc ca bo ch. C l, t nht l k t sau Cch mng Thng Tm n nay, cha bao gi nh by gi, bo ch li c vai tr nng ng n th, li tham gia trc tip, mnh m v c hiu lc n th vo cc qu trnh x hi si ng v phc tp.

Tt nhin iu phn nh mt hin tng khc su sc v to ln hn, to ln hn chnh bn thn "hin tng bo ch" nhiu: n phn nh qu trnh dn ch ha ang din ra y kh khn, trn tr nhng quyt lit v khng g ngn ni trong i sng ca t nc. Quyn lc ca bo ch nhng ngy ny, chnh l quyn lc ca nhn dn. chnh l mt cch - v qu l mt cch kh hiu lc - nhn dn dng ci quyn ca mnh i hi v tham gia trc tip vo cng vic lp li trt t, lp li cng bng x hi. bao nhiu ln chng ta ni v ci khi nim p "nhn dn lm ch. Nhng lm ch bng cch no vy? Ci s ng v v l s ng nn li tru tng y c th thc s lm ch bng cch no? Th ra nhn dn c th lm ch bng cng lun. l s thc tnh mnh m ca nhn dn, ca x hi ta. Vy nn, khng c g phi lo s v "t l thch ng" gia biu dng ci tch cc v ph phn ci tiu cc trn bo ch. Bn thn vic nhn dn bit nm ly ci quyn lc cng lun ca mnh, v s dng n ngy cng c hiu qu lm trong sch cuc sng, l mt iu tt p bit bao, tch cc bit bao. 7-1987 Nguyn Ngc Bn thn ti, vi cng v "Trng ban vn ha vn ngh Trung ng", chu trch nhim trc Ban b th v kt qu ca i hi cc Hi, c bit l i hi Nh Vn, ti phi dnh nhiu tm sc cho qu trnh chun b i hi. Ngay sau khi c ch th ca Ban b th, ti pht biu mt s gi c tnh cht ch o nhng ni dung ch yu ca cc i hi bng bi bo ng trn trang nht s bo Vn Ngh s 1236 ngy 11-7-1987 vi nhan "i mi Vn ngh v Vn ngh i mi". Khi nu vn ny, trc ht c cu hi cn tr li. l: trong khi cn i mi ton din trn tt c mi lnh vc vy vn ngh c cn phi i mi khng? V vn ngh i mi th no? Chc chn, khng c ai ni rng vn ngh khng cn i mi. C iu vn ngh cn i mi, th vn ngh trc y c nhng g yu km v sai tri, c nhng g lc hu v li thi. Ch c

vch r nhng iu , ta mi c thc s i mi. Mun tm c nhng iu ta phi tm t nhiu khu: - Trc ht l khu bn thn vn ngh s, nhng ch th sng to l lc lng sng tc. Tip theo l phi xem xt nhng tc phm c, nh gi chung c tnh trng hay l trnh cht lng cc tc phm. Phi xem xt t trnh ni dung t tng, n trnh ngh thut, phi c quan nim chnh xc v cht lng ngh thut, c cn c v tiu chun nh gi. - Li cn phi xem tnh trng phn phi v ph bin cc tc phm trn cc mt xut bn, biu din, trin lm, tiu th cc gi tr ngh thut t quan im, quan nim cho n cc c ch t chc v kinh t ti chnh. - Sau na phi xem xt n s chuyn bin ca cng chng, nhng th hiu lc hu, tm thng, nhng nhu cu mi, tm l mi, th hiu mi. Phi c s i chiu mi hot ng sng tc v phn phi ngh thut vi nhng nhu cu chnh ng v th hiu pht trin ca cng chng, phn tch c ch ph hp v cha ph hp. C nh th mi thy ch cn i mi. Ngoi vic i d v pht trin ti cc i hi, ti cn c mi n d cc i hi cc hi Vn hc ngh thut a phng. Ngy 13 thng 9 nm 1987, ti vo thnh ph Vinh d i hi ln th IV ngnh vn hc ngh thut tnh Ngh Tnh. Ti y ti pht biu mt bi di nhng ch yu xoay quanh nhng ni dung m ch th ca Ban b th nu ra: Trc y, khi lm cng tc qun s, ri chnh tr trong qun i, do nhim v, ti thng hay i ni chuyn. c i nhiu ni, gp g chuyn tr vi nhiu tng lp, tht th v. V gn y, khi t trn xung di, t di ln trn u si ni bn lun v vic i mi t duy, ti li cng thy nhng cuc gp g ni chuyn, ni ri nghe, nghe, ni, lm ri li ni... thy v ra nhiu iu, ti cng thy phn khi v th tht l cng... thch ni chuyn? Bi ni chuyn c my nh sau: C tht l vn ngh cng cn phi i mi khng nh? t cu hi ny ra trong

tnh hnh ang tin trin ca s i mi ton din trn c mi lnh vc xem ra c v "hp thi" y! Nhng nn nh s hp thi y hon ton khng phi l ci "mt", l s "ch nh" hnh thc no, m l s i mi dt khot phi c, v cng cn thit v khng th khc! C ngi cn mun r rng hn, c th hn lin dng cp t "gii phng" ni v s i mi, nh "gii phng tim nng sng to "... chng hn. "Gii phng " th th trc y ta b t hay sao m nay i gii phng? C nhin chng ai hiu theo ngha nh th, nhng qu thc trc y trong vn ngh chng ta c nhng yu km v sai tri, c nhng ci lc hu v li thi, hn ch tim nng sng to m nay phi i mi tho g m ra mt thi k pht trin mi, mt chng ng cch mng mi cho s hon thin. Khng nn kiu ngo v huyn hoc mnh, nhng ngi ngh s chn chnh cn thc c v tr cao qu ca mnh trong nn vn ha ca dn tc v trong tnh cm ca nhn dn. C ln ti lm trng on mt on trong c cc vn ngh s xung thm mt a phng. Khi gii thiu on vi nhng chc danh lnh o v hnh chnh th cng chng phn ng bnh thng. Nhng khi gii thiu cc vn ngh s vi nhng tc phm tiu biu v quen bit ca h, th cng chng xn xao hn ln. H a li vi vn ngh s, xem mt, xin ch k, i chp nh chung, i hn gp li v.v... Nh vy nhn dn thc s mn yu cc vn ngh s v mn yu tc phm ca h vi mt tnh cm xng ng, mt tnh cm tht s v t m su sc. C a phng, nhn dn cn i dng tng cc ng nhc s c bi ht tuyt hay v qu hng... Th y! Trong mc " kin chng ti" ca Vn Ngh phng vn c hai bi ti rt thch v c ng o bn c ch l bi ca anh Trn Bch ng v anh Nguyn Khi. C nht tr hoan nghnh tt c hay khng ti khng bit, c th ni ni dung hai bi ny phn nh c khng kh v tm t tnh cm ca gii vn hc trong qu trnh chun b cho i hi... Bi vit ca anh Trn Bch ng vit t thng 10 nm 1987, mi n thng 4 nm

1988 mi c ng trn bo Vn Ngh s 1278 di tiu "Phim lun v Vn hc ngh thut c nhng suy ngh tht mi v tht mnh m: Cuc sng th nhiu mt, si ng. Qua ri thi k "t hng, bi en" th s v l liu. By gi, trch nhim ca nh vn nh gi tr ca nh vn. Tt nhin, cn ti nng, song ni nh th no y v hai ch "ti nng" gn gy li cc k ri rm. Ta nh bng lng ng ha "ti nng" vi kh nng" vy. V ta hy c v mi ngi sng tc, thm ch cha ni vi ch sng tc knh kiu, m vit v v m lm nhc, m dn dng phim, tung, kch... Trn mt ci nn xum xu, ca no ng c qua sng lc ca ngi thng thc v thi gian, ca y l sn phm qu v ngi ra sn phm qu nht nh c ti. i khi dng mt lng knh no , s phn xt vi vng v ti nng bp cht ti nng ch thc. ......... Trong mi ni bun, ni bun day dt chng ta hn c l cnh thiu trung thc ca ngi sng tc ln ngi ph bnh. N trnh ci ng, ci cn ng h, n trnh ci sai, ci cn ph phn... chng ta c th thng cm c bi nhng kim ta rt phi l. Nhng, chuyn ci sai thnh ci ng, chuyn ci ng thnh ci sai th l iu khng sao bin bch ni. Tic thay va qua khng phi khng c nhng chuyn tri khoy. Nn vn hc ngh thut ca ta thp xung v ba th ln xn l ra trnh c y. Anh Thi Duy thut cho ti nghe mt cu chuyn vui. Lc anh lm bo Cu Quc, c vit mt bi t co mt cn b cp huyn b bi v tin bc hay v mt ci g khng sch s lm: Anh vo Nam chin u mt s nm, tr ra lm bo c, n tnh kia xin gp cn b c trch nhim th ngi tip anh l... ng cn b cp huyn n, by gi ln chc to hn; anh lng l rt lui, h ba hn chn va! Nu khng c t tro i mi -k c mt s ngi ch bn rao i mi- th Bn kia b o vng kh sinh , Li khai ca b can s l li... phn tnh (c th gi b ca ngi vit). .......... L lun c bn th khng c g phi tranh lun, nhng l lun vo thi k tr mnh

hin nay qu ng c lt mt n mt kia; l lun vn hc cng cn t ra tin ti s xc lp thng nht.. Nu chm dt nhng kt lun c v khng nh m k thc cha sc thuyt phc. Ti nu v d: cc bi Thin Thai, Sui M, n Chim Vit... ca Vn Cao b cho nhn "nhc vng", trong khi i C Lu ca Trn Hu Trang, L Bc Sang Ngang ca Nguyn Bnh... tuy chng th no " " c, vn c ca ngi. u l ch nht qun? V chng ta trm tr S-panh khen o -sti-p-xki, c Hc-to Ma-loi, c Con-nan Doy-le th li e d Bun tn thu, Lm , Cha con ngha nng, Mai Hng v L Phong... Ngay vn hc c cng vy, chng ta cho in bi iu chin s trn vong ca Nguyn Vn Thnh nhng cm bi vn t V Tnh v Ng Tng Chu ca ng c Siu (hay V Lng?). Thiu nht qun l mt cch nh gi, ty tin l mt cch nh gi khc. Nhng li cui cng ca Trn Bch ng trong bi vit c sc vang ln: "Chng ta bo ng v xut bn... v truyn v n.v.v.. Nhng ci ng bo ng hng u l mt chnh quyn do ng v sn ph trch t nc hon ton gii phng 13 nm ri li cha c chnh sch v quyn li ca nh vn, ngh s - nhng ngi lao ng vt v - Ti xin kt thc bng li ku cu ca gii vn ngh". Nguyn Khi, trong bi "Ngh vn, nh vn v Hi nh vn" ging nh mt li tm s i vi cc ng nghip ca mnh trc ngng ca bc vo i hi 4 nh vn c nhng on nh sau: Chng ta th xem xt trong i hi ln ny nhng vn g s c gii ta quan tm nhiu. Vn l nhng chuyn v ngh nghip, ti ngh th. Ci ngh vn l ngh ca tm hn. Ci nui sng tm hn phi l t do ch khng th l ci khc. T do sng tc l khc khoi ca ngi cm bt, c tr, c gi. V c nhiu chuyn lm. Nn tng, v tranh, vit nhc khng li khng ng chm trc tip vi cc nhim v chnh tr nh mt cun tiu thuyt, nh mt v kch, nh mt b phim, v phim c kch bn phim, c li bnh, c i thoi, vn l ch ngha. Ca khc cng th. Vit truyn lch s, vit truyn vin tng cng vn c ng chm. ng chm tng cu, tng ch. Nn hi nh vn thng c cc c quan tham mu ca

ng v t tng, v vn ha vn ngh ch nhiu hn, chm sc nhiu hn. M l nn, l phi. V c bit bao nhiu v vic ng tic t hi nh vn m ra. Anh em nh vn u l nhng chin s trn mt trn vn ha vn ngh l nhng chin s ng hng u ch cha bao gi ng hng cht, s nghip mt i gn b vi s nghip cch mng bng tc phm ca mnh, ch l li lun lun khng ng tnh vi ng? T sau khi c Ngh quyt ca i hi ng ln th VI, anh em ta cng hay bn lun v nhng tc phm ca mnh v ca bn b, theo tinh thn dm nhn thng vo s tht, du n nhc nhi n th no. Ci s t nhn ngm mnh, nhn ngm nhng a con tinh thn ca mnh vn l vic thng lm i vi mi nh vn ch chng phi i n by gi. C th ni gn mt cu: L bun nhiu hn vui, khc khoi nhiu hn l mn nguyn. Thi gian cn c m p n, ngh ngi v n v khoe khoang vi bn b l lc vui nht, cha chan bao nhiu l hy vng, phen ny tc phm c ra mt ng nghip v cng chng th phi bit, phi bit... Cui cng sch ra c thng, c nm cng ch c my ai nhc nh, v n vn nh c, nh nhng cun trc, c khi cn t hn. Chng ti ch li cho ai. Khi tc phm ca mnh khng c nh mong mun, nh lc p , nh lc hy vng. Mnh km ti th mnh nh chu hn ch cn bit trch ai, c ai li ngc nghch i trch ngi khc ci cng vic t nguyn ca mnh. V c ai buc mnh phi vit u, li phi vit ng nh th u. C iu do ci ti ca mnh km nn cng mun da dm vo s nghip to ln ca ng lm s nghip ring ca mnh. S nghip chung vinh quang th s nghip ring cng c phn vinh d. Nh nhng tc phm vit v cuc chin tranh gii phng ba chc nm chng hn. Cho n nay, ni g th ni, nhng tc phm vn hc vit v chin tranh vn l thnh cng hn c. ................ Ni cho cng k l, khng mt ai c th ch loi b hoc cng nhn mt tc phm vn hc hoc mt tc gi. Ni g ti mt giai on vn hc, mt nn vn hc. Ci s phn ca V Trng Phng l mt v d rt tiu biu. Ri ng Tn . Ri

ng Hn Mc T. V vn vn. V cc tc phm ca h vn m thm lng ng tm hn nhiu th h bn c. Ngi xa chng ta cn bit tn trng hung h ngi ca by gi, l thy mnh, l n anh mnh, l bn b mnh l chnh mnh na, lm sao m s tot. Nhng chng ta phi la chn li, phi nh gi li cho tht ng. Nu mnh nh gi khng ng th con chu mnh s ci ri h cng phi nh gi li theo cch ca h, d nhin. V li chng ta trng thnh, chng l khng bit nhn li mt thi cho chnh xc, ci hay v ci d, ci mnh v ci yu ca mt nn vn hc th mi tm c ra mt phng hng xy dng khng n ni vin vng cho nhng nm ti. ........... Cui cng Nguyn Khi tin on: i hi nh vn hp ln ny s l mt i hi rt vui, rt p. V ng ci b cho chng ta rt nhiu vng mc, tin cn giao trch nhim qua Ngh quyt ca B Chnh tr v cng tc vn ha vn ngh khng c s chun b nhn ni, tch cc, thng cm ca nhiu nh l lun v ph bnh vn hc, ca cc c quan tham mu ca ng v t tng, v vn ha vn ngh th khng th c Ngh quyt lch s ln y. Mi thin kin u sai lm l th. Nhng ngi, nhng c quan mnh vn s, vn ngi phi tip xc rt li cu c gii mnh ra khi bao nhiu l phin mun, "ci tri " cho mnh nh hin nay ta thng ni. Cn i hi g hn? Ring ti, l mt ngi vit, ti khng mun i hi g thm na. Hm qua kh l th m cn vit c hung h by gi. By gi nu c lo l lo khng ti th sc tung honh, khng tin nui mnh v nui v con trong mt thi gian di ngi vit, li lo khng giy in sch ca mnh, ca bn b cho vn n c bng khi. Cng vn l lo, nhng l "ci lo trong vui mng" trong bn bc, trong hy vng. Ch ring mt ci lo thi cng khc vi hm qua nhiu lm. *** Qua mc "Vn Ngh phng vn" c th ni i hi Nh vn ln th 4 hp trc khi i hi khai mc. ch l mi ni n nhng kin trn bo Vn Ngh Trung ng. Cn bit bao nhiu kin cc Hi a phng cc bo Vn ngh

