You are on page 1of 264

T

h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Th.s MINH TUN
TI LIU LUYN THI I HC
MN TON
NAM NH, NM 2009
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Li ni u
Trong nhng nm gn y, thi i hc tr nn c bn hn trc rt nhiu , khng
cn tnh nh cng nh bt hc sinh phi nh nhiu nhng mo rt lt vt. Mt
s ti liu ging dy rt hay ngy trc nh "Cc bi ging luyn thi mn Ton", "B
thi tuyn sinh" ch cn li mt t gi tr thc tin ca n. Cht lc nhng ti liu
ny, bm st nhng thi tuyn sinh nhng nm gn y (T nm 2002-2010) cng vi
nhng kinh nghim trong thc tin ging dy luyn thi ca mnh (c tham kho mt s
bi ging nhng trang web dy hc) ti bin son ti liu ny mc ch chnh mnh
ging dy mt cch bi bn.
Ti ngh rng ti liu ny s c ch i vi nhng ngi dy ton, cng nh nhng bn
ngp ngh cng trng i hc.
Ti liu ny gm 12 chuyn (vn cn thiu)
1. Phng trnh i s.
2. Phng trnh lng gic.
3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i.
4. H phng trnh i s
5. Gii tch t hp
6. Hnh phng ta
7. Gii hn
8. Bt ng thc
9. Hm s v th
10. Hnh hc khng gian ta
11. Tch phn v ng dng
12. S phc
V s lng cc chuyn ln nn khng th trnh khi nhng li nh my, li tnh
ton sai, ... Mong cc bn lng th, mi gp xin gi v:
Th.s Minh Tun.
Trng CSP Nam nh, 813 ng Trng Chinh, TP Nam nh
Email: xuxutit@gmail.com
Mobile: 0982843882.

Chc cc bn thnh cng trong k thi i hc sp ti!


Nam nh, ngy 20 thng 06 nm 2010
Tc gi
Minh Tun
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 2 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Mc lc Mc lc
Mc lc
Li ni u 2
1 Phng trnh i s 8
1.1 L thuyt v a thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.1.1 Phn tch a thc thnh nhn t . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.1.2 Tnh gi tr mt a thc, phn thc ti im l . . . . . . . . . . 9
1.2 Phng trnh bc nht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2.1 Phng php gii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2.2 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.3 Phng trnh bc hai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.3.1 Phng php gii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.4 Phng trnh bc 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
1.4.1 Tnh cht ca a thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
1.4.2 a thc bc 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
1.4.3 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.5 Phng trnh bc 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.5.1 Dng tng qut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.5.2 Cc dng ca phng trnh bc 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.5.3 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
1.6 Du ca a thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.6.1 a thc bc 1 - bc 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.6.2 a thc - Phn thc tng qut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
1.6.3 Gii h bt phng trnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1.7 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2 Phng trnh lng gic 32
2.1 Cc kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.1.1 Cng thc lin h gia cc hm lng gic . . . . . . . . . . . . . 32
2.1.2 Cc cng thc ca cc gc lin h vi . . . . . . . . . . . . . . 32
2.1.3 Bng du ca cc hm lng gic . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2.1.4 Bng cc gi tr lng gic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2.1.5 Cng thc lng gic ca tng, hiu . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2.1.6 Cng thc cng lng gic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.1.7 Cng thc bin i tch thnh tng . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.1.8 Cng thc gc nhn i, nhn ba - Cng thc h bc . . . . . . . 34
2.1.9 Cng thc tnh sin x, cos x, tan x, cot x theo t = tan
x
2
. . . . . . 35
2.1.10 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 3 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Mc lc Mc lc
2.2 Cc phng trnh lng gic c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.2.1 Phng trnh sin x = m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.2.2 Phng trnh cos x = m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.2.3 Phng trnh tan x = m, cot x = m . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.2.4 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.2.5 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.3 Cc phng trnh lng gic khc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2.3.1 Phng trnh a sin x +b cos x = c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2.3.2 Phng trnh ng cp cha sin v cos . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.3.3 i s ha phng trnh lng gic . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.3.4 Phng trnh i xng sin, cos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.3.5 Phn tch thnh nhn t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
2.3.6 S dng bt ng thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.3.7 Loi nghim khng thch hp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
2.3.8 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3 Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i 49
3.1 Phng trnh cha du gi tr tuyt i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
3.1.1 Kin thc cn nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
3.1.2 Cc dng bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
3.1.3 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.2 Phng trnh cha cn thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3.2.1 Cc dng bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3.2.2 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
3.3 Bt phng trnh cha du gi tr tuyt i . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.3.1 Dng c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.3.2 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.4 Bt phng trnh cha cn thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.4.1 Dng c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.4.2 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.5 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
4 H phng trnh i s 59
4.1 H phng trnh bc nht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
4.1.1 H phng trnh bc nht hai n . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
4.1.2 H phng trnh bc nht ba n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
4.1.3 H phng trnh bc nht bn n . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
4.2 H phng trnh bc nht - bc hai: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
4.3 H phng trnh ng cp bc 2: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
4.3.1 Phng trnh ng cp bc 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
4.3.2 H phng trnh ng cp bc 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
4.4 H i xng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
4.4.1 H i xng loi I: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
4.4.2 H i xng loi II: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
4.5 H phng trnh tng qut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
4.6 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 4 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Mc lc Mc lc
5 Gii tch t hp 77
5.1 Khi qut chung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
5.2 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
5.2.1 Quy tc cng - nhn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
5.2.2 T hp - chnh hp - hon v . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
5.2.3 Cng thc nh thc Newton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
5.3 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
5.4 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
6 Hnh phng ta 85
6.1 Vc t, im, ng thng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
6.1.1 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
6.1.2 Dng bi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
6.2 ng trn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
6.2.1 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
6.2.2 Cc dng bi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
6.3 Ba ng Conic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
6.3.1 Kin thc chung v 3 ng Conic . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
6.3.2 Elip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
6.3.3 Hyperbol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
6.3.4 Parabol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
6.4 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
7 Gii hn 126
7.1 Gii hn dy s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
7.1.1 Cc tnh cht c bn ca gii hn . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
7.1.2 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
7.2 Gii hn hm s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
7.2.1 Gii hn c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
7.2.2 Phng php tnh gii hn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
7.2.3 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
7.3 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
8 Bt ng thc 135
8.1 Cc bt ng thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
8.2 Bt ng thc Cauchy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
8.2.1 Tm min tng, max ca tch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
8.2.2 Bt ng thc i xng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
8.2.3 Cc tr c iu kin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
8.3 Bt ng thc Bunhiacopxki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
8.4 Bt ng thc Cauchy - Schwarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
8.5 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
9 Hm s v th 153
9.1 Kho st v v th hm s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
9.1.1 Kin thc cn nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
9.1.2 Cc bc kho st hm s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 5 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Mc lc Mc lc
9.1.3 Hm a thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
9.1.4 Hm phn thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
9.2 Cc tr v tim cn ca hm s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
9.2.1 Quy tc tm cc i v cc tiu ca hm s . . . . . . . . . . . . 159
9.2.2 Cc tr hm s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
9.2.3 Cc bi ton tim cn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
9.2.4 Cng c kin thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
9.3 Gi tr ln nht, nh nht ca hm s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
9.3.1 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
9.3.2 Cc bi ton n thun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
9.3.3 Bi ton gi tr ln nht, nh nht cha tham s . . . . . . . . . 171
9.3.4 Phng php min gi tr ca hm s . . . . . . . . . . . . . . . . 173
9.3.5 Phng php chiu bin thin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
9.3.6 Cng c kin thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
9.4 Vit phng trnh tip tuyn th . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
9.4.1 Kin thc cn nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
9.4.2 Tip tuyn vi ng cong ti im M . . . . . . . . . . . . . . . 178
9.4.3 Tip tuyn vi ng cong i qua im M . . . . . . . . . . . . . 179
9.4.4 Lp cc bi ton v s tip xc rt a dng . . . . . . . . . . . . 180
9.4.5 Cng c kin thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
9.5 Xc nh im tha mn iu kin cho trc . . . . . . . . . . . . . . . . 182
9.5.1 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
9.5.2 Tm im khng thuc mi ng cong trong h y = f(x, m) . . . 184
9.6 S tng giao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
9.6.1 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
9.6.2 S tng giao ca hm a thc vi trc Ox . . . . . . . . . . . . 187
9.6.3 S tng giao ca hm phn thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
9.6.4 Cng c kin thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
9.7 S tip xc ca 2 ng cong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
9.7.1 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
9.7.2 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
9.7.3 Cng c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
9.8 Bin lun s nghim bng th . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
9.8.1 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
9.8.2 Cc v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
9.9 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
10 Hnh khng gian ta 208
10.1 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
10.1.1 Vct v php ton vct trong khng gian . . . . . . . . . . . . . 208
10.1.2 Mt phng trong khng gian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
10.1.3 ng thng trong khng gian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
10.1.4 V tr tng i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
10.1.5 Chm mt phng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
10.1.6 Gc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
10.1.7 Khong cch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
10.1.8 Din tch, th tch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 6 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Mc lc Mc lc
10.1.9 Mt s dng ton v mt phng v ng thng . . . . . . . . . . 214
10.1.10Mt cu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
10.2 Vc t, im . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
10.3 Phng trnh mt phng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
10.4 Phng trnh ng thng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
11 Tch phn 226
11.1 Vi phn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
11.1.1 nh ngha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
11.1.2 Cc tnh cht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
11.1.3 Bng o hm cc hm s s cp thng gp . . . . . . . . . . . 226
11.2 Nguyn hm v tch phn bt nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
11.2.1 nh ngha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
11.2.2 Cc tnh cht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
11.2.3 Bng nguyn hm cc hm s s cp thng gp . . . . . . . . . 228
11.3 Cc phng php tnh tch phn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
11.3.1 Php i bin s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
11.3.2 Tch phn tng phn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
11.3.3 Tch phn hm phn thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
11.4 Tch phn xc nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
11.5 ng dng ca tch phn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
11.5.1 Tnh din tch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
11.5.2 Tnh th tch vt th trn xoay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
11.6 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
12 S phc 259
12.1 Kin thc c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
12.1.1 Cc kin thc chung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
12.1.2 Cc php ton trn s phc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
12.2 Cc dng bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
12.2.1 Thc hin cc php ton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
12.2.2 Khai cn bc 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
12.2.3 Gii phng trnh i s v cc vn lin quan . . . . . . . . . . 262
12.2.4 Biu din s phc trn mt phng . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
12.2.5 Chng minh ng thc t hp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
12.3 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 7 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 1. Phng trnh i s
Chng 1
Phng trnh i s
1.1 L thuyt v a thc
1.1.1 Phn tch a thc thnh nhn t
+) Nu P(x) l mt a thc bc 2 c 2 nghim x
1
, x
2
th P(x) = a.(x x
1
).(x
2
) (a l
h s bc cao nht ca P(x)).
+) Tng qut: Nu P(x) l mt a thc bc n c n nghim x
1
, x
2
, , x
n
th
P(x) = a(x x
1
)(x x
2
) (x x
n
)
+) Mt a thc P(x) bt k bao gi cng phn tch thnh tch nhng a thc bc nht
v a thc bc 2 (v nghim).
V d 1.1: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t:
a) P(x) = 2x
2
5x + 2.
b) P(x) = 3x
2
+ 12x 12
c) P(x) = 4x
3
4x
2
7x 2.
d) P(x) = 6x
3
13x
2
+ 4x + 3
Gii: a) P(x) c a = 2, x
1
= 2, x
2
=
1
2
nn P(x) = 2(x 2)

x
1
2

= (x 2)(2x 1).
b) P(x) c nghim kp x = 2 nn P(x) = 3(x 2)
2
.
c) P(x) c a = 4 v 2 nghim x =
1
2
v x = 2???
Ch : P(x) l a thc bc 3 nhng li ch c 2 nghim. Nn s c mt nghim l
nghim kp. Tt nht trong trng hp ny ta dng lc Hoocne gii quyt.
Kt qu: P(x) = 4

x +
1
2

2
(x 2).
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 8 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.2. Phng trnh bc nht Chng 1. Phng trnh i s
d) P(x) c a = 6 v 3 nghim x = 1, x =
1
3
, x =
3
2
P(x) = 6(x 1).

x +
1
3

x
3
2

= (x 1)(3x + 1)(2x 3).


1.1.2 Tnh gi tr mt a thc, phn thc ti im l
Cch lm: Nhp hm, s dng tnh nng CALC ca my 570ES.
V d 1.2: Tnh gi tr biu thc:
a) y = x
3
3x
2
x 1 ti x = 1

3 v x = 1 +

3
b) y =
x
2
x 1
2x + 3
ti x = 3 +

2 v x = 3

2
Gii: a) x = 1

3 y = 4 +

3
x = 1 +

3 y = 4

3
b) x = 3 +

2 y =
43 + 31

2
73
x = 3

2 y =
43 31

2
73
1.2 Phng trnh bc nht
1.2.1 Phng php gii
Dng ca phng trnh: ax +b = 0
Cch gii:
> Vi a = 0, b = 0: Phng trnh nghim ng x R
> Vi a = 0, b = 0: Phng trnh v nghim.
> Vi a = 0 Phng trnh c nghim duy nht x =
b
a
1.2.2 Cc v d
V d 1.3: Gii v bin lun phng trnh: (m
2
1)x +m1 = 0
Gii: - Nu m
2
1 = 0 m = 1.
+) Vi m = 1 phng trnh tr thnh: 0x + 0 = 0. Phng trnh nghim ng x R.
+) Vi m = 1 phng trnh tr thnh: 0x 2 = 0. Phng trnh v nghim.
- Nu m
2
1 = 0 m = 1.
Phng trnh c nghim duy nht: x =
1
m+ 1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 9 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.3. Phng trnh bc hai Chng 1. Phng trnh i s
V d 1.4: Tm im c nh ca h ng thng:(d
m
) : y = (m2)x + 2m3
Gii: Gi (x
0
, y
0
) l im c nh ca (d
m
)
y
0
= (m2)x
0
+ 2m3 m
m(x
0
+ 2) 2x
0
3 y
0
= 0 m

x
0
+ 2 = 0
2x
0
3 y
0
= 0

x
0
= 20
y
0
= 1
Vy im c nh ca h (d
m
) l im A(2; 1)
1.3 Phng trnh bc hai
1.3.1 Phng php gii
Dng ca phng trnh: ax
2
+bx +c = 0.
Bin lun:
~ Nu a = 0: phng trnh bc nht
~ Nu a = 0: = b
2
4ac hoc

= b
2
ac.
+) Nu < 0: Phng trnh v nghim.
+) Nu = 0: Phng trnh c nghim kp x
1
= x
2
=
b
2a
=
b

a
+) Nu > 0: Phng trnh c 2 nghim phn bit
x
1,2
=
b

2a
=
b

a
Nhm nghim:
~ Nu a +b +c = 0 th phng trnh c 2 nghim: x
1
= 1, x
2
=
c
a
~ Nu a b +c = 0 th phng trnh c 2 nghim: x
1
= 1, x
2
=
c
a
Phn tch mt tam thc bc 2 thnh nhn t.
Gi s f(x) = ax
2
+bx +c c 2 nghim x
1
, x
2
th f(x) = a(x x
1
)(x x
2
).
V d: f(x) = 2x
2
5x + 2 c 2 nghim x
1
= 2, x
2
=
1
2
nn f(x) = 2(x 2)(x
1
2
) = (x 2)(2x 1).
nh l Vi-et: Gi s x
1
, x
2
l 2 nghim ca phng trnh th ta c:

x
1
+x
2
=
b
a
x
1
x
2
=
c
a
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 10 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.3. Phng trnh bc hai Chng 1. Phng trnh i s
nh l Vi-et o:
Nu

x +y = S
x.y = P
, x, y l 2 nghim ca phng trnh:
X
2
S.X +P = 0
Du ca nghim:
~ Pt c 2 nghim phn bit dng

> 0
S > 0
P > 0
~ Pt c 2 nghim phn bit m

> 0
S < 0
P > 0
~ Pt c 2 nghim tri du: P < 0.
~ Pt c nghim dng tng ng vi phng trnh c 2 nghim dng hoc
c 2 nghim tri du

max(x
1
, x
2
) > 0
0
max (x
1
, x
2
) =

b +

2a
Nu a > 0
b

2a
Nu a < 0
Hoc ta c th xt 2 trng hp:
- Phng trnh c 2 nghim dng (khng cn phn bit) hoc c mt nghim
bng khng, mt nghim dng

0
S > 0
P 0
- Phng trnh c 2 nghim tri du P < 0.
~ Phng trnh c nghim m ta lm tng t nh trn:

0
S < 0
P 0
P < 0

0
min (x
1
, x
2
) < 0
min (x
1
, x
2
) =

2a
Nu a > 0
b +

2a
Nu a < 0
So snh nghim vi mt s:
~ (x
1
, x
2
) a.f () < 0.
~ / [x
1
, x
2
]

0
a.f () > 0
~ x
1
< x
2
<

> 0
a.f () > 0
S/2 <
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 11 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.3. Phng trnh bc hai Chng 1. Phng trnh i s
~ x
1
> x
2
>

> 0
a.f () > 0
S/2 >
V d 1.5: Gii cc phng trnh sau:
a) x
2
5x + 4 = 0
b) x
2
2x 3 = 0
Gii: a) a +b +c = 0 phng trnh c nghim x
1
= 1, x =
c
a
= 4
b) a b +c = 0 phng trnh c 2 nghim x
1
= 1, x =
c
a
= 3
V d 1.6: Gii v bin lun phng trnh sau: (m1) x
2
(2m+ 1) x +m5 = 0.
Gii: +) TH 1: Nu m1 = 0 m = 1 thay vo phng trnh ta c:
3x 4 = 0 x =
3
4
.
+) TH 2: Nu m1 = 0 m = 1.
= (2m+ 1)
2
4 (m1) (m5) = 28m19
- Nu > 0 m >
19
28
c phng trnh c 2 nghim phn bit:
x
1,2
=
2m+ 1

28m19
2 (m1)
- Nu = 0 m =
19
28
c nghim kp:
x
1
= x
2
=
2m+ 1
2 (m1)
=
2.
19
28
+ 1
2

19
28
1
=
11
3
- Nu < 0 m <
19
28
: Phng trnh v nghim.
V d 1.7: Cho phng trnh x
2
(m1) x + 2m5 = 0
a) Tm m phng trnh c 2 nghim phn bit x
1
, x
2
.
b) Tm h thc lin h gia x
1
, x
2
khng ph thuc vo m.
c) Lp phng trnh bc 2 nhn 2x
1
+x
2
l nghim.
Gii: a) = (m1)
2
4 (2m5) = m
2
2m+ 1 8m+ 20 = m
2
10m+ 21.
Phng trnh c 2 nghim phn bit > 0 m
2
10m+ 21 > 0

m > 7
m < 3
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 12 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.3. Phng trnh bc hai Chng 1. Phng trnh i s
b) S = x
1
+x
2
= m1, P = x
1
.x
2
= 2m5. Do 2S P = 2(m1) (2m5) = 3
H thc lin h x
1
, x
2
khng ph thuc m l : 2(x
1
+x
2
) x
1
.x
2
= 3
c) t u = 2x
1
+x
2
, v = x
1
+ 2x
2
. Do :
u +v = 3(x
1
+x
2
) = 3.(m1) = 3m3,
u.v = (2x
1
+x
2
)(x
1
+ 2x
2
) = 2x
2
1
+ 5x
1
.x
2
+x
2
2
= 2(x
1
+x
2
)
2
+x
1
.x
2
= 2(m1)
2
+ 2m5 = 2m
2
2m3
Do u, v l 2 nghim ca phng trnh:
X
2
(3m3)X + 2m
2
2m3 = 0
V d 1.8: Cho phng trnh: x
2
(m+ 1)x +m+
9
4
= 0
1. Tm m phng trnh c 2 nghim x
1
, x
2
.
2. Tm m phng trnh c 2 nghim dng.
3. Tm m phng trnh c nghim dng.
4. Tm m phng trnh c 2 nghim tha mn x
1
< 1 < x
2
.
5. Tm m phng trnh c 2 nghim tha x
1
x
2
< 2
Gii: a) = (m+ 1)
2
4(m+
9
4
) = m
2
+ 2m+ 1 4m9 = m
2
2m8
Phng trnh c 2 nghim phn bit > 0 m
2
2m8 > 0

m > 4
m < 2
b) Phng trnh c 2 nghim dng

> 0
S = m+ 1 > 0
P = m+ 9/4 > 0

m > 4
m < 2
m > 1
m >
9
4
m > 4
c) Phng trnh c nghim dng

0
max (x
1
, x
2
) > 0

m
2
2m8 0
m+ 1 +

m
2
2m8
2
> 0

m
2
2m8 > m1

m1 < 0
m
2
2m8 0

m1 0
m
2
2m8 > (m1)
2

m > 1

m 4
m 2

m 1
m < 9/4

m 4
m < 9/4
d) Phng trnh c nghim x
1
< 1 < x
2
a.f(1) < 0
1. (1 (m+ 1) +m+ 9/4 < 0) 9/4 < 0 (V nghim)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 13 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.4. Phng trnh bc 3 Chng 1. Phng trnh i s
e) Phng trnh c nghim tha mn x
1
x
2
< 2

0
a.f (2) > 0
S/2 < 2

m 4 m 2
m < 17/4
m < 3

4 m < 17/4
m 2
1.4 Phng trnh bc 3
1.4.1 Tnh cht ca a thc
0 nh l Berzout: Cho P(x) l mt a thc bt k. Khi vi mi x
0
, a thc
P(x) chia a thc x x
0
c s d l P(x
0
).
O H qu: Nu x
0
tha mn P(x
0
) = 0 th P(x)
.
.
. x x
0
.
O Lc Hoocne: Gi s P(x) = a
n
x
n
+a
n1
x
n1
+ +a
1
x +a
0
.
a
n
a
n1
a
1
a
0
x
0
b
n
b
n1
b
1
b
0
b
n
= a
n
, b
n1
= b
n
.x
0
+a
n1
, b
n2
= b
n1
.x
0
+a
n2
, , b
0
= b
1
.x
0
+a
0
.
P(x) = (x x
0
)(b
n
x
n1
+b
n1
x
n2
+ +b
2
x +b
1
) +b
0
.
Nu P(x)
.
.
. xx
0
th b
0
= 0 v P(x) = (xx
0
)(b
n
x
n1
+b
n1
x
n2
+ +b
2
x+b
1
).
1.4.2 a thc bc 3
Dng ax
3
+bx
2
+cx +d = 0 (1).
Cch gii :
~ Nhm nghim : S dng my tnh nhm mt nghim x
0
no .
~ Dng lc Hooc-ne phn tch a thc trn thnh nhn t :
P(x) = (x x
0
).Q(x). Q(x) l mt a thc bc 2.
nh l Viet: Gi s x
1
, x
2
, x
3
l 3 nghim ca phng trnh (1).

x
1
+x
2
+x
3
=
b
a
x
1
x
2
+x
2
x
3
+x
3
x
1
=
c
a
x
1
x
2
x
3
=
d
a
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 14 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.4. Phng trnh bc 3 Chng 1. Phng trnh i s
nh l Viet o: Gi s x, y, z l 3 s tha mn

x +y +z = m
xy +yz +zx = n
xyz = p
Khi x, y, z l 3 nghim ca phng trnh : X
3
mX
2
+nX p = 0
1.4.3 Cc v d
V d 1.9: Gii cc phng trnh sau:
a) 2x
3
x
2
+x + 4 = 0.
b) x
3
4x + 3 = 0.
Gii: a) Dng my tnh ta thy c mt nghim l : x = 1.
Dng lc Hooc-ne ta c:
2 1 1 4
1 2 3 4 0
Phng trnh (x + 1) (2x
2
3x + 4) = 0

x = 1
2x
2
3x + 4 = 0Phng trnh v nghim
x = 1.
b) Dng my tnh ta nhm c nghim x = 1.
1 0 4 3
1 1 1 3 0
Phng trnh (x 1) (x
2
+x 3) = 0

x = 1
x
2
+x 3 = 0

x = 1
x =
1

13
2
V d 1.10: Cho phng trnh 2x
3
3x
2
5x + 5 = 0
a) Chng minh phng trnh c 3 nghim x
1
, x
2
, x
3
phn bit.
b) Tnh P = 3 (x
2
1
+x
2
2
+x
2
3
) 2 (x
3
1
+x
3
2
+x
3
3
).
Gii: a) t f(x) = 2x
3
3x
2
5x + 5. Ta c f(2) = 13, f(1) = 5, f(1) = 1,
f(3) = 17.
Ta c f(2).f(1) < 0 nn tn ti x
1
(2; 1) sao cho f(x
1
) = 0.
f(1).f(1) < 0 nn tn ti x
2
(1; 1) sao cho f(x
2
) = 0.
f(1).f(3) < 0 nn tn ti x
3
(1; 3) sao cho f(x
3
) = 0.
Do ta c f(x
1
) = f(x
2
) = f(x
3
) = 0 v x
1
< x
2
< x
3
nn phng trnh
f(x) = 0 c 3 nghim phn bit.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 15 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.5. Phng trnh bc 4 Chng 1. Phng trnh i s
b) Theo nh l Viet ta c:

x
1
+x
2
+x
3
=
3
2
x
1
x
2
+x
2
x
3
+x
3
x
1
=
5
2
x
1
x
2
x
3
=
5
2
x
2
1
+x
2
2
+x
2
3
= (x
1
+x
2
+x
3
)
2
2 (x
1
x
2
+x
2
x
3
+x
3
x
1
) =
29
4
x
3
1
+x
3
2
+x
3
3
= (x
3
1
+x
3
2
+x
3
3
3x
1
x
2
x
3
) + 3x
1
x
2
x
3
= (x
1
+x
2
+x
3
) (x
2
1
+x
2
2
+x
2
3
(x
1
x
2
+x
2
x
3
+x
3
x
1
)) + 3x
1
x
2
x
3
=
3
2

29
4
+
5
2

+ 3.

5
2

=
57
8
Do ta c P = 3.
29
4
2.
57
8
=
15
2
.
V d 1.11: Gii h phng trnh:

x +y +z = 2
x
2
+y
2
+z
2
= 6
x
3
+y
3
+z
3
= 8
Gii: Phng trnh tng ng vi

x +y +z = 2
(x +y +z)
2
2 (xy +yz +zx) = 6
(x
3
+y
3
+z
3
3xyz) + 3xyz = 8

x +y +z = 2
2
2
2 (xy +yz +zx) = 6
(x +y +z) (x
2
+y
2
+z
2
xy yz zx) + 3xyz = 8

x +y +z = 2
xy +yz +zx = 1
2 (6 + 1) + 3xyz = 8

x +y +z = 2
xy +yz +zx = 1
xyz = 2
T ta c x, y, z l 3 nghim ca phng trnh:
X
3
2X
2
X + 2 = 0

X = 1
X = 1
X = 2
Vy h c 6 nghim phn bit
(1; 1; 2) , (1; 2; 1) , (1; 1; 2) , (1; 2; 1) , (2; 1; 1) , (2; 1; 1)
1.5 Phng trnh bc 4
1.5.1 Dng tng qut
ax
4
+bx
3
+cx
2
+dx +e = 0 (a = 0)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 16 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.5. Phng trnh bc 4 Chng 1. Phng trnh i s
Hng gii:
~ Dng tnh nng SOLVE hoc TABLE ca my tnh fx-570ES, fx-500ES
nhm nghim ca phng trnh, sau dng lc Hooc-ne phn tch
thnh phng trnh bc 3 v gii tip nh trn.
~ Tuy nhin mt s trng hp cch gii trn tr nn v hiu hoc qu phc
tp khng cn thit, nhng trng hp c cch gii ring bit.
1.5.2 Cc dng ca phng trnh bc 4
0 Phng trnh trng phng : ax
4
+bx
2
+c = 0.
Cch gii: t t = x
2
0. Phng trnh tr thnh : at
2
+bt +c = 0.
O Phn tch thnh nhn t:
Cch gii: Bit c mt nghim, hoc dng cch nhm, s dng hng ng thc
phn tch thnh nhn t, quy v phng trnh bc thp hn.
O Phng trnh i xng: ax
4
+bx
3
+cx
2
+dx +e = 0 tha mn

d
b

2
=
e
a
Cch gii: Xt x = 0 thay vo phng trnh xem c tha mn khng?
Vi x = 0. Chia c 2 v ca phng trnh cho x
2
ta c:
ax
2
+bx +c +
d
x
+
e
x
2
= 0 a

x
2
+
e
ax
2

+b

x +
d
bx

+c = 0
t t = x +
b
dx
()
t
2
= x
2
+
b
2
d
2
x
2
+
2d
b
= x
2
+
e
ax
2
+
2d
b
.
Phng trnh tr thnh: a

t
2

2d
b

+bt +c = 0
Gii phng trnh bc 2 n t. Sau thay vo () tm x.
O Phng trnh dng (x +a) (x +b) (x +c) (x +d) = e sao cho a +b = c +d.
Cch gii: Phng trnh (x
2
+ (a +b) x +ab) (x
2
+ (c +d) x +cd) = e
t t = x
2
+ (a +b) x = x
2
+ (c +d) x ()
Thay vo phng trnh ta c:
(t +ab) (t +cd) = e
Gii phng trnh bc 2 n t sau thay vo () tm x.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 17 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.5. Phng trnh bc 4 Chng 1. Phng trnh i s
O Phng trnh dng (x +a) (x +b) (x +c) (x +d) = ex
2
sao cho ab = cd.
Cch gii: ging cch gii phng trnh i xng.
Nu x = 0: ta c abcd = 0.
Nu x = 0: Phng trnh (x
2
+ (a +b) x +ab) (x
2
+ (c +d) x +cd) = ex
2
.

x +
ab
x
+a +b

x +
cd
x
+c +d

= e
t t = x +
ab
x
= x +
cd
x
(). Phng trnh tr thnh:
(t +a +b) (t +c +d) = e
Gii phng trnh bc 2 ta tm c t. Thay vo () tm x.
1.5.3 Cc v d
V d 1.12: Gii phng trnh 2x
4
x
2
3 = 0
Gii: t t = x
2
0. Phng trnh tr thnh :
2t
2
t 3 = 0

t = 1 (loi)
t =
3
2
t =
3
2
x
2
=
3
2
x =

6
2
V d 1.13: Gii cc phng trnh sau:
a) 8x
4
+ 16x
3
8x
2
91x 42 = 0.
b) x
4
4x
3
+ 4x
2
16 = 0.
c) x
4
4x 1 = 0.
Gii: a) Dng my tnh ta nhm c mt nghim l x = 2.
Dng lc Hooc - ne ta c:
8 16 8 91 42
2 8 32 56 21 0
Phng trnh (x 2) (8x
3
+ 32x
2
+ 56x + 21) = 0.
Tip tc ta nhm c 1 nghim l x =
1
2
. Theo lc Hooc - ne ta c:
8 32 56 21

1
2
8 28 42 0
Phng trnh (x 2)

x +
1
2

(8x
2
+ 28x + 42) = 0

x = 2
x =
1
2
8x
2
+ 28x + 42 = 0

V nghim

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 18 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.5. Phng trnh bc 4 Chng 1. Phng trnh i s
b) Phng trnh (x
2
2x)
2
4
2
= 0 (x
2
2x 4) (x
2
2x + 4) = 0

x
2
2x 4 = 0
x
2
2x + 4 = 0

V nghim

x = 1

5
c) Phng trnh x
4
+ 2x
2
+ 1 2 (x
2
+ 2x + 1) = 0
(x
2
+ 1)
2

2 (x + 1)

2
= 0

x
2
+ 1

2 (x + 1)

x
2
+ 1 +

2 (x + 1)

= 0

x
2

2x + 1

2

x
2
+

2x + 1 +

= 0

x
2

2x + 1

2 = 0
x
2
+

2x + 1 +

2 = 0

V nghim

x =

2 + 4

2
2
.
V d 1.14: Gii cc phng trnh sau:
a) x
4
+ 4x
3
x
2
+ 8x + 4 = 0.
b) 2x
4
3x
3
3x
2
+ 3x + 2 = 0.
Gii: a) Vi x = 0, phng trnh tr thnh 2 = 0 (v l). Vy x = 0.
Chia c 2 v phng trnh cho x
2
ta c
x
2
+ 4x 1 +
8
x
+
4
x
2
= 0

x
2
+
4
x
2

+ 4

x +
2
x

1 = 0
t t = x +
2
x
t
2
= x
2
+
4
x
2
+ 4
Phng trnh tr thnh : t
2
4 + 4t 1 = 0
t
2
+ 4t 5 = 0

t = 1
t = 5
+) Vi t = 1: x +
2
x
= 1 x
2
x + 2 = 0

v nghim

+) Vi t = 5: x +
2
x
= 5 x
2
+ 5x + 2 = 0 x =
5

17
2
b) x = 0 khng l nghim ca phng trnh nn chia c 2 v ca phng trnh cho
x
2
= 0 ta c
2x
2
3x 3 +
3
x
+
2
x
2
= 0 2

x
2
+
1
x
2

x
1
x

3 = 0
t t = x
1
x
t
2
= x
2
+
1
x
2
2, thay vo phng trnh ta c:
2 (t
2
+ 2) 3t 3 = 0 2t
2
3t + 1 = 0

t = 1
t =
1
2
+) Vi t = 1: x
1
x
= 1 x
2
x 1 = 0 x =
1

5
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 19 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.6. Du ca a thc Chng 1. Phng trnh i s
+) Vi t =
1
2
: x
1
x
=
1
2
2x
2
x 2 = 0 x =
1

17
4
.
V d 1.15: Gii phng trnh sau : x(x + 1) (x 3) (x 2) = 2
Gii: Phng trnh (x
2
2x) (x
2
2x 3) = 2
t t = x
2
2x. Phng trnh tr thnh:
t (t 3) = 2 t
2
3t + 2 = 0

t = 1
t = 2
+) Vi t = 1: x
2
2x = 1 x
2
2x 1 = 0 x = 1

2.
+) Vi t = 2: x
2
2x = 2 x
2
2x 2 = 0 x = 1

3.
V d 1.16: Gii phng trnh (x 2) (x + 3) (x 1) (x + 6) = 21x
2
Gii: Phng trnh (x
2
+x 6) (x
2
+ 5x 6) = 21x
2
Do x = 0 khng l nghim
ca phng trnh nn chia c 2 v ca phng trnh cho x
2
= 0 ta c:

x + 1
6
x

x + 5
6
x

= 21
t t = x
6
x
thay vo phng trnh ta c:
(t + 1) (t + 5) = 21 t
2
+ 6t + 5 = 21
t
2
+ 6t 16 = 0

t = 8
t = 2
+) Vi t = 8: x
6
x
= 8 x
2
+ 8x 6 = 0 x = 4

22
+) Vi t = 2: x
6
x
= 2 x
2
2x 6 = 0 x = 1

7
1.6 Du ca a thc
1.6.1 a thc bc 1 - bc 2
0 Dng: P(x) = ax +b (a = 0). Ta c bng xt du:
x
b
a
+
P(x) sign(a) 0 +sign(a)
sign(a) l du ca a.
O Dng P(x) = ax
2
+bx +c (a = 0).
= b
2
4ac. Ta c cc trng hp sau:
+) < 0: Du ca a thc l:
x +
P(x) +sign(a)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 20 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.6. Du ca a thc Chng 1. Phng trnh i s
+) = 0: Du ca a thc l:
x
b
2a
+
P(x) +sign(a) 0 +sign(a)
+) > 0: P(x) c 2 nghim phn bit x
1
, x
2
. Du ca a thc l :
x
x
1
x
2 +
P(x) +sign(a) 0 sign(a) 0 +sign(a)
Ch : Nu P(x) l mt a thc bc 2 ta lun c:
> P(x) > 0 x R

< 0
a > 0
> P(x) < 0 x R

< 0
a < 0
> P(x) 0 x R

0
a > 0
V d 1.17: Xt du ca cc biu thc sau:
a) P(x) = 2x + 3
b) P(x) = x
2
+ 4x 5
c) P(x) = 4x
2
12x + 9
d) P(x) = x
2
x 6
e) P(x) = 2x
2
+ 3x + 2
Gii: a) P(x) = 0 x =
3
2
, a = 2 < 0. Do du ca P(x) l:
x
3
2
+
P(x) + 0
b) = 4 < 0, a = 1 < 0, ta c du ca P(x) l:
x +
P(x) +
c) = 0, a = 4 > 0 v du ca P(x) l:
x
3
2
+
P(x) + 0 +
d) > 0, x
1
= 3, x
2
= 2, a = 1 > 0. Do du ca P(x) l:
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 21 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.6. Du ca a thc Chng 1. Phng trnh i s
x 2 3 +
P(x) + 0 0 +
e) > 0, x
1
=
1
2
, x
2
= 2, a = 2 < 0. Do du ca P(x) l:
x
1
2
2 +
P(x) 0 + 0
Ch : Trong mt bi ton thng thng khng ai li hi trc tip du ca mt
a thc m thng hi cc cu hi v gii bt phng trnh. Chng ta cn xt du
ca cc a thc tng ng t tm thy c tp nghim ca bt phng trnh.
Chng hn:
2x + 3 > 0 th tp nghim S =

;
3
2

.
2x + 3 0 th tp nghim S =

3
2
; +

x
2
+ 4x 5 > 0 th S =
x
2
+ 4x 5 0 th S =
x
2
+ 4x 5 < 0 th S = R
x
2
+ 4x 5 0 th S = R
4x
2
12x + 9 > 0 th S = R`

3
2

.
4x
2
12x + 9 0 th S = R
4x
2
12x + 9 < 0 th S =
4x
2
12x + 9 0 th S =

3
2

x
2
x 6 > 0 th S = (; 2) (3; +)
x
2
x 6 0 th S = (; 2] [3; +)
x
2
x 6 < 0 th S = (2; 3)
x
2
x 6 0 th S = [2; 3]
2x
2
+ 3x + 2 > 0 th S =

1
2
; 2

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 22 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.6. Du ca a thc Chng 1. Phng trnh i s
2x
2
+ 3x + 2 0 th S =

1
2
; 2

2x
2
+ 3x + 2 < 0 th S =

;
1
2

(2; +)
2x
2
+ 3x + 2 0 th S =

;
1
2

[2; +)
V d 1.18: Cho tam thc bc 2: P(x) = (3m1)x
2
2(m+ 1)x + 2
a) Tm m P(x) = 0 c 2 nghim phn bit x
1
, x
2
.
b) Tm m f(x) =

P(x) xc nh trn R.
c) Tm m f(x) = ln P(x) xc nh trn R.
Gii: a) Ta c

= (m+ 1)
2
2(3m1) = m
2
4m+ 3.
phng trnh P(x) = 0 c 2 nghim phn bit

> 0
a = 0

m
2
4m+ 3 > 0
3m1 = 0

m > 3
m < 1
m =
1
3

m > 3

m < 1
m =
1
3
b) f(x) =

P(x) xc nh trn R P (x) 0 x R.


+) Nu 3m1 = 0 m =
1
3
khi :
P(x) =
8
3
x + 2, r rng P(3) = 6 < 0 nn P(x) 0 khng ng vi mi x R.
+) Nu 3m1 = 0. Khi P(x) l mt a thc bc 2 do :
P(x) 0 x R

0
a > 0

m
2
4m+ 3 0
3m1 > 0

1 m 3
m >
1
3
1 m 3
Kt lun: 1 m 3 tha mn iu kin bi ton.
c) f(x) = ln P(x) xc nh trn R P (x) > 0 x R
+) Nu 3m1 = 0 m =
1
3
khi :
P(x) =
8
3
x + 2, r rng P(3) = 6 < 0 nn P(x) > 0 khng ng vi mi x R.
+)Nu 3m1 = 0. Khi P(x) l mt a thc bc 2 do :
P(x) > 0 x R

> 0
a > 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 23 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.6. Du ca a thc Chng 1. Phng trnh i s

m
2
4m+ 3 > 0
3m1 > 0

1 < m < 3
m >
1
3
1 < m < 3
Kt lun: 1 < m < 3 tha mn iu kin bi ton.
1.6.2 a thc - Phn thc tng qut
a thc bc n: P(x) = a
n
x
n
+a
n1
x
n1
+ +a
1
x +a
0
.
Phn thc hu t: f(x) =
P(x)
Q(x)
. Trong P(x), Q(x) l cc a thc.
nh l 1.1 (nh l c bn i s). Cho P(x) l mt a thc bt k th P(x) s phn
tch thnh tch cc a thc bc nht v a thc bc 2. Hn th na cc a thc bc u
c < 0
nh l 1.2. Cho f(x) =
P(x)
Q(x)
l mt phn thc hu t no . Khi trn khong
gia 2 khng im lin tip ca f(x), hm f(x) ch mang mt du.
Khng im l nhng gi tr ca x m P(x) = 0, hoc Q(x) = 0.
nh l 1.3. Cho f(x) =
P(x)
Q(x)
, khi bin x chy qua khng im bi chn th f(x) khng
i du, cn qua khng im bi l th f(x) i du
x
0
l khng im bi chn (t. l) ca f(x) nu n l mt khng im ca f(x) v f(x)
cha nhn t (x x
0
)
k
vi k Z v k l s chn (t. l).
Cch xt du phn thc hu t: xt du ca mt phn thc hu t ta
phn tch cc a thc ca t v mu thnh tch cc a thc bc 1, v bc 2. Cc
a thc bc 2 nu c 0 ta phn tch chng thnh tch cc a thc bc 1, cn
nu < 0 ta thay th a thc bi h s ca hng t bc 2. Cui cng ta c
phn thc ch cn tch cc a thc bc 1. Dng cc nh l trn xt du.
V d 1.19: Xt du ca biu thc sau:
a) f(x) =
(x + 1)
2
.(x 2)
3
. (2x 1)
(x
2
+ 2x + 2)
7
(2x + 1)
5
(1 4x) (x
2
+ 4x 5)
3
b) f(x) =

x
2
4x + 3. (2x
2
5x + 2)
Gii: a) Gii cc phng trnh:
+) x + 1 = 0 x = 1.
+) x 2 = 0 x = 2.
+) 2x 1 = 0 x =
1
2
+) x
2
+ 2x + 2 = 0, < 0, a = 1.
+) 2x + 1 = 0 x =
1
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 24 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.6. Du ca a thc Chng 1. Phng trnh i s
+) 1 4x = 0 x =
1
4
+) x
2
+ 4x 5 = 0, < 0, a = 1.
Do du ca f(x) l du ca g(x) vi:
g(x) =
(x + 1)
2
(x 2)
3
(2x 1)
1
7
(2x + 1)
5
(1 4x) (1)
3
=
(x + 1)
2
(x 2)
3
(2x 1)
(2x + 1)
5
(1 4x)
Cc khng im x = 1; 2;
1
2
;
1
2
;
1
4
. Ta c bng du:
x 1
1
2
1
4
1
2
2 +
g(x) + 0 + + 0 0 +
f(x) + 0 + + 0 0 +
b) TX: x
2
4x + 3 0

x 3
x 1
Ta c bng xt du:
x
1
2
1 2 3 +

x
2
4x + 3
+ + 0 0 +
2x
2
5x + 2
+ 0 0 + +
f(x) + 0 0 0 +
Dng kt qu ca v d trn ta c th gii c cc bt phng trnh:
+)
(x + 1)
2
.(x 2)
3
. (2x 1)
(x
2
+ 2x + 2)
7
(2x + 1)
5
(1 4x) (x
2
+ 4x 5)
3
0
c tp nghim l: S =

;
1
2

1
4
;
1
2

[2; +)
+)
(x + 1)
2
.(x 2)
3
. (2x 1)
(x
2
+ 2x + 2)
7
(2x + 1)
5
(1 4x) (x
2
+ 4x 5)
3
> 0
c tp nghim l: S = (; 1)

1;
1
2

1
4
;
1
2

(2; +)
+)
(x + 1)
2
.(x 2)
3
. (2x 1)
(x
2
+ 2x + 2)
7
(2x + 1)
5
(1 4x) (x
2
+ 4x 5)
3
0
c tp nghim l: S =

1
2
;
1
4

1
2
; 2

1
+)
(x + 1)
2
.(x 2)
3
. (2x 1)
(x
2
+ 2x + 2)
7
(2x + 1)
5
(1 4x) (x
2
+ 4x 5)
3
< 0
c tp nghim l: S =

1
2
;
1
4

1
2
; 2

+)

x
2
4x + 3. (2x
2
5x + 2) 0 c tp nghim S =

;
1
2

[3; +) 1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 25 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.6. Du ca a thc Chng 1. Phng trnh i s
+)

x
2
4x + 3. (2x
2
5x + 2) > 0 c tp nghim S =

;
1
2

(3; +)
+)

x
2
4x + 3. (2x
2
5x + 2) 0 c tp nghim S =

1
2
; 1

3
+)

x
2
4x + 3. (2x
2
5x + 2) < 0 c tp nghim S =

1
2
; 1

1.6.3 Gii h bt phng trnh


Kin thc cn nh
gii c h cc bt phng trnh ta phi bit c cc thao tc ly giao v ly hp
ca 2 tp hp. C th nh sau:
Ly giao: phi ng thi thuc 2 (hay nhiu) tp hp. Biu din tng tp hp mt
trn trc s, xa nhng phn khng thuc tp hp i. Phn cn trng (cha b
gch) chnh l tp hp cn tm.
Ly hp: ch cn thuc mt trong 2 (hay nhiu) tp hp. Biu din tng tp trn
trc s: xa nhng phn khng thuc tp . Hp ca n tp hp l nhng tp
khng b xa khng qu n 1 ln.
Hc sinh thng gp kh khn khi ly hp 2 tp hp, thng ch lm tt vi trng
hp ly giao.
V d 1.20: Tnh tp hp X trong cc trng hp sau:
a) X = A B C vi A = (2; 1] [2; +), B = [3; 0), C = (; 1].
b) X = A B vi A = (3; 3) v B = [1; 5].
Gii: a) X = (2; 1]
b) X = (3; 5]
V d 1.21: Gii h phng trnh sau:
a)

x
2
3x + 2 > 0
2x
2
3x 2
3x + 1
0
b)

x
2
+ 3x 4 > 0
2x + 1
2x
2
5x + 2
0
Gii: a) x

;
1
2

1
3
; 1

b) x

;
1
2

1
2
; +

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 26 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.7. Bi tp Chng 1. Phng trnh i s
1.7 Bi tp
Bi 1.1: Gii v bin lun phng trnh sau theo m:
a) (m
2
+m)x +m = 2x +m
2
.
b)
mx +m2x
x 2
= 0
Bi 1.2: Cho phng trnh: (m
2
4)x
2
+ 2(m+ 2)x + 1 = 0
a) Tm m phng trnh c nghim.
b) Tm m phng trnh c nghim duy nht.
Bi 1.3: Bin lun s nghim ca phng trnh sau theo m:
x
3
m(x + 2) +x
2
+ 4 = 0
Bi 1.4: Gii v bin lun phng trnh sau theo m:
a) x
2
mx + 3m8 = 0.
b) x
2
mx +m
2
3 = 0.
c) (m2)x
2
2(m+ 1)x +m = 0.
Bi 1.5: Cho phng trnh 2x
2
+ 7x + 1 = 0. Gi x
1
, x
2
l 2 nghim ca phng trnh.
a) Tnh gi tr ca cc biu thc:
A = 2

x
2
1
+x
2
2

x
3
1
+x
3
2

B = x
2
1
x
3
2
+x
3
1
x
2
2
+ 2 [x
1
x
2
[
b) Tm phng trnh vi h s nguyn nhn x
1
+ 2x
2
, 2x
1
+x
2
l nghim.
c) Tm phng trnh vi h s nguyn nhn x
1
+
1
x
2
l nghim.
Bi 1.6: Tm m phng trnh 3x
2
+4(m1)x +m
2
4m+1 = 0 c 2 nghim phn
bit x
1
, x
2
tha mn
1
x
1
+
1
x
2
=
1
2
.(x
1
+x
2
)
Bi 1.7: Cho phng trnh x
2
mx + (m2)
2
= 0.
a) Tm m phng trnh c 2 nghim phn bit.
b) Tm gi tr ln nht, nh nht ca biu thc: F = x
1
x
2
+ 2x
1
+ 2x
2
.
Bi 1.8: Tm m phng trnh : x
2
(2m+1)x +m
2
+1 = 0 c 2 nghim x
1
, x
2
tha
mn x
1
= 2x
2
.
Bi 1.9: Tm m phng trnh x
2
mx + 3m8 = 0.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 27 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.7. Bi tp Chng 1. Phng trnh i s
a) C 2 nghim phn bit.
b) C 2 nghim dng.
c) C 2 nghim m.
d) C 2 nghim tri du.
e) C nghim dng.
Bi 1.10: Bin lun theo m s nghim ca phng trnh :
a) x
4
2mx
2
+m+ 12 = 0.
b) mx
4
(2m5)x
2
+m+ 1 = 0.
c) 4
x
(m+ 2)2
x+1
+m
2
4 = 0.
Bi 1.11: Gii cc phng trnh sau:
a) 2x
3
8x
2
+x + 14 = 0.
b) x
3
x
2
+ 2 = 0.
c) 3x
3
4x
2
5x + 6 = 0.
Hng dn. a) x = 2.
b) x = 1.
c) x = 1, x =
1

73
6
.
Bi 1.12: Gii cc phng trnh sau:
a) 2x
4
5x
2
7 = 0.
b) x
4
5x
2
+ 6 = 0.
c) x
4
5x
3
12x
2
+ 15x + 9 = 0
d) 2x
4
+ 3x
3
16x
2
17x + 12 = 0
e) x
4
5x
3
+ 8x
2
10x + 4 = 0.
f) x
4
2x
3
5x
2
+ 2x + 1 = 0.
g) (x
2
2x)(x
2
+ 4x + 3) = 7.
h) (x
2
3x + 2)(x
2
+ 9x + 18) = 12x
2
.
i) x
4
4x
3
+ 8x 12 = 0.
j) x
4
+ 2x
3
2x
2
9x 6 = 0.
k) x
4
3x
3
2x
2
+ 5x + 3 = 0.
l) x
4
5x
3
12x
2
+ 15x + 9 = 0.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 28 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.7. Bi tp Chng 1. Phng trnh i s
m) 2x
4
+ 3x
3
16x
2
17x + 12 = 0.
Hng dn. a) x =

14
2
b) x = 2

2.
c) x =
1

5
2
, x =
3

13
2
.
d) x =
1

29
2
.
e) x = 3, x = 2, x =
7

73
2
f) x = 1

7.
g) x = 2, x = 1.
Bi 1.13: Cho bt phng trnh: (m+ 1)x +m+ 2 > 0.
a) Gii v bin lun bt phng trnh.
b) Tm m bt phng trnh nghim ng vi mi x 2.
Bi 1.14: Tm a h bt phng trnh sau v nghim:

x
2
+ 7x 8 < 0
a
2
x + 1 > 3 + (3a 2) x
Bi 1.15: Tm m cc bt phng trnh sau nghim ng vi mi x:
a) (m1)x
2
(2m+ 1)x +m+ 3 > 0.
b) x
2
2mx +m+ 12 > 0.
c) x
2
2x +m[x 1[ +m
2
2 > 0.
d)
2
3

x
2
mx + 1
x
2
x + 1

3
2
.
Bi 1.16: Gii cc bt phng trnh sau:
a) 4x
2
+ 12x 9 < 0.
b) 2x
2
5x + 4 > 0.
c) x
2
4x + 5 0.
Hng dn. a) x =
3
2
.
b) x R.
c) x [5; 1].
Bi 1.17: Tm a biu thc

(a + 1) x
2
2 (a 1) x + 3a 3 c ngha vi mi x.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 29 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.7. Bi tp Chng 1. Phng trnh i s
Bi 1.18: Gii v bin lun bt phng trnh sau theo tham s m:
a) x
2
mx + 2m3 0.
b) (3m8)x
2
+mx + 1 < 0.
Bi 1.19: Gii cc bt phng trnh sau:
a) x
3
3x
2
+ 2 > 0.
b) x
4
+ 4x
3
+ 4x
2
25 > 0.
c) x
4
4x 1 < 0.
d) x(x + 1)(x + 2)(x + 3) > 24.
e) x
2
+x
3
x
2
+x 2
0
f)
1
x + 1
+
1
x + 2
+
1
x + 3
0
g) x
4
4x
3
+ 8x 5 < 0.
h) x
4
2x
3
+ 6x 9 < 0.
i)
3x + 7
x
2
x 2
5.
Hng dn. a) x

3; 1

1 +

3; +

b) x (; 1

6) (1 +

6; +)
c) x

2 + 4

2
2
;

2 +

2 + 4

2
2

d) x (; 4) (1; +).
e) x

13
2
; 2

1;
1 +

13
2

f) x

3; 2
1

2; 2 +
1

(1; +)
g) x

6; 1

1; 1 +

h) x (

3;

3)
i) x (; 1)

3
5
; 1

(2; +)
Bi 1.20: Gii cc bt phng trnh sau:
a)

x
2
2x 3.x
2
.(2x + 1)
3
(3x 8) .(x 2)
5
0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 30 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
1.7. Bi tp Chng 1. Phng trnh i s
b)
(x 1)
4
. (x + 2)
(x + 3) . (2x 5)
< 0
Hng dn. a) x [3; +) 1
b) x (; 3) (2; 1)

1;
5
2

Bi 1.21: Gii h bt phng trnh sau:


a)

(2x
2
+x 2) (x 2) > 0
x
2
2x 8
x + 2
0
b)

x
3
x
2
x 2 0
(x
2
+ 2x 3) .

x + 1 0
Hng dn. a) x

17
4
;
1 +

17
4

(2; 4]
b) x [1; +) 1
Bi 1.22: Tnh gi tr biu thc trong cc trng hp sau:
a) y = x
3
3x
2
2x 1 khi x = 1

2.
b) y =
x
2
x 4
2x + 1
khi x = 2 +

3.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 31 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 2. Phng trnh lng gic
Chng 2
Phng trnh lng gic
2.1 Cc kin thc c bn
2.1.1 Cng thc lin h gia cc hm lng gic
sin
2
+ cos
2
= 1
1
cos
2

= 1 + tan
2

1
sin
2

= 1 + cot
2

tan cot = 1
Nhn xt:
> Nu bit mt trong cc gi tr lng gic th ta c th tnh c cc gi tr lng
gic cn li.
> sin , cos [1; 1]
2.1.2 Cc cng thc ca cc gc lin h vi
v :
cos( ) = cos sin( ) = sin
tan( ) = tan cot( ) = cot
v :
cos() = cos sin() = sin
tan() = tan cot() = cot
v +:
cos( +) = cos sin( +) = sin
tan( +) = tan cot( +) = cot
v

2
:
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 32 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.1. Cc kin thc c bn Chng 2. Phng trnh lng gic
cos(

2
) = sin sin(

2
) = cos
tan(

2
) = cot cot(

2
) = tan
2.1.3 Bng du ca cc hm lng gic
I II III IV
cos + +
sin + +
tan + +
cot + +
2.1.4 Bng cc gi tr lng gic
0
0
30
0
45
0
60
0
90
0
120
0
135
0
150
0
180
0
0

2
2
3
3
4
5
6

cos 1

3
2

2
2
1
2
0
1
2

2
2

3
2
1
sin 0
1
2

2
2

3
2
1

3
2

2
2
1
2
0
tan 0
1

3
1

3 |

3 1
1

3
0
cot |

3 1
1

3
0
1

3
1

3 |
2.1.5 Cng thc lng gic ca tng, hiu
cos(a b) = cos a cos b sin a sin b
sin(a b) = sin a cos b cos a sin b
tan(a b) =
tan a tan b
1 tan a tan b
cot(a b) =
cot a cot b 1
cot b cot a
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 33 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.1. Cc kin thc c bn Chng 2. Phng trnh lng gic
2.1.6 Cng thc cng lng gic
cos a + cos b = 2 cos
a +b
2
cos
a b
2
cos a cos b = 2 sin
a +b
2
sin
a b
2
sin a + sin b = 2 sin
a +b
2
cos
a b
2
sin a sin b = 2 cos
a +b
2
sin
a b
2
tan a tan b =
sin(a b)
cos a cos b
cot a cot b =
sin(b a)
sin a sin b
H qu:
tan a + cot a =
2
sin 2a
tan a cot a = 2 cot 2a
sin a + cos a =

2 sin(x +

4
) =

2 cos(x

4
)
sin a cos a =

2 sin(x

4
) =

2 cos(x +

4
)
2.1.7 Cng thc bin i tch thnh tng
cos a cos b =
1
2
[cos(a +b) + cos(a b)]
sin a sin b =
1
2
[cos(a +b) cos(a b)]
sin a cos b =
1
2
[sin(a +b) + sin(a b)]
2.1.8 Cng thc gc nhn i, nhn ba - Cng thc h bc
cos 2x = cos
2
x sin
2
x = 2 cos
2
x 1 = 1 2 sin
2
x
sin 2x = 2 sin xcos x
tan 2x =
2 tan x
1 tan
2
x
cot 2x =
cot
2
x 1
2 cot x
cos
2
x =
1 + cos 2x
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 34 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.1. Cc kin thc c bn Chng 2. Phng trnh lng gic
sin
2
x =
1 cos 2x
2
cos 3x = 4 cos
3
x 3 cos x
sin 3x = 3 sin x 4 sin
3
x
tan 3x =
3 tan x tan
3
x
1 3 tan
2
x
cot 3x =
3 cot x cot
3
x
1 3 cot
2
x
2.1.9 Cng thc tnh sin x, cos x, tan x, cot x theo t = tan
x
2
sin x =
2t
1 +t
2
, cos x =
1 t
2
1 +t
2
, tan x =
2t
1 t
2
, cot x =
1 t
2
2t
2.1.10 Bi tp
Bi 2.1: Cho l gc sao cho sin =
1
3
, vi thuc gc phn t th III.
a) Tnh tan , cos , cot .
b) Tnh cos(
5
2
), tan(
7
2
).
Bi 2.2: Tnh gi tr biu thc sau:
a) A =
1
sin
2
20
0
+
1
cos
2
40
0
tan
2
70
0
cot
2
50
0
.
b) B = sin
2
1
0
+ sin
2
3
0
+ + sin
2
89
0
.
c) C = cos 2
0
+ cos 4
0
+ + cos 180
0
.
Bi 2.3: Tnh gi tr biu thc:
a) A = cos

8
+ cos
5
8
+ sin
9
8
+ sin
5
8
b) B = cos

8
+ tan

8
Rt gn biu thc:
a) A = cos xcos 2x cos 4x cos 8x bit x = k (k Z).
b) B = sin xsin(

3
x) sin(

3
+x).
Bi 2.4: Tnh gi tr biu thc:
a) A = cos
6
x + sin
6
x.
b) B = cos
4
x + sin
4
x.
c) C = cos 12x .
Bit rng cos 4x =
1
3
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 35 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.2. Cc phng trnh lng gic c bn Chng 2. Phng trnh lng gic
2.2 Cc phng trnh lng gic c bn
2.2.1 Phng trnh sin x = m
iu kin c nghim: 1 m 1.
Nghim ca phng trnh l :

x = arcsin m+k2
x = arcsin m+k2
(k Z)
Ch : cc gi tr c bit ca m l m = 0, 1,
1
2
,

2
2
,

3
2
Phng trnh c bit:
sin x = 1 x =

2
+k2
sin x = 1 x =

2
+k2
sin x = 0 x = k
(k Z)
Dng sin A = sin B

A = B +k2
A = B +k2
2.2.2 Phng trnh cos x = m
iu kin c nghim: 1 m 1.
Nghim ca phng trnh l :

x = arccos m+k2
x = arccos m+k2
(k Z)
Phng trnh c bit:
cos x = 1 x = +k2
cos x = 1 x = k2
cos x = 0 x =

2
+k
(k Z)
Dng cos A = cos B

A = B +k2
A = B +k2
2.2.3 Phng trnh tan x = m, cot x = m
iu kin c nghim m R
Nghim tan x = m x = arctan m+k
cot x = m x = arccot m+k
Dng tan A = tan B A = B +k
cot A = cot B A = B +k
Ch khi gii phng trnh cha tan, cot ta phi t iu kin cho bin.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 36 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.2. Cc phng trnh lng gic c bn Chng 2. Phng trnh lng gic
2.2.4 Cc v d
V d 2.1: Gii cc phng trnh sau:
a) sin x =
1
2
.
b) sin

3x

= cos

2x +

.
c) cos

5x

= cos 2x.
Gii: a)

x =

6
+k2
x =
7
6
+k2
(k Z)
b) pt sin

3x

= sin

2
2x

sin

3x

= sin

2x +

3x

4
= 2x +

3
+k2
3x

4
= 2x

3
+k2

x =
7
12
+k2
x =
11
60
+
k2
5
(k Z).
c) pt cos

5x

= cos ( 2x)

5x

3
= 2x +k2
5x

3
= 2x +k2

7x =
4
3
+k2
3x =
2
3
+k2

x =
4
21
+k
2
7
x =
2
9
+k
2
3
(k Z)
V d 2.2: Gii cc phng trnh:
a) tan x. cot 2x 2 tan x +

3 cot 2x = 2

3
b) tan 3x = cot

x +
2
5

.
c) tan x +
2
cot x
= 3.
d) sin 2x cos x + 2 sin x 1 = 0.
e) sin 2x

3 cos x 2 sin x +

3 = 0.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 37 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.2. Cc phng trnh lng gic c bn Chng 2. Phng trnh lng gic
Gii: a) pt

tan x +

. (cot 2x 2) = 0

tan x =

3
cot 2x = 2

x =

3
+k
2x = arccot 2 +k

x =

3
+k
x =
1
2
arccot 2 +k

2
b) pt tan 3x = tan

2
x
2
5

tan 3x = tan

10
x

3x =

10
x +k x =

40
+k

4
c) pt tan x + 2 tan x = 3 tan x = 1 x =

4
+k
2.2.5 Bi tp
Bi 2.5: Gii cc phng trnh sau:
a) sin(3x + 1) =

3
2
b) cos(2x + 2) =
1
2
c) sin 2x = sin(
x
2
+ 1)
Bi 2.6: Gii cc phng trnh sau:
a) cos 2x = sin 5x
b) sin
x
2
= cos 4x
c) cos( sin x) = cos(3 sin x)
d) 2 sin xcos x = cos x 2 sin x + 1
Bi 2.7: Gii cc phng trnh sau:
a) tan x = 1
b) tan(2x 1) = tan(x + 2)
c) cot(x + 1) = tan 2x
d) tan x =

