Professional Documents
Culture Documents
L THUYT
M NHC
Tp 1
TI LIU HC NHC
DNH CHO HC SINH PH THNG THCS
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
MC LC
m thanh .. 03
Khung nhc ..... 04
Kho nhc .. 05
Tn nt nhc .. 06
Hnh nt nhc 07
Cch ghi nt nhc trn khung .. 08
V tr cc nt nhc trn khung ... 10
Du ho .. 11
Cung ... 16
Nhp ............ 18
Phch .. 19
S ch nhp.. 20
Du lng . 22
Du ni, du luyn, du chm di, du chm ngn ... 23
Du nhc li, du hi tu, khung thay i .. 25
Nhp ly . 27
Gam trng, ging trng ... 28
Gam th, ging th ... 30
Ging ho thanh, ging giai iu ......... 31
Hp m .. 33
Dch ging .. 35
Ging song song 36
o phch, nghch phch . 37
Ph lc 38
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
BI 1
M THANH
m nhc l mt b mn ngh thut dng m thanh, nhp iu din t t tng
tnh cm ca i sng con ngi. m thanh dng trong m nhc phi c 4 yu t
sau y:
1.Cao :
L cao thp (trm bng) ca m thanh.
2.Trng :
L ngn di ngn ca m thanh.
3.Cng :
L mnh nh ca m thanh.
4. m sc:
L tnh cht ring bit ca tng loi ging, tng vt cht pht ra m thanh.
*Cu hi:
1.m nhc dng cht liu g phn nh t tng tnh cm ca con ngi?
a) mu sc, ng nt.
b) m thanh, nhp iu.
2.m thanh dng trong m nhc phi c my yu t ?
a) 3 yu t.
b) 4 yu t.
3.Nu nhng yu t ca m thanh dng trong m nhc ?
.
.
.
.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
BI 2
KHUNG NHC
Khung nhc l mt h thng gm 5 dng k v 4 khe nm song song v cch
u nhau theo phng nm ngang.
Th t dng v khe m t di ln
Khung nhc gip ta nhn ra cao ca m thanh ghi ln .
C nhng nt nhc cao hn hoc thp hn khng th ghi ln khung nhc chnh
nn ngi ta thm vo nhng dng ph v khe ph.
Dng, khe ph trn
Dng, khe ph di
HC L THUYT M NHC
BI 3
KHO NHC
Kho nhc l mt hnh v nm u mi khung nhc. Kho nhc gip ta nhn
ra tn cc m (tn nt nhc) trn khung nhc.
C nhiu loi kho nhc nhng thng dng nht l kho Son v kho Pha.
Nhng ca khc thanh nhc (bi ht) thng ch dng kho Son.
Kho Son c ming kho m t dng 2. Tn nt nhc nm dng 2 l nt Son.
T nt Son ta tnh c cc nt khc trn khung.
Kho Son
Nt Son
Son
Son
La
Si
Mi
Pha
Mi
Si
*Cu hi :
1.Kho nhc nm v tr no trn khung nhc ?
a) Nm u khung nhc.
b) Nm gia khung nhc.
c) Nm cui khung nhc.
2.Kho Son c ming kho m dng no ?
a) Dng 2.
b) Dng 3
c) Khe 2.
3.Trn khung nhc c kho Son, nt nhc dng 2 l nt g?
a)Nt Son
b)Nt Mi
c)Nt La
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
BI 4
TN NT NHC
(HAY CAO CA M THANH)
ghi li cao thp ca m thanh ngi ta dng 7 m, th t t thp n cao
l:
Vit tt :
R Mi Pha Son La Si
C
D
E F
G
A B
Mi
Pha
Son
La
Si
*Cu hi :
1.Cao ca m thanh l :
a) di, ngn ca m thanh.
b) cao thp ca m thanh.
c) mnh nh ca m thanh.
2.Nu tn 7 m c bn trn khung nhc theo th t t thp n cao.
