Professional Documents
Culture Documents
Tm tt:
Mui i-t (MI) c a vo s
dng phng chng CRLTI ti Vit Nam t
nhng nm 1980 min ni pha bc v
c s dng trong phm vi ton quc
nm 1994. c rt nhiu cng trnh
nghin cu v tc dng ca MI ti t l
bu c (TLBC), tuy nhin do c tnh
ca i-t d b phn hu bi nhit nn bo
qun v s dng MI lm nh hng n
hiu qu phng bnh ca MI i vi
ngi dn sng vng thiu i-t m cha
c tc gi no cp n.
Trong ti liu ny, cc tc gi
chng minh rng: Trnh hc vn, ngh
nghip v s hiu bit ca ngi dn v
vic bo qun v s dng MI nh hng
rt ln n TLBC v mc trung v i-t
niu, tng ng vi OR=2.89 v p<0.05,
OR =3.83 v p<0.001 v OR =2.15 v
p<0.05.Ngoi ra tc gi cn nhn thy c
mi lin quan cht ch gia nng i-t
niu v t l BC tr m 8-12 tui
1. t vn
Trong nhng nm cui th k ny, vn phng chng thiu cc vi cht dinh
dng thu ht nhiu nh nghin cu khoa hc, nhiu quc gia trn th gii. Thut ng
thiu "Vi cht dinh dng" thng c dng ch thiu 3 vi cht l: thiu i-t,
thiu st v thiu vitaminA. Trong 3 vi cht ni trn th thiu i-t, hin c coi l
thiu vi cht ph bin nht. N khng ch tn ti cc nc ang pht trin m cn
c cc nc pht trin. Theo c tnh ca U hi phng chng cc ri lon thiu i-t
quc t (ICCIDD) th ngy nay c khong 1,5 t ngi trn th gii b e do thiu it trong 200 triu ngi b bu c, 20 triu ngi tn thng no do thiu i-t.
phng chng Cc ri lon thiu i-t (CRLTI), nc ta, mui i-t c s
dng phng chng CRLTI cc tnh min ni pha Bc v Ty Nguyn, sau ny c
ph cp trn ton quc vo nm 1994. Tuy th, hiu qu ca vic s dng mui i-t li
ph thuc rt nhiu vo thi quen tp qun, trnh hiu bit v cch bo qun mui i-
t, cch s dng... khc phc tnh trng trn v xy dng chin lc truyn thng
phng chng CRLTI thch hp cho tng khu vc nhm tin ti thanh ton CRLTI vo
nm 2005 vduy tr bn vng bao ph MI tiu chun phng bnh chng ti tin
hnh nghin cu ti ny v gp phn tm hiu vic s dng mui i-t tin ti loi
tr CRLTI trong chu k 2 t nm 2001 - 2005.
Mc tiu nghin cu:
- Mc tiu chung: Xc nh mt s yu t lin quan s dng mui i-t ti t
l bu c v nng i-t niu hc sinh 8-12 tui ti 3 trng ph thng
huyn Vn Chn, tnh Yn Bi nm 2001.
- Mc tiu c th:
+ nh gi t l bu c v nng i-t niu hc sinh 8-12 tui.
+ Tm hiu tnh hnh s dng mui i-t ti h gia nh, xc nh nng mui
i-t.
+ Tm hiu mt s yu t lin quan n vic s dng mui i-t ti t l bu c
v nng i-t niu tr em 8-12 tui.
2. i tng v phng php nghin cu
2.1. i tng v vt liu nghin cu:
2. 1. 1. a im nghin cu:
Ti 3 x ng Kh, Trn Ph v Trung Tm huyn Vn Chn tnh Yn Bi.
2.1.2. i tng nghin cu:
Chng ti la chn i tng nghin cu l b m ang sinh sng ti x v
hc sinh t 8-12 tui ang hc ti trung ph thng trung hc c s, thuc 3 x: Trn
Ph, ng Kh v Trung Tm ca huyn Vn Chn tnh Yn Bi.
* i tng nh gi v CRLTI: l hc sinh 8-12 tui ca 3 trng ph
thng thuc huyn Vn Chn.
2.1.3. Thi gian nghin cu: Thng 4-5 nm 2001.
2.2. Phng php nghin cu:
2.2.1. Thit k nghin cu:
Phng php dch t hc m t, nghin cu ct ngang.
