MT VAI CHUYN BI DNG HOC SINH GIOI

Bai 1:CHNG MINH MT S KHNG PHI L S CHNH PHNG

Trong chng trnh Ton lp 6, cc em c hc v cc bi ton lin quan ti php chia ht ca mt s t
nhin cho mt s t nhin khc 0 v c bit l c gii thiu v s chnh phng, l s t nhin bng
bnh phng ca mt s t nhin (chng hn : 0 ; 1 ; 4 ; 9 ;16 ; 25 ; 121 ; 144 ; ).
Kt hp cc kin thc trn, cc em c th gii quyt bi ton : Chng minh mt s khng phi l s chnh
phng. y cng l mt cch cng c cc kin thc m cc em c hc. Nhng bi ton ny s lm
tng thm lng say m mn ton cho cc em.
1. Nhn ch s tn cng
V s chnh phng bng bnh phng ca mt s t nhin nn c th thy ngay s chnh phng phi c
ch s tn cng l mt trong cc ch s 0 ; 1 ; 4 ; 5 ; 6 ; 9. T cc em c th gii c bi ton kiu sau
y :
Bi ton 1 : Chng minh s : n = 20042 + 20032 + 20022 - 20012 khng phi l s chnh phng.
Li gii : D dng thy ch s tn cng ca cc s 20042 ; 20032 ; 20022 ; 20012 ln lt l 6 ; 9 ; 4 ; 1. Do
s n c ch s tn cng l 8 nn n khng phi l s chnh phng.
Ch : Nhiu khi s cho c ch s tn cng l mt trong cc s 0 ; 1 ; 4 ; 5 ; 6 ; 9 nhng vn khng phi
l s chnh phng. Khi cc bn phi lu thm mt cht na :
Nu s chnh phng chia ht cho s nguyn t p th phi chia ht cho p2.
Bi ton 2 : Chng minh s 1234567890 khng phi l s chnh phng.
Li gii : Thy ngay s 1234567890 chia ht cho 5 (v ch s tn cng l 0) nhng khng chia ht cho 25 (v
hai ch s tn cng l 90). Do s 1234567890 khng phi l s chnh phng.
Ch : C th l lun 1234567890 chia ht cho 2 (v ch s tn cng l 0), nhng khng chia ht cho 4 (v
hai ch s tn cng l 90) nn 1234567890 khng l s chnh phng.
Bi ton 3 : Chng minh rng nu mt s c tng cc ch s l 2004 th s khng phi l s chnh
phng.
Li gii : Ta thy tng cc ch s ca s 2004 l 6 nn 2004 chia ht cho 3 m khng chia ht 9 nn s c
tng cc ch s l 2004 cng chia ht cho 3 m khng chia ht cho 9, do s ny khng phi l s chnh
phng.
2. Dng tnh cht ca s d
Chng hn cc em gp bi ton sau y :
Bi ton 4 : Chng minh mt s c tng cc ch s l 2006 khng phi l s chnh phng.
Chc chn cc em s d b chong. Vy bi ton ny ta s phi ngh ti iu g ? V cho gi thit v tng
cc ch s nn chc chn cc em phi ngh ti php chia cho 3 hoc cho 9. Nhng li khng gp iu k
1

diu nh bi ton 3. Th th ta ni c iu g v s ny ? Chc chn s ny chia cho 3 phi d 2. T ta

c li gii.
Li gii : V s chnh phng khi chia cho 3 ch c s d l 0 hoc 1 m thi (coi nh bi tp cc em t
chng minh !). Do tng cc ch s ca s l 2006 nn s chia cho 3 d 2. Chng t s cho khng
phi l s chnh phng.
Tng t cc em c th t gii quyt c 2 bi ton :
Bi ton 5 : Chng minh tng cc s t nhin lin tip t 1 n 2005 khng phi l s chnh phng.
Bi ton 6 : Chng minh s : n = 20044 + 20043 + 20042 + 23 khng l s chnh phng.
By gi cc em theo di bi ton sau ngh ti mt tnh hung mi.
Bi ton 7 : Chng minh s : n = 44 + 4444 + 444444 + 44444444 + 15 khng l s chnh phng.
Nhn xt : Nu xt n chia cho 3, cc em s thy s d ca php chia s l 1, th l khng bt chc c
cch gii ca cc bi ton 3 ; 4 ; 5 ; 6. Nu xt ch s tn cng cc em s thy ch s tn cng ca n l 9 nn
khng lm tng t c nh cc bi ton 1 ; 2. S d ca php chia n cho 4 l d thy nht, chnh l 3.
Mt s chnh phng khi chia cho 4 s cho s d nh th no nh ? Cc em c th t chng minh v c
kt qu : s d ch c th l 0 hoc 1. Nh vy l cc em gii xong bi ton 7.
3. Kp s gia hai s chnh phng lin tip Cc em c th thy rng : Nu n l s t nhin v s t
nhin k tha mn n2 < k < (n + 1)2 th k khng l s chnh phng. T cc em c th xt c cc bi ton
sau :
Bi ton 8 : Chng minh s 4014025 khng l s chnh phng.
Nhn xt : S ny c hai ch s tn cng l 25, chia cho 3 d 1, chia cho 4 cng d 1. Th l tt c cc cch
lm trc u khng vn dng c. Cc em c th thy li gii theo mt hng khc.
Li gii : Ta c 20032 = 4012009 ; 20042 = 4016016 nn 20032 < 4014025 < 20042. Chng t 4014025
khng l s chnh phng.
Bi ton 9 : Chng minh A = n(n + 1)(n + 2)(n + 3) khng l s chnh phng vi mi s t nhin n khc 0.
Nhn xt : i vi cc em lm quen vi dng biu thc ny th c th nhn ra A + 1 l s chnh phng
(y l bi ton quen thuc vi lp 8). Cc em lp 6, lp 7 cng c th chu kh c li gii.
Li gii : Ta c : A + 1 = n(n + 1)(n + 2)(n + 3) + 1 = (n2 + 3n)(n2 + 3n + 2) + 1 = (n2 + 3n)2 + 2(n2 + 3n) +1
= (n2 + 3n +1)2.
Mt khc : (n2 + 3n)2 < (n2 + 3n)2 + 2(n2 + 3n) = A.
iu ny hin nhin ng v n 1. Chng t : (n2 + 3n)2 < A < A + 1 = (n2 + 3n +1)2. => A khng l s chnh
phng.
Cc em c th rn luyn bng cch th gii bi ton sau :
Bi ton 10 : Hy tm s t nhin n sao cho A = n4 - 2n3 + 3n2 - 2n l s chnh phng.
2

Gi : Ngh n (n2 - n + 1)2.