.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
BI 5
HNH NT NHC
phn bit c thi gian ngn di ngn ca m thanh, ngi ta qui nh mt
s hnh nt nhc sau:
C 7 loi hnh nt nhc:
-Hnh nt trn:
-Hnh nt mc n:
-Hnh nt trng:
-Hnh nt mc kp:
-Hnh nt en:
-Hnh nt mc tam:
-Hnh nt mc t:
HC L THUYT M NHC
BI 6
CCH GHI NT NHC TRN KHUNG
vic ghi chp nhc c p, thng nht, ngi ta qui nh cch ghi chp cc
hnh nt nhc nh sau:
1.Cch ghi ui nt khng c du mc:
-Nt nhc quay ln, ui nt vit bn phi.
-Nt nhc quay xung, ui nt vit bn tri.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
*Cu hi:
1.Cch ghi ui nt khng c du mc ?
a) Nt nhc quay ln, ui nt vit bn phi. Nt nhc quay xung, ui nt vit
bn tri.
b) Vit tu
2.Cch ghi ui nt c du mc ?
a) Hng ca du mc bao gi cng pha bn phi ui nt nhc.
b) Hng ca du mc bn tri ui nt nhc.
c) Hng ca du mc bn tri hoc bn phi ui nt nhc u c.
3.Nu cch ghi nhc bi ht mt b ?
..
..
..
..
..
..
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
10
BI 7
V TR CC NT NHC
TRN KHUNG NHC KHO SON
Theo th t 7 tn nt (, R, Mi, Pha, Son, La, Si) v tr nt nhc trn khung
nhc kho Son nh sau:
Mi
Pha
Son
La
Si
Mi
Pha
Son
La
Si
Mi
Pha
Son
La
Si
*Bi tp :
Tp c tn cc nt nhc trn khung :
Yu cu :
c xui, c ngc v c cch qung khng theo th t :
1.
2.
3.
4.
5.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
11
BI 8
DU HO
Du ho l k hiu cho bit s lm thay i cao ca nt nhc ln cao hoc
xung thp hn vi khong cch l 1/2 cung so vi v tr n ang ng. C 3 loi du
ho thng dng:
1.Du thng (
2.Du ging (
1/2 cung
Pha - Pha
) h thp nt nhc xung 1/2 cung:
1/2 cung
Mi - Mi
3.Du bnh (du hon) ( ) hu b tc dng ca du thng hoc du ging:
Hu b nh hng ca du thng
Hu b nh hng ca du ging
Ngoi ra cn c 2 loi du ho kp:
1.Du thng kp c tc dng nng cao nt nhc ln 1 cung:
1 cung
2.Du ging kp c tc dng h thp cao nt nhc xung 1 cung:
1 cung
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
12
NH HNG CA DU HO
Tu theo v tr, du ho c tc dng v tn gi nh sau:
A.DU HO THEO KHO:
Du ho theo kho vit u mi khung nhc. Du ho ny nh hng n tt
c nt nhc no mang tn du ho .
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
13
HC L THUYT M NHC
14
*Cu hi:
1.Du ho dng lm g?
a)Thay i cao nt nhc ln 1/2 cung.
a)Thay i cao nt nhc xung 1/2 cung.
c)C 2 trn.
2.Tc dng ca du thng:
a)Nng cao nt nhc ln 1/2 cung.
b)H thp cao nt nhc xung 1/2 cung
c)Hu b tc dng ca du ging.
3.Tc dng ca du ging:
a)Nng cao nt nhc ln 1/2 cung.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
15
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
16
BI 9
CUNG, QUNG
1.Cung:
Trong 7 tn nt, khong cch cao ca chng khng ng u nhau, c khong
cch 1 cung, c khong cch na cung. Cc khong cch cao c ghi nh sau:
1c
1c 1/2c 1c 1c 1c 1/2c
R Mi Pha Son La
Si ()
1/2c
MiPha
1/2c
1/2c
# R SonLab
1/2c
Si
1/2c
SonSon #
1/2c
RRb
1/2c
La#-La
1/2c
b-
2.Qung :
Qung l s lin kt gia hai hoc nhiu m thanh pht ra cng mt lc (hay pht
ra ln lt). Nt thp nht ca qung gi l nt nn, nt cao ca qung gi l nt
nh.
Tm li : Khong cch cao gia hai nt nhc c gi l qung.
V d : Nt Son v nt La c khong cch l qung 2, nt vi nt l qung
1, nt R vi nt Pha l qung 3...
