LI NI U

Chnh tr l mn hc nm trong chng trnh khung gio dc trung hc chuyn nghip v l mn thi tt nghip ca h trung cp chuyn nghip. Mc ch ca mn hc l trang b cho hc sinh nhng kin thc l lun c bn ca ch ngha Mc - Lnin, t tng H Ch Minh, ng li quan im ca ng cng sn Vit Nam, lm c s xy dng th gii quan, phng php lun khoa hc, gip hc sinh nh hng l tng, xc nh ng c hc tp, rn luyn theo mc tiu o to k thut vin, nhn vin nghip v bn lnh vng vng, sn sng phc v T quc v nhn dn, tham gia xy dng v bo v T quc Vit Nam x hi ch ngha. Chng ti bin son bi ging ny c thm ti liu tham kho phc v hc sinh trung hc chuyn nghip. Kt cu v ni dung tun th Gio trnh chnh tr, dng cho cc trng trung cp chuyn nghip, h tuyn sinh tt nghip trung hc ph thng xut bn 11-2008 ca B GD&T. Bi ging cng b sung cc v d thc t, mt s t tng, quan im, chnh sch ca ng v thm nhiu ti liu tham kho khc. Bi ging chc khng trnh khi nhng thiu st. Rt mong nhn c s gp ca cc bn ng nghip v nhng ngi quan tm. TS. Bi Thanh Quang thanhquangnb@yahoo.com.vn

thanhquangnb@gmail.com

Bi 1(6) CH NGHA DUY VT KHOA HC

1. VT CHT

1.1. Bn cht ca th gii

Th gii c v v cc s vt, hin tng. Tuy nhin chng ch thuc v mt trong hai lnh vc: vt cht hay thc. Vy bn cht ca th gii l vt cht hay thc? C nhiu quan im khc nhau, nhng khi qut li c hai quan im tri ngc nhau: duy vt v duy tm. 1.1.1. Quan im duy tm v bn cht ca th gii Quan im duy tm cho bn cht ca th gii l thc, thc l ci c trc, vt cht l ci c sau, thc quyt nh vt cht. thc l c s, ngun gc cho s ra i, tn ti, vn ng, pht trin ca cc s vt v hin tng trong th gii. Ch ngha duy tm c hai loi: ch ngha duy tm ch quan v ch ngha duy tm khch quan. Ch ngha duy tm ch quan l trng phi trit hc tha nhn tnh th nht ca thc con ngi, h cho mi s vt, hin tng u ch l tng hp ca nhng cm gic ca con ngi, xo b cm gic l xo b s vt. V d: mt thy qu su ring, mi mu vng, mi thy hng thm, li thy hng v. Nh vy, tri su ring l phc hp cm gic ca cc gic quan. Nu ta b cc cm gic trn i th tri su ring khng cn tn ti. Tiu biu cho quan im trn l hai nh trithc ngi Anh: Bc-c-ly v Hy-um (th k XIIX) Ch ngha duy tm khch quan cng tha nhn thc c trc, tn ti khch quan bn ngoi con ngi. Thc th khch quan ny thng mang nhng tn gi khc nhau nh nim tuyt i, tinh thn th gii, v.v. Tiu biu cho quan im ny l Pla-tn, nh trit hc c Hy Lp, H-ghen, nh trit hc c in c.

1.1.2. Quan im ca ch ngha duy vt

Quan im duy vt cho: bn cht ca th gii l vt cht. Ngoi th gii l vt cht khng c th gii no khc. Cc s vt hin tng ch l biu hin nhng dng c th khc nhau ca th gii vt cht. Quan h gia vt cht th vt cht c trc, thc c sau, vt cht quyt nh thc. thc l s phn nh th gii vt cht vo u c con ngi. Quan im ca Ch ngha duy vt v bn cht th gii c th hin di ba hnh thc c bn l ch ngha duy vt cht phc, ch ngha duy vt siu hnh v ch ngha duy vt bin chng.
(Ch ngha duy vt cht phc ra i t thi c i mang nng tnh trc quan nn ngy th, cht phc, nhng c bn l ng v n ly gii t nhin gii thch gii t nhin. Ch ngha duy vt siu hnh th hin r cc nh trit hc th k XV n th k XVIII. y l thi k c hc c in c nhiu thnh tu rc r nn ch ngha duy vt giai on ny chu nh hng mnh m ca phng php siu hnh, my mc. H cho th gii nh mt c my m mi b phn to nn lun trng thi bit lp, tnh ti. N cng gp phn chng li quan im duy tm, tn gio tuy cha phn nh ng hin thc.
2

Ch ngha duy vt bin chng do C.Mc v Ph. ngghen xy dng vo nhng nm 40 ca th k XIX, c Lnin pht trin sau . N k tha c chn lc cc thnh tu khoa hc trc , phn nh ng hin thc v l mt cng c gip cc lc lng tin b ci to c hiu qu hin thc).

Ngoi hai quan im trn cn c quan im nh nguyn cho rng, vt cht v thc l hai nguyn th u tin, cng song song ra i v tn ti, khng ci no quyt nh ci no. Thc cht l mt dng ca ch ngha duy tm ch quan, v cho thc tn ti khng ph thuc vo vt cht. 1.2. Phm tr vt cht Cc nh trit hc duy vt cho bn cht ca th gii l vt cht, n tn ti khch quan, c lp vi thc v biu hin ra cc dng c th ca n. Cc nh duy vt c nhng quan im khc nhau v nh ngha vt cht.

1.2.1. Quan nim ca cc nh trit hc duy vt trc Mc

Thi c i phng ng v phng Ty u c xu hng i tm khi nguyn ca v tr t mt vt th no , tc l nhng vt th hu hnh ang tn ti th gii bn ngoi. Talt (624- 547 tr. CN) V d vt hu hnh nh nc (Talt), khng kh (Anaximen), la (Heraclt). (nh cao ca t tng duy vt c i l thuyt nguyn t ca Lxp v
(mcrt) cho vt hu hnh l nguyn t. H cho Nguyn t l cc phn t cc nh, cng, khng th xm nhp c, khng cm gic c. Nguyn t c th nhn bit bng t duy. S kt hp hay tch ri nguyn t theo mt trt t khc nhau to nn ton b th gii. Thuyt nguyn t tuy cn mang tnh cht phc nhng l phng on thin ti v cu to vt cht c ngha tch cc trong cuc u tranh chng ch ngha duy tm tn gio, nh hng cho s pht trin ca khoa hc ni chung..).

phng ng phi Ng hnh cho l kim, mc, thu, ho, th. H cho l vt nguyn thu, c trc, sinh ra mi vt. Tuy cc quan nim trn cn hn ch song chng c ngha tch cc trong cuc u tranh chng ch ngha duy tm tn gio. Thi cn i (thi k phc hng) th k XVIIXVIII, khoa hc t nhin, thc nghim pht trin kh mnh. Phm tr vt cht pht trin vi nhiu ni dung bin chng vi cc tn tui ca cc nh trit hc nh B-cn, Hp-x, Xpi-n-da, i-dr, C-pc-nch. Xpi-n-da quan nim vt cht l nguyn nhn ca bn thn n vi v s nhng thuc tnh vn c. C-pc-nch ln u tin chng minh mt tri l trung tm lm o ln truyn thuyt ca kinh thnh. B-cn cho th gii vt cht l tng hp cc ht, vn ng l thuc tnh ca vt cht. -cc-t cho v tr l v tn gm nhng ht c th phn chia n v hn, vn ng v thay i v tr thng xuyn trong khng gian. Th k XVIII Php, Hn-bch tin gn n phm tr vt cht. ng cho rng, vt cht l tt c nhng ci g tc ng vo gic quan ca chng ta. Nhng c tnh ca vt cht m ta bit c l nh vo cm gic. Tuy nhin, do khoa hc mi dng li trnh su tp, m t nn quan im thng tr thi k trong trit hc l quan im siu hnh - my mc. V d h coi vn ng ch l dch chuyn v tr, s phn bit v cht gia cc vt th u c quy v s phn bit v lng, ng nht vt cht vi khi lng, vn ng ch c dng c hc, tch ri nguyn t vi vn ng, vi khng gian v thi gian.
Wihelm Rontgen pht hin tia X cui nhng nm 1800 3

n cui th k XIX u th k XX, khoa hc t nhin pht trin hn. Nh vt l hc pht trin, con ngi pht hin ra nhng dng mi ca vt cht nh dng trng (in t, hp dn), dng ht (-lc-trn, Protn) v cc ht c bn khc. (Nm 1895 Rn-ghen
pht hin tia X mt dng sng in t. Nm 1896, Bc-ce-ren pht hin hin tng phng x bc b quan nim v s bt bin ca nguyn t. Nm 1897, Tmxn pht hin in t l mt thnh phn cu to nn nguyn t. Nh vy s tn ti ca nguyn t c chng minh l c thc. Nm 1901, Kau-fman chng minh khi lng ca in t thay i theo vn tc ca in t).

Nh vy quan nim gii hn tt cng ca vt cht l nguyn t b sp , quan nim v vt cht c tin thm mt bc, song cng khng thot khi gii hn siu hnh v phm tr vt cht. (Cc nh khoa hc cn quan nim cc ht in tch v trng in t b coi l ci
g phi vt cht. T ch ngha duy tm li dng im yu ny cho rng nn tng ca chngha duy vt sp ).

Sai lm chung ph bin ca tt c nhng quan nim trn v vt cht l ng nht vt cht vi vt th, quy vt cht v mt dng vt th no .

1.2.2. Quan nim trit hc Mc-Lnin v vt cht

Mc v ng-ghen cha nu ln nh ngha vt cht nhng nhng t tng c bn v vt cht c hai ng cp n. Trn c s k tha nhng t tng ca cc nh trit hc duy vt trc y v vt cht v nh vo nhng thnh tu ca khoa hc t nhin Lnin a ra mt nh ngha khoa hc v phm tr vt cht: Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh, v tn ti khng l thuc vo cm gic1. nh ngha ny Lnin c nhng ni dung c bn: - Vt cht l mt phm tr trit hc. Vt cht khng V.I.Lnin tn ti cm tnh, ngha l n khng ng nht vi cc dng tn ti c th, m ta thng gi l vt th. Vt th l ci c hn, c sinh, c dit v chuyn ho t dng ny sang dng khc; cn vt cht l ci v hn, v tn, khng sinh ra, khng mt i. V vy khng th quy vt cht v vt th v cng khng th ng nht vt cht vi vt th. - Thuc tnh chung nht nhn bit vt cht l thc ti khch quan l ci ang tn ti bn ngoi, khng l thuc vo cm gic con ngi . N l ci phn bit vt cht vi ci khng phi vt cht, k c trong t nhin v x hi. Ci tn ti khch quan l vt cht, ci khng tn ti khch quan th khng phi vt cht. Trong i sng x hi, "khch quan
theo ngha l tn ti x hi khng ph thuc vo thc x hi ca con ngi "2. Khi nim vt cht l "thc ti khch quan tn ti c lp vi thc con ngi v c thc con ngi phn nh n" 3

- Vt cht em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh. Vt cht tn ti khch quan, nhng khng tn ti tru tng m tn ti hin thc qua cc s vt c th. Khi tc ng vo gic quan, chng gy nn cm gic v c cm gic ghi chp li, iu chng t con ngi c kh nng nhn thc c th gii. nh ngha ca Lnin c ngha to ln. N gii quyt c vn c bn ca trit hc theo lp trng duy vt bin chng, khng nh vt cht l ci c trc thc l ci c sau; vt cht quyt nh thc, thc phn nh vt cht v chng li tt c nhng quan im sai lm ca ch ngha duy tm, khc phc tnh siu hnh, phin din ca ch ngha duy vt c quan nim v vt cht. nh ngha m rng khi nim vt cht khng ch di dng t nhin (t, nc, khng kh, la) m c di
1 2 3

V.I.Lnin: Ton tp, Nxb. Tin b. Matxcva, 1980, t.18, tr.151.

Sd, t.18, trg. 403 Sd, t.18, trg. 322

ngghen

dng x hi (tn ti x hi, lc lng sn xut, quan h sn xut). T th hin s thng nht gia ch ngha duy vt bin chng vi ch ngha duy vt lch s, bao qut c i sng t nhin v x hi. nh ngha trang b th gii quan, phng php lun khoa hc, m ng cho cc khoa hc c th pht trin, em n nim tin cho con ngi trong vic nhn thc th gii v ci to th gii. 1.3. Vn ng l phng thc tn ti ca vt cht

1.3.1. nh ngha vn ng
Khi nim vt cht lun gn lin vi cc phm tr lin quan n s tn ti ca n l vn ng, khng gian v thi gian. Vn ng theo ngha gin n, l s di chuyn v tr trong khng gian. Vn ng hiu theo ngha y , nh ngghen ch ra, "vn ng l mt phng thc tn ti ca vt cht bao gm tt c mi s thay i v mi qu trnh din ra trong v tr, k t s thay i v tr n gin cho n t duy4. nh ngha ch ra nhng ni dung: - Vn ng "l mt phng thc tn ti ca vt cht". Vt cht tn ti v tn ti bng phng thc vn ng, khng c vn ng th vt cht khng tn ti. - Vn ng l mt thuc tnh c hu ca vt cht nn vn ng v vt cht l khng th tch ri nhau. Khng u (xt v khng gian), khng khi no (xt v thi gian) c vt cht m li khng c vn ng hay c vn ng m li khng c vt cht. S vn ng ca vt cht l bt dit.

1.3.2. Ngun gc ca vn ng
Cc nh duy tm cho vn ng l t thn linh, thng , nim tuyt i m ra. Tri li, trit hc Mc-Lnin cho rng, vn ng ca vt cht l vn ng t thn, do cc mu thun bn trong. Bn thn s vn ng l mt mu thun. Ngay nh s di chuyn my mc, n gin s d c th thc hin c v s vt trong cng mt lc va ni ny li va ni khc, va mt ch duy nht li khng ch . Cho nn, vn ng chnh l mu thun c lun ny sinh, ng thi t gii quyt. Vn ng ca vt cht cn do tc ng qua li ln nhau ca chnh cc yu t, cc b phn khc nhau trong ni ti s vt hoc gia cc s vt. V th, ngghen vit: Tc ng ln nhau l nguyn nhn cui cng tht s ca s vn ng5. Tm li, ngun gc vn ng ca vt cht l vn ng t thn, do mu thun bn trong, do tc ng qua li ln nhau gia cc yu t, b phn trong cng mt s vt hay gia cc s vt vi nhau.

1.3.3. Nhng hnh thc vn ng c bn ca vt cht

Da vo nhng thnh tu ca khoa hc c th cui th k XIX, ngghen chia vn ng thnh nm hnh thc c bn. Vn ng c hc, l s dch chuyn v tr ca cc vt th trong khng gian. Vn ng vt l, l s vn ng ca cc phn t, nguyn t, cc ht c bn, vn ng ca in t, cc qu trnh nhit, in... Vn ng ho hc, l vn ng ca cc qu trnh ho hp, phn gii cc cht. Vn ng sinh hc, l s trao i cht gia c th sng v mi trng. Vn ng x hi, l s bin i, thay th cc ch x hi, thng qua tc ng ca con ngi. Nguyn tc quan h gia cc hnh thc vn ng l: - Cc hnh thc vn ng khc nhau v cht. T vn ng c hc n vn ng x hi l s khc nhau v trnh ca s vn ng, nn khng c quy vn ng ny vo hnh thc vn ng khc.
4 5

Ph. ngghen, Bin chng ca t nhin, Nxb. ST 1997. tr.112. C.Mc v Ph. ngghen, Sd, t.20.tr.721 5

- Cc hnh thc vn ng c quan h pht sinh. Hnh thc vn ng cao ra i t hnh thc vn ng thp. - Cc hnh thc vn ng chuyn ho ln nhau v chng lun c bo ton. - Hnh thc vn ng cao bao hm hnh thc vn ng thp. Hnh thc vn ng thp khng c kh nng bao hm hnh thc vn ng trnh cao hn. Hnh thc vn ng x hi l cao nht nn n bao hm mi hnh thc vn ng (nhng khng c chiu ngc li)
(- Mi s vt c th gn lin vi nhiu hnh thc vn ng khc nhau, nhng mi s vt bao gi cng c mt hnh thc vn ng c bn. (v d trong c th sinh vt c nhiu hnh thc vn ng nh c hc, l hc, ha hc, sinh hc nhng vn ng sinh hc l c trng c bn ca sinh hc. Vn ng x hi l hnh thc vn ng c trng cho con ngi. Nghin cu s vt phi nghin cu nhng hnh thc vn ng v ch c thng qua nghin cu cc hnh thc vn ng mi nm c bn cht ca s vt. Gia th k XIX, nhng ngi theo ch ngha "c uyn x hi" quy vn ng x hi thnh vn ng sinh hc. Theo h con ngi cng l mt loi sinh vt. Hot ng ca con ngi nm trong phm vi tc ng ca quy lut u tranh sinh tn. Con ngi u tranh sinh tn dn n tiu dit ln nhau l t nhin. Anh, ch hy ph phn quan nim trn)

Ngy nay ngi ta chia hnh thc vn ng ca vt cht thnh ba nhm chnh: vn ng trong t nhin v sinh (c trng l vn ng l, ho), vn ng trong t nhin hu sinh (c trng l vn ng sinh hc) v vn ng trong x hi (c trng l hot ng ca con ngi). Tuy nhin cch chia vn da trn nm hnh thc vn ng ni trn. Nghin cu s vtphi nghin cu vn ng th mi nm c bn cht ca s vt. 1.3.4. Vn ng v ng im n Trit hc Mc-Lnin cho rng th gii vt cht tn ti trong vn ng. Vn ng l tuyt i, ng im tng i l mt trong cc nguyn l c bn ca php bin chng duy vt. Vn ng l tuyt i v l hnh thc tn ti ca vt cht, l thuc tnh c hu ca vt cht nn khng u, khng lc no c vt cht m khng c vn ng. ng im l tng i v khng c ng im th khng c nhng s vt c th, xc nh, khng th nhn thc c s vt no. Hin tng ng im ch l tng i (trong trng thi cn bng tm thi ca ca s vt trong qu trnh vn ng ca n) ngha l: - N ch xy ra trong mt mi quan h nht nh ch khng phi trong mi mi quan h cng mt lc. (con tu ng im l trong quan h vi bn cng, cn so vi mt tri th n vn ng theo s vn ng ca qu t) - ng im ch xy ra vi mt hnh thc vn ng trong mt lc no ch khng phi vi mi hnh thc vn ng trong cng mt lc. (con tu ng im l v hnh thc vn ng c hc, cn cc hnh thc vn ng vt l, c hc vn din ra trong bn thn n) - ng im ch l biu hin mt trng thi vn ng. l vn ng trong thng bng, trong s n nh tng i, bo tn cu trc, xc nh n l mt s vt (l mt cy, mt con...), n cha l ci khc. Khng c ng im tng i th khng th c s vt c th, ring l, xc nh. 1.4. Khng gian v thi gian

1.4.1. Nhng quan im khc nhau

Nhng ngi theo ch ngha duy tm l hnh thc tri gic ch quan ca con ngi (Can-t); l yu t trong s pht trin nim tuyt i (H-ghen); l h thng lin kt ca chui cc cm gic (Ma-kh).
6

Vo thi th k XVII - XVIII, cc nh duy vt siu hnh tha nhn tnh khch quan ca khng gian, thi gian nhng ch l s tn ti trng rng khng gn vi vt cht vn ng, tch ri khng gian v thi gian vi vt cht.

1.4.1. Quan nim ca Trit hc Mc-Lnin

Trn c s cc thnh tu ca khoa hc v thc tin, ch ngha duy vt bin chng cho rng: Khng gian l thuc tnh c hu, l hnh thc tn ti ca ca vt cht xt v mt qung tnh. l s chim mt v tr nht nh, c mt kch thc nht nh (quy m), trnh t sp xp ca cc s vt, hin tng hoc cc b phn ca mt s vt, hin tng
( vo mt khung cnh nht nh trong tng quan vi nhng khch th khc).

Thi gian l thuc tnh c hu, l hnh thc tn ti ca vt cht, xt v mt trng tnh. N biu hin di din bin ca cc qu trnh, s k tip trc hay sau ca cc giai on vn ng (ngy, tun, thng, nm, thp k t h k; bc i, chng ng, thi k, giai on). Cc hnh thc tn ti nh vy c gi l thi gian. Quan h khng gian, thi gian vi vt cht, vn ng. Khng gian v thi gian l phng thc tn ti ca vt cht. iu c ngha l khng c mt dng vt cht no tn ti bn ngoi khng gian v thi gian. Ngc li, cng khng th c thi gian v khng gian no ngoi vt cht. Ph.ngghen vit: Cc hnh thc c bn ca mi tn ti l khng gian v thi gian; tn ti ngoi thi gian th cng ht sc v l nh tn ti ngoi khng gian6. Khng gian v thi gian c nhng tnh cht c bn sau y: - Tnh khch quan: khng gian v thi gian l thuc tnh ca vt cht tn ti gn lin vi nhau v gn lin vi vt cht vn ng. Vt cht tn ti l khch quan, do khng gian v thi gian l thuc tnh ca n nn cng tn ti khch quan. - Tnh v hn v v tn: Vt cht l v tn, v hn nn khng gian v thi gian gn lin vi vt cht cng l v tn, v hn. (N khng c tn cng v mt pha no, xt c v qu kh ln tng lai, c v ng trc ln ng sau, c v bn phi ln bn tri, c v pha trn ln pha di). Tnh v tn ca khng gian c xc nh t qung tnh c hn bi cc s vt ring l. Tnh v hn ca thi gian c xc nh bi trng tnh c hn ca cc qu trnh ring l. Tnh v cng ca khng gian c biu hin bng khng gian lun c ba chiu,ngha l v cng v mi pha (chiu di, chiu rng, chiu cao). Tnh v tn ca thi gian biu hin bng trc s t nhin, ngha l v tn v m v cng v dng v cng, tc l v cng c v qu kh v tng lai. Song c trng ca thi gian ch c mt chiu duy nht t qu kh ti hin ti v tng lai. Do khi thi gian mt i (tri qua) th khng ly li c.
Khng gian x hi: l hot ng sng ca con ngi trong cc ch x hi. Thi gian x hi l thc o v s bin i ca cc qu trnh x hi c c im l tri i khng u. Nhanh chm l tu thuc vo tnh cht tin b hay lc hu ca cc ch x hi.

ngha phng php lun: mun nhn thc s vt, hin tng ng phi xem xt n trong khng gian, thi gian nht nh, phi c quan im lch s, c th. 1.5. Tnh thngnht ca th gii

1.5.1. Nhng quan im khc nhau

Trit hc duy tm cho bn cht ca th gii l tinh thn, nn th gii thng nht l thng nht lnh vc t tng, tinh thn. Hghen cho th gii thng nht nim tuyt i. Cn uy-rinh (nh trit hc c cng thi vi Mc) cho th gii thng nht tn ti. Mc v ng-ghen ph phn quan nim v ch ra: nu th gii thng nht tn ti th vn cha phn bit c s khc nhau gia cc s vt v hin tng, vn cha phn bit c ngi duy vt vi ngi duy tm, v thng , cha cng tn ti. Trit hc duy vt c i cho th gii thng nht mt dng vt th c th no nh nc (Ta-lt), khng kh (Ana-ximen), la (H-ra-clt), nguyn t (-m6

C.Mc v Ph.ngghen: Ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 1994, t.20, tr. 78.
7

crt)... Nhng vt th c th khng th bao qut c ht s phong ph a dng ca th gii, nh vt cht c biu hin di dng trng, ht, dng x hi...

1.5.2. Quan im trit hc Mc-Lnin v tnh thng nht ca th gii

Bng s pht trin lu di ca bn thn trit hc v khoa hc, ch ngha duy vt bin chng chng minh rng: Bn cht ca th gii l vt cht, th gii thng nht tnh vt cht. Nhng biu hin v s thng nht: - Ch c mt th gii duy nht v thng nht l th gii vt cht, tn ti khch quan c lp vi thc. Th gii vt cht l v tn, v hn, v sinh, v dit. Trong th gii khng c g khc l qu trnh vt cht vn ng, chuyn ho ln nhau. Tt c u l nguyn nhn, u l kt qu ca nhau, u l vt cht. - Mi b phn ca th gii vt cht (T nhin v x hi) u c mi lin h thng nht vi nhau, biu hin ch chng u l nhng dng c th ca vt cht, l nhng kt cu vt cht, hoc c ngun gc vt cht, do vt cht sinh ra v cng chu s chi phi ca nhng quy lut chung, khch quan ca th gii vt cht. Nhng c s chng minh s thng nht: - Nhng pht minh ca khoa hc t nhin, c bit ba pht minh ln ca th k XIX: thuyt t bo, nh lut bo ton v chuyn ho nng lng; thuyt tin ho cc loi chng minh th gii l mt chnh th thng nht. Nhng tri thc khoa hc hin i ca th k XX: Vt l hc, ho hc, sinh hc; cng nghip t ng ho... tip tc chng minh v thnh phn, v kt cu ca th gii vt cht, v cc c im hot ng v pht trin ca n trn cc trnh t chc khc nhau ca vt cht. Cc pht minh gip cho ch ngha duy vt bin chng c c s khng nh: th gii thng nht vi nhau l thng nht tnh vt cht ca n. - Nhng thnh tu ca trit hc. S ra i ca ch ngha duy vt bin chng, ca php bin chng duy vt, c bit l ch ngha ngha duy vt lch s gp phn chng minh th gii thng nht tnh vt cht ca n. L lun ca ngghen v vai tr ca lao ng trong qu trnh chuyn bin vn thnh ngi chng t x hi loi ngi ra i t t nhin, l s pht trin lin tc ca t nhin, l mt dng t nhin c bit. Nh vy, s thng nht ca th gii tnh vt cht ca n, khng ch trong t nhin m c trong x hi con ngi. ngha thc tin. Nguyn l v bn cht ca th gii v th gii thng nht tnh vt cht ni trn i hi: - Con ngi trong hot ng nhn thc v thc tin phi xut pht t hin thc khch quan, ly lm c s, iu kin cho hot ng ca mnh. Bc-c-ly (1684 1753) - Phi xut pht t thc t khch quan, t bn thn s vt m phn tch xem xt rt ra kt lun cn thit, khng c suy xt ch quan, duy ch p t cho s vt.

2. THC 2.1. Phm tr thc 2.1.1 Nhng quan im khc nhau

Trit hc duy tm cho rng: thc l ci c trc vt cht, t tn ti v l ngun gc ca mi s vt, hin tng trong th gii. Bc-c-ly cho s vt l tng ho ca cm gic, xo b cm gic l xo b s vt. H-ghen cho nim tuyt i l ci c trc tha ho thnh gii t nhin v x hi.
8

Trit hc duy vt trc Mc cho thc l s phn nh th gii khch quan bi con ngi. Nhng s phn nh mang tnh gin n, my mc nn ch a li nhng hnh nh b ngoi ca s vt, hin tng.

2.1.2. Quan im ca trit hc Mc-Lnin

Trit hc Mc - Lnin cho rng thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan c sng to li theo nhng mc ch nh trc ca con ngi. Hay thc ch l hnh nh ca th gii khch quan c di chuyn vo u c ca con ngi v c ci bin i. Ni thc l l hnh nh ch quan l ni ti hnh nh tm sinh l ca con ngi, n l phn nh ca con ngi ch khng phi ci t c. Cho nn, kt qu phn nh ( thc) ph thuc vo con ngi cc mt tm sinh l, mc ch yu cu, iu kin hon cnh ca s phn nh. Cng mt i tng phn nh m kt qu phn nh li c th khc nhau, thm ch tri ngc nhau. S phn nh l sng to l ni ti mt c trng quan trng nht ca thc con ngi. Sng to li tc l thc ch coi gii t nhin nh nhng vt liu ban u, t con ngi ch tc ra gii t nhin th hai cho mnh. 2.2. Ngun gc ca thc 2.2.1 Nhng quan im khc nhau Trit hc duy tm cho: thc l bn nguyn c tnh c lp, t sinh ra nh tinh thn th gii, tn ti u , hoc ng siu nhn ch cha t n tn ti trong c th con ngi. Cc nh duy vt trc Mc cho thc l thuc tnh chung, ph bin ca mi s vt. N khng c bn cht ring, c trng ring v cng l mt dng no ca vt cht.
(c tit ra thc cng nh gan tit ra mt - Cc-ba-nt- Trit gia Php).

2.2.1 Quan im ca ch ngha Mc-Lnin Trit hc Mc - Lnin cho rng, thc ra i t hai ngun gc, ngun gc t nhin v ngun gc x hi. Ngun gc t nhin ca thc do hai yu t: - Phi c b c ngi. thc l mt thuc tnh ca mt dng vt cht c t chc cao l b c con ngi. thc l chc nng ca b c con ngi. Do khi b c b tn thng th hot thc s khng bnh thng. - Phi c th gii khch quan (t nhin, x hi)tn ti bn ngoi con ngi. B c c th sinh ra thc v n c mi lin h vi th gii khch quan, t hnh thnh nn qu trnh phn nh th gii vo c con ngi. Nh vy: Ngun gc t nhin ca thc l s tng tc gia b c ngi v th gii khch quan. Ngun gc x hi ca thc do hai yu t: lao ng v ngn ng. Lao ng: Trong lao ng m con ngi ch to ra cng c sn xut, hai bn tay t ti trnh kho lo rt cao, cc gic quan ca con ngi pht trin. Do thc n bng tht, b c c iu kin pht trin. Trong lao ng, con ngi tc ng vo th gii khch quan lm n bc l nhng thuc tnh, kt cu, quy lut vn ng thnh cc hin tng nht nh v cc hin tng y tc ng vo b c ngi, dn dn hnh thnh tri thc, thc. Ngn ng: Trong lao ng ngay t u mang tnh tp th x hi, con ngi tt yu ny sinh nhu cu giao tip, trao i t tng cho nhau t ngn ng ra i. Ngn ng l cng c ca t duy, din t s hiu bit ca con ngi, n tr thnh tn hiu vt cht ca thc. Khng c h thng tn hiu ny th cng khng c s ra i ca thc.
9

Nh vy, trc ht l lao ng, sau lao ng l ngn ng, l hai kch thch ch yu to ra thc. Trong hai ngun gc t nhin v x hi th ngun gc x hi c ngha quyt nh vi s ra i ca thc, v ngun gc trc tip quyt nh s ra i v pht trin ca thc l hot ng thc tin.

2.3. Bn cht ca thc

2.3.1 Khi qut v l lun phn nh ca Lnin Phn nh l s ghi du n ca h thng vt cht ny ln h thng vt cht khc khi gia chng c s tng tc nhau. Phn nh l thuc tnh chung ca tt c mi dng vt cht. Phn loi phn nh: theo trnh pht trin ca cc dng vt cht th phn nh c: - Dng vt cht v c l nhng phn nh vt l, ha hc, nh kim loi phn nh cc yu t tc ng vo nh nc nn n b g, xt; nc chy phn nh l b mn v.v. Nhng hnh thc phn nh ny c tnh cht th ng, cha c nh hng s la chn. - Dng vt cht hu c bc thp (ng vt n bo v thc vt): phn nh lao ny mang tnh nh hng, chn lc nh chng u vn ng hng v ni c nh sng, nc, khng kh, dinh dng. - Dng vt cht l ng vt c h thng thn kinh l phn nh qua h thng phn x: phn x c iu kin v khng iu kin. - Dng vt cht l ng vt bc cao c h thn kinh trung ng (vn ngi, i i) th s phn nh xut hin tm l nh vui, bun, lo s. Tm l ng vt cha phi l thc, n mi l s phn nh c tnh cht bn nng. 2.3.2 Phn nh ca c ngi vi hin thc khch quan Qu trnh phn nh hin thc khch quan vo b c ngi l qu trnh nng ng sng to c nhng c trng sau: - Phn nh c quy trnh, theo trnh t ba giai on: trao i thng tin gia ch th v i tng phn nh, c chn lc v nh hng; m hnh ho i tng trong t duy di dng hnh nh tinh thn; hin thc ho i tng trong t duy ra hin thc khch quan, thng qua hot ng thc tin. - Phn nh mang tnh ch ng, sng to, t gic. C th l:
(Tnh sng to ca thc khng phi l n ra vt cht m l thc c s sng to trong qu trnh phn nh v phn nh theo quy lut v trong khun kh ca s phn nh, m kt qu phn nh bao gi cng l nhng khch th tinh thn. Sng to v phn nh l hai mt thuc bn cht ca thc. S ra i, tn ti ca thc gn lin vi hot ng thc tin, chu s chi phi khng ch cc quy lut sinh hc m ch yu l ca quy lut x hi, do nhu cu giao tip x hi v cc iu kin sinh hot hin thc ca con ngi quy nh. thc mang bn cht x hi).

- Phn nh gin tip, nh n c th phn nh c qu kh, tng lai. Trn c s nhng ci c trc, thc c kh nng to ra tri thc mi v s vt, c th tng tng ra ci khng c trong thc t, c th tin on, d bo tng lai. - Phn nh mang tnh khi qut, tc l phn nh nhng thuc tnh chung nht ca cc s vt, hin tng. - Phn nh mang tnh tru tng ho, tc l thng qua cc gi nh ca t duy v i tng nghin cu (n gin ho, c lp ho, tnh ti ho i tng) lm cho vic nghin cu cho d dng hn. V vy Lnin vit " thc khng ch l phn nh th gii khch quan m cn sng to th gii khch quan"7. Nhng d bo v ng li ca ng ta l phn nh c tnh sng to ca thc. Kt lun: Bn cht ca thc l mt hin tng x hi, bt ngun t thc tin lch s - x hi, phn nh nhng quan h x hi khch quan. Cc Mc khng nh: "ngay t
7

Lnin, Bt k trit hc, Nxb., H Ni, 1971, tr..

10

u, thc l mt sn phm x hi, v vn l nh vy chng no con ngi cn tn ti" 8.

3. QUAN H GIA VT CHT V THC 3.1. Nhng quan im khc nhau

Nhng ngi theo ch ngha duy tm tuyt i ho vai tr ca thc, cho thc l ci c trc, vt cht l ci c sau, thc quyt nh vt cht, sng to ra vt cht. Ngi theo ch ngha duy vt tm thng cho rng, vt cht c trc, quyt nh thc v khng thy c vai tr tc ng tr li ca thc i vi vt cht. Nhng quan im trn u l nhng quan im sai lm, hoc khng y v mi quan h gia vt cht v thc.

3.2. Quan im trit hc Mc-Lnin

Trit hc Mc-Lnin xc nh v quan h gia vt cht v thc th vt cht quyt nh thc v thc c tc ng tr li vt cht. Vt cht quyt nh thc c th hin: - Vt cht (c s vt cht, iu kin vt cht, quy lut khch quan...) l tin , ngun gc cho s ra i, tn ti, pht trin ca thc. - iu kin vt cht th no th thc nh th. Khi c s vt cht, iu kin vt cht bin i th thc bin i theo. Nh vy, vt cht quyt nh c ni dung v khuynh hng vn ng pht trin ca thc. - C s vt cht, iu kin vt cht cn l ni hnh thnh cc cng c, phng tin ni di cc gic quan ca con ngi nhn thc th gii. - C s vt cht, iu kin vt cht cn l iu kin, mi trng hin thc ho thc, t tng, l ni kim nghim, xc nhn nhn thc ng, bc b nhn thc sai. thc cng c tc ng tr li i vi vt cht , lm bin i hin thc vt cht khch quan theo nhu cu ca mnh. N th hin: - thc phn nh hin thc khch quan vo c con ngi, gip con ngi hiu c bn cht, quy lut vn ng pht trin ca s vt, hin tng, hnh thnh phng hng, mc tiu v nhng phng php thc hin. thc c th quyt nh lm cho con ngi hot ng ng hay sai, thnh cng hay tht bi. - S vt bao gi cng bc l nhiu kh nng. Nh c thc, con ngi bit la chn kh nng thch hp tc ng lm cho n vn ng pht trin nhanh hn. Ni vai tr ca thc vi vt cht phi thy thc ch c tc dng khi thng qua hot ng ca con ngi. Khi ni vai tr quyt nh ca thc t tng i vi s thnh bi trong hot ng thc tin phi lu : - Ch xt trong gii hn hp: mt trng thi, mt thi im, mt tnh hngnht nh, v d nh trong mt chin dch no , nh yu t tinh thn on kt, c k hoch, t chc ttnn lm tt. - Chnh yu t tinh thn l quyt nh nhng n khng th vt qua hon cnh, iu kin khch quan, khng thay th c nhn t khch quan, m bit da vo iu kin vt cht c, phn nh v vn dng ng quy lut ca vt cht, cc quy lut t nhin v x hi. Nu ch xut pht t ch ch quan s mc bnh ch quan duy ch. 3.3. ngha phng php lun ca mi quan h gia vt cht v thc Vt cht c trc, l ngun gc ca thc, quyt nh thc, v vy, con ngi phi tn trng khch quan, tn trng quy lut, ng thi pht huy tnh nng ng ch quan ca mnh. Tn trng khch quan l phi xut pht t cc iu kin kinh t, chnh tr, x hi nht nh m ra ng li, ch trng, chnh sch. (V.I. Lnin nhiu ln nhn mnh khng
8

C.Mc v Ph.ngghen, Sd, 1995, t.3, tr.43

11

c ly mun ch quan ca mnh lm chnh sch, khng c ly tnh cm lm im xut pht cho chin lc v sch lc cch mng. Nu ch xut pht t mun ch quan, nu ly ch p t cho thc t, ly o tng thay cho hin thc th s mc phi bnh ch quan duy ch).

V vy ng ta khng nh: Mi ng li ch trng ca ng phi xut pht t thc t, tn trng quy lut khch quan9. Trong i sng cn c cc iu kin vt cht, nhng nu tuyt i ho yu t vt cht s ri vo quan im duy vt tm thng. - T quan im thc c th tc ng tr li vt cht thng qua hot ng thc tin th con ngi phi pht huy tnh nng ng ch quan, tc l pht huy vai tr tch cc ca thc, vai tr tch cc ca nhn t con ngi. iu y c ngha l con ngi phi nhn thc cho c quy lut khch quan, bit vn dng ng n quy lut khch quan, phi c ch, phi c phng php t chc hnh ng. thc, t tng c th lm cho con ngi hot ng sai v tht bi khi con ngi phn nh sai th gii khch quan. V vy, cn pht huy vai tr nhn t con ngi tc ng ci to th gii khch quan; ng thi phi khc phc bnh bo th tr tr, thi tiu cc, th ng, li, ngi ch trong qu trnh i mi hin nay. t nc ta ang bc vo thi k y mnh cng nghip ha v hin i ha, ng ch trng: "huy ng ngy cng cao mi ngun lc c trong v ngoi nc, c bit l ngun lc ca dn vo cng cuc pht trin t nc"10, mun vy phi "nng cao nng lc lnh o v sc chin u ca ng pht huy sc mnh ton dn tc, y mnh ton din cng cuc i mi, sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin, thc hin "dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh"11. Cu hi n tp bi 1 1. Lm r ni dung, ngha nh ngha vt cht ca Lnin. 2. Vn ng l phng thc tn ti, l thuc tnh c hu ca vt cht. Anh, ch hiu th no v nguyn l trn. ngha ca n. 3. Lm r ngun gc v bn cht ca thc. 4. Hy phn tch mi quan h bin chng gia vt cht v thc, t rt ra ngha phng php lun ca n.

CSVN: Cng lnh xy dng t nc trongTKQ ln CNXH, Nxb. S tht, H Ni, 1991, tr.5. CSVN: Vn kin i hi X, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 2006, tr. 162. 11 Sd, tr. 368.
9 10

12

Bi 2 (8) NHNG NGUYN L V QUY LUT C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT

Php bin chng duy vt c xy dng trn c s h thng nhng nguyn l, nhng phm tr c bn, nhng quy lut ph bin phn nh ng n hin thc, trong nguyn l v mi lin h v nguyn l v s pht trin l hai nguyn l khi qut nht. ngghen khng nh: "php bin chng chng qua ch l mn khoa hc v nhng quy lut ph bin ca s vn ng v pht trin ca t nhin, ca x hi loi ngi v t duy".

1. HAI NGUYN L CA PHP BIN CHNG DUY VT 1.1. Nguyn l v mi lin h ph bin
Cc s vt hin tng c mi lin h qua li hay tn ti bit lp tch ri nhau? Cc nh trit hc duy tm tn gio tha nhn c mi lin h ph bin, nhng h cho ngun gc ca n l t thn linh thng , nim tuyt i sinh ra. Cc nh trit hc siu hnh khng tha nhn mi lin h ph bin, h cho s vt, hin tng tn ti mt cch c lp, tch ri nhau, ci ny bn cnh ci kia, ht ci ny n ci kia, gia chng khng c s ph thuc, khng c s rng buc ln nhau, c chng ch l hi ht b ngoi. Trit hc Mc-Lnin cho rng: Th gii c v vn cc s vt, hin tng nhng chng thng nht vi nhau tnh vt cht nn gia chng tt yu phi c mi lin h chng cht vi nhau. Mi lin h c nhiu thuc tnh. Cn phn bit khi nim mi lin h v quan h. Quan h l mt phm tr lgic, n khi qut phng thc tn ti ca cc s vt, hin tng trong th gii v phng thc nhn thc chng. Bi l cc s vt, hin tng u thng qua cc mi quan h mi tn ti c. Do vy, mun nhn thc cc s vt, hin tng th tt yu phi tm hiu chng trong cc quan h xc nh. Lin h l mt quan h c bit, trong s ra i, tn ti, vn ng pht trin v chuyn ho ca ci ny l nguyn nhn trc tip dn ti s ra i, tn ti, vn ng, pht trin v chuyn ho ca ci khc. Vi ngha th lin h l mi quan h ca cc mt i lp bin chng nh: cc dng v cc m ca dng in, cc bc v cc nam ca thanh nam chm, giai cp t sn v giai cp v sn trong ch t bn ch ngha. Lin h ph bin l loi lin h c ba c trng sau: + N to nn cu trc tuyt i cho s ra i v tn ti ca cc s vt, hin tng trong th gii. + Khi xt ti bt k mt mi lin h no th n cng phi c mt trong gii t nhin, x hi v t duy. V d: mi lin h gia bn cht v hin tng, gia ni dung v hnh thc, gia tt nhin v ngu nhin, gia lng v cht + Tnh a dng, phong ph v nhiu v ca cc mi lin h cng c xem l thuc tnh ph bin nh: C mi lin h trc tip, gin tip. C mi lin h gia cc b phn bn trong ca mt s vt, mt h thng; C mi lin h bn ngoi gia cc s vt, hin tng hoc cc h thng khc nhau; Lin h tt yu v lin h ngu nhin; C mi lin h bn cht v khng bn cht. C mi lin h ch yu, th yu. C mi lin h chung bao qut ton b th gii, c mi lin h bao qut mt s lnh vc, hoc mt lnh vc.
(Trong mt s vt, hin tng cng c th bao gm nhiu loi mi quan h.
13

Trong cc cp quan h , ni chung mi lin h bn cht, mi lin h tt nhin, mi lin h ch yu...gi vai tr quyt nh. Ni chung, vai tr quyt nh ca cc mi lin h trong tng cp mt ph thuc vo quan h hin thc xc nh. S phn chia tng cp mi lin h ch c tnh tng i v mi loi lin h ch l mt b phn ca mi lin h ph bin, nhng s phn chia l cn thit v mi cp phm tr c v tr v vai tr xc nh trong s vn ng v pht trin ca s vt).

ngha phng php lun Nm vng nguyn l v mi lin h ph bin, c ngha quan trng trong nhn thc v trong hot ng thc tin, n l c s l lun ca quan im ton din - mt trong nhng nguyn tc phng php lun mcxt. Nguyn tc ny i hi khi xem xt s vt, hin tng phi: xem xt cc mt, cc mi lin h ca chnh bn thn n, phi phn tch thy ni bt c ci c bn, ci quan trng nht.

(Trong hot ng thc tin phi s dng ng b nhiu bin php, nhiu phng tin khc nhau. Phi kt hp chnh sch dn u vi chnh sch c trng im. ng thi phi ch quan im lch s - c th khi gii quyt mt vn . Trong hot ng thc t, theo quan im ton din, khi tc ng vo s vt, chng ta khng nhng phi ch ti nhng mi lin h ni ti ca n m cn phi ch ti nhng mi lin h ca s vt y vi cc s vt khc. ng thi, chng ta phi bit s dng ng b cc bin php, cc phng tin khc nhau tc ng nhm em li hiu qu cao nht. thc hin mc tiu "dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh", mt mt, chng ta phi pht huy ni lc ca t nc ta; mt khc, phi bit tranh th thi c, vt qua th thch do xu hng quc t ha mi lnh vc ca i sng x hi v ton cu ha kinh t a li).

Cn phi chng quan im phin din, xem xt qua loa mt vi mi lin h vi nh gi s vt; chng quan im chit trung, coi v tr cc mi lin h l nh nhau; cng Qu trnh pht trin t vn thnh ngi cn chng quan im ngu bin bm vo nhng mi lin h khng c bn, khng ch yu bin minh cho mt khuynh hng no . Phi chng quan im trit trung, xem cc mi lin h c v tr, ngha nh nhau.

1.2. Nguyn l v s pht trin

S lin h v tc ng qua li lm cho cc s vt vn ng v pht trin. Vn t ra l: ci g l ngun gc ca s pht trin. Cc nh trit hc siu hnh xem pht trin ca cc s vt, hin tng ch l s tng ln hay gim i thun tu v s lng, khng c s thay i v cht, hoc nu c thay i v cht chng na th ch din ra theo vng trn khp kn. Ni dung l lun ca nguyn l: Khi nim v c trng ca s pht trin: Pht trin l mt hnh thc cao nht ca s vn ng dn ti s ra i ca ci mi vi ba c trng: - Ci mi phi c cu trc a dng, phc tp hn. - Ci mi phi c chc nng chuyn bit hn. - Ci mi phi tng cng c kh nng t iu chnh tn ti trong trng thi cn bng h thng. V d: s tin ho ca gii sinh vt dn n s ra i ca con ngi l sinh vt pht trin cao hn cc loi khc, hoc x hi cng nghip ra i pht trin hn cc x hi trc v chng c ba c trng trn. Quan im bin chng v s pht trin:

14

- Pht trin l mt cuc u tranh gia cc mt i lp, l kt hp tim tin v nhy vt, l s ny sinh ca ci mi. Pht trin khng theo con ng thng m m theo con ungy c. Pht trin l khuynh hng thng tr ca th gii. Ngha l s vt c th th theo quy lut sinh-tr-d-dit. Th gii vt cht th i mi v i ln t thp n cao, t cha hon thin n hon thin.
(Vn ng v pht trin khng ng ngha. Vn ng c nhiu khuynh hng khc nhau: i ln, i xung, vng trn. Pht trin ch khi qut xu hng chung ca s vn ng - xu hng vn ng i ln ca s vt, s vt mi ra i thay th cho s vt c. Pht trin ch l mt trng hp c bit ca s vn ng. Trong qu trnh pht trin s vt s hnh thnh nhng quy nh mi cao hn v cht, s lm thay i mi lin h, c cu, phng thc tn ti v vn ng, thay i chc nng vn c theo chiu hng ngy cng hon thin hn. Pht trin l khuynh hng chung c tnh ph bin: Trong gii hu c pht trin th hin s tng cng kh nng thch nghi ca c th vi mi trng; kh nng t sn sinh ca chnh mnh trnh ngy cng hon thin hn. Trong x hi, trnh pht trin th hin trnh trinh phc t nhin, ci to x hi tin ti mc ngy cng cao trong s nghip gii phng con ngi. Trong t duy s pht trin biu hin kh nng nhn thc ngy cng su sc, y , ng n hn i vi hin thc t nhin v x hi. Nh vy pht trin l mt hin tng din ra khng ngng trong t nhin v trong x hi, trong bn thn con ngi, trong t duy. Nguyn nhn ca s pht trin l do s tc ng qua li gia cc mt, cc yu t trong s vt, hin tng.)

ngha phng php lun Nm vng nguyn l v s pht trin l khuynh hng chung ca th gii l c s l lun trc tip ca quan im pht trin. Nguyn tc ny i hi xem xt s vt, hin tng theo hng vn ng i ln. Chng nh kin khi xem xt nh gi con ngi, phong tro; trnh bi quan, dao ng. Quan im pht trin i hi phi t trong quan im bin chng ni chung, ngha l pht trin l mt cuc u tranh ca cc mt i lp.
(S vt hin tng s vn ng thay i theo khng gian v thi gian nn khng c tuyt i ha mt nhn thc no . Khng ch thy s vt l ci c m phi thy khuynh hng pht trin trong tng lai ca n. Trong pht trin s vt c th c nhng bin i tht li, khng c c thnh kin nh kin khi xem xt nh gi con ngi, phong tro. Phi thy r tnh quanh co, phc tp ca qu trnh pht trin trnh bi quan, dao ng. thc y s vt pht trin phi tm ra chnh cc mu thun ca chnh s vt, v bng hot ng thc tin m gii quyt mu thun. S pht trin bin chng c thc hin bng tch ly v lng to ra s thay i v cht, thng qua ph nh ca ph nh. Do vy vn dng quan im pht trin vo vn ng i hi phi pht huy n lc ca con ngi trong hin thc ha hai qu trnh trn).

Vn dng nguyn l pht trin cho ta thy, 20 nm i mi chng ta t c nhng thnh tu to ln: Kinh t tng trng kh nhanh, s nghip cng nghip ho, hin i
ho, pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha c y mnh. i sng nhn dn c ci thin r rt. H thng chnh tr v khi i on kt ton dn tc c cng c v tng cng. Chnh tr - x hi n nh. Quc phng v an ninh c gi vng. V th nc ta trn trng quc t khng ngng nng cao. Sc mnh tng hp ca quc gia tng ln rt nhiu, to ra th v lc mi cho t nc tip tc i ln vi trin vng tt p12.

2. TH GII VN NG V PHT TRIN THEO QUY LUT 2.1. Phm tr, quy lut
Trong qu trnh suy ngh con ngi phi thng xuyn s dng nhng khi nim phn nh nhng mt, nhng thuc tnh quan trng ca mt lp s vt, hin tng nht nh. Phm tr l nhng khi nim rng nht, phn nh nhng mt, nhng thuc tnh, nhng mi lin h chung, c bn nht ca cc s vt, hin tng thuc mt lnh vc nht nh.

12

ng CSVN, Vn kin H X, NXBCTQG, HN. 2006, tr. 17 15

Quy lut l mi lin h bn cht, tt nhin, ph bin v c lp i, lp li gia cc mt, cc yu t trong cng mt s vt, hin tng, hay gia cc s vt, hin tng vi nhau. C quy lut t nhin, quy lut x hi, quy lut ca t duy. Php duy vt bin chng nghin cu nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy ca con ngi.

2.2. Quy lut t nhin v quy lut x hi

Cc quy lut u c tnh khch quan. Chngkhng do con ngi sinh ra hay lm cho chng mt i. (ngghen nhn xt: Quy lut no ng vi t nhin th cng ng vi x hi. X hi va tn
ti theo nhng quy lut ca t nhin, va theo nhng quy lut ch vn c i vi x hi).

Quy lut t nhin v x hi c nhng im khc nhau: Quy lut t nhin ny sinh v tc ng trong gii t nhin, k c c th con ngi. N din ra mt cch t ng (t pht), thng qua s tc ng ca cc lc lng t nhin. Quy lut x hi phi thng qua hot ng ca con ngi. Quy lut x hi thng biu hin nh mt xu hng, c tnh nh hng chung ch khng th hin ra nh mt quan h trc tip, c tnh xc nh vi tng vic, tng c nhn. (Tng hp nhng xu hng hot ng a dng, khc nhau ca nhiu ngi to thnh nhng xu hng
vn ng chung, nhng quy lut ca lch s, trong xu hng ca s ng ngi chim u th. iu th hin quy lut x hi ch phn nh nguyn vng ca s ng ph hp vi xu hng vn ng khch quan ca lch s).

Sn xut ca ci vt cht l c s quyt nh s tn ti, pht trin ca x hi; quan h sn xut ph hp vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut l nhng quy lut vch ra ngun gc, ng lc v s pht trin x hi. Quy lut x hi v hot ng c thc ca con ngi khng tch ri nhau. Hot ng ca con ngi phi xut pht t quy lut khch quan ca x hi. Quy lut x hi ch th hin thng qua hot ng ca con ngi. Quy lut x hi l tin , l kt qu hot ng ca con ngi. Kt qu tc ng ca quy lut ph thuc vo nhn thc v vn dng ca con ngi. ng thi con ngi cng phi tun theo nhng quy lut t nhin.

2.3. Tnh khch quan ca quy lut v vai tr ca con ngi.

Cc quy lut u mang tnh khch quan v chnh s th hin l nhng mi lin h bn cht, tt nhin vn c ca cc s vt, hin tng trong th gii. Khng mt ai, mt giai cp no c th sng to ra hay xo b quy lut theo mun ch quan ca mnh. Tuy nhin con ngi c th ch ng, pht hin ra quy lut, nhn thc v vn dng n, con ngi c th to ra nhng iu kin pht huy tc dng ca quy lut ny, hn ch tc hi ca quy lut khc, nhm phc v nhng nhu cu, li ch ca mnh. Quy lut hot ng thng qua nhn thc v hot ng ca con ngi v lin quan n nhu cu, li ch ca con ngi. Do vy, li ch l mt yu t quan trng trong c ch hot ng ca quy lut x hi v trong s nhn thc ca con ngi. iu ny khng lm mt i tnh khch quan vn c ca quy lut x hi, v hot ng ca c nhn c nhng mc ch khc nhau, nhng kt qu tc ng li khng ph thuc vo mun ca tng c nhn m hng n mun u tri ca khi ng ngi. Do li ch y l li ch ca cng ng, ca giai cp, l s kt hp hi ha li ch c nhn, tp th v x hi. Thc t chng minh rng, nhng hot ng tu tin, khng nhn thc vn dng ng quy lut s b tht bi. Ngc li, khi con ngi nhn thc c quy lut khch quan, ch ng t gic hnh ng theo quy lut khch quan mt cch tch cc, sng to th nht nh t kt qu tt, con ngi tr thnh t do. Nh vy t do khng c ngha l tu tin, bt chp quy lut m t do chnh l nhn thc c tt yu, hnh ng theo tt yu.

16

3. NHNG QUY LUT C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT 3.1. Quy lut thng nht v u tranh ca cc mt i lp (QL mu thun) 3.1.1. Ni dung ca quy lut
Quy lut thng nht v u tranh ca cc mt i lp l ht nhn ca php bin chng. N vch ra ngun gc ca s vn ng v pht trin. Ni dung c bn ca quy lut c lm sng t thng qua cc phm tr c bn: mt i lp bin chng, "mu thun bin chng", "s thng nht", v "u tranh ca cc mt i lp". Mt i lp bin chng: Trit hc Mc-Lnin cho rng, bt k s vt, hin tng no cng nh gia s vt, hin tng ny vi s vt, hin tng khc u c nhiu mt i lp. Tuy nhin hai mt c gi l i lp bin chng ca mt s vt, hin tng no khi chng c nhng thuc tnh sau: - l hai mt i lp ca nhau. - C hai mt i lp cng tn ti trong mt s vt, hin tng. - C hai mt i lp cng tham gia to nn bn cht ca s vt, hin tng. V d: S vt l cc nam chm c hai mt i lp l bin chng l cc bc v cc nam. Mt c th sng c hai mt i lp bin chng l ng ho v d ho. Mt nc t bn ch ngha c hai giai cp i lp bin chng l t sn v v sn
(Khng c hiu mt i lp mt cch th s nh khng c sng th khng c cht, khng c di th khng c trn, khng c phc th khng c ho v.v. Khng ng nht mt i lp vi mu thun, v khng phi mt i lp no cng to nn mu thun. Hai mt i lp to nn mu thun l hai mt c s nng ta ln nhau, tn ti khng tch ri nhau, s tn ti ca mt ny phi ly mt kia lm tin )

Mu thun bin chng l mi quan h ca hai mt i lp bin chng m c ba qu trnh din ra: - Qu trnh thng nht ca hai mt i lp lm cho s vt, hin tng no ra i, tn ti. - Qu trnh u tranh ca hai mt i lp lm cho s vt, hin tng vn ng, pht trin khng ngng. - Qu trnh chuyn ho ca hai mt i lp lm cho s vt, hin tng lun vt n, tr thnh ci khc cao hn n. Lnin ni: S pht trin l mt cuc u tranh gia cc mt i lp 13.
(V d: mu thun trong t duy l phn nh mu thun trong hin thc v l ngun gc ca pht trin nhn thc. Chnh nhng mu thun ny l ngun gc, ng lc ca s pht trin. Nghin cu s vt, hin tng phi nghin cu nhng mu thun ca n). (V d, trong x hi, khi ch ngha t bn mi ra i, mu thun gia giai cp t sn v giai cp v sn cha gay gt. Ch ngha t bn pht trin n ch ngha quc th mu thun gay gt, quyt lit. Cch mng v sn n ra mt nc tc l gii quyt mu thun. Giai cp cng nhn tr thnh giai cp nm chnh quyn, x hi mi ra i l mt th thng nht ca nhng mu thun mi. u tranh ca cc mt i lp: m - dng; ht - y; ho hp - phn gii; ng ho - d ho... lm cho cc s vt vn ng, pht trin khng ngng. Trong nhn thc, thng xuyn c s u tranh gia nhu cu cn hiu bit vi kh nng hiu bit; gia hiu bit ng vi hiu bit sai. N lm cho nhn thc nng cao). Khng nn hiu s chuyn ho ca cc mt i lp l trc tip, ngay lp tc, m n rt phc tp, tri qua nhiu khu trung gian. Cng khng nn hiu s chuyn ho lm cho mt mt cn, mt mt mt.

Quan nim bin chng v thng nht v u tranh + S vt no cng l th thng nht ca cc mt i lp. S thng nht l cng tn ti bn nhau ca hai mt i lp xc nh s vt, hin tng n l n.
(V d: nguyn t l th thng nht gia hai mt i lp ca ht nhn mang in tch dng v in t mang in tch m. Qu trnh ho hc l s thng nht gia ho hp v phn gii. X hi c giai cp i khng l th thng nht gia cc giai cp thng tr, p bc bc lt v giai cp b tr, b p bc bc lt... Khng nn hiu s thng nht nh l s on kt, nht tr nh v mt chnh tr trong CNXH. S thng nht ca hai mt i lp trong quy lut ny l s nng ta vo nhau, lm tin tn ti cho nhau, khng c mt i lp ny th cng khng c mt i lp kia v ngc li)
13

V.I.Lnin: Ton tp, Nxb. Tin b, Matxcva, 1981, t.29, tr.379. 17

u tranh gia cc mt i lp trong mi s vt l s tc ng ln nhau, theo xu hng bi tr, ph nh ln nhau, chuyn ho ca hai mt i lp. S u tranh a n s chuyn ho cc mt i lp. N din ra di cc dng: c th lm thay i cc yu t, cc b phn ca mi mt i lp; c th lm c hai mt i lp chuyn ho ln mt trnh cao hn; c th lm cho hai mt i lp c mt i, hai mt i lp mi hnh thnh.
(Th d s u tranh gia cc in tch m vi in tch dng, gia lc ht v lc y, gia ng ho v d ho, cng v tr, tch phn v vi phn v.v... Trong x hi c u tranh gia lc lng sn xut v quan h sn xut, trong t duy c s u tranh t tng v.v. S vt khc nhau th phng thc u tranh cng khc nhau. Hnh thc u tranh gia cc mt i lp din ra rt phong ph, a dng ty thuc vo tnh cht, mi quan h qua li gia cc mt i lp v ty iu kin c th din ra cuc u tranh gia chng).

Trong quan h vi nhau th u tranh l tuyt i, thng nht l tng i. S thng nht gia cc mt i lp l tng i v s thng nht l c iu kin, thong qua, gn lin vi phng thc ng im tng i ca s vt. u tranh l tuyt i v n din ra lin tc, khng ngng, trong sut qu trnh tn ti ca cc mt i lp.

3.1.3. Mt s loi mu thun

Mi s vt, hin tng u c nhiu loi mu thun. Vai tr ca mi loi mu thun l khc nhau. hiu v tri phi c s vt, hin tng phi tm hiu mu thun. C th c mt s loi mu thun sau: + Mu thun bn trong v mu thun bn ngoi. Mu thun bn trong l s tc ng ca cc mt, cc khuynh hng i lp ca cng mt s vt. (v d mu thun gia ng ho vi d ho trong sinh vt, gia cc khu ca qu trnh ti sn xut (sn xut, phn phi, trao i, tiu dng) ca x hi, gia bit v cha bit trong t duy). Mu thun bn ngoi l mu thun din ra trong quan h gia s vt ny vi s vt khc. (V d mu thun c th sinh vt vi mi trng trong gii sinh vt, gia vic pht trin nn kinh t ca mt quc gia vi cc quc gia khc trong x hi, gia nhu cu pht trin ca c nhn vi iu kin gia nh).
(S phn bit mu thun bn trong v mu thun bn ngoi ch c tnh tng i. Cng mt mu thun nhng xt trong mi quan h ny l mu thun bn trong, nhng xt trong mi quan h khc li l mu thun bn ngoi. (V d, mu thun gia M vi Anh l mu thun bn ngoi gia hai quc gia, nhng n l mu thun ni b ca mt khi nc t bn)).

Mu thun bn trong c vai tr quyt nh i vi s vn ng, pht trin ca s vt, v n l ngun gc ng lc bn trong ca s t thn vn ng, t thn pht trin. Tuy nhin, mi s vt vn ng, pht trin khng tch ri s vt khc nn mu thun bn trong tn ti khng tch ri mu thun bn ngoi. Mu thun bn ngoi nh hng, thm ch c trng hp c ngha quyt nh n s pht trin ca s vt, nhng n phi thng qua mu thun bn trong th mi pht huy c tc dng. Mu thun bn ngoi khng thay th c mu thun bn trong, mu thun bn trong l ci quyt nh cui cng cho s pht trin ca s vt, hin tng. Trong hot ng nhn thc v thc tin, chng ta khng c coi nh mu thun bn ngoi v cng khng c thi phng mu thun bn trong. + Mu thun c bn v mu thun khng c bn. Mu thun c bn l mu thun tn ti trong sut qu trnh tn ti ca s vt. N quyt nh bn cht v qu trnh pht trin ca s vt. Mu thun khng c bn l mu thun c trng ca mt phng din no ca s vt, n quy nh s vn ng v pht trin ca mt mt no ca s vt. N khng gi vai tr quyt nh bn cht s vt v ph thuc vo mu thun c bn. Bn cht ca s vt ch thay i khi mu thun c bn c gii quyt. V vy mun thay i s vt, hin tng phi pht hin mu thun c bn v gii quyt n. Trong cng tc cch mng tm ra mu thun c bn ca x hi l c s khch quan xc nh ng phng hng, mc tiu, ng li, chin lc cch mng.
(Mc v nghen pht hin ra mu thun c bn ca ch ngha t bn l mu thun gia tnh cht x hi ho ca sn xut vi tnh cht chim hu t nhn t bn ch ngha vi t liu sn xut.

18

Thi i ngy nay l thi i qu t CNTB ln CNXH tn ti 4 mu thun c bn: Mt l mu thun gia CNTB v CNXH. Th hai l mu thun gia t bn v lao ng. Th ba, mu thun gia cc nc chm pht trin vi nhng nc TBCN pht trin cao. Th t, mu thun gia cc nc TB vi nhau).

+ Mu thun ch yu l mu thun th yu. Mu thun ch yu l mu thun ni ln hng u mt giai on nht nh ca ca s vt. N c tc dng chi phi cc mu thun khc trong giai on . Mu thun ch yu l biu hin ca mu thun c bn ca s vt, hin tng trong tng thi k, tng giai on pht trin. Vic gii quyt mu thun ch yu to iu kin gii quyt tng bc i n gii quyt mu thun c bn ca s vt, hin tng. Mu thun th yu l mu thun ra i, tn ti trong mt giai on pht trin no ca s vt, nhng n khng gi vai tr quyt nh tnh cht, c im ca s vt, hintng trong trong tng thi k, giai on nht nh. Trong s nghip cch mng, vic xc nh ng n mu thun ch yu l c s khch quan xc nh ng n sch lc v nhim v trng tm, cn tp trung gii quyt trong tng giai on a s nghip cch mng tin ln. + Mu thun i khng v mu thun khng i khng. Mu thun i khng l mu thun gia nhng lc lng x hi (nhng giai cp) c nhng li ch cn bn i lp nhau, khng th iu ho. V d mu thun gia giai cp ch n v n l trong x hi chim hu n l; gia giai cp a ch v nng dn trong x hi phong kin; gia giai cp t sn v v sn trong x hi t bn. Mu thun khng i khng l mu thun trong ni b nhn dn. Chng hn, nh mu thun gia cng nhn v nng dn, gia cng nhn v tiu t sn. Vic chia mu thun i khng v khng i khng l xc nh ng phng php gii quyt mu thun. Ni chung, mu thun i khng i hi phi gii quyt bng bo lc cch mng, song trong iu kin nht nh cng c th gii quyt bng con ng ho bnh. Cn mu thun khng i khng c gii quyt bng cc bin php t chc, gio dc, thuyt phc, ph bnh v t ph bnh. Xc nh ng mu thun i khng hay khng l c s xc nh bn th v i tng lin minh v u tranh trong quan h gia cc giai cp. 3.1.4. V tr, ngha phng php lun ca quy lut mu thun Quy lut mu thun gi v tr l ht nhn ca php bin chng v: - N tr li mt cu hi ln ca lch s trit hc l nguyn nhn vn ng pht trin khng ngng ca s vt, hin tng. - L lun v quy lut mu thun l c s lun chng cho cc quy lut khc ca php bin chng duy vt. ngha phng php lun: Mu thun l ci khch quan vn c ca s vt, do vy nghin cu s vt phi nghin cu t nhng mu thun i lp nhau bit c ngun gc ca s vn ng pht trin. Khi phn tch mu thun phi xem xt tan b cc mt i lp; theo di qa trnh pht sinh, pht trin ca n, nghin cu s u tranh ca chng qua tng giai on, tm hiu nhng iu kin lm cho chng bin i; nh ga ng tnh cht, vai tr ca tng mt v c mu thun trong tng giai on. 3.2. Quy lut chuyn ho t s thay i v lng dn n s thay i v cht v ngc li (gi tt l quy lut lng - cht) Quy lut lng-cht vch ra phng thc ca s vn ng v pht trin. 3.2.1. Nhng ni dung c bn ca quy lut Mi s vt, hin tng u l th thng nht ca hai mt i lp lng v cht. Cht l mt phm tr trit hc dng ch tnh quy nh khch quan vn c ca s vt, l s thng nht hu c ca nhng thuc tnh lm cho s vt l n ch khng phi l
19

vt khc. Mi s vt, hin tng trong th gii u c nhng cht vn c, lm nn chnh chng. Nh chng mi khc vi cc s vt, hin tng khc. Mi nguyn t ho hc l mt cht. Mi s vt, hin tng l mt cht khc nhau. Cht mang tnh khch quan, tng i n nh, biu hin thng qua cc thuc tnh. Thuc tnh ca s vt l nhng tnh cht, nhng trng thi, nhng yu t cu thnh s vt; l nhng ci vn c, tn ti khch quan ca s vt t khi s vt c sinh ra hoc c hnh thnh trong s vn ng pht trin ca n. Tt nhin nhng thuc tnh vn c ch bc l ra thng qua s tc ng qua li gia cc s vt, hin tng (v d, cht ca mt ngi ch bc l qua quan h ca ngi vi ngi khc). S phn nh loi thuc tnh ph thuc vo mi quan h c th. Mt cht c th c nhiu thuc tnh. Trong mi quan h ny, thuc tnh ny l c bn, nhng n s c thm thuc tnh cn bn khc hoc s khng phi l c bn khi trong mi quan h khc.
(V d 1: Ngi trong quan h vi gii ng vt th cc thuc tnh c kh nng ch to, s dng cng c, c t duy l c bn, nhng quan h gia nhng con ngi c th th thuc tnh c bn li l du vn tay. V d 2: Thuc tnh cn bn ca ci ly vi ngi ung nc l ci ly lnh, thuc tnh cn bn ca ngi dng ly p con bm l tnh trong sut ca thu tinh).

Cht ca s vt va c quy nh bi cht ca cc yu t to thnh, va c quy nh bi phng thc lin kt gia cc yu t to thnh.
(Kim cng v ch u do cc bon to nn, nhng do phng thc lin kt phn t khc nhau nn chng khc nhau. Phng thc lin kt cc c nhn trong tp th khc nhau th kh nng lm vic khc nhau. Lin kt c nhn trong cng ty kiu bao cp to nn nhng tp th li nh nc, khng nng ng; lin kt kiu khon to thnh tp th vi nhng c nhn nng ng, tch cc...)

Lng l mt phm tr trit hc dng ch tnh quy nh vn c (khch quan) ca s vt. Lng ni v ln: to - nh; quy m: ln - b; trnh : cao - thp; tc : nhanh - chm; mu sc: m - nht... Lng c xc nh bng cc n v o lng nh tc nh sng l 300.000km/giy, mt phn t nc bao gm hai nguyn t hidr lin kt vi mt nguyn t oxy. C lng tru tng nh tinh thn yu nc...C lng l yu t quy nh bn trong, cu thnh s vt, (nh lng nguyn t ho hc trong 1 phn t nc (H2O)), c lng dng nh ch biu th yu t quy nh bn ngoi ca s vt (nh chiu
di, rng...).

S phn bit gia cht v lng ch l tng i, trong mi quan h ny n l lng, trong mi quan h khc n li l cht. (V d, s lng sinh vin gii l lng trong
quan h vi s sinh vin kh trong lp. Nhng s lng li th hin l cht lng lp l lp gii so vi lp khc ch l lp kh).

