You are on page 1of 38

HC L THUYT M NHC

NGUYN KHNH HONG


SU TM - BIN SON

L THUYT

M NHC
Tp 1

TI LIU HC NHC
DNH CHO HC SINH PH THNG THCS

Ti liu phc v ging dy c nhn


Khng lu hnh

Qung Ngi, thng 9 nm 2008

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

MC LC
m thanh .. 03
Khung nhc ..... 04
Kho nhc .. 05
Tn nt nhc .. 06
Hnh nt nhc 07
Cch ghi nt nhc trn khung .. 08
V tr cc nt nhc trn khung ... 10
Du ho .. 11
Cung ... 16
Nhp ............ 18
Phch .. 19
S ch nhp.. 20
Du lng . 22
Du ni, du luyn, du chm di, du chm ngn ... 23
Du nhc li, du hi tu, khung thay i .. 25
Nhp ly . 27
Gam trng, ging trng ... 28
Gam th, ging th ... 30
Ging ho thanh, ging giai iu ......... 31
Hp m .. 33
Dch ging .. 35
Ging song song 36
o phch, nghch phch . 37
Ph lc 38

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

BI 1
M THANH
m nhc l mt b mn ngh thut dng m thanh, nhp iu din t t tng
tnh cm ca i sng con ngi. m thanh dng trong m nhc phi c 4 yu t
sau y:
1.Cao :
L cao thp (trm bng) ca m thanh.
2.Trng :
L ngn di ngn ca m thanh.
3.Cng :
L mnh nh ca m thanh.
4. m sc:
L tnh cht ring bit ca tng loi ging, tng vt cht pht ra m thanh.
*Cu hi:
1.m nhc dng cht liu g phn nh t tng tnh cm ca con ngi?
a) mu sc, ng nt.
b) m thanh, nhp iu.
2.m thanh dng trong m nhc phi c my yu t ?
a) 3 yu t.
b) 4 yu t.
3.Nu nhng yu t ca m thanh dng trong m nhc ?
.
.
.
.
.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

BI 2
KHUNG NHC
Khung nhc l mt h thng gm 5 dng k v 4 khe nm song song v cch
u nhau theo phng nm ngang.

Th t dng v khe m t di ln
Khung nhc gip ta nhn ra cao ca m thanh ghi ln .
C nhng nt nhc cao hn hoc thp hn khng th ghi ln khung nhc chnh
nn ngi ta thm vo nhng dng ph v khe ph.
Dng, khe ph trn

Dng, khe ph di

Nhng dng v khe ph ch k nh ghi nt nhc v ch xut hin khi cn


thit.
Th t dng v khe ph m t khung nhc chnh m ra.
*Cu hi:
1.Khung nhc gm bao nhiu dng v khe?
a) 5 dng 5 khe.
b) 5 dng 4 khe.
2.Th t ca dng v khe chnh m t:
a) m t di ln.
b) m t trn xung.
3. Th t ca dng v khe ph m t:
a) m t di ln.
b) m t trn xung.
c) m t khung nhc chnh m ra.
4.Khi no th xut hin dng v khe ph ?
a) Lc no cng xut hin.
b) Ch khi no cn ghi nt nhc thp hn hoc cao hn khng th ghi trn khung
nhc chnh.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

BI 3
KHO NHC
Kho nhc l mt hnh v nm u mi khung nhc. Kho nhc gip ta nhn
ra tn cc m (tn nt nhc) trn khung nhc.
C nhiu loi kho nhc nhng thng dng nht l kho Son v kho Pha.
Nhng ca khc thanh nhc (bi ht) thng ch dng kho Son.
Kho Son c ming kho m t dng 2. Tn nt nhc nm dng 2 l nt Son.
T nt Son ta tnh c cc nt khc trn khung.
Kho Son

Nt Son

Son

Son

La

Si

Mi

Pha

Mi

Si

*Cu hi :
1.Kho nhc nm v tr no trn khung nhc ?
a) Nm u khung nhc.
b) Nm gia khung nhc.
c) Nm cui khung nhc.
2.Kho Son c ming kho m dng no ?
a) Dng 2.
b) Dng 3
c) Khe 2.
3.Trn khung nhc c kho Son, nt nhc dng 2 l nt g?
a)Nt Son
b)Nt Mi
c)Nt La

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

BI 4
TN NT NHC
(HAY CAO CA M THANH)
ghi li cao thp ca m thanh ngi ta dng 7 m, th t t thp n cao
l:
Vit tt :