2
cot x
+ 1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 38 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic
2.3 Cc phng trnh lng gic khc
2.3.1 Phng trnh a sin x +b cos x = c
Ta c a sin x +b cos x = c
a

a
2
+b
2
sin x +
b

a
2
+b
2
cos x =
c

a
2
+b
2
.
Gi l gc sao cho

cos =
a

a
2
+b
2
sin =
b

a
2
+b
2
Khi phng trnh tng ng vi:
cos sin x + sin cos x =
c

a
2
+b
2
sin(x +) =
c

a
2
+b
2
iu kin c nghim:

a
2
+b
2

1 [c[

a
2
+b
2
a
2
+b
2
c
2
V d 2.3: Gii cc phng trnh sau:
a) sin x =

3 cos x + 1.
b) cos 2x 3 sin xcos x = 3.
c) sin x cos x =

2 cos 3x.
d) 3 sin 3x + 4 cos 3x = 5 sin 4x
Gii: a) pt sin x

3 cos x = 1 2 sin

= 1 sin

=
1
2
= sin

3
=

6
+k2
x

3
=
5
6
+k2

x =

2
+k2
x =
7
6
+k2
(k Z)
b) pt cos 2x
3
2
sin 2x = 3.
V a
2
+b
2
=
13
4
< c
2
= 9 nn phng trnh v nghim.
c) pt

2 sin

2 cos 3x sin

= sin

2
3x

4
=

2
3x +k2
x

4
=

2
+ 3x +k2

x =
3
16
+k

2
x =
3
8
k
(k Z)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 39 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic
d) pt
3
5
sin 3x +
4
5
cos 3x = sin 4x
Gi l gc sao cho cos =
3
5
v sin =
4
5
ta c:
cos sin 3x + sin cos 3x = sin 4x sin(3x +) = sin 4x

3x + = 4x +k2
3x + = 4x +k2

x = k2
x =
+k2
7
(k Z)
2.3.2 Phng trnh ng cp cha sin v cos
Nhn bit: phng trnh cha sin x, cos x tha mn bc ca tt c cc hng t
u l s chn hoc l s l. Chng hn :
~ sin x, cos x bc 1.
sin
2
x, cos
2
x, sin xcos x, cos 2x, sin 2x bc 2.
sin
3
x, sin
2
xcos x, sin xcos
2
x, cos
3
x, sin 3x, cos 3x u c bc 3.
~ Phng trnh a sin x + b cos x = c c th c coi l phng trnh ng cp
theo sin
x
2
, cos
x
2
.
Cch gii: Ta xt 2 trng hp sau:
~ Trng hp 1: cos x = 0.
~ Trng hp 2: cos x = 0. Khi ta s chia c 2 v cho cos
m
x ( m l bc
ca phng trnh ng cp)
V d 2.4: Gii phng trnh 9 sin x + 5 cos x 20 cos
3
x 16 sin
5
x = 0
Gii: Phng trnh tng ng vi
9 sin x(sin
2
x + cos
2
x)
2
+5 cos x(sin
2
x + cos
2
x)
2
20cos
3
x(sin
2
x+cos
2
x) 16sin
5
x = 0
+ TH 1: Nu cos x = 0: Phng trnh tr thnh 9 sin x 16sin
5
x = 0 (V nghim)
+ TH 2: Nu cos x = 0: Chia c 2 v cho cos
5
x ta c:
9t(1 +t
2
)
2
+ 5(1 +t
2
)
2
20 (1 +t
2
) 16t
5
= 0
t = tan x, phng trnh bc 5, gii phng trnh ta c nghim.
V d 2.5: Gii phng trnh:
a) 1 + 2 sin 2x = 6 cos
2
x.
b) 2 sin
3
x = cos x
Gii: a) pt sin
2
x + cos
2
x + 4 sin xcos x = 6 cos
2
x
sin
2
x + 4 sin xcos x 5 cos
2
x = 0.
+) Nu cos x = 0 th ta c sin
2
x = 0 sin x = 0. iu ny mu thun.
+) Nu cos x = 0 chia c 2 v cho cos
2
x = 0 ta c:
tan
2
x + 4 tan x 5 = 0

tan x = 1
tan x = 5

x =

4
+k
x = arctan(5) +k
(k Z)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 40 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic
b) pt 2 sin
3
x = cos x(sin
2
x + cos
2
x) 2 sin
3
x + sin
2
xcos x + cos
3
x = 0.
+) Nu cos x = 0 th 2 sin
3
x = 0 sin x = 0. iu ny mu thun.
+) Nu cos x = 0. Chia c 2 v cho cos
3
x.
pt 2 tan
3
x + tan
2
x + 1 = 0 (tan x + 1)(2 tan
2
x tan x + 1) = 0

tan x = 1
2 tan
2
x tan x + 1 = 0( V nghim )
x =

4
+k (k Z).
2.3.3 i s ha phng trnh lng gic
Nhn dng: phng trnh c th qui v phng trnh bc 2, 3, 4 theo sin, cos, tan,
cot l nhng phng trnh c th i s ha c. Hoc phng trnh khi dng
php t n ph cng qui v c phng trnh i s.
Phng php: s dng cc cng thc gc nhn i, nhn ba, v cng thc tnh
sin x, cos x, tan x, cot x theo t = tan
x
2
, ...
V d 2.6: Gii cc phng trnh lng gic sau:
a) cos 2x sin x + 1 = 0.
b) sin x + tan
x
2
= 2
c) cos 3x + cos 2x cos x 1 = 0
d) tan x + tan
2
x + tan
3
x + cot x + cot
2
x + cot
3
x = 6
e) cos 3x + 4 cos 2x + 4 cos x + 1 = 0.
f) tan x + 2 sin 2x cos 2x = 1
Gii: a) t t = sin x qui v phng trnh bc 2 n t.
b) t t = tan
x
2
qui v phng trnh bc 4 n t
c) t t = cos x qui v phng trnh bc 3 n t.
d) t t = tan x + cot x qui v phng trnh bc 3 n t
2.3.4 Phng trnh i xng sin, cos
Nhn dng: phng trnh c dng : f(sin x, cos x) = 0 hoc f(sin x, cos x) = 0
f(x, y) l mt hm i xng theo x, y hay ni cch khc f(x, y) = f(y, x).
Cch gii: t t = sin x + cos x =

2 sin(x +

4
)
hoc t t = sin x cos x =

2 sin(x

4
)
vi

2 t

2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 41 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic
V d 2.7: Gii phng trnh sau:
a) sin x cos x + 2 sin 2x = 1
b) sin
3
x + cos
3
x = 2(sin x + cos x) 1
Gii: a) t t = sin x cos x v gii phng trnh bc 2 n t.
b) t t = sin x + cos x v gii phng trnh bc 3 n t.
2.3.5 Phn tch thnh nhn t
Nhn dng: Bi ton dng ny rt kh nhn dng thng thng theo trc gic ca
ngi gii ton l chnh. Phng php c th dng gii hoc lm cho bi ton
tr nn n gin hn.
Di y l mt s h c tha s chung hay gp:
f(x) Biu thc cha tha s f(x)
sin x sin 2x, sin 3x, tan x, tan 2x, tan 3x,
cos x sin 2x, cos 3x, tan 2x, cot 3x, cot x,
1 + cos x cos
2
x
2
, cot
2
x
2
, sin
2
x, tan
2
x
1 cos x sin
2
x
2
, tan
2
x
2
, sin
2
x, tan
2
x
1 + sin x cos
2
x, cot
2
x, cos
2

4

x
2

, sin
2

4
+
x
2

1 sin x cos
2
x, cot
2
x, cos
2

4
+
x
2

, sin
2

4

x
2

sin x + cos x cos 2x, cot 2x, 1 + sin 2x, 1 + tan x, 1 + cot x, tan x cot x
cos x sin x cos 2x, cot 2x, 1 sin 2x, 1 tan x, 1 cot x, tan x cot x
V d 2.8: Gii cc phng trnh sau:
a) sin 2(x ) sin(3x ) = sin x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 42 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic
b) cos 3x 2 cos 2x + cos x = 0
c) sin
2
x + sin
2
2x + sin
2
3x =
3
2
d) cos 3xcos 4x + sin 2xsin 5x =
1
2
(cos 2x + cos 4x)
Gii: a) pt sin 2x + sin 3x = sin x
2 sin xcos x + 2 cos 2xsin x = 0 2 sin x(cos x + cos 2x) = 0
b) pt 2 cos 2xcos x 2 cos 2x = 0 2 cos 2x(cos x 1) = 0
c) S dng cng thc h bc
d) pt
1
2
(cos 7x + cos x)
1
2
(cos 7x cos 3x) =
1
2
(cos 2x + cos 4x)
cos x + cos 3x = cos 2x + cos 4x
2 cos 2xcos x 2 cos 3xcos x = 0 2 cos x(cos 2x cos 3x) = 0
2.3.6 S dng bt ng thc
Phng php: i vi dng A = 0.
Ta chng minh A 0, x t suy ra du bng trong bt ng thc phi xy ra.
Gii nghim t iu kin xy ra du bng .
i vi dng bin th: A = B.
Ta chng minh : A v B , x dn n phng trnh tng ng vi
A = = B v du bng 2 bt ng thc xy ra.
V d 2.9: Gii cc phng trnh sau:
a) sin(x +

4
) + 2 sin 2x 3 = 0.
b) sin
4
x + cos
4
x = 2 cos
7
x
Gii: a) sin(x +

4
) + 2 sin 2x 3 0 do phng trnh tng ng vi:

sin(x +

4
) = 1
sin 2x = 1
b) Ta c sin
4
x + cos
4
x sin
2
x + cos
2
x = 1
v 2 cos
7
x 1. Do m ta c h:

sin
4
x = sin
2
x
cos
4
x = cos
2
x
cos
7
x = 1
cos x = 1 x = k2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 43 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic
2.3.7 Loi nghim khng thch hp
t vn : Trong khi gii mt phng trnh lng gic ta gp bi ton m nghim
tm thy khng nm trong tp xc nh. Thiu st trn thng gp khi ta "qun"
t iu kin hoc t iu kin nhng khi gii xong khng i chiu vi iu kin
dn n tnh trng "tha nghim".
Phng php: c rt nhiu phng php nh gii phng trnh nghim nguyn,
th nghim trc tip vo iu kin, ... nhng vi mc thi i hc hin nay
th phng php n gin d dng nht l biu din tp nghim trn ng trn
lng gic. Nhng im b trng vi im b loi tp xc nh s b loi.
V d 2.10: Gii phng trnh sau:
a)
4 sin
6
x + 4 cos
6
x 1
2 sin x

2
= 0
b)

9 x
2
(2 sin x 1) = 0
Gii: a) iu kin: sin x =

2
2
.
pt 4 sin
6
x + 4 cos
6
x 1 = 0
4

1 + cos 2x
2

3
+ 4

1 cos 2x
2

3
1 = 0
1 + 3 cos
2
2x 1 = 0 cos 2x = 0
x =

4
+k

2
.
Biu din trn ng trn lng gic ta c nghim:
x =

4
+k2, x =
5
4
+k2
b) Nghim x = 3.
Trng hp 3 < x < 3: pt sin x =
1
2
Kt hp iu kin ta c nghim:
x =

6
, x =
5
6
2.3.8 Bi tp
Phng trnh dng a sin x +b cos x = c.
Bi 2.8: Gii phng trnh sau:
a) cos
x
2
+

3 sin
x
2
= 1
b) 3 cos x + 4 sin x +
6
3 cos x + 4 sin x + 1
= 6
c) sin 3x

3 cos 3x = 2 sin 2x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 44 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic
d) 3 sin 3x

3 cos 9x = 1 + 4 sin
3
3x
e) sin x + cos x =

2 sin 5x
f) cos 7x sin 5x =

3(cos 5x sin 7x)


Bi 2.9: Tm gi tr ln nht, nh nht ca hm s sau:
a) y =
sin x + 2 cos x + 1
sin x + cos x + 2
.
b) y =
sin x
2 + cos x

Phng trnh ng cp:
Bi 2.10: Gii phng trnh sau:
a) 4 cos
2
x 6 sin
2
x + 5 sin 2x 4 = 0
b) 2 sin
3
x = cos x
c) 6 sin x 2 cos
3
x = 5 sin 2x cos x
d) sin
2
x 2 cos
2
x =
1
2
sin 2x
e) 14 cos
4
x + 16 cos
3
xsin x + 6 sin
2
xcos
2
x cos xsin
3
x + sin
4
x = 2

i s ha phng trnh lng gic:
Bi 2.11: Gii phng trnh sau:
a) cos 2x + sin
2
x + 2 cos x + 1 = 0
b) 2 cos 3x 7 cos 2x + 7 cos x 2 = 0.
c) cos
4
x + sin
4
x = 2 cos(2x +

4
) cos(2x

4
)
d) sin
4
x + cos
4
x cos 2x +
sin
2
2x
4
2 = 0
e) tan
2
x
4
cos x
+ 5 = 0
f)
3
sin
2
x
+ 3 tan
2
x 11(tan x + cot x) 1 = 0
g) sin
4
x + (1 + sin x)
4
= 17
h) 2 cos
2
6x
5
+ 1 = 3 cos
8x
5
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 45 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic

Phng trnh i xng:
Bi 2.12: Gii phng trnh sau:
a) sin
3
x + cos
3
x = 1
sin 2x
2
b) sin 2x + 4(cos x sin x) = 4
c) cos x +
1
cos x
+ sin x +
1
sin x
=
10
3
d) sin xcos x = 6(sin x + cos x 1)
e) 1 + sin 2x = sin x + cos x

Phn tch thnh nhn t:
Bi 2.13: Gii phng trnh sau:
a) sin x + cos x + 1 = 2 cos(
x
2


4
)
b)

2(cos
4
x sin
4
x) = sin x + cos x
c) sin x + 3 sin 2x = sin 3x
d) cos xsin 2xcos 3x =
sin 4x
4
e) cos 2x + sin 2x + cos x + 3 sin x + 1 = 0
f) (2 sin x 1)(2 sin 2x + 1) = 3 4 cos
2
x
g) cot x tan x = sin x + cos x

S dng bt ng thc:
Bi 2.14: Gii phng trnh sau:
a) sin
3
x + cos
3
x = 2 sin
4
x
b) cos 3x +

2 cos
2
3x = 2(1 + sin
2
2x)
c) cos(x) = x
2
4x + 5
d) 2 sin(x +

4
) = tan x + cot x

Loi nghim khng thch hp
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 46 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic
Bi 2.15: Gii cc phng trnh sau:
a)
sin
6
x + cos
6
x
tan(x

4
) tan(x +

4
)
=
1
4
b)
sin
6
x + cos
6
x
cos
2
x sin
2
x
=
tan 2x
4
c)
sin x (sin x + cos x) 1
cos
2
x + sin x + 1
= 0
d) tan x (2 sin
x
3
1) = 0
e)
1 + tan x
1 tan x
= 1 + sin 2x
f) tan
2
x =
1 + cos x
1 sin x

Dng ton tng hp:
Bi 2.16: Gii cc phng trnh sau:
a) sin x + cos 2x + cos
2
x(tan
2
x 1) + 2sin
3
x = 0.
b) cos x. cos 2x. cos 4x. cos 8x =
1
16
c)
sin
4
x + cos
4
x
5 sin 2x
=
1
2
cot 2x
1
8 sin 2x
d) 2sin
2
x + sin 2x + 3 sin x cos x + 1 = 0
e) 4sin
2
x
2

3 cos 2x = 1 + 2cos
2

x
3
4

f) 2

2cos
3

3 cos x sin x = 0
g) tan

2
+x

3tan
2
x =
cos 2x 1
cos
2
x
h) tan

3
2
x

+
sin x
1 + cos x
= 2
i) cos
2
3x. cos 2x cos
2
x = 0
j) 2 sin x(1 + cos 2x) + sin 2x = 1 + 2 cos x
k) sin
3
x

3cos
3
x = sin xcos
2
x

3sin
2
xcos x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 47 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
2.3. Cc phng trnh lng gic khc Chng 2. Phng trnh lng gic
l)
1
sin x
+
1
sin

x
3
2
= 4 sin

7
4
x

m)

2 cos

x
7
4

= cos

2x
7
2

+
1
2
n) sin 2x + sin x
1
2 sin x

1
sin 2x
= 2 cot 2x
o) sin

5x
2

cos

x
2

2 cos
3x
2
p) 2

2 sin

12

cos x = 1.
q) 2cos
2
x + 2

3 sin xcos x + 1 = 3

sin x +

3 cos x

r)
sin 2x
cos x
+
cos 2x
sin x
= tan x cot x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 48 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
Chng 3
Phng trnh cha cn v du gi
tr tuyt i
3.1 Phng trnh cha du gi tr tuyt i
3.1.1 Kin thc cn nh
Hc sinh cn nh mt s tnh cht sau ca du gi tr tuyt i:
[A[ =

A Nu A 0
A Nu A < 0
[ A[ = [A[
[A
2
[ = A
2
[A[ A. Du ng thc khi A 0.
[A[ A. Du ng thc khi A 0
[A[ +[B[ [A +B[.
Du ng thc xy ra A.B 0.
[A[ +[B[ [A B[.
Du ng thc xy ra A.B 0.
3.1.2 Cc dng bi tp
Nguyn tc chung: gii mt phng trnh cha du gi tr tuyt i, ta c
th bm vo nh ngha xt du ca biu thc trong du gi tr tuyt i, phn
trng hp ph du gi tr tuyt i. Tuy nhin, nhiu khi vic xt du mt
biu thc l kh kh khn, di dng nn y ti a ra mt s cch bin i
tng i vi mt s dng phng trnh cha du gi tr tuyt i c bn hc
sinh c th p dng n lm cc bi tp mt cch chnh xc ngn gn.
~ Dng 1
[A[ = B

A 0
A = B

A < 0
A = B

A = B
A = B
B 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 49 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
3.1. Phng trnh cha du gi tr tuyt i Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
~ Dng 2:
[A[ = [B[ A
2
= B
2
A = B
~ Dng 3: t n ph vi biu thc cha du gi tr tuyt i.
~ Dng 4: S dng bt ng thc nh gi 2 v ca phng trnh :
Chng hn nu ta c phng trnh A = B. Ta chng minh:
A v B t ta c A = = B.
~ Dng 5 : Lp bng xt du vi biu thc trong du gi tr tuyt i ph du
gi tr tuyt i.
3.1.3 Cc v d
V d 3.1: Gii cc phng trnh sau:
a) [x
2
+x 1[ = 2 x ()
b) [2x
2
+ 3x 2[ = [x
2
x 3[ ()
Gii: a) ()

2 x 0 (1)

x
2
+x 1 = 2 x (2)
x
2
+x 1 = x 2 (3)
(1) x 2
(2) x
2
+ 2x 3 = 0

x = 1
x = 3

tha mn iu kin

(3) x
2
+ 1 = 0

Phng trnh v nghim

b) ()

2x
2
+ 3x 2 = x
2
x 3 (1)
2x
2
+ 3x 2 = x
2
+x + 3 (2)
(1) x
2
+ 4x + 1 = 0 x = 2

3
(2) 3x
2
+ 2x 5 = 0

x = 1
x =
5
3
V d 3.2: Gii phng trnh x
4
+ 4x
2
+ 2 [x
2
2x[ = 4x
3
+ 3
Gii: Phng trnh (x
2
2x)
2
+ 2 [x
2
2x[ 3 = 0
t t = [x
2
2x[ 0. Phng trnh tr thnh:
t
2
+ 2t 3 = 0

t = 1

tha mn

t = 3 (loi)
+)t = 1

x
2
2x

= 1

x
2
2x = 1
x
2
2x = 1

x = 1

2
x = 1
V d 3.3: Gii phng trnh [x + 1[ +[2 x[ = x
4
+ 4x
2
1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 50 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
3.2. Phng trnh cha cn thc Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
Gii: Ta c V T = [x + 1[ +[2 x[ [x + 1 + 2 x[ = 3 x (1)
m V P = x
4
+ 4x
2
1 = (x
2
2)
2
+ 3 3 x (2).
T (1) , (2) V T 3 V P x
Do phng trnh cho

(x + 1) . (2 x) 0
x
2
2 = 0
x =

2
V d 3.4: Gii phng trnh 2 [x + 1[ [x
2
2x 8[ = 5 x +x
2
Gii: Ta c bng xt du:
x 2 1 4 +
x + 1 0 + +
x
2
2x 8
+ 0 0 +
0 Trng hp 1: x < 2.
Phng trnh 2 (x 1) (x
2
2x 8) = 5 x +x
2
2x
2
x 11 = 0

x =
1 +

89
4
(loi)
x =
1

89
4
(tha mn)
O Trng hp 2: 2 x < 1
Phng trnh 2 (x 1) + (x
2
2x 8) = 5 x +x
2
3x = 5 x =
5
3
(tha mn)
O Trng hp 3: 1 x < 4
Phng trnh 2 (x + 1) + (x
2
2x 8) = 5 x +x
2
x = 1 (tha mn)
O Trng hp 4: x 4
Phng trnh 2 (x + 1) (x
2
2x 8) = 5 x +x
2
2x
2
5x 15 = 0

x =
5 +

145
4
(tha mn)
x =
5

145
4
(loi)
Vy phng trnh c tp nghim S =

89
4
;
5
3
; 1;
5 +

145
4

3.2 Phng trnh cha cn thc


3.2.1 Cc dng bi tp
0

A = B

A = B
2
B 0
O

A =

A = B
A 0

A = B
B 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 51 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
3.2. Phng trnh cha cn thc Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
O t n ph. Ta t cn thc hoc biu thc trong cn bng mt n ph lm
phng trnh tr nn n gin hn.
O S dng bt ng thc. Cch lm tng t phn phng trnh cha du gi tr
tuyt i.
3.2.2 Cc v d
V d 3.5: Gii phng trnh sau:
a)

x + 3 = 2 x
b)

x
2
+x 1 =

2x + 3
Gii: a) Phng trnh

x + 3 = (2 x)
2
2 x 0

x
2
4x + 4 = x + 3
x 2

x
2
5x + 1 = 0
x 2

x =
5

21
2
x 2
x =
5

21
2
b) Phng trnh

x
2
+x 1 = 2x + 3
2x + 3 0

x
2
x 4 = 0
x
3
2

x =
1

17
2
x
3
2
x =
1 +

17
2
V d 3.6: Gii phng trnh sau: 2

x
2
2x 2 = x
2
+ 2x + 5.
Gii: t t =

x
2
2x 2 0 x
2
2x = t
2
+ 2.
Phng trnh 2t = t
2
2 + 5 t
2
+ 2t 3 = 0

t = 1
t = 3 (loi)
Ta c t = 1

x
2
2x 2 = 1 x
2
2x 3 = 0

x = 1
x = 3
Bnh lun: Nu phng trnh ny ta gii theo cch ca phng trnh cn thc
c bn th s gp mt phng trnh bc 4. Khi mi vic tr nn phc tp hn
nhiu.
V d 3.7: Gii phng trnh :

x + 1 +

3 x =

2 (x
2
2x + 3)
Gii: p dng bt ng thc Bunhiacopxki vi 2 b

x + 1;

3 x

, (1; 1)
ta c: V T
2
=

x + 1.1 +

3 x.1

x + 1
2
+

3 x
2

. (1
2
+ 1
2
).
V T
2
(x + 1 + 3 x) .2 = 8 V T 2

2 (1)
Du bng xy ra khi

x + 1
1
=

3 x
1
x = 1
V P =

2 (x
2
2x + 3) =

2.

(x 1)
2
+ 2

2 (2)
Du bng xy ra khi x = 1.
T (1), (2) ta c phng trnh cho c duy nht nghim x = 1.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 52 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
3.3. Bt phng trnh cha du gi tr tuyt i Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
3.3 Bt phng trnh cha du gi tr tuyt i
3.3.1 Dng c bn
0 [A[ < B B < A < B
O [A[ > B

A > B
A < B
O [A[ < [B[ A
2
B
2
< 0 (A B) . (A +B) < 0
3.3.2 Cc v d
V d 3.8: Gii cc bt phng trnh sau:
a) [x
2
2x 1[ < x + 1
b) [2x
2
+x 3[ 2x + 1
c) [x
2
+x 1[ < [2x
2
+x 2[
Gii: a) Bt phng trnh

x
2
2x 1 < x + 1
x
2
2x 1 > x 1

x
2
3x 2 < 0
x
2
x > 0

17
2
< x <
3 +

17
2
x > 1 x < 0
x

17
2
; 0

1;
3 +

17
2

b) Bt phng trnh

2x
2
+x 3 2x + 1
2x
2
+x 3 2x 1

2x
2
x 4 0
2x
2
+ 3x 2 0

x
1 +

33
4
x
1

33
4
2 x
1
2
x
1
2
x
1 +

33
4
c) Bt phng trnh
(2x
2
+x 2)
2
> (x
2
+x 1)
2
(2x
2
+x 2)
2
(x
2
+x 1)
2
> 0
(x
2
1) (3x
2
+ 2x 3) > 0
(x 1) (x + 1)

x
1

10
3

x
1 +

10
3

> 0
x <
1

10
3
1 < x <
1 +

10
3
x > 1
3.4 Bt phng trnh cha cn thc
3.4.1 Dng c bn
0

A > B

A > B
2
B 0

B < 0
A 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 53 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
3.4. Bt phng trnh cha cn thc Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
O

A < B

A < B
2
A 0
B 0
O

A <

A < B
A 0
Ch : Vi cc cn bc chn c lm tng t. Cn i vi cc cn bc l th
ta khng cn iu kin v cch gii dng ny tng i n gin nn chng khng
c nhc ti y.
3.4.2 Cc v d
V d 3.9: Gii cc bt phng trnh sau:
a)

x
2
+x 1 > x + 2
b)

2x
2
+ 3x 2 x + 1
c)

x
2
+ 3x + 2 <

3x
2
7x + 4
Gii: a) Bt phng trnh

x
2
+x 1 > (x + 2)
2
x + 2 0

x + 2 < 0
x
2
+x 1 0

3x + 5 < 0
x 2

x < 2
x
1 +

5
2
x
1

5
2

2 x <
5
3
x < 2
x <
5
3
b) Bt phng trnh

x + 1 0
2x
2
+ 3x 2 0
2x
2
+ 3x 2 (x + 1)
2

x 1
x 2 x
1
2
2x
2
+ 3x 2 x
2
+ 2x + 1

x
1
2
x
2
+x 3 0

x
1
2
1

13
2
x
1 +

13
2

1
2
x
1 +

13
2
c) Bt phng trnh

x
2
+ 3x + 2 0
x
2
+ 3x + 2 < 3x
2
7x + 4

x 1 x 2
2x
2
10x + 2 > 0

x 1 x 2
x >
5 +

21
2
x <
5

21
2
1 x <
5

21
2
x >
5 +

21
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 54 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
3.5. Bi tp Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
3.5 Bi tp
Phng trnh cha du gi tr tuyt i:
Bi 3.1: Gii cc phng trnh sau:
a) [2x 1[ +[2x + 1[ = 4
b) [x
2
3x + 2[ 2x = 1
c) [x
2
+x 12[ = x
2
x 2
d) [2 [2 x[[ = 1
e) [x
2
2x[ = [2x
2
1[
f) [x
2
5x + 4[ 9x
2
5x + 9 + 10x[x[ = 0
Hng dn. a) x = 1; 1
b) x =
5

21
2
c) x = 5;

7
d) x = 5; 3; 1; 1.
e) x = 1

2;
1
3
; 1.
f) x =
5

259
18
.

Bt phng trnh cha du gi tr tuyt i:
Bi 3.2: Gii cc bt phng trnh:
a) [x 3[ +[5 x[ < 3x
b) [x
2
x 6[ < x
c) [x
2
5x + 4[ > x 2
d) [2x [x 1[[ < 2
e) [3x
2
2x 1[ < [x
2
x[
Hng dn. a) x

8
5
; +

.
b) x

6; 1 +

.
c) x

; 2 +

3 +

3; +

.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 55 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
3.5. Bi tp Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
d) x

1
3
; 1

.
e) x

1
2
;
1
4

.

Phng trnh cha cn thc:
Bi 3.3: Gii cc phng trnh sau:
a) x

2x + 3 = 0
b)

x + 4

1 x =

1 2x
c) (x 3) (x + 1) + 4 (x 3) .

x + 1
x 3
= 3
d)

3 +x +

6 x

(3 +x) . (6 x) = 3
e) x
3
+ 1 = 2
3

2x 1
Hng dn. a) x = 3.
b) x = 0.
c) x = 1

5; 1

13.
d) x = 3; 6.
e) x = 1;
1
2

5.
Bi 3.4: Gii cc phng trnh sau:
a)

x 2 +

4 x = x
2
6x + 11
b)
3

x + 34
3

x 3 = 1
c)

x + 2

x 1 +

x 2

x 1 =
x + 3
2
d)
x
2

3x 2

3x 2 = 1 x
e) x
2
+

x + 5 = 5
f)
3

x 1 +
3

x 2 =
3

2x 3
Hng dn. a) x = 3
b) x = 61; 30.
c) x = 1; 5.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 56 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
3.5. Bi tp Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
d) x = 1.
e) x =
1 +

17
2
;
1

21
2
.
f) x = 1; 2.

Bt phng trnh cha cn thc :
Bi 3.5: Gii cc bt phng trnh sau:
a)

x + 9 +

2x + 4 > 5
b) 4(x + 1)
2
< (2x + 10)

3 + 2x

2
c) (x 3)

x
2
+ 4 x
2
9
d)

x + 2

x + 1

x
e)

2x
2
6x + 1 x 2
f)
x
x + 1
2

x + 1
x
> 3
g)

5x
2
+ 10x + 1 7 x
2
2x
h)

1 +x +

1 x 2
x
2
4
Hng dn. a) x (0; +)
b) x

3
2
; 1

(1; 3)
c) x

;
5
6

[3; +)
d) x

1 +
2

3
; +

.
e) x

;
3

7
2

[3; +)
f) x

4
3
; 1

.
g) x (; 3] [1; +).
h) x [1; 1]

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 57 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
3.5. Bi tp Chng 3. Phng trnh cha cn v du gi tr tuyt i
Bi tp tng hp:
Bi 3.6: Gii cc phng trnh, bt phng trnh sau:
a)
3

7x + 1 +
4

9x + 7

x + 3 + 6
b)

x
2
+x 1 +
8

2x
2
+x 3 =

x
2
+ 3x 5 +
8

2x
2
+ 4x 9
c)
4

x +
4

17 x = 3
d)

x + 1 <
3

2 x + 3
Hng dn. a) x

7
9
; 1

.
b) x = 2.
c) x = 1; 16.
d) x (; 3)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 58 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 4. H phng trnh i s
Chng 4
H phng trnh i s
4.1 H phng trnh bc nht
4.1.1 H phng trnh bc nht hai n
Dng:

a
1
x +b
1
y = c
1
a
2
x +b
2
y = c
2
Cch gii:
D =

a
1
b
1
a
2
b
2

, D
x
=

c
1
b
1
c
2
b
2

, D
y
=

a
1
c
1
a
2
c
2

- Nu D = 0: h phng trnh c nghim duy nht

x =
D
x
D
, y =
D
y
D

.
- Nu D = 0 v D
2
x
+D
2
y
= 0: H v nghim.
- Nu D = D
x
= D
y
= 0, h phng trnh v s nghim hoc v nghim, mun
bit r, ta thay gi tr ca tham s vo phng trnh.
V d 4.1: Gii v bin lun h phng trnh theo tham s m:

a.x + (2 a) y = 3
(a 2) x + (1 2a) y = a 4
Gii: D =

a 2 a
a 2 1 2a

= a
2
3a + 4 = (a 1) . (a + 4)
D
x
=

3 2 a
a 4 1 2a

= a
2
12a + 11 = (a 1) . (a 11)
D
y
=

a 3
a 2 a 4

= a
2
7a + 6 = (a 1) . (a 6)
+) Trng hp 1: D = 0 (a 1) . (a + 4) = 0

a = 1
a = 4
Nu a = 4, D
x
= 0 th h v nghim.
Nu a = 1, D
x
= D
y
= 0, thay vo h phng trnh ta c:

x +y = 3
x y = 3
S = (x, 3 x) [x R.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 59 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.1. H phng trnh bc nht Chng 4. H phng trnh i s
+) Trng hp 2: D = 0

a = 1
a = 4
nn h phng trnh c nghim duy nht:

x =
12 a
a + 4
y =
6 a
4 +a
4.1.2 H phng trnh bc nht ba n
Dng

a
1
x +b
1
y +c
1
z = d
1
a
2
x +b
2
y +c
2
z = d
2
a
3
x +b
3
y +c
3
z = d
3
Cch gii:
0 Kh n bng cch rt 1 n t mt phng trnh th vo 2 phng trnh cn li,
c h phng trnh bc nht 2 n
O S dng my tnh in t gii.
O Dng php bin i Gauss.
V d 4.2: Gii h phng trnh:

x + 2y 3z = 2 (1)
2x y + 4z = 4 (2)
5x + 3y 4z = 4 (3)
Gii: C1: Kh n. T (1) x = 2y + 3z + 2. th vo (2), (3) ta c h :

2 (2y + 3z + 2) y + 4z = 4
5 (2y + 3z + 2) + 3y 7z = 4

5y + 10z = 0
7y + 8z = 6

y = 2
z = 1
x = 1.
H c nghim (x = 1, y = 2, z = 1)
C2: Bin i Gauss.
A =

1 2 3 2
2 1 4 4
5 3 7 4

H22H1

H35H1

1 2 3 2
0 5 10 0
0 7 8 6

Ta c h

5y + 10z = 0
7y + 8z = 6
v tip tc gii nh trn.
C3: S dng my tnh in t.
4.1.3 H phng trnh bc nht bn n
Dng :

a
1
x +b
1
y +c
1
z +d
1
t = e
1
a
2
x +b
2
y +c
2
z +d
2
t = e
2
a
3
x +b
3
y +c
3
z +d
3
t = e
3
a
4
x +b
4
y +c
4
z +d
4
t = e
4
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 60 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.2. H phng trnh bc nht - bc hai: Chng 4. H phng trnh i s
Cch gii:
0 Rt 1 n t mt phng trnh, th vo 3 phng trnh cn li c h phng
trnh bc nht 3 n.
O Dng php bin i Gauss.
V d 4.3: Gii h phng trnh:

x 2y + 3z 4t = 5
2x + 3y 5z +t = 10
4x 5y + 6z 7t = 14
x +y +z +t = 3
Gii: - Cch 1: Phng php Gauss:
A =

1 2 3 4 5
2 3 5 1 10
4 5 6 7 14
1 1 1 1 3

H22H1
H34H1

H4H1

1 2 3 4 5
0 7 11 9 20
0 3 6 9 6
0 3 2 5 2

Gii h:

7y 11z + 9t = 20
3y 6z + 9t = 6
3y 2y + 5z = 2

y = 1
z = 2
t = 1
x = 1
H c nghim duy nht: (1; 1; 2; 1).
Cch 2: Rt x = 2y 3z +4t +5 th vo 3 phng trnh cn li ta c h phng trnh
3 n ging nh php bin i Gauss.
4.2 H phng trnh bc nht - bc hai:
Dng: H gm 2 phng trnh trong :
Phng trnh bc nht v phng trnh bc 2.
Cch gii:
0 Rt 1 n t phng trnh bc nht, th vo phng trnh bc 2 cn li.
O Nu c phng trnh ch l phng trnh bc nht theo 1 bin, th ta rt bin
ra th vo phng trnh cn li.
O Nu c 2 phng trnh u khng l bc nht theo 2 bin, ta c th dng php
bin i i s cc phng trnh thu c phng trnh bc nht theo mt bin
no . Rt bin ra th vo phng trnh cn li.
V d 4.4: Gii cc h phng trnh:
a)

x + 2y = 1
x
2
+ 3y
2
2x = 2
b)

x
2
2y = 2
2x
2
+xy y = 9
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 61 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.3. H phng trnh ng cp bc 2: Chng 4. H phng trnh i s
c)

2x
2
+ 4y
2
+x = 19
x
2
+y
2
+y = 7
Gii: a) T (1) ta c: x = 1 2y thay vo phng trnh (2) ta c:
(1 + 2y)
2
+ 3y
2
+ 2 (1 + 2y) = 2
1 + 4y + 4y
2
+ 3y
2
+ 2 + 4y 2 = 0
7y
2
+ 8y + 1 = 0

y = 1 x = 1
y = 1/7 x = 5/7
H c 2 nghim (1; 1) ; (5/7; 1/7).
b) Rt y =
x
2
2
2
t (1) th vo (2) ta c
2x
2
+x.
x
2
2
2

x
2
2
2
= 9
4x
2
+x
3
2x x
2
+ 2 = 18
x
3
+ 3x
2
2x 16 = 0 (x 2) (x
2
+ 5x + 8) = 0

x = 2 y = 1
x
2
+ 5x + 8 = 0

V nghim

Phng trnh c nghim duy nht (2; 1).
c) Ly phng trnh (1) tr i 2 ln phng trnh (2)
2y
2
+x 2y = 5 x = 2y
2
+ 2y + 5
Thay vo phng trnh (2) ta c (2y
2
+ 2y + 5)
2
+y
2
+y = 7
4y
4
+ 4y
2
+ 25 8y
3
+ 20y 20y
2
+y
2
+y 7 = 0
4y
4
8y
3
15y
2
+ 21y + 18 = 0
(y 2) (2y + 3) (2y
2
3y 3) = 0

y = 2
y = 3/2
2y
2
3y 3 = 0

y = 2
y = 3/2
y =
3 +

33
4
y =
3

33
4

x = 1
x = 5/2
x =
5

33
4
x =
5 +

33
4
Vy h c 4 nghim, tp nghim l:
S =

(1; 2) , (3/2; 5/2) ,

33
4
;
3 +

33
4

5 +

33
4
;
3

33
4

4.3 H phng trnh ng cp bc 2:


4.3.1 Phng trnh ng cp bc 2
Dng: a.x
2
+b.xy +c.y
2
= 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 62 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.3. H phng trnh ng cp bc 2: Chng 4. H phng trnh i s
Cch gii:
Coi y nh mt phng trnh bc 2: a.t
2
+b.t +c = 0 nu a = 0
- Nu < 0: Phng trnh bc 2 n t v nghim, nhng phng trnh ng cp
bc 2 c nghim duy nht x = y = 0
- Nu 0: Phng trnh c nghim t nn ta c phng trnh ban u c nghim
x = t.y
V d 4.5: Gii cc phng trnh sau:
a) x
2
+ 2xy + 2y
2
= 0
b) 2x
2
3xy 2y
2
= 0
Gii: a)

= (1)
2
1.2 = 1 < 0. Phng trnh c nghim duy nht: x = y = 0
b) = 3
2
4.2.(2) = 25 > 0. Nn phng trnh cho tng ng vi:

x =
3 5
4
.y =
1
2
y
x =
3 + 5
4
.y = 2y
4.3.2 H phng trnh ng cp bc 2
Dng ton:

a
1
x
2
+b
1
xy +c
1
y
2
= d
1
a
2
x
2
+b
2
xy +c
2
y
2
= d
2
Cch gii:
0 Cch 1: Quy v phng trnh ng cp bc 2.
- TH1: d
1
d
2
= 0, g/s d
1
= 0. Pt (1) l pt ng cp bc 2. Gii nh trn, tnh
c x, theo y th vo phng trnh cn li.
- TH2: d
1
, d
2
= 0. Nhn phng trnh (1) vi d
2
tr i phng trnh (2) nhn d
1
c phng trnh ng cp bc 2. Tip tc nh trn.
O Cch 2: Kh y
2
t 2 phng trnh. Rt y t phng trnh . Th vo phng
trnh ban u c phng trnh bc 4 trng phng. Gii phng trnh, t
suy ra nghim ca phng trnh.
V d 4.6: Gii cc h phng trnh sau:
a)

x
2
xy +y
2
= 7
x
2
2xy 3y
2
= 0
b)

x
2
+xy y
2
= 1
2x
2
xy + 3y
2
= 12
c)

x
2
+xy 2y
2
= 0
2x
2
3xy +y
2
= 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 63 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.3. H phng trnh ng cp bc 2: Chng 4. H phng trnh i s
Gii: a) C1: Phng trnh (2) ta c:
x = y hoc x = 3y
+) TH1: x = y thay vo pt (1) ta c: 3x
2
= 7 x =

7
3
y =

7
3
+) TH2 : x = 3y thay vo pt (1) ta c : 7y
2
= 7 y = 1 x = 3.
C2: T h phng trnh ta c
3 (x
2
xy +y
2
) +x
2
2xy 3y
2
= 21
4x
2
5xy = 21 y =
4x
2
21
5x
x
2
+x.
21 4x
2
5x
+

4x
2
21
5x

2
= 7
25x
4
+ 5x
2
(21 4x
2
) + (4x
2
21)
2
= 7.25x
2
25x
4
+ 105x
2
20x
4
+ 441 168x
2
+ 16x
4
175x
2
= 0
21x
4
238x
2
+ 441 = 0

x
2
= 9
x
2
=
7
3

x = 3 y = 1
x =

7
3
y =

7
3
H c 4 nghim, tp nghim l:
S =

(3; 1) , (3; 1) ,

7
3
;

7
3

7
3
;

7
3

b) Phng trnh (1) nhn 12 cng phng trnh (2) ta c:


14x
2
+ 11xy 9y
2
= 0

x =
1
2
y
x =
9
7
y
+) TH 1: x =
1
2
y th vo pt (1):
1
4
y
2
+
1
2
y
2
y
2
= 1 y
2
= 4 y = 2 x = 1
+) TH 2: x =
9
7
y thay vo pt (1) ta c:
81
49
y
2

9
7
y
2
y
2
= 1 y
2
=
49
31
y =
7

31
x =
9

31
H c 4 nghim, tp nghim l :
S =

(1; 2) , (1; 2) ,

31
;
7

31

31
;
7

31

c) Phng trnh (1) tng ng vi:


(x y) (x + 2y) = 0

x = y
x = 2y
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 64 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.4. H i xng Chng 4. H phng trnh i s
+) TH 1: x = y thay vo phng trnh (2) ta c:
0 = 0 (Tha mn vi mi x, y)
+) TH 2: x = 2y thay vo phng trnh (2) ta c:
8y
2
+ 6y
2
+y
2
= 0 15y
2
= 0 y = 0 x = 0
Kt lun: Tp nghim ca phng trnh l: S = (x, x) [x R
4.4 H i xng
4.4.1 H i xng loi I:
Dng:

f (x, y) = 0
g (x, y) = 0
f (x, y), g (x, y) l a thc i xng, tc l:
f (x, y) = f (y, x), g (x, y) = g (y, x) x, y R
Cch gii:
t S = x + y, P = xy. Khi f (x, y) = h(S, P), g (x, y) = k (S, P). T ta
c h mi gm 2 n S, P. Gii h mi ny tm S, P. T ta c h:

x +y = S
x.y = P
Dng nh l o Vi-et x, y l hai nghim ca phng trnh: X
2
S.X +P = 0.
V d 4.7: Gii h phng trnh sau:
a)

x +y = 3
x
2
+y
2
= 5
b)

x y +xy = 3
x
2
+y
2
+xy = 7
Gii: a) t S = x +y, P = x.y do h tr thnh:

S = 3
S
2
2P = 5

S = 3
P = 2

x +y = 3
xy = 2
x, y l 2 nghim ca phng trnh : X
2
3X + 2 = 0

X = 1
X = 2
H c 2 nghim S = (1; 2) , (2; 1)
b) t S = x y, P = x.y ta c h :

S +P = 3
S
2
+ 2P +P = 7

P = 3 S
S
2
+ 3 (3 S) = 7

P = 3 S
S
2
3S + 2 = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 65 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.4. H i xng Chng 4. H phng trnh i s

P = 3 S

S = 1
S = 2

S = 1
P = 2
(1)

S = 2
P = 1
(2)
+) Gii h (1):

S = 1
P = 2

x y = 1
x.y = 2

x + (y) = 1
x. (y) = 2
x, y l 2 nghim ca phng trnh:
X
2
X 2 = 0

X = 1
X = 2
Do h c nghim (x, y) = (1; 2) , (2; 1).
Gii h (2)

S = 2
P = 1

x y = 2
x.y = 1

x + (y) = 2
x. (y) = 1
X
2
2X 1 = 0

X = 1 +

2
X = 1

2
Do h c 2 nghim

1 +

2, 1 +

2, 1

Kt lun vy h c 4 nghim:
(1; 2) , (2; 1) ,

1 +

2, 1 +

2, 1

4.4.2 H i xng loi II:


Dng :
H i xng loi II:

f (x, y) = 0
f (y, x) = 0
H i xng vng quanh:

f (x, y, z) = 0
f (y, z, x) = 0
f (z, x, y) = 0
Cch gii:
~ H i xng loi II:
- Tr v 2 phng trnh ta c: (x y) .P (x, y) = 0
( P (x, y) l mt a thc i xng).
- Nu x = y, thay vo hpt ban u gii.
- Nu P (x, y) = 0 ta c h i xng loi I:

P (x, y) = 0
f (x, y) +f (y, x) = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 66 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.4. H i xng Chng 4. H phng trnh i s
~ H i xng vng quanh:
- S dng phng php hm s gii:
V d 4.8: Gii h phng trnh:
a)

x
2
= 2x +y 2
y
2
2y = x 2
b)

x
3
= x 4y + 6
y
3
= y 4x + 6
c)

x
3
= 4y 3
y
3
= 4z 3
z
3
= 4x 3
Gii: a) Tr v 2 phng trnh ta c:
(x y) (x +y) (x y) = 0 (x y) (x +y 1) = 0
+)TH 1: x = y ta c
x
2
3x + 2 = 0

x = 1 y = 1
x = 2 y = 2
+) TH 2: x +y = 1 y = 1 x
x
2
= 2x + 1 x 2 x
2
x + 1 = 0 (V nghim)
H c 2 nghim phn bit:
(1; 1) , (2; 2)
b) Tr v 2 phng trnh ta c:
(x y) (x
2
+xy +y
2
) = 3 (x y)

x = y
x
2
+xy +y
2
= 3
TH 1: x = y thay vo phng trnh ta c:
x
3
+ 5x 6 = 0 (x 1) (x
2
+x + 6) = 0

x = 1 y = 1
x
2
+x + 6 = 0 (V nghim)
TH 2: x
2
+xy +y
2
= 3
Cng v 2 phng trnh u kt hp vi phng trnh trn ta c h phng trnh:

x
2
+xy +y
2
= 3
x
3
+y
3
= 5 (x +y) + 12
t S = x +y, P = x.y (S
2
4P) th vo h phng trnh ta c h mi:

S
2
P = 3
S
3
3SP = 5S + 12
T pt (1) ta c P = S
2
3 th vo phng trnh (2) ta c
S
3
3S (S
2
3) = 5S + 12 S
3
7S + 6 = 0
(S 1) . (S
2
+S 6) = 0

S = 1 P = 2
S = 3 P = 6 (V nghim)
S = 2 P = 1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 67 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.4. H i xng Chng 4. H phng trnh i s
+)

S = 1
P = 2

x +y = 1
x.y = 2
x, y l 2 nghim ca phng trnh: X
2
X 2 = 0

X = 1
X = 2
H c 2 nghim (1; 2) , (2; 1)
+)

S = 2
P = 1

x +y = 2
x.y = 1
x, y l 2 nghim ca phng trnh:
X
2
2X + 1 = 0 X = 1
H phng trnh c nghim (1; 1)
Kt lun: H phng trnh c 3 nghim (1; 1), (1; 2) , (2; 1)
c) H phng trnh tng ng vi:

x =
z
3
+ 3
4
y =
x
3
+ 3
4
z =
y
3
+ 3
4
t f (x) =
x
3
+ 3
4
, f (x) l hm ng bin.
H tr thnh

x = f (z)
y = f (x)
z = f (y)
Gi s x > y ta c:
y = f (x) > f (y) = z
z = f (y) > f (z) = x
x > y > z > x (Mu thun)
Tng t nu x < y ta cng c x < y < z < x (Mu thun)
Vy x = y y = f (x) = f (y) = z z = f (y) = f (z) = x
x = y = z thay vo h ta c:
x
3
= 4x 3 x
3
4x + 3 = 0 (x 1) (x
2
+x 3) = 0

x = 1
x
2
+x 3 = 0

x = 1
x =
1 +

13
2
x =
1

13
2
H c 3 nghim
(1; 1; 1) ,

1 +

13
2
;
1 +

13
2
;
1 +

13
2

13
2
;
1

13
2
;
1

13
2

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 68 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.5. H phng trnh tng qut Chng 4. H phng trnh i s
4.5 H phng trnh tng qut
Cch gii:
0 t n ph quy v h quen thuc.
O Cng tr i s cc phng trnh.
O Th n.
O Phn tch thnh nhn t.
V d 4.9: Gii cc h phng trnh sau:

x
2
+y +x
3
y +xy
2
+xy =
5
4
x
4
+y
2
+xy (1 + 2x) =
5
4
Gii: H phng trnh tng ng

x
2
+y +xy (x
2
+y) +xy =
5
4
(x
2
+y)
2
+xy =
5
4
t u = x
2
+y, v = xy
H tr thnh:

u +u.v +v =
5
4
u
2
+v =
5
4
T phng trnh (2) ta c v =
5
4
u
2
Th vo phng trnh (1) ta c:
u
5
4
u u
3

5
4
u
2
=
5
4
u
3
u
2

1
4
u = 0
u.(2u + 1)
2
= 0

u = 0 v =
5
4
u =
1
2
v =
3
2
+) TH 1: u = 0, v =
5
4

x
2
+y = 0
xy =
5
4
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 69 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.5. H phng trnh tng qut Chng 4. H phng trnh i s
Ta c y = x
2
th vo phng trnh cn li ta c x
3
=
5
4
x =
3

5
4
y =
3

25
16
+) TH 2: u =
1
2
, v =
3
2
Ta c h:.

x
2
+y =
1
2
xy =
3
2
T phng trnh (1) ta c y = x
2

1
2
x

x
2

1
2

=
3
2
2x
3
+x 3 = 0 (x 1) (2x
2
+ 2x + 3) = 0

x = 1 y =
3
2
2x
2
+ 2x + 3 = 0

Phng trnh v nghim

Kt lun: H c 2 nghim phn bit:

1;
3
2

5
4
;
3

25
16

V d 4.10 (D-2008): Gii h phng trnh:

xy +x +y = x
2
2y
2
x

2y y

x 1 = 2x 2y
.
V d 4.11 (B-2008): Gii h phng trnh:

x
4
+ 2x
3
y +x
2
y
2
= 2x + 9
x
2
+ 2xy = 6x + 6
V d 4.12 (B-2009): Gii h phng trnh:

xy +x + 1 = 7y (1)
x
2
y
2
+xy + 1 = 13y
2
(2)
Gii: Cch 1: Phng trnh ng cp:
Ta c

xy + 1 = x + 7y
(xy + 1)
2
xy = 13y
2
Do ta c (x7y)
2
xy = 13y
2
x
2
14xy +49y
2
xy 13y
2
= 0 x
2
15xy +
36y
2

x = 3y
x = 12y
.
+) TH1: Vi x = 3y thay vo h ta c:

3y
2
4y + 1 = 0
9y
4
10y
2
+ 1 = 0

y = 1 x = 3
y =
1
3
x = 1
.
+) TH2: Vi x = 12y thay vo (1) ta c 12y
2
+ 5y + 1 = 0 (V nghim)
Cch 2: Th
T (1) ta c x =
7y 1
y + 1
th vo (2) ta c:
36y
4
33y
3
5y
2
+y + 1 = 0 (y 1)(3y 1)(12y
2
+ 5y + 1) = 0

y = 1 x = 3
y =
1
3
x = 1
12y
2
+ 5y + 1 = 0 (V nghim)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 70 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.6. Bi tp Chng 4. H phng trnh i s
Cch 3: t n ph quy v h i xng
Nhn thy y = 0 th phng trnh (2) khng tha mn.
Nu y = 0, chia 2 v ca pt (1) cho y, chia 2 v ca phng trnh (2) cho y
2
ta c:

x +
x
y
+
1
y
= 7
x
2
+
x
y
+
1
y
2
= 13
t u =
1
y
ta c h.

x +xu +u = 7
x
2
+xu +u
2
= 13
.
n y hc sinh t gii tip.
4.6 Bi tp
H phng trnh bc nht:
Bi 4.1: Gii v bin lun h phng trnh:
a)

mx + 3y = m
3x +my = 8
b)

2x + (m1) y = 2m3
m
2
x +my = 4mm
2
Bi 4.2: Tm gi tr ca m h phng trnh :

x my = 1
mx +y = 3
c nghim (x, y) tha mn x.y < 0
Bi 4.3: Gi s (x, y) l 2 s tha mn iu kin:

x my = 2 4m
mx +y = 3m+ 1
Tm gi tr ln nht, nh nht ca biu thc: A = x
2
+y
2
2x khi m thay i.
Bi 4.4: Gii h phng trnh bc nht sau:
a)

x + 3y z = 6
2x y + 3z = 3
x + 5y 7z = 2
b)

2x +y 3z 4t = 10
x 3y + 4z 5t = 2
3x 4y + 2z +t = 11
x + 2y 7z + 6t = 2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 71 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.6. Bi tp Chng 4. H phng trnh i s
Hng dn. a)

4;
17
8
;
19
8

.
b) (1; 1; 1; 2).

H phng trnh i xng loi 1:
Bi 4.5: Gii cc h phng trnh sau:
a)

x y = 1
x
3
y
3
= 1
b)

x
3
y
3
= 3 (x y)
x +y = 1
c)

x +y +xy = 5
x
2
+y
2
= 5
d)

x +xy +y = 3
x
2
y +xy
2
= 2
e)

xy (x + 2) (y + 2) = 24
x
2
+y
2
+ 2 (x +y) = 11
f)

x
3
+y
3
= 12 (x +y)
x y = 2
g)

x
2
y +xy
2
= 30
x
3
+y
3
= 35
h)

x
2
+y
2
+x +y = 4
x(x +y + 1) +y (y + 1) = 2
i)

x
2
+ 4x +y = 7
x(x + 3) (x +y) = 12
j)

x y +x
2
+y
2
= 12
x y +xy = 5
k)

x + 1 +

y + 1 = 2 +

x +

y =

3 + 1
l)

x 4 +

y 1 = 4
x +y = 73
m)

x
3
y
3
= 7
xy (x y) = 2
Hng dn. a) (1; 0), (0; 1).
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 72 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.6. Bi tp Chng 4. H phng trnh i s
b) (2; 1),

1
2
;
1
2

, (1; 2).
c) (2; 1), (1; 2).
d) (1; 1).
e) (1; 4), (1; 2), (2; 3), (2; 1), (4; 3), (4; 1), (3; 4), (3; 2).
f) (2; 4), (4; 2), (1; 1).
g) (3; 2), (2; 3).
h) (2; 1), (1; 2),

2;

2;

.
i) (4; 7), (1; 2),

3 +

21
2
;
11

21
2

21
2
;
11 +

21
2

.
j) (3; 1), (2; 3), (1; 3), (3; 2).
k) (1; 3), (3; 1).
l) (38 4

30; 35 + 4

30).
m) (2; 1), (1; 2).

H phng trnh i xng loi 2:
Bi 4.6: a)

2x +

y 1 = 5
2y +

x 1 = 5
b)

3x
2
= 2y +
1
y
3y
2
= 2x +
1
x
c)

x
2
= 3x + 2y
y
2
= 3y + 2x
d)

x + 5 +

y 2 = 7

y + 5 +

x 2 = 7
e)

x 3y = 4
y
x
y 3x = 4
x
y
f)

x +
4

y 1 = 1
y +
4

x 1 = 1
g)

x
3
= 3x + 8y
y
3
= 3y + 8x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 73 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.6. Bi tp Chng 4. H phng trnh i s
h)

x +
2xy
3

x
2
2x + 9
= x
2
+y
y +
2xy
3

y
2
2y + 9
= y
2
+x
i)

x = y
2
2y + 2
y = z
2
2z + 2
z = x
2
2x + 2
Hng dn. a) (2; 2).
b) (1; 1).
c) (0; 0), (5; 5), (2; 1), (1; 2).
d) (11; 11).
e) (2; 2).
f) (1; 1).
g) (0; 0),

11;

11

11;

11

.
h) (0; 0), (1; 1).
i) (2; 2; 2), (1; 1; 1).
Bi 4.7: Gii phng trnh : x
3
+ 2 = 3
3

3x 2
Hng dn. x = 1
Bi 4.8: Chng minh rng h c ng 2 nghim tha mn iu kin: x > 0, y > 0

e
x
= 2007
y

y
2
1
e
y
= 2007
x

x
2
1

H phng trnh ng cp bc 2:
Bi 4.9: Gii cc h phng trnh:
a)

x
2
4xy +y
2
= 1
y
2
3xy = 4
b)

x
2
3xy +y
2
= 5
2x
2
xy y
2
= 2
c)

3x
2
+ 5xy 4y
2
= 38
5x
2
9xy 3y
2
= 15
Hng dn. a) (1; 4), (1; 4).
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 74 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.6. Bi tp Chng 4. H phng trnh i s
b) (1; 1), (1; 1).
c) (3; 1), (3; 1).

H phng trnh bc 1 - bc 2:
Bi 4.10: Gii h phng trnh sau:
a)

2x
2
5xy + 2y
2
= 0
x
2
+y = 5
b)

x + 2y = 1
2x
3
3y
3
= 5
Hng dn. a) (2; 1),

5
2
;
5
4

1 +

6; 2 + 2

6; 2 2

.
b) (1; 1).

H phng trnh tng qut:
Bi 4.11: Gii h phng trnh:
a)

x
y

2
+

x
y

3
= 12
(xy)
2
+xy = 6
b)

y +xy
2
= 6x
2
1 +x
2
y
2
= 5x
2
c)

x
4
x
3
y +x
2
y
2
= 1
x
3
y x
2
+xy = 1
d)

2x +y + 1

x +y = 1
3x + 2y = 4
e)

xy +x +y = x
2
2y
2
x

2y y

x 1 = 2x 2y
f)

x
4
+ 2x
3
y +x
2
y
2
= 2x + 9
x
2
+ 2xy = 6x + 6
g)

2 (y x) +xy = 4
x
2
+y
2
+ 4 (x +y) = 17
Hng dn. a) (2; 1), (2; 1).
b) (1; 2),

1
2
; 1

.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 75 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
4.6. Bi tp Chng 4. H phng trnh i s
c) (1; 1), (1; 1).
d) (2; 1).
e) (5; 2).
f)

4;
17
4

.
g) (5; 2), (1; 2), (2; 7), (2; 3).
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 76 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 5. Gii tch t hp
Chng 5
Gii tch t hp
5.1 Khi qut chung
Trong nhng nm gn y, thi i hc mn Ton thng xut hin mt s dng bi
v t hp sau:
0 Bi ton m: bi ton ny thng c gii quyt bng cch s dng cc quy tc
cng, quy tc nhn, hon v, t hp, chnh hp.
O Gii phng trnh t hp (C cha C
k
n
, A
k
n
, P
n
, ...)
O Chng minh ng thc t hp: dng ny thng c gii quyt bng cch s
dng cng thc nh thc Newton, kt hp vi php tnh o hm, nguyn hm.
O Xc nh s hng khng cha x, cha x
k
, ... trong khai trin mt nh thc Newton.
Tuy nhin khng hn l tt c cc bi u nh vy. Chng c th c trn ln cc dng
vo vi nhau. Chng hn nh c th kt hp vic chng minh ng thc t hp gii
phng trnh t hp tm s m n ca khai trin sau trong ng thc khai trin
tm s hng cha x
k
.
5.2 Kin thc c bn
5.2.1 Quy tc cng - nhn
Quy tc cng:
Nu hnh ng H :

H
1
H
2
...
H
n
m H
i
, H
j
khng xy ra ng thi th
[H[ = [H
1
[ +[H
2
[ + +[H
n
[
Cch nhn bit: trong phng n gii c s dng vic chia cc trng hp
Quy tc nhn:
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 77 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
5.2. Kin thc c bn Chng 5. Gii tch t hp
Nu hnh ng H c thc hin bng cch thc hin mt chui cc hnh ng
c lp ni tip nhau:
H : H
1
H
2
H
n
th [H[ = [H
1
[.[H
2
[ [H
n
[
5.2.2 T hp - chnh hp - hon v
Hon v:
Cho N = 1, 2, , n, mt b gm n s (x
1
, x
2
, , x
n
) tha mn x
i
= x
j
i = j,
x
i
N gi l mt hon v ca N. S cc hon v ca N:
P
n
= n.(n 1)...2.1 = n!
Chnh hp:
Cho N = 1, 2, , n, k l s t nhin b hn n. Mt b gm k s (x
1
, x
2
, , x
k
)
tha mn x
i
= x
j
i = j, x
i
N c gi l mt chnh hp chp k ca n phn t.
S cc chnh hp chp k ca n phn t l
A
k
n
=
n!
(n k)!
= n.(n 1)...(n k + 1)
V d: Tnh A
2
n
, A
3
n+1
.
T hp :
Cho N = 1, 2, , n, k l s t nhin b hn n. Mt b gm k s [x
1
, x
2
, , x
k
]
khng phn bit th t tha mn x
i
= x
j
i = j, x
i
N c gi l mt t hp
chp k ca n phn t. S cc t hp chp k ca n phn t l
C
k
n
=
A
k
n
k!
=
n!
(n k)!k!
Khng phn bit th t c ngha l i ch cc s cho nhau trong b s khng
c tnh l mt phn t khc. Chng hn [1, 2, 3] = [3, 1, 2].
Hc sinh t chng minh cc cng thc nh mt bi tp (s dng quy tc nhn)
V d: Tnh C
3
n
, C
2
n+1
, C
n1
n+2
Tnh cht:
+) Tnh i xng: C
k
n
= C
nk
n
.
+) Tam gic Pascal: C
k
n
+C
k+1
n
= C
k+1
n+1
Ch : S khc bit ca t hp v chnh hp chnh l tnh c th t hay khng,
y l ch hc sinh hay nhm ln nht. Chng hn nh: ly 3 hc sinh trong mt
lp 52 ngi lm cn s lp th khng c th t nhng nu ly 3 hc sinh trong
1 ngi lm lp trng, mt lp ph, mt b th th l c th t, thm ch nu ly
3 ngi trong 1 lp trng v 2 lp ph th li xen ln c th t v khng c
th t! (gia lp trng v 2 lp ph th c th t nhng gia 2 lp ph li khng
c th t)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 78 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
5.3. Cc v d Chng 5. Gii tch t hp
5.2.3 Cng thc nh thc Newton
Mt s cng thc hay dng:
(a +b)
n
=
n

k=0
C
k
n
a
nk
b
k
= C
0
n
a
n
+C
1
n
a
n1
b + +C
n
n
b
n
(1 +x)
n
= C
0
n
+C
1
n
x + +C
n
n
x
n
C
k
n
+C
k+1
n
= C
k+1
n+1
C
k
n
= C
nk
n
Cng thc nh thc Newton kh n gin nhng vic p dng n trong tng trng hp
l rt phong ph, iu ny lm cho n tr nn kh kh khn cho hc sinh mi lam quen
vi t hp. Chng hn nh vi ng thc th hai chng qua l ng thc mt nhng
vi a = 1, b = x. ng thc th 2 nu ta thay x = 1, hoc x = 1 th c cc ng
thc kh th v, chng xut hin trong thi i hc nhng nm gn y!
5.3 Cc v d
V d 5.1: Tm s cc s t nhin c 4 ch s khc nhau sao cho s l chn.
Gii: Gi s abcd l s cn tm t ta c:
abcd tha mn

a, b, c, d 0, 1, 2, , 9
a = 0, d 0, 2, 4, 6, 8
a, b, c, d khc nhau i mt
Ta xt cc trng hp sau:
TH1: d = 0, a c 9 cch chn, b c 8 cch chn, c c 7 cch chn
c 9.8.7 = 504 cch chn.
TH2: d = 0, d 2, 4, 6, 8 nn d c 4 cch chn, a c 8 cch chn, b c 8 cch chn, c
c 7 cch chn c 4.8.8.7 = 1792 cch chn.
Kt hp ta c : 504 + 1792 = 2296 cch chn.
V d 5.2: Tm s cc s t nhin c 4 ch s khc nhau sao cho s nh hn 4653.
Gii: Gi s abcd l s cn tm theo bi ra ta c:
abcd tha mn

a, b, c, d 0, 1, 2, ..., 9
a = 0
abcd < 4653
Ta xt cc trng hp sau:
TH1: a 1, 2, 3
do a c 3 cch chn, b c 9 cch chn, c c 8 cch chn, d c 7 cch chn
c 3.9.8.7 = 1512.
TH2: a = 4, b 0, 1, 2, 3, 5
do b c 5 cch chn, c c 8 cch chn, d c 7 cch chn vy c 5.8.7 = 280
TH3: a = 4, b = 6, c 0, 1, 2, 3
do c c 4 cch chn, d c 7 cch chn.
c 4.7 = 28 cch chn. TH4: a = 4, b = 6, c = 5, d 0, 1, 2 Vy d c 3 cch chn.
Kt lun: C 1512 + 280 + 28 + 3 = 1823 cch
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 79 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
5.3. Cc v d Chng 5. Gii tch t hp
V d 5.3: i thanh nin xung kch mt trng ph thng gm 12 hc sinh trong
c 5 hc sinh lp A, 4 hc sinh lp B, 3 hc sinh lp C. Cn chn 4 hc sinh i lm
nhim v sao cho 4 hc sinh ny khng qu 2 trong 3 lp trn. Hi c bao nhiu cch
chn nh vy?
Gii: Cch 1: Gin tip
Cch lm gin tip: Thay v m tp A ta m tp m v phn b ca n l
A = `A. Sau s dng cng thc [A[ = [[

[A[ k hiu s phn t tp A.