S phn bit cht v thuc tnh cng ch tng i. Mt cht c th c nhiu thuc tnh, mi thuc tnh cng c th coi l mt cht.
(Mi phn t ho hc l mt hp cht nh H2O gm 3 nguyn t vi 2 nguyn t khc nhau. Mi nguyn t li l mt cht khc nhau nh oxy, hy-dr v.v...Mi nguyn t li c cu thnh bi nhng ht c bn nh e-lec-tron, pdi-t-rn, n-t-rn v.v... chng l nhng cht khc nhau. Trong x hi, mt hnh thi kinh t-x hi l mt cht, nhng trong c nhiu loi nc c ch x hi khc nhau).

Bng tan khi nhit tng

tnh c H2O)

(V d 1: s khc nhau v cht gia nc th lng v nc th rn (nc ) c quy nh bi lng nhit . V d 2: khi lng nguyn t thay i t H2O thnh H3O+ , hoc OH - th phn t nc bin thnh dng nhng in ch khng phi l phn t na, nn n cng mt i nhng thuc

Cht v lng l hai mt quy nh nhau.

3.2.2. Mi quan h bin chng gia lng v cht S vt, hin tng bao gi cng l s thng nht ca hai mt i lp lng v cht, lng no, cht y, cht no, lng y. Khng c cht, lng ni chung tn ti tch ri nhau.
20

. (V cht ca nc thng nht vi lng l nhit trong l 00n < 1000. Vt qu

1000 nc t th lng bin sang th hi. Thi thp c tng lng nhit n hng nghn song n vn cn l th rn).

S thng nht gia cht v lng ch c c trong mt gii hn nht nh gi l

Vy l khi nim ch gii hn trong c s thng nht gia cht v lng. Hay l gii hn trong c s thay i v lng ca vt nhng cha lm thay i cn bn s thay i v cht ca s vt y. Lng bin i trong gii hn th s vt cha bin i, nhng lng bin i vt th nht nh gy nn s bin i v cht (V d di p sut bnh thng ca
khng kh, s tng hoc gim nhit trong khong gii hn t 00C n <1000C nc nguyn cht vn th lng. Nu vt qu khang gii hn , nc bin thnh th hi hoc th rn, nc nguyn cht cng thay i v cht). Ti im gii hn 00C v 1000C v d trn gi l

im nt. Cht bin i th s vt bin i. Khi cht bin i gi l nhy vt. Nhy vt l bc ngot ca s thay i v lng dn n s thay i v cht. S vt c mt i, s vt mi ra i. Nhy vt xy ra ti im mt. im mt l tt nh gii hn dng ch thi im m ti s thay i v lng lm s thay i v cht ca s vt (nc im mt l 100 0C hay 00C ). Lng bin thnh cht phi c iu kin. Nc ch bin thnh th hi t 1000 trong iu kin p sut bnh thng. Khi cht mi ra i c tc ng tr li s thay i ca lng. N c th lm thay i quy m tn ti, nhp iu s vn ng v pht trin. (V du 1: khng th dng chai mt lt

cha mt lt nc khi bin thnh th hi; tc vn ng ca phn t nc trng thi hi cao hn rt nhiu so vi tc vn ng ca phn t trong trng thi lng. V d 2: Nhp iu vn ng pht trin ca x hi di c ch th trng, c s qun l ca Nh nc, theo nh hng x hi ch ngha nhanh hn nhiu nhp iu vn ng ca x hi di c ch hnh chnh quan liu bao cp).

Quy lut ny c tnh ph bin trong c t nhin, x hi v t duy. Trong ho hc ch tng hoc gim mt lng in t, hay mt vng in t xoay quanh ht nhn s cho ta mt cht mi, mt nguyn t mi. ng ghen ni: Ho hc l khoa hc v quy lut lngcht. Trong x hi lc lng sn xut pht trin vt a n thay i quan h sn xut v cht. Trong nhn thc c s thay i nhn thc qua lng cc mn hc dn n thay i v cht con ngi qua nhn bng cp cao hn. Kt lun ni dung ca quy lut chuyn ha t nhng thay i v lng thnh nhng thay i v cht v ngc li l: Mi s vt u l s thng nht gia lng v cht, s thay di dn dn ca lng trong khun kh ca ti im mt s dn n s thay i v cht ca s vt thng qua cc bc nhy; cht mi ra i tc ng tr li s thay i ca lng mi. Qu trnh tc ng bin chng gia lng v cht to nn cch thc vn ng pht trin ca s vt. th hin s thng nht gia tnh lin tc v tnh t on trong s vn ng, pht trin khng ngng ca s vt, hin tng.
Cn lu rng quy lut ny ch c th hin trong mi quan h xc nh gia cht v lng, l mi quan h khch quan ch khng th gn gp lng no vi cht no mt cch tu tin. Ni cch khc s chuyn ho lng-cht ph thuc vo nhng iu kin nht nh.

3.2.3. Nhng hnh thc ca bc nhy vt Cc bc nhy c cc hnh thc cn bn ty theo cc tiu thc phn chia. Bc nhy trong t nhin khc vi trong x hi. Bc nhy trong t nhin c thc hin t ng. Trong x hi nhng bc nhy thng qua con ngi. V vy n khng ch ph thuc vo iu kin khch quan m c nhng nhn t ch quan nh li ch, mc ch, iu kin, hon cnh, tnh th cch mng, thi c m bc nhy c th din ra nhanh hay chm. (V d khi tnh th cch mng chn mui nhng cch mng c n ra, c thng li hay
khng tu thuc vo nhn t ch quan).

Nhng bc nhy khc nhau v quy m, hnh thc. Cn c quy m thc hin bc nhy ca s vt c bc nhy ton b v bc nhy cc b. Bc nhy ton b lm thay i bn cht ca ton b cc mt, cc yu t cu thnh s vt. Bc nhy cc b lm
21

thay i cht ca nhng mt, nhng yu t ring l ca s vt. Song bc nhy no cng l qu trnh thay i vt ca lng. Mun thc hin bc nhy ton b phi thng qua vic thc hin nhng bc nhy cc b. (V d tin ln ch ngha x hi phi tri qua
thi k qu , trong c nhiu nhng bc nhy cc b v kinh t, chnh tr, vn ha thc hin bc nhy ton b, xy dng thnh cng ch ngha x hi).

Bc nhy ca s vt c s khc nhau v tc , nhp iu, c bc nhy din ra trong thi gian di, c bc nhy trong thi gian ngn lm thay i bn cht s vt gi l bc nhy t bin. (V d: lng Uraniom 235 c
tng n khi lng ti hn s sinh ra v n nguyn t trong tch tc. Trong x hi l nhng cuc cch mng nh cch Thng mi Nga, cch mng Thng Tm VN).

Bc nhy din ra trong thi gian di gi l bc nhy dn dn, lm cho s vt bin i chm chp, t t. (V d trong gii sinh vt c Cch mng Thng 10 Nga 1917
hi ny sang hnh thi khc). nhng bc nhy din ra hng vn nm, ging c mt dn, ging mi ra i. Trong x hi c bc nhy dn nh thi k qu t hnh thi kinh t-x

3.2.4. V tr v ngha phng php lun ca quy lut

V tr: Quy lut lng - cht l mt trong ba quy lut c bn ca php bin chng duy vt. N vch ra cch thc vn ng, pht trin ca s vt, hin tng theo cch t nhng thay i v lng dn n s thay i v cht v ngc li. ngha: V nhn thc cng nh trong hot ng phi khc phc c t tng hu khuynh v t khuynh. T khuynh l t tng nng vi, vi vng thng khng ch n qu trnh tch lu v lng; Trong hot ng th ch qun, duy ch cho pht trin chi rl nhng bc nhy lin tc, khng ch tch lu v lng. Hu khuynh l t tng ngi kh, s st, khng dm thc hin nhng bc nhy vt. H cho pht trin ch l s bin i n thun v lng. Trong hot ng, ngi hu khuynh thng bo th, tr tr i n ci lng, dung ho, tho hip. Thc hin nhng bc nhy trong lnh vc x hi phi ch c iu kin khch quan v nhn t ch quan. Khi c tnh th thi c th kin quyt t chc thc hin nhng bc nhy bin tch ly v lng thnh thay i v cht.
(Nghin cu nhng hnh thc bc nhy c ngha nhn thc v thc tin vi vic xy dng t nc. c c nhng bc nhy cn bn, su sc, ton din trn tt c cc lnh vc, cc mt ca i sng x hi, th phi thc hin c nhng bc nhy trn tng lnh vc ca i sng x hi, tng a phng, tng c s, tng ngnh, tng khu vc. Thay i v cht cn lin quan n phng thc kt hp cc yu t to thnh s vt. Do phi ch ti c ch qun l, ch cc phng thc lin kt v hnh thc t chc, v nhn s, v li ch, v quan h cc giai cp, cc tp on trong x hi).

3.3. Quy lut ph nh ca ph nh

trin. Quy lut ph nh ca ph nh vch ra khuynh hng ca s vn ng v pht

3.3.1. Ph nh bin chng Th gii vt cht tn ti vnh vin. N vn ng, pht trin khng ngng. Mt dng vt cht no xut hin ri mt i, c thay th bng mt dng vt cht khc, s thay i gi l ph nh. S ph nh l s thay th s vt ny bng s vt khc trong qu trnh vn ng pht trin.
22

Nhng ngi theo quan im siu hnh cho ph nh l s can thip ca nhng lc lng t nhin bn ngoi lm ph hy, th tiu s vt. Nguyn nhn ca ph nh t bn ngoi s vt. C quan im cho ph nh l lm cho s vn ng tht li, i xung, tan r, ngha l n khng to iu kin cho s pht trin. Ph nh bin chng l ph nh gn lin vi s vn ng i ln, vn ng pht trin. Ngha l ph nh phi to iu kin cho s pht trin. qu trnh t thn ph nh, t thn pht trin, l mt khu trn con ng dn ti s ra i ca ci mi, tin b hn so vi ci b ph nh. Ph nh bin chng c ba c trng c bn sau y: - Ph nh bin chng l khch quan, t ph nh. Tnh khch quan tc l s vt t ph nh n, do vic gii quyt nhng mu thun bn trong bn thn s vt to ra, khng phi do yu t bn ngoi gn gp vo. - Ph nh bin chng l ph nh c k tha. Ci mi k tha nhng yu t tch cc ca s vt c, ng thi ph nh nhng ci lc hu, tiu cc. Nhng yu t c gia nhp ci mi, nhng khng cn gi nguyn nh c m c ci bin i cho ph hp vi ci mi. Trong x hi s k tha ph thuc vo li ch giai cp. (V d, trong sinh vt cc ging loi u c tnh di truyn, cc th h con
ci k tha nhng yu t tch cc ca b m. Trong x hi, x hi mi ra i lun k tha truyn thng, k tha nhng ga tr vt cht v tinh thn ca x hi trc, n cha ng trong mnh nhng nng lc to ln pht trin).

- Ph nh bin chng l v tn, khng c ph nh ln cui. - Ph nh bin chng gn vi iu kin, hon cnh c th. Ph nh trong t nhin gn vi mi trng, trong x hi gn vi hot ng con ngi, trong t duy gn vi nng lc nhn thc, vi iu kin hon cnh x hi. ngha trong nhn thc v hot ng thc tin: Trong hot ng phi tn trng tnh khch quan. Ph nh l t thn gn vi iu kin hon cnh, c tnh k tha. Chng ph nh sch trn, hoc k tha tt c.

3.3.2. Ni dung c bn ca quy lut ph nh ca ph nh

+Tnh chu k ca s pht trin. Tnh chu k l t mt im xut pht, tri qua mt s ln ph nh, s vt dng nh quay tr li im xut pht, nhng trn c s cao hn. S vt khc nhau th chu k c nt khc nhau. S ln ph nh i vi mi chu k ca tng s vt c th c khc nhau. C s vt, chu k vn ng pht trin ch c hai ln ph nh (ht thc - cy la - nhng ht thc). C s vt chu k vn ng pht trin ti 5 ln ph nh, nh chu k con bm (bm - trng - tm kn - nhng - bm...). Khi qut li vn ch c hai ln ph nh c bn i lp nhau. Mi ln ph nh l kt qu ca s u tranh v chuyn ho cc mt i lp. S vt vn ng bt u bng s ph nh bin chng ln th nht. Kt qu ci mi ra i. Ci mi cha ng trong n xu hng dn ti ln ph nh tip theo.
23

Ph nh ln th hai l s ph nh ca ph nh dn ti vic ra i mt s vt mi c s lp li mt s c trng c bn ca ci xut pht, nhng trn c s cao hn. n y mi hon thnh mt chu k. l c im c bn ca quy lut. Ci khng nh A
Ph nh ln 1

Ci ph nh B
Ph nh ln 2

Ph nh ci ph nh A

Nguyn l tnh chu k ca s pht trin cho ta phng php lun: Nu nm c chu k ca s vt, ta c th d bo c hng pht trin, tng lai ca n. Da vo nguyn l ny, C. Mc d bo rng ch ngha t bn nht nh b dit vong, ch ngha cng sn nht nh ra i thay th n. Thc t lch s x hi loi ngi cho thy: t x hi khng giai cp n x hi c giai cp, m x hi t bn l x hi cui cng c giai cp i khng. Kt thc x hi t bn li n x hi khng giai cp (x hi cng sn vn minh), lch s dng nh quay tr li nhng trn c s cao hn. + Khuynh hng ca s pht trin. Quy lut ph nh ca ph nh khi qut tnh cht tin ln ca s pht trin, nhng khng theo ng thng m theo ng xoy trn c, quanh co, phc tp, thm ch c khi c bc tht li. Nguyn nhn l do trong iu kin nht nh, ci c tuy c nhng vn cn c nhng mt, nhng yu t mnh hn ci mi, ci mi ra i nhng vn c nhng mt, nhng yu t cn non yu cha chin thng hon ton c ci c. Do c ni, c lc ci mi hp quy lut pht trin nhng vn b ci c cn tr, thm ch tm thi phi tht li. Mi vng mi ca ng xoy c th hin mt trnh cao hn ca s pht trin. N l s biu th r rng nht cc c trng ca s pht trin bin chng l tnh k tha, tnh lp li nhng khng quay tr li v tnh cht tin ln ca s pht trin. Kt lun: Quy lut ny ni ln mi lin h, s k tha gia ci b ph nh v ci ph nh; ph nh bin chng khng phi l ph nh sch trn, m l iu kin cho s pht trin, n duy tr v gn gi ni dung tch cc ca cc giai on trc, lp li mt s c im c bn ca ci xut pht, nhng trn c s mi cao hn; do vy s pht trin theo ng xoy trn c.

3.3.3. V tr, ngha phng php lun ca quy lut

V tr: Quy lut ph nh ca ph nh l mt trong ba quy lut c bn ca php bin chng duy vt. N vch ra khuynh hng ca s vn ng, pht trin ca s vt. S vn ng, pht trin khng theo ng thng m theo ng xoy trn c. ngha: - Qu trnh pht trin khng phi theo ng thng m quanh co, phc tp. - Khi xem xt s vt vn ng, pht trin phi xem xt n trong quan h i lp: ci mi ra i t ci c, ci tin b ra i t ci lc hu, ci ph nh ra i t ci khng nh..., c thy c mt i lp mi thy c nhng nhn t cn k tha trong s pht trin i ln. - S pht trin i ln din ra theo ng xoy c, do vy phi kin tr, ch i, khng c nn nng vi vng, nhng phi theo hng ng h ci mi, tin tng ci mi hp quy lut nht nh thng. - Trong cch mng x hi, c nhng bc thng trm, thm ch tht li, thoi tro cng l tt nhin ca qu trnh cch mng. Nhng cui cng cch mng s chin thng, ch ngha x hi tt yu tr thnh hin thc trong cuc sng ca nhn loi tin b.

Cu hi n tp bi 2
1. Trnh by ni dung, ngha ca quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp.
24

2. Phn tch ni dung, ngha quy lut chuyn ho t s thay i v lng dn n s thay i v cht v ngc li? 3. Lm r c trng ca ph nh bin chng, tnh chu k ca s vn ng pht trin v khuynh hng ca s vn ng pht trin ca quy lut ph nh ca ph nh, t rt ra ngha?

Bi 3 (6) NHN THC LUN KHOA HC V HOT NG THC TIN CA CON NGI
1. BN CHT CA NHN THC
1.1. Nhng quan im khc nhau Ch ngha duy tm khch quan (i biu l H-ghen) tha nhn nhn thc l qu trnh bin chng nhng li coi nhn thc l s qu trnh t nhn thc ca nim tuyt i". H-ghen cn ph nhn c kh nng nhn thc, i tng nhn thc ca con ngi. Ch ngha duy tm ch quan (i biu l Bc-c-li) cho rng nhn thc ch l s tng hp nhng cm gic ca con ngi, khng tha nhn s vt tn ti khch quan. Thuyt hoi nghi v thuyt bt kh tri (i biu l Can-t v Hi-um) li ph nhn kh nng nhn thc ca con ngi, coi nhn thc l trng thi hoi nghi v s vt v bin s nghi ng v tnh xc thc ca tri thc thnh mt nguyn tc ca nhn thc. n thi k cn i, khuynh hng ny ph nhn kh nng nhn thc c th gii ca con ngi hoc hn ch cm gic b ngoi ca s vt. Ch ngha duy vt trc Mc (Ph-bch) tha nhn kh nng nhn thc c th gii ca con ngi v coi nhn thc l s phn nh hin thc khch quan vo trong u c ca con ngi. Tuy nhin, do s hn ch bi tnh trc quan, siu hnh, my mc m h coi nhn thc l s phn nh trc quan, n gin, l bn sao chp nguyn xi trng thi bt ng ca s vt. Nh vy, tt c cc tro lu trit hc trc Mc u quan nim sai lm hoc phin din v nhn thc, nhng vn v l lun nhn thc cha c gii quyt mt cch khoa hc, c bit l cha thy c y vai tr gii thch, ci to th gii ca nhn thc.

1.2. Quan nim v bn cht nhn thc ca trit hc Mc-Lnin

S ra i ca ch ngha duy vt bin chng to ra mt cuc cch mng trong l lun nhn thc. Trit hc Mc-Lnin khng nh: V bn cht, nhn thc l qu trnh phn nh th gii khch quan mt cch tch cc, t gic v sng to ca ch th trc khch th. Ch th nhn thc l con ngi. Con ngi c hai mt t nhin v x hi. Mt bn cht ngi ca con ngi l mt x hi. Do vy ch th nhn thc thng b chi phi bi: - iu kin, hon cnh lch s v kinh t, chnh tr x hi, v li ch giai cp, iu kin phng tin, phong tc tp qun, thi quen, truyn thng vn ho - S k tha tri thc, hiu bit v dn tc, thi i
25

- c im tm, sinh l, c bit l nng lc nhn thc, nng lc t duy ca mi ch th. Khch th nhn thc l hin thc khch quan nm trong phm vi hot ng ca con ngi. Nhn thc l s phn nh ca ch th vi khch th. Khng c hin tng, s vt no m con ngi khng c kh nng nhn thc. Nhng tri thc c kim nghim u l tri thc ng v n phn nh ng hin thc khch quan. Nhn thc phn nh hin thc khch quan nhng l s phn nh ch ng, tch cc, sng to. l qu trnh bin chng t cha bit n bit, t bit t n bit nhiu, t nng n su, t bn cht cp 1 n bn cht cp 2 Lnin vit: Nhn thc l s tin gn mi mi v khng ngng n gn khch th. Nhn thc phn nh nhng ci v ang v ci s tn ti, nhn thc vt trc, hng dn thc tin, nhm ci to th gii v n phn nh c bn cht quy lut vn ng ca th gii. Nh vy nhn thc v thc tin v bn cht l khng tch ri nhau. Ln u tin trong lch s trit hc, Mc - ngghen a thc tin vo l lun nhn thc, xem thc tin l c s, ngun gc, ng lc, mc ch ca nhn thc v l tiu chun kim tra ca nhn thc. V vy, Lnin nhn mnh: quan im v i sng, v thc tin phi l quan im th nht v l c bn ca l lun nhn thc.

2. THC TIN V VAI TR CA N I VI NHN THC 2.1. Phm tr "thc tin"

Phm tr thc tin l mt trong nhng phm tr nn tng, c bn ca trit hc Mc - Lnin ni chung v ca l lun nhn thc mcxt ni ring. ir l nh trit hc th k XVIII cp n phm tr thc tin, nhng mi ch cho l nhng hot ng thc nghim khoa hc trong phng th nghim. Ch ngha duy vt trc Mc, mc d hiu thc tin l mt hnh ng vt cht ca con ngi nhng li xem l hot ng con bun, tin, bn thu (Ph-bch). N khng c vai tr g i vi nhn thc ca con ngi. Ch ngha duy tm ch hiu thc tin nh l hot ng tinh thn sng to ra th gii ca con ngi, ch khng xem n l hot ng vt cht, l hot ng lch s x hi. Khc phc nhng yu t sai lm, k tha v pht trin sng to nhng yu t hp l trong nhng quan nim v thc tin ca cc nh trit hc trc , C.Mc v Ph.ngghen a ra mt quan nim ng n, khoa hc. Thc tin l ton b nhng hot ng vt cht c mc ch, mang tnh lch s - x hi ca con ngi nhm ci bin t nhin v x hi. Hot ng thc tin l hot ng vt cht m con ngi s dng nhng cng c vt cht tc ng vo nhng i tng vt cht lm bin i chng theo nhng nhu cu, mc ch ca mnh. Thc tin biu hin rt a dng vi nhiu hnh thc ngy cng phong ph, song c ba hnh thc c bn l hot ng sn xut vt cht, hot ng chnh tr- x hi v hot ng quan st thc nghim khoa hc. Mi hnh thc hot ng c bn ca thc tin c mt chc nng quan trng khc nhau, khng th thay th c cho nhau song gia chng c mi quan h cht ch vi nhau, tc ng qua li ln nhau. Trong mi quan h , hot ng sn xut vt cht l hot ng c bn nht, ng vai tr quyt nh i vi cc hot ng khc. Lao ng chuyn vn ngi
thnh ngi

26

2.2. Vai tr ca thc tin i vi nhn thc

Vai tr ca thc tin i vi nhn thc c th hin trc ht ch: Thc tin l c s ca nhn thc, l ng lc ca nhn thc, l mc ch ca nhn thc v l tiu chun kim tra chn l. + Thc tin l c s l ngun gc ca nhn thc. Mi nhn thc ca con ngi u xut pht t thc tin, ly ti liu t thc tin. T nhu cu ca mnh, con ngi phi tc ng trc tip vo cc s vt, hin tng bng hot ng thc tin ca mnh lm cho cc s vt, hin tng bc l nhng thuc tnh, nhng mi lin h v quan h khc nhau gia chng, em li nhng ti liu cho nhn thc, gip cho nhn thc c th gii. Trn c s m hnh thnh nn cc l thuyt khoa hc. Thng qua thc tin con ngi sng to cc phng tin nhn thc ngy cng hin i, c tc dng "ni di" cc gic quan ca con ngi trong vic nhn thc th gii.
(Chng hn, chnh nh vic thu ren m bn tay ca ngi lao ng tr nn kho lo hn, kh nng phn bit mu sc v nh sng ca th gic tr nn tinh xo hn. Hoc t cng vic iu hnh, t chc qun l sn xut, tnh ton hiu qu lao ng... m i hi nh qun l doanh nghip phi c t duy nhy bn, nng ng hn, thi quen v n np lm vic khoa hc hn. Cng t thc tin m knh hin vi in t, knh thin vn, tu v tr, my vi tnh... mi xut hin. Nhng cng c v phng tin hin i cho php nhn thc con ngi y nhanh tin trnh i su vo bn cht ca s vt, m rng tm bao qut cc qu trnh ang din ra trong t nhin v x hi).

Qua thc tin con ngi ngy cng hon thin mnh. Cc gic quan ngy cng pht trin, ngn ng ngy cng phong ph, hnh thnh h thng phm tr thng xuyn c b sung i mi do n to iu kin cho con ngi nhn thc th gii ngy cng su rng. + Thc tin l ng lc, l mc ch ca nhn thc. Thc tin l ng lc v n ra nhu cu, nhim v, cch thc v khuynh hng vn ng v pht trin ca nhn thc. Chnh con ngi c nhu cu tt yu khch quan l gii thch v ci to th gii m buc con ngi phi tc ng trc tip vo cc s vt, hin tng bng hot ng thc tin ca mnh. Thc tin cn thc y s ra i ca cc ngnh khoa hc t nhin v x hi.
(V d, t nhu cu thc tin con ngi cn phi "o c din tch v ong lng sc cha ca nhng ci bnh, t s tnh ton thi gian v s ch to c kh" m ton hc ra i v pht trin. Hoc s xut hin hc thuyt mcxt vo nhng nm 40 ca th k XIX cng bt ngun t hot ng thc tin ca cc phong tro u tranh ca giai cp cng nhn chng li giai cp t sn by gi. Ngay c nhng thnh tu khoa hc mi y nht l khm ph v gii m bn gen ngi cng ra i t chnh hot ng thc tin, t nhu cu i hi phi cha tr nhng cn bnh nan y v t nhu cu tm hiu, khai thc nhng tim nng b n ca con ngi..)

Hot ng ca con ngi c mc ch, bin php, chin lc Nhng ci l kt qu ca qu trnh nhn thc t thc tin. Thc tin l mc ch ca nhn thc v con ngi nhn thc khch quan l ci to n, pht trin sn xut, bo v mi trng phc v cho bn thn. + Thc tin l tiu chun kim tra chn l. Chn l l nhng tri thc ca con ngi ph hp vi hin thc khch quan, c thc tin kim nghim. Khng th dng nhn thc kim tra nhn thc v mi nhn thc u l kt qu ca nhn thc thc tin nn mi nhn thc phi so vi thc tin mi bit ng sai. Khng ly s tha nhn ca a s kim tra chn l v ci mi thng khng phi do a s pht hin v nh gi ca con ngi ph thuc vo li ch m quan h li ch v gii quyt n li ph thuc vo vai tr ca b phn gi vai tr tin b. Khng phi s ng lc no cng gi vai tr l b phn tin b. T cng khng th dng li ch kim nghim chn l. C th dng quy tc ca lgc c th bit ng sai nhng suy cho cng cc nguyn tc xut pht t thc tin trc . T , ch c thc tin mi l tiu chun ca chn l, v thc tin cao hn nhn thc, n va c tnh hin thc trc tip, li va c tnh ph bin. N l hot ng vt cht khch quan, c tnh lch s - x hi.
27

(Thc tin l tiu chun kim tra chn l v: - Thc tin din ra c lp i vi nhn thc. N lun lun vn ng v pht trin. Nh m thc y nhn thc cng vn ng, pht trin. Mi s bin i ca nhn thc suy cho cng khng th vt ra ngoi s kim tra ca thc tin. N thng xuyn chu s kim nghim trc tip ca thc tin. - Thc tin b sung, iu chnh, sa cha, pht trin v hon thin nhn thc. C.Mc vit: Vn tm hiu xem t duy ca con ngi c th t ti chn l khch quan hay khng, hon ton khng phi l vn l lun m l mt vn thc tin. Chnh trong thc tin m con ngi phi chng minh chn l 14).

Thc tin l tiu chun chn l c tnh tuyt i v n l ci duy nht kim nghim chn l. Thc tin l tiu chun chn l c tnh tng i v n cha th khng nh hay ph nhn ci ng, sai ngay lp tc, hn na thc tin lun vn ng, thay i nn khng th dng bt k hiu bit no thnh chn l vnh vin.
(Vai tr ca thc tin i vi nhn thc, i hi chng ta phi lun lun qun trit quan im thc tin. Quan im ny yu cu vic nhn thc phi xut pht t thc tin, da trn c s thc tin, i su vo thc tin, phi coi trng cng tc tng kt thc tin. Vic nghin cu l lun phi lin h vi thc tin, hc i i vi hnh. Nu xa ri thc tin s dn n sai lm ca bnh ch quan, duy ch, gio iu, my mc, quan liu. Ngc li, nu tuyt i ha vai tr ca thc tin s ri vo ch ngha thc dng, kinh nghim ch ngha).

3. HAI GIAI ON CA QU TRNH NHN THC Nhn thc l qu trnh din ra rt phc tp, bao gm nhiu giai on, trnh , vng khu khc nhau song y l qu trnh bin chng i t trc quan sinh ng n t duy tru tng v t t duy tru tng n thc tin. 3.1. Trc quan sinh ng (nhn thc cm tnh) Trc quan sinh ng l giai on con ngi s dng cc gic quan tc ng trc tip vo cc s vt nhm nm bt cc s vt y. Trc quan sinh ng bao gm 3 hnh thc l cm gic, tri gic v biu tng. Cm gic l s phn nh nhng thuc tnh ring l ca cc s vt, hin tng khi chng ang tc ng trc tip vo cc gic quan ca con ngi. V d: nc lnh tc ng vo
tay (xc gic) ta thy lnh, mi thm tc ng vo mi (khu gic) ta thy hng thm, ting ng tc ng vo tai (thnh gic) ta cm nhn c ting ng ...

Cm gic l ngun gc ca mi s hiu bit. Lnin vit: "Cm gic l hnh nh ch quan ca th gii khch quan"15. N em li nhng ti liu cn thit cho cc giai on sau ca nhn thc. Tri gic l hnh nh tng i ton vn trc tip v s vt khi s vt ang trc tip tc ng vo cc gic quan. Tri gic l s tng hp nhiu thuc tnh ca s vt do cm gic a li. Biu tng l hnh nh c tnh c trng v tng i hon chnh cn lu li trong b c ngi v s vt khi s vt khng cn trc tip tc ng vo cc gic quan. N phn nh s vt mt cch gin tip v c th t biu tng ny sng to ra biu tng khc mt cch tng t. N ch gi li nhng hnh nh b ngoi. Biu tng c s tham gia
ca cc yu t phn tch, tng hp v t nhiu mang tnh cht tru tng ha.

Nhn thc cm tnh c c im chung l phn nh trc tip, khng qua khu trung gian, nhng con ngi cha phn bit c ci g l bn cht vi khng bn cht, u l tt yu vi ngu nhin, u l ci bn trong vi ci bn ngoi. Nhu cu tt yu l con ngi phi nm c quy lut vn ng v pht trin ca s vt, do vy nhn thc s vt ln mt trnh mi, cao hn v cht, l t duy tru tng. 3.2. T duy tru tng (nhn thc l tnh) Nhn thc l tnh l giai on phn nh gin tip, tru tng v khi qut nhng thuc tnh, nhng c im bn cht ca i tng. T con ngi mi c kh nng ci to hin thc. Nhn thc l tnh c th hin vi ba hnh thc: khi nim, phn on v suy l.
14 15

Sd, t.3, tr. 10. . Sd, t.18, tr. 138. 28

Khi nim l hnh thc c bn ca t duy tru tng, phn nh nhng c tnh bn cht ca s vt. S hnh thnh khi nim l kt qu ca s khi qut, tng hp bin chng cc c im, thuc tnh ca s vt hay mt lp s vt. V vy, cc khi nim va c tnh khch quan va c tnh ch quan, va c mi quan h tc ng qua li vi nhau, va thng xuyn vn ng v pht trin. N chng nhng rt linh ng, mm do, nng ng m cn l "im nt" ca qu trnh t duy tru tng, l c s hnh thnh phn on. Phn on l hnh thc ca t duy lin kt cc khi nim li vi nhau khng nh hoc ph nh mt c im, mt thuc tnh no ca i tng. V d cu: "Dn tc Vit Nam l mt dn tc anh hng" l mt phn on. Bi v c s lin kt khi nim "dn tc Vit Nam" vi khi nim "anh hng". S lin kt y khng nh thuc tnh "anh hng" trong dn tc Vit Nam. Theo trnh pht trin ca nhn thc, phn on c phn chia lm ba loi l phn on n nht (v d: ng dn in), phn on c th (v d: ng l kim loi) v phn on ph bin (v d: mi kim loi u dn in). Phn on ph bin l hnh thc th hin s bao qut rng ln nht v i tng. Suy l l hnh thc ca t duy lin kt cc phn on li vi nhau rt ra tri thc mi bng phn on mi. V d, nu lin kt phn on "Kim loi th dn in" vi phn on "ng l kim loi" ta rt ra c mt phn on mi l "ng dn in". Ty theo s kt hp cc phn on theo trt t no (t phn on n nht qua phn on c th, ri ti phn on ph bin hoc ngc li) m ngi ta c c hnh thc suy lun quy np hay din dch. 3.3. S thng nht bin chng gia nhn thc cm tnh, nhn thc l tnh vi thc tin Nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh l nhng nc thang hp thnh chu trnh nhn thc. Trn thc t, chng thng din ra an xen vo nhau trong mt qu trnh nhn thc; song chng c nhng nhim v v chc nng khc nhau. Nu nhn thc cm tnh gn lin vi hot ng thc tin, vi s tc ng ca khch th cm tnh, l c s cho nhn thc l tnh th nhn thc l tnh, nh c tnh khi qut cao, li c th hiu bit c bn cht, quy lut vn ng v pht trin sinh ng ca s vt; gip cho nhn thc cm tnh c nh hng ng v tr nn su sc hn. Tuy nhin, nu dng li nhn thc l tnh th con ngi mi ch c c nhng tri thc v i tng, cn bn thn nhng tri thc y c chn thc hay khng th con ngi cha bit c. Trong khi , nhn thc i hi phi xc nh xem nhng tri thc y c chn thc hay khng. thc hin iu , nhn thc nht thit phi tr v vi thc tin, dng thc tin lm tiu chun, lm thc o tnh chn thc ca nhng tri thc t c trong qu trnh nhn thc. Nh vy, t trc quan sinh ng n t duy tru tng v t t duy tru tng n thc tin l con ng bin chng ca nhn thc chn l khc quan. 4. VN CHN L 4.1. Khi nim chn l Chn l l nhng tri thcca con ngi ph hp vi hin thc khch quan v c thc tin kim nghim. Quan nim nh vy v chn l cng c ngha xc nh chn l l sn phm ca qu trnh nhn thc th gii khch quan. N c hnh thnh, pht trin dn dn tng bc v ph thuc vo iu kin lch s c th, vo hot ng thc tin v hot ng nhn thc ca con ngi. V.I.Lnin nhn xt " S ph hp gia t tng v khch th l mt qu trnh: t tng (= con ngi) khng nn hnh dung chn l di dng mt s ng im cht cng, mt bc tranh (hnh nh) n gin, nht nht (l m), khng khuynh hng, khng vn ng"16.
16

V.I.Lnin: Ton tp, Nxb. Tin b, Mtxcva, 1981, t.29, tr. 207. 29

4.2. Mt s c trng ca chn l Chn l c tnh khch quan, tnh tng i, tnh tuyt i v tnh c th. Tnh khch quan ca chn l l tnh c lp v ni dung phn nh ca n i vi thc ca con ngi v loi ngi. iu c ngha l ni dung ca nhng tri thc ng n thuc v th gii khch quan, do th gii khch quan quy nh.
V d, lun im cho rng "tri t quay xung quanh mt tri" l mt chn l. Chn l y c tnh khch quan bi v ni dung ca lun im phn nh ng s kin c thc, tn ti c lp i vi mi ngi, khng l thuc vo thc ca mi ngi.

Tnh tuyt i ca chn l l tnh ph hp hon ton v y gia ni dung phn nh ca tri thc vi hin thc khch quan. V nguyn tc, chng ta c th t n tnh tuyt i ca chn l (chn l tuyt i). Bi v, trong th gii khch quan khng tn ti mt s vt, hin tng no m con ngi hon ton khng th nhn thc c. Tnh tng i ca chn l l tnh ph hp nhng cha hon ton y gia ni dung phn nh ca nhng tri thc vi hin thc khch quan v lun b hn ch bi iu kin lch s. Tnh tng i v tnh tuyt i ca chn l khng tn ti tch ri nhau m c s thng nht bin chng vi nhau. Mt mt, tnh tuyt i ca chn l l tng s cc tnh tng i. Mt khc, trong mi chn l mang tnh tng i bao gi cng cha ng nhng yu t ca tnh tuyt i. Ranh gii gia chn l tuyt i v tng i ch l tng i.
Nhn thc mt cch ng n mi quan h bin chng gia tnh tng i v tnh tuyt i ca chn l c mt ngha quan trng trong vic ph phn v khc phc nhng sai lm cc oan trong nhn thc v trong hnh ng. Nu cng iu tnh tuyt i ca chn l, h thp tnh tng i ca n s ri vo quan im siu hnh, ch ngha gio iu, bnh bo th, tr tr. Ngc li, nu tuyt i ha tnh tng i ca chn l, h thp vai tr ca tnh tuyt i ca n s ri vo ch ngha tng i. T dn n ch ngha ch quan, ch ngha xt li, thut ngy bin, thuyt hoi nghi v khng th bit.

Tnh tuyt i v tnh tng i.

Chn l cn c tnh c th. Tnh c th ca chn l l c tnh gn lin v ph hp gia ni dung phn nh vi mt i tng nht nh cng cc iu kin, hon cnh lch s, c th. V vy, bt k chn l no cng gn lin vi nhng iu kin lch s - c th, cng c tnh c th. Nu thot ly nhng iu kin lch s c th th nhng tri thc c hnh thnh trong qu trnh nhn thc s ri vo s tru tng thun ty. Khi nhn mnh c tnh ny V.I.Lnin vit: " khng c chn l tru tng", rng "chn l lun lun l c th"17. Theo V.I.Lnin, "bn cht, linh hn sng ca ch ngha Mc: l phn tch c th mt tnh hnh c th"18. Phng php ca Mc trc ht l xem xt ni dung khch quan ca qu trnh lch s trong mt thi im c th nht nh.

5. QUAN H GIA I MI NHN THC VI I MI X HI NC TA

Sau ngy gii phng, s nghip cch mng ca nhn dn ta thu nhn c nhiu thnh tu. Tuy vy trn nhiu mt ca i sng x hi, cn nhng tr tr lch lc, dn n khng hong trm trng, ko di lm lng tin i vi ng ca nhn dn gim st. Thc t i hi phi xem xt li nhn thc, i mi nhn thc, i mi t duy, nht l t tuy kinh t. i mi nhn thc cn l yu cu ca thi i v thi i c nhiu bin i su sc nht l cuc cch mng khoa hc k thut v cng ngh. Xu hng quc t ho, ton cu ho kinh t tc ng, li qun cc nc tham gia. Thc tin ni trn i hi phi i mi su sc ton din, trong c i mi nhn thc. Ngh quyt Trung ng 6 kho IV (8-1979) c t tng lm cho sn xut bung ra l bc t ph u tin ca qu trnh i mi. t ph th hai l Hi ngh TW 8 kho V (6-1985) c ch trng xo b ch tp trung, quan liu bao cp, thc hin ch mt gi. i hi VI ca ng (12-1986) l mt bc ngot m u ca cng cuc i mi. i hi ch ra sai lm khuyt im, ra nhng ch trng chnh sch t chc thc hin. i hi khng nh vic duy tr c ch tp trung quan liu bao cp qu lu v sai lm. i hi ra nhng quan im, t tng i mi: i mi t chc, cn b, i mi phng php lnh o v
17 18

5.1 Thc tin cch mng i hi i mi nhn thc

Sd, t.42, tr. 364. Sd, t. 41, tr. 164. 30

phong cch cng tc. i hi nhn mnh: i mi t duy, trc ht l t duy kinh t; phi nm vng quy lut khch quan, ly dn lm gc.

5.2. Ni dung v phng hng i mi nhn thc

i mi nhn thc thc cht l mt cuc cch mng trn lnh vc t tng, do vy phi i mi nhn thc trong mi lnh vc ca i sng x hi, trong , i mi nhn thc kinh t l quan trng nht.

i mi nhn thc l i mi v phng php, khc phc s nhn thc my mc siu hnh, gin n, ch quan, duy ch nhn thc theo phng php bin chng duy vt, l i mi ni dung nhn thc phn nh ng hin thc khch quan bng quan nim mi. V vy i hi X khng nh: Nng cao cht lng gio dc ton din; i mi c cu t chc, ni dung, phng php dy v hc; thc hin "chun ho, hin i ho, x hi ho", chn hng nn gio dc Vit Nam. Chuyn dn m hnh gio dc hin nay sang m hnh gio dc m - m hnh x hi hc tp vi h thng hc tp sut i, o to lin tc, lin thng gia cc bc hc, ngnh hc19. i mi nhn thc, khng phi l ph nhn tt c nhng thnh qu khoa hc, l lun t c. Nhng ng li chnh sch ng. i mi l b sung, k tha, pht trin, nhng gi tr c nhng thnh tu c v phi sng to nhng ci mi. i mi v khng i chch mc tiu ch ngha x hi. i hi X ca ng ta tng kt 20 nm i mi v lm r m hnh tng qut v ch ngha x hi v con ng i ln ch ngha x hi Vit Nam l: i mi mnh m ni dung, hnh thc thc, bin php gio dc ch ngha Mc - Lnin, t tng H Ch Minh; tuyn truyn su rng ng li, ch trng ca ng, chnh sch, php lut ca Nh nc; bi dng lng yu nc, yu nhn dn, l tng c lp dn tc v ch ngha x hi, tng cng gio dc phm cht o c cch mng trong ton ng, ton dn, c bit l i vi th h tr.20. i mi nhn thc phi i lin vi i mi hot ng thc tin, ng b, ton din: t t duy n hot ng thc t, t kinh t n chnh tr v tt c mi lnh vc ca i sng x hi, t lnh o ca ng n cng tc t chc qun l ca nh nc v hot ng ca tng b phn trong h thng chnh tr. i mi phi c trng im, c bc i thch hp. m bo pht trin kinh t l trung tm, xy dng ng l then cht v pht trin vn ho l nn tng tinh thn ca x hi. 5.3. Phi lm g i mi nhn thc - y mnh nghin cu hc tp, l lun Mc - Lnin t tng H Ch Minh. Hc tp phi nm c thc cht tinh thn ca php bin chng duy vt vi nhng phm tr nguyn l, quy lut, bit vn dng n vo cuc sng, gii quyt ng vn thc tin t ra. - Bit kt tha pht trin nhng di sn, t tng l lun ca Bc H v cc v lnh o ng, Nh nc. - Tip thu c chn lc nhng thnh tu l lun, kinh nghim thnh cng v khng thnh cng ca cc ng v cc nc anh em, nhng gi tr vn hoa, nhng tri thc khoa hc, tinh hoa ca loi ngi. - Thng xuyn tng kt nhng kinh nghim ca thc tin cch mng nc ta. To iu kin thun li cho i mi nhn thc nh to ra bu khng kh dn ch trong i sng tinh thn, tn trng s tht, ng vin tranh lun khoa hc i n chn l, m rng thng tin nhiu chiu. - Kin quyt u tranh chng nhng t tng bo th tr tr. ng thi chng mi s vi vng, nn nng thiu thn trng. i mi nhn thc c nhn thc ng n, khoa hc lm c s hng dn thc tin, thc y x hi ta pht trin ng nh hng x hi ch ngha.
19

VKH i biu ton quc ln th X, NXB. CTQG, HN. 2006, tr. 95.
VKH i biu ton quc ln th X, NXB. CTQG, HN. 2006, tr. 69. 31

20

Cu hi n tp bi 3 1. Lm r s khc nhau cn bn gia trit hc Mc - Lnin vi cc trit hc v bn cht ca nhn thc ? Lm r nhng vai tr ca thc tin i vi nhn thc. 2. Hy lm r ni dung ca nhng hnh thc phn nh th gii v lm r quan h bin chng gia hai giai on nhn thc. 3.Trnh by c s, ni dung, phng hng i mi nhn thc ta hin nay?

Bi 4 (4) T NHIN V X HI NHNG NH HNG CA MI TRNG SINH THI V DN S I VI X HI

1. TC NG QUA LI GIA T NHIN V X HI
1.1. Khi nim t nhin v x hi T nhin hay gii t nhin, l ton b cc iu kin vt cht, l mt trng sng khch quan, vn c ca con ngi nh t, nc, khng kh, nh sng, nhit . Trong quan h vi con ngi v x hi, t nhin l mi trng sng, l tin , iu kin cho s ra i, tn ti v pht trin ca con ngi v x hi loi ngi. Khi nim x hi. X hi l mt hnh thc t chc, kt cu ring ca con ngi, qua ngi ta xc lp cc ni quan h vi nhau v quan h vi gioi t nhin nhm m bo s tn ti ca mnh. Trong x hi c hai quan h ln l quan h thit ch vt cht v quan h thit ch tinh thn. 1.2. S tc ng bin chng gia tnhin v x hi + T nhin l ngun gc, tin , iu kin cho s tn ti v pht trin ca x hi Gii t nhin vn ng, pht trin lu di, t ch cha c s sng n ch c s sng, t ng vt bc thp n ng vt bc cao m nh cao l con ngi. Con ngi phi s dng cc yu t t nhin tn ti v pht trin. Ci cu ni gia t nhin v x hi, gn b hu c gia t nhin v x hi l lao ng. ng-ghen ni: Qu trnh lao ng bin vn thnh ngi (1). + X hi tc ng tr li vi t nhin to ra t nhin th hai cho con ngi . Bng hot ng thc tin, m trc ht l lao ng con ngi sng to ra gioi t nhin th hai: t nhin nhn ho. Qu trnh tc ng vo gii t nhin ca con ngi theo hai khuynh hng: Khuynh hng tch c, l cho t nhin p hn, hon thin hn, m bo cn bng sinh thi. Khuynh hng tiu cc l lm mt cn bng sinh thi, thm ch ph hoi t nhin nh s dng lng ph cc ngun ti nguyn thin nhin, a vo thin nhin mt khi lng cht thi ln, nn va lm cn kit ti nguyn, va lm nhim mi trng, c nguy c khng hong sinh thi ton cu, e do s tn ti ca con ngi v x hi. Trong s tc ng qua li gia x hi v t nhin th yu t x hi ngy cng gi v tr, vai tr quan trng. Con ngi cn phi hiu bit v bo v t nhin.
32

2. MI TRNG SINH THI V NH HNG CA N I VI X HI 2.1. Mi trng sinh thi

Mi trng sinh thi (t nhin x hi) l mi trng sng ca con ngi. Mi trng c nhiu ngha. y ch ni mi trng a l, l tn b nhng s vt, hin tng ca gii h sinh v v sinh nh v tri t, b phn thp ca kh quyn, lp t ph, gii ng vt v thc vt to iu kin cn thit cho s tn ti, pht trin ca con ngi. X hi cng pht trin th mi trng a l cng bin i. H sinh thi l khi nim ch mt n v t nhin gm vt sng v vt khng sng tc ng ln nhau hnh thnh mt h n nh, c s trao i cht gia vt sng v vt khng sng theo mt vng tun hon. V d, h sinh thi ca mt h nc c thnh phn khng sng nh nc, cc kh ho tan (O2, CO2), cc mui v c (pht pht, nitrt, clorit, mui nt ri, canxi) v mt s cht hu c. Thnh phn sng nh lao sinh vt sn xut (to, thc vt ph du),sinh vt tiu th (cc ng vt n tht, thc vt ph du), sinh vt phn hu (vi khun, nm). Chu trnh s dng vt cht trong mt h sinh thi thng theo nh lut bo ton v chuyn ho vt cht: Vt cht khng to thm v khng mt i m chuyn ho t dng ny sang dng khc. nh lut ny m bo cho mt h sinh thi ni rin v ton b mi trng sng ni chung c s cn bng mt trong nhng iu kin sng cn ca con ngi. Mi trng sinh thi l h sinh thi ca mi trng a l, ni din ra s c tr v hot ng sng ca con ngi. Trong qu trnh sng, con ngi phi to ra s cn bng sinh thi tn ti, pht trin. Vn mi trng sinh thi l mt trong nhng vn ton cu, c tnh cp bch v kh gii quyt nht. N c quan h n mi quc gia, dn tc, thm ch quan h n mi ngi trn tri t. N i hi mi quc gia, dn tc, mi ngi phi thng nht nhn thc, thng nht hnh ng gii quyt.

2.2. Vai tr ca mi trng sinh thi i vi x hi.

Nhng vn ni ln ca mi trng sinh thi hin nay, nh hng xu i vi con ngi v x hi. l: + S cn kit ti nguyn. Con ngi tc ng vo t nhin nu theo ng cc quy lut ca n: m bo s cn bng sinh thi, bo m s hi ho gia con ngi v t nhin th s lm cho t nhin ngy cng phong ph, pht trin bn vng.v Ngc li th s tn ph t nhin. Hin nay con ngi ang c nhiu vi phm cc quy lut t nhin trong tc ng vo t nhin dn n s ph hoi t nhin, s cn kit ti nguyn. + S nhim mi trng. ng-ghen ch ra rng: Nn vn minh pht trin mt cch t pht, khng c s hng dn mt cch c thc khoa hc th s ng sau n mt bi hoang mc(1). Con ngi khai thc rng qu mc dn n lt li ma ma, cn kit ma kh, t ai b xm thc, suy thoi. Do dng nhiu ho cht c hi dit c, dit cn trng, dng thuc kch thch sinh trng, gy c hi cho sinh vt v con ngi, lm nhim trn din rng mi trng t v nc (nc ngm, nc trn mt t, nc trong khng kh, u b nhim). Vic s dng nhin liu: kh t, xng du, than . s thi mt lng cht thi (CO2) khng l lm nhim bu khng kh kh quyn, tt yu s dn n nhng hin tng: hiu ng nh knh, l thng tng -zn, ma a-xt, s tng nhit ton cu, s sa mc ho v s bin khi trn tri t rt nhiu ging loi ng, thc vt. Nguyn nhn dn n s nhim mi trng sinh thi:
33

Th nht, l s tc ng mt cch thiu thc t chc, thiu tri thc v t nhin ca con ngi vo t nhin. Con ngi ang ch vo li ch trc mt, cn li ch lu di th cha c ch y . Th hai, hu qu ca qu trnh pht trin ca ch ngha t bn. ng-ghen ch ra: ch ngha t bn trong qu trnh pht trin tp trung v vt, khai thc n mc ti a khng ch sc lao ng ca con ngi m c nhng ti nguyn thin nhin v mi trng, nhm thu li nhun cao nht, nhanh nht. l nguyn nhn c bn a n mu thun gia con ngi vi con ngi v con ngi vi t nhin. gii quyt mu thun ny, tt yu phi xo b ch ngha t bn, thit lp ch ngha cng sn. V ch c ch ngha cng sn mi gii quyt c nhng mu thun gia ngi vi t nhin gia ngi vi ngi (1) . Ngy nay, vic bo v mi trng sinh thi mt cch thng minh, khn ngoan trong phm vi mt nc v trn ton th gii, tr thnh vn c tnh bc bch ca mi nc v ca c loi ngi.
Tham kho: Bo ng thm ha do bin i kh hu
CP NHT: 22/11/2007 10:27:32 (GMT+7)

Quc Trung

Tng th k Lin hp quc Ban Ki-moon va cng b mt bo co ca U ban Hp tc lin chnh ph v bin i kh hu (IPCC), nu r tnh trng bin i kh hu l thch thc ca thi i. Bo co trn c mt nhm cc nh khoa hc ca IPCC xem xt, nht tr a ra sau mt tun hp ti Ty Ban Nha v s c trnh ti Hi ngh Bali. Nhiu him ho trn ton th gii Bo co cnh bo rng tri t ang b nhng hnh ng ca con ngi y ti mt giai on nng m vi tc ngy cng tng. Cc nh khoa hc kt lun rng lng kh thi CO2 ang tng nhanh hn so vi mt thp k trc y. Theo kt qu nghin cu, ngay c khi lng kh CO2 trong kh quyn dng li mc nh hin nay, th mc nc bin vn s tng t 0,4 - 1,4m. Nhng im chnh c nu ln trong bo co cho rng lng kh nh knh do con ngi thi ra mi trng l nguyn nhn ch yu dn n tnh trng bin i kh hu. Bo co cho rng bin i kh hu c th gy tan bng; khong 20-30% cc loi ng thc vt c nhiu nguy c b dit chng nu nhit tri t tng thm t 1,5 - 2,5 C, so vi mc trung bnh ca giai on 1980 - 1999. Sn lng ca cc ngnh nng nghip ph thuc vo ma c th gim i mt na v chu Phi s phi i mt vi vn an ton thc phm ngy cng ti t. Bn bo co ni trn c coi l m m nht t trc ti nay vi li cnh bo rng tc ng ca tnh trng m ln trn ton cu l "bt ng v khng th o ngc" ng thi khng loi tr bt c quc gia no. ng Ban Ki-moon nhn xt rng bn bo co lch s ny s gip to ra bc t ph trong n lc i ph vi tnh trng bin i kh hu. ng cho rng c nhiu bin php gn vi thc t v khng qu tn km gii quyt vn bin i kh hu. Cng vi vic cng b bo co v bin i kh hu, Tng th k Lin hip quc Ban Ki-moon ku gi cc nc cn hnh ng i ph vi tnh trng ny ti Hi ngh quc t v bin ng kh hu, d kin din ra vo thng 12/2007 Bali (Indonesia). Theo ng, cng ng quc t khng th Hi ngh Bali kt thc m khng c c bt c bc t ph no, bi hin tng tri t m ln ang "gieo nhng mm ho" cho nhn loi. Trung Quc s l nc gy nhim nhiu nht Lin hip quc cng b cc ti liu v kh thi CO2 ni trn trc khi Hi ngh kh hu ton cu din ra ti Bali vo thng 12/2007, l nhm cnh bo chnh ph cc nc v ngi dn trn ton th gii, nhm tm gii php gim lng kh thi gy hiu ng nh knh. Chuyn gia David Wheeler thuc Trung tm Pht trin ton cu c tr s ti Wosinhton (M), ngi son tho ti liu v tnh trng pht thi kh CO2, cng va a ra nh gi: mc d c nhiu hi ngh quc t bn v vn ct gim lng kh thi gy hiu ng nh knh, lng kh thi vn s tng dn trong vng 10 nm ti. ng Wheeler cho rng, tuy cc nh chnh tr c v c s chuyn bin trong hnh ng v nhn thc, nhng vic y mnh s dng than lm nhin liu cho sn xut l th phm gy ra nhim CO2 nhiu nht. Xu hng trn khng ch xy ra nhng nc ang pht trin nhanh nh Trung Quc v n m cn xut hin M v mt s khu vc thuc Ty u. Trong danh sch 10 nc thi nhiu kh CO2 nht hng nm, M ng u vi gn 2,8 t tn, Trung Quc xp th 2 vi 2,7 t tn, tip theo l Nga vi 661 triu tn, n 583 triu tn v Nht Bn 400 triu tn. Theo d on ca Wheeler, ti nm 2017, Trung Quc s vt M v tr thnh nc thi kh CO2 nhiu nht. Mt ti liu mi cng b ti M ngy 14/11 cho bit lng kh thi CO2 gy hiu ng nh knh t cc nh my ca Trung Quc s tng khong 60% trong thp k ti. Trong danh sch 10 cng ty c lng kh thi nhiu nht, Trung Quc gp mt vi 4 cng ty nng lng. Ngn hng Th gii (WB) va a ra nh gi rng nhim mi trng khin Trung Quc mt
34

khong 5,8% GDP mi nm (tng ng khong 100 t USD). nhim khng kh c nh gi gy hu qu nghim trng nht, chim 3,8%. Theo c tnh, hin 60% cc thnh ph Trung Quc phi chu hu qu ca nhim mi trng v khng c h thng x l nc thi trung tm.

Vit Nam, mi trng t nhin b ph hoi nghim trng. Hng trm km 2 rng t nhin v t canh tc b cht ho hc hu dit v bom n cy xi. Nhng nm qua, mi trng t nhin cha c bo v ng mc. Nn ph rng vn din ra nghim trng, cc ngun ti nguyn thin nhin khai thc thiu quy hoch, nhiu ni sn bt th rng, hi sn qu him mt cch ba bi c tnh cht hu dit. Tnh trng nhim t, nc, khng kh c ni n mc bo ng nghim trng. tng cng bo v, ci thin mi trng, bo v ti nguyn thin nhin, i hi X ca ng ta xc nh, cn: Coi trng vic thc hin mc tiu v nhim v bo v mi trng trong mi hot ng kinh t, x hi. Thc hin tt Chng trnh ngh s XXI (vit tt ting anh l MDG). C cc bin php mnh m ngn chn cc hnh vi hu hoi hoc gy nhim mi trng, tng bc khc phc tnh trng xung cp, ci thin cht lng mi trng, c bit, tp trung khc phc nn chy rng, nhim cc lu vc sng, cc th v khu cng nghip, cc lng ngh, ni c ng dn c v nhiu hot ng kinh t. X l tt mi quan h gia tng dn s, pht trin kinh t v th ho vi bo v mi trng, bo pht trin bn vng. Tng cng qun l, bo m khai thc ti nguyn hp l v tit kim; xy dng v thc hin nghim cc quy nh v phc hi mi trng, cc khu khai thc khong sn v cc h sinh thi b xm phm, bo m cn bng sinh thi. Nh nc tng cng u t v i mi chnh sch thu ht u t ca x hi v lnh vc mi trng; trc ht l hot ng thu gom, x l v ti ch cht thi. Pht trin v ng dng cng ngh sch hoc cng ngh t gy nhim mi trng. Hon chnh php lut, tng cng quan l nh nc i i vi nng cao thc v trch nhim ca mi ngi dn, ca ton x hi i vi phng nga nhim, bo v v ci thin mi trng. Thc hin nguyn tc ngi gy ra nhim phi x l nhim, hoc phi chi tr cho vic x l nhim. Tng bc hin i ho cng tc nghin cu,d bo kh tng thu vn; ch ng phng, chng thin tai, tm kim, cu nn. M rng hp tc quc t v bo v mi trng v qu l ti nguyn thin nhin, ch trng lnh vc qun l, khai thc v s dng ti nguyn nc (1). Mt s ch tiu v mi trng n nm 2010 ca Vit Nam: a t l che ph rng ln 42% - 43%; 95% dn c thnh th v 75% dn c nng thn c s dng nc sch; 100% c s sn xut mi xy dng phi p dng cng ngh sch hoc c tranb b cc thit b gim nhim, x l cht thi; trn 50% cc c s sn xut, kinh doanh t tiu chun v mi trng; 100% s th loi 3 tr ln, 50% s th loi 4 v tt c cc khu cng nghip, khu ch xut c h thng x l cht thi; 90% cht thi rng thng thng, 80% cht thi nguy hi, 100% cht thi y t c thu gom v x l t tiu chun mi trng.

3. DN S V NH HNG CA N I VI X HI
3.1. Vai tr ca dn s i vi x hi Dn s l s lng ngi dn lm n, sinh sng trong mt vng lnh th nht nh: mt a phng, mt khu vc, mt quc gia. Vai tr ca dn s i vi s pht trin x hi c th hin trn cc mt: s lng, cht lng; mt v s gia tng dn s ca mt quc gia. S lng dn s nh hng n mi dn tc, quc gia. Dn s qu t, phn cng lao ng s gp nhng kh khn nht nh, nhiu nc cng nghip pht trin trn th gii hin nay nh: Anh, c, Php, Nht, Hn Quc. l vy. Dn s qu ng, t chc
35

qun l khng tt s a li nhiu hu qu khng tt cho x hi. Mi nc phi c mt lng dn s nht nh, ph hp vi iu kin c th ca nc mnh. Cht lng dn s ca mt quc gia, ni ln trnh dn s ca quc gia cao hay thp. Mt nc c cht lng dn s cao l nc c lc lng lao ng c tay ngh thnh tho, ngi lao ng nhy bn, thng xuyn c sng kin ci tin nng cao nng sut, cht lng, hiu qu trong sn xut. Cht lng dn s ph thuc nhiu vo cht lng cuc sng, trnh gio dc dn tr, truyn thng vn ho, trnh khoa hc k thut, cng ngh ca nc . Cht lng dn s cao, c vai tr to ln trong vic thc y pht trin kinh t - x hi nhanh chng, mnh m. Cht lng dn s thp th vai tr tc ng i vi kinh t - x hi s ngc li. Mt dn s l s phn b dn s trong mt quc gia trn km2. Phn b dn s hp l l s phn b phi p ng c yu cu i hi ca mi trng sinh thi tng vng, tng a phng trong phm vi quc gia. Phn b dn s hp l l iu kin cn thit kt hp cht ch gia lao ng vi ti nguyn thin nhin, pht trin sn xut, pht trin kinh t - x hi. Song, phn b dn s khng ph thuc vo mun ch quan m ph thuc vo trnh pht trin ca lc lng sn xut v ch x hi. Tc pht trin dn s nhanh hay chm u nh hng n s pht trin, sn xut x hi, nhng n khng phi l nhn t quyt nh s thay i phng thc sn xut. Tri li, nhp gia tng dn s nh th no li l kt qu ca s thay i phng thc sn xut, iu kin sng ca con ngi. Vic gia tng dn s hng nm ca mi nc ph thuc trc tip vo t l s t v s sinh trong nm. C nhiu nhn t nh hng n qu trnh t v sinh nh: quan h kinh t, mc phc li x hi, iu kin n, , i li, s pht trin y t, mi trng c hi. Cc kiu ti sn xut ra nhn khu ph thuc vo iu kin kinh t - x hi, trnh pht trin x hi, chnh sch php lut ca nh nc v cc bin php khuyn khch hay hn ch sinh .

Thc t cho thy, nhng nc pht trin cao th s ngi sinh trong nm khng cao (trung bnh t 15 20 ngi/1000 ngi), s ngi cht thp (trung bnh 10 ngi / 1000 ngi), nn tui th bnh qun cao (70 80 tui), s thay th gia cc th h din ra chm chp. Cn cc nc km pht trin nh chu , chu Phi, chu M la tinh, s ngi sinh qu cao (t 45 50 / 1000 ngi) s ngi cht qu ln (t 20 25 / 1000 ngi), tui th bnh qun thp, cc th h thay th nhau din ra nhanh nh hng ln n s pht trin x hi.

3.2. S bng n dn s hin nay.

Dn s th gii khi u rt t, cch y mt vn nm c khong 10 triu ngi. Sau 2500 nm, dn s mi tng gp i, ngha l tng rt chm. N ch bng n vo 100 nm tr li y, c bit l vo nhng thp k: 50, 60, 70 ca th k XX. Nm 1900, dn s th gii c khong 1,6 t ngi. Nm 1950, dn s th gii c khong 2,5 t ngi. Nm 1987, dn s th gii c khong 5 t ngi. Nm 2000, dn s th gii c khong 6,2 t ngi. D bo, nm 2050, dn s th gii c khong 9,5 t n 10 t ngi. S bng n dn s ch yu din ra cc nc ang pht trin. Cc nc ny c hiu ng mnh m v nhim mi trng, cn kit ti nguyn v bng n dn s. C th ni, bng n dn s l nguyn nhn ca mi nguy c, mi him ho, m loi ngi khng th tnh ht. Bng n dn s tt yu dn n cn kit ti nguyn, v dn s tng qu nhanh, lm tng gp bi kh khn v i sng. Vn t ra l, lm sao c th m bo ti thiu v lng thc, thc hm, thuc men, nc ung, nh , vic lm, nng lng. khi b cht, con ngi tt yu phi dng mi cch khai thc t nhin thiu t chc cht ch nn mi ngun ti nguyn thin nhin u c nguy c cn kit v suy thoi nghim trng. Gia tng dn s v mc tiu th ti nguyn nhanh, nhiu dn n nghch l ton cu:
36

Th nht, t l gia tng dn s hin nay, thp nht l nhng nc c thu nhp cao, cao nht l nhng nc c thu nhp thp. Nhng nc cha pht trin hoc ang pht trin nh chu , chu Phi, chu M La tinh, dn s li gia tng qu nhanh. Th hai, mc tiu th ti nguyn thin nhin nc hon thnh cng nghip ho rt cao. (H ch chim dn s th gii, nhng li s hu ca ci th gii). Nc M, dn s ch bng dn s Trung Quc, nhng li tiu th: st thp gp 2,5 ln, ch 5 ln, niken gp 10 ln Trung Quc. Nhng nc dn s pht trin nhanh, chim phn ng dn s th gii li tiu th mt lng ti nguyn thin nhin qu t. T nghch l trn cho thy, phng tin tiu th, thi quen tiu th ti nguyn thin nhin cng gp phn lm suy thoi mi trng, cn kit ti nguyn. Tuy nhin, cc nh khoa hc qua nghin cu i n kt lun: dn s tng nhanh bng n dn s l nguy c ch yu dn n: cn kit ti nguyn; nhim, suy thoi mi trng; s ngho i, bnh tt v cht yu l thc t ang din ra.

3.3. Ngn chn s gia tng dn s

Kh nng v mi trng sinh thi ca tri t ch c th nui sng c mt lng ngi nht nh. Nu dn s vt qa gii hn cho php s c nh hng xu ti mi trng, n s pht trin kinh t - x hi, thiu ht ti nguyn. dn ti s bt an v x hi, ri lon v chnh tr. S xung t gia cc nc hin nay trn th gii th hin iu . ngn chn vic bng n dn s cn nng cao nhn thc v phi hp hnh ng. - Phi nhn thy y l vn ton cu, nn ton th gii, mi quc gia, tng a phng v tng ngi phi thng nht nhn thc, hnh ng sm cu ly tri t, v cuc sng vng bn ca loi ngi. - Phi hiu mi trng sinh thi, ti nguyn thin nhin l c hn v cng n ngng ca s cn kit, nn phi: n nh vic s dng ti nguyn thin nhin v phi s dng n mt cch: hp l nht, hiu qu nht, ti u nht v thng minh nht. - Phi thy hin ti vic gia tng dn s l qu nhanh, khai thc ti nguyn qu mc, nn con ngi phi ch ng iu chnh hnh vi ca mnh. iu c bn hin nay l mi vn phi c xy dng thnh lut: lut quc t, lut quc gia, v c c th ho trong tng chnh sch. Sau tuyn truyn, ph bin rng ri, thc hin nghim chnh. nc ta, hn ch gia tng dn s cn tch cc thc hin cuc vn ng sinh c k hoch, xem l mt trong nhng vn chin lc v s pht trin kinh t x hi ca t nc. ng v Nh nc coi nhim v k hoch ho dn s v gii quyt cng n vic lm l nhim v hng u, c tnh cp bch, lu di ca chnh sch x hi, trong s nghip xy dng CNXH nc ta hin nay.
i hi X ca ng ta ch ra: Nm 2010, tc pht trin dn s khong 1,14%/nm. Lao ng nng nghip nm 2010 chim di 50% lao ng x hi. To vic lm cho 8 triu lao ng; t l tht nghip thnh th di 5%. T l h ngho (theo chun mi) gim xung cn 10 - 11% vo nm 2010[18]. Nm 2010, hon thnh ph cp gio dc trung hc c s; gio dc i hc v cao ng t 200 sinh vin /10.000 dn; lao ng qua o to chim 40% tng lao ng x hi. T l bc s t 7 ngi/10.000 dn. Tui th trung bnh ca ngi Vit Nam nm 2010 t 72 tui21.

