Ti n s khoa h c Phan D ng Suy ngh t t: t tr gi v h nh phc h n SGTT - H n 30 n m theo u i nghin c u v gi ng d y ph ng php lu n sng t o v i m i (PPLST& M), TS khoa h c Phan D ng (*)

xu t hi n u n trn cc t p ch chuyn ngnh c a th gi i nh m t nh khoa h c hng u, c m i gi ng d y t i cc n c v tham d nhi u h i th o qu c t nh ng ng l i kh n c ngay trn t n c mnh. Trong m t th gi i trn ng p thng tin nh ng l i thi u h t nghim tr ng v tri th c, v t duy sng t o, n i lo l n nh t c a ng l thi d ng d ng c a nh ng ng i c trch nhi m, khi n cho l nh v c khoa h c quan tr ng ny v ang b b l . Theo ng, PPLST& M l m t nhn t quan tr ng gp ph n chu n b ngu n nhn l c cho n n kinh t tri th c. Gi n d nh ng th t nghim c n trong t ng l i, ng th l v nh ng tm nguy n c a mnh... L ng i b c xc v i nh ng v n c a x h i, anh ngh g v nh ng v n n n ang x y ra hng ngy? Chng ta ang pht ng l ng nghe ki n c a dn trn nhi u l nh v c. ng l c nh ng kha c nh c n h i ki n nhn dn. Ngoi ra, cn nh ng kha c nh khc thu c v qu n l v chuyn mn. V d , b nh vi n tim c th l ng nghe ki n nhn dn v cch ph c v c a mnh, ch khng th h i ki n nhn dn v cch m tim th no cho t t. Do v y, ng i dn u c ch u trch nhi m v nh ng kha c nh qu n l, chuyn mn. Ng i dn khng c l i, l i l nh ng ng i qu n l v cc nh chuyn mn. nhi u n c, khi m t cy c u b s p, h khng h i ki n dn, m cch ch c ngay nh ng v no ch u trch nhi m v cng vi c . Hay l do s l ng cc nh chuyn mn, qu n l c a Vi t Nam t qu, khng ki m c ng i thay? Nguyn nhn c a t t c cc v n n n trong x h i suy cho cng n m trong gio d c, hi u theo ngh a r ng, t c l gio d c t gia nh, nh tr ng, n x h i. H.G. Well nh n xt: L ch s c a loi ng i l cu c ch y ua gi a gio d c v th m ho . N u gio d c th ng th th m ho thua, v ng c l i. Ti nh n m 1975, khi t n c m i gi i phng, nhi u bu i t i st gi gi i nghim ti i xe g n my v nh, khi g p n , m i ng i u d ng l i d ng c t ngang r t v ng.

Quan st ng i dn khi va qu t xe, ti th y nhi u ng i t gi i quy t, trao i v i nhau n b m khng c n cng an. V y t i sao 35 n m sau ngy t n c gi i phng, chuy n ch p hnh lu t giao thng cng ngy cng i xu ng? Ph i ch ng nh ng ng i thu c th h tr c c gio d c v ch p hnh lu t giao thng hi u qu h n hi n nay? Anh v a ni nguyn nhn g c c a cc v n n n trong x h i l gio d c, v y cn nh ng nguyn nhn g n h n, tr c ti p h n? Ch c th th y nh ng nguyn nhn g n h n, tr c ti p h n trong cc bi bo, cc l i pht bi u trn cc di n n, k c di n n c a Qu c h i. V d , v n tr l ng, tham nh ng, c i cch hnh chnh Nguyn nhn c a t t c cc v n n n trong x h i suy cho cng n m trong gio d c, hi u theo ngh a r ng, t c l gio d c t gia nh, nh tr ng, n x h i.