C hai loi qung l qung giai iu v qung ho thanh
-Qung giai iu l qung m cc nt nhc pht ra ln lt nt n n nt kia.
-Qung ho thanh l qung m cc nt nhc pht ra ng thi cng mt lc.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
17
*Cu hi:
1.Trong 7 tn nt, khong cch cao gia cc m lin bc c ng u nhau
khng?
a)C ng u.
b)Khng ng u.
2.Hy nu nhng khong cch gia cc m lin bc c khong cch 1 cung?
a)Qung -R; R-Mi; Pha-Son; Son-La; La-Si.
b)Qung -R; R-Mi; Si-; Pha-Son; Son-La.
3.Hy nu nhng khong cch gia cc m lin bc c khong cch 1/2 cung ?
a)Qung Si-; Mi-Pha; Son-La.
b)Qung Si-; Mi-Pha.
4.Em hy cho bit th no l na cung ng (Crmatic)?
a)L khong cch na cung gia 2 nt nhc cng tn nhau.
a)L khong cch na cung gia 2 nt nhc khc tn nhau.
5.Em hy cho bit th no l na cung d (Diatonic)?
a)L khong cch na cung gia 2 nt nhc cng tn nhau.
a)L khong cch na cung gia 2 nt nhc khc tn nhau.
6.Em hy cho bit tn gi ca 2 na cung sau l na cung ng hay na cung d?
Si-Si#:
-Rb:
7.Hy cho bit qung l g? Qung giai iu l g? Qung ho thanh l g?
..
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
18
BI 10
NHP
Khi nghe mt bn nhc hay mt bi ht, ta thng thy cch mt khong thi gian
u nhau no c mt ting m mnh (hay mt ting trng m theo). Khong
thi gian u nhau gia ting mnh trc vi ting mnh sau gi l nhp.
phn bit nhp n vi nhp kia ngi ta dng mt vch thng ng trn
khung nhc gi l vch nhp.
Nhp
Vch nhp
- Khong cch gia 2 vch nhp gi l nhp hoc nhp trng canh.
- Khi kt thc 1 on nhc hay thay i kho nhc, thay i nhp, ngi ta dng 2
vch nhp, gi l vch kp.
- Chm dt bi nhc ngi ta dng vch kt thc bao gm 1 vch bnh thng v
1 vch m hn pha ngoi.
*Cu hi:
1. phn bit nhp n vi nhp kia ngi ta dng k hiu g?
..
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
19
BI 11
PHCH
Trong mi nhp ( nhp hay nhp trng canh) li chia ra nhiu qung thi gian
u nhau nh hn gi l phch.
Mi nhp u c phch mnh, phch nh. Phch mnh bao gi cng nm u
nhp. Nh c phch mnh, phch nh ta mi phn bit c cc loi nhp khc nhau.
S lng phch trong mi nhp tu thuc vo s ch nhp.
Phch
nhp (nhp)
Phch c th chia ra lm nhiu phn nh hn mt nt nhc hoc c th c nhiu
phch trong mt hnh nt nhc.
V d:
-Trong nhp 4/4, mt phch c th bng mt hnh nt en hoc 2 hnh nt n
hoc 4 hnh nt mc kp; mt hnh nt trn c 4 phch, mt hnh nt trng c 2
phch
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
20
BI 12
S CH NHP
S ch nhp ghi u bn nhc, sau kho nhc v ch ghi mt ln khung nhc
u tin (tr trng hp c s thay i nhp)
S ch nhp trng ging nh mt phn s
-S trn biu th s phch c trong mi nhp.
-S di biu th di ca mi phch l bao nhiu (tng ng vi hnh nt
no)
*MT S LOI S CH NHP THNG DNG:
-Nhp 2/4:
Nhp 2/4 trong mi nhp c 2 phch, mi phch c di bng 1 hnh nt en
(mi nhp c hai hnh nt en)
Phch 1 phch 2
-Nhp 3/4:
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
21
*Cu hi:
1.S ch nhp c ghi v tr no trong bn nhc?
a)Ghi u khung nhc, sau kho nhc
b)Ghi gia khung nhc.
c)Ghi cui khung nhc.
d)Ghi gia bn nhc.
e)Ghi cui bn nhc.