R Mi Pha Son La Si
C
D
E F
G
A B

7 m c bn c sp xp trn khung nhc nh sau:

Mi

Pha

Son

La

Si

*Cu hi :
1.Cao ca m thanh l :
a) di, ngn ca m thanh.
b) cao thp ca m thanh.
c) mnh nh ca m thanh.
2.Nu tn 7 m c bn trn khung nhc theo th t t thp n cao.
.
.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

BI 5
HNH NT NHC
phn bit c thi gian ngn di ngn ca m thanh, ngi ta qui nh mt
s hnh nt nhc sau:
C 7 loi hnh nt nhc:
-Hnh nt trn:

-Hnh nt mc n:

-Hnh nt trng:

-Hnh nt mc kp:

-Hnh nt en:

-Hnh nt mc tam:
-Hnh nt mc t:

Hnh nt trn c thi gian ngn di gp hai ln hnh nt trng.


Hnh nt trng ngn di gp hai ln hnh nt en.
Hnh nt en ngn di gp hai ln hnh nt mc n.
Hnh nt mc n ngn di gp hai ln hnh nt mc kp.
Hnh nt mc kp ngn di gp hai ln hnh nt mc tam.
*Cu hi:
1.Hnh nt l k hiu xc nh:
a) cao thp (cao ) ca m thanh.
b) di ngn ca m thanh.
2.Hnh nt nhc no c thi gian ngn di nht ?
a) Hnh nt en.
b) Hnh nt mc t.
c) Hnh nt trn.
3.Theo em, cc loi nhc c sau, nhc c no c ting vang di nht:
a) Ting trng con.
b) Ting chung.
c) Ting m.
4.Hy nu tn cc hnh nt theo th t t nt ngn ngn nht n nt di nht.
..
..
..
..
..
..
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

BI 6
CCH GHI NT NHC TRN KHUNG
vic ghi chp nhc c p, thng nht, ngi ta qui nh cch ghi chp cc
hnh nt nhc nh sau:
1.Cch ghi ui nt khng c du mc:
-Nt nhc quay ln, ui nt vit bn phi.
-Nt nhc quay xung, ui nt vit bn tri.

2.Cch ghi ui nt c du mc:


Cc nt nhc c du mc cch ghi hng ui cng nh trn nhng hng ca
du mc bao gi cng pha bn phi:

3.Cch ghi nhc bi ht mt b:


-Nhng nt nhc t v tr tr ln ui nt vit quay xung.
-Nhng nt nhc t v tr La tr xung ui nt vit quay ln.
-Nt nhc vit dng 3 (nt Si) vit tu .
4.Cch ghi nhc bi ht hai b (tham kho)
-Tt c cc nt b trn ui nt vit quay ln.
-Tt c cc nt b di ui nt vit quay xung.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

5.Gch ngang trng :


Thng thng khi vit mt ca khc, cc nt nhc c tch ri ng vi li ca.
i vi cc bn nhc khng li, cc du mc i lin nhau c th c thay bng
cc du gch ni gi l gch ngang trng .

*Cu hi:
1.Cch ghi ui nt khng c du mc ?
a) Nt nhc quay ln, ui nt vit bn phi. Nt nhc quay xung, ui nt vit
bn tri.
b) Vit tu
2.Cch ghi ui nt c du mc ?
a) Hng ca du mc bao gi cng pha bn phi ui nt nhc.
b) Hng ca du mc bn tri ui nt nhc.
c) Hng ca du mc bn tri hoc bn phi ui nt nhc u c.
3.Nu cch ghi nhc bi ht mt b ?
..
..
..
..
..
..

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

10

BI 7
V TR CC NT NHC
TRN KHUNG NHC KHO SON
Theo th t 7 tn nt (, R, Mi, Pha, Son, La, Si) v tr nt nhc trn khung
nhc kho Son nh sau:

Mi

Pha

Son

La

Si

Mi

Pha

Son

La

Si

Mi

Pha

Son

La

Si

*Bi tp :
Tp c tn cc nt nhc trn khung :
Yu cu :
c xui, c ngc v c cch qung khng theo th t :
1.

2.

3.

4.