a phng. Tht l si ni v ho hng. Ti va nhn nhim v Trng ban vn ha Vn ngh mi hn mt nm nay, nhn thy phong tro pht trin nh th ny m thy phn khi v cng R rng ngh quyt i hi ng ln VI khng ch m ng cho cng cuc pht trin kinh t x hi m c trong lnh vc Vn ha Vn ngh, i hi VI cng l chic n by thn k. Li thm mt s trng hp ngu nhin. ng thi gian chun b tin ti i hi Nh vn ln th t, nh vn Nguyn Tun qua i. Thng thng ci cht l mt s bun au, mt s mt mt. Nhng ci cht ca Nguyn Tun bn cnh s bun au, s mt mt cn l s ng gp quan trng lm cho ngh vn, nh vn, hi nh vn, nn vn hc nc nh cng thm cao qu. y l mt trong nhng ci cht him hoi lm ny sinh cuc sng, lm p thm cuc sng. Thng thng ch c ci cht ca cc lnh t, cc bc v nhn mi c th lm nn iu Nhng y, Nguyn Tun, mt hi vin ca Hi nh vn Vit Nam, ngi tng vit nhng bi "Ph", by gi sng gin d trong mt cn nh n s, thng i xe p, hoc i b vi chic batoong ngt ngng trn ng ph, lm nn iu k diu . Ci cht ca Nguyn Tun thc s tr thnh mt s kin vn hc, mt s kin x hi, v cng l mt s kin chnh tr ca H Ni, ca c nc lc by gi. ng ch L Quang o, y vin Trung ng ng Ch tch Quc hi, ng ch Hong Quc Vit, Ch tch danh d y ban Trung ng Mt Trn T Quc Vit Nam, cng nhiu ng ch lnh o ca cc c quan on th Trung ng v H Ni n ving nh vn qu c. Ti d l tang cn c i din i s qun Lin x v mt s i s qun, c quan Thng Tn bo ch nc ngoi. B Bc-ha-ra Cr-xt, phng vin thi bo Niu-looc t nc M sang cng tc Vit Nam cng n ving. C tt c 172 on i biu t Trung ng n cc a phng n ving v d l tang nh vn. Nhiu t bo Trung ng v cc a phng vit bi tng nh nh vn Nguyn Tun. Trong s cc bi , ti thch nht hai bi, mt ca Kim Ln, mt ca Nguyn Minh Chu. Bi ca Kim Ln vi

tiu "Anh l ngi sung sng nht".Vit: Mt ln anh em xut bn c ti n gp anh Nguyn Tun ngh anh sa cho my ch trong mt bi ngn, anh va mi vit. Ti n gp anh ni c lo ngay ngy. Khng bit chuyn g c th xy ra y. Thi th c phi liu c thc bng mnh ngh th no c ni th y. Ti ni vi anh: "Bi ca anh gi cho l hay lm ri. Ch c my ch, tht tnh ti thy n cng chng lm sao... Th nhng nu khng sa... Anh th anh chng cn g nhng bn ti bn ti th... " Th l anh Tun vui lng sa ngay. n ci nc n em chu xung b th th ng anh ti khng hp lng. Ct c t lu khng bit ngm ngh ngha th no ng anh ti li thy tic, thy au... Trong mt bui hp, gia c quan Hi nh vn, anh ch vo mt ti mng: ".... Thng cha Kim Ln ny c quyn chc n cng khng phi va u, n ct ca mnh my ch u qu! u qu! Anh bng ln, hai mt sng long, anh chng hai tay vo hai gi, ci gp ngi xung, ci u rt to ph pht my tm tc bc. Anh em c mt trong cuc hp cng u ngi lng ch i. Lc sau anh Tun mi ngng ln, nt mt ha du tr li anh mt nhc ni tip: - Cng l ming cm manh o c thi... Ti m lm bin tp lc ny, ti cng phi lm nh vy. Anh ngng li mt lc: - Th ra ci nt chung ca chng ta lc ny l ci nt s cc ng . S n c nhng ci chng ng s na... Anh kh lc lc ci u: - S kh nh vn chng mnh... Bun qu... - Anh ng dy, chng ba-toong l ra khi phng hp. Ti bit anh Tun khng ch ni ti. Anh ni ci g ngoi ti, trn ti kia. Ci g rt v l v b him, t lu vn nng trn tm t nhng ngi cm bt... Anh Nguyn Tun i! Anh vn l ngi yu hoa, qu hoa. Trong phng vit ca anh quanh nm khng lc no vng hoa. Hm nay hoa H Ni t tu c y,

cng chng ti, cc bn b thn thit ca anh, cc bn c xa gn t lu vn i m anh, tt c hoa, v chng ti cng a tin anh v ni yn ngh cui cng. Th th anh Tun , trc sau anh vn ng l ngi sung sng nht i y. Bi ca Nguyn Minh Chu vi tiu : "Ngi cm bt y..." Ngi cm bt y nh tri sinh ra gia h gii minh chng cho mt li phn truyn: "p du p m" ch khng bao gi p c vn chng, vn chng ni tht ra l mt ci g rt ring ca tng c th ngh s, c bit n d bit, vn chng l mt ci g c th v cng v hn c o con ngi y va ri b ci cuc i trn th va y th vui, va y tc ly v th thin m ra i, nh vn lo thnh m ng ti hoa vn chng c mt khng hai y va vnh bit lng vn chng ta -nhng con ngi hu th, n em ng nghip ca ng- mt m ngi ng c tuy khng bao gi ni ra, nhng ti dm on chc c l ng va yu mn, vun p va ci ct sau hng ria. i ngi c cng chiu. Thi no ng cng c ngi i ht mc nng niu chiu chung, v lng mn m mt ti nng ch thc v ng thi v mt kht vng chy bng ca mi con ngi: c sng gia ci i ny vi tt c cc bn ng ch thc ca mnh. Nh th Ch Lan Vin mt ln ni vi ti: vn chng ta m tt c u l Nguyn Tun th mt qu, nhng thiu i mt Nguyn Tun th thit to qu hng ln qu, thiu i nhiu qu! Nh ngy no thuc mt thu no, ng cn khn ng o di ngt ngng ngi ung ru nh nh th Tn di Cu Mi -v nh th Tn chng mt thanh kim ng sng sng lm ht gia phn, ging gii cho Nguyn Tun nghe ci l i: ngi c vn m thiu v thng n hn, k c v m thiu vn tt tr thnh k v bin. Ri Tn xung tn, trnh trng nng li kim ln ngang my, ri bt ng vung li kim sc, ma kim v v cho Nguyn Tun xem (rt tic l khng hiu sao Nguyn Tun khng a vo trong vn chng ca mnh nhng ng kim tuyt diu ca Tn ?) V cng xc ng l nhng li ghi ca bn b, ng nghip, ca nhiu tng lp c gi trong s tang ca Nh vn. Nhng dng ch ghi vi vng xut pht t tm

lng, rt mc mc, nhng tht su sc ang thc s l ting ni t tri tim chn thnh ca con ngi i vi Nguyn Tun ni ring v Vn hc ni chung. Thc s ci cht ca Nguyn Tun lm cho vai tr, v tr ca nh vn, ca nn vn hc c nng ln mt tm cao mi... Ti bit c nhiu nh vn au bun tin a Nguyn Tun n ni an ngh cui cng, ng thi cng cm n Nh vn em n cho mnh nim vinh quang, nim t ho ca ngh vn, ca nh vn. C th ni s ra i ca Nguyn Tun trong dp ny gp phn lm cho con ng i ca Ngh quyt 05, con ng i n i hi nh vn ln th 4 thm p, thm sinh ng. Tp II Chng 5 T i hi nh vn ln th 4 n v n ca vit

i hi Nh vn ln th 4 l ra c tp hp vo qu 3 nm 1988 nhng do c nhiu vn phc tp ny sinh trong qu trnh chun b nn c ln la mi cho n ht su thng u nm 1989 vn cha c quyt nh. Lc ny, do st nhp hai ban Vn ha Vn ngh v Ban Tuyn hun thnh ban T tng Vn ha Trung ng do Trn Trng Tn, Trng ban tuyn hun c, lm Trng ban nn mc nhin ti khng cn trch nhim g vi i hi na, ngoi trch nhim phi lm mt "bn kim im" ca Ban Vn ha Vn ngh Trung ng (c) trnh by trc Hi ngh ng vin cc nh vn. Ti chun b kh cng phu "bn kim im" ny, chun b mt cch ho hng v c phn vui thch v ti ngh l dp tt nht ni r quan im ca mnh, ni cng khai nhng vn tranh ci sut hai nm qua, sau khi c Ngh quyt 05 m

vn cha ng ng. Cha ng ng l trn phng din l lun thi, trong u tranh t tng thi, cn trn thc t th ngi ta dng quyn lc ginh phn thng v mnh. Mi ngi ch i i hi Nh vn nh nhng a con mong m v ch. Thng tri ca Ban B th v i hi c t thng 6/1987. Ban chp hnh Hi nh vn chnh thc thng bo s tin hnh i hi vo qu 3 nm 1988. Cc Hi bn hp xong t lu. Ch ring Hi nh vn cho n ht qu I nm 1989 vn cha bit l s hp vo lc no. Trong lc , ti lm xong bn kim im. Theo tinh thn ca Ban T tng vn ha Trung ng th y l bn kim im ca ban vn ha vn ngh (kha 6) nhng thc cht l bn kim im Trn , v Ban Vn ha Vn ngh lm g cn na. Do , ni rng l kim im Ban Vn ha vn ngh nhng thc cht l mun kim im Trn . Bn bo co ny s mang hai ch th, hai i t nhn xng, mt l ti: Trn , hai l Ban vn ha vn ngh Trung ng (kha 6). Nhng ch yu l Trn . Ti mun nh th. Ti mun tnh c nhng g m ngi ta quy ti cho Ban Vn ha Vn ngh Trung ng (kha 6) th chnh ti, Trn , Trng ban s chu trch nhim hon ton. Ti mun nh th, bi v ti l ngi khng mun chi b trch nhim. Ban Vn ha Vn ngh (kha 6) l mt tp th gn b, lm vic hng say, c hiu qu. u im thnh cng l thuc v tp th Ban, cn thiu st ti xin mt mnh gnh chu. Mt khc ti mun mt mnh ng ra trc "vnh mng nga" theo ca mt s ngi, bi v ti khng s ai c. Ti mun cng khai bo v nhng quan im ca mnh. V y l dp tt nht ti lm chuyn . Trong thi gian ny, c mt s vic ng ch l ng thnh lp ci gi l "Hi ng t tng". T chc ny vn c t trc, nhng hot ng khng c nhng th ch quy nh. Khi ti b ri khi Ban Vn ha vn ngh, B chnh tr li nhc li vic lp Hi ng t tng v khng nh ti vn l Trung ng y vin v thnh vin chnh thc ca Hi ng t tng. kin ny l an i ti i cht l ti khng phi b cch chc nh n i. B Chnh tr cn yu cu Hi ng t tng xy dng quy ch hot ng, B chnh tr ph chun v Hi ng phi hot

ng theo quy ch . Nguyn tc t chc l Hi ng t tng do Trung ng lp ra gm tt c cc ng ch Trung ng y vin hot ng trong lnh vc t tng. Trng ban tuyn hun Tng bin tp cc Bo tp ch Cng sn, Nhn dn, Vit Nam Thng tn x, ph trch cc vin nghin cu, Ban khoa gio, cc hi vn hc ngh thut, ph trch trng ng... C nhng c quan khng c Trung ng y vin th thnh thong c vic g lin quan nhiu, Hi ng s mi i biu d hi ngh. Nhng iu ny cng hay ty tin, ty theo thch ca ng ch ch tr c khi mi nhiu c khi mi t, v t cch ca cc ng ch Trung ng y vin b lu m rt nhiu. Thi gian ny bt u c nhng kin ngang nga v mt s hin tng vn ngh v mt s tc phm th thy Hi ng t tng hp lun. Nhng v cung cch lm vic khng c nh ch, nu n cuc hp, mnh ai ny pht biu v khi kt thc th Ch tch tm tt mt cch rt ty tin, kin c ghi li v u c thng bo l kin ca Hi ng t tng. Hi nhng vn c em ra xem xt cng l nhng tc phm ca Nguyn Huy Thip, vn c gi l "Ph nhn sch trn" ni tiu cc nhiu, t ni v tch cc v.v... Nhng chuyn ny ti u phi c kin v ghi y trong ci gi l "Bn kim im" s ni n sau ny. Lc ti cng nng rut v rt mong mun cho Hi ng t tng lm vic c hiu qu. Ti ch ng "d tho mt bn quy ch lm vic" gi cho anh o Duy Tng v yu cu t chc tho lun i ti nhng quyt nh chnh thc. Nhng vn bn y ca ti cng b ri vo im lng mt cch ng s v sau Hi ng t tng cng khng c hot ng g v cng khng nhc n n na. N c hay khng, n bt u v kt thc nh th no cng khng ai bit. Trong qu trnh chun b bn kim im, ti ngi vi Nguyn Vn Hnh nhiu bui v Nguyn Vn Hnh rt tm c vi ti. V mt iu v cng l th din ra: Nguyn Vn Hnh, Ph Ban T tng Ban ha Trung ng, ph trch mng Vn ha Vn ngh, ngi l ra l quan ta x ti, li chnh l ngi ang cng ti chun b nhng l l vng chc cho b co. V tht khng ng, tht l p, sau

ny chnh Nguyn Vn Hnh li thay mt b co c bn lun ti ngc tr li i vi cc quan ta, lc by gi mt 3 b th Trung ng ng, c mt ton Ban lnh o Ban t tng vn ha Trung ng. Tht v cng th v. Cho n by gi, ti vn cm thy v cng thch th. Nhn ch ny, ti cng nh li mt k nim ng ch ca cuc i ti. Ti b thi chc Trng ban Vn ha vn ngh ca ng, nhng duyn n ca ti vi vn ha cha dt, ti vn l i biu Quc hi v l ch nhim y ban Vn ha Gio dc ca Quc hi. Lc y ng c mt nh l B tr cc trng ban chuyn mn ca ng l Ch nhim cc y ban chuyn mn ca Quc hi. Lm nh th cho c s d dng kt hp chc nng gim st ca Quc Hi vi chc nng gim st ca ng. Ti cng c coi l ngi c iu kin thch hp lm vic . V vy khi Quc Hi bc vo kha VIII c s sp xp li nhn s, ti vn c ch nh ng c i biu Quc Hi kha VIII Thi Bnh, qu ti. Khi kha VIII Quc Hi bt u hot ng, trong mt dp ti n thm anh Linh, anh Linh bo ti l B Chnh tr cn nhc vic sp xp v mt quyt nh l yu cu ti ng c chc v Ch tch Quc Hi. Ti nghe tin ny, hi b ng, ti cha bao gi ngh rng s lm nhng chc v quan trng nh th. Ti khng dm ngh ti l ngh s, nhng tnh ti v phong cch ca ti l bnh dn v thoi mi. C ngi chn chnh ti, cho l ti t do ch ngha, v ti p li l ti khng t do ch ngha, nhng ti thch t do v ti t ho v iu d, ngi chn chnh ti ni l anh hy nn t ho l ngi Cng sn. Ti ni: ng ngi cng sn th phi u tranh cho t do, l mt quyn c bn ca con ngi, khng c g mu thun. Ti trnh by vi anh Linh, ti xin khng lm Ch tch Quc Hi, v cng v ny ngi lm lun c mt phong cch trang trng v trang nghim, phi rt nhiu th gi vo cc th th tc, cc cuc th tip. Ti mun c sng bnh dn v thoi mi, dnh nhiu thi gian cho vic hc tp, nghim v thng thc vn ha vn ngh. Anh Linh bo ti: B Chnh tr quyt nh ri. Anh thn tnh bo cho ti bit

trc, cn th c i din ca B chnh tr thng bo chnh thc cho ti sau. Nh vy, c ngha l ti ch c vic chp hnh? Ti v rt bn khon lo ngh v s hi quyt nh ny, ti khng s trch nhim nhng s lm hng cng vic ca ng v Nh nc. Qu nhin sau t lu, Anh Nguyn c Tm y vin B chnh tr, trng ban T chc ca Trung ng ng mi ti n lm vic v anh chnh thc thng bo cho ti iu . V anh Tm l bn ng hng ca ti (cng l ngi Thi Bnh) v li l bn ng hc t nh, nn ti ni nng thoi mi v thng thn hn. Anh Tm hi ti: "Nu ng khng chu lm th ng nh gii thiu ai?" Ti p : Ti xin tin c mt trong hai ngi l anh L Quang o v ch Nguyn Th nh". V sau anh L Quang o chnh thc gi chc v ny. Mt ln anh Mi bo ti: "Cu phi c mt chc v g c trch nhim trong c quan Quc Hi v Hi ng nh nc ch!" Ti xin: Cho ti lm ph cho anh o v c mt chn y vin trong Hi ng nh nc m vn ch nhim y ban Vn ha Gio dc ca Quc Hi. Nguyn vng y ca ti c chp nhn. V ti cn c tip tc hot ng vn ha mt thi gian cho n nm 1992, ti trn by mi tui, tuy khng cn c quyn lc v uy th g na. Bun ci l khi ti khng cn l Trung ng y vin (i hi VII) m vn l Ch nhim y ban ca Quc Hi. Mt cn b gip vic trong Vn phng Quc Hi rt lo bun ch t nay i a phng, anh khng cn c gii thiu ti l y vin Ban chp hnh Trung ng ng v do , lm vic s kh khn. Ti khng ngh th v khi i lm vic ti vn lm vic hn nhin v ng hong nh trc... Tr v vi Bn kim im. Bn kim im ca ti mang tiu : Hai nm thc hin ngh quyt 05 ca B Chnh tr v hot ng ca Ban Vn ha Vn ngh Trung ng (c). M u ti xc nh ngay v tr ch th ca mnh: "Ti xin pht biu kin theo u trn. Gi n l kim im cng c. Nhng ti khng mun coi l kim im vi ngha "xng ti" v "xng ti" mt cch cng p v gi to. Ti mun gp mt ting ni trung thc, gp phn lm sng r s thc, s thc v cc vn quan im nhn thc s thc v tnh hnh..."