Ti ngh nguyn nhn chnh c a tham nh ng l l ng. Ti cn nh , ch c n m y n m sau khi ho bnh l p l i mi n B c (1954) th c chnh sch v l ng. Ng i v a t t nghi p i h c c nh n l ng 60 ng. N m xu xi l n sng c r i. M t t ph b th tr ng l 25 xu. Ti n n m t thng l 20 ng (ch chi m m t ph n ba l ng). N u l y gi t ph lm n v tnh gi tr l ng th b ng nh ng n m cu i 1950, ng i v a t t nghi p i h c hi n nay ph i c tr g n n m tri u ng. Cc ph gio s , gio s hi n nay, tr c khi v h u c ng ch nh n ng l ng t ng ng v i ng i v a t t nghi p i h c cch y n a th k ! y l m t trong nhi u i u ti khng hi u. i u khng hi u n a l hi n t ng l u manh ho trn lan m i t ng l p trong x h i. Trong gio d c th n n b o l c h c ng, cc kho n thu ngoi quy nh, ch y tr ng b ng ti n t lt. Bc s th k kh ng toa thu c, thng ng v i ng i bn thu c lm gi v i ng i b nh. Quan to, quan ch c l u manh. Ng i ta nh nhau, gi t nhau v nh ng nguyn nhn r t v v n... Ti khng ph i l ng i nghin c u l ch s t i ph m, nh ng ti c c m gic, ch a bao gi t i c nhi u v m c c c cao nh hi n nay. V n minh m chng ta ang c l v n minh gi t li! Ngoi ra ti cn th y, hnh nh lo i ng m a ngy cng nhi u. i n nh r ng cu n, ni nh r ng leo, lm nh mo

Chng ta ang r i vo m h n tr n c i cch gio d c, v i nhi u lng tng, m h , sai r i s a, s a l i cng sai Theo anh, mu n c i cch ph i b t u t u? Ti c c m gic, ch a bao gi t i c nhi u v Ti ngh r ng chng ta ph i quay tr l i v i m c c c cao nh hi n nay. V n minh khoa h c gio d c, k th a nh ng thnh t u c a m chng ta ang c l v n minh gi t li! nhn lo i. c sch v khoa h c gio d c, ti tm c v i cch hi u sau v gio d c: b ng cc bi n php thch h p, tc ng ln th c ng i h c nh m lm thay i hnh vi c a ng i h c, t c ng c nh ng hnh vi thnh thi quen m i. V d , th y c gio ni v i cc em: Ra ng nhn th y ng i gi, cc em ph i gip . N u m t hm g p c gi ang lng tng tm cch qua ng, em h c sinh ch t nh n l i th y c, quy t nh d n c qua ng l em thay i hnh ng v m i vi c n m trong vng th c.

i u cao h n n a c n t c y l vi c gip ng i gi c a cc em tr thnh thi quen t ng m i, khng cn ph i u tranh t t ng, lm m t cch t gic, th m ch khng , khng nh vi c mnh lm. Gio d c ph i t n m c hnh thnh nh ng gi tr o c n n t ng c trong ti m th c, nh th th khi ng i ta a h i l , ng i c gio d c m i c th g t i m t cch c ng quy t, ho c t ng th y chuy n b t bnh khng tha, ch khng ph i ng m suy ngh xem c nn hay khng. R t ti c gio d c hi n nay ch l th y c ni, h c sinh h c thu c lng, r i tr l i th y c, ch khng h lm thay i hnh vi c a ng i h c. H n n a, th y c mu n d y h c sinh tr c h t ph i l nh ng ng i c gio d c, nh ng gi tr n n t ng tr thnh ti m th c, c nh th h m i l nh ng t m g ng cho h c tr. i u ny c ng ng i v i cc quan h gio d c khc nh b m gio d c con ci, nh qu n l gio d c ng i b qu n l, ng i i tr c gio d c ng i i sau, ng i l n tu i gio d c ng i nh tu i. Tm l i, nh ng ng i lm cng tc gio d c (hi u theo ngh a r ng) ph i l nh ng ng i c gio d c. N u khng, th ng b t chnh, h t c lo n. Anh t ng vi t r ng PPLST& M s gip con ng s ng, i u c th t khng? i bi n i l b kh d n tr thnh b