5.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

11

BI 8
DU HO
Du ho l k hiu cho bit s lm thay i cao ca nt nhc ln cao hoc
xung thp hn vi khong cch l 1/2 cung so vi v tr n ang ng. C 3 loi du
ho thng dng:
1.Du thng (

) nng cao nt nhc ln 1/2 cung:

2.Du ging (

1/2 cung
Pha - Pha
) h thp nt nhc xung 1/2 cung:

1/2 cung
Mi - Mi
3.Du bnh (du hon) ( ) hu b tc dng ca du thng hoc du ging:

Hu b nh hng ca du thng

Hu b nh hng ca du ging
Ngoi ra cn c 2 loi du ho kp:
1.Du thng kp c tc dng nng cao nt nhc ln 1 cung:

1 cung
2.Du ging kp c tc dng h thp cao nt nhc xung 1 cung:

1 cung

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

12

NH HNG CA DU HO
Tu theo v tr, du ho c tc dng v tn gi nh sau:
A.DU HO THEO KHO:
Du ho theo kho vit u mi khung nhc. Du ho ny nh hng n tt
c nt nhc no mang tn du ho .

Tt c cc nt Pha trong bi nhc u phi nng cao ln 1/2 cung do nh hng


ca du ha pha thng u kho.

Tt c cc nt Si trong bi nhc u phi h thp xung 1/2 cung do nh hng


ca du ho Si ging u kho.
*Lu : Ch c 2 loi du ho l du thng v du ging c s dng lm du
ho theo kho.
*Khi sng tc bi ht hoc bn nhc, vic la chn xy dng bi ht, bn nhc
trn mt gam no tu thuc vo ch ca tc gi. Nu xy dng trn gam
trng hoc La th th khng xut hin du ho theo kho. Cn nu xy dng trn
mt gam khc 2 gam trn th bt buc phi s dng du ho theo kho. C th cc em
s c tham kho nhng bi sau. y xin trnh by cng cc em mt s gam v
trnh t xut hin du ho theo kho:
1.Gam Son trng v Mi th:

2.Gam R trng v Si th:

3.Gam La trng v Pha thng th:

4.Gam Mi trng v thng th:

5.Gam Si trng v Son thng th :

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

6.Gam R thng trng v Si thng th :

7.Gam thng trng v La thng th :

8.Gam Pha trng v R th:

9.Gam Si ging trng v Son th:

10.Gam Mi ging trng v th:

11.Gam La ging trng v Pha th:

12.Gam R ging trng v Si ging th:

13.Gam Son ging trng v Mi ging th:

14.Gam ging trng v La ging th:

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

13

HC L THUYT M NHC

14

*Trnh t xut hin du thng:


Pha--Son-R-La-Mi-Si
*Trnh t xut hin du ging :
Si-Mi-La-R-Son--Pha
*Cch tnh ging vi ho biu c du thng :
T du thng cui cng tnh ln qung 2 th (0,5cung) ta c ging trng, tnh
xung qung 3 th (1,5 cung) ta c ging th song song:
VD: T du thng nt tnh ln -R:Ta c ging R trng, tnh tip
xung -Si-La ta c ging La th.
*Cch tnh ging vi ho biu c du ging :
T du ging cui cng tnh xung qung 4 gim (2,5cung) ta c ging trng,
tnh xung qung 3 th (1,5 cung) ta c ging th song song:
VD: T du ging nt Mi tnh xung Mi-R--Si:Ta c ging Si ging
trng, tnh tip xung Si ging-La ging-Son ta c ging Son th.
i vi cc ho biu c 2 du ging tr ln, ly tn nt c du ging p t chnh
l tn ca ging trng.

Du ging nt p t nt Mi: Ging Mi ging trng.


B.DU HO BT THNG:
Du ho bt thng khng c v tr c nh, thnh thong xut hin trong bn nhc
nn gi l du ho bt thng.
Du ho bt thng t ngay trc nt nhc v ch nh hng trong mt nhp.

Ch c 2 nt nhc trn chu nh hng ca du ho. Cc nt Si pha trc cng


nhp v cc nt Si khc sau khng cng nhp khng chu nh hng ca du ho.
*Tt c 5 loi du ho: thng, thng kp, ging, ging kp, du bnh u c
dng lm du ho bt thng.