Tip , ti khng nh nhng vic lm c ca Ban Vn ha Vn ngh trong giai on ti l Trng ban. Ti chun b bn "kim im" ny kh cng phu v kh k, ti mun phn nh trong mt s tnh hnh v mt s kin ang c s tranh ci, v ti mun trnh by nhng kin quan im ca ti. cng l nhng vn ti ht sc quan tm lc . Nay ti chp li ton b bn "Kim im" "hi k" li mt thi gian si ng y hng khi v y lo u. (Bi ny c cng b trong i Hi Nh vn cui thng l0/1989). .... Ngay t trc v sau khi c Ngh quyt i hi VI ti dnh thi gian nghin ngm tnh hnh t nc v cc t tng "i mi " trong Ngh quyt. Vn dng nhng suy ngh y vo lnh vc vn ha vn ngh. Ton ban vn ha vn ngh Trung ng tp trung tr lc v c quyt tm cao trong gn mt nm xy dng Ngh quyt cho B chnh tr, da trn c s thu thp, gn lc nhiu kin ca rt nhiu tr thc vn ngh s trong Nam ngoi Bc. V vy, c th ni iu tm c nht ca ti v vn ha vn ngh cng l nhng quan im cha ng trong Ngh quyt 05 ca B chnh tr k ngy 28 thng 11 nm 1987, m khi thng qua vn bn, B chnh tr v Ban b th tho lun kh k. Ngh quyt c mt s quan im nhn thc mi, quan trng nh: - Vn ha c vai tr quan trng trong i sng con ngi, l nhu cu thit yu trong i sng tinh thn ca x hi, th hin trnh pht trin chung ca mt t nc, mt thi i ch khng phi ch l ci g th yu, ph thuc v ph phim. - Vn ha l lnh vc sn xut tinh thn to ra nhng gi tr vn ha, nhng cng trnh ngh thut c lu truyn t i ny sang i khc lm giu p thm cuc sng con ngi, ch khng phi l mt hot ng tiu ph sn xut. Vn ha ngh thut l b phn c bit nhy cm ca vn ha, th hin kht vng ca con ngi v chn thin m, c tc dng bi dng, tnh cm, tm hn, nhn cch, bn lnh ca cc th h cng dn, xy dng mi trng o c trong x hi, xy dng con ngi mi x hi ch ngha, ch khng phi ch lm cng vic tuyn truyn c ng cho cc nhim v hng ngy. Vn ngh c ting ni ring,

ting ni c lp khng g thay th c thc hin s mnh ca mnh, l ting ni y trch nhim, trung thc, t do, ting ni ca s tht, ca lng tri, ca tinh thn nhn o cng sn ch ngha, ch khng phi l ting vng lp li t mt ting ni khc. - Mt chnh sch quan trng c nu ra trong Ngh quyt 05 l chnh sch t do sng tc. T do sng tc l iu kin sng cn to nn gi tr ch thc trong vn ha vn ngh. Bn cht quyn t do sng tc ca vn ngh s nm trong s nghip cch mng do ng lnh o v c quy nh bi trch nhim v ngha v ca mi ngi i vi T quc v ch ngha x hi. T do sng tc phi i i vi t do ph bnh. Mi tc phm t di s gim st, nh gi ca cng chng v ca cc nh ph bnh, l lun v cc tc phm ph bnh ca cc nh l lun cng phi t di s kim nh ca c gi. Mt ni dung quan trng ca "i mi " l cc cp lnh o v qun l x hi phi nng cao c trnh c th pht huy mnh m tim nng sng to ca gii vn ha vn ngh. Ngi lnh o, qun l lnh vc vn ha vn ngh cn c kin thc vn ha ngh thut rng v su v phi c nng lc cm th ngh thut hiu v x l cc vn do n t ra. i mi t chc phi i i vi i mi phng thc lnh o v qun l mi bo m thc s cho t do sng tc. Mt phng thc quan trng l cn pht trin rng ri cc t chc x hi v vn ha vn ngh, thu ht s ng gp t nguyn ca nhn dn, to thnh ngun u t x hi ln cho s nghip vn ha. - Mt tinh thn quan trng na ca chnh sch vn ha hin nay l ng v Nh nc phi: cn to nhng iu kin vt cht v tinh thn cho vn ha vn ngh pht trin. Ngha l phi t s pht trin vn ha trn c s ca pht trin kinh t v nm trong s pht trin kinh t. Trn y l nhng quan im c bn ca Ngh quyt 05. Ngh quyt cn c nhng vn khc cng quan trng nhng ti thng tp trung nhn mnh v nhiu th gi phn tch k hai ni dung c bn. a- Vai tr vn ha vn ngh v chnh sch t do sng tc. b- Vn i mi v nng cao trnh , lnh o qun l v nh vy c lm bt

ci "thn " ca Ngh quyt. Ti gp nhng ng ch ph trch a phng, khi mun bit Ngh quyt, thng ni cc anh tm cho ci "thn" ch cht ca Ngh quyt ch chng ti nghe nhiu cng chng nh c. Ti c thc su sc v nht qun l ly hai im c bn trn lm ci "thn " ca Ngh quyt lm im ta, lm xut pht im cho mi suy ngh, mi ng x, mi hnh ng v mi k hoch cng tc, lm phng hng tng kt kinh nghim cc quan im chnh sch vn ha vn ngh ghi trong cc Ngh quyt ca ng, ti c thc xy dng mt c quan tham mu cho ng v vn ha vn ngh. Ti quan nim: tham mu l nghin cu xut cc vn thuc phng hng, chnh sch theo tinh thn ca cc Ngh quyt ca ng. C quan tham mu khng th v khng c t coi mnh l c quan qun l hay ch o trc tip, n khng c quyt nh thay th cc n v cc t chc c chc nng qun l v cc hot ng khc v cng khng th trc tip lm thay cc hot ng sng to v l lun vn ha vn ngh c th. sau khi c Ngh quyt 05 ca B chnh tr, trong nm 1988, Ban vn ha vn ngh Trung ng xut v tin hnh theo chc nng tham mu ca mnh mt s cng vic nh sau: 1 Xy dng Ban vn ha vn ngh Trung ng v cc mt t chc, chc nng, nhim v v quy ch lm vic ca chuyn vin. Bn d tho v quy ch lm vic ca Ban vn ha vn ngh Trung ng c Ban b th thng qua ra quyt nh chnh thc t qu 3/88. 2- xut phng hng hot ng v xy dng nhng nguyn tc t chc cc Hi ng ngh thut theo mt quan nim mi m l: ng t chc ra v trao cho cc c quan v nhng ngi am hiu mt lnh vc ngh thut no gip ng nghin cu v c kin v nhng vn thuc phng hng pht trin lnh vc ngh thut x l v c kin quyt nh v nhng vn chuyn mn gip ng. 3. Xy dng cc nguyn tc t chc Qu vn ha Vit Nam, vi tnh cht l mt t chc x hi, c nhim v ng vin mi lc lng ton x hi tham gia vo cng cuc xy dng nn vn ha mi x hi ch ngha.

4- D tho ch th ca Ban b th v pht trin cng tc l lun v ph bnh vn ngh. 5- Cng vi Hc vin Nguyn i Quc xy dng khoa vn ha x hi ch ngha vi mt chng trnh ging dy thch hp 6- Chm lo bi dng kin thc l lun vn ha vn ngh trong ngnh t Trung ng n a phng (lp hc 25 ngi ti Hc vin cc khoa hc x hi trc thuc Trung ng ng cng sn Lin X). 7- Thc hin hng dn cho cng tc cc b phn tham mu ca cp y tnh v vn ha vn ngh v cc hi vn ngh a phng, thng qua tng kt hng nm ca Ban. 8- Cng cc Hi v gip cc Hi tin hnh cc i hi theo tinh thn i mi. V cc Hi ht nhim k. Trong tm im trn y th cc im 1, 4, 5, 6 c thc hin cc im 2, 3 v 7 cn li, im 8 th thc hin c phn ln. Ngoi ra trong qu 1 nm 1988 Ban v ang tin hnh mt s cng vic khc nh: - Xy dng ch th v chnh sch c th i mi lc lng sng tc tr. - Chun b k hoch t chc lp bi dng nghip v cho cn b tham mu trong ngnh. - Cng vi Hc vin Nguyn i Quc hon thin chng trnh ging dy ca Khoa vn ha x hi ch ngha. - Thc y cc hot ng ph bnh, l lun, tin ti xy dng tp ch l lun, ph bnh ng h vic lp Hi l lun ph bnh do mt sanh em xut ng gp vo s nh hng hot ng vn ha vn ngh theo ch trng ca ng bit l tp trung nghin cu cc vn php lut trong vn ha vn ngh, nhm th ch ha cc t tng ca Ngh quyt 05 thnh cc vn bn php quy, gp phn nng cao trnh lnh o v qun l. Sau khi im qua nhng vic ch yu ca Ban vn ha vn ngh lm c hai nm qua, ti tp trung khng nh nhng thnh tch ni bt ca cng tc vn ha vn ngh v ngha ca nhng thnh tch :

Bnh tnh m xem xt, ta c th nhn thy lnh vc vn ha vn ngh trong hai nm qua c nhng chuyn bin tch cc rt ng trn trng. Ngh quyt 05 ca B chnh tr l mt s lnh o quan trng ca ng, c hiu qu, c tc dng tch cc trong i sng - trong mt bn iu tra d lun ca Ban Tuyn Hun trc Hi ngh Trung ng VI th trong s hn mi ngh quyt, ch th ca ng ch c ba ngh quyt s 05, 10, 16 v mt s ch th ca Ban b th l ch th 15 l c trn 50% n trn 60% ngi c hi kin cho l c tc dng tch cc. Vy l nhng ngh quyt ch th tt v vai tr Ngh quyt 05 l ng qu. N khng nh thm vai tr lnh o ca ng. Ngh quyt 05 c th ni thi mt lung gi mi ho hng h hi vo vn ngh s. l s hoan nghnh tinh thn dn ch t do ca s lnh o ca ng. Vn ngh s c mt vai tr mi trong cuc sng x hi. Vn ngh s c thc hn v trch nhim ca mnh i vi nhn dn, vi t nc. Hot ng vn ngh tr nn si ng, h hi, tm huyt, a dng v phong ph hn. Ngi vit dm nhn thng vo s tht, bm st cuc sng, i su vo tm t, s phn tng ngi. Theo hng i mi, r rng hot ng vn ngh tc ng tch cc n i sng x hi, gp phn to ra khng kh dn ch trong x hi, thc tnh thc trch nhim v lng tm, gp phn khi phc nim tin vo ng, bi dng tnh tch cc cng dn cho mi ngi. y cng l s ng gp c ngha ca gii vn ngh vo vic thc hin ngh quyt i hi ln th VI. R rng s lnh o ca ng c cao, tng cng. nh rng trong vn ngh cha c tc phm kit xut, nhng r rng n c nhng tc phm mi, thnh tu mi. V vy, cho rng din mo vn ha vn ngh hai nm qua c mt bc "khi sc" l mt nhn nh hon ton ng n. Khng nhng th, m c hng lot tc phm tiu thuyt (k n hng chc) mi, hng trm truyn ngn mi kh hay. Nhiu tn tui mi ang tch cc to nn b mt

mi cho vn hc ngh thut ca ta. Chng ta c nhng tin hay t nht l nhng du hiu bt u mt nn vn ngh ca giai on cch mng trong thi i mi. Hu ht vn ngh s mi la tui, mi th h, mi a phng u khao kht i mi u cng mt ch hng xy dng mt nn vn ngh mi ph hp vi yu cu "i mi ". l hin tng ng mng v ng phn khi. ng nhin hot ng vn ha vn ngh thi gian qua khng trnh khi c nhng bc i chch choc, vp vp cn khc phc. Ni v thiu st ca vn ha vn ngh, nhn nh ca ng ch o Duy Tng trong cuc ni chuyn vi cn b Ban tuyn hun Trung ng nghin cu Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 5 (kha VI) v c bn l chp nhn c, ng ch ni: "Trong vn ha vn ngh th hin mt s thiu st cn c un nn, nh c lc ch vit nhiu v cc hin tng tiu cc m li coi nh vic phn nh cc nhn tch cc. Thiu st ny ang c khc phc. C nhng tc phm ph phn gay gt nhng hin tng tiu cc, c tc dng i mi tnh cm, t tng ngi xem, nhng c s bi vit, v din, phim ni dung cha tt, gy tm l bi quan. Trong khi tho lun cc quan im vn hc, ngh thut, vic ni thng cc quan im khc nhau, thng thn tranh lun l vic bnh thng, nhng c mt s quan im khng ng cha c un nn kp thi. C hai khuyt im c th ni l nghim trng cn c sm khc phc l: khuynh hng thng mi, chy theo doanh thu, theo tin c trong sng tc, biu din v trong xut bn, v s lng lo trong vic qun l chiu phim video..." Nhn xt th l tha ng v ng s tht, mc d vn c nhng vn v tnh hnh mi cn tip tc nghin cu v phn tch su hn. V nhn nh tnh hnh, ti xin trnh by r thm kin ca ti. 1- Khi nh gi tnh hnh chung cn phn bit nhn nh nhng tnh hnh trong khu vc sng tc v l lun ph bnh v nhn nh ring khu vc truyn b, ph bin khng nn gp lm mt. Nhng kin trnh by trn ti tp trung ni v khu vc sng tc v l lun ph bnh, cn ni chung l tnh hnh ng lc quan.

- V sng tc, nt c bn l c pht trin mi l mt hin tng ng mng. Cc tc phm c, cn nhiu iu cn ph bnh, ch trch, nhng khng th coi l nhng sng tc c khuynh hng xu. Mc d c mt s sch vit vi vng vi nhng ch nng cn chiu nnh th hiu thp km nhng a s khng th coi l phn quan trng ca b mt vn hc. - V l lun ph bnh, nhng cuc tranh lun va qua c nhiu hin tng c ch v ng mng -s phn cc kin rt r. i vi bt c mt tc phm, mt tc gi, mt hin tng, mt s kin u c t nht hai cch nhn nhn khc nhau v thng thng l c nhiu cch nhn nhn khc nhau. iu ti cho l ng phn nn nht v c k nht l c nhng th kin "quy kt chnh tr" - nhng kin ny phn tch nng ln quan im, quan im chnh tr, y ti quy kt "chng ng" - "xa ri ch ngha x hi" - kin khc nhau th c phn tch, c th ch nhau l dt, l thp l d chng sao, nhng kin i ti "anh l phn cch mng, phn mc xt, chng ng", "chng ch ngha x hi" th l kin kt ti v cn c, m kt ti v cn c, th l vu co. Nu gt c sang mt bn s quy kt chnh tr c ch , ti thy i ng vn ngh s ca ta tuy tnh cch khc nhau, c iu kin on kt thn i vi nhau chung quanh s nghip chung. Cn lm cho r l cn trng pht y nhng hnh vi chng i, phn quc phn ng - nhng ti phi c c chng c, v c ti danh thuc khon no, iu no ca lut nh th mi c, ti kin quyt phn bc v phn n ln n nhng "vu co chnh tr", kt ti mt cch m h. Ti hon ton c cn c nhn nh v bo co vi ng rng "i ng vn ngh s ca ta tri qua nhiu giai on cch mng, n nay l mt i ng hon ton ng tin cy ca ng, ti khng tin c mt ngi no , c ngh chng ng. Tt c u mong mun cng vic tt hn, ng ta cao hn, mnh hn. Tt nhin khng th loi tr c mt s t phn t c hi. Nhng ch l c hi c nhn ch ngha m thi. " Trn tinh thn cc Ngh quyt ca ng, ti m tng to nn mt bc tranh vn ngh nh sau: C nhiu ngi h hi, ho hng, ua tranh bc l v pht trin ti

nng. H c y thc trch nhim v dn tc, v t chc v ch ngha x hi, h c quyn v c s ho hng ni ln ht nhng suy ngm ca h v s nghip cch mng v T quc, nhn dn, v cuc i, v o l, v s phn con ngi theo cch ca h v khng phi e ngi ai, e ngi g. Tnh hnh hon ton c th c din ra nh th, v rt nn nh th. Nh th l rt t nhin v bnh thng. Cc nh l lun th ua ti phn tch pht hin nhng ci hay, ci su sc, ci cn n giu, ci km ci, ci d, ci cha t v cng ho hng ni ht kin ca mnh, d cho c khi gai gc, nng mt. ng mong cuc sng ca x hi c dn ch hn na, cng khai hn na (Ngh quyt Trung ng VI) th l ra cuc sng v hot ng vn ngh phi c si ni hn, ho hng hn v h hi hn, mi l thun chiu. Ti tn thnh cn c s un nn nhng iu lch lc. Nhng s un nn y phi to c ra khng kh "dn ch hn na, cng khai hn na" mi phi. Nh vy l ta c mt bc tranh si ng nhiu mu sc vui v mi m. Th m ti li rt lo lng l hin nay bt u xut hin tr li mt s tm trng lo bun d dt v e ngi thm ch chn nn v nhng iu mun sng tc m tc gi hon ton t tin v bo m v lng trung thnh v trung thc ca mnh. Ci th "lo s mt ci g v hnh" li ang tr li, v c ngi cho l cn nng n hn trc. Xin ni nh vy l tnh hnh din ai ngc li vi tinh thn cc ngh quyt ca ng, c bit l i vi Ngh quyt 05. Thm vi li v ci gi l mt on kt v b phi. Hin tng b phi l mt hin tng xu trong ng v trong x hi. Nhng trong cuc sng c nhng tnh hnh kin khc nhau, tnh cch khc nhau - khng nn quy kt tt c s khc nhau thnh ra mt on kt, b phi. Ci th ng ln n l nhng th mu m lm hi nhau, h b nhau, vu co ni xu nhau. Cu chuyn Nguyn Ngc, Nguyn Khi, ti c cch nhn th ny: Hai anh u c ti, u tn trng ti nhau. C hai u hiu su sc v vn hc, u c tm huyt v trch nhim cao i vi vn hc. Anh Ngc c s xut v vic ng li pht biu ca anh Khi. Anh Khi bc mnh. Anh