Cu c i m i ng i l chu i cc v n c n gi i quy t. Cc v n ny c th n y sinh trong mua s m, h c t p, ch n ngnh ngh o t o, xin vi c lm, thu nh p, hn nhn, gio d c con ci, quan h v i nh ng ng i khc, s n xu t, kinh doanh H nh phc c a m i ng i tu thu c vo vi c ng i gi i quy t cc v n g p trong su t cu c i c a mnh nh th no. Cch suy ngh hi n nay c a ph n l n m i ng i km hi u qu , ph i tr gi nhi u, nn th y i kh . PPLST& M l mn h c trang b h th ng cc ph ng php, cc k n ng suy ngh tin ti n, v lu di, ti n t i i u khi n c qu trnh suy ngh , gi i quy t v n . Nh th , suy ngh t t h n, t tr gi h n, gip h nh phc h n tr c. y l cc ki n th c khoa h c, l y t tm l h c, khoa h c v h th ng, l thuy t thng tin, i u khi n h c dnh cho m i ng i, gip m i ng i hi u mnh v hi u ng i khc h n, cao h n n a, lm ch th gi i bn trong c a chnh mnh. Nhi u ng i quan ni m, sng t o l ci g cao siu. Trong khi , cng vi c gi i quy t v n chnh l cng vi c sng t o v m i ng i c n sng t o su t cu c i. Tuy c n thi t nh v y, nh ng t h n ba ch c n m nay (kho PPLST& M u tin chng ti d y l vo n m 1977), vi c m r ng d y mn ny trong x h i g p r t nhi u kh kh n. Ti cho r ng trn con ng pht tri n, Vi t Nam ta khng th trnh kh i mn h c ny c ng nh khng trnh kh i cc mn khoa h c nh ton, l, ho, tin h c Theo m t s d bo khoa h c m chng ti c bi t, ng i ta tin r ng, sau th i i tin h c (hay cn g i l ln sng v n minh th t sau nng nghi p, cng nghi p v tin h c) l th i i sng t o (tri th c) mang tnh qu n chng r ng ri nh vi c s d ng cc ph ng php t duy sng t o m t cch khoa h c, c d y v h c m t cch i tr. Xu t thn l nh v t l, v sao anh chuy n h ng sang h c PPLST& M?

Ph i ni ng c l i m i ng, b i v ti quan tm t duy sng t o t khi cn h c ph thng trung h c v r t mong c theo h c v nghin c u l nh v c ny. H i nh ti hay t i l m, m i khi

lm i u g sai th ng b ng i l n m ng: Sao d i th , lm g c ng ph i ngh tr c ch . T i sao khng ai d y mnh cch suy ngh , cch t duy? Khi h c cc quy lu t trong cc mn l, ho, sinh, ti lun t h i: v y trong suy ngh c quy lu t khng? Nh ng cu h i n ngy m t nhi u. Sau khi t t nghi p ph thng, ti c Nh n c phn cng h c ngnh v t l. Tnh c bi t v s thnh l p h c vi n Sng t o sng ch p ng mong c c a mnh, ti xin theo h c ngay v m ng nh ng i kht g p n c u ng. Anh h c c i u g l n nh t t ng i th y m mnh ng ng m , GS Altshuller? S ph n th ng tr m c a ng i th y c khi n anh suy ngh nhi u khng v nhn tnh th thi, v l t ng c a i mnh?

Ki n trc s L Hoi Vi t, tr ng phng quy ho ch ki n trc cng ty CP T Si Gn: Ti c bi t n t ng cch truy n t nghim tc, ch m cht t ng cu ch v i ph ng php s ph m cao c a th y D ng. Nhn b ngoi th y c v o m o t ng ch ng kh g n, nh ng th y lun s n sng l ng nghe h c tr v a ra nh ng cu tr l i c n k , chn tnh. Ti r t bu n khi th y s nghi p th y b cng nghin c u v gi ng d y su t m y ch c n m qua khng bi t s i v u. Mong c c a ti l ph bi n cho cng nhi u ng i bi t cng t t v ph ng php ny.