Ly 4 hc sinh trong 12 hc sinh: c C
4
12
= 495.
By gi ta chn 4 hc sinh sao cho 4 hs ny trong c 3 lp:
STT Lp A Lp B Lp C S cch chn
5 4 3
1 2 1 1 C
2
5
.C
1
4
.C
1
3
= 120
2 1 2 1 C
1
5
.C
2
4
.C
1
3
= 90
3 1 1 2 C
1
5
.C
1
4
.C
2
3
= 60
Tng: 270
Vy c : 495 270 = 225 cch chn.
Cch 2: Trc tip. C th dng cch lp bng nh trn lm trc tip nhng s di
hn cch ny. Hc sinh t lm nh mt bi tp.
V d 5.4: Tm s hng khng cha x trong khai trin nh thc ca

2x +
1
5

n
(x > 0) bit n tha mn iu kin C
0
n
+ C
1
n+1
+ C
n
n+2
= 10n + 30. Trong khai trin nh
thc trn, tm hng t c h s ln nht.
Gii: T iu kin ta c
1 +n + 1 +
(n + 1) (n + 2)
2
= 10n + 30
n
2
15n 54 = 0

n = 18
n = 3 (loi)
Vy n = 18 v ta c

2x +
1
5

18
=
18

k=0
C
k
18
.(2x)
18k
.

1
5

k
=
18

k=0
C
k
18
.2
18k
x
18k
k
5
S hng khng cha x 18 k
k
5
= 0 k = 15.
H s ca s hng khng cha x l: 2
3
.C
15
18
= 6528
t a
k
= C
k
18
.2
18k
, k = 0, 1, 2, .., 18
Xt bt phng trnh C
k
18
.2
18k
< C
k+1
18
.2
17k
2.
18!
k!. (18 k)!
<
18!
(k + 1)! (17 k)!

2. (k + 1)!
k!
<
(18 k)!
(17 k)!
2 (k + 1) < 18 k
3k < 16 k <
16
3
k = 0; 1; ..; 5
a
0
< a
1
< ... < a
5
< a
6
> a
7
> .. > a
18
Vy hng t c h s ln nht l: C
6
18
.2
186
x
18
6.6
5
= C
6
18
.2
12
.x
54
5
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 80 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
5.3. Cc v d Chng 5. Gii tch t hp
V d 5.5: Chng minh cc ng thc t hp sau:
a) C
k
n
+ 3C
k+1
n
+ 3C
k+2
n
+C
k+3
n
= C
k+3
n+3
n, k N, n k + 3.
b) 2C
0
n
+ 3C
1
n
+ 4C
2
n
+ + (n + 2) C
n
n
= (n + 4) 2
n1
c)
C
0
n
2
+
C
1
n
3
+ +
C
n
n
n + 1
=
1 + 2
n+1
n
n
2
+ 3 n + 2
Gii: a) S dng phng php ng nht h s:
Ta c (1 +x)
n+3
= (1 +x)
n
(1 +x)
3
(1)
M ta c (1 +x)
n+3
=
n+3

k=0
C
k
n+3
x
k
nn h s ca x
k+3
l C
k+3
n+3
. (2)
Mt khc (1 +x)
n
(1 +x)
3
=

i=0
C
i
n
x
i

j=0
C
j
3
x
j

.
Vi n k + 3, ta i +j = k + 3 vi 0 j 3 c nghim nh sau:
i k + 3 k + 2 k + 1 k
j 0 1 2 3
Do h s ca x
k+3
s l:
C
k
n
.C
3
3
+C
k+1
n
.C
2
3
+C
k+2
n
.C
1
3
+C
k+3
n
.C
0
3
= C
k
n
+ 3C
k+1
n
+ 3C
k+2
n
+C
k+3
n
(3)
T (1), (2), (3) ta c iu phi chng minh.
b) S dng php tnh o hm.
Ta c (1 +x)
n
= C
0
n
+C
1
n
x + +C
n
n
x
n
Do x
2
(1 +x)
n
= C
0
n
x
2
+C
1
n
x
3
+ +C
n
n
x
n+2
o hm 2 v ca ng thc trn ta c:
2x(1 +x)
n
+nx
2
(1 +x)
n1
= 2C
0
n
x + 3C
1
n
x
2
+ + (n + 2) C
n
n
x
n+1
Thay x = 1 ta c:
2C
0
n
+ 3C
1
n
+ + (n + 2) C
n
n
= (n + 4) 2
n1
c) S dng tch phn.
Ta c (1 +x)
n
= C
0
n
+C
1
n
x + +C
n
n
x
n
Do x(1 +x)
n
= C
0
n
x +C
1
n
x
2
+ +C
n
n
x
n+1
.
Ly tch phn 2 v trn on [0; 1] ta c:
1

0
x(1 +x)
n
dx =
1

C
0
n
x +C
1
n
x
2
+ +C
n
n
x
n+1

dx
Mt khc ta c:
1

0
x(1 +x)
n
dx =
1

(1 +x)
n+1
(1 +x)
n

dx
=

(1 +x)
n+2
n + 2

(1 +x)
n+1
n + 2

1
0
=
1 + 2
n+1
n
n
2
+ 3 n + 2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 81 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
5.4. Bi tp Chng 5. Gii tch t hp
M
1

0
(C
0
n
x +C
1
n
x
2
+ +C
n
n
x
n+1
) dx =

C
0
n
x
2
2
+C
1
n
x
3
2
+ +C
n
n
x
n+2
n + 2

1
0
=
C
0
n
2
+
C
1
n
3
+ +
C
n
n
n + 1
nn ta c iu phi chng minh.
5.4 Bi tp
Bi ton m:
Bi 5.1: Trong mt trng hc c 5 em hc sinh khi 12; 3 em hc sinh khi 11; 2 em
hc sinh khi 10 l hc sinh xut sc. Hi c bao nhiu cch c 5 em hc sinh xut sc
ca trng tham gia mt on i biu sao cho mi khi c t nht 1 em.
Bi 5.2: Trong s 16 hc sinh c 3 hc sinh gii, 5 hc sinh kh, 3 trung bnh. C bao
nhiu cch chia s hc sinh trn lm 2 t sao cho:
a) Mi t c ng 8 hc sinh.
b) Mi t c ng 8 hc sinh sao cho mi t u c hc sinh gii v t nht 2 hc sinh
kh.
Bi 5.3: Cho cc s 0, 1, 2, 3, 4.
a) C th thnh lp c bao nhiu s c 8 ch s thnh lp t 5 ch s trn.
b) C th thnh lp c bao nhiu s c 8 ch s thnh lp t 5 ch s trn sao cho
ch s 3 c mt ng 4 ln, cc ch s khc c mt ng mt ln.
c) C th thnh lp c bao nhiu s c 8 ch s thnh lp t 5 ch s trn sao cho
ch s 3 c mt ng 2 ln, ch s 0 c mt 4 ln, cc ch s khc c mt nhiu
nht mt ln.
d) C th thnh lp c bao nhiu s c 8 ch s thnh lp t 5 ch s trn sao cho
ch s 3 c mt ng 3 ln, ch s 1 c mt 3 ln, cc ch s khc c mt nhiu
nht mt ln.
Bi 5.4: Vi cc ch s 0, 1, 2 ,3, 4 ,5 ,6 c th thnh lp c bao nhiu s t nhin
m mi s c 5 ch s khc nhau. Trong nht thit phi c mt ch s 5. Cng
cu hi nh vy nhng thm iu kin s l s chn th kt qu l bao nhiu?
Bi 5.5: C bao nhiu s t nhin chn gm 5 ch s khc nhau sao cho trong khng
c mt ch s 2.
Bi 5.6: C bao nhiu ch s chn gm 4 ch s i mt khc nhau v ln hn 4657
Bi 5.7: C bao nhiu ch s t nhin gm 4 ch s khc nhau chia ht cho 2.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 82 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
5.4. Bi tp Chng 5. Gii tch t hp
Bi 5.8: T mt tp th gm 14 ngi gm 6 nam v 8 n trong c An v Bnh.
Ngi ta mun chn mt t cng tc gm 6 ngi. Tm s cch chn sao cho:
a) Trong mi t c c nam v n.
b) Trong mi t c 1 t trng v 5 t vin sao cho An v Bnh khng ng thi c
mt trong t.
Bi 5.9: Tm tng tt c cc s t nhin c 5 ch s khc nhau thnh lp t 6 ch s:
1, 3, 4, 5, 7, 8? Cng cu hi nh vy nu ta thm ch s 0 vo 6 ch s trn.

Phng trnh t hp
Bi 5.10: Gii phng trnh :
1
A
2
2
+
1
A
2
3
+ +
1
A
2
n
=
2007
2008
Bi 5.11: Gii phng trnh t hp sau:
a) 10C
2
n
+nC
2
10
= 2800
b)
P
n+5
(n k)!
60A
k+2
n+3
n, k N
c) 2P
n
+ 6A
2
n
P
n
.A
2
n
= 12.
d) C
7
n
= 2C
3
n
.
e) C
0
n
+C
1
n
+C
2
n
= 8n + 1
Bi 5.12: Cho tp hp A gm n phn t, n 4. Bit rng s tp con 4 phn t ca A
bng 20 ln s tp con gm 2 phn t ca A. Tm k 1, 2, , n sao cho s tp con
gm k phn t ca A l ln nht.
Bi 5.13: Tm cc s nguyn k, n tha mn iu kin
C
k1
n
2
=
C
k
n
9
=
C
k+1
n
24
.
Bi 5.14: Tnh gi tr ca biu thc M =
A
4
n+1
+ 3A
3
n
(n + 1)!
bit rng C
2
n+1
+ 2C
2
n+2
+ 2C
2
n+3
+C
2
n+4
= 149
Bi 5.15: Chng minh rng
n + 1
n + 2

1
C
k
n+1
+
1
C
k+1
n+1

=
1
C
k
n
vi n, k nguyn dng.
Bi 5.16: Tm s m trong dy x
n
=
A
4
n+4
P
n+2

143
4P
n

ng dng cng thc nh thc Newton
Bi 5.17: Chng minh cc ng thc sau:
a) (C
0
n
)
2
+ (C
1
n
)
2
+ + (C
n
n
)
2
= C
n
2n
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 83 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
5.4. Bi tp Chng 5. Gii tch t hp
b) 2.1.C
2
n
+ 3.2.C
3
n
+ +n(n 1) .C
n
n
= n(n 1) .2
n2
c) C
0
2n
+
1
3
C
2
2n
+ +
1
2n + 1
C
2n
2n
=
2
2n+1
2n + 1
.
d) C
n
n
+
1
2
C
n1
n
+ +
1
n + 1
C
0
n
=
2
n+1
1
n + 1
Bi 5.18: Bit rng trong khai trin nh thc Newton ca

x +
1
x

n
tng cc h s ca
2 s hng u tin bng 24, tnh tng cc h s ca cc ly tha bc nguyn dng ca
x. Chng minh tng ny l mt s chnh phng.
Bi 5.19: Gi s (1 + 2x)
n
= a
0
+a
1
x + +a
n
x
n
. Bit rng a
0
+a
1
+ +a
n
= 729.
Tm s t nhin n v s ln nht trong cc s a
0
, a
1
, ..., a
n
.
Bi 5.20: Bit rng (2 +x)
100
= a
0
+ a
1
x + + a
100
x
100
. Chng minh rng a
2
< a
3
.
Vi gi tr no th a
k
< a
k1
.
Bi 5.21: Tm h s ca s hng cha a
4
trong khai trin nh thc Newton

a
2

2
a

n
vi a = 0. Bit rng tng h s ca 3 s hng u tin trong khai trin bng 97.
Bi 5.22: Tm h s ca s hng cha x
26
trong khai trin nh thc Newton ca

1
x
4
+x
7

n
, bit rng : C
1
2n+1
+C
2
2n+1
+ +C
n
2n+1
= 2
20
1.
Bi 5.23: Tm h s ca x
7
trong khai trin nh thc ca (2 3x)
2n
, trong n l s
nguyn dng tha mn : C
1
2n+1
+C
3
2n+1
+ +C
2n+1
2n+1
= 1024.
Bi 5.24: Tm s hng khng cha x trong khai trin nh thc Newton ca

3x
2

2
3

n
bit n tha mn iu kin: 2C
0
n
3C
n1
n
+ 4C
2
n
= (n + 4)
2
.
Bi 5.25: Cho khai trin (1 + 2x)
n
= a
0
+a
1
x + +a
n
x
n
.
Trong cc s a
0
, a
1
, , a
n
tha mn h thc: a
0
+
a
1
2
+ +
a
n
2
n
= 4096. Tm s ln
nht trong cc s a
0
, a
1
, , a
n
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 84 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 6. Hnh phng ta
Chng 6
Hnh phng ta
6.1 Vc t, im, ng thng
6.1.1 Kin thc c bn
Ta , vc t
~ (a, b) (a

, b

) = (a a

, b b

)
k (a, b) = (ka, kb)
~ (a, b) = (a

, b

a = a

b = b

~ (a, b) . (a

, b

) = a.a

+b.b

[(a, b)[ =

a
2
+b
2
cos (

v ,

v

) =

v .

v

[

v [ . [

v

[
~

AB = (x
B
x
A
, y
B
y
A
)
AB =

AB

(x
B
x
A
)
2
+ (y
B
y
A
)
2
~ M chia AB theo t s k

MA = k.

MB
x
M
=
x
A
kx
B
1 k
, y
M
=
y
A
ky
B
1 k
(k = 1)
c bit nu M l trung im AB ta c:
x
M
=
x
A
+x
B
2
, y
M
=
y
A
+y
B
2
G l trng tm tam gic ABC x
G
=
x
A
+x
B
+x
C
3
, y
G
=
y
A
+y
B
+y
C
3
ng thng
~ (d) qua im M
0
(x
0
, y
0
), c

u
d
= (a, b) hoc

n
d
= (A, B):
Phng trnh tham s (d) :

x = x
0
+a.t
y = y
0
+b.t
Phng trnh chnh tc: (d) :
x x
0
a
=
y y
0
b
Phng trnh tng qut: A(x x
0
) +B(y y
0
) = 0.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 85 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.1. Vc t, im, ng thng Chng 6. Hnh phng ta
~ Mi quan h gia vc t php tuyn v vc t ch phng:
Ta s dng quy tc sau chuyn i gia 2 loi vc t: (x, y) (y, x) hoc (y, x)
V d: n = (1; 2) u = (2; 1) hoc u = (2; 1)
~ Phng trnh ng thng i qua 2 im A(x
A
, y
A
), B(x
B
, y
B
) :
x x
A
x
B
x
A
=
y y
A
y
B
y
A
~ Phng trnh on chn: d i qua 2 im A(a; 0), B(0; b) (a, b = 0)
x
a
+
y
b
= 1
~ Gc gia 2 ng thng d
1
v d
2
c thay bng gc gia 2 vc t ch phng hoc
2 vc t php tuyn:
cos = [cos (

u
1
,

u
2
)[ = [cos (

n
1
,

n
2
)[
=

(d
1
, d
2
)
Ch : Trng hp 2 ng thng khng song song vi Oy v chng khng vung
gc vi nhau th ta c th tnh bng cng thc: tan =
[k
1
k
2
[
1 +k
1
k
2
. k
1
, k
2
tng ng l h s gc ca 2 ng thng.
~ Khong cch t im M(x
0
, y
0
) n ng thng d : Ax +By +C = 0:
d(M, d) =
[Ax
0
+By
0
+C[

A
2
+B
2
Ch : Ta thng s dng phng trnh tng qut khi phi tnh gc, khong cch.
Cn ta dng phng trnh tham s khi c mi quan h thuc.
6.1.2 Dng bi
Cc bi tp trong thi i hc thng l nhng bi xc nh ta im, vit phng
trnh ng thng tha mn mt s iu kin no .
Ta im
S dng quan h thuc rt bt n. Chng hn M (C), (C) c phng trnh
tham s: (C) : x = f(t), y = g(t) t R
S dng quan h thuc, cng nh cc quan h khc thnh lp phng trnh.
Chng hn M (C) v (C) : y = f(x), nu M(a, b) (C) th b = f(a).
Hoc G l trng tm tam gic ABC, bit ta im A, B, G tm ta C. Ta
c th thnh lp t cng thc x
G
=
x
A
+x
B
+x
C
3
x
C
= 3x
G
x
A
x
B
.
V d 6.1: Cho tam gic ABC c A(6; 4) , B(4; 1) , C (2; 4)
a) Tm ta trng tm G ca tam gic ABC v trung im M ca BC.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 86 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.1. Vc t, im, ng thng Chng 6. Hnh phng ta
b) Tm ta D sao cho M l trng tm tam gic ABD v im E sao cho D l trung
im EM.
c) Tm ta im F BC sao d(F, AB) = 2d(F, AC).
d) Tm ta im I sao cho t gic ABCI l hnh bnh hnh.
Gii: a) Ta c x
M
=
x
B
+x
C
2
= 1, y
M
=
y
B
+y
C
2
=
5
2
x
G
=
x
A
+x
B
+x
C
3
=
4
3
, y
G
=
y
A
+y
B
+y
C
3
=
1
3
.
M

1;
5
2

v G

4
3
;
1
3

b) Ta c x
M
=
x
A
+x
B
+x
D
3
x
D
= 3x
M
x
A
x
B
= 3 6 + 4 = 5,
y
D
= 3y
M
y
A
y
B
=
15
2
4 + 1 =
21
2
Ta c x
D
=
x
E
+x
M
2
x
E
= 2x
D
x
M
= 2.(5) (1) = 9,
y
E
= 2y
D
y
M
= 2.
21
2
+
5
2
=
37
2
D

5;
21
2

v E

9;
37
2

c) +)

AC = (4; 8) = 4 (1; 2)
AC :


n
AC
= (2; 1)
A(6; 4)
. Nn phng trnh AC l:
2 (x 6) (y 4) = 0 2x y 8 = 0
+)

AB = (10; 5) = 5 (2; 1)
AB :


n
AB
= (1; 2)
A(6; 4)
. Nn phng trnh AB l:
(x 6) 2 (y 4) = 0 x 2y + 2 = 0
+)

BC = (6; 3) = 3 (2; 1)
BC :


u
BC
= (2; 1)
C (2; 4)
. Nn phng trnh tham s BC l:

x = 2 + 2t
y = 4 t
+) F BC F(2 + 2a; 4 a)
d(F, AB) = 2d(F, AC)
[2 + 2a 2 (4 a) + 2[

1
2
+ (2)
2
= 2.
[2 (2 + 2a) (4 a) 8[

2
2
+ (1)
2
[4a + 12[ = 2 [5a[

2a + 6 = 5a
2a + 6 = 5a

3a = 6
7a = 6

a = 2
a =
6
7
+) a = 2: F (6; 6)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 87 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.1. Vc t, im, ng thng Chng 6. Hnh phng ta
+) a =
6
7
: F

2
7
;
22
7

d) T gic ABCI l hnh bnh hnh


AB =

IC (10; 5) = (2 x
I
, 4 y
I
)

2 x
I
= 10
4 y
I
= 5

x
I
= 12
y
I
= 1
I (12; 1)
V d 6.2 (C 2009): Trong mt phng vi h ta Oxy, cho tam gic ABC c
C(1; 2), ng trung tuyn k t A v ng cao k t B ln lt c phng trnh
l 5x +y 9 = 0 v x + 3y 5 = 0. Tm ta cc nh A v B.
Gii: Gi M l trung im BC, v H l chn ng cao h t nh B xung AC.
A
B C(1; 2) M
H
5
x
+
y

9
=
0
x
+
3
y

8
=
0
+)

n
BH
= (1; 3)

u
BH
= (3; 1)
Do ACBH

n
AC
=

u
BH
= (3; 1)
V AC :

C (1; 2)

n
AC
= (3; 1)
nn phng trnh AC l:
3 (x + 1) (y + 2) = 0 3x y + 1 = 0
V A = AC AM nn ta A l nghim ca h:

5x +y 9 = 0
3x y + 1 = 0

x = 1
y = 4
A(1; 4)
+) V B BH B(5 3b; b) M

4 3b
2
;
b 2
2

Mt khc ta c M AM 5.
4 3b
2
+
b 2
2
9 = 0 20 15b +b 2 18 = 0
14b = 0 b = 0 B(5; 0)
Phng trnh ng thng
Cc dng bi c th
Vit phng trnh ng thng i qua mt im v mt phng (Phng y l
phng vung gc (php tuyn) hoc phng song song (ch phng))
Tm 2 im ca ng thng . Vit phng trnh ng thng i qua 2 im.
Trng hp ny c th quy v trng hp trn bng cch : im i qua l mt
trong 2 im v vc t ch phng l vc t ni 2 im.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 88 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.1. Vc t, im, ng thng Chng 6. Hnh phng ta
Ch :
> Cc dng bi khc thng xoay quanh cc dng trn, chng ch khc nhau v cch
din t. V thng thng nu bi khng hi g thm ta thng vit phng
trnh dng tng qut.
> Phng trnh tng qut th tng ng vi vc t php tuyn. Phng trnh tham
s, chnh tc tng ng vi vc t ch phng.
V d 6.3: Vit phng trnh ng thng d tha mn mt trong cc iu kin sau:
a) d i qua im A(1; 2) c vc t ch phng

u = (3; 1).
b) d i qua im A(3; 4) v vung gc vi ng thng : : x 4y + 2000 = 0
c) d i qua im A(1; 4) v song song vi ng thng: :
x 1
2
=
2 y
3
d) d i qua giao im ca 2 ng thng
1
:
x + 1
2
=
y 3
3
,
2
:

x = 2 +t
y = 3 3t
v
to vi ng thng
3
: 3x + 4y 10 = 0 mt gc 45
0
.
Gii: a) u = (3; 1)

n = (1; 3)
V d :

A(1; 2)

n = (1; 3)
nn d c phng trnh:
(x 1) + 3 (y + 2) = 0 x + 3y + 5 = 0
b) Ta c

n

= (1; 4)

u

= (4; 1)
V d

n
d
=

u

= (4; 1)
Ta c d :

A(3; 4)

n
d
= (4; 1)
nn phng trnh d l:
4 (x 3) + (y + 4) = 0 4x +y 8 = 0
c) Ta c :
x 1
2
=
2 y
3

x 1
2
=
y 2
3
nn

u

= (2; 3)

n

= (3; 2)
V d |

n
d
=

n

= (3; 2)
T ta c d :

A(1; 4)

n
d
= (3; 2)
nn phng trnh d l:
3 (x 1) + 2 (y 4) = 0 3x + 2y 11 = 0
d) +) Ta c M =
1

2
nn ta M l nghim ca h:

x = 2 +t
y = 3 3t
x + 1
2
=
y 3
3

2 +t + 1
2
=
3 3t 3
3
t + 3 = 2t
t = 1 x = 1, y = 6 M (1; 6)
Ta c

n

3
= (3; 4). Gi

n
d
= (A; B)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 89 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.1. Vc t, im, ng thng Chng 6. Hnh phng ta
V

(d,
3
) = 45
0
cos 45
0
=
[

n
d
.

3
[
[

n
d
[ . [

3
[

2
=
[3A + 4B[

A
2
+B
2
.

3
2
+ 4
2
5.

A
2
+B
2
=

2. [3A + 4B[
25 (A
2
+B
2
) = 2 (9A
2
+ 24AB + 16B
2
)
7A
2
48AB 7B
2
= 0

A = 7B
A =
1
7
B
+) Vi A = 7B: Chn B = 1 A = 7. Phng trnh d l:
7 (x 1) + (y 6) = 0 7x +y 13 = 0
+) Vi A =
1
7
B: Chn B = 7 A = 1. Phng trnh d l:
(x 1) 7 (y 6) = 0 x 7y + 41 = 0
V d 6.4 (H A-2009): Cho hnh ch nht ABCD c im I(6; 2) l giao im ca
2 ng cho AC v BD. im M(1; 5) thuc ng thng AB v trung im E ca
cnh CD thuc ng thng : x +y 5 = 0. Vit phng trnh ng thng AB.
Gii: Do ABCD l hnh ch nht nn I l trung im AC, BD v AC = BD. Do
tam gic ICD cn ti I, v ng trung tuyn IE ng thi l ng cao IECD.
A B
C D N
M(1; 5)
I(6; 2)
E

:
x
+
y

5
=
0
Gi N l im i xng vi M qua I I l trung im ca 2 ng AC, MN nn t
gic AMCN l hnh bnh hnh
AM | CN, m AM | CD nn C, N, D thng hng.
Do IECD nn IEEN

IE.

EN = 0.
E : x +y 5 = 0 E (a; 5 a)
Do I l trung im ca MN nn x
I
=
x
M
+x
N
2
x
N
= 2x
I
x
M
= 2.6 1 = 11
y
N
= 2y
I
y
M
= 2.2 5 = 1 N (11; 1)
V

IE.

NE = 0 (a 6; 5 a 2) . (a 11; 5 a + 1) = 0
(a 6) . (a 11) + (3 a) (6 a) = 0
a
2
17a + 66 +a
2
9a + 18 = 0 2a
2
26a + 84 = 0
a
2
13a + 42 = 0

a = 6
a = 7
+) Vi a = 6:

IE = (a 6; 3 a) = (0; 3) = 3 (0; 1)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 90 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.2. ng trn Chng 6. Hnh phng ta

IECD
AB | CD
ABIE

n
AB
=

u
IE
= (0; 1)
Ta c AB :

M(1; 5)

n
AB
= (0; 1)
nn phng trnh ca AB l:
0. (x 1) + (y 5) = 0 y 5 = 0
+) Vi a = 7:

IE = (1; 4)

n
AB
=

IE = (1; 4)
T ta c AB :

M(1; 5)

n
AB
= (1; 4)
nn phng trnh AB l:
(x 1) 4 (y 5) = 0 x 4y + 19 = 0
6.2 ng trn
6.2.1 Kin thc c bn
Phng trnh
Phng trnh chnh tc ca ng trn tm I(a, b) bn knh R:
(x a)
2
+ (y b)
2
= R
2
Phng trnh tng qut ca ng trn :
x
2
+y
2
+ 2Ax + 2By +C = 0
tm I(A; B) bn knh R =

A
2
+B
2
C
Phng trnh tham s ca ng trn tm I(a, b) bn knh R:

x = a +R. cos t
y = b +R. sin t
(t R)
Phng tch
nh ngha: Cho ng trn (C) : x
2
+y
2
+ 2Ax + 2By +C = 0.
{
M/(C)
=

MA.

MB khng ph thuc vo phng ca ct tuyn MAB ca ng trn


m ch ph thuc vo v tr im M.
C th nu im M(x
0
, y
0
) th {
M/(C)
= x
2
0
+y
2
0
+ 2Ax
0
+ 2By
0
+C.
ngha: Phng tch ca im M cho bit v tr tng i ca im vi ng
trn.
Nu {
M/(C)
< 0 th im M nm bn trong ng trn.
Nu {
M/(C)
= 0 th im M nm trn ng trn.
Nu {
M/(C)
> 0 th im M nm ngoi ng trn.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 91 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.2. ng trn Chng 6. Hnh phng ta
Trc ng phng: Cho 2 ng trn (C
1
) v (C
2
) khi :
Tp d =

{
M/(C
1
)
= {
M/(C
2
)

l mt ng thng v gi l trc ng
phng ca 2 ng trn.
Nu (C
1
) : x
2
+y
2
+2A
1
x+2B
1
y +C
1
= 0 v (C
2
) : x
2
+y
2
+2A
2
x+2B
2
y +C
2
= 0
th phng trnh trc ng phng l :
{
M/(C
1
)
= {
M/(C
2
)
x
2
+y
2
+ 2A
1
x + 2B
1
y +C
1
= x
2
+y
2
+ 2A
2
x + 2B
2
y +C
2
2 (A
1
A
2
) x + 2 (B
1
B
2
) y +C
1
C
2
= 0
Ch : Khi 2 ng trn ct nhau ti 2 im A, B th AB chnh l trc ng
phng ca 2 ng trn. Nu 2 ng trn tip xc nhau ti im A th trc
ng phng ca 2 ng trn chnh l ng tip tuyn chung ca 2 ng trn
ti im A.
V tr tng i gia ng thng v ng trn
Gi s ta c ng thng v ng trn (C) tm I bn knh R. K hiu d = d(I, )
V tr Khng ct nhau Tip xc Ct nhau
iu kin d > R d = R d < R
Hnh v
I

Trng hp ng thng l tip tuyn ca ng trn. Ta c th tm tip tuyn nh


iu kin d = R. Trong trng hp ta bit tip im ta c th dng phng trnh tch
ta tm tip tuyn nh sau:
Gi tip im l M(x
0
, y
0
) (C). Ta s dng quy tc sau tm phng trnh tip
tuyn:
x
2
x.x x.x
0
v 2x x +x x +x
0
Nu (C) : x
2
+y
2
+ 2Ax + 2By +C = 0 phng trnh tip tuyn l:
x.x
0
+y.y
0
+A(x +x
0
) +B(y +y
0
) +C = 0
Nu (C) : (x a)
2
+ (y b)
2
= R
2
phng trnh tip tuyn l:
(x
0
a)(x a) + (y
0
b)(y b) = R
2
V tr tng i gia 2 ng trn
Cho 2 ng trn (C
1
) tm I
1
bn knh R
1
v ng trn (C
2
) tm I
1
bn knh R
2
.
K hiu: d = I
1
I
2
gi l di ng ni tm.
Tip xc: C 2 trng hp
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 92 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.2. ng trn Chng 6. Hnh phng ta
V tr Tip xc trong Tip xc ngoi
iu kin d = [R
1
R
2
[ d = R
1
+R
2
Hnh v
I
1
I
2
I
1
I
2
Ct nhau: iu kin [R
1
R
2
[ < d < R
1
+R
2
I
1
I
2
I
1
I
2
Khng giao nhau: C 2 trng hp
V tr ng nhau ngoi nhau
iu kin d < [R
1
R
2
[ d > R
1
+R
2
Hnh v
I
1
I
2
I
1
I
2
6.2.2 Cc dng bi
Xc nh phng trnh ng trn v ngc li
V d 6.5: Tm tm v bn knh ca cc ng trn sau:
a) (C) : (x 1)
2
+ (y + 3)
2
= 5
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 93 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.2. ng trn Chng 6. Hnh phng ta
b) (C) : x
2
+y
2
3x + 2y 1 = 0
Gii: a) Tm I(1; 3) bn knh R =

5.
b) Tm I(
3
2
; 1) bn knh R =

3
2

2
+ 1
2
(1) =

17
2
.
V d 6.6: Vit phng trnh ng trn (C), tm tm v bn knh bit:
a) (C) i qua 3 im A(4; 2), B(1; 3), C(3; 1).
b) (C) i qua 2 im A(1; 5), B(0; 2) v tip xc vi ng thng : 2x y + 2 = 0.
c) (C) i qua im A(4; 7) v tip xc vi 2 ng thng
1
: 3x 4y 42 = 0 v
ng thng
2
: y + 8 = 0.
d) (C) tip xc ngoi vi ng trn (C
1
) : x
2
+y
2
+ 4x 2y + 4 = 0 v i qua 2 im
A(1; 5), B(0; 2).
Gii: a) Gi phng trnh ca (C) : x
2
+y
2
+ax +by +c = 0. Do (C) i qua 3 im
A, B, C nn ta c h phng trnh:

4
2
+ 2
2
+ 4a + 2b +c = 0
1
2
+ 3
2
+a + 3b +c = 0
(3)
2
+ 1
2
3a +b +c = 0

4a + 2b +c = 20
a + 3b +c = 10
3a +b +c = 10

a = 2
b = 4
c = 20
T ta c phng trnh ng trn l: x
2
+y
2
2x + 4y 20 = 0
Tm I(1; 2) bn knh R =

1
2
+ (2)
2
(20) = 5
b) Gi phng trnh ng trn (C) : x
2
+y
2
+ 2ax + 2by +c = 0
(C) i qua 2 im A(1; 5), B(0; 2) nn ta c h phng trnh:

(1)
2
+ 5
2
2a + 10b +c = 0
0
2
+ 2
2
+ 4b +c = 0

2a + 10b +c + 26 = 0
c = 4b 4

c = 4b 4
a =
10b +c + 26
2
= 3b + 11
Do (C) tip xc vi nn ta c :
d (I; ) = R
[2a +b + 2[

5
=

a
2
+b
2
c
4a
2
+b
2
+ 4 4ab + 4b 8a = 5 (a
2
+b
2
c)
a
2
+ 4b
2
+ 4ab 4b + 8a 5c 4 = 0
(3b + 11)
2
+ 4b
2
+ 4b (3b + 11) 4b + 8 (3b + 11) 5 (4b 4) 4 = 0
25b
2
+ 150b + 225 = 0 b
2
+ 6b + 9 = 0 b = 3
a = 2 v c = 8
Vy phng trnh ca (C) : x
2
+y
2
+ 4x 6y + 8 = 0.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 94 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.2. ng trn Chng 6. Hnh phng ta
c) Gi phng trnh ng trn (C) : x
2
+y
2
+ 2ax + 2by +c = 0
Do im A(4; 7) (C) nn ta c:
4
2
+ (7)
2
+ 8a 14b +c = 0 c = 8a + 14b 65 (1)
Tm v bn knh ca (C): I (a; b) , R =

a
2
+b
2
c
V
1
,
1
tip xc vi (C) nn ta c d (I;
1
) = d (I;
2
) = R

[3a + 4b 42[
5
=
[b + 8[
1
(2)
[b + 8[
1
=

a
2
+b
2
c (3)
(2)

3a + 4b 42 = 5b + 40
3a + 4b 42 = 5b 40

3a + 9b 82 = 0
3a +b = 2

b =
3a + 82
9
b = 3a 2
(3) b
2
16b + 64 = a
2
+b
2
c c = a
2
+ 16b 64 (4)
(1) , (4) a
2
+ 16b 64 = 8a + 14b 65 a
2
+ 8a + 2b + 1 = 0 (5)
+) Vi b =
3a + 82
9
thay vo (5) ta c:
a
2
+
26
3
a +
173
9
= 0

V nghim

+) Vi b = 3a 2 thay vo (5) ta c:
a
2
+ 2a 3 = 0

a = 1 b = 5 c = 143
a = 3 b = 7 c = 57
V ta c 2 ng trn tha mn l:
(C
1
) : x
2
+y
2
+ 2x 10y 143 = 0 vi I
1
(1; 5), R
1
= 13
(C
2
) : x
2
+y
2
6x + 14y + 57 = 0 vi I
2
(3; 7), R
2
= 1.
d) Gi phng trnh ng trn (C) : x
2
+y
2
+ 2ax + 2by +c = 0
Do (C) i qua 2 im A, B nn ta c:

1
2
+ 5
2
+ 2a + 10b +c = 0
(2)
2
4b +c = 0

c = 4b 4
a =
10b c 26
2
= 7b 11
Tm v bn knh ca (C
1
) l: I
1
(2; 1) , R
1
=

(2)
2
+ 1
2
4 = 1
Tm v bn knh ca (C) l: I (a; b) , R =

a
2
+b
2
c
V 2 ng trn tip xc ngoi nn : II
1
= R
1
+ R

(a 2)
2
+ (b + 1)
2
=
1 +

a
2
+b
2
c
a
2
+b
2
4a + 2b + 5 = a
2
+b
2
c + 1 + 2

a
2
+b
2
c
4a + 2b +c + 4 = 2

a
2
+b
2
c
Thay a, c gii c trn vo ta c:
4 (7b 11) + 2b + 4b 4 = 2

(7b 11)
2
+b
2
(4b 4)
34b + 44 = 2

50b
2
+ 150b + 125

(17b + 22)
2
= 50b
2
+ 150b + 125
b
22
17
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 95 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.2. ng trn Chng 6. Hnh phng ta

239b
2
+ 598b + 359 = 0
b
22
17

b = 1

Tha mn

a = 4 c = 8
b =
359
239
(Loi)
Vy phng trnh ca (C) l: x
2
+y
2
8x 2y 8 = 0
Tm I (4; 1), bn knh R = 5.
V tr tng i ca ng thng v ng trn
V d 6.7: Cho ng thng d : 2x+y4 = 0 v ng trn (C) : x
2
+y
2
2x2y+1 = 0.
a) Chng minh d ct (C) ti 2 im phn bit A, B.
b) Vit phng trnh ng trn i qua 2 im A, B c bn knh R = 5.
c) Vit phng trnh ng trn i qua 2 im A, B c tm thuc ng thng :
3x 4y 2 = 0.
Gii: a) Cch 1: ng trn (C) c tm I(1; 1) bn knh R = 1.
d (I, d) =
[2.1 + 1 4[

2
2
+ 1
=
1

5
< 1 = R
Vy d ct (C) ti 2 im phn bit.
Cch 2: Ta giao im d v (C) l nghim ca h

2x +y 4 = 0 (1)
x
2
+y
2
2x 2y + 1 = 0 (2)
T (1) ta c y = 4 2x th vo (2) ta c :
x
2
+ (4 2x)
2
2x 2 (4 2x) + 1 = 0 5x
2
14x + 9 = 0

x = 1 y = 2
x =
9
5
y =
2
5
A(1; 2) , B

9
5
;
2
5

Vy d ct (C) ti 2 im phn bit A, B.


b) Do (C
1
) i qua giao im ca (C) v (d) nn phng trnh ca n c dng:
x
2
+y
2
2x 2y + 1 +m(2x +y 4) = 0
x
2
+y
2
+ (2m2) x + (m2) y + 1 4m = 0
I

1 m;
2 m
2

, R =

(1 m)
2
+

2 m
2

2
(1 4m) =

5m
2
+ 4m+ 4
2
Theo gi thit : R = 5

5m
2
+ 4m+ 4
2
= 5
5m
2
+ 4m+ 4 = 100 5m
2
+ 4m96 = 0

m = 4
m =
24
5
+) Vi m = 4: Phng trnh (C
1
) l
x
2
+y
2
2x 2y + 5 = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 96 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.2. ng trn Chng 6. Hnh phng ta
+) Vi m =
24
5
: Phng trnh (C
1
) l
x
2
+y
2
2x 2y
19
5
= 0
c) Do (C
2
) i qua giao im ca (C) v (d) nn phng trnh ca n c dng:
x
2
+y
2
2x 2y + 1 +m(2x +y 4) = 0
x
2
+y
2
+ (2m2) x + (m2) y + 1 4m = 0
I

1 m;
2 m
2

Do im I nn ta c:
3 (1 m) 4

2 m
2

2 = 0 3 m = 0 m = 3
Thay vo ta c phng trnh ca (C
2
) l:
x
2
+y
2
8x 5y + 13 = 0
V d 6.8: Cho ng trn (C) : x
2
+y
2
2x + 4y 4 = 0 v ng thng
d : 4x 3y 11 = 0.
a) Tm tm v bn knh ca ng trn.
b) Vit phng trnh tip tuyn vi (C) ti im M
0

4
5
;
2
5

.
c) Vit phng trnh tip tuyn vi (C) song song vi ng thng d.
d) Vit phng trnh tip tuyn vi (C) vung gc vi ng thng d. Tm ta tip
im khi .
e) Vit phng trnh tip tuyn vi (C) i qua im A(4; 1).
f) Gi T
1
, T
2
l tip im ca 2 tip tuyn k t im B(2; 3) vi (C). Vit phng trnh
ng thng T
1
T
2
.
Gii: a) Tm I(1; 2), bn knh R = 3.
b) Phng trnh tip tuyn vi (C) ti im M
0

4
5
;
2
5

l:
x.

4
5

+y.
2
5

x +

4
5

+ 2

y +
2
5

4 = 0

9
5
x +
12
5
y
12
5
= 0 3x 4y + 4 = 0
c) Ta c | d : 4x 3y +m = 0
Do l tip tuyn ca (C) nn ta c d (I, ) = R
[4.1 3. (2) +m[

4
2
+ (3)
2
= 3
[m+ 10[ = 15

m = 5
m = 25
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 97 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.2. ng trn Chng 6. Hnh phng ta
Thay vo phng trnh ta c 2 ng thng tha mn l:

1
: 4x 3y + 5 = 0

2
: 4x 3y 25 = 0
d) Ta c

n
d
= (4; 3)

u
d
= (3; 4)
V d

n

=

u
d
= (3; 4)
T phng trnh c dng 3x + 4y +m = 0.
Do l tip tuyn ca (C) nn ta c d (I, ) = R
[3.1 + 4. (2) +m[

3
2
+ 4
2
= 3
[m5[ = 15

m = 20
m = 10
Thay vo phng trnh ta c 2 ng thng tha mn l:

1
: 3x + 4y + 20 = 0

2
: 3x + 4y 10 = 0
e) Gi : Ax +By +C = 0
Do A nn ta c 4A + 3B +C = 0 C = 4A 3B
Do l tip tuyn ca (C) nn ta c d (I, ) = R
[A 2B +C[

A
2
+B
2
= 3
[A 2B 4A 3B[ = 3

A
2
+B
2
[3A + 5B[ = 3

A
2
+B
2
9A
2
+ 30AB + 25B
2
= 9A
2
+ 9B
2
30AB + 16B
2
= 0

B = 0
B =
15
8
A
+) Vi B = 0: Chn A = 1 C = 4
1
: y 4 = 0
Gi T
1
(x
1
; y
1
) l tip im ca
1
vi (C). T ta c phng trnh
1
l:
x
1
.x+y
1
.y (x +x
1
) +2 (y +y
1
) 4 = 0 (x
1
1) x+(y
1
+ 2) y x
1
+2y
1
4 = 0

x
1
1
0
=
y
1
+ 2
1
=
x
1
+ 2y
1
4
4

x
1
= 1
4y
1
8 = x
1
+ 2y
1
4

x
1
= 1
y
1
=
1
2
T
1

1;
1
2

+) Vi B =
15
8
A: Chn A = 8 B = 15 C = 13
2
: 8x 15y + 13 = 0
Gi T
2
(x
2
; y
2
) l ta tip im ca
2
vi (C) ta c phng trnh
2
l
(x
2
1) x + (y
2
+ 2) y x
2
+ 2y
2
4 = 0

x
2
1
8
=
y
2
+ 2
15
=
x
2
+ 2y
2
4
13

15x
2
+ 8y
2
= 1
15x
2
43y
2
= 34

x
2
=
7
17
y
2
=
11
17
T
2

7
17
;
11
17

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 98 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.2. ng trn Chng 6. Hnh phng ta
f) Gi T
1
(x
1
; y
1
), T
2
(x
2
; y
2
)
BT
1
l tip tuyn vi (C) ti T
1
nn ta c phng trnh BT
1
l:
x
1
.x +y
1
.y (x +x
1
) + 2 (y +y
1
) 4 = 0
Do B(2; 3) BT
1
2x
1
+ 3y
1
2 x
1
+ 6 + 2y
1
4 = 0 x
1
+ 5y
1
= 0
Tng t vi im T
2
ta cng c h thc : x
2
+ 5y
2
= 0
Do T
1
, T
2
cng thuc ng thng : x + 5y = 0. Nn phng trnh T
1
T
2
:
x + 5y = 0 .
V tr tng i ca ng trn v ng trn
V d 6.9: Cho 2 ng trn : (C
1
) : x
2
+y
2
+ 6x 16y + 9 = 0 v
(C
2
) : x
2
+y
2
+ 14x 30y + 18 = 0.
a) Tm tm v bn knh ca 2 ng trn. Chng minh 2 ng trn ct nhau ti 2
im phn bit A, B. Vit phng trnh ng thng AB.
b) Vit phng trnh ng trn i qua 2 im A, B v c tm nm trn ng thng
: 3x + 2y 8 = 0.
c) Vit phng trnh ng tip tuyn chung ca 2 ng trn.
Gii: a) I
1
(3; 8) , R
1
=

(3)
2
+ 8
2
9 = 8
I
2
(7; 15) , R
2
=

(7)
2
+ 15
2
18 = 16

I
1
I
2
= (4; 7) I
1
I
2
=

(4)
2
+ 7
2
=

65
Nh vy R
2
R
1
= 8 < I
1
I
2
=

65 < R
1
+ R
2
= 24 nn 2 ng trn ct nhau ti
2 im phn bit. Phng trnh AB chnh l phng trnh trc ng phng ca 2
ng trn. Do phng trnh AB c dng:
x
2
+y
2
+ 6x 16y + 9 = x
2
+y
2
+ 14x 30y + 18 8x 14y + 9 = 0
b) Phng trnh ng trn (C) i qua 2 im A, B c dng:
m(x
2
+y
2
+ 6x 16y + 9) +n(x
2
+y
2
+ 14y 30y + 18) = 0
(m+n) x
2
+ (m+n) y
2
+ (6m+ 14n) x (16m+ 30n) y + 9m+ 18n = 0
x
2
+y
2
+ 2.
3m+ 7n
m+n
x 2.
8m+ 15n
m+n
y +
9m+ 18n
m+n
= 0
I

3m+ 7n
m+n
;
8m+ 15n
m+n

V I : 3x + 2y 8 = 0 9m21n + 16m+ 30n 8m8n = 0


m+n = 0 m = n
Chn n = 1 m = 1. Phng trnh ng trn (C) l:
(x
2
+y
2
+ 6x 16y + 9) + (x
2
+y
2
+ 14x 30y + 18) = 0
2x
2
+ 2y
2
+ 20x 36y + 27 = 0 x
2
+y
2
+ 10x 18y +
27
2
= 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 99 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
c) Gi : Ax +By +C = 0 l tip tuyn chung ca 2 ng trn. Do ta c h:

d (I
1
, ) = R
1
d (I
2
, ) = R
2

[3A + 8B +C[

A
2
+B
2
= 8
[7A + 15B +C[

A
2
+B
2
= 16

[3A + 8B +C[
8
=

A
2
+B
2
[7A + 15B +C[
16
=

A
2
+B
2
2 [3A + 8B +C[ = [7A + 15B +C[

6A + 16B + 2C = 7A + 15B +C
6A + 16B + 2C = 7A 15B C

C = A B
C =
13A 31B
3
~ C = A B:
[3A + 8B A B[ = 8

A
2
+B
2
[4A + 7B[ = 8

A
2
+B
2
16A
2
56AB + 49B
2
= 64A
2
+ 64B
2
48A
2
+ 56AB + 15B
2
= 0

A =
5B
12
A =
3
4
B
+) Vi A =
5B
12
:
Chn B = 12 A = 5 C = 7 : 5x 12y + 7 = 0
+) Vi A =
3
4
B:
Chn B = 4 A = 3 C = 1 : 3x 4y + 1 = 0
~ C =
13A 31B
3

3A + 8B +
13A 31B
3

= 8

A
2
+B
2
[4A 7B[ = 24

A
2
+B
2
16A
2
56AB + 49B
2
= 576A
2
+ 576B
2
560A
2
+ 56AB + 527B
2
=
0

V nghim

Ch : Trng hp ny phng trnh vn c nghim A = B = 0. Nhng trong


thc t chng c vc t php tuyn no l vc t

0 . Nn trng hp ny khng
tn ti ng thng cn tm.
6.3 Ba ng Conic
6.3.1 Kin thc chung v 3 ng Conic
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 100 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
Elip Hyperbol Parabol
nh ngha
MF
1
+ MF
2
= 2a >
2c = F
1
F
2
[MF
1
MF
2
[ = 2a <
2c = F
1
F
2
MF = d(M, )
th
x
y
O a
a
b
b
(E) :
x
2
a
2
+
y
2
b
2
= 1
F
1
F
2

a
e
a
e
x
=

a e
x
=
a e
x
y
O
F
1
(c; 0) F
2
(c; 0)
b
b
a
a
(H) :
x
2
a
2

y
2
b
2
= 1
x
=

a e
x
=
a e
x
y
O

:
x
=

p 2
(P) : y
2
= 2px
F

p
2
; 0

Mi quan
h
a
2
= b
2
+c
2
c
2
= a
2
+b
2
p = d(F, )
Tiu im F
1
(c; 0), F
2
(c; 0) F
1
(c; 0), F
2
(c; 0) F(
p
2
; 0)
Tm sai e =
c
a
< 1 e =
c
a
> 1 e = 1
ng
chun
x =
a
e
x =
a
e
x =
p
2
Tim cn
x
a

y
b
= 0
Bn knh
qua tiu

MF
1
= a +e.x
M
MF
2
= a e.x
M

MF
1
= [a +e.x
M
[
MF
2
= [a e.x
M
[
MF = x
M
+
p
2
Cc yu t
Trc ln : 2a
Trc b: 2b
Tiu c: 2c
Trc thc : 2a
Trc o: 2b
Tiu c: 2c
Tip tuyn
ti im
M
0
(x
0
, y
0
)
x
0
.x
a
2
+
y
0
.y
b
2
= 1
x
0
.x
a
2

y
0
.y
b
2
= 1 y
0
.y = p(x +x
0
)
Tip tuyn
Ax + By +
C = 0
a
2
A
2
+b
2
B
2
= C
2
a
2
A
2
b
2
B
2
= C
2
pB
2
= 2AC
6.3.2 Elip
Xc nh Elip
V d 6.10: Xc nh di trc ln, trc b, tiu c, tm sai, ta tiu im, phng
trnh cc ng chun ca Elip.
a) 4x
2
+ 9y
2
36 = 0.
b) 9x
2
+ 4y
2
= 5.
Gii: a) Ta c 4x
2
+ 9y
2
36 = 0
x
2
9
+
y
2
4
= 1
a
2
= 9, b
2
= 4 c
2
= a
2
b
2
= 5 a = 3, b = 2, c =

5
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 101 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
+) Tm sai: e =
c
a
=

5
3
+) di trc ln: 2a = 6
+) di trc b: 2b = 4
+) Tiu c: 2c = 2

5
+) Tiu im: F
1

5; 0

, F
2

5; 0

+) ng chun: x =
a
e
x =
3

5/3
x =
9

5
b) Ta c 9x
2
+ 4y
2
= 5
x
2
5/9
+
y
2
5/4
= 1.
V
5
9
<
5
4
nn y khng phi l phng trnh chnh tc.
a
2
=
5
4
, b
2
=
5
9
c
2
= a
2
b
2
=
5
4

5
9
=
25
36
a =

5
2
, b =

5
3
, c =
5
6
+) Tm sai: e =
c
a
=

5
3
+) di trc ln: 2a =

5
+) di trc b: 2b =
2

5
3
+) Tiu c: 2c =
5
3
+) Tiu im: F
1

5
6
; 0

, F
2

5
6
; 0

+) ng chun: x =
a
e
x =

5/2

5/3
x =
3
2
V d 6.11: Vit phng trnh chnh tc ca Elip (E) bit:
a) Tiu im F
1
(6; 0), tm sai e =
2
3
.
b) di trc ln l 6, tiu c 2

5.
c) di trc ln l 3, tm sai e =

3
3
.
d) (A-2008) Tm sai e =

5
3
v hnh ch nht c s c chu vi bng 20.
e) i qua 2 im A

4;

, B

2; 3

f) i qua im A

2;
5
3

v tm sai e =
2
3
.
g) Phng trnh ng chun l 3x 8

3 = 0 v di trc b bng 4.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 102 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
Gii: a) Do F
1
(6; 0) c = 6
e =
c
a
a =
c
e
=
6
2/3
= 9 b =

a
2
c
2
=

9
2
6
2
= 3

5
Phng trnh Elip l:
x
2
81
+
y
2
45
= 1
b) Theo gi thit ta c:
2a = 6 a = 3,
2c = 2

5 c =

5 b =

a
2
c
2
=

3
2

2
= 2
Phng trnh Elip l:
x
2
9
+
y
2
4
= 1
c) Theo gi thit ta c:
2a = 3 a =
3
2
e =
c
a
c = e.a =

3
3
.
3
2
=

3
2
b =

a
2
c
2
=

3
2

3
2

2
=

3
2
Phng trnh Elip l:
x
2
9/4
+
y
2
3/2
= 1
d) T gi thit ta c:

e =
c
a
=

5
3
4 (a +b) = 20

c =

5
3
a
b = 5 a
V a
2
= b
2
+c
2
a
2
= (5 a)
2
+

5
3
a

2
a
2
= 25 10a +a
2
+
5
9
a
2
a
2
18a + 45 = 0

a = 3 b = 2
a = 15 b = 10 (Loi)
Phng trnh Elip l:
x
2
9
+
y
2
4
= 1
e) Gi phng trnh Elip l:
x
2
a
2
+
y
2
b
2
= 1
V 2 im A

4;

, B

2; 3

(E) nn ta c h :

16
a
2
+
3
b
2
= 1
8
a
2
+
9
b
2
= 1

1
a
2
=
1
20
1
b
2
=
1
15

a
2
= 20
b
2
= 15
T ta c phng trnh ca Elip l:
x
2
20
+
y
2
15
= 1
f) Gi phng trnh Elip l:
x
2
a
2
+
y
2
b
2
= 1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 103 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
Do im A

2;
5
3

(E) nn ta c :
4
a
2
+
25
9b
2
= 1
e =
2
3

c
a
=
2
3
c
2
=
4
9
a
2
b
2
= a
2
c
2
=
5
9
a
2
9b
2
= 5a
2
4
a
2
+
25
5a
2
= 1
9
a
2
= 1 a
2
= 9 b
2
=
5
9
a
2
= 5
Vy phng trnh Elip l :
x
2
9
+
y
2
5
= 1
g) Theo gi thit ta c: 2b = 4 b = 2
3x 8

3 = 0 x =
8

a
e
=
8

3
a
2
=
8

3
c 3a
4
= 64c
2
c
2
= a
2
b
2
= a
2
4 3a
4
= 64 (a
2
4) 3a
4
64a
2
+ 256 = 0

a
2
= 16
a
2
=
16
3
+) Vi a
2
= 16: Phng trnh Elip l
x
2
16
+
y
2
4
= 1
+) Vi a
2
=
16
3
: Phng trnh Elp l
x
2
16/3
+
y
2
4
= 1
Cng thc bn knh qua tiu
V d 6.12: Cho Elip (E) :
x
2
100
+
y
2
36
= 1
a) Tm trn (E) nhng im M sao cho MF
1
= 4MF
2
.
b) Tm trn (E) nhng im N sao cho

F
1
NF
2
= 90
0
.
c) Tm trn (E) nhng im K sao cho

F
1
NF
2
= 60
0
.
d) P l mt im ty trn (E). Chng minh rng: PF
1
.PF
2
+OP
2
= const
Gii: a) a
2
= 100, b
2
= 36 a = 10, b = 6 c = 8 e =
4
5
Theo gi thit ta c:
MF
1
= 4MF
2
a +e.x
M
= 4 (a e.x
M
) 5e.x
M
= 3a x
M
=
3a
5e
=
15
2
y
M
=
6
10

100 x
2
M
=
6
10
.

100

15
2

2
=
3

7
2
Ta c 2 im tha mn : M
1

15
2
;
3

7
2

, M
2

15
2
;
3

7
2

b) Theo gi thit ta c :

F
1
NF
2
= 90
0
F
1
F
2
2
= NF
2
1
+NF
2
2
4c
2
= (a +e.x
N
)
2
+ (a e.x
N
)
2
4c
2
= 2a
2
+ 2e
2
.x
2
N
x
2
N
=
2c
2
a
2
e
2
=
2c
2
a
2
c
2
.a
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 104 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
y
2
N
=
b
2
a
2
. (a
2
x
2
N
) =
b
2
a
2
.

a
2

2c
2
a
2
c
2
.a
2

=
b
2
(a
2
c
2
)
c
2
=
b
4
c
2
x
N
=
5

7
2
, y
N
=
9
2
Ta c 4 im tha mn :
M
1

7
2
;
9
2

, M
2

7
2
;
9
2

, M
3

7
2
;
9
2

, M
4

7
2
;
9
2

c)

F
1
KF
2
= 60
0
F
1
F
2
2
= KF
2
1
+KF
2
2
2KF
1
.KF
2
. cos 60
0
4c
2
= (a +e.x
K
)
2
+ (a e.x
K
)
2
2 (a +e.x
K
) . (a e.x
K
) .
1
2
4c
2
= 2a
2
+ 2e
2
.x
2
K
a
2
+e
2
.x
2
K
3e
2
.x
2
K
= 4c
2
a
2
x
2
K
=
4c
2
a
2
3c
2
.a
2
y
2
K
=
b
2
a
2
. (a
2
x
2
K
) =
b
2
a
2
.

a
2

4c
2
a
2
3c
2
.a
2

=
b
2
(a
2
c
2
)
3c
2
=
b
4
3c
2
x
K
=
5

13
2
, y
K
=
3

3
16
Ta c 4 im K tha mn:
K
1

13
2
;
3

3
16

, K
2

13
2
;
3

3
16

, K
3

13
2
;
3

3
16

, K
4

13
2
;
3

3
16

d) PF
1
.PF
2
+OP
2
= (a +e.x
P
) (a e.x
P
) +(x
2
P
+y
2
P
) = a
2
e
2
.x
2
P
+x
2
P
+
b
2
a
2
(a
2
x
2
P
)
= a
2
+b
2
+
a
2
b
2
c
2
a
2
.x
2
P
= a
2
+b
2
= 136 = const
Tng giao ca ng thng v Elip
V d 6.13: Cho Elip (E) : 4x
2
+ 9y
2
= 36
a) Cho im M(

5; y
0
) (E) (y
0
> 0). Vit phng trnh tip tuyn ti im M.
b) Tm m ng thng : mx 2y +5 = 0 tip xc vi Elip. Tm ta tip im.
c) Vit phng trnh tip tuyn vi (E) bit tip tuyn vung gc vi ng thng
4x 3y 1 = 0.
d) Vit phng trnh tip tuyn qua im I(3; 1) vi (E).
e) Qua im S(2; 3) k 2 tip tuyn ST
1
, ST
2
vi (E) vi T
1
, T
2
l tip im. Vit
phng trnh ng thng T
1
T
2
.
Gii: a) (E) : 4x
2
+ 9y
2
= 36
x
2
9
+
y
2
4
= 1
a
2
= 9, b
2
= 4 c
2
= 5 a = 3, b = 2, c =

5
9y
2
0
= 36 4.5 = 16 y
0
=
4
3
(y
0
> 0) M

5;
4
3

Phng trnh tip tuyn ti M l: 4.

