You are on page 1of 125

MC LC MC LC..................................................................................................................................2 Chng 1. TNG QUAN V QUN TR.................................................................................1 1. KHI NIM V BN CHT CA QUN TR, NH QUN TR...............................

1
1.1. Quan nim v qun tr.............................................................................................................1 1.2. Bn cht ca qun tr...............................................................................................................3 1.3. Nh qun tr.............................................................................................................................4

2. VN HO T CHC V MI TRNG QUN TR..................................................7


2.1. Vn ho t chc.......................................................................................................................7 2.2. Mi trng qun tr...............................................................................................................10

3. S PHT TRIN CA L THUYT QUN TR.........................................................14


3.1. Cc trng phi qun tr c in............................................................................................14 3.2. Trng phi qun tr hnh vi (hay trng phi tm l x hi)...............................................18 3.3. L thuyt nh lng v qun tr............................................................................................19 3.4. Hc thuyt qun tr hin i...................................................................................................21

Chng 2. CHC NNG HOCH NH..............................................................................32


1.2. Phn loi hoch nh..............................................................................................................32 1.3. Vai tr ca vic hoch nh...................................................................................................33

2. MC TIU, C S KHOA HC V TIN TRNH HOCH NH............................33


2.1. Mc tiu ca hoch nh........................................................................................................33 2.2. C s khoa hc ca hoch nh.............................................................................................36 2.3. Tin trnh ca hoch nh......................................................................................................37

3. HOCH NH CHIN LC V HOCH NH TC NGHIP...............................38


3.1. Hoch nh chin lc...........................................................................................................38 3.2. Hoch nh tc nghip...........................................................................................................43

Chng 3. CHC NNG T CHC .....................................................................................53 1. KHI NIM, MC TIU V NGUYN TC CA CNG TC T CHC.............53
1.1. Khi nim v tm quan trng ca cng tc t chc...............................................................53 1.2. Mc tiu ca cng tc t chc ..............................................................................................53 1.3. Cc nguyn tc ca t chc qun tr .....................................................................................54

2. MT S C S TRONG CNG TC T CHC........................................................54


2.1. Tm hn qun tr....................................................................................................................54 2.2. Quyn hnh trong qun tr.....................................................................................................55 2.3. Phn cp qun tr...................................................................................................................56

3. C CU T CHC QUN TR.....................................................................................58


3.1. Khi nim..............................................................................................................................58 3.2. Cc yu cu i vi c cu t chc qun tr..........................................................................59 3.3. Cc kiu c cu t chc qun tr............................................................................................59 3.4. Cc yu t nh hng n c cu t chc..............................................................................65

4. TIN TRNH THIT K C CU T CHC...............................................................67


4.1. Nghin cu cc nhn t nh hng n c cu t chc ........................................................67 4.2. Chuyn mn ho (hay phn chia cng vic).........................................................................67 4.3. Xy dng cc b phn v phn h ca c cu........................................................................68 4.4. Th ch ho c cu t chc....................................................................................................68

Chng 4. CHC NNG LNH O...................................................................................75

Chng 5. CHC NNG KIM TRA....................................................................................86 1. KHI NIM, MC CH V HNH THC CA KIM TRA....................................86
1.1. Khi nim v bn cht ca kim tra.......................................................................................86 1.3. Cc hnh thc kim tra ..........................................................................................................87

2. VAI TR CA CNG TC KIM TRA........................................................................88


3.1. Kim tra phi theo k hoch..................................................................................................88

4. TIN TRNH KIM TRA................................................................................................89


4.1. Xy dng cc tiu chun........................................................................................................90 4.2. o lng v nh gi vic thc hin.....................................................................................91 4.3. iu chnh cc sai lch .........................................................................................................92

5. CC LOI KIM TRA....................................................................................................93 Chng 6. MT S VN TRONG QUN TR HC HIN I.................................100 1. THNG TIN V QUYT NH QUN TR...............................................................100
1.1. Thng tin qun tr................................................................................................................100 1.2. Quyt nh qun tr..............................................................................................................102

2. QUN TR S THAY I CA T CHC ..............................................................106


2.1. Thay i v l do cn phi thay i.....................................................................................106 2.2. Ni dung ca s thay i t chc.........................................................................................106 2.3. Nhng hnh thc thay i t chc........................................................................................107 2.4. Yu t thi gian i vi s thay i.....................................................................................107 2.5. Phn ng i vi s thay i...............................................................................................108

3. QUN TR XUNG T ...............................................................................................108


3.1. Khi nim............................................................................................................................108 3.2. Ngun gc ca xung t trong t chc................................................................................109 3.3. Cc hnh thc xung t........................................................................................................109 3.4. Cc bin php gii quyt v loi tr xung t......................................................................110

4. QUN TR RI RO.......................................................................................................110
4.1. Quan nim v ri ro v qun tr ri ro .................................................................................110 4.2. Cc loi ri ro .....................................................................................................................110 4.3. Tin trnh qun tr ri ro .....................................................................................................111 4.4. Cc phng php phng nga qun tr ri ro ......................................................................111

Chng 1. TNG QUAN V QUN TR


Mc tiu: Sau khi nghin cu v hc tp chng ny, sinh vin c th: - Nhn thc c khoa hc qun tr khng c gii hn v s hiu bit, do phi phn u khng ngng trong mi mi trng qun tr nhm a ra cc quyt nh qun tr lun thch ng vi tnh hnh thc t. - Nm c i tng, ni dung v phng php nghin cu mn qun tr hc. - Trn c s nhng nhn thc trn, cc em sinh vin c th phn u rn luyn tr thnh nhng nh qun tr gii trong tng lai. 1. KHI NIM V BN CHT CA QUN TR, NH QUN TR 1.1. Quan nim v qun tr 1.1.1. Khi nim Qun tr, ting Anh l management, va c ngha l qun l, va c ngha l qun tr, nhng c dng ch yu vi ngha qun tr. V thc cht, qun tr v qun l u l s tc ng di dng iu khin. Cho n nay c th tm gi qun l l thut ng c dng ch s iu khin ca Nh nc trong vic qun l x hi ni chung v qun l kinh t ni ring cn qun tr l thut ng ch s iu khin cp c s trong c cc t chc kinh doanh - cc doanh nghip. Qun tr v qun l c im chung l lgc ging nhau nhng im khc l ni dung v quy m c th ca n. Mc d xut hin t lu i v c p dng rng ri trong cuc sng hng ngy, nhng cho ti nay vn cha c mt quan nim thng nht v qun tr. - Theo quan im ca Koontz v ODonnell: Qun tr l thit k v duy tr mt mi trng m trong cc c nhn lm vic vi nhau trong cc nhm c th hon thnh cc nhim v v cc mc tiu nh. - Theo Stoner v Robbins: Qun tr l mt tin trnh bao gm vic hoch nh, t chc, qun tr con ngi v kim tra cc hot ng trong mt n v mt cch c h thng nhm hon thnh cc mc tiu ca n v . - Theo l thuyt hnh vi ca Mary Parker Follet, mt trit gia qun tr hng u, th: Qun tr l hon thnh cng vic thng qua ngi khc. nh ngha ny a ra cch thc tin hnh cc hot ng qun tr thng qua ngi khc, qun tr l hot ng c mc ch v mang tnh tp th. T nhng quan nim trn, chng ta c th khi qut: Qun tr l s tc ng lin tc c t chc, c nh hng ca ch th qun tr ln i tng b qun tr nhm t c mc tiu chung ca t chc ra trong iu kin bin ng ca mi trng v s thay i ca cc ngun lc. Nh vy, qun tr bao gm 5 yu t thnh phn nh sau: - Ch th qun tr v i tng b qun tr. - C mc tiu qun tr r rng. - Kt qu v hiu qu. - C ngun ti nguyn hn ch. - Mi trng qun tr lun thay i. Cc yu t trn khng th tch ri nhau m c mi quan h rng buc vi nhau trong qun tr. Ch th qun tr l tc nhn to ra cc tc ng. Tc ng ny c th l mt ln nhng cng c th l nhiu ln. i tng b qun tr phi tip nhn cc tc ng ca ch th qun tr. Thng thng ch th l mt hoc nhiu ngi cn i tng c th l my mc 1

thit b, tin vn, vt t hay con ngi. Cn c ch th to ra cc tc ng l mc tiu ca qun tr. 1.1.2. Mc ch ca qun tr Thc cht qun tr chnh l s kt hp c mi n lc chung ca con ngi trong t chc v s dng tt ca ci ca t chc t ti mc tiu chung ca t chc v mc tiu ring ca mi ngi mt cch khn kho v c hiu qu nht. Qun tr ra i chnh l to ra mt hiu qu hot ng cao hn hn so vi vic lm ca tng c nhn ring l ca mt nhm ngi khi h tin hnh cc cng vic c mc tiu chung gn gi vi nhau. Ni mt cch khc, thc cht ca qun tr l qun tr con ngi trong t chc, thng qua s dng c hiu qu nht mi tim nng v c hi ca t chc. 1.1.3. Tm quan trng ca qun tr - Nhim v ca qun tr l s dng hp l v tit kim nht i tng lao ng, t liu lao ng v sc lao ng gim chi ph u vo v nng cao kt qu sn xut u ra. - Sc mnh kinh t ca mt nc, mt t chc do 5 yu t to thnh: + Ti nguyn, nguyn vt liu (M1). + Tin vn (M2). + K thut cng ngh (M3). + Lao ng (M4). + Qun tr (Nng lc qun tr) (M5). Hin nay, qun tr l nhn t c bn c xp hng u, quyt nh s tn ti, pht trin hay tr tr hoc dit vong ca mi t chc. Qua phn tch v nhng nguyn nhn tht bi trong hot ng kinh doanh ca c nhn v ca cc doanh nghip, cng nh tht bi trong hot ng ca cc t chc kinh t - chnh tr - x hi nhiu nm qua cho thy nguyn nhn c bn vn l do qun tr km hoc yu .Nghin cu cc cng ty kinh doanh ca M trong nhiu nm, pht hin ra rng cc cng ty lun thnh t chng no chng c qun tr tt. Ngn hng chu M nu trong bn cng b Bo co v kinh doanh nh rng Theo kt qu phn tch cui cng, hn 90% cc tht bi trong kinh doanh l do thiu nng lc v thiu kinh nghim qun tr. S cn thit khch quan v vai tr ca qun tr xut pht t nhng nguyn nhn sau y: - T tnh cht x hi ha ca lao ng v sn xut. - T tim nng sng to to ln ca qun tr. - T nhng yu t lm tng vai tr ca qun tr trong nn sn xut v kinh t hin i. - T nhng yu cu xy dng v pht trin kinh t v x hi trong qu trnh i mi chuyn sang nn kinh t th trng v tin hnh cng nghip ha, hin i ha t nc Vit Nam. Tng cng x hi ho lao ng v sn xut mt qu trnh mang tnh qui lut ca s pht trin kinh t v x hi. Ta bit rng to ra sn phm, p ng nhu cu ca i sng v pht trin kinh t, nht thit phi tin hnh phn cng lao ng v hip tc sn xut. S xut hin ca qun tr nh l kt qu tt nhin ca vic chuyn cc qu trnh lao ng c bit, tn mn, c lp vi nhau thnh cc qu trnh lao ng phi c s phi hp. Sn xut v tiu th mang tnh t cp, t tc do mt c nhn thc hin khng i hi qun tr. mt trnh cao hn, khi sn xut v kinh t mang tnh x hi r nt v ngy cng su rng hn, khi qun tr l iu khng th thiu. Theo C. Mc, Bt c lao ng x hi hay lao ng chung no m tin hnh trn mt qui m kh ln u yu cu phi c mt s ch o iu ha nhng hot ng c nhn. S 2

ch o phi lm chc nng chung, tc l chc nng pht sinh t s khc nhau gia s vn ng chung ca c s sn xut vi s vn ng c nhn ca nhng kh quan c lp hp thnh c s sn xut . Mt nhc s c tu t iu khin ly mnh, nhng mt dn nhc th cn phi c nhc trng. Do , qun tr l thuc tnh t nhin, tt yu khch quan ca mi qu trnh lao ng x hi, bt k trong hnh thi kinh t x hi no, nu khng thc hin cc chc nng v nhim v ca qun tr, khng th thc hin c cc qu trnh hp tc lao ng, sn xut, khng khai thc s dng c cc yu t ca lao ng sn xut c hiu qu. Qun tr c kh nng sng to to ln. iu c ngha l cng vi cc iu kin v con ngi v v vt cht k thut nh nhau nhng qun tr li c th khai thc khc nhau, em li hiu qu kinh t khc nhau . Ni cch khc, vi nhng iu kin v ngun lc nh nhau, qun l tt s pht huy c hiu qu nhng yu t ngun lc , a li nhng kt qu kinh t - x hi mong mun, cn qun l ti s khng khai thc c, thm ch lm tiu tan mt cch v ch nhng ngun lc c c, dn n tn tht. C th ni qun tr tt suy cho cng l bit s dng c hiu qu nhng ci c to nn nhng ci cha c trong x hi. V vy, qun tr chnh l yu t quyt nh nht cho s pht trin ca mi quc gia v cc t chc trong . Khi con ngi ngi kt hp vi nhau trong mt tp th cng nhau lm vic, ngi ta c th t pht lm nhng vic cn thit theo cch suy ngh ring ca mi ngi. Li lm vic nh th cng c th em li kt qu, hoc cng c th khng em li kt qu. Nhng nu ngi ta bit t chc hot ng v nhng vic qun tr khc th trin vng t kt qu s chc chn hn, c bit quan trng khng phi ch l kt qu m s cn t tn km thi gian, tin bc, nguyn vt liu v nhng ph tn khc. 1.2. Bn cht ca qun tr Xt v mt t chc v k thut ca hot ng qun tr th qun tr chnh l s kt hp mi n lc ca con ngi trong mt t chc no t ti mc tiu chung ca t chc v mc tiu ring ca mi ngi mt cch khn kho v hiu qu nht. Ni cch khc, thc cht ca qun tr l qun tr con ngi trong doanh nghip, thng qua , s dng c hiu qu nht mi tim nng v c hi ca doanh nghip thc hin cc hot ng theo mc tiu nh. Xt v mt kinh t, x hi ca qun tr, qun tr l v mc tiu, li ch ca doanh nghip, bo m cho doanh nghip tn ti v pht trin lu di, trang tri vn v lao ng, m bo tnh c lp v cho php tha mn nhng i hi ca ch doanh nghip v mi thnh vin khc trong doanh nghip. 1.2.1. Qun tr l mt khoa hc Tnh khoa hc ca qun tr th hin cc i hi sau: - Phi da trn s hiu bit su sc cc quy lut khch quan chung v ring (t nhin, k thut v x hi). c bit cn tun th cc quy lut ca quan h cng ngh, quan h kinh t, chnh tr; ca quan h x hi v tinh thn. V vy, qun tr phi da trn c s l lun ca ngnh khoa hc t nhin, khoa hc k thut nh ton hc, iu khin hc, tin hc, cng ngh hc, v.v... cng nh ng dng nhiu lun im v thnh tu ca cc mn x hi hc, tm l hc, lut hc, gio dc hc, vn ho ng x ... - Phi da trn cc nguyn tc t chc qun tr (v xc nh chc nng, nhim v, trch nhim v quyn hn; v xy dng c cu t chc qun tr; v vn hnh c ch qun tr, c bit l x l cc mi quan h qun tr). - Phi vn dng cc phng php khoa hc (nh o lng nh lng hin i, d on, x l lu tr d liu, truyn thng, tm l x hi ...) v bit s dng cc k thut qun

tr (nh qun l theo mc tiu, lp k hoch, pht trin t chc, lp ngn qu, hch ton gi thnh sn phm, kim tra theo mng li, kim tra ti chnh). - Phi da trn s nh hng c th ng thi c s nghin cu ton din, ng b cc hot ng hng vo mc tiu lu di, vi cc khu ch yu trong tng giai on. Tm li, khoa hc qun tr cho chng ta nhng hiu bit v cc quy lut, nguyn tc, phng php, k thut qun tr; trn c s bit cch gii quyt cc vn qun tr trong cc hon cnh c th, bit cch phn tch mt cch khoa hc nhng thi c v nhng kh khn tr ngi trong vic t ti mc tiu. Tuy nhin, n ch l mt cng c; s dng n cng phi tnh ton n iu kin c im c th tng tnh hung vn dng sng to, uyn chuyn ( l ngh thut). 1.2.2. Qun tr l mt ngh thut Tnh ngh thut ca qun tr xut pht t tnh a dng, phong ph ca cc s vt v hin tng trong kinh t, kinh doanh v trong qun tr; hn na cn xut pht t bn cht ca qun tr. Nhng mi quan h gia con ngi (vi nhng ng c, tm t, tnh cm kh nh lng) lun i hi m qun tr phi x l kho lo, linh hot. Tnh ngh thut ca qun tr cn ph thuc vo kinh nghim v nhng thuc tnh tm l c nhn ca tng ngi qun l; vo c may v vn ri, v.v... Ngh thut qun tr l vic s dng c hiu qu nht cc phng php, cc tim nng, cc c hi v cc kinh nghim c tch lu trong hot ng thc tin nhm t c mc tiu ra cho t chc, doanh nghip. l vic xem xt ng tnh ca cng vic kinh doanh ch ng n, m bo cho doanh nghip tn ti, n nh v khng ngng pht trin c hiu qu cao. Ni cch khc, ngh thut qun tr kinh doanh l tng hp nhng b quyt, nhng th on trong kinh doanh t mc tiu mong mun vi hiu qu cao. Ngh thut qun tr khng th tm thy c y trong sch bo; v n l b mt kinh doanh v rt linh hot. Ta ch c th nm cc nguyn tc c bn ca n, kt hp vi quan st tham kho kinh nghim ca cc nh qun tr khc vn dng vo iu kin c th. Mt s lnh vc cn th hin ngh thut qun tr kinh doanh l: - Ngh thut to thi c, chp thi c, trnh nguy c. - Ngh thut to vn, s dng vn v tch lu vn. - Ngh thut cnh tranh (ginh th phn, t li nhun cao). - Ngh thut s dng ngi (pht hin, b tr, pht huy, lin kt). - Ngh thut ra quyt nh (nhy, ng, kp thi ...) v t chc thc hin quyt nh. - Ngh thut s dng n by trong qun tr. - Ngh thut giao tip (vi i tc, vi khch hng, vi cp di ...). - v.v... 1.2.3. Mi quan h gia khoa hc v ngh thut Thc ra phn loi nh trn tin cho vic nghin cu, trong thc t khoa hc v ngh thut trong qun tr khng bao gi tch ri nhau. Bi khoa hc l s hiu bit c h thng cn ngh thut l s tinh lc kin thc. Nh vy, qun tr vi t cch thc hnh n l ngh thut, cn kin thc c t chc lm c s cho n coi nh l khoa hc. Mt nh qun tr gii l ngi phi trang b cho mnh nhng kin thc khoa hc ng thi phi c ngh thut vn dng nhng kin thc khoa hc lnh hi vo nhng hon cnh, nhng tnh hung c th nht nh. Hay nh qun tr gii l ngi phi c ci chnh xc, mau l ca v tng khi ra quyt nh, va phi c ci linh hot, uyn chuyn, sng to ca nhc trng khi ch huy dn nhc. 1.3. Nh qun tr 1.3.1. Khi nim v phn loi 4

Cc nh qun tr lm vic cc t chc. Mc d mi t chc u c nhng mc tiu v ni dung cng vic thc hin khc nhau nhng u c chung c im: Sn phm ca qun tr l cc quyt nh trong cc lnh vc khc nhau. Cc nh qun tr trong cc t chc nhng khng phi ai trong t chc u l nh qun tr. Hot ng qun tr lin quan n s phi hp, nh hng, la chn, quyt nh t c mc tiu chung ca t chc. Chnh v vy, cc thnh vin trong t chc thng c chia lm hai loi theo c th cng vic l: ngi tha hnh v nh qun tr. Ngi tha hnh l nhng ngi trc tip thc hin mt cng vic c th, h khng c trch nhim hoch nh, t chc, lnh o v gim st hot ng ca nhng ngi khc. Cn nh qun tr c trch nhim ch huy, iu khin, gim sthot ng ca nhng ngi khc. Hot ng qun tr l mt hot ng x hi nn n phi c chuyn mn ho. Trong mi t chc, cc cng vic qun tr khng ch c chuyn mn ha m cn c sp xp mt cch c trt t, c th bc r rng. Tu theo quy m v phm vi hot ng ca t chc m mt t chc c th c nhiu hay t nh qun tr. Cc nh qun tr thng c chia lm 3 cp ch yu nh sau: - Cp qun tr vin cao cp: Bao gm cc thnh vin trong Ban lnh o cao nht ca t chc chu trch nhim iu hnh v phi hp cc hot ng chung ca t chc, hoch nh ng li chin lc pht trin t chc: + Xc nh cc mc tiu v bin php ln cho qu trnh hot ng. + To dng b my, ph duyt c cu t chc v ph duyt nhn s. + Phi hp hot ng gia cc lnh vc qun tr. + Quyt nh cc bin php ln v t chc qun l, s dng ngun lc. + Bo co trc lnh o cp trn ca t chc. - Cp qun tr vin tha hnh: L cp qun tr vin trung gian tip nhn cc chin lc v chnh sch chung t cc qun tr gia cp cao v bin chng thnh nhng k hoch, mc tiu c th chuyn n cc qun tr gia cp c s thc hin chng. Nhim v ch yu ca cp qun tr ny l: + Nghin cu v phn tch nhim v c giao t chc thc hin mt cch c hiu qu trong b phn mnh. + ngh vi cp hng u v k hoch hnh ng, bt b nhim cn b n v mnh. + Giao vic cho nhn vin v phi hp hot ng gia cc nhn vin di quyn. + D tr kinh ph hot ng v t chc s dng c hiu qu n. + Bo co thng xuyn v kt qu hot ng ca b phn mnh vi cp qun tr cp cao. + Tm hiu v xc nh mi lin h vi cc nhn vin di quyn cc n v khc. - Cp qun tr vin thc hin: L cp qun tr tha hnh, hng ngy h trc tip nhn cc mnh lnh v trin khai thc hin nhng mnh lnh to ra sn phm cui cng. Phn ln thi gian ca cc nh qun tr ny c s dng vo vic gim st, iu hnh nhn vin thuc quyn v a ra nhng quyt nh hng ngy. Phn thi gian cn li dnh cho gp g, bo co, hi hp vi cp trn hoc quan h vi cc ng nghip thuc cc b phn khc. Yu cu i vi cp qun tr ny l: + Hiu v n lc vi cng vic c giao. + Ci tin phng php lm vic, rn luyn cc c tnh ca ngi qun tr. + Lin h kp thi vi cp qun tr vin cao hn v to lp tinh thn ng i tt 1.3.2. Vai tr v k nng ca nh qun tr 5

thc hin tt 04 chc nng qun tr, theo Robert Katz th nh qun tr cn c 03 loi k nng qun tr nh sau: a. Vai tr ca nh qun tr lm r cc cng vic ca cc nh qun tr, cng nh cc cch ng x khc nhau ca h i vi mi ngi v mi t chc khc, Henry Mentzberg a ra 10 loi vai tr khc nhau nh sau m nh qun tr phi thc hin v chia chng thnh 03 nhm ln: * Nhm vai tr quan h vi con ngi (gm 03 vai tr) - Vai tr i din, hay tng trng, c tnh cht nghi l trong t chc : C ngha l bt c mt t chc no cng u phi c ngi i din cho t chc nhm thc hin cc giao dch, i thoi vi cc c nhn v t chc bn ngoi. Ngay c tng b phn trong t chc cng phi c ngi ng u b phn lnh hi cc kin, chnh sch, k hoch ca cp trn. - Vai tr lnh o: Vai tr ny phn nh s phi hp v kim tra ca nh qun tr i vi cp di ca mnh. - Vai tr lin lc: Th hin mi quan h ca nh qun tr i vi ngi khc c bn trong v bn ngoi t chc * Nhm vai tr thng tin (gm 03 vai tr) - Vai tr tip nhn v thu thp thng tin lin quan n t chc : Nh qun tr phi thng xuyn xem xt, phn tch mi trng xung quanh t chc nhm xc nh mi trng to ra nhng c hi g cho t chc, cng nh nhng mi e da no i vi t chc. Vai tr ny c thc hin thng qua vic c sch bo, vn bn hoc qua trao i tip xc vi mi ngi - Vai tr ph bin thng tin : C nhng thng tin cn tuyt i gi b mt, nhng cng c nhng thng tin m cc nh qun tr cn ph bin n cho cc b phn, cc thnh vin c lin quan trong t chc, thm ch ph bin n cho nhng ngi ng cp hay cp trn ca mnh nhm lm cho mi ngi cng c chia s thng tin gp phn hon thnh mc tiu chung ca t chc. - Vai tr cung cp thng tin cho bn ngoi: Tc nh qun tr thay mt cho t chc ca mnh cung cp cc thng tin cho bn ngoi nhm gii thch, bo v hay tranh th mt s ng tnh, ng h no . * Nhm vai tr quyt nh (gm 04 vai tr) - Vai tr doanh nhn : y l vai tr phn nh vic nh qun tr tm mi cch ci tin t chc nhm lm cho hot ng ca t chc ngy cng c hiu qu. Chng hn iu chnh k thut m t chc ang p dng hay p dng mt k thut mi no - Vai tr gii quyt xo trn: Bt c mt t chc no cng c nhng trng hp xung t xy ra trong ni b dn ti xo trn t chc nh s nh cng ca cng nhn sn xut, s mu thun v mt on kt gia cc thnh vin, b phn .Nh qun tr phi kp thi i ph, gii quyt nhng xo trn a t chc sm tr li s n nh - Vai tr phn phi cc ngun lc: Nu cc ngun lc di do (tin bc, thi gian, quyn hnh, my mc, nguyn vt liu, con ngi ) th nh qun tr s tin hnh phn phi mt cch d dng; Nhng ngy nay, khi cc ngun lc ngy cng cn kit i hi nh qun tr phi phn b cc ngun lc cho cc thnh vin, tng b phn sao cho hp l nhm m bo cho cc thnh vin, b phn hot ng mt cch n nh v hiu qu. - Vai tr thng thuyt : Tc phn nh vic thng thuyt, m phn thay mt cho t chc trong cc giao dch vi cc c nhn, t chc bn ngoi. V d m phn k kt hp ng lao ng, hp ng kinh t b. K nng ca nh qun tr 6

* K nng k thut (technical skills) K nng k thut chnh l trnh chuyn mn nghip v ca nh qun tr, hay l nhng kh nng cn thit ca h nhm thc hin mt cng vic c th no . K nng ny nh qun tr c c bng cch thng qua con ng hc tp, bi dng m c. V d nh thit k my mc ca trng phng k thut, t chc cng tc k ton ca k ton trng, lp trnh in ton ca trng phng my tnh, xy dng chng trnh nghin cu th trng ca trng phng Marketing Cp qun tr cng cao, k nng ny gim dn v ngc li cp qun tr cng thp k nng ny l cn thit, bi v cp cng thp th nh qun tr thng tip xc trc tip vi cng vic c th, vi tin trnh sn xut, y chnh l mi trng m ti nng k thut c bit s dng nhiu hn. * K nng nhn s (human skills) K nng nhn s phn nh kh nng cng lm vic, ng vin v iu khin con ngi v tp th trong t chc nhm to iu kin thun li v thc y hon thnh cng vic chung. Chng hn nh k nng thng t hu hiu (vit & ni), c thi quan tm n ngi khc, xy dng bu khng kh hp tc gia mi ngi, ng vin nhn vin di quyn i vi k nng nhn s th yu cu cn thit i vi c 03 cp qun tr, v d thuc cp no, nh qun tr cng phi cng lm vic vi tt c mi ngi. * K nng t duy K nng t duy yu cu nh qun tr phi hiu r mc phc tp ca mi trng v gim thiu s phc tp xung mc m t chc c th i ph v thch ng c. K nng t duy l mt k nng kh tip thu nht v rt quan trng i vi nh qun tr cp cao. Cc chin lc, k hoch, chnh sch v quyt nh ca nh qun tr cp cao thng ph thuc vo t duy chin lc ca h. Hnh 1.1 sau din t k nng qun tr ca cc cp nh sau: K nng t duy

K nng nhn s

K nng k thut

Nh qun tr

Nh qun tr cp Nh qun tr cp trung gian cao cp c s Hnh 1.1. Cc k nng ca cc cp qun tr.

2. VN HO T CHC V MI TRNG QUN TR 2.1. Vn ho t chc 2.1.1. Khi nim 7

tip cn c vn ny, chng ta bt u t vic xem xt khi nim v vn ho. Vn ho l mt khi nim c ngoi din rt rng, bao gm nhiu loi i tng, tnh cht v hnh thc biu hin khc nhau. Bi vy, cho n nay, c n hng trm (c ngi cho rng khong mt nghn) nh ngha khc nhau v vn ho nh: - Vn ho l ton b nhng hot ng vt cht v tinh thn m loi ngi to ra trong lch s ca mnh trong mi quan h vi con ngi, vi t nhin v vi x hi. - Vn ho l nhng hot ng v gi tr tinh thn ca loi ngi. - v.v Mc d c nhiu quan nim khc nhau v vn ho nhng gia nhng quan nim y u c im chung ch coi vn ho l ngun lc ni sinh ca con ngi, l kiu sng v bng gi tr ca cc t chc, cng ng ngi, trung tm l cc gi tr chn - thin - m. Vn ho l thuc tnh bn cht ca con ngi, ch c loi ngi v do con ngi sinh ra. Do , vn ho gi vai tr quan trng, khng th thiu c i vi i sng ca con ngi, l nhn t quyt nh ti s hnh thnh v hon thin nhn cch ca cc c nhn. Khng ch vy, vn ho cn l mc tiu, l ng lc, l linh hn v h iu tit i vi s pht trin ca kinh t x hi. gc ca mt t chc, vn ho c th c hiu l mt h thng nhng gi tr chung, nhng nim tin, nhng mong i, nhng thi , nhng tp qun thuc v t chc v chng tc ng qua li vi nhau hnh thnh nhng chun mc hnh ng m tt c mi thnh vin trong t chc noi theo. Vn ho t chc xut pht t s mnh, cc mc tiu chin lc ca t chc v vn ho x hin bao gm nhng gi tr ct li, nhng chun mc, cc nghi l v truyn thuyt v nhng s kin ni b. Vn ho t chc thng thng c th hin trn ba phng din: - Gn vi vn ho x hi v l tng su ca vn ho x hi. Mc tiu ca vn ho t chc l nhm xy dng mt phong cch lm vic hiu qu v nhng mi quan h hp tc thn thin gia cc thnh vin ca t chc, lm cho t chc tr thnh mt cng ng lm vic trn tinh thn hp tc, tin cy, gn b, thn thin v tin th trn c s hnh thnh tm l chung v lng tin vo s thnh cng ca t chc. - Vn ho t chc c hnh thnh thng qua cc quy nh, ch , nguyn tc c tnh cht rng buc trong ni b. Tri qua thi gian di th nhng quy nh, nhng nguyn tc s tr thnh nhng chun mc, nhng gi tr, nhng tp qun v nhng nguyn tc bt thnh vn. - Vn ho t chc nhm a cc hot ng ca t chc vo nn np v t diu qu cao. Mt t chc c trnh vn ho cao l mi hot ng ca n u c th ch ho, c th ho v c mi ngi t gic tun th. 2.1.2. Cc yu t ca vn ho t chc v s nh hng ca vn ha t chc n hot ng qun
tr

Vn ho ca t chc xut pht t s mnh, cc mc tiu chin lc ca t chc v vn ho x hi, n bao gm nhng gi tr ct li, nhng chun mc, cc nghi l v truyn thuyt v nhng s kin ni b. * Nhng gi tr ct li ca vn ho t chc: Nhng gi tr ct li ca vn ho t chc phn nh nhng gi tr x hi c lin quan n cng vic, hay ca phn x hi m trong t chc hot ng. Mi lin h ny th hin rt r nt trong cc x hi c nhng gi tr vn ho thun nht v gn lin vi cng vic. - Thi i vi quyn lc:

Thi i vi quyn lc l phm vi m cc c nhn chp nhn s phn b khng ng u v quyn hn. Nhng t chc trong cc x hi c mc tp trung quyn lc t trung bnh n cao, th s truyn thng v ra quyt nh thng din ra theo chiu t cp cao xung cp thp. Ngc li, trong nhng x hi c mc tp trung quyn lc thp v c s hi ho trong s phn b quyn lc, th nn vn ho ca t chc thng tha nhn cc quyn c bn ca cc thnh vin v khuyn khch h tham gia vo qu trnh ra quyt nh. Hn th na, h thng kim sot ca nhng t chc ny thng da trn lng tin vo kh nng hon thnh nhim v ca nhn vin. - Thi i vi ri ro: Trong nhng x hi c nn vn ho m cc thnh vin ca n c thi c gng trnh khi s khng chc chn cao (mc chp nhn ri ro thp) th dng nh ngi ta rt t khi mo him. Ngi ta tun theo cc nguyn tc vch ra mt cch cng nhc v da vo c cu chnh thc ca t chc, ng thi ch trng n s n nh v nhn s. Ngc li, trong nhng nn vn ho x hi m cc thnh vin ca n c thi sn sng ng u vi mi ri ro, th nn vn ho ca t chc thng c khuynh hng chp nhn ri ro. - c trng ni bc v quan h x hi: Trong cc nn vn ho phng ty, ch ngha c nhn v t do c nhn thng c cao. Cc doanh nghip trong cc nn vn ho ny cng thng cao cc phng din ny ca c nhn, khen thng da trn thnh tch v khuyn khich s cnh tranh trong ni b. Ngc li, nhng doanh nghip thuc cc nn vn ho phng ng nh Nht bn, Trung Qucl nn vn ho cao tinh thn tp th, tnh cng ng, th thng c khuynh hng ch trng n thnh tch ca nhm v khuyn khch s hp tc bn trong t chc, cao s cnh tranh gia cc doanh nghip. - Tnh quyt on: Cc nn vn ho phng Ty thng cao tnh quyt on, cn cc nn vn ho phng ng v Bc u th nhn mnh tinh thn hp tc, thn thin. Nhng gi tr ny c th hin r nt trong vn ho t chc. Cc chun mc chung: Cc chun mc chung l nhng gi tr, nhng tiu chun bt thnh vn m tt c cc thnh vin t chc phi tun theo. Nhng chun mc gi tr ny c th l nhng gi tr tch cc, v cng c th l yu t tiu cc. Mt s v d in hnh v cc chun mc ca t chc: Nhng chun mc tch cc Nhng yu t tiu cc S ci m, trung thc. Mi ngi lun cnh gic, gi kn nhng g h bit. cao tnh hiu qu. Dm chu trch nhim. Duy tr lng trung thnh. Khng n c th p . Trn trnh v n y trch nhim cho ngi khc. Tung tin n nhm, ni xu ngi khc.

Thc y tinh thn tt c mi ngi v t n mc tiu c nhn bng s thit hi mt ngi v mi ngi v mi ngi. ngi khc.

Cc nghi l: Nghi l l mt tp hp nhng biu tng l nghi phc tp v chi tit c thc hin thng qua mt s kin c bit no .
9

Cc nghi l tuyn dng v khen thng thnh tch ca nhn vin khi c s cng nhn rng ri s c tc dng thc y cc c nhn v tp th c gng hn na t c nhng thnh tch tng t. Cc giai thoi: Giai thoi (hay truyn thuyt) l nhng cu truyn ni ting v mt nhn vt quan trng no , da trn mt s kin qu kh c thm tht nhng tnh tit h cu. Cc giai thoi c cc thnh vin trong t chc truyn tng v ly lm tm gng noi theo. Do , chng c tc dng duy tr bu khng kh tch cc trong t chc. 2.2. Mi trng qun tr 2.2.1. Khi nim v phn loi mi trng qun tr a. Khi nim Mi trng qun tr l tng hp cc yu t v iu kin khch quan, ch quan c mi quan h tng tc ln nhau, nh hng trc tip hay gin tip n hot ng ca t chc. Tt c cc nh qun tr, cho d h hot ng bt k u, bt k khi no mun thnh cng trong cng vic, mun a t chc ngy cng pht trin cng u phi phn tch k cc yu t ca mi trng nh hng ti s hot ng ca t chc. Trong cc yu t nh hng, c nhng yu t m t chc c th iu chnh lm thay i nhng cng c nhng yu t khng th hoc kh c th lm thay i. Chnh v vy, cn phi nghin cu k nhng yu t tn dng s tc ng ca nhng nhn t tch cc v hn ch nh hng ca nhng nhn t tiu cc n t chc. b. Phn loi mi trng qun tr Ty theo cc gc tip cn khc nhau m ngi ta c th phn chia mi trng qun tr ra thnh nhiu loi. Cc yu t c hnh thnh theo 3 nhm di y: - Nhm 1: Yu t mi trng v m. Nhm yu t ny c tc ng trn bnh din rng v lu di. Vic nghin cu nhng yu t ny s gip cho doanh nghip bit c c hi thun li c th tn dng v nhng thch thc kh khn phi vt qua. Nhm ny bao gm: + Cc yu t vn ho - x hi. + Cc yu t v nhn khu, dn s. + Cc yu t thuc v h thng chnh tr - php lut. + Cc yu t cng ngh v tin b khoa hc k thut. + Cc yu t quc t. + Cc yu t thin nhin. - Nhm 2: Cc yu t vi m bn ngoi t chc. Nhm ny tc ng trn bnh din gn gi v trc tip n hot ng qun tr ca n. i vi mt doanh nghip chng hn chng bao gm: + Nhm cnh tranh trc din. + Nhm cc nh cung ng. + Nhm khch hng. + Nhm nhng ngi mi gii trung gian. + Nhm cc i th tim n. + Nhm cc gii chc a phng v cng chng. - Nhm 3: Cc yu t vi m bn trong t chc. y l cc yu t mi trng vi m nhng li nm trong t chc, chng c nh hng trc tip, thng xuyn v rt quan trng ti cc hot ng qun tr ca chnh ngay t chc . Nhng yu t ny s gip cho mt t chc xc nh r u nhc im ca mnh. Nhm ny bao gm: + Cc yu t thuc v ti chnh. 10

+ Cc yu t thuc v nhn s. + Cc yu t thuc v c s vt cht. + Cc yu t thuc v vn ho t chc. Cc nhm yu t trn lun tc ng qua li ln nhau to ra mi trng qun tr ca mt t chc. Nh qun tr phi nhn thc y , chnh xc cc yu t mi trng son tho chin lc v sch lc qun tr cho ng n, gip t chc tn ti v pht trin. 2.2.2. nh hng ca mi trng bn ngoi i vi t chc a. Nhng yu t mi trng v m - Yu t mi trng kinh t : Cc nhn t kinh t l yu t quan trng nht ca mi trng hot ng ca doanh nghip. Sau y l nhng nhn t c bn: + Tc tng trng ca nn kinh t, lm pht sinh cc nhu cu mi cho s pht trin cc ngnh ca nn kinh t quc dn. + T l lm pht nh hng n kh nng sinh li, vn u t. + T l tht nghip chung ca nn kinh t quc dn, ngnh, vng c nh hng n vn nhn cng trn phng din tuyn dng, sa thi. + S m bo chung v tin cng, gi c. + S n nh ca ng tin, t gi hi oi. + Vn quc t ho nn kinh t, xu hng v thc t u t nc ngoi nc ta. + Thu nhp quc dn, t trng ca cc khu vc, ngnh, thu nhp bnh qun tnh theo u ngi v theo cc tng lp x hi khc nhau. - Cc nhn t chnh tr v php lut: Cc nhn t ny tc ng n mi trng theo cc hng khc nhau: c th to ra li th, tr ngi, thm ch ri ro cho doanh nghip. Nhng nhn t ny thng bao gm: + S n nh v chnh tr, nht qun v quan im chnh sch ln. + H thng lut php c xy dng v hon thin: Php lut kinh doanh v bo v mi trng. + Cc quy nh v qung co: i vi mt s doanh nghip, y c th l mt s cn tr, e do. + Cc quy nh v thu, l ph. + Quy ch tuyn dng, bt, ch hu tr, tr cp tht nghip... c nh hng n s dng v pht huy ngun nhn lc . - Nhn t k thut cng ngh: y l nhng nhn t c nh hng ln, trc tip n chin lc kinh doanh ca cc lnh vc, ngnh cng nh nhiu doanh nghip c th. Thc t cho thy, s bin i cng ngh lm chao o nhiu lnh vc nhng ng thi cng lm xut hin nhiu lnh vc kinh doanh mi hon thin hn...iu buc cc nh doanh nghip phi theo di thng xuyn, lin tc c chin lc thch ng. + Chin lc hng v sn phm. + Chin lc hng v chc nng. Doanh nghip phi thng xuyn quan tm n chnh sch khoa hc v cng ngh bng cch u t cho khoa hc v cng ngh, cho nghin cu v trin khai, khuyn khch pht minh sng ch, thc hin chuyn giao cng ngh. - Nhn t vn ho - x hi: Trong cc chin lc trung v di hn, y l nhng nhn t thay i ln nht. V biu hin, cc nhn t ny ht sc phong ph: + Li sng, s du nhp li sng mi, c bit l theo mt.

11

+ Thi , tp qun, thi quen tiu dng, s xut hin v hot ng ca hip hi nhng ngi tiu dng. + S thay i ca thp tui, t l kt hn, sinh , v tr vai tr ca ngi ph n ti ni lm vic v trong gia nh. + Trnh dn tr c nng ln. y l mt thch thc mi i vi cc nh sn xut. - Nhn t t nhin: Nhn t ny nh hng nhiu mt ti ngun lc u vo cn thit cho cc nh sn xut kinh doanh v chng c th gy nh hng cho cc hot ng marketing trn th trng. + V tr a l c nh hng n hot ng thng mi ca doanh nghip, lin quan n chi ph vn chuyn v kh nng cnh tranh nh li th v mc chi ph vn chuyn thp. + Kh hu, thi tit c nh hng n chu k sn xut v tiu dng trong khu vc, n nhu cu v cc loi sn phm c tiu dng: cc yu cu v s ph hp ca sn phm v vn d tr, bo qun. + Cc vn v cn bng sinh thi nhim mi trng: lin quan n nhng hin tng bt thng ca kh hu thi tit, nh hng trc tip n yu cu pht trin bn vng nh hng n kh nng pht trin kinh doanh ca doanh nghip. - Nhn t nhn khu hc: Nhn t nhn khu hc l yu t c cc nh hot ng marketing rt quan tm v th trng l khch hng, l do con ngi hp thnh. Tc ng ca yu t nhn khu hc n hot ng marketing ca doanh nghip c th hin thng qua rt nhiu cc bin s khc nhau sau y: + Dn s v tc tng dn s: Dn s tc l s ngi hin hu trn th trng. Tiu thc ny nh hng n dung lng th trng c th t n. Thng thng dn s cng ln th quy m th trng cng ln, nhu cu v sn phm hoc nhm sn phm cng ln, khi lng tiu th sn phm cng nhiu, do kh nng m bo hiu qu kinh doanh cng cao. + Tui th v cu trc tui: S thay i ca yu t ny dn n tnh trng thay i c cu khch hng tim nng theo tui. T tc ng ti c cu tiu dng v nhu cu v cc loi hng ho. Tnh hnh buc cc quyt nh marketing ca doanh nghip phi thay i theo. + C cu, quy m h gia nh: nh hng n s lng quy cch, sn phm c th khi sn phm p ng cho nhu cu chung ca c gia nh. c bit c ngha khi phn tch trong mi lin h vi thu nhp ca ngi tiu th. + S chuyn dch dn c v xu hng vn ng: S hnh thnh hay suy gim mc tp trung dn c mt khu vc a l c nh hng ln n s xut hin c hi mi hoc suy tn c hi hin ti ca doanh nghip. b. Nhng yu t mi trng vi m - Cc yu t v lc lng bn trong ca doanh nghip: Cc doanh nghip cn phn tch mt cch cht ch cc yu t bn trong doanh nghip nhm xc nh r u v nhc im ca doanh nghip. Trn c s a ra cc bin php nhm khc phc nhc im v pht huy th mnh ca doanh nghip t c li nhun ti a. N bao gm: + Ti chnh - k ton: Cn phn tch cc yu t sau: Kh nng huy ng vn ngn hn v di hn. Chi phi vn so vi ton ngnh v cc i th cnh tranh. Cc vn v thu, t l li sut. H thng k ton hiu qu v hiu nng phc v cho vic lp k hoch gi thnh, k hoch ti chnh v li nhun. + Sn xut v nghip v k thut gm c: C cu mt hng dch v. 12

Kh nng m rng chu k sng ca sn phm chnh. T l li nhun so vi doanh thu sn phm. Chin lc gi v tnh linh hot trong vic nh gi. Chi ph v kh nng cng ngh so vi ton ngnh v cc i th cnh tranh. Nghin cu v pht trin cng ngh, sng kin ci tin k thut. + Nhn s v b my qun l bao gm: Trnh tay ngh v t cch o c ca cn b cng nhn vin. C cu t chc v uy tn ca doanh nghip. T chc h thng thng tin giao tip. - Nhng ngi cung ng: l nhng ngi cung cp u vo cho qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Bt k mt s bin i no t pha ngi cung ng, sm hay mun, trc tip hay gin tip u gy nh hng ti hot ng marketing ca cng ty. Cc nh hot ng marketing phi quan tm n h trn nhiu phng din nh: kh nng cung ng v s lng, cht lng, gi c, thi gian cung ng, a im cung ngThm ch cn phi quan tm n thi ca nh cung cp i vi doanh nghip mnh v cc i th cnh tranh. Ngun lc khan him, gi c tng c th lm xu i c hi th trng cho vic kinh doanh nhng hng ho dch v nht nh hoc ti t hn c th buc doanh nghip phi ngng sn xut. - Cc trung gian marketing: l cc t chc dch v, cc doanh nghip khc v cc c nhn gip cho cng ty t chc tt vic tiu th sn phm hng ho, dch v ca mnh ti ngi mua cui cng. Cc trung gian marketing bao gm: + Nhng trung gian thng mi: L nhng n v kinh doanh h tr cng ty tm kim hay trc tip bn sn phm cho khch hng. N bao gm cc i l bn bun, bn l, i l phn phi c quyn + Cc cng ty chuyn t chc lu thng hng ho: Gip doanh nghip to ra lng d tr sn phm ca mnh v vn chuyn chng t ni sn xut n ni cn. + Cc t chc cung cp dch v marketing: Nghin cu th trng, cung cp cc dch v qung co gip cng ty sn xut nh hng chnh xc hn v a hng ho ca mnh n th trng thch hp. + Cc t chc ti chnh tn dng trung gian: gm cc ngn hng, cc cng ty tn dng, cng ty bo him v cc t chc khc h tr cng ty u t cho cc thng v hay bo him chng ri ro lin quan n vic mua hay bn hng. - Khch hng: Khch hng ng vai tr trung tm trn th trng, l i tng m doanh nghip phc v v l yu t quyt nh s thnh cng hay tht bi ca doanh nghip. Nghin cu khch hng tc l nghin cu nhu cu ca khch hng. Bn thn nhu cu li khng ging nhau gia cc nhm khch hng v thng xuyn bin i, s bin i ny li nh hng n cc mc tiu ca chin lc th trng. V vy, doanh nghip phi thng xuyn theo di khch hng v d bo nhng bin i v nhu cu ca h xy dng cho doanh nghip ca mnh mt chin lc th trng thch hp. Thng thng c 5 dng th trng khch hng sau: + Th trng ngi tiu dng - l nhng ngi v h dn mua hng ho v dch v s dng cho c nhn. + Th trng cc nh sn xut - l cc t chc mua hng v dch v s dng trong qu trnh sn xut. + Th trng nh bn bun trung gian - l t chc mua hng v dch v sau bn li kim li.