Cu hi n tp bi 4 1. Lm r s tc ng qua li gia t nhin v x hi? Vn nhim mi trng hin nay v nhng phng thc phng chng? 2. Vai tr ca dn s i vi s pht trin ca x hi? Lm th no gp phn hn ch vic bng n dn s hin nay?
21

VKDHX,Nxb.CTQG.2006,tr.189
37

Bi 5 (7)

LNH VC KINH T CA I SNG X HI V NHNG QUY LUT C BN CA S VN NG V PHT TRIN CA X HI

1. LNH VC KINH T CA I SNG X HI 1.1. Sn xut ra vt cht l yu cu khch quan ca s tn ti v pht trin x hi 1.1.1. Quan im ca ch ngha duy tm v ch ngha duy vt siu hnh Cc nh trit hc, x hi hc, s hc theo quan im duy tm u quy nguyn nhn v ng lc ca s vn ng v pht trin ca x hi vo lnh vc t tng tinh thn. Ch ngha duy tm ch quan cho nguyn nhn v ng lc thuc v t tng ca nhng v nhn; cn ch ngha duy tm khch quan v tn gio th tm nguyn nhn v ng lc cc lc lng siu t nhin nh nim tuyt i, cha, thng , thnh Ala... L. Phoibc, nh trit hc duy vt c in c (1804 - 1872) cho rng tn gio l lc lng chnh ca s pht trin lch s, l cn c phn bit cc thi k lch s. 1.1.2. Quan im ca trit hc Mc - Lnin Sn xut l hot ng c trng ca con ngi. Sn xut x hi bao gm sn xut vt cht, sn xut tinh thn v sn xut bn thn con ngi. Chng c quan h cht ch vi nhau, trong sn xut ra ca ci vt cht l c s ca tn ti v pht trin x hi v: - Con ngi lm ra lch s ca chnh mnh. Nhng mun vy trc ht h phi sng, mun sng phi c n, mc, nh Mun vy h phi sn xut ra chng. Do , sn xut vt cht l yu cu khch quan, l c s ca i sng x hi. - Sn xut vt cht l c s hnh thnh, pht trin cc quan im chnh tr, php quyn, o c, ngh thut, trit hc, tn gio... cc quan h x hi nh quan h gia nh, chng tc, dn tc, quc t... v cc thit ch x hi nh Nh nc, to n, nh th... - Sn xut vt cht cn l c s ca s tin b x hi. Trong mt hnh thi kinh t x hi th lc lng sn xut l nng ng nht. Lc lng sn xut pht trin n lm cho quan h sn xut thay i, pht trin theo. Khi quan h sn xut thay i lm cho cc quan h x hi thay i, tin b. 1.2. Cu trc v vai tr ca phng thc sn xut

1.2.1. Cu trc ca phng thc sn xut

Phng thc sn xut l cch thc tin hnh sn xut ca ci vt cht trong mt giai on nht nh ca lch s ca x hi loi ngi. Mi phng thc sn xut gm hai mt cu thnh l lc lng sn xut v quan h sn xut. Lc lng sn xut l mi quan h gia con ngi vi gii t nhin trong qu trnh sn xut. Lc lng sn xut bao gm: t liu sn xut v ngi lao ng vi trnh k thut, k nng v thi quen trong lao ng ca h. Trong qu trnh sn xut, t liu sn xut (gm c i tng lao ng v t liu lao ng, trong c cng c lao ng l yu t ng nht lun i mi) kt hp vi sc lao ng ca con ngi to thnh lc lng sn xut. Quan h sn xut l quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut, l mt x hi ca phng thc sn xut. Quan h sn xut bao gm ba mt: quan h s hu i vi t liu sn xut; quan h trong t chc v qun l v phn cng lao ng; quan h
38

trong phn phi sn phm lao ng. Trong ba mt trn quan h s hu l quan h c bn quyt nh cc quan h khc. C hai kiu c bn trong quan h s hu t liu sn xut: Mt l quan h s hu t nhn (S hu n l, s hu phong kin v s hu t bn). y, t liu sn xut tp trung vo trong tay mt s t ngi, cn i a s rt t hoc khng c t liu sn xut. Giai cp no chim hu t liu sn xut l giai cp bc lt, thng tr v giai cp, tng lp khng c t liu sn xut l giai cp, tng lp b thng tr, b bc lt. Hai l quan h s hu x hi v t liu sn xut (S hu chung trong cc th tc, b lc ngi nguyn thu v s hu cng sn ch ngha trong tng lai) l loi hnh s hu m t liu sn xut thuc v mi thnh vin trong cng ng. Mi quan h gia ngi v ngi y l quan h bnh ng, hp tc, tng tr v gip ln nhau. Mi kiu quan h sn xut c mt loi quan h trong t chc, qun l sn xut. Trong cc quan h s hu m s hu t nhn thng tr th tng lp s hu t liu sn xut l ngi t chc qun l sn xut theo li ch cho giai cp mnh. Ngi khng c t liu sn xut phi i lao ng lm thu v b bc lt. Quan h phn phi sn phm lao ng cng ph thuc vo quan h s hu t liu sn xut. Trong cc quan h s hu m s hu t nhn thng tr th ai nm quyn s hu ngi quyt nh tnh cht, hnh thc phn phi v quy m thu nhp. Trong cc quan h s hu x hi th quan h phn phi theo nguyn tc l cng bng: ai cng hin bao nhiu th c hng th by nhiu. 1.2.2. Vai tr ca phng thc sn xut Phng thc sn xut quyt nh s tn ti v pht trin ca x hi, th hin trn cc phng din sau: - Phng thc sn xut quyt nh tnh cht ca x hi. X hi l do nhng con ngi kt hp cc hot ng vi nhau to ra. S ra i mt ch x hi trong lch s l do phng thc sn xut quyt nh. Phng thc sn xut t bn quyt nh tnh cht ca x hi t bn; phng thc sn xut cng sn ch ngha quyt nh tnh cht ca n. - Phng thc sn xut quyt nh t chc kt cu ca x hi. T chc kt cu ca x hi bao gm t t chc kt cu kinh t n cc quan im t tng, cc giai cp, cc ng phi, Nh nc, cc thit ch x hi v cc t chc chnh tr - x hi khc. Ton b t chc kt cu y ca x hi khng ph thuc vo mun ch quan ca con ngi m do phng thc sn xut quyt nh, ngha l mi phng thc sn xut khc nhau sinh ra mt kiu t chc kt cu x hi khc nhau ph hp vi n. - Phng thc sn xut quyt nh s chuyn bin ca x hi loi ngi qua cc giai on lch s khc nhau. Lch s loi ngi trc ht l lch s ca sn xut v thc cht l s pht trin k tip nhau ca cc phng thc sn xut. Khi phng thc sn xut c mt i, phng thc sn xut mi ra i th ch x hi c cng mt theo v ch x hi mi cng ra i. Loi ngi tri qua nm phng thc sn xut, tng ng vi n l nm ch l ch x hi cng sn nguyn thu, chim hu n l, phong kin, t bn ch ngha v cng sn ch ngha (m giai on thp ca n l x hi ch ngha). Do s quyt nh ca phng thc sn xut nh vy, cho nn khi nghin cu x hi, t cc hin tng x hi n quy lut x hi, t t chc kt cu n cc hnh thi thc ca x hi, phi tm ngun gc pht sinh t phng thc sn xut, ch khng phi
39

tm th gii tinh thn, thc ca x hi. Do vy ng ta coi trong cng nghip ho, hin i ho, coi l nhim v trung tm trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam. 2. NHNG QUY LUT C BN CA S VN NG V PHT TRIN CA X H I 2.1.Quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi trnh lc lng sn xut 2.1.1. Tnh cht v trnh ca lc lng sn xut
Lc lng sn xut v quan h sn xut l hai mt ca phng thc sn xut tn ti khng tch ri nhau, c quan h bin chng vi nhau to thnh quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi lc lng sn xut. Khuynh hng chung ca sn xut vt cht l khng ngng pht trin. S pht trin bt ngun t s pht trin trnh ca lc lng sn xut. Trnh ca lc lng sn xut th hin trnh pht trin ca cng c lao ng, ca trnh khoa hc cng ngh, khoa hc k thut c ng dng vo sn xut, trnh t chc v phn cng lao ng, kinh nghim v k nng lao ng ca con ngi, trong con ngi l yu t nng ng nht v c bn nht. Trnh phn cng lao ng v trnh chuyn mn ho l biu hin r nht. Lch s c nhng trnh lc lng sn xut th cng, na c kh v c kh, c kh ho v t ng ho; t ng ho v cng ngh thng tin. Tnh cht ca lc lng sn xut tc l ni v tnh c nhn hay tnh cht x hi ca n. Khi sn xut da trn cng c th cng, phn cng lao ng km pht trin th lc lng sn xut ch yu c tnh cht c nhn. Khi sn xut t ti trnh c kh, hin i, phn cng lao ng x hi pht trin th lc lng sn xut c tnh cht x hi ha.

2.1.2. Mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut.

Quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut l quan h gia hnh thc v ni dung. S quyt nh ca lc lng sn xut th hin: Trnh ca lc lng sn xut th no v tnh cht v trnh th quan h sn xut phi nh th y ph hp. Nu trnh ca lc lng sn xut l th hin cng c th s, tnh cht c nhn th quan h sn xut t nhn l ph hp. Khi lc lng sn xut thay i v tnh cht v trnh th quan h sn xut bin i theo cho ph hp. S pht trin ca lc lng sn xut l khch quan do con ngi lun ci tin cng c lao ng, phng php, tch lu kinh nghim v sng kinKhi lc lng sn xut pht trin n trnh nht nh lm quan h sn xut c khng cn ph hp n s cn tr s pht trin ca lc lng sn xut. Khi lc lng sn xut c mt, lc lng sn xut mi ra i th quan h sn xut c cng mt i. S pht trin ca lc lng sn xut n mt trnh nht nh lm cho quan h sn xut dn dn khng cn ph hp. N km hm s pht trin ca lc lng sn xut, "khi bt u mt cuc cch mng x hi"22, tt yu quan h sn xut c thay bng mt quan h sn xut mi m ng cho lc lng sn xut pht trin. Quan h sn xut biu hin l hnh thc pht trin ca lc lng sn xut. S ph hp th hin l quan h sn xut to iu kin kt hp tt ngi lao ng vi t liu sn xut lm cho sn xut pht trin, nng sut lao ng cao. Nguyn tc ca s tc dng tr li l: Nu quan h sn xut ph hp vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut th n l ng lc thc y lc lng sn xut pht trin, ngc li nu quan h sn xut khng ph hp th n km hm, thm ch ph v lc lng sn xut. Khi quan h sn xut tr thnh km hm s pht trin ca lc lng sn xut th theo quy lut chung quan h sn xut s c thay th bng quan h sn xut mi.

+ Lc lng sn xut quyt nh quan h sn xut.

+ Quan h sn xut tc ng tr li s pht trin ca lc lng sn xut.

22

C.Mc v Ph.ngghen: Ton tp, Nxb. CTQG, HN, 1993, t.6, tr. 15
40

S ph hp th hin ch quan h sn xut to nhng iu kin, tin cho cc yu t ca lc lng sn xut kt hp vi nhau sn xut tin hnh bnh thng, c nng sut lao ng cao. S ph hp khng phi thit lp mt ln l xong m l mt qu trnh.

Vic gii quyt mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut phi thng qua nhn thc v hot ng ci to x hi ca con ngi. Trong x hi c giai cp phi thng qua u tranh giai cp, thng qua cch mng x hi. Quy lut ny l quy lut ph bin tc ng trong ton b tin trnh lch s nhn loi. S thay th cc ch do tc ng ca h thng cc quy lut x hi, trong quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut l quy lut c bn nht.

2.1.3. S vn dng quy lut trong ng li i mi ca ng ta

Nc ta i ln ch ngha x hi t mt nc nng nghip lc hu, t cung t cp li b hu qu nng n ca cuc chin tranh. Vn dng quy lut s ph hp ca quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. "ng v Nh nc ta ch trng thc hin nht qun v lu di chnh sch pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn vn ng theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha; chnh l nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha"23. i hi X tip tc xc nh: Pht trin nn kinh t nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t, trong kinh t nh nc gi vai tr ch o; kinh t nh nc cng vi kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t quc dn24. T gc quy lut v s ph hp gia quan h sn xut vi lc lng sn xut th Vit Nam c nhiu trnh lc lng sn xut nn c nhiu kiu quan h sn xut nn nn kinh t phi c nhiu thnh phn kinh t (kinh t nh nc, kinh t tp th, kinh t t bn nh nc, kinh t t nhn, kinh t c vn u t nc ngoi). Nn kinh t nhiu thnh phn th phi bnh ng trc php lut v phi thc hin trao i hng ho v ch yu vn hnh theo quy lut gi tr, tc l theo c ch th trng. Nn kinh t th trng th cc thnh phn kinh t c khuynh hng vn ng khc nhau nn m bo nh hng x hi ch ngha cho nn kinh t cn c s lnh o ca ng, s t chc qun l ca nh nc v kinh t nh nc phi vn ln gi vai tr ch o trong nn kinh t quc dn. Pht trin lc lng sn xut l xy dng c s vt cht cho ch ngha x hi, nn phi tin hnh cng nghip ha, hin i ha. l nhim v trung tm trong sut thi k qu tin ln ch ngha x hi nc ta. Pht trin lc lng sn xut hin i gn lin vi xy dng quan h sn xut mi ph hp c ba mt s hu, qun l v phn phi... Tiu chun nh gi hiu qu xy dng quan h sn xut theo nh hng x hi ch ngha l thc y pht trin lc lng sn xut , ci thin i sng nhn dn, thc hin cng bng x hi" 25 Thc tin chng minh rng, ng li i mi l ng n v sng to, chng ta t c nhiu thnh tu. Nhng thnh tu to ln v c ngha lch s; ng li i mi ca ng l ng n, sng to, ph hp vi thc tin Vit Nam; ng lun lun gi vng bn cht cch mng v khoa hc, trung thnh vi giai cp v dn tc, kin nh, vng vng trc mi thch thc, sng sut lnh o a s nghip cch mng ca dn tc ta tin ln. Qua , ng ngy cng tch lu thm c nhiu kinh nghim; nhn thc ngy cng su sc hn v ch ngha x hi v con ng i ln ch ngha x hi nc ta26.

tng

2.2. Quy lut v mi lin h bin chng gia c s h tng-kin trc thng

2.2.1. Khi nim v c s h tng v kin trc thng tng Quan h sn xut c hnh thnh mt cch khch quan to thnh quan h vt cht ca x hi. Trn c s quan h sn xut hnh thnh nn cc quan h v chnh tr v tinh
23
24

Vn kin H IX, Sd. tr. 86. Vn kin H X, Nxb.CTQG, HN 2006, tr. 26 25 Vn kin H IX, S d. tr. 86, 87 26 Vn kin H X, Nxb.CTQG, HN 2006, tr. 68 41

thn ca x hi. Hai mt ca i sng x hi ckhi qut thnh c s h tng v kin trc thng tng. C s h tng l ton b nhng quan h sn xut hp thnh c cu kinh t ca x hi nht nh. Chng bao gm 3 loi: quan h sn xut thng tr, quan h sn xut tn d ca x hi trc v quan h sn xut mm mng ca x hi tng lai, trong , quan h sn xut thng tr l ch o v chi phi cc loi quan h sn xut khc v to nn c trng ca mt loi c s h tng no . Cc quan h sn xut khc cng c vai tr nht nh. Kin trc thng tng l ton b nhng quan im t tng (chnh tr, php quyn, o c, ngh thut, tn gio, trit hc...) v nhng thit ch x hi tng ng (Nh nc, ng phi, gio hi, cc t chc qun chng...) c hnh thnh trn mt c s h tng nht nh. Mi b phn ca kin trc thng tng c c trng ring, c quy lut vn ng ring, c mi lin h ring vi c s h tng, nhng gia chng c s lin h v tc ng ln nhau v cng ny sinh t c s h tng. Mi yu t khc nhau c quan h khc nhau vi c s h tng. Chnh tr v php lut c quan h trc tip vi c s h tng; cn cc yu t khc c quan h gin tip. Trong cc b phn ca kin trc thng tng th nh nc l b phn c quyn lc mnh nht, n tiu biu cho ch chnh tr ca mt x hi nht nh. Nh n m giai cp thng tr c th p t h t tng thng tr ca giai cp mnh cho giai cp khc v ton b x hi. Trong x hi c i khng giai cp, kin trc thng tng cng mang tnh i khng v phn nh tnh i khng ca c s h tng. 2.2.2. Quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng C s h tng v kin trc thng tng l hai mt ca i sng x hi tn ti khng tch ri v c quan h tc ng bin chng vi nhau. N th hin: + C s h tng quyt nh kin trc thng tng. - Mi c s h tng hnh thnh nn mt kin trc thng tng tng ng vi n. Quan h sn xut no thng tr th to nn kin trc thng tng chnh tr tng ng; giai cp no thng tr v kinh t th t tng ca giai cp cng thng tr. Mu thun trong kinh t quyt nh mu thun trong lnh vc t tng. V d: nu quan h sn xut l phong kin th ton b kin trc thng tng t h t tng chnh tr, php quyn, o c, trit hc n cc thit ch x hi u ca giai cp phong kin, phn nh v bo v li ch cho giai cp phong kin. - Khi c s h tng thay i, th kin trc thng tng cng bin i theo m bo s tng ng. Chng hn, khi c s h tng ca ch ngha t bn thi k t do cnh tranh chuyn sang ch ngha t bn c quyn th kin trc thng tng ca ch ngha t bn cng bin i theo: Nh nc dn ch t sn chuyn thnh Nh nc c quyn; cc quan im chnh tr, trit hc, o c, ngh thut... c xu hng phn tin b. Qu trnh khng ch din ra khi c s thay th hnh thi kinh t - x hi ny bng hnh thi kinh t - x hi khc, m cn din ra ngay trong mi hnh thi kinh t - x hi. - Khi c s h tng c mt i th sm hay mun kin trc thng tng c cng mt i, kin trc thng tng mi ra i theo m bo s tng ng. S d nh vy do kin trc thng tng c tnh c lp tng i v n c nhiu b phn m mi b phn ra i hoc mt i khng ng lot, ngang nhau.
Lc lng sn xut khng trc tip lm thay i kin trc thng tng m n ch lm thay i quan h sn xut, tc trc tip lm thay i c s h tng v thng qua lm thay i kin trc thng tng.

+ Kin trc thng tng tc ng tr li c s h tng Kin trc thng tng c tnh c lp tng i v tc ng tr li c s h tng sinh ra n. iu th hin: Chc nng x hi c bn ca kin trc thng tng (th hin tp trung trong chc nng, nhim v ca nh nc) l bo v, pht trin c s h tng sinh ra n. Tt c cc
42

yu t ca kin trc thng tng u c tc ng tr li ti c s h tng, trong , mi yu t c mc v hnh thc tc ng khc nhau. Trong x hi c giai cp th nh nc l yu t tc ng mnh nht n c s h tng. Cc yu t khc cng tc ng n c s h tng nhng u b nh nc, php lut chi phi. Trong mi ch x hi, tc ng ca mi b phn ca kin trc thng tng n c s h tng c th theo nhng hng khc nhau. Nu kin trc thng tng tin tin th n tc ng ph hp vi s vn ng ca nhng quy lut kinh t khch quan th n s l mt ng lc thc y c s h tng pht trin. Ngc li, n s km hm s pht trin. Tuy nhin, s km hm ch l nht thi, khng lm thay i c tin trnh pht trin khch quan ca lch s. Xt n cng nhn t kinh t c vai tr quyt nh vi kin trc thng tng. Khi li thi, sm mun, bng cch ny hay bng cch khc, kin trc thng tng c cng b thay th bng kin trc thng tng mi. Mi b phn ca kin trc thng tng tc ng tr li c s h tng c hnh thc v hiu lc khc nhau, trong nh nc c vai tr quan trng nht, c hiu lc mnh m nht. Do cc giai cp thng tr u xy dng nh nc vng mnh tp trung quyn lc kinh t, chnh tr nhm m bo s thng tr ca mnh. 2.2.2. S vn dng quy lut ca ng ta trong ng li i mi ng ta xc nh: "Con ng i ln ca nc ta l s pht trin qu ln ch ngha x hi b qua ch t bn ch ngha, tc l b qua vic xc lp v tr thng tr ca quan h sn xut v kin trc thng tng t bn ch ngha, nhng tip thu, k tha nhng thnh tu m nhn loi t c di ch t bn ch ngha"27. Do vy xy dng c s h tng theo quan im i mi ca ng ta l nhm to ra mt c s h tng m c nhiu loi quan h sn xut c nhiu hnh thc s hu vi nhiu thnh phn kinh t va hp tc, va cnh tranh vi nhau nhng cng vn ng theo nh hng x hi ch ngha. Trong cc thnh phn kinh t th thnh phn kinh t Nh nc phi ng vai tr ch o nh hng x hi ch ngha vi cc thnh phn kinh t khc. ng thi Kinh t nh nc cng vi kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t quc dn. Kinh t t nhn c vai tr quan trng, l mt trong nhng ng lc ca nn kinh t28. Trn nn tng ca c s h tng thng nht trong a dng c xc nh , cn xy dng mt kin trc thng tng tng ng m bo s tc ng ca kin trc thng tng v c s h tng, ng ta xc nh bn cht h thng chnh tr trong thi k qu l: - Mang bn cht giai cp cng nhn, ng Cng sn Vit Nam l ngi lnh o duy nht, "Vn dng sng to v pht trin ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh, ly lm nn tng t tng v kim ch nam cho hnh ng cch mng "29, lm cho "ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh gi vai tr ch o trong i sng sinh thn ca nhn dn". - Cc b phn trong h thng chnh tr - x hi (Nh nc, cc t chc tn gio, cc on th qun chng...) c nhim v, chc nng ring, c phng thc hot ng ring, song phi nhm mc tiu chung l: "pht huy sc mnh tng hp ca ton dn tc, gi vng c lp, thng nht t quc...v mc tiu dn giu nc mnh x hi cng bng, dn ch, vn minh, vng bc i ln ch ngha x hi"30.

27
28

CSVN. Vn kin i hi IX, Nxb. CTQG. H Ni, 2001, tr. 84 - 85. CSVN. Vn kin i hi X, Nxb. CTQG. H Ni, 2006, tr. 83 29 CSVN. Vn kin i hi X, Nxb. CTQG. H Ni, 2006, tr. 70 30 CSVN. VKH VIII, Nxb. CTQG, HN. 2003, tr. 12-13
43

Cu hi n tp bi 5 1. Th no l phng thc sn xut? Khi nim v v tr ca mi b phn trong phng thc sn xut v vai tr ca phng thc sn xut trong s pht trin ca x hi? 2. Ni dung quy lut v s ph hp gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut v s vn dng ca ng ta trong ng li i mi? 3. Ni dung quy lut v mi quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng v s vn dng ca ng ta trong ng li i mi?

Bi 6 (6) CU TRC X HI GIAI CP V CC T CHC CHNH TR-X HI

1. KHI NIM V HAI LOI CU TRC X HI Bn cht ca i sng loi ngi l i sng cng ng. Mi cng ng ngi ch c th tn ti v pht trin trong mt cu trc x hi. Cu trc x hi l s sp xp, mi quan h v c ch vn hnh ca cc b phn, cc yu t trong mt hnh thi kinh t - x hi nht nh, trong phng thc sn xut l c s, l nn tng ca n. Trong lch s xut hin hai loi cu trc x hi l cu trc x hi cha c giai cp ca ch cng sn nguyn thu v cu trc x hi c giai cp ca cc ch x hi c s phn chia giai cp. 1.1. Cu trc x hi cha c giai cp Cu trc x hi cha c giai cp c nhng c trng sau: - Phng thc sn xut l quan h s hu tp th v t liu sn xut v sn phm lm ra, da trn mt trnh thp km ca lc lng sn xut. - Hnh thi t chc x hi l cng ng th tc, b lc hay lin minh b lc ch yu da trn quan h huyt thng. - Mi cng ng t t ra nhng quy tc chung. Nhng quy tc ny c hnh thnh t phong tc, tp qun; t nhng kinh nghim lu i trong qu trnh sng v lao ng chung c mi ngi t nguyn tun theo. - Trong x hi mi ngi u bnh ng, cha c giai cp, cha c Nh nc. Cc chc v trong cng ng do ton th cc thnh vin bu ra da trn uy tn, ti chnh, kinh nghim v s cng hin ca ngi . 1.2. Cu trc x hi c giai cp Nguyn nhn kinh t l nguyn nhn c bn nht ca s xut hin giai cp. iu th hin trn hai qu trnh: Mt l, s pht trin ca lc lng sn xut, ca ci lm ra ngoi phn tiu dng hng ngy cn c phn d tha, to kh nng khch quan c ngi chim ot ca d khi c iu kin. Hai l, s phn cng lao ng x hi pht trin: trng trt tch khi chn nui, ngh th cng tch khi trng trt, lao ng tr c hnh thnh v tch khi lao ng chn tay... S xut hin giai cp hnh thnh cu trc x hi c giai cp. Cu trc x hi c giai cp, c nhng c trng sau: - Phng thc sn xut l quan h s hu t nhn v t liu sn xut da trn s pht trin ngy cng cao hn ca lc lng sn xut. - Hnh thi t chc x hi l cc t chc chnh tr - x hi da trn quan h nng ct l quan h giai cp. Cc t chc chnh tr - x hi da trn quan h nng ct l quan h giai cp, u mang m tnh giai cp. Trong , cc giai cp thng tr, bc lt l giai cp chi
44

phi v ch ng lp ra cc t chc iu hnh x hi phc v cho li ch giai cp mnh. - Quan h gia ngi vi ngi l quan h thng tr v b tr, bc lt v b bc lt. Cc hnh thc thng tr v bc lt ngy cng cao v tinh vi hn. Trong lch s xut hin ba kiu cu trc x hi c giai cp: Mt l, cu trc x hi ca ch chim hu n l vi hai giai cp c bn l ch n v n l, t chc chnh tr c bn u tin l Nh nc ch n. Hai l, cu trc x hi ca ch phong kin vi hai giai cp c bn l a ch v nng dn, t chc chnh tr quan trng l Nh nc phong kin ly th gii quan tn gio lm h t tng chnh thng. Ba l, cu trc x hi ca ch t bn ch ngha vi hai giai cp c bn l t sn v v sn v cc t chc chnh tr nh Nh nc t sn, php lut t sn... xy dng trn h t tng t sn. Giai on u ca ch ngha cng sn l ch x hi ch ngha vn cn cc giai cp khc nhau nn vn cn tn ti cc t chc chnh tr - x hi nh ng cng sn, nh nc x hi ch ngha v cc t chc khc, song v bn cht x hi hon ton khc cc cu trc x hi c giai cp trc y. 2. GIAI CP V U TRANH GIAI CP 2.1. Vn giai cp 2.1.1. nh ngha giai cp Xut pht t quan im duy vt lch s, gn lin giai cp vi phng thc sn xut, trc ht l quan h sn xut. V.I.Lnin nu ra nh ngha: Ngi ta gi l giai cp, nhng tp on ngi to ln gm nhng ngi khc nhau v a ca h trong mt h thng sn xut x hi nht nh trong lch s, khc nhau v quan h ca h (thng thng th nhng quan h ny c php lut quy nh v tha nhn) i vi nhng t liu sn xut, v vai tr ca h trong t chc lao ng x hi v nh vy l khc nhau v cch thc hng th phn ca ci x hi t hay nhiu m h c hng. Giai cp l nhng tp on ngi m tp on ny th c th th chim ot lao ng ca tp on khc do ch cc tp on c a v khc nhau trong mt ch kinh t - x hi nht nh31. Qua nh ngha cho thy bn c trng c bn ca giai cp: Th nht, giai cp l nhng tp on ngi c a v khc nhau trong mt h thng quan h sn xut nht nh. Th hai, cc giai cp khc nhau v quan h ca h i vi vic s hu nhng t liu sn xut. y l s khc nhau c bn nht. Tp on ngi no nm t liu sn xut s tr thnh giai cp thng tr x hi v tt yu s chim ot nhng sn phm lao ng ca cc tp on khc. l bn cht ca nhng xung t giai cp trong cc x hi c giai cp i khng. (Ch n (trong ch n l), a ch phong kin (trong ch phong kin), t
bn (trong ch t bn) l nhng tp on ngi gi a v thng tr, trc ht do h chim hu t liu sn xut ch yu n mc c th chi phi lao ng ca nhng tp on ngi khc).

Th ba, cc giai cp khc nhau v vai tr ca h trong t chc lao ng x hi x hi,. Tp on no chim hu t liu sn xut ng nhin h gi vai tr lnh o, ch huy lao ng sn xut v lu thng trn ton x hi. Th t, cc giai cp khc nhau v phng thc v quy m thu nhp ca ci x hi. Ngoi giai cp thng tr v b tr cn c cc giai cp v tng lp trung gian, khng chim a v c bn trong phng thc sn xut. nh ngha giai cp ca Lnin c gi tr c v l lun v thc tin, n ch ra ngun gc pht sinh giai cp, l c s xc nh kt cu giai cp trong mt x hi nht nh.

31

V.I.Lnin: Ton tp, Nxb. Tin b Maxcva, 1977, t.39, tr.17- 18

45

2.1.2. Kt cu giai cp Mi hnh thi kinh t - x hi c mt kt cu giai cp khc nhau nhng u c nhng tng lp v giai cp sau: - Mt x hi nht nh bao gm hai giai cp c bn l nhng giai cp xut hin v tn ti gn vi phng thc sn xut thng tr (ch n v n l trong x hi n l, a ch v nng n trong ch phong kin, t sn v v sn trong ch t bn ch ngha). - Cc giai cp khng c bn l nhng giai cp xut hin v tn ti gn vi nhng phng thc sn xut khng phi l thng tr bao gm nhng tp on ngi l tn d ca phng thc sn xut c. Chng hn, bui u ca x hi phong kin l n l. C tp on l mm mng ca phng thc sn xut tng lai, nh giai cp t sn v giai cp cng nhn trong cng trng th cng trong giai on cui ca ch phong kin. - Ngoi cc giai cp trn, trong mi hnh thi kinh t-x hi cn c cc tng lp x hi khc nh tng lp bnh dn trong x hi n l, cc tng lp tiu t sn, tiu thng, tiu ch, tr thc. X hi no cng c mt tng lp x hi c vai tr quan trng v kinh t, x hi, chnh tr, vn ha, l tng lp tr thc. H thng l tng lp ca giai cp thng tr x hi. Cc giai cp c s bin i, nhng trong mt hnh thi kinh t - x hi khng c s bin i v a v ca mt giai cp. Trong s bin i y, s c mt b phn khng phi giai cp bc lt vn ln lm giu v c th tr thnh giai cp bc lt, mt b phn ngi giu c th b ngho i v c th b ph sn. Nghin cu kt cu giai cp cho ta hiu a v, vai tr v thi chnh tr ca mi giai cp. Da vo l lun ny ng ta nh gi tnh hnh quan h giai cp nc ta: Trong thi k qu , c nhiu hnh thc s hu v t liu sn xut, nhiu thnh phn kinh t, giai cp, tng lp x hi khc nhau, nhng c cu, tnh cht, v tr ca cc giai cp trong x hi thay i nhiu cng vi nhng bin i to ln v kinh t, x hi. Mi quan h gia cc giai cp, cc tng lp x hi l quan h hp tc v u tranh trong ni b nhn dn, on kt v hp tc lu di trong s nghip xy dng v bo v T quc di s lnh o ca ng. Li ch giai cp cng nhn thng nht vi li ch ton dn tc trong mc tiu chung l c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi, dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh32

2.2. Vn u tranh giai cp 2.2.1. nh ngha u tranh giai cp.

V.I.Lnin nh ngha: u tranh giai cp l u tranh ca mt b phn nhn dn ny chng mt b phn khc, cuc u tranh ca qun chng b tc ht quyn, b p bc v lao ng chng bn c c quyn, c li, bn p bc v n bm, cuc u tranh ca nhng ngi cng nhn lm thu hay nhng ngi v sn chng nhng ngi hu sn hay giai cp t sn33. u tranh giai cp l u tranh gia cc tp on ngi m li ch c bn ca h i lp, khng th dung ho. iu kin mt giai cp tin hnh u tranh chng mt giai cp khc l giai cp nht thit phi l mt giai cp hon ton ly khai v hon ton i lp vi k th ca mnh34. V vy u tranh giai cp khng do mt l thuyt no to ra m l mt hin tng tt yu trong x hi c p bc giai cp.

32 33

CSVN: Vn kin i hi IX, Nxb. CTQG. H Ni, 2001, tr.85. V.I.Lnin: Ton tp, Nxb. Tin b. Matxcva, 1979, t.7, tr.237-238. 34 V.I.Lnin: Ton tp, Nxb. Tin b. Matxcva, 1979, t.1, tr.451. 46

2.2.2. Vai tr ca u tranh giai cp Trong x hi c giai cp i khng th u tranh giai cp l mt trong nhng ng lc pht trin quan trng. Vai tr th hin cc kha cnh sau: - Sn xut bao gi cng pht trin trong quan h gia lc lng sn xut vi quan h sn xut. Gia hai mt lun lun c mu thun. Trong x hi c giai cp i khng, biu hin v mt x hi ca ca mu thun l mu thun gia hai giai cp c bn: giai cp b tr i din cho lc lng sn xut mi, giai cp thng C p bc c u tranh tr i din cho quan h sn xut. Giai cp T do dn dt mi ngi thng tr khng bao gi t t b li ch v a v thng tr. Mu thun giai cp tt yu dn ti u tranh giai cp. u tranh giai cp ti nh cao dn ti cch mng x hi, thay th quan h sn xut c bng quan h sn xut mi, thay th hnh thi kinh t - x hi c bng hnh thi mi. - u tranh giai cp l ng lc pht trin cc mt i sng x hi trong thi k pht trin bnh thng ca x hi c giai cp. V d, s u tranh ca giai cp cng nhn chng li vic ko di ngy lao ng thc y gii ch s dng my mc mi, hon thin k thut, i mi qun l t nng cao nng sut lao ng, lm pht trin lc lng sn xut. - u tranh lm cho giai cp t sn phi tin hnh nhng ci cch mang tnh cht tin b. u tranh giai cp cng c tc dng ci to v i mi bn thn cc giai cp cch mng v qun chng nhn dn lao ng. u tranh giai cp cn thc y s pht trin ca vn ho, ngh thut, khoa hc v cc mt khc ca i sng x hi. Kt lun: u tranh giai cp khng ch l ng lc pht trin x hi c i khng giai cp m cn l ng lc pht trin pht trin x hi ni chung. 2.3. u tranh giai cp ca giai cp v sn Giai cp v sn l trung tm, i biu cho xu hng pht trin ca thi i ngy nay. Bi v, giai cp v sn l sn phm ca nn i cng nghip, l hin thn ca lc lng sn xut x hi ho, do d n c tnh t chc, k lut cao. Mc tiu, l tng ca giai cp v sn l xy dng ch ngha cng sn m giai on u l ch quan x hi. l mt ch x hi khng c t hu, khng i khng giai cp, khng bc lt, khng p bc, mnh v mi ngi v mi ngi v mnh. Trong cuc u tranh cho l tng giai cp v sn ch mt c xing xch v c c th gii, do n c tnh trit cch mng. Giai cp v sn li c h t tng Mc - Lnin, h t tng chnh tr khoa hc v tin tin nht trong thi i ngy nay v c b tham mu v i l ng cng sn lnh o. Do , giai cp v sn hon ton c kh nng thc hin c s mnh cao qu ca mnh, c t cch v iu kin lnh o qun chng lao ng trong cuc u tranh giai cp xo b x hi c xy dng Cch mng Php 1789-1794 x hi mi.

47

Cuc u tranh giai cp ca giai cp v sn din ra ngay t khi n mi ra i v pht trin t thp n cao, t t pht n t gic. Trong thi k cha c chnh quyn cuc u tranh din ra nh sau: - Hnh thc u tranh kinh t c coi l hnh thc u tranh u tin ca giai cp v sn. Lc u ch mang tnh cht t pht nh u tranh i tng lng, gim gi lm, p ph my mc, i ci thin iu kin v lm vic... - u tranh chnh tr l hnh thc cao ca u tranh giai cp ca giai cp v sn vi mc tiu l p tan chnh quyn ca giai cp t sn v thit lp chnh quyn ca giai cp v sn. thc hin c mc tiu ny, mt mt bn thn giai cp vo sn phi c t chc cht ch, c ng lm b tham mu, c ng li v phng php cch mng ng n, sng to, mt khc, phi xy dng c khi lin minh cng nng lm nng ct cho s lin minh giai cp rng ri. - Hnh thc u tranh t tng thng c tin hnh khi c ng cng sn ra i vi mc ch l gio dc cho giai cp v sn v qun chng thy r vai tr, s mnh lch s v i ca mnh; on kt rng ri vi cc tng lp lao ng khc, thot khi nh hng ca h t tng t sn, tip thu h t tng Mc - Lnin. Kt qu ca u tranh t tng s thc y cuc u tranh giai cp ca giai cp v sn tin hanh hn t t pht sang t gic. Giai cp v sn ginh c chnh quyn th cuc u tranh ca giai cp v sn trong thi k qu tin ln ch ngha cng sn vn cn l mt tt yu, bi v: - Giai cp t sn tuy b nh nhng cha b tiu dit, thm ch cn rt mnh trn nhiu lnh vc nh t tng, chnh tr, kinh t v mi quan h quc t. Do , n chng i rt gay gt hng ginh li thin ng mt. - Trong mt thi gian di, sau khi giai cp v sn ginh c chnh quyn, nhng c s d ny sinh s phn chia giai cp bc lt v giai cp ni chung vn tn ti. - Nhng t tng, tm l, tp qun ca cc giai cp c cha b qut sch, vn cn nh hng lu di trong i sng ca ng o qun chng nhn dn. - Bn quc v phn ng vn lun lun tm mi cch ph hoi, can thip bng nhiu th on khc nhau v gn y l thc hin chin lc din bin ho bnh nhm xo b thnh qu ca cch mng x hi ch ngha. Tuy nhin, cuc u tranh giai cp ca giai cp v sn din ra trong thi k qu c nhiu vn mi so vi thi k cha ginh c chnh quyn: - Mt l, iu kin mi quan trng nht l s thay i cn bn v tr x hi ca giai cp v sn. H l giai cp lnh o x hi, ch ng t chc mi hot ng ca x hi trn quy m rng ln, c iu kin tip thu v p dng cc tin b khoa hc - k thut... - Hai l, ni dung cuc u tranh giai cp chuyn t vn ginh chnh quyn sang gi chnh quyn v dng chnh quyn lm cng c t chc, xy dng x hi mi nh: thit lp Nh nc chuyn chnh v sn v h thng chnh tr do ng cng sn lnh o; trn p k th i lp, gio dc qun chng nhn dn, t chc kiu sn xut x hi c nng sut cao hn hn ch ngha t bn - Ba l, hnh thc u tranh c s dng mt cch tng hp: c bo lc v ho bnh, bng qun s v kinh t, bng gio dc v hnh chnh... Cuc u tranh din ra trn tt c cc lnh vc kinh t, chnh tr, vn ho, t tng.. Vit Nam, trong thi k qu tin ln ch ngha x hi cuc u tranh giai cp ca giai cp v sn din ra gay gt v quyt lit, bi v c im ln nht ca nc ta l t sn xut nh, nng nghip lc hu, t cung, t cp, tin ln ch ngha x hi, b qua ch t bn ch ngha. Do , cch mng x hi ch ngha Vit Nam va phi tun theo nhng quy lut chung, va b tri phi bi nhng quy lut c th. ng ta xc nh: Mi quan h gia cc giai cp, cc tng lp x hi l quan h hp tc v u tranh trong ni b nhn dn, on kt v hp tc lu di trong s nghip xy dng v bo v T quc di s lnh o ca ng. Li ch giai cp cng nhn thng nht vi li ch ton dn tc trong mc tiu chung l: c lp dn tc gn lin vi
48

ch ngha x hi, dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. Ni dung ch yu ca u tranh giai cp trong giai on hin nay l thc hin thng li s nghip cng nghip ho, hin i ho theo nh hng x hi ch ngha, khc phc tnh trng nc ngho, km pht trin; thc hin cng bng x hi, chng p bc, bt cng; u tranh ngn chn v khc phc nhng t tng v hnh ng tiu cc, sai tri; u tranh lm tht bi mi m mu v hnh ng chng ph ca cc th lc th ch; bo v c lp dn tc, xy dng nc ta thnh mt nc x hi ch ngha phn vinh, nhn dn hnh phc35. Bn cnh nhng quan im v u tranh giai cp nu trn, hin nay ng ta cn nhn mnh vn on kt: i on kt ton dn tc trn nn tng lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc, di s lnh o ca ng, l ng li chin lc ca cch mng Vit Nam; l ngun sc mnh, ng lc ch yu v l nhn t c ngha quyt nh bo m thng li bn vng ca s nghip xy dng v bo v T quc36. 3. NH NC 3.1. Ngun gc, bn cht v chc nng ca nh nc 3.1.1. Ngun gc Nh nc Nhng Nh nc xut hin sm nht khong t 3200 n 4000 nm trc cng nguyn. Nh nc ra i sau khi x hi th tc nguyn thu tan r. Nguyn nhn ra i ca nh nc l: khi ch t h ra i, x hi c s phn chia giai cp, mu thun giai cp khng th iu ho. Nguy c cc giai cp tiu dit nhau, tiu dit c x hi xut hin. thot khi thm ha nh nc ra i. "Nh nc l sn phm v biu hin ca nhng mu thun giai cp khng th iu ha c" 37 Trong lch s c bn kiu Nh nc ca bn giai cp thng tr x hi. Lc u l nh nc ch n, l sn phm ca mu thun khng th iu ha gia giai cp ch n c giai cp n l. Sau l nh nc phong kin, nh nc t sn v nh nc v sn. 3.1.2. Bn cht ca Nh nc Nh nc l mt kiu t chc x hi ca x hi c giai cp, n l mt b my c h thng t chc cht ch tc ng vo mi mt ca i sng x hi nhm bo v li ch v a v x hi ca giai cp thng tr. Nh nc bao gi cng l ca mt giai cp nht nh, khng c Nh nc ca nhiu giai cp v cng khng c ci gi l Nh nc ton dn. Nh nc thng l ca giai cp thng tr v kinh t, nh giai cp ny cng tr thnh giai cp thng tr v chnh tr, c thm cng c n p v bc lt giai cp khc, bo v li ch giai cp mnh. V bn cht nh nc Ph.ngghen vit: Nh nc chng qua ch l mt b my ca mt giai cp ny dng trn p mt giai cp khc 38, l b my dng duy tr s thng tr ca giai cp ny i vi giai cp khc, l c quan quyn lc ca mt giai cp i vi ton x hi, l cng c chuyn chnh ca mt giai cp. "Nh nc ni chung, ch l s phn nh, di hnh thc tp trung, ca nhng nhu cu kinh t ca giai cp thng tr trong sn xut39. l bn cht ca nh nc theo nguyn ngha, tc nh nc ca giai cp bc lt.

35 36

CSVN: Vn kin i hi IX, Nxb. CTQG, HN. 2001. tr. 85, 86. CSVN: Vn kin i hi IX, Nxb. CTQG, HN. 2006. tr. 116. 37 V.I.Lnin (1976), Ton tp, Nxb. Tin b, Mtxcva, t.33, trg 9
38
39

C. Mc v ngghen: Ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 1995, t.22, tr. 290 - 291. C.Mc va ngghen: Sd , t.21, tr.442.
49

Vy c th nh ngha: nh nc l thit ch quan trng nht ca kin trc thng tng, l b phn c bn nht ca h thng chnh tr, gm b my quan liu, qun i, nh t, cnh st do giai cp thng tr t chc ra thc hin quyn lc chnh tr v li ch kinh t ca giai cp mnh. Vn dng vo nc ta, ng ta xc nh nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam mang bn cht giai cp cng nhn Vit Nam. Do c im ca nc ta nn: Nh nc ta l cng c ch yu thc hin quyn lm ch ca nhn dn, l Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn40. Nh nc ta l Nh nc php quyn x hi ch ngha . Cn xy dng c ch vn hnh ca Nh nc, bo m nguyn tc tt c quyn lc nh nc u thuc v nhn dn41. (Tuy nhin cng c trng hp, nh nc gi c mt mc c lp no i vi c hai giai cp i ch, khi cuc u tranh gia chng t ti th cn bng nht nh; hoc nh nc cng c th thc hin s tha hip v quyn li tm thi gia nhng giai cp chng li mt giai cp khc. Nhng trng hp trn l c tnh cht ngoi l v tm thi). 3.1.3. c trng ca Nh nc Bn cht ca nh nc th hin ba c trng c bn: Mt l, Nh nc qun l dn c trn mt vng lnh th nht nh. Nh nc hnh thnh trn c s s phn chia dn c theo lnh th c tr (trong x hi th tc th s phn chia dn c theo huyt thng). Quyn lc Nh nc c hiu lc vi mi thnh vin trong bin gii quc gia bt k h thuc huyt thng no. Mi nh nc c xc nh bng mt bin gii quc gia. Hai l, s thit lp mt quyn lc cng cng. Nh nc c mt b my quyn lc chuyn nghip mang tnh cng ch i vi mi thnh vin trong x hi, gm nhng i v trang c bit (quan i, cnh st, tnh bo, to n, tri giam, nh t...) v b my qun l hnh chnh. Nh nc thc hin quyn lc ca mnh trn c s sc mnh cng bc ca php lut v dng cc thit ch bo lc php lut c thc thi. Ba l, nh nc hnh thnh h thng thu kho duy tr v tng cng b my thng tr. Thu l mt ch ng gp c tnh cht cng bc v kinh t i vi x hi nui sng b my cai tr. 3.1.4. Hai chc nng c bn ca Nh nc Chc nng i ni ca nh nc nhm duy tr trt t kinh t, chnh tr v trt t x hi theo li ch giai cp mnh. Chc nng i ngoi ca nh nc nhm bo v lnh th quc gia v thc hin cc mi quan h vi cc quc gia khc nh: chng xm lc bo v lnh th hoc xm lc m rng lnh th; thit lp cc quan h trao i kinh t, vn ho, khoa hc... pht trin t nc. C hai chc nng trn u c tin hnh ng thi phc v cho li ch ca giai cp thng tr, trong chc nng i ni quyt nh tnh cht chc nng i ngoi; ngc li tnh cht v nhng nhu cu ca chc nng i ngoi c tc ng mnh m tr li chc nng i ni. 3.2. Nh nc x hi ch ngha 3.2.1. Nh nc x hi ch ngha l nh nc kiu mi Sau khi ginh chnh quyn t tay giai cp t sn, nhn dn lao ng thit lp Nh nc kiu mi, Nh nc x hi ch ngha, Nh nc khng nguyn ngha hay Nh nc na Nh nc.
40 41

VKH IX, 2001, tr. 131.

50

VKH IX, 2006, tr. 45

- Nh nc x hi ch ngha l Nh nc ca giai cp cng nhn, song do v tr, c im ca giai cp ny nn Nh nc i din cho li ch ca a s nhn dn lao ng, chng li thiu s bc lt v chng i b nh nhng cha b tiu dit. - Nh nc x hi ch ngha do ng cng sn t chc v lnh o, ly hc thuyt Mc - Lnin lm h t tng chnh tr chnh thng, da trn khi lin minh cng nng v tr thc, thc hin quyn lm ch ca nhn dn lao ng. - Nh nc va trn p bng bo lc i vi bn phn cch mng, va t chc xy dng x hi mi; va thc hin hnh chnh, cng ch va trc tip qun l cc qu trnh pht trin kinh t ca t nc. - Nh nc x hi ch ngha l Nh nc qu i ti s tiu vong Nh nc. ng nhin s tiu vong y l mt qu trnh lu di v cng gn n giai on tiu vong th Nh nc cng phi mnh ln hn bao gi ht. 3.2.2. Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam Nh nc ca ta cng c y nhng c im ca Nh nc x hi ch ngha nh nu trn y. tin vo cng nghip ho, hin i ho t nc, Ngh quyt Trungng 3 (kho VIII) ca ng ta ra ba ch trng: - Tip tc pht huy tt hn quyn lm ch ca nhn dn qua cc hnh thc dn ch di din v dn ch trc tip dd nhn dn tham gia xy dng v bo v Nh nc, nht l vic gim st, kim tra ca nhn dn i vi hot ng ca c quan v cn b, cng chc Nh nc. - Tip tc xy dng v hon thin Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam trong sch, vng mnh, hot ng c hiu lc, hiu qu; cn b, cng chc Nh nc thc s l cng bc, tn tu phc v nhn dn. - Tng cng s lnh o ca ng i vi Nh nc; xy dng v hon thin ni dung, phng thc lnh o ca ng vi nh nc. i hi X nhn mnh: Xy dng c ch vn hnh ca Nh nc php quyn x hi ch ngha, bo m nguyn tc tt c quyn lc nh nc u thuc v nhn dn; quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng, phi hp gia cc c quan trong vic thc hin quyn lp php, hnh php v t php. Hon thin h thng php lut, tng tnh c th, kh thi ca cc quy nh trong vn bn php lut. Xy dng v hon thin c ch kim tra, gim st tnh hp hin v hp php trong cc hot ng v quyt nh ca cc c quan cng quyn42. 4. DN TC, QUAN H DN TC 4.1. Qu trnh hnh thnh dn tc 4.1.1. Khi nim dn tc Dn tc l cng ng ngi hnh thnh trong qu trnh lch s vi nhng c trng c bn l: cng chung sng trn mt lnh th, cng chung v kinh t, cng c chung mt ngn ng v cng c chung mt nn vn ho, tm l. Bn c trng ca dn tc c quan h cht ch vi nhau trong mt chnh th ng thi mi c trng c mt v tr xc nh. 4.1.2. Qu trnh hnh thnh dn tc Con ngi t khi ra i lun lun sng trong nhng cng ng khc nhau nh th tc, b lc, b tc. Th tc v b lc l nhng hnh thc cng ng ngi u tin trong lch s, thi i cng sn nguyn thy, trong yu t huyt thng gi vai tr chi phi. Tip theo l hnh thc b tc hnh thnh, tn ti trong ch n l v phong kin. Nhng nhn t tc ngi trong cng ng th tc, b tc c k tha v pht trin mc cao hn, nhng b s chi phi ca nhn t kinh t, nhn t giai cp. phng Ty khi CNTB ra i, cng ng b tc pht trin thnh dn tc do hnh thnh th trng dn tc t s pht trin ca LLSX ca nn KT hng ha tin t. Khi
42

CSVN: Vn kin i hi i biu ton quc ln th X, Nxb. CTQG, HN. 2006. tr. 126
51

hng ro ngn cch gia cc vng, cc b tc khng cn, tnh trng ct c a phng b ph v v dn tc xut hin trn c s mt b tc hoc do nhiu b tc hp nht vo vi nhau hnh thnh "...mt dn tc thng nht, c mt chnh ph thng nht, mt lut php thng nht, mt li ch dn tc thng nht, c tnh giai cp v mt hng ro thu quan thng nht"43. l dn tc t sn, thuc loi quc gia dn tc c nhiu dn tc trong mt quc gia. mt s nc phng ng, cng ng dn tc xut hin trc ch ngha t bn do s thc y ca cc nhn t t nhin v x hi trong qu trnh u tranh xy dng nc v gi nc. Loi ny gi l dn tc tin t bn, l mt loi quc gia dn tc, nh: dn tc Vit Nam, dn tc Trung Hoa v.v. (Dn tc cn c dng vi ngha l mt b phn ca quc gia, v d: dn tc kinh, dn tc v.v.) chu Phi dn tc hnh thnh thng gn vi qu trnh u tranh gii phng dn tc khi ch thng tr ca ch ngha quc, ch ngha thc dn.

43

C.Mc v Ph.ngghen (1995), Sd, t.43, tr. 603

52

4.2. Tnh giai cp ca vn dn tc v dn tc Vit Nam 4.2.1. Tnh giai cp ca vn dn tc Trong cc thi k lch s vn dn tc v giai cp lun lun c mi quan h hu c vi nhau: - Thi k ch ngha t bn ang ln, cc phong tro dn tc u mang ni dung chng phong kin v khng nh vai tr ca giai cp t sn. Vn dn tc lc ny mang tnh cht ca giai cp t sn cp tin. - Bc sang thi k ch ngha quc th giai cp t sn i p bc cc dn tc thuc a v n p cc phong tro t do dn ch ca qun chng nhn dn trong nc. Trong iu kin giai cp v sn nm ngn c dn tc nn cc phong tro dn tc u mang tnh cht giai cp v sn, khi giai cp v sn phi t vn ln thnh giai cp dn tc, phi t mnh tr thnh dn tc44 - Do vn dn tc lun lun c tnh giai cp, nn cc vn chnh tr trong mt dn tc, quc gia nh: Nh nc, php lut, ng phi, mi quan h gia cc dn tc... u phc v li ch ca giai cp cm quyn. 4.2.2. Dn tc Vit Nam Ngoi c im hnh thnh sm nh ni trn, dn tc Vit Nam cn c nhng c im sau y: - L mt cng ng a sc tc gm 54 dn tc anh em cng chung sng, dng nc v gi nc lu di. Do , to nn truyn thng ho hp dn tc, khng c chin tranh dn tc trong lch s. Cha ng ta thu xa cn nng quan h dn tc thnh quan h gia nh, thng qua hn nhn on kt dn tc. - T khi c ng, truyn thng on kt, ho hp dn tc c nng ln mt cht lng mi. ng ta tng kt v coi nh l mt trong nhng bi hc ln a cch mng Vit Nam i t thng li ny n thng li khc. ng ta trong Vn kin i hi X khng nh: i on kt ton dn tc trn nn tng lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc, di s lnh o ca ng, l ng li chin lc ca cch mng Vit Nam; l ngun sc mnh, ng lc ch yu v l nhn t c ngha quyt nh bo m thng li bn vng ca s nghip xy dng v bo v T quc45 5. GIA NH 5.1. Khi nim, lch s gia nh Gia nh l mt cng ng x hi c bit gn b nhng con ngi vi nhau bng quan h hn nhn v quan h huyt thng: quan h hn nhn gia v v chng; quan h huyt thng gia cha m vi con ci; gia anh em vi nhau. Trc khi c hnh thc gia nh mt v mt chng hin i th trong lch s tng tn ti nhiu hnh thc gia nh theo kiu qun hn nh gia nh huyt tc, gia nh Punaluan... S ra i gia nh mt v mt chng gn b vi s pht trin lc lng sn xut, dn ti ch t hu v t liu sn xut v s phn ho giai cp trong x hi. 5.2. V tr ca gia nh trong s pht trin ca x hi Gia nh l t bo ca x hi, ni thc hin hai loi ti sn xut: ti sn xut ra ca ci vt cht v ti sn xut ra con lm cho x hi tn ti, pht trin lu di, trng cu. Gia nh l t m em li hnh phc cho mi c nhn trong sut cuc i. Bi v, gia nh, mi thnh vin c chm sc chu o vi trch nhim v tnh yu thng, c an ton, c ngh ngi v c cn bng tm sinh l.
44 45

C.Mc v Ph.ngghen (1995), Sd, t.4, tr.624. CSVN: Vn kin i hi i biu ton quc ln th X, Nxb. CTQG, HN. 2006. tr. 126
53

Gia nh l ni sinh v nui dy con ci, gp phn quyt nh vo s trng tn ca c gia nh v x hi. Do , gia nh l mt cng ng khc vi cc cng ng khc ch c s trung hp v lch s v lgc. Ngha l khi c con ngi th c gia nh, cn tn ti con ngi th cn gia nh, x hi cng pht trin th gia nh cng pht trin theo. 5.3. Gia nh di ch ngha x hi 5.3.1. Nhng tin ra i gia nh mi x hi ch ngha - Tin chnh tr - x hi, Nh nc x hi ch ngha di s lnh o ca ng cng sn ban hnh nhng o lut, nhng chnh sch nhm th tiu nhng nh kin v ng cp, dn tc v tn gio trong hn nhn. - Tin kinh t - x hi, l ch s hu x hi ch ngha v t liu sn xut, xy dng nn sn xut ln c trnh khoa hc, k thut, cng ngh ngy cng hin i to ra ct vt cht cho s hnh thnh gia nh mi. - Tin t tng - vn ho: vi h t tng Mc - Lnin lm kim ch nam, ng thi vi nhng cuc cch mng trong kinh t, ng ta rt coi trng cuc cch mng vn ho, t tng. Kt qu ca n gp phn hnh thnh nhanh nhng quan nim mi v hn nhn, hnh phc, nui dy con ci, trch nhim v ngha v cng dn i vi gia nh v x hi. 5.3.2. c im ca gia nh x hi ch ngha - L mt gia nh mt v mt chng hin i, ngha l n c xy dng trn c s tnh yu ch khng phi s mn ng h i v a v x hi hay ti sn. - Ngoi hai chc nng ca gia nh ni chung, gia nh mi x hi ch ngha c bit quan tm nhng vn sau: Mt l, lm cho gia nh tr thnh mi trng tt nui, dy th h tr nhm cung cp cho x hi nhng cng dn tt, nhng ngi lao ng c c, tr, th, m pht trin cao. Hai l, gia nh t chc i sng vt cht v vn ho tinh thn cho mi thnh vin, cho gia nh c i sng vt cht ngy cng y , i sng vn ho tinh thn phong ph, lnh mnh v mt bu khng kh ho thun, tn trng gip ln nhau trn c s tnh yu thng v trch nhim. ng ta lun qun trit quan im trn. i hi X ng ta a khng nh: Pht huy nhng gi tr truyn thng tt p ca gia nh Vit Nam, thch ng vi nhng i hi ca qu trnh cng nghip ho, hin i ho. Xy dng gia nh no m, bnh ng, tin b, hnh phc, tht s l t m cua mi ngi, l t bo lnh mnh ca x hi, l mi trng quan trng hnh thnh, nui dng v gio dc nhn cch con ngi46 Cu hi n tp bi 6
1. Phn tch ngha giai cp v u tranh giai cp ca Lnin, t rt ra nhng ngha. 2. Trnh by nhng vn : ngun gc, bn cht, c trng v chc nng ca Nh nc. Ti sao ni Nh nc x hi ch ngha l nh nc kiu mi? 3. Th no l dn tc? Phn tch tnh giai cp ca vn dn tc, dn tc Vit Nam c nhng c im g? 4. Phn tch khi nim v vai tr ca gia nh; nhng c trng c bn ca gia nh mi x hi ch ngha l g?

Bi 7 (3) CON NGI, NHN CCH,

46

CSVN: Vn kin i hi X, Nxb. CTQG, HN. 2006. tr. 104

54

MI QUAN H GIA C NHN V X HI

1. BN CHT CON NGI 1.1. Khi nim v con ngi Tu theo gc nghin cu, mi khoa hc c cch nh ngha khc nhau v con ngi. T gic trit hc th: Con ngi l mt thc th thng nht gia mt sinh hc vi mt x hi, lun gi vai tr ch th trong mi hot ng. Con ngi l mt thc th sinh hc th hin: C th con ngi chu s quy nh bi nhng quy lut sinh hc tn ti, pht trin. V mt ny, gia cc cc nhn khng c s ging nhau v th lc v tr lc. Nhng thuc tnh, nhng c im sinh hc, qu trnh tm - sinh l, cc giai on sinh thnh, pht trin v mt i quy nh bn tnh sinh hc ca c nhn con ngi. Mt x hi quy nh s khc nhau gia con ngi vi loi vt. Tnh x hi ca con ngi biu hin mt cch cn bn trong hot ng sn xut vt cht lm thay i, ci bin gii t nhin, sng to ra ca ci phc v cho mnh; hnh thnh, pht trin ngn ng v t duy; xc lp quan h x hi. Nh quan h x hi m con ngi tr thnh con ngi vn ho, mi hnh vi sinh vt bn nng u mang tnh nhn vn. Trong hai mt ni trn th mt sinh hc l iu kin cn, mt x hi l iu kin . Do , con ngi lun gi vai tr ch th trong mi hot ng. Vai tr ny ph thuc vo tr tu ca mi c nhn. 1.2. Bn cht con ngi Bn cht con ngi cng c nhiu quan nim khc nhau: - Ch ngha duy tm v tn gio cho rng, bn cht con ngi do nhng lc lng siu t nhin chi phi nh nim, nim tuyt i, ci ph bin, cha, thng ... - Cc loi ch ngha duy vt: siu hnh, my mc, tm thng, nhn bn... thng gii thch bn cht con ngi mt cch phin din, tuyt i ho mt ny hay mt kia. Khi th nhn mnh yu t di truyn tc loi, khi li nhn mnh yu t mi trng a l hoc tch ri mt x hi v mt sinh vt... - Cc khoa hc c th nh: y hc, nhn chng hc, tm l hc, gio dc hc... nghin cu tng mt, tng b phn v con ngi. Tuy t c nhiu hiu bit v con ngi, song vn c khuynh hng phin din, cc oan v lnh vc nghin cu ca mnh. Khc phc nhng khim khuyt ca cc quan im trn y, C.Mc cho: Bn cht con ngi khng phi l ci tru tng c hu ca cc c nhn ring bit. Trong tnh hin thc ca n bn cht con ngi l tng ho nhng quan h x hi 47. Lun im ny bao hm nhng ni dung sau: - Trong tnh hin thc ngha l con ngi l con ngi trong hot ng thc tin to ra nhng gi tr vt cht v tinh thn th mi tr thnh con ngi. - Khi ni tng ho ngha l cc quan h x hi c s tc ng tng tc ln nhau, cng tc ng tng hp hnh thnh bn cht con ngi. Ci tng ho C.Mc cn gi l hon cnh sng ca con ngi. Do mun to ra con ngi phi to ra hon cnh c tnh ngi. Ch trong hon cnh vi ton b cc quan h x hi (quan h giai cp, dn tc, thi i; quan h chnh tr, kinh t; quan h c nhn, gia nh, x hi...) con ngi mi tng ho hnh thnh bc l ton b bn cht x hi ca mnh. - C. Mc nhn mnh mt quan h x hi l mt ch o, mt bn cht x hi ca con ngi, ng thi cng xc nh mi quan h bin chng gia mt x hi v mt sinh vt ca con ngi. - Khng c con ngi tru tng, thot ly mi hon cnh lch s x hi. Con ngi l nhng ngi c th, sng trong mt iu kin c th. Do vy bn cht con ngi vn ng pht trin, ph thuc vo bn cht hnh thi kinh t - x hi. Con ngi trong hnh
47

C.Mc va Ph.ngghen: Ton tp, Nxb. CTQG, H Ni, 1995, t.3, tr.11.
55

thi kinh t - x hi cng sn ch ngha va l sn phm va l ch th ca hon cnh. Do cng vi vic to ra iu kin, hon cnh cn: p ng yu cu v con ngi v ngun nhn lc l nhn t quyt nh s pht trin ca t nc, Xy dng chin lc quc gia v nng cao sc kho, tm vc con ngi Vit Nam, tng tui th v ci thin cht lng ging ni48. Bn cht con ngi mang tnh ph bin ch khng phi l duy nht, cn thy tnh a dng v cc mt ca mi c nhn. 2. NHN CCH 2.1. Khi nim v cc yu t nh hng n nhn cch 2.1.1. Khi nim nhn cch C nhiu quan nim v nhn cch. Ch ngha duy tm v tn gio quan nim c tnh ngi bm sinh, cha l nhn cch ti cao nht c trc v chi phi nhn cch con ngi... Ch ngha duy vt ngoi mc xt v cc khoa hc c th thng c xu hng tuyt i ho mt tm l, sinh l, xem nh mt x hi hay tch ri mt x hi v mt t nhin ca nhn cch. Ngy nay ngi ta a ra quan nim tng hp v ng n v nhn cch. Nhn cch l t hp thi , thuc tnh ring trong qu trnh hot ng ca tng ngi vi t nhin, x hi v bn thn. Khi nim trn nhn mnh mt hnh ng, ngha l nhn cch con ngi ch bc l trong hnh ng, thng qua cc quan h ng x ca con ngi vi t nhin, x hi v bn thn.
(Nhn cch ni ln bn sc c o, ring bit ca c nhn, l ni dung v tnh cht bn trong ca c nhn. Nhn cch biu hin ci ti ca mi c nhn, l s tng hp c yu t sinh hc, tm l, x hi, to nn c trng ring v di truyn, v sinh l thn kinh, v hon cnh sng ca c nhn theo cch ring ca mnh. C nhn tip thu nhng gi tr vn ha x hi ri sng lc, tip nhn c la chn hnh thnh nhng gi tr nh hng nh l tng, nim tin, quan h li ch xc lp cc hnh vi c th, hnh thnh nhn cch trong quan h x hi. Ni khi qat nhn cch l ton b nhng nng lc v phm cht x hi - sinh l - tm l ca c nhn to thnh mt chnh th ng vai tr ch th t thc, t nh gi, t khng nh, t iu chnh mi hot ng ca mnh49).

2.1.2. Cu trc ca nhn cch

Nhn cch khng phi l bm sinh, n c hnh thnh v pht trin vi cu trc: - Ht nhn ca nhn cch l th gii quan ca c nhn, l ton b nhng quan im, l lun, l tng, nim tin, nh hng gi tr...ca c nhn - Ci bn trong ca nhn cch l nhng nng lc, phm cht x hi ca c nhn nh th cht, nng lc tr tu, trnh chuyn mn, cc phm cht chnh tr, php lut, o c, thm m... - Ci su kn v nhy cm nht ca nhn cch l tm hn con ngi, n l tng su ca nhn cch, l th gii ni tm c th thc y hay kim ch hnh vi ca con ngi. 2.2. Nhng tin v qu trnh hnh thnh nhn cch ca con ngi mi x hi ch ngha Vit Nam 2.2.1. Nhng tin - Tin vt cht, trc ht nhn cch phi da trn c s sinh hc, tc l mt con ngi c s pht trin y , khng khim khuyt v c th, gic quan v t duy. Song, y ch l iu kin cn, bi v nhn cch khng phi l nhng yu t sn c trong cu trc c th ri ln dn ln v lng theo thi gian m khng gian m n c hnh thnh dn dn cng vi s pht trin c nhn v s quy nh ca mi trng x hi.
48 49

VKH X, 2006, tr. 102

56

ng ch bin: GS.TS. Nguyn Hu Vui...(2002), GT trit hc Mc-Lnin (dng trong cc trng H,C), Nxb. CTQG, HN, trg. 476.

Tin vt cht ng vai tr iu kin chnh l mi trng x hi, l gia nh v x hi vi nhng truyn thng, nhng gi tr vn ho vt cht v vn ho tinh thn. V mt ny th mi c nhn c mt mi trng ring, c o, t quy nh s khc nhau v sc thi nhn cch c nhn. T c th thy rng, s phong ph ca cc quan h x hi m c nhn tham gia quy nh s phong ph ca nhn cch. Tuy nhin, mi quan h gia nhn cch v mi trng x hi khng phi l mt chiu m l quan h bin chng: mi c nhn, mt mt, tip nhn s tc ng ca mi trng x hi mt cch tch cc, c ci bin, lc b, tha k v chuyn ho bin thnh ci bn trong ca mnh; mt khc, thng qua hot ng tch cc ca mi c nhn li tc ng tr li mi trng x hi. S hnh thnh nhn cch ca con ngi mi x hi ch ngha cng khng nm ngoi nhng tin trn, nhng trn mi yu t c s khc nhau v cht so vi cc x hi c giai cp trong lch s. Chng hn, yu t con ngi sinh hc, l con ngi c c x hi chm lo, tn trng, gip t trong bo thai n tui trng thnh. Yu t mi trng x hi c xy dng trn nn tng ca phng thc sn xut x hi ch ngha hnh thnh nn gio dc mi, cc mi quan h x hi mi, cc chun mc gi tr mi cho s ra i mt nhn cch mi. - Tin t tng v gio dc, nng ct ca tin t tng l ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh, l nhng l lun v t tng va c tnh khoa hc, va c tnh cch mng, va thm m ch ngha nhn vn cao c: Tt c do con ngi, tt c v con ngi vi l tng ti cao l con ngi gii phng, con ngi t do, pht trin ton din. S hnh thnh nhn cch ni chung v nhn cch x hi ch ngha ni ring din ra trong c i ngi, trong gio dc v t gio dc c vai tr c bit quan trng, v gio dc l hot ng c nh hng ca con ngi nhm hnh thnh v pht trin nhn cch nhanh hn. V vy ng ta xc nh: Cng vi khoa hc v cng ngh, gio dc v o to l quc sch hng u nhm nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti 50, v Pht trin gio dc v o to l mt trong nhng ng lc quan trng thc y s nghip cng nghip ho, hin i ho, l iu kin pht huy ngun lc con ngi - yu t c bn pht trin x hi, tng trng kinh t nhanh v bn vng 51 2.2.2. Qu trnh hnh thnh nhn cch con ngi mi x hi ch ngha Vit Nam Nhn cch ca mi c nhn khng phi hnh thnh mt lc, mt ln l xong m din ra theo mt qu trnh, sut c i ngi. ng nhin, trong qu trnh c nhng thi k quan trng hn (theo quan im ca cc nh tm l - nhn cch th thi k l trc tui 30). Qu trnh hnh thnh nhn cch con ngi mi x hi ch ngha ni chung v Vit Nam cng khng nm ngoi tnh quy lut .
50 51

CSVN: (1996), Vn kin i hi VIII, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, tr. 107.
CSVN: (2001), Vn kin i hi IX, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, tr. 108, 112.
57

Trc ht phi tng bc to lp nhng tin cho s hnh thnh nhn cch x hi ch ngha Vit Nam. l tin vt cht, l nn kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha; tin t tng l ch ngha Mc - Lnin, t tng H Ch Minh v tin gio dc l ci cch h thng gio dc quc dn nhm nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti. T nhng quan im trn, ng ta xc nh: Xy dng v hon thin gi tr, nhn cch con ngi Vit Nam, bo v v pht huy bn sc vn ho dn tc trong thi k cng nghip ho, hin i ho, hi nhp kinh t quc t. Bi dng cc gi tr vn ho trong thanh nin, hc sinh, sinh vin, c bit l l tng sng, li sng, nng lc tr tu, o c v bn lnh vn ho con ngi Vit Nam52. M hnh nhn cch con ngi mi x hi ch ngha Vit Nam l m hnh ng. Trong thi k qu hin nay, v i th, m hnh l: - T gic nng cao trnh l lun Mc - Lnin hnh thnh th gii khoa hc v phng php lun bin chng. - Hng say hc tp, nng cao trnh vn ho, chuyn mn c nng lc tht s trong cng vic, c sng kin, ci tin cng tc a n nng sut, hiu qu cao. - Khng ngng nng cao o c, li sng trn c s nhng chun mc gi tr mi v ang hnh thnh trong x hi. 3. QUAN H GIA C NHN VI TP TH, C NHN V X HI 3.1. Quan h gia c nhn vi tp th 3.1.1. Khi nim c nhn v tp th C nhn l khi nim ch con ngi c th sng trong mt x hi nht nh c mt h thng nhng c im c th khc bit vi nhng c nhn khc v mt sinh hc cng nh mt x hi. V mt sinh vt mi c nhn l mt c th sng ring bit vi cu trc thn th v c im sinh l ring. V mt x hi c nhn c nhng khc bit v nng lc, trnh v phm cht x hi.

(C nhn c phn bit vi cc c th khc thng qua tnh n nht v tnh ph bin ca n. C nhn cng khc vi con ngi. Con ngi l khi nim dng ch tnh ph bin trong bn cht ngi ca tt c cc c nhn. Cc c nhn sng v hot ng trong cc nhm, cng ng v tp on x hi khc nhau, mang tnh lch s xc nh. Yu t x hi l c trng cn bn hnh thnh c nhn. Nu nh mt a tr cha tip nhn cc quan h x hi th cha tr thnh mt c nhn. C nhn va l mt chnh th n nht, va mang tnh c bit, va mang tnh ph bin, l ch th ca lao ng, ca mi quan h x hi ca nhn thc nhm thc hin chc nng c nhn v chc nng x hi trong mt giai on pht trin nht nh ca lch s - x hi).