Ngc xin li anh Khi. S xut ca anh Ngc cng d xy ra, v l bnh thng tham s vic li c coi l ti l ngi ng h anh Ngc v gt anh Khi. Thc s ti yu c hai anh. Anh Ngc cng nghe ti ni v anh Khi v anh Khi cng th. Tnh cch anh Khi v Ngc khc nhau, Ngc th bo v chnh kin mnh mt cch quyt lit v kin tr, Khi th mm mng, hay suy ngh k cng, su sc v cn nhc nhiu b. Nhng nhng kin qu khch c y thm vo to ra hnh nh: Nguyn Ngc l tn phiu lu v Nguyn Khi l tn chay di. Li cn c kin: Ban vn ha vn ngh trc tip nm bo Vn Ngh bo Vn Ngh tch khi Hi Nh Vn vi nhng chi tit ba t qu mc trng trn. S tht th no, n vn cn , ti khng mun ni nhiu. Hin tng gi l "b phi", trc y c mt s ln n nhng ngi "b phi " t ging ngi khc, bt ming ngi khc. C ngi cho l dp xong ci ny. Nhng thc cht hin nay li xut hin hin tng nu cn gi l b phi khc. l mt loi ging t ging ngi khc "c v lp ming em" (nh bo Si gn gii phng c ni). V s t ging ny by gi ln hn. Phi c s cng bng ch ny nh th no? Ai b phi vi ai? Tin y cng xin ni thm v s vic gi l "p t nhn s" Hi Nh vn. Ti c a kin thnh lp Ban tr b i hi Hi nh vn, nhng Ban th k khng ng v cui cng l Ban chp hnh quyt nh. V chng ti tn trng quyt nh . Tnh th u nm 1987 ca Hi Nh Vn c nhu cu b sung Ban th k v b nhim Tng bin tp bo Vn Ngh. Vic b sung v b nhim ny cc anh Ban th k c ngh n ai, th chng ti cng ngh n ngi v chng ti cng thu nhn c nhng kin ca mt s hi vin H Ni. Chng ti trao i nhiu ln vi Ban th k v chng ti c y thc l Hi t quyt nh cng vic ca mnh". V th r rng cui cng l Ban chp hnh hp quyt nh v tr ca anh Nguyn Khi v Ban th k hp quyt nh b nhim anh Nguyn Ngc. S vic n nh vy. Nhng sau n li c trnh by nh ti xut kin v Ban th k y thin (n ti) nn cng gii thiu theo chng ti (vic ny k r trong hai vn bn. T trnh ca Ban th k Hi Nh Vn v vn th gii p

ca Ban Vn ha Vn ngh ngy 25/ 6//988). Ti tin rng Ban th k Hi nh vn thc y v trch nhim ca mnh, nn khi "thuyn chuyn cng tc" anh Nguyn Ngc, cc anh trao i vi chng ti chng ti vn cho l khng nn vi vng v nn xem xt thm nhiu mt v pha anh Nguyn Ngc, Ban th k v d lun cng chng. Nhng cc anh vn tin hnh cng vic mt cch kin quyt v khn trng theo tinh thn ngh quyt ca Ban chp hnh Hi Nh Vn thng 91988. Chng ti c thc y cc Hi t gii quyt v t chu trch nhim v cng vic ca mnh l tt hn. C kin chng ti trao i, cn trch nhim quyt nh l Hi. Sau ny Ban b th cng khng nh tinh thn quan h nh vy l ng. Trn thc t qua 6 i hi cc Hi, Ban Vn ha vn ngh Trung ng c gng lm ng chc trch ca mnh l c quan tham mu cho ng. Khng can d mang tnh p t nhn s i vi bt c i hi no. Kt thc phn tch nh gi tnh hnh, mt ln na ti khng nh: Trong hai nm qua ng lnh o vn ha vn ngh l tt c hiu qu, c tc ng chuyn bin trong thc tin. Thc tin vn ngh trong sng tc, l lun ph bnh c bc pht trin tt ang c trin vng to nn bc tranh vn ngh tt p, nhng ho hng nay ang b chn li. l iu ng tic. Tip ti nu ln mt s hin tng cn lm r. Tp II Chng 5 T i hi nh vn ln th 4 n v n ca vit

Trong qu trnh i mi hot ng vn ha vn ngh xut hin nhiu s vic,

nhiu hin tng cn rt tri ngc nhau. Xem xt phn loi cc hin tng y, thy chng xut hin trong s vn hnh hai ch trng ln ca Ngh quyt 05: t do sng tc v nng cao trnh lnh o qun l. Thuc v t do sng tc ni cm ln l cc vn bung lng hay nm cht trong lnh o vn ngh, nh hng rng, la chn mn n tinh thn, c hay khng s p t nhn s i vi cc hi sng tc... Di y xin phn tch tng im mt. A- Nhm vn "t do sng tc ". 1- Mi quan h gia chnh tr v vn ngh: C kin cho rng vn ny xa c ri, xi xo ln ch l do mun tch ri gia chnh tr v vn ngh. ng l vn t ra t lu, nhng gii quyt v mt l lun th cha lc no dt im. V chng mi quan h ny n cng c s vn ng v pht trin qua cc giai on ca thc tin cch mng. Hn na, mt sanh ch em vn ngh thng c mc cm l t c tin cy v chnh tr, cho nn lm r mi quan h chnh tr - vn ngh khng phi l thit thc. Mi ngi u tha nhn ng li chnh tr quyt nh s thnh bi ca cch mng, mt cn ca t nc, n chi phi cc hot ng khc vn hnh theo mt hng chung. Vn ngh cng nh cc lnh vc khc phi hot ng n khp vi ng li chnh tr ca ng, nh mt b phn trong ton b gung my cch mng. Cuc tho lun va qua lm r thm chnh tr v vn ngh l hai hnh thi thc thng nht nhng khng ng nht, quan h gia chng l chnh tr c vai tr ch huy, chi phi v iu ha mi dng hot ng trong c vn ngh. Nhng, vn ngh vn c i sng ring, c tnh c lp tng i ca n vi chnh tr. Trc y chng ta quen ni "vn ngh phc v chnh tr", nay nhn thy ni nh vy d gy hiu lm, cho nn c kin ngh ni: "Vn ngh phc v nhn dn, phc v cch mng " c l y v ng n hn. Trong thi i ngy nay, lnh o ca ng i vi cng cuc xy dng v pht trin t nc, l mt tt yu khch quan, vn ha vn ngh t di s lnh o ca ng l nm trong quy lut y. C iu hot ng sng tc vn ngh l dng hot ng mang tnh cht c th, th ng cn c phng thc lnh o ph hp

nhm kch thch trng tim nng sng to ca vn ngh s. y yu cu ca i mi l nng cao trnh lnh o, qun l nhm bo m thc hin "t do sng tc", "t do ph bnh" lm cho vn ha vn ngh pht trin t nhin, lnh mnh phong ph v a dng. Ti cho rng trong cuc tho lun ny vn c nhn thc su hn. Khng ai c nh ph nhn s lnh o ca ng, mun trnh khi s lnh o ca ng. kin chung l mong mi c c s lnh o tt hn. 2- Vn ph nhn "vn ngh cch mng " Trc mt phi ni ngay l c nhng bi vit trong vi nm qua ti khng h c n tng v s ph nhn thnh tu vn ngh hai cuc khng chin. Thnh tch vn ngh hn 40 nm qua c ng nh gi cao, nhng gi tr ca n mi mi gp phn lm giu kho tng vn ha tinh thn ca dn tc. Tuy rng ta phi thy c mt s tht l vn ngh ca ta thi gian qua cng bc l nhng im yu km. Vic sot xt li nhng nhc im, t ph bnh v nhng thiu st l cn thit cho s i mi vn ngh. Tuy nhin, cng c mt s ngi nhn nhn s t ph bnh y nh nhng lch lc ng lo ngi cho vn ha vn ngh, ri pht ra tn hiu bo ng rng c s ph nhn sch trn thnh tu vn ngh cch mng. Nhn nhn tnh hnh vn ngh hin nay, c mt kin rt ng suy ngh i l: vn ngh hin nay "c lch m khng c lc" "th khng vn", "ca m" l nhng v d v hin tng "lch m khng lc" trong vn hc. Khng tha nhn cc hin tng "lch m khng lc" th khng th c pht trin, tin b. S d c tr tr l do qu s lch, khng dm i tm li thot nhng s "lch" (m khng lc) Ngi vit khng c lc nhng c quyn lch. Khng c quyn ny, khng cn sng tc (Hong Ngc Hin). i mi phi c ph nh, khng ph nh ci c, ci li thi th lm sao m ng cho ci mi pht trin? y l s ph nh bin chng, trong c k tha nhng gi tr hp l t n tin ln, ch khng phi ph nh trn tut i vi ci c. V cng khng phi l tuyt nhin khng c ng n nhng ci c, c. Theo ngha ny, trong phong tro i mi vn ngh va qua c mt s

s ph nh. Hai nh vn c biu hin ph nh "mnh m nht" l cc anh Nguyn Minh Chu v Nguyn Khi. Cc anh y t xem li gi tr nhng a con tinh thn ca mnh l mt ni au, nhng cc anh vn dng cm vt qua t i mi mnh, i mi s sng to. Ring trng hp Nguyn Minh Chu, anh c th hi qu li trong bi "Hy c li ai iu... " nhng thi ca anh y trch nhim, ch khng phi thi dng dng ca ngi ng ngoi cuc. Khng phi thi h v. Ni tm li, khng th c s ph nhn sch trn nhng thnh tu vn ngh cch mng, v thc ra cng khng ai nh ph nhn nhng thnh tu ca qu kh trong c s ng gp ca bn thn mnh. Nhng tch cc m x, phn tch ph phn nhng th bnh ta mc trong qu kh l tuyt i cn thit l ng mng ng hoan nghnh. 3- Vn h b thn tng: y ch l trng hp c bit, lin quan n chuyn ngn "Phm tit" ca Nguyn Huy Thip. Anh c th cha hay, cha gii trong vic xy dng nhn vt vn hc ly nguyn mu t mt anh hng dn tc, vua Quang Trung. - y nhn thy c s bt bnh ca mt s ngi c i vi truyn ngn Phm Tit, nh vn cn rt kinh nghim v trng hp ny. Nu trong truyn ngn Phm Tit (ti nhn mnh ch nu, cng bng vi anh Thip) anh Thip thc c nh nu tn chi ra vi ngi no , th l nh xu, c hi, tc ng phc tp vo mi quan h ni b Hi Nh Vn. Tn trng anh hng dn tc m khng nn thn b ha, thing ling ha. Do khng nn hn ch nh vn miu t chuyn i thng ca anh hng dn tc. Ti c bit c mt kin, mt cch thng thc hnh tng vua Quang Trung trong "Phm tit" l Nguyn Huy Thip ca ngi Quang Trung nu nn hnh tng mt nh vua tuy xut thn nng thn cn c s th tc ca vn ha nng dn, nhng li l mt nh vua c phm cht cao, c nhng hnh vi vn ha cao. l bit tn trng sc p, ci p, c mt tnh yu cao v vua c quyn hnh vi mt t binh m khng cng bc li cn yu su sc n cht khng nhm mt c. Quang Trung l mt nh vua tn trng tr thc, thy Vinh Hoa thng minh,

li em quc s ra hi kin - Vinh Hoa tr li ngang ngc, ht sc tri m Quang Trung vn bnh tnh v coi nh chuyn bnh thng. Ti cho l mt kin nhn xt hay. Ti bc b kin kt ti Nguyn Huy Thip l chi b t tin, l h b c thn tng anh hng dn tc, l c nh t ch h b Quang Trung ri i n h b cc anh hng khc, l phn dn tc v. v... l quy kt chnh tr va khng ng va rt ng phn nn. 4- Vn ngh phn nh hin thc no? C chuyn t hng hay bi en hin thc khng? Trong sng tc vn ngh c kin cho rng, nhn vt tiu cc cc loi xut hin nhiu qu, chim lnh vn n khin cc nhn vt tch cc phi rt lui, nhng ch v nh vy c phi l bi en hin thc khng? Theo ti, vn khng hn l nh vy - Trong vn ngh khng c chuyn t hng hay "bi en", v hng hay en u xuyn tc hin thc u l khng ng s tht. i vi vn ngh th nhn vt tch cc hay tiu cc u l nhn vt c, ci chnh l lm sao cho cc nhn vt y c xy dng chn thc v su sc c kh nng xc ng lng ngi, hng v chnh ngha. S sng tc vn ngh thng tm cm hng ln trong cuc sng con ngi, v vy t lu Gorki gi vn hc l nhn hc. Trong cuc sng c vn o l lm ngi. Trong o l li c lun l chung, l nhng chun mc hnh thnh mt cch t nhin trong sut lch s loi ngi m bt c ch x hi no cng cng nhn, nhng quan h cha con, v chng, anh em, b bn, trng gi, yu tr, thng cm vi ngi hon nn... l nhng tnh cm t nhin, x hi no cng c. Bn cnh o l chung cn c nhng yu cu v o l trong u tranh giai cp, o l ca cch mng. Gii vn ngh thng suy ngh v trn tr v nhng iu ny. H cm gin bt cng v au xt cho nhng bt hnh ca con ngi. Vn ngh xi ln nhng vn ca cuc sng hm nay trong mi con ngi dy ln nhng suy ngh v trch nhim v lng tm, v hnh phc v ni au, v nim tin v hy vng. Cc iu c gn b

vi cc vn chnh tr, kinh t nhng trc ht chng l nhng vn do c, m o c th gn lin vi chnh tr, cc chuyn o l lm ngi, o c lun gn lin vi nn chnh tr chnh ngha. Nhng k cm quyn phn ng lc hu ca cc ch cai tr phn ng lc hu cng vn nhn danh o l m hnh ng khng b tn c, bo lit. Nhng ngay trong ch nh vy, vn xut hin nhng tc gi v tc phm c ngha nhn o su sc lu li cho cc i sau. Vn ngh vn c sc mnh ring ca n - nc ta c Nguyn Du, H Xun Hng. Nga c Lp Tolsti, Tchekhp, Php c Vichto Hu-go, Bandc. Ch ta hin nay phi c nhiu iu kin thun li hn cho vn ngh mi phi. Ti ngh, ng ta khng c g phi lo ngi, khi gii vn ngh c nu ln mt s hin tng sa st v o c x hi. Ci chnh l h c ng vi tinh thn "nhn thng vo s tht " v "ni r s tht " hay khng, v cch ni ca h c tht su sc v xc ng lng ngi hay khng? ng ta cng khng nht thit yu cu vn ngh phi a ra li gii p cho tng vn c th. Bn cht ca ngh thut l nhn thc, khm ph, pht hin vn , cn gii quyt vn li thuc v trch nhim ca cn b lnh o, qun l. Ta khng loi tr c nhng nh vn sc xo c th c nhng gi hay. ang cn ch nghe ting ni ca vn ngh s, v l ting ni ct ln t nhng day dt trong cuc sng, t nhng tm trng ca con ngi. Cng bnh tnh cng nghe c nhiu ging ni, trong c ci ho hng, ci bi thng, ci honh trng ca cuc sng chin u, ci oan khut ca i thng... l nhng thng tin v con ngi v cuc sng x hi b sung vo nhng thng tin khc cho cc nh lnh o trong vic suy ngm tm ti gii p ng n cho mi bc i ln ca dn tc. ng trc mt s kin vn ha mi, mt tc phm vn ngh, kinh nghim ca c nhn ti l: nghe c li khen v ting ch, qua gn lc phn tch m nhn ra thc cht ca vn . nh gi tc phm vn ngh cng vy, khng th ch da vo cm xc ca ring mnh, m cn c kin ca cng chng. Cng chng l ngi trng ti v t nht i vi tc phm vn ngh mi thi i. Ti rt ng thi

ca nh xut bn vn ha trong li cui sch tp truyn ngn ca Nguyn Huy Thip. Xin trch ra y: "Nhng truyn ngn ca Nguyn Huy Thip va ra i chim c s ch nhiu ca d lun bn c trong thi gian va qua". "Nhiu nh ph bnh pht biu chnh kin ca mnh v hin tng Nguyn Huy Thip. Nhiu kin ht sc tri ngc nhau ". "C ngi ln n anh gay gt, thm ch coi vn chng ca anh c nhng khuynh hng thp hn. Ngi khc li ht sc ca ngi anh v cho rng anh c trch nhim cao vi cuc sng hm nay." "Trong vn hc khng c li bnh xt no l li bnh xt cui cng ". "Tc phm ca Nguyn Huy Thip cn v anh vn tip tc cm bt. Rt nhiu ngi ang ch i anh. "Anh nh ngi dn c. Cn chng ta l nhng thc khch. Ty theo th trng ca mnh c ngi khng thch mn bo qu, mn cay qu v c mn l ming qu. Xin c ty s thch." "Trong my chc nm gn y, t c nh vn no mi cm bt lm xn xao d lun n nh vy ". C ngi kt ti bo Vn Ngh l "nng " Nguyn Huy Thip ln, trong c c kin cho ti l ngi tch cc cao Nguyn Huy Thip... C ngi cho rng ti c Nguyn Huy Thip m khng n v khng hiu r l dt nt, km ci, l "gi v ngy th". Ti cn ni r: ti thch mt s truyn ngn ca Nguyn Huy Thip v cng c c nhng im cha thch, khng thch, ti thng ch i c Nguyn Huy Thip. Cng nh c thi ti ng s tay chp th Th L, Xun Diu, Huy Cn v T Hu. Ti cng tng thch v khm phc Nam Cao, Nguyn Hng, Nguyn Cng Hoan t trc cch mng thng Tm. l quyn ca ti v quyn y khng phm vo bt c li g, ti g, khng vi phm mt lut l no. Khng phi ngu nhin m c nc xn xao v Nguyn Huy Thip: hng 5, 6 tnh t nam ch bc t chc hi tho v Nguyn Huy Thip, ng thi hng lot cc bi bo bn lun v Nguyn Huy Thip dn dp mt thi. Hin tng y l ng mng hay ng lo, ti ch mong vn ngh ta c thng no hoc qu no cng c mt xn xao nh vy th vui bit my. A i lm ra hin tng y. Bo vn ngh xui c ?