13

+ Th trng cc c quan nh nc - l nhng t chc Nh nc mua hng ho v dch v sau s dng trong lnh vc dch v cng cng hoc chuyn giao hng ho v dch v cho nhng ngi cn n n. + Th trng quc t - l nhng ngi mua hng ngoi nc bao gm nhng ngi tiu dng, sn xut bn trung gian v cc c quan Nh nc nc ngoi. - Cnh tranh trn th trng: Nhn t ny nh hng thng xuyn n qu trnh tiu th sn phm ca doanh nghip trn th trng. Khi xy dng chin lc th trng doanh nghip phi phn tch xem i th cnh tranh trn th trng ang s dng nhng bin php cnh tranh g ra chin lc phng th thch hp. Tm li, trong hot ng kinh doanh th doanh nghip no cng chu tc ng ca cc yu t vi m v v m trong mi trng kinh doanh. Tuy nhin, mi doanh nghip do tnh cht hot ng sn xut kinh doanh khc nhau nn mc tc ng ca cc yu t cng khc nhau. Vic phn tch k lng cc yu t trn cho php cc doanh nghip nhn bit c cc c hi sn xut kinh doanh xy dng chin lc marketing ng n v thnh cng trn th trng. ng thi cng gip cho doanh nghip nhn bit c nhng nguy c gim ri ro trong sn xut kinh doanh, c th cnh tranh tt trn th trng. 3. S PHT TRIN CA L THUYT QUN TR Trn phng din khoa hc x hi v nhn vn mi mt l thuyt l mt tp hp nhng mi tng quan gia nhng t tng va gii thch, va tin on cc hin tng x hi. L thuyt qun tr cng th, n cng l mt h thng v nhng t tng, quan nim, c kt, gii thch v cc hot ng qun tr c thc hnh trong th gii hin ti. iu ny cng c ngha l l thuyt qun tr cng phi da vo thc t v n c nghin cu c h thng qua cc thi i, nht l t th k XIX. Kt qu l chng ta c c mt di sn s v phong ph v qun tr m cc nh qun tr ngy nay ang tha hng. Chnh v th m vic nghin cu s tin trin ca t tng qun tr l cn thit cho cc nh qun tr trong l lun v thc hnh, cho hin ti v cho c tng lai. 3.1. Cc trng phi qun tr c in L thuyt c in v qun tr l thut ng c dng ch nhng quan im v t chc v qun tr c a ra Chu u v Hoa k vo nhng nm cui ca th k XIX, u th k XX. Trong qu trnh hnh thnh cc l thuyt c in c cng ng gp ca nhiu tc gi. Nhn chung c th a ra hai dng l thuyt qun tr c in chnh: 3.1.1. Trng phi qun tr kiu th li (Bureaucretic Management) Qun tr kiu th li l mt h thng da trn nhng nguyn tc, h thng th bc, s phn cng lao ng r rng v nhng quy trnh hot ng ca doanh nghip. Ngi sng lp ra trng phi qun tr ny l nh x hi hc ngi c, chuyn nghin cu v qun tr vn phng ca cc c quan chnh ph - Max Weber (1861 1920). Mc d, ng l mt trong nhng nh l thuyt qun tr u tin gii quyt nhng vn ca cc t chc, nhng nhng cng trnh nghin cu ca cng ch c ph bin rng ri sau khi chng c dch thnh ting Anh vo nm 1947. L thuyt qun tr kiu th li a ra mt quy trnh v cch thc iu hnh mt t chc. Quy trnh ny c 7 c im gm: - H thng cc nguyn tc chnh thc. - m bo tnh khch quan. - Phn cng lao ng. - C cu h thng cp bc ca t chc. - C cu quyn lc chi tit. 14

- S cam kt lm vic lu di. - Tnh hp l. Nhng li ch ca l thuyt qun tr theo kiu th li: - Tnh hiu qu v tnh n nh ca t chc,. - Cng vic ca nhn vin tr nn n gin hn bi nhim v ca h l thc hin nhng cng vic c bin thnh nhng nguyn tc n gin. Kt qu cng vic c tiu chun ho v mt cht lng v mc cn thit p ng mc ch ca t chc. Nhng hn ch: - Nguyn tc cng nhc v quan liu. - Tm cch m rng v bo v quyn lc. - Tc ra quyt nh chm. - Khng tng hp vi s thay i cng ngh. - Khng tng hp vi nhng gi tr ngh nghip. Tuy nhin, phng php tip cn ny vn c p dng rng ri v t hiu qu cao nhng t chc tho mn nhng iu kin sau: - Nhng t chc c khi lng thng tin chuyn ngnh ln v tm c bin php x l hu hiu. - Nhu cu ca khch hng c tc thay i chm. - Cng ngh n nh v c tc thay i chm. - Quy m hot ng ca t chc ln, iu kin cho php tiu chun ho dch v hay sn phm. 3.1.2. Trng phi qun tr khoa hc C rt nhiu tc gi v dng l thuyt ny, c th k ra y mt s tc gi chnh: - Charles Babbage (1792 - 1871): ng l mt nh ton hc Anh tm cch tng nng sut lao ng. Cng vi Adam Smith ng ch trng chuyn mn ho lao ng, dng ton hc tnh ton cch s dng nguyn vt liu ti u. ng cho rng, cc nh qun tr phi nghin cu thi gian cn thit hon thnh mt cng vic, t n nh tiu chun cng vic, a ra vic thng cho nhng cng nhn vt tiu chun. ng cng l ngi u tin ngh phng php chia li nhun duy tr quan h gia cng nhn v ngi qun l. - Frank & Lilian Gilbreth. Frank (1886 - 1924) v Lilian Gilbreth (1878 1972) l nhng ngi u tin trong vic nghin cu thi gian - ng tc v pht trin l thuyt qun tr khc hn Taylor. Hai ng b pht trin mt h thng cc thao tc hon thnh mt cng tc. Hai ng b a ra mt h thng xp loi bao trm cc ng tc nh cch nm vt, cch di chuynH thng cc ng tc khoa hc nu ln nhng tng quan gia loi ng tc v tn s vi s mt ngc trong lao ng, xc nh nhng ng tc d tha lm ph phm nng lc, loi b nhng ng tc d tha, ch tm vo nhng ng tc thch hp lm gim mt mi v tng nng sut lao ng. - Henry Gantt (1861 - 1919): ng vn l mt k s chuyn v h thng kim sot trong cc nh my. ng pht trin s Gantt m t dng cng vic cn hon thnh mt nhim v, vch ra nhng giai on ca cng vic theo k hoch, ghi c thi gian hoch nh v thi gian thc s. Ngy nay phng php Gantt l mt cng c quan trng trong qun tr tc nghip. Gantt cng a ra mt h thng ch tiu cng vic v h thng khen thng cho cng nhn v qun tr vin t v vt ch tiu. Tuy nhin, i biu u t nht ca trng phi ny l Fededric W. Taylor (1856 - 1915) c gi l cha ca phng php qun tr khoa hc. Tn gi ca l thuyt ny xut pht

15

t nhan trong tc phm ca Taylor: cc nguyn tc qun tr mt cch khoa hc (Principles of scientific management) xut bn ln u M vo nm 1911. Trong thi gian lm nhim v ca nh qun tr cc x nghip, nht l trong cc x nghip luyn kim ng tm ra v ch trch mnh lit cc nhc im trong cch qun l c, theo ng cc nhc im chnh l: + Thu mn cng nhn trn c s ai n trc mn trc, khng lu n kh nng v ngh nghip ca cng nhn. + Cng tc hun luyn nhn vin hu nh khng c h thng t chc hc vic. + Cng vic lm theo thi quen, khng c tiu chun v phng php. Cng nhn t mnh nh ot tc lm vic. + Hu ht cc cng vic v trch nhim u c giao cho ngi cng nhn. + Nh qun tr lm vic bn cnh ngi th, qun mt chc nng chnh l lp k hoch v t chc cng vic. Tnh chuyn nghip ca nh qun tr khng c tha nhn. Sau ng nu ra 4 nguyn tc qun tr khoa hc nh sau: + Phng php khoa hc cho nhng thnh t c bn trong cng vic ca cng nhn thay cho phng php c da vo kinh nghim. + Xc nh chc nng hoch nh ca nh qun tr, thay v cng nhn t la chn phng php lm vic ring ca h. + La chn v hun luyn cng nhn, pht trin tinh thn hp tc ng i, thay v khch l nhng n lc c nhn ring l ca h. + Phn chia cng vic gia nh qun tr v cng nhn mi bn lm tt nht cng vic ca h ch khng phi ch ln u cng nhn nh trc kia. Cng tc qun tr tng ng l: + Nghin cu thi gian v cc thao tc hp l nht thc hin cng vic. + Dng cch m t cng vic chn la cng nhn, thit lp h thng tiu chun v h thng hun luyn chnh thc. + Tr lng theo nguyn tc khuyn khch theo sn lng, bo m an ton lao ng bng dng c thch hp. + Thng tin trong cng vic, ch trng lp k hoch v t chc hot ng. Tm li: Trng phi qun t khoa hc c nhiu ng gp c gi tr cho s pht trin ca t tng qun tr, h pht trin k nng qun tr qua phn cng v chuyn mn ho qu trnh lao ng, hnh thnh quy trnh sn xut dy chuyn. H l nhng ngi u tin nu ln tm quan trng ca vic tuyn chn v hun luyn nhn vin, u tin dng i ng tng nng sut lao ng. H cng l nhng ngi nhn mnh vic gim gi thnh tng hiu qu, dng nhng phng php c h thng v hp l gii quyt cc vn qun tr, cui cng cng chnh h coi qun tr nh l mt i tng nghin cu khoa hc. Tuy vy, trng phi ny cng c nhng gii hn nht nh. Trc ht trng phi ny ch p dng tt trong trng hp mi trng n nh, kh p dng trong mi trng phc tp nhiu thay i. Th n, h qu cao bn cht kinh t v duy l ca con ngi m nh gi thp nhu cu x hi v t th hin ca con ngi, do vy vn nhn bn t c quan tm. Cui cng trng phi ny c p dng nhng nguyn tc qun tr ph qut cho mi hon cnh m khng nhn thy tnh c th ca mi trng v h cng qu ch tm n vn k thut. 3.1.3. Qun tr hnh chnh tng qut Trong khi trng phi qun tr khoa hc ch trng n hp l ho v nhng nhim v m cc cng nhn phi lm th trng phi qun tr tng qut (hay hnh chnh) li pht trin nhng nguyn tc qun tr chung cho c mt t chc, chnh v th trng phi ny cn c gi l t tng qun tr t chc c in. 16

y l tn gi ch cc kin v cch thc qun tr doanh nghip do Henry Fayol Php v Max Weber c nu ln, cng cng vi thi k Taylor M. - Max Weber (1864 - 1920): L mt nh x hi hc ngi c, c nhiu ng gp vo l thuyt qun tr thng qua vic pht trin mt t chc quan liu bn giy l phng thc hp l t chc mt cng ty phc tp. Khi nim quan liu bn giy c nh ngha l h thng chc v v nhim v c xc nh r rng, phn cng, phn nhim chnh xc, cc mc tu phn bit, h thng quyn hnh c tn ty trt t. C s t tng ca Weber l nim thm quyn hp php v hp l. Ngy nay thut ng quan liu gi ln hnh nh mt t chc cng nhc, li thi, b chm ngp trong th tc hnh chnh phin h v n hon ton xa l vi t tng ban u ca Weber. Thc cht nhng c tnh v ch ngha quan liu ca Weber l: + Phn cng lao ng vi thm quyn v trch nhim c quy nh r v c hp php ho nh nhim v chnh thc. + Cc chc v c thit lp theo h thng ch huy, mi chc v nm di mt chc v khc cao hn. + Nhn s c tuyn dng v thng cp theo kh nng qua thi c, hun luyn v kinh nghim. + Cc hnh vi hnh chnh v cc quyt nh phi thnh vn bn. + Qun tr phi tch ri s hu. Cc nh qun tr phi tun th iu l v th tc. Lut l phi cng bng v c p dng thng nht cho mi ngi. Theo Maz Weber th quyn hnh cn c trn chc v. Ngc li chc v to ra quyn hnh. V vy, vic xy dng mt h thng chc v v quyn hnh phi cn c vo nhng nguyn tc sau: + Mi hot ng ca t chc u phi chuyn vo vn bn quy nh. + Ch nhng ngi c chc v mi c quyn quyt nh. + Ch c nhng ngi c nng lc mi c giao chc v. + Mi quyt nh trong t chc phi mang tnh khch quan. Henry Fayol (1841 - 1925): L mt nh qun tr hnh chnh ngi Php. Vi tc phm Qun tr cng nghip v qun tr tng qut (administration industrielle et generall) (1916). Khc hn vi Taylor, cho rng nng sut lao ng km l do cng nhn khng bit cch lm vic, v khng c kch thch kinh t y , Fayol cho rng nng sut lao ng ca con ngi lm vic chung trong tp th tu thuc vo s sp xp, t chc ca nh qun tr. Vic sp xp t chc c Fayol gi l vic qun tr tng qut v vic ny cng quan trng nh 5 vic khc trong c s sn xut kinh doanh: (1) sn xut, (2) tip th hay Marketing, (3) ti chnh, (4) qun l ti sn v con ngi v (5) k ton - thng k. c th lm tt vic sp xp, t chc x nghip Fayol ngh cc nh qun tr nn theo 14 nguyn tc qun tr: + Phi phn cng lao ng. + Phi xc nh r mi quan h gia quyn hnh v trch nhim. + Phi duy tr k lut trong x nghip. + Mi cng nhn ch nhn lnh t mt cp ch huy trc tip duy nht. + Cc nh qun tr phi thng nht kin khi ch huy. + Quyn li chung phi lun lun t ln quyn li ring. + Quyn li kinh t phi tng xng vi cng vic. + Quyn quyt nh trong doanh nghip phi tp trung v mt mi. + Doanh nghip phi c t chc theo cp bc t gim c xung n cng nhn. 17

+ Sinh hot trong x nghip phi c trt t. + S i x trong x nghip phi cng bng. + Cng vic ca mi ngi trong x nghip phi n nh. + Tn trng sng kin ca mi ngi. + Doanh nghip phi xy dng cho c tinh thn tp th. Tm li: Trng phi hnh chnh ch trng cho rng, nng sut lao ng s cao trong mt t chc c sp t hp l. N ng gp rt nhiu trong l lun cng nh thc hnh qun tr, nhiu nguyn tc qun tr ca t tng ny vn cn c p dng n ngy nay. Cc hnh thc t chc, cc nguyn tc t chc, quyn lc v s u quyn ang ng dng ph bin hin nay chnh l s ng gp quan trng ca trng phi qun tr hnh chnh. Hn ch ca trng phi ny l cc t tng c thit lp trong mt t chc n nh, t thay i, quan im qun tr cng rn, t ch n con ngi v x hi nn d dn ti vic xa ri thc t. Vn quan trng l phi bit cch vn dng cc nguyn tc qun tr cho ph hp vi cc yu cu thc t, ch khng phi l t b cc nguyn tc . 3.2. Trng phi qun tr hnh vi (hay trng phi tm l x hi) L thuyt tm l x hi trong qun tr, cn gi l l thuyt hnh vi, l nhng quan im qun tr nhn mnh n vai tr ca yu t tm l, tnh cm, quan h x hi ca con ngi trong cng vic. L thuyt ny cho rng hiu qu ca qun tr do nng sut lao ng quyt nh, nhng nng sut lao ng khng ch do cc yu t vt cht quyt nh m cn do s tho mn cc nhu cu tm l x hi ca con ngi. L thuyt ny bt u xut hin M trong thp nin 30, c pht trin mnh bi cc nh tm l hc trong thp nin 60, v hin nay vn cn c nghin cu ti nhiu nc pht trin nhm tm ra nhng hiu bit y v tm hn phc tp ca con ngi, mt yu t quan trng qun tr . Trng phi ny c cc tc gi sau: 3.2.1. Mary Parker Follett (1863 - 1933) L nh nghin cu qun tr ngay t nhng nm 20 ca th k XX ch n tm l trong qun tr, b c nhiu ng gp c gi tr v nhm lao ng v quan h x hi trong qun tr. 3.2.2. Donghlas Mc Gregor (1906 - 1964) Mc Gregor cho rng cc nh qun tr trc y tin hnh cc cch thc qun tr trn nhng gi thuyt sai lm v tc phong v hnh vi ca con ngi. Nhng gi thuyt cho rng phn ng mi ngi u khng thch lm vic, thch c ch huy hn l t chu trch nhim, v hu ht mi ngi lm vic v li ch vt cht, v nh vy cc nh qun tr xy dng nhng b my t chc vi quyn hnh tp trung t ra nhiu quy tc th tc, ng thi vi mt h thng kim tra gim st cht ch. Gregor gi nhng gi thuyt l X, v ngh mt lot gi thuyt khc m ng gi l Y. Thuyt Y cho rng con ngi s thch th vi cng vic nu c c nhng thun li v h c th ng gp nhiu hn cho t chc. Mc Gregor cho rng thay v nhn mnh n c ch kim tra th nh qun tr nn quan tm nhiu hn n s phi hp hot ng. 3.2.3. Elton Mayo (1880 - 1949) ng l Gio s ca i hc kinh doanh Havard ni ting M. T nhng kt qu nghin cu ti nh my Hawthornes v tri qua nhiu kt qu nghin cu thc nghim khc ca cc nh tm l cng nghip, ngi ta cho rng s tho mn cc nhu cu tm l ca con ngi nh mun c ngi khc quan tm, mun c ngi khc knh trng, mun c vai tr quan trng trong s nghip chung, mun lm vic trong bu khng kh thn thin gia cc ng s c nh hng ln n nng sut v thnh qu lao ng ca con ngi. 18

3.2.4. H. Abraham Maslow (1908 - 1970) L nh tm l hc xy dng mt l thuyt v nhu cu ca con ngi gm 5 bc c xp t thp n cao theo th t: (1) nhu cu vt cht, (2) nhu cu an ton, (3) nhu cu x hi, (4) nhu cu c tn trng v (5) nhu cu t hon thin. Quan im c bn ca l thuyt ny cng ging nh quan im ca l thuyt qun tr khoa hc. H cho rng s qun tr hu hiu tu thuc vo nng sut lao ng ca con ngi lm vic trong tp th. Tuy nhin, khc vi kin ca l thuyt qun tr khoa hc, l thuyt tm l x hi cho rng, yu t tinh thn c nh hng mnh i vi nng sut ca lao ng. T nhn thc , cc nh l thuyt tm l qun tr cho rng cc nh qun tr nn thay i quan nim v cng nhn. H khng phi l nhng con ngi th ng, thch c ch huy, thch c giao vic c th. Tri li, h s lm vic tt hn, nng sut cao hn, pht huy sng kin nhiu hn, nu c i x nh nhng con ngi trng thnh, c t ch trong cng vic. Ngoi ra, nh qun tr phi ci thin mi quan h con ngi trong t chc, t mi quan h gia th trng vi nhn vin, n mi quan h gia cc ng s ngang hng, v con ngi s lm vic tt hn trong mt mi trng quan h thn thin. 3.2.5. Nhn xt v l thuyt tm l x hi - T tng chnh ca nhm tm l x hi l: + Doanh nghip l mt h thng x hi. + Khi ng vin khng ch bng yu t vt cht m cn phi quan tm n nhng nhu cu x hi. + Tp th nh hng trn tc phong c nhn (tinh thn, thi , kt qu lao ng). + Lnh o khng ch l quyn hnh do t chc m cn do cc yu t tm l x hi ca t chc chi phi. + Cc nhm v cc t chc phi chnh thc trong x nghip c tc dng nhiu n tinh thn, thi v kt qu lao ng. + S tho mn v tinh thn c mi lin quan cht ch n nng sut v kt qu lao ng + Cng nhn c nhiu nhu cu v tm l x hi. + Ti nng qun tr i hi nh qun tr phi c chuyn mn k thut v c cc c im v quan h tt vi con ngi. - Tuy vy, l thuyt ny cng cn nhng hn ch nht nh: + Qu ch n yu t x hi - khi nim con ngi x hi ch c th b sung cho khi nim con ngi kinh t ch khng th thay th. + L thuyt ny coi con ngi l phn t trong h thng khp kn m khng quan tm n yu t ngoi lai. + Khng phi lc no nhng con ngi tho mn u l nhng lao ng c nng sut cao. 3.3. L thuyt nh lng v qun tr Th chin II t ra nhiu vn mi cho vic qun tr. Nc Anh thnh lp i nghin cu hnh qun (Operation research team) bao gm cc nh khoa hc tm cch chng li s tn cng ca c. Kt thc chin tranh th gii II v t thp nin 50, cc k thut nh lng c cc nh cng nghip M quan tm v p dng vo nghin cu, to iu kin nng cao tnh chnh xc ca cc quyt nh qun tr. Kt qu t nhng c gng ny ca h lm ny sinh mt l thuyt na v qun tr ra i. L thuyt qun tr mi ny c gi bng nhiu tn khc nhau nh: l thuyt h thng (system theory), l thuyt nh lng v qun tr (quantitative management), l thuyt khoa hc qun tr (management science). Tt c tn gi ny chng 19

qua nhm biu t ngha v l thuyt qun tr mi ny c xy dng trn nhn thc c bn rng qun tr l quyt nh v mun vic qun tr c hiu qu, cc quyt nh phi ng n). Do s bng n v thng tin v cuc cch mng v thng tin, x hi loi ngi c nhng bc chuyn bin mang tnh cch mng mnh m trn bnh din ca tng nc v ton cu, ko theo l nhng thay i c tnh cch mng trong vic p dng nhng k thut cng ngh cao vo cc qu trnh lao ng. Cng vi nhng tro lu ny, trng phi qun tr nh lng vi c s l l thuyt quyt nh, p dng c hiu qu thng k v s pht trin ca m hnh ton kinh t vi s tr gip ca my tnh in t vo qu trnh ra quyt nh. Trng phi ny da trn s suy on l tt c cc vn u c th c gii quyt bng cc m hnh ton, v n c cc c tnh sau: - Nhn mnh phng php khoa hc trong khi gii quyt cc vn qun tr. - p dng phng php tip cn h thng gii quyt cc vn . - S dng cc m hnh ton hc. - nh lng ho cc yu t c lin quan v p dng cc php tnh ton hc v xc sut thng k. - Ch cc yu t kinh t k thut trong qun tr hn l cc yu t tm l x hi. - S dng my tnh in t lm cng c. - Tm kim cc quyt nh ti u trong h thng khp kn. Theo l thuyt nh lng, h thng c cc tc gi nh ngha nh sau: + Berthalanfly: H thng l phi hp nhng yu t lun lun tc ng li vi nhau. + Miller: H thng l tp hp cc yu t cng vi nhng mi quan h tng tc. Tng hp nhng khi nim trn, chng ta c th thy h thng l phc tp ca cc yu t: + To thnh mt tng th. + C mi quan h tng tc. + Tc ng ln nhau t mc tiu. Doanh nghip l mt h thng. l mt h thng m c lin h vi mi trng (vi khch hng, vi nh cung cp, vi cc i th cnh tranh). N c mt mc tiu c th: to ra li nhun. H thng doanh nghip bao gm nhiu phn h c mi quan h tng tc vi nhau nh: phn h cng ngh, phn h nhn s, phn h ti chnh, phn h t chc, phn h qun tr, phn h kim tra Nh vy, l thuyt qun tr nh lng c cc c trng c bn sau: - Trng tm ch yu l phc v cho vic ra cc quyt nh. Gii php c tm thy nh cc k thut phn tch nh lng ch r cch thc m cc nh qun tr c th tin hnh. - S la chn da trn tiu chun kinh t. Bin php hnh ng c la chn da vo nhng tiu thc c th o lng c nh chi ph, doanh thu, t l hon vn u t v nhng tc ng ca thu. - S dng cc m hnh ton hc tm gii php ti u. Cc tnh hung c gi nh v cc vn c phn tch theo cc m hnh ton hc. - My in ton gi vai tr rt quan trng. My in ton c dng gii quyt nhng bi ton vn phc tp m nu tnh ton bng tay s tn rt nhiu chi ph v thi gian. Tm li: Trng phi nh lng trong qun tr c cc u im v hn ch c bn sau: - u im: + nh lng l s ni di ca trng phi c in (qun tr mt cch khoa hc). 20

+ Trng phi nh lng thm nhp hu ht trong mi t chc hin i vi nhng k thut phc tp. Ngy nay khoa hc qun tr, qun tr tc nghip v qun tr h thng thng tin rt quan trng cho cc nh qun tr cc t chc ln v hin i. Cc k thut ca trng phi ny ng gp rt ln trong vic nng cao trnh hoch nh v kim tra hot ng. - Hn ch: + Khng h ch trng n yu t con ngi trong t chc qun tr. + Cc khi nim v k thut qun tr ca l thuyt ny kh hiu cn phi c nhng chuyn gia gii, do vic ph bin l thuyt ny cn rt hn ch. 3.4. Hc thuyt qun tr hin i i vi cc nh qun tr hc hin i, cc nhm hc thuyt c in, tm l x hi v qun tr, nhm nh lng u mang tnh cc b, phin din ging nh nhng ngi m s voi, mi l thuyt u ch thy c mt mng nh ca ton b cc hot ng qun tr. Tuy nhin cc nh l thuyt hin i c nhiu cch nhn khc nhau v ton cnh con voi ny, qua nhng kho hng hay cch tip cn sau y: 3.4.1. Kho hng Qu trnh Qun tr (Management process approach) Thc cht kho hng ny c cp t u th k 20 qua t tng ca Henry Fayol, nhng thc s ch pht trin mnh t nm 1960 do cng ca Harold Koontz v cc ng nghip. T tng ny cho rng qun tr l mt qu trnh lin tc ca cc chc nng qun tr l hoch nh, t chc, iu khin v kim sot. Cc chc nng ny c gi l nhng chc nng chung ca qun tr. Bt c lnh vc no, d n gin n phc tp, d trong lnh vc sn xut hay dch v th bn cht ca qun tr l khng thay i l vic thc hin y cc chc nng qun tr.

Hoch nh

T chc

iu khin

Kim sot

T khi c Koontz pht trin th kho hng ny c tr thnh mt kho hng c ch nht, v c rt nhiu nh qun tr t l thuyt n thc hnh a chung. 3.4.2. Kho hng tnh hung ngu nhin (Contingency approach) L thuyt ny cho rng k thut qun tr thch hp cho mt hon cnh nht nh ty thuc bn cht v iu kin ca hon cnh . Phung thc qun tr ng hay tc phong qun tr trong mt tnh trng lao ng nht nh ph thuc vo nhiu bin s. Quan im ngu nhin lp lun rng cc hin tng v t chc xy ra theo cc hnh thi m nh qun tr c th hiu c, nhng khng th c mt khun mu cho tt c cc trng hp v mi vn t n l c o. Kho hng ngu nhin mun kt hp vo thc t bng cch hi nhp nhng nguyn tc qun tr vo trong khun kh hon cnh. N c xy dng trn lun Nu c X th t c Y nhng ph thuc vo iu kin ca Z, nh vy iu kin Z l nhng bin s ngu nhin. Nhng c gng gn y ca kho hng ny l tm cch cch ly bin s Z, thay bng nhng yu t quyt nh khc ca hon cnh. X Nu c Tt c Y

Ph thuc

Z 21

Kho hng ngu nhin c cho l hp l theo trc gic, v nhng t chc th khc bit nhau v kch thc, mc tiu, nhim v, nn kh c th c nhng nguyn l chung p dng mt cch khi qut. 3.4.3. Thuyt Z v k thut qun l ca Nht Bn L thuyt Z c mt gio s ngi M gc Nht Bn l gio s William Ouchi Xy dng trn c s p dng cch qun l ca ngi Nht Bn trong cc cng ty M. L thuyt ra i nm 1978, ch trng n quan h x hi v yu t con ngi trong t chc. L thuyt Z c cc c im sau: Cng vic di hn, quyt nh thun hp, trch nhim c nhn, xt thng thng chm, kim sot kn o bng cc bin php cng khai, quan tm n tp th v c gia nh nhn vin...

22

TM TT L THUYT Trong chng ny, chng ta nghin cu cc vn rt khi qut v qun tr. Nhng vn nghin cu ch yu c thng nht l: - Xt v mt t chc v k thut ca hot ng qun tr th qun tr chnh l s kt hp mi n lc ca con ngi trong mt t chc no t ti mc tiu chung ca t chc v mc tiu ring ca mi ngi mt cch khn kho v hiu qu nht. - Qun tr ra i to ra hiu qu hot ng cao hn hn so vi lao ng ca tng c nhn c lp. Thc cht ca qun tr l qun tr con ngi, thng qua qun tr s dng c hiu qu nht mi tim nng v c hi ca t chc, gip cho t chc tn ti v ngy cng pht trin, p ng c nhng mong mun v nguyn vng ca tp th ngi lao ng trong t chc . - Qun tr c th din ra trn nhiu lnh vc v hot ng nhng tu chung li th l qun tr v ti sn, v thi gian lao ng v qun tr cc mi quan h ca con ngi trong lao ng. - Cc nh qun tr trong cc t chc nhng khng phi ai trong t chc u l nh qun tr. Hot ng qun tr lin quan n s phi hp, nh hng, la chn, quyt nh t c mc tiu chung ca t chc. Chnh v vy, cc thnh vin trong t chc thng c chia lm hai loi theo c th cng vic l: ngi tha hnh v nh qun tr. - Tu theo quy m v phm vi hot ng ca t chc m mt t chc c th c nhiu hay t nh qun tr. Cc nh qun tr thng c chia lm ba cp ch yu l: Cp qun tr vin cao cp, cp qun tr vin tha hnh, cp qun tr vin thc hin. - Mc d c nhiu quan nim khc nhau v vn ho nhng gia nhng quan nim y u c im chung ch coi vn ho l ngun lc ni sinh ca con ngi, l kiu sng v bng gi tr ca cc t chc, cng ng ngi, trung tm l cc gi tr chn - thin - m. Vn ho l ci thuc tnh bn cht ca con ngi, ch c loi ngi v do con ngi sinh ra. Do , vn ho gi vai tr quan trng, khng th thiu c i vi i sng ca con ngi, l nhn t quyt nh ti s hnh thnh v hon thin nhn cch ca cc c nhn. Khng ch vy, vn ho cn l mc tiu, l ng lc, l linh hn v h iu tit i vi s pht trin ca kinh t x hi. - Mi trng qun tr l tng hp cc yu t v iu kin khch quan, ch quan c mi quan h tng tc ln nhau, nh hng trc tip hay gin tip n hot ng ca t chc, n bao gm yu t mi trng v m, yu t vi m bn ngoi t chc, yu t vi m bn trong t chc. - Trong lch s c nhiu l thuyt qun tr khc nhau, trn phng din khoa hc x hi v nhn vn mi mt l thuyt l mt tp hp nhng mi tng quan gia nhng t tng va gii thch, va tin on cc hin tng x hi. L thuyt qun tr cng th, n cng l mt h thng v nhng t tng, quan nim, c kt, gii thch v cc hot ng qun tr c thc hnh trong th gii hin ti. iu ny cng c ngha l l thuyt qun tr cng phi da vo thc t v n c nghin cu c h thng qua cc thi i, nht l t th k XIX. Kt qu l chng ta c c mt di sn s v phong ph v qun tr m cc nh qun tr ngy nay ang tha hng. Chnh v th m vic nghin cu s tin trin ca t tng qun tr l cn thit cho cc nh qun tr trong l lun v thc hnh, cho hin ti v cho c tng lai.

23

CU HI THO LUN 1. V sao mi hot ng u cn c s qun tr? Mc ch ca qun tr l g? 2. Qun tr da trn c s no? Mi quan h gia kinh nghim, khoa hc, ngh thut qun tr? 3. Qun tr kinh doanh l g? C cc c im g? 4. V sao thc cht ca qun tr l qun tr con ngi? Trong qun tr kinh doanh, qun tr tc ng vo cc nhn t no? 5. Nu thc cht bn cht ca qun tr? Hiu thc cht v bn cht ca qun tr c ngha g? 6. V sao qun tr mang tnh khoa hc, tnh ngh thut v l mt ngh? ngha ca vic hiu nhng khi nim ny. 7. Qun tr mt trng i hc v qun tr mt doanh nghip ging v khc nhau nh th no? 8. ng V sau mt t i hc nc ngoi v qun l rt tm c mt iu l nu lm mt vic g y m khng c kin thc v hiu bit k lng s khng th lm tt c. T bi hc , ng V a ra mt quyt nh chin lc l m rng hc tp bi dng cho i ng cn b qun tr ca cng ty. ng mi nhiu chuyn gia trong v ngoi nc tin hnh bi dng kin thc cho cc cn b di quyn. Kt qu l tnh hnh cng ty nhch ln c i cht nhng sau vi thng li dm chn ti ch. Cu hi tho lun: 1. Theo anh ch, ng V ra quyt nh bi dng kin thc qun tr cho nhn vin di quyn l ng hay sai? V sao? 2. Nu ng th v sao kt qu thu c li khng ng nh mong mun ca ng V? 3. Phn tch cc yu t ca mi trng qun tr? ngha ca vic phn tch nhng yu t ny? 4. Trnh by lch s pht trin ca cc l thuyt qun tr: Tc gi tiu biu, quan im, chnh sch qun tr, nguyn tc qun tr, kt qu. 5. Trnh by khi nim, vai tr v nhng thnh t c bn ca vn ho trong doanh nghip. 6. Phn tch cc cp qun tr trong doanh nghip. ngha ca vic nghin cu.

24

NGHIN CU TNH HUNG Tnh hung 1: TRIT L KINH DOANH CA BCH KHU Bch Khu l ngi thi Chu, c phng chm lc quan thi bin ch trng ngi b ta ly, ngi ly ta a, c th l phm ma gt th mua thc la, bn t la, ma tm th mua si bng, bn lng thc. Sao Thi m ng cung Mo l c ma, nm sau s i km; ng cung Ng th b hn, nm sau s kh, ti cung T l i hn, sang nm s kh. B l lt m sao Thi m ti cung Mo, nn tch tr gp i mi nm. Mun li nhiu th mua thc thng, c vn ln, mua go ngon. Bnh thng n ung tn tin, nn ham mun, tit kim qun o, cng vui cng kh vi ti t trong nh, gp thi c th chp nh th d v chim. Bch Khu thng ni: trong vic bun bn, ta theo mu k Y Doan, L Vng dng binh nh tn t, Ng Khi, dng li tr nc ca Thng ngdu mun hc thut ca ta cng khng hc c. V vy ngi ta ni rng Bch Khu l ng t ca thut tr sinh. Thut tr sinh ca Bch Khu l thng qua tnh hnh bin i ca th trng, bin ng ca hng ho m thi hnh quyt sch kinh doanh. Tu tng ngi b ta ly, ngi ly ta a l t tng ch o ca Bch Khu. N cng ging nh hng t th bn ra nh t bi, hng r th mua vo nh chu bu ca o Chu Cng. V ngi b ta ly tt nhin l ly hng ho r. ngi ly ta a th cng l a nhng hng ho gi cao m mi ngi tranh nhau mua vo. Lc mua bn hng ho, Bch Khu cng thy rng vic mt ma lng thc khng c ngha l mt ma v cc sn phm nng nghip khc. V vy, nm c ma th mua lng thc gi r, bn t si, tm gi cao ra; nm mt ma th bn lng thc tch tr vi gi cao ng thi mua bng, t vi gi r vo. V mt khi a ra quyt sch th phi lm nhanh nh st n, gi cun, khng c chn ch chp ly thi c. V phng php dng ngi, Bch Khu yu cu kinh doanh phi c c tnh c th n ung tn tin, nn ham mun, tit kim qun o, cng sng cng kh vi ti t. Bn thn ng cng tit kim chi tiu cho sinh hot a tt c tin bc vo kinh doanh, trc tip tham gia lao ng vi ngi lm, ngy m lm vic vt v khn trng, a kinh doanh ti thnh cng. V vic chn la hng kinh doanh, Bch Khu ch trng mua thc thng khng mua thc cao cp bi th trng nh hp, vn quay vng chm, cn thc thng dn ly ci n lm tri nn khng th thiu mt khc, tuy gi r, li nhun trn tng n v nh nhng th trng rng ln bn c s lng ln, thu c tng s li nhun ln. l nguyn tc li t, bn nhiu, li ln. Ngi i sau khen cc i thng nhn o Chu Cng v Bch Khu thi Tin Tn, bit thun ng vi tri, mua bn c o, thu nhiu li nhun, li t, bn nhiu, chng nhng tr nn giu c m cn c ting thm. Trit l kinh doanh ca h cng c thng nhn thnh cng cc i sau coi l thng nhn thnh tht, lng thin - kinh doanh thnh tht, hiu c tn ngha, vui lm iu thin, thch gip ngi ngho. Cu hi tho lun: 1. Qua trit l kinh doanh trn, anh (ch) c th hc tp c nhng tng c bn g trong kinh doanh ca Bch Khu v: - Phn tch chp thi c v bin n thnh vng. - Thut dng ngi. - Thut to vn. - Nguyn tc kinh doanh li t, bn nhiu, li ln. 2. C nhng nguyn tc no tri vi quan im kinh doanh trong iu kin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta hin nay khng? Ti sao? Tnh hung 2: NGH THUT QUN L CA NHT BN 25

M hnh 7 ch S - 3 yu t cng v 4 yu t mm: - Chin lc kinh doanh (strategy) vi 3 c im: + Coi trng sng to trn nguyn tc m bo chin lc kinh doanh. + Dt khot coi trng th phn. + Nhn mnh cht lng v gi c - C cu t chc (structure) vi 4 u im: + Cc gim c b phn t ch trong cng vic, chuyn su mt hng kinh doanh, nh gi chnh xc hiu qu kinh doanh ca h. + Thc y h xc lp mt cch vng chc phng chm hng v ngi tiu dng. + Cc cng ty ln cng linh hot, c ng nh cc cng ty nh. + Cc b phn nh c th pht trin s trng ca mnh, cc gim c b phn c th thch ng vi tnh th trng thnh nhanh chng. - Ch (system). + Ch kim sot ti chnh hu hiu. + Vn dng ch k hoch ca cng ty Phillip. Hai ch trn b sung cho nhau gip cho hot ng ca mt doanh nghip ln rt quy c, c phng hng r rng, ch k hoch n gin, d thc hin nhng y hiu qu. - Cn b (staff) c my c im ng ch : Nhng thnh vin mi phi c hun luyn, hiu r c cu t chc, ch ti chnh, quan im qun l ca cng ty. + St hch v qun l tp trung nghim ngt i vi cn b. + Ch trng bi dng v bt nhng nhn vin bnh thng, coi trng kin ca cp c s. + Thnh phn cn b gm nhng ngi quan trng trong cng ty: cng trnh s, nh kinh doanh, thc s qun l cng thng nghip. - Phong cch (style): c im hnh ng ca ngi ph trch khi thc hin mc tiu ca t chc: + Phng php to ngi k nghip - truyn th tinh thn ca nh doanh nghip cho nhng ngi qun l th h sau. + i su vo thc t, i st c s. + X l cc mu thun ny sinh trong cng vic mt cch thc s cu th. - Chun mc v gi tr tinh thn (shooting mark): Con ngi phi gn kt hot ng ca h vi x hi, chun mc ny c tm tt thnh 7 im: + Thng qua sn xut kinh doanh phc v c nc. + Cng bng, hp l. + Ho thun v hp tc. + Nu tt ri th phi tt hn. + Khim tn, l . + iu chnh v tip thu. + Cm n. - Ti nng (skill): Ti nng c bit ca nhng ngi ph trch chnh hoc ton th cng ty. Tc gi cho rng, trong cc t chc ca Nht Bn, rt kh c th phn bit gia c nhn vi t chc. Ngi Nht c thin ti v qun l tm c th gii. 26

So snh trng phi qun l Nht bn v M ngi ta khng thy c s khc nhau v mc tiu chin lc, c cu v th ch t chc (3 yu t chnh) nhng c s khc bit v phong cch qun l, phng chm nhn s, chun mc v gi tr tinh thn v k nng qun l - (nhng yu t phn mm). Nguyn nhn to nn s khc bit v vn ho phng ng v vn ho phng Ty. Cu hi tho lun: 1. Nu l mt gim c doanh nghip, bn thy c th hc tp c nhng iu g trong m hnh qun l ni trn vn dng vo doanh nghip m mnh ph trch? 2. Trong hon cnh nc ta hin nay, c th gp nhng thun li v kh khn g ch yu trong qu trnh vn dng ? Nhng gii php tn dng nhng thi c v khc phc nhng tr ngi? Tnh hung 3: HAI IU LU TRONG QUN L F.W. Taylor (1865 - 1915) c mnh danh l ngi sng lp l thuyt qun l theo khoa hc cho rng, mun qun l thnh cng phi lu n hai iu: - Con ngi v bn cht l li bing, khng mun lm vic. - Lm vic phi c tnh khoa hc. T Taylor a ra cch t chc sn xut theo dy chuyn. Vi cch t chc nhu vy, Taylor thnh cng trong vic t chc hot ng cc x nghip do ng qun l nh: + Mt th ng h phi lm 12 thao tc, nu mi thao tc phi hc 1 nm, tng cng 12 thao tc phi o to trong 12 nm, nay ch phn h lm 1 thao tc nn h d dng thng tho cng vic hn phi lm cng lc 12 thao tc. + Trc kia mt th ng h t mnh phi lm c 12 thao tc, nu h l l cng vic cng kh pht hin, th nay lm theo dy chuyn th ch cn mt ngi li bing trn vic th c 11 ngi khc cng phi ngh theo nn rt d kim sot. + Nng sut lao ng tng thc t gp 12 -30 ln so vi trc. Cu hi tho lun: 1. Bn c suy ngh g v cch qun l ca F.W. Taylor? V Taylor s dng nguyn tc no trong cng tc qun l? 2. Cch qun l nh trn ca F.W. Taylor trong c ch th trng hin nay c cn hiu qu na hay khng, ti sao? 3. Bn c suy ngh g v cch qun l ca F.W. Taylor v hai trng phi, quan im nhn nhn con ngi ca Trit hc c phng ng, dn n nhng t tng khc nhau v qun l: a. Khng t, Mnh T cho rng: nhn chi s tnh bn thin c ngha bn cht con ngi l thin, l tt, nn qun l bng c tr. b. Tun T v Hn Phi T cho rng: nhn cho s tnh bn c c nghi l con ngi bn cht l c, l xu nn phi qun l bng php tr. Tnh hung 4: V S DIN M HAO TN TIN BC Thi Trung Hoa c i, Tn T ni: khi cha thy c li cho mnh th khng nn c hnh ng chnh tr, thy khng th ginh c thng li th khng nn dng n qun i. Cha n lc nguy kch th cha nn tham chin mt cch d di. Vua cha khng nn ch v tc gin m xut qun i nh trn, tng soi ch c bc mnh m em qun i nh ch. Nu hp vi li ch ca mnh th hy xut qun, khng c li cho mnh c yn trong tri m gi cho chc chn. Li ni trn y ca Tn T vn dng vo kinh doanh cng hon ton thch hp, bi v hot ng kinh t cng phi tn trng nguyn tc li ch. Vic c li th lm, khng li th khng lm, li ln th lm ln, li nh th lm nh. Khng th mt l tr, khng nn lm 27

vic theo ngha kh, khng nn ch v tc m u t, m b tin ra, cng khng nn v vui, v khoi ch m mua hng v. ng trc th trng phi dng l tr ch ch c tnh cm li cun vo cuc cnh tranh. tnh cm vui bun, mng gin v s din cun vo hot ng bun bn, rt d c th b tht bi, hao ti tn ca. Sau y l mt v d: C mt v lnh o ca mt nh my n Trung quc i Hng Kng bn chuyn bun bn. Trong my ln tip xc, i phng bit r con ngi ny thch h vinh v s din ho, nn trong m phn thng a ra gi bn hng cao hn nhiu so vi gi th trng. Sau khi kho lo nu l do ti sao li a ra gi ny, i phng b sung mt cu: Chng ti bit ngi khng c quyn quyt nh, cho nn c gii thch n th no cng chng ch g. Nghe xong cu ni cui cng y, v gim c Trung quc lin p bn, ng dy hng h ni: Ai bo ti khng c quyn? Ti quyt nh y, ti s mua theo gi y!. i phng lin dn thm: Ly g chng minh ?. V gim c bc mnh, tr li dt khot: Ti s k tn lm bng. Nhu vy, hng bun Hng Kng dng cch khch tng nh nhng a v gim c c u c gin n li thch h vinh ny vo by v hu qu l pha nh nc Trung quc b thit hi mt khon ln v kinh t. Cu hi tho lun: 1. i phng s dng chiu bi g thu li? 2. Bi hc kinh nghim g cn rt ra t thc t ny? Tnh hung 5: I VI DOANH NGHIP NH: TH RN CNG L TRIU PH l trng hp ca ng Trn Vn Qu, ng sinh ra lng a hi c ngh rn ni ting khp c nc t hn 400 nm. T nhng nm 1970, ng my m t sn xut c cc loi ph tng xe p nh vnh bnh xe th, ni trc, kho Do ng nh m xng nhng thi khng ai dm lm n ln. Nm 1989, khng hiu ngh th no, ng quyt nh b ngh, b lng v H ni mua nh mt ph, m ca hng bun bn. Nhng chng lm nn tr trng g, ng li bn ht nh v qu. Tr v a hi ng lc t nc bt u chuyn sang nn kinh t th trng. ng nhn thy, t nng thn n thnh th u mua thp. ng quyt nh mua mt chic my cn st. Nhng gi mi chic lc by gi l hn 20 cy vng, trong khi gia ti ca ng cha y 10 cy, ng lang thang khp cc bi st vn, nht nhnh tng chi tit ca hng trm c my em v lp rp. Cui cng, ng t ch to c mt chic my st. Sau 6 nm tri ng lin tc ci tin, m rng sn xut, ng c ti 13 my cn st v 8 my qun v thp, sn xut ti 42 mt hng st phc v xy dng. Hin nay, trung bnh mt ngy ng thu li 1,5 triu - 2 triu ng / my. Nhiu khch ca ng cng nhn: st xon ca ng ch cn chm u l tr thnh st Lin x. ng rt ra: Rn ngh khng bng rn ch hng. Trong nn kinh t th trng, nu khng bng lao ng chn chnh, bng u c ca mnh th khng th kh c (Theo thi bo kinh t Vit nam, N 28, 5 - 4 - 1997, tr.5). Cu hi tho lun: 1. iu g c th xy ra nu nm 1979 ng Quy quyt nh lm n ln bng cch m xng sn xut cc ph tng sn xut xe p? 2. Ti sao nh b ngh, b lng ra H ni mua nh mt ph, m ca hng bun bn ca ng khng thnh? 3. Phn tch s thnh cng ca ng Qu. Tnh hung 6: LM TH NO THU HT KHCH HNG Cng ty Micro ca Thu S chuyn kinh doanh tp ho. Lm th no tiu th nhanh hng ho? y l nhu cu hi lun lm nh qun l suy ngh. Qua nghin cu th trng ch doanh nghip thy rng cc ca hng bn l ni chung c tc tiu th khng cao do 28

kim chc bng ga c, kim li thc mng. Nhiu thng nhn ch bit n li nhun v tm cch lm th no thu c tin trong tay th dn, coi nh cc phng thc phc v dn n s bt bnh trong ngi tiu dng. T thc t ny, ch Cng ty Micro tm cch phc v ngi tiu dng tt hn d lc u c th l vn, min l ko c ngi tiu dng v pha mnh. l cch dng xe ch hng loi nh lun lch gia thnh ph v lng mc a hng ho bn l kp thi n cho dn c v phc v ring bit. ng cho sa 5 chic xe ti thnh 5 xe nh, xe ca hng lu ng. Th d, c nhng khu ph dn c y phn ln l cc nhn s thuc tng lp c o trng. Phn ln cc b ch gia nh c khong 9 gi l i mua ba n tra vi thc n chn nn vo khong thi gian ch doanh nghip cho xe tiu th n y phc v. C nhng khu ph phn ln l c dn l cng nhn o xanh, nn thng l ti mi mua thc n nn vo thi gian ch cng ty mi cho xe tiu th khc n phc v. Do phc v n tn ni, ng i tng nn ch cng ty nhanh chng chim c cm tnh ca ngi tiu dng. C n gi l dn c li t gic ch xe phc v lu ng. Kt qu ca cch lm ny l kinh nghim bn l tng, vng quay vn nhanh hn. Cu hi tho lun: 1. Chin thut kinh doanh ca Cng ty Micro l g? Chin thut y khc thng ch no? 2. V sao ch Cng ty Micro khng theo cch kinh doanh truyn thng? 3. Tm nhng v d tng t trong thc t Vit Nam. Tnh hung 7: MT CA HNG T CHN NG NGHA VN HO Nm trong khun vin Nh Vn ha Lao ng (55B - Nguyn Th Minh Khai - TP H Ch Minh) - mt a im khng phi thun tin kinh doanh - nhng t sch v phim video gio dc ca anh Nguyn Quang t lun c khch hng tn nhim. Ni l t nhng thc ra y l mt quy hng bn sch v video theo cch t chn. Cch ring ca anh t chnh l phng chm chn lc phc v mc ch gio dc. Ca hng ch trng by v bn cc loi sch chn lc k, ph hp vi bn c nh tui. Hin ca hng c khong 1000 u sch vi cc th loi truyn tranh, truyn c tch, sch song ng, rn nhn cch, n cng gia chnh, dy n, gio dc gii tnh cho la tui thanh nin Ph huynh c th yn tm ngi ngoi cho con em mnh vo la chn sch v t mang n quy tr tin m khng phi gim st. Bn cnh ca hng l mt phng c sch min ph cho cc em chim gn na din tch. Phng c trang tr p, thong, bn gh xinh xn, sch s. Trn tng l nhng li nhc nh cc em chn la sch v ng x trong phng c: Em ngi ngay ngn lch s, sch va tm mt. Em nn chn k ri c ht cun sch. Em ko gh nh nhng v y gh vo khi v. Phng c phc v cc em chu o ngy hai bui t 7 h30 n 12h v t 14h30 n 20h vi nhng u sch mi thay i lin tc. Mua sch ti y, ph huynh cng khng s lm gi, sch c bn theo gi ba. Nu ph huynh c yu cu, nhn vin phc v s gii thiu s lc ni dung tng ta sch c th chn mua cho con em mnh. Anh Trn nh Phng - mt nhn vin cho bit hin nay ti ca hng loi truyn tranh thiu nhi dy trong nh trng c bn chy nht. Cng vi sch, ca hng cng by bn cc loi bng cassette v cc loi bng video karaoke dnh cho thiu nhi, phim hot hnh Walt Disney, phim truyn chn lc mang tnh gio dc. Khu chn lc phim cho thiu nhi bao gi cng l khu quan trng nht ca ca hng. Vi 4000 u phim c ti y, ca hng loi b cc phim bo lc, khiu dm. c bit ca hng cn c cch chn phim cho khch hng bng my vi tnh. Ch cn ni tn o din, nm sn xut, hng, tn din vin, nhn vin phc v s tm ng phim yu cu. Cn i vi phim mi, ca hng s gii thiu s lc ni dung cho khch hng. 29

Th trng vn ho phm hin nay kh phc tp, cc loi sch, phim nh bo lc, khiu dm vn tn ti v ln ln trong nhng sn phm ng ngha vn ho. V vy, kinh doanh sch, cc loi bng ting, bng hnh nh ca hng ca anh t l iu ng khch l v nn nhn rng. Cu hi tho lun: 1. Phn tch nhng nt ring bit trong t chc kinh doanh ca ca hng sch N.Q.ot? 2. Hy nhn xt v mi lin h gia mt hng kinh doanh, phng thc kinh doanh, i tng phc v v cch trng by sn phm hng ho ti ca hng? 3. Vai tr ca vn ho kinh doanh i vi s thnh cng ca mt doanh nghip? Tnh hung 8: LC RANG MUI MIN PH Hn 80 nm trc, ch b Hari 15 tui, lc lm chn loong toong trong mt rp xic. Nhim v ca ch b l ng trc ca rp xic cho khch. Qua mt thi gian lm vic, mt hm Hari xut vi trng on: - Ti tm cch lm cho rp ta bui no cng ng khch, xin php ng cho ti c bn nc gii kht trong rp khi ang biu din c khng? - Ny ch nhc! Ch nh by ci tr kh g y. ng trng on vn c thin cm vi ch b chu kh, thng minh ny, mm ci ni: C lm th xem, ch ng nh hng n thu nhp ca rp chng ti nghe cha? - ng c i y m xem! Ngay hm sau, Hari b ra mn tin ginh dm xa nay ca mnh mua mt t lc sng v nc chanh. Ch b h hc rang v cho thm kh nhiu mui. Khi rang lc thm, Hari ly giy gi lc ra tng gi nh. Bt u bn v, Hari em nhng gi lc rang by ra trc bn bn v v giao ln ting rao: - n xem xic mau ln! n xem xic mau ln! Mua mt tm v km theo mt gi lc rang nng gin! Nhiu ngi vo mua v, v n lc rang nng gin khng mt tin. V xic ngy hm bn ht rt nhanh. Hari thu nht nhng gi lc cn li ci h h. Ngi bn v hi: - Ny ch nhc, ch lm kiu ny t nh c xc i nhiu, ng ch cng kim thm c tin, ch c ch my l thit thi thi! - Cm n anh quan tm. C yn tr i. ng ch kim c thm tin, ti cng khng chu thit u. Nhng tit mc xic c o khin ngi xem khng ngng c v. Tng gi lc rang cng b ngi ta n ht t lc no. Lc rang mui, n khi ming by gi bt u tc qui. C nhiu ngi ming kht nh co. ng lc y, Hari em nhng chai nc chanh chun b trc a vo trong rp bn. - ! Nc chanh! Li y na, mau ln! Ting gi khng dt. Theo sau nhng ting gi dn dp y l nhng t giy bc theo nhau chui vo ti Hari. Ngy hm y, Hari thu nhp cn gp my ln ca mt din vin xic. Hari sau ny tr thnh mt nh tuyn truyn k ti ni ting th gii trong thi k chin tranh th gii ln th I. Cu hi tho lun:

30

1. y cng l mt phng php kinh doanh b con sn st bt con c r ca Hari. Trn i cn nhiu phng cch khc nhau na, bn hy suy ngh xem v tm ra mt cch i mi cho mnh. 2. Bn hy ly thm mt vi v d trong thc t minh ha v cho mt vi li khuyn. 5. Harold Koontz, Cyril Odonnell, Heinz Weihrich: Nhng vn ct yu ca qun l. NXB Khoa hc k thut 1994, trang 19 - 59.