Bi ton 11 : Chng minh s 235 + 2312 + 232003 khng l s chnh phng.
Gi : Ngh n php chia cho 3 hoc php chia cho 4.
Bi ton 12 : C 1000 mnh ba hnh ch nht, trn mi mnh ba c ghi mt s trong cc s t 2 n
1001 sao cho khng c hai mnh no ghi s ging nhau. Chng minh rng : Khng th ghp tt c cc mnh
ba ny lin nhau c mt s chnh phng.
Bi ton 13 : Chng minh rng : Tng cc bnh phng ca bn s t nhin lin tip khng th l s chnh
phng.
Gi : Ngh ti php chia cho 4.
Bi ton 14 : Chng minh rng s 333333 + 555555 + 777777 khng l s chnh phng.
Gi : Ngh n php chia cho mt chc (?)
Bi ton 15 : Lc u c hai mnh ba, mt cu b tinh nghch c cm mt mnh ba ln li x ra lm bn
mnh. Cu ta mong rng c lm nh vy n mt lc no s c s mnh ba l mt s chnh phng.
Cu ta c thc hin c mong mun khng ?
kt thc bi vit ny, ti mun chc cc em hc tht gii mn ton ngay t u bc THCS v cho ti c
ni ring vi cc qu thy c : nguyn tc chung chng minh mt s t nhin khng l s chnh phng,
l da vo mt trong cc iu kin cn mt s l s chnh phng (m nh cc qu thy c bit :
mi iu kin cn trn i l dng ph nh !). T cc qu thy c c th sng to thm nhiu bi
ton th v khc.

Bai 2 : CHNG MINH MT S L S CHNH PHNG

Cc bn c gii thiu cc phng php chng minh mt s khng phi l s chnh phng trong TTT2
s 9. Bi vit ny, ti mun gii thiu vi cc bn bi ton chng minh mt s l s chnh phng.
Phng php 1 : Da vo nh ngha.
Ta bit rng, s chnh phng l bnh phng ca mt s t nhin. Da vo nh ngha ny, ta c th nh
hng gii quyt cc bi ton.
Bi ton 1 : Chng minh : Vi mi s t nhin n th an = n(n + 1)(n + 2)(n + 3) + 1 l s chnh phng.
Li gii : Ta c :
an = n(n + 1) (n + 2) (n + 3) + 1 = (n2 + 3n) (n2 + 3n + 2) + 1 = (n2 + 3n)2 + 2(n2 + 3n) + 1 = (n2 + 3n + 1)2
Vi n l s t nhin th n2 + 3n + 1 cng l s t nhin, theo nh ngha, an l s chnh phng.
Bi ton 2 : Chng minh s : l s chnh phng.
Li gii : Ta c :

Vy : l s chnh phng.
Phng php 2 : Da vo tnh cht c bit.
Ta c th chng minh mt tnh cht rt c bit : Nu a, b l hai s t nhin nguyn t cng nhau v a.b l
mt s chnh phng th a v b u l cc s chnh phng.
Bi ton 3 : Chng minh rng : Nu m, n l cc s t nhin tha mn 3m2 + m = 4n2 + n th m - n v 4m + 4n
+ 1 u l s chnh phng.
Li gii :
Ta c : 3m2 + m = 4n2 + n
tng ng vi 4(m2 - n2) + (m - n) = m2
hay l (m - n)(4m + 4n + 1) = m2 (*)
Gi d l c chung ln nht ca m - n v 4m + 4n + 1 th (4m + 4n + 1) + 4(m - n) chia ht cho d => 8m + 1
ch ht cho d.
Mt khc, t (*) ta c : m2 chia ht cho d2 => m chia ht cho d.
T 8m + 1 chia ht cho d v m chia ht cho d ta c 1 chia ht cho d => d = 1.
Vy m - n v 4m + 4n + 1 l cc s t nhin nguyn t cng nhau, tha mn (*) nn chng u l cc s
chnh phng. Cui cng xin gi ti cc bn mt s bi ton th v v s chnh phng :
1) Chng minh cc s sau y l s chnh phng :

2) Cho cc s nguyn dng a, b, c i mt nguyn t cng nhau, tha mn : 1/a + 1/b = 1/c. Hy cho bit a
+ b c l s chnh phng hay khng ?
3) Chng minh rng, vi mi s t nhin n th 3n + 4 khng l s chnh phng.
4) Tm s t nhin n n2 + 2n + 2004 l s chnh phng.
5) Chng minh : Nu : v n l hai s t nhin th a l s chnh phng.
Bai 3 : TM CH S TN CNG
Tm ch s tn cng ca mt s t nhin l dng ton hay. a s cc ti liu v dng ton ny u s dng
khi nim ng d, mt khi nim tru tng v khng c trong chng trnh. V th c khng t hc sinh,
c bit l cc bn lp 6 v lp 7 kh c th hiu v tip thu c.
Qua bi vit ny, ti xin trnh by vi cc bn mt s tnh cht v phng php gii bi ton tm ch s tn
cng, ch s dng kin thc THCS.
Chng ta xut pht t tnh cht sau :
Tnh cht 1 :
4

a) Cc s c ch s tn cng l 0, 1, 5, 6 khi nng ln ly tha bc bt k th ch s tn cng vn khng thay