Ti ra ch th c ? iu phi hi v tm ra t trong bn thn nhng ci m anh Nguyn Huy Thip vit ra ch. Ti khng l ngi nghin cu vn hc, ti cha vit u mt ch v Nguyn Huy Thip. Th m li bo l ti ti, Trn nng Nguyn Huy Thip ln nn Nguyn Huy Thip ni "ting". Tht l bt ci. 5- Vn ch li dng v cnh gic: Ti hiu t tng chung ca c quan lnh o ng ta trong nhn nh tnh hnh l: - Cuc u tranh giai cp quy m th gii rt gay gt, m mu quc mun xa b ch ngha x hi rt kin quyt v xo quyt. - Trong cuc u tranh ny th tranh t tng l mt trn quyt lit nht, c ch ta thua. - Trong mt trn t tng th mt trn vn ngh l trn a him yu. l s tht ti mun i su thm my kin quan im: 1- Cnh gic l g: l phi hiu r ch v ta, vy cnh gic v l lun v t tng, ta phi hiu r ch ang c th l lun g, t tng g. Ti khng cho rng cnh gic l phng v ngn cm nhn dn ta khng bit g n nhng lun iu ca ch, cho rng nu bit n th b nh hng. Trong thi i ny, khng ngn c v khng bt c. Nhng tin tc v l lun t tng nh vy vn c nhiu ngi bit m c khi li bit sai lch - nh th nguy him hn. Nng cao cnh gic (v t tng) l thng bo rng ri nhng thng tin th gii cho nhn dn bit, km theo phi c s phn tch ph phn nh th trnh nhn dn ta cng cao - Nn ch l trnh l lun th gii hin nay cao lm. Ta phi hiu r v c trnh phn tch ph phn sc thuyt phc nhn dn ch khng th a ra vi th l lun c l s qu quen thuc, th l lun "ni ly c " - Lm nh th l mt cnh gic- Ch v d mt ch tnh u vit ca ch ngha x hi l th no? V l thuyt ca ch ngha x hi l th no? V l thuyt v thc tin -l mt vn "cnh gic" ln. 2- Cnh gic - tt c phi cnh gic, c nhiu loi ngi phi cnh gic. Cng an v an ninh phi cnh gic kiu cng an. C quan nh nc phi cnh gic kiu

cng an v c quan nh nc, thanh nin, tr thc vn ngh s phi cnh gic kiu thanh nin tr thc vn ngh s. Trong i ph vi ch, hin nay ta c mt nhc im v mt th yu kh gay go, tc l cc th c ch vn hnh trn t nc ta, v tnh hnh kh khn kinh t ca ta to nn nhng tnh hnh. - i sng kh khn, bt cng x hi ph bin v cay ng. - Nhiu x l trong qun l v trong php lut cha r rt, cha sng phng to nn nhiu ci phc tp, nhiu ni oan khut, nhiu thn phn con ngi cn kh, b nn. - Ny sinh trong b my ng v Nh nc nhng k tha ha, bin cht ny sinh in t nn cng ho mi. K ch cng kch ta, v kch ng nhn dn ta, n li nh ng vo ch yu ca ta n khai thc nhng nguyn vng dn ch v cng bng nhn o chn chnh ca nhn dn ta. Ta khng gi vng c ngn c dn ch, nhn o (nhn quyn). Cnh gic l ta phi nm c nhng t chc, nhng hnh ng phn lon v p tan n. ng thi ta phi dn ch hn na, cng khai hn na, cng bng hn na, phi c lut php cng minh hn na, chm dt tnh trng c quan ng v Nh nc vi phm Hin php, ph hoi lut php, chm dt cc hin tng cn b ng v Nh nc cy quyn, cy th cng bc h hip nhn dn, th nh vy ta mi tc b c v kh ca k ch. Vn ngh v bo ch phi c c v khuyn khch tin hnh cuc u tranh ny theo hng . Nhn xt c nhng bi "c tnh cht kch ng " l mt nhn xt m h, ch cn c quy nh r v k lut b mt v k lut v chnh xc trong thng tin l c, cnh gic u tranh vi ch l dn ch hn na, cng bng hn na, php ch hn na, ch khng phi tng cng b mt, tng cng che chn, tng cng che giu. B- Nhm vn "lnh o qun l " 1. Chung quanh ci gi l "bung lng " trong lnh o vn ha vn ngh. Theo kin ti, khng nn t vn "bung lng" hay "nm cht" m nn ni "dn ch ha" trong lnh o vn ha vn ngh l th no. Trong vn kin bo

co ca B chnh tr trnh Hi ngh Trung ng 6 c cu: ta nm cht nhng ci cn bung lng m li bung lng nhng ci cn nm cht. Ti cho rng vn ngh l khng nn nm cht, ci cn nm cht l an ton x hi. Hin nay, cch mng chuyn on: t nhim v chin u bo v t quc sang nhim v xy dng t nc, k lut chin tranh thay bng cuc sng dn ch. Tri qua hai cuc khng chin, nhn dn ta ni chung, vn ngh s ni ring trng thnh v chnh tr, hon ton c thc c trch nhim ca mnh i vi s nghip xy dng v bo v t nc, khng tha th cho bt c k no chng li cch mng, chng li dn tc, chng li ng. Ti cho rng, trong s nghip cch mng hin nay vai tr ca khoa hc k thut, ca gii tr thc c mt tm quan trng c bit. i ng tr thc ca ta hin nay phn ln do ng o to. i tr thc y c trnh cao, h c kh nng thc hin cc nhim v do cch mng ra. Ti thng tm nim rng, bn thn mnh phi lng nghe nhiu kin v c th tm thy c nhiu hiu bit b ch. i vi tr thc ni chung v vn ngh s ni ring, ti biu th s tn trng, tin cy v ci m i vi h. Ti cho l cn c iu kin anh em c t do pht huy kh nng ca mnh. Bo co chnh tr ti i hi ng ln th VI cng ghi nhn "i vi tr thc, iu quan trng nht l bo m t do sng to". Lp tr thc hin nay c kh nng kh ln, trong h ang tim n nhiu ti nng cn thit cho t nc rt ng tin cy v cn pht huy lp trung nin tri qua th thch. Ti mong mun ng ta tp trung c xung quanh mnh i ng tr thc y, tin cy h, thu ht h tham gia cc nhim v cch mng mt cch ho hng. Trong tr thc, nhiu ngi gi li l nhng ti sn qu gi ln ca quc gia. Cn quan tm qu trng v khai thc ti nng hn l s ch qu ng vo "tr ha ". Trong quan h lm vic vi tr thc, ti nhn thy khi lng nghe nhng kin khc nhau, cn gi thi bnh tnh kim ch, c lng tin cy, h ni ra nhng ngh thnh tht, hn l to ra h tm l e ngi khng dm ni hoc khng mun ni. Tin cy v i x ci m vi tr thc vn ngh s khng th coi l bung lng c. Ti cng c hc tp mt t tng ca Lnin l: Lnh o vn ngh khng

th co bng ng lot m phi quan tm n tng ngi, lm vic ring vi tng ngi. Ti hiu nh th ngha l lnh o cn bit rng mi vn ngh s l mt ngi ring bit c nhng suy ngh, tnh cch v sc tng tng ca mnh, n c o v khng ging ai. Ch khng phi nh th ngha l lnh o c th dy bo du dt tng ngi v ch bo ngi ta phi sng tc nh th no? i vi sng tc vn ngh, lnh o khng bao gi c ngha l tc ng vo tng tc gi, tng tc phm v chu trch nhim v mi tc phm vn ngh. Mi tc gi l mt ti nng, mt ch th c thc i vi s nghip chung v a con tinh thn ca mnh, khng ai c th thay th ngh s chm sc a con y. Ta ch nn c quan h bn b vi vn ngh s. i vi ti, c anh ch em coi l bn b th y l mt nim vui v vinh d cho ti. Trong i sng tm l, mi s gii c u phi tin hnh bng tranh lun, thuyt phc. Gii quyt nhng xung t kin bng s nghi ng v ngn cm khng phi lc no cng t hiu qu ti u. Cuc sng l mun mt, c nhng mt ta c th kim sot v hng dn, nhng c c nhng mt ta khng th kim sot v can thip vo c. l s sng to ngh thut. Ngi lnh o, qun l ch cn nghin cu nn nh hng cho sng tc, sau lm cc vic "chun b hu cn " cho hot ng y. Nhng cch lm "cm tay ch vic" hoc "un nn kp thi " u khng thch hp i vi qu trnh sng to ca vn ngh s Nh vy hon ton khc vi ci gi l khng lnh o. Lnh o l nh hng v nh hng rng, cn tip tc quan nim su sc hn v khi nim nh hng. 2- Vn "nh hng rng " trong hot ng vn ha vn ngh. Ngh quyt 05 ca B chnh tr, hoch nh mt vng cm l: "Tc phm vn ngh khng vi phm php lut khng phn ng (chng li dn tc, chng li ch ngha x hi, ph hoi ha bnh) v khng i try (truyn b ti c s sa a, ph hoi nhn phm), u c quyn c lu hnh. B lut hnh s ca ta cng c mt s iu khon gii thch v cc ti phn ng, i try. Nh vy l tr vng cm ra, mnh t dnh cho sng tc v hot ng vn ha vn ngh v cng rng ri. chinh l v "nh hng rng". Nh nh hng rng mi c th to ra nn

vn ha vn ngh c ni dung su sc v l tng x hi ch ngha v c hnh thc biu hin phong ph v a dng. Tuy nhin ti cng nhn ti ni "nh hng rng " cn cha y , v trong hot ng vn ha vn ngh c khu sng tc v khu ph bin v trong khu truyn b phi qun l phi c x l c th nhiu trng hp c th. Nhng nhng s x l ny cng phi theo hng nh hng rng. Sng tc c th khng phm lut, nhng ph bin th li cha c li. V vy, nh hng rng cho sng tc nhng li phi c x l c th cho lu thng phn phi cc tc phm vn ngh cho thch hp vi nhu cu thc t hin thi. Vn t ra y l phi nhanh chng th ch ha Ngh quyt 05 thnh cc vn bn php lut y v ng n, lm ch da cho s pht trin cc hot ng vn ha vn ngh phong ph v a dng. Vi trch nhim hin nay, ti vn ang tp trung n lc vo phng hng ny. 3- Vn "la chn mn n tinh thn " Hot ng vn ha vn ngh thuc lnh vc sinh hot tinh thn ca x hi. Trong sinh hot tinh thn ca nhn dn c mt kiu nhu cu ca h v tnh cm, t tng th hin thng qua v s cc mi quan h gia ngi vi thin nhin, gia ngi vi ngi v gia con ngi vi chnh mnh. Trong mi mi quan h, con ngi c nhu cu v nhn thc, l gii v la chn cch ng x cho ph hp. Gia i thng ni bt ln l cc quan h cha con, v chng, anh em, ng chu, xm ging, bu bn, trong sinh hot x hi c cc quan h giai cp, dn tc, quc gia, quc t, y con ngi lun lun phi gii p cu hi v o l lm ngi, phm cht con ngi nh (anh dng hoc hn nht, trung thc hay gi di, chung thy hoc phn bi, v tha hay v k v. v... v v. v...). y ta thy ng c yu cu truyn b h t tng gio dc nhn dn thc hin cc nhim v cch mng do ng ra. Yu cu y l quan trng v thng xuyn bc thit. Nhng iu ng lu l hot ng t tng ca ng khng th m m ht mi kha cnh ca sinh hot tinh thn trong x hi. Ni khc i l, sinh hot t tng ca ng ch chim mt b phn trong i sng tinh thn ca nhn dn.

V vy nhn dn ta trong ngay c nhng ng vin cng sn ngoi vic tham gia cc sinh hot t tng ca ng, vn cn phi la chn cc mn n tinh thn ph hp vi nhu cu ca mnh. T do xt n cng l t do la chn. T do t tng, t do tn ngng l cc quyn li tinh thn ca cng dn c ghi trong Hin php. Tn trng cc quyn t do y l tn trng quyn la chn mn n tinh thn ca nhn dn trong khun kh ca Hin php v php lut. T tng "khng la chn mn n " ch yu l mun ni v chng li s p t tinh thn, s bao cp v phng din t tng trong i sng tinh thn ca x hi. nh hng rng l mt t tng, t tng ny ghi trong Ngh quyt ca ng trch dn trn. N l t tng cho c sng tc, cho c lu thng, cho c hng th. Ti bc b dt khot mt lot kin cho rng c s lung tung v video v xut bn sch l nguyn do ch nh hng rng. Vy ha ra l nguyn do t t tng Ngh quyt 05. Ti tha nhn pht biu v hai im "nh hng rng" v "khng chn thc n" nh vy l cha y ch khng phi sai v quan im. Quan im l ng. Ti ang c gng b sung bng tham gia thc y cng vic xy dng lut php - chuyn video v xut bn cn lin quan ti nhiu mi quan h c ch, kinh t x hi khc. Ti xin c kin vo dp khc. Cui cng ti cn ni thm nh sau: 1- Sut c cuc i ti gn 50 tui ng, ti lun lun thc su sc l ti phi suy ngh v hnh ng theo t tng ca ng trong 30 nm chin tranh cng th v hn mi nm trong lnh vc vn ha vn ngh cng th. Ti cng thc rng ti khng hnh ng nh mt ci my th s, m lun lun trn tr suy ngh v nng ng pht trin t tng ca ng ng gp c ch cho s nghip ca ng. Trong hai nm qua ti khng cht n hn v h thn v t cch ng vin ca ti, v ti t thy ti c phn ng gp c ch cho ng. Ngh quyn 05 ca B chnh tr l mt ngh quyt quan trng v ng. Ti bit r nhiu kin pht trin t tng ca ti qua ngh quyt 05, cn c ch c th bt b v tranh lun. Ti cng nhn s thiu st . V tuy l nhng

 kin cn thiu s n cng vn c ch cho ng v n m rng ng suy ngh, n khng cht i theo ng mn. Ti cho kin ca ti l c cn c, c bit c cn c khi ti tip xc ngy cng nhiu vi cc tc phm vn ngh, nghe c nhiu kin khen ch khc nhau... Ti b thiu s nhng thiu s khng phi l sai, hay t ra l cha chc sai. Ti vn xin bo lu v kin tr nhng kin ca ti cho n lc ti gp c nhng kin su sc hn, mi m hn, c sc thuyt phc cao hn. 2- Trong ng x hng ngy, ti vn xut thn nng dn, tiu tr thc nng thn, nn ti cn nhiu vng v th thin. Ti cm n rt nhiu anh ch em c dp ch r nhng vng v th thin ca ti v c nhng li khuyn y tnh ngha. Phi th tht c nhng li ti nghe v sa cha, c nhng li ti nghe nhng khng mun sa cha v khng sa cha c. Bi ti cng mun c sng "t nhin " vi bn tnh mnh c. ng thi ti thnh tht xin li nhng anh ch em no c tip xc hoc gp cch ng x ca ti vng v th thin cc anh cc ch phi phin lng. Cn trong thm tm ti, ti chn thnh yu qu mi ngi hot ng vn ngh v lun bit chia s nhng ni mm, nhng suy ngh ca anh ch em. Tuy ti khng cn chc trch g v vn ngh trong ng, nhng ti vn t xc nh, ti l ngi hot ng vn ha vn ngh, ti khng c quyn lc g to iu kin c th cho cng vic, nhng ti xin php cc anh cc ch, ti vn c coi nh mt ngi bn ca vn ngh v lun tch cc lm c vic g c ch cho vn ha vn ngh v lun lun n ch, cho mng nhng thnh tu mi ca nn vn hc ngh thut ca chng ta. Ti chun b xong "bn kim im" rt sm, v ch i i hi khai mc ng vai mt b co ra trc vnh mng nga. Ti cng bit c mt s ngi vn chng thch g ti, cng ch i, c nhn thy Trn phi kim im trc hi ngh ng vin cc nh vn cng chng khc g l kim im trc i hi... Nhng n ngy Ban B th quyt nh i hi s hp vo cui h tun thng 10 nm 1989 th theo k hoch ca y ban Vn ha gio dc ca Quc hi, ti phi ln ng i cng tc mt s tnh pha Nam.