5.x + 9.
4
3
.y = 36 4

5x + 12y 36 = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 105 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
b) a
2
A
2
+b
2
B
2
= C
2
9.m
2
+ 4. (2)
2
= 5
2
9m
2
= 9 m = 1
+) Trng hp m = 1 :
: x 2y + 5 = 0
Gi T
1
(x
1
, y
1
) l tip im. Do phng trnh l:
4x
1
.x + 9y
1
.y 36 = 0

4x
1
1
=
9y
1
2
=
36
5

x
1
=
9
5
y
1
=
8
5
T
1

9
5
;
8
5

+) Trng hp m = 1:
: x + 2y 5 = 0
Gi T
2
(x
2
, y
2
) l tip im. Do phng trnh l:
4x
2
.x + 9y
2
.y 36 = 0

4x
2
1
=
9y
2
2
=
36
5

x
2
=
9
5
y
2
=
8
5
T
2

9
5
;
8
5

c) a : 4x 3y 1 = 0

n
a
= (4; 3)

u
a
= (3; 4)
da

n
d
=

u
a
= (3; 4) d : 3x + 4y +m = 0
Do d l tip tuyn ca (E) nn 3
2
.9 + 4
2
.4 = m
2
m =

145
Vy phng trnh ca d : 3x + 4y

145 = 0
d) Gi d : Ax +By +C = 0 l ng thng cn tm.
Do I d nn ta c 3A +B +C = 0 C = 3A B
a
2
A
2
+b
2
B
2
= C
2
9A
2
+ 4B
2
= C
2
9A
2
+ 4B
2
= (3A B)
2
9A
2
+ 4B
2
= 9A
2
6AB + B
2
3B
2
+ 6AB = 0 3B(B + 2A) = 0

B = 0
B = 2A
+) Vi B = 0: Chn A = 1 C = 3 d : x + 3 = 0
+) Vi B = 2A: Chn A = 1 B = 2 C = 5
d : x 2y + 5 = 0
e) Gi T
1
(x
1
; y
1
) , T
2
(x
2
; y
2
) l ta tip im.
Phng trnh ST
1
l : 4.x
1
.x + 9.y
1
.y 36 = 0
Do S ST
1
8x
1
+ 27y
1
36 = 0
Hon ton tng t ta cng c ng thc: 8x
2
+ 27y
2
36 = 0
Do phng trnh T
1
T
2
l: 8x + 27y 36 = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 106 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
6.3.3 Hyperbol
Xc nh Hyperbol
V d 6.14: Tm di cc trc, tiu c, tiu im, tm sai, phng trnh ng tim
cn, phng trnh ng chun ca (H):
a) 9x
2
4y
2
= 36
b) 16x
2
9y
2
= 144
Gii: a) 9x
2
4y
2
= 36
x
2
4

y
2
9
= 1
a
2
= 4, b
2
= 9 a = 2, b = 3 c =

a
2
+b
2
=

13
+) di trc thc : 2a = 4
+) di trc o : 2b = 6
+) Tiu c : 2c = 2

13
+) Tm sai : e =
c
a
=

13
2
+) Tiu im : F
1

13; 0

, F
2

13; 0

+) Phng trnh ng tim cn : 9x


2
4y
2
= 0 3x 2y = 0
+) ng chun : x =
a
e
x =
a
2
c
= x =
4

13
b) 16x
2
9y
2
= 144
y
2
16

x
2
9
= 1
a
2
= 16, b
2
= 9 a = 4, b = 3 c =

a
2
+b
2
= 5
+) di trc thc : 2a = 8
+) di trc o : 2b = 6
+) Tiu c : 2c = 10
+) Tm sai : e =
c
a
=
5
4
+) Tiu im : F
1
(0; 5) , F
2
(0; 5)
+) Phng trnh ng tim cn : 16x
2
9y
2
= 0 4x 3y = 0
+) ng chun : y =
a
e
y =
a
2
c
= y =
16
5
V d 6.15: Lp phng trnh chnh tc ca Hyperbol bit:
a) C cng tiu im vi Elip (E) :
x
2
35
+
y
2
10
= 1 v i qua im A(4

2; 3).
b) nh A
1
(24; 0), tm sai e =
13
12
.
c) Trc o c di bng 6; tiu c bng 10.
d) Tm sai e =

2 v (H) i qua im M(5; 3).


Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 107 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
e) Gc gia 2 tim cn bng 60
0
v (H) i qua M(6; 3).
f) Khong cch gia 2 nh bng 6 v (H) i qua im A(6; 2

3).
g) (H) i qua 2 im A(4;

6), B(

6; 1).
Gii: a) +) Xt (E) :
x
2
35
+
y
2
10
= 1
a
2
= 35, b
2
= 10 c
2
= a
2
b
2
= 25 c = 5 +) Xt Hyperbol:
x
2
a
2

y
2
b
2
= 1
V (H) c chung tiu im vi Elip (E) nn ta c c = 5 b
2
= c
2
a
2
= 25 a
2
V im A (H) nn
32
a
2

9
b
2
= 1
32
a
2

9
25 a
2
= 1 80032a
2
9a
2
= 25a
2
a
4
a
4
66a
2
+ 800 = 0

a
2
= 50 > c
2
(Loi)
a
2
= 16
a
2
= 16 b
2
= 9 (H) :
x
2
16

y
2
9
= 1
b) A
1
(24; 0) a = 24
e =
c
a
=
13
12
c =
13
12
a = 26 b =

c
2
a
2
= 10
(H) :
x
2
576

y
2
100
= 1
c) +) di trc o bng 6 2b = 6 b = 3
+) Tiu c bng 10 2c = 10 c = 5 a =

c
2
b
2
= 4
Phng trnh Hyperbol (H) :
x
2
16

y
2
9
= 1
d) e =
c
a
=

2 c = a

2 c
2
= a
2
+b
2
= 2a
2
b
2
= a
2
Do (H) i qua im M nn ta c:
25
a
2

9
b
2
= 1
25
a
2

9
a
2
= 1 a
2
= 16 b
2
= 16
Phng trnh Hyperbol l: (H) :
x
2
16

y
2
16
= 1
e) V M (H) nn ta c
36
a
2

9
b
2
= 1
+) Hai ng tim cn :
1
: bx +ay = 0,
2
: bx ay = 0


n
1
= (b; a) ,

n
2
= (b; a)
Theo gi thit ta c: cos 60
0
=
[b.b +a. (a)[

b
2
+a
2
.

b
2
+ (a)
2

[b
2
a
2
[
a
2
+b
2
=
1
2

a
2
+b
2
= 2 (b
2
a
2
)
a
2
+b
2
= 2 (b
2
a
2
)

3a
2
= b
2
a
2
= 3b
2
+) Vi 3a
2
= b
2
:

36
a
2

9
b
2
= 1
36
a
2

9
3a
2
= 1 a
2
= 33 b
2
= 99
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 108 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
Phng trnh Hyperbol: (H) :
x
2
33

y
2
99
= 1
+) Vi a
2
= 3b
2
:

36
a
2

9
b
2
= 1
36
3b
2

9
b
2
= 1 b
2
= 3 a
2
= 9
Phng trnh ca Hyperbol : (H) :
x
2
9

y
2
3
= 1
f) 2a = 6 a = 3
im A (H) nn ta c
36
a
2

12
b
2
= 1 4
12
b
2
= 1 b
2
= 4
(H) :
x
2
9

y
2
4
= 1
g) T gi thit ta c :

16
a
2

6
b
2
= 1
6
a
2

1
b
2
= 1

1
a
2
=
1
4
1
b
2
=
1
2

a
2
= 4
b
2
= 2
(H) :
x
2
4

y
2
2
= 1
Cng thc bn knh qua tiu
V d 6.16: Cho Hyperbol (H) : 9x
2
16y
2
= 144.
a) Cho M(5; y
0
) (H). Tnh MF
1
, MF
2
.
b) Tm im M (H) sao cho MF
1
= 2MF
2
.
c) Tm im N (H) sao cho

F
1
NF
2
= 60
0
.
Gii: a) Phng trnh (H):
x
2
16

y
2
9
= 1
a
2
= 16, b
2
= 9 c
2
= 25 a = 4, b = 3, c = 5, e =
5
4
x
M
< 0

MF
1
= a e.x
M
MF
2
= a e.x
M

MF
1
= 4
5
4
. (5) =
9
4
MF
2
= 4
5
4
. (5) =
41
4
b) MF
1
= 2MF
2
x
M
> 0

MF
1
= a +e.x
M
MF
2
= a +e.x
M
MF
1
= 2MF a +e.x
M
= 2 (a +e.x
M
) e.x
M
= 3a x
M
=
3a
e
= 3.4.
4
5
=
48
5
y
2
M
=
9
16
(x
2
M
16) =
9
16

48
5

2
16

=
1071
25
y
M
=
3

119
5
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 109 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
C 2 im M tha mn : M
1

48
5
;
3

119
5

, M
2

48
5
;
3

119
5

c) F
1
N = [a +e.x
N
[ , F
2
N = [a e.x
N
[ , F
1
N.F
2
N = (a e.x
N
) (a e.x
N
) = e
2
x
2
N

a
2

F
1
NF
2
= 60
0
F
1
F
2
2
= NF
2
1
+NF
2
2
2NF
1
.NF
2
. cos 60
0
4c
2
= [a +e.x
N
[
2
+[a e.x
N
[
2
2 (e
2
x
2
N
a
2
) .
1
2
4c
2
= 2a
2
+ 2e
2
.x
2
N
e
2
.x
2
M
+a
2
e
2
.x
2
N
= 4c
2
a
2
x
2
N
=
4c
2
a
2
c
2
.a
2
y
2
N
=
b
2
a
2
(x
2
N
a
2
) =
b
2
a
2

4c
2
a
2
c
2
.a
2
a
2

= b
2
.
3c
2
a
2
c
2
x
2
N
=
4.25 16
25
.16 =
1344
25
x
N
=
8

21
5
y
2
N
= 9.
3.25 16
25
=
531
25
y
N
=
3

59
5
N
1

21
5
;
3

59
5

, N
2

21
5
;
3

59
5

, N
3

21
5
;
3

59
5

, N
4

21
5
;
3

59
5

Tng giao ca ng thng v Hyperbol


V d 6.17: Cho Hyperbol (H) : 9x
2
16y
2
= 144.
a) Vit phng trnh tip tuyn ca (H) bit n vung gc vi : x + 3y 1 = 0.
b) Vit phng trnh tip tuyn ca (H) ti im M(5; y
0
) (y
0
> 0).
c) Vit phng trnh tip tuyn ca (H) i qua im A

2;
3
2

.
d) Qua im P(1; 1) k 2 tip tuyn PT
1
, PT
2
ti (H), T
1
v T
2
l tip im. Vit
phng trnh ng thng T
1
T
2
.
Gii: a) Gi d l ng thng cn tm.
: x + 3y 1 = 0

n

= (1; 3)

u

= (3; 1)
d

n
d
=

u

= (3; 1) d : 3x y +m = 0
d tip xc vi (H) nn : 3
2
.16 (1)
2
.9 = m
2
m
2
= 135 m = 3

15
d : 3x y 3

15 = 0
b) y
2
0
=
9x
2
0
144
16
=
9.25 144
16
=
81
16
y
0
=
9
4
y
0
=
9
4
Phng trnh tip tuyn ti M l:
9.5.x 16.
9
4
.y 144 = 0 45x 36y 144 = 0 5x 4y 16 = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 110 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
c) Gi d : Ax +By +C = 0 l ng thng cn tm.
A d 2A +
3
2
B +C = 0 C = 2A
3
2
B
Do d l tip tuyn ca (H) nn ta c:
C
2
= 16A
2
9B
2

2A
3
2
B

2
= 16A
2
9B
2
4A
2
+ 6AB +
9
4
B
2
= 16A
2
9B
2
12A
2
6AB
45
4
B
2
= 0
16A
2
8AB 15B
2
= 0

A =
5
4
B
A =
3
4
B
+) Vi A =
5
4
B:
Chn B = 4 A = 5 C = 16 d : 5x + 4y 16 = 0
+) Vi A =
3
4
B:
Chn B = 4 A = 3 C = 0 d : 3x 4y = 0
d) Gi T
1
(x
1
, y
1
) , T
2
(x
2
, y
2
)
Do PT
1
l tip tuyn ti im T
1
ca (H) nn phng trnh PT
1
l:
PT
1
: 9.x
1
.x 16.y
1
.y 144 = 0
V P PT
1
9x
1
16y
1
144 = 0 9x
1
+ 16y
1
+ 144 = 0
Lp lun tng t ta cng c ng thc : 9x
2
+ 16y
2
+ 144 = 0
Phng trnh T
1
T
2
: 9x + 16y + 144 = 0
6.3.4 Parabol
Xc nh Parabol
V d 6.18: Tm ta tiu im, phng trnh ng chun ca cc Parabol sau:
a) y
2
= 4x.
b) y
2
= 8x.
c) x
2
= 8y.
d) x
2
= 4y
Gii: a) 2p = 4 p = 2 F (1; 0). ng chun : x = 1
b) 2p = 8 p = 4 F (2; 0). ng chun x = 2.
c) 2p = 8 p = 4 F (0; 2). ng chun y = 2.
d) 2p = 4 p = 2 F (0; 1). ng chun y = 1.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 111 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
V d 6.19: Lp phng trnh ca Parabol (P) bit
a) Tiu im F(2; 0), trc tung l ng chun.
b) Tiu im F(0; 5), ng chun : y + 2 = 0.
c) (P) c trc i xng l Ox, qua gc O v qua im M(1; 3).
d) (P) c trc i xng Oy, qua gc O v qua im M(5; 1).
Gii: a) Oy : x = 0. Nn ta c :
M (x; y) (P) MF = d (M, )

(x 2)
2
+y
2
= [x[
x
2
4x + 4 +y
2
= x
2
y
2
= 4x 4
b) M (x; y) (P) MF = d (M, )

x
2
+ (y 5)
2
= [y + 2[
x
2
+y
2
10y + 25 = y
2
+ 4y + 4 x
2
= 14y 21
c) (P) c trc i xng l Ox, qua gc O nn ta c phng trnh (P) c dng y
2
= ax.
(P) qua im M(1; 3) nn ta c 9 = a (P) : y
2
= 9x (p =
9
2
)
d) (P) c trc i xng Oy, qua gc O nn phng trnh (P) c dng x
2
= ay. Do (P)
i qua im M(5; 1) nn 25 = a a = 25.
Do phng trnh (P) : x
2
= 25y (p =
25
2
).
S tng giao gia ng thng v Parabol
V d 6.20: Cho Parabol y
2
= 8x.
a) Tm cc im trn (P) cch tiu im F mt on bng 20.
b) Qua F dng mt dy cung bt k ct (P) ti 2 im phn bit A, B. Tm qu tch
trung im I ca on AB. Chng minh ng trn ng knh AB lun tip xc
vi ng chun.
c) Vit phng trnh tip tuyn ca (P) ti im M(2; 4).
d) Vit phng trnh tip tuyn vung gc vi (P) bit tip tuyn vung gc vi ng
thng y = x. Tm ta tip im khi .
e) Vit phng trnh tip tuyn vi (P) qua im A(0; 1). Tnh gc to bi hai tip
tuyn.
f) Qua im S(3; 1) k 2 tip tuyn ST
1
, ST
2
vi (P). T
1
, T
2
l cc tip im. Vit
phng trnh ng thng T
1
T
2
.
Gii: a) y
2
= 8x 2p = 8 p = 4
MF = x
M
+
p
2
= 20 x
M
+ 2 = 20 x
M
= 18 y
2
M
= 8.18 y
M
= 12
Ta c 2 im tha mn l: M
1
(18; 12) , M
2
(18; 12)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 112 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.3. Ba ng Conic Chng 6. Hnh phng ta
b) F (2; 0). Do ng thng qua F ct parabol ti 2 im phn bit A, B do ng
thng ny khng song song vi Ox nn phng trnh AB : x = ky + 2.
Ta A, B l nghim ca h:

y
2
= 8x
x = ky + 2
y
2
= 8 (ky + 2) y
2
8ky 16 = 0
Phng trnh c a.c < 0 nn lun c 2 nghim phn bit y
A
, y
B
theo nh l Viet ta
c:

y
A
+y
B
= 8k
y
A
.y
B
= 16
y
I
=
y
A
+y
B
2
= 4k
Do I l trung im AB I AB x
I
= ky
I
+ 2 = 4k
2
+ 2

x
I
= 4k
2
+ 2
y
I
= 4k

k =
y
I
4
x
I
= 4k
2
+ 2
x
I
= 4.

y
I
4

2
+ 2 y
2
I
= 4 (x
I
2)
I (P

) : y
2
= 4 (x 2)
+) Gi R l bn knh ca ng trn ng knh AB.
Ta c : AB = FA +FB = x
A
+ 2 +x
B
+ 2 = 2x
I
+ 4 = 2 (4k
2
+ 2) + 4 = 8 (k
2
+ 1)
R =
AB
2
= 4 (k
2
+ 1)
ng chun : x + 2 = 0
d (I, ) = [x
I
+ 2[ = [4k
2
+ 2 + 2[ = 4 (k
2
+ 1) = R
iu ny dn n ng trn ng knh AB tip xc vi ng chun.
c) Phng trnh tip tuyn ti M l: 4.y = 4 (x + 2) x +y + 2 = 0
d) Gi d l ng thng cn tm. k l h s gc ca d. Theo bi ra ta c:
k.k

= 1 k. (1) = 1 k = 1 d : y = x +m x y +m =
V d l tip tuyn ca (P) nn ta c:
p.B
2
= 2AC 4. (1)
2
= 2.1.m m = 2 d : x y + 2 = 0
Gi M
0
(x
0
, y
0
) l ta tip im. Do phng trnh MM
0
l:
y
0
.y = 4 (x +x
0
) 4x y
0
.y + 4x
0
= 0
V MM
0
d
4
1
=
y
0
1
=
4x
0
2

x
0
= 2
y
0
= 4
M
0
(2; 4)
e) Gi d : Ax + By + C = 0 l ng thng cn tm. V im A d B + C = 0
C = B
Do d tip xc vi (P) nn ta c:
pB
2
= 2AC 4B
2
= 2AB

B = 0
B =
1
2
A
+) Vi B = 0: Chn A = 1 C = 0 d
1
: x = 0
+) Vi B =
1
2
A: Chn A = 2 B = 1 C = 1 d
2
: 2x y + 1 = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 113 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
Gi l gc gia d
1
v d
2
. Ta c :

n
1
= (1; 0) ,

n
2
= (2; 1)
cos =
[

n
1
.

n
2
[
[

n
1
[ . [

n
2
[
=
[1.2 + 0. (1)[

1
2
+ 0
2
.

2
2
+ (1)
2
=
2

5
26
0
33

54

f) Gi T
1
(x
1
, y
1
) , T
2
(x
2
, y
2
) l cc tip im. Phng trnh ST
1
l : y
1
.y = 4 (x +x
1
)
V S ST
1
y
1
.1 = 4 (3 +x
1
) 4x
1
y
1
12 = 0
Lp lun tng t vi im T
2
ta cng c ng thc: 4x
2
y
2
12 = 0
Do phng trnh T
1
T
2
: 4x y 12 = 0
6.4 Bi tp
ng thng, im
Bi 6.1: Cho tam gic ABC c A(4; 1), B(1; 7), C(1; 0). Vit phng trnh tng qut
ca:
a) ng cao AH v ng thng BC.
b) Trung tuyn AM v trung trc AB.
Bi 6.2: Cho tam gic ABC c phng trnh cc ng thng AB, BC, CA l:
AB : x 3 = 0, BC : 4x 7y + 23 = 0, 3x + 7y + 5 = 0.
a) Tm ta 3 nh A, B, C v din tch tam gic.
b) Tm ta im A

i xng vi A qua BC.


c) Tm ta trc tm, trng tm ca tam gic.
Bi 6.3: Cho 2 im A(5; 2), B(3; 4). Vit phng trnh ng thng d qua im
C(1; 1) v cch u 2 im A, B.
Bi 6.4: Vit phng trnh tng qut ca ng thng d tha mn iu kin:
a) i qua im A(1; 2) v c h s gc bng 3.
b) Qua im B(5; 2) v vung gc vi ng thng 2x 5y + 4 = 0.
c) Qua gc O v vung gc vi ng thng y =
2 3x
4
.
d) Qua im I(4; 5) v hp vi 2 trc ta mt tam gic vung cn.
e) Qua im A(3; 5) v cch im H(1; 2) xa nht.
Bi 6.5: Cho tam gic ABC c phng trnh cc cnh BC : 2x y 4 = 0, ng cao
BH : x +y 2 = 0, ng cao CK : x +3y +5 = 0. Vit phng trnh cc cnh cn li
ca tam gic.
Bi 6.6: Cho hnh ch nht ABCD c phng trnh cnh AB : 2xy 1 = 0, AD qua
im M(3; 1) v tm I(1;
1
2
). Vit phng trnh cc cnh AD, BC, CD.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 114 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
Bi 6.7 (*): Cho tam gic ABC c trung im M ca AB c ta (
1
2
; 0), ng cao
CH vi H(1; 1), ng cao BK vi K(1; 3) v bit B c honh dng.
a) Vit phng trnh cnh AB.
b) Tm ta A, B, C.
Bi 6.8: Cho tam gic ABC vi B(1; 2) v C(4; 2) v din tch tam gic bng 10.
a) Vit phng trnh ng thng BC v tnh di ng cao AH.
b) Tm ta im A bit A thuc trc tung.
Bi 6.9: Cho tam gic ABC c phng trnh cc cnh AB : 2x + y 3 = 0, AC :
2x y + 7 = 0, BC : x y = 0.
a) Tnh bn knh ng trn ngoi tip tam gic ABC.
b) Vit phng trnh ng thng i xng vi AB qua BC.
Bi 6.10: Cho hnh vung c tm I(2; 3), phng trnh AB : 3x + 4y 4 = 0.
a) Tnh cnh hnh vung.
b) Tm phng trnh cc cnh CD, AD, BC.
Bi 6.11: Cho hnh vung ABCD c phng trnh cc cnh l AB : 3x 2y 1 = 0,
CD : 3x 2y + 5 = 0 v c tm thuc ng thng d : x +y 1 = 0.
a) Tm ta I.
b) Vit phng trnh ng thng AD, BC.
Bi 6.12: Trong mt phng Oxy cho tam gic ABC c A(2; 3), B(3; 2), din tch
tam gic bng
3
2
v trng tm G thuc ng thng d : 3xy 8 = 0. Tm ta nh
C
Bi 6.13: Cho ng thng d : x + 2y 4 = 0 v 2 im A(1; 4), B(6; 4)
a) Chng minh A, B nm cng pha vi ng thng d. Tm ta im A

i xng
vi A qua d.
b) Tm im M d sao cho d(M, AB) =

2

ng trn
Bi 6.14: Xc nh tm v bn knh ca cc ng trn sau:
a) (x + 1)
2
+ (y 4)
2
= 1.
b) (x + 2)
2
+y
2
= 5.
c) x
2
+y
2
+ 8x 4y 5 = 0.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 115 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
d) 3x
2
+ 3y
2
+ 4x + 1 = 0.
e) (2x + 5)
2
+ (2y 3)
2
= 4.
Bi 6.15: Vit phng trnh ng trn:
a) ng knh AB vi A(3; 1), B(2; 2).
b) C tm I(1; 2) v tip xc vi ng thng : x +y 2 = 0.
c) C bn knh 5, tm thuc Ox v qua im A(2; 4).
d) C tm I(2; 1) v tip xc ngoi vi ng trn : (x 5)
2
+ (y 3)
2
= 9.
e) Tip xc vi 2 trc v c tm nm trn ng thng : 2x y 3 = 0.
Bi 6.16: Vit phng trnh ng trn :
a) Qua 3 im A(2; 1), B(1; 4), C(4; 3).
b) Qua A(0; 2), B(1; 1) v c tm nm trn ng thng 2x + 3y = 0.
c) Qua im A(5; 3) v tip xc vi ng thng d : x + 3y + 2 = 0 ti im T(1; 1).
Bi 6.17: a) Vit phng trnh tip tuyn vi ng trn: (x 3)
2
+ (y + 1)
2
= 25 ti
im nm trn ng trn c honh bng 1.
b) Vit phng trnh tip tuyn vi ng trn (C): x
2
+ y
2
+ 4x 2y 5 = 0 ti giao
im ca ng trn vi trc Ox.
Bi 6.18: a) Vit phng trnh tip tuyn vi ng trn x
2
+ y
2
= 2 bit tip tuyn
c h s gc bng 1.
b) Vit phng trnh tip tuyn vi ng trn (C) : x
2
+ (y 1)
2
= 25 bit tip tuyn
vung gc vi ng thng 3x 4y + 7 = 0.
Bi 6.19: Cho ng trn (C) : x
2
+y
2
2x 4y 5 = 0.
a) Vit phng trnh tip tuyn ca (C) vung gc vi ng thng 3x +y = 0.
b) Vit phng trnh tip tuyn vi (C) i qua im A(3; 2). Gi T
1
, T
2
l cc tip
im. Vit phng trnh ng thng T
1
T
2
v vit phng trnh ng trn ngoi
tip tam gic AT
1
T
2
.
Bi 6.20: Cho 2 ng trn (C
1
) : x
2
+y
2
2x2y2 = 0, (C
2
) : x
2
+y
2
8x4y+16 = 0.
a) Chng minh 2 ng trn bng nhau v ct nhau.
b) Vit phng trnh ng thng qua giao im ca 2 ng trn.
c) Tm phng trnh tip tuyn chung ca chng.
d) Vit phng trnh ng trn i qua giao im (C
1
), (C
2
) trn v c tm nm trn
ng thng x + 2y 4 = 0.
Bi 6.21: Lp phng trnh ng trn :
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 116 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
a) Qua im A(1; 2) v tip xc 2 trc ta .
b) Tip xc hai ng thng song song
1
: 2x y 3 = 0 v
2
: 2x y + 5 = 0 v
c tm nm trn Oy.
c) Tip xc vi ng thng : 2x + y 5 = 0 ti im T(2; 1) v c bn knh bng
2

5.
d) Tip xc vi 2 ng thng x 2y + 5 = 0 v x + 2y + 1 = 0 v qua gc O.
Bi 6.22: Cho 2 ng trn : (C
1
) : x
2
+y
2
2x4y+1 = 0 v (C
2
) : x
2
+y
2
+4x+4y1 =
0.
a) Chng minh 2 ng trn tip xc ngoi. Tm ta tip im T.
b) Vit phng trnh tip tuyn chung ti T.

Elip
Bi 6.23: Xc nh di cc trc, tiu c, tiu im, tm sai, phng trnh ng
chun ca cc Elip sau:
a)
x
2
12
+
y
2
9
= 1.
b) 9x
2
+ 4y
2
36 = 0.
Bi 6.24: Tm trn (E) :
x
2
4
+y
2
= 1:
a) im M c tung
1
2
.
b) im N c tung gp i honh .
c) im P sao cho 2PF
1
= 3PF
2
.
d) im Q sao cho

F
1
QF
2
= 120
0
.
Bi 6.25: Lp phng trnh (E) bit:
a) di trc ln bng 8 v qua im (2

2; 2).
b) Qua 2 im P

2;
1
3

, Q

2;

5
3

c) C tiu c l 4 v qua im

1;
2

.
d) Qua im M

5
;
4

v

F
1
MF
2
= 90
0
.
e) di trc nh l 4 v mt tiu im c ta (2; 0).
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 117 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
Bi 6.26: Cho 2 Elip (E
1
) : x
2
+ 8y
2
= 16 v (E
2
) : 4x
2
+ 9y
2
= 36. Vit phng trnh
ng trn qua cc giao im ca 2 Elip.
Bi 6.27: Cho Elip (E) :
x
2
25
+
y
2
16
= 1.
a) Vit phng trnh tip tuyn ti im c honh x = 9 v c tung m.
b) Vit phng trnh tip tuyn qua im A(2; 5).
c) Vit phng trnh tip tuyn vung gc vi ng thng 5x 3y + 10 = 0.
d) Gi s qua im S(1; 4) k cc tip tuyn SM, SN. Vit phng trnh ng thng
MN.

Hyperbol
Bi 6.28: Xc nh di cc trc, tiu c, tiu im, tm sai, phng trnh ng
chun, phng trnh tim cn ca cc Hyperbol sau:
a)
x
2
4

y
2
5
= 1.
b)
x
2
16

y
2
9
= 1.
Bi 6.29: Cho Hyperbol (H) : x
2

y
2
4
= 1. Tm trn (H):
a) im M c honh 2.
b) im N cch u 2 trc ta .
c) im P sao cho

F
1
PF
2
= 90
0
.
d) im Q sao cho F
2
Q = 2F
1
Q.
Bi 6.30: Lp phng trnh chnh tc ca Hyperbol bit:
a) Tiu c c di l 8 v khong cch t nh trn trc thc n tiu im l 1.
b) di trc o l 4 v mt tiu im l (3; 0).
c) Mt tiu im l F
2
(5; 0) v mt tim cn l y = 2x.
d) Mt tim cn l y =

3x v qua im 3;

15
e) Mt tiu im l (2; 0) v qua im (3;

2).
f) Qua 2 im P(

10; 2), Q

5
2
; 1

.
g) Tiu c c di l 4

2 v i qua im (3;

5)
Bi 6.31: Cho Hyperbol (H) : 9x
2
4y
2
= 36.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 118 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
a) M l mt im ty trn (H). Chng minh rng : (F
1
M +F
2
M)
2
4OM
2
= const
b) Vit phng trnh tip tuyn ti im thuc nhnh tri Hyperbol v c tung y = 1.
c) d : 2x y +m = 0. Tm m d l tip tuyn ca (H).
d) Vit phng trnh tip tuyn ca (H) qua im A

1;
3
2

.
e) Qua S(1; 2) k 2 tip tuyn SP, SQ vi (H). Vit phng trnh ng thng PQ.

Parabol
Bi 6.32: Tm tiu im, ng chun v v Parabol cho bi cc phng trnh sau:
a) y
2
= 5x.
b) x
2
= 6y.
c) y
2
= 4x + 2.
Bi 6.33: Lp phng trnh ca (P) bit:
a) Tiu im l F(3; 0) v ng chun x = 5.
b) Tiu im l F(0; 2) v ng chun l trc Ox.
Bi 6.34: Cho Parabol (P) : y
2
= 4x. Gi d l ng thng i qua tiu im F ct (P)
ti 2 im phn bit M, N
a) Tm ta M, N bit FM = 4FN. Vit phng trnh tip tuyn ti M, N vi (P).
b) Gi I l trung im ca MN. Tm qu tch im I.
c) Vit phng trnh tip tuyn ca (P) i qua im A(2; 1).
d) Vit phng trnh tip tuyn ca (P) vung gc vi ng thng : 2x+3y 4 = 0.
e) Gi s qua im S(3; 2) ta k c 2 tip tuyn SC, SD vi (P). Vit phng trnh
CD.

Bi tp tng hp
Cc em tham kho trong thi d b v thi chnh thc t nm 2002 n nm 2009.
A. Phng trnh ng thng
Bi 6.35: Lp phng trnh tng qut, tham s, chnh tc ca ng thng (d) bit:
a) i qua im M(1; 2) v c vc t php tuyn

n = (3; 2).
b) i qua im M(3; 1) v c vc t ch phng

u = (4; 1).
c) i qua 2 im A(1; 4), B(2; 1).
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 119 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
d) (d) l trung trc ca on thng AB vi A

1
2
; 1

v B(2; 1).
e) i qua im M(7; 3) v c h s gc k =
2
3
.
Bi 6.36: Chuyn (d) v dng tham s v chnh tc bit (d) c phng trnh tng qut:
a) 2x 3y = 0.
b) 2x 3 = 0.
c) 3x 4y + 5 = 0.
Bi 6.37: Chuyn (d) v dng tng qut bit (d) c phng trnh tham s:
a)

x = 2
y = 3 +t
b)

x = 2 t
y = 5 + 3t
c)

x = 4 + 2t
y = 5t 1
Bi 6.38: Trong cc im A
1
(2; 1), A
2
(1; 2), A
3
(1; 3), A
4
(1; 1), A
5

1
2
; 2

, A
6

7
3
;
1
3

,
A
7
(3; 1), im no nm trn ng thng (d) :

x = 2 t
y = 1 + 2t
.
Bi 6.39: Cho cc im A(2; 1), B(3; 5), C(1; 2).
a) Chng minh rng A, B, C l 3 nh ca mt tam gic.
b) Lp phng trnh cc ng cao ca tam gic ABC.
c) Lp phng trnh cc cnh ca tam gic ABC.
d) Lp phng trnh cc ng trung tuyn ca tam gic ABC.
e) Lp phng trnh cc ng trung trc ca tam gic ABC.
Bi 6.40: Cho tam gic ABC c A(1; 2), B(4; 3), C(2; 3).
a) Lp phng trnh ng trung trc ca AB.
b) Lp phng trnh ca ng thng i qua im M(3; 7) v vung gc vi ng trung
tuyn k t A ca tam gic ABC.
Bi 6.41: Lp phng trnh cc cnh v ng trung trc ca tam gic ABC bit trung
im 3 cnh BC, CA, AB ln lt l M(2; 3), N(4; 1), P(3; 5).
Bi 6.42: Cho tam gic ABC bit A(3; 3), B(2; 1), C(11; 2). Lp phng trnh ng
thng d i qua A v chia tam gic ABC thnh 2 phn c t s din tch bng 2.
B. ng thng song song, vung gc vi mt ng thng.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 120 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
Bi 6.43: Lp phng trnh tng qut ca ng thng () i qua A v song song vi
ng thng (d):
a) A(1; 3), d : x y + 1 = 0.
b) A(2; 5), d trc Ox.
c) A(1; 1), d :

x = 1 t
y = 2 + 2t
d) A(3; 5), (d) :
x 2
2
=
y + 3
5
.
Bi 6.44: Lp phng trnh tng qut, tham s ca ng thng () i qua A vung
gc vi ng thng d bit:
a) A(3; 3), (d) : 2x 5y + 1 = 0.
b) A(4; 2), (d) Oy.
c) A(1; 6), (d) :

x = 1 +t
y = 2 + 2t
d) A(2; 5), (d) :
x 3
2
=
y + 1
1
.
Bi 6.45: Lp phng trnh cc cnh ca tam gic ABC bit A(2; 2) v 2 ng cao
(d
1
), (d
2
) c phng trnh l (d
1
) : x +y 2 = 0, (d
2
) : 9x 3y + 4 = 0.
Bi 6.46: Cho tam gic ABC bit phng trnh cnh AB l x + y 9 = 0, cc ng
cao qua nh A v B ln lt l (d
1
) : x + y 1 = 0 v (d
2
) : 7x + 5y 49 = 0. Lp
phng trnh cc cnh AC, BC v ng cao th 3 ca tam gic ABC.
Bi 6.47: Lp phng trnh cc cnh ca tam gic ABC bit A(3; 5), ng cao v
ng trung tuyn k t mt nh c phng trnh ln lt l (d
1
) : 5x + 4y 1 = 0,
(d
2
) : 8x +y 7 = 0.
Bi 6.48: Lp phng trnh cc cnh ca tam gic ABC bit A(3; 1) v 2 ng trung
tuyn c phng trnh (d
1
) : 2x y 1 = 0, (d
2
) : x 1 = 0.
Bi 6.49: Phng trnh 2 cnh ca tam gic ABC l (d
1
) : x + y 2 = 0, (d
2
) :
x +2y 5 = 0 v trc tm tam gic H(2; 3). Lp phng trnh cnh th 3 ca tam gic
.
Bi 6.50: Lp phng trnh cc cnh ca tam gic ABC bit B(2; 3), phng trnh
ng cao h t A v ng trung tuyn t C ln lt l (d
1
) : 3x 2y + 3 = 0,
(d
2
) : 7x +y 2 = 0.
Bi 6.51: Xc nh ta cc nh v lp phng trnh cnh BC ca tam gic ABC bit
trung im ca BC l M(2; 3), phng trnh cc cnh AB, AC ln lt l x y 1 = 0
v 2x +y = 0.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 121 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
Bi 6.52: Xc nh ta cc nh v lp phng trnh cnh BC ca tam gic ABC bit
trng tm tam gic G

4
3
;
2
3

v phng trnh cc cnh AB, AC ln lt l: x3y+13 =


0, 12x +y 29 = 0.
Bi 6.53: Lp phng trnh cc cnh ca tam gic ABC bit trung im AB l
M(3; 4), 2 ng cao k t A, B ln lt l (d
1
) : 2x5y+29 = 0, (d
2
) : 10x3y+5 = 0.
C. Hnh chiu vung gc ca im ln ng thng.
Bi 6.54: Tm ta hnh chiu vung gc H ca M ln ng thng (d) v xc nh
ta im M

i xng vi M qua d.
a) M(6; 4), d : 4x 5y + 3 = 0.
b) M(1; 4), d : 3x + 4y 4 = 0.
c) M(3; 5), d :

x = 1 2t
y = 3 + 4t
Bi 6.55: Tm ta trc tm H ca tam gic ABC v xc nh ta im K i
xng vi H qua BC bit A(0; 3), B(3; 0), C(1; 1).
Bi 6.56: Lp phng trnh ng thng () i xng vi ng thng d qua im I
bit:
a) I(3; 1), d : 2x +y 3 = 0.
b) I(1; 1), d : 3x 2y + 1 = 0.
c) I(1; 3), d :

x = 2 t
1 2t
d) I(0; 2), d :

x = 3 +t
y = 5 4t
Bi 6.57: Lp phng trnh ng thng d
1
i xng vi ng thng d qua ng
thng bit:
a) d : x + 2y 1 = 0, : 2x y + 3 = 0.
b) d : 2x + 3y + 5 = 0, : 5x y + 4 = 0.
c) d : 5x +y 6 = 0, :
x + 1
2
=
y 3
3
.
d) d : 2x +y + 3 = 0, :

x = 1 + 2t
x = 3 +t
.
Bi 6.58: Lp phng trnh cc cnh ca tam gic ABC bit A(0; 3), phng trnh 2
ng phn gic trong xut pht t B v C ln lt l d
B
: xy = 0, d
C
: x+2y8 = 0.
Bi 6.59: Lp phng trnh cc cnh ca tam gic ABC bit A(4; 3), B(9; 2) v
phng trnh ng phn gic trong xut pht t C l d; x y + 3 = 0.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 122 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
Bi 6.60: Cho tam gic ABC bit phng trnh cnh BC : x+4y8 = 0 v phng trnh
2 ng phn gic trong xut pht t B v C ln lt l d
B
: y = 0, d
C
: 5x+3y 6 = 0.
Bi 6.61: Cho tam gic ABC bit C(3; 3), phng trnh ng cao v ng phn
gic trong xut pht t A ln lt l d
1
: x = 2, d
2
: 3x + 8y 14 = 0.
Bi 6.62: Lp phng trnh cc cnh ca tam gic ABC bit C(5; 2), phng trnh
ng trung tuyn t A l d
1
: 5x + y 7 = 0 v ng phn gic trong gc B l
d
2
: x y + 3 = 0.
D. V tr tng i ca 2 ng thng.
Bi 6.63: Xt v tr tng i ca cc cp ng thng sau:
a) d
1
:

x = 1 t
y = 2 +t
, d
2
:

x = 2 u
, y = 5 +u
b) d
1
:

x = 1 +t
y = 3 t
, d
2
:
x 3
2
=
y 2
1
.
c) d
1
:

x = 2 + 3t
y = 1 +t
, d
2
: 2x 3y + 1 = 0.
d) d
1
: 3x + 2y 1 = 0, d
2
: x + 3y 4 = 0.
Bi 6.64: Cho a
2
+b
2
= 0 v 2 ng thng d
1
v d
2
c phng trnh:
d
1
: (a b)x +y = 1, d
2
: (a
2
b
2
)x +ay = b
a) Tm quan h gia a, b d
1
, d
2
ct nhau. Khi hy xc nh ta giao im I
ca chng.
b) Tm iu kin gia a, b I thuc trc honh.
Bi 6.65: Cho 2 ng thng d
1
: kx y +k = 0, d
2
: (1 k
2
)x + 2ky 1 k
2
= 0.
a) Chng minh rng d
1
lun i qua mt im c nh vi mi k.
b) Chng minh rng d
1
lun ct d
2
. Xc nh ta giao im ca chng.
E. Gc v khong cch
Bi 6.66: Tm gc gia cc cp ng thng sau:
a) d
1
: 5x + 3y 4 = 0, d
2
: x + 2y + 2 = 0.
b) d
1
: 3x 4y 14 = 0, d
2
:
x 1
2
=
y + 3
1
.
c) d
1
:

x = 1 3t
y = 2 +t
, d
2
: 3x + 2y 2 = 0.
d) d
1
: x +my 1 = 0, d
2
: x y + 2m1 = 0.
Bi 6.67: Tnh khong cch t im M im ng thng d trong cc trng hp sau.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 123 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
a) M(3; 2), d : 3x + 4y 1 = 0.
b) M(2; 5), d : y = 2x + 3.
c) M(4; 1), d Ox.
d) M(3; 2), d : 2x = 3.
e) M(5; 2), d :

x = 2 + 2t
y = 5 t
f) M(3; 2), d :
x 3
1
=
y + 4
2
.
Bi 6.68: Cho 2 ng thng d
1
: 2x 3y + 1 = 0, d
2
: 4x + 6y 3 = 0.
a) Chng minh d
1
//d
2
.
b) Tnh khong cch gia 2 ng thng .
Bi 6.69: Lp phng trnh ng thng d i qua M v to vi mt gc bit:
a) M(1; 2), : x 2y + 3 = 0, = 45
0
.
b) M(2; 0), :

x = 1 3t
y = 1 +t
, = 45
0
.
Bi 6.70: Lp phng trnh ng phn gic ca cc gc to bi d
1
v d
2
bit:
a) d
1
: 2x + 3y 1 = 0, d
2
: 3x + 2y + 2 = 0.
b) d
1
: 4x + 3y 4 = 0, d
2
:

x = 1 5t
y = 3 + 12t
c) d
1
: 5x + 3y 4 = 0, d
2
:
x + 1
3
=
y + 1
5
.
d) d
1
: 3x 4y + 5 = 0, d Ox.
Bi 6.71: Lp phng trnh ng thng d i qua im M(2; 5) v cch N(4; 1) mt
on bng 2.
Bi 6.72: Lp phng trnh ng thng d i qua M(2; 3) v cch u 2 im A(5; 1),
B(3; 7).
Bi 6.73: Cho 2 ng thng d
1
: x3y +5 = 0, d
2
: 3x+y 2 = 0. Tm im M nm
trn Ox v cch u hai ng thng d
1
, d
2
.
Bi 6.74: Cho 3 ng thng d
1
:

x = 1 2t
y = 1 +t
, d
2
: 5x+12y1 = 0, d
3
: 4x3y+2 =
0. Tm M nm trn d
1
v cch u d
2
, d
3
.
Bi 6.75: Cho 2 im A(2; 1), B(3; 2) v ng thng d : 4x + 3y + 5 = 0. Tm im
M cch u 2 im A, B ng thi khong cch t M n d bng 2.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 124 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
6.4. Bi tp Chng 6. Hnh phng ta
Bi 6.76: Cho 2 ng thng d
1
: 2x y +1 = 0, d
2
: x +2y 7 = 0. Lp phng trnh
ng thng d i qua 2 gc ta sao cho d to vi d
1
v d
2
tam gic cn c nh l
giao im ca d
1
v d
2
.
Bi 6.77: Cho 2 im A(0; 5), B(4; 1) v ng thng d : x 4y + 7 = 0. Tm trn
ng thng d im C sao cho tam gic ABC cn ti C.
Bi 6.78: Cho im A(3; 1). Xc nh im B, C sao cho OABC l hnh vung v B
nm trong gc phn t th nht. Lp phng trnh ng cho ca hnh vung .
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 125 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 7. Gii hn
Chng 7
Gii hn
7.1 Gii hn dy s
7.1.1 Cc tnh cht c bn ca gii hn
0 lim
n
1
n
k
= 0 (k = 1, 2, )
O lim
n
1
a
n
= 0 (a R, [a[ > 1)
O Php ton vi i lng v hn:
+a = +, a =
++ (+) = +, + () = =
a. () =

Nu a > 0
Nu a < 0
kx Nu a = 0
a

= 0,

= kx. C th nh sau:
a > 0 :
a
0
+
= +,
a
0

=
a < 0 :
a
0
+
= ,
a
0

= +
0. = kx
. =
O nh l gii hn kp: u
n
v
n
w
n
n
Nu lim
n
u
n
= lim
n
w
n
= l lim
n
v
n
= l
O Php ton trn gii hn: Gii hn ca tng, hiu, tch, thng cc dy s tng
ng l tng, hiu, tch, thng cc gii hn.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 126 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
7.1. Gii hn dy s Chng 7. Gii hn
7.1.2 Cc v d
V d 7.1: Tnh cc gii hn sau:
a) lim
n
2n + 1
1 n
2
b) lim
n
2n
2
n + 1
1 +n 3n
2
c) lim
n
3n
3
2n
2
+ 1
1 +n 3n
2
d) lim
n
2n + 3 cos n
3n 2 sin n
Gii: a) lim
n
2n + 1
1 n
2
= lim
n
2
n
+
1
n
2
1
n
2
1
=
0
1
= 0 .
b) lim
n
2n
2
n + 1
1 +n 3n
2
= lim
n
2
1
n
+
1
n
2
1 +
1
n

3
n
2
=
2
1
= 2 .
c) lim
n+
3n
3
2n
2
+ 1
1 +n 3n
2
= lim
n+
n
3

3
2
n
+
1
n
3

n
2

1
n
2
+
1
n
3
= lim
n+
n

3
2
n
+
1
n
3

1
n
2
+
1
n
3
= .
d) Ta c lim
n+
2n + 3 cos n
3n 2 sin n
= lim
n+
2 + 3
cos n
n
3 2
sin n
n
.
Mt khc ta c:
1
n

cos n
n

1
n
v lim
n+

1
n

= lim
n+
1
n
= 0 lim
n+
cos n
n
= 0.
Tng t ta c : lim
n+
sin n
n
= 0.
T ta c: lim
n+
2n + 3 cos n
3n 2 sin n
=
2
3
V d 7.2: Tnh cc gii hn sau:
a) lim
n+
2
n+1
3.5
n
(3)
n1
+ 5
n+1
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 127 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
7.2. Gii hn hm s Chng 7. Gii hn
b) lim
n+
n + 2
n
3 2
n1
.
c) lim
n+

n
2
+n + 1 n

.
d) lim
n+

2n
2
+n + 1 2n + 1

.
Gii: a) lim
n+
2
n+1
3.5
n
(3)
n1
+ 5
n+1
= lim
n+
2.2
n
3.5
n

1
3
.(3)
n
+ 5.5
n
= lim
n+
2.

2
5

n
3
1
3
.

3
5

n
+ 5
=
3
5
b) lim
n+
n + 2
n
3 2
n1
= lim
n+
n + 2
n
3
1
2
.2
n
= lim
n+
n
2
n
+ 1
3.

1
2

1
2
Ta c : 2
n
= (1 + 1)
n
= C
0
n
+C
1
n
+C
2
n
+ +C
n
n
C
0
n
+C
1
n
+C
2
n
= 1 +n +
n(n 1)
2
=
n
2
+n + 2
2
n 2
0 <
n
2
n

2n
n
2
+n + 2
n 2
m lim
n+
0 = lim
n+
2n
n
2
+n + 2
= 0.
lim
n+
n
2
n
= 0 lim
n+
n + 2
n
3 2
n1
=
1
1/2
= 2 .
c) lim
n+

n
2
+n + 1 n

= lim
n+
(n
2
+n + 1 n
2
)

n
2
+n + 1 +n
= lim
n+
n + 1

n
2
+n + 1 +n
.
= lim
n+
1 +
1
n

1 +
1
n
+
1
n
2
+ 1
=
1
2
d) lim
n+

2n
2
+n + 1 2n + 1

= lim
n+
n

2 +
1
n
+
1
n
2
2 +
1
n

=
7.2 Gii hn hm s
Ngoi mt s cc tnh cht ca gii hn dy s, gii hn hm s cn c mt s gii hn
c bn sau:
7.2.1 Gii hn c bn
lim
x0
sin x
x
= 1.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 128 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
7.2. Gii hn hm s Chng 7. Gii hn
lim
x0
tan x
x
= 1.
lim
x0
(1 +x)
1
x
= e hoc lim
x

1 +
1
x

x
= e.
lim
x0
e
x
1
x
= 1.
lim
x0
ln (1 +x)
x
= 1.
7.2.2 Phng php tnh gii hn
0 S dng tng ng hm s:
f (x) g (x) khi x x
0
nu lim
xx
0
f (x)
g (x)
= 1.
V d: sin x x khi x 0 v sin 2x 2x khi x 0 ?
O Phn tch a thc thnh nhn t :
p dng vi gii hn dng
0
0
khi x x
0
vi x
0
hu hn.
O Nhn lin hp:
p dng vi gii hn cha cn thc: cn bc 2 hoc bc 3.
O Chia cho hng t bc cao nht :
p dng vi gii hn khi x
7.2.3 Cc v d
V d 7.3: Tnh cc gii hn sau:
a) lim
x(1)
+
3x + 2
x
2
1
b) lim
x1
x
3
5x + 4
2x
2
x 1
c) lim
x2

x + 2
3

3x + 2
4 x
2
Gii: a) lim
x(1)
+
3x + 2
x
2
1
= lim
x(1)
+
3x + 2
(x 1)(x + 1)
=
1
2.0
+
= .
b) lim
x1
x
3
5x + 4
2x
2
x 1
= lim
x1
(x 1)(x
2
+x 4)
(x 1)(2x + 1)
= lim
x1
x
2
+x 4
2x + 1
=
2
3
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 129 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
7.2. Gii hn hm s Chng 7. Gii hn
c) l = lim
x2

x + 2
3

3x + 2
4 x
2
= lim
x2

x + 2
3

3x + 2
(2 x) (2 +x)
= lim
x2
3

3x + 2

x + 2
x 2
. lim
x2
1
x + 2
lim
x2
3

3x + 2 2
x 2
= lim
x2
3x + 2 8
(x 2)

3x + 2
2
+ 2
3

3x + 2 + 4

= lim
x2
3
3

3x + 2
2
+ 2
3

3x + 2 + 4
=
3
12
=
1
4
lim
x2
2

x + 2
x 2
= lim
x2
4 x 2
(x 2)

2 +

x + 2
= lim
x2
1
2 +

x + 2
=
1
4
l =
1
4

1
4
+
1
4

= 0
V d 7.4: Tnh cc gii hn sau:
a) lim
x
x
3
+ 3x + 1
2x
2
+x + 1
b) lim
x

x
2
+x + 1 +x + 1

v lim
x+

x
2
+x + 1 +x + 1

Gii: a) lim
x
x
3
+ 3x + 1
2x
2
+x + 1
= lim
x
x
3

1 +
3
x
2
+
1
x
3

x
2

2 +
1
x
+
1
x
2

= lim
x
x

1 +
3
x
2
+
1
x
3

2 +
1
x
+
1
x
2
= +
b) Dng ++ (+)
lim
x+

x
2
+x + 1 +x + 1

= lim
x+

x
2

1 +
1
x
+
1
x
2

+x + 1

= lim
x+

[x[

1 +
1
x
+
1
x
2
+x + 1

= lim
x+

1 +
1
x
+
1
x
2
+ 1 +
1
x

= +
Dng ++ ()
lim
x

x
2
+x + 1 +x + 1

= lim
x
x
2
+x + 1 (x + 1)
2

x
2
+x + 1 x 1
= lim
x
x

x
2
.

1 +
1
x
+
1
x
2
x 1
= lim
x
x
[x[ .

1 +
1
x
+
1
x
2
x 1
= lim
x
x
x

1 +
1
x
+
1
x
2
+ 1 +
1
x

= lim
x
1

1 +
1
x
+
1
x
2
+ 1 +
1
x
=
1
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 130 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
7.2. Gii hn hm s Chng 7. Gii hn
V d 7.5: Tnh cc gii hn sau:
a) lim
x0
sin 2x
x
b) lim
x0
sin 2x. tan 3x
(e
x
1) ln (1 + 5x)
c) lim
x1

tan

2
x

. (x
2
+x 2)

Gii: a) lim
x0
sin 2x
x
= lim
x0
sin 2x
2x
.2 = 1.2 = 2
Ch : y ta s dng sin 2x 2x khi x 0
b) lim
x0
sin 2x. tan 3x
(e
x
1) ln (1 + 5x)
= lim
x0
sin 2x
2x
.
tan 3x
3x
.
x
e
x
1
.
5x
ln (1 + 5x)
.
2x.3x
x.5x
= 1.1.1.1.
6
5
=
6
5
Ch : y ta s dng sin 2x 2x, tan 3x 3x, e
x
x, ln(1 + 5x) 5x khi
x 0.
c) i bin x = t + 1, khi x 1 th t 0.
l = lim
x1

tan

2
x

. (x
2
+x 2)

= lim
t0

tan

2
t +

2

(t + 1)
2
+t + 1 2

= lim
t0
[cot t. (t
2
+ 3t)] = lim
t0

t
sin t
. (t + 3) . cos t

= 1.3.1 = 3
V d 7.6: Tnh cc gii hn sau:
a) lim
x0
(1 + 2x)
cot 3x
b) lim
x

2x + 1
2x + 5
x
2
x+2
3x+1
Gii: a) A = (1 + 2x)
cot 3x
ln A = cot 3x. ln (1 + 2x)
lim
x0
ln A = lim
x0

ln (1 + 2x)
2x
.
3x
sin 3x
. cos 3x.
2x
3x

= 1.1.1.
2
3
=
2
3
lim
x0
A = e
2
3
b) A =

2x + 1
2x + 5
x
2
x+2
3x+1
ln A =
x
2
x + 2
3x + 1
. ln
2x + 1
2x + 5
=
x
2
x + 2
3x + 1
. ln

1 +
4
2x + 5

lim
x
ln A = lim
x

ln

1 +
4
2x + 5

4
2x + 5
.
x
2
x + 2
3x + 1
.
4
2x + 5

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 131 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
7.3. Bi tp Chng 7. Gii hn
= 1. lim
x
4 (x
2
x + 2)
(3x + 1) . (2x + 5)
= 4 lim
x
x
2

1
1
x
+
2
x
2

3 +
1
x

.x

2 +
5
x

= 4 lim
x
1
1
x
+
2
x
2

3 +
1
x

2 +
5
x
= 4.
1
3.2
=
2
3
lim
x0
A = e

2
3
7.3 Bi tp
Bi 7.1: Tnh cc gii hn sau:
a) lim
x3
2x
3
5x
2
2x 3
4x
3
13x
2
+ 4x 3
b) lim
x0

1 +x +x
2

1 x +x
2
x
2
x
c) lim
x7
3

x + 20 3
4

x + 9 2
d) lim
x2
3

1 +x +

3 +x
x
3
2x + 4
Hng dn. a)
11
7
.
b) 1.
c)
32
27
.
d)
1
12
.
Bi 7.2: Tnh cc gii hn sau:
a) lim
x0
1 cos 5x
1 cos 3x
b) lim
x

2
cos x
2x
c) lim
x0

cos x
3

cos 3x
1 cos x. cos 2x
d) lim
x

3
sin

x

3

2 cos x 1
e) lim
x0
1 cos x

cos 2x
sin
2
x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 132 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
7.3. Bi tp Chng 7. Gii hn
f) lim
x0
7
x
6
x
5
x
4
x
Hng dn. a)
25
9
.
b)
1
2
.
c)
1
2
.
d)
1

3
.
e)
3
2
.
f) log5
3

7
6

.
Bi 7.3: Tnh cc gii hn sau:
a) lim
x
x
3
+ 2x
2
+ 3x + 4
4x
3
+ 3x
2
+ 2x + 1
b) lim
x
2x
3
+ 5x
2
x 1
3x
5
4x
4
+x
2
+ 3
c) lim
x

x
4
+x
2
+ 1
3

x
5
+x
2
1
d) lim
x+

x
3
+x
2

x
2
x

e) lim
x+
(3x
5
4x
3
+x 1) v lim
x
(3x
5
4x
3
+x 1)
Hng dn. a)
1
4
.
b) 0.
c) .
d)
5
6
.
e) + v .
Bi 7.4: Tnh cc gii hn ca hm s sau:
a) lim
x3
+
2x
2
5x 4
x
2
9
v lim
x3

2x
2
5x 4
x
2
9
b) lim
x2
+

x
2
4
2 x
.
x
1 3x

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 133 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
7.3. Bi tp Chng 7. Gii hn
c) lim
x1

x 1
(x + 1)
2
.
2x + 1
2x 3

d) lim
x1
+
[x
2
+x 2[
[x
3
2x[ 1
e) lim
x0
+
1

cos x
1 cos

x
Hng dn. a) v +.
b) +.
c) .
d) 3.
e) 0.
Bi 7.5: Tnh cc gii hn ca hm s sau:
a) lim
x0
(1 x)
1
x
b) lim
x

3x + 8
3x 2

2x+3
c) lim
x

x
2
+ 5x + 4
x
2
3x + 7

x+2
Hng dn. a) e
1
.
b) e
20
3
.
c) e
8
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 134 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 8. Bt ng thc
Chng 8
Bt ng thc
8.1 Cc bt ng thc c bn
- Bt ng thc l mt vn rt kh, chng kh khng phi v kin thc nhiu m
v ta khng bit bt u. Bt ng thc ni chung l mt dng bi tp khng c thut
ton trong thi i hc. Ti liu ny ra i nhm cung cp cho hc sinh mt s thut
ton nht nh chng minh bt ng thc hay tm gi tr ln nht, nh nht.
nh l 8.1 (Bt ng thc Cauchy). Vi cc s x
1
, x
2
, , x
n
khng m ta c :
n

x
1
x
2
x
n

x
1
+x
2
+ +x
n
n
x
1
+x
2
+ +x
n
n.
n

x
1
x
2
x
n
Du bng xy ra khi x
1
= x
2
= = x
n
.
Chng minh. Ta chng minh bt ng thc bng phng php qui np theo n.
0 Vi n = 2: Bt ng thc tr thnh:

x
1
x
2

x
1
+x
2
2
(

x
1

x
2
)
2
0
Du bng xy ra khi x
1
= x
2
.
O Gi s bt ng thc ng vi n ta chng minh bt ng thc ng vi 2n. Gi
s x
1
, x
2
, , x
2n
0, p dng bt ng thc Cauchy vi n s x
1
, x
2
, , x
n
0 ta
c:
x
1
+x
2
+ +x
n
n

n

x
1
x
2
x
n
p dng bt ng thc Cauchy vi n s x
n+1
, x
n+2
, , x
2n
0 ta c:
x
n+1
+x
n+2
+ +x
2n
n

n

x
n+1
x
n+2
x
2n
T ta c:
x
1
+x
2
+ +x
2n
2n
=
1
2

x
1
+x
2
+ +x
n
n
+
x
n+1
+x
n+2
+ +x
2n
n

1
2

x
1
x
2
x
n
+
n

x
n+1
x
n+2
x
2n

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 135 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.1. Cc bt ng thc c bn Chng 8. Bt ng thc

x
1
x
2
x
n
.
n

x
n+1
x
n+2
x
2n
=
2n

x
1
x
2
x
2n
(p dng bt ng thc Cauchy vi 2 s
n

x
1
x
2
x
n
,
n

x
n+1
x
n+2
x
2n
)
O Chng minh tnh li, tc chng minh bt ng thc ng vi n th ng vi n1.
Tht vy gi s bt ng thc ng vi n, ly n 1 s x
1
, x
2
, , x
n1
.
p dng bt ng thc Cauchy vi n s x
1
, x
2
, , x
n1
, t =
x
1
+x
2
+ +x
n1
n 1
ta c:
x
1
+x
2
+ +x
n1
+t
n

n

x
1
.x
2
. .x
n1
.t

(n 1) t +t
n

n

x
1
.x
2
. .x
n1
.t t
n

x
1
.x
2
. .x
n1
.t
t
n
x
1
.x
2
. .x
n1
.t t
n1
x
1
.x
2
. .x
n1
t
n1

x
1
.x
2
. .x
n1

x
1
+x
2
+ +x
n1
n 1

n1

x
1
.x
2
. .x
n1
Vy bt ng thc ng vi n 1.
O Gi s bt ng thc ng vi n = k, theo bc 2 th bt ng thc ng vi
n = 2k. p dng lin tip kt qu ca bc 3 ta c bt ng thc ng vi
n = 2k 1 do ng vi n = 2k 2, ... , cui cng bt ng thc ng vi
n = k + 1.
T kt qu ca bc 1, 4 v theo nguyn l qui np ta c bt ng thc ng vi mi
s t nhin n 2.
Phng php chng minh trn gi l phng php chng minh qui np li. Phng
php chng minh th v ny l ca nh ton hc ngi Php Cauchy. Tuy nhin ng
khng phi l ngi pht minh ra bt ng thc ny. Tn ca bt ng thc ny theo
cc ti liu nc ngoi l AM GM (Arithmetic Means - Geometric Means):
Trong thc t ta thng p dng bt ng thc vi n = 2, n = 3.
Vi mi a 0, b 0 ta c:

ab
a +b
2
ab

a +b
2

2
a +b 2

ab
Vi mi a, b, c 0 ta c:
3

abc
a +b +c
3
abc

a +b +c
3

3
a +b +c 3
3

abc
H qu 8.1 (Cauchy). Nu tch khng i, tng nh nht khi cc s bng nhau. Nu
tng khng i, tch ln nht khi cc s bng nhau.
nh l 8.2 (Bunhiacopxki). Cho 2 b s (a
1
, a
2
, , a
n
) , (b
1
, b
2
, , b
n
). Khi ta c
bt ng thc:

a
2
1
+a
2
2
+ +a
2
n

b
2
1
+b
2
2
+ +b
2
n

(a
1
b
1
+a
2
b
2
+ +a
n
b
n
)
2
Du ng thc xy ra khi 2 b t l, tc l: (a
1
, a
2
, , a
n
) = t. (b
1
, b
2
, , b
n
)
Hoc
a
1
b
1
=
a
2
b
2
= =
a
n
b
n
Qui c: nu a
j
= 0 th b
j
= 0 v ngc li.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 136 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.1. Cc bt ng thc c bn Chng 8. Bt ng thc
Chng minh. +) Nu a
2
1
+ a
2
2
+ + a
2
n
= 0 a
1
= a
2
= = a
n
= 0 bt ng thc
ng.
+) Nu a
2
1
+a
2
2
+ +a
2
n
= 0:
Ta c P = (a
1
t b
1
)
2
+ (a
2
t b
2
)
2
+ + (a
n
t b
n
)
2
= (a
2
1
+a
2
2
+ +a
2
n
) t
2
2 (a
1
b
1
+a
2
b
2
+ +a
n
b
n
) t + (b
2
1
+b
2
2
+ +b
2
n
)
P 0 t 0, P l a thc bc 2.
Do