i.
b) Cc s c ch s tn cng l 4, 9 khi nng ln ly tha bc l th ch s tn cng vn khng thay i.
c) Cc s c ch s tn cng l 3, 7, 9 khi nng ln ly tha bc 4n (n thuc N) th ch s tn cng l 1.
d) Cc s c ch s tn cng l 2, 4, 8 khi nng ln ly tha bc 4n (n thuc N) th ch s tn cng l 6.
Vic chng minh tnh cht trn khng kh, xin dnh cho bn c. Nh vy, mun tm ch s tn cng ca s
t nhin x = am, trc ht ta xc nh ch s tn cng ca a.
- Nu ch s tn cng ca a l 0, 1, 5, 6 th x cng c ch s tn cng l 0, 1, 5, 6.
- Nu ch s tn cng ca a l 3, 7, 9, v am = a4n + r = a4n.ar vi r = 0, 1, 2, 3 nn t tnh cht 1c => ch s tn
cng ca x chnh l ch s tn cng ca ar.
- Nu ch s tn cng ca a l 2, 4, 8, cng nh trng hp trn, t tnh cht 1d => ch s tn cng ca x
chnh l ch s tn cng ca 6.ar.
Bi ton 1 : Tm ch s tn cng ca cc s : a) 799 b) 141414 c) 4567
Li gii :
a) Trc ht, ta tm s d ca php chia 99 cho 4 :
99 - 1 = (9 - 1)(98 + 97 + + 9 + 1) chia ht cho 4
=> 99 = 4k + 1 (k thuc N) => 799 = 74k + 1 = 74k.7
Do 74k c ch s tn cng l 1 (theo tnh cht 1c) => 799 c ch s tn cng l 7.
b) D thy 1414 = 4k (k thuc N) => theo tnh cht 1d th 141414 = 144k c ch s tn cng l 6.
c) Ta c 567 - 1 chia ht cho 4 => 567 = 4k + 1 (k thuc N)
=> 4567 = 44k + 1 = 44k.4, theo tnh cht 1d, 44k c ch s tn cng l 6 nn 4567 c ch s tn cng l 4.
Tnh cht sau c => t tnh cht 1.
Tnh cht 2 : Mt s t nhin bt k, khi nng ln ly tha bc 4n + 1 (n thuc N) th ch s tn cng vn
khng thay i.
Ch s tn cng ca mt tng cc ly tha c xc nh bng cch tnh tng cc ch s tn cng ca tng
ly tha trong tng.
Bi ton 2 : Tm ch s tn cng ca tng S = 21 + 35 + 49 + + 20048009.
Li gii :
Nhn xt : Mi ly tha trong S u c s m khi chia cho 4 th d 1 (cc ly tha u c dng n4(n - 2) + 1, n
thuc {2, 3, , 2004}).
Theo tnh cht 2, mi ly tha trong S v cc c s tng ng u c ch s tn cng ging nhau, bng ch
s tn cng ca tng :
(2 + 3 + + 9) + 199.(1 + 2 + + 9) + 1 + 2 + 3 + 4 = 200(1 + 2 + + 9) + 9 = 9009.
Vy ch s tn cng ca tng S l 9.
5

T tnh cht 1 tip tc => tnh cht 3.

Tnh cht 3 :
a) S c ch s tn cng l 3 khi nng ln ly tha bc 4n + 3 s c ch s tn cng l 7 ; s c ch s tn
cng l 7 khi nng ln ly tha bc 4n + 3 s c ch s tn cng l 3.
b) S c ch s tn cng l 2 khi nng ln ly tha bc 4n + 3 s c ch s tn cng l 8 ; s c ch s tn
cng l 8 khi nng ln ly tha bc 4n + 3 s c ch s tn cng l 2.
c) Cc s c ch s tn cng l 0, 1, 4, 5, 6, 9, khi nng ln ly tha bc 4n + 3 s khng thay i ch s tn
cng.
Bi ton 3 : Tm ch s tn cng ca tng T = 23 + 37 + 411 + + 20048011.
Li gii :
Nhn xt : Mi ly tha trong T u c s m khi chia cho 4 th d 3 (cc ly tha u c dng n4(n - 2) + 3, n
thuc {2, 3, , 2004}).
Theo tnh cht 3 th 23 c ch s tn cng l 8 ; 37 c ch s tn cng l 7 ; 411 c ch s tn cng l 4 ;
Nh vy, tng T c ch s tn cng bng ch s tn cng ca tng : (8 + 7 + 4 + 5 + 6 + 3 + 2 + 9) + 199.(1
+ 8 + 7 + 4 + 5 + 6 + 3 + 2 + 9) + 1 + 8 + 7 + 4 = 200(1 + 8 + 7 + 4 + 5 + 6 + 3 + 2 + 9) + 8 + 7 + 4 = 9019.
Vy ch s tn cng ca tng T l 9.
* Trong mt s bi ton khc, vic tm ch s tn cng dn n li gii kh c o.
Bi ton 4 : Tn ti hay khng s t nhin n sao cho n2 + n + 1 chia ht cho 19952000.
Li gii : 19952000 tn cng bi ch s 5 nn chia ht cho 5. V vy, ta t vn l liu n2 + n + 1 c chia
ht cho 5 khng ?
Ta c n2 + n = n(n + 1), l tch ca hai s t nhin lin tip nn ch s tn cng ca n2 + n ch c th l 0 ; 2 ;
6 => n2 + n + 1 ch c th tn cng l 1 ; 3 ; 7 => n2 + n + 1 khng chia ht cho 5.
Vy khng tn ti s t nhin n sao cho n2 + n + 1 chia ht cho 19952000.
S dng tnh cht mt s chnh phng ch c th tn cng bi cc ch s 0 ; 1 ; 4 ; 5 ; 6 ; 9, ta c th gii
c bi ton sau :
Bi ton 5 : Chng minh rng cc tng sau khng th l s chnh phng :
a) M = 19k + 5k + 1995k + 1996k (vi k chn)
b) N = 20042004k + 2003
S dng tnh cht mt s nguyn t ln hn 5 ch c th tn cng bi cc ch s 1 ; 3 ; 7 ; 9, ta tip tc
gii quyt c bi ton :
Bi ton 6 : Cho p l s nguyn t ln hn 5. Chng minh rng : p8n +3.p4n - 4 chia ht cho 5.
6