31

Chng 2. CHC NNG HOCH NH


Mc tiu: Sau khi nghin cu v hc tp chng ny, sinh vin c th: - Nhn thc c s cn thit phi hoch nh trong cc t chc. - Hiu v bit cch hoch nh trong cc t chc. - Nhn thc c nhng nhn t ch yu tc ng ti cng tc xy dng v thc hin k hoch t c cc cch x l thch hp nng cao cht lng ca hot ng trong t chc. Hoch nh l xut pht im ca mi qu trnh qun tr, bi l n gn lin vi vic la chn mc tiu v chng trnh hnh ng trong tng lai. Hoch nh cng l chc nng c bn ca tt c cc nh qun tr mi cp trong doanh nghip, v da vo n m cc nh qun tr mi xc nh c cc chc nng cn li khc nhm bo m t c cc mc tiu t ra. 1. KHI NIM V VAI TR CA HOCH NH 1.1. Khi nim Hoch nh l qu trnh xc nh nhng mc tiu ca t chc v phng thc tt nht t c nhng mc tiu . Ni cch khc, hoch nh l quyt nh xem phi lm ci g, lm nh th no, khi no lm v ai lm ci . Nh vy, hoch nh chnh l phng thc x l v gii quyt cc vn mt cch c k hoch c th t trc. Hoch nh c lin quan ti mc tiu cn phi t c, cng nh phng tin t c ci nh th no. N bao gm vic xc nh r cc mc tiu, xy dng mt chin lc tng th, nht qun vi nhng mc tiu , v trin khai mt h thng cc k hoch thng nht v phi hp cc hot ng. Trn c phng din nhn thc cng nh trong thc tin, hoch nh c vai tr ht sc quan trng, bi n h tr cc nh qun tr mt cch hu hiu trong vic ra nhng k hoch s dng hiu qu cc ngun ti nguyn hn ch trong iu kin khng chc chn ca mi trng. Hoch nh gi vai tr m ng cho tt c cc chc nng qun tr khc nn n c coi l chc nng qun tr chnh yu. Mun cho cng tc hoch nh t c kt qu mong mun th n phi p ng c cc yu cu: Khoa hc, khch quan, h thng, nht qun, kh thi, c th, linh hot, ph hp vi hon cnh thc tin 1.2. Phn loi hoch nh 1.2.1. Hoch nh chin lc L hoch nh cp ton b doanh nghip, n thit lp nn nhng mc tiu chung ca doanh nghip v v tr ca doanh nghip i vi mi trng. Hoch nh chin lc khng vch ra mt cch chnh xc lm nh th no t c mc tiu, m n cho ta mt ng li hnh ng chung nht t c mc tiu. Hoch nh chin lc xc nh v tr ca doanh nghip trong mi trng. Hoch nh chin lc th hin vin cnh ca doanh nghip nhng ng thi cng th hin s nhn thc v nh gi th gii bn ngoi (mi trng) ca doanh nghip. Hoch nh chin lc c vch ra bi nhng nh qun l cp cao ca t chc. Khi hoch nh chin lc cn cn c vo s mnh ca t chc, hoc nhim v, chc nng, lnh vc hot ng chung ca t chc, cn c vo cng lnh hot ng ra khi thnh lp t chc hoc lut php cho php. Hoch nh di hn 15 nm, 10 nm, 5 nm,... thuc v hoch nh chin lc. 1.2.2. Hoch nh tc nghip L qu trnh ra nhng quyt nh ngn hn, chi tit, xc nh ni dung cng vic cn tin hnh, ngi thc hin v cch thc tin hnh. Trong hoch nh tc nghip, ngi ta trnh by r v chi tit cn phi lm nh th no t c nhng mc tiu c t ra trong 32

hoch nh chin lc. Hoch nh tc nghip a ra nhng chin thut hay nhng bc c th m doanh nghip s tin hnh thc hin hoch nh chin lc. Bn hoch nh tc nghip i khi cn c gi l nhng k hoch hnh ng (action plans) v chng ra nhng hnh ng c th cho nhng con ngi c th thc hin, tng ng vi nhng ngn sch v khong thi gian xc nh, c th. Bng 2.1 tm tt cc c im ca hoch nh chin lc v hoch nh tc nghip. Qua cho thy, mc d cc c im ca chng khc nhau, song qu trnh hoch nh chin lc v tc nghip c mi lin h vi nhau rt cht ch trong mt h thng hoch nh thng nht. Bng 2.1. Cc tnh cht ca hoch nh chin lc v hoch nh tc nghip. Tnh cht nh hng ca hoch nh Thi gian thc hin Mi trng thc hin Mc tiu ra Thng tin hoch nh Kt qu thc hin Tht bi nu xy ra Ri ro nu xy ra Kh nng ca ngi ra quyt nh Hoch nh chin lc Ton b Di hn Bin i Ln, tng qut Tng hp, khng y Lu di Nng n, c th lm ph sn Ln Khi qut vn Hoch nh tc nghip Cc b Ngn hn Xc nh C th, r rng y , chnh xc C th chnh iu

C th khc phc Hn ch Phn tch c th, t m

1.3. Vai tr ca vic hoch nh - Hoch nh l cng c c lc trong vic phi hp n lc ca cc thnh vin trong mt doanh nghip. Hoch nh cho bit hng i ca doanh nghip. - Hoch nh c tc dng l gim tnh bt n nh ca doanh nghip. - Hoch nh gim c s chng cho v nhng hot ng lng ph. - Hoch nh lm tng hiu qu ca c nhn v t chc. Nh hoch nh m mt t chc c th nhn ra v tn dng c hi ca mi trng gip cc nh qun tr ng ph vi s bt nh v thay i ca cc yu t mi trng. - Nh c hoch nh m mt t chc c th pht trin tinh thn lm vic tp th. Khi mi ngi trong tp th cng nhau hnh ng v u bit rng mnh mun t ci g, th kt qu t c s cao hn. - Hoch nh gip t chc c th thch nghi c vi s thay i ca mi trng bn ngoi, do c th nh hng c s phn ca t chc. - Hoch nh thit lp nn nhng tiu chun to iu kin cho cng tc kim tra. 2. MC TIU, C S KHOA HC V TIN TRNH HOCH NH 2.1. Mc tiu ca hoch nh 2.1.1. Khi nim mc tiu 33

Mc tiu l kt qu mong mun cui cng ca cc c nhn, nhm, hay ton b t chc. Mc tiu ch ra phng hng cho tt c cc quyt nh qun tr v hnh thnh nn nhng tiu chun o lng cho vic thc hin trong thc t. Vi l do , mc tiu l xut pht im, ng thi l nn tng ca vic lp k hoch. 2.1.2. Vai tr ca mc tiu V qun tr va l c cu c tnh cch tnh va l qa trnh c tnh cch ng nn vai tr ca mc tiu qun tr cng th hin hai mt tnh v ng. Mt tnh, khi xc nh mc tiu cho t chc th mc tiu phi gi vai tr nn tng ca hoch nh, nhm xy dng h thng qun tr. Mt ng, mc tiu khng phi l c nh m linh hat pht trin vi nhng kt qa mong i ngy cng cao trn c s cc ngun lc ca t chc, do mc tiu gi vai tr quyt nh ton b din tin ca tin trnh qun tr. 2.1.3. Phn loi mc tiu Mc tiu ca cng tc hoch nh v mc tiu ca cc k hoch l ht sc phong ph, chng c th c phn thnh nhng loi nh sau: - Theo thi gian ngi ta chia ra: Mc tiu ngn hn v mc tiu di hn. - Theo tm quan trng ngi ta chia ra: Mc tiu ch yu v mc tiu th yu. - Theo mc c th chng ta c: Mc tiu chung v mc tiu b phn. - Theo biu hin ngi ta phn thnh: Mc tiu tuyn b v mc tiu khng tuyn b. - Theo hnh thc th hin ngi ta c: Mc tiu nh tnh v mc tiu nh lng. - Theo bn cht ca mc tiu ngi ta chia ra: Mc tiu kinh t, mc tiu x hi, mc tiu chnh tr. - Da theo qu trnh hot ng ta c: Mc tiu cui cng v mc tiu trong tng giai on. - Theo cp ca mc tiu ta c: Mc tiu cp cng ty, mc tiu cp n v kinh doanh, mc tiu cp chc nng. - Theo hnh thc ca mc tiu ngi ta chia ra: Mc tiu nh tnh, mc tiu nh lng. - Theo t tng trng ta c: Mc tiu tng trng nhanh, mc tiu tng trng n nh, mc tiu duy tr v n nh, mc tiu suy gim. Bn cnh nhng loi mc tiu trn, chng ta cn thng gp: - Mc tiu pht biu (Stated objective): L nhng mc tiu c doanh nghip chnh thc tuyn b, l nhng iu m doanh nghip mun cng chng tin l mc tiu ca doanh nghip. Mc tiu pht biu do ban lnh o ra v thng c tm thy trong bn hin chng ca doanh nghip, bo co hng nm, nhng bi pht biu trc cng chng, hay trong nhng bi bo ng trn cc tp ch cng cng v.v... Nhng mc tiu pht biu thng mu thun v b nh hng nng bi nhng nim tin ca x hi i vi doanh nghip. Mu thun bi v doanh nghip, phi p li lng mong i ca nhiu nhm ngi khc nhau trong x hi vi nhng tiu chun nh gi khc nhau. Trong ni b doanh nghip, tnh mu thun ca cc mc tiu pht biu c th hin ch, ban lnh o doanh nghip ni vi nhng c ng mt ng, ni vi khch hng mt no, ni vi cng nhn hay cng on li mt cch khc v.v... - Mc tiu thc (Real objective): L nhng mc tiu m doanh nghip thc s theo ui v c xc nh bi nhng vic lm thc ca cc thnh vin trong doanh nghip. Vic phn bit mc tiu pht biu vi mc tiu thc cho php ta hiu c tnh thiu nht qun gia cc mc tiu ca doanh nghip. 34

Mc tiu pht biu thng tng i n nh vi thi gian, trong khi mc tiu thc li hay thay i, phn nh ci g l quan trng i vi doanh nghip ti thi im . Cho d l mc tiu no, c phn chia theo tiu thc no th mc tiu cng phi m bo c cc yu cu: R rng, kh thi, mang tnh tha k, c th kim sot c, phi ph hp vi mc tiu ca cc quyt nh c xc nh, phi ph hp vi i hi ca cc quy lut khch quan, phi nhm gii quyt nhng vn then cht, quan trng v phi ph hp vi hon cnh cng nh kh nng mi t chc, mi n v. 2.1.4. Qun tr theo mc tiu (MBO) Mc tiu l c s ra i phng php qun tr mi - Qun tr theo mc tiu (MBO Management By Objectives): y l mt trit l v phng php tip cn qun tr nhm ch o qu trnh hoch nh bng cch gip cc nh qun tr kt hp gia cc k hoch chin lc v k hoch chin thut. c bit, MBO cn cung cp nhng phng tin bin cc mc tiu v chin lc ca t chc thnh nhng k hoch v hot ng chin thut. MBO l mt trong nhiu pht trin ng lu nht ca qun tr hc hin i. c tnh ca MBO l mi thnh phn trong t chc u c quyn tham gia xy dng mc tiu pht trin t chc, ng thi t gic, t nguyn thc hin nhng chng trnh MBO trong sut qu trnh qun tr t hoch nh n kim sot. Tc dng tch cc ca MBO l hp nht cc yu cu khc nhau trong t chc, ng thi hi ho gia mc tiu v t chc. MBO th hin mt trit l tch cc v con ngi v phong cch qun tr vi nhng thuc tnh sau: - Gii quyt nhng vn chung gia cc c nhn v nhm ti mi cp ca t chc. - Truyn thng m v s tin cy. - Ch trng n cc mi quan h da vo lng tin, trn tt c cc phng din thng qua s hp tc. - Khen thng v thng chc trc tip trn c s nhng thnh tu v thnh tch ca nhm v ca c nhn trong cng vic. - S dng ti thiu nhng p lc, tiu so trong qun tr. - Thit lp mt c cu qun tr nng ng, hiu qu v thc y nn vn ho ca doanh nghip. C nm mc ch ch yu p dng phng php tip cn theo MBO l: - MBO nhn mnh rng khng c mc tiu no l ring r i vi t chc, b phn, nhm hay c nhn thuc t chc. - Thit lp cc mc tiu v ra nhng tho hip gia chng lin quan n ri ro v s khng chc chn. - Xc nh r cc mc tiu v th t u tin ca chng. - cao mi quan h gia cc mc tiu ca t chc, mc tiu ca b phn v mc tiu cng vic ca c nhn. - Nhm tp trung cc ngun lc ca t chc, mi nng lc ca nhn vin v chun b v mt thi gian. Tin trnh MBO tri qua cc giai on ch yu nh sau: - Xc nh x mnh ca t chc: Thng thng x mnh v mc tiu chung ca t chc do cc qun tr gia cp cao v hi ng qun tr xc nh. - Xc nh cc mc tiu chin lc: C th ho mt bc cc mc tiu chung v nh r thi gian hon thnh chng. - Xc nh cc mc tiu ca nhm, b phn: Tip tc c th ho cc mc tiu chung v mc tiu chin lc. Nhim v ny do cp qun tr trung gian thc hin. - S tham gia ca cc nhm v c nhn c lin quan. Khi cc mc tiu c thit lp mt cch c h thng t trn xung di th MBO ch cn l danh ngha v trong trng hp 35

, cc c nhn v nhm cp di s tip nhn quan im ca qu trnh MBO nh l mt h thng o lng v kim sot, thay v l mt cng c hoch nh v thc y. Khi cp di v cp trn cng thit lp cc mc tiu th h s nht tr v tng da trn nhng mc tiu m cp di s theo ui t c trong mt khong thi gian c th no . Cp di s tin hnh nhng hot ng chung hon thnh nhng mc tiu v nhng tin b hng ti cc mc tiu s o lng thnh tch ca h trong qu trnh lm vic. Thm ch nu h khng hon ton ng trn tt c cc phng din, th qu trnh thit lp cc mc tiu cng em li kt qu tt hn so vi trng hp khng t ra cc mc tiu. - Lp k hoch hnh ng. Vic trin khai k hoch hnh ng ca mt phng, ban c th l kt qu ca s tho lun tp th gia ngi ng u b phn v cc nhn vin trong b phn . Tri li, mt k hoch hnh ng t c nhng mc tiu cng vic ca mt c nhn c th c trin khai da trn quan im ca ngi kt hp vi quan im v s gp ca ngi cp trn trc tip. - Thc hin v kim sot. y l nhng hot ng nhm bin cc mc tiu t ra thnh hin thc, l nhng cng vic hng ngy m doanh nghip phi tin hnh. Qun tr theo mc tiu gip cho cc c nhn v tp th c th ch ng trong vic thc hin nhim v ca h. Cc nh qun tr nn sn sng hun luyn v ch dn nhn vin hon thnh c cc nhim v c giao hn l kim sot cht ch cng nhc ton b cc hot ng ca nhn vin. Cc nhm v c nhn c u quyn lm vic mt cch c hiu qu hng ti nhng mc tiu tho thun. ng thi h phi c t do tho lun mi vn vi cp trn v nhng ngi c th gip h hon thnh nhim v. - nh gi thnh tch. Cng vic cui cng ca MBO l nh gi mt cch c h thng o lng s tin b, nhn din, gii quyt nhng vn pht sinh v iu chnh cc mc tiu. Nu nh gi thnh tch c tin hnh mt cch chnh xc th cc nh qun tr cc nhm c th rt ra nhng bi hc kinh nghim rt quan trng thc hin tt hn cc cng vic trong tng lai ca h. 2.2. C s khoa hc ca hoch nh Mun xc nh mc tiu hoch nh mt cch ng n v c hiu qu th cn phi cn c vo nhng c s khoa hc ch yu sau: 2.2.1. S mnh ca t chc (Mission) y l l do t chc tn ti. Bn cng b s mnh ca t chc thng tr li nhng cu hi quan trng nh: Ti sao t chc tn ti? T chc kinh doanh trong lnh vc no? T chc s i v u? Do , bn cng b s mnh ca t chc m t nhng hng ho hay dch v m n cung ng. Nhng th trng m hin nay cng ty ang hot ng hay nhng k hoch s theo ui trong tng lai v nhng nhu cu ca khch hng mc tiu m cng ty cn tho mn. Bn cng b s mnh, cc mc tiu v chin lc ca mt t chc ch c ngha khi chng khuyn khch, thc y ton b cc thnh vin ca t chc suy ngh v hnh ng theo chng mi ngy. Bi vy, bn cng b s mnh ca t chc l c s nn tng ca h thng hoch nh v cho php t chc ra nhng nguyn tc hot ng hu hiu. 2.2.2. Mc tiu ca t chc Mc tiu l s cam kt c th i vi vic thc hin mt kt qu c th o lng c, trong khong thi gian nh. Mt t chc hay c nhn cha th bt tay vo hoch nh nu cha xc nh c cc mc tiu ca h mt cch r rng. iu quan trng i vi cc nh qun tr l phi xc nh cc mc tiu, nhn thc v tm quan trng ca chng v bit cch thit lp mc tiu c th cho tng b phn trn c s mc tiu chung ca t chc. 2.2.3. Hoch nh mt cch c hiu qu Qu trnh hoch nh ch hot ng hu hiu khi cc nh qun tr v nhn vin lun c nhn thc rng, cc k hoch ch l nhng phng tin ch khng phi l mc ch ca n. i khi cc nh qun tr ri vo mt trng thi cc oan l tp trung ton b mi n lc vo 36

gii quyt nhng vn trc mt v a ra nhng quyt nh vi v m th i vi cc hot ng hoch nh chin lc v hoch nh tc nghip. Bn cnh nhng c s khoa hc ch yu trn, trong qu trnh hoch nh ngi ta cn da vo nhng c s nh: Mi trng ca qun tr (bao gm c vi m v v m), chin lc v sch lc kinh doanh la chn, kh nng ca mi t chc, hon cnh khch quan bn ngoi t chc, h thng nh mc khoa hc 2.3. Tin trnh ca hoch nh 2.3.1. Nhn thc tng qut v thi c Tm hiu c hi l im bt u thc s ca hoch nh. C hi c th c trong hin ti v tng lai. Khi xem xt chng, i hi phi c cch nhn ton din v chnh xc v th trng cnh tranh, v nhu cu khch hng, v c bit v cc im mnh, im yu ca mnh v v mc ch phi t c trong tng lai. Vic hoch nh i hi phi thc hin d on v kh nng xut hin c hi. C hi c th ln hoc nh, c th ng gi vi doanh nghip ny m khng ng gi vi doanh nghip kia. Vn quan trng l phi d on v pht hin sm c hi ln v quan trng vi t chc hay vi doanh nghip mnh. 2.3.2. Xc nh mc tiu Cc mc tiu hoch nh ch ra im kt thc qu tnh thc hin k hoch th doanh nghip s i n u? t n trnh pht trin no vi nhng ch tiu c trng cho trnh pht trin y. Cn lu rng khi xc nh mc tiu hoch nh cn phi t c s ph hp gia mc tiu tng th v mc tiu c th, gia mc tiu di hn v mc tiu ngn hn. 2.3.3. Xc nh tin ca hoch nh Cc tin hoch nh chnh l cc d bo v nhu cu th trng v mi trng doanh nghip cng vi nhng nh gi v trnh hin ti ca doanh nghip, nng lc sn xut, tin vn, cc khon d tr v vt t... 2.3.4. Xy dng v la chn phng n hnh ng - Xy dng cc phng n. Da trn mc tiu v iu kin tin xy dng cc phng n v lu rng t c mc tiu th doanh nghip c th i theo nhiu con ng khc nhau, mi con ng i hi nhng khon chi ph khc nhau cng nh em li nhng khon thu nhp khc nhau cho doanh nghip v vy doanh nghip c nhiu phng n th c th hon thnh mt mc tiu. - nh gi phong n. Sau khi a ra c cc phng n ta phi tm cch a ra cc tiu chun nh gi da vo cc mc tiu v iu kin tin , bao gm c nh gi nh lng v nh gi nh tnh. - La chn phng n ti u. iu ny i hi ban qun tr doanh nghip phi nh gi thn trng nhng lc lng cnh tranh. Nhng lc lng ny s quyt nh nhng quy tc cnh tranh trong ngnh m doanh nghip ang hot ng . Ban qun tr gii s chn c cho mnh nhng chin lc c tc dng tip sc cho doanh nghip nhng li th cnh tranh tt nht v bit duy tr nhng li th cnh tranh tt nht v bit duy tr nhng li th cnh tranh cng vi thi gian. 2.3.5. Xy dng cc k hoch hnh ng (hoch nh chin thut) - Xy dng cc k hoch h tr. Trn thc t phn ln cc k hoch chnh u cn c cc k hoch ph b sung nhm m bo cho k hoch c thc hin tt. - Lp ngn qu v cc chi ph thc hin. Sau khi k hoch c xy dng xong, i hi cc mc tiu, cc thng s cn phi c lng ho nh: tng thu nhp, chi ph, li nhun Cc ngn qu ny s l cc tiu chun quan trng nh gi hiu qu kinh t v cht lng ca cc k hoch xy dng. 37

3. HOCH NH CHIN LC V HOCH NH TC NGHIP 3.1. Hoch nh chin lc 3.1.1. Khi nim Hoch nh chin lc lin quan n vic xc nh nhng mc tiu di hn, bao qut ton b t chc v chin lc hnh ng thc hin mc tiu, cn c trn hon cnh c th ca doanh nghip v s tc ng ca mi trng. 3.1.2. Phn loi chin lc a. Chin lc cp t chc a1. Cc m hnh phn tch * M hnh "Nm lc lng" ca M.Porter Nm lc lng c Porter a ra th hin trong s sau l nhng mi quan h gia cc nh qun tr ca mt t chc vi nhng ngi ang hot ng ca cc t chc khc. Mc d p lc cnh tranh trong cc ngnh cng nghip l khc nhau, tuy nhin s cnh tranh ca cc t chc trong mi trng cnh tranh din ra( tng i) tng t nh nhau. Mi e do t cc i th mi lun l mt ng lc ng quan tm, nhiu khi cn cn cnh tranh c th b thay i ton b khi xut hin cc i th nng k mi. Mi e do t cc i th mi

Kh nng thng lng ca nh cung cp

Tnh khc lit cnh tranh gia cc i th

Kh nng thng lng ca khch hng

Mi e do t nhng sn phm dch v thay th


Hnh 2.1. M hnh cnh tranh "nm lc lng" ca M.Porter.

Kh nng thng lng ca nh cung cp hay ca khch hng ph thuc vo cc nhn t nh vai tr ca ngnh cng nghip trong x hi, vic p dng chin lc no, s khc bit cu sn phm, cc c hi lin kt... Mi e do t nhng sn phm, dch v thay th l mt p lc ng k trong cnh tranh. 38

S cnh tranh khc lit gia cc i th trong cng mt ngnh cng nghip trn nhiu phng din s l mt lc lng quan trng hng u quy nh mc cnh tranhh trong ngnh . - La chn li th cnh tranh: + Chin lc dn u v gi: Chin lc ny ch trng cnh tranh bng cch a ra mc gi thp hn so vi cc i th cnh tranh. + Chin lc c o: Chin lc ny ch tp trung vo vic cung cp mt s phc v c bit cho mt mng hp no ca th trng m doanh nghip c li th. + Chin lc dn u v cht lng: Chin lc ny nhm chinh phc khch hng bng cht lng sn phm cao hn so vi cc i th cnh tranh. + Chin lc i u v s khc bit: Chin lc ny ch trng cnh tranh thng qua vic a li cho khch hng nhng tnh nng mi l ca sn phm thng dng. * Chin lc Portfolio (Portfolio Matrix). y l mt trong nhng cch tip cn ph bin nht trong vic xc nh chin lc cp doanh nghip, v cng l mt trong nhng cng c chin lc quan trng ch o vic phn phi ngun do nhm t vn Boston BCG: Boston Consulting Group a ra vo u nhng nm 1970 (nn cn c gi l ma trn BCG: BCG Matrix). Cch tip cn ny cho rng, trong s nhng sn phm kinh doanh ca doanh nghip, c nhng sn phm y ha hn, c nhng sn phm loi tm tm, li c nhng sn phm m nu duy tr vic sn xut chng th s nguy hi n s tn ti ca doanh nghip, v cui cng l nhng sn phm rt "kh ngh" khin doanh nghip khng bit nn s s nh th no cho phi. T , cn c vo th phn (cao, thp) ca tng loi sn phm do doanh nghip sn xut v tc tng trng d on (cao, thp) ca th trng i vi tng loi sn phm , BCG a ra cch phn on cc v th ca sn phm (hay nhm sn phm), c gi l ma trn c cu sn phm ca doanh nghip, vi cc chin lc thch hp, tng ng vi tng v th . + Sn phm "Ngi sao" (Stars): L nhng sn phm va c tc tng th trng ln (nhu cu v sn phm ang tng nhanh), va c th phn cao (nhiu ngi tiu dng a chung nhn hng sn phm ca doanh nghip). Thng thng sn phm "Ngi sao" l ngnh kinh doanh c tim nng tng trng ln v li nhun cao. Tuy vy, bi v ang tng mnh, nn sn phm tng Ngi sao i hi phi u t nhiu v lin tc, nn tin mt c to ra nhm sn phm ny c th c m cng c th khng (vn thu hi c bao nhiu c th li c vo ti u t). Chin lc i vi loi sn phm ny l doanh nghip tip tc u t chim lnh th trng. + Sn phm "con b sa" (Cash Cows): L nhng sn phm c th phn tng i ln, nhng li nm trong ngnh cng nghip chn mui hay tng trng chm. V chn mui nn nhng u t ln vo thit b v qung co s khng cn na. Kt qu l sn phm thuc nhm ny to ra kh nhiu tin mt (nn c gi l "Con b sa"). Chin lc ca cng ty a kinh doanh i vi loi sn phm ny l vt tin mt sn phm con b sa cng nhiu cng tt, hn ch u t vo con b sa, gi n mc duy tr c th, v s dng sa (tin mt) ca con b u t vo nhng sn phm ngi sao c nhiu ha hn. V d, my git hai ca ca hng Sanyo l sn phm con b sa ca cng ty ny. + Sn phm "Nghi vn" (Question marks): L nhng sn phm c th trng (nhu cu) ang tng trng rt mnh, nhng doanh nghip li c th phn kh nh.

39

y l nhng sn phm c tnh cht u c v c mo him ln. V th trng tiu th ca loi sn phm ny ang tng trng mnh m, m th phn ca doanh nghip li rt khim nhng, vic m rng sn xut i hi vn ln, nn ng trc nhng sn phm "kh ngh" ny, mt s doanh nghip mnh dn, nh liu u t tng th phn ca mnh, trong khi nhng doanh nghip khc li c th "ngi" u t theo kiu "n chc", h "chc li" ri cho qua, v s may ri l ph mc ti "s tri". + Sn phm "b i" (Dogs): L nhng sn phm c th phn thp trong mt th trng tr tr (nhu cu rt thp), hay kh hn, th trong mt th trng tng trng chm. Thng thng, i vi nhm sn phm loi ny, v d nh v tuyn en trng, doanh nghip ch b thua thit thm, v doanh thu ca n thng khng b cho vic nui n. Chin lc i vi sn phm loi ny l dn dn phi t b vic sn xut chng. Phng php ma trn BCG ny ni ln nu doanh nghip chu hy sinh nhng li nhun ngn hn c th phn, th s c c li nhun di hn hn. Ngi sao ny cng s tr thnh con b sa khi th trng tiu th ca n bc sang giai on chn mui. Kh quyt nh nht vn l nhng sn phm phm tr nghi vn. Mt s cn phi gii th, trong khi s khc cn phi bin thnh ngi sao. Khu nghi vn chnh l khu mo him ca doanh nghip v ch doanh nghip thng thn trng, ch mun u t hn ch, nht l trong iu kin mi trng php l nc ta cn cha n nh. Cn sn phm "Ch" th khng nghi ng g l phi thanh l ly s tin cho vo sn phm ngi sao hay sn phm nghi vn, hoc c nhng thay i cn thit ko di tui th ca chng. a2. Mt s loi chin lc c bn * Chin lc phn on Cc chin lc phn on y khc bit vi s phn on trong Maketing( tc phn on th trng) phn on y lin quan n tt c cc hot ng ca t chc. Mc ch t ra l ph chia cc hot ng theo nhm ng nht v t chc li cc nhm. Giai on 1: Phn chia t chc thnh cc on chin lc vi tiu thc l: Loi khch hng, knh phn phi, mc cnh tranh, loi cng ngh. Giai on2: T chc li cc nhm vi tiu thc l tnh thay th cho nhau, chia s ngun lc vi nhau. Vic phn chia thnh cc on chin lc v hnh thnh nn cc nhm gia nhng on chin lc s gip hnh thnh nn cc chin lc khc nhaucho t chc. * Cc chin lc tip qun v st nhp. Cc chin lc tip qun v st nhp mang tnh ph bin trong iu kin hin nay.

Cc ngun gi tr

Kinh t qui m St-nhp chin lc

Tip qun chin lc

- Tng sc mnh th trng. - Ci thin qun tr hng ch hn. - Gim ri ro. - Sc mnh ti chnh c nhn r. - Gim sc p n. Hnh 2.2. Cc chin lc tip qun v st nhp. 40

* Cc chin lc lin minh (hn hp) Cc chin lc lin minh cp n nhiu loi lin minh, hip hi gia cc t chc nh hp tc v b sung cho nhau, lin kt vi nhau tin hnh kinh t qui m trong mt s b phn ca nhau hoc cho ton b cc t chc. b. Chin lc cp ngnh b1. Cc m hnh phn tch * M hnh SWOT nh gi v im mnh, im yu hay cn gi l phn tch bn trong trn cc gic nh nhn s, cng ngh, uy tn, mi quan h,, vn ho...Vic nh gi ny ch mang tnh tng i, ch yu c s so snh vi mt bng chung trong ngnh cng nghip. Phn tch v cc c hi, e do hay cn gi l phn tch bn ngoi v cc nhn t n t mi trng bn ngoi. Nhng kha cnh lin quan n cc c hi v e do c th do s bin ng ca nn kinh t, s thay i trong chnh sch ca nh nc, cn cn cnh tranh thay i... Nu nh vic phn tch ny thc hin mt cch k lng v sng sut cc chin lc cp ngnh ra s c th nm bt c cc c hi v sn sng i ph vi cc e do c th xy ra. Trong thc t m hnh SWOT c s dng kh rng ri v c coi nh l cng c phn tch chin lc hiu qu. Cc thnh phn ca SWOT c th gi v cc gii php chin lc nhm pht huy cc im mnh tn dng c hi v ngn chn cc mi e do hay bit c cc im yu hn ch trong vic nm bt cc c hi. * Chui gi tr Chui gi tr c Porter a ra nm 1985 l cng c chin lc bn trong cho php tch bit cc hot ng khc nhau trong mt lnh vc hot ngc th ca t chc. Cc hot ng chnh

Trong chui gi tr cc hot ng trong mt ngnh ca t chc c phn tch theo gic cc hot ng h tr Cccc hot ngtr: v hot ng h chnh. Cc hot ng h tr bao gm vic xy dng c s h tng cho sn xut, qun tr nhn lc, pht trin cng ngh v cung ng bn hng. Cc Xy dng c s h tng. hot ng chnh bao gm hu cn hng vo sn xut hu cn hng ra, marketing v bn Qun tr ngun nhn lc. hng dch v sau bn hng. trin cng ngh Pht Dch v b2. Cc loi chin lc Cung ng sn phm dch v.Marketing Hu cn Hu cn sau bn Mc ch ca chin lc cp ngnh cara chc l xy dng v cng c v tr cnh tranh hng Sn xut hng t v bn hng hng ca ngnh trong vo trng hat ng ca n. mi * Chin lc thch ng (Adaptive Strategies) L thuyt v chin lc thch ng do hai ng Raymond Miles v Charles Snow xng. Trc tin, ng Miles v Snow phn loi ra 4 kiu chin lc: Ngi hu v (Defenders), Ngi tm kim (Prospectors), tr ca mt hng sn xut. Hnh 2.3. Chui gi Ngi phn tch (Analyzers) v ngi phn ng (Reactor). Sau , cc ng chng minh rng thnh cng ch t c bng mt trong ba chin lc u nu c s n khp gia chin lc vi mi trng ca doanh nghip, gia c cu ni b v cc qu trnh qun tr. Hai ng cng cho thy rng nhng cng ty i theo chin lc th t s tht bi. + Chin lc "Ngi hu v" (Defenders) l chin lc cp kinh doanh, theo ui s n nh bng cch ch sn xut mt b gii hn nhng sn phm hng vo mt mnh hp ca ton b th trng tim nng. 41

Ban u, ngi hu v thm nhp th trng bng cch a ra mt lot sn phm gii hn no . Cng vi thi gian, ngi hu v dn dn ct ra cho ring mnh mt mnh th trng nh mt vng t tr nho nh ca h, v ra sc bo v n theo cch m cc i th cnh tranh kh lng lt vo c, thng l thng qua nhng hnh vi kinh t chun nh cng c v pht trin uy tn nhn hng, cht lng cao ca sn phm v dch v, tnh kinh t do quy m. Nh vy, mt khi tm c cho mnh mt mng th trng thch hp, ngi hu v c xu hng lng trnh s pht trin i ra ngoi "vng cm a"ca h. Chin lc ny thng thy trong nhng ngnh kinh doanh tng i kho, n nh v c th d on c. Ngi hu v tm cch tng trng bng cch pht trin nhng sn phm gii hn ca h v thm nhp thm nhng th trng mi. + Chin lc "Ngi tm kim" (Prospectors) l chin lc cp kinh doanh, theo ui s i mi bng cch tm kim v khai thc nhng sn phm mi v nhng c hi mi trn th trng. Hon ton tri vi ngi hu v (l ngi i tm s n nh), ngi tm kim theo ui s i mi. V s trng ca ngi tm kim l tm ra v khai thc nhng sn phm v c hi mi trn th trng, nn danh mc mt hng kinh doanh ca n thng rng v thay i. Ngi tm kim thng l ngi u tin bc vo th trng mi. Tuy nhin: - Ngi tm kim khng phi c h tm ra ci mi l sn xut ngay tung vo th trng, m phi bit la chn thi im thch hp. Sn phm tung vo th trng qu sm hay qu mun u khng tt, thi c l tng l khi sn phm c tr nn qu quen. - Mi u ch tung mt lng t vo th trng, ch ti khi nhu cu sn phm c t ti bo ho v chm vo giai on suy thoi, th mi tung mt s lng ln sn phm mi vo th trng. V vy, mi tip c mt cch lin hon, va m bo cho doanh nghip chim c th trng, va p ng c nhu cu ca x hi. - Chin lc ngi tm kim ph thuc vo vic pht trin v duy tr kh nng iu tra mt cch rng ri nhng iu kin, xu hng v s kin trong mi trng. Kt qu l s linh hot l iu tin quyt cho s thnh cng ca nhng ngi tm kim. Ging nh nhng nh a cht, mun l ngi u tin khm ph ra m qu, h phi rt linh hot v d chin. + Chin lc ngi phn tch (Analyzers) L chin lc cp kinh doanh tm cch gim mo him ti ti thiu bng cch theo sau nhng i mi ca nhng i th cnh tranh, nhng ch lm sau khi nhng i mi c chng t rng thnh cng. Ngi phn tch sng bng m phng, bt chc. H copy nhng t tng thnh cng ca ngi tm kim. T tng ca nhng ngi phn tch l: ra i sau nhng p o c ngi. Nhng sn phm i u c c im l kh hon m ngay c trn cc mt thit k, sn xut, tiu th... V vy, khi i th cnh tranh tung vo th trng sn phm mi, h nghe ngng tnh hnh, phng vn nhng ngi tiu dng xem nhng sn phm c nhng u khuyt im no, cn phi b khuyt thm cng nng no. Sau mi sn xut ra nhng sn phm tt hn, khc phc c nhng nhc im ca i phng. Nh vy, ngi phn tch va phi c kh nng nhi li nhng sn phm mi ca nhng ngi tm kim nng ct, nhng ng thi li phi duy tr c hiu sut hot ng i vi nhng sn phm v th trng n nh ca h. Kt qu l, ngi phn tch thng c li nhun cn bin (profit margins) nh hn so vi ngi tm kim, nhng h li hiu sut hn. Ngi tm kim phi c li nhun cn bin ln hn b li mc mo him m h gnh chu v b cho chi ph phi hiu sut trong sn xut ca h. So snh: Nu ngi tm kim thnh cng bng cch di chuyn mt cch hiu sut (moving efficiently), th ngi phn tch thnh cng bng cch lm c hai theo li rt thn 42

trng (v th, n mi c tn l ngi phn tch). Ngi phn tch thnh cng bng cch l bt chc nhanh (fast follower) hay l ngi di chuyn th hai (second mover). + Chin lc ngi phn ng (reactors) l chin lc cp kinh doanh m c trng ca n l nhng kiu quyt nh khng n nh v nht qun. Ngi phn ng l i din cho cc chin lc cn li. Ci tn phn ng dng m t nhng hnh ng thiu n nh v khng nht qun (theo kiu ng ni n trng ni kia hay ch n thun l thua keo ny ta by keo khc. N thng xut hin khi mt trong ba chin lc trn khng c theo ui ng n. Nhn chung, ngi phn ng p li hon cnh khng ng, hot ng km ci v khng sn lng theo ui hn mt chin lc no mt cch trit . Trn thc t, chin lc thch ng khng ch n thun l mt k thut lp k hoch chin lc trong doanh nghip ca cc nh qun tr, m cn l cch tip cn khoa hc phc v cho vic hoch nh cc chnh sch ca Nh nc (v c nhn) tm vi m v v m. 3.2. Hoch nh tc nghip 3.2.1. Khi nim Hoch nh tc nghip lin quan n hot ng hng ngy ca mi t chc, l qu trnh ra nhng quyt nh ngn hn, chi tit xc nh ni dung cng vic cn tin hnh, ngi thc hin v cch thc tin hnh. C th ni rng, trn lnh vc cng vic ca mnh, mi nhn vin trong t chc u l mt nh qun tr tc nghip. Hoch nh tc nghip l nh ra mt chui cc hot ng qun tr lin quan ti vic lp k hoch, t chc, lnh o, kim tra cc hot ng ca t chc nh lp k hoch sn xut, t chc khai thc cc ngun lc, ch dn cho cc hot ng v nhn s m bo cho hot ng ca t chc c din ra mt cch bnh thng. Nh c hoch nh tc nghip m doanh nghip c th nng cao nng sut lao ng, tit kim chi ph, m bo cho hot ng sn xut c din ra mt cch lin tc, nhp nhng t p ng tt hn nhu cu ca khch hng. V mt ni dung, hoch nh tc nghip l vic ch ra nhng hot ng c th trong ngn hn i vi cng tc qun tr ngun lc, qun tr cht lng, lp k hoch v kim tra cng vic, thit k v pht trin cc hot ng. hoch nh tc nghip, ngi ta c th s dng nhiu cng c khc nhau nh ngn sch, tin , phn tch im ho vn, quy hoch tuyn tnh, l thuyt xp hng, l thuyt chn mu, l thuyt xc sut, phn tch cn bin, m phng v.v 3.2.2. Lp k hoch tc nghip - Lp ngn qu: y l nhng k hoch bng s c biu th bng s phn b cc ngun theo d nh. Mc d cc k hoch c th c lp ngn qu bng vic s dng s gi cng, s gi lm vic ca my mc, khng gian nh xng hay nhng ngun khc c quy v lng nhng hu ht cc ngn qu u c quy ra tin. Ngn qu thit lp nn phng hng, l phng tin lp k hoch v ri n li tr thnh tiu chun o lng vic thc hin trong thc t. Trn thc t c cc loi ngn qu l: + Ngn qu ti chnh: Ngn qu ny ni r s tin m t chc d nh chi tiu cho mt giai on c th v c ly t nhng ngun no, n bao gm bn k khai thu nhp, bn k khai lng tin mt v bng cn i k ton. + Ngn qu hot ng: Ch ra gi tr bng tin cho nhng hng ho v dch v m t chc d kin chi tiu trong nm ngn sch. Nhng ngn qu hot ng c th bao gm: ngn qu doanh thu (l ngn qu d on s thu trong tng lai), ngn qu chi ph (l ngn qu lit k cc hot ng chnh ca n v v lng tin phn b cho tng hot ng ), ngn qu li nhun (l ngn qu tng hp ca ngn qu doanh thu v ngn qu chi ph), ngn qu tin mt 43

(l ngn qu d tnh t chc cn phi c bao nhiu tin mt v phi cn bao nhiu tin ni chung trang tri cc chi ph), ngn qu u t xy dng c bn. Trn thc t c cc phng php lp ngn qu sau: + Lp ngn qu theo phng php gia tng: Vi phng php ny ngi ta lp ngn qu cho tng lai da vo ngn qu c xc lp nhng thi k qua v c th c mt s iu chnh cho ph hp vi c im tnh hnh ca thi k mi. Cch xc nh ngn qu ny c u im l n gin, d thc hin nhng li t ch trng n trng tm, trng im ca tng thi k v nhiu lng ph, bt hp l tn ti sut mt thi gian di nhng khng c pht hin. + Lp ngn qu theo chng trnh: y l phng php lp ngn qu cho cc hot ng cn thit trong mt chng trnh c th nhm t c mt mc tiu c th no . Nh vy, lp ngn qu theo kiu ny l phn b ngun cho cc hot ng c th ch khng phi cho cc b phn nh lp ngn qu gia tng. + Lp ngn qu t zero: Phng php ny do Texas Instruments khi xng, nhm mc ch khc phc nhng nhc im ca kiu lp ngn qu gia tng. Theo cch ny, ngn qu c lp t khng c g, khng tnh ti qu kh. Phng php lp ngn qu ny c nhc im l mt thi gian ly s liu, phn tch, chi ph ln, giy t nhiu v tm quan trng ca cc quyt nh trn gi b nh hng bi nhng nh gi ch quan. Tuy nhin, n li c u im l buc ngi qun l ca tng n v phi chia nh hot ng ca n v mnh thnh cc quyt nh trn gi, cc quyt nh ny c sp xp t trn xung di theo th t u tin nn n tp trung v em li hiu qu cao khi vn dng. - Lp tin : L lp danh mc nhng cng vic cn lm theo th t thc hin ca chng, c ghi r ai lm v thi gian thc hin. thit lp k hoch c th s dng s Gantt, s trch nhim hay s mng. + S Gantt gm hai ct: Ct ngang biu th thi gian v ct dc biu th cc cng vic cn lm. Nhng thanh ngang ch thi hn thc hin cng vic, thng c biu th bng hai mu khc nhau ch tin theo k hoch v tin theo thc t. S Gantt tuy n gin nhng li l cng c quan trng cho php cc nh qun tr d dng xc nh c nhng g cn phi lm, nhng g c thc hin trc, sau hay ng tin . S Gantt ph hp vi nhng cng vic n gin, t chng cho nhau, rt d nhn v kim tra tin thc hin cng vic. + S trch nhim: L bin tu ca s Gantt. Trn ct dc, thay vo vic lit k cc cng vic l lit k cc nhn vin thc hin cng vic. S trch nhim cho php d dng nhn ra thi gian khng ti, hay bit c cng sut s dng ca loi ngun . Loi s ny, thng c s dng trong cc b phn, khoa, ban cc cng s, trng i hc, bnh vin phn cng nhim v cho cc thnh vin. + S mng: L k thut lp tin cho nhng d n phc tp gm nhiu cng vic khc nhau nhng li lin quan cht ch vi nhau sao cho c th thc hin trong thi gian ngn nht. S mng, ging nh mt biu dng chy ch r th t cc cng vic cn thit hon thnh d n, thi gian v chi ph lin quan ti mi cng vic . xy dng s mng, ngi ta tin hnh qua cc bc: - Lit k nhng cng vic ch yu cn phi thc hin hon thnh d n. Mi cng vic ny li c th l mt s mng nh khc, bao gm nhng cng vic nh hn. - Thit lp th t thc hin cc cng vic. - V biu thc hin cc cng vic t khi bt u n khi kt thc theo mi quan h ca chng vi nhau. - Tnh thi hn thc hin mi cng vic. 44

- Xc nh ng gng - l ng ni lin cc cng vic gng (cng vic xung yu quyt nh thi hn thc hin d n) bit cn phi tp trung cc ngun lc vo nhng cng vic no nhm bo m thc hin chng theo ng tin v ng nhin l hon thnh d n ng thi hn d nh.