0, ta c bt ng thc:
(a
1
b
1
+a
2
b
2
+ +a
n
b
n
)
2
(a
2
1
+a
2
2
+ +a
2
n
) (b
2
1
+b
2
2
+ +b
2
n
) 0
(a
2
1
+a
2
2
+ +a
2
n
) (b
2
1
+b
2
2
+ +b
2
n
) (a
1
b
1
+a
2
b
2
+ +a
n
b
n
)
2
.
Du bng xy ra khi tn ti t sao cho a
1
t b
1
= a
2
t b
2
= = a
n
t b
n
= 0.
a
1
b
1
=
a
2
b
2
= =
a
n
b
n
= t (a
1
, a
2
, , a
n
) = t. (b
1
, b
2
, , b
n
)
Ta thng p dng bt ng thc Bunhicopxki trong trng hp n = 2, n = 3.

a
2
+b
2

x
2
+y
2

(ax +by)
2
Du bng xy ra khi
a
x
=
b
y
t : (a, b) = t (x, y).

a
2
+b
2
+c
2

x
2
+y
2
+z
2

(ax +by +cz)


2
Du bng xy ra khi
a
x
=
b
y
=
c
z
t : (a, b, c) = t (x, y, z)
nh l 8.3 (Cauchy - Schwarz). Cho 2 b s (a
1
, a
2
, , a
n
) , (b
1
, b
2
, , b
n
), vi b
i
> 0
i = 1, 2, .., n. Ta c bt ng thc:
a
2
1
b
1
+
a
2
2
b
2
+ +
a
2
n
b
n

(a
1
+a
2
+ +a
n
)
2
b
1
+b
2
+ +b
n
Du bng xy ra khi 2 b t l ging bt ng thc Bunhiacopxki.
Chng minh. p dng bt ng thc Bunhiacopxki cho 2 b s:

a
1

b
1
,
a
2

b
2
, ,
a
n

b
n

b
1
,

b
2
, ,

b
n

ta c bt ng thc :

a
1

b
1

2
+

a
2

b
2

2
+ +

a
n

b
n

b
1

2
+

b
2

2
+ +

b
n

a
1

b
1
.

b
1
+
a
2

b
2
.

b
2
+ +
a
n

b
n
.

b
n

a
2
1
b
1
+
a
2
2
b
2
+ +
a
2
n
b
n

(b
1
+b
2
+ +b
n
) (a
1
+a
2
+ +a
n
)
2

a
2
1
b
1
+
a
2
2
b
2
+ +
a
2
n
b
n

(a
1
+a
2
+ +a
n
)
2
b
1
+b
2
+ +b
n
(pcm)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 137 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.2. Bt ng thc Cauchy Chng 8. Bt ng thc
8.2 Bt ng thc Cauchy
Trong thc t vic p dng bt ng thc Cauchy c mun hnh vn trng nhng tt c
u tp trung quanh phng php im ri. Nm c tng ca phng php im
ri khng phi l mt vic d dng nhng hc sinh cn nh rng c th thm bt nhng
du bng phi xy ra c, hn th na hc sinh phi cch bit c du bng xy
ra khi no? Mc ny nhm mc ch hc sinh c th nm vng hn c phng
php ny. Hy vng l thng qua vic thc hnh hc sinh s nm c ct yu ca vn
.
8.2.1 Tm min tng, max ca tch
Cch gii: S dng h qu ca Bt ng thc Cauchy.
V d 8.1: Tm gi tr nh nht ca biu thc:
a) A = 2x +
1
x
(x > 0)
b) B = 4x +
1
x 1
(x > 1)
c) C = x
2
+
3
x
(x > 0)
d) D = x
2
+
1
x
3
(x > 0).
Gii: a) p dng BT Cauchy cho 2 s dng 2x,
1
x
ta c:
A = 2x +
1
x
2

2x.
1
x
= 2

2
Vy A
min
= 2

2, t khi 2x =
1
x
x
2
=
1
2
x =
1

2
(Do x > 0)
b) Ta c B = 4 (x 1) +
1
x 1
+ 4
p dng BT Cauchy cho 2 s dng 4 (x 1) ,
1
x 1
B = 4 (x 1) +
1
x 1
+ 4 2

4 (x 1)
1
x 1
+ 4 = 8
Vy ta c B
min
= 8
4 (x 1) =
1
x 1
(x 1)
2
=
1
4
x 1 =
1
2
x =
3
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 138 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.2. Bt ng thc Cauchy Chng 8. Bt ng thc
c) Ta c C = x
2
+
3
2x
+
3
2x
3
3

x
2
.
3
2x
.
3
2x
= 3
3

9
4
.
Vy C
min
= 3
3

9
4
t khi x
2
=
3
2x
x
3
=
3
2
x =
3

3
2
d) D =
x
2
3
+
x
2
3
+
x
2
3
+
1
2x
3
+
1
2x
3
5
5

x
2
3
.
x
2
3
.
x
2
3
.
1
2x
3
.
1
2x
3
D
5
5

108
D
min
=
5
5

108
t khi
x
2
3
=
1
2x
3
x
5
=
3
2
x =
5

3
2
.
V d 8.2: Tm gi tr ln nht ca biu thc:
a) P = x(3 x)
2
(0 < x < 3).
b) Q = x
2
(2 5x)
3

0 < x <
2
5

.
c) R = sin
3
xcos
5
x.
Gii: a) P =
1
2
.2x(3 x) (3 x)
1
2

2x + 3 x + 3 x
3

3
= 4.
P
max
= 4 t khi 2x = 3 x x = 1.
b) Q =
5x
2
.
5x
2
.
2 5x
3
.
2 5x
3
.
2 5x
3
.
3
3
.2
2
5
2

108
25

5x
2
+
5x
2
+
2 5x
3
+
2 5x
3
+
2 5x
3
5

5
=
3456
78125
Q
max
=
3456
78125
t khi
5x
2
=
2 5x
3
25x = 2 x =
2
25
c) R
2
=

sin
2
x

3
.(cos
2
x)
5
=
sin
2
x
3
.
sin
2
x
3
.
sin
2
x
3
.
cos
2
x
5
.
cos
2
x
5
.
cos
2
x
5
.
cos
2
x
5
.
cos
2
x
5
.3
3
.5
5
3
3
.5
5

sin
2
x
3
+
sin
2
x
3
+
sin
2
x
3
+
cos
2
x
5
+
cos
2
x
5
+
cos
2
x
5
+
cos
2
x
5
+
cos
2
x
5
8

8
=
3
3
.5
5
8
8
R

3
3
.5
5
8
8
R
max
=

3
3
.5
5
8
8
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 139 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.2. Bt ng thc Cauchy Chng 8. Bt ng thc
sin
2
x
3
=
cos
2
x
5
tan
2
x =
3
5
tan x =

3
5
. (Do R > 0 nn tan x > 0)
8.2.2 Bt ng thc i xng
Dng bi tp : chng minh bt ng thc nhng cc bin i xng vi nhau v
hn th na chng cn ng cp vi nhau.Dng bi ny thng d bi v du bng
ca chng thng xy ra khi cc bin bng nhau. Da vo phng php im ri
ta s bit cch p dng bt ng thc Cauchy th no cho thch hp.
V d 8.3: Cho a, b, c > 0. Chng minh cc bt ng thc sau:
a)
a
2
b
+
b
2
c
+
c
2
a
a +b +c.
b)
a
2
3b + 2c
+
b
2
3c + 2a
+
c
2
3a + 2b

a +b +c
5
c)
a
3
b (2c +a)
+
b
3
c (2a +b)
+
c
3
a (2b +c)

a +b +c
3
.
d)
a
5
b
2
+
b
5
c
2
+
c
5
a
2
a
3
+b
3
+c
3
.
e)
a
5
b
2
c
+
b
5
c
2
a
+
c
5
a
2
b
a
2
+b
2
+c
2
f)
a
3
3b + 2c
+
b
3
3c + 2a
+
c
3
3a + 2b

a
2
+b
2
+c
2
5
g)
a
5
b
2
(c + 2a)
+
b
5
c
2
(a + 2b)
+
c
5
a
2
(b + 2c)

a
2
+b
2
+c
2
3
h) a
4
+b
4
+c
4
a
3
b +b
3
c +c
3
a.
Gii: a) p dng BT Cauchy ta c:
+

a
2
b
+b 2

a
2
b
.b = 2a
b
2
c
+c 2

b
2
c
.c = 2b
c
2
a
+a 2

c
2
a
.a = 2c
a
2
b
+
b
2
c
+
c
2
a
+ (a +b +c) 2 (a +b +c)

a
2
b
+
b
2
c
+
c
2
a
a +b +c
Du bng xy ra a = b = c.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 140 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.2. Bt ng thc Cauchy Chng 8. Bt ng thc
b) p dng BT Cauchy ta c:
a
2
3b + 2c
+
3b + 2c
25
2

a
2
3b + 2c
.
3b + 2c
25
=
2a
5

a
2
3b + 2c

2a
5

3b + 2c
25
T
2
:
b
2
3c + 2a

2b
5

3c + 2a
25
c
2
3a + 2b

2c
5

3a + 2b
25

a
2
3b + 2c
+
b
2
3c + 2a
+
c
2
3a + 2b

2
5
(a +b +c)
5
25
(a +b +c)

a
2
3b + 2c
+
b
2
3c + 2a
+
c
2
3a + 2b

a +b +c
5
Du bng xy ra khi:

a
2
3b + 2c
=
3b + 2c
25
b
2
3c + 2a
=
3c + 2a
25
c
2
3a + 2b
=
3a + 2b
25
a = b = c
c) p dng BT Cauchy ta c:
a
3
b (2c +a)
+
b
3
+
2c +a
9
3
3

a
3
b (2c +a)
.
b
3
.
2c +a
9
= a

a
3
b (2c +a)

8
9
a
1
3
b
2
9
c
T
2
:
b
3
c (2a +b)

8
9
b
1
3
c
2
9
a
c
3
a (2b +c)

8
9
c
1
3
a
2
9
b

a
3
b (2c +a)
+
b
3
c (2a +b)
+
c
3
a (2b +c)

8
9

a
1
3

a
2
9

a
3
b (2c +a)
+
b
3
c (2a +b)
+
c
3
a (2b +c)

1
3

a =
a +b +c
3
.
Du bng xy ra khi:

a
3
b (2c +a)
=
b
3
=
2c +a
9
b
3
c (2a +b)
=
c
3
=
2a +b
9
c
3
a (2b +c)
=
a
3
=
2b +c
9
a = b = c
d) p dng BT Cauchy ta c:
a
5
b
2
+
a
5
b
2
+
a
5
b
2
+b
3
+b
3
5
5

a
5
b
2
.
a
5
b
2
.
a
5
b
2
.b
3
.b
3
= 5a
3
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 141 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.2. Bt ng thc Cauchy Chng 8. Bt ng thc
3
a
5
b
2
+ 2b
3
5a
3
T
2
: 3
b
5
c
2
+ 2c
3
5b
3
3
c
5
a
2
+ 2a
3
5c
3

+
3

a
5
b
2
+
b
5
c
2
+
c
5
a
2

+ 2 (a
3
+b
3
+c
3
) 5 (a
3
+b
3
+c
3
)
3

a
5
b
2
+
b
5
c
2
+
c
5
a
2

3 (a
3
+b
3
+c
3
)
a
5
b
2
+
b
5
c
2
+
c
5
a
2
a
3
+b
3
+c
3
Du bng xy ra khi:

a
5
b
2
= b
3
b
5
c
2
= c
3
c
5
a
2
= a
3
a = b = c
e) p dng BT Cauchy ta c:
a
5
b
2
c
+
a
5
b
2
c
+b
2
+b
2
+c
2
5
5

a
5
b
2
c
.
a
5
b
2
c
.b
2
.b
2
.c
2
= 5a
2
2
a
5
b
2
c
5a
2
2b
2
c
2
T
2
: 2
b
5
c
2
a
5b
2
2c
2
a
2
2
c
5
a
2
b
5c
2
2a
2
b
2

+
2

a
5
b
2
c
+
b
5
c
2
a
+
c
5
a
2
b

a
2
2

a
2

a
2
= 2

a
2

a
5
b
2
c
+
b
5
c
2
a
+
c
5
a
2
b
a
2
+b
2
+c
2
Du bng xy ra khi :

a
5
b
2
c
= b
2
= c
2
b
5
c
2
a
= c
2
= a
2
c
5
a
2
b
= a
2
= b
2
a = b = c
f) p dng BT Cauchy ta c:
a
3
3b + 2c
+
a (3b + 2c)
25
2

a
3
3b + 2c
.
a (3b + 2c)
25
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 142 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.2. Bt ng thc Cauchy Chng 8. Bt ng thc

a
3
3b + 2c
+
3ab + 2ca
25

2a
2
5
T
2
:
b
3
3c + 2a
+
3bc + 2ab
25

2b
2
5
c
3
3a + 2b
+
3ca + 2bc
25

2c
2
5

+
a
3
3b + 2c
+
b
3
3c + 2a
+
c
3
3a + 2b
+
ab +bc +ca
5

2a
2
5
+
2b
2
5
+
2c
2
5
Do a
2
+b
2
+c
2
ab +bc +ca

a
3
3b + 2c
+
b
3
3c + 2a
+
c
3
3a + 2b
+
a
2
+b
2
+c
2
5

2 (a
2
+b
2
+c
2
)
5

a
3
3b + 2c
+
b
3
3c + 2a
+
c
3
3a + 2b

a
2
+b
2
+c
2
5
Du bng xy ra khi:

a
3
3b + 2c
=
a (3b + 2c)
25
b
3
3c + 2a
=
3bc + 2ab
25
c
3
3a + 2b
=
3ca + 2bc
25
a
2
+b
2
+c
2
= ab +bc +ca
a = b = c
g) p dng BT Cauchy ta c:
a
5
b
2
(c + 2a)
+
a
5
b
2
(c + 2a)
+
b
2
3
+
b
2
3
+
(c + 2a)
2
27
5
5

a
5
b
2
(c + 2a)

2
.

b
2
3

2
.
(c + 2a)
2
27

2a
5
b
2
(c + 2a)
+
2b
2
3
+
(c + 2a)
2
27

5a
2
3

2a
5
b
2
(c + 2a)

5a
2
3

2b
2
3

c
2
+ 4ca + 4a
2
27
Do 4ca 2c
2
+ 2a
2
nn ta c:
2a
5
b
2
(c + 2a)

5a
2
3

2b
2
3

c
2
+ 2c
2
+ 2a
2
+ 4a
2
27

2a
5
b
2
(c + 2a)

13a
2
6b
2
c
2
9
T
2
:
2b
5
c
2
(a + 2b)

13b
2
6c
2
a
2
9
2c
5
a
2
(b + 2c)

13c
2
6a
2
b
2
9

+
2

a
5
b
2
(c + 2a)
+
b
5
c
2
(a + 2b)
+
c
5
a
2
(b + 2c)

6 (a
2
+b
2
+c
2
)
9

a
5
b
2
(c + 2a)
+
b
5
c
2
(a + 2b)
+
c
5
a
2
(b + 2c)

a
2
+b
2
+c
2
3
.
Du bng xy ra khi a = b = c.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 143 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.2. Bt ng thc Cauchy Chng 8. Bt ng thc
h) p dng BT Cauchy ta c:
a
4
+a
4
+a
4
+b
4
4
4

a
4
.a
4
.a
4
.b
4
3a
4
+b
4
4a
3
b
T
2
: 3b
4
+c
4
4b
3
c
3c
4
+a
4
4c
3
a

+
4 (a
4
+b
4
+c
4
) 4 (a
3
b +b
3
c +c
3
a) a
4
+b
4
+c
4
a
3
b +b
3
c +c
3
a
Du bng xy ra khi a = b = c.
8.2.3 Cc tr c iu kin
Cc tr c iu kin: l dng bi tm gi tr ln nht, nh nht ca biu thc hoc chng
minh mt bt ng thc vi iu kin cho trc. iu kin y khng phi l rng
buc t nhin nh kiu cc bin khng m m l cc ng thc, hay kh hn l bt
ng thc cho mi lin h rng buc gia cc bin.
V d 8.4: Cho a, b, c > 0. Chng minh rng:
a) Nu a
4
+b
4
+c
4
33(a +b +c) 150 th ta c a +b +c 6.
b) Nu a
4
+b
4
+c
4
2(a +b +c) 3 th ta c a +b +c 3.
Gii: a) p dng BT Cauchy ta c:
a
4
+ 16 + 16 + 16 4
4

a
4
.16.16.16
a
4
+ 48 32a
T
2
: b
4
+ 48 32b
c
4
+ 48 32c

+
a
4
+b
4
+c
4
+ 144 32 (a +b +c)
Theo gi thit ta c : a
4
+b
4
+c
4
33(a +b +c) 150
33(a +b +c) 150 + 144 32 (a +b +c)
a +b +c 6.
Du bng xy ra khi a = b = c = 2.
b) p dng BT Cauchy ta c:
a
4
+ 1 + 1 + 1 4
4

a
4
.1.1.1
a
4
+ 3 4a
T
2
: b
4
+ 3 4b
c
4
+ 3 4c

+
a
4
+b
4
+c
4
+ 9 4 (a +b +c)
Theo gi thit ta c: a
4
+b
4
+c
4
2(a +b +c) 3.
2(a +b +c) 3 + 9 4 (a +b +c) a +b +c 3.
Du bng xy ra khi : a = b = c = 1.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 144 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.2. Bt ng thc Cauchy Chng 8. Bt ng thc
Bnh lun: cu a) vn chnh l ta phi bit c du bng xy ra khi a = b = c = 2.
Cu b) xy ra du bng khi a = b = c = 1. Ci ny hc sinh t mnh suy ngm.
V d 8.5: Cho 0 y x 1. Chng minh rng:
x

y y

x
1
4
Gii: Ta c : x

y y

x =

x.

= 2.

1
2

x.

2.

x
2
+

y +

3
=
1
4
.(

x)
3

1
4
Du bng xy ra khi:

1
2

x =

y =

x = 1

x = 1
y =
1
4
Bnh lun: Vn t ra y l ti sao trong bt ng thc Cauchy ta li p dng
cho
1
2

x ch khng phi l

x. Ta rng mt

y th nht thit phi c mt s

y v

x

y. Cho 2 s ny bng nhau th



y =
1
2

x.
V d 8.6: Chng minh rng vi mi x, y > 0 ta u c:
(1 +x)

1 +
y
x

1 +
9

2
256
Gii: Bt ng thc Cauchy dng tng qut:
mx +ny (m+n)
m+n

x
m
y
n
hoc x + (1 ) y x

.y
1
(0 < < 1).
- Phn tch bi ton: 1 +x = (1 ) .
1
1
+.
x

1
1

1
= k
1
.x

Tng t ta cng c :1 +
y
x
k
2

y
x

, 1 +
9

y
k
3
.

(k
i
y l hng s)
(1 +x)

1 +
y
x

1 +
9

2
k
4
x

y
x

2
= k
5
.x

.y

Do = = 0 = = .
Ta tm chng bng cch xem du bng xy ra khi no?

=
1
1
y
x
=
1
1
9

y
=
1
1

x =

1
y =

2
(1 )
2

2
(1 )
2
= 9
= 3 (1 ) =
3
4
1 =
1
4
.
Cch gii: 1 +
x
3
+
x
3
+
x
3
4
4

1.
x
3
.
x
3
.
x
3
= 4.
4

x
3
27
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 145 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.2. Bt ng thc Cauchy Chng 8. Bt ng thc
1 +x 4.
4

x
3
27
Tng t ta cng c: 1 +
y
x
4.
4

y
3
27x
3

1 +
9

4.
4

27

y
3

2
= 16.
4

27
2
y
3
Nhn v cc bt phng trnh ta c:
(1 +x)

1 +
y
x

1 +
9

2
256
Du ng thc xy ra khi:

x
3
= 1
y
3x
= 1
3

y
= 1

x = 3
y = 9
V d 8.7: Cho a, b, c > 0 tha mn a +b +c = 1. Chng minh rng:
a)

1 +
1
a

1 +
1
b

1 +
1
c

64.
b)

2 +
1
a

2 +
1
b

2 +
1
c

45 + 29

2.
Gii: a) Ta c: V T =
(a + 1) (b + 1) (c + 1)
abc
.
p dng BT Cauchy ta c:
a + 1 = a +a +b +c 4
4

a.a.b.c
a + 1 4
4

a
2
bc
T
2
: b + 1 4
4

ab
2
c
c + 1 4
4

abc
2

+
V T
4
4

a
2
bc.4
4

ab
2
c.4
4

abc
2
abc
= 64
Du bng xy ra khi a = b = c =
1
3
.
b) Ta chng minh bt ng thc sau:
3

(k +X) (k +Y ) (k +Z) k +
3

XY Z k, X, Y, Z > 0
p dng BT Cauchy cho 3 s ta c:
3

k
k +X
.
k
k +Y
.
k
k +Z

1
3

k
k +X
+
k
k +Y
+
k
k +Z

X
k +X
.
Y
k +Y
.
Z
k +Z

1
3

X
k +X
+
Y
k +Y
+
Z
k +Z

+
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 146 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.3. Bt ng thc Bunhiacopxki Chng 8. Bt ng thc
3

k
k +X
.
k
k +Y
.
k
k +Z
+
3

X
k +X
.
Y
k +Y
.
Z
k +Z
1

(k +X) (k +Y ) (k +Z) k +
3

XY Z (pcm)
p dng BT trn vi k =

2, X =
1
a
, Y =
1
b
, Z =
1
c
> 0 ta c:
3

2 +
1
a

2 +
1
b

2 +
1
c

2 +
3

1
a
.
1
b
.
1
c

2 +
1
3

abc

2 +
1
1
3
(a +b +c)
= 3 +

2
V T

3 +

3
= 45 + 29

2
Du bng xy ra khi a = b = c =
1
3
8.3 Bt ng thc Bunhiacopxki
V d 8.8: Cho a, b l cc s thc . Tm gi tr nh nht ca:
a) P = 2a
2
+ 3b
2
nu a +b = 1.
b) Q = 3a
2
+
b
2
2
nu 2a + 5b = 1.
Gii: a) p dng BT Bunhiacopxki vi 2 b

a

2, b

2
,
1

ta c:

2
+

2
+

2.
1

2
+b

3.
1

2
(2a
2
+ 3b
2
)

1
2
+
1
3

(a +b)
2
= 1 P
6
5
Vy P
min
=
6
5
t khi:

2
1/

2
=
b

3
1/

3
a +b = 1

2a = 3b
a +b = 1

a =
3
5
b =
2
5
b) p dng BT Bunhiacopxki vi 2 b

3a,
b

3
, 5

ta c:

3a

2
+

2
+

3a.
2

3
+
b

2
.5

2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 147 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.4. Bt ng thc Cauchy - Schwarz Chng 8. Bt ng thc

3a
2
+
b
2
2

4
3
+ 50

(2a + 5b)
2
Q.
154
3
1 Q
3
154
Q
min
=
3
154
Du bng xy ra khi :

3a
2/

3
=
b/

2
5

2
2a + 5b = 1

15a = b
2a + 5b = 1

a =
1
77
b =
15
77
V d 8.9: Cho a, b, c, p, q l cc s thc dng. Chng minh rng:
a) a
2
+b
2
+c
2
ab +bc +ca.
b)
a
3
pb +qc
+
b
3
pc +qa
+
c
3
pa +qb

a
2
+b
2
+c
2
p +q
.
Gii: a) p dng bt ng thc Bunhiacopxki cho 2 b (a, b, c) , (b, c, a) ta c
(a
2
+b
2
+c
2
) (b
2
+c
2
+a
2
) (ab +bc +ca)
2
(a
2
+b
2
+c
2
)
2
(ab +bc +ca)
2
a
2
+b
2
+c
2
[ab +bc +ca[
a
2
+b
2
+c
2
ab +bc +ca
Du bng xy ra khi:

a
b
=
b
c
=
c
a
ab +bc +ca 0
a = b = c
b) p dng BT Bunhiacopxki vi 2 b s:

a
3
pb +qc
,

b
3
pc +qa
,

c
3
pa +qb

a (pb +qc),

b (pc +qa),

c (pa +qb)

ta c :

a
3
pb +qc
+
b
3
pc +qa
+
c
3
pa +qb

. (a (pb +qc) +b (pc +qa) +c (pa +qb))

a
3
pb +qc
.

a (pb +qc) +

b
3
pc +qa
.

b (pc +qa) +

c
3
pa +qb
.

c (pa +qb)

2
Do a
2
+b
2
+c
2
ab +bc +ca nn ta c:

a
3
pb +qc
+
b
3
pc +qa
+
c
3
pa +qb

a
2
+b
2
+c
2
p +q
.
a
2
+b
2
+c
2
ab +bc +ca

a
2
+b
2
+c
2
p +q
Du bng xy ra khi a = b = c.
8.4 Bt ng thc Cauchy - Schwarz
V d 8.10: Cho x, y, z > 0, chng minh rng:
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 148 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.4. Bt ng thc Cauchy - Schwarz Chng 8. Bt ng thc
a)
1
x
+
1
y

4
x +y
b)
1
x
+
1
y
+
1
z

9
x +y +z
c) Nu x, y, z l 3 cnh ca tam gic th ta c:
1
y +z x
+
1
z +x y
+
1
x +y z

1
x
+
1
y
+
1
z
Gii: a) p dng BT Cauchy - Schwarz (C-S) vi 2 b (1; 1) , (x, y) ta c:
1
2
x
+
1
2
y

(1 + 1)
2
x +y

1
x
+
1
y

4
x +y
Du bng xy ra khi x = y.
Ch : C th chng minh bt ng thc bng php bin i tng ng.
b) p dng BT C-S vi 2 b (1; 1; 1) , (x, y, z) ta c:
1
2
x
+
1
2
y
+
1
2
z

(1 + 1 + 1)
2
x +y +z

1
x
+
1
y
+
1
z

9
x +y +z
Du bng xy ra khi x = y = z.
c) p dng cu a) vi 2 s y +z x, z +x y ta c:
1
y +z x
+
1
z +x y

4
y +z x +z +x y
=
4
2z

1
y +z x
+
1
z +x y

2
z
T
2
:
1
z +x y
+
1
x +y z

2
x
1
y +z x
+
1
x +y z

2
y

+
2

1
y +z x
+
1
z +x y
+
1
x +y z

1
x
+
1
y
+
1
z

1
y +z x
+
1
z +x y
+
1
x +y z

1
x
+
1
y
+
1
z
Du bng xy ra khi x = y = z.
V d 8.11 (H - A - 2005): Cho x, y, z > 0 tha mn:
1
x
+
1
y
+
1
z
= 4. Chng minh
rng:
1
2x +y +z
+
1
2y +z +x
+
1
2z +x +y
1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 149 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.5. Bi tp Chng 8. Bt ng thc
Gii: p dng BT Cauchy - Schwarz ta c:
1
2
x
+
1
2
x
+
1
2
y
+
1
2
z

(1 + 1 + 1 + 1)
2
x +x +y +z

2
x
+
1
y
+
1
z

16
2x +y +z
T
2
:
2
y
+
1
z
+
1
x

16
2y +z +x
2
z
+
1
x
+
1
y

16
2z +x +y

+
4

1
x
+
1
y
+
1
z

16

1
2x +y +z
+
1
2y +z +x
+
1
2z +x +y

1
2x +y +z
+
1
2y +z +x
+
1
2z +x +y

1
4

1
x
+
1
y
+
1
z

= 1
Du bng xy ra khi :

x = y = z
1
x
+
1
y
+
1
z
= 4
x = y = z =
3
4
8.5 Bi tp
Bi 8.1 (H-B-2005): Chng minh rng x R, ta c:

12
5

x
+

15
4

y
+

20
3

z
3
x
+ 4
x
+ 5
x
Bi 8.2 (H-D-2005): Cho cc s dng x, y, z tha mn xyz = 1. Chng minh rng:

1 +x
3
+y
3
xy
+

1 +y
3
+z
3
yz
+

1 +z
3
+x
3
zx
Du ng thc xy ra khi no?
Bi 8.3 (H-B-2006): Cho cc s thc x, y thay i. Tm gi tr nh nht ca biu thc:
A =

(x 1)
2
+y
2
+

(x + 1)
2
+y
2
+[y 2[
Bi 8.4 (H-A-2007): Cho x, y, z l cc s thc dng tha mn iu kin xyz = 1.
Tm gi tr nh nht ca biu thc:
P =
x
2
(y +z)
y

y + 2z

z
+
y
2
(z +x)
z

z + 2x

x
+
z
2
(x +y)
x

x + 2y

y
Bi 8.5 (H-B-2007): Cho x, y, z > 0. Tm gi tr nh nht ca biu thc:
P = x

x
2
+
1
yz

+y

y
2
+
1
zx

+z

z
2
+
1
xy

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 150 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.5. Bi tp Chng 8. Bt ng thc
Bi 8.6 (H-D-2008): Cho x, y l cc s thc khng m thay i. Tm min, max ca
biu thc: P =
(x y) (1 xy)
(1 +x)
2
(1 +y)
2
Bi 8.7 (H-A-2006): Cho cc s thc x, y = 0 thay i v tha mn iu kin:
xy(x +y) = x
2
xy +y
2
. Tm gi tr ln nht ca biu thc: A =
1
x
3
+
1
y
3
Bi 8.8 (H-A-2003): Cho x, y, z > 0 tha mn x +y +z 1. Chng minh rng:

x
2
+
1
x
2
+

y
2
+
1
y
2
+

z
2
+
1
z
2

82
Bi 8.9 (DB2-D-2005): Cho x, y, z > 0 tha mn xyz = 1. Chng minh rng:
x
2
1 +y
+
y
2
1 +z
+
z
2
1 +x

3
2
Bi 8.10 (DB2-B-2008): Cho s nguyn n (n 2) v 2 s thc khng m x, y. Chng
minh rng:
n

x
n
+y
n

n+1

x
n+1
+y
n+1
Bi 8.11 (DB1-B-2008): Cho 3 s dng x, y, z tha mn x +y +z =
yz
3x
. Chng minh
rng:
x
2

3 3
6
(y +z)
Bi 8.12 (DB1-D-2007): Cho a, b, c > 0 tha mn ab +a +b = 3. Chng minh:
3a
b + 1
+
3b
a + 1
+
ab
a +b
a
2
+b
2
+
3
2
Bi 8.13 (DB2-A-2007): Cho x, y, z > 0. Tm gi tr nh nht ca biu thc:
P =
3

4 (x
3
+y
3
) +
3

4 (y
3
+z
3
) +
3

4 (z
3
+x
3
) + 2

x
y
2
+
y
z
2
+
z
x
2

Bi 8.14 (DB2-B-2006): Cho x, y > 0 tha mn x + y 4. Tm gi tr nh nht ca


biu thc : A =
3x
2
+ 4
4x
+
2 +y
3
y
2
Bi 8.15 (DB2-A-2006): Cho cc s thc x, y, z tha mn iu kin 3
x
+3
y
+3
z
= 1.
Chng minh rng:
9
x
3
x
+ 3
y+z
+
9
y
3
y
+ 3
z+x
+
9
z
3
z
+ 3
x+y

3
x
+ 3
y
+ 3
z
4
Bi 8.16 (DB1-A-2005): Cho x, y, z tha mn x +y +z = 0. Chng minh rng:

3 + 4
x
+

3 + 4
y
+

3 + 4
z
6
Bi 8.17 (DB2-A-2003): Tm gi tr ln nht, nh nht ca hm s: y = sin
5
x+

3 cos x.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 151 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
8.5. Bi tp Chng 8. Bt ng thc
Bi 8.18 (DB1-B-2002): Gi s x, y > 0 tha mn iu kin x +y =
5
4
. Tm gi tr nh
nht ca biu thc : S =
4
x
+
1
4y
Bi 8.19 (DB1-A-2002): Gi s a, b, c, d l bn s nguyn thay i tha mn 1 a <
b < c < d 50. Chng minh :
a
b
+
c
d

b
2
+b + 50
50b
v tm gi tr nh nht ca biu thc
S =
a
b
+
c
d
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 152 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 9. Hm s v th
Chng 9
Hm s v th
9.1 Kho st v v th hm s
9.1.1 Kin thc cn nh
Tnh ng bin nghch bin
nh ngha 9.1. Gi s hm f(x) xc nh trn tp D. Hm s f(x) gi l ng
bin (t. nghch bin trn tp D) nu x
1
, x
2
D v x
1
< x
2
th f(x
1
) < f(x
2
) (t.
f(x
1
) > f(x
2
)).
Ch : f(x) ng bin (t. nghch bin) trn D
f(x
1
) f(x
2
)
x
1
x
2
> 0
(t.
f(x
1
) f(x
2
)
x
1
x
2
< 0) vi mi x
1
= x
2
nh l 9.1 (Tiu chun n iu). Hm s f(x) c o hm trn khong (a; b).
a) Hm s f(x) ng bin trn khong (a; b) nu f

(x) 0 x (a; b).


b) Hm s f(x) nghch bin trn khong (a; b) nu f

(x) 0 x (a; b)
f

(x) ch c hu hn khng im trn khong (a; b).


V d 9.1: Hm f(x) = x
3
l ng bin trn R v f

(x) = 3x
2
0 x R v
f

(x) = 0 x = 0.
Hmg(x) =
1
5
x
5
+
1
2
x
4

1
3
x
3
ng bin trn R v g

(x) = x
4
+2x
3
x
2
= (x
2
x)
2
0
x R, g

(x) = 0 x = 0 hoc x = 1.
Cc tr ca hm s
Di y ta gii thiu 2 cch tm nhanh ta im cc tr thng dng trong bi tp:
Hm bc 3: y = ax
3
+ bx
2
+ cx + d (a = 0). Gi s (x
1
, y
1
) v (x
2
, y
2
) l ta 2
im cc tr ca hm s. Khi ta c cng thc :

y
1
= Ax
1
+B
y
2
= Ax
2
+B
Ax + B l phn d trong php chia ca y = ax
3
+ bx
2
+ cx + d cho y

=
3ax
2
+ 2bx +c.
V khi y = Ax +B cng chnh l ng thng ni 2 im cc tr.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 153 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.1. Kho st v v th hm s Chng 9. Hm s v th
Vi hm phn thc y =
P(x)
Q(x)
,
Gi s (x
0
, y
0
) l 2 im cc tr ca hm s th: y
0
=
P

(x
0
)
Q

(x
0
)
.
Ni ring vi hm phn thc: y =
ax
2
+bx +c
px +q
a.p = 0 v nu hm s t cc i
cc tiu th y =
2ax +b
p
l ng thng i qua 2 im cc tr.
im un ca hm s
nh ngha 9.2 (Khong li - lm). Cho hm s y = f(x). Hm s gi l li (t. lm)
trn (a, b) nu f

(x) < 0 (t. f

(x) > 0) x (a; b).


nh ngha 9.3 (im un). Hm s y = f(x) gi l c im un ti im M nm
trn ng cong c honh x
0
, nu nh n tha mn ng thi 2 iu kin sau:
(i) f

(x
0
) = 0.
(ii) f

(x) i du khi qua im x


0
.
Tim cn ca hm phn thc
Cho hm phn thc y =
P(x)
Q(x)
, vit dng ti gin (khng c chung nhn t).
Hm phn thc c tim cn ngang nu nh degP(x) degQ(x) ( degP(x)
l bc ca a thc P(x)). V khi y = a l tim cn ngang ca hm s vi
a = lim
x
P(x)
Q(x)
.
Hm phn thc c tim cn xin nu nh degP(x) = degQ(x) + 1 v khi
y = ax +b vi a = lim
x
P(x)
Q(x)
, b = lim
x

P(x)
Q(x)
ax

.
Ta c th tm a, b bng cch chia P(x) cho Q(x). Thng ca php chia chnh l
ax +b:
P(x) = Q(x).(ax+b) +R(x) degR(x) < degQ(x) nn lim
x
P(x)
Q(x)
(ax +b) =
lim
x

R(x)
Q(x)

= 0
Hm phn thc c tim cn ng nu Q(x) c nghim. Nu x
0
l mt nghim ca
Q(x) th x = x
0
l mt tim cn ng ca hm s v lim
xx
0
P(x)
Q(x)
= . Q(x) c
bao nhiu nghim th hm s c by nhiu tim cn ng.
Cc php bin i th c bn
Cn nh : Cc php bin i
~ (x, y) (x, y): i xng qua trc tung.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 154 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.1. Kho st v v th hm s Chng 9. Hm s v th
~ (x, y) (x, y): i xng qua trc honh.
~ (x, y) (x, y): i xng qua gc ta .
~ (x, y) (x a, y): Tnh tin theo trc honh a n v.
~ (x, y) (x, y b): Tnh tin theo trc tung b n v.
~ (x, y) (x a, y b): Tnh tin theo vc t

u = (a; b).
th hm y = f(x) th hm y = [f(x)[ th hm y = f([x[)
y
x
0 1 2
-2
-1
0
1
2
y = x
3
3x
2
+ 2
y
x
0 1 2
-2
-1
0
1
2
y = [x
3
3x
2
+ 2[
y
x
-2 -1 0 1 2
-2
-1
0
1
2
y = [x[
3
3[x[
2
+ 2
th hm y = f(x).g(x) th hm y = f(x).[g(x)[
y
x
-1 0 1 2 3
-3
-2
-1
0
1
2
3
y = x
3
3x
2
y
x
-1 0 1 2 3
-3
-2
-1
0
1
2
3
y = x[x
2
3x[
a = 1
th gc Tnh tin theo trc honh Tnh tin theo trc tung
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 155 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.1. Kho st v v th hm s Chng 9. Hm s v th
y
x
-1 0 1 2 3
-3
-2
-1
0
1
y = x
3
3x
2
+ 1
y
x
0 1 2 3 4
-3
-2
-1
0
1
y = x
3
6x
2
+ 9x 3
y
x
0 1 2
-2
-1
0
1
2
y = x
3
3x
2
+ 2
9.1.2 Cc bc kho st hm s
Tm tp xc nh ca hm s (xc nh tnh chn l, tun hon).
S bin thin.
~ Chiu bin thin ca hm s: Tnh o hm y

. Tm nghim ca phng trnh


y

= 0 v cc im khng xc nh ca y

. Xt du ca y

v suy ra chiu bin


thin.
~ Tm cc tr ca hm s.
~ Tnh gii hn ti , + v ti cc im m hm s khng xc nh. Tm
tim cn.
~ Lp bng bin thin.
V th. Nn tnh thm giao vi trc tung, v cc im ln cn ca cc cc tr.
Ch : v chnh xc tim cn, cc tr.
9.1.3 Hm a thc
V d 9.2: Kho st v v th hm s y = x
3
+ 3x
2
.
Gii: +) Tp xc nh : R
+) Gii hn : lim
x+
y = lim
x+
(x
3
+ 3x
2
) = lim
x+
x
3

1 +
3
x

=
lim
x
y = lim
x
(x
3
+ 3x
2
) = lim
x
x
3

1 +
3
x

= +
+) Chiu bin thin: y

= 3x
2
+ 6x. y

= 0 3x
2
+ 6x = 0

x = 0 y = 0
x = 2 y = 4
Bng bin thin :
x 0 2 +
f

(x) 0 + 0
f(x)
+
0
4

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 156 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.1. Kho st v v th hm s Chng 9. Hm s v th
im cc tiu (0; 0). im cc i (2; 4).
Hm s ng bin trn khong (0; 2).
Hm s nghch bin trn 2 khong (; 0) v (2; +).
+) th:
y
x
-1 0 1 2 3 0
1
2
3
4
y = x
3
+ 3x
2
Bng cc gi tr c bit
x 1 0 1 2 3
y 4 0 2 4 0
V d 9.3: Kho st v v th hm s : y = x
4
2x
2
1
Gii: +) Tp xc nh : R
+) Gii hn : lim
x
(x
4
2x
2
1) = lim
x
x
4

1
2
x
2

1
x
4

= +
+) Chiu bin thin: y

= 4x
3
4x = 0

x = 0 y = 0
x = 1 y = 2
Bng bin thin :
x 1 0 1 +
f

(x) 0 + 0 0 +
f(x)
+
2
1
2
+
Hm s ng bin trn 2 khong : (1; 0), (1; +)
Hm s nghch bin trn 2 khong : (; 1), (0; 1)
Hm s c 2 im cc tiu : (1; 2) v (1; 2)
Hm s c im cc i : (0; 1) +) th:
Bng cc gi tr c bit
x 2 1 0 1 2
y 7 2 1 2 7
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 157 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.1. Kho st v v th hm s Chng 9. Hm s v th
y
x
-2 -1 0 1 2
-2
-1
0
1
2
y = x
4
2x
2
1
9.1.4 Hm phn thc
V d 9.4: Kho st v v th hm s y =
x
2
+x 1
x 1
Gii: y =
x
2
+x 1
x 1
y = x + 2 +
1
x 1
+) Tp xc nh: R` 1
+) Tim cn: lim
x1
+
y = lim
x1
+
x
2
+x 1
x 1
= +, lim
x1

y = lim
x1

x
2
+x 1
x 1
=
nn tim cn ng l x = 1.
lim
x
(y (x + 2)) = lim
x
1
x 1
= 0
y = x + 2 l tim cn xin ca hm s.
+) Chiu bin thin: y

= 1
1
(x 1)
2
=
x
2
2x
(x 1)
2
y

= 0
x
2
2x
(x 1)
2
= 0

x = 0 y = 1
x = 2 y = 5
Bng bin thin :
x 0 1 2 +
f

(x) + 0 0 +
f(x)

+
5
+
Hm s ng bin trn khong: (; 0) v (2; +).
Hm s nghch bin trn khong: (0; 1) v (1; 2).
Hm s t cc tiu ti im (2; 5).
Hm s t cc i ti im (0; 1)
+) th: Bng cc gi tr c bit
x 1 0
1
2
3
2
2 3
y
1
2
1
1
2
11
2
5
11
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 158 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.2. Cc tr v tim cn ca hm s Chng 9. Hm s v th
y
x
-2 -1 0 1 2 3 4
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
y =
x
2
+x 1
x 1
9.2 Cc tr v tim cn ca hm s
9.2.1 Quy tc tm cc i v cc tiu ca hm s
nh ngha 9.4. Cho hm f(x) xc nh trn khong (a, b).
x
0
gi l im cc tiu (t. cc i) ca hm s f(x) nu f(x) f(x
0
) (t. f(x) f(x
0
))
vi mi x nm trong mt ln cn no ca x
0
.
im cc i v cc tiu c gi chung l cc tr.
Tuy nhin ta khng th dng nh ngha ny tm im cc tr. Ty tng bi tp m
ta s dng cc iu kin di y tm cc tr.
nh l 9.2 (iu kin cn - Fermat). Hm s f(x) xc nh trn khong (a, b). Nu
f(x) t cc tr ti x
0
(a; b) v f(x) kh vi (c o hm) ti im x
0
th f

(x
0
) = 0.
Cc im c o hm bng 0 gi l im dng (Xem ngha vt l ca o hm).
nh l 9.3 (iu kin - Du hiu 1). Gi s f(x) l hm s kh vi trn khong
(a, b),
x
0
l mt im dng ca f(x).
a) Nu f

(x) i du t sang + khi qua im x


0
th hm s t cc tiu ti x
0
.
b) Nu f

(x) i du t + sang khi qua im x


0
th hm s t cc i ti x
0
.
nh l 9.4 (iu kin -Du hiu 2). f(x) l mt hm s xc nh trn khong (a, b).
Gi s x
0
l mt im dng ca hm s f(x). f(x) kh vi cp 1 v cp 2 ti x
0
. Khi :
a) Nu f

(x
0
) > 0 th x
0
l im cc tiu.
b) Nu f

(x
0
) > 0 th x
0
l im cc i.
Ch :
iu kin cn + Du hiu 1: p dng trong trng hp hm s c th d xt du.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 159 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.2. Cc tr v tim cn ca hm s Chng 9. Hm s v th
iu kin cn + Du hiu 2: p dng trong trng hp hm s cha tham s,
hoc hm s kh xt du o hm (chng hn: hm lng gic).
V d 9.5: Cho hm s y = sin
2
x sin x xt trn on [0; 2].
Gii: y

= 2 sin xcos x cos x.


y

= 0 cos x(2 sin x 1) = 0

cos x = 0
2 sin x 1 = 0

x =

2
+k
x =

6
+k2
x =
5
6
+k2
x [0; 2] x
1
=

6
, x
2
=

2
, x
3
=
5
6
, x
4
=
3
2
Ta c y

= 2 cos 2x + sin x
y

(x
1
) = y

=
3
2
> 0 x
1
nn x
1
l honh im cc tiu.
y

(x
2
) = y

= 1 < 0 x
2
nn x
2
l honh im cc i.
y

(x
3
) = y

5
6

=
3
2
> 0 x
3
nn x
3
l im honh cc tiu.
y

(x
4
) = y

3
2

= 3 < 0 x
4
nn x
4
l im honh cc i.
Kt lun: im cc tiu

6
;
1
4

2
; 0

im cc i

5
6
;
1
4

3
2
; 0

9.2.2 Cc tr hm s
Cc bi ton n thun tm cc tr
V d 9.6: Cho hm s y = (x m)
3
3x.
Tm m hm s t cc tiu ti im c honh x = 0.
Gii: Ta c y

= 3(x m)
2
3, y

= 6(x m).
Hm s t cc tiu ti im c honh bng khng khi:

(0) = 0
y

(0) > 0

3m
2
3 = 0
6m > 0

m = 1
m = 1
m < 0
m = 1
V d 9.7: Cho hm s y = x
4
+ 2. Tm cc tr ca hm s.
Gii: Ta c y

= 4x
3
, y

= 0 x = 0. Ta c bng bin thin


Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 160 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.2. Cc tr v tim cn ca hm s Chng 9. Hm s v th
x 0 +
f

(x) 0 +
f(x)
+
2
+
Do im cc tiu (0; 2) .
Ch : Nu dng quy tc 2 th khng n bi ny.
Cc bi ton nh tnh v cc tr
Cc bi tp ny thng c dng sau: Tm iu kin mt hm s cho c cc
tr v cc tr tha mn mt iu kin no (Tnh cht ny thng c cho di
dng mt h thc c th l ng thc hoc bt ng thc).
Lc chung gii bi ton ny nh sau:
0 Trc ht tm iu kin hm s cho c cc tr (ni cch khc tm iu
kin cn tn ti li gii). Xin lu vi cc bn rng: hc sinh hay qun
iu kin ny v h cho rng khi u bi yu cu tm iu kin cc tr ca
hm s tha mn mt iu kin no hc mc nhin cng nhn l cc tr
tn ti. Chnh v th dn n chuyn trong cc nghim tm c rt c
kh nng gp phi nghim ngoi lai.
O Vn dng cc kin thc khc y (hay dng nh l Viet) chng minh
h thng cc tr ca hm s cn tha mn.
Ta rt hay s dng mt s kin thc sau:
~ Hm s y = ax
3
+ bx
2
+ cx + d (a = 0) c cc i, cc tiu khi v ch khi
y

= 0 (3ax
2
+ 2bx +c = 0) c 2 nghim phn bit.
~ Hm s y =
ax
2
+bx +c
px +q
(a.p = 0) c cc i cc tiu khi v ch khi y

= 0
c 2 nghim phn bit x =
q
p
.
~ Hm s y =
ax
2
+bx +c
px +q
c cc tr ti x
0
th y(x
0
) =
2ax
0
+b
p
.
Tng qut y =
P(x)
Q(x)
c cc tr ti x
0
th y(x
0
) =
P

(x
0
)
Q

(x
0
)
.
V d 9.8: Cho hm s y = x
3
+ 2(m1)x
2
+ (m
2
4m+ 1)x 2(m
2
+ 1).
Tm m hm s t cc tr ti 2 im c honh x
1
, x
2
sao cho:
1
x
1
+
1
x
2
=
1
2
(x
1
+x
2
).
Gii: Trc ht hm s c cc tr ta cn c phng trnh : y

= 0 c 2 nghim phn
bit. Ta c y

= 0 3x
2
+ 4(m1)x +m
2
4m+ 1 = 0 (1)
(1) c 2 nghim phn bit khi

> 0
m
2
+ 4m+ 1 > 0

m < 2

3
m > 2 +

3
(2)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 161 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.2. Cc tr v tim cn ca hm s Chng 9. Hm s v th
Vy (2) l iu kin ng cong c cc tr.
Khi c cc tr x
1
, x
2
l 2 nghim ca phng trnh (1) theo nh l Viet ta c:

x
1
+x
2
=
4 (1 m)
3
x
1
x
2
=
m
2
4m+ 1
3
1
x
1
+
1
x
2
=
1
2
(x
1
+x
2
)
x
1
+x
2
x
1
x
2
=
1
2
(x
1
+x
2
)
(x
1
+x
2
) (2 x
1
x
2
) = 0

x
1
+x
2
= 0
x
1
x
2
= 2

4 (1 m)
3
= 0
m
2
4m+ 1
3
= 2

m = 1
m
2
4m5 = 0

m = 1

Tha mn

m = 1 (Loi)
m = 5

Tha mn

Kt lun: Vi m = 1 v m = 5 tha mn iu kin bi ton.


V d 9.9: Cho f (x) =
x
3
3

x
2
2
+mx + 1, g (x) =
x
3
3
+x
2
+ 3mx +m.
Tm m mi hm s c 2 cc tr v gia honh 2 cc tr ca hm s ny c honh
cc tr ca hm s kia.
Gii: Ta c f

(x) = x
2
x + m, g

(x) = x
2
+ 2x + 3m. Trc ht ta cn tm iu
kin f(x), g(x), mi hm s u c cc tr. iu l cc phng trnh f

(x) = 0 v
g

(x) = 0 u c 2 nghim phn bit.


1
= 1 4m > 0

2
= 1 3m > 0

m <
1
4
m <
1
3
m <
1
4
(1)
Vi iu kin (1) th : f

(x) c 2 nghim phn bit x


1
< x
2
. g

(x) c 2 nghim phn bit


x
3
< x
4
.
Theo bi ra ta cn c :

x
3
< x
1
< x
4
< x
2
x
1
< x
3
< x
4
< x
2

(x
3
) .f

(x
4
) < 0 (2)
g

(x
1
) .g

(x
2
) < 0 (3)
Theo nh l Viet ta c:

x
3
+x
4
= 2
x
3
.x
4
= 3m
v

x
1
+x
2
= 1
x
1
.x
2
= m
V x
1
+x
2
< x
3
+x
4
(3) khng xy ra.
f

(x
3
) = x
2
3
x
3
+m = x
2
3
+ 2x
3
+ 3m(3x
3
+ 2m) = (3x
3
+ 2m)
f

(x
4
) = (3x
4
+ 2m)
(2) (3x
3
+ 2m) (3x
4
+ 2m) < 0 9x
3
x
4
+ 6m(x
3
+x
4
) + 4m
2
< 0
9.3m+ 6m. (2) + 4m
2
< 0 4m
2
+ 15m < 0
15
4
< m < 0
Kt lun: Kt hp vi iu kin (1) ta c
15
4
< m < 0
V d 9.10: Cho hm s : y =
x
2
+mx
1 x
.
Tm m khong cch gia 2 im cc tr bng 10.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 162 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.2. Cc tr v tim cn ca hm s Chng 9. Hm s v th
Gii: Ta c : y

=
x
2
+ 2x +m
(1 x)
2
. Trc ht tm iu kin ng cong c 2 cc tr:
iu ny xy ra khi y

= 0 c 2 nghim phn bit khc 1.


t f(x) = x
2
+ 2x +m. iu kin ny tng ng vi

f (1) = 0

f
= 1 +m > 0

m+ 1 = 0
m+ 1 > 0
m > 1 (1)
Vi iu kin (1), gi s ng cong c 2 cc tr ti cc im x
1
, x
2
. Khi x
1
, x
2
l 2
nghim ca phng trnh x
2
+ 2x +m = 0 (2)
Gi s M(x
1
, y
1
), N(x
2
, y
2
) l cc im cc tr.
Ta c y
1
=
2x
1
+m
1
= 2x
1
m. Tng t y
2
= 2x
2
m.
Theo nh l Viet ta c:

x
1
+x
2
= 2
x
1
.x
2
= m
Ta c MN = 10 MN
2
= 100 (x
1
x
2
)
2
+ (y
1
y
2
)
2
= 100
(x
1
x
2
)
2
+ (2x
1
m+ 2x
2
+m)
2
= 100 (x
1
x
2
)
2
+ 4 (x
1
x
2
)
2
= 100
(x
1
x
2
)
2
= 20 (x
1
+x
2
)
2
4x
1
.x
2
= 20 4 4. (m) = 20 m = 4
Kt hp vi (1) ta c: m = 4 .
V d 9.11: Cho hm s y =
x
2
+ 2mx + 5
x 1
.
Tm m cc i, cc tiu ca hm s nm v 2 pha ca y = 2x.
Gii: Ta c y

=
x
2
+ 2x 2m+ 5
(x
1
)
2
. t f(x) = x
2
+ 2x 2m+ 5
Trc ht tm iu kin hm s c cc tr. Phng trnh y

= 0 c 2 nghim phn
bit khc 1.

f (1) = 0

f
= 2m+ 6 > 0

2m+ 6 = 0
2m+ 6 > 0
m < 3 (1)
Vi iu kin (1) hm s c 2 cc tr: M(x
1
, y
1
), N(x
2
, y
2
) vi x
1
, x
2
l 2 nghim ca
phng trnh : x
2
+ 2x 2m+ 5 = 0 (2).
Theo nh l Viet ta c:

x
1
+x
2
= 2
x
1
.x
2
= 2m5
Ta c y
1
=
2x
1
+ 2m
1
= 2x
1
+ 2m, y
2
= 2x
2
+ 2m.
Vy M(x
1
, 2x
1
+ 2m), N(x
2
, 2x
2
+ 2m) l 2 im cc tr. M, N nm v 2 pha ca
ng thng 2x y = 0 nn ta c :
(2x
1
y
1
) . (2x
2
y
2
) < 0 (2x
1
+ 2x
1
2m) . (2x
2
+ 2x
2
2m) < 0
4. (2m5) 2m.2 +m
2
< 0 m
2
+ 4m20 < 0 2 2

6 < m < 2 + 2

6.
Kt hp iu kin ta c: 2 2

6 < m < 3 .
9.2.3 Cc bi ton tim cn
Tim cn l mt c trng ca hm phn thc, v l lp cc bi ton v tim cn i
vi hm phn thc kh a dng. Ta hy xt trc tin cc bi ton m t tnh cht cc
tim cn.
V d 9.12: Cho hm s y =
2x + 1
x 2
(C). M l mt im ty trn (C).
Tip tuyn vi (C) ti M ct tim cn ngang v tim cn ng ti A v B.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 163 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.2. Cc tr v tim cn ca hm s Chng 9. Hm s v th
a) Chng minh rng M l trung im AB.
b) Chng minh rng khi M di ng trn (C) th tip tuyn to vi 2 ng tim cn
ngang v ng mt tam gic c din tch khng i.
c) Chng minh rng khng c tip tuyn no ca (C) li i qua giao im ca 2 ng
tim cn.
Gii: a) D thy (C) c 2 ng tim cn x = 2 v y = 2.
y
x
-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
y =
2x + 1
x 2
I
M
B
A
y

=
5
(x
0
2)
2
.
M
0
(x
0
,
2x
0
+ 1
x
0
2
) (C). Tip tuyn ti M
0
c dng:
y = y

(x
0
) (x x
0
) +y (x
0
) y =
5
(x
0
2)
2
(x x
0
) +
2x
0
+ 1
x
0
2
Ta im A l nghim ca h :

y =
5
(x
0
2)
2
(x x
0
) +
2x
0
+ 1
x
0
2
y = 2

x = 2x
0
2
y = 2
A(2x
0
2; 2)
Ta im B l nghim ca h:

y =
5
(x
0
2)
2
(x x
0
) +
2x
0
+ 1
x
0
2
x = 2

x = 2
y =
2x
0
+ 6
x
0
2
B

2;
2x
0
+ 6
x
0
2

Ta c :
x
A
+x
B
2
=
2x
0
2 + 2
2
= x
0
= x
M
y
A
+y
B
2
=
2 +
2x
0
+ 6
x
0
2
2
=
2x
0
+ 1
x
0
2
= y
M
M l trung im AB.
b) Gi I l giao im 2 tim cn. iu ny dn n I (2; 2)
Do tam gic IAB vung ti I nn ta c : S
IAB
=
1
2
IA.IB
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 164 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.2. Cc tr v tim cn ca hm s Chng 9. Hm s v th
T trn ta c: IA = [2x
0
4[ , IB =

2x
0
+ 6
x
0
2
2

=
10
[x
0
2[
S
IAB
=
1
2
. [2x
0
4[ .
10
[x
0
2[
= 10 khng i.
c) Gi s d l tip tuyn qua I ca (C) gi M
0
(x
0
,
2x
0
+ 1
x
0
2
) l tip im.
Do phng trnh d c dng : y =
5
(x
0
2)
2
(x x
0
) +
2x
0
+ 1
x
0
2
I d nn ta c: 2 =
5
(x
0
2)
2
(2 x
0
) +
2x
0
+ 1
x
0
2
2 =
5
x
0
2
+
2x
0
+ 1
x
0
2
2x
0
4 = 5 + 2x
0
+ 1 4 = 6 ><
Vy khng tn ti tip tuyn i qua giao im 2 ng tim cn.
Nhn xt: Hm phn thc quen thuc y =
ax +b
px +q
v y =
ax
2
+bx +c
px +q
cng c
tnh cht nh trn. Cch chng minh cng ging nh cch chng minh v d
trn.
V d 9.13: Cho ng cong y =
x
2
+ 3x 1
x 2
(C). Chng minh rng:
Tch khong cch t mt im M bt k trn (C) n 2 tim cn (C) l mt hng s.
Gii: D thy: lim
x2
+
x
2
+ 3x 1
x 2
= +, lim
x2
x
2
+ 3x 1
x 2
=
1
: x 2 = 0 l
tim cn ng ca hm s.
y = x + 5 +
9
x 2
lim
x
(y (x + 5)) = lim
x
9
x 2
= 0

2
: x y + 5 = 0 l tim cn xin ca hm s.
Ly M

x
0
; x
0
+ 5 +
9
x
0
2

(C) bt k. Ta c:
d (M,
1
) = [x
0
2[
d (M,
2
) =

x
0

x
0
+ 5 +
9
x
0
2

+ 5

1
2
+ (1)
2
=
9

2. [x
0
2[
d (M,
1
) .d (M,
2
) =
9

2
(pcm)
V d 9.14: Cho y =
x
2
x + 1
x 1
.
Tm M (C) sao cho khong cch t M n giao im I ca 2 ng tim cn l b
nht.
Gii: y = x +
1
x 1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 165 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.2. Cc tr v tim cn ca hm s Chng 9. Hm s v th
Bng php tnh tng t nh trn, d dng thy rng (C) nhn x 1 = 0 l tim cn
ng v x y = 0 l tim cn xin.

x 1 = 0
x y = 0

x = 1
y = 1
I (1; 1)
Ly M

x
0
; x
0
+
1
x
0
1

(C)
MI =

(x
0
1)
2
+

x
0
+
1
x
0
1
1

2
=

2 (x
0
1)
2
+
1
(x
0
1)
2
+ 2
MI

2 (x
0
1)
2
.
1
(x
0
1)
2
+ 2 =

2 + 2 (1)
MI
min
=

2 + 2 2 (x
0
1)
2
=
1
(x
0
1)
2
(x
0
1)
4
=
1
2

x
0
= 1 +
1
4

2
y
0
= 1 +
4

2 +
1
4

2
x
0
= 1
1
4

2
y
0
= 1
4

2
1
4

2
M
1

1 +
1
4

2
; 1 +
4

2 +
1
4

, M
2

1
1
4

2
; 1
4

2
1
4

l ta 2 im cn
tm.
9.2.4 Cng c kin thc
V d 9.15 (H B- 2002): Cho hm s y = mx
4
+ (m
2
9)x
2
+ 10.
Tm m hm s c 3 im cc tr.
Gii: Ta c y

= 4mx
3
+ 2(m
2
9)x.
+) Nu m = 0, th y

= 18x. Ta c bng bin thin:


x 0 +
f

(x) + 0
f(x)

10

Do hm s ch c 1 im cc tr (Khng tha mn).


