1

H thng cng thc Vt L lp 12 chng trnh Phn Ban

CHNG II: DAO NG C
I. DAO NG IU HO
1. Phng trnh dao ng: x = Acos( t + )
2. Vn tc tc thi: v = - Asin( t + )

v
r
lun cng chiu vi chiu chuyn ng (vt chuyn ng theo chiu dng th v>0, theo chiu m th v<0)
3. Gia tc tc thi: a = -
2
Acos( t + )

a
r
lun hng v v tr cn bng
4. Vt VTCB: x = 0; | v| Max = A; | a| Min = 0
Vt bin: x = A; | v| Min = 0; | a| Max =
2
A
5. H thc c lp:
2
2 2
v
A x

]
+
]
]
a = -
2
x
6. C nng:
2 2

1
W W W
2
t
m A +
Vi
2 2 2 2 2 2
1 1
W ( ) W s ( )
2 2
t
m x m A cos t co t + +
7. Dao ng iu ho c tn s gc l , tn s f, chu k T. Th ng nng v th nng bin thin vi tn s gc 2 , tn s 2f, chu k T/2
8. ng nng v th nng trung bnh trong thi gian nT/2 ( nN
*
, T l chu k dao ng) l:
2 2
W 1
2 4
m A
9. Khong thi gian ngn nht vt i t v tr c li x1 n x2
2 1
t



vi
1
1
2
2
s
s
x
co
A
x
co
A

'

v (
1 2
0 , )
10. Chiu di qu o: 2A
11. Qung ng i trong 1 chu k lun l 4A; trong 1/2 chu k lun l 2A
Qung ng i trong l/4 chu k l A khi vt i t VTCB n v tr bin hoc ngc li.
12. Qung ng vt i c t thi im t1 n t2.
Xc nh:
1 1 2 2
1 1 2 2
Acos( ) Acos( )

sin( ) sin( )
x t x t
v
v A t v A t


+ +
' '
+ +


(v1 v v2 ch cn xc nh du)
A
-A
x1 x2
M2
M1
M'1
M'2
O

Phn tch: t2 t1 = nT + t (n N; 0 t < T)

Qung ng i c trong thi gian nT l S1 = 4nA, trong thi gian t l S2.
* Nu v1v2 0
2 2 1
2 2 1
2
4
2
T
t S x x
T
t S A x x

<

>

* Nu v1v2 < 0
1 2 1 2
1 2 1 2
0 2
0 2
v S A x x
v S A x x
>

< + +

GV: Trn nh Hng T: 0983932550- mail: Hungtc3@gmail.com Trng THPT Thanh Chng 3
2
H thng cng thc Vt L lp 12 chng trnh Phn Ban
Qung ng tng cng l S = S1 + S2
Lu : + Nu t = T/2 th S2 = 2A
+ Tnh S2 bng cch nh v tr x1, x2 v chiu chuyn ng ca vt trn trc Ox
+ Trong mt s trng hp c th gii bi ton bng cch s dng mi lin h gia dao ng iu ho v chuyn ng trn u s n gin hn.
+ Tc trung bnh ca vt i t thi im t1 n t2:
2 1
tb
S
v
t t

vi S l qung ng tnh nh trn.

13. Bi ton tnh qung ng ln nht v nh nht vt i c trong khong thi gian 0 < t < T/2.
Vt c vn tc ln nht khi qua VTCB, nh nht khi qua v tr bin nn trong cng mt khong thi gian qung ng i c cng ln khi vt
cng gn VTCB v cng nh khi cng gn v tr bin.
S dng mi lin h gia dao ng iu ho v chuyn ng trn u.
Gc qut = t.
Qung ng ln nht khi vt i t M1 n M2 i xng qua trc Oy (hnh 1)
ax
2Asin
2
M
S

Qung ng nh nht khi vt i t M1 n M2 i xng qua trc Ox (hnh 2)

2 (1 os )
2
Min
S A c


Lu : + Trong trng hp t > T/2
Tch '
2
T
t n t +
trong
*
; 0 '
2
T
n N t < <
Trong thi gian
2
T
n qung ng
lun l 2nA
Trong thi gian t th qung ng ln nht, nh nht tnh nh trn.
+ Tc trung bnh ln nht v nh nht ca trong khong thi gian t:
ax
ax
M
tbM
S
v
t

v
Min
tbMin
S
v
t

vi SMax; SMin tnh nh trn.