Th y Altshuller l tc gi c a l thuy t gi i cc bi ton sng ch (vi t t t l TRIZ). Trong l nh v c PPLST& M, TRIZ c coi l m nh nh t v chng ti dng n nh l h t nhn c a gio trnh PPLST& M. Cu c i th y tr i qua r t nhi u th ng tr m, k c b k t n oan. C bi vi t v th y mang t a Cu c i cay ng v nhn cch c o c a m t nh v n, nh khoa h c. Th y khng ch l nh sng ch xu t s c, nh nghin c u mang tnh cch m ng, t ph m t l nh v c lu nay c coi l b n (l nh v c sng t o), l nh v n vi t truy n khoa h c vi n t ng v i phong cch c o, m cn l ng i s ng gi n d , chu o, ho hi p v i ng i khc, su t i theo u i m c ch gip m i ng i trong nhn lo i c nh ng cng c c n thi t th c hi n m t cch t t nh t quy n m t nhin trao cho con ng i: quy n c sng t o. Ti coi th y l t m g ng noi theo. D y v sng t o, anh c lin t c t thay i mnh? K ni m no m anh nh nh t trong i lm khoa h c c a mnh?

Nguy n Tr n Thnh, tr ng phng k thu t cng ty d ch v h tr thanh ton th ng m i i n t Vi t Ph: Th y l m t nhn cch l n, ng i c ki n th c v s hi u bi t su s c khng ch trong h c thu t m c trong cu c s ng. H c th y l h c cch s ng, cch nghin c u khoa h c v t m lng s n sng chia s v i m i ng i. Con ng v t v gian nan c a th y bi n l t ng thnh hi n th c khi n ti khng kh i suy ngh t i sao mn h c ny l i c ch p nh n r t d d t Vi t Nam, trong khi n c ngoi nhi u chuyn gia theo u i ngnh ny r t thnh cng?

R t nhi u ch l i ti nh n c nh p d ng PPLST, n ng su t v hi u qu cng vi c t ng ln, sai l m v tr gi gi m i. C hai vi c lm ti t ho, l rt ng n c th i gian lm lu n n ti n s khoa h c, v ph bi n PPLST Vi t Nam. i h c t ng h p Leningrat, n i ti lm vi c trong l nh v c v t l th c nghi m, th i gian trung bnh t b c ti n s v t l l thuy t ln ti n s khoa h c ph i m t kh nhi u n m, nh PPLST, ti rt ng n xu ng cn hai n m. Tri t l s ng no nh h gi nh t? ng n m i quy t nh c a anh? Ph ng chm s ng no anh cho l qu

T o c nh ng th h t duy sng t o c ph ng php khoa h c chnh l s thay i v ch t l n lao cho c dn t c, l i u ti theo u i. Kh kh n th lc no ch ng c, nh ng v i ti, s ng v lm vi c theo l ng tm l gi tr lu b n nh t ch khng ph i l nh ng gi tr c h i. M t ng i th ng th n, quy t li t nh anh c kh s ng khng?

N u s ng v i l ng tm mnh th khng n n i kh s ng. B i v to n l ng tm l to n eo u i mnh, ln n mnh, dy v mnh m i n i m i lc. y l lc kh s ng nh t. Anh ngh g v cc gi tr gia nh? Kinh nghi m no gip anh gi thanh th n? c m t mi m bnh yn v

Ti quan ni m gia nh l thing ling v ph i gn gi n nh gn gi con ng i c a m t mnh. Khi c nh ng v n v gia nh, c ng nh cc v n khc, c n ph i p d ng PPLST& M. Anh mong mu n i u g con ci? i ngy cng pht

Ti mong ph n con c a chng cng ngy cng thu nh l i, v ph n ng tri n to, p h n.