T khi nim c nhn, trong nh gi v giao cng vic ta cn ch nhng c im ring, (mi c nhn phm cht, nng lc khc nhau, c i sng ring, c quan h x hi ring, c nhu cu, nguyn vng v c li ch ring), nhng iu khng loi tr c nhn l thnh vin ca x hi v mang bn cht x hi, phc tng nhng quy nh chung ca x hi. Tp th l mt tp hp quan h cc c nhn thnh tng nhm x hi da trn nhng quan im chung v li ch, v nhng nhu cu kinh t, chnh tr, o c, thm m...v quan im t tng. T hnh thnh nn nhiu loi tp th: mt gia nh, mt lp hc, mt c quan, mt x nghip, mt cng ty, mt cu lc b... 3.1.2. Quan h gia c nhn v tp th Gia c nhn v tp th c quan h va thng nht va i lp. S thng nht th hin: Bn cht con ngi mang tnh cng ng v vy mi c nhn ch tn ti v pht trin c trong mt cng ng, mt tp th nht nh. Quan h gia c nhn v tp th l quan h gia b phn vi chnh th, gia yu t vi h thng.
52

CSVN: (2006), Vn kin i hi XI, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, tr. 106
58

C nhn tch khi cng ng, tp th th khng cn ng ngha c nhn con ngi na. Cng ng, tp th tn ti, ra i nh l mt nhu cu khch quan. Cng ng, tp th ch tn ti vng chc khi n c ra i v c t chc bi nhng nhu cu, nhng quy lut khch quan ca x hi, cng ng, tp th v c nhn. S i lp bin chng gia c nhn v tp th th hin: C nhn c nhng nhu cu, li ch c bn ging nhau nhng c nhn cng c nhng nhu cu v li ch khng hon ton ging nhau. V vy, trong quan h vi tp th: - Mt mt cc c nhn c nhu cu phi t chc li trong tp th, khng tch khi tp th, ch tn ti trong tp th vi mt c ch, th ch hot ng; - Mt khc, c nhn cng c khuynh hng c lp, t do, thot khi nhng rng buc ca cng ng, tp th (c th theo hng tch cc hc cha tch cc). Nh vy trong tp th c nhng li ch chung ca tp th, c nhng li ch ca cc thnh vin. Cn chng li khuynh hng cc oan ch thy s thng nht, lm cho c nhn ho tan trong tp th khng cn l c nhn, l siu hnh, hoc tuyt i ho c nhn s bin thnh ch ngha c nhn.
(S thng nht c nhn v tp th l iu kin c bn m bo cho s tn ti v pht trin ca mi c nhn v tp th. Tuy nhin s thng nht ph thuc:- V khch quan: bt ngun t bn cht x hi ca mi thnh vin, t bn cht i sng loi ngi l tnh cng ng, t nhng quy nh, quy tc ca tp th bt buc mi thnh vin thc hin. - V ch quan l nng lc t tip nhn nhng quy nh, quy tc ca tp th, iu chnh mi suy ngh v hnh vi ca mi c nhn. Quan h li ch c nhn v tp th: Li ch ca tp th l iu kin, c s gii quyt li ch c nhn, l nhng li ch c bn, lu di ca c nhn. Tuy nhin li ch tp th khng bao hm v khng th gii quyt ht mi li ch a dng ca c nhn. Li ch ca c nhn ch c c khi bit phc tng v t li ch tp th ln trn, nhng li ch ca c nhn li l ng lc trc tip. Do vy, suy n cng, thc cht quan h c nhn v tp th l quan h li ch v cn c s kt hp hi ha li ch ca c nhn v li ch ca tp th).

to lp quan h bin chng gia c nhn v tp th cn tun theo cc nguyn tc sau: Kt hp hi ho li ch v a v x hi ca c nhn v tp th trn tinh thn: S pht trin t do v ton din ca mi ngi l iu kin cho s pht trin t do v ton din ca tt c mi ngi. C nhn tn trng tp th: tn trong nhu cu chung, tn trng cc quyt nh ng n ca tp th, c thc trch nhim v ngha v trc tp th v c mi quan h thn i bnh ng gia cc thnh vin trong tp th. Tp th lun quan tm c nhn v cc nhu cu vt cht, tinh thn, s pht trin ti nng, phm cht, nng khiu, nhn cch Trong gio dc nh trng, nu to c nhng iu kin mi trng vn ho tt nh iu kin n, , hc tp, cu lc b vi cc sinh hot vn ho tinh thn tt th s c kt qu tt trong gio dc o to con ngi. 3.2. Quan h gia c nhn vi x hi T gc tip cn khc nhau c cc khi nim khc nhau v x hi nh: X hi l khi nim phn bit vi gii t nhin; x hi loi ngi bao trm ton b nhn loi vi cc hnh thc cng ng dn tc khc nhau. Quan h gia c nhn v x hi c nhng ni dung thng nht vi quan h gia c nhn v tp th, chng u da trn c s li ch, biu hin quan h gia ci b phn v ci ton th, ng thi th hin tnh tt yu v bin chng, va thng nht, va mu thun. Tnh tt yu th hin c nhn khng th tch khi x hi, pht trin bn ngoi x hi, v khng c x hi nu khng c s lin kt cc c nhn. L quan h bin chng v x hi v c nhn c s tc ng qua li vi nhau: x hi to iu kin cho c nhn pht trin, nng sc mnh ca c nhn trong tp th hn sc mnh n l, tch ri ca mi c nhn. Cc c nhn hp thnh x hi to ra mt cht lng khng phi l s cng gin n m l
59

mt cht lng l kt qu ca s tng hp lc ln hn tng s cht lng ca cc c nhn cng li. S pht trin ca x hi lm cho mi quan h gia c nhn v x hi ngy cng a dng, phong ph do nhng gi tr vn ho, tinh thn v tnh cht x hi ho ngy cng cao ca lc lng sn xut lm cho xu hng ton cu ho ngy cng tr thnh hin thc. Tuy nhin ton cu ho va c nhng tc ng tch cc va c nhng tc ng khng tch cc ti s pht trin ca c nhn v x hi. Vai tr ca c nhn i vi x hi ph thuc vo s pht trin nhn cch ca c nhn. C nhn c nhn cch ln c tc ng tch cc n x hi. Ngc li, c nhn c nhn cch km thng gy nhng hu qu xu cho x hi. Xy dng quan h ng n gia c nhn v x hi Trong thi k qu ln ch ngha x hi nc ta do cn nhiu thnh phn kinh t nn nhng mu thun gia c nhn v x hi vn cn tn ti. Quan h ngy cng a dng, nhiu chiu phc tp v c nhiu mu thun: mu thun gia li ch trc mt v li ch lu di, mu thun gia nhu cu chnh ng v khng chnh ng ca mi c nhn, mu thun gia nhu cu v li ch c nhn vi li ch v nhu cu x hi... gii quyt nhng mu thun trn v xy dng quan h tt p gia c nhn v x hi cn: - ng v nh nc cn c cc ch trng, chnh sch kt hp hi ho li ch c nhn v x hi. - Gii quyt kp thi nhng mu thun trong ni b nhn dn, ngn nga v chng li nhng hnh vi vi phm li ch chnh ng ca c nhn, tp th v x hi. - Xy dng nh nc vi h thng sphp lut y , c hiu lc qun l x hi nhm to ranhng quan h hi ho v quyn li, ngha v gia c nhn v x hi. - M rng dn ch bng xy dng cc t chc x hi, hot ng trong khun kh php lut tho mn cc nhu cu a dng ca c nhn v cc nhm x hi. - Tng cng gio dc, nng cao trnh dn tr c nhn ngy cng pht huy tnh tch cc chnh tr-x hi vo s nghip chung. ng thi chm lo nng cao cht lng cuc sng cho c nhn. Nc ta ang pht trin theo c ch th trng nh hng x hi ch ngha. Li ch c nhn ngy cng c ch . Tuy nhin c ch ny c th dn n tuyt i ha li ch kinh t, dn n phn ha giu ngho, cha ng mt s kh nng i lp gia c nhn v x hi. Do chng ta cn khc phc mt tri ca c ch th trng, pht huy vai tr con ngi, thc hin chin lc con ngi ca ng gii quyt tt quan h c nhn v x hi. Cu hi n tp bi 7 1. Phn tch quan nim ca C.Mc: Trong tnh hin thc ca n, con ngi l tng ho nhng quan h x hi. 2. Phn tch khi nim v cu trc ca nhn cch con ngi v lin h vi vic xy dng con ngi mi x hi ch ngha Vit Nam?

Bi 8 (5)

THC X HI
I SNG TINH THN CA CON NGI i sng x hi gm hai lnh vc l i sng vt cht v i sng tinh thn, trong i sng vt cht l tn ti x hi, i sng tinh thn l thc x hi.

60

1. NI DUNG, BN CHT V TNH C LP TNG I CA THC X HI 1.1. thc x hi l s phn nh tn ti x hi i sng x hi gm i sng vt cht v tinh thn. i sng vt cht l tn ti x hi, i sng tinh thn l thc x hi. Tn ti x hi bao gm cc yu t chnh l phng thc sn xut vt cht, iu kin a l t nhin - hon cnh a l, dn s v mt dn s, phng thc sn xut, trong phng thc sn xut vt cht c vai tr quyt nh nht i vi s tn ti v pht trin ca x hi. thc x hi l ton b i sng tinh thn ca x hi, bao gm nhng quan im, t tng, tnh cm, tm trng, truyn thng...ca cng ng x hi, l kt qu ca s phn nh tn ti x hi nht nh. Do vy khng th tm ngui gc hoc gii thch mt hin tng no ca thc x hi t bn thn thc x hi c m phi t tn ti x hi. V d: tm nguyn nhn ca s i lp v thc gia hai giai cp phi tm t s i lp v li ch kinh t do tn ti x hi, m trc tip t quan h xut, m ra. (Nh s
i lp thc gia giai cp t sn v v sn trong ch ngha t bn l do s i lp v li ch kinh t xut pht t mi quan h khc nhau v t liu sn xut (k l ch s hu, ngi khng c t liu sn xut phi lm thu), v vai tr ca h trong t chc lao ng x hi (k ch huy, ngi b ch huy) v t c s khc nhau v li ch kinh t, giai cp t sn ch l thiu s nhng chim a s ca ci sn xut ra ca x hi)

thc x hi khc vi thc c nhn. Ty theo cc gc xem xt c th chia thnh : Mt l: thc x hi thng thng v thc l lun. Hai l: Tm l x hi v h t tng. - Tm l x hi bao gm tnh cm, tm trng, thi quen, c mun, ng c, thi ca con ngi, ca mt b phn x hi hoc ca ton b x hi c hnh hnh mt cch t pht trn c s nhng iu kin sinh sng hng ngy ca con ngi. V d: cc tnh cm yu, gt; cc trng thi tm l vui mng, bc bi, nhng thi quen lu ic ngun gc khng hn l t iu kin sinh hot vt cht hin thi. c im ca tm l x hi
l phn nh trc tip, phn nh mt cch t pht, thng ghi li nhng mt b ngoi ca tn ti x hi. N khng vch ra bn cht cc quan h x hi ca con ngi.

- H t tng l trnh cao ca thc x hi. H t tng i su vo bn cht cc mi quan h x hi, n nhn thc l lun v tn ti x hi. N gm h thng nhng quan im t tng, nhng hc thuyt l lun v kinh t, chnh tr, php quyn, o c, tn gio, khoa hc, ngh thut... phn nh v bo v li ch cho mt giai cp, mt tng lp nht nh. H t tng c to ra mt cch t gic thng qua nhng tr thc c trnh cao, c kh nng tng kt thc tin v kinh nghim khi qut thnh l lun, h thng ho thnh cc hc thuyt. Tm l x hi v h t tng u l lnh vc tinh thn, u bt ngun t tn ti x hi c s tc ng qua li. Tm l x hi to iu kin thun li cho cc thnh vin giai cp tip thu h t tng ca giai cp. Mi lin h cht ch gia tm l x hi, thc tin cuc sng v h tng (c bit l t tng khoa hc, tin b) gip cho h t tng x hi, cho l lun bt s cng, bt sai lm. Tri li, h t tng s gia tng yu t tr tu cho tm l x hi, thc y n theo chiu hng ng n, lnh mnh, c li cho tin b x hi. H t tng phn khoa hc th km hm s pht trin. Tm l x hi khng th pht trin thnh h t tng v h t tng khng ra i trc tip t tm l x hi. Chng hn ch ngha Mc - Lnin l h t tng ca giai cp cng nhn, nhng khng hnh thnh t pht t nguyn vng, tm l ca giai cp cng nhn m do Mc, ngghen, nhng tr thc c hc vn cao, c kh nng phn tch x hi t bn ch ngha v tng kt phong tro cng nhn to ra. T cho thy nu giai cp no khng c i ng tr thc th hoc l khng c h t tng, hoc l phi mn tr thc ca giai cp khc. Vic i mn ch thc hin
61

c khi nhng phn t tr thc y tin b, c trnh cao, nhn thy s li thi, phn lch s ca giai cp xut thn, sn sng gia nhp vo mt giai cp khc tin b, ang ln. 1.2. Tnh giai cp ca thc x hi Trong x hi c s phn chia giai cp th thc x hi ca mi giai cp l s phn nh li ch, a v x hi v nhng iu kin sinh hot vt cht ca giai cp . V.I.Lnin ni: Chng no ngi ta cha phn bit c li ch ca giai cp ny hay giai cp khc qua nhng cu hi, nhng li tuyn b v nhng li ha hn no c tnh cht o c, tn gio, chnh tr v x hi th trc sau bao gi ngi ta cng vn l k ngc nghch, b ngi khc la di v t la di mnh v chnh tr. Trong x hi c giai cp th thc x hi c tnh gia cp, tc l mi giai cp c thc ring ca mnh. thc ca giai cp thng tr l thc thng tr, n tri phi c v chnh tr v kinh t. V d trong x hi t bn th giai cp t sn chi phi x hi. thc c nhn trong x hi c giai cp l biu hin nhng mc khc nhau ca thc giai cp. Nhng mi c nhn c hon cnh sinh sng, gio dc ring v chu nh hng ca nhng t tng ca giai cp khc v.v. T mi ngi va biu hin thc giai cp va mang nhng c im c nhn v c khi thc c nhn mu thun vi thc giai cp v li ch ca giai cp mnh. V vy cn nm vng mi quan h bin chng gia thc giai cp v c nhn. 1.3. thc dn tc Mi dn tc c mt thc ring do s khc nhau v kinh t, a l, ngn ng, vn ho v truyn thng dn tc c kt tinh lu di trong lch s, thm su trong mi lnh vc, truyn t th h ny sang th khc. Trong x hi c giai cp th thc dn tc v thc giai cp c quan h hu c, tc ng qua li nhau. Khi giai cp thng tr thi k tin b th thc giai cp ca h phn nh, bo v li ch cho cc giai cp, cho c dn tc. Ngc li khi giai cp tr thnh lc hu, li thi th thc giai cp ca h thng mu thun thm ch tr thnh phn dn tc. Kgi xut hin nhng quan im dn tc sai lm nh Ch ngha s vanh nc ln, chngha b quyn, thc v k, hp hi dn tc m in hnh l ch ngha quc, chngha thc dn c, mi 1.4. Tnh c lp tng i ca thc x hi thc x hi l s phn nh tn ti x hi, nhng khng phn nh gin n, my mc, th ng m c tnh c lp tng i. iu c th hin: - Mt l, thc x hi thng lc hu hn so vi s tn ti x hi. Ngha l khi mt tn ti x hi no b xo b nhng thc x hi phn nh n cha mt theo ngay m cn tn ti mt thi gian, thm ch c nhng b phn thc tn ti kh lu di. Tnh c lp tng i ny biu hin r trong tm l x hi (truyn thng, tp qun, thi quen... Chng hn, nc ta hin nay, x hi phong kin b xo b t lu nhng thc phong kin cn tn ti kh nhiu nh t tng trng nam, khinh n, b cnh, cc b a phng) - Hai l, mt b phn thc x hi li c kh nng vt trc tn ti x hi. l b phn thc tin tin, thc khoa hc (ca danh nhn, v nhn) c th phn nh vt trc s pht trin ca tn ti x hi, d bo c tng lai v c tc dng ch o, t chc s hot ng thc tin ca con ngi. V d: ch ngha Mc - Lnin l h t tng ca giai cp cng nhn ra i cch y hng trm nm nhng n d bo mt x hi tng lai s tr thnh hin thc. - Ba l, thc x hi c tnh k tha trong s pht trin. Nhng quan im l lun ca mi thi i c to ra trn c s k
Truyn thng c nhiu gi tr tt p (L hi chi tru)
62

tha nhng ti liu l lun ca thi i trc. S k tha ny nhn chung l c tnh cht chn lc v bin ci ph hp vi dn tc v thi i. (Chng hn, t tng H Ch Minh k tha quan im trung, hiu ca Nho gio nhng trn tinh thn mi: Trung vi ng, hiu vi dn). Do thc x hi c tnh c lp tng i, nn n tc ng tr li tn ti x hi c th theo hai khuynh hng sau: - thc x hi c tnh cht bo th, lc hu thng tc ng tr li tn ti x hi theo hng cn tr, thm ch ph hoi s pht trin x hi. V d: nhng tn d t tng phong kin, hoc nhng t tng phn ng, thng qua cc n phm vn ho i tru, ln lt xm nhp vo nc ta. - thc x hi tin b, khoa hc thng tc ng tr li tn ti x hi theo hng thc y x hi pht trin. Bi v thc ny thng nhanh chng thm nhp gio dc, t chc, hng dn qun chng nhn dn trong hot ng thc tin. thc x hi ch pht huy sc mnh nu va bit k tha nhng truyn thng qu bu ca dn tc v bit hc tp, pht huy nhng nhn t vn ha tch cc ca nhn loi trn c s th gii quan mcxt. T nguyn l v tnh k tha c th thy ngha thc tin l: phi c bit quan tm gi gn nhng truyn thng o c, tp qun tt p v lng t ho dn tc. ng thi cn ph phn trit nhng quan im t tng sai lm nh: ph nhn lch s, quay lng li qu kh, khc t m ca, hoc nhp siu thi i mt cch t, khng c s chn lc... tng bc to ra thc x hi tin tin, khoa hc, ng ta lun cao cng tc gio dc chnh tr t tng, rn luyn o c cch mng, chng ch ngha c nhn; trong trong ng li th vn ho t tng th lun t ngang hng vi cc b phn khc. ng ta khng nh phi xy dng nn vn ho Vit Nam tin tin, m bn sc dn tc. Khng nh ly ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng t tng kim ch nam cho hnh ng 53 . i hi i biu ln th IX ca ng ta tip tc khng nh phi Xy dng nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc va l mc tiu, va l ng lc thc y s pht trin kinh t, x hi. Mi hot ng vn ho nhm xy dng con ngi Vit Nam pht trin ton din v chnh tr, t tng, tr tu, o c, th cht, nng lc sng to, thc cng ng, lng nhn i, khoan dung, tn trng tnh ngha, li sng c vn ho, quan h hi ho trong gia nh, cng ng v x hi 54, xy dng v hon thin nhn cch con ngi Vit Nam, bo v v pht huy bn sc vn ho dn tc trong thi k cng nghip ho, hin i ho55.

2. CC HNH THI THC X HI

thc x hi tn ti trong cc hnh thi sau y: 2.1. thc chnh tr thc chnh tr ra i khi c giai cp v nh nc. N phn nh cc quan h chnh tr, kinh t, x hi gia cc giai cp, cc dn tc v cc quc gia v thi ca cc giai cp vi quyn lc ca nh nc, trong nng ct l quan h giai cp. thc chnh tr th hin hai cp :
53 54

ng CSVN (2002), VKH IX, Sd, Trg. 84 ng CSVN (2002), VKH IX, Sd, trg. 38 55 ng CSVN (2006), VKH X, trg. 106.
63

Tm l x hi, nhng cm xc v tm trng, ng c, thi v chnh tr ca qun chng. Tm l x hi thng thiu bn vng v khng n nh. Song, nhng trng thi tm l x hi nh vy li c vai tr to ln v trc tip i vi hnh vi chnh tr ca qun chng ng o; thng qua h t tng chnh tr tc ng vo i sng chnh tr ca x hi. H t tng chnh tr l h thng nhng quan im t tng chnh tr phn nh trc tip, tp trung li ch v a v ca mt giai cp. N c hnh thnh t gic, th hin thnh hc thuyt do cc tr thc bc cao sng lp ra. V d, Ch ngha Mc-Lnin do Mc, ngghen, Lnin sng lp l h t tng ca giai cp cng nhn. V phn nh tp trung, trc tip, cng khai, su sc li ch ca giai cp nn h t tng chinh tri cua giai cp thng tri thng c dung lam c s ly lun inh ra cng linh, ng li, chinh sach cai tri xa hi theo quan im cua giai cp minh. Va, tuy theo tinh cht tin tin hay bao thu cua no ma anh hng tich cc hay tiu cc n toan b i sng xa hi. Tm ly chinh tri thi giai cp nao cung co nhng h t tng chinh tri thi chi co nhng giai cp ai biu cho mt phng thc san xut c lp. Trong lich s chi co nhng giai cp nh chu n, ia chu, t san va v san co h t tng chinh tri, con nhng giai cp khac nh nng dn, tiu t san chiu s chi phi bi h t tng cua giai cp nay hay giai cp khac. ng ta ngay t khi ra i ly ch ngha Mc-Lnin, sau ny b sung thm t tng H Ch Minh l h t tng chnh tr ca ng. Kin tr ch ngha Mc-Lnin l bi hc u tin dn ti thng li ca s nghip i mi. i mi khng phi xa ri m l nhn thc ng, vn dng sng to v pht trin ch ngha Mc - Lnin, t tng H Ch Minh, ly lm nn tng t tng ca ng v kim ch nam cho hnh ng cch mng56.

2.2. thc php quyn

thc php quyn l s phn nh mt php l trong i sng x hi. N th hin hai cp : Tm l php quyn bao gm ton b cc tm trng, thi quen, thi dn ra hng ngy ca nmt cng ng dn c trc mt h thng php lut no . H t tng php quyn l h thngnhng quan im t tng v ch dn ch, v quyn lc nh nc, v quyn li, trch nhim v ngha v ca cng dn, v tnh hp php hay khng hp php ca hnh vi con ngi, v vai tr ca mt h thng php lut nht nh. Giai cp thng tr thng th hin h thng trong h thng php lut nhm hp php ho ch, li ch v a v ca h v cng ch mi ngi tun theo. Do , thc cht ca php lut l ch php quyn ca giai cp thng tr bin thnh lut l. Php lut l bin thc chnh tr thnh quyn lc chnh tr di hnh thc lut. Trong x hi c giai cp i khng th giai cp b tr cng c thc chnh tr nhng n khng th bin c thnh quyn lc chnh tr nu khng nm c chnh quyn nh nc. thc php quyn ca giai cp cng nhn ly ch ngha Mc - Lnin lm nn tng phn nh li ch ca ton th nhn dn lao ng, bo v c s kinh t ca ch ngha x hi. Trong cng cuc i mi ca ta, i mi h thng chnh tr c vai tr quan trng. N bao gm i mi chnh n ng, i mi b my quyn lc nh nc, i mi c ch v phng thc hot ng ca mt trn t quc Vit Nam; i mi h thng dn ch x hi. Tip theo l i mi h thng php lut, bin thc chnh tr ca ng ta thnh quyn lc chnh tr di hnh thc php lut. Do vy cn thng nht gia vic thc hin ng li ca ng vi thc hin php lut ca nh nc. Nh nc ta l cng c ch yu thc hin quyn lm ch ca nhn dn, l nh nc php quyn ca dn, do dn,
56

ng CSVN (2006), VKH X, Sd, Trg. 79 64

v dn...nh nc qun l x hi bng php lut 57 v Thc hin qun l nh nc bng h thng php lut, gim ti a s can thip hnh chnh vo hot ng ca th trng v doanh nghip58.

2.3. thc o c
thc o c l s phn nh i sng o c ca x hi. N c th hin tm l o c v h t tng o c. Tm l o c phn nh nhng hin tng o c thng thng hng ngy nh tm trng, tnh cm, thi o c ca cc tng lp x hi. H t tng o c l h thng nhng quan im t tng v nguyn tc, chun mc o c, v cc hin tng Ung nc nh ngun o c nh thin v c, l sng, hnh phc, lng tm, danh d, ngha v, trch nhim... Nhng quan im o c ny thng c h thng ho thnh cc cp phm tr i lp nh thin-c, lng tm-v lng tm, quyn li-ngha v, thc o c cng iu chnh hnh vi con ngi, nhng iu chnh bng cc chun mc, quy tc, vi phng thc iu chnh l bng d lun x hi, khen, ch, ng tnh hay phn i. X hi cng vn minh th iu chnh bng o c ngy cng c hiu qu hn iu chnh bng php lut. Trong x hi c giai cp th thc o c mang tnh giai cp. Do nhng quan nim, thi v hnh vi o c khc nhau, thm ch i lp nhau. Nn o c ca giai cp thng tr da trn ch t hu nn nn o c ca h ly ch ngha c nhn lm nn tng. Nn o c nc ta l nn o c x hi ch ngha vi nhng c trng: Ch ngha nhn o, ch ngha tp th...ng thi pht huy nhng truyn thng o c ca dn tc c tu chung o c H Ch Minh: on kt, tnh thng, k cng, trch nhim, yu lao ng, yu nc, yu l phi v gt gi di, v trch nhim vi ng loi. ng ta coi trng o c cn b: Cn b phi l ngi c phm cht chnh tr tt, tuyt i trung thnh vi T quc, vi ng, ht lng phn u v li ch ca nhn dn, ca dn tc; c bn lnh chnh tr vng vng, khng dao ng trc nhng kh khn, th thch; c nng lc hon thnh nhim v c giao; c nhn cch v li song mu mc, trong sng; c thc t chc k lut cao, tn trng tp th, gn b vi nhn dn59.

2.4. thc khoa hc

thc khoa hc l mt hnh thi thc x hi, l h thng tri thc phn nh hin thc di dng lgc tru tng v th gii c kim nghim qua thc tin. i tng phn nh ca thc khoa hc bao qut mi lnh vc t nhin, x hi v t duy. Hnh thc biu hin ch yu ca tri thc khoa hc l phm tr, nh lut, quy lut. Khi tri thc khoa hc c thm nhp vo cc hnh thi thc khc s hnh thnh cc khoa hc tng ng (nh: thc chnh tr v chnh tr hc, thc o c v o c hc, thc tn gio v tn gio hc). T gc i tng, khoa hc chia thnh cc ngnh khoa hc t nhin-k thut, khoa hc x hi, khoa hc chung (trit hc). Trong mi khoa hc c chia thnh cc cp kinh nghim v l lun. T gc vai tr tc dng khoa hc chia thnh khoa hc c bn, khoa hc ng dng. Hin nay cc b mn khoa hc c s gip ranh. Ngun gc hnh thnh khoa hc l do nhu cu pht trin sn xut v thc tin x hi cng khng ngng vn ng pht trin. Ngy nay khoa hc tr thnh lc lng sn
57 58

ng CSVN (2002), VKH IX, Sd, trg. 131

ng CSVN (2006), VKH X, Sd, trg. 79 59 ng CSVN (2006), VKH X, Sd, trg. 136
65

xut trc tip v tri thc khoa hc c kt tinh trong mi ngnh, mi sn phm. Khoa hc cng tr thnh mt ngnh hot ng sn xut vi quy m ngy cng ln v c s vt cht v i ng cn b, cng nhn. nc ta, ng v Nh nc lun coi trng vai tr ca khoa hc v cng ngh, do vy ng ta ch trng Tng cng tim lc v i mi c ch qun l khoa hc v cng ngh thc s tr thnh ng lc pht trin t nuc 60 v Nng cao nng lc v hiu qu hot ng ca khoa hc v cng ngh. Phn u n nm 2010, nng lc khoa hc v cng ngh nc ta t trnh ca cc nc tin tin trong khu vc trn mt s lnh vc quan trng61. Pht l chng sinh thnh 2.4. thc tn gio Chng sinh l Pht s thnh i lp vi thc khoa hc (phn nh th gii mt cch chn thc nhm gii phng con ngi khi ngu mui, a con ngi lm ch thin nhin, x hi v bn thn), thc tn gio phn nh ln ngc tn ti x hi tc l phn nh sai lm, xuyn tc hin thc, dn con ngi n lng tin m qung vo nhng o tng ca cc lc lng bn ngoi nh cha, thng , thn thnhngghen xc nh: Tt c cc tn gio chng qua ch l s phn nh h o vo trong u c ca con ngi, ca nhng lc lng bn ngoi chi phi cuc sng ca h; ch l s phn nh nhng lc lng trn th mang hnh thc nhng lc lng siu trn th62. tn gio khng lm cho con ngi tin vo bn thn m nh mt bn thn, khng lm cho con ngi lm ch t nhin, x hi v bn thn m lm cho con ngi vui v chp nhn th ng hin thc khch quan phi nhn tnh, hng ti hnh phc o bng cch gii thot khi hin thc . Khi c nhng lc lng x hi li dng nhng tnh cht thuc phin ca tn gio th tnh hnh tn gio ni chung v thc tn gio cng nng n thm. Khi lng tin m qung vo nhng o tng siu t nhin cng pht trin cc oan hn, tn gio ngy cng i vo khuynh hng lm tha ho bn tnh con ngi. Tuy nhin thc tn gio c ngun gc su xa t nhn thc, t nhng iu kin sng ca x hi, t tm linh ca con ngi v trong lnh vc vn ho tinh thn, do , n tn ti rt lu di vi con ngi. thc tn gio ch gim i tnh cc oan, ch phai nht trong tm thc ca con Thin s Thch Nht Hnh v thm Vit Nam ng l tu s, mt TS Pht hc nhiu trng trong v ngoi nc, ngi khi qu trnh xy dng ng cn l vn s, l ngi nghin cu LS pht gio ni ting. ch ngha x hi v mi mt, ng vit hn 100 tc phm, 80 tc phm bng ting Anh , Php. lm cho x hi mi tht s l mt thin ng trn tri t, trong hin thc ch khng phi th gii bn kia, phi hin thc.
60 61 62

ng CSVN (2002), VKH IX, Sd, trg. 205 C. Mc v Ph. ngghen: Ton tp, Sd, t. 20, trg. 427 66

ng CSVN (2006), VKH X, Sd, trg. 98

Qun trit tinh thn , ng ta trong sut qu trnh lnh o cch mng tn trng t do tn ngng. ng lun lun ku gi v c chnh sch c th ton dn on kt, lng gio on kt nhm xy dng t nc theo hng dn giu, nc mnh, x hi cng bng dn ch v vn minh. Tip tc c th ho, nng cao quan im trong ngh quyt 24-1990 ca B chnh tr Tn gio l vn cn tn ti lu di trong mt b phn nhn dn, o c tn gio c nhiu iu ph hp vi cng cuc xy dng x hi mi. Trong ngh quyt 7 (12-3-2003) ca Ban Chp hnh Trung ng kho IX nu: Tn ngng, tn gio l nhu cu tinh thn ca mt b phn nhn dn, ang v s tn ti cng dn tc trong qu trnh xy dng ch ngha x hi nc ta(1). i hi X nhn mnh: ng bo cc tn gio l b phn quan trng ca khi on kt dn tc. Thc hin nht qun chnh sch tn trng v bo m quyn t do tn ngng, theo hoc khng theo tn gio ca cng dn, quyn sinh hot tn gio bnh thng theo php lut . on kt ng bo theo cc tn gio khc nhau, ng bo theo tn gio v ng bo khng theo tn gio. Pht huy nhng gi tr vn ho, o dc tt p ca cc tn gio(2). Cu hi n tp bi 8 1. Phn tch bn cht ca thc x hi v biu hin ca n. 2. Do u thc x hi c sc mnh ci to tn ti x hi. Sc mnh th hin th no. 3. Phn tch bn cht cuae thc chnh tr, thc php quyn t rut ra ngha thc tin. Bi 9 (3)

THI I HIN NAY V QU TRNH CCH MNG TH GII

1. THI I V NI DUNG C BN CA THI I 1.1. C s xc nh v phn chia thi i Thi i l mt khi nim khoa hc dng phn k lch s x hi, phn bit nhng nc thang pht trin ca x hi loi ngi63. Thi i l mt thi k nht nh tng i di trong lch s pht trin ca x hi loi ngi, c nh du bng bc ngot cn bn trong s pht trin lch s ca ton th gii. C s khoa hc phn chia lch s thnh cc thi i khc nhau l l lun hnh thi kinh t - x hi. Mi thi i mi ra i l s thay th hnh thi kinh t - x hi c bng hnh thi mi, vi mt kiu quan h sn xut c trng cho x hi , ph hp vi mt trnh nht nh ca lc lng sn xut v mt kin trc thng tng tng ng, c xy dng trn quan h sn xut y. Hnh thi kinh t - x hi l ni dung cu thnh thi i. Cn thi i l thi k lch s hnh thnh pht trin v ng tr ca mt hnh thi kinh t - x hi, vi x hi c giai cp c mt giai cp mi i biu cho phng thc sn xut mi, ng v tr trung tm, l ng lc x hi ch yu chi phi s vn ng ca thi i . Mt thi i mi bt u khi mt hnh thi kinh t - x hi mi ra i, gi v tr ch o, ng thi tn ti mc no ca hnh thi kinh t - x hi c v n dn dn b tiu vong. Lch s loi ngi tri qua thi i cng sn nguyn thy, chim hu n l, phong kin, t bn ch ngha v ang trong Thi i ngy nay c xc nh bng vic
63

H ng TW ch o bin son sch GK (2002), Gio trnh ch ngha x hiKH, Nxb. CTQG. HN.
67

thit lp mt x hi mi, x hi x hi ch ngha v cng sn ch ngha, hnh thi kinh t ( Nga nm 1917), giai cp cng nhn gi vai tr trung tm ca thi i. 1.2. Ni dung c bn ca thi i hin nay Thng li ca cch mng Thng 10 nc Nga nm 1917 m u thi i mi: thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi, hnh thnh mt hnh thi kinh t x hi cng sn ch ngha. Ni dung c bn ca thi i ngy nay l s qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi. Thi i ny kt thc khi ch ngha x hi, ch ngha cng sn thng li trn phm vi ton th gii. Thi i ngy nay l mt qu trnh lch s lu di. N khng nh s ra i ca ch ngha x hi l mt quy lut pht trin, bo hiu s dit vong khng th trnh khi cu ch ngha t bn. N m u cho thi k sp ca ch ngha t bn, to iu kin cho cc dn tc thuc a, b p bc tin hnh lm cch mng gii phng dn tc qu i ln ch ngha x hi b qua ch t bn. Ch x hi ch ngha sp Lin X v ng u nhng bn cht ca ch ngha x hi vn tt p, u vit. Ch ngha x hi nht nh s thay th ch ngha t bn, v l m hnh x hi m loi ngi s i ti trong tng lai. - Tuy ch ngha t bn hin nay ang pht trin v kinh t nh ng dng c nhng thnh tu ca khoa hc - k thut v cng ngh hin i, nhng bn cht ca ch ngha t bn khng thay i, nhng mu thun c bn trn th gii vn tn ti, pht trin ngy cng su sc hn. Cuc u tranh dn tc v giai cp ca nhn dn cc nc ang din ra gay go, quyt lit hng ti mc tiu ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. V vy ch ngha t bn nht nh s b thay th bng ch ngha x hi, mt x hi mi tin b tt p hn, v l quy lut tin ho ca lch s. 2. CC GIAI ON CA THI I Giai on 1: t nm 1917 n kt thc chin tranh th gii ln th hai 1945. c trng ch yu ca giai on ny l s ra i ca nh nc x hi ch ngha u tin, mt ch do nhn dn lao ng lm ch, m ra kh nng xy dng ch ngha x hi trn mt nc. N c v nhn dn nhiu nc ng ln u tranh gii phng, xa b p bc, bc lt. N c th thch qua chin tranh th gii th hai, khng nh sc mnh ca ch x hi ch ngha chin thng cc th lc pht xt. Giai on 2: t sau nm 1945 n u nhng nm 1970. c trng c bn ca giai on ny l phong tro cch mng th gii pht trin mnh m, ch ngha x hi tr thnh h thng vi nhiu nc t c nhiu thnh tu to ln v nhiu mt, l ch da cho phong tro u tranh ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng ti cc nc t bn v phong tro gii phng dn tc ca nhn dn v ha bnh, c lp dn tc v ch ngha x hi. Cui giai on xut hin nhng bt ng gia cc nc x hi ch ngha, gia cc ng cng sn v cng nhn trong phong tro cng sn v cng nhn quc t. ch ngha x hi lm vo tr tr.
68

Giai on 3: t nhng nm 1970 n cui nhng nm 1980. y l giai on nhiu nc x hi ch ngha lm vo tr tr, khng hong nht l trong lnh vc kinh t v qun l kinh t - x hi. i sng nhn dn kh khn. i mi l i hi cp bch. Nhng do i mi Lin X v cc nc x hi ch ngha ng u mt phng hng chnh tr, chp nhn a nguyn, a ng i lp, vi phm dn ch x hi ch ngha m ng cho cc th lc th ch tn cng. Kt qu ci t tht bi, ch x hi ch ngha Lin X v cc nc ng u sp . Ch ngha x hi lm vo giai on thoi tro. Giai on 4: t u nhng nm 1990 n nay. Ch ngha x hi ang ng trc nhng kh khn v th thch cha tng thy. Nhng nc cn li vn tip tc i mi. cc nc x hi ch ngha trc y, cc lc lng x hi ch ngha ang dn dn phc hi, tip tc u tranh v dn dn ginh li s ng h ca nhn dn. Hng lot cc nc dn tc ch ngha thc tnh mnh m v thc c lp dn tc, ch quyn quc gia nn cng tch cc tham gia vo cuc u tranh v ho bnh, c lp, dn ch v tin b x hi, bo v mi trng, chng bt bnh ng gia cc nc pht tridn v chm pht trin. cc nc t bn ch ngha pht trin, cng nhn v nhn dn lao ng cng dy ln nhng phong tro u tranh di nhiu hnh thc chng bt cng x hi, t nn v ti c, suy i o c m ch ngha t bn ng i gy ra. Hin nay ch ngha x hi lm vo giai on thoi tro, nhng cuc u tranh chung ca nhn dn hng ti mc tiu ho bnh, c lp, dn ch v ch ngha x hi gn vi cuc cch mng khoa hc cng ngh hin i to ra nhng tin vt cht-k thut ngy cng y hn chuyn ln ch ngha x hi. 3. NHNG MU THUN C BN V C IM CA THI I NGY NAY 3.1. Nhng mu thun c bn ca thi i hin nay Thi i ngy nay l thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi cho nn n tn ti bn mu thun: Mt l mu thun gia ch ngha t bn v ch ngha x hi. Mu thun ny l bc pht trin ca ca mu thun gia t bn v lao ng. N c biu hin thnh mu thun gia giai cp cng nhn nm chnh quyn trong mt b phn ca th gii vi giai cp t sn ang thng tr trong b phn cn li ca th gii. y l mu thun ni bt v xuyn sut thi i qu mang tnh ton cu. Vic gii quyt mu thun ny nh hng trc tip, c tnh quyt nh i vi vic gii quyt cc mu thun khc. Vic gii quyt cc mu thun khc cng thc y vic gii quyt mu thun gi ch ngha t bn v ch ngha x hi, thc y tin trnh pht trin ca thi i. Mu thun ny th hin qua cuc u tranh ca nhn dn Nga chng s can thip ca cc nc quc; qua s bao vy ph hoi Lin X trc y; qua cuc tn cng ca pht xt c hng tiu dit Lin X; qua cuc chin tranh lnh nhm lm suy yu, tin ti lm sp Lin X; qua cuc chin ca cc nc quc chng nhn dn Triu tin v xm lc Vit Nam. Hin nay cc th lc th ch ang tin hnh chin lc y li, ngn chn v lm suy yu ch ngha x hi. Trong nhng nm u ca thp k 90, th gii c nhng bn ng ht sc nhanh chng v su sc, trong c mt s nc x hi ch ngha lm vo khng hong ton din v sp . Ch ngha quc v cc th lc chng ch ngha x hi li dng trit trin khai cuc tn cng trn nhiu lnh vc nh qun s, chnh tr, kinh t, vn ho nhm xo b ch ngha x hi. (din bin ho bnh) Cuc u tranh gi vng thnh qu cch mng, khng nh mc tiu, l tng ca ch ngha x hi ang ng trc nhng th thch. Nhng nhng ngi cng sn chn chnh cng giai cp cng nhn v nhn dn lao ng trn th gii ang tip tc tng cng on kt u tranh to nn nhng bc pht trin mi.
69

Th hai l mu thun gia t bn v lao ng. y l mu thun gia hai giai cp c bn trong cc nc t bn n biu hin qua cc hnh thc u tranh ngy cng su sc v gay gt. N phn nh bn cht bc lt lao ng lm thu ca giai cp t sn. Mu thun ny ch mt i khi ch ngha t bn khng tn ti. Ngy nay ch ngha t bn do vn dng c nhng thnh tu khoa hc, do sc p ca Lin X v cc nc x hi ch ngha trc y v cc cuc u tranh ca nhn dn thuc a, ca cng nhn trong nc e da trc tip ch t bn nn h iu chnh cc mt, thc hin mt s chnh sch x hi, nng cao thu nhp, i sng ca mt b phn nhn dn, lm du i nhng xung t x hi. Tuy nhin s iu chnh khng lm gim c s s phn cc x hi gia cc tng lp nhn dn v giai cp t sn giu c, khng khc phc c mu thun vn c, c bit l mu thun gia tnh cht x hi ho ngy cng cao ca LLSX vi ch chim hu t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut. Cuc u tranh ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng vn pht trin, mu thun t bn v lao ng vn tip tc pht trin v l mt mu thun c bn ca thi i. Cc nh l lun t sn tuyn truyn hu sn ha nhng ngi v sn, v trung lu ha x hi. Nhng thc ra mt s nc pht trin ch c khang 7% s ngi lao ng c c phn nhng n ch chim vi % trong tng c phn ca cc cng ty t bn, v khng lm thay i bn cht ch t hu t bn, bn cht bc lt ca giai cp t sn. Th ba, mu thun gia cc dn tc thuc a v ph thuc vi ch ngha quc. Cc nc thuc a v ph thuc ginh c c lp v chnh tr. Do chm pht trin li b ch ngha quc p dng chnh sch thc dn mi, nn cc quc gia ny vn l thuc v kinh t, dn dn l thuc v chnh tr vo cc nc t bn. Do thay i hnh thc bc lt nn n ca cc nc chm pht trin ngy cng tng, khng c kh nng tr n; s cch bit nc giu v ngho ngy cng tng; b bn rt cht xm, cc nc b y vo kit qu, thnh cc bi thi ph thi cng nghip, b nhim nng Do cc nc chm pht trin phi tin hnh mt cuc u tranh phc tp chng s can thip, n dch di mi hnh thc bo v c lp dan tc v ch quyn quc gia, khc phc xung t dn tc v sc tc. Mu thun trn chuyn thnh mu thun gia cc nc chm pht trin vi nhng nc t bn ch ngha pht trin cao. Cc quc gia c lp ngy cng tng cng cuc u tranh la chn con ng pht trin. Th t, mu thun gia cc nc t bn vi nhau th hin thnh mu thun gia cc th lc, tp on t bn trong vic tm kim th trng, ginh dt nhau v li ch kinh t, chnh tr: mu thun ny din ra thng xuyn v gay gt trong cnh tranh v thn tnh ln nhau trong ginh dt th trng th gii v m bo an ninh. Tuy nhin h li thng nht vi nhau trong mc ch chng ph ch ngha x hi v phongtro cch mng th gii. Trong nhng nm gn y, gia cc nc t bn c nhng iu chnh v li ch nhm xoa du mu thun. Song gia h vn c mu thun v hnh thnh cc trung tm pht trin cao nh M, Ty u (ch yu l Cng ha Lin bang c) v Nht Bn ang vn ln tr thnh cc siu cng. V vy mu thun gia cc nc t bn vi nhau ch yu l gia ba trung tm kinh t chnh tr hng u th gii t bn, gia cc tp on t bn xuyn quc gia vn ngy cng su sc. Ngoi nhng mu thun trn, th gii hin nay cn tn ti nhiu mu thun trn phm vi ton cu, lin quan n s tn ti ca x hi loi ngi, s sng cn v nn vn minh trn tri t. l khong cch giu ngho gia cc nc ngy cng ln, s gia tng dn s v cc lung dn di c, tnh trng khan him ngun nng lng, cn kit ti nguyn, mi trng t nhin b ph hoi, s lan trn dch bnh, nguy c khng b, mt an ninh, xung t dn tc v tn gio v.v.
70

Mun gii quyt nhng mu thun trn cn c s hp tc cht ch, c tnh cht xy dng ca nhu nc v cc t chc quc t gii quyt trn c s bnh ng, tn trng ch quyn quc gia ca nhau, cng c li, tn trng v thc hin cc cam kt v tiu chun lut php quc t v.v. l s i hi bc thit mang tnh ton cu hin nay. 3.2. c im v xu th ch yu trong giai on hin nay ca thi i Nhng c im ni bt trong giai on hin nay ca thi i: Khoa hc v cng ngh c nhng bc tin nhy vt v c nhng t ph ln, kinh t tri thc c vai tr ngy cng ln. Ton cu ho to ra nhng c hi pht trin nhng nhng cng cha ng nhiu yu t bt bnh ng, gy kh khn, thch thc ln cho cc quc gia, nht l cc nc ang pht trin. Nhng mu thun ln ca thi i hin biu hin nhng hnh thc v mc khc nhau cc nc vn rt gay gt. Nhng cuc chin tranh cc b, xung t v trang, xung t dn tc, tn gio, chy ua v trang, hot ng can thip, lt , tranh chp v lnh th v ti nguyn thin nhin tip tc din ra nhiu ni vi tnh cht ngy cng phc tp. ng thi, nhiu vn ton cu bc xc i hi cc quc gia v cc t chc quc t phi phi hp gii quyt nh khong cch chnh lch gia cc nhm nc giu v nc ngho ngy cng ln; tnh trng mi trng t nhin b hu hoi, kh hu din bin ngy cng xu...64 Trong nhng nm sp ti, trn th gii, ho bnh, hp tc v pht trin vn l xu th ln. Kinh t th gii v khu vc tip tc phc hi v pht trin nhng vn tim n nhng yu t bt trc kh lng. Ton cu ho kinh t to ra c hi nhng cng cha ng nhiu yu t bt bnh ng, gy kh khn, thch thc cho cc quc gia, nht l cc nc ang pht trin. Khoa hc v cng ngh s c nhng bc t ph mi. Ch ngha t bn hin i hin ang nm gi u th v vn, khoa hc cng ngh, th trng, song khng th khc phc c nhng mu thun vn c c bit l mu thun gia tnh cht x hi ho ngy cng cao ca LLSX vi ch chim hu t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut, mu thun gia cc nc t bn pht trin vi cc nc ang pht trin. Cc quc gia c lp ngy cng tng cng u tranh la chn v quyt nh con ng pht trin. Ch ngha x hi trn th gii c nhiu kinh nghim to ra nhng bc pht trin mi. Tm li th gii ang tn ti an xen v tc ng ln nhau gia cc nhn t n nh v mt n nh, pht trin v suy thoi, ha bnh v chin tranh, thng nht v phn chia, hp tc v cnh tranh. T cho thy xu th pht trin ca th gii ngy nay. Xu th pht trin ch yu Trong mt vi thp k ti t c kh nng xy ra chin tranh th gii. Nhng chin tranh cc b, xung t v trang, hot ng can thip lt , khng b cn xy ra nhiu ni vi tnh cht phc tp v ngy ngy cng tng. Ho bnh, hp tc pht trin l xu th, phn nh i hi bc xc ca cc quc gia, dn tc 2. khu vc chu - Thi Bnh Dng ni chung v ng Nam ni ring, xu th ho bnh, hp tc v pht trin tip tc gia tng, nhng lun tim n nhng nhn t gy mt n nh65. Cc c im v xu th trn ang tc ng su sc n cc mt trong i sng chnh tr, x hi mi nc. T ny sinh tnh a phng, a dng trong quan h kinh t quc t v khu vc trong chnh sch i ngoi ca mi nc. Th gii ang tn ti c
64 65

ng CSVN, VKH X, Nxb. CTQG, 2006. Tr. 21 ng CSVN, VKH X, Nxb. CTQG, 2006. Tr. 22 71

c hi v thch thc, thi c v nguy c trong s pht trin ca mi nc. ng cng sn, cc lc lng cch mng phi t i mi tp hp lc lng u tranh cho cc mc tiu ca thi i. Nhng c im trn v ang tc ng su sc n nc ta v chng ta tin hnh i mi thng li. t nc ra khi khng hong kinh t - x hi, c s thay i c bn v ton din. Kinh t tng trng kh nhanh; s nghip cng nghip ho, hin i ho, pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha ang y mnh. i sng nhn dn c ci thin r rt. H thng chnh tr v khi i on kt ton dn tc c cng c v tng cng. Chnh tr - x hi n nh. Quc phng v an ninh c gi vng. V th nc ta trn trng quc t khng ngng nng cao. Sc mnh tng hp ca quc gia tng ln rt nhiu, to ra th v lc mi cho t nc tip tc i ln vi trin vng tt p. Nhn thc v ch ngha x hi v con ng i ln ch ngha x hi ngy cng sng t hn; h thng quan im l lun v cng cuc i mi, v x hi x hi ch ngha v con ng i ln ch ngha x hi Vit Nam hnh thnh trn nhng nt c bn. Nhng nm ti tuy kh khn cn nhiu nhng t nc ta c nhiu c hi tin ln. i hi bc bch ca ton dn tc ta l phi tranh th c hi, vt qua thch thc, tip tc i mi mnh m, ton din v ng b hn, pht trin vi tc nhanh hn v bn vng hn, a nc ta snh vai cng cc nc pht trin trn th gii. Cu hi n tp bi 10 1. Thi i hin nay l g? Ni dung ca thi i hin nay th hin trong tng giai on chnh nh th no? 2. Mu thun c bn th hin trong giai on hin nay nh th no? 3. Xu th ch yu ca th gii hin nay?

72

Bi 10 (5)

CH NGHA T BN
1. CH NGHA T BN T DO CNH TRANH 1.1. Sn xut hng ha v s ra i ca ch ngha t bn C.Mc bt u nghin cu phng thc sn xut t bn ch ngha t hng ha v n l phng thc sn xut hng ha pht trin cao v sn xut, thng mi l nhng tin lch s ca s xut hin t bn. 1.1.1. Sn xut hng ha v iu kin ra i ca n C hai kiu t chc kinh t l kinh t t tc v kinh t hng ha. Sn xut hng ha l mt kiu t chc sn xut x hi, trong , sn phm sn xut ra bn trn th trng. Sn xut hng ha ra i trong hai iu kin: Mt l, c s phn cng lao ng x hi. l s phn chia lao ng x hi, s chuyn mn ho sn xut thnh nhng ngnh ngh khc nhau mi ngi ch sn xut mt hay mt s loi sn phm nht nh, nhng nhu cu phi c nhiu sn phm, v vy nhng ngi sn xut phi ph thuc vo nhau, phi trao i sn phm cho nhau. Hai l, c ch t hu hoc cc hnh thc s hu khc nhau v t liu sn xut quy nh. iu ny lm cho ngi sn xut c lp vi nhau v mi ngi c quyn t quyt nh i vi sn phm ca mnh, c quyn em bn hoc trao i sn phm . So vi kinh t t nhin, kinh t hng ha c nhng u th: - Thc y ci tin k thut, pht trin lc lng sn xut tng nng sut lao ng. - To ra nhiu hng ha p ng nhu cu a dng ca x hi. y mnh qu trnh x hi ha sn xut nhanh chng, thc y phn cng lao ng, chuyn mn ho, hp tc ho sn xut. - Thc y nhanh chng qu trnh tch t v tp trung sn xut, to iu kin cho nn sn xut ln ra i v pht trin. Sn xut hng ha c nhng mt tri nh phn ha nhng ngi sn xut v cc mt tiu cc khc...nn cn kt hp chnh sch kinh t vi chnh sch x hi. 1.1.2. Hng ho v hai thuc tnh ca hng ha Hng ha l sn phm ca lao ng c th tha mn mt nhu cu no ca con ngi thng qua trao i mua bn vi nhau. N c th dng hu hnh hoc v hnh (dch v). N c hai thuc tnh: gi tr v gi tr s dng. + Gi tr s dng l cng dng ca sn phm c th tha mn mt nhu cu no ca con ngi. + Gi tr hng ha. Gi tr ca hng ha l do lao ng x hi (lao ng tru tng) ca ngi sn xut hng ha kt tinh trong hng ha. Trong qu trnh sn xut hng ho, mi ngi c hao ph lao ng khc nhau to ra mt hng ha. Do vy gi tr c bit ca hng ho ca mi ngi l khng ging nhau. Trn th trng, cng mt loi hng ho c cht lng nh nhau phi bn theo mt gi chung - gi c th trng, gi tr x hi ca hng ho. N c tnh bng thi gian lao ng x hi cn thit tc l thi gian lao ng cn thit sn xut ra mt hng ha trong iu kin sn xut bnh thng ca x hi vi trnh trang thit b sn xut, trnh thnh tho v cng lao ng trung bnh ca x hi.
73

Tin t. Gi tr c biu hin v o lng bng tin. Tin t ra i l kt qu lu di ca s pht trin sn xut v trao i hng ha cc hnh thi gi tr hng ha. Lc u ngi ta ch trao i vt ly vt. Tri qua qu trnh sn xut v trao i lu di ngi ta dn ly vng hoc bc lm vt ngang gi chung, t tin t ra i. Vy, tin t l mt th hng ha c bitc tch ra dng lm vt ngang gi chung cho cc hng ha khc, l s th hin lao ng x hi, biu hin quan h gia nhng ngi sn xut hng ha. Bn cht ca tin th hin 5 chc nng: Mt l, chc nng thc o gi tr: gi tr hng ha c biu hin bng mt s lng tin nht nh. Hai l, chc nng phng tin lu thng: tin t lm mi gii trong vic trao i hng ha. Ba l, chc nng phng tin ct tr tc l tin t rt khi lu thng. Bn l, chc nng phng tin thanh ton xut hin khi c vic mua bn chu. T y xut hin cc loi tin: tin tn dng di cc dng giy bc ngn hng, tin ghi s, ti khon c th pht hnh sc, tin in t, th thanh ton. Nm l, chc nng tin t quc t: xut hin khi bun bn quc t ra i. Quy lut gi tr l quy lut kinh t c bn ca sn xut hng ha. Yu cu ca quy lut gi tr l: Trong sn xut v trao i phi da trn hao ph lao ng x hi cn thit. Hai hng ha trao i cho nhau phi cng c lng hao ph lao ng nh nhau. (GT khc) Quy lut gi tr c nhng tc dng: + iu tit sn xut v lu thng hng ha, th hin n l nguyn nhn ca chuyn dch cc yu t sn xut, cc loi hng ha t ngnh ny sang ngnh khc, t ni gi thp n ni hng ho c gi cao. + Kch thch vic ci tin k thut, hp l ha sn xut pht trin lc lng sn xut. + Phn ha ngi sn xut thnh k giu ngi ngho. S tc ng ca quy lut ny dn dn to ra cc iu kin ch ngha t bn ra i, nhng nu ch nh vy th rt chm chp. Thc t lm cho ch ngha t bn ra i nhanh chng hn l do giai cp thng tr dng bo lc tn khc thc hin tch ly nguyn thy, tc l tc ot nhng ngi sn xut nh, nht l nng dn, bun bn n l, bc lt thuc a... 1.2. Bn cht ca ch ngha t bn 1.2.1. S chuyn ho ca tin t thnh t bn Ch ngha t bn ch ra i v tn ti trn c s bc lt lao ng v s tch ri v mt s hu t liu sn xut vi ngi lao ng sn xut trc tip. V vy n ch ra i vi hai iu kin: Mt l, trong x hi c mt lp ngi t do v thn th, hon ton c quyn s dng sc lao ng ca mnh v khng c t liu sn xut t mnh sn xut. Hai l, phi tp trung mt s tin ln vo tay mt s ngi lp ra cc x nghip. Tin t l hnh thc xut hin u tin ca mi t bn. Nhng khng phi tin t lc no cng l t bn. Tin ch tr thnh t bn khi vn ng theo cng thc T-H-T, trong T = T+m. m l s tin tng thm, hay s d ra so vi s tin ng ra ban u, C.Mc gi m l gi tr thng d, nh s tin ng ra ban u bin thnh T. Mi t bn u vn ng theo cng thc chung T-H-T. Nhn vo cng thc trn, ta thy hnh nh ga tr thng d c to ra c trong lu thng. Theo l lun gi tr ca C. Mc th gi tr ch c to ra trong sn xut. Nhng nu nm ngoi lu thng tc l tin trong kt st, hng ha trong kho th cng khng c gi tr thng d. Nh vy, mu thun trong cng thc chung ca t bn l: ga tr thng d va c to ra nh lu thng va khng c to trong lu thng. gii quyt mu thun ny nh t bn phi tm c trn th trng mt loi hng ha c kh nng khi s dng, n to ra gi tr mi ln hn gi tr ca bn thn n . l hng ha sc lao ng.
74

Sc lao ng l nng lc lao ng, bao gm th lc, tr lc, k nng ca ngi lao ng, tn ti trong ngi lao ng v c ngi s dng vo qu trnh lao ng. N ch tr thnh hng ha khi c hai iu kin: 1- Ngi lao ng phi l ngi t do v thn th, c quyn em bn sc lao ng nh mt hng ho. 2- Ngi ch sc lao ng khng c t liu sn xut hoc ca ci g khc. Mun c thu nhp, h buc phi bn sc lao ng ca mnh cho ngi khc, tc i lm thu. Hng ha sc lao ng c hai thuc tnh nh mi hng ha khc. Gi tr hng ha sc lao ng cng l lng lao ng x hi cn thit sn xut v ti sn xut ra n. Sn xut v ti sn xut sc lao ng thc hin thng qua tiu dng c nhn ca ngi cng nhn. Bi vy gi tr sc lao ng c xc nh bng ton b gi tr nhng t liu sinh hot cn thit v vt cht v tinh thn duy tr i sng bnh thng ca cng nhn v gia nh cng nhng chi ph o to h c mt trnh nht nh. Gi tr sc lao ng bao hm c yu t tinh thn, lch s. N ph thuc cc iu kin c th ca tng nc: kh hu, tp qun, trnh vn minh,... Gi tr s dng ca hng ha sc lao ng th hin khi c nh t bn s dng tc l tin hnh sn xut. N khc vi hng ho thng thng l khi s dng n c kh nng to ra mt lng gi tr mi ln hn gi tr ca bn thn. Gi tr s dng ca hng ha sc lao ng chnh l ngun gc ca ga tr thng d. 1.2.2. Qu trnh sn xut ra ga tr thng d, bn cht ca t bn 1.2.2.1. Qu trnh sn xut gi tr thng d. Qu trnh sn xut t bn ch ngha l s thng nht gia qu trnh sn xut ra gi tr s dng v gi tr thng d. N c c im: Cng nhn lm vic di s kim sot ca nh t bn; sn phm lm ra thuc s hu ca nh t bn. hiu qu trnh sn xut t bn ta hy v d: sn xut si nh t bn phi mua cc yu t sn xut. Gi nh vic mua ny ng gi tr. 10 kg bng gi: 10 la; Mua sc lao ng s dng mt ngy 3 la; Hao mn my mc 2 la chuyn ht 10 kg bng thnh si. Gi s trong 4 gi u, bng lao ng c th ngi cng nhn chuyn ht 10 kg bng ra si. Bng lao ng tru tng cng nhn to thm gi tr mi l 3 la, bng vi tin cng ca mnh tc tin mua sc lao ng ca nh t bn. n y sn phm ca qa trnh lao ng trong 4 gi c tng gi tr l 10+2+3=15 la. Nu ngy lao ng ch c 4 gi th nh t bn khng c li g. Nhng vic thu lao ng l 8 gi, theo ngy, do vy, cng nhn tip tc lao ng thm 4 gi na.Trong 4 gi sau, nh t bn ch chi ph thm: 10 la mua bng + 2 la hao mn my mc. Cn lao ng ca cng nhn khng c tr cng nhng h vn hao ph mt lng lao ng kt tinh vo trong si l 3 la. Kt qu ca 4 gi lao ng sau to ra si c ga tr l 15 la. Tng cng ngy lao ng 8 gi nh t bn chi ph: Mua bng 20 la Hao mn my 4 la Tr cng cho cng nhn 3 la Tng cng chi ph t bn 27 la. Nhng chi ph lao ng thc t (lao ng sng v lao ng qu kh) sn xut hng ha si ca nh t bn c gi tr 15 + 15 = 30 la. Nh vy so vi chi ph t bn, nh t bn thu c 3 la di ra. Ba la chnh l ga tr thng d.
75

Ga tr thng d l phn gi tr di ra ngoi gi tr hng ho sc lao ng do cng nhn lm thu to ra v b nh t bn chim khng. n y ta hiu: t bn l gi tr em li gi tr thng d bng cch bc lt cng nhn lm thu. Bn cht ca ch ngha t bn l quan h bc lt ca t bn i vi cng nhn lm thu di hnh thc gi tr thng d. Nh t bn dng hai phng php ph bin sn xut ra gi tr thng d: - Phng php sn xut gi tr thng d tuyt i l phng php to ra gi tr thng d bng cch ko di ngy lao ng qu gii hn thi gian thi gian lao ng cn thit. - Phng php sn xut gi tr thng d tng i l phng php m gi tr thng d c sn xut ra do rt ngn thi gian lao ng tt yu bng cch (h thp gi tr sc lao ng trn c s) tng nng sut lao ng x hi. Tham gia sn xut c 2 yu t c vai tr khc nhau trong vic to ra gi tr thng d: T bn bt bin (c) l b phn t bn tn ti di hnh thc t liu sn xut (nh xng, my mc, thit b, nguyn, nhin vt liu) trong qu trnh sn xut, m gi tr ca n c bo tn v chuyn nguyn vn vo trong sn phm mi, tc l gi tr ca n khng tng ln. T bn kh bin (v) l b phn t bn tn ti di hnh thc sc lao ng trong qa trnh sn xut c tng ln v lng do c im gi tr s dng ca hng ha sc lao ng. ngha: vic phn chia c, v ch r ngun gc ca ga tr thng d l do lao ng ca cng nhn trong qu trnh sn xut ca ci vt cht lm ra v khng c tr cng. Cn t liu sn xut, my mc c vai tr rt quan trng, n quyt nh nng xut lao ng ca cng nhn. 1.2.2.2. Ni dung, vai tr tc ng quy lut gi tr thng d Mi phng thc sn xut c mt quy lut kinh t c bn, phn nh bn cht ca phng thc sn xut . Sn xut ra gi tr thng d l quy lut kinh t c bn ca phng thc sn xut t bn ch ngha. Quy lut ny vch r mc ch v phng tin t mc ch ca nn sn xut t bn ch ngha. Mc ch ca nn sn xut t bn ch ngha l sn xut gi tr thng d cng nhiu cng tt. V mc ch ny, nh t bn sn xut bt c hng ho g. Phng tin t mc ch l ci tin v pht trin khoa hc k thut, tng nng sut lao ng, m rng quy m sn xut, tng cng lao ng, ko di ngy lao ng. Ni dung ca quy lut l to ra nhiu gi tr thng d cho nh t bn bng tng cng cc phng tin k thut v qun l bc lt ngy cng nhiu lao ng lm thu. Vai tr, tc ng: Quy lut ny ra i v tn ti cng phng thc sn xut t bn ch ngha. N quyt nh cc mt ch yu, cc qu trnh kinh t ch yu ca ch ngha t bn. N l ng lc thc y k thut, phn cng lao ng x hi, lc lng sn xut, nng xut lao ng tng ln nhanh chng, nn sn xut c x hi ha cao. Quy lut ny cng lm cho cc mu thun vn c ca ch ngha t bn - mu thun gia tnh cht x hi ca sn xut vi s chim hu t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut ngy cng thm su sc. 1.2.3. Qu trnh tch ly t bn Tch ly t bn l bin mt phn ga tr thng d thnh t bn ph thm m rng sn xut Ngun gc duy nht ca tch ly t bn l gi tr thng d, l lao ng khng c tr cng ca cng nhn lm thu.
76

Quy m tch ly ph thuc vo khi lng gi tr thng d v t l phn chia gi tr thng d thnh qu tch ly v tiu dng. Nu t l phn chia khng i th quy m tch ly ph thuc vo nhng yu t lm tng khi lng gi tr thng d. l: Nng cao trnh bc lt sc lao ng (ct bt tin cng, tng cng lao ng, ko di ngy lao ng, tng nng sut lao ng) chnh lch gia t bn s dng v t bn tiu dng, quy m ca t bn ng trc. Qu trnh tch ly t bn tt yu dn n quy lut chung ca tch ly t bn l c s phn cc: mt bn lm cho t bn pht trin c chiu rng ln chiu su thng lm cho giai cp t sn giu c ln. Cn mt bn l giai cp nhng ngi lao ng khng trnh khi tht nghip v bn cng ha dn ti mu thun gia t bn v cng nhn ngy cng gay gt, quyt lit. 1.3. Qu trnh lu thng t bn, s phn chia ga tr thng d trong x hi t bn v c im ca ch ngha t bn t do cnh tranh 1.3.1. Tun hon v chu chuyn ca t bn Mi t bn trong qa trnh vn ng u tri qua ba giai on (Lu thng 1, sn xut, lu thng 2), tn ti di ba hnh thc (t bn tin t, t bn sn xut, t bn hng ha), thc hin ba chc nng (chun b cc yu t sn xut, sn xut gi tr thng d, thc hin gi tr thng d) ri quay v hnh thc xut pht ca n gi l tun hon ca t bn. Bng: Tun hon ca t bn Sl Cng thc vn ng T-H ... Sn xut ... H T Tlsx Cc giai on Giai on 1 Giai oan 2 Giai on 3 Hnh thc ca TB Chc nng ca TB TB tin t Mua cc yu t SX TB sn xut To ra m. TB hng ha Thc hin gt v m

tun hon ca t bn c bnh thng cn m bo cc iu kin: - Ton b t bn phi c phn lm ba b phn ng thi tn ti c ba hnh thi. - Mi b phn t bn mi hnh thi cng tn ti v khng ngng tri qua ba hnh thi y. Chu chuyn ca t bn l s tun hon ca t bn c nh k lp i lp li. Thi gian chu chuyn t bn l thi gian t bn thc hin c mt vng tun hon. N bao gm: - Thi gian sn xut l thi gian t bn nm trong lnh vc sn xut, bao gm: thi gian lao ng, thi gian gin on lao ng v thi gian d tr sn xut. - Thi gian lu thng l thi k t bn nm trong lnh vc lu thng. N bao gm thi gian mua v thi gian bn (k c thi gian vn chuyn). ngha nghin cu: Thi gian chu chuyn mt vng cng ngn th tc chu chuyn t bn cng nhanh, lng gi tr thng d a li cho cc nh t bn cng nhiu v ngc li. T cho thy r hn vic nng cao trnh bc lt ca t bn bng y nhanh tc chu chuyn ca t bn. nc ta hin nay nng cao hiu qu kinh t cng cn y nhanh tc chu chuyn, s dng hp l vn, t chc sn xut v lu thng tt khu hao hp l, tng vng quay ca vn, tit kim thi gian sn xut v lu thng.

77

1.3.2. Cc loi hnh t bn v cc hnh thc biu hin ca gi tr thng d Trong thc t x hi, t bn tn ti di cc hnh thi khc nhau v cng nhau phn chia gi tr thng d. Cnh tranh gia cc ngnh sn xut khc nhau dn n kt qu: nu cc nh t bn c mt s t bn nh nhau u t vo cc ngnh sn xut khc nhau u thu c li nhun bng nhau, tc li nhun bnh qun ( p ). T bn thng nghip. Trong ch ngha t bn, t bn thng nghip c hnh thnh do mt b phn ca t bn cng nghip tch ra v hot ng c lp trong lu thng. Li nhun thng nghip l mt phn ga tr thng d c cng nhn to ra trong sn xut m nh t bn cng nghip nhng cho t bn thng nghip h thc hin gi tr hng ha cho t bn cng nghip. T bn cho vay. Trong ch ngha t bn, t bn cho vay l t bn tin t m ngi ch ca n cho ngi khc s dng trong mt thi gian nht nh thu c s tin li (gi l li tc). Li tc l mt phn li nhun bnh qun m nh t bn i vay thu c tr cho nh t bn cho vay c quyn s dng t bn trong mt thi gian nht nh. T bn ngn hng l loi x nghip t bn kinh doanh t bn tin t v lm mi gii gia ngi i vay v ngi cho vay. Ngn hng nhn gi v cho vay tin. Li nhun ngn hng l phn chnh lch gia li tc cho vay v li tc nhn gi sau khi tr i cc chi ph k thut tin t. - T bn kinh doanh rung t. c im ni bt trong nng nghip t bn ch ngha l ch c quyn rung t. Do quan h rung t trong nng nghip bao gm ba giai cp: a ch, t bn kinh doanh trong nng nghip v cng nhn nng nghip. Nh t bn kinh doanh trong nng nghip phi thu rung t v thu cng nhn sn xut. T bn nng nghip phi thu c li nhun bnh qun ng thi phi thu c mt s gi tr thng d di ra, np tin thu t ca a ch di hnh thc a t. Nh vy a t t bn ch ngha l phn li nhun siu ngch m nh t bn thu c (mt phn ca gi tr thng d do cng nhn nng nghip to ra) tr cho a ch (ngi ch s hu rung t), sau khi tr phn li nhun bnh qun ca t bn kinh doanh trong nng nghip. Doanh thu nh TB = chi ph + li nhun bnh qun + a t 1.3.3. c im ca ch nha t bn cnh tranh t do Ch ngha t bn pht trin qua hai giai on: ch ngha t bn cnh tranh t do v ch ngha t bn c quyn. Ch ngha t bn cnh tranh t do c cc c im: - Ton b hot ng kinh t vn hnh theo c ch th trng, cc x nghip c quy m cha ln, k thut cha cao. - Cnh tranh gia cc ngnh v trong ni b ngnh din ra gay gt. Cnh tranh gi vai tr thng tr trong nn kinh t. - Quy lut kinh t c bn l quy lut gi tr thng d. Mc ch ca ch ngha t bn l gi tr thng d. thc hin mc ch, nh t bn dng mi th on: bc lt lao ng lm thu, tng cng lao ng, ko di ngy lao ng, m rng sn xut Qu trnh lm gay gt thm nhng mu thun ca ch ngha t bn, l mu thun c bn gia giai cp t sn v giai cp v sn. 2. CH NGHA T BN C QUYN 2.1. Nhng c im kinh t chnh tr c bn ca ch ngha t bn c quyn nh nc Ch ngha t bn pht trin qua hai giai on c bn l ch ngha t bn cnh tranh t do v ch ngha t bn c quyn hay ch ngha quc. Ch ngha t bn c quyn xut hin vo cui th k 19 u th k 20 vi 5 c im:
78

2.1.1. S tp trung sn xut v cc t chc c quyn Nguyn nhn ch yu ca s xut hin ch ngha t bn c quyn l do: - Cui th k XIX, u th k XX do cch mng khoa hc, k thut pht trin mnh m, lm xut hin nhng ngnh sn xut mi, my mi c kh nng a li nhiu li nhun. s dng c cc thnh tu mi, cc nh t bn phi hn vn, lin kt vi nhau t hnh thnh cc x nghip c quy m ln hn trc rt nhiu. Mt khc do tc ng ca quy lut gi tr thng d v cnh tranh thc y qu trnh tch t v tp trung sn xut l xut hin cc x nghip c quy m ln hn trc. Khng hong kinh t ca ch ngha t bn lm cho nhiu doanh nghip nh ph sn. S cn li phi ra sc tp trung vn vn ln thnh cc x nghip ln. Cc nguyn nhn trn lm hnh thnh cc cng ty khng l, sn xut ngy cng tp trung. Tp trung sn xut n mc cao th hnh thnh cc t chc c quyn v mt mt, cc x nghip ln nu cnh tranh vi nhau th sc ph hoi rt ln; mt khc, do mi ngnh ch c mt s t l x nghip ln nn h c th tho thun vi nhau phn chia th trng, tho thn nh gi c quyn T chc c quyn l lin minh cc nh t bn ln nm trong tay vic sn xut hoc tiu th phn ln (thm ch ton b) mt hoc mt s loi hng ho no nhm thu li nhun c quyn cao. (Cc t chc c quyn c th nh gi c c quyn cao hn nhiu so vi gi
c sn xut. Li nhun c quyn gm c phn bc lt nhng ngi sn xut nh trong nc v c bit l nhn dn cc nc thuc a v ph thuc mt i do t bn mua nng sn vi gi r, bn hng cng ngh gi cao...)