*Cu hi:
1.Du ho dng lm g?
a)Thay i cao nt nhc ln 1/2 cung.
a)Thay i cao nt nhc xung 1/2 cung.
c)C 2 trn.
2.Tc dng ca du thng:
a)Nng cao nt nhc ln 1/2 cung.
b)H thp cao nt nhc xung 1/2 cung
c)Hu b tc dng ca du ging.
3.Tc dng ca du ging:
a)Nng cao nt nhc ln 1/2 cung.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

15

b)H thp cao nt nhc xung 1/2 cung


c)Hu b tc dng ca du thng.
4.Tc dng ca du hon (du bnh):
a)Nng cao nt nhc ln 1/2 cung.
b)H thp cao nt nhc xung 1/2 cung
c)Hu b tc dng ca du thng v du ging.
5.Cc du ho sau y c tc dng nh th no?

6.Du ho theo kho xut hin v tr no trong bn nhc?


a)Ghi u mi khung nhc v c tc dng n tt c cc nt mang tn du ho
.
b)Ghi trc nt nhc v ch c tc dng n cc nt nhc mang tn du ho
trong 1 nhp.
7.Du ho bt thng xut hin v tr no trong bn nhc?
a)Ghi u mi khung nhc v c tc dng n tt c cc nt mang tn du ho
.
b)Ghi trc nt nhc v ch c tc dng n cc nt nhc mang tn du ho
trong 1 nhp.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

16

BI 9
CUNG, QUNG
1.Cung:
Trong 7 tn nt, khong cch cao ca chng khng ng u nhau, c khong
cch 1 cung, c khong cch na cung. Cc khong cch cao c ghi nh sau:

1c

1c 1/2c 1c 1c 1c 1/2c
R Mi Pha Son La
Si ()

*Do nh hng ca du ho nn c 2 loi na cung nh sau:


a) Na cung Diatonic (na cung d):
L tn gi na cung ca 2 nt nhc khc tn nhau. Na cung Diatonic c to ra
gia 2 bc lin k nhau ca hng m.
VD:

1/2c
MiPha

1/2c
1/2c
# R SonLab

1/2c
Si

b) Na cung Crmatic (na cung ng):


L tn gi na cung ca 2 nt nhc cng tn nhau. Na cung Crmatic c to
ra trong mt bc c bn vi s nng cao hoc h thp chnh n.
VD:

1/2c
SonSon #

1/2c
RRb

1/2c
La#-La

1/2c
b-

2.Qung :
Qung l s lin kt gia hai hoc nhiu m thanh pht ra cng mt lc (hay pht
ra ln lt). Nt thp nht ca qung gi l nt nn, nt cao ca qung gi l nt
nh.
Tm li : Khong cch cao gia hai nt nhc c gi l qung.
V d : Nt Son v nt La c khong cch l qung 2, nt vi nt l qung
1, nt R vi nt Pha l qung 3...
C hai loi qung l qung giai iu v qung ho thanh
-Qung giai iu l qung m cc nt nhc pht ra ln lt nt n n nt kia.
-Qung ho thanh l qung m cc nt nhc pht ra ng thi cng mt lc.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

17

*Cu hi:
1.Trong 7 tn nt, khong cch cao gia cc m lin bc c ng u nhau
khng?
a)C ng u.
b)Khng ng u.
2.Hy nu nhng khong cch gia cc m lin bc c khong cch 1 cung?
a)Qung -R; R-Mi; Pha-Son; Son-La; La-Si.
b)Qung -R; R-Mi; Si-; Pha-Son; Son-La.
3.Hy nu nhng khong cch gia cc m lin bc c khong cch 1/2 cung ?
a)Qung Si-; Mi-Pha; Son-La.
b)Qung Si-; Mi-Pha.
4.Em hy cho bit th no l na cung ng (Crmatic)?
a)L khong cch na cung gia 2 nt nhc cng tn nhau.
a)L khong cch na cung gia 2 nt nhc khc tn nhau.
5.Em hy cho bit th no l na cung d (Diatonic)?
a)L khong cch na cung gia 2 nt nhc cng tn nhau.
a)L khong cch na cung gia 2 nt nhc khc tn nhau.
6.Em hy cho bit tn gi ca 2 na cung sau l na cung ng hay na cung d?
Si-Si#:
-Rb:
7.Hy cho bit qung l g? Qung giai iu l g? Qung ho thanh l g?
..

8. Cc qung sau y l qung my: -Mi; Son-Pha, Si-R, Pha-R, Mi-?


..