* Cc bn hy gii cc bi tp sau :
Bi 1 : Tm s d ca cc php chia :
a) 21 + 35 + 49 + + 20038005 cho 5
b) 23 + 37 + 411 + + 20038007 cho 5
Bi 2 : Tm ch s tn cng ca X, Y :
X = 22 + 36 + 410 + + 20048010
Y = 28 + 312 + 416 + + 20048016
Bi 3 : Chng minh rng ch s tn cng ca hai tng sau ging nhau :
U = 21 + 35 + 49 + + 20058013
V = 23 + 37 + 411 + + 20058015
Bi 4 : Chng minh rng khng tn ti cc s t nhin x, y, z tha mn :
19x + 5y + 1980z = 1975430 + 2004.
* Cc bn th nghin cu cc tnh cht v phng php tm nhiu hn mt ch s tn cng ca mt s t
nhin, chng ta s tip tc trao i v vn ny.
* Tm hai ch s tn cng
Nhn xt : Nu x N v x = 100k + y, trong k ; y N th hai ch s tn cng ca x cng chnh l hai ch
s tn cng ca y.
Hin nhin l y x. Nh vy, n gin vic tm hai ch s tn cng ca s t nhin x th thay vo ta i
tm hai ch s tn cng ca s t nhin y (nh hn).
R rng s y cng nh th vic tm cc ch s tn cng ca y cng n gin hn.
T nhn xt trn, ta xut phng php tm hai ch s tn cng ca s t nhin x = am nh sau :
Trng hp 1 : Nu a chn th x = am 2m. Gi n l s t nhin sao cho an - 1 25.
Vit m = pn + q (p ; q N), trong q l s nh nht aq 4 ta c :
x = am = aq(apn - 1) + aq.
V an - 1 25 => apn - 1 25. Mt khc, do (4, 25) = 1 nn aq(apn - 1) 100.
Vy hai ch s tn cng ca am cng chnh l hai ch s tn cng ca aq. Tip theo, ta tm hai ch s tn
cng ca aq.
Trng hp 2 : Nu a l , gi n l s t nhin sao cho an - 1 100.
7

Vit m = un + v (u ; v N, 0 v < n) ta c :
x = am = av(aun - 1) + av.
V an - 1 100 => aun - 1 100.
Vy hai ch s tn cng ca am cng chnh l hai ch s tn cng ca av. Tip theo, ta tm hai ch s tn cng
ca av.
Trong c hai trng hp trn, cha kha gii c bi ton l chng ta phi tm c s t nhin n. Nu n
cng nh th q v v cng nh nn s d dng tm hai ch s tn cng ca aq v av.
Bi ton 7 :
Tm hai ch s tn cng ca cc s :
a) a2003

b) 799

Li gii : a) Do 22003 l s chn, theo trng hp 1, ta tm s t nhin n nh nht sao cho 2n - 1 25.
Ta c 210 = 1024 => 210 + 1 = 1025 25 => 220 - 1 = (210 + 1)(210 - 1) 25 => 23(220 - 1) 100. Mt khc :
22003 = 23(22000 - 1) + 23 = 23((220)100 - 1) + 23 = 100k + 8 (k N).
Vy hai ch s tn cng ca 22003 l 08.
b) Do 799 l s l, theo trng hp 2, ta tm s t nhin n b nht sao cho 7n - 1 100.
Ta c 74 = 2401 => 74 - 1 100.
Mt khc : 99 - 1 4 => 99 = 4k + 1 (k N)
Vy 799 = 74k + 1 = 7(74k - 1) + 7 = 100q + 7 (q N) tn cng bi hai ch s 07.
Bi ton 8 :
Tm s d ca php chia 3517 cho 25.
Li gii : Trc ht ta tm hai ch s tn cng ca 3517. Do s ny l nn theo trng hp 2, ta phi tm s t
nhin n nh nht sao cho 3n - 1 100.
Ta c 310 = 95 = 59049 => 310 + 1 50 => 320 - 1 = (310 + 1) (310 - 1) 100.
Mt khc : 516 - 1 4 => 5(516 - 1) 20
=> 517 = 5(516 - 1) + 5 = 20k + 5 =>3517 = 320k + 5 = 35(320k - 1) + 35 = 35(320k - 1) + 243, c hai ch s tn cng
l 43.
Vy s d ca php chia 3517 cho 25 l 18.
Trong trng hp s cho chia ht cho 4 th ta c th tm theo cch gin tip.
Trc tin, ta tm s d ca php chia s cho 25, t suy ra cc kh nng ca hai ch s tn cng. Cui
cng, da vo gi thit chia ht cho 4 chn gi tr ng.
8

Cc th d trn cho thy rng, nu a = 2 hoc a = 3 th n = 20 ; nu a = 7 th n = 4.

Mt cu hi t ra l : Nu a bt k th n nh nht l bao nhiu ? Ta c tnh cht sau y (bn c t chng
minh).
Tnh cht 4 : Nu a N v (a, 5) = 1 th a20 - 1 25.
Bi ton 9 : Tm hai ch s tn cng ca cc tng :
a) S1 = 12002 + 22002 + 32002 + ... + 20042002
b) S2 = 12003 + 22003 + 32003 + ... + 20042003
Li gii :
a) D thy, nu a chn th a2 chia ht cho 4 ; nu a l th a100 - 1 chia ht cho 4 ; nu a chia ht cho 5 th a2
chia ht cho 25.
Mt khc, t tnh cht 4 ta suy ra vi mi a N v (a, 5) = 1 ta c a100 - 1 25.
Vy vi mi a N ta c a2(a100 - 1) 100.
Do S1 = 12002 + 22(22000 - 1) + ... + 20042(20042000 - 1) + 22 + 32 + ... + 20042.
V th hai ch s tn cng ca tng S1 cng chnh l hai ch s tn cng ca tng 12 + 22 + 32 + ... + 20042.
p dng cng thc :
12 + 22 + 32 + ... + n2 = n(n + 1)(2n + 1)/6
=>12 + 22 + ... + 20042 = 2005 x 4009 x 334 = 2684707030, tn cng l 30.
Vy hai ch s tn cng ca tng S1 l 30.
b) Hon ton tng t nh cu a, S2 = 12003 + 23(22000 - 1) + ... + 20043(20042000 - 1) + 23 + 33 + 20043. V th,
hai ch s tn cng ca tng S2 cng chnh l hai ch s tn cng ca 13 + 23 + 33 + ... + 20043.
p dng cng thc :
=> 13 + 23 + ... + 20043 = (2005 x 1002)2 = 4036121180100, tn cng l 00.
Vy hai ch s tn cng ca tng S2 l 00.
Tr li bi ton 5 (TTT2 s 15), ta thy rng c th s dng vic tm ch s tn cng nhn bit mt s
khng phi l s chnh phng. Ta cng c th nhn bit iu thng qua vic tm hai ch s tn cng.
Ta c tnh cht sau y (bn c t chng minh).
Tnh cht 5 : S t nhin A khng phi l s chnh phng nu :
+ A c ch s tn cng l 2, 3, 7, 8 ;
+ A c ch s tn cng l 6 m ch s hng chc l ch s chn ;
9