13. Cc bc lp phng trnh dao ng dao ng iu ho:
* Tnh
* Tnh A
* Tnh da vo iu kin u: lc t = t0 (thng t0 = 0)
0
0
Acos( )
sin( )
x t
v A t

'
+

Lu : + Vt chuyn ng theo chiu dng th v > 0, ngc li v < 0

+ Trc khi tnh cn xc nh r thuc gc phn t th my ca ng trn lng gic
(thng ly - < )
14. Cc bc gii bi ton tnh thi im vt i qua v tr bit x (hoc v, a, Wt, W, F) ln th n
* Gii phng trnh lng gic ly cc nghim ca t (Vi t > 0 phm vi gi tr ca k )
* Lit k n nghim u tin (thng n nh)
* Thi im th n chnh l gi tr ln th n
Lu :+ ra thng cho gi tr n nh, cn nu n ln th tm quy lut suy ra nghim th n
+ C th gii bi ton bng cch s dng mi lin h gia dao ng iu ho v chuyn ng trn u
15. Cc bc gii bi ton tm s ln vt i qua v tr bit x (hoc v, a, Wt, W, F) t thi im t1 n t2.
GV: Trn nh Hng T: 0983932550- mail: Hungtc3@gmail.com Trng THPT Thanh Chng 3
2

2

A -
A
M
M
1
2
O
P
x
x O
2
1
M
M
-
A
A
P
2 1
P
P
y
Hnh 1 Hnh 2
3
H thng cng thc Vt L lp 12 chng trnh Phn Ban
* Gii phng trnh lng gic c cc nghim
* T t1 < t t2 Phm vi gi tr ca (Vi k Z)
* Tng s gi tr ca k chnh l s ln vt i qua v tr .
Lu : + C th gii bi ton bng cch s dng mi lin h gia dao ng iu ho v chuyn ng trn u.
+ Trong mi chu k (mi dao ng) vt qua mi v tr bin 1 ln cn cc v tr khc 2 ln.
16. Cc bc gii bi ton tm li , vn tc dao ng sau (trc) thi im t mt khong thi gian t.
Bit ti thi im t vt c li x = x0.
* T phng trnh dao ng iu ho: x = Acos( t + ) cho x = x0
Ly nghim t + = vi 0 ng vi x ang gim (vt chuyn ng theo chiu m v v < 0)
hoc t + = - ng vi x ang tng (vt chuyn ng theo chiu dng)
* Li v vn tc dao ng sau (trc) thi im t giy l

x Acos( )
Asin( )
t
v t


t +
'
t +

hoc
x Acos( )
Asin( )
t
v t


t
'
t

17. Dao ng c phng trnh c bit:

* x = a t Acos( t + ) vi a = const
Bin l A, tn s gc l , pha ban u
x l to , x0 = Acos( t + ) l li .
To v tr cn bng x = a, to v tr bin x = a t A
Vn tc v = x = x0, gia tc a = v = x = x0
H thc c lp: a = -
2
x0


2 2 2
0
( )
v
A x

+
* x = a t Acos
2
( t + ) h bc ta c pt c:
Bin A/2; tn s gc 2 , pha ban u 2 .
II. CON LC L XO
1. Tn s gc:
k
m
; chu k:
2
2
m
T
k