2.S ch nhp ghi nh th no?
a)Ghi mt ln vo khung nhc u tin ca bn nhc.
b)Tt c cc khung nhc u phi ghi s ch nhp.
3.S ch nhp ghi ging nh 1 phn s, s trn biu th :
a)L s phch c trong mi nhp.
b)L s phch ca c bi nhc.
c)L di ca mi phch.
4.S di biu th:
a)L di ca tt c cc nt nhc trong nhp.
b)L s phch ca c bi nhc.
c)L di ca mi phch trong mi nhp.
5.Trong nhp 2/4, mi nhp c my phch, mi phch c di tng ng vi
hnh nt no?
6.Trong nhp 3/4, mi nhp c my phch, mi phch c di tng ng vi
hnh nt no?
7.Trong nhp 3/8, mi nhp c my phch, mi phch c di tng ng vi
hnh nt no?
8.Trong nhp 6/8, mi nhp c my phch, mi phch c di tng ng vi
hnh nt no?
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
22
BI 13
DU LNG
Trong khi trnh by mt bi ht, bn nhc, c nhng lc ta phi ngng ngh. Thi
gian ngng ngh c cc du hiu ghi li, cc du hiu gi l du lng.
ng vi cc hnh nt ch di thi gian vang ln ca m thanh, c cc du lng
ch thi gian ngng ngh nh sau:
lng trn
lng en
lng kp
lng t
lng trng
lng n
lng tam
*Cu hi:
1.Tc dng ca du lng:
a)Dng biu th m thanh vang ln.
b)Ch thi gian ngng ngh, khng n hoc ht khi c k hiu ny.
2.Hy in tn cc du lng sau:
....
..
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
23
BI 14
DU NI - DU LUYN
DU CHM DI-DU CHM NGN
Du ni, du chm di, du chm ngn l nhng k hiu b sung tng thm
di ca m thanh.
1.Du ni thng c s dng khi tng thm di ca nt nhc cng tn nhau.
2.Du luyn l k hiu dng ni cao ca cc nt nhc khc tn nhau. Hay
ni cch khc, mun th hin mt ting ht hai nt nhc khc nhau ngi ta dng
du luyn.
3.Du chm di l k hiu tng di ca nt nhc trong cng mt nhp m tng
di ca cc nt nhc trong nhp khng vt qu s phch quy nh trong nhp
c ghi s ch nhp. Du chm di l mt chm nh nm bn phi nt nhc v
c gi tr tng thm 1/2 di ca chnh nt .
4.Du chm ngn l k hiu ghi trn nt nhc, khi gp du ny, ngi ht hoc
ngi n c th x l t do.
du ni
du luyn
du chm di
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
2.Cho bit nt Son trong khung nhc sau ngn di bao nhiu?
3.Cho bit nhng nt nhc trong khung nhc sau ngn di bao nhiu?
a)Ngn di 2 phch.
b)Ngn di 3 phch.
c)Ngn t do.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
24
HC L THUYT M NHC
25
BI 14
DU NHC LI DU HI TU
KHUNG THAY I
1.DU NHC LI:
Khi mun din tu li mt phn nhc no y ngi ta dng du nhc li khi
mt cng chp li thm mt ln na.
du nhc li
2.KHUNG THAY I:
Khi s dng du nhc li, ln 2, nu c s thay i nhng nhp cui cng
ngi ta dng khung thy i.
Ln 1: trnh din bnh thng
Ln 2: n nhng nhp trong vng nh hng ca khung thay i 1 ta phi b
qua khng trnh din, m trnh din qua nhng nhp trong vng nh hng ca
khung thay i 2 tr v sau.
4.DU CO-A
Khi trnh by ln th hai, nu c yu cu phi b bt phn no ngi ta dng
du C-a. Du c-a cng c ghi 2 ln.
phn yu cu b bt
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
HNG DN CCH X L
KHI GP CC K HIU
1.K hiu du nhc li khng c khung thay i:
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
26
HC L THUYT M NHC
27
BI 15
NHP LY
Mt nhp thng thng th s lng phch hoc hnh nt nhc c qui nh bi
s ch nhp (khng c t hn hoc nhiu hn)
Tuy nhin c khi nhp u, do ch ca tc gi bn nhc c bt u t mt
phch yu, nhp khng s phch theo qui nh. nhp gi l nhp ly .