Cc t chc c quyn tn ti di cc hnh thc Cc-ten, Xanh-i-ca, T-rt, Cngxcxiom. c quyn sinh ra t cnh tranh t do nhng khng xo b cnh tranh, n cng lm cho cnh tranh thm gay gt.
Trong giai on quc ch ngha ngoi cc loi cnh tranh gia nhng ngi sn xut hng ha nh, gia nhng nh t bn va v nh cn c cc loi cnh tranh: - Cnh tranh gia t chc c quyn vi cc x nghip ngoi c quyn bng c chim ngun nguyn liu, nhn cng, phng tin vn ti, tn dng, h gi. - Cnh tranh gia cc t chc c quyn vi nhau; cnh tranh gia cc t chc c quyn trong mt ngnh, kt thc bng s tho hip hoc ph sn ca mt bn; cnh tranh gia cc x nghip khc ngnh c lin quan n ngun nguyn liu, k thut... - Cnh tranh trong ni b t chc c quyn ginh th trng, ginh t l sn xut nhiu hn, chim c phiu khng ch v phn chia li nhun c li hn.

2.1.2. S hnh thnh t bn ti chnh

Cng nh trong cng nghip, trong ngn hng cng hnh thnh cc t chc c quyn. Cc ngn hng ln thn tnh ngn hng nh hoc hp nht cc ngn hng nh li hnh thnh cc ngn hng ln hn. Cc ngn hng ln nu cnh tranh th hu qu khng tt p. V vy h tho hip vi nhau t hnh thnh t chc c quyn trong ngn hng. Cc t chc c quyn ngn hng va cho vay, va nhn gi tin ca t chc c quyn trong cng nghip. Li ch hai loi t bn ny xm nhp vo nhau, h c ngi, gp vn qua nhau. t hnh thnh t bn ti chnh.

T bn ti chnh l s dung hp, thm nhp ln nhau gia t chc c quyn ngn hng v t chc c quyn cng nghip trn c s tp trung sn xut. S xut hin ca t bn ti chnh l biu hin l s pht trin c tnh quy lut ca c quyn m bo thu li nhun c quyn n nh cho t bn c quyn. T bn ti chnh c vai tr rt ln, n chi phi thng tr mi mt i ssng x hi t bn cng nh trong quan h quc t. S thng tr ca t bn ti chnh c thc hin bng nhiu hnh thc nh ch tham d, lp cng ty mi, pht hnh tri phiu v.v. Trong ch tham d l c bn nht. Trn c s thng tr v kinh t, chng thng tr v chnh tr, x hi, nm ton b nh nc l cng c phc v cho li ch ca chng. T bn ti chnh quyt nh ng li i ni, i ngoi ca nh nc t sn.
Trong t bn ti chnh c mt nhm nh t bn kch x gi l u s ti chnh. Bn ny thc hin s thng tr qua ch tham d, tc l nm s c phiu khng ch, t n chi phi c cng ty m, chi phi c nhiu cng ty con, chu nhng lnh vc sn xut rt ln.
79

2.1.3. Xut khu t bn Xut khu t bn l mang t bn u t nc ngoi thu c li nhun cao, l mt c im c bn ca ch ngha t bn c quyn. Xt v hnh thc u t, c xut khu t bn trc tip v xut khu t bn gin tip. Xut khu t bn trc tip l mang t bn ra nc ngoi l a t bn ra nc ngoi trc tip kinh doanh thu li nhun cao. Xut khu t bn gin tip l cho vay thu li tc. Xt v s hu c xut khu t bn nh nc v xut khu t bn t nhn. Xt v ch s hu c: xut khu t nhn do t nhn m ch yu do cc cng ty xuyn quc gia thc hin. H thng u t vo cc ngnh c tc chu chuyn vn nhanh, li sut cao. Xut khu nh nc do nh nc u t ra nc ngoi, thng th h u t vo c s h tng to iu kin cho t bn t nhn u t. iu kin ca xut khu t bn l s thng tr ca cc t chc t bn c quyn v a v c quyn ca mt s t nc giu c c t bn tha. Mc ch ca xut khu t bn l thu li nhun c quyn cao. Xut khu t bn em li cho t bn ti chnh li nhun kch s t ti nguyn thin nhin v sc lao ng r cc nc khc. N cng l c s kinh t bn u s ti chnh chia nhau th trng th gii. N c tc ng hai mt n nc nhp khu. 2.1.4. S phn chia th trng th gii gia cc lin minh c quyn quc t Xut khu t bn khi m rng phm vi dn n s phn chia th gii v kinh t, ngha l phn chia lnh vc u t v th trng. Cnh tranh khc lit tt yu dn n xu hng tha hip, k kt cc hip nh. T hnh thnh cc lin minh quc t di dng cc ccten, xanhdica, trt quc t. T chc c quyn quc t l s lin minh gia cc t chc c quyn ln nht ca cc nc phn chia th trng v ngun nguyn liu, quy nh quy m sn xut cho mi t chc c quyn v nh gi c c quyn nhm m bo t sut li nhun cao nht cho cc t chc dodc quyn. Cc t chc c quyn quc t c tc ng y nhanh qu trnh x hi ho sn xut, pht trin khoa hc, cng ngh, lm cho lc lng sn xut pht trin. Mt khc n l lc lng ch yu thc y chnh ph cc nc quc chy ua v trang, gy ra hai cuc chin tranh th gii v nhiu cuc chin tranh cc b, gy nn xung t gia cc trung tm ln trn th gii. 2.1.5. S phn chia lnh th th gii gia cc cng quc Cc cng quc t bn i xm chim thuc a v d nm c c quyn nguyn liu v th trng c v c th khai thc. ng thi do nhu cu ginh dt th trng loi i th cnh tranh v tiu th hng ho v cung cp nguyn liu, v tm ni u t c li, v nhng mc ch chnh tr v qun s khc. Cho nn cc cng quc quc u tranh vi nhau chia li lnh th. Vo u th k XX vic phn chia th gii hon thnh. Nhng do quy lut pht trin khng u, cc nc quc ra i sau u tranh i chia li th trng. T gy ra hai cuc i chin. T bn ti chnh to nn hai loi nc l thuc l nc thuc a v nc ph thuc vi nhng hnh thc khc nhau. N lm cho mu thun ca ch ngha t bn trong giai on quc ch ngha ngy cng thm gay gt, tao nhng tin cn thit cho cch mng x hi ch ngha v phong tro gii phng dn tc pht trin. T nm c im trn c th ni vn tt th ch ngha quc l giai on c quyn ca ch ngha t bn. 2.2. Ch ngha t bn c quyn nh nc 2.2.1. Nguyn nhn hnh thnh ca ch ngha t bn c quyn Bn cht ca Ch ngha t bn c quyn nh nc l s kt hp sc mnh ca t bn c quyn vi sc mnh ca nh nc thnh mt c cu thng nht, trong nh nc ph thuc vo t chc c quyn v can thip trc tip vo cc qu trnh kinh t,
80

nhm m bo li nhun c quyn cao cho cc t chc c quyn, cng c v m rng s thng tr ca t bn ti chnh, duy tr s thng tr ca quan h sn xut t bn ch ngha. Ch ngha t bn c quyn nh nc xut hin t sau chin tranh th gii ln th nht v pht trin mnh m t sau th chin ln th hai do cc nguyn nhn: - Do tch t v tp trung t bn v sn xut mc rt cao, lc lng sn xut pht trin mnh, mang tnh cht x hi ho cao i hi phi c s can thip ca nh nc vo qu trnh ti sn xut. Do tc ng mnh m ca cch mng khoa hc cng ngh dn n thay i ln v c cu v c ch kinh t, nhiu ngnh v lnh vc kinh t mi xut hin (nguyn t, tn la v tr, cng nghip in t v.v.), mt s ngnh thuc kt cu h tng (nng lng, giao thng, nghin cu khoa hc c bn...) i hi vn ln, li nhun thp do cn nhiu vn m ch c nh nc mi c kh nng u t. - S thng tr ca c quyn lm gay gt thm cho cc mu thun i khng giai cp; s bnh trng ca cc lin minh c quyn vp phi cc hng ro quc gia dn tc v xung t li ch trn th trng th gii; vic xut hin h thng x hi ch ngha v phong tro u tranh gii phng dn tc i hi cc t chc c quyn phi nm ly nh nc phc v cho h. 2.2.2. Nhng hnh thc biu hin ca ch ngha t bn c quyn nh nc Hnh thnh v pht trin s hu ca nh nc. S hu nh nc l s hu tp th ca giai cp t bn c quyn phc v cho li ch v duy tr s tn ti ca t bn c quyn v giai cp t sn. S hu nh nc hnh thnh v pht trin bng cch: ly vn ngn sch xy dng cc x nghip mi, mua c phn ca x nghip t nhn, quc hu ha x nghip t nhn bng cch mua li; m rng doanh nghip nh nc bng vn ca t nhn. Thc hin s iu tit trc tip ca nh nc vo kinh t nh: pht trin th trng trong nh nc (nh nc bao mua hng cho cc t chc c quyn); can thip vo cc quan h kinh t quc t nh iu chnh ngoi thng, tin t, tn dng quc t, xut khu t bn nh nc to iu kin cho t bn c quyn bnh trng ra nc ngoi. Th hin r nht s iu tit ca nh nc l chng khng hong chu k, chng lm pht, tng trng kinh t, chnh sch x hi, chnh sch kinh t i ngoi. Cc cng c vchnh sch iu tit ca nh nc vi nn kinh t - Nh nc iu tit bng cc chnh sch v chng trnh v k hoch m bo cc cn i v m, nh hng hot ng nn kinh t theo nhng mc tiu nh. - S dng ti chnh nh nc phn phi li thu nhp quc dn, u t vo nhng lnh vc cn thit nh pht trin kt cu h tng, cc c s nghin cu khoa hc, tng chi ngn sch cho nghin c pht trin, tng ti tr nghin cu p dng ca cc t nhn. iu tit bnh n th trng v th trng lao ng xoa du mu thun v s tht nghip tng. S dng h thng tin t-tn dng l mt cng c c lc iu tit th trng tin t, ti chnh, chng lm pht, iu tit gi, Tc ng tch cc vo th trng chng khon iu tit cc quan h kinh t i ngoi, h thng ti chnh, tin t quc t... S dng h thng lut php v b my nh nc iu tit nn kinh t nhm bo v li ch cho cc t chc c quyn. iu tit ca nh nc l s dung hp ca c ch th trng, c quyn t nhn v iu tit ca nh nc trong mt chng mc nht nh pht huy mt mnh, khc phc mt yu ca tng yu t, lm du i s gay gt ca cc mu thun. Xt n cng bn cht h thng iu tit phc v cho ch ngha t bn. Tuy vy n cng khng khc phc c m cn lm cho cc mu thun ni ti ca ch ngha t bn pht trin su sc hn.
81

3. A V LCH S CA CH NGHA T BN 3.1. Ch nha t bn to ra nhng nhn t mi thc y s pht trin kinh t - Ch ngha t bn nh du mt giai on pht trin ca sn xut x hi, thc hin x hi ha sn xut, biu hin pht trin lc lng sn xut v phn cng lao ng x hi, hp tc, tp trung ha, lin hip ha ngy cng su sc lm cho sn xut c lin kt thnh mt qu trnh sn xut x hi. - Pht trin lc lng sn xut, khoa hc cng ngh tin b, tng nng sut lao ng x hi. Ch ngha t bn to nn mt sc sn xut khng l, bng tt c cc th h loi ngi trc cng li. - Chuyn sn xut nh thnh sn xut ln hin i. K thut c kh thay cho th cng, chuyn sang t ng ha, tnh x hi ha cao, c s iu tit thng nht. 3.2. Ch nha t bn gy ra nhng hu qu nng n cho nhn loi Ch ngha t bn l th phm chnh gy ra hai cuc chin tranh th gii m mu; l th phm chnh chy ua v trang v nn nhim mi trng; ch ngha t bn phi chu trch nhim v nn ngho i, bnh tt ca hng trm triu con ngi, nht l cc nc ang pht trin. Ch ngha t bn ng trc nhng gii hn m n khng th vt qua. Gii hn
bt ngun t nhng mu thun kinh t c bn ca ch ngha t bn: Mu thun gia tnh cht v trnh pht trin cao ca lc lng sn xut vi ch chim hu t nhn t liu sn xut t bn ch ngha.

3.3. Ch nha t bn to ra nhng tin vt cht y v tin x hi chn mui cho s ra i ca x hi mi Ch ngha t bn trong qu trnh pht trin mt mt to nn s pht trin ca lc lng sn xut, nn sn xut ln hin i; mt khc lm cho mu thun c bn ca n ngy cng gay gt, to nhng tin vt cht, x hi ph nh n. Cch mng khoa hc k thut v cng ngh pht trin mnh m to iu kin ng dng vo trong sn xut, cng vi vic tch t tp trung t bn ln to ra nn kinh t c c cu khng l cng vi s bin i ln ca c ch qun l kinh t, hnh thnh nn mt lc lng sn xut x hi hon ton mi c nng xut, cht lng cao. Lc lng sn xut mi i hi phi c quan h sn xut mi thay th. l quan h sn xut x hi ch ngha.
Ngy nay ch ngha t bn ang nm u th v vn, khoa hc cng ngh, c kh nng iu chnh quan h sn xut, thch nghi v pht trin trong chng mc nht nh nhng cng ch trong khun kh ca ch ngha t bn, khng th khc phc ni nhng mu thun vn c ca n, khng th vt qua gii hn lch s ca n. Cc quc gia c lp ngy cng tng cng u tranh t la chn ng pht trin. Cc nc theo ch ngha x hi c nhng kinh nghim, kh nng to nhng bc pht trin mi. Sm hay mun ch ngha t bn tt yu s c thay th bng ch x hi mi, cao hn, x hi cng sn ch ngha.

Cu hi: 1. Hng ho v cc thuc tnh ca n? Ti sao ni quy lut gi tr l quy lut kinh t c bn ca nn sn xut hng ho? 2. Trnh by qu trnh sn xut gi tr thng d? Ti sao ni sn xut ra gi tr thng d l quy lut kinh t c bn ca ch ngha t bn? 3. Phn tch c im c bn ca ch ngha t bn c quyn? 4. Phn tch vai tr lch s ca ch ngha t bn.

82

Bi 11 (4)

CH NGHA X HI
1. TNH TT YU V NHNG C TRNG C BN CA CH NGHA X HI 1.1. Tnh tt yu ra i ca ch ngha x hi Lch s pht trin ca x hi loi ngi tun t tri qua cc hnh thi kinh t - x hi t thp n cao. l mt qu trnh lch s t nhin. Mi hnh thi kinh t - x hi tng ng vi mt kiu quan h sn xut c trng ph hp vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut v mt kin trc thng tng c xy dng trn quan h sn xut . Trong x hi t bn, quan h sn xut t bn ch ngha thc y lc lng sn xut pht trin mnh m, to ra mt lc lng sn xut s hn ca tt c cc x hi trc cng li. Lc lng sn xut c x hi ho cao, pht trin dn dn vt ra khi khun kh ca quan h sn xut t bn (da trn ch chim hu t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut), ngy cng mu thun su sc vi quan h sn xut y. Biu hin v mt kinh t ca mu thun trn l cc cuc khng hong kinh t e do s tn ti v thng tr ca ch ngha t bn. Biu hin v mt x hi l mu thun i khng gia giai cp cng nhn v giai cp t sn. Cc cuc u tranh ca giai cp cng nhn vi nhiu hnh thc chng li giai cp t sn nh: bi cng, bi th, biu tnh th uy sc mnh i quyn li dn sinh v dn ch, ci thin iu kin sng v lm vic... lin tip n ra. Cuc u tranh giai cp pht trin thnh cuc cch mng x hi ch ngha thay th ch ngha t bn bng ch ngha x hi, xc lp ch cng hu v t liu sn xut, lm cho quan h sn xut ph hp vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut, gii phng giai cp cng nhn v nhn dn lao ng, tin ti ch ngha cng sn. Nh vy, trn c s nhng tin vt cht k thut, kinh t - x hi, vn ho m ch ngha t bn to ra, ch ngha x hi tt yu s ra i bng cuc cch mng x hi ch ngha nhm thit lp chnh quyn v tay giai cp cng nhn v nhn dn lao ng tng bc xy dng x hi mi.
83

Thc t chng minh tnh tt yu ra i ca ch ngha x hi. T sau cch mng Thng 10 Nga th gii bc sang thi i ngy nay - thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi trn phm vi ton th gii. N v ang m ra kh nng cho cc nc tin thng ln ch ngha x hi t mt nn kinh t lc hu, chm pht trin. 1.2. Nhng c trng ca ch ngha x hi Sau khi ginh chnh quyn nh nc, di s lnh o ca ng Cng sn, giai cp cng nhn v nhn dn lao ng mi thc s bt u s nghip ci to v xy dng ch ngha x hi - giai on u ca ch ngha cng sn. Ch ngha x hi c nhng c trng c bn sau: - C s vt cht k thut ca n l nn i cng nghip c kh pht trin cao, m ra kh nng rng ln pht trin bn vng cc lc lng sn xut. Nn sn xut c t chc theo nh hng x hi ch ngha, khai thc thnh tu ca cch mng khoa hc v cng ngh pht trin, nng cao nng sut lao ng, cht lng sn phm, to ra nhiu ca ci khng ngng nng cao phc li x hi, thc hin nguyn tc phn phi ch yu lm theo nng lc, hng theo lao ng, thc hin cng bng x hi; to iu kin cho ngi lao ng c quyn v c kh nng tham gia qun l sn xut, qun l x hi, nng cao i sng. - Ch dn ch x hi ch ngha c xy dng v khng ngng hon thin, bo m cho mi cng dn u l ngi ch ca x hi v han ton bnh ng trc php lut; m bo thng nht gia ngha v v quyn li, quyn con ngi, quyn bnh ng nam n v.v pht trin con ngi ton din. - Nn vn ho x hi ch ngha tin tin, m bn sc dn tc c thit lp v pht trin. Li sng da trn c s bnh ng x hi, ch ngha tp th, tinh thn tng tr c thc hin. To ra s bnh ng, hu ngh gia cc dn tc. Nhng c trng ca ch ngha x hi th hin trnh pht trin cao hn so vi ch ngha t bn trong tin trnh pht trin ca lch s x hi loi ngi. Qu trnh xy dng ch ngha x hi hn 80 nm qua ca cc nc x hi ch ngha ginh c nhng thnh t rt quan trng v c ngha lch s, trn nhiu lnh vc, gp phn gii phng cc dn tc khi ch thng tr ca ch ngha thc dn, thu hp trn a ca ch ngha quc trn th gii. Nc ta qu ln ch ngha x hi trong hon cnh quc t c nhng bin i to ln v su sc. B qua ch t bn t mt nc vn l thuc a, na phong kin li tri qua nhiu nm chin tranh vi nhng hu qu nng n; cn c s chng ph ca cc th lc th ch l nhng kh khn. Nhng ta c nhiu thun li nh chnh quyn di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam thuc v nhn dn Thi c v thch thc, thun li v kh khn lun t ra nhng chng ta nht nh s xy dng thnh cng ch ngha x hi. Cc c trng c bn ca x hi x hi ch ngha (nhng mc tiu) m ng, Nh nc v nhn dn ta xy dng hin trong Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi (1977), c i hi X (2006) xc nh li l: - X hi dn giu, nc mnh, cng bng, dn ch, vn minh; do nhn dn lm ch. - C nn kinh t pht trin cao, da trn lc lng sn xut hin i v quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. - C nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc; con ngi c gii phng khi p bc, bt cng, c cuc sng m no, t do, hnh phc, pht trin ton din. - Cc dn tc trong cng ng Vit Nam bnh ng, on kt, tng tr, gip nhau cng tin b. - C Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn di s lnh o ca ng Cng sn.
84

- C quan h hu ngh v hp tc vi cc nc trn th gii 66. Sau hn 20 nm i mi, t nc ta vt qua nhng th thch gay go, phc tp, thu c nhiu thnh tu to ln, nhng nhim v ra cho chng ng u tin ca thi k qu c bn hon thnh cho php ta chuyn sang thi k y mnh cng nghip ho v hin i ho t nc. Con ng i ln ch ngha x hi nc ta ngy cng c xc nh r hn. ng ta khng nh: ng v nhn dn ta quyt tm xy dng t nc Vit Nam theo con ng x hi ch ngha trn nn tng ca ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh". 2. CNG CUC I MI XY DNG CH NGHA X HI 2.1. Tnh tt yu ca cng cuc i mi xy dng ch ngha x hi Ch ngha x hi hin thc ra i v pht trin t r tnh u vit v s tin b ca n. T mt nc, n tr thnh h thng th gii vi nhiu nc, tr thnh lc lng ch yu u tranh chng ch ngha quc, ch ngha thc dn, ch ngha pht xt lm thay i cn bn b mt th gii trong th k XX. Ch ngha x hi l nhn t quyt nh trong cuc u tranh cho ho bnh, thc y hng pht trin tin ln ca nhn loi. Song, cng vi thnh tu th ch ngha x hi hin thc nhng thp k qua cng mc nhiu sai lm, nht l trong lnh vc kinh t v qun l kinh t - x hi nh: nng vi thc hin cng cuc t hu ho t liu sn xut, ph nhn kinh t hng ho, qun l theo c ch hnh chnh quan liu bao cp, phn phi theo kiu bnh qun nn khng kch thch ngi lao ng, km hm tnh sng to trong lao ng ca h, vi phm quyn dn ch x hi ch ngha ca nhn dn, lm suy yu mi quan h gia ng vi qun chng v.v.. Nhng sai lm ko di qu lu trong cc nc x hi ch ngha a n km hm s pht trin, lm cho nng sut v hiu qu kinh t thp, i sng vt cht, tinh thn ca nhn dn chm c ci thin, t do dn ch cha bo m v.v.. Nhng mu thun, du hiu ca s khng hong dn dn tch t, a cc nc lm vo cuc khng hong ton din v su sc. T hon cnh nu trn th s nghip i mi l tt yu. Thc t ch ra i mi phi xc nh ng ng li, bc i, bin php v c nhng nguyn tc thc hin nhng i hi ca thc tin th hon ton c th a x hi ra khi suy thoi, khng hong, to lp th n nh, m ra c phng hng pht trin ca ch ngha x hi. 2.2. Tnh hnh i mi cc nc x hi ch ngha Trc tnh hnh ni trn, nhiu nc x hi ch ngha nhn thc c cn phi i mi (ci t Lin X v cc nc x hi ch ngha ng u), ci cch (Trung Quc) v i mi (Vit Nam). T cui thp k 80 v u thp k 90, Lin X v cc nc x hi ch ngha ng u tin hnh cng cuc ci t khc phc nhng khng hong kinh t - x hi. Lc u xut hin khng hong kinh t - x hi v tim n khng hong chnh tr. Song, do nhiu sai lm nghim trng trong ng li chnh tr c tnh nguyn tc thi k ci t, nn khng cu vn c khng hong . X hi ri vo ri lon, ng mt phng hung, mt vai tr lnh o. V kt cc sp ch x hi ch ngha Lin X v ng u. Cng cuc ci t tht bi. Ch ngha x hi th gii khng cn tn ti vi t cch l mt h thng. Trung Quc, sau mt thi gian di tnh hnh khng n nh, dn n nhng hu qu tiu cc. ng Cng sn Trung Quc nh gi li vi tinh thn ph phn tin hnh ci cch, m ca bo m cho ch ngha x hi tn ti v pht trin.

66

VKH X (2006) tr.68

85

 nc ta, sau khi t nc thng nht, c nc i ln ch ngha x hi, nhng sai lm ca ch quan duy ch, khng tn trng quy lut khch quan, duy tr qu lu m hnh v c ch c a n khng hong kinh t - x hi. Sau , sau hn mt thp k i mi (t 1986), Vit Nam thu c thnh tu to ln c ngha quan trng, a t nc thot khi khng hong kinh t - x hi. Thnh cng trong s nghip ci cch v i mi khng nh tnh u vit v sc sng ca ch ngha x hi, tnh ng n ca ng li i mi. Bi hc: T thc tin xy dng v qu trnh i mi c th rt ra mt s bi hc trong u tranh phc hi v pht trin ch ngha x hi: - V l lun v h t tng: phi thm nhun su sc bn cht cch mng v khoa hc ca ch ngha Mc - Lnin ph hp vi iu kin, hon cnh lch s ca mi nc, vi xu th v yu cu ca thi i. iu ny ch c th t c nu khc phc trit ch ngha gio iu, ch ngha kinh nghim, ch ngha ch quan duy ch cng nh u tranh chng ch ngha c hi v xt li, t tng phn bi l tng x hi ch ngha v i ngc li ch ca nhn dn. - V xy dng ng: phi lm cho ng Cng sn lun lun xng ng l mt ng cch mng chn chnh, vng mnh c v chnh tr, t tng v t chc, c kinh nghim v bn lnh, khng phm sai lm v ng li, khng phn bit v t tng v t chc, gn b vi nhn dn, on kt v k lut, xng ng l ng cm quyn. - V xy dng nh nc: xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha thc s ca dn, do dn v v dn; trung thnh vi li ch ca nhn dn, bit bo v dn v c dn ht lng ng h v bo v. - V kinh t - vn ho: xy dng v pht trin kinh t - vn ho theo ng quy lut khch quan, chm lo n nhu cu, li ch vt cht v tinh thn ca con ngi. Ngun lc con ngi l ngun lc quan trng nht ca s pht trin. - V on kt ton dn: phi khng ngng chm lo v pht trin mi mt cho khi on kt ton dn m nng ct l lin minh cng - nng - tr thc. y l c s x hi ca ng, ca Nh nc, l sc mnh quyt nh ca s bn vng ch x hi ch ngha. Nhng ngi cch mng chn chnh, trung thnh vi ch ngha quc t ca giai cp cng nhn khng ngng u tranh xy dng s on kt chin u gia nhng ngi cng nhn, nng dn lao ng cc nc, xy dng quan h hp tc ho bnh v t nguyn gia cc dn tc, chng mi biu hin ca ch ngha dn tc t sn, tiu t sn, kin quyt u tranh chng mi biu hin m h v bn cht ca ch ngha quc, v s tho hip v nguyn tc vi chng trong ni b ca nhng ngi cng sn. Nhn chung, ch ngha x hi ang giai on kh khn, gay go cha tng c. Cuc u tranh bo v v pht trin ch ngha x hi ang din ra quyt lit. Nhng chng ta tin rng, ch ngha x hi nht nh s vt qua c th thch, tip tc tin ln, v ch ngha x hi l mt ch x hi tin b hn ch ngha t bn; nhng thnh tu trn cc lnh vc kinh t, x hi, chnh tr ca cc nc x hi ch ngha t c l khng th ph nhn; nhng thnh qu do cch mng em li khng d dng b xuyn tc. Nhng m mu v th on thm c, xo quyt ca lc lng phn ng khng che du c bn cht phn ng, chng cng, chng ch ngha x hi ca chng. Cuc u tranh bo v nhng gi tr chn chnh, nhng thnh qu ca ch ngha x hi tng bc c nng cao. Ch ngha quc v cc lc lng phn ng quc t d c hung hn v xo quyt n u, xong kh nng ca chng khng phi l v hn. Chng khng th no o ngc c xu th pht trin tt yu ca lch s loi ngi. 2.3. Cng cuc i mi Vit Nam ng Cng sn Vit Nam, di s lnh o ca Ch tch H Ch Minh ra ng li cch mng ng n l kt hp c lp dn tc vi ch ngha x hi ngay t
86

khi mi thnh lp ng. l ng li nht qun, xuyn sut qu trnh cch mng Vit Nam. T sau nm 1975, c nc bc vo thi k qu ln ch ngha x hi. Nhn dn ta t c nhng thnh tu to ln: thip lp chnh quyn nhn dn, khi phc kinh t, khc phc hu qu nng n ca chin tranh; tng bc xy dng quan h sn xut mi v c c vt cht - k thut ca ch ngha x hi, bo v vng chc T quc, lm trn ngha v quc t. Tuy nhin, cng cuc xy dng ch ngha x hi gp khng t kh khn v khuyt im, li hu qu nng n. Nn kinh t - x hi lm vo cuc khng hong su sc. ng ta t ph bnh v ra ng li i mi xy dng ch ngha x hi. Su nguyn tc c bn trong qu trnh i mi i hi i biu ng ton quc ln th VI (1986) l ct mc lch s quan trng trong s nghip cch mng x hi ch ngha ca nhn dn ta. i hi khi xng cng cuc i mi v ra 6 nguyn tc c bn trong qu trnh i mi: - Mt l, i ln ch ngha x hi l con ng tt yu ca nc ta. Xy dng nc Vit Nam x hi ch ngha l mc tiu, l l tng ca ng v nhn dn ta. i mi khng phi l thay i mc tiu x hi ch ngha m l lm cho mc tiu y c thc hin c hiu qu bng nhng quan nim ng v ch ngha x hi, vi nhng hnh thc, bc i v bin php thch hp. - Hai l, ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh l nn tng t tng ca ng ta, ch o ton b s nghip cch mng ca nhn dn ta. - Ba l, i mi t chc v phng thc hot ng ca h thng chnh tr nhm tng cng vai tr lnh o ca ng, hiu lc qun l ca Nh nc, pht huy quyn lm ch ca nhn dn. - Bn l, tng cng vai tr lnh o ca ng - nhn t quyt nh thng li ca s nghip xy dng v bo v T quc x hi ch ngha ca nhn dn ta. - Nm l, xy dng nn dn ch x hi ch ngha, pht huy quyn lm ch ca nhn dn trn mi lnh vc ca i sng x hi va l mc tiu va l ng lc ca s nghip xy dng xy dng ch ngha x hi. - Su l, kt hp ch ngha yu nc vi ch ngha quc t chn chnh; kt hp sc mnh ca dn tc vi sc mnh ca thi i trong iu kin mi. i hi i biu ton quc ln th VII ca ng li khng nh tip tc cng cuc i mi m i hi VI vch ra. i hi i biu ton quc ln th VIII (6 - 1996) ca ng tng kt 10 nm thc hin ng li i mi ton din v 5 nm thc hin Ngh quyt i hi VII, t nc vt qua c mt giai on th thch gay go. Nc ta ra khi khng hong kinh t - x hi. Nhim v ra cho chng ng u ca thi k qu l chun b tin cho cng nghip ho c bn hon thnh, cho php chuyn sang thi k mi y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc. Con ng i ln ch ngha x hi nc ta ngy cng c xc nh r hn. Ch r mc tiu cng nghip ho, hin i ho l a nc ta c bn tr thnh nc cng nghip vo nm 2020. i hi ng ton quc ln th IX (4-2001) l i hi m u th k XXI, nh gi trong nm nm(1995-2000), 10 nm thc hin chin lc pht trin kinh t x hi (1991-2000), nh ra chin lc pht trin kinh t x hi n nm 2020. i hi X ca ng (5-2006) nhn nh: t nc ra khi khng hong kinh t x hi, c s thay i c bn v ton din. Kinh t tng trng kh nhanh; s nghip cng nghip ho, hin i ho, pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha ang y mnh. i sng nhn dn c ci thin r rt. H thng chnh tr v khi i on kt ton dn tc c cng c v tng cng. Chnh tr - x hi n nh. Quc phng v
87

an ninh c gi vng. V th nc ta trn trng quc t khng ngng nng cao. Sc mnh tng hp ca quc gia tng ln rt nhiu, to ra th v lc mi cho t nc tip tc i ln vi trin vng tt p67. Mt s bi hc ln ca 20 nm i mi c i hi X khng nh: Mt l, trong qa trnh i mi phi kin nh mc tiu c lp dn tc v ch ngha x hi trn nn tng ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh. Hai l, i mi ton din, ng b, c k tha, c bc i, hnh thc thc v cch lm ph hp. Ba l, i mi phi v li ch ca nhn dn, da vo nhn dn, pht huy vai tr ch ng, sng to ca nhn dn, xut pht t thc tin, nhy bn vi ci mi. Bn l, pht huy cao ni lc, ng thi ra sc khai thc ngoi lc, kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i trong iu kin mi. Nm l, nng cao nng lc lnh o v sc chin u ca ng, khng ngng i mi t chc v hot ng ca h thng chnh tr, xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi ch ngha, bo m quyn lc thuc v nhn dn. Thc tin chng minh hng hn rng, ng li i mi do ng ta khi xng v lnh o thc hin l hon ton ng n, sng to, ph hp vi thc tin ca t nc v giai on hin nay. Ti i hi ny, ng ta khng nh "tip tc y mnh ton din cng cuc i mi", mt ch trng c ton dn ng h v d lun quc t nh gi cao. Cu hi n tp bi 12 1. Nhng iu kin ra i ca ch ngha x hi? 2. Nhng c trng ca ch ngha x hi. Quan nim ca ng ta v ch ngha x hi? 3. V sao cn i mi xy dng ch ngha x hi? 4. Thnh tu v bi hc kinh nghim qua 20 nm i mi nc ta?

67

Vn kin H X, 2006, tr. 67-68

88

Bi 12 (3) THI K QU LN CH NGHA X HI 1. TNH TT YU CA THI K QU LN CH NGHA X HI Thi k qu ln ch ngha x hi c bt u t khi giai cp cng nhn v nhn dn lao ng ginh c chnh quyn v kt thc khi xy dng thnh cng ch ngha x hi. tin ln ch ngha x hi cn tri qua thi k qu v: - Tin ln ch ngha x hi l mt tt yu khch quan. Theo yu cu ca quy lut quan h sn xut phi ph hp vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut nn x hi t bn tt yu phi c thay th bng x hi x hi ch ngha. Biu hin c th ca quy lut ny l: v kinh t ch ngha t bn da trn ch chim hu t nhn t bn ch ngha mu thun su sc vi lc lng sn xut mang tnh x hi ho cao; v chnh tr n dn n mu thun su sc gia giai cp cng nhn v giai cp t sn. Mu thun trn ch c gii quyt bng cch mng x hi xo b quan h sn xut t bn ch ngha, xc lp quan h sn xut x hi ch ngha. (Cn lu rng quan h sn xut khng th hnh thnh trong x hi t bn. Ch nghi t bn ch to ra nhng tin vt cht cho ch ngha x hi). - Cch mng x hi ch ngha l mt cuc cch mng su sc, ton din v trit nht trong lch s. lm c cuc cch mng cn phi c mt thi k gi l thi k qu . Trong lch s, s vn ng thay th ca cc x hi khc nhau trc kia ch l s thay th cc ch bc lt ny bng ch bc lt khc, giai cp bc lt ny bng giai cp bc lt khc, cn bn cht vn l ch chim hu t nhn v t liu sn xut. Cch mng x hi ch ngha l su sc, ton din v trit nht v mc tiu ca n l xo b ch t hu, ch ngi bc lt ngi, thit lp mt ch do nhn dn lao ng lm ch. Mun vy, nhim v u tin cng nhn v nhn dn lao ng phi ginh ly v xy dng chnh quyn nh nc ngy cng vng mnh; hai l, phi tng bc pht trin lc lng sn xut, xy dng quan h sn xut x hi ch ngha da trn ch cng hu v t liu sn xut ch yu, duy tr mt mc nht nh cc hnh thc s hu t nhn khc. T pht trin kinh t v vn ho, nng cao i sng vt cht v tinh thn cho ngi lao ng. thc hin nhng nhim v trn, phi c thi k qu ln ch ngha x hi. - Thi k qu l cn thit cn v l thi k tip tc u tranh giai cp quyt lit gia giai cp cng nhn lin minh vi cc tng lp nhn dn lao ng v i ng tr thc vi giai cp bc lt v cc th lc phn ng b nh , cha hon ton b xo b v mt giai cp, vn cn c cc th lc quc v bn phn ng quc t ng h. l mt cuc u tranh giai cp di nhng hnh thc mi, ni dung mi v iu kin mi. 2. QA LN CH NGHA X HI B QUA CH T BN 2.1. Kh nng qu ln ch ngha x hi b qua ch ngha t bn V thc t, vic b qua mt hnh thi kinh t - x hi l mt vic bnh thng, nn kh nng qu ln ch ngha x hi b qua ch ngha t bn cng l hin thc. Lch s loi ngi tri qua 4 hnh thi kinh t x hi mt cch tun t theo quy lut chung. Tuy nhin cng c mt s nc c th b qua mt hnh thi kinh t x hi cng mang tnh quy lut do nhng iu kin lch s quy nh. S vn ng ca cc quc gia thng khng ng u. Mi thi k thng c nhng trung tm pht trin cao hn v cc mt. S giao lu, hp tc gia trung tm vi cc nc khc c th gip cho mt s nc i sau c th pht trin rt ngn hoc b qua mt hnh thi kinh t - x hi tin ln hnh thi kinh t - x hi cao hn.
89

V l lun, c C.Mc v Lnin cp n vic trn. C.Mc cho rng nu cch mng v sn ginh c thng li cc nc t bn pht trin, th giai cp v sn cc nc ny c th gip cc nc lc hu b qua ch t bn ch ngha tin thng ln ch ngha x hi. Lnin khi phn tch thi k c quyn ca ch ngha t bn ch ra, do quy lut pht trin khng u ca ch ngha t bn. T Ngi nhn nh, thng li ca ch ngha x hi ch c th trc ht mt hoc mt s nc. Vi cc nc lc hu c th i ln ch ngha x hi b qua ch t bn khi c s gip ca giai cp v sn cc nc ginh c thng li. Thc t, sau cch mng Thng Mi Nga chng minh cc nc lc hu c th i thng ln ch ngha x hi. 2.2. Nhng iu kin qu ln ch ngha x hi b qua ch ngha t bn Sau cch mng Thng Mi Nga nhiu nc lc hu ginh c c lp. Trong iu kin cc nc ny hon ton c th tin thng ln ch ngha x hi nu c cc iu kin: - Phi c ng cng sn ca giai cp cng nhn kin tr ch ngha Mc -Lnin v gi vai tr lnh o l ng cm quyn. - Giai cp cng nhn lin minh vi giai cp nng dn v i ng tr thc. l c s m bo cho s lnh o ca ng, m bo c s x hi chnh tr cho s tn ti bn vng ca nh nc v l lc lng c bn xy dng ch ngha x hi. - Chnh quyn dn ch cch mng ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng c thit lp, cng c v ngy cng hon thin, phi m bo l chnh quyn ca dn, do dn, v dn, quyt tm a t nc tin ln ch ngha x hi b qua ch t bn. - C s gip ca giai cp cng nhn cc nc tin tin. Nhng iu kin trn l cn thit m bo cho nh hng x hi ch ngha cho qu trnh pht trin. Phi to iu kin cho sn xut pht trin, ng dng c thnh tu khoa hc cng ngh, pht trin ton din cc lnh vc theo inh hng x hi ch ngha. 2.3. Ni dung ca thi k qu ln ch ngha x hi Thi k qu ln ch ngha x hi l qu trnh chuyn bin cch mng ton din cc lnh vc trong i sng x hi. V kinh t-x hi Xy dng v pht trin lc lng sn xut trn c s nn cng nghip hin i ho. Khoa hc, k thut v cng ngh tin tin, gii phng sc sn xut, nng cao nng sut lao ng, hiu qu kinh t, cht lng sn phm tng bc nng cao i sng vt cht, tinh thn ca nhn dn v xy dng t nc. Tng bc xy dng quan h sn xut ph hp vi trnh ca lc lng sn xut. Trn c s ba ch s hu (ton dn, tp th, t nhn) hnh thnh nhiu hnh thc s hu v nhiu thnh phn kinh t: Kinh t nh nc, kinh t tp th, kinh t t nhn, kinh t t bn nh nc v kinh t c vn u t nc ngoi. Cc thnh phn kinh t t ch, hp tc v cnh tranh vi nhau, bnh ng trc php lut, u l b phn hp thnh nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Kinh t nh nc gi vai tr ch o, l lc lng vt cht quan trng nh nc iu tit v nh hng, to iu kin v mi trng thc y cc thnh phn khc cng pht trin. Kinhkinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t. Thc hin tin b v cng bng x hi ngay trong tng bc pht trin. Tng trng kinh t gn lin vi tin b v cng bng x hi, bo v mi trng,. gn quyn li v ngha v, cng hin v hng th. V chnh tr
90

Cng c, xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha thc s ca dn, do dn, v dn. Thc hin nn dn ch x hi ch ngha, thc hin lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc di s lnh o ca ng cng sn, to s nht tr v chnh tr v tinh thn trong x hi. Xy dng tnh hu ngh gia cc dn tc. V vn ho t tng Ch ngha Mc-Lnin l th gii quan, h t tng ca giai cp cng nhn, tng bc lm cho n chim a v ch o trong i sng tinh thn ca nhn dn. Tng bc nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti. To iu kin cho mi ngi c iu kin hng th v sng to vn ho. u tranh chng cc tn d t tng v vn ho lc hu, phn ng ca ch c v t tng ca cc th lc th ch truyn b. Nhng ni dung trn u xut pht t c im kinh t-x hi ca thi k qu ln ch ngha x hi b qua ch t bn ch ngha v gii quyt cc mu thun c bn: Mu thun gia Chnh quyn Nh nc, nhn dn lao ng vi cc th lc quc v phn ng quc t cu kt vi cc th lc phn cch mng, nhng tn d x hi c mun xo b nh nc x hi ch ngha, ph hoi cng cuc xy dng ch ngha x hi. Mu thun gia trnh pht trin ca sc sn xut cn thp, nhiu tn tch ca ch c vi nhu cu pht trin theo nh hng x hi ch ngha. Mu thun ny biu hin thnh mu thun gia hai kh nng, hai con ng, hai xu th pht trin ng nh hng x hi ch ngha hay chch hng theo con ng t bn ch ngha. Xu hng chung gii quyt cc mu thun trn l pht trin lc lng sn xut, hon thin v cng c quan h sn xut, khng ngng nng cao nng lc t chc, hon thin c ch qun l kinh t, xy dng thnh cng c s vt cht - k thut cho ch ngha x hi, tng cng sc mnh ton din ca ch ngha x hi. 3. THI K QU LN CH NGHA X HI VIT NAM 3.1. c im c bn ca thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam Nc ta t mt nc nng nghip lc hu tin thng ln ch ngha x hi khng tri qua giai on pht trin t bn ch ngha l mt tt yu khch quan. Chng ta c nhng iu kin cho vic tin thng ln ch ngha x hi Vit Nam l: Thc tin khng nh ch ngha t bn khng cn l s la chn ca lch s. Ch ngha x hi hin ang c nhng kh khn, song loi ngi nht nh s i ti ch ngha x hi, v l quy lut tin ho ca lch s. S pht trin ca cuc cch mng khoa hc v cng ngh to ra nhng thi c cc nc km pht trin pht trin nhanh v to ra c cc thch thc. Trong iu kin , cho php ta c th tranh th c hi, khai thc, s dng nhng thnh tu m nhn loi t c rt ngn thi k qu . Vit Nam xy dng nh nc ca dn, do dn, v dn khng ngng hon thin, sc v ang hon thnh tt nhim v t chc qun l nn kinh t. Cch mng Vit Nam do ng Cng sn Vit Nam lnh o lun kin nh l tng x hi ch ngha, l lc lng t chc mi thng li ca cch mng Vit Nam. ng lnh o ton din cch mng Vit Nam. l nhn t ch quan c ngha v cng quan trng. Cng cuc i mi t nc bt u t i hi ng ln th VI n nay thu c nhng kt qu bc u kh quan, i sng nhn dn c ci thin... iu khng nh con ng la chn ln ch ngha x hi ca chng ta l ng . c im c bn, xut pht ca nc ta khi bc vo thi k qu l:
91

- Nc ta qu t mt x hi vn l thuc a, na phong kin, trong nn kinh t ph bin l sn xut nh, t tc, b qua ch t bn ch ngha tin ln ch ngha x hi. - t nc tri qua hng chc nm chin tranh c lit, hu qu li cn nng n. Nhng tn d ca ch c cn nhiu. Nn sn xut nh cng li nhiu nhc im, tp qun lc hu. Nhng nc ta cng xy dng c mt s c s vt cht ban u ca ch ngha x hi. - Cc th lc th ch thng xuyn tm cch ph hoi, cng cuc xy dng ch ngha x hi v nn c lp ca dn tc ta. - Nhn dn ta c truyn thng lao ng cn c, sng to v anh dng trong u tranh, c ch t lc, t cng, thc hin cng cuc xy dng ch ngha x hi. Nh vy, qu trnh cch mng nc ta l ci bin x hi vi trnh lc lng sn xut cn thp, c cu kinh t rt phc tp, vi nhng con ngi do lch s li va c nhng truyn thng tt p va c nhng mt hn ch v nhiu phong tc tp qun lc hu. Chnh nhng c im quy nh, ni dung nhim v, hnh thc bc i ca qu trnh xy dng ch ngha x hi. Ti i hi ng ton quc ln th IX ng ta ch ra: Con ng i ln ca nc ta l s pht trin qu ln ch ngha x hi b qua ch t bn ch ngha, tc l b qua vic xc lp v tr thng tr ca quan h sn xut v kin trc thng tng t bn ch ngha, nhng tip thu, k tha nhng thnh tu m nhn loi t c di ch t bn ch ngha, c bit v khoa hc v cng ngh, pht trin nhanh lc lng sn xut, xy dng nn kinh t hin i. Xy dng ch ngha x hi b qua ch t bn ch ngha, to ra s bin i v cht ca x hi trn tt c cc lnh vc l s nghip rt kh khn, phc tp, cho nn phi tri qua mt thi k qu lu di vi nhiu chng ng, nhiu hnh thc t chc kinh t, x hi c tnh cht qu . Trong cc lnh vc ca i sng x hi din ra s an xen v u tranh gia ci mi v ci c68. 3.2. Mc tiu v phng hng c bn ca qu trnh xy dng ch ngha x hi trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam 3.2.1. Mc tiu Mc tiu tng qut khi kt thc thi k qu : Xy dng xong v c bn nhng c s kinh t ca ch ngha x hi, vi kin trc thng tng v chnh tr t tng, vn ho ph hp, lm cho nc ta tr thnh mt nc x hi ch ngha - phn vinh69. Mc tiu chung l xy dng dn giu, nc mnh, cng bng, dn ch, vn minh; do nhn dn lm ch; c nn kinh t pht trin cao, da trn lc lng sn xut hin i v quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut; c nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc; con ngi c gii phng khi p bc, bt cng, c cuc sng m no, t do, hnh phc, pht trin ton din; cc dn tc trong cng ng Vit Nam bnh ng, on kt, tng tr, gip nhau cng tin b; c Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn di s lnh o ca ng Cng sn; c quan h hu ngh v hp tc vi cc nc trn th gii70. 3.2.2. Phng hng c bn t mc tiu trn, phng hng c bn l: i ln ch ngha x hi, chng ta phi pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha; y mnh cng nghip ho, hin i ho; xy dng nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc lm nn tng tinh thn ca x hi; xy dng nn dn ch x hi ch ngha, thc hin i
CSVN (2001) Vn kin i hi IX, trg. 84-85. Cng lnh xy dng t nc...Nxb.ST. H. 1991. Tr 118 70 CSVN (2006) Vn kin i hi X, trg. 168
68 69

92

on kt ton dn tc; xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn; xy dng ng trong sch, vng mnh; bo m vng chc quc phng v an ninh quc gia; ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t71. Cu hi n tp bi 12 1. Nhng iu kin qu ln ch ngha x hi b qua t bn ch ngha l g? Lin h vi thc tin cch mng Vit Nam. 2. Phn tch nhng c im ca thi k qu ln ch ngha x hi nc ta ? ngha ca n. 3. Mc tiu v phng hng c bn ca qu trnh xy dng ch ngha x hi Vit Nam?

71

CSVN (2006) Vn kin i hi X, trg. 168

93

BI 13 (5)

T TNG H CH MINH
1. NGUN GC V QU TRNH HNH THNH, PHT TRIN T TNG H CH MINH 1.1. Ngun gc t tng H Ch Minh 1.1.1. Ch ngha yu nc, vn ho truyn thng Vit Nam c hun c qua my nghn nm dng nc v gi nc Dn tc ta c lch s hng ngn nm dng v gi nc nn hnh thnh cho con ngi Vit Nam nhiu phm cht: - Lun bn b, kin cng vt ln vi thin nhin, va phi nng ng, sng to on kt vi nhau tn ti v pht trin. - Thng nht, on kt bo v nn c lp dn tc. T nhng yu t trn to nn truyn thng yu nc, ch t lc t cng, tinh thn on kt, thc cng ng lng nhn i, khoan dung, trng ngha tnh, c tnh cn c, sng to trong lao ng, s tinh t trong ng x, tnh gin d trong li sng H Ch Minh k tha y nhng tinh hoa vn ho dn tc. Ch ngha yu nc l ct li, l truyn thng cc k qu bu ca dn tc. Chnh sc mnh ca ch ngha yu nc truyn thng thc y Nguyn Tt Thnh ra i tm ng cu nc, cu dn. Ch ngha yu nc tr thnh nn tng, ng lc chi phi mi suy ngh, hnh ng ca Ngi trong sut c cuc i nhm thc hin l tng ginh c lp t do cho dn tc, hnh phc cho nhn dn. 1.1.2. Tinh hoa vn ho nhn loi Sinh ra v ln ln trong t nc sm giao lu vn ho vi cc nc phng ng v phng Ty, nn H Ch Minh c iu kin sm c nhng kin thc ban u v vn ho ng, Ty, i ra nc ngoi tm ng cu nc. T hc tp trong nc, tip xc vi thc t nhiu nc, Ngi hc tp, nghin cu cc nn vn ho ln hnh thnh nn nhng vn tri thc quan trng tip thu v vn dng sng to ch ngha Mc Lnin trong qu trnh lnh o cch mng Vit Nam. 1.1.3. Ch ngha Mc Lnin, t tng ca giai cp cng nhn, l lun cch mng tin tin nht ca thi i Ch ngha Mc-Lnin l hc thuyt v giai cp v u tranh giai cp ca giai cp cng nhn chng li giai cp t sn cc nc chu u thit lp ch ngha cng sn, gii phng giai cp cng nhn, gii phng con ngi theo nhng quy lut khch quan. H Ch Minh tip thu ch ngha Mc Lnin v n tr thnh nn tng t tng v phng php lun Ngi xy dng h thng t tng ca mnh. Ch ngha Mc-Lnin l yu t quyt nh nht trong ngun gc t tng H Ch Minh. 1.1.4. Nhn cch H Ch Minh: t duy nhy bn, lng yu thng con ngi rng ln, ngh lc phi thng y l yu t ch quan quyt nh s tip nhn ba yu t khch quan ni trn Bc v nc 28 - 1- 1941

94

hnh thnh nhn cch H Ch Minh. Trong nhn cch H Ch Minh c ba yu t c trng nht: - Nng lc t duy nhy bn, nng ng, nhn xa trng rng. Nh Ngi c nh hng ng tin ti nm bt bn cht v xu th vn ng t nc v th gii. Ngi nhn ra s sai lm ca cch mng kiu Php, M l lm cch mng cha i n ni v chnh quyn khng giao cho qun chng s nhiuv ngi n vi con ng cch mng Thng Mi. - Lng nhn i rng m. Lng yu nc ca Ngi gn vi tnh yu ngi lao ng v quan nim tin b v lao ng trn th gii, phn bit bn th, yu nhn dn nc mnh gn vi nhn dn th gii, gii phng dn tc mnh gn vi gii phng nhn loi lm than l nhng nt c bn ca lng nhn i H Ch Minh. - C ch mnh lit v ngh lc phi thng trong thc hin mc ch. Nh vy, d cch mng l s ngip lu di, H Ch Minh vn quyt tm vt qua bit bao gian nan, nguy him tng bc a cch mng tin ti thng li. Bn yu t ni trn kt hp, ho quyn vo nhau to nn t tng HCM. Bn yu t ni trn kt hp, ho quyn vo nhau to nn t duy H Ch Minh gii quyt cc vn thc t v hnh thnh nn t tng H Ch Minh. 1.2. Qu trnh hnh thnh v pht trin t tng H Ch Minh S tht bi ca cc phong tro cch mng ch ra cho Nguyn Tt Thnh thy rng mun cu nc phi tm ra con ng cch mng mi. Lng yu nc thc y ngi ra i tm ng cu nc. Nm 1920 sau gn 10 nm tm ti, nghin cu hc tp v hot ng thc tin to cho Bc mt vn tri thc phong ph, mt tnh cm cch mng cao ngi c th tip thu ch ngha Mc-Lnin v kt lun: Mun cu nc v gii phng dn tc khng c con ng no khc l l cch mng v sn. T ngi hon ton i theo ch ngha Mc-Lnin v tm cch tuyn truyn vo phong tro cng nhn v phong tro yu nc Vit Nam v thnh lp ng cng sn vo 3-2-1930. Nm 1941 Bc v nc trc tip lanhx o cch mng Vit Nam. T nm 1945 n khi qua i ngi lnh o cng cuc khng chin, kin quc chng ch ngha thc dn Php. Sau ngi lnh o cng cuc xy dng ch ngha x hi min Bc v chng ch ngha thc dn mi ca M min Nam, thng nht t nc. Ngy 2-9-1969, vnh bit chng ta ngi li Di chc, kt tinh trong c tinh hoa t tng, o c v tm hn cao p ca mt v nhn. Di chc tng kt nhng bi hc u tranh v thng li ca cch mng Vit Nam, vch ra nhng nh hng mang tnh cng lnh cho s pht trin ca t nc sau khi khng chin thng li. Tm li, qua hn na th k hnh thnh, pht trin, t tng H Ch Minh l sn phm ca cch mng Vit Nam trong thi i mi, l ngn c thng li ca dn tc Vit Nam trong u tranh v c lp, t do, v gii phng dn tc v ch ngha x hi. i hi VII ca ng khng nh ly ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng t tng, kim ch nam cho hnh ng. 2. NI DUNG C BN CA T TNG H CH MINH 2.1 nh ngha ng ta nh ngha: T tng H Ch Minh l mt h thng quan im ton din v su sc v nhng vn c bn ca cch mng Vit Nam, l kt qu ca s vn dng v pht trin sng to ch ngha Mc - Lnin vo iu kin c th ca nc ta, k tha v
95

pht trin cc gi tr truyn thng tt p ca dn tc, tip thu tinh hoa vn ho nhn loi72. T tng H Ch Minh l h thng l lun v cch mng Vit Nam bao gm mt s ni dung c bn: Gii phng dn tc, gii phng giai cp, gii phng con ngi; c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi, kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i; Sc mnh ca nhn dn, ca khi i on kt dn tc; Quyn lm ch ca nhn dn, xy dng Nh nc tht s ca dn, do dn, v dn; Quc phng ton dn, xy dng lc lng v trang nhn dn; Pht trin kinh t v vn ho, khng ngng nng cao i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn; o c cch mng, cn kim lim chnh, ch cng v t; Chm lo bi dng th h cch mng cho i sau; Xy dng ng trong sch, vng mnh, cn b, ng vin va l ngi lnh o, va l ngi y t tht trung thnh ca nhn dn. Gi tr tng qut ca nhng t tng trn c i hi IX ghi: T tng H Ch Minh soi ng cho cuc u tranh ca nhn dn ta ginh thng li, l ti sn tinh thn to ln ca ng v dn tc ta73. 2.2. T tng H Ch Minh v gii phng dn tc, gii phng giai cp, gii phng con ngi 2.2.1. Gii phng dn tc, gii phng giai cp, gii phng con ngi thng nht nhau l t tng cch mng trit nht H Ch Minh nhn thc c cch mng mun thng li trit th phi gii phng ngi lao ng; ch c Cch mng thng 10 Nga l cch mng trit nht, v n gii phng dn tc, gii phng giai cp v em li quyn lm ch thc s cho nhn dn lao ng. Mun l cch mng trit th phi theo con ng cch mng v sn. Ch c ch ngha x hi, ch ngha cng sn mi gii phng c cc dn tc b p bc v nhng ngi lao ng trn ton th gii khi ch n l. Vit Nam gii phng dn tc, gii phng giai cp v gii phng con ngi thng nht vi nhau, trong ni ln hng u l c lp t do. c lp ri phi tin ln ch ngha x hi v ch c ch ngha x hi mi bo m cho quyn lm ch ca ngi lao ng, mi thc hin c s pht trin hi ho gia c nhn v x hi, gia c lp dn tc vi t do v hnh phc ca con ngi. Ch ngha x hi l mt bo m vng chc cho nn c lp ca dn tc. H Ch Minh a ra quan im: c lp cho dn tc mnh ng thi c lp cho tt c cc dn tc. Chng ta phi u tranh cho t do, c lp ca cc dn tc khc nh l tranh u cho dn tc ta vy. V vy phi kt hp nhun nhuyn gia dn tc v giai cp, ch ngha yu nc chn chnh vi ch ngha quc t trong sng, c lp cho dn tc mnh ng thi c lp cho tt c cc dn tc 2.2.2. T tng H Ch Minh v cch mng gii phng dn tc H Ch Minh xc nh cch mng dn tc thuc a phi xo b ch thng tr ca quc v phong kin, thc hin c lp dn tc v dn ch cho nhn dn. Nhng quan h hai nhim v nh th no? H Ch Minh ch ra: - thuc a, k th nguy him l ch ngha quc, khng ginh c c lp dn tc th khng gii quyt c vn g. V vy chng quc l nhim v hng u. - Do lc lng cch mng c hn nn nhim v chng phong kin gii quyt rung t cho nng dn ch thc hin tng bc v phi phc v cho nhim v chng
72 73

ng CSVN: Vn kin H IX, Nxb. CTQG, HN, 2001, tr. 83

96

ng CSVN: Vn kin H IX, Nxb. CTQG, HN, 2001, tr. 84

quc. y l quy lut trong chng quc v phong kin Vit Nam trong t tng H Ch Minh. Cch mng gii phng dn tc phi phi do nhn dn t lm ly. Nhn dn c gic ng on kt u tranh th khng sng ng no ch ni. T lc, t cng l t tng ln trong t tng H Ch Minh. Phi t lc, t cng, ng thi phi tranh th s ng tnh ng h trn tinh thn on kt vi cch mng v nhn dn tin b trn th gii, trc ht l vi cch mng v sn chnh quc. Cch mng thuc a c quan h khng kht vi cch mng v sn chnh quc nhng cch mng thuc a c th thnh cng trc, khng ch i, khng l thuc cch mng v sn chnh quc. Lc lng quyt nh ca cch mng l on kt ton dn, trn c s khi lin minh cng - nng - tr thc do ng Cng sn lnh o. Bo lc cch mng l sc mnh chnh tr ca qun chng kt hp sc mnh qun s ginh v gi chnh quyn. Khi ginh c chnh quyn phi xy dng Nh nc ca dn, do dn, v dn; Nh nc mang bn cht giai cp cng nhn, c tnh nhn dn v tnh dn tc; Nh nc php quyn x hi ch ngha. Hot ng cch mng phi do ng Cng sn lnh o. ng l ngi cm li con thuyn cch mng Vit Nam. Tm li, H Ch Minh vn dng sng to v pht trin hc thuyt ca Lnin v cch mng thuc a thnh mt h thng lun im mi m, sng to, bao gm c ng li chin lc, sch lc v phng php tin hnh cch mng gii phng dn tc thuc a. 2.2.3. T tng H Ch Minh v c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi, kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh ca thi i a. T tng H Ch Minh v c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi H Ch Minh cho rng: S nghip gii phng dn tc, thc hin c lp dn tc phi gn lin vi s nghip gii phng giai cp v sn, thc hin ch ngha x hi, ch ngha cng sn. Vn dn tc phi gn lin vi vn giai cp ca giai cp v sn. y l ngun gc ca sc mnh v sc sng to trong sut lch s cch mng Vit Nam. c lp dn tc l phi thc hin quyn lm ch ca nhn dn i vi T quc, quyn t quyt nh con ng pht trin ca dn tc mnh; phi thng nht v ton vn lnh th, nhn dn phi c cuc sng m no, t do, hnh phc; thc hin quyn bnh ng, tn trng nhau, cng c li trong quan h vi cc quc gia dn tc khc nhau v chnh tr, kinh t, vn ho; c lp phi ton din, trit v bn vng. Ch khi ch ngha x hi c thnh cng trn ton th gii mi hon thin c c lp dn tc, mi loi tr hon ton nguy c e do c lp dn tc. Ch ngha x hi l mt ch do nhn dn lao ng lm ch, con ngi c gii phng khi p bc, bc lt v bt cng; l ch c nn kinh t pht trin cao, i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn khng ngng c ci thin; l ch c nn vn ho, o c pht trin cao, trong ngi vi ngi l bn, cc dn tc chung sng ho bnh, thnh vng; mi ngi c iu kin pht huy ht ti nng. c lp dn tc v ch ngha x hi gn lin nhau l quy lut vn ng v pht trin ca cc dn tc trong thi i ngy nay. b. T tng H Ch Minh v con ng i ln ch ngha x hi H Ch Minh sm khng nh con ng i ca cch mng Vit Nam l i ln ch ngha x hi. Con ng l mt tt yu lch s v ph hp vi nguyn vng ca nhn dn Vit Nam. Vit Nam c kh nng thc hin ch ngha x hi trn t nc mnh.

97

Ngi ni c im to nht ca nc ta trong thi k qu l t mt nc nng nghip lc hu tin thng ln ch ngha x hi khng phi kinh qua giai on pht trin t bn ch ngha. V vy thi k qu phi lu di chuyn dn cc lnh vc ca i sng x hi t trnh thp ln trnh cao. Thi k qu l thi k bin i ton din, trit , su sc c lc lng sn xut v quan h sn xut, c c s h tng ln kin trc thng tng. Thng quc v phong kin cn tng i d, thng bn cng v lc hu cn kh khn hn nhiu. Nhng d kh khn cng phi tin lnch ngha x hi ngay khi cch mng gii phng dn tc thng li. V vy, nm 1954, d t nc cn chia lm hai min Ngi vn ch trng a min Bc tin ln ch ngha x hi. Vic tin ln ch ngha x hi trn phm vi na nc nh Vit Nam l mt vn c o cha h c tin l c v l lun v thc tin ca cch mng th gii. H Ch Minh thy r li th ca cch mng Vit Nam l c s gip ca phe x hi ch ngha, c cc lc lng cch mng tin b trn th gii ng h. Vit Nam i ln ch ngha x hi bng con ng tin hnh cch mng quan h sn xut, cch mng khoa hc k thut, cch mng t tng v vn ho; nhim v trung tm l cng nghip ho x hi ch ngha xy dng c s vt cht k thut ca ch ngha x hi. Lc lng sn xut pht trin l nhn t quyt nh thnh cng ca ch ngha x hi. Xy dng phi lun i lin vi bo v T quc. xy dng ch ngha x hi Ngi c bit quan tm vn con ngi. Con ngi l mc tiu v cng l ng lc ca cch mng. Mun xy dng ch ngha x hi trc ht phi c con ngi x hi ch ngha. V li ch trm nm phi trng ngi. Cch mng l s nghip ca ton dn nn phi ng vin ton dn tham gia cch mng. Ngi ch trng phong tro thi ua pht huy sng to ca nhn dn. Vai tr lnh o ca ng l nhn t hng u bo m thng li ca cch mng Vit Nam. Xy dng v cng c Nh nc, tng cng on kt ton dn trong Mt trn dn tc thng nht l ngun sc mnh v tn ca cch mng c Ngi lun lun quan tm c bit. H Ch Minh l ngi khai ph con ng i ln ch ngha x hi Vit Nam. Nhng t tng v ch ngha x hi ca ngi va c tnh ph bin, va c tnh c th Vit Nam. c. T tng H Ch Minh v kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh ca thi i H Ch Minh sm thy quan h cch mng Vit Nam vi cch mng th gii nn cn kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh ca thi i. S kt hp c th hin: - Cch mng Vit Nam l mt b phn ca cch mng th gii. Ai lm cch mng trong th gii u l ng ch ca cch mng Vit Nam. - Ch ngha yu nc chn chnh v ch ngha quc t v sn trong thi i hin nay u i hi gii phng dn tc v gii phng giai cp trit nn kt hp vi nhau l tt yu lch s. Khi nc ta thc hin cch mng x hi ch ngha th s kt hp cng m rng. u tranh bo v nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin, bo v khi on kt quc t. - Phi gi vng c lp t ch, t lc t cng, mun ngi gip ta th trc ht phi t gip mnh. ng thi tranh th s gip quc t, nhng khng qun thc hin ngha v quc t ca mnh. - Phi m rng quan h hu ngh hp tc, sn sng l bn vi tt c cc nc dn ch. Sau khi ginh c c lp Ngi nhiu ln tuyn b: Chnh sch ngoi giao ca chnh ph th ch c mt iu tc l thn thin vi tt c cc nc dn ch trn th gii gi gn ha bnh74. H Ch Minh ginh u tin cho mi quan h vi cc nc x hi ch ngha anh em. i vi Lo v Campuchia, nhng nc trn bn o ng Dng, H Ch Minh lun
74

Sd. t. 5, tr. 30.

98

c mi quan tm c bit, ra sc xy dng quan h on kt v mi mt nhm hnh thnh lin minh chin u chng k th chung. Nh t tng ng, H Ch Minh pht huy c ti a sc mnh dn tc trong s k hp vi sc mnh thi i a cch mng Vit Nam tng bc i ti nhng thng li nh ngy nay v gp phn tch cc, xng ng vo s nghip chung ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc v tin b x hi. d. T tng H Ch Minh v kt hp sc mnh ca nhn dn, ca khi i on kt dn tc Xut pht t kinh nghim lch s dn tc v th gii, t c im c bn ca x hi Vit Nam trong thi i hin nay, t nguyn l ca ch ngha Mc Lnin v vai tr qun chng, Ngi cho rng on kt rng ri lc lng ton dn tc di s lnh o ca ng l sc mnh v ch v v tn. Ni dung t tng i on kt dn tc ca Ngi gm: - on kt l sc mnh, on kt l thnh cng. Khi on kt th Kh trm ln dn liu cng xong. - on kt l mc tiu, l nhim v hng u ca cch mng. on kt u tranh thng li, xy dng thnh cng. on kt cng l vn ho, o c, l li sng p. on kt, on kt, i on kt. Thnh cng, thnh cng, i thnh cng75. - i on kt dn tc l i on kt ton dn. Mi ngi dn nc Vit khng phn bit dn tc thiu s vi dn tc a s, ngi tn ngng vi ngi khng tn ngng, khng phn bit gi, tr, gi, trai, giu, ngho, qu tin u on kt. C s thc hin khi on kt l im tng ng v li ch. l li ch ca quc gia dn tc. Trong khi on kt phi bit nhn nhng nhau v c u tranh hn ch nhng tiu cc ca mi b phn, don kt tt hn v li ch ca nhn dn. - i on kt ton dn tc c t chc trong Mt trn dn tc thng nht. Phi s dng gio dc, thuyt phc, vn ng l ch yu; hip thng trn tinh thn dn ch l hnh thc sinh hot ca mt trn. Mt trn dn tc thng nht l hnh thc t chc i qun chnh tr ca qun chng. - ng Cng sn va l thnh vin va l lc lng lnh o Mt trn nn trc ht phi on kt trong ng on kt trong mt trn. ng lnh o Mt trn trc ht bng vic xc nh chnh sch Mt trn ng n, ph hp vi tng giai on, tng thi k cch mng. ng phi dng phng php vn ng, gio dc, thuyt phc, nu gng, ly lng chn thnh i x, cm ho, khi gi tinh thn t gic, t nguyn, ht sc trnh g p, quan liu mnh lnh. i on kt dn tc phi c xy dng trn nn tng khi lin minh cng nng tr thc - i on kt dn tc phi gn lin vi on kt quc t, nhng on kt dn tc c vai tr quyt nh. T lc t cng ca dn tc cng cao th cng c iu kin on kt dn tc tt. e. T tng H Ch Minh v o c cch mng Theo quan h H Ch Minh, o c l gc ca ngi cch mng. Ngi cch mng phi c o c cch mng lm nn tng th mi hon thnh c nhim v cch mng v vang. o c H Ch Minh l o c hnh ng, o c c nh gi qua hiu qu ng gp cho x hi ch khng ch dng li tu thn, nhng li gio hun. Ngi cn b chn chnh l ngi va c c va c ti. c o c cch mng phi rn luyn, u tranh gian kh mi t c. o c tn ti, th hin trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi, t cng vic nh n vic ln ca cch mng nh chnh tr, kinh t, vn ho, x hi. Ni dung o c cch mng c H Ch Minh nu thnh bn vn : 1. Trung vi nc, hiu vi dn
75

Sd. t. 10, tr. 607.