Tp II Chng 5 T i hi nh vn ln th 4 n v n ca vit

i vi ti y l iu khng may nhng cng l iu may, v thc ra ti cng khng mun c mt i hi lm, ti c phi l nh vn u m ngi chung vi cc nh vn. Ti vo hi l do yu cu lnh o, ch ti t xt, v mt ngh nghip ti cha xng ng c gi l nh vn. iu quan trng nht m ti mong ch i hi nh vn ln ny l c cng b bn kim im ca mnh... V iu ny ti t c mt cch may mn. Vi l do bn cng tc khng d i hi c, ti nh Nguyn Vn Hnh gi n cc ng ch ch tr Hi ngh cc ng vin Hi nh vn "bn kim im" km theo l th vi ni dung: H Ni ngy 20//0//989 Knh gi: Cc ng ch ch tr Hi ngh Cc ng vin Hi nh vn Ti cng l mt hi vin ng vin, nhng thi gian ny ti phi thc hin mt chng trnh cng tc ca y Ban Vn ha Gio dc ca Quc Hi cc tnh pha Nam, nn khng d c hi ngh. Theo thng bo ca Ban T Tng Vn Ha, trong chng trnh Hi ngh c s bo co kim im ca Ban Vn Ha Vn Ngh Trung ng (c). Ti chun b bn bo co xong t vi thng trc. Rt tic l ti khng d c hi ngh trc tip c bo co. Vy ti xin gi n Hi ngh bn bo co (ba bn) cc ng ch s dng. C th c chung trong Hi ngh hoc chuyn cho nhng ng

ch cn bit n n. Nhng kin ca ti vit trong bo co cng l nhng kin ti pht biu nhiu ln trc Ban B th Trung ng v Hi ng t tng. Xin chc Hi ngh nhiu kt qu v xin gi li kinh cho tt c cc ng ch. Trn Khi i hi din ra H Ni th ti ang min Nam. Tuy xa nhng ti rt quan tm ti i hi. Ti bit nhiu anh ang bc vo cuc chin u vi nim lc quan vn c ca nhng ngi lun t tin s ng n ca mnh. Ti cng nhn r nhng khun mt trn Ch tch on v cm thy cuc u ny s din ra quyt lit. Nhng ti tin i hi Nh vn s thng, s vui nh Nguyn Khi d on hn mt nm trc ... Bi bi cnh ln ny khc xa bi cnh ca i hi III. i hi III, v n dn ca Nguyn Ngc vn cn treo l lng trn u mi ngi nh mt chic thng lng. Khng kh ca i hi III ti cho vn cn theo cch c, ch o t trn xung l chnh. Cn by gi i hi IV din ra sau i hi VI, sau ngh quyt 05, sau nhng trao i thng thn trong mc "Vn ngh phng vn" sut hai nm qua, tip thm sc mnh cho h vng vng bc vo cuc chin u mi. T ng bng sng Cu Long ti v ti thnh ph H Ch Minh ng lc i hi Nh vn kt thc, ti tm gp Nguyn Duy v mt s i biu hi vin v nhn thy r s vui mng hn h trn nt mt mi ngi. Tay bt, mt mng, h chuyn s phn khi sang ti nh nim vui ca nhng ngi lnh thng trn t chin trng tr v. Khi ti hi v khng kh ca i hi v din bin c th ca i hi, Nguyn Duy khng ni m trao cho mt bi th song tht lc bt di, vi nhan "Nhn t gn... i hi Nh vn". Tr v nh ngh T78, sut m ti c c hoi bi th ca Nguyn Duy, va c va ci mt mnh. Bi th tht l hay, tht l d dm, nhng cng tht l chn thc. Bi th nh sau: Nhn T Gn... i Hi Nh Vn

1- Thu tri t ni cn i hi Dn lng vn lm ni trun chuyn Xanh kia thm thm tng trn V ai cch tr cho nn ni ny. 2- Trng H thnh lung lay bng nguyt Sng Ba nh m mt nh my By ln ngh quyt trao tay m m bn bc ngy ngy tung tin 3- Pht khai mc hi trng ng ngc Nghe ng Hoi ging Mc Lnin Nh vn phi c nim tin i mi, dn ch k bn kt on 4- Hi tho th trng giang hng bin Ti Bc Kinh bn chuyn X Nga Di nh chuyn nc nam ta t thi li ni thp li cao 5- Ngn lun chin c o o sm n Tng c sp ti ni Bc Su - Bc Su i Nh ta n ph tan ri cn u 6- Trang giy trng mt mu quan i Oan khin ny bit gii cng ai Gin hn qu ha thin tai Vn n bng ha vn i phi chng? c xong, ti c th v v ci mt mnh. Lp tr by gi tht tuyt vi - va c ti va c bn lnh. Ti rt yu qu h v nhiu ngi trong s h cng yu qu ti. Ti khng ch quan khi khng nh iu ny. V y chnh l li thm mt hnh phc ln na ca i ti...

Sau i hi Hi nh vn ln th IV, ti li c mt s kin na. l chuyn bo Ca Vit phng vn ti. Khi cc tnh Qung Tr, Qung Bnh tch ra khi anh Bnh Tr Thin, tnh Qung Tr c mt hi vn ngh ring v Hi ra mt t bo ring, l bo Ca Vit, anh Hong Ph Ngc Tng lm Tng bin tp. Sau khi Ca Vit ra s 1 ti nhn c mt th phng vn ca Ca Vit. Th phng vn c 4 cu hi: -V Ngh quyt 05. - V tnh hnh vn hc hin nay. - V Nguyn Huy Thip. - V i Hi ln IV ca Hi nh vn. Ti vn rt c cm tnh vi nhm Sng Hng trong c Hong Ph Ngc Tng, trong khng kh ang cn ho hng ca i mi, ti tr li phng vn. Ba cu hi trn ti tr li tm tt ni dung bn "kim im". Cn v cu hi th t ti khng do d tr li ng nh nhng g ti ngh, ng nh nhng g n din ra mc du mt s ngi c khng chp nhn iu . Bo Ca Vit hi: Anh khng tham gia nhng theo di i hi Nh Vn ln th t, xin anh cho bit suy ngh ca anh v i hi ny? Tr li: i hi Nh vn l mt i hi rt tt p, ti rt vui mng v yu mn thm cc nh vn rt nhiu. i hi chng minh c gip ti mt nhn nh ca ti c t lu m c nhiu ngi phn bc: Nhn nh l cc vn ngh s ca ta rt ng tin cy, c rn luyn kh nhiu c sc bit gii quyt cng vic ca mnh tt hn nhng ngi khc c mun lm h. Tt nhin, cc vic Hi Nh vn v cc Hi khc lm cha y cha hon ton. Nhng l tt p. Sau ny cc Hi s b sung, s chnh l, s lm thm, v cng ch cc Hi mi bit lm th no cho tt. C nhng vic, cc Hi c th lm khng tt lm sai, lm c hi v nhiu l do. Nhng ri cui cng ci g l s tht, ci g l tt hn cng s c ngi ni ln, vch ra. i hi Hi Nh vn lm vic , ct ln nhng ting ni va xc ng va c sc mnh vch trn nhng sai lm, bt cng, nhng di tr, xuyn tc vu co. Ting ni c khi l nhng l phiu. V vy i hi

Nh vn l mt s kin c ngha quan trng c bit trong qu trnh dn ch ha ca ng ta v ca nc ta. Trong i hi c mt s vic lin quan n ti tin dy ti mun ni r, c mt s ngi nghe nhng tin n khc nhau c n hi ti rng: s tht th no? S tht l nh sau: Trong thi k chun b cho i hi Hi Nh vn, thi gian m Ban Vn ha Vn ngh Trung ng khng cn, ti c thng bo l s c Hi ngh Hi vin l ng vin v trong Hi ngh Ban Vn ho Vn ngh Trung ng cn c bn kim im, v trc gia Ban Vn ho Vn ngh Trung ng v Ban th k c ca Hi Nh Vn c mt s vic quan h khng thun lm. Ti chun b mt bi vit gi l kim im. C nhng ngi cho rng bn kim im s l s nhn ht nhng ti li m h bo co vi cp trn. Ti gi li bn ti liu, ti xin php vng mt v ti cng l Hi vin, ng vin. Ti khng yu cu cng b bn m ch gi cho cc c ch tr Hi ngh. Nhng tt nhin, ti cng khng yu cu khng cng b. Th ri ra Hi ngh chnh thc, c ngi v sau nhiu ngi yu cu cng b, Ch tch on quyt nh cho cng b, yu cu anh Nguyn Vn Hnh ph Ban Vn ho Vn ngh c v cng l mt hi vin c ti liu gia i hi. Ti ni ti vit ti liu khng phi xng ti, m l gp ting ni trung thc lm sng t nhng s thc v quan im nhn thc v v mt vi s kin. Ti c bit a s i hi chp nhn nhng iu ti trnh by - Tt nhin cng c nhng ngi khng chp nhn, khng dm chp nhn v khng mun chp nhn. Tht ra ti cn mun bi c ng bo na. V ai mun bc b n th cng vit bo ni li cho mi ngi cng xem v xt. Nhng tt nhin sau i hi, t nhin tt c cc bo t Nam ch Bc u im hi lng ting. Bo t Qung c ng mt s tham lun ca i hi th b gi li, khng c pht hnh. Ai v u c ch th ngm ny. ng thi sau i hi li c lan truyn mt tin tc nghim trng l anh Nguyn Vn Hnh b kim im nng n v b cch chc! Ti cng khai t ba cu hi (ti khng tin ni t ra vi ai): 1 - Ti liu ca ti c phi ti liu b cm lu hnh khng? C phi ti liu loi

"tuyt mt " khng? Nu khng b cm, khng tuyt mt th anh Hnh hay ai c truyn i, ti sao li c th l "phi kim im " phi c ti 2- Ti khng yu cu cng b v ti t thy khng th t ti yu cu cng b kin ca ti trc i hi - v n l ti liu qu di nn c n gp ba ln thi gian cho php tham lun- nhng ti cng khng yu cu khng cng b. Trong thm tm, ti mun c nhiu ngi bit xa b mt lot kin xuyn tc vu co c th ni l b i. 3- S vic rnh rnh nh vy ti sao anh Nguyn Vn Hnh c b yu cu kim im lm cho anh Hnh khng bit mnh phi kim im nh th no? i hi vui th, tt th, th m sau i hi li c vic "v vn " th. Ti cng mun bt chc Nguyn Duy qut to ln rng : Ai? Ai nh lm g? Ai nh lm th lm g? Hy ni cng khai huch tot ra xem no? Thi k dn ch v cng khai sao li cn c nhng vic p p m m, lt lo, m m, m mui th ny? C ngi bo l kin Ban b th yu cu, ti trc tip hi anh o Duy Tng l b th ph trch t tng, anh Tng bo l khng c. Vy c bao nhiu vic m ngi ta c nhn danh Ban b th p t quyn uy mt cch m mui nh th ny? Ti tr li mt cch thng thn cc cu hi ca cc ng ch. Cm n cc ng ch Ca Vit hi ti c ni ln nhng iu cn ni. Ai mun bc b nhng iu ti ni xin bo Ca Vit cng thu nhn v ng bi cng khai... cho n vui. Trong s kin i Hi Nh Vn, anh Nguyn Vn Hnh c b lin ly nng n. S l trc khi ti i cng tc min Nam, ti gi li anh Hnh, lc y l ph ban vn ha vn ngh cng vi ti, ba bn "kim im" nh ti ni trn v ti c tng ring anh Hnh mt bn "lm k nim". V ti gi cho cc ng ch ch tr Hi ngh Hi vin - ng vin, nn Ch tch on ca i hi khng c trong tay bn no. Khi trong i hi c ngi i cng b bn kim im ca Trn vi dng l c nghe nhng li "xng ti ca Trn , sau c dp nh hi thm, tn cng rm r vo xu hng i mi. Nhng ngi cng khai th thnh tht mun bit kin ca ti, th l trong i hi ni ln mt yu cu rm r v gay gt. Ch tch on nh phi p ng yu cu ny. Trong Hi ngh ng vin, cc ng ch

ch tr khng thng bo s vic "c bn kim im" v ch trng "ct kn" khng cng b. n nay i hi c vic ny, Ch tch on bo l Ch tch on khng c bn trong tay v ct ting hi "Ai c khng?" Anh Hnh vi lng trung thc ca mnh lin bo: "Ti c". Th l Ch tch on yu cu anh Hnh c lun cho i hi nghe. Ti nghe ni li l, khi anh Hnh c, khng kh i hi rt si ni, nhiu i biu tn thnh v hng ng, nhiu trng v tay. Nhng sau th anh Nguyn Vn Hnh mang mt v ln: Cp no yu cu anh Hnh phi kim im! Thng thay, anh Hnh khng bit phi kim im th no, v anh t thy anh khng h c khuyt im g? Anh khng lm vic g c hi hoc khng c li. Anh lin vit bn "Trnh by v vic... c bn kim im ca anh Trn . Nhng cp lnh o cho rng kim im th l khng thnh khn, khng t yu cu. Anh Hnh phi kim im ln th hai. Ln ny anh cng khng bit ni g hn, anh ch bit sa u t ch "bn trnh by" thnh "Bn kim im" v th l li khng t yu cu. Lnh o li yu cu anh Hnh phi kim im trc Hi ngh Chi b ca Ban Vn ha vn ngh. Ti thi lm Trng ban, nhng vn l mt ng vin trong chi b ca Ban. Ti i cng tc min Nam v H Ni ng vo dp c Hi ngh chi b . Hi ngh anh Trn Trng Tn trng ban mi ca Ban t tng vn ha n d. Trong cuc Hi ngh c ng ch ph bnh anh Hnh l "thiu thc t chc k lut", biu hin ch khng bit n cp trn. Cp trn khng mun cho cng b ti liu ca Trn , m anh Hnh li c to iu kin cho ti liu c cng b. Ti pht biu kin bc b kin . Ti ni: Nu quan nim thc t chc k lut l phi bit "n cp trn" th l sai lm v bn thn ti cng khng mun c ci thc Anh Trn Trng Tn th cho l anh Hnh khng kho ng x. Anh Tn ni nu nh anh Tn gp trng hp th anh s ng x khc. Anh Hnh p li l mi ngi c mt cch ng x ring. V cch ng x ca anh Hnh khng c ti li g. Ti ra ba cu hi, nh nu trong cuc tr li phng vn ca bo Ca Vit. Cui cng anh Tn cng ch kt lun c l anh Hnh ng x "khng kho". Vy l cuc kim im kt thc di dng mt ci ui chut. V s vic khng

i n u. Sau khi bo Ca Vit s 2 pht hnh. Ti c ban b th thng bo cho bit l c nhiu kin phn ng cc ni gi v Ban b th, c bit l c mt s kin ca mt s ng b trong qun i. Tip theo , ti phi c mt lm vic vi Ban b th v B chnh tr v ti c Ban kim tra ng thng bo l s vic ca ti phi c em ra trong Hi ngh Trung ng sp ti. Trong Hi ngh ny Trung ng s xem xt my v k lut. Nhng v k lut th Ban kim tra ng s bo co trc Hi ngh. Cn vic ca ti, B chnh tr khng coi l v k lut, m ch l mt s vic c cc phn ng ca ng b. S vic ny s do B chnh tr thng bo li vi Trung ng v B chnh tr khng ngh k lut. n Hi ngh Trung ng s vic din ra ng nh th Nhng sau khi B chnh tr, m anh o Duy Tng l i din thng bo, Ch tch on Hi ngh hi Trung ng c kin g, th lp tc c mt s ng ch pht biu ( 5, 6 ngi ti khng nh r) ln n ti gay gt cho ti l v bnh vc cc vn ngh s nn gy rt nhiu kh khn cho cc a phng. Cc a phng khng a vn ngh s vo trt t c, c ngi th ln n ti l pht biu nh l ni Ban b th c nhng vic lm m m, nh th l xc phm c quan lnh o ca ng. Sau Ch tch on ni l "Yu cu Trung ng cho kin v k lut", v vn phng pht phiu k lut cho ton th cc ng ch chnh thc ghi kin. Ti cng nhn c mt phiu. Ti c lu n mt s chi tit: Phiu ny c in sn vi u : "Phiu v thi hnh k lut ng ch Trn " v c 4 mc k lut: Khin trch, cnh co, cch chc v khai tr. Ti ch nh c kt qu l c 65 kin: Cnh co, ch c 3 kin l khng k lut cn hn mi kin l khin trch. Nh vy kt lun l ti b k lut cnh co. Ti cn nh mt chi tit na l cc bn thng bo k lut th hai ng ch b thi hnh k lut thng bo ti trng ch c khong na trang nh my v ring bn thng bo k lut ca ti di ti 5 trang, trong c c nhng ni dung nh l tranh ci l lun vi ti vy.