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

18

BI 10
NHP
Khi nghe mt bn nhc hay mt bi ht, ta thng thy cch mt khong thi gian
u nhau no c mt ting m mnh (hay mt ting trng m theo). Khong
thi gian u nhau gia ting mnh trc vi ting mnh sau gi l nhp.
phn bit nhp n vi nhp kia ngi ta dng mt vch thng ng trn
khung nhc gi l vch nhp.
Nhp

Vch nhp
- Khong cch gia 2 vch nhp gi l nhp hoc nhp trng canh.
- Khi kt thc 1 on nhc hay thay i kho nhc, thay i nhp, ngi ta dng 2
vch nhp, gi l vch kp.
- Chm dt bi nhc ngi ta dng vch kt thc bao gm 1 vch bnh thng v
1 vch m hn pha ngoi.
*Cu hi:
1. phn bit nhp n vi nhp kia ngi ta dng k hiu g?
..

2.Khi no th ngi ta dng vch nhp kp?


a)Khi kt thc mt on nhc.
b)Khi thay i kho nhc.
c)Khi thay i nhp.
d)Tt c cc trn
3.Ngi ta dng k hiu vch g kt thc bi nhc (bi ht) ?
a)Vch nhp kp
b)Vch n
c)Vch kt thc

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

19

BI 11
PHCH
Trong mi nhp ( nhp hay nhp trng canh) li chia ra nhiu qung thi gian
u nhau nh hn gi l phch.
Mi nhp u c phch mnh, phch nh. Phch mnh bao gi cng nm u
nhp. Nh c phch mnh, phch nh ta mi phn bit c cc loi nhp khc nhau.
S lng phch trong mi nhp tu thuc vo s ch nhp.
Phch

nhp (nhp)
Phch c th chia ra lm nhiu phn nh hn mt nt nhc hoc c th c nhiu
phch trong mt hnh nt nhc.
V d:
-Trong nhp 4/4, mt phch c th bng mt hnh nt en hoc 2 hnh nt n
hoc 4 hnh nt mc kp; mt hnh nt trn c 4 phch, mt hnh nt trng c 2
phch

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

20

BI 12
S CH NHP
S ch nhp ghi u bn nhc, sau kho nhc v ch ghi mt ln khung nhc
u tin (tr trng hp c s thay i nhp)
S ch nhp trng ging nh mt phn s
-S trn biu th s phch c trong mi nhp.
-S di biu th di ca mi phch l bao nhiu (tng ng vi hnh nt
no)
*MT S LOI S CH NHP THNG DNG:
-Nhp 2/4:
Nhp 2/4 trong mi nhp c 2 phch, mi phch c di bng 1 hnh nt en
(mi nhp c hai hnh nt en)
Phch 1 phch 2

-Nhp 3/4:

Nhp 3/4 trong mi nhp c 3 phch, mi phch c di thi gian bng mt


hnh nt en (mi nhp c 3 hnh nt en)
-Nhp 3/8:

Nhp 3/8 trong mi nhp c 3 phch, mi phch bng 1 hnh nt mc n. (mi


nhp c 3 hnh nt mc n)
-Nhp 6/8:

Nhp 6/8 trong mi nhp c 6 phch, mi phch bng 1 nt mc n. (mi nhp


c 6 hnh nt mc n)
*Nhng nhp c s bn di l 4: di ca phch l nt en.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

21

*Nhng nhp c s bn di l 8: di ca phch l nt mc n.

*Cu hi:
1.S ch nhp c ghi v tr no trong bn nhc?
a)Ghi u khung nhc, sau kho nhc
b)Ghi gia khung nhc.
c)Ghi cui khung nhc.
d)Ghi gia bn nhc.
e)Ghi cui bn nhc.
2.S ch nhp ghi nh th no?
a)Ghi mt ln vo khung nhc u tin ca bn nhc.
b)Tt c cc khung nhc u phi ghi s ch nhp.
3.S ch nhp ghi ging nh 1 phn s, s trn biu th :
a)L s phch c trong mi nhp.
b)L s phch ca c bi nhc.
c)L di ca mi phch.
4.S di biu th:
a)L di ca tt c cc nt nhc trong nhp.
b)L s phch ca c bi nhc.
c)L di ca mi phch trong mi nhp.
5.Trong nhp 2/4, mi nhp c my phch, mi phch c di tng ng vi
hnh nt no?
6.Trong nhp 3/4, mi nhp c my phch, mi phch c di tng ng vi
hnh nt no?
7.Trong nhp 3/8, mi nhp c my phch, mi phch c di tng ng vi
hnh nt no?
8.Trong nhp 6/8, mi nhp c my phch, mi phch c di tng ng vi
hnh nt no?