+ A c ch s hng n v khc 6 m ch s hng chc l l ;

+ A c ch s hng n v l 5 m ch s hng chc khc 2 ;
+ A c hai ch s tn cng l l.
Bi ton 10 : Cho n N v n - 1 khng chia ht cho 4. Chng minh rng 7n + 2 khng th l s chnh
phng.
Li gii : Do n - 1 khng chia ht cho 4 nn n = 4k + r (r {0, 2, 3}). Ta c 74 - 1 = 2400 100. Ta vit 7n +
2 = 74k + r + 2 = 7r(74k - 1) + 7r + 2.
Vy hai ch s tn cng ca 7n + 2 cng chnh l hai ch s tn cng ca 7r + 2 (r = 0, 2, 3) nn ch c th l
03, 51, 45. Theo tnh cht 5 th r rng 7n + 2 khng th l s chnh phng khi n khng chia ht cho 4.
* Tm ba ch s tn cng
Nhn xt : Tng t nh trng hp tm hai ch s tn cng, vic tm ba ch s tn cng ca s t nhin x
chnh l vic tm s d ca php chia x cho 1000.
Nu x = 1000k + y, trong k ; y N th ba ch s tn cng ca x cng chnh l ba ch s tn cng ca y (y
x).
Do 1000 = 8 x 125 m (8, 125) = 1 nn ta xut phng php tm ba ch s tn cng ca s t nhin x = am
nh sau :
Trng hp 1 : Nu a chn th x = am chia ht cho 2m. Gi n l s t nhin sao cho an - 1 chia ht cho 125.
Vit m = pn + q (p ; q N), trong q l s nh nht aq chia ht cho 8 ta c :
x = am = aq(apn - 1) + aq.
V an - 1 chia ht cho 125 => apn - 1 chia ht cho 125. Mt khc, do (8, 125) = 1 nn aq(apn - 1) chia ht cho
1000.
Vy ba ch s tn cng ca am cng chnh l ba ch s tn cng ca aq. Tip theo, ta tm ba ch s tn cng
ca aq.
Trng hp 2 : Nu a l , gi n l s t nhin sao cho an - 1 chia ht cho 1000.
Vit m = un + v (u ; v N, 0 v < n) ta c :
x = am = av(aun - 1) + av.
V an - 1 chia ht cho 1000 => aun - 1 chia ht cho 1000.
Vy ba ch s tn cng ca am cng chnh l ba ch s tn cng ca av. Tip theo, ta tm ba ch s tn cng
ca av.
Tnh cht sau c suy ra t tnh cht 4.
Tnh cht 6 :
10

Nu a N v (a, 5) = 1 th a100 - 1 chia ht cho 125.

Chng minh : Do a20 - 1 chia ht cho 25 nn a20, a40, a60, a80 khi chia cho 25 c cng s d l 1
=> a20 + a40 + a60 + a80 + 1 chia ht cho 5. Vy a100 - 1 = (a20 - 1)( a80 + a60 + a40 + a20 + 1) chia ht cho 125.
Bi ton 11 :
Tm ba ch s tn cng ca 123101.
Li gii : Theo tnh cht 6, do (123, 5) = 1 => 123100 - 1 chia ht cho 125 (1).
Mt khc :
123100 - 1 = (12325 - 1)(12325 + 1)(12350 + 1) => 123100 - 1 chia ht cho 8 (2).
V (8, 125) = 1, t (1) v (2) suy ra : 123100 - 1 chi ht cho 1000
=> 123101 = 123(123100 - 1) + 123 = 1000k + 123 (k N).
Vy 123101 c ba ch s tn cng l 123.
Bi ton 12 :
Tm ba ch s tn cng ca 3399...98.
Li gii : Theo tnh cht 6, do (9, 5) = 1 => 9100 - 1 chi ht cho 125 (1).
Tng t bi 11, ta c 9100 - 1 chia ht cho 8 (2).
V (8, 125) = 1, t (1) v (2) suy ra : 9100 - 1 chia ht cho 1000 => 3399...98 = 9199...9 = 9100p + 99 = 999(9100p - 1) + 999
= 1000q + 999 (p, q N).
Vy ba ch s tn cng ca 3399...98 cng chnh l ba ch s tn cng ca 999.
Li v 9100 - 1 chia ht cho 1000 => ba ch s tn cng ca 9100 l 001 m 999 = 9100 : 9 => ba ch s tn cng
ca 999 l 889 (d kim tra ch s tn cng ca 999 l 9, sau da vo php nhn xc nh ).
Vy ba ch s tn cng ca 3399...98 l 889.
Nu s cho chia ht cho 8 th ta cng c th tm ba ch s tn cng mt cch gin tip theo cc bc : Tm
d ca php chia s cho 125, t suy ra cc kh nng ca ba ch s tn cng, cui cng kim tra iu
kin chia ht cho 8 chn gi tr ng.
Bi ton 13 :
Tm ba ch s tn cng ca 2004200.
Li gii : do (2004, 5) = 1 (tnh cht 6)
=> 2004100 chia cho 125 d 1
11

=> 2004200 = (2004100)2 chia cho 125 d 1

=> 2004200 ch c th tn cng l 126, 251, 376, 501, 626, 751, 876. Do 2004200 chia ht cho 8 nn ch c th
tn cng l 376.
T phng php tm hai v ba ch s tn cng trnh by, chng ta c th m rng tm nhiu hn ba ch
s tn cng ca mt s t nhin.
Sau y l mt s bi tp vn dng :
Bi 1 : Chng minh 1n + 2n + 3n + 4n chia ht cho 5 khi v ch khi n khng chia ht cho 4.
Bi 2 : Chng minh 920002003, 720002003 c ch s tn cng ging nhau.
Bi 3 : Tm hai ch s tn cng ca :
a) 3999

b) 111213

Bi 4 : Tm hai ch s tn cng ca :
S = 23 + 223 + ... + 240023
Bi 5 : Tm ba ch s tn cng ca :
S = 12004 + 22004 + ... + 20032004
Bi 6 : Cho (a, 10) = 1. Chng minh rng ba ch s tn cng ca a101 cng bng ba ch s tn cng ca a.
Bi 7 : Cho A l mt s chn khng chia ht cho 10. Hy tm ba ch s tn cng ca A200.
Bi 8 : Tm ba ch s tn cng ca s :
199319941995 ...2000
Bi 9 : Tm su ch s tn cng ca 521.
Bai 4 : MT DNG TON V CLN V BCNN
Trong chng trnh s hc lp 6, sau khi hc cc khi nim c chung ln nht (CLN) v bi chung nh
nht (BCNN), cc bn s gp dng ton tm hai s nguyn dng khi bit mt s yu t trong c cc d
kin v CLN v BCNN.
Phng php chung gii :
1/ Da vo nh ngha CLN biu din hai s phi tm, lin h vi cc yu t cho tm hai s.
2/ Trong mt s trng hp, c th s dng mi quan h c bit gia CLN, BCNN v tch ca hai s
nguyn dng a, b, l : ab = (a, b).[a, b], trong (a, b) l CLN v [a, b] l BCNN ca a v b. Vic
chng minh h thc ny khng kh :
Theo nh ngha CLN, gi d = (a, b) => a = md ; b = nd vi m, n thuc Z+ ; (m, n) = 1 (*)
12