Giai on 1: Chn huyn, trng.
Giai on 2: Khm bu c, ly nc tiu.
Giai on 3: Phng vn b m c con bu c v khng bu c. Ly mu mui.
2.2.2. C mu v cch chn mu:
2.2.2.1. C mu:
C mu xc nh t l bu c c tnh theo cng thc:
n =Z21- /2. p(1-p).HSTK/e2
Trong :
p = T l bu c tr em 8-12 tui theo iu tra dch t hc nm 1998
= 0,10, q = 1-p
3. kt qu nghin cu
3.1.Mt s c im ca i tng nghin cu:
3.1.2. Nhm hc sinh 8-12 tui:
Bng 3.1: c im ca hc sinh 8-12 tui tham gia nghin
cu:
c im
a im:
ng Kh
Trn Ph
Trung Tm
Dn tc:
Ty
Thi
Dao
Kinh
Tng s
S lng
T l (%)
137
140
139
32,9
33,7
33,4
115
70
61
170
416
27,7
16,8
14,7
40,8
100,0
8
9
10
11
12
Chung
85
84
85
81
81
416
Nam
n
42
43
43
40
39
207
%
49,4
51,2
50,6
49,4
48,1
49,8
N
n
43
41
42
41
42
209
%
50,6
48,8
49,4
50,6
51,9
50,2
S lng (n)
T l %
Tui ca b m:
5
3,8
- 30 Tui
153
87,0
- 31-40 Tui
16
9,2
- 40-50 Tui
Dn tc:
81
46,4
- Kinh
95
53,6
- Dn tc thiu s
Ngh nghip:
148
84,2
- Lm rung
12
7,0
- Cn b
9
5,2
- Bun bn
7
3,6
- Ngh khc
Trnh vn ho:
128
72,9
- Cp I
30
17,2
- Cp II
10
5,6
- Cp III
8
4,3
- THCN&H
Nhn xt: Cc b m tham gia phng vn tui ch yu nm
t 31- 40 tui chim 87,0%,phn ln l ngi dn tc thiu s (ch
yu l Ty, Thi v Dao): 53,6%,a s b m lm rung 84,2%,
trnh vn ho ca cc b m hc cp I: 72,9%, s hc THCN&H
chim phn nh 4,3%.
3. 2. Thc trng cc ri lon thiu i-t hc sinh 8-12 tui:
3.2.1. Bnh bu c hc sinh 8-12 tui:
16
14.1
12.3
14
12
10
8.3
9.3
9.4
8
6
4
2
0
8Tu
i
9Tu
i
10Tu
i
11Tu
i
12Tu
i
209
32
15,3
Tng
chung
416
44
10,6
p
p<0,
01
Nam
207
bu
O
n
%
195 94,2
209
177
84,7
29
13,9
1,4
32
14,
8
Chun
g
416
372
89,5
41
9,8
0,7
44
10,
6
Gii
Tng
s
khm
I
N
12
%
5,8
II
n
%
0
0
Th bu
Lan to
n
%
12
5,8
10.4
8.3
10
0
ngKh
TrnPh
Trung T
m
(I-t
N
niu 32
%
65,3
n
17
%
34,7
8,4
76
91,6
39
29,5
93
70,5
Nhn xt: Nhm dng mui i-t (hm lng i-t 20ppm) c t l hm
lng i-t niu >10 g/dL cao gp 1,4 ln so vi nhm dng mui khng i-t (p <
0,001).
3.3. Tnh hnh s dng mui i-t:
Bng 3.8: S dng mui i-t theo a im nghin cu:
S dng cha ng
a
im Tng s h S dng ng
p
nghin cu
gia nh
n
%
n
%
ng Kh
Trn Ph
Trung Tm
Tng chung
64
64
48
176
10
27
27
64
15,6
42,2
56,2
36,4
54
37
21
112
84,4
57,8
43,8
63,6
<0,05
Nhn xt: 100% cc h gia nh dng mui i-t. Cch s dng mui i-t khng
ng ca cc b m thuc ng Kh cao nht 84,4%, thp nht Trung Tm 43,8%. C
s khc bit cch bo qun v s dng MI ca cc b m theo a im (p < 0,05).