; tn s:
1 1
2 2
k
f
T m

iu kin dao ng iu ho: B qua ma st, lc cn v vt dao ng trong gii hn n hi
2. C nng:
2 2 2
1 1
W
2 2
m A kA
3. * bin dng ca l xo thng ng khi vt VTCB:

mg
l
k
2
l
T
g

* bin dng ca l xo khi vt VTCB vi con lc l xo

nm trn mt phng nghing c gc nghing :

sin mg
l
k

2
sin
l
T
g

+ Chiu di l xo ti VTCB: lCB = l0 + l (l0 l chiu di t nhin)

+ Chiu di cc tiu (khi vt v tr cao nht): lMin = l0 + l A
+ Chiu di cc i (khi vt v tr thp nht): lMax = l0 + l + A
GV: Trn nh Hng T: 0983932550- mail: Hungtc3@gmail.com Trng THPT Thanh Chng 3
l
gin
O
x
A
-A
nn
l
gin O
x
A
-A
Hnh a (A <
l)
Hnh b (A >
l)
4
H thng cng thc Vt L lp 12 chng trnh Phn Ban
lCB = (lMin + lMax)/2
+ Khi A > l (Vi Ox hng xung):
- Thi gian l xo nn 1 ln l thi gian ngn nht vt i
t v tr x1 = - l n x2 = -A.
- Thi gian l xo gin 1 ln l thi gian ngn nht vt i
t v tr x1 = - l n x2 = A,
Lu : Trong mt dao ng (mt chu k) l xo nn 2 ln
v gin 2 ln
4. Lc ko v hay lc hi phc F = -kx = -m
2
x
c im: * L lc gy dao ng cho vt.
* Lun hng v VTCB
* Bin thin iu ho cng tn s vi li
5. Lc n hi l lc a vt v v tr l xo khng bin dng.
C ln Fh = kx
*
(x
*
l bin dng ca l xo)
* Vi con lc l xo nm ngang th lc ko v v lc n hi l mt (v ti VTCB l xo khng bin dng)
* Vi con lc l xo thng ng hoc t trn mt phng nghing
+ ln lc n hi c biu thc:
* Fh = k| l + x| vi chiu dng hng xung
* Fh = k| l - x| vi chiu dng hng ln
+ Lc n hi cc i (lc ko): FMax = k( l + A) = FKmax (lc vt v tr thp nht)
+ Lc n hi cc tiu:
* Nu A < l FMin = k( l - A) = FKMin
* Nu A l FMin = 0 (lc vt i qua v tr l xo khng bin dng)
Lc y (lc nn) n hi cc i: FNmax = k(A - l) (lc vt v tr cao nht)
6. Mt l xo c cng k, chiu di l c ct thnh cc l xo c cng k1, k2, v chiu di tng ng l l1, l2, th c: kl = k1l1 = k2l2 =
7. Ghp l xo:
* Ni tip
1 2
1 1 1
...
k k k
+ +
cng treo mt vt khi lng nh nhau th: T
2
= T1
2
+ T2
2
* Song song: k = k1 + k2 + cng treo mt vt khi lng nh nhau th:
2 2 2
1 2
1 1 1
...
T T T
+ +
8. Gn l xo k vo vt khi lng m1 c chu k T1, vo vt khi lng m2 c T2, vo vt khi lng m1+m2 c chu k T3, vo vt khi lng
m1 m2 (m1 > m2) c chu k T4.
Th ta c:
2 2 2
3 1 2
T T T + v
2 2 2
4 1 2
T T T
9. o chu k bng phng php trng phng
xc nh chu k T ca mt con lc l xo (con lc n) ngi ta so snh vi chu k T0 ( bit) ca mt con lc khc (T T0).
Hai con lc gi l trng phng khi chng ng thi i qua mt v tr xc nh theo cng mt chiu.
Thi gian gia hai ln trng phng:
0
0
TT
T T

Nu T > T0 = (n+1)T = nT0.