99

"Trung vi nc" l trung thnh vi s nghip gi nc v dng nc. Hiu vi dn l hiu vi cha m, hiu vi mi ngi, gn b vi nhn dn, knh trng v hc tp nhn dn. Khi hon cnh t ra phi la chn th phi bit t li ch ca ng, ca T quc, ca cch mng ln trn ht, trc ht; quyt tm phn u thc hin mc tiu cch mng; thc hin tt mi ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc. Hiu vi dn l: Khng nh vai tr sc mnh thc s ca nhn dn, dn l ch t nc, lun ly dn lm gc. Tin dn, hc dn, lng nghe kin ca dn, gn b mt thit vi dn, t chc, vn ng nhn dn thc hin tt ng li, ch trng, chnh sch ca ng v nh nc. Chm lo i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn. Phi hiu dn tm, dn tnh, quan tm ci thin dn sinh, nng cao dn tr. 2. Yu thng con ngi. Yu thng con ngi trc ht l thng yu ngi lao ng b p bc, bc lt. Tnh yu phi tr thnh ng lc tnh cm v tr tu u tranh cho s gii phng trit ngi lao ng. Phi yu thng ngi thn, bn b, ng ch, nhng ngi sng gn gi vi mnh. Phi quan tm sn sc nhau, gip nhau hng ngy; tn trng, hc hi ci tt ngn nga ci xu cho nhau, khng d ho, vi qu, nhng khng u tranh thi qu, to iu kin cho ngi khc tin b. 3. Cn kim lim chnh, ch cng v t. Cn l lao ng cn c, sing nng, lao ng c k hoch, c nng sut cao. Kim tc l tit kim sc lao ng, tit kim th gi, tin ca ca nhn dn, ca bn thn mnh, khng ph trng hnh thc, khng lin hoan, ch chn lu b. Lim l "phi trong sch, khng tham lam" tin ca, a v, danh ting "lun tn trng gi dn ca cng v ca dn", "khng xm phm mt ng xu, ht thc ca nh nc, ca nhn dn". - Chnh ngha l "khng t, thng thn, ng n". i vi mnh khng t cao t i, lun chu kh hc tp cu tin b. i vi ngi, khng nnh ht ngi trn, khng xem khinh ngi di; lun chn thnh khim tn, on kt tht th, khng di tr la lc. i vi vic, vic cng ln trn vic t, khng s kh khn, nguy him; vic thin d nh my cng lm, vic c d nh my cng trnh. 4. Tinh thn quc t trong sng. Tinh thn quc t trong sng l phi on kt quc t trn tinh thn c lp, t ch, cng c li. Phi thy li ch ca mnh v trch nhim v ngha v vi cc dn tc khc. Gip bn l t gip mnh. rn luyn o c H Ch Minh nu ln ba nguyn tc: - Ni i i vi lm, nu gng bng nhng hnh ng thc t. - Xy i i vi chng; trong xy l yu t quan trng nht. - Phi tu dng sut i, phi bn b v c quyt tm cao. Ngi cn dn phi qut sch ch ngha c nhn v n l k th nguy him nht ca o c cch mng . 3. HC TP V VN DNG T TNG H CH MINH 3.1. Hc tp v vn dng t tng H Ch Minh l nhim v ca ton ng v ton dn Hc tp t tng H Ch Minh l hc tp l lun cch mng Vit Nam. Vn dng t tng H Ch Minh l thc hin quy lut cch mng Vit Nam ph hp vi tng thi gian v hon cnh nht nh. Chng ta phi hc tp thm nhun t tng H Ch Minh mi c th vn dng t tng H Ch Minh mt cch sng to. 3.2. Rn luyn phm cht chnh tr, o c, li sng k thut vin, nhn vin nghip v theo t tng H Ch Minh K thut vin phi rn luyn ton din thnh con ngi ton din.
100

Con ngi ton din l con ngi phm cht chnh tr vng vng, o c trong sng, tri thc v nng lc ngh nghipchuyn su v th cht lnh mnh. l con ngi c v ti lp thn, lp nghip, phc v t quc v nhn dn. Tu theo tng c nhn m ni dung trn s c c th ho. Tng giai on, tng cng vic mi ngi phi c k hoch phn u bn cnh s gip ca tp th. Rn luyn l qu trnh phn u sut i. ch v ngh lc l quyt nh nht ca rn luyn. Nhng phm cht cn rn luyn. + Rn luyn phm cht chnh tr l nng cao tinh thn yu nc, yu ch ngha x hi. Gi vng mc tiu c lp dn tc v ch ngha x hi l ni dung ct li ca tinh thn yu nc hin nay. Chng ta phi nm vng ng li, ch trng ca ng, php lut ca Nh nc, u tranh chng nhng hin tng tiu cc v lm tt cng tc c giao. + Rn luyn phm cht o c l bit ly ni dung t tng o c H Ch Minh lm mc tiu phn u, trc ht l cn, kim, lim, chnh, ch cng v t. Phi u tranh vt ln chnh mnh l u tranh kh khn nht, bn b nht. + Rn luyn tri thc v nng lc ngh nghip. Tri thc ngh nghip l v hn, Do vy, mi c nhn phi c thc hc hi bn b v chuyn chng thnh nng lc ngh nghip, chuyn thnh hot ng thc tin, phc v x hi. Lao ng s lm giu thm tri thc, tri thc li gip cho ngi lao ng sng to. + Rn luyn th cht l yu cu ca cc la tui. tui lao ng cn rn luyn th cht, m bo nng lc lao ng v hnh phc cho cuc sng. Cu hi n tp: 1. Ni dung c bn ca t tng H Ch Minh v gii phng dn tc, gii phng giai cp, gii phng con ngi. 2. Ni dung t tng H Ch Minh v cch mng gii dn tc dn ch nhn dn v cch mng x hi ch ngha Vit Nam. 3. Hc tp t tng H Ch Minh nh th no a li hiu qu thit thc?

101

Bi 14 (5) NG LI V CHNH SCH KINH T CA NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM 1. S HU V T LIU SN XUT V THNH PHN KINH T TRONG THI K QU LN ch ngha x hi VIT NAM 1.1. S hu v cc hnh thc s hu S hu l phm tr kinh t biu hin cc quan h gia ngi vi ngi vi vic chim hu ca ci vt cht ca x hi, trc ht l vi vic chim hu t liu sn xut ch yu. S hu t liu sn xut phn nh mt bn cht nht ca quan h sn xut, phn nh mt bn cht nht ca quan h sn xut. Trong x hi c giai cp, giai cp no s hu t liu sn xut th h nm quyn thng tr, quyn t chc, qun l sn xut, phn phi sn phm. Khi s hu c xc nh v php l gi l ch s hu. Ni ch s hu l ni n hai ni dung ca n: Ni dung php l l th hin quyn s hu, quyn sdng, quyn nh otv ni dung kinh t th hin cc li ch. Trong thi k qu nc ta c ba ch s hu: s hu ton dn (s hu nh nc), s hu tp th (t hp tc, hp tc x), s hu t nhn. Bn cnh cn s hu hn hp, s hu c vn u t nc ngoi. S hu ton dn l s hu ca nhn dn lao ng v t liu sn xut, cc ti nguyn quc gia nh t ai, rng ni, sng, h, ti nguyn trong lng t, vng tri, vng bin, thm lc a v.v. phn vn ca nh nc u t vo cc lnh vc kinh t, vn ho, x hi, quc phng; phn vn nh nc ng gp vo cc thnh phn kinh t khc. S hu tp th l s hu ca tng nhm, tng tp th nhng ngi lao ng t nguyn gp vn v cc ngun lc khc cng hp tc vi nhau sn xut kinh doanh. S hu t nhn l s hu ca c nhn i vi cc ti sn hp php ca mnh gm thu nhp hp php, ca ci dnh, nh , t liu sinh hot, t liu sn xut, vn, hoa li, v cc ti sn khc ca c nhn. S hu t nhn c nhiu mc khc nhau: s hu t nhn nh ca nng dn, th th cng c th, tiu ch, s hu t bn t nhn. Mi ch s hu tn ti c lp tng i nhng tc ng qua li, va l iu kin, tin cho nhau va mu thun vi nhau trong nn kinh t quc dn thng nht. Trn c s ba ch s hu hnh thnh nhiu hnh thc s hu nn nn kinh t c nhiu thnh phn kinh t. 1.2. Thnh phn kinh t trong thi k qu 2.2.1. Tnh tt yu khch quan v tc dng ca s tn ti nn kinh t nhiu thnh phn C cu nhiu thnh phn kinh t nc ta l tt yu v: - Bc vo thi k qu trnh pht trin kinh t ta khng ng u gia cc vng, cc ngnh - Hin thc c nhiu thnh phn kinh t. C thnh phn kinh t c (thnh phn kinh t c th, tiu ch, t bn t nhn) ang cn pht huy tc dng vi s pht trin sn xut. Mt s thnh phn kinh t mi xy dng trong qu trnh ci to v xy dng (kinh t tp th, kinh t nh nc, kinh t t bn nh nc). Pht trin nn kinh t nhiu thnh phn c tc dng l ng lc thc y lc lng sn xut pht trin v:
102

- C nhiu hnh thc t chc kinh t, nhiu phng thc qun l ph hp lm tng nng sut lao ng v hiu qu kinh t. L c s pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Nn kinh t do tc ng ca cc quy lut kinh t v iu tit ca nh nc s lm cho lc lng sn xut pht trin, xy dng c s vt cht. N cng to iu kin cho s t do la chn hnh thc t chc sn xut, thc hin quyn dn ch v kinh t. Cho php khai thc c hiu qu sc mnh ca cc thnh phn kinh t trong nc, tng trng kinh t nhanh v pht trin bn vng v n p ng c li ch kinh t ca cc giai cp, cc tng lp x hi. 2.2.2. c im c bn ca cc thnh phn kinh t T kinh nghim ca 20 nm i mi, i hi X ca ng ta khng nh nc ta c 5 thnh phn kinh t vi cc c im sau: - Thnh phn kinh t Nh nc da trn s hu cng cng (nh nc) v t liu sn xut. Thnh phn kinh t Nh nc bao gm nhng n v kinh t m ton b vn thuc s hu nh nc, hoc vn Nh nc chim c phn khng ch. N c t chc di cc hnh thc doanh nghip Nh nc, trong cng, nng thng nghip v dch v. Kinh t nh nc nm nhng mch mu kinh t v cng ngh then cht, ng vai tr ch o, lm n by nhanh tng trng kinh t v gii quyt nhng vn x hi. Kinh t Nh nc gi vai tr ch o vai tr quyt nh trong vic gi vng nh hng x hi ch ngha, n nh v pht trin kinh t, chnh tr, x hi ca t nc. Kinh t Nh nc h tr cho cc thnh phn kinh t khc pht trin, lm lc lng vt cht nh nc thc hin chc nng iu tit v qun l v m nn kinh t, to nn tng cho ch mi. - Kinh t tp th da trn s hu ca cc thnh vin v s hu tp th (cc qu s dng chung). Kinh t tp th pht trin di nhiu hnh thc hp tc a dng (ph bin l t hp tc v hp tc x) m hp tc x l nng ct, lin kt rng ri nhng ngi lao ng, cc h sn xut, cc doanh nghip nh v va, nht l vi cc doanh nghip nh nc, khng gii hn quy m, lnh vc v a bn. Kinh t tp th c hnh thnh trn c s t nguyn gp vn c phn, s tham gia lao ng trc tip ca x vin; phn phi theo lao ng, theo vn gp v mc tham gia dch v.

3. Kinh t t nhn
Kinh t t nhn l thnh phn kinh t da trn ch s hu t nhn v t liu sn xut. N c vai tr quan trng, l mt trong nhng ng lc ca nn kinh t. Pht trin n c ngha chin lc lu di, gp phn quan trng trong thc hin cng nghip ho, hin i ho, nng cao ni lc trong hi nhp kinh t quc t. Thnh phn ny gm: + Kinh t c th, tiu ch l thnh phn kinh t t hu nh v t liu sn xut. Kinh t c th thu nhp da hon ton vo lao ng v vn ca bn thn v gia nh. Kinh t tiu ch cng l hnh thc kinh t t hu nhng c thu lao ng, thu nhp ch yu da vo sc lao ng v vn ca bn thn v gia nh. - Kinh t t bn t nhn l thnh phn kinh t da trn s hu t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut v bc lt lao ng lm thu. Trong thi k qu , n c vai tr ng k trong pht trin lc lng sn xut, x hi ha sn xut, thu ht vn, gii quyt vic lm, gii quyt mt s vn x hi. Kinh t t bn t nhn rt nng ng, nhy bn cho nn s c nhng ng gp khng nh vo qu trnh tng trng ca t nc. - Kinh t t bn nh nc bao gm cc hnh thc hp tc ln doanh gia kinh t nh nc vi kinh t t bn t nhn trong nc v hnh thc lin doanh gia kinh t nh nc vi kinh t t bn nc ngoi. N c vai tr quan trng trong ng vin tim nng to
103

ln v vn, cng ngh, kh nng t chc qun lca cc nh t bn v li ch ca bn thn v t nc. - Kinh t c vn u t nc ngoi: Thnh phn kinh t ny hu nh 100% l vn nc ngoi, nhng ch s hu khng nht thit l nh t bn. Thnh phn ny ang chim khong 25% vn u t t nc ngoi, ng gp cho GDP ngy cng tng. Cc thnh phn kinh t tn ti khch quan hp thnh mt h thng va cnh tranh va hp tc vi nhau trong kinh t nh nc gi vai tr ch o. 2.2.3. Ch trng v chnh sch pht trin cc thnh phn kinh t 3.1. Nm vng nh hng x hi ch ngha trong xy dng cc thnh phn kinh t nh hng x hi ch ngha nn kinh t nhiu thnh phn cn: - Thc hin nht qun, lu di chnh sch pht trin nn kinh t hng ho nhiu thnh phn kinh t. Ly vic gii phng lc lng sn xut, nng cao hiu qu kinh t v x hi, ci thin i sng nhn dn lm mc tiu hng u trong vic khuyn khch pht trin cc thnh phn kinh t. - Ch ng i mi pht trin v nng cao hiu qu kinh t Nh nc, kinh t tp th. Kinh t nh nc gi vng vai tr ch o cng vi kinh t tp th dn tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t quc dn. - Xc lp, cng c, nng cao v lm ch ca ngi lao ng trong nn sn xut x hi, thc hin cng bng x hi ngy cng tt hn. - Thc hin nhiu hnh thc phn phi, ly hnh thc phn phi theo kt qu lao ng v hiu qu kinh t l ch yu, ng thi phn phi da trn mc ng gp cc ngun lc khc nhau vo kt qu sn xut kinh doanh v phn phi thng qua phc li x hi. - Phn phi v phn phi li thu nhp quc dn; khuyn khch lm giu hp php i i vi xo i, gim ngho, khng din ra s chnh lch qu ng gia cc cc vng, cc tng lp dn c. - Tng cng hiu lc qun l v m ca Nh nc vi vic pht trin cc thnh phn kinh t, ngn nga, hn ch nhng tc ng tiu cc ca kinh t th trng. Khuyn khch lm giu hp php i i vi xa i gim ngho; trnh s phn ha x hi thnh hai cc i lp; kt hp tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi. - Gi vng c ch quyn v bo v li ch quc gia, c lp dn tc trong qu trnh quan h kinh t i ngoi. 1.3. Chnh sch i vi tng thnh phn kinh t Mt l, vi thnh phn kinh t nh nc: n 2010 thc hin Sp xp i mi, pht trin, nng cao hiu qu v sc cnh tranh ca cc doanh nghip nh nc Tp trung pht trin trong nhng ngnh, nhng lnh vc trng yu nh kt cu h tng kinh t, x hi, h thng ti chnh, ngn hng, bo him, nhng c s sn xut v dch v, thng mi quan trng, mt s doanh nghip lin quan n an ninh, quc phng. Trin khai tch cc, vng chc c phn ho doanh nghip nh nc. Nng cao hiu qu hot ng ca cc tng cng ty nh nc; xy dng mt s tp on kinh t mnh. Hai l, vi kinh t tp th: Kinh t tp th pht trin di nhiu hnh thc hp tc a dng (ph bin l t hp tc v hp tc x) m hp tc x l nng ct, lin kt rng ri nhng ngi lao ng, cc h sn xut, cc doanh nghip nh v va, nht l vi cc doanh nghip nh nc, khng gii hn quy m, lnh vc v a bn. Tun th nguyn tc t nguyn, cng c li, qun l dn ch. Tng cng lnh o, ch o v c chnh sch u i, gip . Thc hin tt Lut hp tc x.
104

Ba l, vi kinh t c th, tiu ch: Gip v vn, khoa hc v cng ngh, th trng tiu th. Cn hng dn n pht trin i vo lm n hp tc hoc lm v tinh cho cc doanh nghip Nh nc hay hp tc x. Bn l, vi kinh t t bn t nhn: c kinh doanh nhng ngnh khng chi phi mt cch quyt nh i sng kinh t x hi, m lut php khng cm; c bo h quyn s hu v li ch hp php, xa b nh kin v to iu kin thun li cho thnh phn kinh t ny. Hng pht trin ca n l i vo kinh t t bn nh nc di nhiu hnh thc khc nhau. Pht trin thnh phn ny phi i i vi tng cng qun l, hng dn lm n ng php lut. Nm l, vi kinh t t bn nh nc: p dng nhiu hnh thc gp vn kinh doanh, ci thin mi trng u t, nng cao nng lc qun l thu ht vn nc ngoi u t trc tip v pht trin mnh m thu ht vn cc thnh phn kinh t khc trong thi gian ti. Su l, vi thnh phn kinh t c vn u t nc ngoi: Thnh phn ny c to iu kin thun li pht trin hng vo xut khu, xy dng kt cu h tng kinh t, x hi gn vi thu ht cng ngh hin i to thm nhiu vic lm. Trong mi nm (1991-2000) vn u t nc ngoi c thc hin khang 10 t USD, chim 23% tng vn u t. Trong giai 2001-2005 tng vn u t nc ngoi t 14,3 t USD. Nm 2006 vn FDI t 10,2 t USD, nm 2007 l 21,3 t, nm 2008 khong 60 t. Nm 2005 cc doanh nghip c vn u t nc ngoi ng gp 15,9% GDP, chim 31% kim ngch xut khu (khng k du kh), to vic lm cho 1 triu lao ng. 2. CNG NGHIP HO, HIN I HO 2.2. Tnh tt yu, tc dng ca cng nghip ha Mi phng thc sn xut x hi nht nh ch c th c xc lp trn c s vt cht - k thut tng ng. ng ta quan nim nc ta: cng nghip ha, hin i ha (CNH, HH) l qa trnh chuyn i cn bn ton din cc hot ng sn xut kinh doanh, dch v v qan l kinh t, x hi t s dng lao ng th cng l chnh sang s dng mt cch ph bin lao ng cng vi cng ngh, phng tin v phng php tin tin, hin i da trn s pht trin ca cng nghip v tin b khoa hc cng ngh to ra nng sut lao ng x hi cao. CNH, HH l nhim v trung tm trong sut thi k qu ln ch ngha x hi, l tt yu vi nc ta nhm xy dng c s vt cht cho ch ngha x hi. Tc dng ca cng nghip ho, hin i ho: - To iu kin thay i v cht nn sn xut x hi, tng nng sut, tng trng kinh t, nng cao i sng nhn dn, n nh kinh t, chnh tr, x hi; - Tng cng c s vt cht cho tng cng vai tr kinh t ca nh nc, nng cao nng lc qun l, kh nng tch ly v pht trin sn xut, to nhiu vic lm. - To iu kin vt cht cho vic cng c an ninh, quc phng; c iu kin xy dng nn vn ha mi con ngi mi; to iu kin cho xy dng nn kinh t c lp, t ch, quan h kinh t i ngoi c iu kin m rng c hiu qu hn. 2.2. Mc tiu, quan im ca cng nghip ha, hin i ha nc ta Mc tiu: T nay n nm 2020 ra sc phn u a nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i. y mnh cng nghip ho, hin i ho, xy dng nn kinh t c lp t ch, a nc ta tr thnh mt nc cng nghip; u tin pht trin lc lng sn xut, ng thi xy dng quan h sn xut ph hp theo nh hng x hi ch ngha; pht huy cao ni lc ng thi tranh th ngun lc bn ngoi v ch ng hi nhp kinh t quc t
105

 pht trin nhanh, c hiu qu v bn vng; tng trng kinh t i lin vi pht trin vn ho, tng bc ci thin i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn, thc hin tin b v cng bng x hi, bo v v ci thin mi trng, kt hp pht trin kinh t - x hi vi tng cng quc phng - an ninh76. i hi ng ln th X xc nh: y nhanh tc tng trng kinh t, t c bc chuyn bin quan trng v nng cao hiu qu v tnh bn vng ca s pht trin, sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin. Ci thin r rt i sng vt cht, vn ho v tinh thn ca nhn dn. To c nn tng y mnh cng nghip ho, hin i ho v pht trin kinh t tri thc, a nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i vo nm 2020. Nhng quan im c bn ca cng nghip ha, hin i ha Mt l, gi vng c lp t ch i i vi m rng hp tc quc t, a phng ha, a dng ha cc quan h kinh t i ngoi. Da vo ngun lc trong nc l chnh i i vi tranh th ti a ngun lc bn ngoi trn c s xy dng mt nn kinh t m, hi nhp vi khu vc v th gioi, hng mnh v xut khu, ng thi thay th nhp khu bng nhng sn phm trong nc c hiu qu. Hai l, CNH, HH l s nghip ca ton dn, ca mi TPKT, trong kinh t nh nc l ch o. Ba l, ly vic pht huy ngun lc yu t con ngi lm yu t c bn cho s pht trin nhanh v bn vng. Tng trng kinh t gn lin vi nng cao i sng nhn dn, pht trin vn ha, gio dc, thc hin tin b v cng bng x hi, bo v mi trng. Bn l, coi pht trin gio dc v o to, khoa hc v cng ngh l nn tng v l ng lc ca s nghip CNH, HH. Kt hp cng ngh truyn thng vi cng ngh hin i; tranh th i nhanh vo hin i nhng khu quyt nh. Nm l, ly hiu qu kinh t - x hi lm tiu chun c bn xc nh phng n pht trin, la chn d n u t v cng ngh. u t chiu su khai thc ti a nng lc sn xut hin c. Trong pht trin mi u tin quy m va v nh, cng ngh tin tin, to nhiu vic lm, thu hi vn nhanh, ng thi xy dng mt s cng trnh quy m ln tht cn thit. Su l, kt hp cht ch v ton din pht trin kinh t vi cng c, tng cng nn an ninh - quc phng. 2.3. Ni dung c bn ca cng nghip ha, hin i ha 2.3.1. Tin hnh cch mng khoa hc- cng ngh T nn kinh t km pht trin i ln ch ngha x hi th vic xy dng c s vt cht k thut cho ch ngha x hi l tt yu. Vic ny c thc hin qua tin hnh cuc cch mng khoa hc cng ngh v ngy nay cch mng khoa hc cng ngh pht trin nh v bo v ang tr thnh lc lng sn xut trc tip. Cch mng khoa hc cng ngh t nhng nm 1950 n nay t c nhng thnh tu ln nh t ng ho cao, s dng nng lng mi, cng ngh mi, vt liu mi, in t v tin hc Cch mng khoa hc - cng ngh Vit Nam gm hai ni dung ch yu: - Xy dng thnh cng c s vt cht, k thut cho ch ngha x hi, da vo m trang b hin i cho cc ngnh kinh t quc dn. - T chc nghin cu, thu thp thng tin, ph bin ng dng nhng thnh tu mi ca khoa hc cng ngh hin i vo sn xut, i sng vi nhng hnh thc v bc i thch hp. Trong thc hin cch mng khoa hc cng ngh cn ch :

76

ng CSVN, VKH IX. Nxb. CTQG, HN, 2001, tr. 28 106

- ng dng cc thnh tu mi, tin tin, nht l cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc, tng bc pht trin kinh t tri thc. - S dng cng ngh mi gn vi to nhiu vic lm, t vn, quay vng nhanh, gi dn ngh truyn thng, kt hp cc loi cng ngh. Kt hp chiu rng vi chiu su, xy dng mi vi ci to c, thc hin tit kim, hiu qu. - Kt hp cc loi quy m ln, va v nh cho thch hp; u tin quy m va v nh, coi trng hiu qu sn xut kinh doanh v hiu qu kinh t-x hi. 2.3.2. Xy dng c cu kinh t hp l v phn cng li lao ng x hi Phn cng lao ng x hi l s chuyn mn ho lao ng, l phn chia sp xp lao ng cho cc ngnh ngh, cc lnh vc, cc vng kinh t trong nn kinh t quc dn nhm to ra nhng quan h kinh t mi, gia cc ngnh, vng, lnh vc kinh t khc nhau. Tc dng ca phn cng lao ng x hi l thc y s pht trin kinh t x hi, hnh thnh c cu kinh t hp l, y mnh sn xut hng ho ci thin i sng, n nh chnh tr, x hi. Phn cng lao ng x hi Vit Nam hin nay phi tun th cc qu trnh c tnh quy lut sau: - T trng v s lng tuyt i lao ng cng nghip, dch v ngy mt tng, t trng v s lng tuyt i lao ng nng nghip ngy cng gim. - T trng lao ng tr tu ngy mt tng v chim u th so vi lao ng gin n trong tng s lao ng x hi. Phn cng lao ng x hi phi thc hin trn tt c cc a b mt cch c t chc, c k hoch v phi gn b gia phn cng ti ch, chuyn i ni khc v phn cng lao ng quc t. Phn cng lao ng c quan h cht ch vi xy dng c cu kinh t. C cu kinh t hiu theo ngha rng bao gm c cu ngnh v cc lnh vc kinh t, c cu thnh phn v c cu vng kinh t. C cu kinh t hiu theo ngha hp l tng th cc quan h kinh t gia cc ngnh, cc lnh vc, gia cc vng kinh t trong , quan h gia cng nghip, nng nghip, dch v l ba b phn c tm quan trng. Xy dng mt c cu kinh t hp l, ti u phi p ng c cc yu cu sau: - Phn nh c v ng cc quy lut khch quan, nht l cc quy lut kinh t - Ph hp vi th trng trong nc v quc t, vi s tin b ca khoa hc v cng ngh tin tin trn th gii. - Phi tn t vn, to ngnh ngh sn xut mi, nhiu vic lm, khai thc ti a tim nng ca t nc, ca cc ngnh, cc thnh phn kinh t. - Thc hin s phn cng v hp tc quc t theo xu hng quc t ho i sng kinh t v pht trin c cu kinh t m. - Phi to cho s pht trin tip theo ca ton b nn kinh t quc dn. 2.3.3. Ni dung ca cng nghip ho, hin i ho n nm 2010 ng ta xc nh ni dung giai on ny gm: - Phi tranh th rt ngn thi gian cng nghip ho. Mun tin nhanh phi: kt hp hi ho gia pht trin tun t vi pht trin nhy vt, gn cng nghip ho vi hin i ho bng tn dng nhng cng ngh truyn thng, cng ngh hi i c kt hp vi trang b cng ngh t trnh tin tin, hin i, c bit l cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc, tng bc pht trin kinh t tri thc; pht huy ngun lc con ngi; c bit coi trng pht trin gio dc v o to, khoa hc v cng ngh. - Phi m bo gn cht xy dng nn kinh t c lp t ch vi ch ng hi nhp kinh t quc t. Nn kinh t c lp t ch trc ht l c lp t ch v ng li, chnh sch, ng thi c tim lc kinh t mnh.
107

- Chuyn dch c cu kinh t, c cu lao ng theo hng CNH, HH. S chuyn dch phi da trn c s pht huy th mnh, li th so snh ca t nc, tng cng kh nng cnh tranh trn th trng quc t, m rng th trng trong nc v th gii. - Huy ng cc ngun lc y nhanh cng nghip ho, hin i ho nng nghip v nng thn. a nng nghip, lm nghip v ng nghip pht trin ln mt trnh mi, ng dng tin b khoa hc cng ngh, nht l cng ngh sinh hc, i mi c cu cy trng vt nui nhm tng gi tr trn mt n v din tch t canh tc. y mnh c gii ho, in kh ho; gii quyt tiu th sn phm; u t pht trin h tng nng thn; pht trin nhiu ngnh ngh ch bin truyn thng. - i vi cng nghip va pht trin cc ngnh nhiu lao ng, va i nhanh vo mt s ngnh cng ngh hin i, cng ngh cao; xy dng mt s ngnh cng nghip quan trng; ch trng pht trin doanh nghip va v nh; xy dng mt s tp on kinh t ln v tng bc hin a ho kt cu h tng. - Pht trin mnh v nng cao cht lng dch v. - Pht trin mng li th hp l; pht huy vai tr cc ngnh kinh t trong im, ng thi to iu kin pht trin cc vng khc v cc vng kh khn, vng su, vng xa. - Pht trin mnh v pht huy vai tr ca kinh t bin, kt hp nui trng vi nh bt v ch bin thu hi sn. Khai thc ch bin du kh, dn kh, ng tu, vn ti bin, du lch, dch v v.v.. Phn u n nm 2010 c cu kinh t trong GDP l: nng nghip chim 16-17%; cng nghip xy dng c bn chim 40-41%; dch v chim 42-43%. Phn u n 2020 a nc ta c bn tr thnh nc cng nghip theo hng hin i. 3. PHT TRIN KINH T TH TRNG 3.1. Tnh tt yu khch quan v s cn thit pht trin kinh t hng ho Kinh t hng ha l sn phm ca s pht trin lc lng sn xut. N tn ti nhiu ch x hi khc nhau v khi pht trin n trnh cao th ngi ta gi n l kinh t th trng. Kinh t hng ho tn ti nc ta v nhng iu kin tn ti ca kinh t hng ho vn cn tn ti: - Phn cng lao ng ang pht trin c chiu rng v chiu su. N th hin cc ngnh ngh ngy cng a dng, phong ph, chuyn mn ha su. S chuyn mn ho, hp tc ho lao ng pht trin mnh trn phm vi quc gia v quc t. - Tn ti v pht trin nhiu hnh thc s hu khc nhau v t liu sn xut v sn phm lao ng. trnh x hi ho sn xut gia cc ngnh, gia cc x nghip trong cng mthnh thc s hu cha u nhau; gia cc doanh nghip cn c s tch bit v kinh t nht nh. Vi nhng l do trn vic hch ton kinh doanh v trao i sn phm lao ng l tt yu phi thng qua hnh thi hng ho tin t. i hi ng ton quc ln th IX xc nh m hnh kinh t Vit Nam l nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, vn ng theo c ch th trng, c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha (gi tt l kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Pht trin kinh t th trng nc ta l cn thit v c nhiu tc dng l: - Gii phng lc lng sn xut. Khai thc s dng c hiu qu mi ngun lc, tng nng sut lao ng. y mnh sn xut, lu thng hng ho, m rng hp tc v phn cng lao ng quc t. - Khc phc tnh t cp, t tc, pht trin ngnh ngh, to nhiu vic lm, tng thu nhp cho ngi lao ng. - Kch thch ci tin k thut, tng nng sut lao ng x hi, to ra nhiu hng ho v cht lng cao, gi c h, p ng nhu cu a dng ca nhn dn.
108

- y mnh vic sn xut, lu thng hng ho trong nc v hp tc phn cng lao ng quc t. - Khc phc s mt cn i trong nn kinh t nh cn i hng-tin, cung-cu, xut-nhp v.v. - Gp phn tng tch ly t ni b nn kinh t, n nh v tng trng kinh t, tng bc ci thin i sng nhn dn. Thc tin nhng nm i mi chng minh vic chuyn sang kinh t th trng nc ta l ng. Nh m khai thc c cc tim nng sn xut, lc lng sn xut pht trin, nng sut lao ng tng, i sng nhn dn c ci thin. 3.2. c im ca nn kinh t hng ho nc ta 1.2.1. Kinh t hng ho cn km pht trin - Nn kinh t mang nng tnh sn xut nh, t cung, t cp. - Kt cu h tng vt cht v x hi thp km. - Trnh c s vt cht v cng ngh lc hu, my mc c, quy m nh, nng sut, cht lng, hiu qu thp. - Thu nhp quc dn v sc mua ca dn c thp, tng chm. - Th trng trong nc cn nh b. C cu th trng thiu, cha pht trin, dung lng t. Th trng vn, lao ng, tin t cn s khai. 1.2.2. Nn kinh t hng ho da trn c s tn ti nhiu thnh phn kinh t Nn kinh t nhiu thnh phn gn vi nhiu hnh thc s h nhng u l nhng b phn ca nn kinh t thng nht, va hp tc, va cnh tranh vi nhau, c quyn t ch, bnh ng trc php lut. Mi thnh phn chu s tc ng ca nhng quy lut kinh t ring, song va hp tc, va cnh tranh vi nhau trn c s bnh ng trc php lut. Gia cc thnh phn cng c nhng mu thun, c th dn n nn kinh t pht trin theo hng khc nhau. V vy kinh t Nh nc phi gi vai tr ch o. Kinh t Nh nc cng kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng cho nn kinh t quc dn. 1.2.3. Nn kinh t hng ho pht trin theo c cu kinh t m C cu kinh t m l xu th tt yu ca th gioi hin nay. N bt ngun t s phn b ti nguyn v sc lao ng khng u v li th so snh gia cc nc. nc ta vic pht trin c cu kinh t m s c nhiu tc dng tch cc tranh th vn, k thut cng ngh, kinh nghim t chc, qun l v th trng pht trin kinh t hng ho. 1.2.4. Kinh t hng ho vn ng theo c ch th trng, c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha y l c im c bn nht ca kinh t th trng nc ta. c im ny chnh l m hnh kinh t khi qut trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam . Nn kinh t hng ho vn ng theo c ch th trng c nhiu u im nh kch thch ci tin k thut, tng nng sut lao ng x hi, to ra nhiu hng ho v cht lng cao, gi c h, p ng nhu cu a dng ca nhn dn v.v. Nhng c ch th trng cng c nhng khuyt tt nh c s phn ho giu, ngho, bt cng x hi, khai thc cn kit ti nguyn, gy nhim mi trng v.v. pht huy mt mnh, hn ch khim khuyt ca kinh t th trng cn gi vng nh hng x hi ch ngha, cn c s qun l v m ca nh nc. 3.3. Quan im v gii php pht trin kinh t th trng ca ng ta Sn xut hng ha khng i lp vi ch ngha x hi, m l thnh tu pht trin ca nn vn minh nhn loi 77 l cn thit cho s nghip xy dng ch ngha x hi nc ta. Th trng vn ng theo nh hng x hi ch ngha, nn kinh t nhiu thnh
77

Vnkinaihiangtoanquclnth8.trg97
109

phn, trong kinh t nh nc gi vai tr ch o. Th trng trong nc gn vi th trng th gii. Th trng va l cn c, va l i tng ca k hoch. K hoch ch yu mang tnh nh hng. Vn dng c ch th trng i hi phi nng cao nng lc qun l v m ca nh nc. Nh nc qun l th trng bng php lut, c ch, chnh sch, cc cng c n by kinh t v bng cc ngun lc ca khu vc kinh t nh nc. 3.4. Cc iu kin v gii php pht trin kinh t hng ho Vit Nam Cc iu kin pht trin kinh t th trng ta l: - C s n nh v chnh tr, kinh t, x hi. - C c s h tng p ng yu cu pht trin kinh t hng ho. - C h thng php lut ng b, hon chnh v b my thc hin c hiu qu. To c tm l, tp qun ph hp v c li cho s pht trin kinh t hng ho. - C cc nh qun l v nh kinh doanh gii thch nghi vi c ch th trng. Phng hng v bin php mu cht pht trin kinh t th trng nc ta l: - Thc hin nht qun v lu di chnh sch kinh t nhiu thnh phn, vn ng theo c ch th trng, theo nh hng x hi ch ngha. - Sp xp li khu vc kinhh t Nh nc theo hng nm nhng khu, mt hng trng yu, chuyn hn sang hch ton kinh doanh, t ch v mi mt v phi lm tt vai tr ch o. - S dng rng ri cc hnh thc kinh t t bn Nh nc khai thc tt cc ngun lc: vn, cng ngh, ti nng qun l pht trin kinh t hng ho. - y mnh phn cng v hp tc lao ng trong phm vi c nc v phm vi quc t. - y mnh cng nghip ho, hin i ho nhm bin lao ng th cng c nng sut thp thnh lao ng bng my mc c nng sut cao, lm tng kh nng cnh tranh ca hng ho Vit Nam. - Xy dng v pht trin th trng hng ngoi. - Thc hin ng li i ngoi c lp t ch, m rng, a dng ha, a phng ha cc quan h quc t theo nguyn tc cc bn cng c li, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau v khng phn bit ch chnh tr-x hi. KL: Xy dng, pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha l cng vic mi m, kh khn, l nhim v va cp bch va lu di trong iu kin kinh t ngho nn vi nhng thi c v thch thc ln. Tuy nhin y l mt hng i ng n v nht nh thnh cng. 4. QUAN H PHN PHI V CC HNH THC THU NHP CH YU TRONG THI K QU 4.1. V tr ca vn phn phi thu nhp Phn phi l mt khl mt khi nim rng, c ni dung ku quan trng ca qu trnh ti sn xut. Qu trnh sn xut x hi gm 4 khu: sn xut, phn phi, trao i, tiu dng. Sn xut quyt nh phn phi v c cu, s lng, cht lng. Phn phi thch hp s m bo li ch kinh t hi ha, thc y cc ch th kinh t tch cc pht trin sn xut. Cc khu khc ph thuc v tc ng tr li sn xut, thc y hoc km hm sn xut. Phn phi l mt mt trong quan h sn xut. Phn phi l mt mt ca quan h sn xut. Quan h sn xut gm ba mt (s hu, t chc qun l, phn phi) tc ng nhau, trong quan h s hu l quan trng nht, cc quan h khc cng tc ng tr li. nc ta hin cn tn ti nhiu hnh thc phn phi v thu nhp. 4.2. Mt s nguyn tc phn phi nc ta hin nay Nc ta ang pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, do phng phng phn phi cn: Thc hin nhiu hnh thc phn phi, ly phn phi theo kt qu lao ng v hiu qu kinh t l ch yu, ng thi phn phi da trn mc ng
110

gp cc ngun lc khc vo sn xut kinh doanh v phn phi thng qua phc li x hi, i i vi chnh sch iu tit hp l, bo h quyn li ngi lao ng78 Thc hin cng bng trong phn phi, to ng lc mnh m pht trin sn xut, tng nng sut lao ng x hi, thc hin bnh ng trong quan h x hi, khuyn khch nhn dn lm giu hp php. thc hin phng hng phn phi trn cn tun th cc nguyn tc: - Phn phi phi m bo ti sn xut sc lao ng. - Tin lng, thu nhp ca ngi lao ng phi gn vi nng xut, cht lng, hiu qu. Thc cht y l nguyn tc phn phi theo lao ng. - Kt hp phn phi theo lao ng vi m rng phc li x hi. - Chng ch ngha bnh qun v thu nhp bt hp l, thc hin cng bng x hi. - Kt hp khuyn khch bng li ch vt cht vi gio dc chnh tr t tng. - Khuyn khch lm giu hp php. 4.3. Cc hnh thc thu nhp ch yu Tin lng l phn thu nhp quc dn phn phi cho ngi lao ng di hnh thc tin t, cn c s lng, cht lng lao ng ca h. Tin lng tr cho nhng ngi lm cng n lng trong cc n v hnh chnh s nghip, cc doanh nghip thuc thnh phn kinh t nh nc v tp th. C hai hnh thc tr lng: Tr lng theo thi gian v tr lng theo sn phm. Tin lng theo sn phm cn c thc hin thng qua hnh thc khon tng phn vic, hoc khon gn cng trnh. Phi phn bit tin lng vi tin cng. Tin cng l hnh thc tr cng cho ngi lao ng trong cc t chc kinh t t nhn, c th. - Thu nhp t cc qu tiu dng cng cng. Ngi lao ng ngoi tin lng nhn c qua phn phi theo lao ng, cn nhn c khon thu nhp t qu cng cng do x nghip mang li hoc do x hi mang li nh: Tr cp kh khn, sinh , m au, nh tr, hc hnh... - Li nhun, li tc c phn, li tc. i vi vn t c ca cc doanh nghip t nhn ring l cng nh vn c phn ca cc c ng trong cc cng ty c phn em li cho loi vn ni trn hnh thc thu nhp l li nhun, li tc c phn. i vi vn cho vay, thu nhp l hnh thc li tc. - Thu nhp t kinh t gia nh l loi kinh t tn dng mi thi gian lao ng ngoi gi lm vic ti x nghip, cng s, kinh t tp th hoc ca nhng ngi lao ng t do. N l hnh thc thu nhp vi s lng khng nh trong tng thu nhp ca h. 5. QUAN H KINH T QUC T 5.1. S cn thit m rng quan h kinh t quc t Vit Nam Trong thi i ngy nay, m rng quan h kinh t quc t l khch quan do s phn cng v hp tc quc t gia cc nc, t s phn b ti nguyn thin nhin v s pht trin khng u v trnh cng nghip gia nc, c bit qu trnh khu vc ha, quc t ha i sng kinh t tr thnh xu hng tt yu ca thi i. Vi nc ta, m rng quan h kinh t quc t c li: - Pht huy c li th so snh, cc u th ca nn kinh t nng nghip nhit i, cc iu kin v a l, ti nguyn khong sn phc v cho s pht trin ca t nc. - Tranh th c nhng thnh tu ca cch mng khoa hc cng ngh hin i, thu ht vn, cng ngh, hc tp kinh nghim ca cc nc cng nghip ho, hin i ho. - Khai thc v m rng th trng th gii. - Tham gia vo phn cng lao ng v hp tc quc t trn nhiu lnh vc.

78

VKHTQ ln th VIII , Nxb CTQG, HN 1996. Trg. 113.

111

5.2. Nhng nguyn tc v hnh thc kinh t i ngoi ch yu hin nay 5.2.1. Cc nguyn tc c bn Bnh ng. y l nguyn tc lm nn tng thit lp mi quan h quc t gia cc nc. Nguyn tc ny yu cu phi coi mi quc gia trong cng ng quc t c t cch l quc gia c lp c ch quyn, c quyn bnh ng trong quan h quc t. Mi quc gia c quyn t do kinh doanh, quyn t ch nh mi quc gia khc, c t cch php nhn trc php lut quc t v cng ng quc t. Cng c li l c s kinh t thit lp v m rng quan h quc t. Nguyn tc ny phi tr thnh ng lc kinh t thit lp v duy tr lu di mi quan h kinh t gia cc nc. Nguyn tc ny c th hin thnh nhng iu khon k kt cc hp ng kinh t gia cc t chc kinh t cc nc vi nhau. Tn trng ch quyn v khng can thip vo cng vic ni b ca mi quc gia. Nguyn tc ny bt ngun t hai nguyn tc trn. N i hi mi bn trong quan h phi m bo cc yu cu: - Tn trng cc iu trong hp ng kinh t k kt. Khng a ra nhng iu kin c phng hi n li ch ca nhau - Khng c dng cc th on c tnh cht can thip vo ni b ca quc gia c quan h, nht l dng th on kinh t v kch ng can thip vo ng li chnh tr ca cc quc gia . Tn trng quyn la chn con ng pht trin ca mi nc. Gi vng c lp t ch v nh hng x hi ch ngha. y l nguyn tc c bn nht. M rng quan h kinh t quc t phi nhm khai thc c hiu qu cc ngun lc quc t v vn, cng ngh, kinh nghim qun l, pht huy li th, tng sc cnh tranh, nng cao hiu qu nhm thc hin mc tiu c lp dn tc v ch ngha x hi Bn nguyn tc ni trn c lin quan mt thit vi nhau, u c vai tr v ngha rt quan trng. Xa ri nhng nguyn tc s khng thc hin hoc lm hn ch tc v hiu qu ca vic m rng quan h kinh t quc t ca mi quc gia. c im ni bt hin nay l m rng quan h kinh t khng tch ri vi u tranh chnh tr. 5.2.2. Cc hnh thc quan h kinh t quc t - Hnh thc ngoi thng l hot ng bun bn gia cc quc gia v cc loi hng ha v cc dch v khc km theo vic mua bn . Ngoi thng c tc dng ln vi ta. N lm tng ca ci v sc mnh tng hp ca mi nc; l mt ng lc ca tng trng quc dn; iu tit tha, thiu ca mi nc; nng cao trnh cng ngh v ngnh ngh trong nc. Qu trnh pht trin ngoi thng i hi t do ha thng mi ng thi bo h mu dch hp l. - Hp tc u t vi nc ngoi. l qu trnh hai hay nhiu bn (c quc tch khc nhau) cng gp vn xy dng v trin khai mt d n nhm a li li ch cho cc bn tham gia. Hnh thc ny thng c hai loi: u t gin tip l vic nhn vn tn dng ca nc ngoi t sn xut kinh doanh. Ngi c vn c nhn li nhun di hnh thc li tc cho vay hoc li tc c phn. u t quc t trc tip (FDI) l vic cc t chc, c nhn ca mt nc a vn vo mt nc khc t mnh sn xut kinh doanh, hoc gp vn vi cc t chc, c nhn nc cng nhau sn xut - kinh doanh, chu trch nhim v kt qu, ri ro trong kinh doanh v thu li nhun. - Hnh thc hp tc v khoa hc - cng ngh. N l hnh thc phi hp gia cc nc cng nhau tin hnh nghin cu, sng ch, thit k, th nghim v trao i cc kt qu nghin cu, hp tc o to, bi dng cn b v cng nhn, thng tin v khoa hc cng ngh v p dng vo sn xut. - Hp tc tn dng quc t. l quan h tn dng (vay mn) gia nh nc, cc t chc kinh t, x hi, cc c nhn trong nc vi cc chnh ph, cc t chc (gm c cc t chc phi chnh ph) v c nhn nc ngoi, ch yu l vi cc ngn hng th gii v khu vc. Hnh thc tn dng c th l vay tin, vng, cng ngh, hng ha, qua u t trc tip. Vay n c vn u t m rng sn xut ln, xy dng kt cu h tng. Nhng nu khng lm n c hiu qu th vn vay thnh gnh nng cho nn kinh t.
112

Nhng hnh thc dch v thu ngoi t, du lch quc t, xut khu lao ng ra nc ngoi v ti ch, thu bo him, thng tin bu in, kiu hi, n ung... - Hp tc trong sn xut gm gia cng, xy dng x nghip chung, chuyn mn ha, hp tc ha sn xut quc t... Gia cng cho nc ngoi s tn dng c ngun lao ng, to nhiu vic lm v tn dng cng sut my mc hin c. Xy dng cc x nghip chung vi s hn vn v cng ngh t nc ngoi nhiu loi ngnh vi cc hnh thc doanh nghip khc nhau. Hp tc sn xut quc t trn c s chuyn mn ha. Chuyn mn ha c th theo sn phm, theo b phn sn phm, hay chi tit v cng ngh. N lm cho c cu kinh t ca cc nc an kt v ph thuc vo nhau. Trn y l mt s hnh thc ch yu trong i sng th gii cn nhng hnh thc phong ph hn nhiu. 5.4. Nhng iu kin v gii php m rng hiu qu quan h kinh t quc t m rng v nng cao hiu qu kinh t i ngoi theo tinh thn i hi IX ca ng ta cn thc hin cc cng vic sau: - Bo m n nh v chnh tr, kinh t-x hi l nhn t c bn c tnh quyt nh. - C h thng php lut ng b, ph hp vi lut php v thng l quc t. - Xy dng, pht trin h thng kt cu h tng kinh t-x hi, trc ht l h thng, thng tin lin lc, dch v. - Ci tin v n gin ho cc th tc trong quan h quc t, xy dng i ng cn b c trnh , phm cht trn lnh vc ny. Cu hi n tp bi 14 1. c im v gii php pht trin cc thnh phn kinh t Vit Nam? 2. Ti sao phi cng nghip ho, hin i ho t nc? Ni dung ca cng nghip ho, hin i ho t nc n nm 2020 v t nm 1996-2000? 3. c im, iu kin v gii php pht trin kinh t hng ho nc ta hin nay? 4. Cc nguyn tc, hnh thc v gii php mu cht m rng quan h kinh t quc t?

Bi 15 (3) I MI V KIN TON H THNG CHNH TR 1. KHI NIM, NI DUNG, PHNG HNG I MI H THNG CHNH TR 1.1. Khi nim h thng chnh tr Trong mi x hi c giai cp, quyn lc ca ch th cm quyn lun c thc hin bng mt h thng thit ch v t chc nht nh, l h thng chnh tr. H thng chnh tr l mt chnh th gm cc t chc chnh tr - x hi, cc ng chnh tr hp php v Nh nc ca ch th cm quyn c mi quan h bin chng vi nhau tc ng vo cc qu trnh kinh t - x hi nhm cng c, duy tr v pht trin ch x hi ng thi. H thng chnh tr nc ta hin nay bao gm: ng Cng sn Vit Nam, Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam, Mt trn T quc Vit Nam v cc t chc chnh tr - x hi ca nhn dn hot ng theo c ch bo m quyn lc thuc v nhn dn, di s lnh o ca ng. Ch th chn chnh ca quyn lc trong x hi ta l giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. Bi vy, h thng chnh tr nc ta l c ch, l cng c thc hin quyn lm ch ca nhn dn lao ng di s lnh o ca ng.
113

Trong thi k i mi, h thng chnh tr nc ta c nhng i mi ng k: ng c cng c c v chnh tr, t tng, t chc; vai tr lnh o ca ng trong x hi ngy cng tng. Nh nc tip tc c xy dng v hon thin theo hng Nh nc php quyn ca dn, do dn v v dn. Mt trn T quc, cc on th chnh tr - x hi tng bc i mi ni dung v phng thc hot ng, em li hiu qu thit thc. Quyn lm ch ca nhn dn trn cc lnh vc kinh t, x hi, chnh tr, vn ho, t tng c pht huy. H thng chnh tr nc ta cn bc l kh nhiu nhc im: Nng lc v hiu qu lnh o ca ng, hiu lc qun l, iu hnh ca Nh nc, hiu qu hot ng ca cc on th chnh tr - x hi cha nng ln kp vi i hi ca tnh hnh. B my ng, Nh nc, on th chm c sp xp li cho tinh gin, cn nhiu biu hin quan liu, vi phm nghim trng quyn dn ch ca nhn dn. Cng tc tuyn chn, bi dng, thay i, tr ho, chun b cn b kt cn cn lng tng, chm tr. Nng lc v phm cht ca i ng cn b cha tng xng vi yu cu ca nhim v. Khng t cn b, ng vin phai nht l tng cch mng, tha ho v phm cht o c... Trc yu cu mi ngy cng cao ca s nghip cch mng, s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc, cng vi i mi nn kinh t, tng bc i mi kin ton h thng chnh tr l i hi khch quan, yu cu cp bch. 1.2. Ni dung, phng hng c bn nhm i mi, kin ton h thng chnh tr Vic i mi h thng chnh tr phi hng vo "nhm thc hin tt dn ch x hi ch ngha, pht huy quyn lm ch ca nhn dn". 1.2.1. i mi t chc v phng thc lnh o ca ng S lnh o ng n v sng to ca ng l nhn t quyt nh mi thng li ca cch mng Vit Nam. ng phi t i mi, chnh n, ra sc nng cao nng lc, phm cht lnh o ca mnh. ng c s mng lnh o x hi, lnh o h thng chnh tr, ng thi l mt b phn ca h thng y v thng xuyn chu s gim st ca nhn dn. thc hin tt vai tr lnh o, ng phi m bo: - ng hot ng trong khun kh hin php v php lut, c ngha v tn trng v gng mu thc hin php lut. Cc ng vin ca ng trc ht phi sng v lm vic ng vi t cch l mt cng dn gng mu, nu cao uy tn v nh hng ca ng trong qun chng bng vic lm thc t, bng s tn ty phc v nhn dn, bng hiu qu v cht lng cng tc, bng mi lin h thng xuyn, mt thit vi qun chng. - ng lnh o x hi ch yu bng Nh nc, nn Nh nc mnh th ng mnh. iu c ngha quyt nh l ng phi lnh o xy dng chnh quyn ca dn, do dn v v dn, nng lc v hiu lc qun l t nc. Mun vy, trc ht, ng phi lnh o xy dng chnh quyn bng vic ra cng lnh, ng li chin lc v nhng nh hng v ch trng, chnh sch kinh t - x hi, lnh o vic th ch ho cng lnh, ng li thnh nhng chng trnh, chnh sch, k hoch ca Nh nc; hai l, ng lnh o vic xy dng b my Nh nc v qu trnh t chc thc hin ngh quyt, ng thi kim tra vic Nh nc thc hin ngh quyt ca ng; th ba, ng lnh o bng phng php gio dc, thuyt phc v nu gng, bng cc quy ch kim tra ng vin, t chc thc hin mt cch dn ch nhm thc y, bo m thng li cho vic bin ngh quyt ca ng thnh hin thc sinh ng trong cuc sng; th t, ng phi lnh o tt cng tc cn b, bng vic xc nh ng li chnh sch cn b; bng vic t chc tuyn la, o to, gii thiu nhng cn b ng vin u t c nng lc phm cht vo c quan Nh nc, cc on th ... Nhng nhim v ch yu i mi ng trong tnh hnh hin nay l: Mt l, tng cng s thng nht trong ng v nhn thc, ch v hnh ng, kin tr u tranh y li 4 nguy c; ng vin phi ni v lm theo ngh quyt, thc hin
114

ng Cng lnh, iu l ng v php lut Nh nc, kin nh nhng vn v quan im c tnh nguyn tc l: - c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi l mc tiu, l tng ca ng v dn tc ta. - Ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh l nn tng t tng v kim ch nam cho hnh ng ca ng. - ng Cng sn Vit Nam l lc lng duy nht lnh o cch mng Vit Nam; khng chp nhn "a nguyn, a ng". - Nh nc Vit Nam l Nh nc ca dn, do dn v v dn, th hin khi i on kt ton dn trn nn tng lin minh ca giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc di s lnh o ca ng. - Tp trung dn ch l nguyn tc c bn trong t chc, sinh hot v hot ng ca ng. - Kt hp ch ngha yu nc chn chnh v ch ngha quc t trong sng ca giai cp cng nhn. Hai l, y mnh cng tc tng kt thc tin v nghin cu l lun (trong nc v th gii), tip tc lm r hn m hnh v con ng i ln ch ngha x hi nc ta. Ba l, i mi cng tc gio dc trong ng v trong x hi v ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh, quan im, ng li ca ng, chnh sch, php lut ca Nh nc. Bn l, tng cng gio dc, rn luyn phm cht o c, li sng ca cn b ng vin: cn, kim, lim, chnh, ch cng v t, gi gn phm cht ngi chin s cng sn, cao tinh thn on kt, chng ch ngha c nhn... Nm l, tp trung ch o cuc u tranh chng tham nhng, lng ph, quan liu c hiu qu. Su l, thc hin ng nguyn tc tp trung dn ch, ch t ph bnh v ph bnh trong ng. By l, cng c t chc, tng cng sc chin u v nng lc lnh o ca cc t chc c s ng. Tm l, sp xp li t chc, b my ng v cc t chc trong h thng chnh tr gn lin vi ci cch hnh chnh theo hng tinh gn, hot ng c hiu lc, hiu qu. 1.2.2. i mi v nng cao hiu qu qun l ca Nh nc Vic i mi, kin ton Nh nc theo nhng quan im c bn sau: - Xy dng Nh nc x hi ch ngha ca dn, do dn v v dn: ly lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc lm nn tng, do ng Cng sn lnh o. Thc hin quyn lm ch ca nhn dn, gi nghim k cng x hi, chuyn chnh vi mi hnh ng xm phm li ch ca T quc. - Quyn lc Nh nc l thng nht, c s phn cng v phi hp gia cc c quan Nh nc trong vic thc hin cc quyn lp php, hnh php, t php. - Thc hin nguyn tc tp trung dn ch trong t chc v hot ng ca Nh nc. - Tng cng php ch x hi ch ngha; xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha; qun l bng php lut, coi trng gio dc, nng cao o c. - Tng cng vai tr lnh o ca ng i vi Nh nc. Nhng nhim v c bn nhm i mi, kin ton Nh nc vng mnh: Th nht, nng cao cht lng hot ng v kin ton t chc ca Quc hi - Nng cao cht lng hot ng lp php vi cc gii php: xc nh r th t u tin trong chng trnh xy dng php lut di hn v hng nm; nng cao cht lng cc d n lut; tp hp tr tu cc chuyn gia, cc nh khoa hc; cc lut ban hnh bo m tnh kh thi, d hiu, c th; gim dn php lnh, ngh nh; phn u Nh nc qun
115

l bng o lut, ng thi, t trng tm vo vic thi hnh; tng cng gio dc php lut, nng cao trnh vn ho php lut. - Phn u tin ti, Quc hi thc hin y quyn quyt nh ngn sch; bo m iu kin Quc hi xem xt quyt nh thc cht cc k hoch pht trin kinh t x hi, cc chng trnh quc gia... - Nng cao cht lng gim st ca Quc hi; xy dng c ch gim st; Quc hi c chng trnh gim st hng nm, tp trung vo nhng vn bc xc; chng tham nhng lng ph, qun l vn, ti sn Nh nc; i mi vic xem xt bo co cng tc v tr li cht vn ca Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao. cao vai tr c quan kim ton Nh nc. - Tip tc kin ton t chc Quc hi: tng i biu chuyn trch trong cc U ban Quc hi; thu ht cc chuyn gia gii lm t vn cho cc U ban ca Quc hi trong cc hot ng thm nh, gim st... Th hai, ci cch nn hnh chnh Nh nc - Ci cch nn hnh chnh phi c tin hnh ng b: Ci cch th ch, t chc b my v xy dng kin ton i ng cn b, cng chc hnh chnh. - Chnh ph v b my hnh chnh Nh nc thng nht qun l vic thc hin cc nhim v trn cc lnh vc: Qun l kinh t - x hi theo php lut thng qua cng c qun l v m, tng cng kim k, kim sot nn sn xut, qun l phn phi, bo m s pht trin hi ho gia kinh t vi vn ho - x hi. - Phn nh thm quyn, trch nhim gia cc cp chnh quyn Trung ng v a phng; kt hp cht ch qun l ngnh v qun l lnh th, thc hin ng nguyn tc tp trung dn ch. - Tng cng thanh tra, kim tra vic thc hin th ch, tng cng thm quyn cho cc c quan thanh tra trong vic x l ti ch cc vi phm php lut; y mnh cng tc thanh tra ca cp trn i vi cp di, ca cc cp chnh quyn i vi mi c quan, t chc trn a bn, y mnh t thanh tra. - Kin ton chnh quyn c s: Pht huy vai tr Hi ng nhn dn x, phng, th trn; tng thm trch nhim cho nhm i biu Hi ng nhn dn x theo tng thn, bn; quy nh hp l s lng cn b chnh quyn c s theo c im, dn s; ch o to, bi dng v c chnh sch i ng ph hp vi chc trch, chuyn nghip ho s cn b chuyn mn, nghip v qua o to; nhn dn bu trng thn, trng ban v U ban nhn dn ph chun. - Kin ton v cng c Hi ng nhn dn, U ban nhn dn cc cp, xy dng Hi ng nhn dn cc cp c thc quyn, kin ton U ban nhn dn cp tnh tinh gn, c hiu lc. - Xy dng i ng cn b cng chc c phm cht v nng lc. Cn b lnh o phi c o to; b tr, iu ng theo nhu cu v li ch chung; b sung c ch chn c, iu ng cc chc danh cn b lnh o cc cp cho ph hp. Ban hnh th ch v t chc k khai v kim tra ti sn, trc ht v nh, t ca cn b, quy nh cht ch ch , tiu chun s dng t, trang b ni lm vic, nh v t ... theo tinh thn tit kim, cng bng, chng lnh ph v c quyn, c li. Th ba, ci cch v t php - Mc tiu chung ca hot ng t php l u tranh nghim tr cc ti chng T quc v ch , ti tham nhng v cc ti hnh s khc, bo v li ch x hi v li ch hp php ca cng dn. C quan T php phi mu mc trong tun th hin php, php lut, bo m tnh cng bng, cng khai, dn ch. - i vi vic gim st, nng cao cht lng hot ng, tp trung lm tt chc nng cng t v kim sot hot ng t php.
116

- i vi to n nhn dn, thc hin nguyn tc hai cp xt x, b th tc xt s, chung thm ca to n nhn dn ti cao v to n qun s Trung ng; to n nhn dn ti cao tp trung vo cng tc tng kt xt x, hng dn cc to n p dng php lut thng nht lm tt chc nng gim c xt x... Phn cp thm quyn b nhim thm phn to cp tnh, huyn ... - Sp xp li c quan iu tra theo hng gn u mi. - Kin ton cc c quan thi hnh n, bo m thi hnh u , nhanh chng, chn chnh cng tc tri giam ... - Nghin cu vic thnh lp cnh st t php. - Cng c, tng cng cc t chc b tr t php, gip cho nn t php p ng tt hn yu cu ca iu kin dn ch ho i sng x hi. - Xy dng i ng t php trong sch, vng mnh, tng cng cng tc thanh tra, kim tra i vi hot ng ca cn b t php. 1.2.3. i mi v kin ton cc on th chnh tr - x hi Cc on th chnh tr - x hi bao gm Mt trn T quc, Cng on, on Thanh nin Cng sn H Ch Minh, Hi lin hip ph n, Hi Nng dn, Hi cu chin binh... c v tr quan trng trong h thng chnh tr v c vai tr ngy cng tng trong vic chm lo v bo v li ch chnh ng ca cc on vin; tng cng mi lin h mt thit gia ng v Nh nc vi nhn dn, on kt thc y qu trnh dn ch ho x hi v i mi x hi; gio dc chnh tr t tng v o c li sng tin b; bo v ngha v v quyn li cng dn. Cc on th chnh tr - x hi c nhiu i mi nhng cng bc l s hn ch v tr tr ca hot ng theo c ch c; cn tnh trng "Nh nc ho", "hnh chnh ho" h thng t chc; vic gii quyt mi quan h gia chnh tr - x hi vi kinh t cha r, phng thc hot ng cn x cng. Vic i mi cc on th nhm mc tiu cng c h thng chnh tr vng mnh, to iu kin cc on th l trng hc gio dc l tng cng sn v nng lc hot ng thc tin cho on vin, l trng hc qun l Nh nc, qun l x hi. Mun vy, cn thc hin cc nhim v: xo b tnh trng "Hnh chnh ho", "Nh nc ho"; cn a dng ho hnh thc tp hp qun chung; lut php ho cc quy ch hot ng; gn hot ng ca cc on th vi vic thc hin cc nhim v kinh t, vn ho, x hi; i mi quan h gia ng v Nh nc vi cc on th; i mi th thc kt np on vin... 2. THC HIN V PHT HUY DN CH X HI CH NGHA Thc cht ca vic i mi, kin ton h thng chnh tr l thc hin dn ch x hi ch ngha. Dn ch va l mc tiu, va l ng lc ca cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t nc. 2.1. Quan nim v dn ch Ngay t thi c i Hy Lp dng khi nim: Democratia, l t ghp ca Demos l nhn dn v Cartos l quyn lc ni v dn ch. Nh vy, dn ch l quyn lc thuc v dn. Khi Nh nc xut hin, x hi chia thnh hai b phn i lp: mt s t nm quyn thng tr v nhn dn b mt ht quyn, b thng tr. S t cm quyn, nhn danh cng ng v li ch chung t ra lut php, thao tng mi quyn hnh, tc quyn lm ch ca nhn dn. Cuc u tranh ca nhn dn lao ng tri qua hng ngn nm nhm ginh dn ch, ginh quyn lc, trc ht l quyn lc Nh nc. T nm 1875, C.Mc ni, dn ch theo ting c l chnh quyn ca nhn dn. Nm 1917, Lnin cho rng, dn ch l mt hnh thi ca Nh nc, ngha l c Nh nc dn ch. Tuy nhin cng c Nh nc khng
117

dn ch. K tha nhng t tng ca nhn loi v dn tc, Bc H c quan nim v dn ch: Dn ch l dn l ch. Dn ch l dn lm ch. Dn ch l ton b quyn lc thuc v dn. Vy l, dn ch c hiu theo hai ngha: Ngha hp, dn ch l quyn lc thuc v dn; theo ngha rng, dn ch l ch chnh tr, ch Nh nc. Thc cht nht ca dn ch l quyn lc thuc v dn. Trong lch s pht trin ca x hi loi ngi tng xut hin ba kiu dn ch, ba ch dn ch: dn ch ch n, dn ch t sn v dn ch v sn (dn ch x hi ch ngha). Dn ch ch n, dn ch t sn thc cht l dn ch cho mt s t ngi; i a s nhn dn mt quyn dn ch. Ch c dn ch x hi ch ngha mi thc s l dn ch ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn. Trung thnh vi quan im ca ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch minh, ng ta khng nh: "Dn ch l bn cht ca ch mi, trong nhn dn, trc ht l nhn dn lao ng l ngi ch t nc, tt c quyn lc thuc v nhn dn". 2.2. Dn ch l bn cht ca ch x hi ch ngha, mc tiu ng lc ca cng cuc i mi 2.2.1. Dn ch l bn cht ca ch x hi ch ngha Bn cht dn ch ca ch x hi ch ngha th hin nhng im sau: - Ch ta l ch do nhn dn lao ng lm ch, tt c quyn lc thuc v nhn dn. Nhn dn l ch th ca Nh nc v ca quyn lc. - Quyn lm ch ca nhn dn trn mi lnh vc ca i sng x hi c bo m bng hin php, php lut, chnh sch v c ch, iu kin thc hin; c hon thin v nng cao trong qu trnh pht trin kinh t - x hi, pht trin con ngi (v tr tu, o c, th cht v nng lc hot ng). - X hi to iu kin v c ch bo m cho nhn dn lao ng tham gia vo cng vic qun l Nh nc, qun l x hi, tham gia vo vic gii quyt nhng cng vic trng i ca t nc, bo m cho nhn dn c quyn v c iu kin bu c, ng c t do, dn ch, c cht lng; tham gia kim tra, gim st hot ng ca cc c quan ng, Nh nc v cc t chc chnh tr - x hi... - Quyn con ngi c tn trng v bo m. Cc quyn v li ch c nhn, t do c nhn, t do t tng ... c tn trng v bo v trong chng mc khng xm phm n li ch, t do ca ngi khc v ca cng ng trong khun kh php lut. - Mi hnh vi xm phm n ch quyn quc gia, li ch quc gia v li ch ca mi cng dn u b nghim tr. Dn ch i i vi k lut, k cng, quyn lc gn lin vi trch nhim v ngha v; dn ch vi nhn dn, chuyn chnh i vi k th. Bn cht dn ch ca ch ta, ng nh Ch tch H Ch Minh khi qut: Nc ta l nc dn ch Bao nhiu li ch u v dn Bao nhiu quyn hn u ca dn Cng cuc i mi, xy dng l trch nhim ca dn ... ... quyn hnh v lc lng u ni dn79. 2.2.2. Cng cuc i mi yu cu pht huy dn ch ng ta khi xng v lnh o cng cuc i mi. ng li i mi t i hi VI (12 - 1986) c i hi VII, i hi VIII ca ng khng nh, tip tc b sung, pht trin c th ho v tng bc i vo cuc sng. ng thi vi i mi ton
79

H Ch Minh, Ton tp, Nab. CTQG. HN 1995, tp 5, tr. 698.