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

22

BI 13
DU LNG
Trong khi trnh by mt bi ht, bn nhc, c nhng lc ta phi ngng ngh. Thi
gian ngng ngh c cc du hiu ghi li, cc du hiu gi l du lng.
ng vi cc hnh nt ch di thi gian vang ln ca m thanh, c cc du lng
ch thi gian ngng ngh nh sau:

lng trn
lng en
lng kp
lng t
lng trng
lng n
lng tam

*Cu hi:
1.Tc dng ca du lng:
a)Dng biu th m thanh vang ln.
b)Ch thi gian ngng ngh, khng n hoc ht khi c k hiu ny.
2.Hy in tn cc du lng sau:

....

..

3.Du lng sau tng ng vi hnh nt no?


a)Hnh nt trng
b)Hnh nt en
c)Hnh nt mc n

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

23

BI 14
DU NI - DU LUYN
DU CHM DI-DU CHM NGN
Du ni, du chm di, du chm ngn l nhng k hiu b sung tng thm
di ca m thanh.
1.Du ni thng c s dng khi tng thm di ca nt nhc cng tn nhau.
2.Du luyn l k hiu dng ni cao ca cc nt nhc khc tn nhau. Hay
ni cch khc, mun th hin mt ting ht hai nt nhc khc nhau ngi ta dng
du luyn.
3.Du chm di l k hiu tng di ca nt nhc trong cng mt nhp m tng
di ca cc nt nhc trong nhp khng vt qu s phch quy nh trong nhp
c ghi s ch nhp. Du chm di l mt chm nh nm bn phi nt nhc v
c gi tr tng thm 1/2 di ca chnh nt .
4.Du chm ngn l k hiu ghi trn nt nhc, khi gp du ny, ngi ht hoc
ngi n c th x l t do.

du ni

du luyn

du chm di

du chm ngn (du mt ngng)


*Bi tp:
1.Cho bit nt trong khung nhc sau ngn di bao nhiu?

a)Ngn di 3 phch (= 3 hnh nt en)


b)Ngn di 4 phch (= 4 hnh nt en)
c)Ngn di 5 phch (= 5 hnh nt en)

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

2.Cho bit nt Son trong khung nhc sau ngn di bao nhiu?

a)Ngn di 2 phch (= 2 hnh nt en)


b)Ngn di 1 phch ri (= 1,5 hnh nt en)
c)Ngn di 1 phch (= 1 hnh nt en)

3.Cho bit nhng nt nhc trong khung nhc sau ngn di bao nhiu?

a)Nt La ngn di 3 phch (= 3 hnh nt en)


b)Nt La Ngn di 2 phch ri, luyn ln nt na phch.
4.Cho bit nt trong khung nhc sau ngn di bao nhiu?

a)Ngn di 2 phch.
b)Ngn di 3 phch.
c)Ngn t do.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

24

HC L THUYT M NHC

25

BI 14
DU NHC LI DU HI TU
KHUNG THAY I
1.DU NHC LI:
Khi mun din tu li mt phn nhc no y ngi ta dng du nhc li khi
mt cng chp li thm mt ln na.

du nhc li
2.KHUNG THAY I:
Khi s dng du nhc li, ln 2, nu c s thay i nhng nhp cui cng
ngi ta dng khung thy i.
Ln 1: trnh din bnh thng
Ln 2: n nhng nhp trong vng nh hng ca khung thay i 1 ta phi b
qua khng trnh din, m trnh din qua nhng nhp trong vng nh hng ca
khung thay i 2 tr v sau.

Phn khc nhau


3.DU HI TU:
Khi c thm yu cu phi din li mt phn hoc ton bi nhc, ngi ta dng
thm du hi tu. Du hi tu c ghi 2 ln.

4.DU CO-A
Khi trnh by ln th hai, nu c yu cu phi b bt phn no ngi ta dng
du C-a. Du c-a cng c ghi 2 ln.

phn yu cu b bt
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

HNG DN CCH X L
KHI GP CC K HIU
1.K hiu du nhc li khng c khung thay i:

Th t trnh din nh sau:1-2-3-4-5-6-3-4-5-6-7-8.


2.K hiu du nhc li c khung thay i:

Th t trnh din nh sau: 1-2-3-4-5-6-3-4-5-7-8.