Nu T < T0 = nT = (n+1)T0. vi n N*
GV: Trn nh Hng T: 0983932550- mail: Hungtc3@gmail.com Trng THPT Thanh Chng 3
x
A
-
A

l
Nn
0
Gin
Hnh v th hin thi gian l xo nn v gin trong 1
chu k (Ox hng xung)
5
H thng cng thc Vt L lp 12 chng trnh Phn Ban
III. CON LC N
1. Tn s gc:
g
l
; chu k:
2
2
l
T
g

; tn s:
1 1
2 2
g
f
T l

iu kin dao ng iu ho: B qua ma st, lc cn v 0 << 1 rad hay S0 << l
2. Lc hi phc
2
sin
s
F mg mg mg m s
l

Lu : + Vi con lc n lc hi phc t l thun vi khi lng.
+ Vi con lc l xo lc hi phc khng ph thuc vo khi lng.
3. Phng trnh dao ng:
s = S0cos( t + ) hoc = 0cos( t + ) vi s = l, S0 = 0l
v = s = - S0sin( t + ) = - l0sin( t + )
a = v = -
2
S0cos( t + ) = -
2
l0cos( t + ) = -
2
s = -
2
l
Lu : S0 ng vai tr nh A cn s ng vai tr nh x
4. H thc c lp:
* a = -
2
s = -
2
l; *
2 2 2
0
( )
v
S s

+ ; *
2
2 2
0
v
gl
+
5. C nng:
2 2 2 2 2 2 2
0 0 0 0
1 1 1 1
W
2 2 2 2
mg
m S S mgl m l
l

6. Ti cng mt ni con lc n chiu di l1 c chu k T1, con lc n chiu di l2 c chu k T2, con lc n chiu di l1 + l2 c chu k T2, con lc n
chiu di l1 - l2 (l1>l2) c chu k T4.
Th ta c:
2 2 2
3 1 2
T T T + v
2 2 2
4 1 2
T T T
7. Khi con lc n dao ng vi 0 bt k. C nng, vn tc v lc cng ca si dy con lc n
W = mgl(1-cos 0); v
2
= 2gl(cos cos0) v TC = mg(3cos 2cos0)
Lu : - Cc cng thc ny p dng ng cho c khi 0 c gi tr ln
- Khi con lc n dao ng iu ho ( 0 << 1rad) th:
2 2 2 2
0 0
1
W= ; ( )
2
mgl v gl ( c trn)
2 2
0
(1 1, 5 )
C
T mg +
8. Con lc n c chu k ng T cao h1, nhit t1. Khi a ti cao h2, nhit t2 th ta c:
2
T h t
T R

+
Vi R = 6400km l bn knh Tri t, cn l h s n di ca thanh con lc.
9. Con lc n c chu k ng T su d1, nhit t1. Khi a ti su d2, nhit t2 th ta c:
2 2
T d t
T R

+
Lu : * Nu T > 0 th ng h chy chm (ng h m giy s dng con lc n)
* Nu T < 0 th ng h chy nhanh
* Nu T = 0 th ng h chy ng
* Thi gian chy sai mi ngy (24h = 86400s): 86400( )
T
s
T

10. Khi con lc n chu thm tc dng ca lc ph khng i:
Lc ph khng i thng l:
* Lc qun tnh:
F ma
ur r
, ln F = ma(
F a
ur r
)
Lu : + Chuyn ng nhanh dn u
a v
r r
(
v
r
c hng chuyn ng)
+ Chuyn ng chm dn u
a v
r r
* Lc in trng: F qE
ur ur
, ln F = | q| E (Nu q > 0
F E
ur ur
; cn nu q < 0
F E
ur ur
)
* Lc y csimt: F = DgV (
F
ur
lung thng ng hng ln)
Trong : D l khi lng ring ca cht lng hay cht kh.
g l gia tc ri t do.
V l th tch ca phn vt chm trong cht lng hay cht kh .
GV: Trn nh Hng T: 0983932550- mail: Hungtc3@gmail.com Trng THPT Thanh Chng 3
6
H thng cng thc Vt L lp 12 chng trnh Phn Ban
Khi :
' P P F +
uur ur ur
gi l trng lc hiu dng hay trong lc biu kin (c vai tr nh trng lc
P
ur
)
'
F
g g
m
+
ur
uur ur
gi l gia tc trng trng hiu dng hay gia tc trng trng biu kin.
Chu k dao ng ca con lc n khi : ' 2
'
l
T
g