+) Nu m = 0, hm s c 3 cc tr khi v ch khi y

= 0 c 3 nghim phn bit


4mx
3
+ 2(m
2
9)x = 0 (1) c 3 nghim phn bit.
(1) 2x[2mx
2
+m
2
9] = 0

x = 0
2mx
2
+m
2
9 = 0 (2)
t f (x) = 2mx
2
+m
2
9
(1) c 3 nghim khi v ch khi (2) c 2 nghim phn bit khc 0

f (0) = 0

f
> 0

m
2
9 = 0
4.2m. (m
2
9) > 0
m(m
2
9) < 0
m(m3) (m+ 3) < 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 166 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.2. Cc tr v tim cn ca hm s Chng 9. Hm s v th
m 3 0 3 +
m.(m
2
9) 0 + 0 0 +
m (; 3) (0; 3)
Kt lun: hm s c 3 im cc tr khi v ch khi: m (; 3) (0; 3)
V d 9.16 (H - A - 2005): Cho ng cong y = mx +
1
x
.
Tm m ng cong c cc tr v khong cch t im cc tiu n tim cn xin bng
1

2
.
Gii: Ta c y

= m
1
x
2
trc ht ng cong c gi tr cc tr th y

= 0 c 2 nghim
phn bit. iu ny c khi v ch khi m > 0.
V bng bin thin ta thy im cc tiu l M

m
; 2

.
x

1

m
0
1

m
+
y

+ 0 0 +
y

+
2

m
+
Mt khc, tim cn xin : y = mx hay mx y = 0.
d (M, ) =

m.
1

m
2

m
2
+ (1)
2
=

m
2
+ 1
Theo gi thit ta c: d (M, ) =
1

m
2
+ 1
=
1

2
m
2
+ 1 = 2m
m
2
2m+ 1 = 0 m = 1 (Tha mn iu kin m > 0)
V d 9.17 (H - B - 2005): Xt ng cong y =
x
2
+ (m+ 1)x +m+ 1
x + 1
(C
m
).
Chng minh rng vi m bt k, th (C
m
) lun c 2 im cc i, cc tiu v khong
cch gia 2 im bng

20.
Gii: Ta c y

=
[2x + (m+ 1)] . (x + 1) [x
2
+ (m+ 1)x +m+ 1] .1
(x + 1)
2
=
x
2
+ 2x
(x + 1)
2
y

= 0

x = 0 y = m+ 1
x = 2 y = m3
. T ta c bng bin thin:
x 2 1 0 +
f

(x) + 0 0 +
f(x)

m3

+
m+ 1
+
Vy ta thy 2 im cc tr l M(0, m+ 1), v N(2, m3).
MN =

(2 0)
2
+ (m3 m1)
2
=

20 (pcm)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 167 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
9.3 Gi tr ln nht, nh nht ca hm s
9.3.1 Kin thc c bn
nh ngha 9.5. Gi s f(x) l hm s xc nh trn min D. M gi l gi tr ln
nht ca hm f(x) trn tp D (K hiu l M = max
D
f(x)) khi:

f (x) M
x
0
D : f (x
0
) = M
Tng t ta c khi nim gi tr nh nht:
min
D
f (x) = m

f (x) m
x
0
D : f (x
0
) = m
Ch :Hc sinh thng ch ch n iu kin th nht m qun i iu kin
th 2.
V d 9.18: Tm gi tr nh nht ca hm f(x) = x +
2
x
vi x 2.
Gii: Nu hc sinh p dng bt ng thc Cauchy gii quyt bi ton nh sau:
Do x +
2
x
2

x.
2
x
= 2

2
sau kt lun l min f(x) = 2

2 l sai.
V sao li vy? Bi v hc sinh khng ch n du bng ca bt ng thc. Bt ng
thc xy ra du bng khi x =
2
x
x =

2 < 2. iu ny mu thun.
Li gii ng phi nh sau:
x +
2
x
=
x
2
+

x
2
+
2
x

x
2
+ 2

x
2
.
2
x
=
x
2
+ 2
2
2
+ 2 = 3
min
[2;+)
f (x) = 3 x = 2
Ch : Cc bn cn phn bit gi tr ln nht trn min D v gi tr cc i trn
min D. Cng nh phn bit gi tr b nht vi gi tr cc tiu. C nhng trng
hp chng trng nhau nhng cng c nhng trng hp chng khc nhau.
V d 9.19: Tm gi tr ln nht, gi tr nh nht, cc i, cc tiu ca hm s
f(x) = x
3
3x
2
trn min D = [2; 4].
Gii: y

= 3x
2
6x, y

= 0

x = 0 y = 0
x = 2 y = 4
Ta c bng bin thin:
x 2 0 2 4
f

(x) + 0 0 +
f(x)
20
0
4
16
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 168 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
Da vo bng bin thin ta c:
max
D
f (x) = 12 x = 4
min
D
f (x) = 20 x = 2
y
CT
= 4 x = 2
y
C
= 0 x = 0
Hin nhin ta thy: y
CT
= min
D
f (x) , y
C
= max
D
f (x)
z Nu lm mt php so snh cc i vi gi tr ln nht th cc i ging nh "X
m thng cht lm vua". N ch mang tnh cc b a phng. Cn gi tr ln
nht th mang tnh ton cc.
S dng o hm tm gi tr ln nht, nh nht ca hm s
o hm l cng c duy nht tm cc i, cc tiu.
tm gi tr ln nht v gi tr nh nht ca mt hm s f(x) trn min D ta c
th s dng o hm v kt hp vi vic so snh gi tr cc i, cc tiu vi cc
gi tr c bit (ta gi l cc gi tr ti hn).
Gi tr ti hn ny thng l gi tr ti u mt ca cc on (m trn cn tm
gi tr ln nht, nh nht ca mt hm s) hoc l gi tr ca hm s ti nhng
im m khng tn ti o hm.
Lc chung ca phng php o hm tm gi tr ln nht, nh nht ca
hm s f(x) trn min D cho trc nh sau:
0 Tm o hm f

(x) v t tm cc i, cc tiu ca f(x) (d nhin l ta ch


quan tm n cc i, cc tiu thuc min D).
O So snh gi tr cc i, cc tiu vi cc gi tr ti hn trn min D.
O T suy ra kt lun cn tm.
9.3.2 Cc bi ton n thun
.
V d 9.20: Cho x +y = 1, x 0, y 0. Tm gi tr ln nht, nh nht ca biu thc.
P = 3
2x
+ 3
y
Gii: T x +y = 1 nn y = 1 x. Thay vo P ta c:
P = 3
2x
+ 3
1x
= 3
2x
+
3
3
x
. t t = 3
x
.
Do x +y = 1, x 0, y 0 nn 0 x 1 do 1 t 3.
Khi P = f(t) = t
2
+
3
t
vi 1 t 3.
f

(t) = 2t
3
t
2
=
2t
2
3
t
2
. T ta c bng bin thin:
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 169 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
t 1
3

12
2
3
f

(t) 0 +
f(t)
4
3
2
3

18
10
T bng bin thin ta c:
min
1t3
f (t) = min

4,
3
2
.
3

18, 10

=
3
2
.
3

18 t =
3

12
2
x = log
3

12
2

y = 1 log
3

12
2

max
1t3
f (t) = max

4,
3
2
.
3

18, 10

= 10 t = 3 x = 1 y = 0
Nhn xt: Ngi ta thng hay dng phng php i bin trong qu trnh tm
gi tr min, max a v mt bi ton mi c cu trc n gin hn. Ch lu
l phi i min xc nh ca bi ton. Chng hn nh bi ton trn: min xc
inh c l 0 x 1, cn min xc nh mi l 1 t 3.
V d 9.21: Cho hm s y = sin
2x
1 +x
2
+ cos
4x
1 +x
2
+ 1 vi x R.
Tm gi tr min, max ca hm s trn R.
Gii: Ta c f(x) = 2 sin
2
2x
1 +x
2
+ sin
2x
1 +x
2
+ 2 . t t =
2x
1 +x
2
.
Vi mi x R ta c: 1
2x
1 +x
2
1 do sin 1 t sin 1.
Bi ton a v tm gi tr min, max ca hm s : g(t) = 2t
2
+t+2 vi sin 1 t sin 1
Ta c g

(t) = 4t + 1. g

(t) = 0 t =
1
4
. Ta c bng bin thin:
t sin 1
1
4
sin 1
g

(t) + 0
g(t)
g(sin 1)
17
8
g(sin 1)
Do min
sin 1tsin 1
g (t) = min

g (sin 1) ,
17
8
, g (sin 1)

= g (sin 1) = 2 sin
2
1
sin 1 + 2
t = sin 1
2x
1 +x
2
= 1 x = 1
max
sin 1tsin 1
g (t) = max

g (sin 1) ,
17
8
, g (sin 1)

=
17
8
t =
1
4

2x
1 +x
2
= arcsin
1
4
x
2

2
arcsin
1
4
x + 1 = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 170 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
t k =
1
arcsin
1
4
x
2
2k.x + 1 = 0

x = k +

k
2
+ 1
x = k

k
2
+ 1
9.3.3 Bi ton gi tr ln nht, nh nht cha tham s
Trong cc bi ton ny, gi tr min, max ca mt hm s f(x) trn mt min D s
phi ph thuc vo tham s m. Khi m bin thin, ni chung cc gi tr ny cng
thay i. Cn nhn mnh rng phng php dng o hm t ra c hiu lc r
rt vi loi bi ton ny.
Cc loi bi ton chnh thng gp:
> Tm gi tr min, max ca hm s f(x) trn min D theo tham s m.
> Xt bi ton khc sau khi tm xong gi tr min, max.
Chng ta hy xt cc v d sau:
V d 9.22: Cho hm s y = sin
4
x + cos
4
x +msin xcos x vi x R.
Tm gi tr min, max ca hm s v bin lun theo m.
Gii: Ta c y = 1
1
2
sin
2
2x +
m
2
sin 2x.
t t = sin 2x. Bi ton quy v: Tm gi tr min, max ca hm s:
f(t) =
1
2
t
2
+
m
2
t + 1 vi 1 t 1.
f

(t) = t +
m
2
. Ta c f

(t) = 0 t =
m
2
. Ta xt cc trng hp sau:
a) Nu m 2 khi
m
2
1. Ta c bng bin thin sau:
t 1 1
m
2
f

(t) +
f(t)
1m
2
m+1
2
T ta c: max
1t1
f (t) = f (1) =
m+ 1
2
b) Vi m 2 khi
m
2
1. Ta c bng bin thin sau
t
m
2
1 1
f

(t)
f(t)
1m
2
m+1
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 171 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
max
1t1
f (t) = f (1) =
1 m
2
min
1t1
f (t) = f (1) =
m+ 1
2
c) Nu 2 < m < 2 hay 1 <
m
2
< 1. Khi ta c bng bin thin sau:
t 1
m
2
1
f

(t) + 0
f(t)
1m
2
m
2
+8
8
m+1
2
Khi max
1t1
f (t) = f

m
2

=
m
2
+ 8
8
min
1t1
f (t) = min f (1) , f (1) = min

1 m
2
,
1 +m
2

=
1 +[m[
2
V d 9.23: Cho hm s f(x) = 4x
2
4ax + a
2
2a khi 2 x 0. Tm a
min
2x0
f (x) = 2.
Gii: Ta c f

(x) = 8x 4a. Nn f

(x) = 0 khi x =
a
2
. Ta xt cc trng hp sau:
a) Nu a > 0 tc l
a
2
> 0. Ta c bng bin thin sau:
x 2 0
a
2
f

(x)
f(x)
a
2
+ 6a + 16
a
2
2a
Ta c min
2x0
f (x) = f (0) = a
2
2a.
a
2
2a = 2 a
2
2a 2 = 0

a = 1 +

Tha mn

a = 1

3 (Loi)
b) Nu a < 4. Tc
a
2
< 2. Ta c bng bin thin sau:
x
a
2
2 0
f

(x)
f(x)
a
2
+ 6a + 16
a
2
2a
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 172 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
Vy min
2x0
f (x) = f (2) = a
2
+ 6a + 16.
a
2
+ 6a + 16 = 2 a
2
+ 6a + 14 = 0

V nghim

c) Nu 4 a 0 hay 2
a
2
0. Ta c bng bin thin:
x 2
a
2
0
f

(x) + 0
f(x)
a
2
+ 6a + 16
2a
a
2
+ 6a + 16
T ta c: min
2x0
f (x) = f

a
2

= 2a
2a = 2 a = 1

Tha mn

Kt lun: a = 1 +

3 , a = 1 tha mn iu kin bi ton.


9.3.4 Phng php min gi tr ca hm s
Xt bi ton tm gi tr ln nht, nh nht ca hm s f(x) ... ? Mt min D cho ...
? Gi y
0
l mt gi tr ty ca f(x) trn D, th h sau y ca x:

f (x) = y
0
x D
c
nghim. Ty dng ca h trn m ta c cc iu kin c nghim tng ng. Trong nhiu
trng hp, iu kin y (sau khi c bin i) a c v dng a y
0
b. V y
0
l mt gi tr bt k ca f(x) nn ta c min
D
f (x) = a, max
D
f (x) = b. Nh vy khi s
dng phng php ny tm gi tr ln nht, nh nht ca hm s quy v vic tm
iu kin mt phng trnh c nghim.
Ta xt thm cc v d sau:
V d 9.24: Tm gi tr ln nht, nh nht ca biu thc :
f (x) =
2 sin x + cos x + 1
sin x 2 cos x + 3
vi x R
.
Gii: Ta c sin x2 cos x+3 =

5. sin (x +) +3 3

5 > 0 nn hm s xc nh
trn R.
t y =
2 sin x + cos x + 1
sin x 2 cos x + 3
(2 y) sin x + (1 + 2y) cos x = 3y 1
Do phng trnh trn c nghim nn:
(2 y)
2
+ (1 + 2y)
2
(3y 1)
2
4 4y +y
2
+ 1 + 4y + 4y
2
9y
2
6y + 1
4y
2
6y 4 0 2y
2
3y 2 0
1
2
y 2
Do ta c:
y
min
=
1
2

5
2
sin x =
5
2
sin x = 1 x =

2
+k2
y
max
= 2 5 cos x = 5 cos x = 1 x = k2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 173 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
V d 9.25: Tm gi tr ln nht v nh nht ca hm s: f(x) =
2x
2
+ 7x + 23
x
2
+ 2x + 10
, x R.
Gii: V x
2
+ 2x + 10 = (x + 1)
2
+ 9 9 > 0 nn hm s xc nh trn ton b R.
y =
2x
2
+ 7x + 23
x
2
+ 2x + 10
(2 y) x
2
+ (7 2y) x + 23 10y = 0 +) Nu 2 y = 0 y =
2 3x + 3 = 0 x = 1
+ Nu 2 y = 0: = (7 2y)
2
4 (2 y) (23 10y) 0
49 28y + 4y
2
184 + 172y 40y
2
0 36y
2
+ 144y 135 0
4y
2
16y + 15 0
3
2
y
5
2
y
min
=
3
2
x =
2y 7
2 (2 y)
= 4
y
max
=
5
2
x =
2y 7
2 (2 y)
= 2
V d 9.26: Tm gi tr ln nht, nh nht ca biu thc P = x
2
+y
2
trn min
D =

x
2
y
2
+ 1

2
+ 4x
2
y
2
x
2
y
2
= 0

Gii: Xt h

x
2
+y
2
= P (1)
(x
2
y
2
+ 1)
2
+ 4x
2
y
2
x
2
y
2
= 0 (2)

x
2
+y
2
= P
(x
2
+y
2
)
2
+ 2 (x
2
y
2
) + 1 x
2
y
2
= 0

x
2
+y
2
= P
(x
2
+y
2
)
2
3 (x
2
+y
2
) + 1 + 4x
2
= 0

x
2
+y
2
= P (3)
P
2
3P + 1 + 4x
2
= 0 (4)
T (4) x
2
=
P
2
3P + 1
4
P
2
3P + 1 0
3

5
2
P
3 +

5
2
(5)
T (3) y
2
= P x
2
= P +
P
2
3P + 1
4
=
P
2
+P + 1
4
> 0. Phng trnh ny lun
c nghim. Vy (5) l iu kin cn v h c nghim.
Vy ta c: P
min
=
3

5
2

x = 0
y =
3

5
2
P
max
=
3 +

5
2

x = 0
y =
3 +

5
2
V d 9.27: Tm gi tr ln nht, nh nht ca P = x
2
xy 3y
2
, trn min
D =

(x, y)

x
2
+xy +y
2
3

Gii: Xt h

x
2
+xy +y
2
3
x
2
xy 3y
2
= P
Xt phng trnh : 3. (x
2
xy 3y
2
) = t (x
2
+xy +y
2
)
(t 3) x
2
+ (t + 3) xy + (t + 9) y
2
= 0
= 0 (t + 3)
2
4 (t + 9) (t 3) = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 174 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
3.t
2
18t + 117 = 0

t = 3 4

3
t = 3 + 4

3
+) Vi t = 3 4

3: Ta c
3. (x
2
xy 3y
2
)

3 4

(x
2
+xy +y
2
) =

6 + 4

.x
2
+4

3.xy+

3 6

y
2
=

6 + 4

3

x
2
+ 2

xy +

7 4

y
2

6 + 4

x +

2
0
3P

3 + 4

(x
2
+xy +y
2
)
V x
2
+xy +y
2
3

3 + 4

(x
2
+xy +y
2
) 3

3 + 4

3P 3

3 + 4

P 3 4

3
Vy P
min
= 3 4

x =

3 2

y
x
2
+xy +y
2
= 3

x =

3 2

6 3

y
2
= 3

x =

3 2

y
y
2
= 2 +

x =

6
2
y =

6 +

2
2
+) Vi t = 3 + 4

3: Xt
3. (x
2
xy 3y
2
)

3 + 4

(x
2
+xy +y
2
) =

6 4

.x
2
4

3.xy+

3 6

y
2
=

6 4

3

x
2
+ 2

2 +

xy +

7 + 4

y
2

6 4

x +

2 +

2
0
3P

3 + 4

(x
2
+xy +y
2
)
Ta c x
2
+xy +y
2
3

3 + 4

(x
2
+xy +y
2
) 3

3 + 4

3P 3

3 + 4

P 3 + 4

3
Vy P
max
= 3 + 4

x =

3 2

y
x
2
+xy +y
2
= 3

x =

3 2

6 + 3

y
2
= 3

x =

3 2

y
y
2
= 2

x =

6 +

2
2
y =

2
2
9.3.5 Phng php chiu bin thin
Phng php ny s dng kt hp vi vic s dng o hm kho st tnh ng
bin v nghch bin ca hm s, vi vic so snh cc gi tr c bit ca hm s
(cc im cc tr, cc im ti hn).
Xt cc th d minh ha sau.
V d 9.28: Tm gi tr nh nht ca P = x +y +z +
1
x
+
1
y
+
1
z
trn min
D =

(x, y)

x > 0, y > 0, z > 0, x +y +z


3
2

Gii: Theo bt ng thc Cauchy ta c:


(x +y +z) .

1
x
+
1
y
+
1
z

3
3

xyz.3
3

1
x
.
1
y
.
1
z
= 9
1
x
+
1
y
+
1
z

9
x +y +z
t t = x +y +z. Khi P f (t) = t +
9
t
Xt hm f (t) = t +
9
t
vi 0 t
3
2
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 175 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
f

(t) = 1
9
t
2
, f

(t) = 0 t = 3. Ta c bng bin thin:


t 3 0
3
2
3
f

(t)
f(t)
+
15
2
T bng bin thin ta c: min
0<t
3
2
f (t) = f

3
2

=
15
2
t =
3
2

x +y +z =
3
2
x = y = z
x = y = z =
1
2
.
Ch :Nu vit P =

x +
1
x

y +
1
y

z +
1
z

6
P = 6 x = y = z = 1
x +y +z = 3 >
3
2
. iu ny v l.
V d 9.29: Tm gi tr ln nht v nh nht ca P =
x
y + 1
+
y
x + 1
trn min
D = (x, y) [x +y = 1, x 0, y 0
Gii: Ta c : P =
x
2
+x +y
2
+y
xy +x +y + 1
=
(x +y)
2
2xy +x +y
xy +x +y + 1
=
2 2xy
2 +xy
t t = xy. Ta c 0 xy
(x +y)
2
4
=
1
4
0 t
1
4
.
f

(t) =
6
(2 +t)
2
, nn ta c bng bin thin:
t 0
1
4
f

(t)
f(t)
1
2
3
T ta c: min
0t1/4
f (t) = f

1
4

=
2
3
t =
1
4
x = y =
1
2
max
0t1/4
f (t) = f (0) = 1 t = 0

x = 0, y = 1
x = 1, y = 0
V d 9.30: Tm gi tr ln nht, nh nht ca f(x) = x
6
+ 4(1 x
2
)
3
khi x [1; 1]
Gii: t t = x
2
th 0 t 1.
Ta c g(t) = f(x) = t
3
+ 4(1 t)
3
= 3t
3
+ 12t
2
12t + 4.
min
1x1
f (x) = min
0t1
g (t) , max
1x1
f (x) = max
0t1
g (t)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 176 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.3. Gi tr ln nht, nh nht ca hm s Chng 9. Hm s v th
Xt hm g(t) = 3t
3
+ 12t
2
12t + 4 trn on [0; 1].
g

(t) = 9t
2
+ 24t 12, g

(t) = 0 9t
2
+ 24t 12 = 0

t = 2
t =
2
3
Ta c bng bin thin:
t 0
2
3
1 2
g

(t) 0 +
g(t)
4
4
9
1
T ta c: max
1x1
f (x) = max
0t1
g (t) = g (0) = 4 t = 0 x = 0
min
1x1
f (x) = min
0t1
g (t) = g

2
3

=
4
9
t =
2
3
x =

6
3
9.3.6 Cng c kin thc
V d 9.31: Tm gi tr ln nht, nh nht ca hm s: f (x) =

1 + sin x+

1 + cos x.
Gii: Do f (x) 0 x R max
xR
f (x) =

max
xR
f
2
(x), min
xR
f (x) =

min
xR
f
2
(x)
f
2
(x) = 1 + sin x + 1 + cos x + 2

1 + sin x.

1 + cos x
= 2 + sin x + cos x + 2

1 + sin x + cos x + sin x. cos x


t t = sin x + cos x =

2 sin

x +

2 t

2
Ta c : t
2
= 1 + 2 sin xcos x sin xcos x =
t
2
1
2
g (t) = f
2
(x) = 2 +t +2

1 +t +
t
2
1
2
= 2 +t +2

t
2
+ 2t + 1
2
= 2 +t +

2 [t + 1[
g (t) =

2 +

2 +

1 +

t Nu 1 t

2
2

2 +

t Nu

2 t 1
g

(t) =

1 +

2 Nu 1 < t <

2
1

2 Nu

2 < t < 1
.
Ta c bng bin thin:
t

2
1

2
g

(t) +
g(t)
4 2

2
1
4 + 2

2
T ta c:
max

2t

2
g (t) = g

= 4 + 2

2 t =

2 sin

x +

= 1
max
xR
f (x) =

4 + 2

2 x +

4
=

2
+k2 x =

4
+k2
min

2t

2
g (t) = g (1) = 1 t = 1 sin

x +

=
1

2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 177 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.4. Vit phng trnh tip tuyn th Chng 9. Hm s v th
max
xR
f (x) = 1

x +

4
=

4
+k2
x +

4
=
5
4
+k2

x =

2
+k2
x = +k2
V d 9.32 (H - B - 2002): Tm gi tr ln nht ca hm s y = x +

4 x
2
.
Gii: Tp xc nh : 2 x 2.
Ta c f

(x) =

4 x
2
x

4 x
2
.
f

(x) = 0

4 x
2
= x

x > 0
4 x
2
= x
2
x =

2
Ta c bng bin thin:
x 2

2 2
f

(x) + 0
f(x)
2
2

2
2
Do ta c: min
2x2
f (x) = f (2) = 2 x = 2
max
2x2
f (x) = f

= 2

2 x =

2
9.4 Vit phng trnh tip tuyn th
9.4.1 Kin thc cn nh
Hiu cc cng thc c bn: a
tt
= f

(x
0
). x
0
l honh ca tip im.
Phng trnh tip tuyn:
y = f

(x
0
) (x x
0
) +f (x
0
)
Cn phn bit r 2 khi nim:
+) Tip tuyn ti im M nm trn ng cong. M l tip im.
+) Tip tuyn ca ng cong i qua im M. (cha chc M l tip im).
9.4.2 Tip tuyn vi ng cong ti im M
V d 9.33: Vit phng trnh tip tuyn ti ng cong y = 2x
3
3x
2
. Bit rng tip
tuyn song song vi ng thng y = 12x + 1
Gii: Gi honh tip im l x
0
. Khi a
tt
= y

(x
0
) = 6x
2
0
6x
0
.
V tip tuyn song song vi ng thng y = 12x + 1 nn a
tt
= 12.
Vy ta c : 6x
2
0
6x
0
= 12 x
2
0
x
0
2 = 0

x
0
= 1 y
0
= 5
x
0
= 2 y
0
= 4
Vy phng trnh 2 tip tuyn l:
y = 12 (x + 1) 5 y = 12x + 7
y = 12 (x 2) + 4 y = 12x 20
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 178 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.4. Vit phng trnh tip tuyn th Chng 9. Hm s v th
Nhn xt: Trc ht tm tip im sau s dng cng thc vit phng trnh
tip tuyn ti M nm trn ng cong.
9.4.3 Tip tuyn vi ng cong i qua im M
Mnh 9.1. Cho 2 ng cong y = f(x) v y = g(x) tip xc nhau khi v ch khi h
sau c nghim:

f (x) = g (x)
f

(x) = g

(x)
v nghim ca h chnh l honh x
0
ca tip im.
V d 9.34: Cho ng cong y = 3x 4x
3
. Vit phng trnh tip tuyn bit rng tip
tuyn i qua im M(1; 3).
Gii: +) Nhn xt: im M(1; 3) khng nm trn ng cong cho v khi x = 1,
y = 1 = 3. Do nu ai my mc p dng cng thc : y = f

(x
0
)(x x
0
) + f(x
0
)
y l sai.
+) gii bi ton: Ta gi tip tuyn cn tm l y = ax +b. V tip tuyn i qua im
M(1; 3) nn ta c 3 = a+b b = 3a. Do tip tuyn cn tm c dng y = ax+3a.
Vy h sau phi c nghim:

3x 4x
3
= ax + 3 a
3 12x
2
= a
3x 4x
3
= x(3 12x
2
) + 3 (3 12x
2
)
3x 4x
3
= 3x 12x
3
+ 12x
2
8x
3
12x
2
= 0

x = 0 a = 3
x =
3
2
a = 24
+) Vi a = 3 y = 3x
+) Vi a = 24 y = 24x + 27
V d 9.35: Cho ng cong y = x
3
+ 2x
2
. Vit phng trnh tip tuyn vi ng
cong, bit rng tip tuyn i qua im M(1; 3).
Gii: Hy xem v bnh lun li gii sau:
V im M(1; 3) nm trn ng cong y = x
3
+ 2x
2
. Vy p dng cng thc v phng
php tip tuyn hc ta c: y y
0
= f

(x
0
).(x x
0
), y = 7(x 1) +3 hay y = 7x 4.
Li gii trn l ng nu u bi l: Vit phng trnh tip tuyn vi ng cong
ti im M(1; 3)
Tuy nhin li gii l cha ng vi yu cu bi ton (tip tuyn i qua im
M). Li gii trn thiu nghim l tip tuyn m tip im khng phi l M
Tip tuyn phi tm c dng y = ax + b, trong 3 = a + b ( do tip tuyn i qua
M(1; 3)).
Vy y = ax + 3 a l phng trnh tip tuyn. H sau phi c nghim:

x
3
+ 2x
2
= ax + 3 a
3x
2
+ 4x = a
x
3
+ 2x
2
= x(3x
2
+ 4x) + 3 (3x
2
+ 4x)
x
3
+ 2x
2
= 3x
3
+ 4x
2
+ 3 3x
2
4x 2x
3
x
2
4x + 3 = 0
(x 1)
2
(2x + 3) = 0

x = 1 a = 7
x =
3
2
a =
3
4
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 179 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.4. Vit phng trnh tip tuyn th Chng 9. Hm s v th
+) Vi a = 7 y = 7x 4
+) Vi a =
3
4
y =
3
4
x +
9
4
Ta thy r hn iu ny vi hnh v:
y
x
-3 -2 -1 0 1
-2
-1
0
1
2
3
4
y = x
3
+ 2x
2
M(1; 3)
y
=
7
x

4
y
=
3
4
x
+
9
4
9.4.4 Lp cc bi ton v s tip xc rt a dng
C th lit k ra y cc bi ton thng dng nht:
0 Tm iu kin 2 ng cong tip xc vi nhau.
O Bi ton tip tuyn xut pht t mt im
O Bi ton v tip tuyn chung.
O Cc bi ton nh tnh v tip tuyn.
Xin a ra vi v d mu:
V d 9.36: Cho 2 ng cong y = x
2
5x + 6 v y = x
3
+ 3x 10. Vit phng trnh
tip tuyn chung.
Gii: Gi y = ax + b l tip tuyn chung. Gi x
1
, x
2
l 2 tip im ta c h phng
trnh:

ax
1
+b = x
2
1
5x
1
+ 6
a = 2x
1
5
ax
2
+b = x
3
2
+ 3x
2
10
a = 3x
2
2
+ 3
(1)
(2)
(3)
(4)
T (2) , (4) 2x
1
5 = 3x
2
2
+ 3 x
1
=
3x
2
2
+ 8
2
(5)
T (1) , (2) x
2
1
5x
1
+ 6 = x
1
(2x
1
5) +b b = 6 x
2
1
(6)
Thay (5) , (6) vo (2) , (3)
(3x
2
2
+ 3) .x
2
+ 6

3x
2
2
+ 8
2

2
= x
3
2
+ 3x
2
10
9
4
x
4
2
+ 2x
3
2
12.x
2
2
= 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 180 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.4. Vit phng trnh tip tuyn th Chng 9. Hm s v th

1
4
x
2
2
(9x
2
2
8x
2
+ 48) = 0

x
2
= 0
9x
2
2
8x
2
+ 48 = 0

V nghim

x
2
= 0 x
1
= 4 b = 10, a = 3
y = 3x 10 l phng trnh tip tuyn chung cn tm.
9.4.5 Cng c kin thc
V d 9.37 (H - B - 2004): Cho hm s y =
1
3
x
3
2x
2
+ 3x, (C).
Vit phng trnh tip tuyn vi (C) ti im un v chng minh l tip tuyn ca
(C) c h s gc b nht.
Gii: y

= x
2
4x + 3, y

= 2x 4. T y

= 0 ta c x = 2, y =
2
3
, y

= 1. Vy
im un A

2;
2
3

. Khi tip tuyn ti A l y = 1.(x 2) +


2
3
hay y = x +
8
3
. V
ta c a
tt
= 1. H s gc ti mt bt k ti im M c honh x
0
nm trn (C) l:
k = y

(x
0
) = x
2
0
4x
0
+3. Ta c k = (x
0
2)
2
1 1 = a
tt
. Do h s gc ca tip
tuyn ca (C) c h s gc b nht.
V d 9.38 (H - D - nm 2005): Gi (C
m
) : y =
1
3
x
3

m
2
x
2
+
1
3
, m l tham s.
Gi M l im thuc (C
m
) c honh bng 1. Tm m tip tuyn ca (C
m
) ti
im M song song vi ng thng 5x y = 0.
Gii: y =
1
3
x
3

m
2
x
2
+
1
3
y

= x
2
mx
Ta c a
tt
= y

(1) = 1 +m. Phng trnh tip tuyn l:


y = (1 +m) (x + 1)
m
2
y = (m+ 1) x +
m+ 2
2
Ta c 5x y = 0 y = 5x

m+ 1 = 5
m+ 2
2
= 0
m = 4
V d 9.39 (H - B - 2006): Cho hm s y =
x
2
+x 1
x + 2
(C).
Vit phng trnh tip tuyn ca (C), bit tip tuyn ny vung gc vi tim cn xin
ca (C).
Gii: y = x 1 +
1
x + 2
lim
x
[y (x 1)] = lim
x
1
x + 2
= 0
y = x 1 l tim cn xin ca th (C). y

= 1
1
(x + 2)
2
=
x
2
+ 4x + 3
(x + 2)
2
V tip tuyn ca (C) vung gc vi tim cn xin y = x 1, nn a
tt
= 1.
Gi x
0
l honh tip im. T ta c:
x
2
0
+ 4x
0
+ 3
(x
0
+ 2)
2
= 1 x
2
0
+ 4x
0
+ 3 = x
2
0
4x
0
4 2x
2
0
+ 8x
0
+ 7 = 0

x
0
= 2 +

2
2
y
0
=
3

2
2
3 y = x + 2

2 5
x
0
= 2

2
2
y
0
=
3

2
2
3 y = x 2

2 5
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 181 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.5. Xc nh im tha mn iu kin cho trc Chng 9. Hm s v th
9.5 Xc nh im tha mn iu kin cho trc
9.5.1 Kin thc c bn
nh l 9.5. Gi s P(x) = a
n
.x
n
+a
n1
x
n1
+ +a
2
x
2
+a
1
x +a
0
.
Nu P(x) c t nht n + 1 nghim th a
n
= a
n1
= = a
1
= a
0
= 0
H qu 9.1. Nu a
n
.x
n
+a
n1
x
n1
+ +a
2
x
2
+a
1
x +a
0
= 0 x R th
a
n
= a
n1
= = a
1
= a
0
= 0
V d 9.40: Cho h ng cong y = x
3
+ 2(m 1)x
2
+ (m
2
4m + 1)x 2(m
2
+ 1).
Tm cc im trn mt phng ta m h ng cong i qua vi mi m.
Gii: Gi (x
0
, y
0
) l im cn tm. Khi ta c:
y
0
= x
3
0
+ 2(m1)x
2
0
+ (m
2
4m+ 1)x
0
2(m
2
+ 1) m
(x
0
2) m
2
+ (2x
2
0
4x
0
) m+x
3
0
2x
2
0
+x
0
2 y
0
= 0 m

x
0
2 = 0
2x
2
0
4x
0
= 0
x
3
0
2x
2
0
+x
0
2 y
0
= 0

x
0
= 2
y
0
= 0
Vy h ng cong cho i qua mt im c nh l (2; 0).
Nhn xt:
0 Nh vy lc chung gii bi ton tm im c nh m h ng cong
lun i qua l: gi (x
0
, y
0
) l im m h ng cong y = f(x, m) lun i qua
vi mi m. T h thc y
0
= f(x
0
, m) vi mi m v h qu trn th ta c
a
n
= a
n1
= = a
1
= a
0
= 0. T ta c mt h phng trnh theo x
0
v y
0
.
Gii h ny ta c im c nh cn tm.
O Ta nhn thy (2; 0) l im c nh trong v d trn. iu c ngha l : Phng
trnh x
3
+2(m1)x
2
+(m
2
4x+1)x2(m
2
+1) = 0 vi mi m lun c 1 nghim
x = 2. T suy ra trong nhiu trng hp c th s dng vic tm im c nh
nhm nghim ca phng trnh bc cao c tham s.
Gi s ta phi bin lun (hoc gii) phng trnh bc cao c tham s sau: y = f(x, m) =
0. Nh ta bit, nu bit trc mt nghim x
0
ca n, th ta c th h bc phng
trnh khi mi vic s n gin hn. Ta c th lm nh sau: Tm im c nh (x
0
, y
0
)
ca h y = f(x, m) theo cch trn. Nu nh tn ti im c nh (x
0
, 0) th x = x
0
chnh
l mt nghim. D nhin khng phi iu ny lc no cng c. Nu nh ta p dng
vic tm im c nh ca mt h ng cong ph thuc vo tham s nhm nghim
phng trnh bc cao vi tham s.
V d 9.41 (Bi ton 3 im c nh thng hng): Chng minh rng cc h ng cong
sau vi mi m lun i qua 3 im c nh thng hng:
a) y = (m+ 2)x
3
+ 2(m+ 2)x
2
(m+ 3)x 2m+ 1.
b) y = (m+ 1)x
3
(2m1)x m+ 1.
c) y = (m3)x
3
4(m3)x
2
(m+ 1)x +m.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 182 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.5. Xc nh im tha mn iu kin cho trc Chng 9. Hm s v th
Gii: a) Xt h ng cong y = (m + 2)x
3
+ 2(m + 2)x
2
(m + 3)x 2m + 1. Gi
(x
0
, y
0
) l im c nh cn tm. Khi ta c:
y
0
= (m+ 2)x
3
0
+ 2(m+ 2)x
2
0
(m+ 3)x
0
2m+ 1 m
(x
3
0
+ 2x
2
0
x
0
2) m+ (2x
3
0
+ 4x
2
0
3x
0
+ 1 y
0
) = 0 m

x
3
0
+ 2x
2
0
x
0
2 = 0
2x
3
0
+ 4x
2
0
3x
0
+ 1 y
0
= 0
(1)
(2)
(1) (x
0
+ 2) . (x
2
0
1) = 0

x
0
= 2 y
0
= 7
x
0
= 1 y
0
= 6
x
0
= 1 y
0
= 4
Vy ta c 3 im c nh l : A(2; 7) , B(1; 6) , C (1; 4)

AB = (1; 1) ,

AC = (3; 3)

AC = 3

AB
nn A, B, C thng hng.
Nhn xt: t (2) ta c
y
0
= 2 (x
3
0
+ 2x
2
0
x
0
2) x
0
+ 5
(1) y
0
= x
0
+ 5 A, B, C d : y = x + 5
D nhin vi ng cong cho th cch lm trc tip n gin hn (mi tnh ton
u d dng). Tuy nhin khng phi khi no cch lm trc tip cng sun s.
b) Xt h ng cong y = (m+ 1)x
3
(2m1)x m+ 1.
Gi (x
0
, y
0
) l im c nh cn tm. Tnh ton nh trn dn n h phng trnh
sau tm x
0
, y
0
.

x
3
0
2x
0
1 = 0
y
0
x
3
0
+x
0
1 = 0
(1)
(2)
(2) y
0
= x
3
0
x
0
+ 1 = (x
3
0
2x
0
1) +x
0
+ 2 = x
0
+ 2
(1) (x
0
+ 1) (x
2
0
x
0
1) = 0 (1) c 3 nghim phn bit.
Nn 3 im u tha mn: y
0
= x
0
+2. Vy 3 im cng thuc ng thng y = x+2.
Nhn xt: D nhin c th gii trc tip bng cch tm nghim ca (1)
(1) x
0
= 1, x
0
=
1

5
2
. Vic tm y
0
theo x
0
y phc tp hn v x
0
c nghim
di dng cn. Sau li phi dng cc php tnh v vct c 3 im c nh
thng hng.
R rng gii trc tip c th, nhng chc chn phc tp hn hn cch ta trnh by
trn.
c) Xt h ng cong y = (m3)x
3
4(m3)x
2
(m+ 1)x +m.
Gi (x
0
, y
0
) l im c nh cn tm. Ta c h sau y xc nh x
0
, y
0
.

x
3
0
4x
2
0
x
0
+ 1 = 0
y
0
+ 3x
3
0
12x
2
0
+x
0
= 0
(1)
(2)
(2) y
0
= 3x
3
0
+ 12x
2
0
x
0
= 3 (x
3
0
4x
2
0
x
0
+ 1) 4x
0
+ 3 = 4x
0
+ 3
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 183 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.5. Xc nh im tha mn iu kin cho trc Chng 9. Hm s v th
Ta chng minh (1) c 3 nghim phn bit.
Xt hm f (x) = x
3
4x
2
x + 1
f (1) = 3, f (0) = 1, f (1) = 3, f (5) = 21
f (1) .f (0) = 3 < 0 x
1
(1; 0) : f (x
1
) = 0
f (0) .f (1) = 3 < 0 x
2
(0; 1) : f (x
2
) = 0
f (1) .f (5) = 63 < 0 x
3
(1; 5) : f (x
3
) = 0
V x
1
< x
2
< x
3
nn phng trnh (1) c 3 nghim phn bit.
Vy 3 im c nh thng hng v chng u nm trn ng thng y = 4x + 3.
Nhn xt:
Trong th d ny phng php tm cc im c nh c th, ri chng minh chng thng
hng l hon ton khng th lm c (mc d bit (1) c 3 nghim phn bit nhng
lm th no tm 3 nghim ). Nhn trn hnh v thy r iu ny:
y
x
-1 0 1 2 3 4
-11
-10
-9
-8
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
y = x
3
4x
2
x + 1
9.5.2 Tm im khng thuc mi ng cong trong h y =
f(x, m)
Lc chung gii chng nh sau:
0 Gi (x
0
, y
0
) l im cn tm, th phng trnh sau y (n m): y
0
= f(x
0
, m) (1)
v nghim.
O Vy ta qui bi ton v vic tm iu kin phng trnh (1) (n m) v nghim.
Ty dng ca (1) m ta c cc iu kin v nghim tng ng. T cc iu kin
ny s cho ta li gii ca bi ton.
Lu vi cc bn lm sng t cc kt qu tm c, trong cc trng hp c th
c, bn hy biu din hnh hc cc kt qu tm c trn mt phng ta . lm
c iu ny, bn ch cn nm c cch biu din min trn mt phng ta t cc
h thc cho trc. Ta hy ln lt xt cc v d sau.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 184 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.5. Xc nh im tha mn iu kin cho trc Chng 9. Hm s v th
V d 9.42: Cho h ng cong y = mx
3
+ (1 m)x ph thuc tham s m.
Tm cc im trn mt phng ta sao cho khng c ng cong no ca h i qua.
Gii: Gi (x
0
, y
0
) l im phi tm. Khi phng trnh sau y (n m)
y
0
= mx
3
0
+ (1 m)x
0
(1) v nghim.
D thy (1) y
0
x
0
= m(x
3
0
x
0
) (2).
Ta c (2) v nghim khi v ch khi h sau tha mn:

x
3
0
x
0
= 0
y
0
x
0
= 0

x
0
= 0
x
0
= 1
y
0
= x
0
Vy cc im cn tm gm 3 ng thng x = 0, x = 1, x = 1 b i 3 im A(0; 0),
B(1; 1), C(1; 1).
V d 9.43: Cho h ng thng y = x
3
m
3
x
2
+ 2mx +m
2
1.
Tm cc im trn mt phng ta m h ng cong khng i qua vi mi m.
Gii: Gi (x
0
, y
0
) l im cn tm khi phng trnh sau (n m).
y
0
= x
3
0
m
3
x
2
0
+ 2mx
0
+m
2
1 (1) v nghim.
Ta vit li m
3
x
2
0
m
2
2mx
0
+y
0
+ 1 x
3
0
= 0 (2).
Nu x
0
= 0, th (2) l phng trnh bc 3. Ta bit rng mi phng trnh bc 3 u c
t nht mt nghim. V th (2) v nghim th x
0
= 0.
Vi x
0
= 0 th (2) tr thnh m
2
+y
0
+ 1 = 0 m
2
= y
0
+ 1 (3).
(3) v nghim y
0
+ 1 < 0 y
0
< 1. Vy tp cc im l na ng thng: x = 0
vi y < 1.
V d 9.44: Cho h ng cong y = x
3
+ 2(m 1)x
2
+ (m
2
4m + 1)x 2(m
2
+ 1).
Tm cc im trn mt phng ta sao cho mi ng thng ca h u khng i qua
im y.
Gii: Gi (x
0
, y
0
) l im cn tm. Phng trnh sau y (n m):
y
0
= x
3
0
+ 2(m1)x
2
0
+ (m
2
4m+ 1)x
0
2(m
2
+ 1) (1) v nghim. Vit li (1) di
dng sau: (x
0
2)m
2
+ 2x
0
(x
0
2)m+x
3
0
2x
2
0
+x
0
2 y
0
= 0 (2).
Xt cc kh nng sau:
a) Nu x
0
= 2. Khi (2) y
0
= 0. Vy trong trng hp ny phng trnh (1) v
nghim khi:

x
0
= 2
y
0
= 0
b) Nu x
0
= 2. Khi (2) v nghim khi:

= x
2
0
. (x
0
2)
2
(x
3
0
2x
2
0
+x
0
2 y
0
) (x
0
2) < 0
(x
0
2) (x
3
0
2x
2
0
x
3
0
+ 2x
2
0
x
0
+ 2 +y
0
) < 0
(x
0
2) (x
0
+y
0
+ 2) < 0

x
0
2 < 0
x
0
+y
0
+ 2 > 0

x
0
2 > 0
x
0
+y
0
+ 2 < 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 185 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.6. S tng giao Chng 9. Hm s v th
y
x
0 1 2 3 4
-2
-1
0
1
2
3
Tp cc im l 2 gc i nh nh hnh v.
9.6 S tng giao
9.6.1 Kin thc c bn
tm giao im ca 2 ng cong y = f(x), v y = g(x). Xt phng trnh honh
giao im : f(x) = g(x) (1).
Nhn chung (1) u l phng trnh bc cao (c bc 3). Nu c th bn nn tm
cch h bc ca (1). Ta lun s dng kt qu sau:
Nu x = a l mt nghim ca (1) th (1) c a v dng sau: (x a).H(x) = 0.
H(x) c bc gim i 1 so vi phng trnh gc. H(x) c th tm bng cch
s dng lc Hooc - ne.
Nu s dng cc kt qu v gi tr ln nht, nh nht ca hm bc 3, ta c kt
qu thng dng sau:
Xt phng trnh sau: f(x) = ax
3
+bx
2
+cx +d, (a = 0) (2).
Khi :
0 (2) c 3 nghim phn bit khi v ch khi f(x) c cc i, cc tiu v y
C
.y
CT
< 0.
O (2) c 2 nghim phn bit khi v ch khi f(x) c cc i, cc tiu v y
C
.y
CT
= 0.
O (2) c 1 nghim khi v ch khi:
+) Hoc l f(x) khng c cc i, cc tiu.
+) Hoc l f(x) c cc i, cc tiu v y
C
.y
CT
> 0
Cn nhn mnh rng vi bi ton ngoi vic i hi tnh giao nhau ca cc ng cong
bc ba vi mt ng cong khc c bc khng qu ba, ta cn quan tm n tnh cht
ca cc giao im th kt qu va dn ra trn ch c th xem nh mt iu kin cn.
N cha sc mnh gii quyt hon ton bi ton. gii quyt trn vn, ta cn
s dng thm cc kin thc khc.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 186 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.6. S tng giao Chng 9. Hm s v th
9.6.2 S tng giao ca hm a thc vi trc Ox
V d 9.45: Cho h ng cong ph thuc tham s m:
y = x
3
3(m+ 1)x
2
+ 2(m
2
+ 4m+ 1)x 4m(m+ 1)
Tm m ng cong ct trc honh ti 3 im phn bit c honh ln hn 1
Gii: ng cong ct trc honh ti 3 im phn bit c honh ln hn 1 khi v
ch khi phng trnh x
3
3(m + 1)x
2
+ 2(m
2
+ 4m + 1)x 4m(m + 1) = 0 (1) c 3
nghim phn bit ln hn 1.
Do x = 2 l nghim ca (1), nn (1) c th vit di dng sau:
(x 2) [x
2
(3m+ 1) x + 2m(m+ 1)] = 0 (1)
(2) c 3 nghim phn bit ln hn 1 th iu kin cn v l phng trnh
f (x) = x
2
(3m+ 1) x + 2m(m+ 1) = 0 c 2 nghim phn bit ln hn 1 v khc 2.
Theo nh l o v du ca tam thc bc 2 iu xy ra khi v ch khi:

> 0
a.f (1) > 0
S
2
> 1
f (2) = 0

m
2
2m+ 1 > 0
2m
2
m > 0
(3m+ 1) > 2
2m
2
4m+ 2 = 0

m = 1

m >
1
2
m < 0
m >
1
3
m = 1

m >
1
2
m = 1
Nhn xt:
~ nh l o v du ca tam thc bc 2 ni chung l cng c hu hiu gii cc
bi ton thuc loi ny.
~ Tuy nhin trong v d trn (2) c th vit di dng :
(x 2)(x 2m)(x m1) = 0 x = 2, x = 2m, x = m+ 1
V th ta cn c:

2m > 1
2m = 2
m+ 1 > 1
m+ 1 = 2; 2m = m+ 1

m >
1
2
m = 1
m > 0
m = 1; m = 1

m >
1
2
m = 1
V d 9.46: Bin lun theo m s giao im ca vi trc honh ca ng cong :
y = x
3
3x
2
+ 3(1 m)x + 3m+ 1
Gii: Ta c y

= 3x
2
6x + 3(1 m) = 3(x
2
2x + 1 m).
ng cong c cc tr khi phng trnh y

= 3(x
2
2x + 1 m) = 0 c 2 nghim phn
bit

= 1 (1 m) = m > 0. (1)
Ta c nhn xt sau:
x
3
3x
2
+ 3(1 m)x + 3m+ 1 = (x
2
2x + 1 m)(x 1) + 2(mx +m+ 1)
Hay y =
y

3
.(x 1) + 2(mx +m+ 1) (2)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 187 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.6. S tng giao Chng 9. Hm s v th
ng thc (2) chng t rng : Nu (x
1
, y
1
) v (x
2
, y
2
) l cc im cc tr ca hm s th:

y
1
= 2(mx
1
+ 1 +m)
y
2
= 2(mx
2
+ 1 +m)
By gi ta bin lun s giao im ca ng cong vi trc honh nh sau:
1) ng cong ct trc honh ti mt im duy nht khi:
a) Hoc l ng cong khng c cc i, cc tiu:

0 m 0.
b) Hoc l c cc i, cc tiu nhng y
1
.y
2
> 0. iu xy ra khi:

m > 0
y
1
.y
2
> 0

m > 0
m
2
x
1
x
2
m(m+ 1)(x
1
+x
2
) + (1 +m)
2
> 0
(3)
(4)
Do x
1
, x
2
l 2 nghim ca phng trnh x
2
2x+1 m = 0 nn theo nh l Viet
ta c:
x
1
+x
2
= 2, x
1
.x
2
= 1 m thay vo (4) ta c h:

m > 0
m
3
+ 1 > 0
0 < m < 1
Kt hp 2 trng hp ta c : ng cong ct trc honh ti im duy nht khi
m < 1
2) ng cong ct trc honh ti 2 im phn bit khi v ch khi ng cong c 2 im
cc tr v y
1
.y
2
= 0. iu ny xy ra khi:

m > 0
y
1
.y
2
= 0

m > 0
m
3
+ 1 = 0
m = 1
3) Tng t ng cong ct trc honh ti 3 im phn bit khi m > 1.
V d 9.47: Cho ng cong y = x
3
3x
2
+ (2m 2)x + m 3. Tm m ng
cong ct trc honh ti 3 im phn bit c honh x
1
, x
2
, x
3
tha mn iu kin
x
1
< 1 < x
2
< x
3
.
Gii: iu kin cn:
Gi s m l gi tr tha mn yu cu bi ton. Khi ta c:
f(x) = x
3
3x
2
+ (2m2)x +m3 = (x x
1
)(x x
2
)(x x
3
).
Ta c bng xt du:
x
x
1
x
2
x
3 +
f(x) 0 + 0 0 +
T gi thit : x
1
< 1 < x
2
< x
3
v bng xt du suy ra f(1) > 0.
m5 > 0 m < 5.
iu kin :
Gi s m < 5. Ta c:
f(1) = m5 > 0, f(0) = m3 < 0 (Do m < 5)
V lim
x
f (x) = b < 1 : f (b) < 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 188 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.6. S tng giao Chng 9. Hm s v th
lim
x+
f (x) = + a > 0 : f (a) > 0
Da vo tnh lin tc ca hm f(x) ta c :
f (b) .f (1) < 0 x
1
(b; 1) : f (x
1
) = 0
f (1) .f (0) < 0 x
2
(1; 0) : f (x
2
) = 0
f (0) .f (a) < 0 x
3
(0; a) : f (x
3
) = 0
x
1
< x
2
< x
3
: f (x
1
) = f (x
2
) = f (x
3
) = 0
Vy phng trnh c 3 nghim phn bit.
Nhn xt:
Ba v d trn cho ta cc cch gii khc nhau, v cng chnh l cc cch thng gp
nht:
> H bc phng trnh ri dng nh l o v du ca tam thc bc 2
> S dng mi lin h gia gi tr ln nht v gi tr nh nht ca hm s.
> S dng cc kin thc khc.
chnh l cc lc chung nht xt cc bi ton v im ct i vi cc ng
cong a thc bc 3.
V d 9.48: Cho ng cong y = x
3
3mx
2
+2m(m4)x+9m
2
m. Tm m ng
cong chn trn trc honh 2 on bng nhau.
Gii: iu kin cn:
Gi s ng cong chn trn trc honh 2 on bng nhau, tc l ng cong ct trc
honh ti 3 im phn bit A, B, C sao cho : BA = BC. Gi s x
1
, x
2
, x
3
tng ng l
honh ca A, B, C. Khi ta c: x
2
x
1
= x
3
x
2
x
3
+x
1
= 2x
2
x
1
+x
2
+x
3
=
3x
2
.
V x
1
, x
2
, x
3
l 3 nghim ca phng trnh x
3
3mx
2
+2m(m4)x+9m
2
m = 0 nn
ta c
x
1
+x
2
+x
3
= 3m x
2
= m. Do m l nghim ca (1) nn thay vo (1) ta c:
m
3
3m
3
+ 2m
2
(m4) + 9m
2
m = 0 m
2
m = 0

m = 0
m = 1
iu kin :
+) m = 0: ng cong tr thnh y = x
3
. R rng y = x
3
ch ct trc honh ti mt
im nn trng hp ny loi.
+) m = 1: ng cong tr thnh y = x
3
3x
2
6x + 8
y = 0 (x 1).(x
2
2x 8) = 0 x
1
= 1, x
2
= 2, x
3
= 4.
R rng x
2
x
1
= x
3
x
2
nn m = 1 l tham s cn tm.
9.6.3 S tng giao ca hm phn thc
Cc bi ton thuc dng ny thng c dng sau:
Tm iu kin ng cong (C) biu din hm phn thc v mt ng (C

) cho
trc ct nhau v honh cc giao im tha mn iu kin cho trc no .
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 189 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.6. S tng giao Chng 9. Hm s v th
Hy xt cc v d sau y:
V d 9.49: Chng minh rng ng cong y =
x
2
+ 2x
x + 1
v ng thng y = x 3 ct
nhau ti 2 im phn bit i xng nhau qua ng thng y = x.
Gii: Xt phng trnh
x
2
+ 2x
x + 1
= x 3
x
2
+ 2x = x
2
4x 3 2x
2
+ 6x + 3 = 0. (1)
R rng (1) c 2 nghim phn bit v

= 3 > 0.
Gi M
1
(x
1
, x
1
3), M
2
(x
2
, x
2
3) l 2 giao im ca 2 ng trn. ng thng qua
M
1
M
2
c h s gc : k =
(x
2
3) (x
1
3)
x
2
x
1
= 1. V vy M
1
M
2
ng thng
y = x.
Gi I l trung im ca M
1
M
2
th ta (x
0
, y
0
) ca I l :

x
0
=
x
1
+x
2
2
y
0
=
(x
1
3) + (x
2
3)
2
=
x
1
+x
2
2
3
Theo nh l Viet ta c x
1
+x
2
= 3 x
0
=
3
2
, y
0
=
3
2
I nm trn ng thng y = x.
Hay ni cch khc M, N i xng vi nhau qua ng thng y = x.
V d 9.50: Cho y =
x
2
+ 3
x + 1
(C). Vit phng trnh ng thng d i qua M

2;
2
5

sao cho d ct (C) ti 2 im phn bit A, B sao cho M l trung im AB


Gii: H

x = 2
y =
x
2
+ 3
x + 1
ch c 1 mt nghim nn ng thng x = 2 khng th ct
(C) ti 2 im phn bit. Vy phng trnh ng thng d c dng: y = k(x 2) +
2
5
.
Trc ht ta tm k d ct (C) ti 2 im phn bit. Mun vy xt phng trnh honh
giao im:
x
2
+ 3
x + 1
= k(x 2) +
2
5
5(1 k)x
2
+ (5k 2)x + 10k + 13 = 0 (1)
(Do x = 1 khng l nghim ca (1))
(1) c 2 nghim phn bit x
1
, x
2
ta cn c : (5k 2)
2
20(1 k)(10k + 3) (2).
Khi 2 giao im ca d v (C) l I(x
1
, y
1
) v J(x
2
, y
2
). R rng M, I, J cng nm trn
d nn M l trung im I, J khi v ch khi:
2x
M
= x
1
+x
2
4 = x
1
+x
2
4 =
5k 2
5(k 1)
20k 20 = 5k 2
k =
6
5
tha mn iu kin (2). Vy k =
6
5
tha mn yu cu ca bi ra.
Xem hnh v di y:
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 190 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.6. S tng giao Chng 9. Hm s v th
y
x
-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8
-10
-9
-8
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
y =
x
2
+3
x+1
M
I
J
y
=
6
5
(
x

2
)
+
2
5
V d 9.51: Cho y =
x
2
+x 1
x 1
(C). Tm m (C) ct y = x +m ti 2 im phn
bit A, B. Chng minh rng khi y: A, B thuc cng mt nhnh ca th (C)
Gii: y = x +m ct (C) ti 2 im phn bit, iu kin l phng trnh:
x
2
+x 1
x 1
= x +m (1) c 2 nghim phn bit.
(1) x
2
+x 1 = x
2
+ (m+ 1)x m f(x) = 2x
2
mx +m+ 1 = 0 (2)
(x = 1 khng l nghim ca (2) nn (1), (2) l tng ng)
(2) c 2 nghim phn bit khi v ch khi
= m
2
8m+ 8 > 0

m < 4 2

2
m > 4 + 2

2
(3)
Vi iu kin (3) ta c a.f(1) = 2 > 0. Vy 1 / [x
1
, x
2
], y x
1
, x
2
l 2 nghim ca (2).
iu ny chng t 2 giao im A, B gia (C) v y = x +m nm v cng mt pha ca
ng thng x = 1. Tc l A, B thuc cng mt nhnh ca th.
9.6.4 Cng c kin thc
V d 9.52: Cho y =
x
2
+mx 8
x m
(C
m
). Tm m (C
m
) ct trc honh ti 2 im
phn bit A, B sao cho cc tip tuyn ti A, B vung gc vi nhau.
Gii: ng cong (C
m
) ct trc honh ti 2 im phn bit A, B khi v ch khi :
x
2
+mx 8
x m
= 0 (1) c 2 nghim phn bit
Hay f(x) = x
2
+mx 8 = 0 (2) c 2 nghim phn bit khc m.
iu ny tng ng vi :

= m
2
+ 32 > 0
f(m) = 2m
2
8 = 0
m = 2.
Gi x
1
, x
2
tng ng l honh 2 im A, B. Khi x
1
, x
2
l 2 nghim ca phng
trnh (2).
Theo nh l Viet ta c

x
1
+x
2
= m
x
1
.x
2
= 8
Ta c y = x + 2m+
2m
2
8
x m
y

= 1 +
8 2m
2
(x m)
2
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 191 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.6. S tng giao Chng 9. Hm s v th
Gi k
1
, k
2
l h s gc ca tip tuyn ti A, B: k
1
= y

(x
1
), k
2
= y

(x
2
).
Ta c (x m)
2
= x
2
2mx +m
2
= x
2
+mx 8 + (3mx +m
2
+ 8) nn ta c:
k
1
= 1 +
2m
2
8
3mx
1
m
2
8
, k
2
= 1 +
2m
2
8
3mx
2
m
2
8
Theo gi thuyt 2 tip tuyn vung gc vi nhau nn ta c: k
1
.k
2
= 1

1 +
2m
2
8
3mx
1
m
2
8

1 +
2m
2
8
3mx
2
m
2
8

= 1
1 +
2m
2
8
3mx
1
m
2
8
+
2m
2
8
3mx
2
m
2
8
+
(2m
2
8)
2
(3mx
1
m
2
8) . (3mx
2
m
2
8)
= 1
2 +
(2m
2
8) . (3m(x
1
+x
2
) 2m
2
16) + (2m
2
8)
2
9m
2
x
1
x
2
3m(m
2
+ 8) (x
1
+x
2
) + (m
2
+ 8)
2
= 0
2 +
(2m
2
8) . (3m. (m) 2m
2
16) + (2m
2
8)
2
72m
2
+ 3m
2
(m
2
+ 8) + (m
2
+ 8)
2
= 0
2 +
6m
4
24m
2
+ 192
4m
4
32m
2
+ 64
= 0

2m
4
88m
2
+ 320 = 0
4m
4
32m
2
+ 64 = 0

m
2
= 4
m
2
= 40
m
2
= 4
m
2
= 40 m = 2

10
V d 9.53 (H - D - 2003): Tm m ng thng y = mx + 2 2m ct ng cong
y =
x
2
2x + 4
x 2
ti 2 im phn bit.
Gii: ng cong y =
x
2
2x + 4
x 2
ct y = mx + 2 2m ti 2 im phn bit khi v
ch khi: Phng trnh
x
2
2x + 4
x 2
= mx + 2 2m (1) c 2 nghim phn bit,
tc l phng trnh: x
2
2x + 4 = (x 2).(mx + 2 m) (2) c 2 nghim phn bit.
(Do (2) khng c nghim x = 2)
(m1)(x 2)
2
= 4 c 2 nghim phn bit
m1 > 0 m > 1 .
V d 9.54 (H - A - 2004): Cho y =
x
2
+ 3x 3
2(x 1)
(C). Tm m ng thng
y = m ct (C) ti 2 im phn bit A, B sao cho AB = 1.
Gii: Xt phng trnh
x
2
+ 3x 3
2(x 1)
= m (1)
x
2
+ 3x 3 = 2m(x 1) (2) (Do (2) khng c nghim x = 1).
x
2
+ (2m3)x + 3 2m = 0 (3)
Gi x
1
, x
2
l 2 nghim phn bit ca (3), c iu ny ta phi c:
= (2m3)
2
4(3 2m) > 0 4m
2
4m3 > 0

m >
3
2
m <
1
2
(4)
Theo nh l Viet ta c : x
1
+x
2
= 3 2m, x
1
.x
2
= 3 2m
Ta c ta 2 giao im l A(x
1
, m), B(x
2
, m). T ta c :
AB = 1 [x
1
x
2
[ = 1 (x
1
x
2
)
2
= 1 (x
1
+x
2
)
2
4x
1
x
2
= 1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 192 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.7. S tip xc ca 2 ng cong Chng 9. Hm s v th
(3 2m)
2
4(3 2m) = 1 4m
2
4m4 = 0 m =
1

5
2
(5)
T (4) v (5) ta c m =
1

5
2
.
9.7 S tip xc ca 2 ng cong
9.7.1 Kin thc c bn
Hai ng cong y = f(x) v y = g(x) tip xc vi nhau khi h sau c nghim:

f(x) = g(x)
f

(x) = g

(x)
Nghim ca h phng trnh chnh l honh tip im.
9.7.2 Cc v d
V d 9.55: Cho y = x
3
3x
2
+ 2. Tm trn ng thng y = 2 cc im m t c
th k c 2 tip tuyn ti th hm s v 2 tip tuyn vung gc vi nhau.
Gii: Gi im cn tm l: M(m, 2). rng ng thng x = m i qua M ct
ng cong v song song vi trc tung v n khng th l tip tuyn nn mi tip tuyn
vi ng cong i qua M u c dng: y = k(x m) + 2. Vy h sau phi c nghim:

x
3
3x
2
+ 2 = k (x m) + 2
3x
2
6x = k
x
3
3x
2
+ 2 = (x m) . (3x
2
6x) + 2
2x
3
(3m+ 3) x
2
+ 6mx = 0

x = 0 k = 0
2x
2
3 (m+ 1) x + 6m = 0 (1)
+) k = 0: tip tuyn l y = 2, ng thng vung gc vi n c dng x = c. Vy khng
c mt tip tuyn no ca ng cong vung gc vi tip tuyn ny.
Vy ng cong c 2 tip tuyn vung gc th phng trnh (1) phi c 2 nghim
x
1
, x
2
sao cho: y

(x
1
).y

(x
2
) = 1 (2).
Phng trnh (1) c 2 nghim phn bit khi > 0
9m
2
+ 18m+ 9 48m > 0 9m
2
30m+ 9 > 0

m > 3
m <
1
3
(2)
Theo nh l Viet ta c : x
1
+x
2
=
3m+ 3
2
, x
1
.x
2
= 3m
Ta c : 3x
2
6x =
3
2
(2x
2
3 (m+ 1) x + 6m) +
3
2
(3m1) x 9m
y

(x
1
) = 3x
2
1
6x
1
=
3
2
(3m1) x
1
9m, y

(x
2
) =
3
2
(3m1) x
2
9m
(2) y

(x
1
) .y

(x
2
) = 1

3
2
(3m1) x
1
9m

3
2
(3m1) x
2
9m

= 1

9
4
(3m1)
2
x
1
x
2

27
2
m(3m1) . (x
1
+x
2
) + 81m
2
= 1

9
4
(3m1)
2
.3m
27
2
m(3m1) .
3m+ 3
2
+ 81m
2
= 1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 193 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.7. S tip xc ca 2 ng cong Chng 9. Hm s v th
27m+ 1 = 0 m =
1
27
(Tha mn iu kin (2))
Kt lun: im M

2;
1
27

tha mn iu kin bi ton.


y
x
-1 0 1 2 3
-2
-1
0
1
2
y = x
3
3x
2
+ 2
M
V d 9.56: Cho y = x
3
3x
2
. Tm tt c cc im M nm trn ng cong sao cho
t M ch c th v c mt tip tuyn duy nht ti ng cong cho.
Gii: Gi M(a; a
3
3a
2
) l im cn tm. Tip tuyn qua M ch c th c dng
y = k(x a) +a
3
3a
2
Vy h sau phi c nghim:

x
3
3x
2
= k (x a) +a
3
3a
2
3x
2
6x = k
x
3
3x
2
= (3x
2
6x) . (x a) +a
3
3a
2
(1)
(x a) . (3x
2
6x) (x a) (x
2
+ax +a
2
) + 3 (x a) (x +a) = 0
(x a) . (3x
2
6x (x
2
+ax +a
2
) + 3 (x +a)) = 0
(x a) . (2x
2
(a + 3) x a
2
+ 3a) = 0 (x a)
2
. (2x +a 3) = 0

x = a
x =
3 a
2
V qua M ch k c mt tip tuyn duy nht nn phng trnh (1) phi c nghim
duy nht. iu ny tng ng vi :
a =
3 a
2
a = 1 M (1; 2)
Nhn xt:
> Ta thy im M(1; 2) chnh l im un ca ng cong cho.
> Bng cc php ton tng t bn c c th d dng chng minh kt qu tng
qut: "Vi mt ng cong bc 3 ty y = ax
3
+ bx
2
+ cx + d, a = 0, im un
l im duy nht trn ng cong c th k c ng mt tip tuyn vi ng
cong"
> Chnh v im M ng cong nn phng trnh (1) chc chn c nghim x = a,
nn ta c th h bc nh lm trn.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 194 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.7. S tip xc ca 2 ng cong Chng 9. Hm s v th
> Trong bi s dng tnh cht: "Vi mi ng cong bc ba mi tip tuyn ch
tip xc vi ng cong ti mt im" (d chng minh). Tnh cht ny xin lu
l khng cn ng vi ng cong bc 4.
C th xt v d sau:
V d 9.57: Cho hm s y = x
4
2x
2
. Khi ng thng y = 1 s tip xc vi
th hm s ti 2 im
Gii: Ta c y

= 4x
3
4x = 4x(x
2
1), y

= 0 x = 0, x = 1. Ta c bng bin
thin:
x 1 0 1 +
y

0 + 0 0 +
y
+
1
0
1
+
R rng l ng thng y = 1 tip xc vi ng cong ti 2 im cc tr.
y
x
-1 0 1
-1
0
1
2
3
y = x
4
2x
2
y = 1
V d 9.58: Cho ng cong y =
x
2
+x + 1
x + 1
(C). Chng minh rng t im A(1; 1)
lun k c 2 tip tuyn vung gc vi nhau n th (C).
Gii: V ng thng x = 1 khng th l tip tuyn ca (C) nn mi tip tuyn qua
A(1; 1) u c dng : y = k(x 1) 1. H sau c nghim:

x
2
+x + 1
x + 1
= k (x 1) 1
1
1
(x + 1)
2
= k

x
2
+x + 1
x + 1
=

1
1
(x + 1)
2

(x 1) 1
x
2
+ 3x + 1
(x + 1)
2
= 0
x
2
+ 3x + 1 = 0 (1)
Ta c = 3 > 0 x
1
, x
2
l 2 nghim ca x
1
, x
2
.
Theo nh l Viet ta c x
1
+x
2
= 3, x
1
.x
2
= 1.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 195 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.7. S tip xc ca 2 ng cong Chng 9. Hm s v th
Gi k
1
, k
2
l 2 h s gc ca tip tuyn tng ng vi 2 nghim.
V (x + 1)
2
= x
2
+ 2x + 1 = (x
2
+ 3x + 1) x
k
1
= 1 +
1
x
1
, k
2
= 1 +
1
x
2
k
1
.k
2
= 1 +
1
x
1
+
1
x
2
+
1
x
1
x
2
= 1 +
x
1
+x
2
x
1
x
2
+
1
x
1
x
2
k
1
k
2
= 1 +
3
1
+
1
1
= 1 hai tip tuyn vung gc vi nhau.
nh l 9.6. Mi tip tuyn ca ng cong y =
ax
2
+bx +c
px +q
(p, q = 0) ch tip xc
vi ng cong ti mt im duy nht
V d 9.59: Cho ng cong y =
x
2
+x 3
x + 2
(C). Tm cc im trn trc honh, nu
t k c mt tip tuyn ca (C).
Gii: Gi im cn tm l M(a, 0). Do x = a khng l tip tuyn ca (C) nn mi tip
tuyn vi (C) qua M c dng y = k(x a). Do h sau c nghim:

x
2
+x 3
x + 2
= k (x a) (1)
1 +
1
(x + 2)
2
= k (2)

x
2
+x 3
x + 2
=

1 +
1
(x + 2)
2

. (x a)
x
2
6x 6 +x
2
a + 4xa + 5a = 0 c nghim x = 2
(a 1) x
2
+ 2 (2a 3) x + 5a 6 = 0 (3) c nghim x = 2
+) Vi a = 1 :
(3) f (x) = 2x 1 = 0 x =
1
2
tha mn x = 2.
+) Vi a = 1 :
(3) c nghim duy nht khc 2 khi v ch khi:

= 0
f (2) = 0

> 0
f (2) = 0

= (2a 3)
2
(a 1) (5a 6) = 0
f (2) = 0

a
2
a + 3 > 0
2 +a = 0

a
2
a + 3 = 0
2 +a = 0

13
2
< a <
1 +

13
2
a = 2

a =
1

13
2
a = 2
M
1
(1; 0) , M
2

13
2
; 0

, M
3

1 +

13
2
; 0

, M
4
(2; 0) l 4 im tha
mn
9.7.3 Cng c
V d 9.60 (H - D - 2002): Tm m ng cong (C) c phng trnh
y =
(2m1)x m
2
x 1
(C)
tip xc vi ng thng y = x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 196 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.8. Bin lun s nghim bng th Chng 9. Hm s v th
Gii: Xt y =
(2m1)x m
2
x 1
, ta c y

=
(m1)
2
(x 1)
2
. Vy h sau phi c nghim:

(2m1)x m
2
x 1
= x (1)
(m1)
2
(x 1)
2
= 1 (2)
(2)

x 1 = m1
x 1 = 1 m
x = 1

x = m
x = 2 m
m = 1
Vi x = m
(2m1) mm
2
m1
= m m
2
m = m
2
m m
m = 1 h c nghim.
Vy m = 1 l gi tr cn tm.
V d 9.61: Tm m ng cong y = x
4
6x
3
+ 12x
2
14x + 2m
2
+m v
y = 2x
3
10x
2
+ 10x + 1 tip xc vi nhau.
Gii: V 2 ng cong tip xc nn h sau c nghim.

x
4
6x
3
+ 12x
2
14x + 2m
2
+m = 2x
3
10x
2
+ 10x + 1
4x
3
18x
2
+ 24x 14 = 6x
2
20x + 10
(1)
(2)
(2) 4x
3
24x
2
+ 44x 24 = 0

x = 1
x = 2
x = 3
+) Vi x = 1 2m
2
+m10 = 0

m = 2
m =
5
2
+) Vi x = 2 2m
2
+m9 = 0

m =
1 +

73
4
m =
1

73
4
+) Vi x = 3 2m
2
+m10 = 0

m = 2
m =
5
2
+) Kt lun : m

2;
5
2
;
1 +

73
4
;
1

73
4

tha mn iu kin bi ton.