nhp
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
28
BI 16
GAM TRNG
GING TRNG
1. Gam:
Gam l h thng 7 bc m t nhin c sp xp lin bc trong mt qung 8 (ch
m n ch m)
I II III IV V VI VII (I )
2. Gam trng:
Gam trng l h thng 7 bc m c sp xp lin bc, hnh thnh da trn cng
thc cung v na cung nh sau:
I
II
III IV V VI VII (I)
1c
V d: Gam trng:
I
II
1c
V d: Gam Pha trng:
I
II
1c
1c
c 1c
1c
1c c
IV
VI VII
III
1c
III
1c
1c
IV
1c
1c
1c
(I)
VI VII
1c
1c
(I)
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
29
Cu hi:
1.Th no l gam trng?
.
.
.
.
2.Th no l ging trng?
.
.
.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
30
BI 17
GAM TH
GING TH
1.Gam th:
Gam th l h thng 7 bc m c sp xp lin bc, hnh thnh da trn cng
thc cung v na cung nh sau:
I
II
III
IV
V VI VII (I)
1c c 1c 1c c 1c
1c
m n nh nht trong gam gi l m ch (bc I). V d: Trong gam la th, m
n nh nht l m La.
2.Ging th:
Cc bc trong gam th c s dng xy dng giai iu mt bi ht hay mt
bn nhc, ngi ta gi l ging th km theo tn m ch.
V d: Bi ng chng ta i (nhc phim Trung Quc)
*Cu hi:
1.Th no l gam th?
.
.
.
.
.
2.Th no l ging th?
.
.
.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
31
BI 18
GING HO THANH
GING GIAI IU
1.Ging trng ho thanh l ging trng c m bc VI h thp xung na cung
so vi ging trng t nhin.
V d:
Ging trng ho thanh
Cu hi:
1.Th no l ging trng ho thanh?
.
.
.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
32
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
33
BI 19
HP M
1.Hp m:
Hp m l s vang ln ng thi ca ba, bn, hoc nm m cch nhau mt qung
ba.
V d:
Hp m ba
Hp m by
Hp m ba trng
Hp m ba th
b)Hp m by:
Gm c 4 m, cc m cch nhau theo qung 3. Hai m ngoi cng to thnh
qung by.
V d: Hp m By
HC L THUYT M NHC
34
Cu hi:
1.Th no l hp m?
.
.
.
.
1.Th no l hp m ba?
.
.
.
.
1.Th no l hp m by?
.
.
.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
35
BI 20
DCH GING
S chuyn dch cao thp ca mt bi ht cho ph hp vi tm c ging ca
ngi ht c gi l dch ging.
Khi dch ging, trn bn nhc s c s thay i ho biu v tn nt nhc nhng
mi quan h v cao v trng ca cc m khng thay i. Ngi ta ch n
hoc cao ln hoc thp xung tu thuc vo cao mun x dch c xc nh bng
m ch.
V d: Bi N ci ging trng:
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
36
BI 21
GING SONG SONG
Ging song song l mt ging trng v mt ging th c chung ho biu.
V d:
-Ging trng v ging La th l hai ging song song, ho biu khng c du
thng, du ging.
Ging trng
Ging La th
-Ging Pha trng v ging R th l hai ging song song, ho biu c du Si
ging
Ging R th
-Ging Son trng v ging Mi th l hai ging song song, ho biu c du Son
thng.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
37
BI 22
O PHCH
NGHCH PHCH
1.o phch:
o phch l s x dch trng m t phch mnh sang phch nh v ngc li.
Bnh thng, cm gic ca con ngi thun vi mt m thanh ngn di t phch
mnh sang phch nh. Nhng khi m thanh thuc v phch nh c ngn di sang
phch mnh tai nghe s pht hin s bt thng , s bt thng gi l hin
tng o phch.
V d:
-Bnh thng, khng o phch:
-o phch:
Cu hi:
1.Th no l o phch?
.
.
.
.
2.Th no l nghch phch?
.
.
.
.
.
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son
HC L THUYT M NHC
38
PH LC
Ti liu hc nhc dnh cho hc sinh THCS Nguyn Khnh Hong su tm v bin son