Phng php hm s trong gii PT-BPT-HPT

Tc gi: nguyentatthu a ln lc: 14:17:15 Ngy 11-05-2008

I.S dng tnh n iu ca hm s gii PT-BPT-HPT:

nh l 1:Nu hm s y=f(x) lun b (hoc lun ngb) v lin tc trn D th s nghim ca pt trn D : f(x)=k khng nhiu hn mt v f(x)=f(y) khi v ch khi x=y vi mi x,y thuc D. Chng minh: Gi s phng trnh f(x)=k c nghim x=a, tc l f(a)=k. Do f ng bin nn *x>a suy ra f(x)>f(a)=k nn pt f(x)=k v nghim *x<a suy ra f(x)<f(a)=k nn pt f(x)=k v nghim Vy pt f(x)=k c nhiu nht l mt nghim. Ch :* T nh l trn, ta c th p dng vo gii phng trnh nh sau: Bi ton yu cu gii pt: F(x)=0. Ta thc hin cc php bin i tng ng a phng trnh v dng f(x)=k hoc f(u)=f(v) ( trong u=u(x), v=v(x)) v ta chng minh c f(x) l hm lun ng bin (nghch bin) Nu l pt: f(x)=k th ta tm mt nghim, ri chng minh l nghim duy nht. Nu l pt: f(u)=f(v) ta c ngay u=v gii phng trnh ny ta tm c nghim. * Ta cng c th p dng nh l trn cho bi ton chng minh phng trnh c duy nht nghim. nh l 2: Nu hm s y=f(x) lun b (hoc lun ngb) v hm s y=g(x) lun ngb (hoc lun b)v lin tc trn D th s nghim trn D ca pt: f(x)=g(x) khng nhiu hn mt. Chng minh: Gi s x=a l mt nghim ca pt: f(x)=g(x), tc l f(a)=g(a).Ta gi s f ng bin cn g nghch bin. *Nu x>a suy ra f(x)>f(a)=g(a)>g(x) dn n pt f(x)=g(x) v nghim khi x>a. *Nu x<a suy ra f(x)<f(a)=g(a)<g(x) dn n pt f(x)=g(x) v nghim khi x<a. Vy pt f(x)=g(x) c nhiu nht mt nghim.

Ch : Khi gp pt F(x)=0 v ta c th bin i v dng f(x)=g(x), trong f v g khc tnh n iu. Khi ta tm mt nghim ca pt v chng minh l nghim duy nht. nh l 3:Cho hm s y=f(x) c o hm n cp n v pt c m nghim, khi pt c nhiu nht l m+1 nghim. nh l ny l h qu ca nh l Roll. nh l 4: Nu hm s y=f(x) lun ng bin ( hoc lun nghch bin)v lin tc trn D th . Cc v d: V d 1: Gii cc phng trnh sau: . . . . Gii: 1) Vi bi ton ny nu gii theo cch bnh thng nh bnh phng hay t n ph s gp nhiu kh khn. Tuy nhin, nu tinh mt cht cc em s thy ngay VT l mt hm ng bin v x=1 l mt nghim ca phng trnh nn theo nh l 1 ta c c x=1 l nghim duy nht. Vy ta c cch gii nh sau. K: Xt hm s , ta c f(x) l hm lin tc trn

D v nn hm s f(x) lun ng bin. Mt khc, ta thy f(1)=4 *Nu x>1 suy ra f(x)>f(1)=4 nn pt v nghim *Nu x<1 suy ra f(x)<f(1)=4 nn pt v nghim Vy x=1 l nghim duy nht ca phng trnh cho. Ch :* v cc hm s y=ax+b vi a>0 l mt hm ng bin v nu f(x) l hm ng bin th hm ( vi iu kin cn thc tn ti) cng l mt hm ng bin nn ta d dng nhn ra VT ca pt l hm ng bin. * Khi d on nghim th ta u tin nhng gi tr ca x sao cho cc biu thc di du cn nhn gi tr l s chnh phng.

2) Vi bi ton ny cng vy nu dng php bin i tng ng hay t n ph s gp kh khn v theo ch trn ta cng d dng nhn thy VT ca pt l mt hm ng bin v pt c nghim x=1. Do pt ny c nghim duy nht x=1 ( Cc gii tng t nh bi 1) 3) Vi ng li nh hai bi trn th ta kh khn gii quyt c bi ton ny. Tuy nhin nu nhn k th ta thy cc biu thc di du cn hai v c chung mt mi lin h l x+2=(x+1)+1 v 2x^2+1=(2x^2)+1, do vy nu t th phng trnh cho tr thnh: , trong hm lin tc v c l mt

nn f(t) lun ng bin. Do

Vy phng trnh c nghim x=1, x=-1/2. 4) Nhn xt cc biu thc tham gia trong phng trnh ta thy: , do vy nu t , khi phng trnh tr thnh: , trong vi t>0 . Ta thy f(t) l hm lin tc v ng bin, do vy . C nhiu phng trnh gii n ta d on c mt s nghim v sau ta chng minh ( da vo nh l 3) s nghim ca phng trnh khng vt qu s nghim ta va d on. Ta xt v d sau V d 2: Gii cc phng trnh sau: . . Gii: 1) Ta thy pt c hai nghim x=0 v x=1. Ta chng minh phng trnh cho c khng qu hai nghim. c iu ny ta cn chng minh hm s c g''(x)>0 (v khi theo /l 3 suy ra g'(x) c nhiu nht mt nghim dn n g(x) c nhiu nht hai nghim), iu ny lun ng v Vy phng trnh cho c hai nghim x=0 v x=1. 2) k: x>-1/2.