45

TM TT L THUYT Trong chng ny, chng ta nghin cu nhng vn rt khi qut v hoch nh v cc phng php hoch nh trong doanh nghip. Nhng ni dung ch yu cn ch l: - Hoch nh l qu trnh xc nh mc tiu, xy dng chin lc tng th thc hin mc tiu v pht trin mt h thng k hoch ton din phi hp v thng nht cc hot ng vi nhau. - Cng tc hoch nh cn phi c xy dng trc khi tin hnh cc hot ng, lm c s, phng hng cho hnh ng. - C nhiu loi hoch nh trong thc t nh: Hoch nh chin lc, hoch nh tc nghip; Hoch nh di hn, hoch nh trung hn v hoch nh ngn hn. - Cc loi hoch nh phi ph hp vi nhau v ni dung, phng chm hnh ng cng t c mc tiu chung. - Vic hoch nh cn phi c thc hin theo mt quy trnh nht nh, bao gm: Xc nh mc tiu, nh gi mi trng bn trong v bn ngoi, kim tra li mc tiu, xy dng k hoch hnh ng, kim tra hiu chnh.

46

CU HI THO LUN 1. Hoch nh l g? Nhng ch li ca vic hoch nh? 2. S khc nhau gia hoch nh chin lc v hoch nh tc nghip? 3. Nhng yu t bin i trong vic hoch nh? Cc nh qun tr nn hoch nh cho khong thi gian bao xa v pha trc? 4. Ti sao nhng mc tiu pht biu c th khng phi l nhng mc tiu thc? 5. Tm quan trng ca hoch nh chin lc? Phn bit s khc nhau ca ba cp chin lc? 6. Phn bit hoch nh chin lc vi qun tr chin lc? 7. Pht biu bn chin lc tng th? 8. Cc nh qun tr nn phn phi ngun lc ra sao cho 4 nhm kinh doanh trong ma trn BCG? 9. Nu s khc nhau ca nhng chin lc: Ngi hu v, ngi tm kim, ngi phn tch, ngi phn ng? 10. Lm th no nh gi c li th cnh tranh ca doanh nghip? 11. Hy th t ra mc tiu m bn cho l cp thit, cn phi hon thnh trong 6 thng ti cho t chc ca bn. i vi mi mc tiu, ra ba gi thit la chn. 12. Ti sao phi thit lp th t u tin i vi cc mc tiu khi tin hnh hoch nh? 13. c th tin hnh hoch nh mt cch c hiu qu cn phi ch trng p dng nhng bin php g? 14. Trnh by nhng c s khoa hc ca hoch nh. ngha ca vic nghin cu? 15. Phn tch cc bc ca tin trnh hoch nh. T p dng hoch nh mt hot ng no ca anh (ch).

47

NGHIN CU TNH HUNG Tnh hung 1: CH KHI CN MT NG XU DNH TI Khi cp n tnh cch c trng ca mi dn tc gn nh l mt yu t ph bin, c hu, m chng ta nn bit khi giao tip ng x, ng Watnab Akira - Gio s Trng i hc Wakayama (Nht Bn) a ra mt nhn xt nh th ny: Tnh cch c bn nht ca mi ngi s bc l khi c cch no y ngi ta vo hon cnh buc phi c la chn duy nht v ch c th c mt la chn duy nht m thi cho hnh vi ca mnh. Cch theo ng ging nh ngi ta lm php tnh vi phn vy, v bng cch cho ngi ri vo han cnh ch cn 1 USD cui cng. Ngi M lm g vi 1 USD cui cng ? Anh ta s chy ra u ph mua qu to v tm cch bn qu to cui ph vi gi 1,2 USD v c gng cho 1 USD quay vng tht nhiu trong ngy. Ngi Php: Anh ta s th di v i mua mt bng hoa cm chng tht p, tm gp ngi yu, qu di chn nng, tng nng bng hoa v ni nhng li c cnh thm m nc mt. Ngi Trung Quc: Anh ta s tm gp nhng ngi Trung Quc khc cng cng cnh ngh nh th (m u chng c), bn nhau cng chung nhng ng USD cui cng m mt gnh ph sa hay m vn thn. Vi ngi Nht th sao? Anh ta s ling 1 USD cui cng ca mnh vo mt x xnh, hay mt gm t khut kn (ng nhin khng c chuyn nm ra ngoi ca s), c gng khng ngh n n na, v t t mnh vo mt tnh th cc oan: N lc th sng, khng n lc th cht. vi chc nm sau vi n lc phi thng ca mnh, ngi Nht kim c mn tin kh ln. Lc ny anh ta mi ngh n xy li cn nh c ca mnh. Anh ta lc li ng c tm li 1 USD trc kia, vut li cho n ngay ngn v gn n trong mt ci khung sn son thic vn tht p, v treo n vo mt ni trang trng trong nh con chu ly lm bi hc cho mnh Cu hi tho lun: Qua cu chuyn trn, gi s vi hon cnh bn th bn lm theo cch ca ngi no hoc bn c cch no lm khc vi 1 USD ? Ti sao? Bn th bnh lun nguyn nhn ch yu no v mt vn ho dn n nhng cch lm khc nhau ? Tnh hung 2: QUN PH THI BN Qun ph y c bn c bit. Mt - trn bn lm ph ca ng ch khng c bt bt ngt to ng. Ni nc dng hm yn xng hon ton c th thay th nhng ci da bt ngt m cc qun ph khc ngi ta thng b mt cch ho phng vo bt ph ca khch. Hai khch phi xp hng v cm sn tin tay tr tin trc khi n. Ba - gi mi bt ph y cao hn tt c cc qun ph khc trong vng. Bn - c mt tm bin m khng khch hng no mun nhn nhng ng ch vn mi ngy hai ln mang ra trng, y l tm bin thi bn. Khi nhn thy tm bin ny, khch hng ngm ngi i qun khc tm n, ng ni n v ch. ng ch gii thch cho ti v tm bin Thi bn nh sau: Thi bn tc l khng bn na ch khng phi ht bnh, ht tht. Sc ti mi bui ch lm c 300 bt ph thi (cn nh ngi khc lm th ti khng tin). Ni nc dng ca ti cng ch chan cho 300 bt ph thi. Nu bn n bt 301 th nc ph b c v s ln c cn xng. Cn nu di nc si phch vo bn cho khch th bt ph s nht tot v khng c v ph. Vy tt nht l thi bn. N nc dng cho tua ph sng ti chun b t m hm trc. Cn ni nc dng cho tua ph ti, ti bc ln bp t lc chn gi sng. Mi ni ca ti ch bn 300 bt ph, khng c ngoi l. Bt hnh nht l ngi 301. Cm tin trong tay, ng hng my chc pht, va nhch ln tng bc va ht ci mi nc ph thm n gin gia c nc bt cui cng phi cay ng ngm ci bin Thi bn. 48

Mt sm n, ti phi au kh lm ngi khch th 301. Khng thm mt n cc qun ph khc nhan nhn hai h ph, ti v nh n cm rang v t dn mnh: Mai s i n sng sm hn. Phi chng y cng l cch lm giu ca ng ch qun ny? Cu hi tho lun: 1. Nhng yu t lm nn s ni ting ca qun ph Thi bn? ngha ca tn qun ph Thi bn? 2. Mi bui bn 300 bt ph. Hy bnh lun v con s 301 c cp n trong tnh hung qun l trn? 3. Vic hn ch mi tua c m bo thc hin nguyn tc ti a ho li nhun trong kinh doanh hay khng? Ti sao? Tnh hung 3: CHUYN XY RA VI PHNG TH NGHIM WANG Phng th nghim Wang do An Wang, mt dn nhp c ngi Trung Quc sng lp vo nhng nm 1970, l mt trong nhng tp on nh vt tri IBM v to ra mt mng thch hp kim li cho mnh trong ngnh my tnh, l son tho vn bn. Nhng nm 1970, Wang pht trin phn mm son tho vn bn c quyn ca mnh ci t vo my tnh mini ca hng v chy trong h iu hnh c quyn ca Wang. Nhng thit b u cui son tho vn bn c ni vo nhng chic my tnh mini ny thay th nhng chic my ch v vic son tho vn bn chuyn sang mt giai on mi. Phng th nghim Wang tr thnh mt trong nhng cng ty cng ngh cao thn diu ca nhng nm 1970. Vo nm 1988, Cng ty tuyn chn 31.500 nhn vin trn ton th gii; to ra doanh thu trn 3 t USD; thu c 92,7 triu USD li nhun sau thu v c xp vo hng th 143 trong danh sch 500 cng ty trong ngnh. Tuy nhin, t nm 1988, Cng ty l tng s 1,9 t USD v mnh gi c phiu trn th trng ca Cng ty tng t 5,6 t USD gim xung cn 70 triu USD. Chng khon ca Wang bn vi gi 42,5 USD nm 1982 nay bn vi gi 37,5 cent (xu la) mi c phiu. Doanh thu gim ti 9 t USD v s nhn vin gim xung di 8.000 ngi. Nguyn nhn dn n s gim st ny l Cng ty nh vo mng sn IBM trong nhng nm 1970 v b nh tr bi s ng cc cng ty c phn mm v my tnh c nhn vo gia nm 1980. My tnh c nhn tr thnh ph bin v phn mm son tho vn bn khng t tin tr nn sn c. Nhu cu cho h son tho vn bn trn c s my tnh mini t tin ca Wang thc s suy gim. Mt ngi s dng sn phm ca Wang mt thi gian di p chic my tnh mini Wang tr gi 400.000 USD vi chi ph 100.000 USD mt nm cho dch v ca anh ta v thay th vo l mt mng gm 25 my tnh c nhn vi tng chi ph di 100.000 USD. i vi nhng i th cnh tranh gi thp ny th trng ca Wang sp vo na cui nhng nm 1980. Sau , Cng ty quay sang tm kim mt c hi khc trong ngnh my tnh c nhn cn non tr. Vo thng 3 / 1984, Cng ty quan tm n vic hi nhp vi Apple Computer, mt cng ty va tch ra khi Macinitosh. Mc ch chnh l phi hp phn mm son tho vn bn ca Wang vi ngi s dng giao din v nhng ng dgn ho ca Apple v tham gia th trng chng khon t nhng h c s MS - DOS nh my tnh c nhn nguyn bn ca IBM. Ch tch ca Apple, ng John nhn ra gi tr ca ng dng phn mm son tho vn bn ca Wang, rt say m vn bi ny. Thm ch Apple cp v vic cp giy php h iu hnh Macintosh ca n cho Wang, iu lm cho Wang c kh nng c th sn xut my tnh c nhn. Tuy nhin, Wang cng ch diu chng trnh son tho vn bn ca nhng doanh nghip yu nh Word Star v Word Perfect. L mt cng ty vi s vn 2 t USD, Wang sai lm nhn vo s khi u nh b nh Word perfect l mt trong nhng i th cnh tranh c th ng vng. Thm vo , Wang gin tip chng li vic bn phn mm ca n tch ring khi phn cng ca h. iu ny 49

l mt thc t; ngy nay khng ai mua c phn mm ln phn cng ca h. Trong khi , cc cng ty nh Word perfect vt xa Wang v doanh s. Cu hi tho lun: 1. Cu chuyn ca Wang ni g vi cc cng ty v tm quan trng ca vic phn tch mi trng bn ngoi? 2. Bng s hiu bit, hy cho bit nhng bc i no Wang c th c c ngn cn s ph sn hon ton xy ra vi Cng ty vo u nhng nm 1990. Tnh hung 4: CNG TY NH VN TR THNH CNG TY A QUC GIA Khi ngh v cc x nghip a quc gia, phn ln mi ngi u ngh n cc cng ty phc tp General Electric, General Motors v Procter & Gamble. Nhng trn thc t, con s cc cng ty quy m va v nh tr thnh x nghip a quc gia trong cc thp k gn y ngy cng tng. Ly v d Cng ty Swan ch to v phn phi knh mt do Alan Glassman khi xng vo nhng nm 1960. Cui nhng nm 1980, doanh thu hng nm ca Cng ty l hn 20 triu la. Nh vy, y khng phi l cng ty nh, nhng cng khng phi ln. Tuy nhin, Swan l mt cng ty a quc gia, vi thit b sn xut ba chu lc v khch hng khp th gii. Swan Optical bt u chuyn theo hng tr thnh cng ty a quc gia vo u nhng nm 70. Vo thi im , ng la mnh lm cho vic sn xut M tr nn rt t. Nhp khu gi thp c th phn ln cha tng c trong th trng knh mt. Swan nhn ra n khng th tn ti c tr khi cng bt u nhp khu. Lc u Cng ty ny mua knh mt ca nhng nh sn xut c lp nc ngoi, ch yu l Hng Kng. Nhng Swan khngtho mn vi cht lng v vic phn phi cc sn phm ny. Khi dung lng nhp khu tng Glassman quyt nh cch tt nht m bo cht lng v phn phi l thnh lp chi nhnh ca Swan hot ng nc ngoi. Theo Glassman, vic s hu cc nh my nc ngoi to cho Swan s kim sot cn thit tc ng n cht lng v thi gian phn phi. Do , Swan m mt chi nhnh sn xut Hng Kng trong Swan chim phn s hu chnh. S la chn Hng Kng lm ni nh v sn xut chu nh hng ca chi ph lao ng thp, lc lng lao ng c tay ngh, v vic b thu do chnh ph Hng Kng a ra. Nhng nm 1986, cng nghip ha Hng Kng tng ln v s thiu ht lao ng ngy cng tng y n gi tin lng ln n mc Hng Kng khng cn c coi l a im sn xut chi ph thp na. p li Glassman v i tc Trung Quc ca n m mt nh my sn xut Trung Hoa i lc c li th v n gi tin lng thp. Nh my ny sn xut cc b phn ca gng knh. Cc b phn ny c vn chuyn n nh my Hng Kng lp rp v phn phi cho cc th trng c Bc v Nam M. Nh my Hng Kng s dng 80 ngi v nh my Trung Quc s dng khong t 300 n 400 ngi. Cng khong thi gian , Swan bt u tm c hi u t vo cc cng ty knh mt nc ngoi c danh ting v thit k mt v cc sn phm cht lng cao. Mc ch ca n lc ny khng phi l chi ph thp hn m l li th v sn phm knh mt thit k cht lng cao. Thiu kh nng thit k trong nc h tr cho dng sn phm nh th, Swan quay sang cc nh sn xut nc ngoi c kh nng . N u t vo cc nh my Php v Italy, ni Swan chim s hu phn ln. Cu hi tho lun: 1. Vic m rng ra nc ngoi gip Swan Optical cng c v th cnh tranh ca mnh nh th no? 2. Thc t ca Swan c bi hc g cho cng ty ang c gng to lp li th cnh tranh trn th trng th gii? 3. Bng s hiu bit, hy nu v phn tch mt vi v d v chin lc ton cu m cc cng ty khc p dng! 50

Tnh hung 5: B QUYT THNH CNG CA MT CNG TY THNG MI BN L SEARS Trong mt vi nm, t mt chi nhnh nh b, Sears ln ln nhanh chng v tr thnh mt tp on vi ti sn hng t la. Ngy nay, bt k mt thnh ph no cng u ly lm t ho khi c t nht mt ca hng bch ho ca Sears t ; v mt t l ln cc gia nh M hng nm vn t hng theo catalogue ca Cng ty. ng nh khu hiu hnh ng ca Cng ty a ra: Sears l ni nc M mua hng. Vy v sao m trong lng cc nh kinh doanh bn l cnh tranh vi nhau, Sears vn tip tc pht trin nm ny qua nm khc, trong khi hng ngn ngi khc mun c nh Sears th b y sang v ng? Mt l do dn n thnh cng ca Cng ty c th thy kh r: Sears khng khi no qun lng chnh sch di hn, tr thnh truyn thng ca mnh - cung cp nhng dch v tuyt ho cho khch hng. Cha bao gi thnh cng lm cho Sears lo mt: cng m rng thm, dch v ca Cng ty cng tt hn. Phn ln ca hng ca Sears lc no cng sch s, bng long khng mt vt d, nhn vin c hun luyn k cng, t ra lch thip v phc v rt nhanh gn. Tt c hng ho u c m bo v mt cht lng. Phn ln n t hng theo catalogue c gii quyt v giao hng ng thi hn. Tn dng mua hng c m rng n tt c cc khch hng, xt thy ng c hng. Ban lnh o Cng ty Sears khng khi no lng qun trn thc t rng thnh cng hay tht bi ca Cng ty l kt qu tng hp t lng trung thnh ca hng triu khch hng. Cu hi tho lun: 1. Phn tch cc yu t m bo thnh cng trong kinh doanh ca Cng ty Sears. 2. Khu hiu hnh ng ca Cng ty Sears l ni nc M mua hng ni ln iu g? 3. Ban lnh o Cng ty Sears cho rng thnh cng hay tht bi ca Cng ty ph thuc vo khch hng. Anh ch c ng vi quan im khng? Ti sao? Tnh hung 6: GIY HN QUC VO NG NAI Tp on sn xut giy th thao hng u ca Hn Quc Hwaseung chn khu cng nghip ng Nai xy dng nh my. Vi s vn u t 39,5 triu USD, tp on ny d nh gia cng giy xut khu sang M v Chu u. Trong thi gian u, Cng ty s tuyn dng khng 3.000 lao ng v nu k hoch kinh doanh thnh cng th Cng ty s cn ti 15.000 lao ng. Hwaseung l tp on chuyn lm hng cho hai hng Reebok v Nike, c doanh thu hng nm 1,4 t USD. Nh nc my ng Nai l d n th 11 ca Hwaseung ti cc nc chu . Cu hi tho lun: 1. Hy nh gi nhng c hi v thch thc ca Hwaseung ti th trng Vit Nam hin nay? 2. Cc doanh nghip cng sn xut giy da c li v hi g trc tnh hung ny? H cn phi lm g i ph vi tp on Hwaseung? 3. Th trng Vit nam s c li v c hi g khi Hwaseung thc hin d n u t ni trn? Tnh hung 7: KHI PHC V PHT TRIN NGNH SN XUT XE P C mt loi sn phm rt quen thuc trong i sng hng ngy ca cc gia nh Vit nam - l chic xe p. Ngnh sn xut xe p tng c thi to nh ho quang, nhng nay ch cn l th nh sng m nht v chu s quay lng li ca cc thng . Theo thng k cha y , c nc c khong 15 triu chic xe p, nhu cu b sung mi nm khong 400.000 - 500.000 chic, ph tng cho thay th v lp mi gp hai n ba 51

ln so vi nhu cu xe. Nhng cc n v sn xut trong nc mi ch p ng c khong 20% yu cu th trng trong nc. Trc tnh hnh ny, B cng nghip c giao nhim v xy dng n khi phc v pht trin ngnh sn xut xe p vi mc tiu v cc gii php hu hiu, trong c vic phi hp vi cc ngnh nghin cu v trnh Chnh ph xem xt mt s chnh sch bo h v pht trin sn xut i vi ngnh xe p. Mc tiu t nay n nm 2000 l t sn lng xe p khong 500.000 chic / nm v n nm 2010 t 1,5 triu chic / nm, chim lnh li th trng trong nc v t t l xut khu 30 - 40% sn lng. Xe p phi r hn xe nhp khu v cht lng khng thua km mi cnh tranh c. ng thi m rng cc sn phm mi, phn u tng t l xe a hnh, th thao, du lch ln 50% sn lng, tng bc pht trin loi xe th thao, du lch c gim xoc v loi xe p gn my dng ng c xng v chy c quy. B cng nghip d kin u t khong 20 - 30 triu USD t nay n nm 2000 cho ngnh xe p. Cng ngh sn xut xe p ca th gii pht trin rt cao, nu so vi Ty u, Vit nam chm sau 50 nm. Do iu kin vn, Vit nam d nh chn cng ngh sn xut ch yu ca i loan - l cng ngh mc d thua Ty u v Nht bn nhng hn Trung quc v mt s nc ng u. Gi thnh u t cng ngh i loan c th thp hn Ty u v Nht bn 30 - 40%. Ngoi ra, cc doanh nghip sn xut xe p s c sp xp li vi s phn cng mi doanh nghip mi vic trn c s th mnh ca chng. Ring Min bc d nh s phn cng li nh sau: - Cc n v thnh vin ca Lixeha ch yu sn xut v cung cp xch, lp, bi, i a, phanh, may, yn, o hng, bn p, n. - Cng ty Xun ho cung cp nan hoa, vnh hp kim st m, ghi ng, p tng. - Cng ty xe p Thi bnh cung cp cc loi cn fuc, p tng, khung xe, yn. - Cng ty dng c c kh xut khu cung cp i a. - Cng ty xe p Nam nh cung cp vnh nhm, chn bn nhm, chn xch nhm, khung xe. - Vic lp rp chnh do Lixeha v Thi bnh m nhn. Cu hi tho lun: Gi s anh (ch) l chuyn gia kinh t trong ngnh sn xut xe p: 1. Theo anh (ch), Chnh ph nn c nhng chnh sch g bo h v pht trin ngnh sn xut xe p trong nc? 2. Anh (ch) c kin g v: - Vic nhp dy chuyn thit b ca i Loan? - S sp xp li, phn cng chuyn mn ho, hp tc ho nh trnh by trn? - Nu thy cha nht tr hon ton vi nhng quan im trn, anh (ch) cho bit phng n ca mnh. 3. Hy xc nh mc tiu chin lc ca ngnh xe p Vit nam?

52

Chng 3. CHC NNG T CHC


Mc tiu: Sau khi nghin cu v hc tp chng ny, sinh vin c th: - Trnh by ni dung ca chc nng t chc, nhng c s trong vic phn chia v thit lp mi lin h gia cc b phn ca t chc. - Trnh by cch thc hnh thnh c cu t chc qun tr trong doanh nghip. 1. KHI NIM, MC TIU V NGUYN TC CA CNG TC T CHC 1.1. Khi nim v tm quan trng ca cng tc t chc 1.1.1. Khi nim T chc l mt thut ng c s dng rt linh hot. Th nht, t chc l mt h thng gm nhiu ngi cng hot ng v mc ch chung. Th hai, t chc l qu trnh trin khai k hoch. Nh chng ta vn thng ni: t chc thc hin k hoch, t chc trin khai chnh sch hay t chc thc thi chnh sch. Khi t chc bao gm ba chc nng ca qu trnh qun tr: xy dng c cu khun kh cho vic trin khai k hoch, ch o thc hin k hoch v kim tra i vi k hoch. Th ba, t chc l mt chc nng ca qu trnh qun tr, bao gm vic m bo c cu t chc v nhn s cho hot ng ca t chc. y chnh l ni dung c nghin cu trong mn hc ny. Cng tc t chc l vic xc nh nhng chc nng nhim v v quyn hn ca mi ngi, mi b phn v mi quan h gia h trong qu trnh lao ng vi nhau sao cho cc c nhn v b phn c th phi hp vi nhau mt cch tt nht thc hin mc tiu chin lc ca t chc. Mi quyt nh, mi k hoch, mi qu trnh lnh o v kim tra s khng tr thnh hin thc hoc khng c hiu qu nu khng bit cch t chc khoa hc vic thc hin n. T chc khoa hc trong vic xy dng gung my s bo m n np, quy c, k cng, tnh t chc, tnh k lut, tnh khoa hc, tc phong cng tc, s on kt nht tr, pht huy c ht nng lc s trng ca mi c nhn v mi b phn trong n v. Ngc li khi b my t chc khng khoa hc, khng mang tnh h thng, khng nng lc chuyn mn c th lm cho cc hot ng qun tr km hiu qu, bt nht, n y trch nhim, tranh cng li, thiu bn lnh, khng quyt on, khng tn dng c c hi v thi c khi n xut hin v lng tng b ng khi phi i ph vi cc nguy c. Khng bit cch t chc cc cng vic mt cch khoa hc c th lm hng cng vic, lng ph cc ngun ti nguyn, nh mt c hi, lm cho t chc b suy yu.Vi chc nng to khun kh c cu v nhn lc cho qu trnh trin khai cc k hoch, cng tc t chc c ngha c bit quan trng, quyt nh phn ln s thnh bi ca t chc. Mt t chc lm tt chc nng ny s hot ng c hiu qu trong mi tnh hung phc tp. 1.1.2. Tm quan trng ca cng tc t chc Trong cc n v sn xut kinh doanh, vn t chc cn c cc nh qun tr lu : - Cng tc t chc va l c s va l iu kin cho vic thc thi nhng nhim v qun tr mt cch c hiu qu. - C cu t chc nh hng n k thut qun tr, nh hng n vic ra quyt nh, truyn t thng tin ca t chc. Dick Cacson, mt nh qun tr ni ting ca M nhn xt, c t 70 n 80% nhng khim khuyt trong qu trnh thc hin mc tiu l do nh hng ca cng tc t chc v thc t cng ch ra rng ch c nhng doanh nghip no lm tt cng tc t chc th hot ng sn xut kinh doanh mi thun li v c hiu qu cao. 1.2. Mc tiu ca cng tc t chc 53

Khi chng ta thnh lp mt doanh nghip, th mt trong nhng cng vic phi lm l xc nh c cu t chc, phn chia trch nhim v quyn hn cho cc c nhn v b phn trong t chc . Khi chng ta mun thit k mt sn phm mi, chng ta cng phi bit cch t chc gii quyt cng vic ny. Nh vy, mc tiu ca cng tc t chc trong cc trng hp trn l gii quyt nhng nhim v c th nh thnh lp doanh nghip v a n vo hot ng mt cch c t chc, hay l thit k mt sn phm mi. Mc tiu ca chc nng t chc l to nn mt mi trng ni b thun li cho mi c nhn, mi b phn pht huy c nng lc v nhit tnh ca mnh, ng gp tt nht vo vic hon thnh mc tiu chung ca t chc. Nhng mc tiu c th v mt t chc thng l: - Xy dng mt b my qun tr gn nh v c hiu lc. - Xy dng n np vn ho ca t chc lnh mnh. - T chc cng vic khoa hc. - Pht hin, un nn v iu chnh kp thi mi hot ng yu km trong t chc. - Pht huy ht sc mnh ca cc ngun ti nguyn vn c. - To th v lc cho t chc thch ng vi mi hon cnh thun li cng nh kh khn bn trong v bn ngoi n v. Cng nh cc loi mc tiu qun tr khc, mc tiu ca cng tc t chc phi khoa hc, kh thi, phi ph hp vi hon cnh thc tin. Khc vi yu cu v cc loi mc tiu qun tr khc, yu cu i vi mc tiu t chc l phi tun th nhng quy lut khch quan c th ca cng tc t chc. V d nh quy lut v tm qun tr, quy lut v cu trc gung my, quy lut v phn chia quyn hn, b nhim, c, bt, thng chc... 1.3. Cc nguyn tc ca t chc qun tr Nhng nguyn tc t chc qun tr ch yu l: 1.3.1. Nguyn tc ch huy Theo nguyn tc ny, mi ngi thc hin ch nhn mnh lnh t mt ngi lnh o. iu ny gip cho ngi nhn vin thc thi cng vic mt cch thun li, trnh tnh trng trng nh xui kn thi ngc. 1.3.2. Nguyn tc gn vi mc tiu B my ca doanh nghip phi ph hp vi mc tiu. Mc tiu l c s xy dng b my t chc ca doanh nghip. 1.3.3. Nguyn tc chuyn mn ha v cn i Cn i gia quyn hnh v trch nhim, cn i v cng vic gia cc n v vi nhau. S cn i s to s n nh trong doanh nghip v phi c s cn i trong m hnh t chc doanh nghip ni chung. 1.3.4. Nguyn tc linh hot B my qun tr phi linh hot c th i ph kp thi vi s thay i ca mi trng bn ngoi v nh qun tr phi linh hot trong hot ng c nhng quyt nh p ng vi s thay i ca t chc. 1.3.5. Nguyn tc hiu qu B my t chc phi xy dng trn nguyn tc gim chi ph. 2. MT S C S TRONG CNG TC T CHC 2.1. Tm hn qun tr Tm hn qun tr, hay cn gi l tm hn kim sot, l khi nim dng ch s lng nhn vin cp di m mt nh qun tr c th iu khin mt cch tt p nht. Khi ni iu khin mt cch tt p nht chng ta mun ni n vic qun tr, giao vic, kim tra, hng dn lnh o nhn vin di quyn mt cch tho ng, c kt qu. Theo kinh nghim 54

qun tr, tm qun tr tt nht cho mt nh qun tr bnh thng l khong 4 - 8 nhn vin thuc cp. Tuy nhin, con s ny c th tng n 12 hay 15 trong trng hp nhn vin di quyn ch lm nhng hot ng n gin, v rt xung cn 2 - 3 ngi khi cng vic m cp di trc tip ca nh qun tr phi thc hin l phc tp. V mt t chc, tm hn qun tr c lin quan mt thit n s lng cc tng nc trung gian trong mt n v. V d: nu t chc c 20 nhn vin v tm hn qun tr l 20 th t chc ch c 2 cp l: lnh o cao nht v nhn vin. Ngc li nu tm hn qun tr trong t chc l 3 th t chc s c 4 cp. B my t chc t tng nc trung gian c gi l b my t chc thp. B my c nhiu tng nc l b my t chc cao. Nh vy, qua v d trn chng ta nhn thy rng vi cng mt s lng cn b cng nhn vin, nu tm hn qun tr rng th s c t tng lp trung gian, ngc li nu tm hn qun tr hp th s c nhiu cp trung gian v b my ca t chc s c dng cao. Thng thng chng ta khng thch nhng b my t chc c nhiu tng nc trung gian v nh vy d lm chm tr v sai lch s truyn t cng nh tin trnh gii quyt cng vic trong t chc. Ai cng mun b bt cc tng nc trung gian c c nhng b my t chc gn nh. Mun gii quyt vn cc tng nc trung gian trong mt b my t chc cn phi xc nh tm hn qun tr rng hay hp. Tuy nhin, tm qun tr li lin quan cht ch ti nng lc ca ngi qun tr, ti tm ca nh lnh o. Tm hn qun tr rng khi nh qun tr c tm cao, c y nng lc, ng thi cp di c trnh lm vic kh, cng vic n nh, c k hoch, t thay i, v cp di c ngi qun tr cp trn u quyn kh nhiu. Tri li nng lc ca nh qun tr hn ch, trnh ca cp di cng khng cao, hoc khi cng vic ca cp di thng xuyn thay i, cng vic khng c k hoch th tm qun tr phi hp mi thch hp. Tm li, tm qun tr tu thuc vo trnh ca nh qun l, tnh phc tp ca hot ng qun tr, trnh v thc tn trng mnh lnh ca cp di, s r rng trong xc nh nhim v, quyn hn, trch nhim v nng lc ca h thng thng tin. 2.2. Quyn hnh trong qun tr 2.2.1. Khi nim v bn cht ca quyn hn Hiu qu ca qu trnh ra quyt nh v t chc thc hin quyt nh trong qun tr ph thuc rt nhiu vo vic phn quyn, u quyn, cng vic xc nh quyn hn v quyn lc cho mi c nhn, b phn trong mt t chc. hiu c cc cch u quyn trong t chc cn phi hiu bn cht cc mi quan h quyn hn v trch nhim trong t chc. Khi nim: Quyn hn l quyn t ch trong qu trnh quyt nh v quyn i hi s tun th quyt nh. Quyn hn gn lin vi mt v tr (hay chc v ) qun tr nht nh trong c cu t chc. Quyn hn ca mt v tr qun tr s c giao ph cho ngi no nm gi v tr v nh vy n khng lin quan n nhng phm cht c nhn ca ngi cn b qun tr. Bn cht ca quyn hn trong cc quyt nh v qun tr l ai, c (hay c) quyn g i vi ai, u, cng nh vo lc no v n cng c ngha l ai phi phc tng qun l v iu hnh ca ai. Quyn hn th hin kh nng trong vic ra quyt nh v iu khin hot ng ca ngi khc. Quyn hn l cht kt dch trong c cu t chc, l si dy lin kt cc b phn vi nhau, l phng tin m nh cc nhm hot ng c t di s ch huy ca mt nh qun tr v s phi hp gia cc n v c th c nng cp dn. N chnh l cng c nh qun tr c th thc hin quyn t ch v to ra mt mi trng thun li cho vic thc hin nhim v ca tng ngi. 2.2.2. Cc loi quyn hnh trong c cu t chc

55

Trong t chc quyn hnh c chia lm 3 loi: quyn hnh trc tuyn, quyn hnh chc nng v quyn hnh tham mu, c phn bit ch yu bng mi quan h vi qu trnh ra quyt nh. - Quyn hnh trc tuyn l quyn hnh cho php ngi qun tr ra quyt nh v gim st trc tip i vi cp di. Mi nh qun tr vi quyn hnh trc tuyn c quyn ra quyt n cho cp di trc tip v nhn bo co t h. - Quyn hnh tham mu: bn cht ca mi quan h tham mu l c vn. Chc nng ca cc tham mu l iu tra, kho st, nghin cu, phn tch v a ra nhng kin t vn cho ngi qun tr trc tuyn m h c trch nhim phi quan h. Sn phm lao ng ca cn b hay b phn tham mu l li khuyn ch khng phi l quyt nh cui cng. Do tnh cht phc tp ca cc hot ng v ca mi trng nn cc nh qun tr khi ra quyt nh lun cn nhng kin thc ca cc chuyn gia trong cc lnh vc kinh t, chnh tr, x hi, cng ngh...Mt khc cc nh qun tr trc tuyn do qu bn rn vi cng vic qun tr h khng th c thi gian tin hnh thu thp d liu, phn tch v a ra cc phng n quyt nh, c bit l cc nh qun tr cp cao nht. V vy quan h tham mu lun cn thit i vi cc t chc v c th gip t chc thnh cng hn rt nhiu. Tuy nhin trong thc hnh quyn hnh tham mu c th dn n mt s vn nh nguy c lm xi mn quyn hnh trc tuyn v s thiu trch nhim ca cc tham mu. mi quan h trc tuyn- tham mu c hiu qu cn c nhn thc ng n v mi quan h quyn hnh ny, cn lm cho trc tuyn lng nghe tham mu ng thi m bo cho tham mu c thng tin a ra c li khuyn chnh xc, tham mu ton din trn c s cn nhc xem xt y cc vn gip nh qun tr ra quyt nh khng mt nhiu cng nghin cu, khng phi hi hp nhiu. - Quyn hnh chc nng l quyn trao cho mt c nhn ra quyt nh v kim sot nhng hot ng nht nh ca cc b phn khc. Do hnh ch v kin thc chuyn mn, thiu kh nng gim st qu trnh, nhng ngi ph trch trc tuyn c th giao mt phn quyn hnh cho cn b tham mu hoc qun tr ca mt b phn no khc. Phm vi quyn hnh chc nng cn c hnh ch duy tr tnh ton vn ca cng v qun tr. Quyn hnh chc nng ch nn gii hnh trong phm vi cu hi nh th no, v i khi cu hi khi nogn lin vi qua strnh qun tr chnh sch, nhng him khi bao hm ngha " u", "Ci g", hay "ai"- gn lin vi qu trnh qun tr tc nghip. L do ca s hnh ch ny l duy tr c tnh nht qun trong mnh lnh cua rcc u vin qun tr trc tuyn. thu c kt qu tt trong vic giao phi quyn hnh chc nng ngi lnh o t chc cn m bo phm vi quyn hnh c ch r cho ngi c u quyn v c nhng ngi chu s tc ng ca quyn hnh ny. 2.3. Phn cp qun tr Nh phn tch mc 2.1, nguyn nhn c cc cp qun tr trong t chc l bi gii hn ca tm hn qun tr (tm kim sot) - l s ngi hay b phn m nh qun tr c th kim sot hiu qu. Quyn hn trong t chc chng qua l mc c lp dnh cho mi ngi thng qua vic trao cho h quyn ra cc quyt nh. C s phn cp qun tr th phi tin hnh u quyn cho cc cp qun tr thp hn trong t chc. Vy nn u quyn mc no? Ni cch khc quyn hn nn c tp trung hay phn tn trong mt t chc mc no? Trc ht ta cn lm r cc khi nim tp trung quyn lc, phn quyn v y quyn. - Tp trung quyn lc l tnh trng m quyn lc c tp trung vo ngi ng u t chc hay b phn. Vi m hnh tp trung quyn lc th khng c nhiu cp qun tr, do c t ngi qun tr. Tp trung quyn lc cao th ngi qun tr c th gim st v kim sot cht ch cp di, cc quyt nh c a ra v t chc thc hin nhanh chng. Tuy nhin, cp trn d can thip qu su vo cng vic ca cp di lm gim s quan tm, tnh tch cc v kh nng sng to ca h. Mt khc do qun tr cao cp qu xa ly trong cc quyt nh tc nghip nn cht lng ca cc quyt nh mang tnh chin lc s gim st. 56

- Phn quyn l xu hng phn tn quyn quyt nh cho nhng cp qun tr thp hn trong h thng th bc. Phn tn quyn lc i hi cc nh qun tr phi quyt nh khi no v quyn g s c u quyn cho cp di, la chn v hun luyn ngi c u quyn, thit lp quy ch kim tra thch hp. - U quyn l qu trnh ngi qun tr cp trn trao quyn ra quyt nh v iu hnh hot ng cho cp di trong mt phm vi no . Phn quyn l hin tng tt yu khi t chc t ti quy m v trnh pht trin nht nh lm cho mt ngi hay mt cp qun tr khng th m ng c mi cng vic qun tr. Nhng nguy c tim n ca phn quyn l s thiu nht qun trong chnh sch, tnh trng mt kh nng kim sot ca cp trn i vi cp di, tnh trng ct c ca cc nh qun tr b phn. Phn quyn mc cao, nhng nh qun tr tr thnh nhng ngi iu hnh c lp trong cc b phn, dn n tnh trng trng lp chc nng, gy thit hi v ti chnh cho t chc. Qu trnh u quyn cn phi tun th cc nguyn tc c bn sau: + Thit lp h thng kim sot hp l. + Ch u quyn cho cp di trc tip. + Vic u quyn khng lm mt i hay thu nh trch nhim ca ngi c u quyn. + Quyn li, ngha v trch nhim ca ngi u quyn v ngi c u quyn phi m bo v gn b vi nhau. Nguyn tc ny i hi phi m bo s tng xng gia ngha v, quyn li v trch nhim. + Ni dung, ranh gii ca nhim v c u quyn phi xc nh r rng. + U quyn phi t gic, khng p t. + Ngi c u quyn phi c y thng tin trc khi bt tay vo vic. + Lun lun phi c s kim tra trong qu trnh thc hin s y quyn. Vic u quyn cn phi c tin hnh theo nhng bc c bn sau: + Quyt nh nhng nhim v c th u quyn v kt qu cn t c. Vic giao quyn nhm lm cho ngi khc c kh nng thc hin c cng vic. Do , cn phi u quyn tng xng vi cng vic v to iu kin cho h thc hin cng tc c giao. + Chn ngi v giao nhim v. + Giao quyn hn thc hin cc nhim v . + Yu cu ngi c u quyn phi chu trch nhim. Mc phn quyn trong t chc: Vic xc nh cn tp trung hay phn tn quyn lc chu nh hng ca nhng nhn t ch yu sau: + Chi ph ca cc quyt nh. Nu quyt nh cng to ra nhiu chi ph cho t chc th cng c tp trung vo cc qun tr gia cp cao v ngc li. Do vy, y l yu t quan trng nht trong vic xc nh mc tp trung. + S thng nht v chnh tr, chnh sch. Cc chnh sch thng nht cho php so snh tnh hiu qu ca tng b phn ca t chc v l c s quyt nh u quyn hay tp trung. + Nn vn ho ca cng ty. Yu t ny c vai tr rt quan trng i vi vic c nn tp trung quyn lc hay khng. Trong nhng t chc c bu khng kh ci m, nhn vin c khuyn khch tham gia vo qu trnh ra quyt nh c nh hng ti h. + S sn sng ca cc nh qun tr. i vi nhng t chc coi kinh nghim thc t l cch hun luyn tt nht pht huy tim nng qun tr th h c th sn sng chp nhn nhng li lm ca cc nh qun tr. Do , cp trn c th sn sng u quyn v giao nhim v cho cp di. 57

+ C ch kim sot. Ch c nhng doanh nghip c c ch kim sot hu hiu mi c th p dng chnh sch u quyn rng ri v ngc li. + nh hng ca mi trng. Cc yu t bn trong v bn ngoi u c th tc ng n mc tp trung ca doanh nghip. 3. C CU T CHC QUN TR 3.1. Khi nim qun tr - iu hnh mi hot ng trong mt t chc, cn c mt b my gm cc cp, cc khu, cc b phn lin kt v ph thuc vi nhau theo quan h dc v ngang; c nhng chc nng, quyn hn v trch nhim xc nh. C cu t chc b my doanh nghip l tng hp cc b phn (n v v c nhn) khc nhau c mi lin h v quan h ph thuc ln nhau, c chuyn mn ho v c nhng trch nhim quyn hn nht nh, c b tr theo nhng cp, nhng khu khc nhau nhm m bo thc hin cc chc nng qun tr v phc v mc ch chung xc nh ca doanh nghip. Cc thuc tnh ca mt c cu t chc gm: + Chuyn mn ho trong cng vic. Vic phn chia nhim v chung thnh nhng nhim v v cng vic nh hn ph thuc trc ht vo li th v k thut v kinh t ca vic chuyn mn ho lao ng. Li th c bn ca chuyn mn ho lao ng l ch thng qua vic phn chia cng vic phc tp thnh nhng hot ng n gin, d o to, mang tnh c lp tng i giao cho tng ngi tng nng sut lao ng ca c nhm s tng ln gp bi. Tuy nhin cc nhim v b chia ct qu nh s lm cho ngi thc hin cng vic nhanh chng cm thy nhm chn, tnh trng xa l i ch gia nhng ngi lao ng c th s gia tng. khc phc hn ch ca chuyn mn ha ngi ta thng s dng cc k thut a dng ho v phong ph cng vic. + Hnh thnh cc b phn : vic hnh thnh cc b phn ca c cu phn nh qu trnh chuyn mn ho v hp nhm cc cng vic, nhim v v chc nng hot ng ca t chc theo chiu ngang giao cho nhng nh qun tr ph trch. Hp nhm cc hot ng v con ngi to nn cc b phn to iu kin m rng t chc n mc khng hn ch. Cc b phn c hnh thnh da trn nhng c s khc nhau to ra nhiu m hnh t chc khc nhau nh: M hnh t chc n gin, M hnh t chc theo chc nng; M hnh t chc theo sn phm/khch hng/a d/ n v chin lc, v m hnh t chc ma trn. Mi c s u c nhng u im v nhc im cn c nh gi theo tnh hiu qu chung ton cc. + Quyn hn v trch nhim: Vic trao quyn hnh hay u quyn cng vi chuyn mn ho lao ng c nh hng nhiu nht n vic thit k cc cng vic v quyn hn ca c nhn trong t chc. Tu theo bn cht ca cc mi quan h quyn hn v trch nhim c cc kiu c cu t chc khc nhau, c th l: c cu trc tuyn, c cu trc tuyn tham mu, c cu trc tuyn chc nng. + Cp bc v phm vi qun tr. Vn v tm hn qun tr lun gn lin vi vn t chc. Tm qun tr rng s cn t cp qun tr hn v ngc li. Cn c vo s cp bc qun tr tn ti 3 m hnh c cu t chc l c cu nm ngang (phng), c cu hnh thp v c cu mng li. + Tp trung v phn tn quyn trong qun tr : phn quyn gip m rng quy m t chc m vn m bo kim sot hiu qu. Ct li ca s phn quyn hiu qu l m bo s cn bng thch ng gia tp trung v phn quyn. Mt t chc gi c cn bng tt nu c kh nng tp trung cp cao quyn ra quyt nh chin lc v chnh sch nhm to khun kh thng nht cho hot ng ca ton t chc, cn cc quyt nh tc nghip c u quyn cho cc b phn.