118

din, ng b, ng ta ly i mi kinh t lm trng tm, gi vng n nh chnh tr - x hi, tng bc i mi h thng chnh tr, m rng v pht huy dn ch. Nhn thc dn ch l bn cht ca ch ngha x hi, i hi IX ca ng (4-2001) b sung n vo mc tiu phn u: "Xy dng mt nc Vit Nam dn giu, nc manh, x hi cng bng, dn ch, vn minh". i mi c tc dng va n kp thi c, va ch ng chp nhn v vt qua thch thc pht trin. i mi cng l m ng cho nhng nhn thc sng to, thc y mi hnh ng tch cc, nng ng sng to, gii phng sc sn xut v dn ch ho i sng x hi, l phng thc ch yu, c bn thc hin s pht trin kinh t - x hi. i mi phi gn lin vi dn ch ha x hi v i mi v dn ch ho x hi l tin , l iu kin cho nhau. i mi m ng cho qu trnh dn ch ho x hi v ly s pht trin kinh t - x hi, m rng v pht huy quyn dn ch ca nhn dn lm mc tiu; ng thi qu trnh dn ch ho x hi nhm pht huy quyn lm ch v mi tim nng to ln ca nhn dn vi vic pht trin kinh t - x hi, xy dng ng, chnh quyn, cc on th, ngn chn v khc phc tnh trng suy thoi, quan liu, tham nhng. Vi ngha , "Dn ch l quy lut hnh thnh, pht trin v t hon thin ca h thng chnh tr x hi ch ngha; n va l mt mc tiu va l mt ng lc ca cng cuc i mi x hi ta". 3. THC HIN V PHT HUY DN CH GN LIN VI TNG CNG PHP CH X HI CH NGHA Dn ch phi i i vi php ch, ngha l: Th nht, quyn lm ch ca nhn dn phi c th ch ho thnh lut php v nhng iu quy nh th mi c c s thc thi trong ton x hi. Th hai, quyn lm ch phi c bo v bng cc c quan bo v php lut. iu c ngha l: - Bt k mt cng dn, mt cng chc Nh nc, mt t chc no vi phm php lut, lm tn hi quyn lm ch ca nhn dn u b nghim tr. - Php lut bo m iu chnh cc quan h kinh t: quy nh ch quyn ca cng dn, ca tp th v Nh nc trong vic s hu, s dng v qun l t liu sn xut; quyn sn xut, kinh doanh; quyn trao i v phn phi sn phm; quyn thu nhp hp php v ngha v ng gp cho Nh nc. - Php lut cng gp phn iu chnh cc quan h khc, k c cc quan h hot ng ca h thng chnh tr ... Php lut c thi hnh thng nht v bnh ng i vi mi cng dn, mi t chc l sc mnh thc hin ch dn ch. tng cng php ch bo m thc thi v pht huy quyn dn ch ca nhn dn cn: mt l, quan tm gii quyt c ba vn : Hon thin h thng vn bn php lut, nng cao thc php lut, trt t php lut v nu cao vic chp hnh php lut; hai l, cn khng nh dt khot quan im khng chp nhn a quyn a ng; ba l, thc hin nguyn tc: "M rng dn ch phi i i vi tng cng k lut, k cng, quyn li i i vi trch nhim, ngha v; dn ch c th ch ho thnh php lut, dn ch trong khun kh php lut; khc phc tnh trng v k lut, dn ch cc oan, li dng dn ch gy ri". Khu hiu hnh ng ca chng ta l "Sng, hc tp v lm vic theo hin php v php lut". l biu hin sinh ng ca dn ch x hi ch ngha. Cu hi n tp bi 15 1. H thng chnh tr l g? Ni dung, phng hng i mi h thng chnh tr nc ta hin nay? 2. Dn ch l g? V sao dn ch l bn cht ca ch x hi ch ngha, l mc tiu, ng lc ca cng cuc i mi?
119

3. V sao thc hin v pht huy dn ch phi gn lin vi tng cng php ch x hi ch ngha?

Bi 16 (3) CHNH SCH X HI 1. CHNH SCH X HI NC TA - V TR, VAI TR V QUAN H CA N VI CHNH SCH KINH T 1.1. V tr, vai tr ca chnh sch x hi Chnh sch x hi l b phn cu thnh chnh sch chung ca mt chnh ng hay mt chnh quyn Nh nc hng ti lnh vc x hi, nhm gii quyt nhng vn lin quan n cuc sng con ngi, nhu cu li ch ca cc nhm ngi, cc tng lp x hi, cc giai cp, cc dn tc trong x hi, ng thi gp phn iu chnh cc quan h x hi ph hp vi bn cht giai cp, v nhng mc tiu ca chnh ng hay ca chnh quyn . Phm vi chnh sch x hi phi gii quyt bao trm mi mt ca cuc sng con ngi: iu kin lao ng v sinh hot, gio dc v vn ho, quan h gia nh, quan h giai cp, quan h dn tc... V tr ca con ngi trong mi x hi khc nhau c khc nhau nn bn cht ca chnh sch x hi cng khc nhau. Chnh sch x hi ca Nh nc t bn ch ngha nhm cc mc tiu: ci thin tng mt v c mc i sng ca nhn dn, gim bt s bt bnh, s phn khng ca nhn dn, gi vng n nh chnh tr, x hi; m dn, tuyn truyn, gim sc p ca cuc u tranh gia hai h thng (trc y); nng cao nng sut lao ng ca ngi lao ng bc lt gi tr thng d nhiu hn... duy tr s tn ti ca ch , duy tr a v thng tr ca giai cp t sn. Trong ch ngha x hi, chnh sch x hi ly vic phc v con ngi, trc ht l nhn dn lao ng, pht trin ton din con ngi l mc tiu cao nht; tin ti xo b tnh trng ngi bc lt; ci thin khng ngng cc iu kin sng, iu kin lao ng cho nhn dn; to ra cc tin nhn dn lao ng tham gia ng o, t gic v c hiu qu vo cc hot ng sng to ca x hi; xy dng mt x hi cng bng, vn minh, c li sng tht s nhn o, mnh v mi ngi, mi ngi v mnh, thit lp s bo m x hi... Chnh sch x hi ng n l v hnh phc con ngi l ng lc to ln pht huy mi tim nng sng to ca nhn dn trong s nghip xy dng ch ngha x hi". ng thi cng l ng lc y mnh pht trin cc mt i sng x hi v mc tiu dn giu, nc mnh x hi cng bng, vn minh. 1.2. Quan h gia chnh sch x hi vi chnh sch kinh t Chnh sch kinh t v chnh sch x hi c gn b vi nhau l mt tt yu v: - Chng cng th hin c trng ca nh hng x hi ch ngha, th hin bn cht tt p, nhn o ca ch ngha x hi. N th hin quan im nht qun ca ng v Nh nc ta trong sut qu trnh i mi trn c s coi con ngi l trung tm, phc v con ngi l mc tiu ca cc chng trnh pht trin kinh t - x hi. - Chng th hin mi quan h bin chng gia lnh vc kinh t v lnh vc x hi. Lnh vc kinh t l sn xut ra nhng t liu tiu dng, cn lnh vc x hi l lnh vc tiu dng nhng t liu tiu dng do lnh vc kinh t sn xut ra.
120

- Nc ta, t mt nc nng nghip lc hu li chu hu qu nng n ca cuc chin tranh lu di v tn khc nn tng trng kinh t phi lun gn lin vi tin b v cng bng x hi. - N th hin truyn thng nhn o "khoan th sc dn" v kinh nghim ca cch mng nc ta. Ngy nay, s kt hp chnh sch kinh t vi chnh sch x hi l yu cu khch quan ca s nghip i mi pht trin t nc theo nh hng x hi ch ngha. S gn b gia chnh sch kinh t v chnh sch x hi th hin: Mt l, c hai chnh sch cng nhm mc ch v con ngi v ly con ngi lm trung tm. Hai l, chnh sch kinh t phi hng ti mc tiu x hi, to iu kin vt cht gii quyt cc vn x hi, tm ng lc t cc nhn t x hi, ly hiu qu phc v x hi lm thc o cao nht xc nh phng n v kt qu hot ng kinh t. Ba l, chnh sch x hi phi gp phn thc y s tng trng, pht trin kinh t, to mi trng x hi thun li cho s pht trin kinh t, lm ny sinh nhng nhn t ng lc x hi cho s pht trin kinh t. Bn l, cn phi kt hp cht ch v gii quyt hi ho quan h gia chnh sch kinh t v chnh sch x hi ph hp vi tng thi k v iu kin ca t nc. Vic kt hp gia chnh sch kinh t v chnh sch x hi va l ng lc, va l mc tiu cho s pht trin. 2. PHNG HNG, QUAN IM V NHNG NHIM V CH YU CA CHNH SCH X HI NC TA HIN NAY 2.1. Phng hng Phng hng ln ca chnh sch x hi l: pht huy nhn t con ngi trn c s m bo cng bng, bnh ng v quyn li v ngha v cng dn; kt hp tt tng trng kinh t vi tin b x hi; gia i sng vt cht v i sng tinh thn; gia p ng cc nhu cu trc mt vi chm lo li ch lu di; gia c nhn vi tp th v cng ng x hi1. 2.2. Nm quan im ch o H thng chnh sch x hi c hoch nh trn nhng quan im sau y: - Tng trng kinh t phi gn lin vi tin b v cng bng x hi ngay trong tng bc v trong sut qu trnh pht trin. Cng bng x hi phi th hin c khu phn phi hp l t liu sn xut ln khu phn phi kt qu sn xut hp l t liu sn xut ln khu phn phi kt qu sn xut, vic to iu kin cho mi ngi c c hi pht trin v s dng tt nng lc ca mnh. - Thc hin nhiu hnh thc phn phi, ly phn phi theo kt qu lao ng v hiu qu kinh t l ch yu, ng thi phn phi da trn mc ng gp cc ngun lc khc vo kt qu sn xut - kinh doanh v phn phi thng qua phc li x hi i i vi chnh sch iu tit hp l, bo h quyn li ca ngi lao ng. - Khuyn khch lm giu hp php i i vi tch cc xo i, gim ngho. Thu hp dn khong cch v trnh pht trin, v mc sng gia cc vng, cc dn tc, cc tng lp dn c. - Pht huy truyn thng tt p ca dn tc ung nc nh ngun, n n p ngha, nhn hu, thu chung. - Cc vn chnh sch x hi u phi theo tinh thn x hi ho. Nh nc ng vai tr nng ct, ng thi ng vin mi ngi dn, cc doanh nghip, cc t chc x hi, cc c nhn v cc t chc nc ngoi cng tham gia gii quyt nhng vn x hi.
121

2.3. Cc nhim v ch yu 2.3.1. Tp trung sc to vic lm Xut pht t quan im lc lng sn xut hng u ca ton nhn loi l cng nhn, l ngi lao ng", t quan v con ngi v thc trng thiu vic lm ca hng triu ngi nc ta hin nay nn vn to vic lm l mt trong nhng vic cn gii quyt trong nhng nm ti. Trong 5 nm, ti nm 2010, tp trung to vic lm cho 8 triu lao ng, t l tht nghip thnh th di 5%. T l h ngho (theo chun mi) gim xung cn 10 - 11%... nng qu s dng thi gian lao ng khu vc nng thn ln trn 85%. Phng hng c bn to vic lm l: - Nh nc cng ton dn ra sc u t pht trin, thc hin thng li k hoch v cc chng trnh kinh t - x hi. - Khuyn khch mi thnh phn kinh t, mi tng lp nhn dn, mi nh u t m mang ngnh ngh, to nhiu vic lm. Mi cng dn c t do hnh ngh, thu mn cng nhn theo php lut. - Pht trin h thng dch v vic lm. Tip tc phn b li dn c, lao ng trn a bn c nc. M rng kinh t i ngoi, y mnh xut khu lao ng. Mc tiu chnh: Pht trin sn xut, kinh doanh v cc loi hnh dch v, thc hin tt cc chng trnh kinh t - x hi, tng cht lng xut khu lao ng. Chuyn dch c cu lao ng theo hng gim t trng lao ng nng, lm nghip v thy sn xung di 50% vo nm 2010; tng t trng lao ng cng nghip, xy dng v c bit l lao ng khu vc dch v trong tng lao ng x hi. Gii php ln Trin khai mt cch tch cc c kt qu chng trnh quc gia gii quyt vic lm trong nhng nm tip theo. T chc thc hin tt Lut lao ng, xy dng chnh sch bo him tht nghip. Pht trin cng tc dy ngh v dch v vic lm. Pht trin cc lng ngh truyn thng v nhng ngnh thu ht nhiu lao ng nht l cc doanh nghip va v nh. T chc tt vic a lao ng i khai thc vng t trng, i trc. 2.3.2. V xo i gim ngho Tip tc thc hin c hiu qu chng trnh xo i, gim ngho. Quan tm xy dng kt cu h tng cho cc vng ngho, x ngho; ng thi nng cp, ci to cc tuyn trc giao thng ni vng ngho, x ngho vi cc trung tm ca nhng vng khc, nhm to thm iu kin thun li cho vng ngho, vng kh khn pht trin. i i vi vic xy dng kt cu h tng, phi rt coi trng vic to ngun lc cn thit dn c cc vng ngho, x ngho y mnh sn xut, pht trin ngnh ngh, tng nhanh thu nhp. Phn u n nm 2010 T l h ngho (theo chun mi) gim xung cn 10 - 11% vo nm 2010 v c bn khng cn h i. Cc tnh ng bng Bc b, cc huyn ng bng min Trung v cc tnh min Nam B v c bn khng cn h ngho. Nng dn mc sng ca cc h thot ngho, trnh tnh trng ti ngho. V gii php xo i gim ngho: - Thc hin tt chng trnh quc gia v xo i gim ngho, gm chng trnh khung v 6 d n b phn. - Xy dng v pht trin qu xo i gim ngho bng nhiu ngun vn trong v ngoi nc, qun l cht ch, u t ng hng. - T chc tt i sng x hi trn tng a bn trong iu kin thu nhp bnh qun u ngi cn thp vn to c mt cuc sng kh hn cho nhn dn.
122

- B sung cc chnh sch gip cho ngi ngho, h ngho, x ngho, t chc sn xut, bo m cuc sng. Thc hin t tng ca Bc H: Lm cho ngi ngho th n. Ngi n th kh giu. Ngi kh giu th giu thm80. Trc mt, tp trung vo cc chnh sch giao t cho cc h nng dn ngho cha c cp t v cp cha (ngun t: qua kim tra thu hi t s dng khng ng mc ch, khng ng i tng); m rng qu tn dng cho h ngho vay vn sn xut vi li sut u i khng phi th chp. Pht trin hp tc x nng nghip theo m hnh kiu mi hng qu trnh tch t, tp trung rung t din ra ng hng; dy ngh min ph cho con em h ngho; h tr kinh ph cho cc doanh nghip thu nhn con em cc h ngho. Hng dn k thut, gip ngi ngho sn xut; Nh nc t chc bao tiu sn phm ca nng dn vng su, vng xa. Xy dng chnh sch ti tr, min hc ph cho con em h ngho ang hc ph thng; cp min ph th bo hiu y t cho cc h ngho; phi hp cc chng trnh x hi khc (dn s - k hoch ho gia nh, chng st rt, bu c, tim chng...) bo m sc kho cho ngi ngho. 2.3.3. V chm sc tt ngi c cng Chm lo tt hn i vi cc gia nh chnh sch v nhng ngi c cng vi cch mng, bo m tt c cc gia nh chnh sch u c cuc sng bng hoc kh hn mc sng trung bnh so vi ngi dn a phng trn c s kt hp 3 ngun lc: Nh nc, cng ng v c nhn cc i tng chnh sch t vn ln. Chm sc, gip ngi gi khng ni nng ta, nhng ngi tn tt v nhng nn nhn do hu qu chin tranh li. Thc hin ci cch c bn tin lng. Tin lng phi c bn bo m sng cho ngi lao ng v ph hp vi s pht trin kinh t. Trn c s ci cch tin lng, y mnh vic sp xp b my tinh gin bin ch. 2.3.4. V bo m x hi, cc hot ng nhn o t thin - Thc hin v hon thin ch bo him x hi, bo m i sng ngi ngh hu n nh, tng bc ci thin, tip tc ci cch chnh sch tin lng, a h thng bo him x hi vo n np, hiu qu. Xy dng lut bo him x hi. - y mnh cc hot ng nhn o, t thin, thc hin chnh sch bo tr tr m ci, lang thang, c nh, ngi gi neo n, nn nhn chin tranh, ngi tn tt; xy dng qu tnh thng, tin ti xy dng lut v bo v ngi tn tt v tr m ci, gip nhng ngi tn tt v tr m ci, gip nhng ngi tn tt v tr m ci, gip nhng ngi b thin tai v ri ro khc. 2.3.5. Chm lo sc kho nhn dn, y t, dn s, gia nh, tr em, th thao... Mc tiu: Nm 2010, tc pht trin dn s khong 1,14%/nm. Pht ng phong tro ton x hi bo v chm sc v gio dc tr em. Thc hin cc mc tiu v tr em. T l t vong tr em di 1 tui l 16%o; t l tr em suy dinh dng di 5 tui gim xung di 20%; t l t vong b m lin quan n thai sn di 60/100.000 tr sng. Pht trin y t d phng, ci thin cc ch tiu sc kho, nng th trng v tm vc ca ngi Vit Nam v tng tui th bnh qun nm 2010 t 72 tui. Pht trin cng nghip dc phm, nng cao cht lng sn xut thuc cha bnh bo m 40% nhu cu thuc cha bnh c sn xut t trong nc vi cht lng cao. Hon chnh quy hoch, cng c v nng cp mng li y t c s; c bc s lm vic tt c cc trm y t x ng bng v trung du, phn ln cc x min ni. T l bc s t 7 ngi/10.000 dn. Tip tc cng c v pht trin thm bnh vin mt s tuyn,
80

H Ch Minh, Ton tp, (1995) tp 5, tr. 65.

123

nht l vng su, vng xa, gii quyt mt bc tnh trng thiu ging bnh; bo m s bnh ng th hng cc dch v v y t trong cc tng lp dn c. Hin i ho mt s bnh vin u ngnh, cc trung tm y t chuyn su v mt s bnh vin khc. Bin php: Tip tc cng c h thng y t Nh nc, nht l y t x, huyn. i mi v tng cng cng tc qun l bnh vin. M rng, a dng ho, nng cao cht lng, hiu qu chm sc sc kho. Khm cha bnh min ph cho cc gia nh chnh sch, ngi ngho. Tng u t cho y t. Pht trin y hc c truyn, kt hp vi y hc hin i. Xy dng chnh sch qun l v pht trin cng nghip dc, thit b y t. Chn chnh vic thu, s dng vin ph, chng tiu cc trong cc dch v y t, dc, cao y c. Pht trin phong tro th dc th thao su rng; to chuyn bin tch cc v cht lng v hiu qu gio dc th cht trong nh trng, trong lc lng v trang. M rng hp tc quc t v th dc, th thao. d) y mnh cng tc dn s - k hoch ho gia nh Gim mc sinh bnh qun hng nm 0,50/00; Nm 2010, tc pht trin dn s khong 1,14%/nm; quy m dn s nng thn khong 50% triu, thnh th khong 27 triu; phn b dn c hp l gia cc vng; tng bc nng cao cht lng dn s, cht lng cuc sng ca cc tng lp dn c v cc nhm x hi khc nhau, a cc yu tc tch cc ca dn s vo cc k hoch pht trin. 2.3.6. y li t nn x hi Bn cnh mt tch cc ca nn kinh t th trng, m ca v hi nhp, mt tri tiu cc ca n cng gy nn khng t hu qu nhc nhi. Vic y li t nn x hi nhm lm lnh mnh ho mi trng x hi, ng thi to ng lc cho vic pht trin c vai tr ht sc quan trng. Trong nhng nm ti cn thc hin ng b cc bin php gio dc, kinh t, hnh chnh v php lut phng, chng cc t nn x hi, nht l t trm cp, c bc, ma tu, mua bn dm... Tng bc ngn chn v gim tc pht trin bnh dch AIDS. Tp trung sc cho vic phng tr v gii quyt trng im t nn x hi. Hn 20 nm qua, ng ta c bc i mi cn bn trong t duy v chnh sch x hi v trong thc tin t c nhng thnh tu ng k. Song, nhim v t ra trong giai on ti cn rt nng n, phc tp. y chnh l trch nhim chung ca mi cp, mi ngnh, mi ngi, song vai tr nng ct thuc v Nh nc thc hin chnh sch x hi mt cch tt hn. Cu hi n tp bi 16 1. Chnh sch x hi l g? Quan h gia chnh sch x hi v chnh sch kinh t? 2. Phng hng, quan im v nhng nhim v c bn ca chnh sch x hi nc ta hin nay? 3. Nu r vai tr ca vic thc hin chnh sch gii quyt vic lm v chnh sch xo i gim ngho i vi s pht trin kinh t - x hi nc ta hin nay?

124

Bi 17 (3) CHNH SCH I NGOI CA NG V NH NC VIT NAM 1. TM QUAN TRNG CA CHNH SCH I NGOI CA NG V NH NC TA Chnh sch i ngoi l s tip ni chnh sch i ni, l mt b phn quan trng trong ng li chnh tr v chnh sch ca mi quc gia, dn tc. N th hin mc tiu, bn cht ch x hi ch ngha ca nc ta v nguyn vng ca nhn dn ta, ph hp vi quy lut vn ng ca thi i v xu hng ch yu ca th gii. Thc hin chnh sch i ngoi, ta c th khai thc tt nht nhng tim nng, kinh nghim, ngun vn, thnh tu vn ho, khoa hc - k thut v cng ngh ca th gii pht trin t nc. Gp phn lm cho nhn dn ta v nhn dn th gii hiu r nhau hn, nng cao a v v uy tn ca ng v Nh nc ta trn trng quc t, gp phn vo cuc u tranh chung v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. Thc t trong cng tc i ngoi chng ta thu c nhiu thng li to ln v l mt trong nhng thnh tu ni bt ca cng cuc i mi nc ta. m phn gia nhp WTO, m rng ASEM, v tho thun vi Trung Quc v Philppin thm d a chn trn Bin ng.... coi trng ch o nc ta ch ng tham gia tch cc cc t chc v din n quc t, khu vc; ch o t chc thnh cng nhiu hi ngh v din n quc t, khu vc, nht l t chc thnh cng Hi ngh ASEM-5, t chc tt Hi ngh cp cao APEC t chc ti H Ni. Chng ta tch cc m rng quan h vi tt c cc nc. (Khi phc v m rng quan h hu ngh, on kt c bit vi Lo, Campuchia; pht trin quan h hu ngh v hp tc nhiu mt vi cc nc trong khu vc; cng c quan h hu ngh truyn thng vi nhiu nc, tng bc i mi thit lp quan h i tc chin lc vi Lin bang Nga, Trung quc, cc nc trong Cng ng cc quc gia c lp SNG v cc nc ng u; m rng quan h vi cc nc cng nghip pht trin; bnh thng ho v thit lp quan h ngoi giao vi M). Hin nay, Vit Nam c quan h ngoi giao vi 165 nc v vng lnh th trn th gii, bao gm tt c cc cng quc ln, cc t chc, cc trung tm kinh t, chnh tr hng u trn th gii. Chng ta gi vng, m rng v tng cng quan h hu ngh truyn thng vi cc ng cng sn v cng nhn trn th gii, c quan h thng mi vi trn 170 nc. Cc cng ty ca hn 90 nc v vng lnh th u t trc tip vo Vit Nam... Chnh sch i ngoi ca ng v Nh nc ta khng tch ri nhng bin i trn th gii i hi ta nhanh chng hi nhp kinh t quc t. S pht trin mnh m ca cuc cch mng khoa hc v cng ngh v qu trnh quc t ho trn th gii to ra thi c ln cho s pht trin ca cc dn tc, nhng cng t ra nhng th thch gay gt, nht l i vi cc nc ngho. Vit Nam i ln ch ngha x hi trong iu kin khng tri qua ch t bn ch ngha, vn b chin tranh tn ph, im xut pht v kinh t qu thp li phi i ln trong mi trng cnh tranh quyt lit, do i hi chng ta m rng cc quan h i ngoi.
125

Thc hin m rng quan h i ngoi cn l pht huy bi hc ln l lun lun kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i, on kt dn tc v on kt quc t. Trong bi cnh hin nay, chnh sch i ngoi ca ng ta th hin tinh thn i mi, rng m: Vit Nam l bn, i tc tin cy ca cc nc trong cng ng quc t, tham gia tch cc vo tin trnh hp tc quc t v khu vc. (VKH X) 2. MC TIU, NI DUNG CHNH SCH I NGOI CA NG V NH NC TA 2.1. Mc tiu ca chnh sch i ngoi Mc tiu chnh sch i ngoi ca ng v Nh nc ta nhm thc hin mc tiu chung ca cch mng l: dn giu,nc mnh, x hi cng bng v vn minh theo nh hng x hi ch ngha. Mc tiu bao trm c i hi i biu ton quc ln th VIII ca ng c th ho l: Cng c mi trng ho bnh v to iu kin quc t thun li hn na y mnh pht trin kinh t - x hi, cng nghip ho, hin i ho t nc, phc v s nghip xy dng v bo v T quc. Gp phn tch cc vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. 2.2. Ni dung ca chnh sch i ngoi - Tng cng quan h vi cc nc lng ging v cc nc trong t chc ASEAN. Khng ngng cng c quan h vi cc nc bn b truyn thng, coi trng quan h vi cc nc pht trin v cc trung tm kinh t - chnh tr trn th gii. Lun lun nu cao tinh thn on kt anh em vi cc nc ang pht trin chu , chu Phi, M Lating, vi Phong tro khng lin kt. - Tng cng hot ng v tch cc ng gp vo cc hot ng ca cc t chc quc t nh: Lin hp quc, t chc cc nc s dng ting Php, cc t chc ti chnh tin t quc t, t chc thng mi th gii v cc t chc quc t khc. Tch cc ng gp cho hot ng cc din n quc t, tham gia gii quyt nhng vn ton cu. ng h cuc u tranh nhm loi tr hon ton v kh ht nhn v nhng phng tin git ngi hng lot khc. - Pht trin quan h vi cc ng Cng sn v cng nhn, cc lc lng cch mng c lp dn tc v tin b; m rng quan h vi cc ng cm quyn v cc ng khc trn c s tn trng c lp ch quyn, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, hp tc hu ngh, bnh ng v pht trin. - M rng quan h i ngoi nhn dn, quan h vi cc t chc phi chnh ph, tranh th s ng tnh v ng h rng ri ca nhn dn cc nc, gp phn thc y xu th ho bnh, hp tc v pht trin. Mc tiu v cc chnh sch i ngoi c th trn ca ng phn nh lp trng c tnh nguyn tc ca ng ta l kt hp cht ch ch ngha yu nc chn chnh vi ch ngha quc t ca giai cp cng nhn trong iu kin lch s mi. 3. NHIM V I NGOI CA NG V NH NC TA m bo cho mi hot ng i ngoi i ng hng v thc hin tt mc tiu, nhim v nu, t tng ch o chnh sch i ngoi c Hin php nm 1992 nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam khng nh: "Thc hin chnh sch ho bnh, hu ngh, m rng giao lu v hp tc vi tt c cc nc trn th gii, khng phn bit ch chnh tr v x hi khc nhau, trn c s tn trng c lp ch quyn v ton vn lnh th ca nhau, bnh ng v cc bn cng c li, tng cng tnh on kt hu ngh v quan h hp tc vi cc nc x hi ch ngha v cc nc lng ging, tch cc ng h
126

v gp phn vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi". i hi i biu ton quc ln th IX, X ca ng khng nh nhng nhim v i ngoi ca ng trong thi gian ti l: 1. Thc hin nht qun ng li i ngoi c lp, t ch, rng m, a phng ho v a dng ho cc quan h quc t vi tinh thn Vit Nam l bn, i tc tin cy ca cc nc trong cng ng quc t, tham gia tch cc vo tin trnh hp tc quc t v khu vc. Tip tc gi vng mi trng ho bnh v to iu kin quc t thun li y mnh pht trin kinh t - x hi, cng nghip ho, hin i ho t nc, xy dng v bo v T quc, bo m c lp v chnh quyn quc gia, ng ti gp phn tch cc vo cuc u tranh chung ca nhn dn v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. 2. M rng quan h nhiu mt, song phng v a phng vi cc nc, cc t chc quc t v khu vc trn nguyn tc tn trng c lp, ch quyn, ton vn lnh th ca nhau, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, bnh ng, cng c li, gii quyt cc vn tn ti v cc tranh chp bng thng lng; lm tht bi mi m mu v hnh ng gy sc p, p t v cng quyn. 3. Kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i, sc mnh trong nc vi sc mnh tranh th c t bn ngoi, to nn v pht huy sc mnh tng hp trn mt trn i ngoi, bo m li ch ton dn tc kt hp vi ch ngha quc t ca giai cp cng nhn. 4. Ch ng hi nhp kinh t quc t v khu vc theo tinh thn pht huy ti a ni lc, nng cao hiu qu hp tc quc t, bo m c lp t ch v nh hng x hi ch ngha, bo v li ch dn tc v bo v mi trng. Thc hin ng nhng t tng ch o trn nht nh chng ta s to ra sc mnh tng hp gp phn to ra th v lc cho xy dng thnh cng mt nc Vit Nam ho bnh, thng nht, c lp, dn ch v giu mnh. 4. PHNG CHM C BN CA HOT NG I NGOI 4.1. Bo m li ch dn tc chn chnh, kt hp nhun nhuyn ch ngha yu nc vi ch ngha quc t ca giai cp cng nhn Li ch cao nht ca nhn dn ta l xy dng thnh cng ch ngha x hi. Chnh sch i ngoi phi phi nhm to iu kin quc t thun li, pht huy c thi c xy dng ch ngha x hi. Thc hin li ch chnh l th hin ch ngha yu nc Vit Nam v ph hp vi ch ngha quc t, thc hin s mnh cao c ca giai cp cng nhn. Cn thc hin ch ngha quc t x hi ch ngha bng nhiu hnh thc ph hp. 4.2. Gi vng c lp t ch, t lc t cng, y mnh a dng ho, a phng ho quan h quc t c lp t ch, t lc, t cng v chnh tr, kinh t, vn ho x hi l tin bo m vng chc, l sc mnh ni lc quyt nh sc mnh ngoi giao. Khng c c lp t ch th khng th c chnh sch i ngoi c lp. Phng chm ny i hi phi pht huy sc mnh ni lc, khai thc mi tim nng, th mnh trong nc tip tc s nghip i mi m khng li bn ngoi; ng thi phi hc tp, tip thu c chn lc kinh nghim quc t, tinh hoa vn ho cc dn tc trn th gii. c lp t ch khng i lp m gn b vi m rng v y mnh a dng ho, a phng ho quan h quc t. Mt khc, khi m rng cc quan h i ngoi, hp tc quc t s cng thc y v to ra kh nng mi cng c thc, tinh thn c lp t ch, t cng trnh cao hn, nng cao v th Vit Nam trn trng quc t.

127

4.3. Nm vng hai mt hp tc v u tranh trong quan h quc t Hp tc v u tranh trong cng tn ti ho bnh l hai mt khng tch ri ca xu th ch yu trong quan h quc t hin nay. Hin nay, cuc u tranh giai cp, dn tc vn tip tc din ra trn bnh din mi, vi hnh thc mi. Ch ngha quc v cc th lc th ch vn cn tip tc thc hin "din bin ho bnh". Trong iu kin m ca, nguy c ngy cng ln, v vy hp tc phi c u tranh bo v v pht trin li ch dn tc. u tranh khng c ngha l xo b hp tc. ng, Nh nc ta ch trng pht huy nhng im tng ng gim bt s bt ng v gii quyt bt ng bng thng lng. m phn, i thoi khng i u trn tinh thn cng c li v hiu bit ln nhau. Chng ta ch ng pht huy thi c, y mnh hp tc, ng thi lun tnh to, kin quyt u tranh vi nhng th lc th ch li dng m ca, hp tc chng li li ch ca ng, Nh nc v nhn dn ta. 4.4. Tham gia m rng hp tc khu vc, ng thi m rng quan h vi cc nc trn th gii Hp tc khu vc xut pht t nhng iu kin khch quan gn gi v a l t nhin, ti nguyn, lch s v dn c, s tng ng v vn ho... y l truyn thng coi trng quan h lng ging ca dn tc Vit Nam. Mun pht trin phi c s n nh trong quan h vi lng ging v khu vc. ng v Nh nc ta c bit coi trng v ch ng ci thin quan h thn thin, gii quyt tranh chp, bt ng bng thng lng ho bnh vi cc quc gia lng ging. Chng ta ch ng m rng, pht trin quan h, on kt, hp tc vi Campuchia, Lo, vi nhn dn Trung Quc, vi ASEAN, m rng quan h nhiu mt vi n v cc nc khc trong khu vc. Khng ngng quan h vi cc nc bn b truyn thng nh cc nc thuc SNG, ng u, Cu Ba, Cng ho dn ch nhn dn Triu Tin, Mng C... Vi mc tiu, phng chm v t tng ch o trn, chnh sch i ngoi ca ng, Nh nc ta v s to ra bu khng kh ngy cng tt p hn, ci m hn to nhng iu kin ht sc thun li cho ho bnh, n nh, hp tc pht trin, y mnh s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc, xy dng Vit Nam dn giu, nc mnh, x hi cng bng v vn minh. Cu hi 1. Chnh sch i ngoi ca ng v Nh nc ta c vai tr quan trng nh th no? 2. Mc tiu v ni dung chnh sch i ngoi ca ng v Nh nc ta? 3. Nhim v ch yu ca cng tc i ngoi trong thi gian ti? 4. Phng chm c bn cc hot ng i ngoi ca ng v Nh nc ta?

128

Bi 18 (5) NG CNG SN VIT NAM - I TIN PHONG CA GIAI CP CNG NHN, I BIU TRUNG THNH LI CH CA GIAI CP CNG NHN, NHN DN LAO NG V CA C DN TC 1. VAI TR CA NG CNG SN VIT NAM ng cng sn Vit Nam ra i, pht trin c tm quan trng c bit: - N p ng nguyn vng ca nhn dn, a cch mng nc ta i ng qu o thi i. - ng Cng sn Vit Nam l b tham mu lnh o l i tin phong ca giai cp cng nhn. ng l lc lng c t chc v l t chc chnh tr cao nht ca giai cp cng nhn. ng i biu trung thnh li ch khng ch ca giai cp cng nhn m ca ton th nhn dn lao ng v ca c dn tc. l c s on kt giai cp, on kt ton dn trong cuc u tranh thc hin s mnh lch s ca giai cp cng nhn Vit Nam. - ng ta ra mc tiu, ng li, chnh sch ng n, t chc mi thng li ca cch mng Vit Nam. ng l ngi gio dc, t chc, lnh o giai cp cng nhn v nhn dn Vit Nam thc hin thng li cch mng. S lnh o ng n v sng sut ca ng l nhn t hng u quyt nh mi thng li ca cch mng Vit Nam, mc d tri qua nhiu giai on thng trm, th thch quyt lit. Nhng thnh tu ca cng cuc i mi hn 20 nm qua chng minh s pht trin v trng thnh ca ng Cng sn Vit Nam. Nc ta bt u chuyn sang thi k y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc. Trc yu cu , ng c phng hng, bin php ng n xy dng chnh n ng ngy cng vng mnh. y l nhim v then cht ca cch mng trong thi k mi. 2. S RA I CA NG CNG SN VIT NAM L TT YU LCH S, L BC NGOT V I CA CCH MNG VIT NAM 2.1. S phn ho giai cp Vit Nam T nm 1858, thc dn Php xm lc Vit Nam v n nm 1884 chng thit lp c s thng tr trn ton ci Vit Nam. Nhn dn Vit Nam ri vo thn phn n l, mt c lp, t do. Trong thi gian thng tr Vit Nam, thc dn Php thi hnh nhng chnh sch bc lt v n dch phn ng v kinh t, chnh tr, vn ho, x hi. Vit Nam tng bc chuyn t x hi phong kin c lp sang x hi thuc a, na phong kin. Thay i dn n s phn ho kt cu giai cp - x hi. Biu hin c th: T cui th k XVIII n gia th k XIX, ch phong kin Vit Nam lm vo tnh trng khng hong v suy yu. Giai cp a ch phong kin Vit Nam khng cn m ng c trch nhim gi nc v dng nc, tng bc u hng v lm tay sai cho quc xm lc. Chng cu kt v da vo bn thc dn n p, bc lt nhn dn, tc ot rung t ca nng dn... Giai cp nng dn Vit Nam, t lu vn l lc lng a s trong dn c. H b phong kin Vit Nam v thc dn Php, p bc, bc lt nng n. H va l ngi dn mt nc va l ngi b chim ot rung t nn rt kin quyt chng quc v phong kin.
129

H l mt lc lng ng o nhng khng th l giai cp lnh o cch mng v h khng i biu cho phng thc sn xut tin tin v khng c h t tng c lp. Tng lp tiu t sn, a s thnh th, bao gm tiu thng, tiu th, cng chc, tr thc, hc sinh... cng b bn thc dn v phong kin chn p, bc lt. Bi vy, h c tinh thn yu nc v dn ch, thng gi vai tr tch cc truyn b nhng t tng tin b trong cc tng lp nhn dn, thng l ngi n ca cc phong tro u tranh yu nc v dn ch thnh th. y l lc lng nhy bn v chnh tr, nhng khi gp kh khn thng d dao ng. H d dng i theo cch mng v l mt lc lng quan trng ca cch mng. Giai cp t sn Vit Nam sinh ra t chnh sch khai thc thuc a ca thc dn Php. Trn thc t, giai cp t sn Vit Nam t v s lng, nh b v kinh t v non yu v chnh tr li b t sn Php thu tm mi quyn li kinh t nn h khng c nhng iu kin khch quan tr thnh mt lc lng c lp c v kinh t v chnh tr. H c hai b phn: - T sn mi bn c s lng t i. H l nhng ngi c quyn li kinh t gn kin vi quc, nn chng l tay sai, phn ng. - T sn dn tc chim a s trong giai cp t sn Vit Nam, bao gm t sn loi va, loi nh. V mt kinh t, h khng sc cnh tranh vi bn quc v thng xuyn b t sn mi bn, t sn nc ngoi chn p. H cng lm giu bng cch bc lt cng nhn v nhn dn lao ng. Do vy giai cp t sn dn tc Vit Nam mang tnh hai mt: Mt mt v c mu thun vi quc, phong kin nn c khuynh hng dn tc v dn ch; mt khc h cng lo s cch mng pht trin nn thng dao ng v chnh tr. Bn cht t tng ca h l ci lng, sn sng tho hip vi thc dn, phong kin. Tuy nhin, nu phong tro cch mng pht trin thun li th t sn dn tc cng sn sng i theo cch mng v tr thnh ng minh c iu kin ca giai cp cng nhn trong cuc u tranh chng quc, phong kin. Giai cp cng nhn Vit Nam ra i trong qu trnh khai thc ln th nht ca thc dn Php (1897 - 1918). H c c im: Mt l, trong x hi thuc a, na phong kin, b ba tng p bc, bc lt (thc dn Php, t sn bn x v phong kin a ch) nn h rt ngho kh. Hai l, vn giu lng yu nc, c tinh thn dn tc cao nn h c tinh thn cch mng trit . Ba l, h gn b vi sn xut cng nghip nn c thc t chc k lut v i biu cho phng thc sn xut tin b nht. T nhng c im trn, nn giai cp cng nhn Vit Nam c kh nng gi vai tr lnh o cch mng Vit Nam v: Mt l, h y c im tin b ca giai cp cng nhn quc t: giai cp tin tin, trit cch mng nht, c thc t chc k lut cao v c tinh thn quc t. Hai l, h c mi lin minh t nhin vn c vi giai cp nng dn. V vy, cng nhn v nng dn Vit Nam l ch lc ca cch mng Vit Nam, trong vai tr lnh o thuc v giai cp cng nhn. Ba l, giai cp cng nhn Vit Nam ra i trc giai cp t sn Vit Nam, sm chu nh hng Cch mng Thng Mi Nga v Quc t Cng sn, nn t b nh hng ca ch ngha ci lng, c hi ca Quc t II. Khi tip thu ch ngha Mc - Lnin, giai cp cng nhn Vit Nam pht trin nhanh chng, tr thnh lc lng c lp trn v i chnh tr Vit Nam. 2.2. Hai mu thun c bn ca x hi Vit Nam Di ch thuc a na phong kin vi cc quan h giai cp ni trn, x hi Vit Nam tn ti hai mu thun c bn: Mu thun th nht l gia ton th dn tc Vit Nam vi quc Php xm lc. Gii quyt mu thun ny l nh thc dn Php.
130

Mu thun th hai l gia nhn dn Vit Nam, ch yu l nng dn vi giai cp a ch phong kin. Gii quyt mu thun ny l nh cc th lc a ch phong kin. Hai mu thun c quan h cht ch vi nhau. Gii quyt mu thun ny s gp phn gii quyt mu thun kia. Gii quyt thnh cng c hai mu thun mi thc s em li c lp cho dn tc v rung t cho nng dn. S pht trin ca cch mng Vit Nam tu thuc vo vic gii quyt ng n hai mu thun c bn trn. 2.3. S khng hong v ng li cu nc trc khi ng ra i Ngay t nhng ngy u b quc Phap xm lc, nhn dn Vit Nam t Nam ra Bc lin tc ng ln khi ngha chng Php. Nhng tt c phong tro yu nc u b n p v tht bi. S tht bi ca phong tro Cn Vng (1897) chm dt vai tr lnh o ca cuc u tranh chng Php ca cc s phu yu nc lc by gi. Nhng nm u th k XX, cc phong tro yu nc Vit Nam theo khuynh hng dn ch t sn li ni ln. l phong tro ng Du (1906 - 1908) do nh yu nc Phan Bi Chu lnh o. Phong tro ny dng vn th yu nc thc tnh ng bo v a thanh nin Vit Nam tin tin du hc Nht, da vo Nht chng Php. Phong tro ng Kinh Ngha Thc (1907) do Lng Vn Can, Nguyn Quyn lnh o. H s dng cc hnh thc tuyn truyn ph ch phong kin, ci cch vn ho, vn ng hc ch quc ng, c v lng yu nc... Phong tro Duy Tn (1906 - 1908) do Phan Chu Trinh, Trn Qu Cp khi xng nhm ci cch vn ho, x hi, ph phn x hi phong kin v xng Khai dn tr, chn dn kh, hu dn sinh, c v lp hi v dng hng ni, m trng hc... Phong tro Duy Tn (1906 - 1908)Thc cht l ci cch trong khun kh thng tr ca thc dn Php. Nm 1912, c Phan Bi Chu lp Vit Nam Quang Phc Hi theo con ng cch mng Tn Hi Trung Quc (1911) vi tn ch nh ui qun Php, khi phc nc Vit Nam, thnh lp Cng ho Dn quc Vit Nam. V Hi ny thiu c s qun chng v sm bc l khuynh hng phiu lu, bo ng nn b dp tt. Vit Nam Quc dn ng thnh lp 12 - 1927 do Phm Tun Ti, Nguyn Thi Hc... lnh o nhm mc ch nh ch thng tr ca thc dn Php v giai cp phong kin, thit lp dn quyn. Tuy nhin v t chc lng lo, thnh phn phc tp, t c c s qun chng nn khi b Php khng b, t chc ny sm b tan r. Tht bi ca cuc khi ngha Yn Bi (9 - 2 -1930) th hin r vai tr hn ch ca giai cp t sn dn tc Vit Nam. Ngn c dn tc theo con ng t sn chm dt t . Ngoi ra, trong thi k 1920 - 1930, Vit Nam cn xut hin nhiu phong tro yu nc khc trong cc tng lp tiu t sn thnh th. H cng c v cho ch ngha quc gia dn tc nhng hot ng yu t, sm b n p. Tm li, cc phong tro yu nc Vit Nam chng Php t cui th k XIX, u th k XX u tht bi v khng c ng li chnh tr r rng, cn o tng vo thc dn, t chc lng lo, khng c c s rng ri trong qun chng. S tht bi chng t s khng hong v b tc v ng li cu nc ca dn tc ta. N i hi phi c mt lc lng lnh o c ng li ng n. chnh l giai cp cng nhn Vit Nam. 2.4. Ch tch H Ch Minh-Ngi sng lp v rn luyn ng Cng sn Vit Nam 2.4.1. Nguyn i Quc - ngi sng lp ng Cng sn Vit Nam S khng hong v b tc v ng li cu nc ca dn tc i hi phi c ngi nhn thc ra ng li mi. Nm 1911, Nguyn Tt Thnh (sinh 19 -5 - 1890) quyt nh ra i tm ng cu nc. Ngi qua nhiu ni, va kim sng va hot ng thm nhp i sng ca ngi dn lao ng cc nc chu u, chu M, chu Phi... Ngi sm kt lun: bt c u d mu da, ting ni khc nhau nhng u ch c hai hng ngi: k bc lt v ngi b bc lt. Ngi tm hiu cuc cch mng t sn nm 1776 ca nhn dn M v cuc i cch mng nm 1789 ca nhn dn Php trong.
131

Ngi i n nhn xt v hai cuc cch mng trn: l cch mng t bn, cch mng khng n ni, cch mng khng trit . Gia nm 1917, Ngi v Php v bit n s kin chn ng th gii: Cch mng Thng Mi Nga thng li. Ngi hng ti tm hiu n. Nm 1919, Ngi gi n Hi ngh ca cc nc quc thng trn sau Chin tranh th gii th nht hp Vcxay, bn Yu sch 8 im ca nhn dn An Nam yu cu tha nhn quyn t do dn ch v bnh ng ca nhn dn ng Dng. Thng 7 - 1920, Ngi c bn S tho ln th nht lun cng v nhng vn dn tc v vn thuc a ca V.I.Lnin. Nh , ti i hi Tua (Php) thng 12 1920, Nguyn i Quc tn thnh i theo Quc t Cng sn v tham gia sng lp ng Cng sn Php, tr thnh ngi cng sn Vit Nam u tin . Ngi thy ch ngha Mc - Lnin l con ng t gii phng, ginh c lp cho T quc, t do cho ng bo mnh. Ngi khng nh: Mun cu nc v gii phng dn tc, khng c con ng no khc con ng cch mng v sn. Vic tm ra con ng cu nc m ra con ng ng n cho s nghip gii phng dn tc Vit Nam, a cch mng nc ta tin ln theo tro lu chung ca thi i mi. Nguyn i Quc tch cc hot ng trong phong tro cch mng th gii, ng thi tch cc chun b v chnh tr, t tng v t chc cho vic thnh lp ng Cng sn Vit Nam. Trong thi gian Php (1920 - 1923), Ngi tham gia cc i hi I, II, III ca ng Cng sn Php, phi hp cc chin s cch mng cc thuc a lp ra Hi lin hip thuc a v ra t bo Ngi cng kh (Le Paria) ca Hi truyn b ch ngha Mc - Lnin vo cc nc ng Dng v cc nc thuc a khc. Nguyn i Quc vit nhiu bi ng trn cc bo Ngi cng kh, Nhn o, i sng nhn dn...t co cc ti c ca ch ngha quc v ch ngha thc dn, thc tnh nhn dn cc dn tc thuc a vng ln u tranh. Tc phm l lun quan trng nht ca Ngi thi k ny l cun Bn n ch thc dn Php (xut bn ti Pari, 1925). Trong , Ngi tp trung phn tch bn cht bc lt v phn ng ca thc dn Php, nu ra nhng kh nng tim tng, con ng tt thng ca cch mng ng Dng v cch mng thuc a quan h hu c vi cch mng chnh quc. Thng 6 -1923, Nguyn i Quc sang Lin X, lm vic Ban Phng ng ca Quc t Cng sn. Cui nm 1924, Nguyn i Quc v Qung Chu (Trung Quc) hot ng chun b cho vic thnh lp ng Cng sn Vit Nam. Ti y, Ngi phi hp vi cc nh cch mng Trung Quc, Triu Tin, n , Thi Lan, Innxia... sng lp ra Hi lin hip cc dn tc b p bc ng. Gia nm 1925, Ngi sng lp Hi Vit Nam cch mng Thanh nin, trong nhm trung kin l Cng sn on, ng thi sng lp c quan tuyn truyn ca Hi l t bo Thanh nin trc tip truyn b ch ngha Mc - Lnin v Vit Nam, Ngi chn nhng thanh nin u t, t chc nhiu lp hun luyn, o to cn b ct cn cho cch mng, chun b cc iu kin cho vic thnh lp chnh ng ca giai cp cng nhn Vit Nam. Cc bi ging ca Ngi ti cc lp hun luyn c tp hp thnh tc phm ng cch mnh (xut bn 1927). Trong tc phm ny, Nguyn i Quc ch r tnh cht ca cch mng Vit Nam l cch mng gii phng dn tc, nh ui bn quc, ginh ly c lp t do, sau khi thng li s i ln ch ngha x hi. Cuc cch mng ny do ton dn tin hnh trn c s lin minh cng - nng. Cch mng Vit Nam l mt b phn ca cch mng th gii. Mun a cch mng n thng li, phi c s lnh o ca mt ng kin cng, theo ch ngha Mc - Lnin. T tng cch mng ca tc phm cng vi nhng hot ng tch cc ca Hi Vit Nam cch mng Thanh nin gp phn rt quan trng trong vic truyn b ch ngha Mc - Lnin v con ng cch mng kiu
132

mi vo Vit Nam, to nn bc chuyn v cht ca phong tro cng nhn v phong tro yu nc, chun b nhng tin cho vic thnh lp ng Cng sn Vit Nam. T nm 1925 tr i, c bit nhng nm 1928 - 1929, phong tro cng nhn pht trin khp ba min v mang tnh cht thng nht trong c nc. Cc t chc cng hi xut hin, cng nhn tham gia ngy cng ng, trnh gic ng ngy cng cao. Giai cp cng nhn tr thnh lc lng chnh tr c lp ang i hi c i tin phong ca mnh lnh o. Phong tro yu nc Vit Nam tip tc pht trin mnh m v quy m v cht lng. Cc c s ca Hi Vit Nam cch mng Thanh nin pht trin mnh m khp ba k. Cuc u tranh kin tr ca t chc ny trong nhng nm cui thp nin 20 chin thng cc khuynh hng ci lng t sn, ch ngha dn tc hp hi v li ko nhiu ng vin Tn Vit i theo, lm cho ch ngha yu nc trn lp trng giai cp v sn chim u th trong giai cp cng nhn v nhn dn lao ng Vit Nam. S pht trin ca Hi Vit Nam cch mng Thanh nin dn n s ra i ca 3 t chc ng: ng Dng Cng sn ng (6 - 1929), An Nam Cng sn ng (10 -1929). S ng vin tin b ca Tn Vit t chc thnh ng Dng Cng sn lin on (1 1930). Ba t chc ng c cng bn cht, nhng hot ng ring bit c nguy c dn n chia r. Yu cu bc thit ca cch mng Vit Nam l phi thng nht 3 ng thnh mt ng Cng sn. T ngy 3 n ngy 7 - 2 - 1930, ti Cu Long, Hng Cng (Trung Quc), c s u nhim v vi t cch l i biu ca Quc t Cng sn, Nguyn i Quc ch tr Hi ngh thng nht cc t chc cng sn. Cc i biu ca 2 ng l ng Dng Cng sn ng v An Nam Cng sn ng thng nht thnh lp mt ng ly tn l ng Cng sn Vit Nam. Hi ngh thng qua Chnh cng vn tt, Sch lc vn tt, iu l tm tt v c ngi ph trch vic thng nht cc c s ng trong nc. Hi ngh thng nht cc t chc cng sn c ngha nh i hi thnh lp ng Cng sn Vit Nam. Cc vn kin do Nguyn i Quc son tho l Chnh cng vn tt, Sch lc vn tt, iu l tm tt v Li ku gi nhn ngy thnh lp ng c i hi thng qua tr thnh Cng lnh u tin ca ng ta. Sau Hi ngh mt thi gian, Ban Chp hnh Trung ng lm thi v cc x u c thnh lp. Ngy 24 - 2 - 1930, ng Dng Cng sn lin on gia nhp ng, hon thnh vic thng nht ng Cng sn trong c nc. ngha: ng Cng sn Vit Nam ra i l mt tt yu lch s, phn nh ng xu th khch quan ca thi i cch mng v sn th gii v iu kin chn mui ca cch mng Vit Nam. N chng t giai cp v sn nc ta trng thnh v sc lnh o cch mng Vit Nam. N nh du s chuyn bin chn mui t t pht sang t gic ca phong tro cng nhn Vit Nam. ng Cng sn Vit Nam ra i l kt qu ca s kt hp ch ngha Mc - Lnin vi phong tro cng nhn v phong tro yu nc Vit Nam, l kt qu ca s chun b cng phu sut hai thp k ca lnh t Nguyn i Quc. ng Cng sn Vit Nam ra i l bc ngot v i ca cch mng Vit Nam, cch mng Vit Nam tr thnh mt b phn khng kht ca cch mng th gii, chm dt thi k khng hong ng li cu nc ca dn tc. 2.4.2. Ch tch H Ch Minh - Ngi rn luyn ng Cng sn Vit Nam Sut qu trnh t khi thnh lp ng Cng sn Vit Nam n lc i xa, Ch tch H Ch Minh lun lun quan tm n vic xy dng v rn luyn ng thc s l mt ng cch mng chn chnh, l i tin phong lnh o ton b s nghip cch mng Vit Nam. ng ta ly nhiu tn khc nhau: Khi thnh lp tn l ng Cng sn Vit Nam, sau l ng Cng sn ng Dng; i hi II (2 - 1951) i tn l ng lao ng Vit Nam; i hi IV (12 - 1976) tr li tn l ng Cng sn Vit Nam. Bn cht ca ng
133

l ng kiu mi ca giai cp cng nhn, i biu trung thnh li ch ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v c dn tc. Ch tch H Ch Minh thng gio dc ng vin phi thc s gn b mu tht vi giai cp, vi nhn dn, ng phi Ly dn lm gc. ng cm quyn, nhng dn l ch. Mi quyn hnh v lc lng u ni dn. ng phi xng ng l ngi lnh o, ngi y t tht trung thnh ca nhn dn. ng cm quyn nn ng lnh o, qun l x hi, t chc, huy ng lc lng qun chng bng bin php hnh chnh, php lut thng qua b my Nh nc. Phng thc lnh o ca ng l gio dc, thuyt phc, vn ng qun chng, a qun chng vo t chc thc hin nhim v ca cch mng. Ngi rt ch n chm lo bi dng o c.Ngi lun xem o c l ci gc ca ngi cch mng. Ngi cn dn: ng ta l mt ng cm quyn. Mi ng vin v cn b phi thc s thm nhun o c cch mng, thc s cn kim lim chnh, ch cng v t. Phi gi gn ng ta tht trong sch, phi xng ng l ngi lnh o, l ngi y t tht trung thnh ca nhn dn. Cn b phi trung thnh vi cch mng, khng s kh khn gian kh. Ngi thng coi cc th bnh quan liu, lng ph, tham ...l gic ni xm. Phi kin quyt chng. Cn b phi cng tm, phi c phong cch lm vic khoa hc, lun vng vng v chnh tr, gii v chuyn mn v nhit tnh vi cng vic. ng thng xuyn trong sch, vng mnh, ton tm ton phc v nhn dn, ng phi lun lun t chnh n, kin quyt a ra khi ng nhng phn t thoi ho, bin cht, cng thn, a v, thiu trch nhim... lm tri phm cht v tiu chun ng vin. Trong Di chc, Ngi cn cn dn: Vic cn phi lm trc tin l chnh n li ng, lm cho mi ng vin, mi on vin, mi chi b u ra sc lm trn nhim v ng giao ph cho mnh, ton tm ton phc v nhn dn. Lm c nh vy, th d cng vic to ln my, kh khn my chng ta cng nht nh thng li. Trong ng phi nghim tc thc hin ph bnh. Mc ch ph bnh ct gip nhau sa cha, gip nhau tin b, ct sa i cch lm vic cho tt hn, ng hn, on kt v thng nht ni b, pht trin u im, tin b khng ngng. Ngi thng nhc: Chng ta khng s c sai lm v khuyt im, ch s khng chu c gng sa cha sai lm v khuyt im v cng s nhng ngi lnh o khng bit tm ra cch ng gip cn b sa cha sai lm v khuyt im. Ngi cn dn ng lun ch n vic bi dng th h cch mng i sau. y l mt vic rt quan trng v rt cn thit, ng phi chm lo gio dc o c cch mng cho thanh nin, o to h thnh ngi tha k xy dng ch ngha x hi, va hng, va chuyn. Tm li, s trng thnh vng mnh ca ng Cng sn Vit Nam qua cc giai on cch mng cho n ngy nay lun gn lin vi cng lao vun p ca Ch tch H Ch Minh. Ngi xy dng, rn luyn ng ta tr thnh mt ng kin cng cch mng, c bn lnh vng vng, c ng li c lp, t ch, vn dng v pht trin sng to ch ngha Mc - Lnin vo hon cnh c th ca Vit Nam t chc, lnh o nhn dn ta u tranh tin t thng li ny n thng li khc. 3. NG CNG SN VIT NAM - I TIN PHONG CA GIAI CP CNG NHN VIT NAM, I BIU TRUNG THNH LI CH CA GIAI CP CNG NHN, NHN DN LAO NG V CA C DN TC Qu trnh lnh o cch mng l qu trnh ng ta t xy dng v trng thnh. ng ta lun gi vng bn cht cch mng v khoa hc, lun lun xc nh l ng ca giai cp cng nhn Vit Nam v phn u khng ngng gi vng bn cht giai cp
134

cng nhn ca ng. Nh c xy dng theo tinh thn y m ng ta lun lun gi vng vai tr i tin phong ca giai cp cng nhn, i biu trung thnh li ch ca giai cp v ca dn tc Vit Nam, lnh o nhn dn ta lm nn nhng thng li v i. Hin nay, ch ngha quc v cc th kc th ch li dng nhng kh khn sau khi ch ngha x hi Lin X v ng u sp , dng mi th on, s dng chin lc din bin ho bnh v bo lon lt hng xo b ch ngha x hi, xo b s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam. ng ta ang ng trc nhng nhim v nng n ca s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc. lm trn nhim v cn tip tc chnh n, xy dng ng vng mnh v mi mt. 3.1. Lun lun gi vng v tng cng bn cht giai cp cng nhn ca ng ng ta l i tin phong, b tham mu chin u c t chc v l t chc cao nht ca giai cp cng nhn Vit Nam. Khng nh iu c ngha l khng nh lp trng ca ng, khng nh s mnh lch s ca ng i vi giai cp cng nhn v nhn dn Vit Nam. Gi vng v tng cng bn cht giai cp cng nhn ca ng l nhim v c ngha quan trng hng u i vi ng ta. Bn cht giai cp cng nhn ca ng th hin: - Nn tng t tng ca ng l ch ngha Mc - Lnin, t tng H Ch Minh, gi vng mc tiu c lp dn tc v ch ngha x hi, kin nh lp trng cch mng, khng dao ng ng nghing trong du tranh chng k th giai cp v dn tc. - Vn dng c lp, sng to ch ngha Mc - Lnin vo thc tin Vit Nam, ra ng li chnh sch ng n, ph hp vi quy lut khch quan v lnh o qun chng thc hin thng li cc nhim v cch mng. - Gi vng bn cht cch mng v khoa hc, vai tr tin phong chin u, gi vng nguyn tc tp trung dn ch, thng xuyn t ph bnh v ph bnh, gi gn s on kt, thng nht trong ng. ng phi nghim tc trc nhng khuyt im, sai lm v nhng biu hin hu, "t" khuynh trong qu trnh lnh o. Tt c nhng bnh quan liu, xa ri qun chng, nhng hin tng tiu cc, thoi ho, bin cht ca ng vin u khng ng bn cht giai cp cng nhn cng nhn ca ng. 3.2. ng ra ng li, chnh sch ng n, ph hp vi quy lut khch quan v thc tin Vit Nam, ph hp vi nguyn vng ca nhn dn Cuc cch mng x hi ch ngha m chng ta ang tin hnh l cuc cch mng ton din, su sc v trit , i hi tnh t gic v sng to cao ca ng v qun chng. Khng c ng li, chnh sch ng n khng th c phong tro cch mng rng khp ca hng chc triu qun chng nhn dn. ng li chin lc, sch lc ca ng l kt tinh tr tu ca ton ng v ton dn ta. m bo ng li ph hp vi quy lut khch quan phi ly ch ngha Mc Lnin, t tng H Ch Minh lm nn tng t tng v kim ch nam cho hnh ng ca ng v ca nhn dn ta. ng thi lun vn dng nhng thnh tu mi nht ca khoa hc, nhng tinh hoa tr tu vn ho Vit Nam v th gii. ng li ca ng phi phn nh cch mng Vit Nam l mt b phn khng kht ca cch mng th gii, nm trong bi cnh chung ca thi i, ca xu th ch yu trong cc quan h quc t. ng li ca ng cng phi phn nh c truyn thng dn tc v thc tin x hi Vit Nam, phn nh kinh nghim ca ng ta v ca cc ng anh em. ng li ca ng lun khc phc khuynh hng gio iu hoc xt li, lun lun c tng kt, b sung v pht trin. Trong qu trnh lnh o cch mng, ng ta khng trnh khi nhng khuyt im, sai lm. iu biu hin trn mt s ch trng trong ci cch rung t, trong ci to x hi ch ngha v tin hnh cng nghip trc y. ng ta dng cm ch ra nhng sai lm, khuyt im v quyt tm sa cha, tip tc a cch mng tin ln. Nh ra
135

ng li ng n v kp thi sa cha sai lm, ng ta cng c v tng cng nim tin ca qun chng v gi vng vai tr lnh o ca mnh. 3.3. Thng xuyn cng c v tng cng mi quan h gia ng vi qun chng S gn b gia ng v qun chng nhn dn tr thnh truyn thng tt p v l nhn t quyt nh thng li ca cch mng nc ta. C c truyn thng l do ng ta c ng li ng, ph hp vi quy lut pht trin ca dn tc v li ch nhn dn. ng ta chng minh trn thc t: ngoi li ch ca cch mng, ca T quc, ca giai cp v nhn dn, ng khng c li ch no khc. Lin h cht ch vi qun chng l mt yu cu, l biu hin tnh cht giai cp cng nhn ca ng. iu l ca ng Cng sn Vit Nam ghi r: "ng gn b mt thit vi nhn dn, tn trng v pht huy quyn lm ch, chu s gim st ca nhn dn tin hnh s nghip cch mng". Thng li v i ca cch mng Vit Nam l thng li ca mi lin h cht ch gia ng vi qun chng. ng ta thy c sc mnh di non lp bin ca nhn dn ta. Nhn dn ta lun i theo ng, rt trung thnh vi ng. V vy, gi vng mi lin h gia ng v qun chng phi thng xuyn pht huy quyn lm ch ca nhn dn, khng ngng chm lo, nng cao i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn. Kin quyt chng bnh quan liu, t tham nhng v nhng biu hin mt dn ch, c hip qun chng ca mt s ng vin... 3.4. ng lun lun coi trng cng tc xy dng ng v chnh tr, t tng v t chc; lun lun xy dng, chnh n ngang tm vi nhim v trong cc giai on cch mng Trong qu trnh pht trin, ng ta lun lun coi trng xy dng ng v chnh tr. ng lun lun bi dng nng cao trnh l lun ca ng v gn cht l lun vi thc tin cch mng Vit Nam. iu ct t v t tng l ng ta lun lun ly ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng t tng v kim ch nam cho hnh ng ca mnh. Lp trng nguyn tc ca ng l kin tr mc tiu c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi tm ra hnh thc v bc i ph hp vi cch mng nc ta, chng mi biu hin ch quan, gio iu v mi biu hin c hi, xt li trong ng. Xy dng ng v t tng l tng cng cng tc nghin cu l lun, tng kt kinh nghim cch mng Vit Nam, y mnh cng tc gio dc chnh tr, t tng, o c, li sng cho cn b, ng vin v nhn dn. Xy dng ng v t chc l xy dng h thng t chc t trn xung di theo nguyn tc tp trung dn ch, thng xuyn t ph bnh v ph bnh, c k lut t gic v nghim minh, gi gn s on kt nht tr trong ng. ng lun lun chm lo xy dng i ng k cn theo hng ch trng bn lnh chnh tr, o c v ti nng; nng cao sc chin u cua cc t chc c s ng; thng xuyn gio dc thanh nin to ngun pht trin ng. bo m s thng nht ch v hnh ng, ng kin quyt u tranh chng cc hin tng c on, dn ch hnh thc, cc b, chia r, b phi, tip tc i mi phng thc v nng cao nng lc lnh o trong h thng chnh tr, pht huy vai tr v hiu lc ca Nh nc. T chc ng v ng vin u hot ng trong khun kh Hin php v php lut. ng thng xuyn tin hnh cng tc kim tra xy dng ng trong sch, vng mnh. Ba mt xy dng ng nu trn c quan h mt thit, gn b vi nhau, trong vic xy dng ng v chnh tr c ngha quan trng hng u. Hin nay, ng ta ang y mnh cuc vn ng xy dng, chnh n ng, ra nhng nhim v c bn v cp bch nhm pht huy u im, sa cha khuyt im lm cho ng vng mnh v mi mt. ng coi pht trin kinh t l nhim v trung tm, xy dng ng l nhim v then cht. Khng ngng rn luyn o c cch mng, hc tp
136

tt, nhit tnh hnh ng thc hin mc tiu, l tng ca ng, xy dng T quc Vit Nam x hi ch ngha, dn giu, nc mnh, x hi cng bng, vn minh. Cu hi n tp bi 18 1. Vai tr ca ng Cng sn Vit Nam th hin nh th no? 2. V sao ng Cng sn Vit Nam ra i l mt tt yu lch s, l bc ngot v i ca cch mng Vit Nam? 3. Cng lao ca Ch tch H Ch Minh trong vic sng lp v rn luyn ng ta? 4. V sao ni: ng Cng sn Vit Nam - i tin phong ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc?