Th l kt thc mt qung i ti 15 nm (1975 - 1991) l qung i hot ng trong ha bnh v thng nht ca t nc. Cuc i ti c nhiu qung: 1 940 - 1 945 hot ng b mt v t. 1946 - 1954 Khng chin chng Php. 1955 - 1964 Xy dng qun i trong ha bnh. 1965 - 1974 Chin u chng M B2. V qung 15 nm ny ngh li cng thy c nhiu vic vui bun ng tic v ng nh. Nhng ni chung, ti khng c g phi n hn. Hin nay ti c ngh ngi hon ton, ly vic theo di tin tc, tip nhn nhng kin thc mi lm nim vui cuc sng. Tp II Bt k xun k mo

1- v u TI VIT BI BT K NY?

V nhiu l. L th nht l: Thng thng mi ngi, phn nhiu l ngi gi, u xun hay khai bt, lm th hoc vit vn ni ln cm ngh ca mnh v ngy xun. Cc nh vn hay vit vn, cc nh th hay lm th, cc c khng phi l nh th cng lm th. My nm nay, nh vn Hong Tin u vit: "Cm xc ma xun" v u gi tng ti. V th ti l hi vin hi nh vn, cng mun ngh ngoy i dng ni ln nhiu iu trn trong ngi.

L th hai l : K t ngy ti c ni ting l "chng" "..." (Tuy khng ai ni tn), v t ngy b c khai tr th cng ni ting hn v r tn tui hn. Ti nhn c rt nhiu th t ca nhiu ngi gi n. C ngi l bn quen, c ngi cha quen. Th l mt bi vit, mt tiu lun, mt kin ngh, mt khiu ni, mt t co, mt bi th. C bi c ghi tn gi ti, c bi khng, c bi qua ng bu in, c bi c thy c vt vo nh cc con chu ti nht c a cho ti. C bi c ni dung lin quan n ti, hoc hoan nghnh ti im ny, im khc, hoc ng mun b xung cho ti im n, im kia, hoc ng mun tho lun vi ti. Cng c bi ph phn ti. Ti khng c vn phng c ngi "Cng vn i n" nn ti khng thng k v ghi chp ngy gi c Nhng ti nh i khi l thi gian ti nhn c nhiu nht l t thng 11 nm 1998 n nay. Ti khng ghi c s lng bn vit, c bn vi trang, c bn trn di chc trang. Tng cng s lng c n my trm trang giy. Ni dung th c th thu xp vo mt s h s nh: - H s quan trng nht l h s chng tham nhng cp cao, v thy cung H Ty. - H s v n L Hng H, H S Phu, v Nguyn Trung Thnh, v Bi Minh Quc. - H s v cc gp v lnh o v xy dng ng... Ti thy trong cc kin , c nhiu kin ging ti, c nhiu kin c th b xung cho ti. Ti m c c iu kin thun li gp nhau (V d c mt hnh thc Cu lc b nh no , hoc mt c quan ngn lun no ) th c s trao i, ti chc chn l tuyt vi, vui v v rt b ch, cng c thm an ninh Quc gia. Nhng ti ch dm m c nh hi nh m c lm v s vy thi. Mt l khc na l gn y ti c nghe thut li c mt v lo thnh tr thc pht biu mt hi ngh quan trng, t vn l Tnh hnh th gii v trong nc by gi thay i ln lm ri, khng th dng cch nhn c m nhn c n. Xu hng ton cu ha cc mt th gii ang l xu hng quan trng ch yu. Ta cn t vn nghin cu v xc nh ng li. Phi gii quyt vn ng li, ch khng th chy theo

gii quyt nhng vic c th n c hng vn, hng triu. Ti rt tm c kin ny. Dng suy ngh ca ti nh c tip mt sc mi, v ti thy c l cng c nhiu ngi khc na cng thy nh ti. Mt l na l trong nm va qua ti xem tivi, c xem nhiu phim ca Trung Quc (Lc a, i Loan, Hng Kng) c c nhiu tiu thuyt ca Trung Quc (nht l tiu thuyt lch s, tiu thuyt x hi, tp vn). Ti thy nhiu gi tr v ti nng cc vn ngh s Trung Quc (c t bn v x hi ch ngha). Ti c m c trong ngi rng: Cc vn ngh s Vit Nam, thanh thiu nin Vit Nam tuyt nhin khng th km hn Trung Quc. vy ti sao cc ti nng Vit Nam khng xut l c c nhng gi tr cao, p ra i??? Ci ti lm thui cht ti nng tri qua nhiu th h l ti nng nht trong cc ti i vi nhn dn v t quc. Ti nhn hnh nh cc chu nh ti vui, thng minh, nhanh nhn trn tivi m thy tht rut, tht gan vi cu hi: Cc chu ln ln c c hng hnh phc t do v c t do pht biu khng hay li ch c th tr thnh nhng con ri? Cng lao ca H Ch Minh v ng cng sn ln nht l mang li c lp, t do cho Vit Nam? Vy t do u? Ma xun i! Cn nhiu l khc na, nhng k th tm ri. II cm XC MA XUN BT U T u?

Hi ti 16 tui, mi hc v lng lm ngi cng sn. Bi hc v lng u tin ca ti l t chc v iu khin mt cuc "Khai hi" (Ngy y cha ni "Hi ngh v i hi"). Cng vic quan trng nht trong cng tc vn ng v gic ng qun chng l Khai hi. M khai hi th ngh s bao gi cng c nm tit mc c nh. - Tnh hnh th gii. - Tnh hnh trong nc. V sau - Linh tinh - Ph bnh

- Gii tn Lc y i khai hi vi qun chng, bao gi cng phi c trang b mc tnh hnh th gii, hoc do cp trn cho, hoc t chun b ly. C ln, sau cuc khai hi lng ti, mt anh nng dn mi ti v nh ung nc ch xanh, n khoai luc. Anh t v rt phn khi v tip xc vi cch mng m bit nhn ra c th gii, thy r th gii quan h ti vn mnh ca mnh v gia nh mnh. Anh y khen ti "C ci tinh thn rt cao" v anh hi ti hc u? V anh y yu cu ti vit ra "Ci tinh thn" y cho anh hc vi. Ti nh rt k k nim ny. Do bi ny cng phi bt u t tnh hnh th gii. Ti c gp v nghe (C c c mt t) nhiu ngi c sch v bo ch th gii thut li, th thy nhng tr thc, hc gi th gii h bn v nhn nh v th gii ngy nay hay qu, l qu, mi qu, rng qu, cao qu. Cng nghe h, mnh cng thy mnh "ch ngi y ging". D sao, ti cng thy c trong th k qua (th k XX) c hai s vic lm cho lch s loi ngi bin ng ln, tc ng mnh m n tin trnh pht trin ca loi ngi. Hai s vic y c th th hin ra thnh my cu hi: 1 - Ti sao ta d on l T bn giy cht, m n khng cht, n li c pht trin mnh hn. C th gii by gi u ph thuc vo by tm nc mnh nht v kinh t, vn ha, x hi v qun s. i sng ca nhn dn cc nc y ngy cng cao. Giai cp cng nhn by gi l cng nhn "C trng" v c i sng cao hn c Nguyn th nc ta. V nhng nc ln y u l nc T bn. Ti sao v th no? 2- Ti sao ta bo "Ni dung ca thi i hin nay l qu t T bn ch ngha ln X hi ch ngha trn phm vi ton th gii" m cui th k th Ch ngha x hi li bin mt tm th gii, nh rp mt ci, trong vi nm t thnh tr Lin X, cho n hng chc nc khc na. S tan v sao li din ra nhanh gn th? Ti sao? V th no? Th gii c nhng gii p khc nhau. Vit Nam cng c nhng li gii thch. Nhng li gii thch ca Vit Nam c nhng iu qu mng mui, qu m h, qu h Ch c vic vc nhng khi nim c l p ln nhng thc tin qu ln lao,

qu si ng. S gii thch nh vy tr thnh nhng chuyn tiu lm trc cc tng lp thanh nin. Bn thn nhng tc gi ca cc li gii thch cng t bit mnh chng bp c ai. Nhng v cht l ngi lm ci ngh "Ni ly c", th c vic "Ni ly c". 3- Cn mt cu hi cc k quan trng na m phi gii p c r th mi c c s trng yu m vch ra ng li pht trin t nc. l cu hi: c im quan trng nht ca xu th pht trin th gii l g? Mt iu ht sc hin nhin, ai cng thy l th gii hin nay khng c hai phe na, m ang hnh thnh nhng cc, nhng khu vc. Khng c quan h hai phe ch, ta m quan h ph bin cn xy dng l hp tc, ua tranh v ph thuc vo nhau. Nhiu lnh vc xut hin xu hng ton cu ha ngy cng mnh. l ton cu ha v kinh t, ti chnh, v vn ha, v x hi, v khoa hc cng ngh, v mi trng. Cc vn trn, khng c mt vn no m mt nc t khp kn, d cho nc ln n bao nhiu, c th gii quyt cho mnh c. S ton cu ha c th lan sang lnh vc chnh tr, v cha ai c on l n s din bin th no? (Hin c vai tr Lin Hip Quc v Ngh Vin Chu u). S tht hin nhin d ang ph nhn mt cch ph phng ci th t duy mng mui, l t duy hai phe. Ci l lun my mc : "ch khen th l ta xu, nh ch l ta tt" qu lc hu ny vn cn ng tr mt s u c. Nhng u c ny khng chu c ai ch mnh, nhng li s ngi ta khen mnh, vy khng bit h mun g. Nh i vi Vit Nam, c ngi ch l thiu dn ch. Theo logic trn, th ta "Thiu dn ch l ta rt hay rt tt ri hay sao? Trong chin tranh, cng tc t tng lm sao phn bit bn, th, ta l cc k quan trng, m cng kh d dng. Cn ngy nay, ai l bn, ai l th? Bn u th u, cn lm cho r. Khu hiu "Vit Nam mun lm bn vi tt c mi ngi" l mt khu hiu thc, hay ch l ni cho hay thi, cn khng cn lm bn vi ai c? III- CM XC XUN V T NC RA SAO?

t nc Vit Nam c 4000 nm lch s c nhng thnh tch dng nc v gi

nc, c nhng gi tr vn ha tinh thn cao p. l nhng im rt ng knh trng, v th gii tng ngng m. Trong th k XX, dn tc Vit Nam v ng cng sn lp nhng cng tch rc r xng ng vi cha ng. Mt thnh cng, thng li, ta ni kh nhiu, s khen tng ca thin h, ca bn thn ta cng kh nhiu. Nhng hnh nh ta cha quan tm ng mc ti cc mt tri ca cuc sng. V d thng li v i ca cch mng v chin tranh c mt hu qu ht sc nng n: S tn ph, s kit qu ti nguyn, s tn tht v mt mt ca hng triu gia nh, hng triu b m. Ngy nay, sau thng li ta phi chu mt gnh nng ht sc ln v nhng vt thng v tn tht chin tranh, gnh nng phi n b nhng s hy sinh, phc hi nhng tn ph, tn tht. V l mt iu kin kh khn rt ln cho vic pht trin kinh t x hi, v s hn gn on kt dn tc. S hn ch v trnh , v kinh nghim ca lc lng lnh o trong pht trin kinh t x hi, khng c coi trng phn tch v nghim tc khc phc. Ci kiu t duy : " anh hng trong chin tranh v thng c k th hng mnh, th bt k kh khn phc tp no cng dng ch ngha anh hng khc phc d dng". l mt th men say nguy him! Hin nay ta ang ng trc mt lot nghch l ca i sng x hi, v s qun l x hi. Nhng nghch l ny ang lm au u b phn lnh o v lm day dt, trn tr hng chc triu con tim. Mt lot vn v l lun c bn v t tng chnh tr t ra m cha c phng hng l gii. nh ca lnh o l phi xc nh my nguyn tc nh t trc, ri thi khng tho lun na, ai tun theo th c, khng tun theo th b trng pht. Ti v cng lo s cho ci tng ny. V iu ng lo s khng phi l lo s cho lc lng lnh o, m lo s cho trin vng ca nhn dn, t nc. Nh th lnh o khng lm vic dn dt t nc i ln, m a t nc n bn b vc thm. Tnh hnh t nc phi l cm xc u xun ln nht. Ta ang sng trong mt lot nghch l hay mu thun nh sau: a- Trc ht l nghch l cng chng tham nhng bao nhiu th tham nhng vn tn ti v pht trin ngy cng nghim trng.

V mt chng th s ln n ht mc nghim khc: "Quc nn", "Ni xm"... V mt t chc th c cc ban chng tham nhng gm nhng ngi quan trng. V mt lut php th c lut, php lnh. Quc hi th k hp no cng y d lun phn n. Th m nn tham nhng cng ngy cng lan rng, lan ra khp cc ngnh k c nhng ngnh x hi tt p ca ta l gio dc, y t; Lan ra cc a phng, cc ngc ngch. Nhng v n tham nhng ngy cng ln. Tin mt vo tham nhng gn ngang ngn sch quc gia: hng chc nghn t ng, nn tham nhng cn leo ln cp cao nht y c nhng v vic, nhn dn i gii trnh m cha ai gii trnh, hoc ch gii trnh ni b. Trong khi li c nhng v k lut rt gh. Cha ai ng c n ngun gc nguyn nhn ca tham nhng. Khng tm n ngun gc th khng chng c ti mi c mt tin mt x Nam nh c my nghn dn m t nm 1990 n 1998 tham nhng vt ca dn hai nghn tn thc, mt trm cy vng (km 2 ch), 6,2 t ng bc. y c phi l bc lt khng? C nng khng? V ai bc lt ai y? C phi chng tham nhng l chng bc lt khng? b- Ta h ho v ku go mi tinh gin bin ch cho bt cng knh, cho ngn sch, th t nm 1993 n 1998 bin ch nh nc li tng 11 %. Nh nc bit l lng cn b nhn vin thit nhiu: hn 30% nhng ngn sch ch b c 20%. Cn gim bin ch, nhng yu cu gim ngi m t chc c tng ln. Thm u mi, thm n v li thm xy dng v mua sm. Mt bi bo bo Nhn Dn 1991 ni v tnh trng ti sn c nh ca khu vc hnh chnh s nghip cho bit l s ti sn ny chim 27% so vi khu vc kinh doanh sn xut, nhng c nhng nh ca h hng cha sa cha c chim 700.000 mt vung, 2,25% tng din tch nh ca. Th m hc sinh trung hc c c 2,4m2 u hc sinh, cn hc sinh tiu hc th ch c 0,15m2 u hc sinh. Mi u nghe ni Th tng li quyt nh cho mi huyn u c xy nh tm giam (c ngi cho l cng l nh t) th s c t nht l thm 500 nh t. Ngy xa ta ln ting chi quc Php cai tr ta l "Nh t nhiu hn trng hc". By gi ta li lm ci vic m ta chi. Ta h ho

nhn dn tit kim: "Tit kim l ngha v ca ton dn". Ti ngh dn ni chung c g u m tit kim. Cn ch nh nc c tin th c tiu v ti v m tin cng l ca dn ng gp. Ti sao b my cng knh li c phnh ra? Ngn sch n bao gi mi chu ng ni s tn ph ca b my. Gc gc vn l ch c cu b my? Sao cha bn ti? Li na, ta nu khu hiu ci cch hnh chnh thc hin "Mt ca, mt con du" m b my li qu nhiu ca, nhiu con du. Th th lm sao??? c- Cng ngy x hi cng nhiu t nn, ta cng chng t nn cng pht trin, cc t nn ph bin l: Bun lu, trm cp, ma ty, tht nghip, mi dm, tr em lang thang n my. Mi t nn li c mt quyt nh chng, li c t chc chng, v kinh ph chng. c bit c hai t nn: tht nghip v mi dm, trc y ta cho n l sn phm ca ch ngha t bn. ta khng c ch ngha t bn m hnh nh ci t nn y pht trin khng km (c khi cn hn) cc nc t bn ch ngha. Nghch l ny c l ti sao?? d- Ti sao x hi ta nhiu s khiu kin, t co. l cha k kin ng gp kin ngh m i din chnh ph ni l mi nm c hng chc nghn. Rt nhiu giai thoi v "bi thoi" v n t khiu t. S n c gii quyt qu t, s n lu khng gii quyt b "ha bn" qu nhiu. Hin tng khiu kin, t co ngy cng nhiu ni ln tnh hung g? R rng l "tnh hnh" "Lng dn khng yn". Cc nh t tng "Ni ly c" s gii thch " ch l hin tng, Hin tng y khng phn nh bn cht ch ta". ? Th n phn nh bn cht g? v "Bn cht tt p" ca ch ta n biu hin ra hin tng g. Ti khng mun v khng dm, cng khng th ni ht cm xc i vi ton din tnh hnh t nc. Ti ch mun ni n mt s im ni bt, r rng, hin nhin ai cng thy, cng day dt lo lng v mun l gii. Trc tnh hnh phc tp nh vy, tnh hnh t tng chnh tr ca x hi khng th n nh. N tt yu phi c din bin v din bin phc tp. Ti cng bit c nhiu cch nhn xt, nh gi. i khi c cch nhn xt nh gi theo cng thc