58

+ S phi hp gia cc b phn, phn h ca c cu. Phi hp l qu trnh lin kt hot ng ca nhng con ngi, b phn, phn h v h thng ring r nhm thc hin c kt qu v hiu qu cc mc tiu chung ca t chc. Mc tiu ca phi hp l t s thng nht hot ng ca cc b phn bn trong v c bn ngoi t chc. Mc phi hp cao s c li i vi nhng cng vic khng thng nht v d gp phi cc tnh hung kh d on, phi thc hin trong mi trng lun thay i v nhng cng vic ph thuc ln nhau. Nhng t chc t ra cho mnh nhng mc tiu cng ln, cng i hi mc phi hp cao. 3.2. Cc yu cu i vi c cu t chc qun tr Mt c cu t chc b my cn t c cc tiu ch sau: - Phi m bo tnh ti u: S lng cc cp, cc khu c xc nh va , ph hp vi cc chc nng qun tr v cc cng on trong chu trnh kinh doanh. Nhiu cp qu s gy s cch bit, km nhanh nhy trong iu hnh v cng knh, lng ph. Qu t cp s khin cho vic iu hnh km c th, su st, d s h sai st. Nhiu khu (b phn chc nng) qu s d chng cho chc nng, gy vng mc trong quan h v trch nhim thiu r rng; to ra nhiu u mi ch o v tng bin ch gin tip chi ph qun l ln. Ngc li, qu t khu s khng qun xuyn c ht cc chc nng cn thit; hoc thiu chuyn su tng chc nng. Nguyn tc ti u l: Bo m qun xuyn ht khi lng cng vic v c th qun l, kim tra c, tu iu kin c th m vn dng trn tinh thn va . Bn cnh , tnh ti u cng cn th hin s cn i, hp l, ph hp vi hon cnh thc tin ca t chc - Phi qun trit nguyn tc mm do (linh hot): Hot ng kinh doanh khng phi bao gi cng din ra bnh thng ng nh d kin. N ph thuc cc din bin ca th trng lun thay i cng vi cc yu t chnh tr, x hi phc tp, i hi tnh nng ng cao trong qun tr. Mi doanh nghip lun ng trc nhng c may cn kp thi nm bt cng nh nhng nguy c cn kp thi ng ph. - Tnh n nh tng i: Yu cu ny dng nh mu thun vi tnh linh hot, song khng th xem nh, bi l s vng bn ca c cu t chc bo m cho hiu lc qun l iu hnh trong tnh hung bnh thng. S thay i tu tin din ra nhiu ln (tch ra nhp vo) s gy hu qu tiu cc, c v nn np hot ng cng nh v tm l nhng ngi trong b my; lm gim hiu lc, k cng ca b my. Mi ln thay i c cu t chc l mt ln xo trn, khng d ly li s n nh trong thi gian ngn. - tin cy cao: S iu hnh, phi hp v kim tra mi hot ng trong doanh nghip i hi thng tin phi c cung cp chnh xc v kp thi. C cu t chc phi bo m c tnh tin cy cao ca cc thng tin . Tnh tin cy cn th hin ch mi b phn u hiu r v lm ng chc nng ca mnh (khng st, khng trng nhau), s dng ng quyn hn v c kh nng chu trch nhim. Mun vy, c cu t chc qun l phi xc nh r v tr tng b phn cu thnh trong c h thng vi cc mi quan h dc - ngang khng gy vng mc, chng cho, cn tr ln nhau; to c mi lin kt gn b ca t chc. - Tnh kinh t: C b my l phi c chi ph nui n. Chi ph qun l cao s i gi thnh ln khin hiu qu kinh t b gim st. Tnh kinh t ca c cu t chc qun l th hin s tinh gn ca b my qun l (theo nguyn tc va ) v hiu sut lm vic ca n (khng ch ph thuc vo cht lng cn b m cn do s hp l ca c cu t chc). Tnh kinh t cng c ngha l tnh hiu qu ca b my, th hin qua tng quan gia chi ph b ra vi kt qu thu v, mc d kh nh gi bng s liu. 3.3. Cc kiu c cu t chc qun tr 3.3.1. C cu t chc trc tuyn C cu qun l trc tuyn l mt kiu t chc b my m mt cp qun l ch nhn mnh lnh t mt cp trn trc tip. H thng trc tuyn hnh thnh mt ng thng r rng 59

v quyn ra lnh v trch nhim t lnh o cp cao n cp cui cng. C cu kiu ny i hi ngi qun l mi cp phi c nhng hiu bit tng i ton din v cc lnh vc. H thng qun l theo kiu trc tuyn ph hp vi cc doanh nghip nh v mt ngi qun l cp trn c th hiu r c nhng hot ng ca cp di v ra nhng mnh lnh trc tip mt cch ng n cho cp di khng cn qua mt c quan gip vic theo chc nng no. i vi nhng doanh nghip hoc t chc ln, ngi ng u t chc khi ra mnh lnh cn tham kho kin ca cc b phn chc nng. - u im ca c cu trc tuyn: Cc quyt nh c a ra v t chc thc hin nhanh chng, kp thi; thc hin tt ch qun l mt th trng; c cu t chc n gin gn nh, d linh hot - Hn ch ca c cu trc tuyn: d dn n tnh trng c on, quan liu; cng vic d b n tc; i hi ngi qun l phi c kh nng ton din v mi mt; khng nhn c nhng kin ng gp tch cc ca cc b phn trung gian.
Gim c doanh nghip

Qun c phn xng

Qun c phn xng

Qun c phn xng

c cng

c cng

c cng

T trng T trng T trng Hnh 3.1. C cu t chc trc tuyn ca mt doanh nghip.

3.3.2. C cu t chc theo chc nng L c cu c t chc da trn chuyn mn ho theo chc nng cng vic. Nhng nhim v qun tr ca doanh nghip c phn chia cho cc n v ring bit, t m hnh thnh nhng ngi lnh o m nhn thc hin mt chc nng nht nh. Trong kiu c cu ny, cc n v chc nng c quyn ch o cc n v trc tuyn, do mi ngi cp di c th c nhiu cp trn trc tip ca mnh.
Gim c

Ph G marketing

Ph G sn xut

Ph G ti chnh

Ph G nhn s

Phng K hoch

Phng vt t

Phng Cng ngh

Phng Nng lng

Hnh 3.2. C cu t chc theo chc nng ca mt doanh nghip.

Trong c cu ny, nhng ngi tha hnh nhim v cp di chng nhng nhn mnh lnh t ngi lnh o doanh nghip, m c t ngi lnh o cc chc nng khc 60

nhau. Bi vy, vai tr ca ngi lnh o doanh nghip l phi phi hp cho c s n khp gia nhng ngi lnh o chc nng, m bo s thng nht trong ch o, trnh tnh trng mu thun, tri ngc nhau. - u im ca c cu chc nng: Phn nh lgic cc chc nng; tun theo nguyn tc chuyn mn ho ngnh ngh; pht huy c sc mnh v kh nng ca i ng cn b theo tng chc nng; gim chi ph v rt ngn thi gian o to; khng i hi ngi qun tr phi c kin thc ton din; d o to v d tm nh qun tr;to ra cc bin php kim tra cht ch ca cp cao nht. - Nhc im ca c cu qun l theo chc nng: D xy ra tnh trng chng cho v chc nng, nhim v gia cc c nhn v b phn vi nhau; cc quyt nh c a ra i khi b chm; s phi hp gia lnh o v cc phng ban chc nng gp nhiu kh khn; kh xc nh trch nhim v hay trch nhim cho nhau; c th d dn ti tnh trng nhm chn, ngi thc hin nhn nhiu mnh lnh khc nhau. 3.3.3. C cu t chc trc tuyn - chc nng Do c cu t chc qun l theo kiu trc tuyn v c cu qun l theo chc nng c nhng u nhc im ring nn hin nay nhiu doanh nghip v t chc la chn kiu c cu qun l theo kiu trc tuyn - chc nng, tc l mt kiu c cu qun l kt hp.
Gim c

Ph G marketing

Ph G sn xut

Ph G Ti chnh

Ph G nhn s

Phng K hoch

Phng Vt t

Phng Vt t

Phng Cng ngh

Phng Nng lng

Phng Nng lng

Qun c v b phn

Qun c v b phn

Qun c v b phn

Qun c v b phn

Qun c v b phn

c cng

c cng

c cng

T sn xut

T sn xut

T sn xut

V nguyn tc, trong 3.3. thng trc tuyn - kiu trc tuyn - chc nng. l trc tuyn t Hnh h C cu t chc theo chc nng, quan h qun trn xung di vn tn ti, vn c cc phng ban chc nng nhng ch n thun v chuyn mn, khng c quyn ch o cc n v trc tuyn. Nhng ngi lnh o trc tuyn chu 61

trch nhim v kt qu hot ng v c ton quyn quyt nh trong n v mnh ph trch. gip cho ngi qun l ra cc quyt nh ng n, c cc b phn chc nng gip vic trong cc lnh vc nh xy dng k hoch, qun l nhn s, marketing, ti chnh - k ton, qun l k thut - cng ngh sn xut. 3.3.4. C cu t chc kiu ma trn M hnh ny l s kt hp ca hai hay nhiu m hnh t chc khc nhau. V d, m hnh t chc theo chc nng kt hp vi m hnh t chc theo sn phm. y, cc cn b qun tr theo chc nng v theo sn phm u c v th ngang nhau. H chu trch nhim bo co cho cng mt cp lnh o v c quyn ra quyt nh thuc lnh vc m h ph trch.
Tng gim c

Marketing

Nhn s

Mua sm

Ti chnh

Gim c d n A Gim c d n B Hnh 3.4. C cu t chc kiu ma trn.

- u im ca c cu t chc kiu ma trn: nh hng theo kt qu cui cng; Kt hp c nng lc ca nhiu cn b qun tr v chuyn gia; To ra cc nh qun tr c th thch ng vi cc lnh vc qun tr khc nhau; Tp chung ngun lc vo khu xung yu; Cho php cng lc thc hin nhiu d n, sn xut nhiu loi sn phm khc nhau; p ng c tnh hnh sn xut kinh doanh nhiu bin ng; Vic hnh thnh v gii th d dng, nhanh chng; t tn km, s dng nhn lc c hiu qu. - Nhc im ca c cu t chc kiu ma trn: C s mu thun v quyn hn trong t chc, d xy ra tranh chp nh hng gia ngi lnh o v cc b phn. C cu ny i hi nh qun tr phi c nh hng ln; phm vi ng dng cn hn ch v i hi mt trnh nht nh; quyn lc v trch nhim ca cc nh qun tr c th trng lp nhau to ra cc xung t v khong cch trong n lc gia cc c nhn v n v. Trong thc t ngoi nhng m hnh k trn, cc b phn ca c cu cn c th c Gi hnh thnh theo qu trnh cng ngh, theo cc dch v h tr, theo nhm... M hnh c la m chn ph thuc vo nhiu yu t khc nhau trong mi hon cnh nht nh. Cc yu t ny c bao gm cc loi cng vic phi lm, cch thc tin hnh cng vic, nhng ngi tham gia Mar thc hin cng vic, cng ngh c s dng, i tng phc v, phm vi phc v... m ketin hnh t chc c th gip t c mc tiu ca t chc mt cch hiu qu, phn ln cc t g chc u s dng hnh thc phn chia b phn hn hp, trong kt hp hai hay nhiu c s Phn thun tu trn. g u im ln nht ca m hnh hn hp l s kt hp nhiu m hnh cho php t chc Phn li dng c cc u th ca m hnh t chc chnh v gim c nh hng ca cc nhc g im ca n. M hnh ny gip x l c cc tnh hung phc tp, c tc dng tt i vi nhn cc t chc ln, v cho php chuyn mn ho mt s c cu t s chc. Tuy nhin, m hnh hn Phn g 62 Kinh doan h Phn

chn h Khu vc hng hp c th lm cho c cu t chc phc tp, hnh thnh nhng b phn hay phn h qu nh in lm tng thm nhc im ca mi loi m hnh thun tu. t 3.3.5. Cc kiu c cu t chc khc Gim c Khu a. C cu t chc phn chia theo a l vc Gi dng Mc ch ca phn chia theo a l l nhm khuyn khch s tham gia ca a phng, m l phng php kh ph bin cc c nhng u th trong cc hot ng a phng. y cng doanh nghip hot ng trn mt phm vi a l c Cc b phn ca t chc c hnh rng. Mar nginghi l lnh o khu vc . Gi thnh nh hp nhm theo tng khu vc v giao cho mt qun ketin m p g c Gim c Khu Phn Mar vc g ketin hng Phn g ho Phng Phng Nhn Phng Ti g Phng Kinh Phn tr nhn doanh Marketing sg chnh em s Phn K Phn g ton g nhn Sn Kinh s Min Trung xut Nam Min Bc Min doan Phn Bn h g hng Phn Kinh Bn g ti doan hng chn K thut Sn xut h Nhn s K K ton Phn h Phn ton g Hnh 3.5. C cu tKhu theo a Sn chc l. g ti Phng Mar vc chn xut Marketing ketin hng h doan in - u im: g Giao trch nhim cho cp thp hn; ch cc th trng v nhng vn Khu h Phn t a phng; tng cng s kt hp theo vng; tn dng c tnh hiu qu ca cc hot ng vc tng g ti a phng; Phn cp c s o to c gi trKhu cp tng qun l; c s thng tin trc cung cho hng hp nh i din cho li ch a phng. g vc tip tt hn vi nhng in Khu n s nh dng vc - Nhc im: Cn nhiu ngi t th lm cng vic tng qun l; c khuynh hng c n s c Khu kinh lm cho vic duy tr cc dch v trung tm v kinh t kh khn hn v c th cn cn n Phn cng vc nhng dch v nh l nhn s hoc mua sm cp vng; vnK kim sot ca cp qun l g Phn nghi dng thut cao nht kh khn hn. Kinh g p c K b. C cu t chc phn chia theo sn phm doan Kinh Khu cng thut h Phng sn phm hoc tuyn sn phm t lu c vai tr ngy Vic nhm cc hot ng theo Nhn doan vc Phng Kinh Phng Ti Gi snghi cng gia tng trong cc doanh nghip quy m ln vi nhiu dy chuyn cng ngh. Cng h hng doanhm chnh p t lu n l mtPhn trnh ngy cng pht trin. Nhng doanh nghip in hnh p dng hnh qu ho Khu c g ti thc ny u c t chc theo cc chc nng catr doanh nghip. Cng vi s pht trin ca Phn vc Mar ch hng, ngi qun ti sn xut, qun l bn hng v em Khu vcvin qun tr k thut phi tnh l dch v, u g Khu vc hng ketin Khu vc quy nh n cc vn vkinh m. Cng vic qun l ngy cng tr nn phc tp v Khu vc l tm qun ch hng ha tr K dng c g ho hng vic t doanh tng hn ch kh nngnh thm s ngi qun l thuc cp trc tip ca h. Khi , in t chc tng em cng ton nghip tr Phn hp da vo cc b Phn sn phm c a ra. Chin lc ny cho php ban qun tr cao phn Sn em g g ti nht trao cc quyn hn ln hn cho ban qun lxutphn theo cc chc nng sn xut, bn b Phn K Phn hng, dch v vGi thut lin quan n mt sn phm hay dy chuyn sn phm cho trc v gk ti Bn ton g m ch r mc trch Gi chnh v li nhun ca ngi qun l mi b phn ny. nhim hng K thut K ton Sn nhn c K ton m Bn K thut s xut c hng Bn Phn thut K hng g 63 thut tonBn hng Sn xut Kinh Bn hng SnBn xut Sn hng doan xut h HnhK C cu t chc theo sn phm. 3.6. doan ton Phn

chn h Khu vc hng in t Khu vc dng c cng nghi p Khu vc hng ho tr em K ton Sn xut Bn hng trch nhim v li nhun - u im: Hng s ch v n lc vo tuyn sn phm; t Bn cho c cp khu vc; ci thin vic phi hp cc hot ng chc nng; to ra nhng c s o hng dng ho sn phm, dch to c ngha i vi nh tng qun tr; cho php pht trin v a K v. ton - Nhc im: Cn c nhiu ngi c nng lc qun l chung; c xu th lm cho vic Sn duy tr cc dch v kinh t tp trung tr nn kh khn; lm ny sinh nhng vn kh khn xut i vi vic kim sot ca cp qun l cao nht. doan c. C cu t chc phn chia theo khch hng h phc v khch hng mt cch hu hiu, ngi ta chia khch hng thnh tng nhm tng nh c nhng vn ging nhau v nhu cu v c gii quyt bi chuyn vin ca ngnh hp . Khu Ngn hng vc TW kinh K thut K thut Ngn hng Ngn hng Ngn hng
Ngn hng NN v PTNT TPT Ngoi thng Cng thng

xut doan h tng hp Khu vc kinh K thut K thut

tng hp Khu vc kinh K thut K thut

Doanh nghip

Nng dn

Cn b

HSSV

Hnh 3.7. C cu t chc theo khch hng.

- u im: Khuyn khch s ch n i hi ca khch hng; To cho khch hng cm gic h c nhng ngi cung ng (ngn hng) hiu bit; Pht trin s chuyn su v khu vc khch hng; 64

- Nhc im: C th kh kt hp hot ng gia cc nhu cu khch hng tri ngc nhau; Cn c ngi qun l v chuyn gia tham mu v cc vn ca khch hng; Cc nhm khch hng c th khng phi lun xc nh r rng d. C cu t chc b phn theo n v chin lc (SBU) Khi mi quan h gia cc b phn trong t chc tr nn qu phc tp, ngn cn s phi hp, cc nh lnh o cp cao s tm cch to nn cc n v chin lc mang tnh c lp cao, c th tin hnh cc hot ng thit k, sn xut phn phi sn phm ca mnh. Mi n v chin lc l mt phn h c lp m nhn mt hay mt s ngnh ngh hot ng khc nhau, c th cnh tranh vi cc n v khc trong cng t chc. c trng c bn phn bit n v chin lc vi t chc c lp l ngi lnh o n v chin lc phi bo co vi cp lnh o cao nht ca t chc. C cu tp on nh General Electric, General Foods v Armco Steel... l mt dng ca m hnh t chc theo n v chin lc, vi hnh thc c bit nht l cc cng ty m nm gi c phn, quy t nhng hot ng khng lin kt.
Tng gim c

Ngn hng pht trin th

Ngn hng cho vay bt Ngn hng ng sn v hp tc x tha k Hnh 3.8. C cu t chc theo n v chin lc.

Ngn hng s nghip

- u im ca m hnh t chc b phn theo n v chin lc l : Xy dng trn c s phn on chin lc nn gip nh gi c v tr ca t chc trn th trng, i th cnh tranh v din bin ca mi trng; Hot ng da vo nhng trung tm chin lc, cho php tin hnh kim sot trn mt s s cung thng nht; c nhng n v c lp vi nhng mc tiu r rng v iu ny cho php tng cng phi hp bng phng thc gim thiu nhu cu phi hp. - Nhc im: C kh nng xut hin tnh trng cc b khi li ch ca n v chin lc ln t li ch ca ton t chc; Chi ph cho c cu tngdo tnh trng lp ca cng vic; Nhng k nng k thut khng c chuyn giao d dng v cc k thut gia v chuyn vin b phn tn trong cc n v chin lc; Cng tc kim sot ca cp qun tr cao nht c th gp kh khn. 3.4. Cc yu t nh hng n c cu t chc Khi xy dng c cu t chc b my qun l doanh nghip, cn tnh n nhng nhn t nh hng sau: 3.4.1. Chin lc v mc tiu ca t chc Chin lc v c cu t chc l hai mt khng th tch ri trong qun tr hin i. Bt c chin lc mi no cng c la chn trn c s phn tch cc im mnh, im yu, c hi v e do ca mi trng trong c cu ang tn ti. Ngc li, l cng c thc hin cc mc tiu chin lc, c cu t chc phi c thay i khi c s thay i chin lc. Mc ch, chc nng hot ng ca doanh nghip quy nh c cu b my. cc doanh nghip sn xut, chc nng sn xut l quan trng v do b my phi hng vo phc v tt nht cho hot ng sn xut. cc doanh nghip dch v th b phn tip xc phc v 65

khch hng l quan trng. Nghin cu mi lin h gia chin lc v c cu t chc ca 500 cng ty hng u nc M c kt qu nh sau: Chin lc - Kinh doanh n ngnh ngh. C cu t chc - Chc nng.

- a dng hot ng dc theo dy - Chc nng vi b phn ph tr vn chuyn sn xut. hnh nh nhng n v li ch. - a dng ho cc ngnh ngh c mi quan h rt cht ch. - n v chin lc.

- a dng ho cc ngnh ngh c mi - C cu hn hp vi nhiu phng quan h khng cht ch. thc t chc p dng c th cho tng b phn. - a dng ho cc hot ng c lp. - Cng ty m nm gi c phn. 3.4.2. Quy m t chc v mc phc tp trong hot ng ca t chc T chc c quy m ln, thc hin nhng hot ng phc tp thng c mc chuyn mn ho, tiu chun ho, hnh thc ho cao hn, nhng li t tp trung hn cc t chc nh thc hin nhng hot ng khng qu phc tp. 3.4.3. Cng ngh v k thut sn xut Nhiu cng trnh nghin cu chng minh rng cng ngh sn xut ca doanh nghip l mt yu t quan trng c nh hng n vic thit k b my t chc. Nhng doanh nghip c cng ngh sn xut, quy trnh sn xut phc tp thng c c cu t chc nhiu bc vi c im l mc gim st v phi hp cng vic c thc hin vi cng cao. C cu phi c b tr sao cho tng cng c kh nng thch nghi ca t chc trc s thay i nhanh chng v cng ngh. 3.4.4. Thi ca lnh o cp cao v nng lc ca i ng nhn lc Thi ca lnh o cp cao c th tc ng n c cu t chc. Cc cn b qun tr theo phng thc truyn thng thng thch s dng nhng hnh thc t chc theo chc nng vi h thng th bc m t s dng cc hnh thc t chc theo ma trn hay mng li, hay nhng m hnh phn tn vi cc n v chin lc. Nhn lc c trnh , k nng cao thng hng n cc m hnh qun tr m. Cc nhn vin cp thp v cng nhn k thut c tay ngh cao thng thch m hnh t chc c nhiu t i, b phn c chuyn mn ho v nhng m hnh nh vy ca s phn nh r nhim v v to c hi lin kt vi nhng i tng c chuyn mn tng ng. 3.4.5. Mi trng kinh doanh y l nhng yu t bn trong v bn ngoi tc ng n hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Nhng tnh cht ca mi trng nh tnh tch cc, tnh phc tp v mc thay i c nh hng n c cu t chc. Trong iu kin mi trng phong ph v ngun lc, ng nht v tp trung v n nh, t chc thng c c cu c hc, trong vic ra quyt nh mang tnh tp trung vi nhng ch th, nguyn tc th l cng rn vn c th mang li hiu qu cao. Trong iu kin mi trng khan him ngun lc, a dng, phn tn v thay i nhanh chng thng phi xy dng c cu t chc vi nhng mi lin h hu c, trong vic ra quyt nh mang tnh phi tp trung vi cc th l mm mng, cc b phn lin kt cht ch vi nhau v cc t i a chc nng. + Ngoi ra hnh thc php l ca doanh nghip; quan h s hu tn ti trong doanh nghip; Cc phng tin phc v qun tr; Chnh sch i ng ca doanh nghip i vi i ng cn b qun tr cng c nh hng n c cu t chc ca doanh nghip. 66

4. TIN TRNH THIT K C CU T CHC D hnh thnh c cu mi hay hon thin, i mi c cu ang tn ti, cc nh qun tr cng s cn thc hin cc bc c bn sau: 4.1. Nghin cu cc nhn t nh hng n c cu t chc Trn c s phn tch chin lc v cc yu t bn trong cng nh bn ngoi c nh hng n c cu t chc, s xc nh nhng c trng c bn nht ca c cu vi nhng cu hi cn phi tr li: + Nhng nhim v phc tp s c phn chia thnh cc cng vic ring bit n mc no? y s phi gii quyt mi quan h i trng gia li th lm tng nng sut lao ng, to iu kin thun li cho o to vi kh nng to ra s tr tr, ngn cn sng to ca chuyn mn ho cao. Quyt nh v mc chuyn mn ho s nh hng n vic xc nh v phn loi danh mc hot ng cn thc hin trong t chc. + S s dng m hnh no hp nhm cng vic thnh cc b phn ca c cu? C th la chn gia cc m hnh t chc theo chc nng, theo sn phm, theo a d, theo khch hng, theo qu trnh, theo cc b phn dch v, theo n v chin lc, theo ma trn hay kt hp mt s m hnh k trn. + S s dng m hnh no phn chia quyn hn trong t chc? C th la chn gia cc m hnh t chc trc tuyn, trc tuyn tham mu, hay trc tuyn chc nng. + S la chn tm qun tr l bao nhiu? Quyt nh ny s nh hng n s lng cc cp qun tr trong h thng th bc. + Thm quyn cc quyt nh nm u? iu ny nh hng n mi quan h tp trung v phn quyn gia cc cp qun tr. + S s dng c ch phi hp no? Quyt nh ny s nh hng n mc phi hp v vic la chn cc cng c m bo phi hp cc yu t bn trong t chc cng nh gia t chc vi mi trng. Nhng quyt nh mang tnh nguyn tc trn s cho php xc nh m hnh tng qut ca c cu. l c s xy dng c cu c th cho t chc. 4.2. Chuyn mn ho (hay phn chia cng vic) Cc mc tiu chin lc Kt qu ca giai on ny l danh mc cc chc nng, nhim v, cng vic cn thit thc hin mc tiu chin lc. Qu trnhXy dngmn hotng. vic c thc hin theo 3 - chuyn c s h cng bc: Phn tch mc tiu chin lc; Phn tch chc nng hot ng; Phn tch cng vic. - Qun tr ngun nhn lc. Qu trnh phn Cc hotdng m hnh chui gi trin cng ngh.sau). tch s - Pht tr (nh s ng c Nhng cu hih bn cn tr li l: Dch v php l. - Dch v i ngoi. + thc hin mc tiu ca t chc cn tin hnh trng. ... tr - Nghin cu mi nhng nhm hot ng (chc nng) mang tnh c lp tng i no? Cc chc nng c quan h vi nhau nh th no? +Mi chc nng bao gm nhng nhim v no? cc nhim v c quan h vi nhau Dch v nh th no? Cc hot Cung Phn hu mi + thc hin mi nhim v cn tin hnh nhng cng vic no? Cc cng vic c Sn Thit phi sn quan h vi nhaung th no? k ng u nh xut + Mi cng vic c tin hnh u? chnh vo phm + Thi gian tin hnh mi cng vic trong mt chu k hot ng? + Nhng phm cht v nng lc cn thit tin hnh cng vic.
Tm kim tng Th nghim tng Phn tch mu Sn xut th Phn phi th Sn xut i tr

Cc cng vic

- Nghin cu c bn. 67 - Hon thin, ci tin i mi. - Nghin cu cc i th cnh tranh. - Sng kin ca ngi tiu dng. - Mua pht minh, sng ch...

4.3. Xy dng cc b phn v phn h ca c cu Cc b phn v phn h ca c cu c hnh thnh thng qua qu trnh hp nhm cc cng vic. Trn c s cc quyt nh mang tnh nguyn tc v tiu ch hp nhm cc hot ng, cc mi quan h quyn hn, tm qun tr v mc phn quyn, trong giai on ny cn tin hnh nhng cng vic c bn sau: + B phn ho cc cng vic: Hp nhm cc cng vic c mi quan h gn gi theo cch hp l nht to nn cc b phn. xc nh s ngi cn thit trong cc b phn. + Hnh thnh cp bc qun tr cn c vo quyt nh v tm qun tr v tiu ch hp nhm ccc b phn. + Giao quyn hn. Xc nh ai c quyn quyt nh cho ai v ai s phi bo co cho ai trong t chc. Giao quyn hn cn thit cho nhng ngi ng u cc nhm tin hnh qun tr cc hot ng. + Phi hp. Xy dng c ch phi hp hot ng ca cc b phn v c ch gim st kt qu ca s phi hp . C th ho cc cng c phi hp s c s dng. 4.4. Th ch ho c cu t chc Th ch ho r rng c cu t chc mi ngi c th hiu v lm cho n tr nn c hiu lc. Cc cng c th ch ho c cu t chc l s t chc, m t v tr cng tc v s giao quyn quyt nh thng c s dng thc hin mc tiu trn. 4.4.1. S t chc Mi c cu t chc u c th c biu din bng s , trong xc nh cc b phn, cc v tr qun l quan trng ca c cu v mi quan h gia cc v tr cc b phn theo cc tuyn quyn hn ch yu. S c cu t chc ch cho cc nh qun l v nhn vin, h ang u trong t chc, gn b vi nhng b phn khc v vi ton t chc ra sao. N l cng c hu hiu loi b s mp m, trn trnh trch nhim, thiu phi hp, trng lp cng vic, quyt nh khng 68

ng ngi, ng vic. Bn cnh , s cn cho thy nhng im bt hp l cn pha hon thin, i mi ca c cu t chc. Tuy nhin, s c cu t chc cng c nhng hn ch. S ch cho bit cc mi quan h quyn lc chnh thc m khng ni c nhiu v cc mi quan h khng chnh thc. N cng ch th hin cc mi quan h trc tuyn ch yu m khng cho bit c bao nhiu quyn hn tn ti cc v tr khc nhau ca c cu. 4.4.2. M t v tr cng tc M t v tr l ti liu xc nh cc v tr trong c cu t chc vi nhim v, quyn hn, trch nhim, iu kin lm vic v nhng yu cu c trng i vi nhn s m nhim cc v tr . 4.4.3. S quyn hn quyt nh Mt bin php t chc khc l a ra s phn b quyn hn quyt nh trong xc nh cc nhim v v quyn ra quyt nh ca cc nh qun l trong vic thc hin cc nhim v . Bng 4.1. S phn b quyn hn quyt nh. Quyn hn ca cc v tr qun l Nhim v Trng b phn Trng phng nhn s Gim c

1. Qun tr nhn s - Tuyn nhn - Chn ngi c vin. tham gia thi tuyn. - Tin lng. - ngh danh sch c tng.

- Quyt nh danh sch trng tuyn. - Quyt nh danh sch tng lng.

- Ph chun quyt nh tuyn. - Ph chun quyt nh tng lng.

S quyn hn ra quyt nh l cng c hiu qu nht xc nh v lm r cc mi quan h quyn hn trong t chc, qua cho thy ai c quyn k duyt cc quyt nh c lin quan ti vic thc hin mt nhim v nht nh.

69

TM TT L THUYT Trong chng ny, chng ta nghin cu nhng vn rt khi qut v cng tc t chc trong doanh nghip. Nhng ni dung ch yu cn ch l: - Cng tc t chc l vic xc nh nhng chc nng nhim v v quyn hn ca mi ngi, mi b phn v mi quan h gia h trong qu trnh lao ng vi nhau sao cho cc c nhn v b phn c th phi hp vi nhau mt cch tt nht thc hin mc tiu chin lc ca t chc. - Mc tiu ca chc nng t chc l to nn mt mi trng ni b thun li cho mi c nhn, mi b phn pht huy c nng lc v nhit tnh ca mnh, ng gp tt nht vo vic hon thnh mc tiu chung ca t chc. - C s thit k cng vic v hnh thnh cc b phn ca t chc l tm hn qun tr, cch thc u quyn v mc phn quyn. - Cc kiu c cu t chc b my qun l c phn loi theo cch thc hnh thnh cc b phn, theo mi quan h quyn hn c s dng, theo s cp qun tr hoc theo quan im tng hp. Mi kiu c cu u c u nhc im ring. Cc yu cu i vi c cu t chc l: Ti u; Linh hot; n nh: Tin cy v Kinh t. - Qu trnh thit k c cu t chc gm 4 bc : 1-Nghin cu cc nhn t nh hng n c cu t chc; 2- Phn chia cng vic; 3- Hnh thnh cc b phn v phn h ca c cu; 4-Th ch ho c cu t chc. Cc yu t nh hng n c cu t chc gm: Cng ngh sn xut; Chin lc; Mi trng kinh doanh. Ngoi ra n cn b nh hng ca quy m v mc phc tp trong hot ng ca t chc v c im ca nh qun tr v nng lc ca i ng lao ng.

70

CU HI THO LUN 1. Trnh by khi nim v c s ca cng tc t chc trong doanh nghip? 2. Khi chuyn mn ho theo chiu dc hnh thnh h thng th bc trong h thng qun tr chng ta cn lu cc kha cnh quan trng no? 3. Chuyn mn ho chiu ngang dn ti cc kiu c cu t chc c bn no? a v d minh ho cho cc kiu c cu ? 4. Trnh by nhng yu cu i vi c cu t chc qun tr? 5. Trnh by nhng nhn t nh hng n c cu t chc qun tr? 6. Tm qun tr v cp qun tr c quan h vi nhau th no? Hy nu nhng kiu c cu t chc qun tr? 7. Th no l tp chung, phn quyn v u quyn trong qun tr cc t chc? Hy nu qu trnh u quyn v nhng nguyn tc c bn phi tun th u quyn hiu qu? 8. Hy xc nh c s phn chia b phn trong trng i hc hay mt cng ty m bn bit? Theo kin ca bn th c s no c th to nn s khc bit trong phng thc lm vic ca trng i hc hay cng ty ?

71

NGHIN CU TNH HUNG Tnh hung 1: GII QUYT TNH HUNG QUN TR ng Vn l gim c cng ty Thnh li chuyn sn xut cc loi ng c vi i ng k s v cng nhn k thut gii, ng thi cng ty li mi trang b mt s loi my mc thit b hin i nc ngoi. Do vy, sn phm ca cng ty ny lun t cht lng cao, c uy tn i vi khch hng v c mt v tr thun li trn th trng. Tuy vy, tnh hnh sn xut ca cng ty trong thi gian gn y c nhng biu hin i xung. Trc tnh hnh , ng Vn quyt nh thnh lp mt ban thanh tra, ban ny tp hp nhng chuyn gia gii c nhiu kinh nghim cc lnh vc nh qun l, ti chnh, thng mi, k thut v lut nhm tm cc nguyn nhn gy ra tnh trng tr tr hin nay. Gim c ch nh ng Thnh lm trng ban. Trong qu trnh hot ng, cc thnh vin ca ban lm vic rt thn trng v c trch nhim. Sau mt thi gian, ban thanh tra hon thnh nhim v v trnh ln gim c mt bn bo co chi tit theo cc nguyn nhn gy ra tnh trng tr tr ch yu bt ngun t thit st ca mt s phng ban v phn xng vi nhng s liu chng minh y thuyt phc. Km theo bn bo co l mt k hoch nhm sa cha nhng sai st m cng ty mc phi. Tuy nhin, ph gim c v cc trng phng c lin quan u phn bc nhng kt lun ca ban thanh tra v cho rng ban ny can thip qu su vo cng vic ca cc b phn ng thi ngh hy b nhng kt lun ca ban thanh tra. Cu hi tho lun: 1. ng gim c thc hin chc nng g trong qun tr kinh doanh? 2. Ti sao ph gim c v trng phng li phn bc kt lun ca ban thanh tra. 3. Nu l gim c th Anh (ch) s gii quyt tnh hung ny nh th no? Tnh hung 2: I X VI NHN VIN ng Hong Long ph trch mt ca hng trong mng li bn hng ca cng ty thit b. Ca hng c 7 ngi bn hng v cc nhn vin h tr. Nhng ngi bn hng c tr lng da trn doanh s bn c. Nhng mi ngi u phi lm thm cc nhim v khc, chng hn nh gip ngi qun l hng ho, b tr trin lm, x l khiu ni ca khch hng v by bn hng ho. Nhng nhim v ny cn phi c phn cng u cho mi nhn vin bn hng. Ch tiu bn ra ca ca hng c cng ty phn b theo s ngi bn hng v mi ngi s thc hin ch tiu c nhn ca mnh. C Hng l ngi bn hng gii nht. Thng khi c khng t c mc bn hng ca mnh (iu ny rt t khi xy ra) th ch tiu ca ca hng cng khng t c. Tuy nhin, Hng thng khng gip trong vic thc hin cc nhim v chung lm nh hng ti quyn li ca 6 ngi bn hng kia. Nhng ngi ny thy rng nu h khng qun xuyn cc nhim v chung th h s b sa thi. Gn y, ng Long nhn thy rng mt nhn vin bn hng ca mnh l c Mai thng hay phm phi sai lm vi khch hng v khng thc hin phn nhim v chung ca c ta. Khi ca hng trng n kim tra th c ta thng than phin l c Hng hu nh lng trnh khng mun lm g ngoi cng vic bn hng. Sau cuc ni chuyn ny, ng Long bt u quan st, cc nhn vin bn hng ca mnh cht ch hn v nhn thy rng hu ht nhng ngi ny u th vi cng vic ca h v thiu s hp tc vi nhau. ng Long thy cn phi lm mt iu g . Cuc ni chuyn vi Hng khng em li my kt qu. Tuy nhin, ca hng cn ti c Hng do k lc bn hng tuyt vi ca c ta. Trong khi tinh thn lm vic ca cc nhn vin khc bt u sa st. Cu hi tho lun: 1. ng Long nn lm g? 2. Tiu chun thc hin nhim v y l g? C nn thay i chng hay khng? Nu c th thay i theo cch no?

72

3. Ngi ph trch ca hng c th lm cch no khi phc li tinh thn ca cc nhn vin? Tnh hung 3: PHN CP CNG TY KINH DOANH VT T THIT B Nh cc sn phm vi cht lng tt, chng trnh Marketing sng to, dch v khch hng trong cng ty hon ho, cng ty kinh doanh vt t thit b my tnh ang dn u th trng, li nhun lin tc tng cao v chim c lng tin ca khch hng. Tuy nhin, gim c nhn thy rng c cu t chc ca cng ty tng gip cng ty thnh t nay khng cn thch hp vi i hi ca cng ty na. Trong nhiu nm, cng ty t chc mng li theo cc tuyn chc nng vi cc ph gim c ph trch ti chnh, marketing, sn xut, nhn s, kinh doanh, k thutTrong qu trnh pht trin, cng ty m rng hot ng kinh doanh, pht trin thm cc mt hng mi. Thi gian gn y ny sinh mt s vn cn quan tm l c cu t chc ca cng ty khng th hin c trch nhim v li nhun, cp di gim c t ra khng ph hp vi bn cht cng vic kinh doanh, ngn cn hp tc c hiu qu gia cc b phn chc nng ca cng ty. Dng nh c qu nhiu quyt nh thc hin ca cp di m cha thng qua gim c cng ty. Do , gim c cng ty ra quyt nh giao cho 15 chi nhnh ca cng ty trong v ngoi nc quyn ch ng kinh doanh v chu trch nhim li nhun. Tuy nhin, sau khi i mi ny c hiu lc th gim c thy rng khng th kim sot thch ng cc chi nhnh ny. Xut hin nhng trng lp ng k trong cc chc nng kinh doanh, nhn s, ngi qun l ca mi chi nhnh tin hnh hot ng ring m khng quan tm n cc chnh sch v chin lc ca cng ty. V gim c thy rng cng ty c xu hng phn thnh mt s b phn c lp vi nhau. T kinh nghim ca mt vi cng ty gp kh khn khi ngi qun l mt chi nhnh mc sai lm v chi nhnh phi chu thit hi ln, gim c cng ty i n kt lun l ng i qu xa trong vic phn cp qun l. Do vy, gim c cng ty hn ch quyn hn ca cc chi nhnh v buc cc quyt nh quan trong ca h phi c cng ty thng qua nh: Chi tiu bt k khon vn no qu 50 triu ng, gii thiu bt k sn phm mi no; cc chnh sch v chin lc marketing, gi c, m rng doanh nghip v thay i chnh sch nhn s. Cc chi nhnh t ra khng hi lng khi b hn ch quyn ch ng trong kinh doanh. H phn nn rng chnh sch ca cng ty khng nht qun, lc phn quyn sau li tp quyn. Cu hi tho lun: 1. Theo bn, gim c cng ty mc phi sai lm no khi 15 chi nhnh ca cng ty hot ng c lp. 2. Vic gim c cng ty hn ch quyn hn ca cc chi nhnh c nn khng? Ti sao? 3. Anh (ch) s lm nh th no trong hon cnh ny? Tnh hung 4: NGUYN NHN THNH CNG CA CNG TY T VN THIT K ABC Khi u ch vi 3 kin trc s tr mi ra trng, Cng ty ABC tri qua rt nhiu kh khn trong hot ng kinh doanh. Cng vi thi gian. Cng ty ABC ln mnh vi i ng nhn vin ln n gn 100 ngi. Cng vic kinh doanh ca cng ty gp nhiu thun li, uy tn ca cng ty ngy cng cao, li nhun thu v ln. Tr li phng vn cc nh bo, gim c cng ty ABC cho rng nhng thnh cng t c xut pht t s on kt, nht tr v phi hp hi ho gia cc nhn vin. Gim c Cng ty ABC cho bit ng yu cu tt c mi ngi trong cng ty, t v tr thp nht n v tr cao nht phi lun coi mnh l mt thnh vin trong nhm, cng lm vic ht sc mnh v mc ch chung ca cng ty. ng cho rng vic phn nh r rng t chc, quyn hn, v yu cu cng vic i vi tng v tr, ging nh cc cng ty khc vn lm, s khng em li hiu qu, v qu ri rm. ng cng ni vi cc 73

phng vin k hoch m rng cng ty ABC trong thi gian ti, bt u bng vic tuyn thm 30 nhn vin lm vic trong b phn thit k v b phn Marketing. Cu hi tho lun: 1. Bn ngh th no v kin ca ng gim c cng ty ABC? 2. Vi cch thc t chc hot ng nh vy, cng ty ABC c th gp phi nhng vn g trong tng lai? Gi s bn l trng mt b phn trong Cng ty ABC, bn s lm g gip cng ty ABC vt qua nhng vn c th gp phi trong tng lai? Tnh hung 5: S T CHC MI CA CNG TY CNG NGH THNG TIN V NG DNG Ch tch cng ty cng ngh thng tin v ng dng trnh ln Hi ng qun tr mt c cu sp xp t chc mi cho cng ty (nh hnh v). Theo ng ch tch, vi c cu ny, cng ty s c th phn ng nhanh hn vi nhng thay i ca th trng, cng nh p ng nhanh hn nhng yu cu ca khch hng. ng thi, c cu ny gip cho vic qun l cng ty mang tnh tch cc hn, gim bt cc cp qun l trung gian. Tuy nhin, cng c mt vi kin trong ban gim c cho rng vi c cu t chc nh vy, ng ch tch s khng thi gian x l ht tt c cc bo co t cc b phn gi ln, khng kp ra cc quyt nh, cng vic c th s b n li. ng thi cng c ngi ni bng gi trong s nhng ngi qun l cc b phn ca cng ty rng quyn lc tp trung qu nhiu vo v tr ch tch. Cu hi tho lun: 1. Hy phn tch nhng u im v nhc im ca c cu t chc ny? 2. Nu bn l ch tch cng ty cng ngh thng tin v ng dng, bn s b tr t chc cng ty nh th no? Ti sao bn li b tr nh vy? Gim c

Tr l php lut

Tr l hnh chnh

Tr l chuyn mn

Ph G Ti chnh

Ph G T chc nhn s

Ph G Marketing & PR

Ph G R&D

Ph G kinh doanh CNTT

Ph G Dch v sau bn

Ph G T vn

Ph G XNK

Trng phng qun tr

Trng phng hnh chnh

Trng phng d n hp tc

Trng phng k thut

74

Chng 4. CHC NNG LNH O


Mc tiu: Sau khi nghin cu v hc tp chng ny, sinh vin c th: - Gii thch c khi nim, bn cht ca lnh o; phn bit c s khc nhau gia lnh o v qun tr. - Trnh by c ni dung v vai tr ca chc nng lnh o. - Gii thch c cc l thuyt ng c lm vic ca nhn vin.. - Vn dng c cc phng php v phong cch lnh o gii quyt cc bi tp tnh hung. 1. KHI NIM, NI DUNG V VAI TR CA CHC NNG LNH O 1.1. Khi nim v bn cht ca lnh o 1.1.1. Khi nim lnh o Sau khi lp k hoch, xc nh c cu t chc b my ca t chc, th vn tip theo l phi lm t chc hot ng. chnh l chc nng lnh o ca cc nh qun tr. Ni v khi nim lnh o, c th dn ra mt s quan nim ca cc nh nghin cu v lnh o nh sau: - "Lnh o l cch c x c nhn khi anh ta ch o cc hot ng ca mt nhm t ti mc tiu chung" ( Hemphill & Coons, 1957 ). - "Lnh o l s khi xng v duy tr cu trc trong s mong i v s tng tc ( Katz & Kahn, 1978 ). - "Lnh o l qa trnh nh hng ti nhng hot ng ca nhm c t chc t ti mc tiu" ( Rauch & Behling, 1984 ). * Khi nim mang tnh ton din nht: - Lnh o c xem nh mt ngh thut hay mt qu trnh tc ng n con ngi sao cho h s t nguyn v nhit tnh phn u t c cc mc tiu ca t chc. - Lnh o l ch dn, iu khin, ra lnh v i trc. - Lnh o l s dn ng, ch li con ngi i ti mc ch chung ca h thng. 1.1.2. Bn cht ca lnh o a. Nm c s pht sinh quyn hnh - Mc Gregor a ra gi thit v 2 bn cht ca con ngi: bn cht X ca ngi l, li bing trong lao ng v bn cht Y ca ngi nng ng, sng to, c tinh thn t nguyn v trch nhim trong lao ng. C s ca quyn hnh mt phn da trn 2 bn cht ny. + Vi gi thit v bn cht X, quyn hnh cn phi p t, khng ch buc mi thnh vin trong t chc lm vic tt. + Vi gi thit v bn cht Y, quyn hnh trong t chc c xy dng trn c s hp tc gia cp qun tr v cc tc vin hoc thuc vin, ng thi quyn hnh c pht sinh do s tha nhn ca h thng b qun tr i vi h thng qun tr. - Tp kt cc quyn hnh trong t chc, mt s tc gi cho rng c 5 c s chnh hay 5 ngun gc chnh: + Quyn khng ch. + Quyn thng pht. + Quyn lut nh hoc php nh. + Quyn chuyn mn. + Quyn tc ng tn phc: do s bt bnh ng quyn hnh gia cp qun tr v thuc vin hoc nhn vin. 75

b. Ba kho hng l thuyt khc nhau v lnh o b1. Kho hng l thuyt v tnh cch ngi lnh o -T thi Hy Lp v La M c i ngi ta tin rng nh lnh o l ngi c sinh ra, ch khng phi c to ra. - Harold Koontz v tc gi khc, trong tc phm Nhng vn ct yu ca qun l, cho rng lnh o l do t cht bm sinh gm cc c im v th cht (sc lc, ngoi hnh, chiu cao), v tri thc v kh nng, v nhn cch (thch nghi, nng ng, t tin) v mt s c im v tm l x hi khc (tnh hp tc, k nng giao tip, ngh thut tc ng). - Cc tc gi khc nh Ghiselli v Keith David cho rng nh lnh o phi hn ngi v cc mt: s thng minh, kh nng gim st, sng kin, lng t tin v nht l c tnh trong cch lm vic. b2. Kho hng l thuyt ng thi hoc tc phong ngi lnh o * Cc phong cch (cch thc) lnh o: - Phong cch lnh o c on, chuyn quyn: c th hin tp quyn v p t cc mc tiu qun tr, t cp cao nht ca h thng qun tr, v nhn mnh n vic kim tra, gim st cht ch qu trnh thc hin. Phong cch ny gii quyt nhanh chng nhng tnh hung t ra nhng n s lm trit tiu tnh sng to ca nhn vin cp di. - Phong cch lnh o dn ch: dnh nhiu quyn ch ng trong cng vic cho nhn vin. Nh qun tr cng tp th nhn vin v cc qun tr vin khc tho lun v cng vic sp lm to s nht tr chung trong xy dng mc tiu t chc ln trong hnh ng. Nhiu nh nghin cu Harvard, Michigan v Ohio cao dn ch trong lnh o v cho rng y l cch tt nht t hiu qu qun tr. Phong cch ny pht huy c tnh sng to ca nhn vin cp di nhng trong nhng tnh hung cp bch phong cch ny s khng ph hp. - Phong cch t do: nh qun tr s dng rt t quyn hnh trong tay to cho nhn vin cp di quyn t ch, ch ng trong cng vic. Nh qun tr ng vai tr l nh cung cp nhng thng tin, nhng ti liu v hng dn nhn vin khi h yu cu. Ch nn p dng phong cch ny v cc lnh vc nghin cu khoa hc, vn ha ngh thut. Nu p dng phong cch ny vo trong kinh doanh s lm mt i tc dng ca phng tin lin kt, khng c s lin kt gia cc b phn, mnh ai ny lm s lm v k hoch. * Bn h thng qun tr. Rt t Rt nhiu MC THAM GIA CA CP DI (Tng dn t tri qua phi) H thng 1 H thng 2 H thng 3 H thng 4

H thng 1: Lnh o kiu quyt on - p ch. y l h thng lnh o c on, chuyn quyn cao . Mi quyt nh xut pht t cp qun tr cp cao, p t ch tiu buc cp di thc hin v ch trng n vic kim tra, gim st cht ch. H thng 2: Lnh o kiu quyt on - nhn t. H thng ny vn ch trng vic kim tra cht ch v ng li chnh sch, nhng vi mc nhn t hn: tin tng vo cp di, tip thu mt s quyn hn cho cp di hnh x, nhng vn phi bo co nh k ln trn. H thng 3: Lnh o kiu tham vn.
76

H thng ny ch trng thng tin hai chiu: cp trn truyn t cho cp di, v cp di phn hi thng tin ln trn, ng thi bn bc tho lun gia cc cp qun tr ly kin chung, nhng cc quyt nh ti hu vn do cp trn pht ng. H thng 4: Lnh o kiu tham gia theo nhm (hiu qu nht). Vi h thng ny, cp trn hu nh hy vng v tin tng hon ton vo cp di mi vn . Cp trn thng xuyn ghi nhn cc kin ng gp ca cp di, nht l trong vic xy dng cc mc tiu chung ca t chcws, v nh gi cc thnh tu theo cc mc tiu . * Lnh o theo dng c qun l: do Robert Blake v Jane Mutn xut: 4 phong cch cc oan v 1 phong cch kh thi hu hiu nht. 1.9 Quan tm n con ngi 5.5 9.9

1.1 Quan tm n cng vic

9.1

b3. Kho hng l thuyt tnh hung ngu nhin trong lnh o Xut pht t quan nim cho rng, s thnh cng trong lnh o ph thuc vo s ph hp gia hnh vi ca nh lnh o vi cc nhn vin thuc quyn v tnh hung c th, thc y s ra i cc l thuyt tnh hung ngu nhin. Kho hng ny cho rng lnh o l mt qu trnh tc ng, khng ch do bn sc hoc tnh cch v hnh vi tc phong ca ngi lnh o, nhng cn ph thuc vo cc yu t tnh hung khc nhau chi phi, m tc ng h tng gia ngi lnh o v tnh hung mi l iu quyt nh. 1.2. Ni dung lnh o lnh o, ngi lnh o thng phi thc hin cc ni dung sau: 1.2.1. Hiu r con ngi trong h thng y l ni dung u tin ht sc quan trng m ngi lnh o phi nm vng c th a ra cc quyt nh v la chn ng cc phng php lnh o. Mi con ngi l mt thc th, mt t bo ca h thng, h c nhng c im v hon cnh sng ring t to nn mt h thng cc nhu cu v ng c lm vic ca mnh, cng nh x l cc mi quan h ca mnh trong tp th, trong h thng. Hiu r con ngi l mt iu kh, nhng p ng hp l cc i hi ca con ngi li cng kh khn hn. L do l: - Trc ht do tnh a dng v cc nhu cu ca con ngi. - Th hai l kh nng c hn ca ngi lnh o, ca h thng. - Th ba l vic p ng cc nhu cu ca tng ngi li b rng buc bi cc chi phi nhu cu chung ca c h thng v ca cc h thng bn ngoi c lin quan.