T (*) => ab = mnd2 ; [a, b] = mnd

=> (a, b).[a, b] = d.(mnd) = mnd2 = ab
=> ab = (a, b).[a, b] . (**)
Chng ta hy xt mt s v d minh ha.
Bi ton 1 : Tm hai s nguyn dng a, b bit [a, b] = 240 v (a, b) = 16. Li gii : Do vai tr ca a, b l
nh nhau, khng mt tnh tng qut, gi s a b.
T (*), do (a, b) = 16 nn a = 16m ; b = 16n (m n do a b) vi m, n thuc Z+ ; (m, n) = 1.
Theo nh ngha BCNN :
[a, b] = mnd = mn.16 = 240 => mn = 15
=> m = 1 , n = 15 hoc m = 3, n = 5 => a = 16, b = 240 hoc a = 48, b = 80.
Ch : Ta c th p dng cng thc (**) gii bi ton ny : ab = (a, b).[a, b] => mn.162 = 240.16 suyy ra
mn = 15.
Bi ton 2 : Tm hai s nguyn dng a, b bit ab = 216 v (a, b) = 6.
Li gii : Lp lun nh bi 1, gi s a b.
Do (a, b) = 6 => a = 6m ; b = 6n vi m, n thuc Z+ ; (m, n) = 1 ; m n.
V vy : ab = 6m.6n = 36mn => ab = 216 tng ng mn = 6 tng ng m = 1, n = 6 hoc m = 2, n = 3
tng ng vi a = 6, b = 36 hocc l a = 12, b = 18.
Bi ton 3 : Tm hai s nguyn dng a, b bit ab = 180, [a, b] = 60.
Li gii :
T (**) => (a, b) = ab/[a, b] = 180/60 = 3.
Tm c (a, b) = 3, bi ton c a v dng bi ton 2.
Kt qu : a = 3, b = 60 hoc a = 12, b = 15.
Ch : Ta c th tnh (a, b) mt cch trc tip t nh ngha CLN, BCNN : Theo (*) ta c ab = mnd2 =
180 ; [a, b] = mnd = 60 => d = (a, b) = 3.
Bi ton 4 : Tm hai s nguyn dng a, b bit a/b = 2,6 v (a, b) = 5.
Li gii : Theo (*), (a, b) = 5 => a = 5m ; b = 5n vi m, n thuc Z+ ; (m, n) = 1.
V vy : a/b = m/n = 2,6 => m/n = 13/5 tng ng vi m = 13 v n = 5 hay a = 65 v b = 25.
Ch : phn s tng ng vi 2,6 phi chn l phn s ti gin do (m, n) = 1.
Bi ton 5 : Tm a, b bit a/b = 4/5 v [a, b] = 140.
Li gii : t (a, b) = d. V , a/b = 4/5 , mt khc (4, 5) = 1 nn a = 4d, b = 5d.
13

Lu [a, b] = 4.5.d = 20d = 140 => d = 7 => a = 28 ; b = 35.

Bi ton 6 : Tm hai s nguyn dng a, b bit a + b = 128 v (a, b) = 16.
Li gii : Lp lun nh bi 1, gi s a b.
Ta c : a = 16m ; b = 16n vi m, n thuc Z+ ; (m, n) = 1 ; m n.
V vy : a + b = 128 tng ng 16(m + n) = 128 tng ng m + n = 8
Tng ng vi m = 1, n = 7 hoc m = 3, n = 5 hay a = 16, b = 112 hoc a = 48, b = 80
Bi ton 7 : Tm a, b bit a + b = 42 v [a, b] = 72.
Li gii : Gi d = (a, b) => a = md ; b = nd vi m, n thuc Z+ ; (m, n) = 1.
Khng mt tnh tng qut, gi s a b => m n.
Do : a + b = d(m + n) = 42 (1)
[a, b] = mnd = 72 (2)
=> d l c chung ca 42 v 72 => d thuc {1 ; 2 ; 3 ; 6}.
Ln lt thay cc gi tr ca d vo (1) v (2) tnh m, n ta thy ch c trng hp d = 6 => m + n = 7 v
mn = 12 => m = 3 v n = 4 . (tha mn cc iu kin ca m, n). Vy d = 6 v a = 3.6 = 18 , b = 4.6 = 24
Bi ton 8 : Tm a, b bit a - b = 7, [a, b] = 140.
Li gii : Gi d = (a, b) => a = md ; b = nd vi m, n thuc Z+ ; (m, n) = 1.
Do : a - b = d(m - n) = 7 (1)
[a, b] = mnd = 140 (2)
=> d l c chung ca 7 v 140 => d thuc {1 ; 7}.
Thay ln lt cc gi tr ca d vo (1) v (2) tnh m, n ta c kt qu duy nht :
d = 7 => m - n = 1 v mn = 20 => m = 5, n = 4
Vy d = 7 v a = 5.7 = 35 ; b = 4.7 = 28 .
Bi tp t gii :
1/ Tm hai s a, b bit 7a = 11b v (a, b) = 45.
2/ Tm hai s bit tng ca chng bng 448, CLN ca chng bng 16 v chng c cc ch s hng n v
ging nhau.
3/ Cho hai s t nhin a v b. Tm tt c cc s t nhin c sao cho trong ba s, tch ca hai s lun chia ht
cho s cn li.
14