c in: i a s yn tm, phn khi, tin tng. C mt s t ni ny ni khc, lc ny lc khc chao o, dao ng, gim lng tin. K ch li dng tuyn truyn chng ta. Cng thc ny m h nhng rt cn thit i vi mt s ngi, khng ai bc b c v do n rt khng ng v khng dng vo vic g c. Ti ngh c l c nhiu ngi c th c nhiu kin khc nhau nhn xt nh gi. Ti c c c mt bn kin ca mt v lo thnh ti khng quen bit. V y c cch nh gi, tm tt nh sau: Tnh hnh t tng chnh tr trong ng vin c nm loi nh sau: - Loi nhit tnh. - Loi ngoan o - Ch bit yn tm theo cp trn. - Loi gim lng tin. - Loi c hi. - Loi i ngc. ng cho rng loi nhit tnh l ngi tuyt i tin tng vo l tng v hc thuyt. Nhng nhng ngi ny qu trn mt t th ri vo loi i ngc. Loi i ngc qu i mt cht th tr thnh th ch, c nm loi u c s xen k v chuyn ha, ch khng th phn bit rch ri. ng c lng: - Loi nhit tnh c c khong 10 - 15%. - Loi ngoan o c n 50%. - Loi gim lng tin c 10% - 15%. - Loi c hi c n hn 20%. - Loi i ngc c rt t. Ti thy cch nh gi ny c mt h quy chiu c v cng nhc, v cng khng gip ta rt ra c vn g! Ti th ti thy tiu ch nh gi nhn thc, t tng chnh tr hin nay phi l tnh hnh nhn thc v suy ngh c s i chiu vi tnh hnh thc tin x hi ta v thc tin din bin ca th gii. Nhng thc tin cn i chiu vi nhng nguyn l v d on m ta hc tp v thm nhun. S i chiu ny s lm bt ra nhng s khp khnh nghim trng. N t vn

ta phi nhn thc thc tin nh th no. Ti quan st v theo di th ti thy, c 3 loi nhn thc: a) C ngi thy rt r l nhng nguyn l v d on c sai lc hon ton vi tnh hnh thc tin trc mt. Nhng mu sc l tng p trc kia b phai lt ht v b thay th bng nhng hin thc rt chua cht v ma mai. Cch nhn thc ny i n tm trng phn n v xut hin yu cu phi l gii chnh xc tnh hnh, da vo kho tng tr thc ca loi ngi c Ty v ng, c kim v c tm hng i tng i chnh xc v thit thc khng th bm vo nhng gio iu cng nhc v c k. b) Loi th hai l c nhng ngi nhn thy nhng mt, nhng b phn, nhng kha cnh thc tin mu thun vi cc gio iu. Nhng li cho rng l do nhng thc tin mi din bin v pht trin khng ng nh nhng nguyn l c, nn ny sinh tiu cc. Nhng nguyn l c vn ng. Phng hng khc phc hin nay l phi kin tr tr li cc nguyn l c. c) C nhng ngi ch c mt h quy chiu duy nht v c nh l nhng nguyn l gio iu hnh thnh t t nht 50 nm tr v trc. H tuyt i v thnh tht tin vo h quy chiu , v do vy ch c kh nng khun kh tt c thc tin hin nay vo nhng nguyn tc, quan im c. C thc tin no khc vi nguyn tc v quan im c l do li ca thc tin. H mun bt thc tin phi c sa cha cho ph hp vi nguyn tc v quan im c. Nhng ngi ny c im ging vi nhng ngi im b nn chim mt s ng tuyt i. Cn thi ca cc ngi ni trn cng c ch khc nhau. Trong cc ngi loi a v b th c ngi nhn thy nhng sai lch gia nguyn l v thc tin, th thng thn v phn n ni ln nhng iu . C nhng ngi th m c trong lng, nhng khng ni ra, gi im lng, chn cht trong lng tm s ca mnh. C ngi khng dm ni ra, khng mun ni ra, v phi gi vng cc iu kin tn ti v tng tin. ca mnh. Cng c ngi th khng thm ni ra, v cho rng ni ra khng c ai nghe, ni ra v ch v c hi cho mnh. Th nhng nhng ngi ny c m ly mi day dt trong lng, c c nhng cu hi "ti sao", lm th no? v

khng li gii p. Th l c mt s im lng ng s. S im lng ny c tip tc tip nhn cc s ging gii gio iu v dt nt. Nhng ngi ny cng kh xp vo loi "ngoan o" hay "c hi". C ngi ngoan o chng, th cng ngoan o gi v, m ngoan o gi v th cng t nhiu c hi ri. Ti khng th c lng c t l cc loi nhn thc Nhng qua s quan st v tip xc ca ti, ti on chc rng thc s c nhng loi nhn thc khc nhau nh vy Tnh trng t tng chnh tr nh vy, khng c gii quyt ng n, th hu qu ca n rt kh lng trc c th no? Cho nn vn quan trng, then cht v thit yu l vn i chiu thc tin vi l thuyt. S i chiu ny khng th thc hin ty tin v khng th giao cho bt c mt ngi hoc nhm ngi no nht l nhng ngi m trong thc tin t ra b hn ch v thm ch ngu dt. Lm vic ny, ch c thc hin mt sinh hot dn ch ng n v trung thc. Bt c mt s khng trung thc no u khng tm c ra chn l v chc chn s b trng pht. III- CM XC XUN HNG VO MA XUN NO?

Ta ang nm 1999, K Mo, l nm cui cng ca th k XX. Ta ch i nm 2000. Nm 2000 l nm giao tha gia hai th k. Thng thng, ta u mong mun v chc tng nhau nm sau tt p hn nm trc, gp nm gp mi ln. Nm 2000 l nm con Rng. Theo biu tng th t con Mo m tr thnh con Rng, s ln mnh phi gp 100, gp 1000 ln. Ta khng nn o tng nh vy, m ta th nhn qua li mt cch bnh tnh v thc t xem Vit Nam ta trong nm con Mo nh th no? Ti c bit v c tip xc vi nhiu tng nhn nh nh gi thc trng nc ta, thc trng b my lnh o v qun l ca ta. Ti cha tng hp c, ti mun ghi li mt s tng ng ch tip tc suy ngh v trng ch c s tho lun tng hp cho cn thn. y l nhng tng ca s khi qut tm tt, ch khng phi s nhn nh m t. V b my lnh o v qun l x hi th c

nhn nh rng: B my ca ta c 3 c im: 1 cng knh, 2 quan liu qu, 3 bt lc qu. Ti quan st thy ng nh vy. Ch th m n tn km qu, n chim nhiu ti sn ca nh nc qu (nh ca, tr s, phng hp, nh khch, thit b gii tr, xe c sang trng, dng hng "xn"). C ngi quan st thy quan chc nc ta sng sang hn cc nh t bn cc nc ln. Ch th m n khng sc nm c thc trng tnh hnh, khng phn tch v d on c tnh hnh mt cch chnh xc, n c phi thay i kin lun lun. N c tn ti, trong khi nhn dn gp nhng kh khn ca mnh, phi ku oan khiu t, n khng gii quyt hoc khng gii quyt c. Th ra N (b my) ch v n thi, n t tc dng v dn, do dn. l thc trng ng bun. Trong b my, nn tham nhng rt ph bin. M tham nhng th c th c 3 cp: Cp thp l nhng ngi lng khng sng, phi xoay s, kim chc t nhiu sng v nui gia nh. Cp va, l sng ri, nhng mun xoay s i sng c ci thin hn, sung tc hn mt cht. C hai cp ny u c th nguyn lng v thng cm, ch cn khin trch cnh co v phi c phng cch ci thin i sng ton din, ch khng phi chng tham nhng m gii quyt c. Cp cao l nhng ngi c i sng cao ri, nhng cn mun cao hn, cn mun chu cp cho h hng, mun dnh cho con chu ca ci di do. Bn thn th c nh ri mun nh sang hn, c xe ri mun c xe na "xn" hn. dng cng cn nhiu v sang hn, tip khch cng cn tip khch sang trng, ho hip hn, lm n th nhu cu li nhun ngy cng ln hn, ti sn tch tr ngy cng nhiu hn. Trng im chng tham nhng l cp cao ny, nhng li rt kh chng v nhng ngi ny bn thn l cp cao, t nht cng l thn tn ca cp cao. Cho nn khng tnh n ngun gc th dt khot l khng chng tham nhng c, nh phi nhn bn tham nhng ph t nc n tan tnh v ri cng nhau... cht ht! Mun chng c tham nhng phi ci cch b my t c cu, vn hnh v cht lng, nhn s. Li ni v tnh cht ca x hi Vit Nam hin nay:

- C phi l nc x hi ch ngha khng? Hin nhin l cha phi, ch l mt nc lc hu, ngho i, ang bt u pht trin thi. - C phi l nc i theo con ng t bn khng? Cng khng phi. Lc lng lnh o hin nay ang cng quyt nh hng cho n trnh con ng T bn ch ngha. Nhng trong x hi hin nay r rng l ang c nhng yu t x hi ch ngha. Qu tht nc ta c nhng thnh tch v gio dc, y t m th gii king n. Nhng thnh tch xp nc ta kinh t th ngho nn vo loi nht nh, nhng v mt x hi th li vo loi trung bnh. Chng ta li c rt nhiu ch trng cc vn x hi nh n n p ngha, xa i gim ngho, t thin, l lnh m l rch. Nh tnh ngha, qu tnh ngha, qu cu i, qu cu nn... l nhng yu t x hi ch ngha rt ng trn trng. Ta ch trng kinh t nhiu thnh phn kinh t th trng, hc tp v s dng nhiu phng php t bn ch ngha, lm cho kinh t trong mt s nm pht trin kh nhanh. c bit ta c mt thnh tch k diu l t ch thiu go n tr thnh nc xut khu go th nh th gii. iu thc cht l do nng dn c lm n t do hn, h c t lm ch trong lm n hn. Quyn ca nng dn c lnh o chp nhn. Cho nn y cn thy l lnh o thy c quyn lm n ca dn m cng nhn quyn th s c thnh tch ln ngay. Bc H xa kia ni n my ch "T do lm n". Bo m quyn y cho dn th lnh vc no cng s c nhng thnh tch phi thng c, c bit trong khoa hc v vn hc ngh thut. Ch lnh o c ti thnh cng khng lm ra c mt tn go hay mt bi ht, thm ch c ti thnh cng khng nh hng hng dn cho tng ngnh, cho cc ngnh c. Ci quyn t do lm n y l kiu t bn hay kiu x hi ch ngha. Ti thy n l c hai v n cng khng phi l c hai. N l o l thng thng ca ngi i m thi Gn y ti tnh c bt gp mt tng v mt khi nim th v: l khi nim "T bn quyn lc" v c ngi ni "T bn quan chc" (Capitalisme momenklatra). Th ra ngoi t bn l tin ca ra, c ci quyn lc cng tr thnh t bn (vn) c. L quan chc th c quyn lc, m quyn lc li l ci vn lm n. Nc

ta hin nay cha x hi ch ngha c, nhng c nhng yu t tt p ca x hi ch ngha, khng phi t bn, r rng l c ci th t bn quyn lc v t bn quan chc v l th t bn quan liu, t bn hoang d, d man. cng l mt s tht. C l nhiu ngi s ci s tht ny. Nhng ti khng c l do g s n c. Nhn nhn tnh hnh t nc hin nay nht thit phi tm kim phn tch cc s tht ny? IV MA XUN I V u?

Ti c bit nhiu ngi st rut vi nhng li ku ca v ln n cc hin tng tiu cc, cho rng "Bit ri, kh lm ni mi!" vn l phi lm th no? C gii php no ra khi tnh trng ny. ng, y l vn ht sc bc xc. Cc c quan lnh o cng nhiu ln cnh bo rng tnh hnh s cng ngy cng kh khn hn, nhiu th thch nghim trng hn, gay gt hn. Tnh hnh t nc ng trc th thch gay gt tht. Mi ngi u c mt s kin v gii php. Nhng xt ra cc kin gii php (k c kin gii php ca lnh o) u kh thc hin v kh c hiu qu, v n cha xut pht t nhng phn tch khoa hc mi m, su sc v chnh xc. N cn xut pht t s nn nng, bc xc, st rut v n cn mang nhiu nt t duy c. Cho nn n cha ha hn mt trin vng no v n cha a li cho mi ngi mt ho hng no. Ti khng th khng c iu kin xut mt kin gii php no. Ti ch ghi li hai kin cm xc xun nh sau: 1- Gii php sp a ra, phi l gii php chin lc, n phi l vn ng li khi qut bao trm, n s lm phng hng cho s gii quyt cc vn c th nh pht trin kinh t, quan h i ngoi, ci cch b my chng tham nhng... ng li mi y phi l ng li xy dng v pht trin t nc, ly t nc, dn tc t quc l i tng cao nht, mc tiu cao nht, n phi thot ra khi nhng loay hoay v nh tnh: x hi ch ngha hay T bn ch ngha, t hay hu, hay trng, phn ng hay cch mng. ng li y l mt ng li a t nc vt qua th thch, thot khi kh khn i ln. ng li phi a

c t nc i ln ph hp vi c im pht trin ca th gii, ha nhp vi nhng bc i ca khu vc v th gii, pht huy c nhng yu t tt p x hi ch ngha c trong nc v nhng phng php, nhng cng ngh v kinh nghim ca th gii T bn ch ngha, ca cc nc dn ch x hi, khc phc kiu t duy bit phi: "khng phi l ta th l ch". Phi thc s tn trng v thc hin khu hiu rt hay c l "Vit Nam mun lm bn vi tt c mi ngi?" Mc tiu chin lc v t duy chin lc l cao nht, n cao hn v bao hm c nhng nguyn tc c nh l : kin tr l tng x hi ch ngha; kin tr ch ngha Mc-Lnin; vai tr ca ng cng sn..., ch khng ra ngoi v khng ngc li. ng cng sn cn phi thu ht tr tu ton dn bi b cho tr tu ca ng v lm cho ng xng ng vai tr tc gi, tin phong v tham mu cho ton dn tc. Ti cho l phng hng tt nht. Mc tiu chin lc v t duy chin lc phi i i vi vn chin lc nhn s, chin lc nhn ti. Chin lc phi bo m s tuyn chn c ngi c thc ti nhng v tr thch hp. Hin nay rt nhiu v tr c nhng ngi khng xng ng, tri ngnh ngh, khng c o to chun b, thm ch c nhiu ch ngi km li lnh o ch huy ngi gii. l v cng tc t chc nhn s ch tp trung vo c quan t chc ca ng, li qu ph thuc vo tiu chun chnh tr v yu cu chnh tr Chin lc nhn s mi nn pht huy truyn thng ca dn tc : thc hin ph bin ch kho th, st hch, thi tuyn, nghe dn, dnh cho dn quyn gim st, quyn c kin, c thng tin nhn s quyn nhn xt v tham gia chn lc. Nhn s khng nn l vn b mt ca mt nhm ngi. 2- Sau khi xc nh mc tiu chin lc v t duy chin lc ri, th n s l cn c, l ch da vng chc ch o t tng cho cc chnh sch c th: V kinh t v i ngoi, v vn ha, v an ninh quc phng, v cc vn x hi v nhng chnh sch c th v ha hp, on kt dn tc, mt cch nht qun c ni v lm. c nh th, s mau chng khi phc lng tin v tinh thn on kt ton dn, to nn ho hng mi v sc mnh mi. Trong tnh hnh c rt nhiu mt mu thun, c rt nhiu mi quan h phc tp, ta

phi d on mi chnh sch, mi gii php u s c mt c, mt khng c (hoc l mt thit, mt mt) mt phi tr gi. C khi mt c ln hn, mt mt nh hn. Nhng cng c khi mt c nh hn, nhng li khng c khng c, th vn phi chp nhn. Cn c nhng d on nh vy cn nhc mi chnh sch, c t c mt c ln ti a v mt mt, thit nh n mc thp nht. Phi d on mi chnh sch ca ta c ci g , th cng c phi tr gi mt ci g . Ta cn cn nhc tnh ton s tr gi l nh mc ta chu ng c, xng ng vi ci ta c. Ci c v ci phi tr gi phi c c s ng thun ca nhn dn v ca i tc. Tuyt i khng nn o tng l mi chnh sch ta a ra l ch c c v hon ton c, khng mun tr gi cht no. V d t do ngn lun c nhiu ci c, nhng cng phi tr gi l c nhiu kh chu. T do bu c cng c nhiu ci c v cng phi c ci phi tr gi l ta khng th t tung t tc 100%