77

- Th t, con ngi trong h thng li b phn tch theo nhng nhm c tnh c lp tng i trong h thng, chnh s tc ng trong nhm cng lm cho nhu cu v ng c ca mi ngi b tc ng nht nh, rt kh lng ht x l c hiu qu. 1.2.2. a ra cc quyt nh lnh o thch hp Sn phm ca ngi lnh o suy ti cng l cc quyt nh. Quyt nh l hnh vi sng to ca ngi lnh o nhm nh ra chng trnh, tnh cht hot ng ca cc b phn v c nhn trong h thng nhm t ti mc tiu nh. C nhiu cch phn loi quyt nh: Theo tc phn ng khi ra quyt nh c: - Quyt nh trc gic: xut pht t trc gic ca ngi ra quyt nh m khng cn ti l tr v s phn tch can thip vo. i khi cc quyt nh ny c cn c vo cc quyt nh trc , ngha l chng lm li iu m ngi ta lm trc y trong nhng trng hp tng t. Vic ra quyt nh trc gic kh d dng nhng n d phm sai lm v cc quyt nh trc gic thng gi chn con ngi li trong qu kh v ch cung cp cho con ngi t kh nng ra c ci mi hay ci tin nhng phng php hin c. - Quyt nh l gii: da trn s nghin cu v s phn tch c h thng mt vn . Cc s vic din ra, cc gii php khc nhau c em so snh v ngi ta i ti cc quyt nh hon ho nht, da theo tt c cc yu t trong tt c cc trng hp c th xy ra, v n buc ngi ra quyt nh phi vn dng tt c cc kh nng tm tr la chn. N lm ni bt cc trng thi sng to v vic gii quyt cc vn v cho php cn nhc cc vn vi mt phng php suy ngh logic, nh m gim bt c cc nhm ln. Theo thi gian thc hin, c quyt nh di hn, trung hn, ngn hn v tc thi. Theo tnh cht quan trng, c quyt nh chin lc, chin thut v tc nghip. Cht lng ca mi quyt nh, hiu qu v hiu lc ca mi quyt nh l cc tiu thc nh gi cht lng v uy tn ca ngi lnh o. Trong cc quyt nh lnh o, mt loi quyt nh rt quan trng tin hnh lnh o l vic la chn phng php lnh o. 1.2.3. Xy dng nhm lm vic Trong iu kin hot ng vi qui m ng ngi, vic phn cp v phn cng qun l l mt tt yu khch quan, y l nguyn tc chuyn mn ho trong qun l. Trong mi h thng thng thng u c phn chia thnh nhng phn h v nhm nh, mi phn h v nhm ny bao gm mt s ngi hot ng theo cng mt nhm chc nng nghip v. Mi nhm, mi phn h ny nu khng c t chc tt v khng c hnh thnh mi dy lin h cht ch vi cc nhm v phn h khc, th kh c th em li kt qu hot ng chung tt p cho c h thng. 1.2.4. D kin cc tnh hung v tm cch ng x tt Qu trnh lnh o h thng hot ng l qu trnh hng ti mc tiu, vin cnh trong tng lai; m tng lai th ngi lnh o kh c th t khng nh c, v n cn tu thuc vo din bin xy ra trong ni b h thng cng nh mi trng y bin ng bn ngoi. Cho nn iu c th thc hin l ngi lnh o phi tnh to vch ra mi tnh hung c th xy ra, i chiu vi mc ch v mc tiu mong mun, cn c vo thc t kh nng, c hi v ngun lc c th c c i ph vi mi tnh hung. 1.2.5. Giao tip v m phn Qu trnh lnh o l qu trnh tip xc v lm vic vi con ngi thng qua hot ng giao tip v m phn, cho nn ngi lnh o khng thc hin tt ni dung ny th kh c th a h thng ginh ly cc mc tiu mong mun. 1.3. Vai tr ca chc lnh o trong t chc 78

Khi chng ta so snh gia kt qu t c vi chi ph thc hin s c khi nim l hiu qu. Hiu qu = Kt qu - Chi ph. Hiu qu s tng trong hai trng hp: - Tng kt qu vi chi ph khng i. - Gim chi ph m vn gi nguyn kt qu. Mun t c c hai iu i hi phi bit cch qun tr, khng bit cch qun tr lnh o cng t c kt qu nhng hiu qu s t thp. Vic lnh o gii khng nhng mang li nhiu li nhun cho doanh nghip m cn c ngha quan trng gp phn a nn kinh t t nc nhanh chng pht trin. Thc cht ca chc nng iu hnh l tc ng ln con ngi. Tt c cc chc nng ca qun tr kinh doanh nh lp k hoch, t chc v kim tra s khng hon thnh tt nu nh qun tr khng hiu c v khng pht huy c yu t con ngi, v suy cho cng con ngi vi t cch va l ch th va l i tng ca qun tr kinh doanh l nhn t bn trong quyt nh s thnh bi ca mt t chc. Vi h thng cc bin php khc nhau tc ng ln nhng ng c v hnh vi con ngi, vi phong cch lnh o (cng,mm)cng tc iu hnh gip cho ngi lao ng pht huy nng lc v nhit tnh ng gp vo mc tiu chung. Chc nng lnh o to iu kin cc b phn ca b my lin kt li vi nhau, tp th on kt, hot ng ca cc b phn n khp nhau, nh thc hin c nhim v, mc tiu chung. Chc nng lnh o c lin quan n vic ra quyt nh, t chc truyn t v thc hin cc quyt nh bng cch giao vic, ra lnh, ng vin, khen thng cp di, tch cc ho thi v tinh thn lm vic ca ngi lao ng, l nhng yu t lin quan trc tip n nng sut v hiu qu sn xut kinh doanh. 2. CC L THUYT V NG C LM VIC CA NHN VIN Nh qun tr c trch nhim a t chc m h ph trch hon thnh mc tiu ca t chc . H thc hin nhim v thng qua n lc lm vic ca nhn vin m h ph trch. V vy, mi nh qun tr u phi bit cch ng vin v lnh o nhn vin. y l mt cng vic kh khn, v con ngi thng phc tp v khng phi lc no cng ng x mt cch hp l. c bit rt kh hiu mt cch chnh xc ti sao con ngi hng hi lm vic. Cc l thuyt qun tr dnh nhiu cng sc gii thch cc ng c bn trong thc y con ngi lm vic v tu theo s gii thch cc ng c m l thuyt qun tr c nhng kin khc nhau nhm t c s ng gp ti a ca con ngi vo s nghip chung. 2.1. L thuyt c in Do Taylor v cc tc gi trong trng phi l thuyt qun tr khoa hc nu ln vo u th k XX. Taylor cho rng mt trong nhng cng vic quan trng m cc nh qun tr phi lm l bo m cng nhn s thc hin nhng cng vic thng xuyn lp i lp li mt cch nhm chn nhng vi hiu qu cao nht. m bo iu , nh qun tr phi tm ra cch lm tt nht dy cho cng nhn, v dng cc kch thch v kinh t nh tin lng v tin thng ng vin cng nhn lm vic. Quan im ny c xy dng trn nhn thc l bn cht ch yu ca ngi lao ng trong x nghip l li bing v cc nh qun tr hiu bit v cng vic hn cng nhn; ngi lao ng ch c th c ng vin bng cc phn thng kinh t, v bn thn h cng khng c g ng gp cho x nghip ngoi sc lao ng ca mnh. Thc tin qun tr ti nhiu x nghip cho thy quan im ny khng phi l khng ng, v s kch thch bng tin bc thng cng a li lm vic tch cc. Tuy nhin, quan im c in v s ng vin c chng minh l khng phi lc no cng chnh xc. 2.2. L thuyt tm l x hi hay quan h con ngi 79

L thuyt v quan h con ngi cho thy rng: nhng quan h x hi trong lc lm vic c tc dng thc y hoc km hm s hng hi lm vic ca cng nhn. L thuyt ny cng cho thy rng con ngi cng km s hng hi khi phi thng xuyn thc hin nhng cng vic nhm chn v n iu. T nhn thc , cc nh l thuyt tm l x hi cho rng cc nh qun tr c th ng vin con ngi bng cch tha nhn nhu cu x hi ca h, v to iu kin cho ngi lao ng cm thy hnh din v s hu ch v quan trng ca h trong cng vic chung. Nhng bin php m nh qun tr c th ng vin cho ngi lao ng theo l thuyt tm l x hi l cho ngi lao ng nhiu t do hn lm cc quyt nh lin quan n cng vic c giao, quan tm nhiu hn n cc nhm khng chnh thc trong x nghip, thng tin nhiu hn cho ngi lao ng bit cc k hoch v hot ng ca x nghip. 2.3. L thuyt hin i 2.3.1. L thuyt ca Maslow Theo Maslow, trong mi con ngi u c 5 nhu cu: vt cht (n, ung, nh ...), nhu cu an ton ( yn n, khng b tai ho..), nhu cu x hi, nhu cu tn trng v nhu cu t th hin hay hon thin bn thn. T s phn tch v cc nhu cu ny ca con ngi, Maslow cho rng nu mun ng vin con ngi lm vic, nh qun tr phi hiu r nhu cu ang cn tho mn ca con ngi v to iu kin cho h tho mn nhu cu . 2.3.2. L thuyt v bn cht con ngi ca Mc. Gregor Gio s Douglas Mc Gregor a ra l thuyt v hai bn cht khc nhau ca con ngi lm c s cho s ng vin. Gregor cho rng bn cht X l bn cht th nht, bn cht Y l bn cht th hai. Ngi c bn cht X l ngi khng thch lm vic, li bing trong cng vic, khng mun nhn trch nhim, v ch lm vic khi b ngi khc bt buc. Tri li, ngi c bn cht Y l ngi ham thch lm vic, bit t kim sot hon thnh mc tiu, sn sng chp nhn trch nhim, v c kh nng sng tao trong cng vic. Gregor cho rng phi tu theo bn cht X hay Y ca ngi lao ng p dng cc bin php ng vin. i vi ngi c bn cht X, nh qun tr nn nhn mnh n cc yu t kch thch bng vt cht, giao ph cng vic c th, thng xuyn n c v kim tra. Ngc li, i vi ngi c bn cht Y, nh qun tr nn dnh nhiu quyn quyt nh trong cng vic, tn trng sng kin ca h, v to iu kin h chng t nng lc hn l kim tra, n c. L thuyt ca Mc Gregor b mt gio s ngi Nht l William Ouchi phn bc. Trong tc phm nhan l l thuyt Z, Ouchi cho rng trong thc t, khng c ngi lao ng no hon ton thuc v bn cht X hay Y mt cch t nhin. iu m Mc Gregor gi l bn cht ca con ngi, th ch c th gi l thi lao ng con ngi, v thi lao ng tu thuc vo cch thc h c i x trong thc t. Qua kinh nghim ca ngi Nht, mi ngi lao ng u c th lao ng mt cch hng hi, nhit tnh nu h c tham gia vo cc quyt nh trong x nghip, v c x nghip quan tm n cc nhu cu ca h. 2.3.3. L thuyt ng vin ca Herzberg Herzberg chia cc bin php qun tr thnh hai loi: yu t bnh thng v yu t ng vin. Cc yu t bnh thng l nhng bin php ca nh qun tr khng em li s hng hi hn trong khi lm vic, nhng nu khng c, th ngi lao ng s bt mn v lm vic km hng hi. Cc yu t l chnh sch ca x nghip, s gim st, quan h vi cp trn, iu kin lm vic, lng bng, quyn li x nghip... Cc yu t ng vin l nhng bin php qun tr c tc dng thc y ngi lao ng lm vic hng hi hn, nhng nu khng c, th h vn lm vic bnh thng. Cc yu t l s tha nhn v trn trng s ng gp ca nhn vin, giao ph trch nhim cho h, to iu kin cho h pht trin, v cho h c lm nhng cng vic thch th hoc c ngha. 80

T s phn tch , Herzberg lu cc nh qun tr hai mc khc nhau ca thi lao ng m nhn vin c th c: - Mc th nht l lm vic mt cch bnh thng, v nu nhng bin php c gi l yu t bnh thng khng c tho mn, nhn vin s bt mn v lm vic km hng hi. - Mc th hai l lm vic mt cch hng hi khi c ng vin bng nhng bin php gi l yu t ng vin m nu khng c, h s lm vic mt cch bnh thng. * ngha ca l thuyt ny l lu cc nh qun tr ng ln ln gia nhng bin php khng c gi tr ng vin v nhng bin php thc s c tc dng ng vin con ngi trong lao ng. 3. PHNG PHP V PHONG CCH LNH O 3.1. Cc phng php lnh o 3.1.1. Phng php hnh chnh Cc phng php hnh chnh l cc phng php tc ng da vo mi quan h t chc, k lut ca h thng qun l. Bt k h thng qun l no cng hnh thnh mi quan h t chc trong h thng. V phng din qun l, n biu hin thnh mi quan h gia quyn uy v phc tng. Cc phng php hnh chnh trong qun l chnh l cch tc ng trc tip ca nh qun tr ln tp th nhng con ngi di quyn bng cc quyt nh dt khot, mang tnh bt buc, i hi mi ngi phi chp hnh nghim ngt, nu vi phm s b x l kp thi, thch ng. Vai tr ca phng php hnh chnh trong qun tr rt to ln. N xc lp trt t k cng lm vic trong h thng, khu ni cc phng php qun l khc li v gii quyt cc vn t ra trong h thng nhanh chng. S dng phng php hnh chnh i hi cc cp qun tr phi nm vng nhng yu cu sau: (1) Quyt nh hnh chnh ch c hiu qu cao khi quyt nh c cn c khoa hc, c lun chng y v mi mt. Khi a ra mt quyt nh hnh chnh phi cn nhc, tnh ton n mi li ch. Ngoi ra, khi quyt nh phi hiu r tnh hnh thc t, nm vng tnh hung c th. Nh qun tr ch ra quyt nh trn c s c cc m bo v thng tin. Tp hp thng tin, tnh ton y cc li ch v cc kha cnh tiu cc c th din ra khi quyt nh c thi hnh. T sn sng b sung cc bin php pht huy mt tch cc v hn ch mt tiu cc. (2) Khi s dng phng php hnh chnh phi gn cht quyn hn v trch nhim ca ngi ra quyt nh. Mi cn b, mi b phn khi s dng quyn hn ca mnh phi c trch nhim v vic s dng cc quyn hn . cp cng cao, phm vi tc ng ca quyt nh cng rng, nu sai th tn tht cng ln. * Tm li, cc phng php hnh chnh l hon ton cn thit, khng c phng php hnh chnh th khng th qun l h thng c hiu qu. iu cng tng t nh vic qun l mt t nc m khng c lut php th khng sao qun l ni. 3.1.2. Phng php kinh t Phng php kinh t l phng php tc ng gin tip vo i tng qun l thng qua cc li ch kinh t, cho i tng b qun l t la chn phng n hot ng hiu qu nht trong phm vi hot ng ca h. Tc ng thng qua li ch kinh t chnh l to ng lc thc y con ngi tch cc hot ng. ng lc cng ln nu nhn thc y v kt hp ng n cc li ch tn tai khch quan trong h thng. 81

c im ca cc phng php kinh t l tc ng ln i tng qun l khng phi bng cng bc hnh chnh m bng li ch, tc l nu mc tiu nhim v phi t c, a ra nhng iu kin khuyn khch v kinh t, nhng phng tin vt cht c th huy ng thc hin nhim v. Cc phng php kinh t m rng quyn hnh ng cho c nhn v cp di, ng thi cng tng trch nhim kinh t ca h. iu gip ngi lnh o gim c nhiu vic iu hnh, kim tra, n c chi ly, vn vt mang tnh cht s v hnh chnh, nng cao thc k lut t gic ca con ngi. s dng c hiu qu phng php kinh t, cn ch mt s vn nh sau: (1) Phi hon thin h thng cc n by kinh t, nng cao nng lc vn dng cc quan h hng ho - tin t, quan h th trng. (2) Thc hin s phn cp ng n gia cc cp qun l. (3) Cn b qun l phi c trnh v nng lc v nhiu mt. 3.1.3. Phng php gio dc, vn ng, tuyn truyn Phng php gio dc l cch thc tc ng vo nhn thc v tnh cm ca con ngi trong h thng, nhm nng cao tnh t gic v nhit tnh lao ng ca h trong vic thc hin nhim v. Cc phng php gio dc c ngha ln trong qun l v i tng ca qun l l con ngi - mt thc th nng ng, l tng ho ca nhiu mi quan h. Cc phng php gio dc da trn c s vn dng cc quy lut tm l. c trng ca phng php ny l tnh thuyt phc, tc l lm cho con ngi phn bit c phi - tri, ng - sai, li hi, p - xu, thin - c, t nng cao tnh t gic lm vic v s gn b vi h thng. Cc phng php gio dc thng xuyn s dng kt hp vi cc phng php khc mt cch uyn chuyn, linh hot, va nh nhng, va su st n tng ngi lao ng, y l mt trong nhng b quyt thnh cng ca nhiu nh qun tr. * Ni dung gio dc: + Gio dc, vn ng, tuyn truyn gii thch cho mi ngi trong h thng hiu r mc tiu, , ch trng, chin lc pht trin ca h thng, c ngha cao p m h thng thc hin, t gip cho con ngi quyt tm phn u thc hin cc mc tiu, , ch trng, chin lc ca h thng. + Vch r cc kh khn tr ngi m h thng phi chp nhn mi ngi trong h thng khng dao ng trc mi bin ng ca thi cuc, khng bi quan chn nn lc kh khn. + Gio dc t chc k lut, s ho ng h tr v bo v ln nhau gia cc con ngi trong h thng. + Xo b cc lung t tng v cc thi quen tm l xu gy hi cho s hot ng v pht trin ca h thng (li sng thc dng c nhn v k, lng ghen ght k, t tng phc ngoi sai tri, thi quen lm vic tu tin v t chc...). * Hnh thc gio dc: + Cc hnh thc truyn thng, bao gm cc ti liu, chng trnh hun luyn, tuyn truyn... + Cc sinh hot, cc hot ng cng ng trong h thng. + Cc hnh thc vn ng, gio dc c bit trong h thng. 3.1.4. Phng php lnh o hin i

82

l cc phng php lnh o da vo vic s dng ph bin v c hiu qu cc thnh tu khoa hc v cng ngh hin i trong qun l, m hin nay l xu hng a tin hc v ton kinh t vo cng tc qun l, thay th lao ng qun l th cng bng cc trang thit b tnh ton in t t ng. 3.2. Cc phong cch lnh o - Phong cch lnh o ca nh qun tr l c im c nhn nh qun tr th hin trong vic p dng cc phng php lnh o vo con ngi. - C tc gi cho rng phong cch lnh o cn ph thuc vo 3 yu t theo cng thc sau: L = f (CN, CV, MT) CN: c im ca con ngi b lnh o. CV: c im ca cng vic. MT: hon cnh mi trng ca t chc. V i th c th phn bit 3 phong cch sau y: 3.2.1. Phong cch lnh o chuyn quyn - L phong cch lnh o m trong nh qun tr ch da vo kin thc, kinh nghim, quyn hn ca mnh t ra cc quyt nh ri bt buc cp di phi thc hin nghim chnh, khng c tho lun hay bn bc g thm. - Phong cch lnh o chuyn quyn c u im l gii quyt mi vn mt cch nhanh chng v gi c b mt . Tuy nhin vi phong cch ny nh qun tr s trit tiu tnh sng to ca mi ngi trong t chc. - Phong cch lnh o chuyn quyn cn thit khi t chc hay b phn mi thnh lp; khi c nhiu mu thun v xung t pht sinh trong h thng; khi cn phi gii quyt nhng vn khn cp v cn gi b mt. 3.2.2. Phong cch lnh o dn ch - Nh qun tr c phong cch lm vic dn ch rt quan tm thu ht tp th tham gia tho lun quyt nh cc vn ca n v, thc hin rng ri ch u quyn. - Phong cch lnh o dn ch pht huy c tnh sng to ca i ng nhn lc v to c bu khng kh phn khi, nht tr trong tp th. - Nhc im: phong cch ny c th lm chm qu trnh ra quyt nh dn n mt thi c. - Vi kh nng v trnh ngy cng cao ca i ng nhn lc, phong cch dn ch ngy cng c s dng rng ri v tr thnh phong cch lm vic c hiu qu nht i vi nh qun tr ht cc t chc, c bit l cc doanh nghip. 3.2.3. Phong cch lnh o t do - Nh qun tr c phong cch ny tham gia rt t vo cng vic tp th, thng ch xc nh cc mc tiu cho n v m mnh ph trch ri cho cc cp di t do hnh ng i n mc tiu. - Phong cch lnh o t do c u im l to ra kh nng ch ng sng to ti a cho con ngi. Tuy nhin n d a tp th ti tnh trng v chnh ph v v. - Phong cch ny ch c th p dng c hiu qu i vi nhng n v c cc mc tiu c lp, r rng v c i ng nhn lc c k nng v thc k lut cao. Trong cc t chc khc, ch nn s dng phong cch t do khi tho lun nhng vn nht nh m thi.

83

CU HI THO LUN 1.Trnh by khi nim lnh o, phn bit lnh o v qun tr? 2.Trnh by vai tr ca cng tc lnh o, iu hnh? 3.Phn tch cc c im ca cng tc lnh o, iu hnh? 4. Lnh o bao gm cc ni dung no? Ni dung no l quan trng nht? V sao? 5. C nhng phng php no lnh o con ngi trong t chc ? Phng php no l quan trng nht ? V sao? 6. Trnh by v nhn xt v ng c thc y ca thuyt phn cp 5 nhu cu ca Maslow? 7. Theo kinh nghim ca bn, l thuyt v hai loi yu t ca Herzberg c ng lm khng? 8. Bn c ng rng khng th c mt lnh o no tt nht cho mi tnh hung khng? Theo bn, chn cch thc lnh o thch hp, nh qun tr nn cn c vo nhng yu t no? 9. Tt c nhng nh qun tr u c kh nng lnh o, nhng khng phi mi nh lnh o u c kh nng qun tr. Bn c ng vi iu ny khng? Hy gii thch l do.

84

NGHIN CU TNH HUNG Tnh hung 1: Bn mun nhn vin ca mnh ch ng v sng to trong cng vic nhng h c ra. Lm th no h quan tm n s thnh cng chung ca cng ty? Tnh hung 2: Bn mi thnh lp cng ty v tuyn nhn vin. Lm th no to ra uy tn trong tp th cng ty v hiu r mi ngi hn? Tnh hung 3: Trng lm vic phng k thut 5 nm. Anh lun lm vic tch cc v l ngi rt nhy bn. V nhng thnh tch xut sc, Trng c bt ln lm trng phng k thut. Trong cng v mi, anh ta cm thy mnh c nhiu quyn lc, anh qut nt, ra lnh v i hi mi ngi phi tun phc. Mc d cc nhn vin trong phng u l nhng ngi thng minh v c kinh nghim, Trng t khi quan tm n kin ca h. Trng lun t tin vo nng lc ca mnh v anh thc s kh chu khi ai gp cho mnh. Trng mun nhn vin thc hin mi yu cu ca anh, khng bn ci g ht. Bnh l t trng t bo v ca mt khch sn. Vi anh, c mi ngi yu mn l iu quan trng hn c. Anh khng bao gi t ra mnh l sp m lun ha nhp vi mi ngi, sn lng gip nhng ngi gp kh khn. Anh lun nhn vin cng tham gia ra quyt nh. to khng kh lm vic vui v, thoi mi trong t, anh bung lng k lut v cho php nhn vin lm vic theo thch ca mnh. Khi cp di hi kin, anh thng tr li :"c lm theo cch ca cu". Cu hi tho lun: 1. Anh (ch) c nh gi, nhn xt th no v hai phong cch qun tr trn (c im, u nhc im ca mi phong cch)? 2. Nu l cn b qun l, anh ch s s dng phong cch qun tr no?

85

Chng 5. CHC NNG KIM TRA


Mc tiu: Sau khi nghin cu v hc tp chng ny, sinh vin c th: - Gii thch c quan im v ngha ca cng tc kim tra trong doanh nghip. - Trnh by c ni dung cn kim tra v cc phng php thch hp kim tra. - Hiu v bit cch vn dng cng tc kim tra trong thc t cc hot ng theo k hoch c thc hin mt cch c hiu qu. - Trn c s nhng nhn thc trn, Sinh vin c th phn u rn luyn tr thnh nhng nh qun tr gii trong tng lai. 1. KHI NIM, MC CH V HNH THC CA KIM TRA 1.1. Khi nim v bn cht ca kim tra 1.1.1. Khi nim Theo H.Fayol trong kinh doanh, kim tra l vic kim chng xem mi vic c thc hin theo k hoch c vch ra v theo nhng ch th, nhng nguyn tc c n nh hay khng. N c nhim v vch ra nhng khuyt im v sai lm sa cha, ngn nga s vi phm. N i ph vi mi s , bao gm s vt, con ngi v hnh ng. Vi t cch mt chc nng qun tr, kim tra c hiu l: qu trnh xc nh thnh qu t c trn thc t, so snh n vi nhng tiu chun xy dng; trn c s pht hin ra s sai lch v nguyn nhn ca s sai lch ; ng thi ra cc gii php cho mt chng trnh hnh ng nhm khc phc s sai lch m bo cho doanh nghip t c cc mc tiu nh. 1.1.2. Bn cht ca kim tra - H thng phn hi v kt qu ca cc hot ng: Thng thng, c ch kim tra trong qun tr c xy dng theo nguyn tc ca h thng phn hi. Theo h thng ny, cc nh qun tr tin hnh o lng kt qu thc t, so snh cc kt qu ny vi cc tiu chun, xc nh v phn tch cc sai lch. Sau , thc hin nhng iu chnh cn thit, h phi a ra mt chng trnh cho hot ng iu chnh v thc hin chng trnh nhm i ti kt qu mong mun.
Mc tiu o lng So snh

iu chnh

ra bin php iu chnh

Tm l do chnh lch

Xc

nh

chnh lch

S 5.1. Vng lin h ngc ca kim tra. - Kim tra l h thng phn hi d bo: Ngc li vi h thng phn hi v kt qu ca cc hot ng, h thng kim tra d bo s gim st ngay u vo ca h thng v qu trnh thc hin khng nh xem nhng u vo v c qu trnh c m bo cho h thng thc hin k hoch hay khng. Nu khng th nhng u vo hoc qu trnh trong h thng s c thay i thu c kt qu mong mun.

86

u vo

Qu trnh thc hin

u ra

H thng kim tra

S 5.2. H thng kim tra d bo. 1.2. Mc ch ca kim tra - Bo m kt qu t c ph hp vi mc tiu ca t chc. - Bo m cc ngun lc ca t chc c s dng mt cch hu hiu. - Lm sng t v ra nhng kt qu mong mun chnh xc hn theo th t quan trng. - Xc nh v d on nhng chiu hng chnh v nhng thay i cn thit trong cc vn nh: th trng, sn phm ti nguyn, tin nghi, c s vt cht... - Pht hin kp thi nhng vn v nhng n v b phn chu trch nhim sa sai. - Lm n gin ho cc vn u quyn, ch huy, quyn hnh v trch nhim. - Phc tho cc tiu chun tng trnh bo co loi bt nhng g t quan trng hay khng cn thit. - Ph bin nhng ch dn cn thit mt cch lin tc ci tin s hon tt cng tc tit kim thi gian, cng sc ca mi ngi gia tng nng sut v em li li nhun cao. 1.3. Cc hnh thc kim tra Cc hnh thc kim tra rt a dng v c th c phn loi theo nhiu tiu ch khc nhau nh qu trnh hnh ng, theo mc tng qut ca ni dung kim tra, theo tn sut ca cc cuc kim tra, theo ch th tin hnh kim tra. 1.3.1. Xt theo qu trnh hot ng Theo tiu ch ny, kim tra bao gm nhng dng c bn l: - Kim tra trc hot ng: Hnh thc kim tra ny dng m bo ngun lc cn thit cho mt hot ng no c ghi vo ngn sch v c chun b y c v s lng, chng loi, cht lng v n ni quy nh. - Kim tra trong hot ng: L theo di cc hot ng ang din ra m bo chc chn rng mi ci u hng n cc mc tiu. Nhng tiu chun ch o hot ng ang din ra c rt ra t nhng phn m t cng vic v t nhng chnh sch c hnh thnh t chc nng lp k hoch. Vic kim tra trong hot ng c thc hin ch yu bng nhng hot ng gim st ca nhng nh qun tr. - Kim tra sau hot ng: L hnh thc kim tra, o lng kt qu cui cng ca hot ng 1.3.2. Theo mc tng qut ca ni dung kim tra Theo cch phn loi ny, c cc hnh thc kim tra c bn l: - Kim tra ton b: Nhm nh gi vic thc hin mc tiu, k hoch ca doanh nghip mt cch tng th - Kim tra b phn: L kim tra i vi tng lnh vc, b phn, phn h c th ca doanh nghip - Kim tra c nhn: Kim tra i vi nhng con ngi c th trong doanh nghip 87

1.3.3. Theo tn sut ca cc cuc kim tra Vi cch phn loi ny, chng ta c cc loi kim tra l: - Kim tra t xut: L kim tra khng theo nh k nh sn - Kim tra nh k: L kim tra c thc hin theo k hoch nh trong tng thi gian v tp trung vo mt s chc nng qun tr - Kim tra lin tc: L gim st thng xuyn trong mi thi im, vi mi cp, mi i tng, mi khu v mi ni dung kim tra 1.3.4. Theo mi quan h gia ch th v i tng kim tra - Kim tra l hot ng kim tra ca lnh o doanh nghip v cn b chuyn nghip i vi i tng qun l - T kim tra l vic pht trin nhng nh qun tr v nhn vin c nng lc v thc k lut cao; c kh nng gim st bn thn v p dng thnh tho kin thc, k nng, k xo hon thnh cc mc tiu, k hoch vi hiu qu cao. 2. VAI TR CA CNG TC KIM TRA Kim tra l nhu cu c bn nhm hon thin cc quyt nh trong qun tr. Kim tra thm nh tnh ng sai ca ng li, chin lc, k hoch, chng trnh v d n; tnh ti u ca c cu t chc qun tr; tnh ph hp ca cc phng php m cn b qun tr v ang s dng a doanh nghip tin ti mc tiu ca mnh. Nh vy: - Kim tra nhm m bo cho cc k hoch c thc hin vi hiu qu cao nh vic ch ng pht hin kp thi nhng sai lm trc khi chng tr nn nghim trng. - Kim tra nhm m bo thc thi quyn lc qun tr ca nhng ngi lnh o doanh nghip. Nh kim tra, cc nh qun tr c th kim sot c nhng yu t s nh hng n s thnh cng ca doanh nghip - Kim tra gip doanh nghip theo st v i ph vi s thay i ca mi trng. Thay i l thuc tnh tt yu ca mi trng. Nh kim tra cc nh qun tr s nm c bc tranh ton cnh v mi trng v c nhng phn ng thch hp trc cc vn v c hi thng qua vic pht hin kp thi nhng thay i ang v s nh hng n sn phm v dch v ca doanh nghip. - Kim tra to tin cho qu trnh hon thin v i mi. Vi vic nh gi cc hot ng, kim tra khng nh nhng gi tr no s quyt nh s thnh cng ca doanh nghip trong sn xut kinh doanh. Nhng gi tr s c tiu chun ho tr thnh mc ch, mc tiu, quy tc, chun mc cho hnh vi ca cc nhn vin trong doanh nghip. ng thi, kim tra gip cho cc nh qun tr bt u li chu trnh ci tin mi hot ng ca doanh nghip thng qua vic xc nh nhng vn v c hi cho doanh nghip. - To iu kin thc hin mt cch thun li cc chc nng u quyn, ch huy v thc hin ch trch nhim c nhn. 3. CC NGUYN TC KIM TRA Trong qu trnh xy dng cc h thng kim tra v tin hnh cng tc kim tra cn tun theo cc nguyn tc sau y: 3.1. Kim tra phi theo k hoch H thng kim tra cn phi phn nh cc k hoch m chng theo di. Thng qua h thng kim tra, cc nh qun tr phi nm c din bin ca qu trnh thc hin k hoch. Cc k hoch v chng trnh u c nhng c trng thng nht, tuy nhin thng tin kim tra tin trnh thc hin mt chng trnh marketing s khc nhiu so vi thng tin cn thit kim tra mt k hoch sn xut. iu th hin hai mt thng nht v a dng ca cng tc kim tra trong qun l. 3.2. Kim tra phi mang tnh ng b 88

- Trong qu trnh kim tra cn quan tm n cht lng hot ng ca ton h thng ch khng phi cht lng ca tng b phn, tng con ngi. - Cn quan tm n cht lng ca c qu trnh hot ng ch khng ch n kt qu cui cng ca hot ng. 3.3. Kim tra phi cng khai, khch quan, chnh xc Qu trnh qun tr d nhin l bao gm nhiu yu t ch quan ca nh qun tr, nhng vic xem xt cc b phn cp di c lm tt cng vic hay khng, khng th l s phn on ch quan. Nu nh thc hin kim tra vi nhng nh kin c sn s khng cho chng ta c c nhng nhn xt v nh gi ng mc v i tng c kim tra, kt qu kim tra s b sai lch v s lm cho t chc gp phi nhng tn tht ln. 3.4. Kim tra phi ph hp vi t chc v con ngi trong h thng - H thng kim tra phi ph hp vi c im ca h thng. Chng hn, mt doanh nghip nh s cn mt s cng vic kim tra khc vi mt doanh nghip ln. Mt doanh nghip c dy chuyn sn xut hng lot c h thng kim tra khc hn vi mt doanh nghip sn xut nhng sn phm n chic. - H thng kim tra phi phn nh c cu t chc, bo m c ngi chu trch nhim trc mt hot ng no v chu trch nhim iu chnh khi c sai lch xy ra. - H thng kim tra phi ph hp vi v tr cng tc ca cn b qun l. V d: cc nh qun tr cp cao quan tm ti cc cng vic kim tra ti chnh, nhng ngi trc tip gim st cng vic quan tm ti s gi lao ng, s sn phm sn xut c, lng nguyn vt liu b lng ph... - H thng kim tra phi ph hp vi trnh ca cn b cng nhn v bu khng kh ca h thng. Mt h thng kim tra ngt ngho c p dng trong h thng m cn b, cng nhn c trnh v tay ngh cao, c quyn tham gia ng k vo qu trnh ra quyt nh s c th b tht bi. - H thng kim tra phi n gin (cc u mi kim tra cng t cng tt) to c t do v c hi ti a cho nhng ngi di quyn s dng kinh nghim, kh nng v s kho lo ca mnh hon thnh cng vic c giao. 3.5. Kim tra phi linh hot, a dng - Phi c mt h thng kim tra cho php tin hnh o lng, nh gi, iu chnh cc hot ng mt cch c hiu qu c trong trng hp gp phi nhng k hoch thay i, nhng hon cnh khng lng trc hoc nhng tht bi hon ton. - Trong kim tra phi kt hp nhiu hnh thc v th thut kim tra khc nhau i vi cng mt i tng kim tra. 3.6. Kim tra phi hiu qu, tit kim Cc k thut v cch tip cn kim tra c coi l c hiu qu khi chng c kh nng lm sng t nguyn nhn v iu chnh nhng sai lch tim tng v thc t so vi k hoch vi mc chi ph nh nht. Yu cu ny i hi li ch ca kim tra phi tng xng vi chi ph cho n. Mc d yu cu ny l n gin nhng kh trong thc hnh. Thng thng cc nh qun tr phi b ra nhiu chi ph tn km cho cng tc kim tra nhng kt qu thu c do kim tra li khng tng xng. 4. TIN TRNH KIM TRA Qu trnh kim tra c phn nh qua nh ngha ca Robert J.Mockless: Kim tra trong qun tr l c gng mt cch c h thng xc nh cc tiu chun so vi mc tiu k hoch, thit k h thng thng tin phn hi, so snh s thc hin vi cc tiu chun, xc nh v o lng mc sai lch v thc hin vic iu chnh m bo rng mi ngun lc s dng mt cch c hiu qu nht trong vic thc hin mc tiu. 89

Qua nh ngha trn, ta thy qu trnh kim tra gm 3 giai on: Xc nh h thng tiu chun v la chn phng php kim tra

o lng v i chiu vi tiu chun S thc hin hot ng c ph hp vi cc tiu chun khng? Khng C
Khng cn iu chnh

Tin hnh iu chnh

S 5.3. Tin trnh kim tra. 4.1. Xy dng cc tiu chun 4.1.1. Khi nim tiu chun kim tra Tiu chun kim tra l nhng chun mc m cc c nhn, tp th v doanh nghip phi thc hin m bo cho ton b doanh nghip hot ng c hiu qu. Cc tiu chun ca kim tra rt phong ph do tnh cht c th ca doanh nghip, cc b phn v con ngi; do s a dng ca cc sn phm v dch v c to ra v do c v vn cc k hoch, chng trnh c xy dng. Chnh v vy, to ra hiu qu cho kim tra th cc tiu chun ra phi hp l v c kh nng thc hin c trn thc t. Xy dng mt h thng tiu chun vt qu kh nng thc hin ri sau phi iu chnh h thp bt cc tiu chun ny l mt iu nn trnh ngay t u. Nu nh qun tr bit cch xc nh tiu chun mt cch thch hp, ng thi nm vng k thut nhn nh xem thc s cp di ang lm g, ang ng ch no th vic nh gi kt qu thc hin cng vic tng i d dng. 4.1.2. Cc dng tiu chun kim tra - Cc tiu chun nh tnh (khng th hin bng cc con s c th) v nh lng (c th biu din bng con s). - Cc mc tiu ca doanh nghip, lnh vc, b phn v con ngi. Mc tiu l nhng tiu chun kim tra tt nht v l thc o s thnh cng ca cc k hoch; l cn c nh gi kt qu hot ng ca doanh nghip v mc hon thnh ngha v c giao ca cc tp th, cc phn h v c nhn. Cc mc tiu cn c gng th hin di dng nh lng, bng nhng ch tiu c th. - Cc tiu chun thc hin chng trnh: y l c s nh gi vic thc hin cc chng trnh mc tiu nh chng trnh pht trin sn phm mi, chng trnh ci tin cht lng sn phm, chng trnh thay i nhn hiu. - Cc ch tiu cht lng i vi sn phm v dch v. - Cc nh mc kinh t - k thut i vi qu trnh sn xut v phn phi sn phm. 90

- Cc tiu chun v vn: y l nhng ch tiu o lng s thc hin vn u t trong cc doanh nghip nh khon thu hi trn vn u t, t l gia cc khon n hin c vi ti sn hin c - Cc tiu chun thu nhp: Nh khon thu nhp trn mt km xe khch ch khch, s tin thu c trn mt tn hng bn c Trong qu trnh xy dng cc tiu chun kim tra cn ch ti mt s yu cu: - Cn c gng lng ho cc tiu chun kim tra. - S lng tiu chun kim tra cn c gii hn trong mc cn thit. - C s tham gia rng ri ca nhng ngi thc hin trong qu trnh xy dng cc tiu chun kim tra cho hot ng ca chnh h. - Cc tiu chun cn phi linh hot ph hp vi c im ca tng doanh nghip, tng b phn, con ngi trong doanh nghip. 4.2. o lng v nh gi vic thc hin Nu cc tiu chun c vch ra mt cch thch hp v nu c cc phng tin xc nh mt cch chnh xc rng cp di ang lm g, cc nh qun tr c th nh gi thnh qu thc t ca nhng nhn vin di quyn ca h. Tuy nhin, vic nh gi khng phi bao gi cng thc hin c. C nhiu hot ng kh c th a ra cc tiu chun chnh xc v c nhiu hot ng kh cho s o lng. 4.2.1. o lng vic thc hin Vic o lng kt qu thc hin k hoch trn thc t cn phi m bo cc yu cu c bn sau: - Phi cn c vo nhng tiu chun t ra nh gi kt qu. - Vic o lng c tin hnh ti cc khu vc hot ng thit yu v cc im kim tra thit yu trn c s ni dung c xc nh. - Phi m bo tnh khch quan trong o lng. Mun vy, phi xc nh r trch nhim, thi ca cc cp qun tr, khng c thnh kin, c on, trnh buc ti, bt cng, trnh nhn nh ch quan khi cha c c s. - m bo va c li cho doanh nghip, va c li cho c nhn, b phn. Thng qua kim tra, qun tr vin cp cao nh gi c nng lc ca cp qun tr vin cp di. ng thi, i vi cp qun tr vin cp di c th qua o lng khng nh c v tr ca mnh, nhn thc c nhng thiu st, hn ch c bin php khc phc kp thi. Vic o lng chnh xc kt qu thc t s mang li nhng li ch rt ln l: - d bo c nhng sai lch trc khi chng tr nn trm trng, ngoi kt qu cui cng ca hot ng, vic o lng nhiu khi phi c thc hin i vi u vo ca hot ng, kt qu ca tng giai on hot ng, nhng du hiu v thay i c th nh hng n kt qu hot ng nhm c tc ng iu chnh kp thi. - rt ra c nhng kt lun ng n v hot ng v kt qu thc hin cng nh nguyn nhn ca nhng sai lch, vic o lng c lp i lp li bng nhng cng c hp l. - V ngi tin hnh gim st, o lng s thc hin vi ngi nh gi v ra quyt nh iu chnh c th khc nhau nn phi xy dng c mi quan h truyn thng hp l gia h. 4.2.2. nh gi vic thc hin cc hot ng nh gi l s xem xt s ph hp gia kt qu o lng so vi tiu chun. Nu s thc hin ph hp vi cc tiu chun, nh qun tr c th kt lun mi vic vn din ra theo ng k hoch v khng cn s iu chnh. Ngc li, nu kt qu thc hin khng ph hp vi tiu chun th cn iu chnh. Khi , ngi ta tin hnh phn tch nguyn nhn ca s sai lch v nhng hu qu ca n i vi hot ng ca doanh nghip i ti kt lun c cn 91

tin hnh iu chnh hay khng v nu cn th xy dng c mt chng trnh iu chnh c hiu qu. Nu cc tiu chun c vch ra mt cch thch hp v nu cc phng tin o lng c kh nng xc nh mt cch chnh xc kt qu hot ng th vic nh gi s thc hin thc t hoc tng lai l cng vic tng i d dng. Tuy nhin, c nhiu hot ng kh xc nh c tiu chun chnh xc v cng kh o lng, d bo s thc hin 4.3. iu chnh cc sai lch iu chnh l nhng tc ng b sung trong qu trnh qun tr khc phc nhng sai lch gia vic thc hin hot ng trn thc t so vi mc tiu, k hoch ra nhm khng ngng ci tin cht lng hot ng Thng qua vic o lng v nh gi kt qu bc trn, chng ta s xc nh c cn phi p dng nhng bin php g, u, lm nh th no m bo cho vic thc hin cc hot ng ngy cng em li kt qu cao hn. Vic iu chnh cc sai lch trong thc t c th tin hnh theo cc hng: iu chnh k hoch, thay i mc tiu, sa i cng tc t chc, tng cng nhn vin, la chn b tr li nhn s, tng cng hun luyn, bi dng nhn vin, nh ch, cch thc iu chnh l cn thit nhng cn phi m bo cc yu cu: - Ch iu chnh khi thc s cn. - iu chnh ng mc , trnh gy tc dng xu. - Phi tnh ti hu qu sau khi iu chnh. - Trnh l thi c, trnh bo th. - Tu iu kin m s dng phng php iu chnh cho hp l. Mt cch th hin khc, qu trnh kim tra c phn chia thnh 6 bc vi u vo l kt qu thc t t v u ra l kt qu mong mun sau khi iu chnh. Kt qu thc t (u vo) Kt qu mong mun (u ra) Thc hin cc iu chnh (
6

o lng kt qu thc t (
1 )

So snh thc t vi tiu chun (


2

Xc nh cc sai ) lch (
3

Chng trnh iu hnh (

Phn tch l do ) sai lch (

4 S 5.4. Cc bc5 kim tra. ) ) ) Xt tng qut hn, kim tra khng n thun ch l vic kim chng kt qu sau khi thc hin; m l qu trnh ch ng kim tra t trc khi thc hin (kim tra u vo), kim tra trong khi ang thc hin (kim tra hin hnh) v kim tra sau khi thc hin (kim tra u ra, kim tra kt qu). Kim tra trc khi thc hin nhm trnh sai lm ngay t u, da vo cc thng tin mi nht v cc yu t ca mi trng kinh doanh (bn ngoi v bn trong doanh nghip) i chiu vi k hoch lp; qua kp thi iu chnh cho ph hp. Kim tra trong khi thc hin nhm tho g nhng tr ngi, vng mc ny sinh, qua theo di trc tip nhng din bin trong qu trnh thc hin. Lp k hoch Thc hin Kt qu

KT

KT

92 S 5.5. Chu trnh kim tra.

Trong qu trnh kim tra, cn lu thm cc vn : - U quyn trong kim tra: Trong trng hp ngi qun tr khng th trc tip thc hin vic kim tra, cn u quyn cho ngi khc trn nguyn tc m bo tng xng gia trch nhim vi quyn hn c giao. - Thi im v thi hn kim tra: Chn thi im kim tra thch hp s gip pht hin kp thi cc sai lch, gim tn tht. Xc nh thi hn kim tra hp l s to mi trng n nh cho hot ng ca doanh nghip; trnh lm s si hoc qu ko di. - Quy nh ngi c trch nhim kim tra v ngi c trch nhim x l cc kt qu kim tra (qua c chng trnh iu chnh). 5. CC LOI KIM TRA 5.1. Kim tra hnh vi Nhng cng vic qun tr thc hin c bng vic ng gp ca nhng nhn vin. V vy, kim tra hnh vi ca h s gia tng vic thc hin cng vic c ng cch. 5.1.1. Kim tra trc tip hnh vi ca nhn vin Mi cng vic ca nhn vin u c nhng tiu chun nh sn vch r nhng g h phi lm. Nhng tiu chun ny phi r rng v khch quan, v phi c th v c th o lng c. C th dng nhng tiu chun tuyt i, theo nhn vin c nh gi theo mt tiu chun c nh ch khng phi l so snh ngi ny vi ngi khc. C th dng nhng tiu chun tng i, tc l so snh ngi ny vi ngi khc. Nhng tiu chun tng i trnh c mt thin kin thi phng tt c nhn vin trong n v ca mnh. Phng php nh gi th ba l qun l bng mc tiu ca h, v nh gi h qua trao i. 5.1.2. Nhng hnh thc kim tra qun tr trc tip Nu nhn vin thc hin c kt qu, h phi c thng cng c v duy tr hnh vi, ngc li nu vic thc hin ca mt nhn vin khng c kt qu th nh qun tr phi xem xt nguyn nhn l g? Nu l do kh nng yu km th nh qun tr cn quyt nh t chc mt lp hun luyn cho nhn vin. Nu l do ng c thnh qun tr c bin php tng cng ng c. Nu nhng bin php ny v hiu th nh qun tr bt buc phi dng nhng bin php k lut. Tin trnh k lut gm 4 bc: cnh co ming, cnh co vit, ngng vic v sa thi. Tu theo mc nng, nh ca s vi phm m k lut bt u t nhng bc u hay nhng bc sau. Tuy nhin hn ch nhng s vi phm th tng thng l mt cch gii quyt tch cc. C nhiu cch tng thng nh: tin thng, khen ngi, giao ph cng vic tt, thng cp, gii thng c bit. 5.1.3. Nhng hnh thc thay th cho kim tra trc tip Nhng nh qun tr c th dng nhng phng php gin tip kim tra nhng hnh vi ca nhn vin, nh tin trnh chn lc hiu qu, s chp nhn np vn ho ca t chc, tiu chun ho, hun luyn nhn vin. Mi phng thc kim sot ny c th gim bt nhng sai lch ca nhn vin so vi tiu chun. Nhng c ch kim tra gin tip trn tinh t c th v hiu qu c th thay th cho nhng hnh thc kim sot trc tip. 93

5.2. Kim tra ti chnh Mc ch c bn ca mi t chc kinh doanh l kim c li nhun. t c mc tiu ny, nhng nh qun tr tm cch kim sot ti chnh. C bn phng cch chnh v kim sot ti chnh, m thng dng nht l ngn sch. 5.2.1. Ngn sch Ngn sch l mt k hoch bng s. Sau khi lp xong n tr thnh mt cng c lp k hoch cung v n nh ra hng phi theo, nhng hot ng quan trng, v ngun lc c cp pht. N cn c dng kim sot thi gian, khong trng v s s dng nhng vt liu - ngun lc. * Cc loi ngn sch: - Ngn sch doanh thu. - Ngn sch chi ph. - Ngn sch li nhun. - Ngn sch tin mt. - Ngn sch chi tiu vn. 5.2.2. Phn tch ti chnh Nhng phn tch ti chnh l nhng cch kim sot cung cp tin tr li. - Bng cn i (quyt ton): c coi nh mt tm hnh v tnh hnh ti chnh ca mt t chc hay n v trong mt thi im no . N cho bit tnh trng ti chnh ca mt t chc hay n v trong mt thi im. N gip cho nh qun tr: + Mt phng tin kim sot kh nng ca mt n v p ng vi nhng ngha v bnh thng. + Mt hnh nh v iu kin ti chnh tng qut ca t chc. - Bng kt ton thu nhp: bng ny phn tch hot ng ti chnh ca t chc trong mt thi k. Bng ny kim sot li nhun ca mt t chc. - Phn tch t l: so snh s liu hin nay vi s liu ca nhng thi k trc hay ca nhng t chc khc. 5.2.3. Kim ton Kim ton l vic kim tra v xc nhn tnh hp php,chnh xc, trung thc ca cc ti liu, s liu v cc bo co quyt ton ca n v c kim ton. Cc ti liu, s liu k ton c xc nhn ca kim ton l c s php l cng khai, c s dng x l nhng vn c lin quan n quan h vi nh nc (np thu), cc c ng (v kt qu sn xut kinh doanh, li nhun), cc c quan ngn hng, khch hng v nhiu quan h khc. Hot ng kim ton cn gip t chc pht hin v chn chnh kp thi cc sai st, phng nga vi phm v lng ph, gy tn tht trong hot ng.