9.8 Bin lun s nghim bng th
9.8.1 Kin thc c bn
Da vo nhn xt: "S nghim ca phng trnh f(x) = g(x) chnh l s giao im
ca 2 ng cong y = f(x) v y = g(x)", bi ton bin lun phng trnh trong
nhiu trng hp c cch gii n gin, r rng nu da vo cc th bit ca
ng cho trc (thng da vo kt qu ca v th hm s trong cc phn
trc).
Nu m ng s giao im ca 2 ng y = f(x) v y = g(x) ngi ta s dng
n cc im ti hn, v cc v tr ti hn ca cc ng (thng l cc v tr m
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 197 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.8. Bin lun s nghim bng th Chng 9. Hm s v th
cc ng tip xc nhau). V th cc kt qu trong mc ny c lin quan n cc
kt qu v tnh tip xc ca cc ng.
9.8.2 Cc v d
Xt cc v d sau:
V d 9.62: Cho hm s y = 4x
3
3x.
a) Kho st v v th hm s.
b) Bin lun s nghim ca phng trnh theo m: 4[x[
3
3[x[ = m.
c) Chng minh rng phng trnh : 4x
3
3x =

1 x
2
c 3 nghim.
Gii: a) Ta c y

= 12x
2
3, y

= 24x, vy c bng bin thin sau:


x
1
2
1
2
+
y

+ 0 0 +
y

1
1
+
+) im cc i

1
2
; 1

, im cc tiu

1
2
; 1

+) Khong ng bin :

;
1
2

1
2
; +

Khong nghch bin :

1
2
;
1
2

Ta c th nh hnh v:
y
x
-1 0 1
-1
0
1
2
y = 4x
3
3x
b) S nghim ca phng trnh 4[x[
3
3[x[ = m bng s giao im ca th hm s
y = 4[x[
3
3[x[ v ng thng y = m. Ta c hnh v:
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 198 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.8. Bin lun s nghim bng th Chng 9. Hm s v th
y
x
-1 0 1
-1
0
1
y = 4[x[
3
3[x[
Da vo hnh v ta c :
+) Nu m > 0: phng trnh c 2 nghim
+) Nu m = 0: Phng trnh c 3 nghim.
+) Nu 1 < m < 0: Phng trnh c 4 nghim.
+) Nu m = 1: Phng trnh c 3 nghim.
+) Nu m < 1 : Phng trnh v nghim.
c) V th 2 hm s ta c:
y
x
-1 0 1
-1
0
1
y
x
-1 0 1
-1
0
1
Da vo th ta c 2 th y = 4x
3
3x v y =

1 x
2
ct nhau ti 3 im phn
bit. Do phng trnh c 3 nghim phn bit.
V d 9.63: Tm m phng trnh 4[x[
3
3[x[ 1 = mx m c 4 nghim phn bit.
Gii: th hm y = 4[x[
3
3[x[ 1:
y
x
-1 0 1
-2
-1
0
y = 4[x[
3
3[x[ 1
A(1; 0)
B(0; 1)
y
=
x

1
y
=
(
6
3

9
)
(
x

1
)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 199 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.8. Bin lun s nghim bng th Chng 9. Hm s v th
ng thng y = m(x 1) lun i qua im c nh A(1; 0) v c h s gc m. Ta xt
2 v tr ti hn ca h ng thng y = m(x 1).
Trc ht l ng thng i qua A(1; 0) v B(0; 1) l y = x 1 c h s gc 1.
Th 2 xt tip tuyn vi ng cong y = 4[x[
3
3[x[ 1 v qua A. R rng tip tuyn
ny tip xc vi nhnh ca ng cong vi x < 0. (Khi y = 4x
3
+ 3x 1). Khi
h sau c nghim:

4x
3
+ 3x 1 = m(x 1)
12x
2
+ 3 = m
x < 0
4x
3
+ 3x = (12x
2
+ 3) . (x 1)
4x
3
+ 3x 1 = 12x
3
+ 12x
2
+ 3x 3 8x
3
12x
2
+ 2 = 0
(2x 1) . (4x
2
4x 2) = 0

x =
1
2
(Loi)
4x
2
4x 2 = 0

x =
1 +

3
2
(Loi)
x =
1

3
2
Ta c x =
1 +

3
2
m = 9 + 6

3
Vy phng trnh c 4 nghim khi ng thng y = m(x 1) nm gia 2 ng thng
ti hn trn.
T ta c : 1 < m < 6

3 9 l cc gi tr ca tham s m cn tm.
V d 9.64 (H - A - 2002): Cho hm s y = x
3
+ 3x
2
(C).
a) Kho st v v th (C) ca hm s.
b) Tm k phng trnh x
3
+ 3x
2
+k
3
3k
2
= 0 c 3 nghim phn bit.
Gii: a) Ta c y

= 3x
2
+ 6x, y

= 6x + 6, ta c bng bin thin sau:


x 0 2 +
y

0 + 0
y
+
0
4

th ca (C) nh sau:
y
x
-1 0 1 2 3
-1
0
1
2
3
4
y = x
3
+ 3x
2
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 200 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.9. Bi tp Chng 9. Hm s v th
b) Ta thy x
3
+ 3x
2
+k
3
3k
2
= 0 x
3
+ 3x
2
= k
3
+ 3k
2
(1)
T (1) suy ra (1) c 3 nghim phn bit (da vo th (C)) khi v ch khi:
0 < k
3
+ 3k
2
< 4 (2)
T (2) v da vo th ca (C) cu trn ta suy ra :
f
1
[(0; 4)] = (1; 0) (0; 2) (2; 3). Vy k (1; 0) (0; 2) (2; 3).
9.9 Bi tp
Kho st v v th hm s
Bi 9.1: Kho st v v th hm di y:
a) y =
3 x
3x 1
.
b) y =
x
2
3x + 2
x + 1
.
c) y = 2 x
2
2 3x
.
d) y =
x
2
x
[x 2[
.
e) y = x
3
3x + 1.
f) y = x
4
2x
2
+ 4.

Cc tr v tim cn
Bi 9.2: Tm m hm s y =
1
3
x
3
+ (m 2)x
2
+ (5m + 4)x + m
2
+ 1 t cc tr ti
x
1
, x
2
sao cho x
1
< 1 < x
2
.
Hng dn. m < 3.
Bi 9.3: Cho y =
2
3
x
3
+ (cos 3 sin )x
2
8(1 + cos 2)x + 1.
a) Chng minh rng hm s lun c cc tr.
b) Gi s hm s c 2 cc tr x
1
, x
2
. Chng minh , ta lun c x
2
1
+x
2
2
18.
Bi 9.4: Cho y =
1
3
x
3
mx
2
x + m + 1. Tm m khong cch gia 2 im cc tr
l b nht.
Hng dn. y
min
=
2

3
m = 0.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 201 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.9. Bi tp Chng 9. Hm s v th
Bi 9.5: Cho y = x
3
3x
2
+ m
2
x + m. Tm m ng cong c cc i, cc tiu i
xng nhau qua ng thng y =
1
2
x
5
2
Hng dn. m = 0
Bi 9.6: Tm m ng cong y = x
4
+ 4mx
3
+ 3 (m+ 1) x
2
+ 1 ch c cc tiu m
khng c cc i.
Hng dn. m = 1 hoc
1

7
3
m
1 +

7
3
Bi 9.7: Cho y = x
4
+ (m+ 3) x
3
+ 2 (m+ 1) x
2
. Chng minh rng vi mi m = 1, th
hm s lun lun c cc i ti im c honh 0
Bi 9.8: Cho y =
x
2
+ (2m+ 1)x +m
2
+m+ 4
2(x +m)
. Tm m hm s c cc tr v tm
khong cch gia 2 im cc tr.
Hng dn. 4

2
Bi 9.9: Cho y =
x
2
+ 3x +m
x 4
. Tm m ng cong c cc tr v tha mn h thc
[y
C
y
CT
[ = 4.
Hng dn. m = 3
Bi 9.10: a) Kho st v v th hm s : y =
x
2
+x +m
x +m
.
b) Tm m ng tim cn (C) i qua im A(3; 0).
Bi 9.11: Cho hm s y =
x
2
+mx 1
x + 1
(C
m
).
a) Kho st v v th hm s khi m = 1.
b) Tm m tim cn xin ca (C
m
) to vi 2 trc ta 1 tam gic c din tch bng
8.
Bi 9.12: Cho y =

x
2
x + 1 (C). Tm cc tim cn ca (C).
Gi tr ln nht, nh nht ca hm s
Bi 9.13: Tm gi tr ln nht ca hm s f(x) =
4

1 x
2
+
4

1 x +
4

1 +x.
Hng dn. max
xD
f (x) = 3.
Bi 9.14: Tm gi tr b nht ca biu thc P = (xyz + 1)

1
x
+
1
y
+
1
z

+
x
y
+
y
z
+
z
x

x y z. trn min D = (x, y, z) [x > 0, y > 0, z > 0.


Hng dn. min P = 6
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 202 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.9. Bi tp Chng 9. Hm s v th
Bi 9.15: Tm gi tr ln nht ca biu thc : P = xyz trn min
D =

(x, y, z)

x 0, y 0, z 0,
1
1 +x
+
1
1 +y
+
1
1 +z
= 2

.
Hng dn. max P =
1
8
Bi 9.16: Tm gi tr ln nht, nh nht ca P = x
2
y(4 x y) trn min
D = (x, y) [x 0, y 0, x +y 6
.
Hng dn. max P = 4, min P = 64
Bi 9.17: Tm gi tr ln nht, nh nht ca : P =
x
2
(x 4y)
2
x
2
+y
2
trn min
D =

(x, y)

x
2
+y
2
> 0

.
Hng dn. max P = 2

2 2, min P = 2

2 2.
Bi 9.18: Tm gi tr ln nht, nh nht ca : P =
x + 2y + 1
x
2
+y
2
+ 7
, x, y R.
Hng dn. max P =
1
2
, min P =
5
14
Bi 9.19: Tm gi tr ln nht, nh nht ca hm s:
f(x) =

3 +x +

6 x

18 + 3x x
2
trn min D = x[3 x 6.
Hng dn. max
xD
f (x) = 3; min
xD
f (x) =
9 3

2
2
.
Bi 9.20: Cho f (x) = 4x
2
4ax + a
2
2a xt trn min D = x R[2 x 0.
Tm a min
xD
f (x) = 2.
Hng dn. a = 1 hoc a = 1 +

3.

Vit phng trnh tip tuyn th
Bi 9.21: Vit phng trnh tip tuyn ca ng cong y =
x
2
9
x
, bit rng n i qua
im M (1; 8).
Hng dn. y = 2x + 6 v y = 50x 42.
Bi 9.22: Vit phng trnh tip tuyn ca ng cong y = x
4
4x
2
, bit rng n i
qua im M (2; 0).
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 203 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.9. Bi tp Chng 9. Hm s v th
Hng dn. y = 0; y = 16x 32 v y =
32
27
x
64
27
Bi 9.23: Tm m ng cong y = 2x
3
3 (m+ 3) x
2
+ 18mx 8 tip xc vi trc
honh.
Hng dn. m =
35
27
; m = 1; m = 4 + 2

6 v m = 4 2

6
Bi 9.24: Cho ng cong y = x
3
3x+2 (C). Tm im M trn ng thng y = 2,
sao cho t M c th v c hai tip tuyn ti (C) sao cho hai tip tuyn vung gc
vi nhau.
Hng dn. M

55
27
; 2

Bi 9.25: Cho ng cong y = x


2
5x + 6 .Vit phng trnh tip tuyn vi ng
cong bit rng n song song vi ng thng y = 3x + 1.
Bi 9.26: Cho y = x
2
5x+6 v im M (5; 5). Vit phng trnh tip tuyn vi ng
cong i qua M.
Bi 9.27: Cho y = x
2
3x v y = 2x
2
+ 5x. Vit phng trnh tip tuyn chung ca
hai ng cong .
Bi 9.28: Cho hm s :y =
1
3
x
3
2x
2
+3x c th l (C) Vit phng trnh tip tuyn
ti im trn (C) c honh x = 2
Bi 9.29: Cho hm s : y =
1
3
x
3
x +
2
3
c th l (C) Vit phng trnh tip tuyn
vi (C) bit tip tuyn vung gc vi ng thng () : y = x 2
Bi 9.30: Cho hm s : y = x
3
+3x
2
+4 (C) Vit phng trnh tip tuyn vi (C) bit
tip tuyn i qua m A(0; 1)
Bi 9.31: Cho hm s : y =
2x 5
x 2
(C) Vit phng trnh tip tuyn vi (C) bit tip
tuyn i qua im A(2; 0)

Bi ton xc nh im tha mn iu kin cho trc
Bi 9.32: Tm im M trn th hm s: y =
x + 2
x 3
sao cho khong cch t M n
tim cn ng bng khong cch t M n tim cn ngang.
Bi 9.33: Tm trn th hm s: y =
x
2
+ 3x + 6
x + 2
cc im c ta nguyn.
Bi 9.34: Tm trn th y =
x
3
3
+ x
2
+ 3x
11
3
hai im phn bit M, N i xng
nhau qua trc tung.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 204 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.9. Bi tp Chng 9. Hm s v th
Bi 9.35: Tm trn th y =
x
2
+x + 2
x 1
hai im M, N i xng nhau qua im
I

0;
5
2

.
Bi 9.36: Tm trn th ca hm s y =
x
2
+ 4x + 5
x + 2
nhng im c tng khong cch
t n ng thng (d) : y + 3x + 6 = 0 l nh nht.
Bi 9.37: Tm ta im M thuc y =
2x
x + 1
(C) ,bit tip tuyn ca (C) ti M ct
hai trc Ox, Oy ti A, B v OAB c din tch bng
1
4
.
Hng dn. M
1
(
1
2
; 2), M
2
(1; 1)
Bi 9.38: Cho hm s :y =
x
2
+ 2x + 2
x + 1
a) Kho st s bin thin v v th (C) ca hm s
b) Tm im M thuc th (C) ca hm s sao cho khong cch t n trc honh
bng hai ln khong cch t n trc tung
Bi 9.39: Cho hm s :y =
2x + 1
x + 1
a) Kho st s bin thin v v th (C) ca hm s
b) Tm trn th (C) ca hm s nhng c tng khong cch t n hai tim cn
l nh nht.
Bi 9.40: Cho hm s :y =
x
2
+ 2x 2
x 1
a) Kho st s bin thin v v th (C) ca hm s
b) Tm trn th (C) ca hm s nhng c tng khong cch t n hai tim cn
l nh nht.
Bi 9.41: Cho hm s :y =
x
2
+ 4x + 5
x + 2
a) Kho st s bin thin v v th (C) ca hm s
b) Tm trn th (C) ca hm s nhng c tng khong cch t n ng thng
(d) : y + 3x + 6 = 0 l nh nht.
Bi 9.42: Cho hm s : y =
x
2
x + 1
x 1
a) Kho st s bin thin v v th (C) ca hm s
b) Xc nh im A trn (C) c honh x = a > 1 sao cho khong cch t A n giao
im hai tim cn l nh nht
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 205 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.9. Bi tp Chng 9. Hm s v th
Bi 9.43: Cho hm s: y = 2x
3
+ 3x
2
12x 1
a) Kho st s bin thin v v th (C) ca hm s
b) Tm im M thuc th (C) ca hm s sao cho tip tuyn ca (C) ti im M i
qua gc ta
Bi 9.44: Cho hm s :y =
x
3
3
+x
2
+ 3x
11
3
a) Kho st s bin thin v v th (C) ca hm s cho.
b) Tm trn th (C) hai im phn bit M, N i xng nhau qua trc tung.
Hng dn.

3;
16
3

3;
16
3

Bi 9.45: Cho hm s :y =
x
2
+x + 2
x 1
c th l (C)
a) Kho st s bin thin v v th (C) ca hm s cho.
b) Tm trn th (C) hai im M, N i xng nhau qua im I

0;
5
2

.
Hng dn. (3; 2) ; (3; 7)

S tng giao
Bi 9.46: Chng minh rng vi mi m, ng thng y =
1
2
xm lun ct (C) : y =
x + 2
x 1
ti 2 im phn bit A, B. Tm m sao cho AB l nh nht
Hng dn. AB =

10 khi m =
3
2
Bi 9.47: Tm m (C) : y =
x
2
+x +m
x +m
ct ng thng d : y = x 1 ti 2 im
phn bit.
Hng dn. m < 6 4

2 hoc

m > 6 + 4

2
m = 0
Bi 9.48: Tm m th hm s y =
x
2
+mx 1
x + 1
ct y = m ti 2 im phn bit
A, B sao cho ABOB.
Hng dn. m =
1

5
2
.
Bi 9.49: Cho ng cong y = x
3
x
2
+ 18mx 2m. Tm m ng cong ct trc
honh ti 3 im phn bit c honh x
1
, x
2
, x
3
sao cho x
1
< 0 < x
2
< x
3
.
Hng dn. m < 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 206 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
9.9. Bi tp Chng 9. Hm s v th
Bi 9.50: Cho hm s y = 2x
3
3x
2
1. Gi d l ng thng i qua im M(0; 1)
v c h s gc l k. Tm k ng thng d ct (C) ti 3 im phn bit.
Bi 9.51: Cho hm s y =
x
2
2x + 4
x 2
(1) v ng thng y = mx + 2 2m. Tm m
ng thng d ct th hm s (1) ti 2 im phn bit.
Bi 9.52: Cho hm s : y = (x 1)(x
2
+mx +m) (1) Xc nh m sao cho th hm
s (1) ct trc honh ti 3 im phn bit.
Bi 9.53: Cho hm s : y = x
3
3x + 2 Gi (d) l ng thng i qua im M(3; 20)
v c h s gc l m. Tm m ng thng (d) ct (C) to 3 im phn bit.
Bi 9.54: Cho hm s : y = x
4
mx
2
+ m 1 (1) Xc nh m sao cho th hm s
(1) ct trc honh ti 4 im phn bit.
Bi 9.55: Cho hm s : y =
x
2
2x + 4
x 2
(1) v ng thng (d) : y = mx + 2 2m.
Tm m ng thng (d) ct th hm s (1) ti hai im phn bit.

S tip xc ca 2 ng cong
Bi 9.56: Cho y =
x
2
x + 1
x 1
(C). Tm trn Oy cc im c th k c t nht mt
tip tuyn n (C)
Bi 9.57: Cho y =
2x
2
+x + 1
x + 1
. Tm trn Oy cc im c th k n (C) 2 tip tuyn
vung gc vi nhau.
Bi 9.58: Cho hm s y = x
3
3x
2
+ 3mx + 4. Xc nh m th hm s trn tip
xc vi trc honh.
Bi 9.59: Cho ng cong (C
m
) : y =
2x
2
+ (1 m)x + 1 +m
x m
. Tm m (C
m
) ct
trc Ox ti 2 im v tip tuyn vi (C) ti 2 im vung gc vi nhau.

Bin lun s nghim ca phng trnh bng th
Bi 9.60: Cho hm s y = x
3
4x
2
+ 4x c th (C). Bin lun theo k s giao im
ca th (C) vi ng thng y = k
Bi 9.61 (H - A - 2006): a) Kho st v v th hm s y = 2x
3
9x
2
+12x4 (C).
b) Tm m phng trnh 2[x[
3
9x
2
+ 12[x[ = m c 6 nghim phn bit.
Bi 9.62: Bin lun theo a s nghim ca phng trnh :
x
2
2[x[ + 3
[x[ 1
= a
Bi 9.63: a) Kho st v v th hm s y =
(x + 1)
2
x + 2
b) Bin lun theo tham s m v s nghim ca phng trnh sau:
(x + 1)
2
m.[x + 2[ = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 207 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 10. Hnh khng gian ta
Chng 10
Hnh khng gian ta
10.1 Kin thc c bn
10.1.1 Vct v php ton vct trong khng gian
Vct n v
x
y
z

i = (1; 0; 0)

j = (0; 1; 0)

j = (0; 0; 1)
Phng trnh mt phng ta
(Oxy) : z = 0
(Oxz) : y = 0
(Oyz) : x = 0
Phng trnh cc trc ta
Ox :

y = 0
z = 0
, Oy :

x = 0
z = 0
, Oz :

x = 0
y = 0
Cho A(x
A
; y
A
; z
A
), B(x
B
; y
B
; z
B
)
~

AB = (x
B
x
A
; y
B
y
A
; z
B
z
A
)
~ AB =

AB

(x
B
x
A
)
2
+ (y
B
y
A
)
2
+ (z
B
z
A
)
2
Cho

a = (x
1
; y
1
; z
1
),

b (x
2
; y
2
; z
2
)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 208 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.1. Kin thc c bn Chng 10. Hnh khng gian ta
+) [

a [ =

x
2
1
+y
2
1
+z
2
1
+)

a

b = (x
1
x
2
; y
1
y
2
; z
1
z
2
)
+) k.

a = (kx
1
; ky
1
; kz
1
)
+)

a .

b = x
1
.x
2
+y
1
.y
2
+z
1
.z
2

b x
1
.x
2
+y
1
.y
2
+z
1
.z
2
= 0
+) cos

a ,

a .

b
[

a [ .

+)

a ,

=

a

b =

y
1
z
1
y
2
z
2

z
1
x
1
z
2
x
2

x
1
y
1
x
2
y
2

+)

a |

b

a ,

=

0

a = k.

b
x
1
x
2
=
y
1
y
2
=
z
1
z
2
+) A, B, C thng hng khi v ch khi

AB cng phng

AC

AB,

AC

=

0
+) A, B, C, D ng phng khi v ch khi

AB,

AC

AD = 0
+) ABCD l hnh bnh hnh khi v ch khi

AB =

DC

x
D
= x
A
+x
C
x
B
y
D
= y
A
+y
C
y
B
z
D
= z
A
+z
C
z
B
+) M l trung im AB th

x
M
=
x
A
+x
B
2
y
M
=
y
A
+y
B
2
z
M
=
z
A
+z
B
2
+) G l trng tm ABC khi v ch khi :

x
M
=
x
A
+x
B
+x
C
3
y
M
=
y
A
+y
B
+y
C
3
z
M
=
z
A
+z
B
+z
C
3
10.1.2 Mt phng trong khng gian
Dng tng qut:
+) () :

M (x
0
, y
0
, z
0
)

n = (A, B, C)
() : A(x x
0
) +B(y y
0
) +C (z z
0
) = 0

M(x
0
, y
0
, z
0
)

n (A; B; C)
Dng tng qut vi 2 ch phng
Mt phng qua A(x
0
, y
0
, z
0
), c cp vc t ch phng

u
1
= (x
1
, y
1
, z
1
),

u
2
= (x
2
, y
2
, z
2
)
Nu

n = [

u
1
,

u
2
] =

0 . T a c v phng trnh tng qut.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 209 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.1. Kin thc c bn Chng 10. Hnh khng gian ta

u
1

u
2
Mt phng c dng tng qut:
Mt phng () c dng Ax +By +Cz +D = 0. (A
2
+B
2
+C
2
= 0)
Khi vc t php tuyn l (A, B, C). Cn M
0
() l mt im no tha mn
A.x
0
+B.y
0
+C.z
0
+D = 0.
V d :
Mt phng (P) : 2x+3yz+1 = 0 c vc t php

n = (2; 3; 1), im M
0
(0; 0; 1) (P).
10.1.3 ng thng trong khng gian
Dng tham s v chnh tc:
ng thng (d) i qua im M
0
(x
0
, y
0
, z
0
) c vc t ch phng

u = (a, b, c) c
phng trnh tham s:

x = x
0
+a.t
y = y
0
+b.t
z = z
0
+c.t
(t R).
v phng trnh chnh tc :
x x
0
a
=
y y
0
b
=
z z
0
c
.
M
0
d

u
Dng tng qut
Ta hiu rng ng thng d thc cht l giao tuyn ca 2 mt phng (P), (Q) no
vi
(P) : A
1
x +B
1
y +C
1
z +D
1
= 0, (Q) : A
2
.x +B
2
.y +C
2
.z +D
2
= 0.
Khi phng trnh d l :

A
1
x +B
1
y +C
1
z +D
1
= 0
A
2
.x +B
2
.y +C
2
.z +D
2
= 0
P Q
d
Cch chuyn dng tng qut v dng tham s
0 t x = t (t R). Tnh y, z theo t.
O Ly im A(0; b; c) d (Cho x = 0 v gii y, z t h phng trnh)
(P) c vc t php tuyn

n
1
= (A
1
, B
1
, C
1
),
v (Q) c vc t php tuyn l

n
2
= (A
2
, B
2
, C
2
) Khi

u
d
= [

n
1
;

n
2
].
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 210 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.1. Kin thc c bn Chng 10. Hnh khng gian ta
Qui trnh chuyn nh sau:
Tham s Chnh tc Tng qut
Kh t Cp 2 PT bt k
10.1.4 V tr tng i
Gia mt phng () v ()
+) ()|()


n
1
|

n
2
A () A / ()
+) () ()


n
1
|

n
2
A () A ()
+) () () = d [

n
1
,

n
2
] =

0
Gia ng thng d
1
v d
2
+) d
1
| d
2


u
1
|

u
2
A d
1
A / d
2
+) d
1
d
2


u
1
|

u
2
A d
1
A d
2
+) d
1
d
2
= A gii h c ng mt nghim

[

u
1
,

u
2
] =

0
[

u
1
,

u
2
] .

A
1
A
2
= 0
. A
1
d
1
, A
2
d
2
.
+) d
1
, d
2
cho nhau [

u
1
;

u
2
] .

A
1
A
2
= 0
Gia ng thng d v mt phng
+) d | ()


u
d
.

= 0
A d A / ()
+) d ()


u
d
.

= 0
A d A ()
+) d () = A

u
d
.

= 0
10.1.5 Chm mt phng
Chm mt phng (P) v (Q) c giao tuyn d.
d :

A
1
x +B
1
y +C
1
z +D
1
= 0
A
2
x +B
2
y +C
2
z +D
2
= 0
Khi () l mt phng cha d c dng:
m(A
1
x +B
1
y +C
1
z +D
1
) +n(A
2
x +B
2
y +C
2
z +D
2
) = 0
Da vo iu kin ca bi ta c mt phng trnh bc nht n m, n. Chn m =?
n =?.
Cc iu kin c th l:
+) A () hoc ()|() hoc ()|a.
+) ()() hoc ()a.
Vi () l mt mt phng no v a l mt ng thng no cho trc.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 211 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.1. Kin thc c bn Chng 10. Hnh khng gian ta
10.1.6 Gc
+) cos (, ) =
[

n
1
.

n
2
[
[

n
1
[ . [

n
2
[
+) cos (d
1
, d
2
) =
[

u
1
.

u
2
[
[

u
1
[ . [

u
2
[
+) sin (, d) =
[

u
d
.

[
[

u
d
[ . [

[
10.1.7 Khong cch
Khong cch gia 2 im
AB =

(x
A
x
B
)
2
+ (y
A
y
B
)
2
+ (z
A
z
B
)
2
Khong cch gia im v mt phng
Cho mt phng (P) : A.x +B.y +C.z +D = 0 v im M
0
(x
0
, y
0
, z
0
).
d (M
0
, (P)) =
[Ax
0
+By
0
+Cz
0
+D[

A
2
+B
2
+C
2
Khong cch gia 2 mt phng song song
+) Tm ta im A (P).
+) d ((P) , (Q)) = d (A, (Q))
P
Q
A
Khong cch gia ng thng v mt phng song song
Mt phng (P)|(d). Ta tm khong cch gia ng thng v mt phng nh sau:
+) Tm ta im A d.
+) d (A, (P)) = d (d, (P))
P
A d
Khong cch gia im n ng thng
0 Cch 1: Vit phng trnh mt phng P qua A v vung gc vi d.
H = (P) d, d(A, d) = AH.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 212 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.1. Kin thc c bn Chng 10. Hnh khng gian ta
P
A
H
d
O Cch 2: Cho ng thng d i qua im M
0
v c vc t ch phng

u .
d (M, d) =

u ,

M
0
M

u [
Khong cch gia 2 ng thng song song
Gi s c d
1
|d
2
v A d
1
. Khi : d (d
1
, d
2
) = d (A, d
2
)
Khong cch gia 2 ng thng cho nhau
0 Cch 1: d
1
, d
2
cho nhau c M
1
d
1
, M
2
d
2
.

u
1
,

u
2
l ch phng ca d
1
, d
2
.
Khi :
d (d
1
, d
2
) =

u
1
,

u
2
] .

M
1
M
2

[[

u
1
,

u
2
][
O Cch 2: Vit phng trnh mt phng (P) cha d
2
song song vi d
1
. im A d
1
.
Khi d(d
1
, d
2
) = d(d
1
, (P)) = d(A, (P)).
P
A
d
1
d
2
10.1.8 Din tch, th tch
S
ABC
=
1
2

AB,

AC

V
ABCD.A

D
=

AB,

AC

AD

V
Hnh chp
=
1
3
.S
y
.h
V
ABCD
=
1
6

AB,

AC

AD

.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 213 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.1. Kin thc c bn Chng 10. Hnh khng gian ta
10.1.9 Mt s dng ton v mt phng v ng thng
0 Tm ta im A

i xng vi A qua ng thng d.


+) Vit phng trnh mt phng (P) qua A vung gc vi d.
+) d (P) = H. H l trung im AA

t suy ra ta A

.
P
A
A

H
d
O Tm ta A

i xng vi A qua mt phng P.


+) Vit phng trnh ng thng d qua A vung gc vi P.
+) d (P) = H. Vi H l trung im AA

t suy ra ta A

.
P
A
A

H
d
O Lp phng trnh ng thng i qua A ct 2 ng thng d
1
, d
2
.
+) Lp phng trnh mt phng (P) qua A cha d
1
.
+) Lp phng trnh mt phng (Q) qua A cha d
2
.
+) Phng trnh d :

P
Q
+) Chuyn phng trnh v dng chnh tc.
P
Q
d
1
d
2
A d
O Lp phng trnh ng thng d qua A, vung gc d
1
v ct d
2
.
+) Lp phng trnh mt phng P qua A v vung gc vi d
1
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 214 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.1. Kin thc c bn Chng 10. Hnh khng gian ta
+) B = d (P).
+) Phng trnh ng thng d qua A, B.
P
A
B
d
2
d
1
d
O Lp phng trnh hnh chiu vung gc d

ca d trn mt phng (P).


+) Lp phng trnh mt phng (Q) cha d v vung gc vi (P).
+) Phng trnh d

P
Q
P
Q
d
d

O Lp phng trnh mt phng (P), (Q) song song vi nhau v cha 2 ng thng
tng ng d
1
, d
2
cho nhau.
+) (P) cha d
1
v song song vi d
2
.
+) (Q) cha d
2
v song song vi d
1
.
P
Q
d1
d
2
O Lp phng trnh ng vung gc chung ca d
1
, d
2
. Suy ra di on vung
gc chung. Cch 1: +) Ly A v vc t ch phng

u
1
ca d
1
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 215 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.1. Kin thc c bn Chng 10. Hnh khng gian ta
+) Ly B v vc t ch phng

u
2
ca d
2
.
+)

n = [

u
1
,

u
2
]
+) Gi P l mt phng qua A c cp vc t ch phng

u
1
,

n .
+) Gi Q l mt phng qua A c cp vc t ch phng

u
2
,

n .
+) Gi d l giao tuyn ca (P) v (Q) th d chnh l ng vung gc chung.
P
Q
d
1
d
2

u1

u
2
M
N
A
B
d
Cch 2: +) Gi M, N l 2 im cn tm nh cch 1.
+) M d
1
nn M c ta ... (pt tham s).
N d
2
nn N c ta ... (pt tham s)
+) Gii tm tham s t h :


MN.

u
1
= 0

MN.

u
2
= 0
. T tm ra ta M, N.
10.1.10 Mt cu
0 Dng chnh tc : Mt cu (S) c tm I(a, b, c) c bn knh R c phng trnh chnh
tc.
(x a)
2
+ (y b)
2
+ (z c)
2
= R
2
O Dng tng qut:
(S) : x
2
+y
2
+z
2
+ 2Ax + 2By + 2Cz +D = 0
+) iu kin tn ti mt cu: A
2
+B
2
+C
2
> D.
+) Tm I(A, B, C), bn knh R =

A
2
+B
2
+C
2
D.
O V tr tng i gia mt phng (P) v mt cu (S):
+) d(I, (P)) > R: (P) v (S) khng c im chung.
+) d(I, (P)) = R: (P) v (S) tip xc.
tm ta tip im ta gi M
0
(x
0
, y
0
, z
0
) l ta tip im. Khi phng
trnh tip din (P) c dng: x.x
0
+y.y
0
+z.z
0
+A(x+x
0
)+B(y+y
0
)+C(z+z
0
)+D = 0
ng nht h s vi phng trnh (P) ta gii c x
0
, y
0
, z
0
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 216 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.2. Vc t, im Chng 10. Hnh khng gian ta
I
P
M
0
+) d(I, (P)) < R: (P) v (S) ct nhau theo mt ng trn (C) :

(P)
(S)
.
Ta c th tm tm v bn knh ca ng trn (C). Gi J l tm ca ng trn
(C) v r l bn knh ng trn (C).
Ta J xc nh nh sau:
- Vit phng trnh ng thng d qua I c nhn

n
P
lm vc t ch phng.
- im J = (P) d.
Bn knh r =

R
2
h
2
. h = IJ = d(I, (P)).
I
J
R
h
r
P
10.2 Vc t, im
V d 10.1: Cho 4 im A(1; 1; 2), B(2; 3; 1), C(7; 3; 8), D(1; 2; 5)
a) Chng minh rng 3 im A, B, C thng hng.
b) Chng minh rng A, B, D khng thng hng. Tnh din tch tam gic ABD khi .
V tnh di chiu cao nh A ca tam gic ABD.
Gii: a) +) C1: Ta c

AB = (3; 2; 3) ,

AC = (6; 4; 6)

AC = 2

AB
nn A, B, C thng hng.
+) C2:

AB,

AC

2 3
4 6

3 3
6 6

3 2
6 4

= (0; 0; 0) =

0
nn A, B, C thng hng.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 217 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.2. Vc t, im Chng 10. Hnh khng gian ta
b) Ta c

AB = (3; 2; 3) ,

AD = (2; 1; 3)

AB,

AD

2 3
1 3

3 3
3 2

3 2
2 1

= (9; 15; 1) =

0
nn A, B, D khng thng hng.
S
ABD
=
1
2

AB,

AD

=
1
2
.

9
2
+ (15)
2
+ (1)
2
=

307
2
Ta c : BD =

(1 2)
2
+ (2 3)
2
+ (5 + 1)
2
=

38
V S
ABD
=
1
2
.h
A
.BD h
A
=
2S
ABD
BD
=
2.

307
2

38
=

307
38
V d 10.2: Cho 5 im A(2; 1; 1), B(1; 3; 2), C(5; 2; 3), D(2; 4; 0), E(3; 1; 2)
a) Chng minh rng A, B, C, D ng phng.
b) Chng minh rng A, B, C, E khng ng phng. Tnh th tch t din ABCE v
di ng cao h t nh A xung mt phng BCE.
Gii: a) Ta c

AB = (1; 4; 1) ,

AC = (3; 1; 2) ,

AD = (4; 5; 1) v

AB,

AC

4 1
1 2

1 1
2 3

1 4
3 1

= (9; 5; 11)
Do ta c

AB,

AC

AD = 36 + 25 + 11 = 0
A, B, C, D ng phng.
b) Ta c

BC = (4; 5; 1) ,

BE = (4; 2; 0) ,

BA = (1; 4; 1) v

BC,

BE

5 1
2 0

1 4
0 4

4 5
4 2

= (2; 4; 12)

BC,

BE

BA = 2 + 16 12 = 6
Do ta c:
V
B.ACE
=
1
6

BC,

BE

BA

= 1, S
BCE
=
1
2

BC,

BE

= 2

41
V V
A.BCE
= V
B.ACE
=
1
3
.h
A
.S
BCE
h
A
=
3.V
B.ACE
S
BCE
=
3.1

41
=
3

41
V d 10.3: Cho 4 im A(2; 1; 3), B(1; 2; 1), C(4; 0; 2), D(0; 1; 3).
a) Chng minh 4 im A, B, C, D khng ng phng.
b) Tm ta trung im M, N ca AB, CD.
c) Gi A
1
l trng tm tam gic BCD v G l trng tm t din ABCD. Tm ta
A
1
, G v chng minh A, A
1
, G thng hng v G chia on AA
1
theo t s
1
3
.
d) Chng minh G l trung im ca on MN.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 218 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.2. Vc t, im Chng 10. Hnh khng gian ta
Gii: a) Ta c

AB = (1; 3; 4) ,

AC = (2; 1; 1) ,

AD = (4; 1; 5)

AB,

AC

3 4
1 1

4 1
1 2

1 3
2 1

= (7; 7; 7)

AB,

AC

AD = 28 7 + 35 = 56 = 0
V vy A, B, C, D khng ng phng.
b) M l trung im AB nn ta ca n l:
x
M
=
x
A
+x
B
2
=
3
2
, y
M
=
y
A
+y
B
2
=
1
2
, z
M
=
z
A
+z
B
2
= 1 M

3
2
;
1
2
; 1

N l trung im CD nn ta ca n l:
x
N
=
x
C
+x
D
2
= 2, y
N
=
y
C
+y
D
2
=
1
2
, z
N
=
z
C
+z
D
2
=
1
2
N

2;
1
2
;
1
2

c) A
1
l trng tm tam gic BCD nn ta c:
x
A
1
=
x
B
+x
C
+x
D
3
=
5
3
, y
A
1
=
y
B
+y
C
+y
D
3
=
1
3
, z
A
1
=
y
B
+y
C
+y
D
3
=
2
3
A
1

5
3
;
1
3
;
2
3

G l trng tm t din ABCD nn ta c:


x
G
=
x
A
+x
B
+x
C
+x
D
4
=
7
4
, y
G
=
y
A
+y
B
+y
C
+y
D
4
= 0
z
G
=
z
A
+z
B
+z
C
+z
D
4
=
1
4
G

7
4
; 0;
1
4

GA =

1
4
; 1;
11
4

,

GA
1
=

1
12
;
1
3
;
11
12


GA =
1
3
.

GA
1
Do G, A, A
1
thng hng v G chia on AA
1
theo t s
1
3
.
d) Gi H l trung im MN. Ta im H l:
x
H
=
x
M
+x
N
2
=
7
4
, y
H
=
y
M
+y
N
2
= 0, z
H
=
z
M
+z
N
2
=
1
4
H

7
4
; 0;
1
4

H G. Vy G l trung im ca MN.
V d 10.4: Cho 4 im A(2; 1; 0), B(1; 4; 2), C(1; 3; 2), M(2; 0; 3). M l
trung im ca on thng BD.
a) Tm ta im D.
b) Tm im E sao cho D l trng tm ca t din ABCE.
c) Tnh gc gia 2 ng thng AB v CD.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 219 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.2. Vc t, im Chng 10. Hnh khng gian ta
Gii: a) V M l trung im BD nn ta c :
x
M
=
x
B
+x
D
2
x
D
= 2x
M
x
B
= 2. (2) (1) = 3
y
D
= 2y
M
y
B
= 2.0 4 = 4, z
D
= 2z
M
z
B
= 2.3 2 = 4 D(3; 4; 4)
b) V D l trng tm t din ABCE nn ta c:
x
D
=
x
A
+x
B
+x
C
+x
E
4
x
E
= 4x
D
x
A
x
B
x
C
= 4. (3) 2 + 1 1 = 14
y
E
= 4y
D
y
A
y
B
y
C
= 4. (4) + 1 4 3 = 22
z
E
= 4z
D
z
A
z
B
z
C
= 4.4 0 2 + 2 = 16 E (14; 22; 16)
c) K hiu =

(AB, CD)
cos =

AB.

CD

AB

CD

=
[3. (4) + 5. (7) + 2.6[

(3)
2
+ 5
2
+ 2
2
.

(4)
2
+ (7)
2
+ 6
2
=
11

3838
79
0
46

21

V d 10.5: Trong khng gian ta cho im S(3; 1; 2), A(5; 3; 1), B(2; 3; 4),
C(1; 2; 0).
a) Chng minh S, A, B, C l 4 nh ca mt t din. Tnh th tch t din khi .
b) Chng minh tam gic ABC l tam gic u v ba mt bn l cc tam gic vung
cn. Tnh th tch t din bng cng thc p dng vi tam din vung. So snh vi
kt qu cu trn.
c) Tm ta im D i xng vi im C qua ng thng AB.
Gii: a) Ta c

SA = (2; 2; 1) ,

SB = (1; 2; 2) ,

SC = (2; 1; 2)
Khi

SA,

SB

2 1
2 2

1 2
2 1

2 2
1 2

= (6; 3; 6)
Vy

SA,

SB

SC = 12 + 3 + 12 = 27 = 0. V v th S, A, B, C khng ng phng
hay 4 im l nh ca mt t din.
V
S.ABC
=
1
6
.

SA,

SB

SC

=
9
2
b) Ta c AB =

(2 5)
2
+ (3 3)
2
+ (4 + 1)
2
= 3

2
Tng t : BC = CA = 3

2. Vy ABC l tam gic u.


Ta c SA = SB = SC =

2
2
+ 2
2
+ 1
2
= 3
Mt khc :

SA.

SB = 2. (1) + 2.2 + 1. (2) = 0


Tng t ta c :

SB.

SC =

SC.

SA = 0
Nh vy cc tam gic SAB, SAC, SBC l cc tam gic vung cn ti S.
Do S.ABC l tam din vung ti S v V
S.ABC
=
1
6
.SA.SB.SC =
1
6
.3.3.3 =
9
2
Kt qu ca 2 phng php tnh l nh nhau.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 220 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.3. Phng trnh mt phng Chng 10. Hnh khng gian ta
c) im D i xng vi C qua ng thng AB. Gi H l chn ng cao h t C
xung ng thng AB. Khi H chnh l trung im CD. Do tam gic ABC l
u nn ng cao CH cng chnh l ng trung tuyn. V th H cng l trung
im ca AB.
Do ta im H l:
x
H
=
x
A
+x
B
2
=
7
2
, y
H
=
y
A
+y
B
2
= 3, z
H
=
z
A
+z
B
2
=
5
2
H

7
2
; 3;
5
2

Mt khc H l trung im ca CD nn ta c:
x
H
=
x
C
+x
D
2
x
D
= 2x
H
x
C
= 2.
7
2
1 = 6
y
D
= 2y
H
y
C
= 2.3 2 = 4, z
D
= 2z
H
z
C
= 2.

5
2

0 = 5 D(6; 4; 5)
10.3 Phng trnh mt phng
V d 10.6: Vit phng trnh mt phng (P) bit
a) (P) i qua 3 im A(1; 0; 2), B(3; 1; 1), C(4; 2; 0).
b) (P) i qua 2 im M(2; 1; 2), N(1; 3; 1) v vung gc vi mt phng (Q) : 2x3y +
z 3 = 0.
c) (P) i qua im D(2; 1; 3) v song song vi mt phng (R) : x 2y +z 2 = 0.
d) (P) i qua im E(1; 1; 3) v vung gc vi 2 mt phng () : 2x y z = 0 v
mt phng (MND).
e) (P) i qua 3 im F(1; 0; 0), G(0; 2; 0), H(0; 0; 1).
Gii: a) Ta c

AB = (4; 1; 3) ,

AC = (5; 2; 2)


n
P
=

AB,

AC

1 3
2 2

3 4
2 5

4 1
5 2

= (8; 7; 13) =
(8; 7; 13)
Vy mt phng (P) :


n
P
= (8; 7; 13)
A(1; 0; 2)
(P) : 8 (x + 1) + 7 (y 0) + 13. (z 2) = 0 8x + 7y + 13z 18 = 0
b) Do (P) i qua M, N nn

MN = (3; 2; 1) l mt vc t ch phng ca (P).
Mt khc (P)(Q) nn

n
Q
= (2; 3; 1) l vc t ch phng ca (P).
T ta c

n
P
=

MN,

n
Q

2 1
3 1

1 3
1 2

3 2
2 3

= (1; 1; 5)
(P) :


n
P
= (1; 1; 5)
M (2; 1; 2)
(P) : (x 2) + (y 1) + 5 (z 2) = 0
(P) : x +y + 5z 9 = 0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 221 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.3. Phng trnh mt phng Chng 10. Hnh khng gian ta
c) (P) song song vi (R) nn

n
P
=

n
R
= (1; 2; 1)
Vy (P) :


n
P
= (1; 2; 1)
D(2; 1; 3)
(P) : (x 2) 2 (y + 1) + (z 3) = 0
(P) : x 2y +z 7 = 0
V
1
1
=
2
2
=
1
1
=
2
7
nn (P) : x 2y +z 7 = 0 l mt phng cn tm.
d) Ta c

MN = (3; 2; 1) ,

MD = (0; 2; 1)

MN,

MD

2 1
2 1

1 3
1 0

3 2
0 2

= (0; 3; 6) = 3 (0; 1; 2)
Vy

n
1
= (0; 1; 2) l vc t php tuyn ca (MND).

n
()
= (2; 1; 1) l vc t php tuyn ca ().
V (P)() v (MND) nn

n
1
,

n
()
l cc vc t ch phng ca (P). Do ta c :

n
P
=

n
()
,

n
1

1 1
1 2

1 2
2 0

2 1
0 1

= (1; 4; 2)
Vy (P) :


n
P
= (1; 4; 2)
E (1; 1; 3)
(P) : (x + 1) 4 (y + 1) + 2 (z 3) = 0
(P) : x 4y + 2z 11 = 0
e) Ngoi cch lm trng hp mt phng i qua 3 im ta c th lm bng phng
trnh mt chn nh sau:
(P) :
x
1
+
y
2
+
z
1
= 1 2x y + 2z + 2 = 0
V d 10.7: Vit phng trnh mt phng trung trc ca AB bit A(0; 0; 3), B(2; 0; 1)
Gii: Gi M l trung im ca AB. Do M(1; 0; 2).
K hiu (P) l mt phng trung trc ca AB. Th khi (P) i qua M v vung gc vi
AB nn (P) :

M (1; 0; 2)

n
P
=

AB = (2; 0; 2) = 2 (1; 0; 1)
(P) : (x 1)+0. (y 0)+(z + 2) =
0
(P) : x +z + 1 = 0
V d 10.8: Vit phng trnh mt phng (P) i qua im M(5; 4; 3). Ngoi ra (P) ct
cc trc ta ti 3 im cch u gc ta .
Gii: Phng trnh mt (P) c dng:
x
a
+
y
b
+
z
c
= 1. V mt (P) ct trc ta ti 3
im cch u O nn [a[ = [b[ = [c[ = 0
(P) i qua im M(5; 4; 3) nn ta c:
5
a
+
4
b
+
3
c
= 1
+) TH1: a = b , b = c. Thay vo ta c :
12
a
= 1 a = 12 do b = c = 12.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 222 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.3. Phng trnh mt phng Chng 10. Hnh khng gian ta
Phng trnh (P) : x +y +z 12 = 0.
+) TH2: a = b, b = c.
Thay vo ta c :
2
a
= 1 a = 2 do b = c = 2.
Phng trnh (P) : x +y +z 2 = 0
+) TH3: a = b, b = c.
Thay vo phng trnh ta c :
6
a
= 1 a = 6. Do b = 6, c = 6.
Phng trnh (P) : x +y z 6 = 0.
+) TH4: a = b, b = c.
Thay vo phng trnh ta c
4
a
= 1 a = 4. Do b = 4, c = 4.
Phng trnh (P) : x y z 4 = 0.
V d 10.9: Cho mt phng (P) : x + y z = 0, (Q) : 2x + 2y 2z 5 = 0 v im
M(2; 1; 3).
a) Chng minh (P)|(Q).
b) Tnh khong cch t im M n 2 mt phng (P) v (Q).
c) Tnh khong cch gia 2 mt phng (P) v (Q).
d) Tm tp hp cc im cch u 2 mt phng (P), (Q).
Gii: a) V
1
2
=
1
2
=
1
2
=
0
5
(P)|(Q).
b) d (M, (P)) =
[2 + 1 + 3[

1
2
+ 1
2
+ (1)
2
= 2

3
d (M, (Q)) =
[2.2 + 2.1 2. (3) 5[

2
2
+ 2
2
+ (2)
2
=
7
2

3
=
7

3
6
c) Ta c N(1; 0; 1) (P).
V (P) | (Q) d ((P) , (Q)) = d (N, (Q)) =
[2.1 + 2.0 2.1 5[

2
2
+ 2
2
+ (2)
2
=
5
2

3
d) Gi im A(x
0
; y
0
; z
0
) l im cch u (P), (Q). Do ta c:
d (A, (P)) = d (A, (Q))
[x
0
+y
0
z
0
[

1
2
+ 1
2
+ (1)
2
=
[2.x
0
+ 2.y
0
2.z
0
5[

2
2
+ 2
2
+ (2)
2
2 [x
0
+y
0
z
0
[ = [2.x
0
+ 2.y
0
2.z
0
5[

2x
0
+ 2y
0
2z
0
= 2x
0
+ 2y
0
2z
0
5

V l

2x
0
+ 2y
0
2z
0
= (2x
0
+ 2y
0
2z
0
5)
4x
0
+ 4y
0
4z
0
5 = 0
Vy tp hp nhng im cch u 2 mt phng (P), (Q) l mt phng 4x+4y4z5 =
0
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 223 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.4. Phng trnh ng thng Chng 10. Hnh khng gian ta
10.4 Phng trnh ng thng
Chuyn i cch dng phng trnh.
V d 10.10: a) Cho phng trnh ng thng d :

x = 1 + 3t
y = 2 t
z = t
. Hy vit phng
trnh dng chnh tc v dng tng qut ca d.
b) Cho ng thng l giao tuyn ca 2 mt phng (P) : x + 2y z 1 = 0 v
(Q) : 2x y 3z + 3 = 0. Vit phng trnh dng tham s v chnh tc ca .
c) Cho ng thng a :
x + 1
2
=
2 y
3
= z + 2. Vit phng trnh dng tng qut v
tham s ca a.
Gii: a) Dng chnh tc : d :
x + 1
3
=
y 2
1
=
z
1
Dng tng qut:

x + 1
3
=
y 2
1
y 2
1
=
z
1

x 1 = 3y 6
y 2 = z

x + 3y 5 = 0
y +z 2 = 0
b) +) C1: Ta c

n
P
= (1; 2; 1) ,

n
Q
= (2; 1; 3)
Do

u

= [

n
P
,

n
Q
] =

2 1
1 3

1 1
3 2

1 2
2 1

= (7; 1; 5)
Xt h :

x + 2y z 1 = 0
2x y 3z + 3 = 0
z = 0

x = 1
y = 1
z = 0
Vy ta c imM
0
(1; 1; 0) . Do phng trnh tham s ca l:

x = 1 7t
y = 1 +t
z = 5t
V phng trnh chnh tc l:
x + 1
7
=
y 1
1
=
z
5
+) C2: t z = t. Xt h sau:

x + 2y t 1 = 0
2x y 3t + 3 = 0

x + 2y = t + 1
2x y = 3t 3

x =
7
5
t 1
y =
1
5
t + 1
:

x =
7
5
t 1
y =
1
5
t + 1
z = t
:

x = 7t 1
y = t + 1
z = 5t
Do phng trnh chnh tc ca :
x + 1
7
=
y 1
1
=
z
5
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 224 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
10.4. Phng trnh ng thng Chng 10. Hnh khng gian ta
c) Ta c a :
x + 1
2
=
2 y
3
= z + 2
x + 1
2
=
y 2
3
=
z + 2
1
Do phng trnh dng tham s l : a :

x = 1 + 2t
y = 2 3t
z = 2 +t
Ta c

x + 1
2
=
y 2
3
y 2
3
=
z + 2
1

3x 3 = 2y 4
y 2 = 3z 6

3x + 2y 1 = 0
y + 3z + 4 = 0
l phng
trnh tng qut ca a.
Vit phng trnh ng thng:
V d 10.11: Vit phng trnh ng thng d bit n tha mn iu kin:
a) d i qua 2 im M(2; 3; 1) v N(1; 2; 4).
b) d i qua im A(2; 1; 1) v vung gc vi mt phng (P) : 2x y +z 3 = 0.
c) d i qua im B(3; 1; 2) v song song vi ng thng l giao tuyn ca 2 mt
phng (
1
) : x y 3z + 1 = 0 v (
2
) : 2x +y z 2 = 0.
d) d i qua im C(1; 0; 3) v song song vi 2 mt phng (
1
) : x 2y 3z 1 = 0 v
(
2
) : 3x y z = 0.
e) d i qua im D(2; 1; 1) v vung gc vi 2 ng thng d
1
:
x 3
2
=
y + 1
5
=
2 z
3
,
d
2
:

2x + 3y z = 0
x 3y + 4z + 3 = 0
Gii: a)

MN = (1; 1; 5). Do :
d :


u = (1; 1; 5)
M(2; 3; 1)
nn phng trnh d :

x = 2 +t
y = 3 +t
z = 1 5t
b) d(P) nn

u
d
=

n
P
= (2; 1; 1) . Do :
d :


u = (2; 1; 1)
A(2; 1; 1)
. Phng trnh d l:

x = 2 + 2t
y = 1 t
z = 1 +t
c) (
1
) : x y 3z + 1 = 0

n
1
= (1; 1; 3).
(
2
) : 2x +y z 2 = 0

n
2
= (2; 1; 1)
Do

u

= [

n
1
,

n
2
] =

1 3
1 1

3 1
1 2

1 1
2 1

= (4; 5; 3)
d | nn

u
d
=

u

= (4; 5; 3) .
d :

B(3; 1; 2)

u = (4; 5; 3)
nn phng trnh d :

x = 3 + 4t
y = 1 5t
z = 2 + 3t
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 225 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 11. Tch phn
Chng 11
Tch phn
11.1 Vi phn
11.1.1 nh ngha
nh ngha 11.1. Cho hm f : (a; b) R, tha mn c o hm ti im x (a, b).
K hiu df(x) = f

(x).dx gi l vi phn ca hm f ti im x.
V d 11.1: d(x
2
) = (x
2
)

.dx = 2x.dx.
d(?) = x
3
.dx th ? =
x
4
4
+C.
11.1.2 Cc tnh cht
Vi u, v l cc hm theo bin x; C, l cc hng s. Ta c cc cng thc sau:
0 d(C) = 0.
O d(u v) = du dv.
O d(u.v) = udv +vdu. c bit d(.u) = .du.
O d

u
v

=
vdu udv
v
2
.
O d(f(u)) = f

(u)du. (Cng thc bt bin vi phn).