3.K hiu du hi tu khng c du c-a:

Th t trnh din nh sau: 1-2-3-4-5-6-3-4-5-7-8-1-2-3-4-5-6-3-4-5-7-8.


4.K hiu du hi tu c du c-a:

Th t trnh din nh sau: 1-2-3-4-5-6-3-4-5-7-8-1-2-3-7-8.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

26

HC L THUYT M NHC

27

BI 15
NHP LY
Mt nhp thng thng th s lng phch hoc hnh nt nhc c qui nh bi
s ch nhp (khng c t hn hoc nhiu hn)
Tuy nhin c khi nhp u, do ch ca tc gi bn nhc c bt u t mt
phch yu, nhp khng s phch theo qui nh. nhp gi l nhp ly .

nhp

nhp thiu: nhp ly .


*Cu hi:
1.Nhp ly l nhp nh th no?
a) nhp u tin l nhp thiu, bi ht (bn nhc) c bt u t phch yu.
b) nhp u tin l nhp s phch theo qui nh.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

28

BI 16
GAM TRNG
GING TRNG
1. Gam:
Gam l h thng 7 bc m t nhin c sp xp lin bc trong mt qung 8 (ch
m n ch m)
I II III IV V VI VII (I )
2. Gam trng:
Gam trng l h thng 7 bc m c sp xp lin bc, hnh thnh da trn cng
thc cung v na cung nh sau:
I
II
III IV V VI VII (I)
1c
V d: Gam trng:
I
II

1c
V d: Gam Pha trng:
I
II

1c

1c

c 1c

1c

1c c

IV

VI VII

III

1c

III

1c

1c

IV

1c

1c

1c

(I)

VI VII

1c

1c

(I)

m n nh nht trong gam gi l m ch (bc I)


Trong Gam trng, m ch l nt . Trong gam Pha trng, m ch l nt
Pha.
3.Ging trng:
Cc bc m trong gam trng c s dng xy dng giai iu mt bi ht hay
mt bn nhc, ngi ta gi l ging trng km theo tn m ch.
V d: bi Tht l hay ca Hong Ln

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

29

Cu hi:
1.Th no l gam trng?
.
.
.
.
2.Th no l ging trng?
.
.
.
.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

30

BI 17
GAM TH
GING TH
1.Gam th:
Gam th l h thng 7 bc m c sp xp lin bc, hnh thnh da trn cng
thc cung v na cung nh sau:
I

II

III

IV

V VI VII (I)

1c c 1c 1c c 1c
1c
m n nh nht trong gam gi l m ch (bc I). V d: Trong gam la th, m
n nh nht l m La.
2.Ging th:
Cc bc trong gam th c s dng xy dng giai iu mt bi ht hay mt
bn nhc, ngi ta gi l ging th km theo tn m ch.
V d: Bi ng chng ta i (nhc phim Trung Quc)

*Cu hi:
1.Th no l gam th?
.
.
.
.
.
2.Th no l ging th?
.
.
.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

31

BI 18
GING HO THANH
GING GIAI IU
1.Ging trng ho thanh l ging trng c m bc VI h thp xung na cung
so vi ging trng t nhin.
V d:
Ging trng ho thanh

2.Ging th ho thanh l ging th c m bc VII tng ln na cung so vi ging


th t nhin.
V d:
Ging La th ho thanh

3.Ging trng giai iu l ging trng khi giai iu i xung bc VI v bc VII


b ging xung na cung so vi ging trng t nhin. Khi giai iu i ln cc bc
ny tr li bnh thng nh trong hnh thc t nhin
V d:
Ging Son trng giai iu

4.Ging th giai iu l ging th khi giai iu i ln c m bc VI v bc VII


tng ln na cung so vi ging th t nhin. Khi giai iu i xung, cc bc ny tr
li bnh thng nh trong hnh thc t nhin.
V d:
Ging La th giai iu

Cu hi:
1.Th no l ging trng ho thanh?
.
.
.
.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

32

2.Th no l ging trng giai iu?