Bng 3.9: S dng mui i-t gia hai nhm bu c v khng c BC
S b m S dng ng
S dng cha ng
Nhm
phng
p
n
%
n
%
Nghin cu vn
Bu c
44
7
15,9
37
84,1
Khng BC
132
57
43,2
75
56,8
<0,05
Tng chung 176
64
36,4
112
63,6
Nhn xt: Tnh trng dng mui i-t khng ng ca cc b m thuc nhm
bu c 84,1%, nhm khng bu c l 56,8%. C s khc bit cch bo qun mui it ca cc b m gia hai nhm 0 (p < 0,05).
Bng 3.10. Nng i-t trong mui 2 nhm c v khng bu c
Nng i-t < 20ppm
Nhm
Tng s h
T
l
(Khng tiu chun phng
p
nghin cu gia nh
(%)
bnh)
Bu c
44
5
11,4
Khng BC 132
9
6,8
>0,05
Tng
176
14
7,9
Nhn xt: T l % nng i-t mui <20ppm cao nhm c bu c l:11,4%,
thp hn nhm khng bu c: 6,8%. Khng c s khc bit v nng i-t mui
3 x p>0,05.
Bng 3.11: Hiu bit ca b m v s dng mui i-t v tc hi thiu i-t
T l b m T l % b m hiu bit
a
im S b m bit s dng
Hiu cch
Hiu v tc
nghin cu
phng vn
mui i-t
s dng MI
hi thiu i-t
ng Kh
Trn Ph
Trung Tm
Tng chung
64
64
48
176
90,3
96,7
99,5
95,5
13,2
22,9
34,5
23,5
60,3
71,2
74,5
68,6
Nhn xt: Hn 95,5% cc b m bit mua v s dng mui i-t phng bnh
bu c, nhng t l b m hiu cch s dng mui i-t y ch chim 23,5% v
68,6% cc b m hiu tc hi thiu i-t.
10 8,5
0,05*
g/dL
I-t mui < 20ppm
16,5
83,5
<
2,01
3,95
hgianh 20ppm
8,8
91,2
0,05*
*
So snh c ngha thng k p < 0,05
Bng 3.13: Mt s yu t lin quan s dng mui i-t ti nng i-t niu tr
em.
T l nng i-t
Cc gi tr thng k
niu
Cc yu t lin quan
<10 g/d 10 g/
OR
p
2
L
dL
24,7
75,3
Dn tc Thiu s
0,48
2,10
>0,05
m
Kinh
20,1
79,9
25,8
74,2
Trnh cp I
2,89
4,84
<0,05*
hc vn:
8,9
91,1
> cp II
Lm rung
62,3
37,7
Ngh
3,83
21,39
<0,001*
nghip
Ngh khc
35,0
65,0
Gn trung
tm
44,0
56,0
a im
1,28
1,93
>0,05
Xa
trung 42,2
57,8
tm
16,5
83,5
Nng i- <20ppm
2,01
3,95
<0,05*
t mui
8,2
91,8
20ppm
Cha
y
54,6
Hiu v
mui i-t
25,3
y
*
45,4
74,7
2,15
4,1
<0,05*
chng bu c nhng h li cha hiu cch s dng mui i-t nh th no cho thch
hp 63,1% cc b m s dng mui i-t cha ng, ch yu nhng h lm rung,
trnh vn ho thp, l ngi dn tc thiu s.
4.3. Mt s yu t c lin quan s dng mui i-t ca cc b m lm gia tng t
l bu c v nng i-t niu thp hc sinh 8-12 tui l: Gii ca tr, i-t niu,
nng i-t trong mui, trnh vn ho, ngh nghip v hiu bit ca m v mui it.
5. kin ngh
Trn c s cc kt qu thu c trong nghin cu ny, thc hin tt mc tiu
ca chng trnh quc gia phng chng CRLTI, chng ti c mt s khuyn ngh v
cc bin php gim t l bu c v nng cao nng i-t niu:
- Nn tng cng gim st cht lng mui i-t c 3 khu: ni sn xut,
niphn phi v ni tiu th m bo nng i-t trong mui ni tiu th (h gia nh
20 ppm).
- Nn tng cng gio dc cho nhn dn v bo qun mui i-t. Cn c nhng
pan, p-phch ph hp vi trnh v hiu bit ca ngi dn v bo qun mui it.