, trong Xt hm s

l hm lin tc v ng bin. Do , ta c:

, suy ra pt g(x)=0 c nhiu nht 1 nghim dn n pt g(x)=0 c nhiu nht hai nghim, m ta thy x=0 v x=1 l hai nghim ca pt g(x)=0 nn phng trnh cho c hai nghim x=0 v x=1. V d 3: Chng minh rng phng trnh sau lun c nghim duy nht . Gii: chng minh phng trnh f(x)=0 c nghim duy nht trn D ta c th tin hnh theo cch sau * Chng minh phng trnh f(x)=0 lun c nghim: chng minh iu ny, ta cn chng chng minh f(x) lin tc trn D v tn ti hai s a,b sao cho f(a).f(b)<0 * Tip theo ta chng minh f(x) l hm lun ng bin hoc lun nghch bin. Tr li bi ton: Xt hm s .Ta c f(x) l hm lin tc trn R v f(0).f(2)<0, dn n pt f(x)=0 lun c nghim Gi s l nghim ca phng trnh f(x)=0, khi . T y ta suy ra c Ta c ng bin. Vy phng trnh cho lun c nghim duy nht. . Do vy ta ch cn kho st f(x) vi x>=1 nn f(x) l hm

Ch :* Nu chng ta kho st ngay hm f(x) th chng ta khng th c c f(x) l hm ng bin, do vy ta cn hn ch min xc nh ca x. iu ny ta c c l nh vo bn thn ca phng trnh. * chng minh phng trnh f(x)=0 c nghim duy nht trn D ta cn c cch khc l kho st hm f(x) trn D, lp bng bin thin v t bng bin thin ta suy ra c th ca hm f(x) ch ct Ox ti mt im. Qua cc bi ton trn ta thy vic ng dng tnh n iu vo gii mt s dng ton v phng trnh t ra hiu qu v cho li gii ngn gn. Thng

qua cc v d hi vong cc em c thm nhng k nng gii phng trnh v nhn dng c nhng dng phng trnh no c th dng ng bin, nghch bin . By gi ta i xt mt s bi ton v Bt Phng trnh. V d 4 : Gii cc bt phng trnh sau: . . Gii: 1) K: . Xt hm s Ta d dng chng minh c f(x) l hm nghch bin v f(1)=6. Do Kt hp vi iu kin ta c nghim ca Bpt l: 2) K: . Xt hm s , ta c Mt khc: Do vy Bpt Kt hp iu kin ta c nghim ca Bpt l .

suy ra f(x) l hm ng bin

V d 5: Gii h phng trnh:

Gii: T (2) ta suy ra c |x|,|y|<=1.

nn

, trong vi |t|<=1, ta c f(t) l hm nghch bin v lin tc trn [-1;1] . Thay x=y vo (2) ta c c l ngim ca h cho.

V d 6: Gii h pt:

Gii: T pt(1) gi cho ta s dng phng php hm s T (2) v (3) ta c : (v hm s f(t)=sint-3t l hm lin tc v nghch bin trn .) Thay x=y vo (2) ta c nghim ca h l: .
Ch : *Qua hai v d trn ta thy c hai cng chung mt phng php, l mt phng trnh ca h c dng f(x)=f(y), dn n ta kho st tnh n iu ca hm s f(t) * Mt ch khi s dng tnh n iu l chng ta ch c c khi f(t) lin tc v n iu

V d 7:Gii h phng trnh: Gii: t t=2x-y. Khi (1) tr thnh:

(*) Ta thy v tri (*) l hm nghch bin, v phi l hm ng bin v t=1 l mt nghim ca (*). Do vy (*) c nghim duy nht t=1 t=1 hay 2x=y+1, thay vo (2) ta c: (V hm l hm lin tc v ng bin, ng thi f(1)=0). Vy nghim ca h l:(x;y)=(0;-1).

V d 8: Gii h: . Gii: Xt hm s

Khi h c dng :

ta c: nn f(t) l hm ng bin Ta gi s (x,y,z) l no ca h v x=Max{x,y,z} khi , ta suy ra Vy , thay vo h ta c phng trnh: . Ta d dng chng minh c phng trnh

ny c nghim duy nht x=1 Vy x=y=1 l nghim ca h cho. Bi tp: Bi 1: Gii cc phng trnh sau:

Bi 2: Gii cc bt phng trnh sau

Bi 3: Gii cc h phng trnh sau

. .

. . . . .

.
Bi 4: Gii v bin lun phng trnh