94

TM TT L THUYT Trong chng ny, chng ta nghin cu nhng vn rt khi qut v cng tc kim tra trong doanh nghip. Nhng ni dung ch yu cn ch l: - Kim tra l chc nng cui cng ca qun l, song khng phi l cng on cui cng, n c thc hin trong sut qu trnh kinh doanh (i vi tng vic, tng cng on sn xut - dch v v kt qu cui cng ca c chu k kinh doanh). y l khu then cht ca qu trnh t chc thc hin cc quyt nh qun l v l c s nh gi kt qu, hiu qu kinh doanh; l c s nhn nhn li, tng kt kinh nghim, hon thin cng vic thuc cc chc nng qun tr. - Kim tra gm c 4 ni dung chnh: + Xy dng cc tiu chun hoc cc ch tiu hot ng. + o cc kt qu thc t xy ra. + So snh kt qu thc t vi tiu chun hoc vi cc ch tiu. + iu chnh cc hot ng nu pht hin ra nhng sai lch. - C cc dng kim tra: + Kim tra u vo, kim tra trong qu trnh hot ng, kim tra kt qu u ra. + Kim tra ch ng. + Kim tra ton b cc cng vic hoc ton b l sn phm sn xut v kim tra xc sut. + Kim tra v ti chnh. + Kim tra thng xuyn nh k theo k hoch v kim tra t xut. + Kim tra phng php v kim tra kt qu. + Kim tra trc tip.

95

CU HI THO LUN 1. Khi nim v vai tr ca kim tra trong qun tr kinh doanh? 2. Bn cht ca kim tra? Nhng yu cu, nguyn tc c bn ca kim tra? 3. Qu trnh kim tra? Hy nu mt tp hp tiu chun kim tra cho mt lnh vc m bn quan tm? 4. Hy nu nhng phng php cn phi s dng kim tra s thng tin ca bn trong qu trnh cng tc ca mnh. 5. Cc cng c kim tra c bn trong qun tr kinh doanh? 6. Ti sao li c nhiu ch th thc hin kim tra hot ng ca doanh nghip? iu c th gy kh khn cho doanh nghip hay khng?

96

NGHIN CU TNH HUNG Tnh hung 1: MI CCH KIM SOT LIN DOANH CA CNG TY M Kim sot l mt vn m ngi qun l khng th li lng, nht l kim sot cc lin doanh. M a ra 10 cch kim sot i vi trng hp lin doanh 50 / 50 nh sau: 1. Pht hnh hai loi vn c phn: c bu v khng c bu - tuy chia li nhun bng nhau, nhng sao cho s phiu chim a s thuc v pha M. 2. Sp xp mt tho thun 49 - 49, cn 2% t trong tay ca mt bn th ba l bn thn vi M. 3. Quy nh trong iu l ph thuc, pha M s c a s cc gim c trong ban lnh o. 4. C quy nh ph hoc iu l quy nh rng, cc gim c M (cho d bng nhau v s lng vi bn cng lin doanh) s b nhim cc thnh vin ca ban gim c. 5. C quy nh ph quy nh rng, nu cn phi bu li xem ai thng khi hai bn bng nhau, th lc v th ca M s tri hn. 6. Sp xp mt tho thun 50 -50 nhng km theo mt hp ng qun l m phn quyt nh nghing v pha ngi u t M. 7. Sp xp mt hot ng cho ton b sn lng ca x nghip lin doanh sn xut ra, c bn cho mt cng ty marketing do pha M iu khin. Cng ty marketing ny c th nhn c nhng g m n mun t cng ty sn xut. 8. Mt sa i ca mc 7: dnh 51% cng ty sn xut cho bn a phng i ly 51% cng ty bn hng. 9. Tho mn sc p 50% quyn s hu ca a phng, bng cch dng ng 50% nhng a vo tay ca mt cng ty bo him a phng khng c quyn li g trong ban gim c. 10. Tuy nhin, tt hn c l tri rng 50% ca a phng qua mt s lng ln cc c ng. Kinh nghim nh Cng ty Union Carbide n v Kaiser Brazil, c hng nghn cc c ng nh a phng. Cu hi tho lun: 1. S kim sot trn y thc s cng bng 50 / 50 cha? 2. V sao M ra cch kim sot nh vy? 3. Cch kim sot nh vy c gip cho vic tng cng hp tc gia cc i tc khng? V sao? Tnh hung 2: ng Bill Blance va mi c b nhim lm gim c mt nh my ln nht ca tp on my pht gas. Nh my ny Carbondale illnois. Sn phm ca nh my l cc my pht gas v n nh l ngun nng lng cho cc h thng ch dn cho cc tn la ca M. Sau khi chuyn gia nh t California ti Carbondale, ng Bill Blance t chc cuc hp vi ton nh my. ng nhn c mt tin khng hay, mt l hng ca nh my b mt khch hng quen tr li. Tht l l ton b cn b, cng nhn ca nh my u bng quan vi tin . Theo h y l chuyn ca qu kh. ng Bill triu tp cuc hp vi cc nhn vin phng k thut trc khi cho kt qu kim tra khch hng. ng nu ra rt nhiu cu hi trong cuc hp nguyn nhn su xa ca vn ny l g? Ti sao nhng sn phm khng t tiu chun li c a i tiu th? Nhng g chng ta phi lm khc i quy trnh sn xut trnh vn ny? nh hng ca vn ny ti tnh hnh sn xut kinh doanh ca nh my nh th no? Nhn vin phng k thut cho rng nguyn nhn su xa ca vn l sn phm thc hin tt trong tt c cc khu tr khu lm lnh. Cn vi nhng cu hi khc h u tr li nh nhau chng ti 97

khng bit. ng Bill gii tn cuc hp v gi in thng bo cho ch tch tp on, ng Don Billiga, rng ng nhn thy c mt vn rt ln trong ton b h thng nh my ng. V ng mun c thng xuyn thng tin v nhn s ch o gip t tp on trong tin trnh iu tra pht hin s vic. Hm sau ng li cho triu tp cuc hp vi ton b nh my tho lun v vn ny. Nhng thng tin m ng nhn c t cuc hp li ti t hn rt nhiu so vi nhng g ng chun on. Ton b thnh phm v bn thnh phm lu kho gn nh khng t tiu chun v phi lm li t khu trn ca qu trnh sn xut. Nhng cho ra c mt l hng mi t khu trn - sn xut v tiu th phi mt t nht 3 thng. V vy, nh my phi i mt vi mt thc t l phi ch ba thng lin cho y cc ng nhin liu v khng thu c mt ng doanh thu no trong vng ba thng ny. Sau khi ph bnh nhn vin, ng Bill gi in thng bo cho ngi Billigan chng ti khng th c mt sn phm no giao hng trong vng t nht 90 ngy. Nh vy, chng ti mt khong 500.000 USD trc thu trong vng ba thng ti. V chng ti cng phi t chi cc n t hng. Nghim trng hn, chng ti li khng bit r v nguyn nhn ca vn v cn phi lm g gii quyt n nhng chng ti ang tip tc iu tra tm hiu. ng Blance bt u vi giai on trn v kim tra cc giai on tip theo ca qu trnh sn xut, theo di xem cng nhn c lm theo quy trnh chun hay khng. Mi mt cng vic trong qu trnh lm u c hai ngi quan st vin theo di tin trnh thc hin theo quy trnh chun. Ch mt tun sau ng c y thng tin pht hin ra rng cng nhn b phn trn khng lm theo quy trnh chun. Mt tun sau na ng tm ra rng mt khi m quy trnh c thc hin mt cch cn trng th nguyn vt liu trong qu trnh kim tra, kim sot t tiu chun cht lng mt cch hon ho. Cu hi tho lun: 1. Ch ra cc nguyn nhn trong vic kim tra, kim sot cht lng ca nh my pht gas. 2. Ti sao li khng tin hnh kim tra cht lng sn phm trc khi chuyn cho khch hng? Liu c th l mt nguyn nhn? Lm sao gii quyt vn pht sinh ny? 3. Ch ra nhng phng php khc m ng Blance c th s dng pht hin vn cht lng trong nh my. ng phi lm g ci thin tnh hnh ny? 4. Chng trnh kim tra, kim sot cht lng nn c thc hin nh th no trnh c mi vn pht sinh trong ton nh my? Tnh hung 3: Cng ty TNHH Q & T kinh doanh thit b in. Hai sng lp vin ca cng ty u l ngi trong gia nh. Trong vi nm u, hot ng ch yu ca cng ty l kinh doanh thng mi, sau cng ty tip tc m rng sang lnh vc thit b in v d kin tip tc m rng sang lnh vc xy lp in. Tuy nhin, kt qu kinh doanh ca cng ty khng phi lc no cng tt v thm ch trong hai nm va qua b thua l do doanh thu qu thp. C cu t chc hin nay ca cng ty gm 4 b phn: K ton, kinh doanh, hnh chnh v mt x nghip sn xut thit b in. Ban gim c v cc trng phng u do cc thnh vin trong gia nh nm gi. Tuy nhin, trong ban gim c khng c ai tt nghip i hc ngnh qun tr kinh doanh. Yu cu i vi cc nhn vin l phi lm vic c ngay v cng ty khng th t chc cc lp o to. Khi tuyn vo cng ty, ch c mt s nhn vin qun tr v vn phng mi c k hp ng di hn (1 nm tr ln), cn li u k hp ng 6 thng v 3 thng. Tr cng nhn lm vic trong x nghip sn xut, cng vic trong cc b phn cn li khng c s phn bit r rng, mt nhn vin k ton phi thc hin cng vic ca c b phn kinh doanh v hnh chnh. H thng tr lng ca cng ty ch c s phn bit gia b phn sn xut v b phn vn phng (bao gm kinh doanh, k ton v hnh chnh). i vi cng nhn lm vic trong x nghip sn xut, tin lng c tr theo sn phm [tin lng thc t = (lng c bn / nh 98

mc sn lng) x sn lng thc t]. i vi nhn vin vn phng, h u c hng mc lng nh nhau, tin lng hng thng c tnh da trn s ngy lm vic thc t v mc lng c bn. Cng ty khng c ch tr lng lm vic ngoi gi cho nhn vin hnh chnh khi c huy ng lm vic khc. Cng ty cng khng t ra h thng bc lng tr cho cc cng vic khc nhau v thm nin lm vic khc nhau. Trn thc t, vic tng lng cho nhn vin c xem xt hai nm mt ln do gim c quyt nh sau khi tham kho kin ca cc trng phng. Tuy nhin, cng rt t ngi c tng lng v hu ht nhn vin ch lm vic c khong 1 nm l h chuyn cng ty khc. Trong trng hp phi tng lng cho nhn vin th gim c quyt nh mt mc lng m ng cho l hp l. Ngoi tin lng, ngi lao ng cn c nhn tin thng vo cui nm v tin tr thm vo ngy 2/ 9 v tt nguyn n. Tin thng c xc nh da trn kt qu kinh doanh ca c nm v c chia bnh qun cho tt c nhn vin. Nu nhn vin no vi phm k lut hoc khng hon thnh cng vic c giao th khng c nhn tin thng hoc t hn tu theo mc vi phm. Nu trong nm m cng ty hot ng khng c li th nhn vin khng c tin thng. Ph phng kinh doanh xin ngh vic sau mt nm lm vic Q & T cho bit: ti khng c c hi lm vic ht kh nng ca mnh. Tt c mi vic u do gim c v trng phng quyt nhti khng nhn thy tng lai ngh nghip Q & T. Ti khng th bit c tin lng cng nh cng vic ca ti Q & T trong nm ti s nh th no. Nhng nhn vin ang lm vic th than phin rng h phi thc hin nhiu cng vic khng lin quan n cng vic chnh v tin lng tr cho h qu thp v khng cng bng. Trc khi m rng sang lnh vc kinh doanh mi, ban gim c cng ty nh gi li hot ng ca cng ty v quyt nh mi chuyn gia t vn n gip . Gim c yu cu chuyn gia t vn thc hin mt s cng vic sau: 1. Lp mt bo co nh gi v hot ng qun l nhn s hin ti ca cng ty TNHH Q & T. 2. a ra nhng phng n gip ban gim c cng ty c th duy tr v khuyn khch ng vin i ng nhn vin lm vic tt hn. Nu bn l chuyn gia t vn c mi n Q & T bn s thc hin yu cu ca ban gim c nh th no?

99

Chng 6. MT S VN TRONG QUN TR HC HIN I


Mc tiu: Sau khi nghin cu v hc tp chng ny, sinh vin c th : - Nm c vai tr ca thng tin i vi vic ra quyt nh kinh doanh v nhng yu cu t ra i vi thng tin. - Hiu c cc phng php ra quyt nh qun tr, t c th la chn phng php ra quyt nh thch hp vi tng hon cnh. - Nhn thc r s thay i ca t chc vi nhng ni dung v hnh thc khc nhau, t c nhng phn ng hp l vi s thay i. - Nm chc v cc loi ri ro v cc phng php phng nga ri ro. 1. THNG TIN V QUYT NH QUN TR 1.1. Thng tin qun tr 1.1.1. Vai tr ca thng tin trong qun tr Trong qu trnh iu hnh, cc qun tr vin trong t chc phi trao i thng tin vi cp trn, cp dui v cc qun tr vin khc. H khng th ra quyt nh m khng c thng tin. Hn na, hot ng c hiu qu th cc nh qun tr cn i hi phi c thng tin y , chnh xc, kp thi nhm thc hin tt cc chc nng v hot ng qun tr ca mnh. Trong t chc vic trao i thng tin l hot ng c bn ca cc nh qun tr. H phi bo co cho cp trn, ch th cho cp di v trao i thng tin vi cc nh qun tr khc, hoc chia s thng tin, tnh cm hay tng vi nhng ngi trong t chc v bn ngoi doanh nghip. Thng tin l phng tin cung cp cc yu t u vo ca t chc, l phng tin lin h vi nhau trong t chc nhm t mc tiu chung. chnh l vai tr c bn ca thng tin. Tht vy, khng c hot ng no ca t chc m khng c thng tin, bi khng c thng tin s khng thc hin c bt c s iu phi v thay i no c. Thng tin rt cn thit cho vic thc hin cc chc nng ca qun tr nh hoch nh, t chc, lnh o, iu hnh v kim sot. Thng tin l c s ra cc quyt nh qun tr, c bit n rt cn cho vic xy dng v ph bin mc tiu hot ng ca t chc, lp k hoch kinh doanh, t chc v qun tr nhn s; kim tra vic thc hin chin lc,.. C th ni thng tin khng ch to iu kin cho cc chc nng ca qun tr thc hin tt m n cn gn hot ng ca t chc vi mi trng bn ngoi. Chnh qua vic trao i thng tin m cc nh qun tr c th hiu r hn nhu cu khch hng, kh nng sn sng ca ngi cung cp v cc vn ny sinh. Chnh qua thng tin m bt c mt t chc no cng tr thnh mt h thng m tc ng tng h vi mi trng ca n. Thng tin cn l phng tin c trng ca hot ng qun tr, bi v tc ng ca h thng qun tr u c chuyn ti ngi chp hnh thng qua thng tin. Trong tng th tc nghip qun tr, cc hot ng thu nhn, truyn t, x l v lu tr thng tin chim mt t trng ln. Mt khc, cc phng tin k thut c s dng trong b my qun tr m trong a s c lin quan n h thng thng tin cng l phng tin trong qu trnh qun l. Hai loi phng tin ny h tr b sung cho nhau v u gn lin vi hot ng tr tu ca cc qun tr vin trong b my qun tr. Ngay c cc hot ng tr tu v suy lun ca con ngi cng c coi l cc hot ng x l thng tin cao cp c bit. Tm li, vai tr ca thng tin trong qun tr l ch n lm tin , lm c s v l cng c ca qun tr, qu trnh qun tr ng thi cng l qu trnh thng tin trong qun tr . Thng tin va l yu t u vo khng th thiu c ca bt k t chc no, va l ngun d tr tim nng i vi t chc . Thng tin tr thnh mt trong nhng nhn t c ngha to ln i vi vn mnh kinh t, chnh tr v x hi ca nhiu quc gia. 1.1.2. Xy dng h thng thng tin qun tr

100

- S cn thit phi xy dng h thng thng tin qun tr: Mun bo m thng tin cho cc quyt nh, cn phi t chc mt h thng thng tin hp l, nhm: + M rng kh nng thu thp thng tin ca c quan qun tr v ngi lnh o c th nhanh chng a ra c nhng quyt nh ng n. + Bo m cho ngi qun tr nhanh chng nm c nhng thng tin chnh xc v tnh hnh hot ng ca th trng v ca i tng qun tr; c th tng cng tnh linh hot trong qun tr sn xut kinh doanh. + To iu kin thc hin nguyn tc h thng trong qun tr: tit kim c thi gian v chi ph v thu thp, x l thng tin. - Chc nng ca h thng thng tin: H thng thng tin l tng hp con ngi, phn cng, phn mm, d liu v mng truyn thng thc hin vic thu thp, x l, lu tr, phn phi thng tin v qun l cc hot ng chuyn ho cc ngun d liu thnh cc sn phm thng tin. H thng thng tin cn c nh ngha l tng hp con ngi, cng ngh thng tin v cc th tc c t chc li cung cp thng tin cho nhng ngi s dng chng. H thng thng tin qun tr c quan nim l tp hp cc phng tin, cc phng php v cc c quan c lin h cht ch vi nhau, nhm m bo cho vic thu thp, lu tr, tm kim, x l v cung cp nhng thng tin cn thit cho qun tr. Nu coi t chc nh mt c th sng th thng tin l mu v h thng m bo thng tin hai chiu l h thn kinh ca n.Vi s tr gip ca h thng thng tin, ngi qun tr c th truy tm thng tin cn thit trong khong thi gian v chi ph hp l. Theo nh ngha , h thng thng tin gm cc chc nng: + Thu thp thng tin. + X l thng tin. + Lu tr thng tin. + Cung cp thng tin. + Kim sot v nh gi cc hot ng qun tr. + Lm c s cho vic ra quyt nh qun tr. Ngy nay, cng ngh thng tin lm thay i nhiu cch thc hot ng ca cc t chc. My tnh in t h tr cc chc nng qun tr nh dch v khc hng, cc hot ng tc nghip, chin lc sn phm v marketing, phn phi... c th thy trn bn lm vic, trong phn xng, trong ca hng v trong cp ca nh qun tr. Cng ngh thng tin ng 3 vai tr ln l: h tr thc hin cc hot ng; nng cao nng lc ra quyt nh cho cc nh qun tr; tng cng kh nng cnh tranh ca t chc. - Nguyn tc xy dng h thng thng tin. + Cn c vo nhu cu thng tin ca c quan qun tr cc cp xc nh cu trc ca h thng thng tin. V h thng thng tin l mt b phn ca h thng qun tr, n thc hin chc nng cung cp nhng thng tin cn thit cho qun tr. + Thun tin cho vic s dng, h thng thng tin cn gn nh, ph hp vi trnh ca cn b qun tr, dch v thng tin cn c t chc cho ph hp vi quy ch v quyn hn, trch nhim ca tng b phn qun tr v vi tc phong ca ngi lnh o. + a tin vo mt ln v s dng nhiu ln.Thng tin ch a vo mt ln v phi thng xuyn. T thng tin ban u h thng thng tin ch bin v cung cp cho cc b phn qun tr khc nhau. + m bo s trao i qua li gia cc h thng. H thng thng tin cn bo m s trao i qua li gia cc b phn trong t chc. Mun c s tng thch gia cc h thng 101

thng tin, phi thng nht v phn loi i tng, ni dung ca ch tiu, cch ghi chp, thu thp, phn t, hnh thnh cc biu mu thng k. + M hnh ho cc qu trnh thng tin.H thng thng tin hin nay lm vic theo ch thng tin tham kho, tr li cc cu hi v hin trng ca i tng qun tr. M hnh ho cc qu trnh thng tin c th xy dng h thng thng tin lm vic theo ch thng tin c vn, tr li cc cu hi v phng hng pht trin ca i tng qun tr trong tng lai. + Kt hp x l thng tin: Lm sao cho cn b qun tr ni chung v ngi lnh o ni ring khng phi tn tm v vic x l thng tin, dnh thi gian tp trung vo cc hot ng sng to nh xy dng v la chn cc phng n, quyt nh. + m bo s pht trin lin tc, khng ngng ca h thng thng tin, phi tng bc hp l ho h thng thng tin c th bo m thu thp, x l v cung cp cho qun tr nhng thng tin chnh xc v kp thi. Mun vy phi tng bc hin i ho h thng thng tin, p dng phng tin k thut hin i trong khu x l v truyn tin, p dng cc phng php ton trong cng tc thu thp v phn tch thng tin. + Cn b qun tr v ngi lnh o phi trc tip tham gia vo vic thit k v xy dng h thng thng tin. Ch bn thn h mi xc nh c thnh phn, mc chi tit v hnh thc biu hin ca thng tin - cn b qun tr v ngi lnh o phi hiu bit my tnh v cc phng php ton. Gia ngi s dng v ngi thit k phi kt hp cht ch vi nhau. + Bo m tnh hiu qu ca h thng thng tin. H thng thng tin cn c xy dng theo quan im h thng ch phi hp cc chc nng v cc b phn ca c quan qun tr. Mi thay i trong h thng thng tin u phi c lun c khoa hc, xc nh r nhu cu thng tin: Chi ph thu thp, x l, cung cp thng tin, mc ch hon thin v kt qu d kin c th mang li. 1.2. Quyt nh qun tr 1.2.1. Khi nim Quyt nh qun tr l hnh vi sng to vi t cch l sn phm ca ch th qun tr, nhm nh ra mc tiu chng trnh, tnh cht hot ng ca ngi hoc cp phi thc hin quyt nh gii quyt mt vn chn mui trn c s hiu bit cc quy lut vn ng khch quan ca i tng qun tr v vic phn tch thng tin v hin trng ca h thng. Mi quyt nh qun tr nhm tr li mt hoc mt s cu hi sau: T chc cn lm g? Khi no lm? Lm trong bao lu? Ai lm? V lm nh th no? Tr li cu hi lm g, khi no lm v lm ci trong bao lu l nhng quyt nh k hoch. V d: T chc trong nm ti cn t mc tiu no? t mc tiu t chc cn thc hin nhng nhim v no?...Tr li cu hi ai lm, thng l nhng quyt nh t chc. V d nh hon thnh nhim v k hoch, h thng qun tr v h thng sn xut cn c sp xp ra sao?...Tr li cu hi lm nh th no, thng l nhng quyt nh k hoch v lnh o. ay l nhng quyt nh la chn cng ngh, k thut, phng php v quy trnh ca t chc. 1.2.2. Qu trnh ra quyt nh Ra quyt nh qun tr l mt qu trnh gm nhiu bc c lin quan n hnh thnh vn , xc nh v la chn phng n, thng qua v vn bn ho quyt nh. + Bc 1- S b ra nhim v. Qu trnh ra quyt nh c bt u t lc xut hin vn . Nhiu khi ngi qun tr cm thy c iu g khng n trong h thng hay ngc li, hnh nh c mt c hi mi ang xut hin. H da vo linh cm v nhng d liu thng tin nhn bit vn . Xc nh chnh xc vn l bc u tin c vai tr c bit quan trng i vi vic ra quyt nh c hiu qu. 102

Tuy nhin, trong thc t hu ht cc vn thng khng r rng, thng n nu di dng kh hiu hn, chng hn nh hin tng nhp siu c phi l vn khng? Hay ch l kt qu ca mt vn khc c lin quan ti s qun l ca B thng mi hay B K hoch v u t? Hay l quy lut tt yu ca cc nc ang pht trin?... nhn bit c vn , ngi qun tr phi nhn thc c mu thun, phi b p hnh ng v phi c ngun hnh ng. Hay ni cch khc, mun ra nhim v, trc ht cn phi xc nh: v sao phi ra nhim v, nhim v thuc loi no, tnh cp bch ca n? Tnh hung no c th c v c lin quan n nhim v ra? Nhng nhn t no nh hng ti nhim v? Khi lng thng tin c, thng tin no cha c cn phi thu thp. + Bc 2: Chn tiu chun nh gi hiu qu ca cc phng n. Mun so snh cc phng n mt cch khch quan la chn phng n tt nht v thy r kh nng thc hin mc tiu ra cn xc nh tiu chun nh gi cc phng n. Hiu qu cc phng n phi th hin tnh tng hp, ngha l c v kinh t v x hi. Cc tiu chun nh gi hiu qu phi c th, d hiu, r rng v phi lng ho c. Khi t ra tiu chun nh gi cn gi li nhng tiu chun quan trng phn nh mc tiu c bn cn t ti ca quyt nh v cng cn xc nh h s phn nh tm quan trng ca cc mc tiu. Thng cc tiu chun c chn t cc ch tiu: chi ph nh nht, nng sut cao nht, s dng thit b tt nht, s dng vn sn xut tt nht... Vic chn ng tiu chun nh gi c tc dng rt ln v nu chn sai s dn n nhng kt lun sai hoc nu ra nhng mc ch chung dn ti kh chn quyt nh cui cng. + Bc 3: Thu thp thng tin lm r nhim v ra. iu quan trng y l phi pht hin ra nguyn nhn ca hin tng tc l vn ra quyt nh. Vn hay nhim v ra quyt nh c xc nh thng qua vic thu nhn v phn tch thng tin v tnh hung pht sinh hin tng. Khng phi mi vn trong t chc u tr thnh vn quyt nh. Khng phi mi sai lch, hoc mi c hi u tr thnh vn quyt nh. Ch nhng vn chn mui mi tr thnh vn quyt nh, tc l vn khng ch cp bch m cn c th can thip c hiu qu bng mt quyt nh. Ch c th gii quyt ng n mt vn no nu nh c thng tin y v chnh xc. Cn thit l phi thu thp mi thng tin, nu thng tin cn thiu th phi c bin php b sung thch hp. Cc thng tin thu c cn phi chnh l chnh xc. Trong kh nhiu trng hp thng tin b sai lch i mt cch c thc do xut pht t li ch cc b ca ngi thu thp v truyn tin hoc b tn tht v phi qua nhiu cp bc trong knh truyn tin. Nhng i khi thng tin b bp mo i mt cch v thc, v cng mt hin tng mi ngi li c th c nhng kin ch quan nhn nhn vn khc nhau, hoc trong cnh tranh c nhiu thng tin gi (nhiu) c i th tung ra nh lc hng i phng ...Cho nn ngi lnh o cn phi ch ti tt c nhng iu khi nh gi cc ngun thng tin. + Bc 4: Chnh thc ra nhim v. Bc ny c ngha rt quan trng ra quyt nh ng n. Ch c th chnh thc ra nhim v sau khi x l thng tin thu c qua kt qu nghin cu v tnh cht ca nhim v, tnh cp bch ca vic gii quyt nhim v , cc tnh hung c th xy ra, vic xc nh mc ch v tiu chun nh gi hiu qu. + Bc 5: D kin cc phng n c th c. Trn c s nhim v c chnh thc ra, bc ny nu ra nhng phng n quyt nh s b trnh by di dng kin ngh. thc hin tt bc ny cn phi xy dng, xem xt k mi phng n v khng st bt k mt phng n c th c no, ngay c nhng phng n mi thot nhn tng nh v l, khng th chp nhn c nhng nu bnh tnh xem xt cn thn, li l nhng phng n c hiu qu cao hn c. Trong xy dng v 103

xem xt cc phng n phi s dng phng php lun logic, ngha l lt ngc vn , phi "nghi ng" ging nh phng php 3 W: What? (ci g, th no?...); Who? (ai, ngi no?...); How? (bao nhiu? lm sao?...); cn phi xc nh xem xy dng phng n no th c li, phng n no kh thc hin do nguyn nhn no . la chn ln cui, ch nn li nhng phng n thit thc nht, bi v cc phng n cng nhiu th cng kh phn tch, nh gi hiu qu ca chng. C th ni y l bc th hin r nht ti nng ca ngi lnh o khi ra quyt nh. + Bc 6: Xy dng m hnh. hnh thc ho v logic ho cc phng n d kin bc 5 gip cho ngi lnh o nghin cu cc phng n quyt nh vi hao ph v sc lc, phng tin v thi gian t nht, trong bc ny ngi ta phi s dng phng php nghin cu m hnh. M hnh phn nh hoc ti to i tng, thay th i tng, sau khi nghin cu m hnh thu thp c nhng thng tin v i tng . Nh m hnh v my tnh, ngi ta tnh ton hiu qu cc phng n theo tiu chun nh gi chn bc 2. Trn c s , c th chn c phng n quyt nh ti u. Cc m hnh ton thng c s dng l cc m hnh quy hoch ton (nh quy hoch tuyn tnh, quy hoch phi tuyn, quy hoch ng, quy hoch a mc tiu, l thuyt tr chi, s mng li PERT). + Bc 7: So snh cc phng n quyt nh. T kt qu thu c bc 6, thng thng c nhiu phng n quyt nh c hiu qu cao nh nhau, nhng c c cu sn xut sp xp khc nhau. Mt khc, cc m hnh ton khng th phn nh c mi mt, nht l cc c im nh tnh (cc c im tm l x hi, chnh tr, lch s...) cho nn ngi lnh o phi vn dng kinh nghim, kh nng v cc th ch hin hnh v qun tr cn nhc la chn phng n c hiu qu nht (hin thc, t bin ng, hiu qu tng hp cao nht). + Bc 8: ra quyt nh. T bc 6 chuyn sang bc 7, ngi lnh o c c mt nhm nht nh cc phng n ti u, thng thng ngi lnh o phi a ra bn bc tp th (cc cn b cng s ca c quan lnh o ng, chnh quyn, kt hp vi vic trng cu kin ca cc t chc qun chng - nu l cc quyt nh ln). Mc d a ra tp th bn bc, tho lun nhng quyt nh cui cng phi do ngi lnh o cao nht quyt v chu trch nhim hon ton v quyt nh . Khi quyt nh mt vn g , ngi lnh o phi tun th mt s quy tc ngi tham gia tho lun chun b quyt nh c lm vic t do vi tnh sng to cao nh: + Khng cn tr ngi mun pht biu kin. + Khng gy sc p i vi nhng ngi c kin tri ngc vi kin ca lnh o bng cc kt lun hnh nh l ca t chc. + Ph phn kin ch khng ph phn ngi a ra kin . + Khng dng quyn lc c nhn gy nh hng i vi nhng ngi tham gia tho lun. Kt thc tho lun chnh thc a ra quyt nh cui cng, ng thi phi chu hon ton trch nhim v quyt nh . 1.2.3. Cc hnh thc quyt nh Cng mt ni dung, nhng vic ra cc quyt nh c th di nhiu hnh thc khc nhau: bng ming, bng vn bn, bng thng bo ni b, bng cc quyt nh chnh thc...Hnh thc ra quyt nh bng vn bn l cn thit khi ni dung quyt nh l quan trng. 104

Do tnh cht phc tp trong qu trnh hot ng ca cc t chc nn vic ra cc quyt nh rt a dng. C th phn loi cc quyt nh qun tr theo nhng du hiu sau y: - Theo tnh cht ca cc quyt nh Ngi ta phn cc quyt nh qun tr thnh ba loi: Quyt nh chin lc l quyt nh ng li pht trin ch yu trong thi gian tng i di; nhng quyt nh chin thut (thng xuyn), nhm t c nhng mc tiu c tnh cht cc b hn, bo m thc hin nhng mc tiu trc mt v lm thay i tc thi hng pht trin ca h thng; quyt nh tc nghip hng ngy, phn ln l nhng quyt nh c tnh cht iu chnh, nhm khi phc hoc thay i tng phn nhng t l quy nh, b p cc thit hi... - Theo thi gian thc hin Ngi ta chia cc quyt nh thnh: Di hn, trung hn v ngn hn. Thi gian quy nh quyt nh c gi l di hn, trung hn v ngn hn tu thuc vo phm vi qun tr. Chng hn: Cc quyt nh ca ton b nn kinh t quc dn, ca cc ngnh kinh t thi hn trn 5 nm gi l di hn; thi hn trong 3 nm c gi l quyt nh trung hn; nu trong thi hn 1 nm th gi l quyt nh ngn hn. Trong phm vi x nghip, cc quyt nh d kin thc hin trong vi nm c coi l di hn, thi hn 1 nm l quyt nh trung hn, trong thi hn 1 thng c xp loi ngn hn. - Theo phm vi thc hin Ngi ta chia cc quyt nh thnh: Quyt nh ton cc, bao qut ton b s pht trin kinh t - x hi ca h thng; nhng quyt nh b phn c quan h n mt hoc mt s b phn no ca h thng; nhng quyt nh chuyn lin quan n mt nhm vn nht nh hoc mt s chc nng qun tr nht nh. - Theo lnh vc hot ng ca t chc: Ngi ta chia cc quyt nh thnh: Quyt nh quyt nh qun tr nhn lc, quyt nh qun tr ti chnh, quyt nh qun tr cng ngh, qun tr sn xut, qun tr Marketing, qun tr hot ng i ngoi. - Theo cch phn ng Ngi ta chia quyt nh thnh hai loi: Quyt nh trc gic v quyt nh c l gii. + Quyt nh trc gic: L cc quyt nh xut pht t trc gic ca con ngi, ngi ra quyt nh khng cn ti l tr hay s phn tch can thip no. Nhng quyt nh ny c cn c vo cc quyt nh trc , ngha l ngi ta lm li nhng iu lm trc . + Quyt nh c l gii: L cc quyt nh da trn s nghin cu, phn tch vn c h thng. Cc s vic c nu ra, cc gii php c tnh ton v em ra so snh i ti cc quyt nh hon ho nht. 1.2.4. Cc cng c nh lng lm quyt nh Thc cht ca cng c nh lng lm quyt nh l s vn dng ton hc vo qu trnh ra quyt nh. Cc m hnh ton di dng l thuyt c cc nh khoa hc xy dng sn. Cc m hnh ny gip cc chuyn gia v cc nh ra quyt nh lm cn c nh lng r rng trong phn tch v la chn phng n quyt nh. M hnh p dng ny ch yu gm 2 loi: - M hnh ti u. - M hnh thng k. 1.2.5. Nng cao hiu qu ca quyt nh nng cao hiu qa ca quyt nh ta c th la chn nhng phng n ng gi. Trong s cc phng n c la chn, phng n c hiu qu hn trong phm vi cc yu t hn ch gii quyt c s l phng n c chn. Phn tch hiu qu l yu cu quan trng trong vic ra cc quyt nh qun tr. Hiu qu c th c xem xt trn nhiu kha cnh khc nhau v kinh t, v chnh tr, v x hi. 105

Ty theo mc tiu qun tr t ra trong cc t chc m vic phn tch hiu qa c nhng nt c th. 2. QUN TR S THAY I CA T CHC S thay i t chc l quy lut khch quan, c bit ngy nay pht trin t chc l chin lc ca cc doanh nghip nhm thay i nng cao tnh hiu qu. Thay i t chc ti to li c cu t chc hnh ng ph hp vi tnh hnh mi theo hng pht trin t chc bao gm c s thay i v c cu cng ngh, nhim v. Song c bn l thay i con ngi. 2.1. Thay i v l do cn phi thay i Thay i c ngha l lm cho s vt khc i. Ni cch khc thay i t chc l nhng c gng c k hoch hoc khng c k hoch nhm hon thin, i mi t chc theo cch thc c th gip n thch nghi c vi nhng thay i ca mi trng hoc t c nhng mc ch mi. Nh vy, thc cht ca s thay i l tng bc hin i ho qun tr m bo s thch ng ca doanh nghip vi mi trng kinh doanh. Mc tiu ca thay i l nhm nng cao cht lng ca cc hot ng qun tr, thng qua m bo tnh hiu qu v sc sng cho doanh nghip. Qun tr s thay i l qu trnh thit k v thc hin c tnh ton s i mi t chc theo hng thch nghi vi nhng thay i ca mi trng hoc nhng mc ch mi L do dn ti s thay i ca t chc l v: - C cu t chc ca doanh nghip phi c thit k ph hp vi s thay i v thc y tnh sng to ca nhn vin. - Thay i ph hp vi nn kinh t th trng hin i v tnh cht cnh tranh mi. - Thay i ca t chc lun thch nghi vi s bin i nhanh chng v khng ngng ca mi trng. - Thay i l tin nng cao hiu qu hot ng doanh nghip. Lch s kinh t v chnh tr nhng nm gn y cho thy thnh cng thuc v nhng ai bit chuyn hng ng lc. S thay i c th v nhng l do bn trong nh s chuyn hng hot ng ca t chc. Nhng n thng bt ngun t sc p ca cc lc lng thuc v mi trng bn ngoi nh chnh sch ca chnh ph, nhu cu mi ca ngi tiu dng...Nhng sc p thc y s thay i c th nhn nhn nh nhng mi e do m cng c th coi l cc c hi cho s pht trin ca t chc. Chng c th to ra trng thi tuyt vng nhng cng c th l ng lc pht huy kh nng sng to ca con ngi. Nhng phn ng v kt qu s ph thuc vo vic cc nh qun tr hiu cc sc p ny nh th no v he lm g vi chng. Tr lc i vi thay i c th xut hin t nhng lc lng chng ph bn ngoi nhng thng ny sinh t nguyn nhn bn trong, gn lin vi phong cch qun tr, c cu, th ch v vn ho t chc. Con ngi lun c qun tnh trong nhn thc, thi v hnh vi. H c xu hng mun duy tr nhng g quen thuc , v khng sn sng i u vi nhng hu qu khng r rng m s thay i em li. Qu trnh thay i s din ra khi mi quan h cn bng gia cc yu t thc y s thay i v cc yu t cn tr s thay i bi ph v nghing v cc yu t thc y. 2.2. Ni dung ca s thay i t chc S thay i ca t chc c th c thc hin theo cc hng: - Thay i c cu. S thay i ny s dn n vic b tr sp xp li cc b phn cu thnh t chc nh cc mi lin h truyn thng, dng cng vic, cp bc qun tri mi c cu nng cao hiu qu hot ng ca b my, bao gm c cu t chc qun tr, phng thc hot ng v i ng cn b qun tr. Nhng thay i c cu c thc hin thng qua: + Thit k li t chc: chuyn t c cu c hc, my mc sang c cu hu c linh hot. 106

+ Thc hin phn quyn: To nn cc b phn nh t qun nhm tng ng lc cho cc thnh vin, v tp trung s quan tm ca h vo cc hot ng u tin hng u trong t chc. Phn quyn khuyn khch cc b phn tm cch thch ng c cu v cng ngh mi vi nhim v v mi trng ca n. + Ci tin dng cng vic v hp nhm mt cch thn trng cc chuyn mn: c th lm tng nng sut, cht lng, tnh thn ng i v tnh sng to ca ngi lao ng. - Thay i cng ngh. Thay i ny bao hm s hon thin, i mi trang thit b, quy trnh hot ng, k thut, nghin cu hoc cc phng php sn xut. Cng ngh sn xut l yu t quan trng nh hng n c cu t chc. S thay i ng thi c cu v cng ngh gip m rng cng vic v lm phong ph cng vic gip tng cng kh nng hot ng ca t chc. - Thay i con ngi : Khc vi hai cch tip cn c cu v cng ngh c gng lm tng kh nng hot ng ca t chc nh thay i hon cnh lm vic, cch tip cn thay i con ngi c gng thay i hnh vi ca ngi lao ng bng cch tp trung vo k nng, thi , nhn thc v k vng ca h. Bin php thc hin l thay i phng php v t duy qun tr nhm thc y tnh ch ng sng to ca cn b cng nhn vin, cho php h tham gia nhiu hn vo qu trnh gii quyt nhng vn khc nhau ca doanh nghip, khuyn khch nhng tng mi v sng kin mi ca mi ngi trong doanh nghip. Vic thay i t duy c vai tr rt quan trng v n m bo cho vic i mi doanh nghip thch ng vi nhng i hi pht trin kinh t k thut hin i. 2.3. Nhng hnh thc thay i t chc - Thay i c tnh hon thin: l lm cho nhng yu t nht nh ca t chc tt hn v gip cho t chc t kt qu cao hn trong hot ng. Qu trnh hon thin lun din ra lin tc, n khng to ra nhng bin i v cht cho t chc m ch ci thin tnh hnh c. - Thay i c tnh qu . l s thay i tm thi tng bc, trc khi nhng yu t nht nh ca t chc t c trnh pht trin vt bc v cht nhm thch ng vi tnh hnh mi - Thay i c tnh bin i. L a t chc ln mt bc pht trin mi vt bc v cht nhm thch ng vi tnh hnh thc t. Vic thay i ny nhiu khi dn n vic nhn thc li mc ch, tiu chun, phong cch lnh o, vn ho ca t chc. Qu trnh xc nh nhng thay i cn thit cho t chc chnh l vic hnh thnh tm nhn tng lai ca t chc. Hnh nh tng lai ca t chc c th ch n thun l vic hon thin nhng g c; c th l vic tho ra mt hnh nh mi, m qua nhiu bc chuyn i t chc s t c; c th l ci g hon ton mi , cha thc s r rng ngay by gi, nhng chc chn l s khng ging nh hnh nh hin ti ca t chc. 2.4. Yu t thi gian i vi s thay i - Thi im thc hin thay i + Nn thc hin bt u thay i khi d bo c nhng sc p xy ra. Sc p ny thng t mi trng bn ngoi t chc nh i th cnh tranh, chnh tr, lut phpTuy khng phi l qu nghim trng e do n s sng cn ca t chc nhng c nh gi l l do xc ng cho s thay i. V d nh i th cnh tranh lin tc cho ra i cc sn phm mi, doanh nghip c th c cu li b phn R&D ca mnh. + Thi im thc hin thay i c th bt u khi t chc ang ng trc mt mi e do hin hu s sng ca t chc, mi ngi u nhn ra iu v ang bit rng khng c s la chn no khc l thay i. Khi no nn thc hin s thay i l vic cm nhn tinh t v thi gian. T chc phi la chn ng thi im cn thc hin s thay i v kh nng lm vic . Thc t khng phi lc ny hai kha cnh ny cng i lin vi nhau. 107