Bai 5 : NGUYN L I - RCH - L

Nguyn l i-rch-l pht biu nh sau : Nu c m vt t vo n ci ngn ko v m > n th c t nht mt
ngn ko cha t nht hai vt. Nguyn l i-rch-l ch gip ta chng minh c s tn ti ngn ko cha
t nht hai vt m khng ch ra c l ngn ko no. Cc bn hy lm quen vic vn dng nguyn l
qua cc bi ton sau y.
Bi ton 1 : Chng minh rng trong 11 s t nhin bt k bao gi cng tn ti t nht 2 s c hiu chia ht
cho 10.
Li gii :
Vi 11 s t nhin khi chia cho 10 ta c 11 s d, m mt s t nhin bt k khi chia cho 10 c 10 kh
nng d l 0 ; 1 ; 2 ; 3 ; ... ; 9.
V c 11 s d m ch c 10 kh nng d, theo nguyn l i-rch-l, tn ti t nht 2 s khi chia cho 10 c
cng s d do hiu ca chng chia ht cho 10 (pcm).
Bi ton 2 : Chng minh rng tn ti s c dng 19941994...199400...0 chia ht cho 1995.
Li gii :
Xt 1995 s c dng : 1994 ; 19941994 ; ... ; .
Nu mt trong cc s trn chia ht cho 1995 th d dng c pcm.
Nu cc s trn u khng chia ht cho 1995 th khi chia tng s cho 1995 s ch c 1994 kh nng d l 1 ;
2 ; 3 ; ... ; 1994.
V c 1995 s d m ch c 1994 kh nng d, theo nguyn l i-rch-l tn ti t nht 2 s khi chia cho 1995
c cng s d, hiu ca chng chia ht cho 1995. Gi s hai s l :
Khi : = 1994...199400...0 chia ht cho 1995 (pcm).
Bi ton 3 : Chng minh rng tn ti s t nhin k sao cho (1999^k - 1) chia ht cho104.
Li gii : Xt 104 + 1 s c dng : 19991 ; 19992 ; ... ; 1999104 + 1.
Lp lun tng t bi ton 2 ta c : (1999m - 1999n) chia ht cho 104 (m > n)
hay 1999n (1999m-n - 1) chia ht cho 104
V 1999n v 104 nguyn t cng nhau, do (1999m-n - 1) chia ht cho 104.
t m - n = k => 1999^k - 1 chia ht cho 104 (pcm).
Bi ton 4 : Chng minh rng tn ti mt s ch vit bi hai ch s chia ht cho 2003.
Li gii : Xt 2004 s c dng 1 ; 11 ; 111 ; ... ;

15

Lp lun tng t bi ton 2 ta c :

hay 11...100...0 chia ht cho 2003 (pcm).
Mt s bi ton t gii :
Bi ton 5 : Chng minh rng mi s nguyn t p ta c th tm c mt s c vit bi hai ch s chia ht
cho p.
Bi ton 6 : Chng minh rng nu mt s t nhin khng chia ht cho 2 v 5 th tn ti bi ca n c dng :
111...1.
Bi ton 7 : Chng minh rng tn ti s c dng 1997k (k thuc N) c tn cng l 0001.
Bi ton 8 : Chng minh rng nu cc s nguyn m v n nguyn t cng nhau th tm c s t nhin k sao
cho mk - 1 chia ht cho n.
Cc bn hy n c s sau : Nguyn l i-rch-l vi nhng bi ton hnh hc th v.
Bai 6: NGUYN L I-RCH-L
& NHNG BI TON HNH HC TH V
Nguyn l c th m rng nh sau : Nu c m vt t vo n ci ngn ko v m > k.n th c t nht mt ngn
ko cha t nht k + 1 vt. Vi m rng ny, ta cn c th gii quyt thm nhiu bi ton khc. Sau y xin
gii thiu bn c lm quen vic vn dng nguyn l i-rch-l vi mt s bi ton hnh hc.
Bi ton 1 : Trong tam gic u c cnh bng 4 (n v di, c hiu n cui bi vit) ly 17 im.
Chng minh rng trong 17 im c t nht hai im m khong cch gia chng khng vt qu 1.

Li gii : Chia tam gic u c cnh bng 4 thnh 16 tam gic u c cnh bng 1 (hnh 1). V 17 > 16, theo
nguyn l i-rch-l, tn ti t nht mt tam gic u cnh bng 1 c cha t nht 2 im trong s 17 im
cho. Khong cch gia hai im lun khng vt qu 1 (pcm).
Bi ton 2 : Trong mt hnh vung cnh bng 7, ly 51 im. Chng minh rng c 3 im trong 51 im
cho nm trong mt hnh trn c bn knh bng 1.
Li gii : Chia hnh vung cnh bng 7 thnh 25 hnh vung bng nhau, cnh ca mi hnh vung nh bng
5/7 (hnh 2).
V 51 im cho thuc 25 hnh vung nh, m 51 > 2.25 nn theo nguyn l i-rch-l, c t nht mt hnh
vung nh cha t nht 3 im (3 = 2 + 1) trong s 51 im cho. Hnh vung cnh bng c bn knh
ng trn ngoi tip l :
Vy bi ton c chng minh. Hnh trn ny chnh l hnh trn bn knh bng 1, cha hnh vung ta ch
ra trn.
Bi ton 3 : Trong mt phng cho 2003 im sao cho c 3 im bt k c t nht 2 im cch nhau mt
khong khng vt qu 1. Chng minh rng : tn ti mt hnh trn bn knh bng 1 cha t nht 1002 im.
Li gii : Ly mt im A bt k trong 2003 im cho, v ng trn C1 tm A bn knh bng 1.
16

+ Nu tt c cc im u nm trong hnh trn C1 th hin nhin c pcm.