.
.
.
.
3.Th no l ging th ho thanh?
.
.
.
.
4.Th no l ging th giai iu?
.
.
.
.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

33

BI 19
HP M
1.Hp m:
Hp m l s vang ln ng thi ca ba, bn, hoc nm m cch nhau mt qung
ba.
V d:

Hp m ba

Hp m by

*Hp m ba c 3 m chng ln nhau theo qung 3


*Hp m by c 4 m chng ln nhau theo qung 3
2.Mt s loi hp m:
a)Hp m ba:
Gm c ba m, cc m cch nhau qung 3. Hai m ngoi cng to thnh qung 5.
V d: Hp m ba

-m v m Mi cch nhau mt qung 3 trng


-m Mi v m Son cch nhau mt qung 3 th
-m v m Son cch nhau mt qung 5 ng
Tu theo cch sp xp cc qung 3 trng, 3 th m to thnh cc hp m trng,
hp m th v cc hp m khc.
V d: Hp m 3 trng, hp m 3 th.

Hp m ba trng

Hp m ba th

b)Hp m by:
Gm c 4 m, cc m cch nhau theo qung 3. Hai m ngoi cng to thnh
qung by.
V d: Hp m By

-Hp m Son 7, c 2 m ngoi cng l Son v Pha, to thnh qung 7


-Hp m Pha 7, c 2 m ngoi cng l Pha v Mi, to thnh qung 7
Hp m l mt trong nhng phng tin din t m nhc. Cc nhc s s dng
hp m th hin nhng tng, cm xc, ni dung m nhc cc tc phm nhc
n v nhc ht.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

34

Cu hi:
1.Th no l hp m?
.
.
.
.
1.Th no l hp m ba?
.
.
.
.
1.Th no l hp m by?
.
.
.
.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

35

BI 20
DCH GING
S chuyn dch cao thp ca mt bi ht cho ph hp vi tm c ging ca
ngi ht c gi l dch ging.
Khi dch ging, trn bn nhc s c s thay i ho biu v tn nt nhc nhng
mi quan h v cao v trng ca cc m khng thay i. Ngi ta ch n
hoc cao ln hoc thp xung tu thuc vo cao mun x dch c xc nh bng
m ch.
V d: Bi N ci ging trng:

Khi dch ging cao ln mt qung 4 (-Pha) bi ht N Ci s ging Pha


trng:

Khi dch ging thp xung mt qung 3 (-La) bi ht N Ci s ging La


trng:

*Khi dch ging mt bi ht hay mt bn nhc, tnh cht trng hoc th s


khng b thay i.
Cu hi:
Th no l dch ging:
.
.
.
.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

36

BI 21
GING SONG SONG
Ging song song l mt ging trng v mt ging th c chung ho biu.
V d:
-Ging trng v ging La th l hai ging song song, ho biu khng c du
thng, du ging.

Ging trng

Ging La th
-Ging Pha trng v ging R th l hai ging song song, ho biu c du Si
ging

Ging Pha trng

Ging R th
-Ging Son trng v ging Mi th l hai ging song song, ho biu c du Son
thng.

Cu hi: Th no l ging song song?


.
.
.

.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

37

BI 22
O PHCH
NGHCH PHCH
1.o phch:
o phch l s x dch trng m t phch mnh sang phch nh v ngc li.
Bnh thng, cm gic ca con ngi thun vi mt m thanh ngn di t phch
mnh sang phch nh. Nhng khi m thanh thuc v phch nh c ngn di sang
phch mnh tai nghe s pht hin s bt thng , s bt thng gi l hin
tng o phch.
V d:
-Bnh thng, khng o phch:

-o phch:

o phch c tc dng lm cho nt nhc thm kho khon nu ta bit s dng


ng mc.
2.Nghch phch:
Do c s x dch v du nhn nn nghch phch cng to nn c nhng xo
ng mi v tit tu v gy c rung cm mi cho ngi nghe.
Khi thay th phch mnh hoc phn mnh ca phch bng du lng ta c nghch
phch.
V d:

Cu hi:
1.Th no l o phch?
.
.
.
.
2.Th no l nghch phch?
.
.
.
.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

HC L THUYT M NHC

38

PH LC

TI LIU THAM KHO


1.Sch gio khoa Ngh thut cc lp 6, 7, 8, 9 hin hnh ca Nh xut bn Gio
dc.
2.Cun m nhc tc gi v tc phm - Trn Cng bin son v tuyn chn Nh xut bn m nhc -1996.
3.Cun Kin thc mn Ht - Nhc ph thng Trn Cng ch bin - Nh xut
bn Gio dc 1996.
4.Cun Nhc l nng cao thc hnh - Ng Ngc Thng bin son Nh xut
bn m nhc 1996.

Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son

You might also like