11.1.3 Bng o hm cc hm s s cp thng gp
0 (C)

= 0.
O (x

= .x
1
. c bit:
x

= 1

1
x

=
1
x
2
(

x)

=
1
2

x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 226 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.2. Nguyn hm v tch phn bt nh Chng 11. Tch phn
O (sin x)

= cos x, (cos x)

= sin x.
O (tan x)

=
1
cos
2
x
= 1 + tan
2
x, (cot x)

=
1
sin
2
x
= (1 + cot
2
x).
O (e
x
)

= e
x
(a
x
)

= a
x
. ln a.
O (ln x)

=
1
x
(log
a
(x))

=
1
x. ln a
.
11.2 Nguyn hm v tch phn bt nh
11.2.1 nh ngha
nh ngha 11.2. Cho hm f : (a, b) R xc nh trn khong (a, b). Hm F : (a, b)
R c o hm trn khong (a, b) v tha mn F

(x) = f(x), x (a, b) c gi l nguyn


hm ca hm f trn khong (a, b).
V d 11.2: f(x) = sin x th F(x) = cos x l mt nguyn hm ca hm f(x).
V d 11.3: f(x) = 1 th F(x) = x + 2 l mt nguyn hm ca hm f(x).
11.2.2 Cc tnh cht
nh l 11.1. Nu f

(x) = 0 th f(x) l hm hng.


nh l 11.2. Nu F(x), G(x) l 2 nguyn hm no ca hm f(x) th C sao cho
F(x) = G(x) +C, x.
Chng minh. Theo gi thit ta c F

(x) = G

(x) = f(x), x. Do (F G)

(x) = 0,
x. Theo nh l 11.1 th C sao cho F(x) G(x) = C hay F(x) = G(x) +C.
nh ngha 11.3. Ta k hiu tch phn bt nh

f(x)dx l h tt c cc nguyn hm
ca hm f(x). Theo nh l 11.2.2, th

f(x)dx = F(x) + C vi F(x) l mt nguyn
hm no ca f(x).
nh l 11.3. f(x), g(x), u(x) l cc hm v , C l hng s. Ta c cc tnh cht sau:
0

0.dx = C.
O

f(x)dx = .

f(x)dx, R.
O

(f(x) g(x)) dx =

f(x)dx

g(x)dx.
O Nu

f(x)dx = F(x) +C th

f(u)du =

f(u).u

dx = F(u) +C. (Cng thc bt


bin tch phn - Tch phn khng thay i khi ta thay bin x bi mt hm u theo
bin x bt k).
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 227 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.2. Nguyn hm v tch phn bt nh Chng 11. Tch phn
11.2.3 Bng nguyn hm cc hm s s cp thng gp
Vi C l hng s, u l hm bt k theo bin x. Ta c
TT Hm f(x) Nguyn hm ca f(x) Bt bin tch phn
1 0

0.dx = C
2 1

dx = x +C

du = u +C
3 x

dx =
x
+1
+ 1
+C, ( = 1)

u

du =
u
+1
+ 1
+C
4
1
x
dx
x
= ln [x[ +C
du
u
= ln [u[ +C
5 e
x

e
x
dx = e
x
+C

e
u
du = e
u
+C
a
x

a
x
dx =
a
x
ln a
+C

a
u
du =
a
u
ln a
+C
6 sin x

sin xdx = cos x +C

sin udu = cos u +C


7 cos x

cos xdx = sin x +C

cos udu = sin u +C


8
1
cos
2
x
dx
cos
2
x
= tan x +C
du
cos
2
u
= tan u +C
9
1
sin
2
x
dx
sin
2
x
= cot x +C
du
sin
2
u
= cot u +C
V d 11.4: Tnh cc tch phn sau:
a) I =
dx
x
2
b) I =

x
3
+ 2x
2
x
1
3

x
+ 5

dx
c) I =

sin
5
xcos xdx.
d) I =

sin
5
xdx
Gii: a) I =

x
2
dx =
x
2+1
2 + 1
=
1
x
b) I =

x
3
+ 2x
2
x x
1/3
+ 5

=
x
4
4
+ 2.
x
3
3

x
2
2

x
2/3
2/3
+ 5x + C =
x
4
4
+ 2.
x
3
3

x
2
2

3
2
.
3

x
2
+ 5x +C.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 228 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.3. Cc phng php tnh tch phn Chng 11. Tch phn
c) I =

sin
5
x.d(sin x) =
sin
6
x
6
+C.
d) I =

sin
4
x.(sin xdx) =

(1 cos
2
x)
2
.d(cos x) =

(1 + 2 cos
2
x cos
4
x) d(cos x) =
cos x +
2
3
cos
3
x
1
5
cos
5
x +C.
V d 11.5: Tnh cc tch phn sau:
a) I =

(2x + 1)
100
dx.
b) I =

e
x
.(e
x
+ 1)
2
dx.
c) I =

(tan x + tan
2
x)dx.
Gii: a) I =
1
2
.

(2x + 1)
100
.d(2x + 1) =
1
2
.
(1 + 2x)
101
101
=
(1 + 2x)
101
202
.
b) I =

(e
x
+ 1)
2
d(e
x
+ 1) =
1
3
(e
x
+ 1)
3
c) I =
sin x
cos x
dx +

(1 + tan
2
x 1)dx
=
d(cos x)
cos x
+
dx
cos
2
x

dx = ln [ cos x[ + tan x x +C.


11.3 Cc phng php tnh tch phn
11.3.1 Php i bin s
Php i xui: Xt I =

f(x)dx. t x = (t) th dx =

(t)dt.
Ta c I =

f((t)).

(t)dt.
Mt s trng hp:
+)

a
2
x
2
: t x = a sin t (

2
t

2
) hoc x = a cos t vi 0 t .
+)

a
2
+x
2
,
1
a
2
+x
2
: t x = a tan t vi

2
< t <

2
.
Php i ngc: Xt I =

f((x)).

(x)dx.
t t = (x) dt =

(x).dx. Khi I =

f(t)dt
Mt s php i ngc:
STT Dng chun Dng thu gn i bin
1

f(x

)..x
1
dx

f(x

).x
1
dx t = x

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 229 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.3. Cc phng php tnh tch phn Chng 11. Tch phn
2

f(
n

x).
1
n
n

x
n1
dx
dx

f(
n

x)dx t =
n

x
3

f(sin x) cos xdx

f(sin x) cos xdx t = sin x


4

f(cos x)(sin x)dx

f(cos x) sin xdx t = cos x


5

f(tan x).(1 + tan
2
x)dx

f(tan x)dx t = tan x


6

f(cot x).[(1 + cot
2
x)]dx

f(cot x)dx t = tan x


7

f(e
x
).e
x
dx

f(e
x
)dx t = e
x
8

f(ln x)
dx
x

f(ln x)
dx
x
t = ln x
V d 11.6: Tnh cc tch phn sau:
a) I =
x
3
dx
x
8
1
b) J =
dx
3

x + 2
c) K =

(tan
3
x 2 tan
2
x + tan x 2) dx.
d) L =

(ln
2
x ln x 1)
dx
x
.
e) M =
dx
e
x
1
.
Gii: a) t t = x
4
dt = 3x
3
dx x
3
dx =
dt
3
.
Do I =
dt
3(t
2
1)
=
1
6

1
t 1

1
t + 1

dt =
1
6
(ln [t 1[ ln [t + 1[)
=
1
6
. ln

x
4
1
x
4
+ 1

+C
b) t t =
3

x + 2 x = (t 2)
3
dx = 3(t 2)
2
dt
J =
3(t 2)
2
dt
t
=

3t 12 +
12
t

dt
=
3t
2
2
12t + 12 ln [t[ =
3 (
3

x + 2)
2
2
12(
3

x + 2) + ln [
3

x + 2[ +C
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 230 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.3. Cc phng php tnh tch phn Chng 11. Tch phn
c) K =

(tan x 2) (tan
2
x + 1) dx
t t = tan x dt = (tan
2
x + 1)dx
K =

(t 2)dt =
t
2
2
2t =
tan
2
x
2
2 tan x +C
d) t t = ln x dt =
dx
x
L =

(t
2
t 1)dt =
t
3
3

t
2
2
t =
ln
3
x
3

ln
2
x
2
ln x +C
e) M =
e
x
dx
e
x
(e
x
1)
t e
x
= t e
x
dx = dt
M =
dt
t(t 1)
=

1
t 1

1
t

dt = ln [t 1[ ln [t[ = ln(e
x
1) x +C.
11.3.2 Tch phn tng phn
~ Cng thc:

udv = uv

vdu
Trong :
Php bin i Php ton
u du o hm (hay vi phn)
dv v Nguyn hm (hay tch phn)
~ Ch :
- Hai php ton trn l ngc ca nhau
- Php tnh o hm d thc hin hn php tnh nguyn hm.
- Th t u tin t u:
1. Cc hm ngc: ln, arcsin, arctan, cn bc 2, cn bc 3, ...
2. Cc hm a thc: (khi o hm a thc gim i mt bc)
3. Cc hm tnh o hm hay nguyn hm u n gin: e
x
, sin x, cos x, ...
V d 11.7: Tnh cc tch phn sau:
a) I =

xsin xdx.
b) J =

x
2
ln xdx.
c) K =

e
x
. sin xdx.
Gii: a) t

u = x
dv = sin xdx

du = dx
v = cos x
Do I = xcos x +

cos xdx = xcos x + sin x +C.


Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 231 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.3. Cc phng php tnh tch phn Chng 11. Tch phn
b) t

u = ln x
dv = x
2
dx

du =
dx
x
v =
x
3
3
Do I =
1
3
x
3
ln x
1
3

x
2
dx =
1
3
x
3
ln x
1
9
x
3
+C.
c) Cch 1:
t

u = e
x
dv = sin xdx

du = e
x
dx
v = cos x
Do K = e
x
. cos x +

e
x
cos xdx.
t

u = e
x
dv = cos xdx

du = e
x
dx
v = sin x
Do K = e
x
cos x +e
x
sin x

e
x
sin xdx = e
x
cos x +e
x
sin x K
K =
1
2
e
x
cos x +
1
2
e
x
sin x +C.
Cch 2: ng nht h s.
Gi F(x) = (a. sin x +b cos x)e
x
l nguyn hm ca f(x) = e
x
sin x.
Ta c F

(x) = [(a b) sin x + (a +b) cos x]e


x
Do ta c h:

a b = 1
a +b = 0

a =
1
2
b =
1
2
Do K =
1
2
(sin x cos x) e
x
+C.
11.3.3 Tch phn hm phn thc
Dng I =
P(x)
Q(x)
dx.
Khng mt tnh tng c th gi s: deg P < deg Q
Tht vy, nu deg P deg Q th ta c P(x) = Q(x).M(x) +R(x).
(M l thng v N l d).
I =

M(x) +
R(x)
Q(x)

vi deg R < deg Q.


cho n gin ta xt tch phn sau:
1.
ax +b
x
2
+px +q
dx vi = p
2
4q > 0 v 2 nghim x
1
, x
2
.
ax +b
x
2
+px +q
=
ax +b
(x x
1
)(x x
2
)
=
A
x x
1
+
B
x x
2
(Cc bn t tng qut cho trng hp Mu l mt a thc bc n c n nghim phn
bit)
2.
ax +b
x
2
+px +q
dx vi = p
2
4q = 0 v nghim kp x
0
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 232 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.3. Cc phng php tnh tch phn Chng 11. Tch phn
ax +b
x
2
+px +q
=
ax +b
(x x
0
)
2
=
A
x x
0
+
B
(x x
0
)
2
.
(Cc bn t tng qut cho trng hp Mu l mt a thc bc n c nghim bi n)
3.
ax +b
x
2
+px +q
dx. vi = p
2
4q < 0.
ax +b
x
2
+px +q
=
ax +b
(x +m)
2
+n
(vi n > 0)
=
A(2x +p)
x
2
+px +q
+
B
(x +m)
2
+n
.
V d 11.8: Tnh cc tch phn sau:
a) I =
x
3
+ 2x + 3
x
2
x 6
dx.
b) I =
3x
2
x 1
x
3
3x
2
+ 4
dx
Gii: a) Ta c
x
3
+ 2x + 3
x
2
x 6
= x + 1 +
10x + 9
x
2
x 6
.
Mt khc
10x + 9
x
2
x 6
=
10x + 9
(x 3)(x + 2)
=
A
x 3
+
B
x + 2
=
(A +B)x + 2A 3B
x
2
x 6
.
ng nht h s ta c:

A +B = 10
2A 3B = 9

A =
39
5
B =
11
5
Do I =
1
2
x
2
+x+
39
5
dx
x 3
+
11
5
dx
x + 2
=
1
2
x
2
+x+
39
5
ln [x3[ +
11
5
ln [x+2[ +C.
b) Ta c
3x
2
x 1
x
3
3x
2
+ 4
=
3x
2
x 1
(x + 1)(x 2)
2
=
A
x + 1
+
B
x 2
+
C
(x 2)
2
=
(A +B)x
2
+ (4A B +C)x + 4A 2B +C
(x + 1)(x 2)
2
ng nht h s ta c:

A +B = 3
4A B +C = 1
4A 2B +C = 1

A =
1
3
B =
8
3
C = 3
Vy I =
1
3
dx
x + 1
+
8
3
dx
x 2
+ 3
dx
(x 2)
2
=
1
3
ln [x + 1[ +
8
3
ln [x 2[
3
x 2
+C.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 233 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.4. Tch phn xc nh Chng 11. Tch phn
11.4 Tch phn xc nh
Cch tnh gn ging nh tch phn bt nh, ta ch vic thm bc th cn.
V d 11.9: Tnh tch phn sau:
a) I =
2

0
(x
3
+x 1)dx
x
2
+ 4
b) J =
9

0
(2x 1)

9 x
2
dx
Gii: a) I =
2

x
3x + 1
x
2
+ 4

=
1
2
x
2
[
2
0
3
2

0
xdx
x
2
+ 4

0
dx
x
2
+ 4
= 2 3I
1
I
2
.
Vi I
1
=
2

0
xdx
x
2
+ 4
i bin t = x
2
+ 4 dt = 2xdx xdx =
dt
2
.
Cn: x = 0 t = 4, x = 2 t = 8.
I
1
=
8

4
dt
2t
=
1
2
ln t [
8
4
= ln 2.
I
2
=
2

0
dx
x
2
+ 4
.
i bin x = 2 tan t dx = 2(1 + tan
2
t)dt.
Cn x = 0 t = 0, x = 2 t =

4
.
Do I
2
=

0
2(1 + tan
2
t)dt
4 + 4 tan
2
t
=
t
2

4
0
=

8
Vy I = 2 3 ln 2

8
b) J =
3

0
2x

9 x
2
dx
3

9 x
2
dx = J
1
J
2
.
Xt J
1
=
3

0
2x

9 x
2
dx.
i bin t =

9 x
2
t
2
= 9 x
2
2tdt = 2xdx xdx = tdt.
Cn: x = 0 t = 3, x = 3 t = 0.
Do J
1
= 2
0

3
t.(tdt) =
2t
3
3
[
0
3
= 18
Xt J
2
=
3

9 x
2
dx.
i bin x = 3 sin t dx = 3 cos tdt.
Cn: x = 0 t = 0, x = 3 t =

2
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 234 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.5. ng dng ca tch phn Chng 11. Tch phn
J
2
=

9 9 sin
2
t cos tdt =

0
3 cos
2
tdt =
3
2

0
(1 + cos 2t)dt
=
3
2

t +
1
2
sin 2t

2
0
=
9
4
Vy J = 18
9
4
V d 11.10 (A-2008): Tnh tch phn sau: I =

0
tan
4
xdx
cos 2x
Gii: I =

0
tan
4
xdx
1 tan
2
x
1 + tan
2
x
=

0
tan
4
x.(1 + tan
2
x)dx
1 tan
2
x
.
i bin t = tan x dt = (1 + tan
2
x)dx
Cn: x = 0 t = 0, x =

6
t =
1

3
I =
1

0
t
4
dt
1 t
2
=
1

t
2
1
1
t
2
1

dt =

t
3
3
t

3
0

1
2
1

1
t 1

1
t + 1

dt
=
10

3
27

1
2
ln

t 1
t + 1

3
0
=
10

3
27
+
1
2
ln

3 + 1

3 1

V d 11.11 (B-2009): Tnh tch phn sau: I =


3

1
3 + ln x
(x + 1)
2
dx
Gii: t

u = 3 + ln x
dv =
dx
(x + 1)
2

du =
dx
x
v =
1
x + 1
Do I =
3 + ln x
x + 1
[
3
1
+
3

1
dx
x(x + 1)
=
3
4

1
4
ln 3 +
3

1
x

1
x + 1

dx
=
3
4

1
4
ln 3 + ln

x
x + 1

[
3
1
=
3
4

1
4
ln 3 + ln 3 ln 2 =
3
4
+
3
4
ln 3 ln 2
11.5 ng dng ca tch phn
Cng thc c bn: S(D) =
b

a
f(x)dx
V
Ox
(D) =
b

a
f
2
(x)dx
Vi D = (x, y) [a x b, 0 y f(x)
11.5.1 Tnh din tch
V d 11.12 (A-2007): Tnh din tch hnh phng gii hn bi cc ng y = (e + 1)x
v y = (1 +e
x
)x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 235 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.5. ng dng ca tch phn Chng 11. Tch phn
Gii: Xt phng trnh: (e + 1)x = (1 +e
x
)x

x = 0
e
x
= e x = 1
Ch rng nu x =
1
2
th y
1
=
e + 1
2
cn y
2
=
e
1/2
+ 1
2
v y
1
> y
2
nn
S =
1

0
[(e + 1)x (1 +e
x
)x] dx =
1

0
(e.x x.e
x
) dx = e.
x
2
2
[
1
0
I
I =
1

0
x.e
x
dx
t

u = x
dv = e
x
dx

du = dx
v = e
x
Do I = x.e
x
[
1
0

1

0
e
x
dx = e e
x
[
1
0
= e (e 1) = 1
Vy S =
e
2
1 (vdt)
11.5.2 Tnh th tch vt th trn xoay
V d 11.13 (B-2007): Cho hnh phng (H) gii hn bi cc ng: y = xln x, y = 0,
x = e.
Tnh th tch vt th trn xoay khi quay hnh (H) quanh trc Ox.
Gii: Xt phng trnh xln x = 0 x = 1 (v x > 0).
Do V =
e

1
x
2
ln
2
xdx = I
t

u = ln
2
x
dv = x
2
dx

du = 2
ln x
x
dx
v =
x
3
3
Do I =
x
3
ln
2
x
3
[
e
1

2
3
e

1
x
2
ln xdx =
e
3
3

2
3
I
1
.
I
1
=
e

1
x
2
ln xdx

u = ln x
dv = x
2
dx

du =
dx
x
v =
x
3
3
I
1
=
x
3
ln x
3
[
e
1

1
3
e

1
x
2
dx =
e
3
3

1
9
x
3
[
e
1
=
2e
3
+ 1
9
Do I =
e
3
3

4e
3
+ 2
27
=
5e
3
2
27
Vy V
Ox
(H) =
5e
3
2
27

Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 236 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
11.6 Bi tp
Tm nguyn hm
Bi 11.1: Xc nh a, b, c, d sao cho F(x) = (ax
3
+bx
2
+cx+d).e
x
l mt nguyn hm
ca hm s f(x) = (2x
3
x
2
+ 1)e
x
.
Bi 11.2: Xc nh a, b, c sao cho F(x) = (ax
2
+ bx + c).

2x 3 l mt nguyn hm
ca hm s: f(x) =
2x
2
x 1

2x 3
Tm G(x) l nguyn hm ca f(x) tha mn G(2) = 1.
Bi 11.3: Xc nh a, b, c, d sao cho F(x) = (ax+b) sin x+(cx+d) cos x l nguyn hm
ca hm s f(x) = (x + 2) sin x + (2x 1) cos x
Bi 11.4: Tm nguyn hm ca cc hm s:
a) f(x) = cos
2
x
2
b) f(x) = sin
3
2x.
Bi 11.5: Tnh cc tch phn:
a)

e
x
.(2 e
x
)dx.
b)
e
x
2
x
dx
c)
2
x
.3
x
.5
x
10
x
dx.
d)
e
25x
+ 1
e
x
dx.
e)
e
x
e
x
+ 2
dx
Bi 11.6: Tnh cc tch phn:
a)

x
4
+x
4
+ 2dx.
b)

3

x
5

xdx.
c)

(1 2x)
2001
dx.
d)

x

x
2
+ 4dx.
e)

5 4 ln x
x
dx
Bi 11.7: Tm h nguyn hm ca cc hm s:
a) f(x) = (1 2x
2
)
3
.
b) f(x) =
2

x x
3
.e
x
3x
2
x
3
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 237 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
c) f(x) =
(2 +

x)
3

x
dx.
d) f(x) =
1

3x + 5

3x 1
.
e) f(x) =
x + 1
x
2
6x + 5
.
f) f(x) =
4x
2
+ 6x + 1
2x + 1
.
g) f(x) =
4x
3
+ 4x
2
1
2x + 1
.
h) f(x) =
4x
3
+ 9x + 1
9 4x
2
.
i) f(x) = (sin x + cos x)
2
.
j) f(x) = cos

2x

. cos

2x +

.
k) f(x) = cos
3
x + cos
4
x + sin
4
x.
l) f(x) = sin
6
2x + cos
6
2x.
Bi 11.8: Tm h nguyn hm ca cc hm s sau:
a) f(x) = x
2
(x 1)
9
.
b) f(x) =
x
4
x
10
4
.
c) f(x) =
x
2
x
(x 2)
3
.
d) f(x) =
x
2
1
x
4
+ 1
.
e) f(x) =
2x
x +

x
2
1
.
f) f(x) =
1

(x
2
+a
2
)
3
(a > 0).
g) f(x) =
1
3

x
2

x
Bi 11.9: Tm h nguyn hm ca cc hm s:
a) f(x) =
cos
5
x
3

sin x
+
1
cos x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 238 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
b) f(x) =
cos
3
x
sin x
+
1
sin
4
x
.
c) f(x) =
sin x + cos x
3

sin x cos x
.
Bi 11.10: Tm h nguyn hm ca cc hm s:
a) f(x) =
1

1 +e
2x
dx.
b) f(x) =
x + 1
x(1 +x.e
x
)
.
c) f(x) =
2
x
.3
x
9
x
4
x
.
d) f(x) =
1
xln xln(ln x)
.
Bi 11.11: Tm h nguyn hm ca cc hm s sau:
a) f(x) = ln x
b) f(x) = (x
2
+ 1)e
2x
.
c) f(x) = x
2
. sin x.
d) f(x) = e
3x
. sin 2x.
e) f(x) = x. cos

x.
f) f(x) = e
x
.(1 + tan x + tan
2
x).
Bi 11.12: Tm h nguyn hm ca hm s:
a) f(x) = e

x
.
b) f(x) =

ln x
x

2
.
c) f(x) = (x + 1)
2
cos
2
x.
d) f(x) = e
2x
. cos 3x.
e) f(x) = sin(ln x).
f) f(x) =

x
2
+a vi a = 0.
Bi 11.13: Tm h nguyn hm ca hm s:
a) f(x) = x
3
. ln x
b) f(x) = (x
2
+x 1). sin 2x
c) f(x) = x. sin

x
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 239 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
Bi 11.14: Tnh cc tch phn sau:
a)
dx
4x
2
+ 8x + 3
.
b)
dx
x
2
7x + 10
.
c)
dx
3x
2
2x 1
.
d)
2x 7
x
2
3x + 2
dx.
e)
5x 7
x
2
3x + 2
dx.
f)
2x + 7
x
2
+ 5x + 6
dx.
g)
2x + 5
9x
2
6x + 1
dx.
Bi 11.15: Tnh cc tch phn sau:
a)
xdx
(x + 1)(2x + 1)
.
b)
2x
2
+ 41x 91
(x 1)(x
2
x 12)
dx.
c)
dx
6x
3
7x
2
3x
.
d)
x
3
1
4x
3
x
dx.
e)
(x
3
3x + 2)dx
x.(x
2
+ 2x + 1)
.
f)
(x + 2)
2
dx
x(x
2
2x + 1)
.
Bi 11.16: Tnh cc tch phn:
a)
xdx
x
4
3x
2
+ 2
.
b)
x
7
dx
(x
4
+ 1)
2
.
c)
xdx
x
4
2x
2
1
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 240 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
d)
x
5
dx
x
6
x
3
2
.
e)
2dx
x(x
2
+ 1)
.
f)
dx
x(x
1
0 + 1)
2
.
g)
x
2
1
x
4
+ 1
dx.
h)
x
3
dx
(x
2
+ 1)
2
.
i)
x
2
dx
(1 x)
10
Bi 11.17: Cho hm s: f(x) =
2x
2
+ 2x + 5
x
3
3x + 2
.
a) Tm m, n, p f(x) =
m
(x 1)
2
+
n
x 1
+
p
x + 2
.
b) Tm h nguyn hm ca f(x).
Bi 11.18: Tm h cc nguyn hm ca hm s:
a) f(x) =
x
4
2
x
3
x
.
b) f(x) =
1
x
3
x
.
Bi 11.19: Cho hm s f(x) =
3x
2
+ 3x + 3
x
3
3x + 2
.
a) Xc nh a, b, c sao cho f(x) =
a
(x 1)
2
+
b
x 1
+
c
x + 2
.
b) Tm h nguyn hm ca f(x).
Bi 11.20: Tm h nguyn hm ca hm s.
a) f(x) =
x
2001
(1 +x
2
)
1002
.
b) f(x) =
1
x(x
1999
+ 2000)
.
c) f(x) =
x
2
1
(x
2
+ 5x + 1)(x
2
3x + 1)
.
Bi 11.21: Tm h nguyn hm ca hm s:
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 241 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
a) f(x) =
1
cos x. cos

x +

b) f(x) =
1

2 + sin x cos x
.
c) f(x) =
cos
2
x
sin x +

3 cos x
.
d) f(x) =
sin x
1 + sin 2x
.
e) f(x) = sin xsin 2xcos 5x.
f) f(x) = (sin 4x + cos 4x) . (sin 6x + cos 6x).
g) f(x) = sin

.(2 + sin 2x).


Bi 11.22: Tm h cc nguyn hm sau:
a) f(x) =
sin
3
x
3 sin 4x sin 6x 3 sin 2x
.
b) f(x) = cos 5xtan x + cos 3xtan x.
c) f(x) =
1
sin 2x 2 sin x
.
d) f(x) =
x
sin
2
x
.
e) f(x) =
cot x
1 + sin x
.
f) f(x) = tan

x +

. cot

x +

.
g) f(x) = (x
2
x 3) sin 3x.
Bi 11.23: Tm h nguyn hm ca cc hm s:
a)
x + 1
3

3x + 1
.
b)
x

2x + 1 + 1
.
c)
x
3

x + 2
.
d)
x
3
1 +
3

x
4
+ 1
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 242 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
e)
1
3

x +

x
.
f)
1
3

(2x + 1)
2

2x + 1
g)
x
10

x + 1
.
h) tan x +
1

2x + 1 +

2x 1
Bi 11.24: Tm h nguyn hm ca hm s:
a)
x

9x
2
6x
.
b)
1

x
2
+ 2x + 3
.
c)
1

x
2
+ 6x + 8
.
d)
1

x
2
x 1
.
e)
4x + 5

x
2
+ 6x + 1
.
f)
2x
x +

x
2
1
.
g)
x
2
+ 1
[x[

x
4
+ 1
.
h)
x

1 +x
2
+

(1 +x
2
)
3
.
Bi 11.25: a) Bit rng:
dx

x
2
+ 3
= ln(x +

x
2
+ 3) +C.
Tm nguyn hm ca hm F(x) =

x
2
+ 3.
b) Tnh

x
2
4x + 8dx
Bi 11.26: Tm h nguyn hm ca hm s:
a)
1

(x
2
+ 16)
3
.
b)
1

(1 x
2
)
3
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 243 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
c)
1
(x 1)

1 x
2
.
d)
x 1
(x + 1)

x
2
+ 1
.
e)
1
(x 1)

x
2
+ 2x + 3
.
f)
1
x +

x
2
+x + 1
.
g)
x
2

x
2
+x + 1
.
h)
1
1 +

x +

1 +x
.
Bi 11.27: Tm h nguyn hm ca hm s:
a) 2
x
.e
x
.
b)
1
1 +e
x
.
c)
1 +x
x.(1 +x.e
x
)
.
d)

ln x
x
.
e) e
x
. sin(e
x
).
f)
e
2x
e
2x
+ 2
.
g)
1
xln x
.
h) x.e
x
2
.
Bi 11.28: Tm h nguyn hm ca cc hm s sau:
a)
e
2x
1
e
x
.
b) (1 +e
3x
)
2
.e
3x
.
c)
e
2x
4

e
x
+ 1
.
d)
1

1 +e
x
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 244 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
e)

e
2x
4

e
x
+ 1
.
f)
e

x
.
g)
sin x
e
cos x
.
h)
1
e
x
(3 +e
x
)
.
Bi 11.29: Tm h nguyn hm ca cc hm s sau:
a) x
2
.e
3x
.
b) e
2x
. cos 3x.
c) e
x
. sin x.
d)

ln x
x

3
.
e) x
n
. ln x. (n = 1).
Bi 11.30: Tm h nguyn hm ca cc hm s:
a)
x
2
e
x
(x + 2)
2
.
b)
(1 + sin x)e
x
1 + cos x
.
c)

e
x
+e
x
+ 2.
d)
1
1 x
2
ln
1 +x
1 x
.
e) ln

x +

x
2
1

.
f)
ln x
x.

ln x + 1
.
g)
xln(x +

1 +x
2
)

x
2
+ 1
.
Tnh tch phn xc nh
Bi 11.31: Tnh cc tch phn
a)
4

1
dx

x
.
b)
1

0
x

1 xdx.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 245 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
c)
1

0
x
2
2x 3
2 x
dx.
d)
2

1
dx

x + 1 +

x 1
.
Bi 11.32: Tnh cc tch phn:
a)

0
4 sin
3
xdx
1 + cos x
.
b)

0
tan
2
2x(1 + tan
2
2x)dx .
c)
ln 2

0
e
x
dx
(e
x
+ 1)
2
.
d)
e
3

1
dx
x

1 + ln x
.
Bi 11.33: Tm cc gi tr ca a c ng thc:
2

1
[a
2
+ (4 4a)x + 4x
3
]dx = 12
Bi 11.34: Cho 2 hm s f(x) = 4 cos x + 3 sin x v g(x) = cos x + 2 sin x.
a) Tm cc s A, B sao cho g(x) = Af(x) +Bf

(x).
b) Tnh I =

0
g(x)dx
f(x)
.
Bi 11.35: Tm cc hng s A, B hm s f(x) = Asin x + B tha mn ng thi
cc iu kin:
f

(1) = 2,
2

0
f(x)dx = 4.
Bi 11.36: Tnh cc tch phn sau:
a)

0
e
x
sin 3xdx.
b)
1

0
(x + 1)
2
e
x
dx.
c)
e

1
(x. ln x)
2
dx.
d)
1

0
xln(1 +x
2
)dx.
e)

0
cos x. ln(1 + cos x)dx.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 246 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
f)
e

1
e
ln xdx
(1 +x)
2
.
Bi 11.37: Tnh cc tch phn:
a)
5

3
([x + 2[ [x 2[) dx.
b)
1

1
([2x 1[ [x[)
2
dx.
c)
4

x
2
6x + 9dx.
d)
1

4 [x[dx.
e)
1

[x[ xdx.
f)
3

0
[2
x
4[dx.
g)
3

x
3
2x
2
+xdx.
Bi 11.38: Tnh cc tch phn:
a)

2
[ sin x[dx
b)

1 + sin xdx.
c)

1 sin 2xdx.
d)
2

1 + sin x.
Bi 11.39: Tnh cc tch phn:
a)
2

0
max(x, x
2
)dx.
b)
2

1
max(1, x
2
)dx
c)
2

0
max(x, x
3
)dx.
d)

0
max(sin x, cos x)dx
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 247 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
Bi 11.40: Tnh cc tch phn:
a)
1

1 x
2
dx
1 + 2
x
.
b)

2
x + cos x
4 sin
2
x
dx.
c)

0
x. sin
3
xdx.
d)

pi
sin
2
xdx
3
x
+ 1
.
e)

2
x
2
[ sin
2
x[dx
1 + 2
x
.
f)
1

1
x
4
+ sin x
1 +x
2
dx.
g)

0
cos
7
xdx
sin
7
x + cos
7
x
Bi 11.41: Tnh cc tch phn:
a)
3

0
x
4
1
x
2
+ 9
dx.
b)
1

1
xdx
(x + 2)
3
.
c)
5

1
(2x
2
+ 18)dx
(x
2
6x + 13)
2
.
d)
5

0
x
9
dx
(x
5
+ 1)
3
.
e)
4

0
x
1
5dx
4

(x
8
+ 1)
2
.
f)
1

0
(1 +x)
n
dx.
g)
1

0
x(1 x
2
)
n
dx.
Bi 11.42: Tnh cc tch phn sau:
a)
2

1
x
3
dx
x
8
+ 1
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 248 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
b)
1
2

0
x
3
dx
x
2
3x + 2
.
c)
2

0
dx
x(x
4
+ 1)
.
d)
tan a

1
e
xdx
1 +x
2
+
cot a

1
e
dx
x(1 +x
2
)
vi tan a > 0.
e)
b

0
(a x
2
)dx
(a +x
2
)
2
vi a, b > 0.
f)

2+

6
2

1
x
2
+ 1
x
4
+ 1
dx.
g)
1+

5
2

1
1 +x
2
x
4
x
2
+ 1
dx.
Bi 11.43: Tnh cc tch phn sau:
a)

0
cos 2xdx
sin 2x + cos 2x
.
b)

0
4 sin
3
xdx
1 + cos
4
x
.
c)

0
dx
sin
2
x + 2 sin xcos x 8 cos
2
x
.
d)

0
sin xdx
sin
6
x + cos
6
x
e)

4
sin
6
x + cos
6
x
6
x
+ 1
dx.
f)

0
cos 2xdx
(sin x + cos x + 2)
3
.
g)

0
sin x + 7 cos x + 6
4 sin x + 3 cos x + 5
dx.
h)

0
sin xcos xdx

a
2
cos
2
x +b
2
sin
2
x
vi a, b = 0.
Bi 11.44: Tnh cc tch phn sau:
a)

6
cos
3
xdx

sin x
.
b)

0
cos x sin x

2 + sin 2x
dx.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 249 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
c)

3
cot x
3

sin
3
x sin xdx
sin
3
x
.
d)

0
x. sin x. cos
3
xdx.
e)

3
xsin xdx
cos
2
x
.
f)

0
(x cos
4
x) sin
3
xdx.
Bi 11.45: Tm 2 s A, B hm s f(x) =
sin 2x
(2 + sin x)
2
c th biu din di dng:
f(x) = A
cos x
(2 + sin x)
2
+B.
cos x
2 + sin x
.
T tnh:
0

2
f(x)dx.
Bi 11.46: Tnh cc tch phn sau:
a)

0
x
2
. cos xdx.
b)

2
4
cos
2
(

x)dx.
c)

4
xdx
sin
2
x
.
d)

0
x. tan
2
xdx.
e)

3
8

0
sin
3

xdx.
f)
2

0
x
2
. sin
x
2
dx.
Bi 11.47: Tnh cc tch phn:
a)

cos x

sin x

dx.
b)

0
cos
n
xdx
cos
n
x + sin
n
x
.
c)

0
5 cos x 4 sin x
(cos x + sin x)
3
dx.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 250 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
d)

0
3 sin x + 4 cos x
3 sin
2
x + 4 cos
2
x
dx.
Bi 11.48: t I =

0
sin
2
xdx
sin x +

3 cos x
. v J =

0
cos
2
xdx
sin x +

3 cos x
a) Tnh I 3J, I +J.
b) T cc kt qu trn hy tnh cc gi tr ca I, J v K =
5
3

3
2
cos 2xdx
cos x

3 sin x
Bi 11.49: a) Chng minh rng

0
cos
6
x. cos 6xdx =

0
cos
5
x. sin x. sin 6xdx.
b) Tnh J =

0
cos
5
x. cos 7xdx
Bi 11.50: Tnh cc tch phn sau:
a)
3

2
3

x 1
x + 1
dx
(x 1)
2
b)
6

x 4
x + 2
dx
x + 2
.
c)
1

x
4 x
(x 2)dx.
d)
1

1 +x
1 x
dx.
e)
1

0
dx
(1 +x
m
)
m

1 +x
m
. (m N

)
Bi 11.51: Tnh cc tch phn sau:
a)
4

2
dx
x

16 x
2
.
b)
6

3
dx
x

x
2
9
.
c)
1

0
x
3
.

1 +x
2
dx.
d)

1
x
2
.

4 x
2
dx.
e)
2

0
x

(x
2
+ 4)
3
dx.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 251 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
f)

3
2

0
x
2
.

(3 x
2
)
3
.
Bi 11.52: Tnh cc tch phn sau:
a)
4

4 x
2
x
dx.
b)
1

1 x
2
dx
x
2
.
c)
1
2

1
4
dx

x x
2
.
d)
1

0
x
2
dx

2x x
2
.
e)
a

0
x
2
.

a
2
x
2
dx.
f)
2a

0
x

2ax x
2
dx.
g)
n

a
2

0
x
n1
dx

a
2
x
2n
.
Bi 11.53: Tnh cc tch phn sau:
a)

0
dx

x + 3 +

x + 1
b)
1

1
dx
1 +x +

1 +x
2
.
c)
2

1
dx
x
2
.(

x
2
+ 1 +x)
.
d)
8

4
(2x + 1)dx

x
2
4x +x + 2
.
Bi 11.54: Tnh cc tch phn sau:
a)
ln 2

1 e
2x
dx.
b)
ln 5

0
e
x
.

e
x
1dx
e
x
+ 3
.
c)

1
dx
x.

1 ln
2
x
.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 252 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
d)
e

1
dx
x(1 + ln
2
x)
.
e)
e

1 + ln
2
xdx
x
.
f)
e

1
ln x.
3

1 + ln
2
xdx
x
.
Bi 11.55: Tnh cc tch phn sau:
a)
2

1
ln xdx
x
2
.
b)
e
2

1
ln
2
x

1
ln x

dx.
c)
e
3

e
2
ln(ln x)dx
x
.
d)
1

0
ln(x + 1)dx

x + 1
.
e)
e

1
ln xdx
(x + 1)
2
.
f)

6
ln(sin x)dx
cos
2
x
.
Bi 11.56: Tnh cc tch phn sau:
a)

0
log
2
(1 + tan x)dx.
b)

0
ln(1 + tan x)dx.
c)

0
ln
(1 + sin x)
1+cos x
dx
1 + cos x
.
d)
1

0
x.e
x
.dx
(1 +e
x
)
3
.
ng dng ca tch phn
Bi 11.57: Cho Parabol (P) : y = x
2
4x + 3 v ng thng (d) : y = x 1. Tnh
din tch gii hn bi:
a) (P) v trc Ox.
b) (P), trc Ox v trc Oy.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 253 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
c) (P), trc Ox, x = 2, x = 4.
d) (P) v (d).
e) (P), (d), x = 0, x = 2.
Bi 11.58: Tnh din tch gii hn bi cc ng:
a) (C) : y = x +
1
2x
2
.
b) y = x(x + 1)
5
, trc Ox, trc Oy v x = 1.
c) 2(y 1)
2
= x v (y 1)
2
= x 1.
d) y = x
2
2x + 2, y = x
2
+ 4x + 5, y = x
2
4x + 3 v y = 1.
e) y =
x
2
8
, y =
1
x
, y =
8
x
vi x > 0 .
Bi 11.59: Tnh din tch gii hn bi:
a) (C) : y = x
2
2x v tip tuyn vi (C) ti O(0, 0) v A(3, 3) trn (C).
b) (C) : y = x
3
2x
2
+ 4x 3, y = 0 v tip tuyn vi (C) ti im c honh x = 2.
Bi 11.60: Cho Parabol (P) : y
2
= x v ng trn x
2
+y
2
4x +
9
4
= 0.
a) Chng t (P) v (C) tip xc nhau ti A v B.
b) Tnh din tch hnh phng gii hn bi (P) v cc tip tuyn chung ti A, B.
Bi 11.61: ng thng (d) : x 3y +5 = 0 chia ng trn (C) : x
2
+y
2
= 5 thnh 2
phn. Tnh din tch mi phn.
Bi 11.62: Tnh din tch hnh phng gii hn bi cc ng:
a) y = x
2
, y =

x
b) x y
3
+ 1 = 0, x +y 1 = 0.
c) x
2
+y
2
= 8, y
2
= 2x.
d) y = 2 x
2
, y
3
= x
2
.
e) y =
1

1 x
4
, x = 0, x =
1

2
.
Bi 11.63: Tnh din tch hnh phng gii hn bi cc ng:
a) y = x.e
x
, y = 0, x = 1, x = 2.
b) y = x. ln
2
x, y = 0, x = 1, x = e.
c) y = e
x
, y = e
x
, x = 1.
d) y = 5
x2
, y = 0, x = 0, y = 3 x.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 254 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
e) y = (x + 1)
5
, y = e
x
, x = 1.
Bi 11.64: Tnh din tch hnh phng gii hn bi cc ng:
a) y =

x
2
2
+ 2x

v y = x + 4.
b) y = x
2
+ 2[x[ + 3 v 3x + 5y 9 = 0.
c) y =
x
[x[ + 1
v y = 0, x = 1, x = 2.
d) y = [ ln x[, y = 0, x =
1
e
, x = e.
Bi 11.65: Tnh din tch hnh phng gii hn bi cc ng:
a) y = sin x + cos
2
x vi cc trc ta v x = .
b) y = sin
2
x + sin x + 1, cc trc ta v x =

2
c) y = x + sin x, y = x, x = 0, x = 2.
d) y = x + sin
2
x, y = , x = 0, x = .
Bi 11.66: Din tch hnh phng gii hn bi cc ng thng x = 1, x = 2, y = 0 v
Parabol (P) l 15. Tm phng trnh ca (P), bit (P) c nh l I(1, 2).
Bi 11.67: Cho (H) : y =
2x
x 1
.
a) Chng minh rng hnh phng c gii hn bi (H), tim cn ngang v cc ng
thng x = a + 1, x = 2a + 1 c din tch khng ph thuc vo tham s a.
b) Lp phng trnh tip tuyn (d) ca (H) ti gc ta . Tnh din tch hnh phng
gii hn bi (H), (d) v ng thng x = 2.
Bi 11.68: Cho Parabol (P) : y = x
2
. Hai im A, B di ng trn (P) sao cho AB = 2.
a) Tm tp hp trung im I ca AB.
b) Xc nh v tr ca A, B sao cho din tch ca phn mt phng gii hn bi (P) v
ct tuyn AB t gi tr ln nht.
Bi 11.69: ng thng (d) i qua im M

1
2
; 1

v cc bn trc dng Ox, Oy lp


thnh mt tam gic. Xc nh (d) din tch tam gic nh nht v tnh gi tr .
Bi 11.70: Cho Parabol (P) : y = x
2
. Vit phng trnh ng thng d qua I(1, 3) sao
cho din tch hnh phng gii hn bi d v (P) t gi tr nh nht.
Bi 11.71: Trn Parabol (P) : y = x
2
ly 2 im A(1; 1) v B(3; 3). Tm im M trn
cung

AB ca (P) sao cho tam gic MAB c din tch ln nht.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 255 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
Bi 11.72: Xt hnh (H) gii hn bi Parabol (P) : y = x
2
+ 1 v y = 0, x = 0, x = 1.
Tip tuyn no ca (P) s ct t hnh (H) ra mt hnh thang c din tch ln nht.
Bi 11.73: Tnh th tch vt th trn xoay sinh ra bi php quay xung quanh trc Ox
ca min (D) gii hn bi cc ng:
a) y = ln x, y = 0, x = 2.
b) x
2
+y 5 = 0, x +y 3 = 0.
c) y = x
2
, y =

x.
d) y = x
2
4x + 6, y = x
2
2x + 6.
e) y = x(x 1)
2
.
f) y = x.e
x
, x = 1, y = 0, (0 x 1).
g) y = e
x
, y = x + 2, x = 0, x = 2.
h) y = x

ln(1 +x
3
), x = 1.
i) (P) : y = x
2
(x > 0), y = 3x + 10, y = 1 (min (D) ngoi (P)).
j) y =

cos
4
x + sin
4
x, y = 0, x =

2
, x = .
Bi 11.74: Tnh th tch khi trn xoay c to thnh do xoay quanh trc Oy hnh
phng gii hn bi cc ng:
a) y = x
2
, y = 1, y = 2.
b) y = x
2
, x = y
2
.
c) ng trn tm I(3, 0) bn knh R = 2.
Bi 11.75: Cho min (D) gii hn bi ng trn (C) : x
2
+ y
2
= 8 v Parabol (P) :
y
2
= 2x.
a) Tnh din tch (S) ca (D).
b) Tnh th tch V sinh bi (D) khi quay quanh Ox.
Bi 11.76: Tnh th tch vt th gii hn bi cc mt to nn khi quay cc ng:
a) y = b.

x
a

2/3
. (0 x a) quay quanh trc Ox.
b) y = sin x, y = 0, 0 x trong 2 trng hp. 1. Quanh Ox 2. Quanh Oy.
c) y = b

x
a

2
, y = b

x
a

. Khi quay quanh trc Ox v Oy.


d) y = e
x
, y = 0 (0 x < +) quay quanh trc Ox, Oy
Bi tp tng hp
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 256 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
Bi 11.77: Tnh cc tch phn:
a)
2

2 +[x[dx.
b)
1

0
x
2
dx

4 x
2
.
c)
2

x
2
1dx
x
.
d)
1

0
dx

(1 +x
2
)
3
.
e)
1

0
x
2
dx
(x
2
+ 1)
2
.
f)

0
xdx
cos
2
x
.
g)

0
e
x
. cos xdx.
h)

4
sin
4
x + cos
4
x
3
x
+ 1
dx.
i)

0
cos 2xdx
sin x + cos x + 2
.
j)
5
12

12
dx
sin 2x + 2

3 cos
2
x + 2

3
.
Bi 11.78: Bit f(x) =

2x + 1 Nu x 0
m(1 x
2
) Nu x > 0
. Tm m
1

1
f(x)dx = 1.
Bi 11.79: a) Cho hm s f(x) =
e
x
2

e
x
t ln tdt. Tm honh im cc i.
b) Tm x

0,
3
2

sao cho hm s f(x) =


2x

x
sin t
t
dt t cc i.
Bi 11.80: Cho hm s f(x) =
x

0
2t + 1
t
2
2t + 2
dt, 1 x 1.
Tm gi tr ln nht, nh nht ca hm s f(x).
Bi 11.81: ng thng (d) : x 3y +5 = 0 chia ng trn (C) : x
2
+y
2
= 5 thnh 2
phn. Tnh din tch mt phn.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 257 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
11.6. Bi tp Chng 11. Tch phn
Bi 11.82: Xt hnh phng (H) gii hn bi ng cong (C) : y =
1
x
, y = 0, x = 1,
x = 2. Tm ta im M trn (C) m tip tuyn ti M s ct t (H) ra mt hnh
thang c din tch ln nht.
Bi 11.83: Cho im A thuc (P) : y = x
2
, (A = O). Gi () l php tuyn ti A ca
(P). Xc nh v tr ca A din tch gii hn bi () v (P) l nh nht.
Bi 11.84: Cho hnh (H) gii hn bi
x
2
16

y
2
4
= 1 v x = 4

2. Tnh th tch sinh ra


khi (H) quay quanh Oy.
Bi 11.85 (A-2002): Tnh din tch hnh phng gii hn bi: y = [x
2
4x+3[, y = x+3.
Bi 11.86 (B-2002): Tnh din tch hnh phng gii hn bi cc ng: y =

4
x
2
4
v y =
x
2
4

2
.
Bi 11.87 (D-2002): Tnh din tch hnh phng gii hn bi ng cong
(C) : y =
3x 1
x 1
v 2 trc ta
Bi 11.88 (A-2003): Tnh tch phn I =
2

5
dx
x

x
2
+ 4
Bi 11.89 (B-2003): Tnh tch phn I =

0
1 2 sin
2
x
1 + sin 2x
dx.
Bi 11.90 (D-2003): Tnh tch phn I =
2

0
[x
2
x[dx.
Bi 11.91 (A-2004): Tnh tch phn I =
2

1
xdx
1 +

x + 1
.
Bi 11.92 (B-2004): Tnh tch phn I =
e

1 + 3 ln x. ln xdx
x
Bi 11.93 (D-2004): Tnh tch phn I =
3

2
ln(x
2
x)dx
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 258 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
Chng 12. S phc
Chng 12
S phc
12.1 Kin thc c bn
12.1.1 Cc kin thc chung
Gi i l s sao cho i
2
= 1.
C = a +b.i [ a, b R gi l tp s phc.
z = a +b.i gi l s phc, a gi l phn thc ca z k hiu Re z v b gi l phn o ca
z k hiu Imz
z = a b.i gi l s phc lin hp ca z.
Nu Re z = 0 th z gi l s thun o. Nu Imz = 0 th z l mt s thc. V z l s thc
khi v ch khi z = z.
r = [z[ =

a
2
+b
2
gi l m un ca s phc z.
Gc = Arg(z) l gc sao cho cos =
a

a
2
+b
2
v sin =
b

a
2
+b
2
.
z = r(cos +i. sin ) gi l dng lng gic ca s phc.
12.1.2 Cc php ton trn s phc
+) Php cng, php nhn, php chia:
z
1
= a +ib, z
2
= c +id.
th z
1
z
2
= (a c) +i(b d).
z
1
.z
2
= ac bd +i(ad +bc).
z
1
z
2
=
z
2
.z
1
[z
2
[
2
.
c bit nu z
1
= r
1
(cos
1
+i sin
1
) v z
2
= r
2
(cos
2
+i sin
2
) th
z
1
.z
2
= r
1
.r
2
(cos(
1
+
2
) +i sin(
1
+
2
)) v
z
1
z
2
=
r
1
r
2
(cos(
1

2
) +i sin(
1

2
))
Ch rng i
2
= 1 nn i
3
= i, i
4
= 1, ...
Tng qut i
n
=

1 Nu n = 4k
i Nu n = 4k + 1
1 Nu n = 4k + 2
i Nu n = 4k + 3
+) Php khai cn: gi l cn bc n ca z nu
n
= z.
Ch rng nu z = 0 th z c n cn bc n.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 259 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
12.2. Cc dng bi tp Chng 12. S phc
Nu z = r(cos +i. sin ) th
k
=
n

r.

cos
+k2
n
+ sin
+k2
n

vi k = 0, 1, 2, ..., n 1 l n cn bc n ca z.
c bit gi l cn bc 2 ca z nu
2
= z.
C 2 cch tm cn bc 2 ca z:
-) Cch 1: Dng nh ngha, ng nht h s.
-) Cch 2: Chuyn z v dng lng gic v khai cn theo cng thc:

1,2
=

cos

2
+ sin

r = [z[ v = Arg z.
Ngoi ra ta c th s dng my tnh in t (570 - ES) tm cn bc 2 ca z vi cch
lm nh cch 2 (S dng CMPLX v cc tnh nng tm m un, argument ca mt s
phc cng nh cch chuyn mt s phc t dng lng gic sang dng bnh thng v
ngc li).
+) Cng thc Moivre:
(cos +i sin )
n
= cos n +i sin n
12.2 Cc dng bi tp
12.2.1 Thc hin cc php ton
V d 12.1: Thc hin cc php ton sau:
a) (1 + 2i).(2 i) +
1 3i
3 + 4i
.
b) (1 2i)
3
.
c) (1 i

3)
2010
.
Gii: a) (1+2i).(2i)+
1 3i
3 + 4i
= 4+3i+
(1 3i)(3 4i)
3
2
+ 4
2
= 4+3i+
9 13i
25
=
91
25
+
62
25
i
b) (1 2i)
3
= 1 3.(2i) + 3.(2i)
2
(2i)
3
= 1 6i 12 + 8i = 11 + 2i.
c) z = 1 i

3 = 2.

cos

3
+i sin

Do z
2010
= 2
2010
.

cos
2010
3
+i sin
2010
3

= 2
2010
12.2.2 Khai cn bc 2
V d 12.2: Khai cn s phc
a) z = 1 i.
b) z = 5 + 12i
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 260 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
12.2. Cc dng bi tp Chng 12. S phc
Gii: a) z = 1 i.
Cch 1: Gi = x +y.i l cn bc 2 ca z. Khi
(x +yi)
2
= 1 i x
2
y
2
+ 2xyi = 1 i

x
2
y
2
= 1
2xy = 1

x
2
+ (y
2
) = 1
x
2
.(y
2
) =
1
4
v xy < 0
Do x
2
, y
2
l 2 nghim ca phng trnh:
X
2
X
1
4
= 0 X =
1

2
2
.
Do

x
2
=
1 +

2
2
y
2
=
1

2
2

x =

2 + 2

2
2
y =

2 2
2
v ta c
1,2
=

2 + 2

2
2
i

2 2
2

Cch 2: Vit s phc di dng lng gic z =

2.

cos

4
+i sin

1,2
=
4

2.

cos

8
+i sin

2 + 2

2
2
i

2 2
2

b) z = 5 + 12i.
Cch 1: Gi = x +yi l cn bc 2 ca s phc.
Khi ta c h

x
2
y
2
= 5
2xy = 12

x
2
+ (y
2
) = 5
x
2
.(y
2
) = 36
v xy > 0
Do x
2
, y
2
l 2 nghim ca phng trnh:
X
2
+ 5X 36 = 0 X = 9 hoc X = 4.
Do ta c:

x
2
= 4
y
2
= 9

x = 2
y = 3
.
Vy cn bc 2 ca s phc z = 5 + 12i l
1,2
= (2 + 3i).
Cch 2: S dng my tnh 570 - ES ta tm c
= 2 + 3i.
Khi trnh by ta vit ngc li theo cc bc bin i sau:
(2 + 3i)
2
= 4 + 12i + 9i
2
= 4 + 12i 9 = 5 + 12i = z
do cn bc 2 ca z l (2 + 3i).
Cch 3: S dng dng lng gic.
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 261 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
12.2. Cc dng bi tp Chng 12. S phc
z = 13.

5
13
+i.
12
13

v l gc sao cho cos =


5
13
v sin =
12
13
do nm
gc phn t th II v

2
nm gc phn t th I. V v th
cos
2

2
=
1 + cos
2
=
4
13
cos

2
=
2

13
. sin

2
=
sin
2 cos

2
=
3

13
v
1,2
=

13

13
+i
3

13

= (2 + 3i)
12.2.3 Gii phng trnh i s v cc vn lin quan
V d 12.3 (A-2009): Gii phng trnh sau: z
2
2z + 10 = 0. Gi z
1
, z
2
l 2 nghim
ca phng trnh trn. Tnh A = [z
1
[
2
+[z
2
[
2
.
Gii:

= 1 10 = 9 = (3i)
2
. Do
z
1
= 1 3i v z
2
= 1 + 3i.
A = [z
1
[
2
+[z
2
[
2
= (1
2
+ (3)
2
) + (1
2
+ 3
2
) = 20.
V d 12.4: Gii cc phng trnh sau:
a) z
2
(3 i)z + 8 +i = 0.
b) z
3
+z
2
3z 6 = 0.
c) 2z
4
8z
3
21z
2
17z 6 = 0.
Gii: a) = (3 i)
2
4(8 +i) = 9 6i +i
2
32 4i = 24 10i = 1 2.1.(5i) +
(5i)
2
= (1 5i)
2
Do z
1
=
3 i 1 + 5i
2
= 1 + 2i v z =
3 i + 1 5i
2
= 2 3i.
b) Phng trnh tng ng (z 2)(z
2
+ 3z + 3) = 0 z = 2 hoc z
2
+ 3z + 3 = 0.
Gii z
2
+ 3z + 3 = 0. = 9 3.4 = 3 = (i

3)
2
do z =
3 i

3
2
.
c) Phng trnh tng ng vi (z + 1)(z 6)(2z
2
+ 2z + 1) = 0

z = 1
z = 6
2z
2
+ 2z + 1 = 0

z = 1
z = 6
z =
1 i
2
V d 12.5 (B-2009): Tm s phc z tha mn iu kin: [z(2+i)[ =

10 v z.z = 25.
Gii: Gi s phc z = x +yi th ta c

(x 2)
2
+ (y 1)
2
= 10
x
2
+y
2
= 25

x
2
+y
2
4x 2y 5 = 0 (1)
x
2
+y
2
= 25 (2)
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 262 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
12.3. Bi tp Chng 12. S phc
Th (2) vo (1) ta c 25 4x 2y 5 = 0 2x +y = 10 y = 10 2x
Th vo (2) ta c : x
2
+ (10 2x)
2
= 25 5x
2
40x + 75 = 0

x = 3 y = 4
x = 5 y = 0
Kt lun: c 2 s phc tha mn l z
1
= 3 + 4i v z
2
= 5
12.2.4 Biu din s phc trn mt phng
V d 12.6 (D - 2009): Trn mt phng ta Oxy tm tp hp im biu din s phc
z tha mn: [z (3 4i)[ = 2
Gii: Gi s phc l z = x +yi ta c [(x 3) +i(y + 4)[ = 2

(x 3)
2
+ (y + 4)
2
= 2 (x 3)
2
+ (y + 4)
2
= 4
Do tp hp im l ng trn tm I(3; 4) v bn knh r = 2.
12.2.5 Chng minh ng thc t hp
V d 12.7: Biu din dng lng gic ca s phc z = 1 i

3. T tnh:
C
0
2010
3C
2
2010
+ 9C
4
2010
+ 3
1004
C
2008
2010
3
1005
C
2010
2010
Gii: z = 2

cos

3
+i sin

v z
2010
= 2
2010
. (cos(670) +i sin(670)) = 2
2010
.
Mt khc: z
2010
= C
0
2010
C
1
2010
(i

3)+C
2
2010
(i

3)
2
+C
2008
2010
(i

3)
2008
C
2009
2010
(i

3)
2009
+
C
2010
2010
(i

3)
2010
= (C
0
2010
3C
2
2010
+9C
4
2010
+3
1004
C
2008
2010
3
1005
C
2010
2010
) i

3.(C
1
2010

+ 3
1004
C
2009
2010
)
Do C
0
2010
3C
2
2010
+ 9C
4
2010
+ 3
1004
C
2008
2010
3
1005
C
2010
2010
= 2
2010
12.3 Bi tp
Bi 12.1: Thc hin cc php ton sau:
a)
2 +i
3 2i
+
1 +i

2
2 +i

3
b) 2i(3 +i)(2 + 4i) +
(1 +i)
2
(2i)
3
2 +i
.
c) (1 +i)
2010
Bi 12.2: Tm s phc lin hp, phn thc, phn o ca s phc sau:
z = (1 + 3i)
2
.(2 i)
3
Bi 12.3: Tm s z tha mn iu kin.
a) (3 2i)z + (4 + 5i) = 7 + 3i
b) (1 + 3i)z (2 + 5i) = (2 +i)z
c) z(5 i) + (2 + 3i)z = 10 +i
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 263 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh
T
h
.
s

M
i
n
h
T
u

n
12.3. Bi tp Chng 12. S phc
Bi 12.4: Xc nh tp hp im trong mt phng phc biu din cc s phc tha
mn tng iu kin sau:
a) [z i + 2[ = 3
b)

z i + 1
z + 2i 3

= 1.
c) [z i[ = [z 2 5i[.
Bi 12.5: Khai cn bc 2 s phc i, 4i, 4, 1 + 4

3i
Bi 12.6: Gii phng trnh :
a) z
2
= 2z 5
b) 2z
3
3z
2
+z 6 = 0
c) 2z
2
+ (3 +i)z + 1 + 7i = 0.
d) z
2
+ (1 6i)z 11 3i = 0
Bi 12.7: Vit cc s phc sau di dng lng gic:
a) 1 i

3, 1 +i, (1 i

3).(1 +i),
1 i

3
1 +i
.
b) 2i(

3 i).
c)
1
2 + 2i
d) 1 +i tan vi =

2
+k
e) sin +i cos .
f) 1 + cos i sin .
g) tan i.
Bi 12.8: Vit dng lng gic ca s phc z tha mn:
a) [z[ = 2 v Arg(iz) =
2
3
.
b) [z[ =

3 v Arg

3 i

4
Bi 12.9: Gii cc phng trnh:
a) (z 2 +i)
2
8(z +i 2) + 20 = 0.
b)

iz + 1
z 3i

2
4
iz + 1
z 3i
5 = 0.
c) (z
2
+ 3)
2
+ (z + 1)
2
= 0
Bi 12.10: Tnh gi tr biu thc:
C
0
2010
C
2
2010
+ +C
2008
2010
C
2010
2010
Bin tp : Th.s Minh Tun Trang 264 Khoa T nhin - Trng CSP Nam nh

You might also like