+ Nu tn ti mt im B m khong cch gia A v B ln hn 1 th ta v ng trn C2 tm B bn knh
bng 1.
Khi , xt mt im C bt k trong s 2001 im cn li. Xt 3 im A, B, C, v AB > 1 nn theo gi thit ta
c AC 1 hoc BC 1. Ni cch khc, im C phi thuc C1 hoc C2. => 2001 im khc B v A phi nm
trong C1 hoc C2. Theo nguyn l i-rch-l ta c mt hnh trn cha t nht 1001 im. Tnh thm tm ca
hnh trn ny th hnh trn ny chnh l hnh trn bn knh bng 1 cha t nht 1002 im trong 2003 im
cho.
Bi ton 4 : Cho hnh bnh hnh ABCD, k 17 ng thng sao cho mi ng thng chia ABCD thnh hai
hnh thang c t s din tch bng 1/3 . Chng minh rng, trong 17 ng thng c 5 ng thng ng
quy.
Li gii : Gi M, Q, N, P ln lt l cc trung im ca AB, BC, CD, DA (hnh 3).
V ABCD l hnh bnh hnh => MN // AD // BC ; PQ // AB // CD.
Gi d l mt trong 17 ng thng cho. Nu d ct AB ti E ; CD ti F ; PQ ti L th LP, LQ ln lt l
ng trung bnh ca cc hnh thang AEFD, EBCF. Ta c :
S(AEFD) / S(EBCF) = 1/3 hoc S(EBCF) / S(EBFC) = 1/3 => LP / LQ = 1/3 hoc l LQ / LP = 1/3.
Trn PQ ly hai im L1, L2 tha mn iu kin L1P / L1Q = L2Q / L2P = 1/3 khi L trng vi L1 hoc L
trng vi L2. Ngha l nu d ct AB v CD th d phi qua L1 hoc L2.
Tng t, trn MN ly hai im K1, K2 tha mn iu kin K1M / K1N = K2N / K2M = 1/3 khi nu d ct
AD v BC th d phi qua K1 hoc K2 .
Tm li, mi ng thng trong s 17 ng thng cho phi i qua mt trong 4 im L1 ; L2 ; K1 ; K2 .
V 17 > 4.4 nn theo nguyn l i-rch-l, trong 17 ng thng s c t nht 5 ng thng (5 = 4 + 1)
cng i qua mt trong 4 im L1 ; L2 ; K1 ; K2 (5 ng thng ng quy, pcm).
Sau y l mt s bi tp tng t.
Bi 1 : Trong hnh ch nht c kch thc 3 x 5, ly 7 im bt k. Chng minh rng c hai im cch nhau
mt khong khng vt qu
Bi 2 : Trong mt phng ta , cho ng gic li c tt c cc nh l cc im nguyn (c honh v tung
l s nguyn). Chng minh rng trn cnh hoc bn trong ng gic cn t nht mt im nguyn khc na.
Bi 3 : T giy hnh vung c cnh b nht l bao nhiu c th ct ra c 5 hnh trn c bn knh bng 1.
Bi 4 : Trn mt t giy k vung, chn 101 bt k. Chng minh rng trong 101 c t nht 26
khng c im chung.
Bai 7 : BN LUN V BI TON "BA V THN"
Chng ta u bit bi ton th v : Ba v thn sau :
17

Ngy xa, trong mt ngi n c c 3 v thn ging ht nhau. Thn tht th (TT) lun lun ni tht, thn di
tr (DT) lun lun ni di v thn khn ngoan (KN) lc ni tht lc ni di. Cc v thn vn tr li cu hi
ca khch n l n nhng khng ai xc nh c chnh xc cc v thn. Mt hm c mt nh hin trit t
xa n thm n. xc nh c cc v thn, ng hi thn bn tri :
- Ai ngi cnh ngi ?
- l thn TT (1)
ng hi thn ngi gia :
- Ngi l ai ?
- Ta l thn KN (2)
Sau cng ng hi thn bn phi :
- Ai ngi cnh ngi ?
- l thn DT (3)
Nh hin trit tht ln :
- Ti xc nh c cc v thn.
Hi nh hin trit suy lun nh th no ?
Li gii : Gi 3 v thn theo th t t tri sang phi l : A, B, C.
T cu tr li (1) => A khng phi l thn TT.
T cu tr li (2) => B khng phi l thn TT.
Vy C l thn TT. Theo (3) B l thn DT A l thn KN
Nhn xt : C 3 cu hi u tp trung xc nh thn B, phi chng l cch hi thng minh ca nh hin
trit tm ra 3 v thn ? Cu tr li khng phi, m l nh hin trit gp may do 3 v thn tr li cu hi
khng khn ngoan !
Nu 3 v thn tr li khn ngoan nht m vn m bo tnh cht ca tng v thn th sau 3 cu hi, nh hin
trit cng khng th xc nh c v thn no. Ta s thy r hn qua phn tch sau v 2 cch hi ca nh
hin trit :
1. Hi thn X :
- Ngi l ai ?
C 3 kh nng tr li sau :
- Ta l thn TT => khng xc nh c X (Cch tr li khn nht)
- Ta l thn KN => X l thn KN hoc DT
18

- Ta l thn DT => X l KN
2. Hi thn X :
- Ai ngi cnh ngi ?
Cng c 3 kh nng tr li sau :
- l thn TT => thn X khc thn TT
- l thn KN => khng xc nh c X (cch tr li khn nht)
- l thn DT => khng xc nh c X (cch tr li khn nht)
Trong c 2 cch hi ca nh hin trit u c cch tr li khin nh hin trit khng c c mt thng tin
no v ba v thn th lm sao m xc nh c cc v thn. Nu gp may (do s tr li ng nghch) th ch
cn sau 2 cu hi nh hin trit cng xc nh 3 v thn. Cc bn t tm xem trng hp cc cu tr
li ca cc v thn l nh th no nh.
Bi ton c ny tht l hay v d dm, nhng nu cc v thn tr li theo cc phng n khn ngoan nht
th c cch no xc nh c 3 v thn sau 1 s t nht cu hi c khng ?
R rng l khng th t cu hi nh nh hin trit c.
Phi hi nh th no thu c nhiu thng tin nht ?
By gi ta t vn nh sau :
Mi ln hi ch c hi 1 v thn v chnh v tr li. Cn hi nh th no sau mt s t nht cu hi ta
xc nh c cc v thn. Bi ton r rng l khng d cht no, nhng ti tin rng cc bn s tm ra nhiu
phng n ti u y ! Sau y l mt phng n ca ti.
Hi thn A :
- Ngi l thn KN ?
- Nhn c cu tr li.
Hi thn B :
- Ngi l thn KN ?
- Nhn c cu tr li.
Sau ti ch cn hi thm 1 hoc 2 cu na l xc nh c chnh xc 3 v thn. Nh vy s cu hi nhiu
nht l 4. Cc bn c th rt s cu hi xung di 4 c khng ?
Xin mi cc bn hy gii tr bi ton ny bng mt phng n tuyt vi no (Nh l ch hi mt thn v
chnh v tr li) .

19