- Thi gian v tc thay i. C nhiu cu hi cn tr li: S tn bao nhiu thi gian thit k cc k hoch v chng trnh thay i? S thay i din ra bao lu? Qu trnh tin hnh nhng iu chnh cn thit s din ra nh th no? Liu c d dng hn cho t chc nu thc hin s thay i nhanh chng? Li gii cho nhng cu hi trn ph thuc vo nhiu yu t mi trng, ni dung thay i, loi hnh thay i, sc mnh ca nhng ng h v cn tr, kh nng qun l thay i, ngun lc ca t chc. 2.5. Phn ng i vi s thay i Mi thay i u lm ny sinh hai lc lng i lp nhau: mt th i theo hng thay i, lc lng khc th km hm s thay i. Biu hin phn i c th l hoi nghi, th ng, kch vng mt, nh cng, xung t, chm chp hoc hng hi qu mc chng t rng vic thay i khng em li kt qu, tung tin n Cc phn i c th tin hnh ngm ngm hoc cng khai, mang tnh c nhn hay tp th. Tuy vy, nhiu khi tr lc i vi s thay i li l cn thit v n c th gip t chc trnh c nhng thay i tu tin. chuyn t thi i nghch sang thi hp tc, cc nh qun tr cn lm nhng vic sau: - Suy ngh k v nhng phn i, cho phn i l: + Phn ng t nhin ca con ngi t bo v. + Mt bc tch cc tin ti thay i. + ng lc cng lm vic. + Thng tin quan trng trong qu trnh thay i. + Khng phi l vt cn ng tin ti s thay i. - Gip h c nhng bc u tin: + Chp nhn cm xc ca mi ngi. + Lng nghe nhng li ku ca, phn nn. + Lm cho mi ngi yn tm bng cch cung cp thng tin; ch cho h thy ci c li thi v nht thit phi chm dt; khng nh kt qu mong i. + Cung cp nhng ngun lc cn thit v ng h h thc hin thay i. - Duy tr ng lc cho qu trnh thay i: + Khng nh t chc lun ng h h mo him. + Lun khng nh mc ch lu di v nhng ci c m s thay i mang li. + Gip nhn vin khm ph nhng kh nng c th ca s thay i. + Li ko h vo qu trnh ra quyt nh. + Thc hin qu trnh qun l s thay i theo nhm. + Cho con ngi nhng c hi pht trin c nhn t s thay i. 3. QUN TR XUNG T 3.1. Khi nim Xung t l s i u pht sinh t s khng nht tr do cc bn c nhng mc tiu, t tng, tnh cm tri ngc nhau. Cc quan im v xung t: Quan im truyn thng cho rng xung t th hin s b tc trong nhm v c hi, v vy cn trnh xung t. Quan im hnh vi cho rng xung t l kt qu t nhin v khng thr trnh khi trong bt k mt nhm no. N khng c hi m ng hn l cn c th th thnh mt ng lc tch cc trong vic ra quyt nh hot ng 108

ca nhm. Quan im tng tc cho rng xung t c th l nglc tch cc ca nhm v mt s xung t l ht sc cn thit gip nhm hot ng c hiu qu. Qun tr xung t l s dng nhng bin php can thip lm gim s xung t qu mc hoc gia tng s i lp trong tnh trng mu thun qu yu. Ngi qun l thit lp mt mc xung t m ng ta cho l ti u cho hot ng hin hu ca t chc tin hnh kim sot xung t. Cc bin php qun l c p dng khi xung t qu ln, trong trng hp ngc li th kch thch gia tng xung t n mc hiu qu. 3.2. Ngun gc ca xung t trong t chc Xung t trong t chc c th bt ngun t: - S ph thuc ln nhau i vi nhim v: Xy ra khi hai hay nhiu nhm ph thuc ln nhau hon thnh nhim v ca h v tim nng xung t tng ln khi mc ph thuc ln nhau tng ln. - Mc tiu khng tng ng: Gia cc b phn khc nhau ca t chc c th xy ra s khng tng ng v mc tiu do nhng mc tiu c nhn ca h. - Kh nng xung t s tng ln trong nhng iu kin khan him ngun lc. Khi ngun lc hn ch, cc nhm b y vo cnh tranh mang tnh n thua v nhng cuc cnh tranh nh vy thng dn ti s xung t phi chnh thc. - Nhng sai lch v thng tin c th l c d nm c th lc cng l nhng nguyn nhn tim tng xung t. - S dng e do: Mc xung t tng ln khi mt bn c nng lc trong vic e do pha bn kia. Khi khng c s e do, cc bn dng nh c s hp tc nhiu hn v hng ti vic pht trin cc quan h hp tc. Khi mt bn c kh nng e do pha bn kia thng khng thng bo v s e do m s dng n. - S gn b ca nhm: Khi cc nhm cng tr ln gn b, xung t gia cc nhm cng tng. V c hai nhm theo ui cng mt mc tiu nhng ch c mt nhm c th t ti. Khi cc nhm ny tr ln on kt th to ra thi thng cm ln nhau. iu ny ch ra rng cm gic ca s th ch v s ph phn c th tn ti gia hai nhm cng lm vic vi nhau trong mt t chc, thm ch trong trng hp h khng c s tng tc qua li cng nh khng cnh tranh v nhng ngun lc khan him. - Thi thng - thua: Khi hai nhm tng tc trong cuc cnh tranh, chng ta d dng hiu ti sao xung t n ra 3.3. Cc hnh thc xung t Xung t c hai loi: xung t chc nng v phi chc nng. - Xung t chc nng: L s i u gia hai pha m s i u ny nhm hon thin hoc mang li li ch cho vic thc hin nhim v ca t chc. Nhng xung t chc nng c th dn ti vic khm ph ra nhng cch thc hiu qu hn trong vic cu trc t chc, nhn dng tt hn v nhng thay i chin lc cn thit cho s tn ti, iu tit v chp nhn nhng quan h / quyn lc trong t chc cng nh gia cc t chc. Trong mt s gii hn nht nh xung t to ra s cng thng v iu ny thc y cc c nhn hnh ng theo hng ny, xung t to ra mc cao ca nng sut v s tho mn. Nhng xung t chc nng ch c th to ra li ch tch cc cho t chc, nu n c qun l mt cch ng n. - Xung t phi chc nng: L bt k s tng tc no gia hai pha m n cn tr hoc tn ph vic t ti mc tiu ca t chc. Vic thc hin nhim v ca t chc l thp khi mc xung t gia cc nhm l thi cc cao hoc thp. Khi mc trung bnh xung t to ra mc cao ca vic thc hin nhim v. 109

3.4. Cc bin php gii quyt v loi tr xung t - Khuyn khch cc xung t chc nng: Mt mc nht nh ca xung t l cn thit khuy ng v ng vin cho vic to ra cc tng sng tc v ng vin mi ngi t ti mc cao ca vic thc hin nhim v. C bn cch to ra xung t chc nng l: + Thay i dng thng tin: Cc nh qun tr s dng thng tin mt cch khng chnh thc to ra xung t bng cch l, lm r r cc thng tin gi v thng tin mt. + To ra s cnh tranh: Bng vic khuyn khch vt cht v nhng phn thng khc c th duy tr bu khng kh cnh tranh v iu nygp phn vo vic to ra xung t chc nng. Nhng phn thng c a cho nhng ngi thng cuc phi sc hp dn v c kh nng ng vin vic thc hin tt nhim v v nhng ngi thua phi khng cm thy s tht bi ca h l mt mt to ln. + Thay i c cu t chc: T chc c th c cu trc theo cch lm tng hoc gim xung t. + Thu cc chuyn gia bn ngoi. - Hn ch cc xung t phi chc nng gy cn tr vic thc hin mc tiu chung bng cch: + N trnh mu thun: L khuynh hng tm cch rt ra khi tnh hung xung t hay gi tnh trng trung lp. + Dn xp n tho: L khuynh hng gii quyt cc xung t bng cch ti thiu ho hay ch ng nhng khc bit v nhn thc hay hnh ng thng qua s ch trng vo nhng li ch chung. + i u: L s dng quyn lc p buc ngi khc v yu cu ngi khc ng vi quan im ca bn. + Tho hip: Th hin khuynh hng m cc c nhn chp nhn s hy sinh mt s quyn li ca h bng cch a ra cc nhng b nhm t c s tho thun. + Hp tc: L s sn sng nhn din nhng nguyn nhn ch thc ca xung t, s s chia thng tin rng ra trong ni b v tm kim nhng gii php c li cho tt c cc bn 4. QUN TR RI RO 4.1. Quan nim v ri ro v qun tr ri ro Ri ro trong kinh doanh l cc s c xy ra ngu nhin khng mong mun v c hi cho cng vic kinh doanh ca cc doanh nghip. Cn phn bit ba trng hp: xc nh (khi xc sut xy ra s kin bng 1), ri ro (khi xc sut xy ra s kin b hn 1) v bt nh (khi khng xc nh c xc sut xut hin s c). Qun tr ri ro l mc m trong ngi ra quyt nh c th xc nh c vn cn gii quyt, nh gi c t l xc sut m s vic c th xy ra, nhn din cc gii php khc nhau v t l xc sut v kt qu ca mi gii php. 4.2. Cc loi ri ro - Phn loi theo bn cht. Theo cch phn loi ny, ri ro bao gm: + Cc ri ro v kinh t, bao gm cc ri ro kinh t v m (v d s thay i cc lut php v chnh sch gy nn bt li cho doanh nghip), cc ri ro kinh t do mi trng kinh doanh ca doanh nghip gy ra (v d hng ho m do quan h cung cu bt li, tnh th cnh tranh bt li cho doanh nghip). + Cc loi ri ro trong qu trnh sn xut: s c hng hc ca my mc, gin on cung cp in, nc, tai nn lao ng, chy, n... + Cc ri ro do mi trng t nhin (ng t, ma bo, lt,). 110

+ Cc ri ro v x hi v chnh tr (thay i chnh ph, mc thu nhp ca ngi tiu th thay i t ngt, dch bnh, m au, chin tranh). - Phn loi theo mc khng ch ca con ngi, phn ra: + Ri ro c th khng ch. + Ri ro khng th khng ch (bt kh khng). - Phn loi theo mc khch quan v ch quan: + Ri ro khch quan, hay cn gi l ri ro t nhin, ri ro thun tu. + Ri ro c tnh cht ch quan do quyt nh sai ca con ngi gy nn. 4.3. Tin trnh qun tr ri ro - D on ri ro c th xy ra. qun tr trnh c ri ro cn d on c ri ro c th xy ra. T xc nh c xc sut xy ra. - nh gi mc tc ng ca ri ro. Trong bc ny, trn c s d on ri ro c th xy ra, cc nh qun tr cn thu thp thng tin nh gi c mc tc ng ca ri ro n cc hot ng ca t chc. - ra cc bin php phng chng ri ro. Cc nh qun tr phi tm ra cc bin php trn cc thng tin thu thp c. Cc bin php ny c th da vo cc s liu qu kh hoc da vo kinh nghim ca mi nh qun tr. 4.4. Cc phng php phng nga qun tr ri ro Ni chung c 5 phng php t chc c th qun tr ri ro. l: + Trnh khi ri ro: chn phng n c xc sut trnh khi thit hi kh cao. Tuy nhin, y l mt gii php khng tch cc bi phm vi ng dng rt hn ch. + Phng nga thit hi v hn ch ri ro: p dng nhng bin php ngn chn thit hi nh lp t thit b bo ng, thit b an ton, trang b kin thc cho tng c nhn v cng ng v quy tc an ton gim bt thit hi. + T bo him: lp qu d phng ri ro da trn d bo nhng thit hi vi chnh xc c th chp nhn c. + Phong to ri ro: l to ra ro chn trn tt c cc phng din ca mt giao dch cc loi ri ro c th b p c. Phong to ri ro thng c p dng gii quyt nhng ri ro hi oi, hay s thay i bt thng v gi c trn th trng hng ho. + Chuyn giao ri ro: thng qua bo him. - Cc bin php giai on xy dng phng n sn xut - kinh doanh, bao gm: + Bo m cht lng ca d bo, iu tra, kho st, thng tin, tiu chun tnh ton,.. khi lp phng n. + Khi lp d n u t phi bo m cc mt: an ton t nhin, an ton cng ngh v t chc, an ton v ti chnh, p dng cc phng php phn tch phng n trong iu kin ri ro. + Khi lp k hoch phi tnh n ri ro thng qua cc k hoch d phng, bo m tnh linh hot ca k hoch. + Khi la chn hnh thc t chc ca doanh nghip phi bo m tnh a nng cn thit, p dng cc hnh thc t chc cho php phn tn ri ro (cng ty c phn). + Nng cao cht lng ca vic thm nh, xt duyt phng n. - Cc bin php giai on ch o iu hnh thc hin, bao gm: + Nghin cu k phng n thit k v tnh hnh c th trc khi i vo thc hin, c bin php cng ngh v t chc thch hp.

111

+ Tn trng quy trnh cng ngh, bo m vng chc v tin cy ca my mc thit b, s dng cng nhn v cn b ng theo yu cu v tay ngh v sc kho. + Tn trng quy tc an ton sn xut v an ton lao ng. + Tng cng kim tra, gim st, p dng l thuyt iu khin v cng ngh thng tin. + T chc d tr v mua bo him. + Phi hp tt gia t khc phc ri ro v phn tn ri ro cho ngi khc (thng qua mua bo him v cc iu khon ca hp ng sn xut kinh doanh).

112

TM TT L THUYT Trong chng ny, chng ta nghin cu nhng vn rt khi qut v cng tc t chc trong doanh nghip. Nhng ni dung ch yu cn ch l: Thng tin l nhu cu khng th thiu c ca con ngi. Con ngi l tng ho cc mi quan h x hi, v nhng mi quan h c th hin qua li ln nhau. T khi c con ngi, ni cch khc c x hi loi ngi th c s trao i gia nhng con ngi vi nhau trong qu trnh lao ng, sn bn, hi lm, sn xut, sinh hot hng ngy nhm t c mt mc ch nht nh. Nh vy: thng tin l nhng d liu, s liu, tin tc thu thp c qua x l, sp xp, din gii theo cu trc thch hp phc v cho mc tiu no . Ni cch khc, thng tin l tt c nhng g c th mang li cho con ngi s hiu bit v i tng m h quan tm ti (v nhng nguyn nhn v mc tiu no ). Thng tin l s phn nh ca s vt, hin tng ca t nhin, x hi, con ngi. Yu cu c bn i vi thng tin l: tnh chnh xc v trung thc, tnh kp thi v linh hot, tnh y , tnh h thng v tng hp, tnh c ng v lgc Quyt nh qun tr l hnh vi sng to vi t cch l sn phm ca ch th qun tr, nhm nh ra mc tiu chng trnh, tnh cht hot ng ca ngi hoc cp phi thc hin quyt nh gii quyt mt vn chn mui trn c s hiu bit cc quy lut vn ng khch quan ca i tng qun tr v vic phn tch thng tin v hin trng ca h thng. Ton b qu trnh qun tr, t vic iu hnh sn xut trong mt phm vi hp nh t, i, phn xng, x nghip, n phm vi rng ln hn nh cc ngnh, cc a phng v ton b nn kinh t quc dn, u l qu trnh ra cc quyt nh v t chc thc hin cc quyt nh qun tr. S thay i t chc l quy lut khch quan, c bit ngy nay pht trin t chc l chin lc ca cc doanh nghip nhm thay i nng cao tnh hiu qu. Thay i t chc ti to li c cu t chc hnh ng ph hp vi tnh hnh mi theo hng pht trin t chc bao gm c s thay i v c cu cng ngh, nhim v. Song c bn l thay i con ngi. Xung t l s i u pht sinh t s khng nht tr do cc bn c nhng mc tiu, t tng, tnh cm tri ngc nhau. Qun tr xung t l s dng nhng bin php can thip lm gim s xung t qu mc hoc gia tng s i lp trong tnh trng mu thun qu yu. Ri ro trong kinh doanh l cc s c xy ra ngu nhin khng mong mun v c hi cho cng vic kinh doanh ca cc doanh nghip. Qun tr ri ro l mc m trong ngi ra quyt nh c th xc nh c vn cn gii quyt, nh gi c t l xc sut m s vic c th xy ra, nhn din cc gii php khc nhau v t l xc sut v kt qu ca mi gii php, la chn phng php khc phc.

113

CU HI THO LUN 1. Thng tin trong qun tr kinh doanh l g? Chng c vai tr g trong qun tr kinh doanh? Chng p ng yu cu no? Trong qun tr kinh doanh cn nhng loi thng tin no? c chng cn phi lm g? 2. Quyt nh qun tr l g? C cc loi quyt nh qun tr no? Cc yu cu v qu trnh ra quyt nh qun tr? Cc phng php ra quyt nh qun tr? 3. Hng giy Bata c c 2 chuyn gia Marketing sang Chu Phi tm hiu th trng vi mt chuyn gia gi, mt chuyn gia tr. Sau khi nghin cu, chuyn gia gi bo v thng tin l th trng Chu Phi khng c nhu cu v giy v h thch i t v khng c tin i giy. Cn chuyn gia tr bo v thng tin l th trng Chu Phi rt c trin vng v dn bn x cha c giy dp i. Cu hi tho lun: a. Theo anh (ch) thng tin ca hai chuyn gia phi nh gi nh th no? ng hay sai? Hay va ng va sai? V sao? b. Nu l gim c ca hng Bata th anh (ch) s phi c quyt nh ra sao? 4. Tp on TL c mt x nghip thnh vin Q c lp t mt h thng thit b mi, nu sau khi chy hon ho mi thng s cho 1000 sn phm; nhng v x nghip mi lp t ang chy th my (r trn) nn ch cho mi thng 800 sn phm. Ban qun tr ca tp on TL ra iu kin nu gim c GC khng bo m cung cp cho tp on 1000 sn phm mi thng s b cch chc. Cu hi tho lun: a. Ban qun tr tp on TL phm sai lm g khi ra quyt nh? b. Nu l gim c x nghip Q th anh (ch) s phi c quyt nh ra sao? 5. L mt ph gim c cng ty, nhng khng may cho anh (ch) khng c gim c ca mnh ng , h c tnh gy kh khn cho anh (ch)? Cu hi tho lun: Anh (ch) phi chn quyt nh nh th no ci thin tnh hnh? 6. C khi no bit trc lm mt vic no m anh (ch) s tht bi m anh (ch) vn lm khng? Cho mt v d c th minh ho? 7. Nn chng anh (ch) th nhn mt kt cc xu, cn hn duy tr mt thc trng ko di ti t? Anh (ch) hy a ra mt v d minh ho iu . 8. Phi chng ci g phi l phi ly ci phi l x l? Anh (ch) hy nu mt v d bit ( nghe) trong kinh doanh lun gii iu ny? 9. Trnh by nhng nguyn nhn i hi cc doanh nghip phi thay i. Nu ni dung v mc tiu ca s thay i? 10. Tin trnh thay i c tin hnh theo nhng bc no? 11. C nhng loi ri ro no trong qun tr? Cch khc phc nhng ri ro ra sao? 12. C nhng hnh thc xung t no trong qun tr?

114

NGHIN CU TNH HUNG Tnh hung 1: NHNG LI KHUYN THIT THC V TM BN HNG L TNG Hy tm ngi bn hng (ngi cng tc) c kh nng lm cn bng nhng mt mnh sn c ca bn. + Nu bn mnh trong lnh vc thng mi hay Marketing, hy tm mt chuyn gia su v ti chnh hay k thut + Nu bn l ngi mi i vo con ng kinh doanh, hy tm mt ngi tri qua kinh nghim trong vic lm v trong giao tip (phi lm sao c c quan h ngay t u). + Nu chn mt ngi bn kinh doanh ti trong qu kh chc s kh mang li cho doanh nghip ca bn i bn tay vng. + Cng i vi mt nh kinh doanh giu kinh nghim - mt ngi tri qua thi k s hu v vn hnh mt doanh nghip t nhn. iu cng c ngha khng nh: Mt ngi iu hnh doanh nghip khng c kinh nghim v khng c nng lc c ngha l mt s tht bi ca cc doanh nghip nh. + Chn ngi bn hng tng lai phi lm sao ngi cng gn b vi li ch v s thnh bi ca doanh nghip nh bn. Tt nht, yu cu ngi bn hng tng lai ng gp mt s tin vn cho doanh nghip, nh vy mi ngi s lm vic tch cc hn khi tin ca bn thn mnh ang b e do. + Bn hy ct t quan h ngay vi nhng bn hng khng trung thc v trong t chc doanh nghip ca bn khng nn c ch cho cc bn thn. Cu hi tho lun: 1. Hy phn tch cc c s l lun v thc tin ca nhng li khuyn trn? 2. Bn c thm nhng li khuyn no na khng? Tnh hung 2: MO KINH DOANH CA CA HNG THC PHM M V HNG Vo dp l tt, nhiu ngi i Bc mun mua mt s thc phm hp tng bn thn hoc khi mua mt cht ruc tht, tht p sy kh n cho b thm kht, th u c lin tng ngay ti ca hng thc phm M v Hng nm ngay cnh bu in i Bc cnh ng Bc Ai. y l mt ca hng kinh doanh 50 nm nay, chng mt ai ngh rng phng php duy tr uy tn ca n li l mi ngy ch sn xut mt lng sn phm c hn, nu c khch hng ti m khng mua c th bn ni vi anh ta rng ngy mai ti sm. Vy th ti sao khng lm nhiu hng mt cht tin cho p ng nhu cu ca khch hng? Vn d Th thiu ch khng tha l nguyn tc kinh doanh ca ca hng thc phm M v Hng. Tuy vy, khng phi l mt ca hng sang trng g, nhng duy tr uy tn ca mnh, n phi b ra nhiu cng sc t vic chn mua nguyn liu ti vic tip n khch hng. Vi s hp tc cht ch gia ng ch, cc u bp, cc nhn vin bn hng lm cho khch hng c th yn tm ra vo ca hng thc phm ny m khng lo lng b la di. Mi sm, mua cc loi tht cn ch bin, cc th c ca ca hng ny cn phi ch thn ti tt c cc ch i Bc hoc ln cn mua tht ln loi thng ho hng. Nh vy, v mt nguyn liu ca hng vn gi u th. Mt nguyn tc kinh doanh khc ca ca hng thc phm ny l khng bn ra ngoi. Thc phm cu khch ca ca hng l i ln hun khi. Ch bin hun khi l mt mn ngh thut. Mi th u rt cu k, hun khi ca M v Hng ch ly cht lng lm chnh, khng cn s lng nhiu, khi lm cho khch hng mt i lng tin i vi thc phm ca ca hng, th rng mi anh sng mai ti sm ch nht quyt khng cung ng sn phm khng t tiu chun. y chnh l nguyn nhn ti sao ca hng thc phm M v Hng khng mun m rng tiu th ra th trng bn ngoi, nhm trnh vic khi nhn t hng vi s lng ln lm khng kp hoc lm o o cho s lng, m nh hng ti uy tn danh ting 115

m ca hng cng phu tp lp qua sut 50 nm. Cng v ch trng ti vic chn mua nguyn liu v ch bin nn i ln ca ca hng ny gi khng phi l thp nhng khch hng vn ti mua khng ngt. Hng ngy ca hng cho ra l khong 300 chic i ln hun khi, tr khi bn nhanh chn, nu khng tt s phi tht vng quay v. V nhng loi hng b nhng khch hng hm trc t mua ri. Cu hi tho lun: 1. V sao ca hng thc phm M v Hng li ly nguyn tc kinh doanh chnh ca mnh l th thiu ch khng tha? 2. Phn tch cc nguyn tc kinh doanh ca ca hng thc phm M v Hng. Nhng nhn xt cn rt ra sau khi phn tch nhng nguyn tc trn? 3. Theo anh ch, ng ch ca hng thc phm M v Hng p dng th thut g trong cng tc bn hng? 4. t tn khch thch hp cho tnh hung qun l trn. Tnh hung 3: NM NGUYN TC QUN L KINH DOANH CA SHISEIDO c thnh lp t nm 1872, Shiseido c coi l hng m phm Nht Bn u tin sn xut hng ho theo cht lng phng Ty. Sau hn mt th k trng tn, n nay Shiseido tr thnh nh sn xut m phm ln nht trong nc v xp hng th t trn th gii. Trong nm ti chnh 1998 (tnh n 31 - 03 - 1998), hng t doanh s bn hng k lc 620,9 t Yn (4,8 t USD) vi li dng l 16,8 t Yn (129 triu USD). Doanh s bn hng nc ngoi nm 1998 t 92,2 t Yn (709 triu USD),chim khong 15% tng doanh s ca hng. B quyt no gip cho Arinobu Fukuhara, ng ch u tin ca Shiseido v nhng hu du ca ng bin mt xng ch to dc phm nh b ch chuyn sn xut thuc nh rng ti qun Ginza, Tokyo thnh mt hng m phm ni ting v chm sc ln da nh ngy nay? chnh l s tun th nghim ngt sut gn mt th k 5 nguyn tc qun l kinh doanh c ra t 1921, m cho n nay vn c coi nh tinh thn vn ho cng ty v phng chm ch o hot ng ca ban lnh o v tt thy mi nhn vin ca hng. Th nht, cht lng l trn ht, Shiseido lun cam kt vi mi tng lp khch hng cht lng sn phm lm ra cc tt v ph hp. K t ngy thnh lp, hng nhn mnh n tm quan trng ca cng tc nghin cu nhn mnh n tm quan trng ca cng tc nghin cu v trin khai (R&D) khng ngng nng cao cht lng m phm. Hin ti, Shiseido tr thnh trung tm hng u th gii vi 935 nh khoa hc chuyn v nghin cu cc loi bt m phm. Song song vi nhng nghin cu, sng ch v m phm, hng cn tp trung sc lc nghin cu v lnh vc da mt, sinh l ca da ngi, th lc con ngi v nhng cng ngh c lin quan, nhm em li sc p, hnh phc cho ngi tr tui v s du dng cho ngi cao tui. Th hai, ng cm cng kh cng chu ri ro v cng hng li. Mi nhn vin lm vic trong hng v cc i tc c quan h lm n bn ngoi u c chia s li nhun xng ng khi vt quan kh khn. Th ba, tn trng khch hng. lun lun lng nghe thng tin phn hi t mi lp ngi tiu dng v kp thi p ng, gii quyt nhng khiu ni d nh nht. V vy, Shiseido lun gi c khch hng c v thu ht thm ngy cng nhiu khch hng mi. Ngay t nm 1923, hng yu cu cc ca hng v chi nhnh bn hng ca hng phi k hp ng vi nhng iu khon bn hng theo phong cch ca Shiseido. Nm 1934 hng ra ch chuyn vin t vn chm sc sc p cho khch hng nhm to ra s hiu bit thn tnh gia nh sn xut vi ngi tiu dng.

116

Th t, n nh trong ni b cng ty. Hng lun ch trng xy dng nn tng tinh thn cng ty l nhm ti nhng mc tiu v li ch lu di mi ngi trong cng ty cng vt qua kh khn trc mt, phn u cho tng lai. Th nm, cao tnh chn thnh, trung thc. Kinh doanh l phi c li nhun song Shiseido bit rng mun thnh cng i khi phi bit kim ch tham vng tm kim li nhun ti a bng mi gi. Kinh doanh lun i km ch tn, trung thc v tn trng i tc v khch hng. T nm 1937, Shiseido thit lp Cu lc b Hoa Tr dnh cho cc khch hng rut t hp gp kin thng xuyn v cc loi sn phm ca mnh. ng thi pht hnh hng thng mt tp ch chuyn cung cp cc thng tin v sc p cho hi vin. Cu lc b ny vn tn ti cho n tn ngy nay vi s hi vin tnh n thng 10 -1998 ln ti 10 triu ngi. Nh 5 b quyt nu, Shiseido vt qua c 4 cuc th thch nghim trng trong vng 127 nm tn ti: thi k khi u lp nghip; trn ng t nm 1923; tnh trng kit qu sau Chin tranh th gii th 2 v cuc khng hong ti chnh v tin t chu A gn y. Trong trn ng t nm 1923 gy thit hi ln nht, gn nh ph hu ht ton b h thng nh xng, kho tng nguyn liu ca hng. Tuy nhin, nh bit gi ch tn nn cc nh cung cp nguyn liu tin tng tuyt i vo Shiseido v ra tay gip Cng ty ng dy t ng tro tn. V vy ch hai thng sau trn ng t lm khnh kit gia sn, hng phc hi v a hng ho ph y cc hiu tp ho trn ton nc Nht. Cu hi tho lun: 1. Ni dung ch yu ca 5 b quyt trn l g? 2. Lm th no c mt tp th ng cam cng kh, cng chu ri ro v cng hng li? 3. V sao phi cao tnh chn thnh, trung thc trong kinh doanh? Cho v d. Tnh hung 4: NH HNG KHINH MN - MT TH PHP KINH DOANH LP D Hng nm, Th Rma thu ht hng triu du khch thp phng. Sau khi thm th cc danh lam thng cnh, tm hiu nn vn minh c i ni y, nhng du khch hiu k thng ti thng thc nhng iu kh chu ti nh hng Khinh mn - Mt nh hng ch trng thu ht khch hng theo phng chm ting xu n xa. Hon ton tri ngc vi nt vn minh c i cn m sc ni y, nh hy ny c dnh cho khch hng mt kiu phc v ngc i. Vn ny, ng ch nh hng khng h du gim t tn cho nh hng l khinh mn. Na th k qua, chnh phong cch phc v l mng, khinh mn gip cho nh hng ng vng trong lnh vc kinh doanh n ung lun c s cnh tranh quyt lit Roma, hn na cn khin cc ng nghip phi ghen t bi s lng thc khch lui ti hng ngy. Nhng du khch hiu k ti y m thc cn phi chun b trc t tng b tin mua s kh chu- Va bc chn vo, cha kp tm ch ngi, thc khch khng nhng khng nhn c s nghnh tip lch s, vui v ca nhn vin phc v, m cn b h cht vn v kh nng thanh ton bng mt ging iu th l. Tip , ch thy thc n c y ti bi mt bn tay h php y lng l. Cc mn n lit k trong thc n c vit bng ting lng buc thc khch phi suy on ra. Nhiu mn, bn cnh c c ghi km nhng cu mang tnh e do. Trong khi n, cc nhn vin thng bt ng xng ti v thn nhin bc xi nhu ca thc khch. Khi thay i mn n, nh hng khng bao gi cho thay dao a, nu thc khch t yu cu thng nhn c cu qut: cn bn. Phong cch phc v khinh mn khch hng ca nh hng qa l c tri vi quy tc l ngha c x hi cng nhn, song khch hng li nh gi y l mt im du lch, tuy nhin khng phi a ngc, bi l mn n y ngon, cht lng cao v gi li phi chng. Cng c du khch li cho rng Vo y mt ln cho bit, b khinh mt ln cng chng sao.

117

Theo cc nh phn tch, cng cuc kinh doanh ca nh hng ny s d thnh vng l bi tnh lp d ca n, chnh tnh lp d tho mn c tm l hiu k ca khch hng, c bit l khch nc ngoi, bng cc hnh thc v thi phc v ngc i, cc ngn t kh hiu, khin khch hng cm thy b kch thch v cui cng l v cc mn n ung:thc khch cn c c nhng trn ci th v. Cu hi tho lun: 1. Lit k v bnh lun cc th thut kinh doanh ca nh hng khinh mn (ch liu lng ca tng th thut). 2. Phn tch trit l v nguyn tc kinh doanh ca nh hng khinh mn. Ti sao phong cch phc v ca nh hng ny khng bnh thng m n vn thnh cng trong kinh doanh? im no l b quyt ca s thnh cng y? Tnh hung 5: MO XI CHUT - CHUT XI MO Nm 1885, M ni ln mt nh Triu ph, ni ting v k ngh da mo. Nghe ting mt t bo cho k ga n tm hiu. Nh triu ph a k gi n thm trang tri nui mo ca mnh. C 10.000 con mo c chm sc rt tt. - Ngoi vic thu mua mo ch bin ra, y l c s d tr v nhn ging ca ti triu ph ni tnh trung bnh mi nm 1 con mo ci 12 con mo con. Do chng ti khng bao gi thiu nguyn liu. - Mi ngy ngi cho xut xng bao nhiu tm da thnh phm? - 5.000 tm. - Mi tm da li bao nhiu? - 3 USD. - Ch! Mi ngy li 15.000 USD. Mt con s khng nh. Th ngi nui mo bng g? - Mo, th d nhin xi chut. - Lm th no chut cho s mo khng l kia xi? - Xin mi ngi theo ti. K gi li c nh triu ph dn i thm tri nui chut. C tt c 1 triu con. - Chut hn mo gp 10 ln. Vi tri nui chut ny, chng ti c sc cho mi con mo 1 ngy xi 4 con chut. - Th ngi nui chut bng g? - Ti cho chut xi mo tht nhng con mo lt da. Tht l k diu m cng tht n gin. C lun qun th mo xi chut ri chut li xi mo. Cn ng ch th giu nt vch. Cu hi tho lun: 1. Hy nu nhng suy ngh v bnh lun ca bn thn v cu chuyn trn! 2. Hy phn tch nguyn tc ti a ho li nhun trong kinh doanh thng qua tnh hung trn! 3. K mt cu chuyn tng t Vit Nam m anh (ch) bit? Tnh hung 6: GI U BNG DU GI CA MNH Mt thm m vin a ra li qung co nh sau: T hm nay, mi khch hng hy n ch chng ti gi u u c tng mt chai du gi u. Thm m vin ch yu cu khch hng phi chai du c tng li m khng c mang v nh dng. Mi chai vit tn khch hng cn thn ln sau khi n gi u khch hng s c dng ng chai du c tng. Thm m vin tho mn c tm l ca khch: gi u bng du gi ca mnh v ch mnh mi c. 118

Lu : gi mt chai du gi u l 60.000 ng; mi chai gi c 20 ln, cng mi ln gi u l 20.000 ng. Tnh ra thm m vin c th thu c 400.000 ng sau khch hng s dng ht chai du gi u c tng v nh vy li l 340.000 ng. Cu hi tho lun: 1. Da trn c s no thm m vin a ra li qung co trn? 2. Khch hng c li hay thit? V sao? Nu thit th ti sao h vn c n gi u? 3. Thut chiu hng y l g? C th nhn rng c khng? Tnh hung 7: T TRI TRONG O CA FORD u thp k 20 ca th k XX, Ford li ng trc mt t sng gi, lng t tiu th gim xung nhanh chnh, xut hin tnh trng kinh doanh km hiu qu. Lc by gi ng vo thi im nn cng nghip t M ang ct cnh, cc cng ty ln ua nhau a ra cc loi t mi mu sc ti tr, tho mn nhng s thch khc nhau ca ngi tiu dng nn bn rt chy. Duy ch c t Ford mu en l vn gi khng thay i, c v va nghim va cng nhc, vic tiu th t nhin cng nh hng. Th nhng bt k hng i l cc ni yu cu Ford cung ng t cc mu hay nhng kin trong Cng ty, Ford vn kin quyt bc i: xe Ford ch c mu en. Ti khng thy mu en c g l khng tt, ch t n cng bn hn cc mu khc na. Sn xut ngy cng kh khn, Ford bt u gim nhn vin, mt phn thit b ngng sn xut, chuyn ca m thnh ca ngy tit kim chi ph in. Ngi trong v ngoi Cng ty giao ng, ngay c b Ford cng cm thy rt kh l gii, khng th km nn ni. Thy vy, Ford ci v ni rng: Tri trong tay o ti, gi khng ni cho b bit, i ngh xong ri mi ni. Ford hiu ni lo lng ca v v tm s y tin tng: i ng ca Cng ty chng tt hn bt c cng ty no, h khng phn tm m ra i. Hn na h bit ti l ngi quyt khng chu thua, khng i theo ngi khc sn xut xe nht mu, nht nh l phi c k hoch. K hoch khc nh hnh ra l g? Mt trong nhng kit tc c nht trong cuc i Ford l mua tu c d xung luyn thp, t h thp hn ga thnh sn phm ca st thp, t nn mng thng li cho loi t loi A sp sa a ra. Thng 5 - 1927 Ford t ngt tuyn b ngng ton b nh my sn xut loi xe T, y l ln u tin ngng sn xut xng xe mi trong 24 nm k t ngy thnh lp Cng ty, nhng xe bn trn th trng u l xe tn ng. Tin tc va a ra, c th gii kinh ngc, bt u on m. Ngoi my cn b ch cht ra, chng mt ai r Ford c tnh ton g. iu lm cho ngi ta thy l l sau khi nh my ngng sn xut, nhn vin Cng ty khng ngh vic, hng ngy vn i lm. Tnh trng ny lm cho gii bo ch , trn bo thng ng nhng tin c lin quan n Ford, to dng nn lng hiu k ca mi ngi. Sau 2 thng, cui cng Ford tit l, loi xe A mi s tung ra th trng vo thng 12. iu ny cn gy chn ng so vi vic tuyn b nh my ngng sn xut. Cui nm, loi xe A nhn hiu Ford mu sc p, trang nh, tin li cui cng tun ra th trng trong s ch i mi c ca mi ngi, qu nhin bn chy cha tng thy. N to nn cc in huy hong ct cnh ln th hai ca Cng ty. Do khai thc loi xe T, Cng ty Ford t lu c v tr trong nn cng nghip xe hi ca M. Ln ny i mt trc nhng thch thc a ra v kh mu sc, ngoi hnh ca Cng ty, Ford khng ng chin m ngh ngi dng sc, pht huy s trng, thu hp s on, nm chc khu cht lng, gi c, khi chn mui th cho i th t mnh chuyn thnh yu, t li th chuyn thnh bt li. Cu hi tho lun: 119

1. V sao lc u trong khi cng ty sn xut t khc ly mu sc sc s ca sn phm thu ht khch hng th Cng ty Ford vn duy tr mu en truyn thng cho sn phm ca mnh? 2. Trong tnh hung qun l trn, Cng ty Ford p dng chin lc kinh doanh gi? 3. Hy phn tch cc yu t then cht m bo thnh cng trong chin lc ca Ford tnh hung qun l trn? 4. Lin h nc ta - lin doanh t Ford Vit Nam c p dng chin lc kinh doanh tng t nh trn khng? Liu Ford Vit Nam c th thnh cng hay khng? Tnh hung 8: MO HIM NHNG KHNG LIU MNG nng cao cht lng sn phm, Cng ty Knh p Cu u t mt dy truyn hin i ca c, sn xut kinh doanh an ton, cng sut ti 240.000 m2/ nm. Khi ni knh mi hn hn knh thng: bn va p gp 4 -5 ln, chu chnh lch nhit n 470 0C. t cnh knh ngoi, knh p Cu mt phn cng khng chu km cnh m gi th r hn rt nhiu ln. n c: Knh chn gi IFA gi 600 nghn ng / tm, p Cu 180 nghn ng / tm, knh chn gi xe YAZ ti 2,1 triu th p Cu ch l 400 nghn ng. y vy m sut thi gian di knh p Cu vncon nhn chng t, bi ph m. ng gim c p Cu quyt nh i mt nc c him: Khch t tm knh gi100 nghn ng, ng cng nhn! Hp ng va ro mc, ng b ra c 10 triu ng lm khun, ng hp thi. l cha k n lng cng nhn, khu hao v bao nhiu chi ph khc. Chi li ra th phi b ra c chc triu sn xut mt sn phm thu v vn vn100 nghn ng. Nhng ng tng l liu mng, bt mi nhy xung nc! By gi Cng ty c trong tay 25 b khun mu, loi no cng c, t cc loi khun dng cho t, tu ha cho n gia dng v cc khun cho cc cng trnh xy dng. S mo him c b p: Knh p Cu hin n khch trn th trng c ba min Vit Nam. Ngi tiu dng nm np n knh p Cu ngy cng ng. Gi th p Cu ch lo sn xut cho nhiu mngi bn. Nu ai lu tm n s u vit ca knh an ton th phi tm n knh p Cu, h tit kim c hng trm nghn, thm ch hng triu ng. Chn l kinh doanh n gin, nhng khng phi lc no cng tm ra. Cu hi tho lun: 1.Hy phn tch mc mo him ca ng gim c Cng ty Knh p Cu khi quyt nh k v thc hin hp ng 100 nghn ng? ng gim c c bit v nhng mo him ri ro khng? 2. V th cnh tranh ca knh p Cu sau nhng quyt nh mo him ca ng gim c? 3. Hy nh gi vai tr ca nh qun l i vi s thnh bi ca doanh nghip. Tnh hung 9: RA QUYT NH U C D Tp on Thng Long c mt X nghip thnh vin ng Quan c lp t 1 h thng thit b mi, nu sau khi chy hon ho th mt thng s cho 1000 sn phm, nhng v x nghip mi lp t ang chy th my (r trn) nn ch cho mi thng 800 sn phm. Ban qun l ca tp on Thng Long ra iu kin nu gim c ng Quan khng m bo cung cp cho tp on 1000 sn phm mi thng s b cch chc. Cu hi tho lun: 1. Ban qun l tp on Thng Long phm sai lm g khi ra quyt nh? 2. Nu l gim c x nghip ng Quan th anh (ch) s c quyt nh ra sao? Tnh hung 10: TM NGI CUNG CP HNG 120

Kim Chu l mt hng sn xut bn gh ti mt thnh ph trc thuc tnh. Thng 12-1994, ngi chuyn mn lo v vic tip liu cho hng l ng L d tnh nhu cu ca hang v nhng thanh g di lm chn gh s vo khong 50.000 thanh trong ba thng ti. Nm nh cung cp g cho bit gi ca h. Hin gi thp nht l ca Cng ty Cam Ton mt tnh ln cn v ca Nam Giao - mt cng ty cng thnh ph vi Kim Chu. Cam Ton chu cung cp g vi gi l 10.500 ng / m tiu chun v Nam Giao l 10.000 ng/ m. Nhu cu 50.000 m g tronh 3 thng i hi ngi cung cp phi ch 4 hay 5 xe mi tun n Kim Chu. Mi xe thng ch ti c t 800 m n 1.000 m g. Xng Kim Chu ch tn kho g lm gh dng cho t mt n hai tun. Sau khi nhn c gi u thu, ng L bo cho Cam Ton bit gi ca h l cao, ng ch Cam Ton tr li rng hng ca ng ang bn l vi gi 10.500 ng / m v nu h gi xung 10.000 ng / m th ng s ng ca hng hn l phi bn vi gi thp nh vy. Cng ty Kim Chu mua vo khong 70% nhu cu g lm gh ti hng Cam Ton t 10 nm nay. Gi c ca Cam Ton bao gi cng gim hn so vi cc ch khc, k c Nam Giao v cha bao gi vt qu mc 11.000 ng / m. Nhiu khi Kim Chu cn gp mt s g no th Cam Ton cng sn sng ginh quyn u tin cung cp cho Kim Chu, v c khi v vy m Cam Ton phi cho cng nhn lm vic c ban m cho kp gi g ng k hn, k c khi gi c th trng c t bin Cam Ton cng khng t vn tng gi. Ch hng Cam Ton l ng Ngh c l cho ng L bit trc v tnh hnh gi c v v th trng g. ng L vn nghe theo tin tc v bit rng ng Ngh l ngi am hiu th trng hn ng. V li, tin ca ng Ngh bao gi cng xc ng. Tuy c xy ra mt vi trng hp nhm ln, ng L khng tin rng Cam Ton c tnh li dng s tin cy ca ng la gt trong vic mua g. ng L cho rng phm cht g ca Cam Ton cung cp rt tt, nhng ng cng c kinh nghim g ca Nam Giao tht l ho hng. Hng nam Giao cng thnh ph, cung cp nhanh chng hn Cam Ton. Kim Chu t khi giao dch vi Nam Giao v s lng bun bn gia hai bn t xa n nay vn khng c g ng k. Trong nm 1992 v u nm 1993, Nam Giao tng rt cao so vi Cam Ton. Tuy c tng gi cao nhng ng L vn kh khn trong vic thc gic Nam Giao giao hng mau l nh Cam Ton. Cui nm 1993 vic giao hng mau l khng cn thnh vn na v nhu cu gh ang h xung v nh cung cp no cng giao hng ng hn c. ng L c ng Ngh cho hay rng sang nm th trng gh c th bnh trng tr li v n ma xun nm 1995 gi c ca hng Cam Ton s khng cao hn gi c ca cc ni khc. Cu hi tho lun: 1. t mnh ln lt vo v tr ca gim c Cng ty Kim Chu, gim c Cng ty Cam Ton v gim c Cng ty Nam Giao, hy t ra cc gi thuyt v ra cc quyt nh cn thit. 2. Trong qu trnh cn nhc gii quyt v cc quyt nh bn hng, gim c Kim Chu cn ch nhng vn g? V sao? 3. Thng qua tnh hung ny, bn hy phn tch nh hng ca cc yu t thuc mi trng kinh doanh c th n hot ng ca doanh nghip. Tnh hung 11: MT CCH TIP TH C O Keo dn l mt mt hng rt thng dng v cn thit trong i sng cng nh trong cng nghip. Mt trong nhng c m quan trng ca keo dn l bm dnh ca hai vt th (cng loi hoc khc loi) c dn vo nhau. bm dnh cng ln th tc dng dn ca keo cng cao. Cng ty Qu Chu va sn xut c loi keo dn mi tt hn loi c. 121

qung co cho mt hng mi ny cng ty a ra 1 mo: Ti pha ngoi bc tng ng vi ca ra vo ca ca hng trn tng 3, Gim c cng ty Qu Chu cho ngi dng sn phm mi (keo dn) dn lp lc vng 4 s 9 v tuyn b: Ai dng tay ly c chic lp lc ny (gi 5,4 triu ng) ra khi tng th ngi s c ton quyn s dng chic lp lc . Sau khi nghe gim c cng ty tuyn b nh vy c rt nhiu ngi ko n ca hng th vn may. Trong sut 1 tun l cha c ai may mn c s hu chic lp lc vng nhng cng ty bn c rt nhiu keo dn mi. Cu hi tho lun: Da vo u gam c cng ty Qu Chu a ra cch tip th ny? Tc dng tch cc ca n n u, hn ch ca n th no?

122

TI LIU THAM KHO 1. PGS. PTS Nguyn Thnh (1999), Chin lc kinh doanh v pht trin doanh nghip, NXB Gio dc. 2. Ng nh Giao (1997), Cng ngh qun tr kinh doanh, NXB Gio dc. 3. Vin nghin cu qun l kinh t trung ng (1990), T duy ca nh qun l chin lc. 4. Phng H (1996), Ngh thut iu hnh doanh nghip va v nh, NXB Thnh ph H Ch Minh. 5. Trung tm thng tin, U ban khoa hc nh nc (1990), Chin lc kinh doanh.

123

You might also like