Cc trng hp c bit:
*
F
ur
c phng ngang: + Ti VTCB dy treo lch vi phng thng ng mt gc c: tan
F
P

+
2 2
' ( )
F
g g
m
+
*
F
ur
c phng thng ng th '
F
g g
m
t
+ Nu
F
ur
hng xung th '
F
g g
m
+
+ Nu
F
ur
hng ln th '
F
g g
m

IV. CON LC VT L
1. Tn s gc:
mgd
I
; chu k: 2
I
T
mgd
;
tn s
1
2
mgd
f
I

Trong : m (kg) l khi lng vt rn

d (m) l khong cch t trng tm n trc quay
I (kgm
2
) l mmen qun tnh ca vt rn i vi trc quay
2. Phng trnh dao ng = 0cos( t + )
iu kin dao ng iu ho: B qua ma st, lc cn v 0 << 1rad
V. TNG HP DAO NG
1. Tng hp hai dao ng iu ho cng phng cng tn s x1 = A1cos( t + 1) v x2 = A2cos( t + 2) c mt dao ng iu ho cng
phng cng tn s x = Acos( t + ).
Trong :
2 2 2
1 2 1 2 2 1
2 os( ) A A A A A c + +
1 1 2 2
1 1 2 2
sin sin
tan
os os
A A
Ac A c

+
vi 1 2 (nu 1 2 )
* Nu = 2k (x1, x2 cng pha) AMax = A1 + A2
`* Nu = (2k+1) (x1, x2 ngc pha) AMin = | A1 - A2|
| A1 - A2| A A1 + A2
2. Khi bit mt dao ng thnh phn x1 = A1cos( t + 1) v dao ng tng hp x = Acos( t + ) th dao ng thnh phn cn li l x2 =
A2cos( t + 2).
Trong :
2 2 2
2 1 1 1
2 os( ) A A A AAc +
1 1
2
1 1
sin sin
tan
os os
A A
Ac Ac

vi 1 2 ( nu 1 2 )
3. Nu mt vt tham gia ng thi nhiu dao ng iu ho cng phng cng tn s x1 = A1cos( t + 1;
x2 = A2cos( t + 2) th dao ng tng hp cng l dao ng iu ho cng phng cng tn s
x = Acos( t + ).
Chiu ln trc Ox v trc Oy Ox .
Ta c:
1 1 2 2
os os os ...
x
A Ac Ac A c + +

1 1 2 2
sin sin sin ...
y
A A A A + +
2 2
x y
A A A + v tan
y
x
A
A
vi [ Min; Max]
GV: Trn nh Hng T: 0983932550- mail: Hungtc3@gmail.com Trng THPT Thanh Chng 3
7
H thng cng thc Vt L lp 12 chng trnh Phn Ban
VI. DAO NG TT DN DAO NG CNG BC - CNG HNG
1. Mt con lc l xo dao ng tt dn vi bin A, h s ma st .
* Qung ng vt i c n lc dng li l:
2 2 2
2 2
kA A
S
mg g

* gim bin sau mi chu k l:
2
4 4 mg g
A
k

* S dao ng thc hin c:
2
4 4
A Ak A
N
A mg g

* Thi gian vt dao ng n lc dng li:

.
4 2
AkT A
t N T
mg g

(Nu coi dao ng tt dn c tnh tun hon vi chu k
2
T

)
3. Hin tng cng hng xy ra khi: f = f0 hay = 0 hay T = T0
Vi f, , T v f0, 0, T0 l tn s, tn s gc, chu k ca lc cng bc v ca h dao ng.
GV: Trn nh Hng T: 0983932550- mail: Hungtc3@gmail.com Trng THPT Thanh Chng 3
T

x
t
O