Bi 19 (5) NHNG THNG LI TO LN V BI HC KINH NGHIM CA CCH MNG VIT NAM DO NG CNG SN LNH O 1. NHNG THNG LI TO LN CA CCH MNG VIT NAM Di s lnh o ca ng cch mng Vit Nam trong 70 nm qua ginh c nhng thng li v i, a dn tc ta, t nc ta tri qua nhng bc nhy vt cha tng c trong lch s. Nhng thng li l:

137

nc

1.1. Cch mng Thng Tm ginh chnh quyn v tay nhn dn trn c

S ra i ca ng ngy 3-2-1930 l mt bc ngot lch s v i ca dn tc ta trn con ng u tranh cho c lp, dn ch v ch ngha x hi. T khi Lnh t Nguyn i Quc thnh lp ng theo ch ngha Mc - Lnin mi ch ra con ng cu nc ng n. tin ti thng li, cch mng Vit Nam tri qua cc thi k: Cao tro cch mng 1930-1931. ng mi ra i pht ng ngay cao tro cch mng trong c nc. Trong nhng nm 1930 v 1931 n ra nhiu cuc bi cng, biu tnh quyt lit m nh cao l 2 tnh Ngh An v H Tnh. Sau v thc dn Php nm bom vo on biu tnh ca nng dn huyn Hng Nguyn ang trn ng ko v Vinh, lm cht 217 ngi, phong tro nng dn Ngh - Tnh cng ln cao lm t lit chnh quyn mt s huyn v tan r chnh quyn nhiu x, thn.T thng 9-1930 n u nm 1931, di s lnh o ca ng b a phng, nhiu ban chp hnh nng hi (x B nng) c thnh lp v qun l cng vic thn, x nh b my chnh quyn (sau ny gi l X Vit Ngh - Tnh. Thc dn Php tp trung lc lng in khng khng b nn phong tro b dm trong b mu. Tuy b tn tht nng n nhng cao tro cch mng 1930-1931 l cuc tng din tp u tin cho cch mng Thng Tm sau ny. Thi k 1932-1935, cuc u tranh cch mng din ra di mt hnh thc c lit mi khi phc phong tro. Cuc khng b trng ca k th lm cho h thng t chc ng t Trung ng n c s b tn tht nghim trng, nhiu ni b tan r, nhiu cn b lnh o, b git hoc b t y, nhiu t chc qun chng khng cn kh nng hot ng. ng chc vn chin s cch mng v qun chng bbt v git hi. Nhn dn sng trong khng kh ngt ngt di s n p tn bo ca quc Php. Nhng nhng ngi cng sn d trong t y, mt lin lc vi t chc, u pht huy tinh thn chin u, ng u vi mi hnh thc tra tn, mua chuc hoc truy lng ca k th khi phc li h thng t chc ng. Mt khc, nhng ng vin cn li bit s dng nhng hnh thc u tranh ph hp hn, i quyn li hng ngy khi phc li phong tro ca qun chng. Ch trong thi gian ngn, 600 ng vin ca ng (thng 3 - 1931 c 2100 ng vin) khi phc li t chc v tin hnh i hi ln th nht Ma Cao thng 5 1935. Phong tro qun chng c hi phc di nhiu hnh thc u tranh, ch yu l kt hp u tranh b mt vi u tranh cng khai, hp php. N chng t ch kin cng, bn lnh chnh tr v nng lc ch ng, sng to ca nhng ngi cng sn Vit Nam; chng t nim tin v s nhy cm chnh tr ca nhn dn Vit Nam vi con ng gii phng do ng ra. Thi k 1936-1939 l thi k cao tro dn ch. Sau Ngh quyt ca i hi VII ca Quc t Cng sn v Chnh ph ca mt trn Bnh dn Php ban hnh mt s chnh sch m rng t do dn ch cc thuc a, ng cng sn ng dng a ra khu hiu ha bnh, dn sinh, dn ch i li ch trc mt ca qun chng. iu p ng nguyn vng ca nhiu tng lp nhn dn. ng cng p dng nhiu hnh thc t chc u tranh linh hot cng nh m rng phng php u tranh cng khai, hp php nh u tranh ngh trng, u tranh trn bo ch...nn vn ng ng o nhn dn vo Mt trn Dn ch ng Dng. Thi k ny ng tp trung v gio dc ng o qun chng theo con ng cch mng, ng thi nh hng ca ng ngy cng su rng, k th khng th xa b c. Cao tro cch mng nhng nm 36-39 l cuc tng din tp ln th hai v cc hnh thc v phng php u tranh chnh tr ca qun chng, chun b cho cch mng Thng Tm 1945, nh mi kp chuyn sang cao tro cu nc gii phng dn tc khi c thi c.
138

Thi k 1939-1945 tnh hnh th gii c nhng bin chuyn mi i hi ng ta phi tng bc ra cc ch chng mi. ng ra khu hiu c lp dn tc, co gii phng dn tc l nhim v hng u, tm gc khu hiu rung t. Thnh lp mt trn Dn ch phn ng Dng sau thay bng Mt trn Vit Minh. Ta xc tin xy dng lc lng chnh tr, v trang, s dng hnh thc u tranh chnh tr, tng bc kt shp vi u tranh v trang l iu kin c bn ng ta tng bc ng vin rng ri cc lc lng, cc c nhn yu nc; thc y thi c v chp ly thi c ginh thng li quyt nh trong Cch mng Thng Tm v i. Thng li ca Cch mng Thng Tm l kt qu ca s u tranh kin cng, sng to ca nhn dn Vit Nam di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam. Thng li p tan xing xch n l ca thc dn gn mt th k, lt nho ch qun ch chuyn ch my nghn nm, thnh lp nn nc Vit Nam Dn ch Cng ha. T y, nhn dn Vit Nam thot khi cuc i n l, tr thanh ngi dn trong mt quc gia t do; t mnh lm ch t nc, lm ch vn mnh ca mnh. Thng li ca Cch mng Thng Tm m u k nguyn mi ca lch s dn tc, k nguyn c lp, t do v ch ngha x hi. Vi thng li ca Cch mng Thng Tm, chng nhng dn tc ta m cc dn tc thuc a khc u c th t ho rng: y l ln u tin trong lch s cch mng thuc a th gio, mt ng Cng sn mi 15 tui lnh o nhn dn mnh ginh chnh quyn thng li t tay quc v phong kin. c thng li ny, ng v nhn dn ta phi tri qua nhng n lc to ln, ton din, c lc phi chu nhng tn tht, hy sinh. Thng li ca Cch mng Thng Tm cn c phn ng gp to ln vi s hy sinh v t y ca nhiu chin s cch mng v nhn dn ta. 1.2. Gi vng chnh quyn cch mng, nh thng cuc chin tranh xm lc ca quc Php (1945 - 1954) Ginh c chnh quyn hn mt tun l, t nc ri vo hon cnh ngn cn treo u si tc. Hai mi vn qun Tng Gii Thch vi danh ngha qun ng Minh vo tc kh gii ca qun i Nht ngang nhin ng qun nhng v tr trng yu. Theo gt qun Tng l cc ng phi phn ng t Trung Quc tr v (Vit Nam quc dn ng v Vit Nam cch mng ng minh hi, gi tt l Vit Quc, Vit Cch) v t trong nc ni ln. pha Nam, qun i Anh tin vo cng tc kh gii qun Nht nhng thc ra chng c gip qun Php tr li xm lc ng Dng. V vy ngy 23 - 9 1945) qun Php n sng nh chim Nam B. Ni phn v ngoi xm ang trc tip uy hip nghim trng nn c lp non tr vi chnh quyn cch mng cha c cng c, nn i khng khip ang honh hnh, nn kinh t, ti chnh tiu iu, phn ln nhn dn m ch. Vn mnh t quc nh ngn cn treo u si tc. Trc nguy c , Ch tch H Ch Minh xc nh r ba nhim v dit gic i, dit gic dt, dit gic ngoi xm. Thng v trung ng ng ra ch th khng chin kin quc ng ta ra nhng bin php trc mt: Tng gia sn xut, h go tit kim cu i; m cc lp bnh dn hc v khp ni xa nn m ch; pht ng Tun l vng gim bt kh khn ti chnh; t chc tng tuyn c bu c quc hi; m rng Mt trn dn tc thng nht, lp Chnh ph lin hip, xy dng lc lng v trang... Lc ny ng ta ch trng ha hon vi qun Tng pha Bc chng qun Php pha Nam. Khi bit k th cu kt vi nhau chuyn giao min Bc cho qun Php, ng ta ch trng ha hon vi Php ui qun Tng v nc. Do tm c 6-3 gia ta v
139

Php c k kt. Tm c quy nh qun Php vo min Bc thay qun Tng v ch ng qun nhng vng nht nh, sau 5 nm phi rt ht v nc. T trn nc ta t ch nhiu tn xm lc v tay sai, nay ch cn mt k th nguy him l quc Php. t nc vt qua mt bc him ngho. Chng ta nhiu ln thng lng vi chnh ph Php k hip c chnh thc v ha bnh, t do cho dn tc, nhng khng thnh cng v chng m mu chim nc ta ln na. Cuc khng chin chng Php Ngy 19-12-1946, gic Php a ti hu th buc chng ta u hng, ng thi chng n sng khiu khch ta H Ni v mt s ni khc. Tnh th buc chng ta phi thc hin cuc khng chin chng Php. Chng ta c li th v chnh ngha, ton dn ta on kt chin u bo v nn c lp t do, c ng lnh o do Ch tch H Ch Minh ng u. Tuy nhin so snh lc lng gia ta v ch qu chnh lch. ng ta ra v xc nh ng li va khng chin, va kin quc: Ton dn, ton din, lu di, t lc cnh sinh l yu t quan trng nht to trung sc mnh vo cuc khng chin chng k th xm lc. Trn cc mt trn qun s chnh tr, kinh t v vn ha, t tngchng ta u xy dng theo hng tng cng sc mnh ton din ca ch dn ch nhn dn, tng bc lm thay i so snh lc lng gia ta v ch. Nh , qun dn ta ln lt ginh cc thng li c ngha quyt nh. Chin thng Vit Bc (1947), p tan chin lc nh nhanh, thng nhanh ca ch. Chin thng Bin Gii (1950) lm cho k th nhn r khng th d dng chin thng nhn dan ta. Mc d quc M gip Php nhiu nhng nhn dn ta anh dng chin u nh ta cc chin lc qun s ca Php, ginh thng li trong chin dch in Bin Ph (7-5-1954), buc quc Php phi k Hip nh Ginev rt kh min Bc khng iu kin. Nh vy, sau 9 nm khng chin, do so snh lc lng trong nuc v th gii ngy cng c li cho ta nn ta ginh chin thng, gii phng mt na t nc. Min Bc c c lp t do, cch mng dn ch nhn dn c bn hon thnh v chuyn sang thi k qu ln ch ngha x hi. Thng li ca cuc khng chin chng Php v bn can thip M ca nhn dn ta cn c ngha m u s xp ca h thng thuc a kiu c trn phm vi ton th gii. N cng chng t mt chn l: Trong thi i ngy nay. Mt dn tc d nh, nhng bit on kt, u tranh di s lnh o ca ng Mc-Lnin chn chnh th c th chin thng mi k th. Thng li ca cuc khng chin chng Php v bn can thip M ca ta c tm vc thi i, l mt cuc sc ton din gia dn tc ta vi mt tn quc ln. Bng ch ngha anh hng cch mng v ti thng minh, sng to, chng ta vt qua mi tr ngi chin thng, bo v nn c lp t do ginh c t Cch mng Thng Tm, a cch mng Vit Nam chuyn sang mt bc ngot mi. 1.3. Kt hp cch mng x hi ch ngha min Bc v cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam, tin hnh cuc khng chin chng M, cu nc ginh thng li hon ton Nm 1954, min Bc hon ton gii phng. min Nam quc M ht cng Php thng tr min Nam theo ch thc dn mi, t tm cch thn tnh min Bc, ngn chn ch ngha x hi trn xung pha Nam, e da phong tro gii phng dn tc trn th gii. quc M tr thnh k th ca cch mng Vit Nam v l k th ca nhn dn th gii. y l tn quc hung hn nht, giu mnh nht trong nhng tn quc. Cch mng Vit Nam t ra nhiu vn m ng Cng sn Vit Nam phi nghin cu gii quyt. Sau mt s nm nghin cu n i hi i biu ton quc ca ng ln th III (9-1960) xc nh ng li chung ca cch mng c nc: Phi tin
140

hnh hai cuc cch mng: Cch mng x hi ch ngha min Bc v cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam. Hai cuc cch mng ny c quan h khng kht vi nhau v phi tin hnh ng thi, nhm mc tiu chung l gii phng min Nam, thng nht t nc. Trong min Bc c vai tr quyt nh nht vi cch mng c nc; min Nam c vai tr trc tip vi s nghip gii phng min Nam, hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc. Khi quc M thc hin chin lc chin tranh cc b min Nam v gy chin tranh ph hoi min Bc, ng li chung c b sung thm: chng M cu nc l nhim v hng u ca nhn dn Vit Nam. Nhn dn min Bc ra sc khi phc kinh t v pht trin vn ha sau chin tranh. Tip thc hin ci t cc thnh phn kinh t c th v t bn t nhn. T nm 1960, min Bc ln lt thc hin cc k hoch 5 nm. n nm 1965 min Bc va xy dng ch ngha x hi, va dc sc chi vin cho min Nam, va lm nhim v quc t vi Lo v Campuchia. Min Bc ch c xy dng trong ha bnh 10 nm (1954-1965). Sau b chin tranh ph hoi ca M tn ph nng n. Tuy nhin min Bc c nhng thay i ton din v cht so vi trc khi gii phng c v kinh t, vn ha, gio dc, an ninh, quc phng...Nh min Bc chin thng cuc chin tranh ph hoi bng hi v khng qun ca M, to ra chin thng in Bin Ph trn khng, chi vin sc ngi, sc ca v phng tin chin tranh p ng nhng nhu cu ca cch mng min Nam v hon thnh ngha v quc t vi Lo v Campuchia. min Nam cch mng tng bc pht trin, lin tc tn cng ch. Vt qua nhng kh khn, nhng hy sinh tn tht nng n do chnh sch khng b, n p d man ca quc M gy ra, qun v dn min Nam kin cng, bt khut tin hnh ng khi thng li v ln lt nh thng c chin lc chin tranh c bit, chin tranh cc b, Vit Nam ha chin tranh ca quc M v tay sai. Cuc tng tin cng v ni dy ma xun nm 1975 ton thng kt thc cuc chin tranh gii phng dn tc c lit nht, ko di 30 nm. Thng li ca cuc khng chin chng M qut sch bn xm lc ra khi t nc, hon thnh cch mng dn tc, dn ch nhn dn trong c nc. T quc ta hon ton c lp, thng nht v bt u k nguyn mi - c lp t do v ch ngha x hi. Thng li ca Vit Nam cn m u cho s sp khng th trch khi ca ch ngha thc dn mi, gp phn bo v ha bnh th gii, tng cng lc lng ca ch ngha x hi, phong tro cng sn v cng nhn quc t, phong tro gii phng dn tc v tin b x hi. Tuy nhin, chm dt cuc chin tranh , ng v nhn dn ta chu ng nhng mt mt nng n. Chng ta phi lun ghi nh gi dn nhng g chng ta to lp nn. 1.4. Xy dng v bo v t quc x hi ch ngha trn c nc Chin tranh kt thc, cch mng Vit Nam chuyn sang giai on mi: C nc i ln chngha x hi. Chng ta c nhng thun li v con ngi, v ngun ti nguyn, v tnh hnh cch mng th gii, v uy tn ca ng. Chng ta cng c nhiu kh khn chng cht nh nn kinh t vn ngho nn, lc hu li b chin tranh tn ph rt nng n; i sng cn b, nhn dn cn nhiu thiu thn; k th tm mi cch ph hoi, bao vy cm vn ... Ngoi phn ng li c bn ng, ng ta cng gp nhng sai lm trong xc nhnhng ch trng, chnh sch ln, ch o chin lc v t chc thc hin ng li. Nguyn nhn l do bn ch quan duy ch trong ng. N th hin chng ta va nn nng mun t chy giai on, va bo th, tr tr. Chng ta c nhng gio iu trong nhn thc l lun v ch ngha Mc-Lnin v vn dng nhng quy lut ca thi k qu , c
141

s tr tr trong cng tc t chc, chm i mi trong cng tc cn b l nguyn nhn ca mi nguyn nhn ni trn. Hu qu ca nhng sai lm a t nc ti giai on khng hong kinh t-x hi ko di 10 nm. Nn kinh t b mt cn i nghim trng, i sng nhn dn kh khn, thiu tn gay gt, nhng tiu cc x hi ngy cng tng. t nc ng trc nhng nguy c ng lo ngi. Tuy nhin chng ta cng t c nhng thnh t rt quan trng trong thi gian ny nh nhanh chng thng nht nc nh v mt nh nc, nh thng cuc chin tranh xm lc bin gii pha Bc v pha Nam, bo v vng chc t quc. Trn lnh vc kinh t, vn ha ta cng t c mt s thnh tch. iu quan trng c ngha quyt nh l ng ta nhn thc c sai lm, khuyt im v quyt tm sa cha. ng li i mi ca ng c ra i t i hi i biu ng ton quc ln th VI. Cc i hi VII, VIII b sung v pht trin con ng i ln ch ngha x hi nc ta. Trng tm ca ng li i mi ca ta l i mi v kinh t. l s chuyn i t nn kinh t tp trung, bao cp chuyn sang nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng, c s qun l ca nh nc, theo nh hng x hi ch ngha. thc hin c i mi cn m bo n nh v chnh tr v cc lnh vc khc. Cng cuc i mi c ton ng, ton dn thc hin v ngy cng t c nhng thnh qu tt p.. i hi i biu ng ton quc ln th VIII (6-1996) tng kt v nh gi nhng thnh tu trong 10 nm i mi l to ln v c ngha quan trng. i hi cng ch ra nhng khuyt im, yu km. T nhng u khuyt im ni trn, i hi a ra ba quyt nh quan trng: Nc ta ra khi khng hong kinh t - x hi, nhng mt s mt cha vng chc. Nhim v ca chng ng u ca thi k qu l chun b tin cho cng nghip ha, hin i ha hon thnh, cho php chuyn sang giai on mi, y mnh cng nghip ha, hin i ha t nc. Con ng i ln ch ngha x hi nc ta ngy cng c xc nh r hn. Tuy nhin trong qu trnh thc hin vn cn mt s khuyt im ln v ko di dn n chch hng mt s lnh vc nhng mc khc nhau. nh gi nhng thnh tu 5 nm thc hin ngh quyt IX, i hi X (2006) khng nh chng ta t nhng thnh tu rt quan trng: Nn kinh t vt qua thi k suy gim, t tc tng trng kh cao, nm sau cao hn nm trc, bnh qun trong 5 nm (2001 - 2005) l 7,5% v pht trin tng i ton din. Vn ho v x hi c tin b trn nhiu mt; vic gn pht trin kinh t vi gii quyt cc vn x hi c chuyn bin tt, nht l trong cng cuc xo i, gim ngho; i sng cc tng lp nhn dn c ci thin. Chnh tr - x hi n nh, quc phng v an ninh c tng cng; quan h i ngoi c bc pht trin mi. Vic xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha c tin b trn c ba lnh vc lp php, hnh php v t php. Sc mnh khi i on kt ton dn tc c pht huy. Cng tc xy dng ng t mt s kt qu tch cc. i hi X khng nh: Hai mi nm qua, vi s n lc phn u ca ton ng, ton dn, ton qun, cng cuc i mi nc ta t nhng thnh tu to ln v c ngha lch s. t nc ra khi khng hong kinh t - x hi, c s thay i c bn v ton din. Kinh t tng trng kh nhanh; s nghip cng nghip ho, hin i ho, pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha ang y mnh. i sng nhn dn c ci thin r rt. H thng chnh tr v khi i on kt ton dn tc c cng c v tng cng. Chnh tr - x hi n nh. Quc phng v an ninh c gi vng. V th nc
142

ta trn trng quc t khng ngng nng cao. Sc mnh tng hp ca quc gia tng ln rt nhiu, to ra th v lc mi cho t nc tip tc i ln vi trin vng tt p. Nhn thc v ch ngha x hi v con ng i ln ch ngha x hi ngy cng sng t hn; h thng quan im l lun v cng cuc i mi, v x hi x hi ch ngha v con ng i ln ch ngha x hi Vit Nam hnh thnh trn nhng nt c bn. X hi x hi ch ngha m ng, Nh nc v nhn dn ta xy dng l mt x hi dn giu, nc mnh, cng bng, dn ch, vn minh; do nhn dn lm ch; c nn kinh t pht trin cao, da trn lc lng sn xut hin i v quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut; c nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc; con ngi c gii phng khi p bc, bt cng, c cuc sng m no, t do, hnh phc, pht trin ton din; cc dn tc trong cng ng Vit Nam bnh ng, on kt, tng tr, gip nhau cng tin b; c Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn di s lnh o ca ng Cng sn; c quan h hu ngh v hp tc vi cc nc trn th gii. i ln ch ngha x hi, chng ta phi pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha; y mnh cng nghip ho, hin i ho; xy dng nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc lm nn tng tinh thn ca x hi; xy dng nn dn ch x hi ch ngha, thc hin i on kt ton dn tc; xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn; xy dng ng trong sch, vng mnh; bo m vng chc quc phng v an ninh quc gia; ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t. Nhng thng li ca cng cuc i mi chng t con ng c lp dn tc v ch ngha x hi m chng ta la chn l ng n, ph hp vi quy lut tt yu ca lch s. ng Cng sn Vit Nam l ngi duy nht c kh nng lnh o cch mng x hi ch ngha Vit Nam, Ch nghi Mc-lnin v T tng H Ch minh l nn tng t tng, l kim ch nam chng ta vt qua mi th thch i ti mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng v vn minh. 2. NHNG BI HC KINH NGHIM CA LCH S 2.1. Nm vng ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi. c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi l si ch xuyn sut ton b cch mng Vit Nam t khi c ng, l ngn c bch chin, bch thng ca cch mng Vit Nam. c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi l t tng ch o xc nh ng n v gii quyt nhng vn chin lc v phng php cch mng. N va l ng lc, va l mc tiu ca cch mng Vit Nam. c lp dn tc l ngun sc mnh bn vng, rng ln ca cng ng dn tc. N l sc mnh ca ch, ngh lc, sc mnh tinh thn, tr tu, sc mnh vt cht. Tin ln ch ngha x hi l quy lut pht trin ca lch s. L lun v khoa hc cch mng l lt ch ngha t bn, xy dng ch ngha x hi. Ch ngha x hi l sc mnh ca xu th lch s, sc mnh ca giai cp cng nhn- giai cp trung tm ca thi i, giai cp c s mnh lch s l gii phng dn tc, gii phng x hi v loi ngi. c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi chnh l s kt hp vn dn tc vi vn giai cp ca giai cp cng nhn to nn ngun sc mnh ton din v v tn nhm chin thng tt c cc th lc phn ng, a dn tc i ln ch ngha x hi. Ch ngha x hi trc ht phi ginh thng li trong phm vi tng dn tc. Ch ngha x hi v dn tc khng th tch ri nhau. c lp dn tc gn lin ch ngha x hi l quy lut tng hp v ph bin. N va c qun trit, va chi phi mt cch quyt nh tt c vn chin lc v phng php cch mng, trn lnh vc t tng, chnh tr v t chc, an ninh v quc
143

phng, i ni v i ngoi, trong li sng v o c mi. Trn tt c cc lnh vc, trong mi giai on cch mng khi nghin cu gii quyt thc t u phi vn dng nhng quan im ca ch ngha x hi cn c vo iu kin thc t ca Vit Nam. Khng qun trit gii quyt vn c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi th mi vn cch mng s i ti sai lm. y cng l quy lut chung cho tt c cc cuc cch mng ca thi i hin nay, thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi. Vn kt hp c lp dn tc vi ch ngha x hi c Ch tich H Ch Minh xc nh ngay t khi mi tip thu ch ngha Mc-Lnin. Nh Ngi xc nh ng n dng li cch mng, ng vin c ng o cc tng lp nhn dn t chc cc phong tro u tranh cch mng tng bc a cch mng Vit Nam n thng li hon ton. Tt nhin c nhng lc chng ta gp nhng tn tht nng n, c nhng kh khn to ln do nhng sai lm khuyt im trn mt s mt ca ng. Nhng sai lm u l hu qu ca vic nhn thc v vn dng cha ng s kt hp c lp dn tc vi ch ngha x hi. 2.2. Cch mng l s nghip ca nhn dn Bi hc ny c c s l lun l quan im ca ch ngha Mc- Lnin v t tng H Ch Minh v vai tr ca qun chng nhn dn trong lch s, coi qun chng nhn dn l ngi lm nn lch s, l quy lut ph bin ca x hi loi ngi. Vi Vit Nam, t khng rng ngi khng ng li lun lun ng u vi nhng tn quc hng mnh v t ngho nn lc hu i ln ch ngha x hi th qui lut ny cng quan trng. Qun trit quan im ca ch ngha Mc- Lnin v k tha truyn thng ca dn tc coi Dn l gc ca nc , H Ch Minh nhn thc su sc sc mnh ca nhn dn. Ngi cho rng cch mng ch c th ginh c thng li nu c qun chng nhn dn tham gia, "Cch mng l cng vic ca dn chng, ch khng phi ca mt, hai ngi", "D mt ln khng dn cng chu, kh trm ln dn liu cng xong". H Ch Minh cao sc mnh ca nhn dn, ca dn tc, c bit l sc mnh ca ch ngha yu nc. Ton b s nghip cch mng Vit nam t khi c ng lnh o n nay nh thc hin tch cc chn l nn c thng li. Cch mng l s nghip cu nhn dn. Khng ai c th to ra cch mng khi nhn dn khng yu cu, khng ai c th p buc nhn dn lm cch mng. Do khng th chu ni ni nhc mt nc, nn c dn tc u ng ln chng xm lc. Do khng chu ni i ngho v bt cng nn ton nhn dn thy cn phi lm cch mng x hi ch ngha, phi i ln ch ngha x hi. Mu thun gay gt ca x hi lm cho nhn khng th sng nh c c na ng lng ng ln lm cch mng mi c cch mng dn tc dn ch nhn dn. Ch c nhn dn i hi xa b i ngho, gii phng trit ngi lao ng mi c cch mng x hi ch ngha. Cch mng l s nghip do nhn t lm ly. Sc mnh quyt nh ca cch mng l nhn dn khi ton dn ng dy th khng mt lc lng phn ng no c th ngn cn c. Khng sc mnh no ln hn nhn dn. Cch mng dn tc dn ch nhn dn v cch mng x hi ch ngha u do nhn dn lm nn. Nhn dn quyt nh tt c. Nhn dn khng tham gia th khng th thnh cng. Vai tr ca ngi lnh o l bit hng dn nhn dn nhn thc ng bn cht cc s kin, hin tng x hi v bit hnh ng, u tranh theo quy lut khch quan. i ngc li nguyn vng ca nhn dn hoc khng quan tm n li ch ca nhn dn th khng th tn ti vai tr lnh o cch mng. Nhn dn phi tn suy ngi lnh o ca mnh. Khng c ngi lnh o sng sut nhn dn khng th lt ch c v cng khng th xy dng ch mi thnh cng. ng cng sn Vit Nam l ngi lnh o nh th.
144

Cch mng l s nghip v nhn dn. Mc tiu trc mt v lu di ca cch mng u v li ch ca nhn. Ngoi li ch nhn dn, cch mng khng c li ch no khc. Nhng ngi cng sn u lun lun tm nim v li ch nhn dn m chin u hi sinh, v nhn dn phc v. Cch mng t nhn dn m ra, do nhn dn lm ly, v li ch ca nhn dn l ba vn thng nht nhau tc ng nhau to nn tnh cht nhn dn tnh cht bao trm ton b qu trnh cch mng ng thi to nn sc mn v ch ca cch mng. Thy r iu mi c th thc hin vai tr lnh o cch mng. Trong cch mng dn tc dn ch nhn dn v chin tranh cch mng Vit Nam, ng ta lun lun nhn mnh yu t nhn dn nn thc hin ton dn khi ngha, chin tranh nhn dn. Nhng tht bi, vt vp phn nhiu do thiu quan im nhn dn. Trong cch mng x hi ch ngha, ng ta lnh o nhn dn t c nhng thnh cng quan trng. Nhng c lc gii quyt khng ng quy lut nn ri vo sai lm. ng li i mi bt ngun t nhn dn. Nhn dn khng nhng i hi i mi m cn to tin cho ng li i mi ra i. Phng chm: mi hot ng ca ng u phi ly dn lm gc c nhn mnh l cch khc phc thiu st trc i ng quan im cch mng l s nghip qun chng. Khu hiu: dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra cng c ra i theo phng chm qun trit hn n vai tr ca nhn dn trong cch mng x hi ch ngha. Pht huy quyn lm ch ca nhn dn va l mc tiu va l ng lc ca cch mng x hi ch ngha nc ta. ng trc thi c v nguy c hin nay, mun pht huy thun li, khc phc kh khn, chng tham nhng v tiu cc thc hin cng nghip ha, hin i ha t nc khng c cch no khc ngoi vic ng phi da vo nhn dn. Nhn dn rt sng sut, nn nhn dn s tm ra hnh thc, bin php thc y s nghip cch mng pht trin. ng ta lun lun ng vng trn lp trng cng nhn xem xt v gii quyt quan im qun chng trong cch mng Vit Nam. Tuy nhin, trong lnh o cn khc phc t tng theo ui qun chng; khc phc tnh t pht v Chnh ph. 2.3. Khng ngng cng c v tng cng khi i on kt; kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i C s l lun ca bi hc ny l quan im ca ch ngha Mc- Lnin coi cch mng l s nghip ca qun chng, c bit l quan im ca H Ch Minh v i on kt dn tc. H Ch Minh quan tm n mi vn , nhng vn on kt c Ngi quan tm nhiu nht v: "on kt, on kt, i on kt, thnh cng, thnh cng, i thnh cng". Kinh nghim ny cn da trn truyn thng yu nc, nhn i, tinh thn on kt cng ng ca dn tc Vit Nam. Khi i on kt dn tc ch c hnh thnh trn c s li ch chung ton dn tc v ph hp vi li ch ring ca mi giai cp v tng lp trong x hi trn tng chng ng pht trin. on kt c nhiu cp khc nhau: on kt trong ng, on kt dn tc, on kt quc t. Phi on kt theo nhng nguyn tc nht nh. on kt trong ng l nhn t quan trng nht on kt dn tc v on kt quc t. ng ta lun lun coi bo v on kt thng nht trong ng c tm quan trng nh bo v con ngi ca mt mnh v dy cng xy dng khi on kt . on kt phi trn c s kt hp mt cch thch hp u tranh vi xy dng. Nhng yu t gy mt on kt lun lun tim n di nhiu hnh thc ca ch ngha c nhn, nu c c hi l n tri dy ph phch. Khi cch mng gp kh khn, khi gp tht bi, mt s ngi thng li cho ngi khc; khi cch mng thng li, khi cng vic thnh cng th tranh cng ca nhau... Ch ngha c nhn, nh c di d sinh si ny n,
145

sinh ra trm th sai lm, lch lc dn ti mt on kt. V vy, phi c ng li chnh tr ng n, phi c nhng nguyn tc t chc, c c ch hot ng, c cng tc gio dc, rn luyn mi c on kt trong ng. Nh gii quyt tt nhng vn trn nn ng ta gi vng on kt ni b. Nhng lc cch mng gp kh khn cng nh lc thng li, nhng ngi cng sn u gn b vi nhau trn tnh ng ch, cng chung mc tiu, l tng, nguyn hin thn cho s nghip c lp dn tc v ch ngha x hi ca T quc, ca nhn dn. Uy tn ca ng i vi dn tc do nhiu yu t to nn, on kt ni b l mt yu t quan trng nhn dn tin tng v tp hp chung quanh ngn c cch mng ca ng. thc hin on kt dn tc, trc ht ng phi chng t ng li ng n ca mnh trc qun chng l p ng cc nguyn vng c bn ca nhn dn, ph hp vi qui lut khch quan ca x hi; phi th hin ng l ngi i din chn chnh cho li ch ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc. Mun on kt dn tc phi on kt trn nn tng ca khi lin minh gia giai cp cng nhn v giai cp nng dn v tng lp tri thc. y l nng ct on kt cc giai cp v tng lp khc, on kt cc dn tc anh em trong i gia nh Vit Nam, on kt tn gio, ng phi yu nc... Trong khi thc hin on kt phi c u tranh khc phc hn ch, nhng tiu cc; ng thi trong trong mi thi k cch mng phi tm c nhng im c bn th hin s tng ng, thng nht v li ch ca tt c cc b phn, cc tng lp, cc giai cp ca khi on kt dn tc. Mun on kt phi c nhng hnh thc t chc v phng php hot ng thch hp. Hnh thc Mt trn dn tc thng nht v cc on th, cc hi qun chng nm trong Mt trn l ph hp nht ca cch mng Vit Nam. Khi on kt dn tc d rng ri n u v bng hnh thc g cng u phi m bo hai nguyn tc c ngha quyt nh: da trn khi lin minh cng nhn, nng dn v tr thc; t di s lnh o ca ng Cng sn. Khng bao gi c on kt chung chung ngoi nguyn tc. on kt dn tc s khng c ngha, khng c tc dng khi khng bo m hai nguyn tc ni trn. Lch s cch mng Vit Nam t khi c ng lnh o, tri qua nhiu th thch quyt lit, khi i on kt dn tc cng m rng v ngy cng cng c vng chc. on kt dn tc cn l c s m rng on kt quc t. Cch mng mt nc l b phn ca cch mng th gii nn cn s ng tnh v ng h ca th gii, cn c on kt quc t. Do c im nc ra, on kt quc t li cng quan trng. on kt quc t lm tng th v lc ca cch mng Vit Nam ln nhiu ln, lm cho cch mng Vit Nam gim tn tht v thc y nhanh qu trnh ginh thng li. i vi quc t, trc ht phi on kt cc ng Cng sn v cng nhn, on kt vi cc nc x hi ch ngha, on kt vi cc lc lng cch mng, c lp dn tc,lc lng ha bnh v tin b x hi trn th gii. C s thc hin on kt quc t l ng li cch mng Vit Nam chnh ngha v nhn o; dn tc Vit Nam kin cng bt khut; mc tiu u tranh khng ch v li ch ca dn tc mnh m cn v ha bnh, c lp, dn ch v tin b x hi ca c th gii. on kt quc t, ng phi c ng li i ngoi ph hp vi hon cnh Vit Nam v th gii trong tng giai on lch s. Trc y, on kt quc t ginh c lp dn tc. Ngy nay, on kt xy dng v bo v T quc x hi ch ngha.

146

Hin nay th gii v Vit Nam c nhiu thay i. ng ta c ng li i ngoi m rng, a dng ha, a phng ha, theo tinh thn Vit Nam mun l bn ca tt c cc nc trong cng th gii phn u v ha bnh, c lp v pht trin... on kt trong ng, on kt dn tc, on kt quc t tc ng tch cc ln nhau thc hin kt hp sc mnh trong nc vi sc mnh quc t, sc mnh dn tc vi sc mnh thi i to nn sc mnh tng hp ca cch mng Vit Nam. on kt trong ng l iu kin quyt nh thc hin thnh cng v pht huy hiu qu khi on kt ni trn. 2.4. S lnh o ng n ca ng l nhn t quyt nh bo m thng li ca cch mng Vit Nam - C s l lun ca bi hc ny l quan im ca ch ngha Mc- Lnin v s mnh lch s ca giai cp cng nhn, v vai tr ca ng cng sn, v mi quan h gia vn giai cp v vn dn tc trong cch mng v sn, l t tng H Ch Minh v ng cng sn Vit Nam v vai tr lnh o ca ng i vi cch mng Vit Nam. Thng li ca cch mng do nhiu nhn t to nn nhng nhn t quyt nh l s lnh o ca ng. ng Cng sn Vit Nam l b tham mu ca cch mng Vit Nam. Nm 1930, ng Cng sn Vit Nam thnh lp, cch mng Vit Nam chuyn sang bc ngot v i: kt thc cuc khng hong ng li cu nc v m ra thi k c dn tc i theo ngn c ca ng. T n nay, di s lnh o ca ng, cch mng Vit Nam vt qua nhiu th thch, kh khn thc hin mc tiu c lp dn tc v ch ngha x hi. Vai tr lnh o ca ng c th hin vic ng ra ng li, ch trng ng n; bit tp hp, t chc, ng vin lc lng cch mng; bit s dng ng li v phng php u tranh phong ph, linh hot thc hin ng li thnh cng. Sau khi ginh c chnh quyn, ng c thm sc mnh ca chnh quyn tin hnh cch mng dn ch nhn dn v cch mng x hi ch ngha. xng ng l nhn t quyt nh ca cch mng, trc ht ng phi vng mnh. V vy, phi xy dng ng vng mnh c v chnh tr, t tng v t chc. ng ta lun lun gio dc v rn luyn ng vin v o c, li sng; thng xuyn nhn mnh t ph bnh; thc hin nguyn tc tp trung dn ch; thc hin k lut nghim minh trong ng. Xy dng ng trong sch v vng mnh l qu trnh kin tr thc hin nhng nguyn tc xy dng ng kiu mi. Ngy nay, ng vn l nhn t quyt nh bo m thng li ca s nghip i mi, bo m thc hin mc tiu; dn giu, nc mnh, x hi cng bng, vn minh. Lch s chng minh, dn tc ta xc nhn, khng c lc lng chnh tr no c th thay th vai tr lnh o ca ng Cng sn. V vy, khng th chp nhn ci gi l a nguyn, a ng ph nh vai tr lnh o a ng. Xy dng, chnh n ng l mt nhim v then cht hin nay ca cng tc xy dng ng nng cao nng lc lnh o v sc chin u ca ng ngang tm vi nhim v mi. y l th thch y kh khn v phc tp v phi nng cao trnh l lun chnh tr, trnh khoa hc k thut, trnh t chc, phm cht o c v li sng trong hon cnh ng cm quyn, thc hin kinh t th trng, hi nhp quc t v cch mng th gii ang ri vo thai tro nghim trng. L lun v xy dng ng phi c nng ln trnh mi ph hp vi c im mi ang din ra. Xy dng, chnh n ng cn l cuc u tranh khc phc nhng quan im sai lm hay i lp, nht l khc phc nhng biu hin suy thoi v o c v li sng ca ng vin cng c v nng cao lng tin ca nhn dn i vi ng.
147

Yu cu mi ca cch mng i hi ng phi nng cao nng lc lnh o v sc chin u mi thc hin c s mnh lch s ca mnh, xng ng l nhn t quyt nh bo m mi thng li ca cch mng Vit Nam,. Cu hi: 1. Ni dung v ngha nhng thng li to ln ca cch mng Vit Nam di s lnh o ca ng cng sn Vit Nam? 2. Chng minh rng, c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi l ngn c bch chin bch thng ca cch mng Vit Nam? 3. Vai tr ca nhn dn trong cch mng Vit Nam? 4. Ti sao ni: s lnh o ca ng l nhn t hng u bo m thng li ca cch mng Vit Nam?

MC LC
LINIU.........................................1 Bi1(6)...........................................2 CHNGHADUYVTKHOAHC..........................2 1.VTCHT........................................2 1.1.Bnchtcathgii.........................2 1.1.2.Quanimcachnghaduyvt.............2 1.2.1.Quannimcaccnhtrithcduyvt trcMc..........................................3 1.2.2.QuannimtrithcMcLninvvtcht..4 1.3.1.nhnghavnng.........................5 1.3.2.Ngungccavnng......................5 1.3.3.Nhnghnhthcvnngcbncavtcht ...................................................5 1.3.4.Vnngvngimn....................6 1.4.1.Nhngquanimkhcnhau...................6 1.4.1.QuannimcaTrithcMcLnin...........7 1.5.1.Nhngquanimkhcnhau...................7 1.5.2.QuanimtrithcMcLninvtnhthng nhtcathgii..................................8 2.THC.........................................8 2.1.Phmtrthc...............................8 2.1.1Nhngquanimkhcnhau....................8 2.1.2.QuanimcatrithcMcLnin...........9 2.2.Ngungccathc.........................9 2.2.1Nhngquanimkhcnhau....................9 Trithcduytmcho:thclbnnguynctnh clp,tsinhranhtinhthnthgii,tn tiu,hocngsiunhnchchatn tntitrongcthconngi...................9 2.2.1QuanimcachnghaMcLnin............9
148

2.3. Bn cht ca thc .................................................10 2.3.1 Khi qut v l lun phn nh ca Lnin .........10 2.3.2 Phn nh ca c ngi vi hin thc khch quan........................................................................................10 3. QUAN H GIA VT CHT V THC............................11 3.1. Nhng quan im khc nhau......................................11 3.2. Quan im t r i t hc Mc- Lnin ............................11 Bi 2 (8) ..................................................................................13 NHNG NGUYN L V QUY LUT C BN...............................13 CA PHP BIN CHNG DUY VT.............................................13 1. HAI NGUYN L CA PHP BIN CHNG DUY VT..........13 1.1. Nguyn l v mi l i n h ph bin .......................13 1.2. Nguyn l v s pht tr i n ....................................14 2. TH GI I VN NG V PHT TRIN THEO QUY LUT.15 2.1. Phm tr , quy lut ...................................................15 2.2. Quy lut t nhin v quy lut x hi .................16 2.3. Tnh khch quan ca quy lu t v vai t r ca con ngi . ....................................................................................16 3. NHNG QUY LUT C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT..........................................................................................17 3.1. Quy lut thng nht v u tranh ca cc mt i lp (QL mu thun) .....................................................17 3.1.1 . Ni dung ca quy lu t ........................................17 3.1.3 . Mt s lo i mu thun..........................................18 3.1.4 . V tr , ngha phng php lun ca quy lut mu thun..............................................................................19 3.2. Quy lut chuyn ho t s thay i v lng dn n s thay i v cht v ngc l i (g i tt l quy lu t lng - cht) ...............................................19 3.2.1 . Nhng ni dung c bn ca quy lut .................19 3.2.2 . Mi quan h bin chng gia lng v cht .. .20 3.2.3 . Nhng hnh thc ca bc nhy vt ..................21 3.2.4 . V tr v ngha phng php lun ca quy lu t ........................................................................................22 3.3. Quy lut ph nh ca ph nh..............................22 3.3.1 . Ph nh bin chng..............................................22 3.3.2 . Ni dung c bn ca quy lut ph nh ca ph nh.........................................................................................23 3.3.3 . V tr , ngha phng php lun ca quy lut ................................................................................................24 Cu hi n tp bi 2.........................................................24 Bi 3 (6) ................................................................................25 NHN THC LUN KHOA HC ...................................................25 V HOT NG THC TIN CA CON NGI .........................25
149

1. BN CHT CA NHN THC .........................................25 1.1. Nhng quan im khc nhau ................................25 1.2. Quan nim v bn cht nhn thc ca tr it hc Mc-Lnin......................................................................25 2. THC TIN V VAI TR CA N I VI NHN THC ......................................................................................26 2.1. Phm tr "thc tin" .........................................26 2.2. Vai tr ca thc t in i vi nhn thc ........27 3. HAI GIAI ON CA QU TRNH NHN THC ...............28 3.1. Trc quan sinh ng (nhn thc cm tnh) ........28 3.2. T duy tru tng (nhn thc l t nh) .............28 3.3. S thng nht bin chng gia nhn thc cm tnh, nhn thc l tnh vi thc t in ....................29 4. VN CHN L........................................................29 4.1. Khi nim chn l ..............................................29 4.2. Mt s c trng ca chn l ...........................30 5. QUAN H GIA I MI NHN THC VI I MI X HI NC TA............................................................30 5.2. Ni dung v phng hng i mi nhn thc....31 5.3. Phi lm g i mi nhn thc......................31 Bi 4 (4) .........................................................................32 T NHIN V X HI........................................................32 NHNG NH HNG CA MI TRNG SINH THI............32 V DN S I VI X HI...........................................32 1. TC NG QUA LI GIA T NHIN V X HI.........32 2. MI TRNG SINH THI V NH HNG CA N I VI X HI...................................................................33 2.1. Mi trng sinh thi .......................................33 2.2. Vai tr ca mi trng sinh thi i vi x hi. ...............................................................................33 3. DN S V NH HNG CA N I VI X HI.....35 3.1. Vai tr ca dn s i vi x hi ....................35 3.2. S bng n dn s hin nay............................36 3.3. Ngn chn s gia tng dn s.............................37 Bi 5 (7) .........................................................................38 LNH VC KINH T CA I SNG X HI........................38 V NHNG QUY LUT C BN .............................................38 CA S VN NG V PHT TRIN CA X HI................38 1. LNH VC KINH T CA I SNG X HI................38 1.1. Sn xut ra vt cht l yu cu khch quan ca s tn ti v pht tr in x hi ................................38 1.1.1. Quan im ca ch ngha duy tm v ch ngha duy vt siu hnh........................................................38 1.1.2. Quan im ca tr it hc Mc - Lnin.............38
150

1.2.1. Cu trc ca phng thc sn xut ...............38 1.2.2. Vai tr ca phng thc sn xut .................39 2. NHNG QUY LUT C BN CA S VN NG V PHT TRIN CA X HI.........................................................40 2.1.Quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi tr nh lc lng sn xut .....................................40 2.1.1. Tnh cht v tr nh ca lc lng sn xut ......................................................................................40 2.1.2. Mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut. ...............................................................40 2.2. Quy lut v mi l in h bin chng gia c s h tng-kin trc thng tng....................................41 2.2.2. Quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng.................................................42 2.2.2. S vn dng quy lut ca ng ta trong ng l i i mi...................................................................43 Bi 6 (6) .........................................................................44 CU TRC X HI ............................................................44 GIAI CP V CC T CHC CHNH TR-X HI...................44 1. KHI NIM V HAI LOI CU TRC X HI................44 1.1. Cu trc x hi cha c giai cp......................44 1.2. Cu trc x hi c giai cp...............................44 2. GIAI CP V U TRANH GIAI CP............................45 2.1. Vn giai cp...................................................45 2.1.1. nh ngha giai cp..........................................45 2.1.2. Kt cu giai cp..............................................46 2.2. Vn u tranh giai cp..................................46 2.2.1. nh ngha u tranh giai cp........................46 2.2.2. Vai tr ca u tranh giai cp......................47 2.3. u tranh giai cp ca giai cp v sn...........47 3. NH NC .................................................................49 3.1. Ngun gc, bn cht v chc nng ca nh nc ......................................................................................49 3.1.1. Ngun gc Nh nc...........................................49 Nhng Nh nc xut hin sm nht khong t 3200 n 4000 nm trc cng nguyn.................................49 Nh nc ra i sau khi x hi th tc nguyn thu tan r. Nguyn nhn ra i ca nh nc l: khi ch t h ra i, x hi c s phn chia giai cp, mu thun giai cp khng th iu ho. Nguy c cc giai cp tiu dit nhau, tiu dit c x hi xut hin. thot khi thm ha nh nc ra i. "Nh nc l sn phm v biu hin ca nhng mu thun giai cp khng th iu ha c" ...............49
151

Trong lch s c bn kiu Nh nc ca bn giai cp thng tr x hi. Lc u l nh nc ch n, l sn phm ca mu thun khng th iu ha gia giai cp ch n c giai cp n l. Sau l nh nc phong kin, nh nc t sn v nh nc v sn. .............................................................................49 3.1.2. Bn cht ca Nh nc.....................................49 Nh nc l mt kiu t chc x hi ca x hi c giai cp, n l mt b my c h thng t chc cht ch tc ng vo mi mt ca i sng x hi nhm bo v l i ch v a v x hi ca giai cp thng tr. Nh nc bao gi cng l ca mt giai cp nht nh, khng c Nh nc ca nhiu giai cp v cng khng c ci gi l Nh nc ton dn. Nh nc thng l ca giai cp thng tr v kinh t, nh giai cp ny cng tr thnh giai cp thng tr v chnh tr, c thm cng c n p v bc lt giai cp khc, bo v l i ch giai cp mnh. .................49 V bn cht nh nc Ph.ngghen vit: Nh nc chng qua ch l mt b my ca mt giai cp ny dng trn p mt giai cp khc, l b my dng duy tr s thng tr ca giai cp ny i vi giai cp khc, l c quan quyn lc ca mt giai cp i vi ton x hi, l cng c chuyn chnh ca mt giai cp. "Nh nc ni chung, ch l s phn nh, di hnh thc tp trung, ca nhng nhu cu kinh t ca giai cp thng tr trong sn xut. l bn cht ca nh nc theo nguyn ngha, tc nh nc ca giai cp bc lt . ..............................49 Vy c th nh ngha: nh nc l thit ch quan trng nht ca kin trc thng tng, l b phn c bn nht ca h thng chnh tr, gm b my quan l iu, qun i, nh t, cnh st do giai cp thng tr t chc ra thc hin quyn lc chnh tr v l i ch kinh t ca giai cp mnh. .........................50 Vn dng vo nc ta, ng ta xc nh nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam mang bn cht giai cp cng nhn Vit Nam. Do c im ca nc ta nn: Nh nc ta l cng c ch yu thc hin quyn lm ch ca nhn dn, l Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn. Nh nc ta l Nh nc php quyn x hi ch ngha. Cn xy dng c ch vn hnh ca Nh nc, bo m nguyn tc tt c quyn lc nh nc u thuc v nhn dn. ..............................50
152

(Tuy nhin cng c trng hp, nh nc gi c mt mc c lp no i vi c hai giai cp i ch, khi cuc u tranh gia chng t ti th cn bng nht nh; hoc nh nc cng c th thc hin s tha hip v quyn l i tm thi gia nhng giai cp chng l i mt giai cp khc. Nhng trng hp trn l c tnh cht ngoi l v tm thi) . ..........................................................................50 3.1.3. c trng ca Nh nc...................................50 Bn cht ca nh nc th hin ba c trng c bn:...............................................................................50 Mt l, Nh nc qun l dn c trn mt vng lnh th nht nh. Nh nc hnh thnh trn c s s phn chia dn c theo lnh th c tr (trong x hi th tc th s phn chia dn c theo huyt thng). Quyn lc Nh nc c hiu lc vi mi thnh vin trong bin gii quc gia bt k h thuc huyt thng no. Mi nh nc c xc nh bng mt bin gii quc gia. ......................................................................50 Hai l, s thit lp mt quyn lc cng cng. Nh nc c mt b my quyn lc chuyn nghip mang tnh cng ch i vi mi thnh vin trong x hi, gm nhng i v trang c bit (quan i, cnh st, t nh bo, to n, tr i giam, nh t. . . ) v b my qun l hnh chnh. Nh nc thc hin quyn lc ca mnh trn c s sc mnh cng bc ca php lut v dng cc thit ch bo lc php lut c thc thi . .............................................................50 Ba l, nh nc hnh thnh h thng thu kho duy tr v tng cng b my thng tr. Thu l mt ch ng gp c t nh cht cng bc v kinh t i vi x hi nui sng b my cai tr. ............50 3.1.4. Hai chc nng c bn ca Nh nc.................50 Chc nng i ni ca nh nc nhm duy tr trt t kinh t, chnh tr v trt t x hi theo l i ch giai cp mnh. ............................................................50 Chc nng i ngoi ca nh nc nhm bo v lnh th quc gia v thc hin cc mi quan h vi cc quc gia khc nh: chng xm lc bo v lnh th hoc xm lc m rng lnh th; thit lp cc quan h trao i kinh t, vn ho, khoa hc.. . pht tr in t nc...............................................50 C hai chc nng trn u c t in hnh ng thi phc v cho l i ch ca giai cp thng tr, trong
153

 chc nng i ni quyt nh t nh cht chc nng i ngoi; ngc l i t nh cht v nhng nhu cu ca chc nng i ngoi c tc ng mnh m tr l i chc nng i ni. .......................................................50 3.2. Nh nc x hi ch ngha...................................50 3.2.1. Nh nc x hi ch ngha l nh nc kiu mi.................................................................................50 3.2.2. Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam51 4. DN TC, QUAN H DN TC......................................51 4.1. Qu tr nh hnh thnh dn tc.............................51 4.1.1. Khi nim dn tc............................................51 4.1.2. Qu tr nh hnh thnh dn tc..........................51 4.2. Tnh giai cp ca vn dn tc v dn tc Vit Nam ......................................................................53 4.2.1. Tnh giai cp ca vn dn tc..................53 Trong cc thi k lch s vn dn tc v giai cp lun lun c mi quan h hu c vi nhau:...............53 - Thi k ch ngha t bn ang ln, cc phong tro dn tc u mang ni dung chng phong kin v khng nh vai tr ca giai cp t sn. Vn dn tc lc ny mang t nh cht ca giai cp t sn cp tin. ...53 - Bc sang thi k ch ngha quc th giai cp t sn i p bc cc dn tc thuc a v n p cc phong tro t do dn ch ca qun chng nhn dn trong nc. Trong iu kin giai cp v sn nm ngn c dn tc nn cc phong tro dn tc u mang t nh cht giai cp v sn, khi giai cp v sn phi t vn ln thnh giai cp dn tc, phi t mnh tr thnh dn tc.........................................53 - Do vn dn tc lun lun c tnh giai cp, nn cc vn chnh tr trong mt dn tc, quc gia nh: Nh nc, php lut, ng phi, mi quan h gia cc dn tc. . . u phc v l i ch ca giai cp cm quyn...............................................................53 4.2.2. Dn tc Vit Nam ..............................................53 Ngoi c im hnh thnh sm nh ni trn, dn tc Vit Nam cn c nhng c im sau y:...........53 - L mt cng ng a sc tc gm 54 dn tc anh em cng chung sng, dng nc v gi nc lu di. Do , to nn truyn thng ho hp dn tc, khng c chin tranh dn tc trong lch s. Cha ng ta thu xa cn nng quan h dn tc thnh quan h gia nh, thng qua hn nhn on kt dn tc. ........53
154

- T khi c ng, truyn thng on kt, ho hp dn tc c nng ln mt cht lng mi. ng ta tng kt v coi nh l mt trong nhng bi hc ln a cch mng Vit Nam i t thng l i ny n thng l i khc. .....................................................53 ng ta trong Vn kin i hi X khng nh: i on kt ton dn tc trn nn tng l in minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc, di s lnh o ca ng, l ng l i chin lc ca cch mng Vit Nam; l ngun sc mnh, ng lc ch yu v l nhn t c ngha quyt nh bo m thng l i bn vng ca s nghip xy dng v bo v T quc.......................................53 5. GIA NH ..................................................................53 5.1. Khi nim, lch s gia nh...............................53 5.2. V tr ca gia nh trong s pht tr in ca x hi .................................................................................53 5.3. Gia nh di ch ngha x hi ..........................54 5.3.1. Nhng tin ra i gia nh mi x hi ch ngha..............................................................................54 5.3.2. c im ca gia nh x hi ch ngha........54 Cu hi n tp bi 6...................................................54 Bi 7 (3) .........................................................................54 CON NGI, NHN CCH, .................................................54 MI QUAN H GIA C NHN V X HI............................55 1. BN CHT CON NGI................................................55 1.1. Khi nim v con ngi.......................................55 1.2. Bn cht con ngi..............................................55 2. NHN CCH .................................................................56 2.1. Khi nim v cc yu t nh hng n nhn cch...............................................................................56 2.1.1. Khi nim nhn cch.........................................56 2.1.2. Cu trc ca nhn cch....................................56 2.2. Nhng t in v qu tr nh hnh thnh nhn cch ca con ngi mi x hi ch ngha Vit Nam ............56 2.2.1. Nhng tin ...................................................56 2.2.2. Qu tr nh hnh thnh nhn cch con ngi mi x hi ch ngha Vit Nam ............................................57 3. QUAN H GIA C NHN VI TP TH, C NHN V X HI................................................................................58 3.1. Quan h gia c nhn vi tp th......................58 3.1.1. Khi nim c nhn v tp th.........................58 3.1.2. Quan h gia c nhn v tp th....................58 3.2. Quan h gia c nhn vi x hi ......................59
155

Xy dng quan h ng n gia c nhn v x hi ...60 Cu hi n tp bi 7 ..................................................60 Bi 8 (5) .........................................................................60 THC X HI.................................................................60 1. NI DUNG, BN CHT V TNH C LP TNG I CA THC X HI.......................................................61 1.1. thc x hi l s phn nh tn ti x hi ...61 1.2. Tnh giai cp ca thc x hi ........................62 1.3. thc dn tc.....................................................62 1.4. Tnh c lp tng i ca thc x hi ........62 2. CC HNH THI THC X HI.................................63 2.1. thc chnh tr ..................................................63 2.2. thc php quyn................................................64 2.3. thc o c.....................................................65 2.4. thc khoa hc...................................................65 2.4. thc tn gio...................................................66 Cu hi n tp bi 8...................................................67 Bi 9 (3) .........................................................................67 THI I HIN NAY V QU TRNH CCH MNG TH GII . 67 1. THI I V NI DUNG C BN CA THI I.......67 2. CC GIAI ON CA THI I.................................68 3. NHNG MU THUN C BN V C IM CA THI I NGY NAY ................................................................69 Bi 10 (5) .......................................................................73 CH NGHA T BN .............................................................73 1. CH NGHA T BN T DO CNH TRANH .....................73 2. CH NGHA T BN C QUYN ..................................78 3. A V LCH S CA CH NGHA T BN .....................82 Cu hi: ...........................................................................82 Bi 11 (4) .......................................................................83 CH NGHA X HI.............................................................83 1. TNH TT YU V NHNG C TRNG C BN CA CH NGHA X HI.................................................................83 2. CNG CUC I MI XY DNG CH NGHA X HI. . .85 Bi 12 (3) .......................................................................89 THI K QU LN CH NGHA X HI..........................89 1. TNH TT YU CA THI K QU LN CH NGHA X HI...........................................................................89 2. QA LN CH NGHA X HI B QUA CH T BN ................................................................................89 3. THI K QU LN CH NGHA X HI VIT NAM ......................................................................................91 BI 13 (5) ......................................................................94 T TNG H CH MINH ...................................................94
156

1. NGUN GC V QU TRNH HNH THNH, PHT TRIN T TNG H CH MINH ......................................................94 2. NI DUNG C BN CA T TNG H CH MINH .......95 3. HC TP V VN DNG T TNG H CH MINH ......100 Bi 14 (5) ......................................................................102 NG LI V CHNH SCH KINH T CA ........................102 NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM ..................102 1. S HU V T LIU SN XUT V THNH PHN KINH T TRONG THI K QU LN ch ngha x hi VIT NAM ....................................................................102 2. CNG NGHIP HO, HIN I HO ..........................105 3. PHT TRIN KINH T TH TRNG ............................108 4. QUAN H PHN PHI V CC HNH THC THU NHP CH YU TRONG THI K QU .........................................110 5. QUAN H KINH T QUC T.......................................111 Bi 15 (3) ......................................................................113 I MI V KIN TON H THNG CHNH TR..................113 1. KHI NIM, NI DUNG, PHNG HNG I MI H THNG CHNH TR...........................................................113 2. THC HIN V PHT HUY DN CH X HI CH NGHA ....................................................................................117 3. THC HIN V PHT HUY DN CH GN LIN VI TNG CNG PHP CH X HI CH NGHA .............................119 Cu hi n tp bi 15................................................119 Bi 16 (3) ......................................................................120 CHNH SCH X HI.........................................................120 1. CHNH SCH X HI NC TA - V TR, VAI TR V QUAN H CA N VI CHNH SCH KINH T ............120 2. PHNG HNG, QUAN IM V NHNG NHIM V CH YU CA CHNH SCH X HI NC TA HIN NAY .....121 Bi 17 (3) ......................................................................125 CHNH SCH I NGOI...................................................125 CA NG V NH NC VIT NAM ..................................125 1. TM QUAN TRNG CA CHNH SCH I NGOI CA NG V NH NC TA.................................................125 2. MC TIU, NI DUNG CHNH SCH I NGOI CA NG V NH NC TA.................................................126 3. NHIM V I NGOI CA NG V NH NC TA. .126 4. PHNG CHM C BN CA HOT NG I NGOI ....................................................................................127 Cu hi ...........................................................................128 Bi 18 (5) ......................................................................129 NG CNG SN VIT NAM - I TIN PHONG .................129 CA GIAI CP CNG NHN, I BIU TRUNG THNH ..........129
157

LI CH CA GIAI CP CNG NHN,................................129 NHN DN LAO NG V CA C DN TC .........................129 1. VAI TR CA NG CNG SN VIT NAM ..................129 2. S RA I CA NG CNG SN VIT NAM L TT YU LCH S, L BC NGOT V I CA CCH MNG VIT NAM ......................................................................129 3. NG CNG SN VIT NAM - I TIN PHONG CA GIAI CP CNG NHN VIT NAM, I BIU TRUNG THNH LI CH CA GIAI CP CNG NHN, NHN DN LAO NG V CA C DN TC ......................................................134 Cu hi n tp bi 18...................................................137 Bi 19 (5) ......................................................................137 NHNG THNG LI TO LN V BI HC ...........................137 KINH NGHIM CA CCH MNG VIT NAM ............................137 DO NG CNG SN LNH O ..........................................137 1. NHNG THNG LI TO LN CA CCH MNG VIT NAM ....................................................................................137 2. NHNG BI HC KINH NGHIM CA LCH S..............143 LI NI U ......................................................................1 Bi 1(6) ...........................................................................2 CH NGHA DUY VT KHOA HC .............................................2 1. VT CHT ....................................................................2 1.1. Bn cht ca th gii ...........................................2 1.1.2. Quan im ca ch ngha duy vt.......................2 1.2. Phm tr vt cht .............................................3 1.2.1. Quan nim ca cc nh tr it hc duy vt trc Mc ........................................................................3 1.2.2. Quan nim tr it hc Mc-Lnin v vt cht ...4 1.3. Vn ng l phng thc tn ti ca vt cht 5 1.3.1. nh ngha vn ng............................................5 1.3.2. Ngun gc ca vn ng.....................................5 1.3.3. Nhng hnh thc vn ng c bn ca vt cht .......................................................................................5 1.3.4. Vn ng v ng im n...................................6 1.4. Khng gian v thi gian....................................6 1.4.1. Nhng quan im khc nhau................................6 1.4.1. Quan nim ca Trit hc Mc-Lnin..................7 1.5. Tnh thngnht ca th gii ............................7 1.5.1. Nhng quan im khc nhau................................7 1.5.2. Quan im tr it hc Mc-Lnin v tnh thng nht ca th gii ..........................................................8 2. THC .......................................................................8 2.1. Phm tr thc.....................................................8 2.1.1 Nhng quan im khc nhau..................................8
158

2.1.2. Quan im ca tr it hc Mc-Lnin..................9 2.2. Ngun gc ca thc ...........................................9 2.2.1 Nhng quan im khc nhau..................................9 Trit hc duy tm cho: thc l bn nguyn c tnh c lp, t sinh ra nh tinh thn th gii , tn ti u , hoc ng siu nhn ch cha t n tn ti trong c th con ngi. ..............................9 2.2.1 Quan im ca ch ngha Mc-Lnin.....................9 2.3. Bn cht ca thc............................................10 2.3.1 Khi qut v l lun phn nh ca Lnin........10 2.3.2 Phn nh ca c ngi vi hin thc khch quan...............................................................................10 3. QUAN H GIA VT CHT V THC .........................11 3.1. Nhng quan im khc nhau..................................11 3.2. Quan im tr it hc Mc-Lnin .........................11 3.3. ngha phng php lun ca mi quan h gia vt cht v thc ..................................................11 Bi 2 (8) .........................................................................13 NHNG NGUYN L V QUY LUT C BN ............................13 CA PHP BIN CHNG DUY VT.........................................13 1. HAI NGUYN L CA PHP BIN CHNG DUY VT.........13 1.1. Nguyn l v mi l in h ph bin....................13 1.2. Nguyn l v s pht tr in ................................14 2. TH GII VN NG V PHT TRIN THEO QUY LUT. 15 2.1. Phm tr, quy lut ..............................................15 2.2. Quy lut t nhin v quy lut x hi ...............16 2.3. Tnh khch quan ca quy lut v vai tr ca con ngi. ...........................................................................16 3. NHNG QUY LUT C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT................................................................................17 3.1. Quy lut thng nht v u tranh ca cc mt i lp (QL mu thun)................................................17 3.1.1. Ni dung ca quy lut ....................................17 3.1.3. Mt s loi mu thun.....................................18 3.1.4. V tr , ngha phng php lun ca quy lut mu thun......................................................................19 3.2. Quy lut chuyn ho t s thay i v lng dn n s thay i v cht v ngc l i (gi tt l quy lut lng - cht) ...........................................19 3.2.1. Nhng ni dung c bn ca quy lut ...............19 3.2.2. Mi quan h bin chng gia lng v cht...20 3.2.3. Nhng hnh thc ca bc nhy vt.................21 3.2.4. V tr v ngha phng php lun ca quy lut ...............................................................................22
159

3.3. Quy lut ph nh ca ph nh...........................22 3.3.1. Ph nh bin chng..........................................22 3.3.2. Ni dung c bn ca quy lut ph nh ca ph nh................................................................................23 3.3.3. V tr , ngha phng php lun ca quy lut ......................................................................................24 Cu hi n tp bi 2...................................................24 Bi 3 (6) .......................................................................25 NHN THC LUN KHOA HC ..............................................25 V HOT NG THC TIN CA CON NGI.......................25 1. BN CHT CA NHN THC .........................................25 1.1. Nhng quan im khc nhau ................................25 1.2. Quan nim v bn cht nhn thc ca tr it hc Mc-Lnin......................................................................25 2. THC TIN V VAI TR CA N I VI NHN THC ......................................................................................26 2.1. Phm tr "thc tin" .........................................26 2.2. Vai tr ca thc t in i vi nhn thc ........27 3. HAI GIAI ON CA QU TRNH NHN THC ...............28 3.1. Trc quan sinh ng (nhn thc cm tnh) ........28 3.2. T duy tru tng (nhn thc l t nh) .............28 3.3. S thng nht bin chng gia nhn thc cm tnh, nhn thc l tnh vi thc t in ....................29 4. VN CHN L........................................................29 4.1. Khi nim chn l ..............................................29 4.2. Mt s c trng ca chn l ...........................30 5. QUAN H GIA I MI NHN THC VI I MI X HI NC TA............................................................30 5.1 Thc tin cch mng i hi i mi nhn thc ...................................................................................30 5.2. Ni dung v phng hng i mi nhn thc....31 5.3. Phi lm g i mi nhn thc......................31 Bi 4 (4) .........................................................................32 T NHIN V X HI........................................................32 NHNG NH HNG CA MI TRNG SINH THI............32 V DN S I VI X HI...........................................32 1. TC NG QUA LI GIA T NHIN V X HI.........32 1.1. Khi nim t nhin v x hi ..........................32 1.2. S tc ng bin chng gia tnhin v x hi ...................................................................................32 2. MI TRNG SINH THI V NH HNG CA N I VI X HI...................................................................33 2.1. Mi trng sinh thi .......................................33
160

2.2. Vai tr ca mi trng sinh thi i vi x hi. ...............................................................................33 3. DN S V NH HNG CA N I VI X HI.....35 3.1. Vai tr ca dn s i vi x hi ....................35 3.2. S bng n dn s hin nay............................36 3.3. Ngn chn s gia tng dn s.............................37 Cu hi n tp bi 4................................................37 Bi 5 (7) .........................................................................38 LNH VC KINH T CA I SNG X HI........................38 V NHNG QUY LUT C BN .............................................38 CA S VN NG V PHT TRIN CA X HI................38 1. LNH VC KINH T CA I SNG X HI................38 1.1. Sn xut ra vt cht l yu cu khch quan ca s tn ti v pht tr in x hi ................................38 1.1.1. Quan im ca ch ngha duy tm v ch ngha duy vt siu hnh........................................................38 1.1.2. Quan im ca tr it hc Mc - Lnin.............38 1.2. Cu trc v vai tr ca phng thc sn xut ...................................................................................38 1.2.1. Cu trc ca phng thc sn xut ...............38 1.2.2. Vai tr ca phng thc sn xut .................39 2. NHNG QUY LUT C BN CA S VN NG V PHT TRIN CA X HI.........................................................40 2.1.Quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi tr nh lc lng sn xut .....................................40 2.1.1. Tnh cht v tr nh ca lc lng sn xut ......................................................................................40 2.1.2. Mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut. ...............................................................40 2.2. Quy lut v mi l in h bin chng gia c s h tng-kin trc thng tng....................................41 2.2.2. Quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng.................................................42 2.2.2. S vn dng quy lut ca ng ta trong ng l i i mi...................................................................43 Cu hi n tp bi 5................................................44 Bi 6 (6) .........................................................................44 CU TRC X HI ............................................................44 GIAI CP V CC T CHC CHNH TR-X HI...................44 1. KHI NIM V HAI LOI CU TRC X HI................44 1.1. Cu trc x hi cha c giai cp......................44 1.2. Cu trc x hi c giai cp...............................44 2. GIAI CP V U TRANH GIAI CP............................45 2.1. Vn giai cp...................................................45
161

2.1.1. nh ngha giai cp..........................................45 2.1.2. Kt cu giai cp..............................................46 2.2. Vn u tranh giai cp..................................46 2.2.1. nh ngha u tranh giai cp........................46 2.2.2. Vai tr ca u tranh giai cp......................47 2.3. u tranh giai cp ca giai cp v sn...........47 3. NH NC .................................................................49 3.1. Ngun gc, bn cht v chc nng ca nh nc ......................................................................................49 3.1.1. Ngun gc Nh nc...........................................49 Nhng Nh nc xut hin sm nht khong t 3200 n 4000 nm trc cng nguyn.................................49 Nh nc ra i sau khi x hi th tc nguyn thu tan r. Nguyn nhn ra i ca nh nc l: khi ch t h ra i, x hi c s phn chia giai cp, mu thun giai cp khng th iu ho. Nguy c cc giai cp tiu dit nhau, tiu dit c x hi xut hin. thot khi thm ha nh nc ra i. "Nh nc l sn phm v biu hin ca nhng mu thun giai cp khng th iu ha c" ...............49 Trong lch s c bn kiu Nh nc ca bn giai cp thng tr x hi. Lc u l nh nc ch n, l sn phm ca mu thun khng th iu ha gia giai cp ch n c giai cp n l. Sau l nh nc phong kin, nh nc t sn v nh nc v sn. .............................................................................49 3.1.2. Bn cht ca Nh nc.....................................49 Nh nc l mt kiu t chc x hi ca x hi c giai cp, n l mt b my c h thng t chc cht ch tc ng vo mi mt ca i sng x hi nhm bo v l i ch v a v x hi ca giai cp thng tr. Nh nc bao gi cng l ca mt giai cp nht nh, khng c Nh nc ca nhiu giai cp v cng khng c ci gi l Nh nc ton dn. Nh nc thng l ca giai cp thng tr v kinh t, nh giai cp ny cng tr thnh giai cp thng tr v chnh tr, c thm cng c n p v bc lt giai cp khc, bo v l i ch giai cp mnh. .................49 V bn cht nh nc Ph.ngghen vit: Nh nc chng qua ch l mt b my ca mt giai cp ny dng trn p mt giai cp khc, l b my dng duy tr s thng tr ca giai cp ny i vi giai cp khc, l c quan quyn lc ca mt giai cp i vi ton x hi, l cng c chuyn chnh
162

ca mt giai cp. "Nh nc ni chung, ch l s phn nh, di hnh thc tp trung, ca nhng nhu cu kinh t ca giai cp thng tr trong sn xut. l bn cht ca nh nc theo nguyn ngha, tc nh nc ca giai cp bc lt . ..............................49 Vy c th nh ngha: nh nc l thit ch quan trng nht ca kin trc thng tng, l b phn c bn nht ca h thng chnh tr, gm b my quan l iu, qun i, nh t, cnh st do giai cp thng tr t chc ra thc hin quyn lc chnh tr v l i ch kinh t ca giai cp mnh. .........................50 Vn dng vo nc ta, ng ta xc nh nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam mang bn cht giai cp cng nhn Vit Nam. Do c im ca nc ta nn: Nh nc ta l cng c ch yu thc hin quyn lm ch ca nhn dn, l Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn. Nh nc ta l Nh nc php quyn x hi ch ngha. Cn xy dng c ch vn hnh ca Nh nc, bo m nguyn tc tt c quyn lc nh nc u thuc v nhn dn. ..............................50 (Tuy nhin cng c trng hp, nh nc gi c mt mc c lp no i vi c hai giai cp i ch, khi cuc u tranh gia chng t ti th cn bng nht nh; hoc nh nc cng c th thc hin s tha hip v quyn l i tm thi gia nhng giai cp chng l i mt giai cp khc. Nhng trng hp trn l c tnh cht ngoi l v tm thi) . ..........................................................................50 3.1.3. c trng ca Nh nc...................................50 Bn cht ca nh nc th hin ba c trng c bn:...............................................................................50 Mt l, Nh nc qun l dn c trn mt vng lnh th nht nh. Nh nc hnh thnh trn c s s phn chia dn c theo lnh th c tr (trong x hi th tc th s phn chia dn c theo huyt thng). Quyn lc Nh nc c hiu lc vi mi thnh vin trong bin gii quc gia bt k h thuc huyt thng no. Mi nh nc c xc nh bng mt bin gii quc gia. ......................................................................50 Hai l, s thit lp mt quyn lc cng cng. Nh nc c mt b my quyn lc chuyn nghip mang tnh cng ch i vi mi thnh vin trong x hi, gm nhng i v trang c bit (quan i, cnh st, t nh bo, to n, tr i giam, nh t. . . ) v b
163

my qun l hnh chnh. Nh nc thc hin quyn lc ca mnh trn c s sc mnh cng bc ca php lut v dng cc thit ch bo lc php lut c thc thi . .............................................................50 Ba l, nh nc hnh thnh h thng thu kho duy tr v tng cng b my thng tr. Thu l mt ch ng gp c t nh cht cng bc v kinh t i vi x hi nui sng b my cai tr. ............50 3.1.4. Hai chc nng c bn ca Nh nc.................50 Chc nng i ni ca nh nc nhm duy tr trt t kinh t, chnh tr v trt t x hi theo l i ch giai cp mnh. ............................................................50 Chc nng i ngoi ca nh nc nhm bo v lnh th quc gia v thc hin cc mi quan h vi cc quc gia khc nh: chng xm lc bo v lnh th hoc xm lc m rng lnh th; thit lp cc quan h trao i kinh t, vn ho, khoa hc.. . pht tr in t nc...............................................50 C hai chc nng trn u c t in hnh ng thi phc v cho l i ch ca giai cp thng tr, trong chc nng i ni quyt nh t nh cht chc nng i ngoi; ngc l i t nh cht v nhng nhu cu ca chc nng i ngoi c tc ng mnh m tr l i chc nng i ni. .......................................................50 3.2. Nh nc x hi ch ngha...................................50 3.2.1. Nh nc x hi ch ngha l nh nc kiu mi.................................................................................50 3.2.2. Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam51 4. DN TC, QUAN H DN TC......................................51 4.1. Qu tr nh hnh thnh dn tc.............................51 4.1.1. Khi nim dn tc............................................51 4.1.2. Qu tr nh hnh thnh dn tc..........................51 4.2. Tnh giai cp ca vn dn tc v dn tc Vit Nam ......................................................................53 4.2.1. Tnh giai cp ca vn dn tc..................53 Trong cc thi k lch s vn dn tc v giai cp lun lun c mi quan h hu c vi nhau:...............53 - Thi k ch ngha t bn ang ln, cc phong tro dn tc u mang ni dung chng phong kin v khng nh vai tr ca giai cp t sn. Vn dn tc lc ny mang t nh cht ca giai cp t sn cp tin. ...53 - Bc sang thi k ch ngha quc th giai cp t sn i p bc cc dn tc thuc a v n p cc phong tro t do dn ch ca qun chng nhn dn
164

trong nc. Trong iu kin giai cp v sn nm ngn c dn tc nn cc phong tro dn tc u mang t nh cht giai cp v sn, khi giai cp v sn phi t vn ln thnh giai cp dn tc, phi t mnh tr thnh dn tc.........................................53 - Do vn dn tc lun lun c tnh giai cp, nn cc vn chnh tr trong mt dn tc, quc gia nh: Nh nc, php lut, ng phi, mi quan h gia cc dn tc. . . u phc v l i ch ca giai cp cm quyn...............................................................53 4.2.2. Dn tc Vit Nam ..............................................53 Ngoi c im hnh thnh sm nh ni trn, dn tc Vit Nam cn c nhng c im sau y:...........53 - L mt cng ng a sc tc gm 54 dn tc anh em cng chung sng, dng nc v gi nc lu di. Do , to nn truyn thng ho hp dn tc, khng c chin tranh dn tc trong lch s. Cha ng ta thu xa cn nng quan h dn tc thnh quan h gia nh, thng qua hn nhn on kt dn tc. ........53 - T khi c ng, truyn thng on kt, ho hp dn tc c nng ln mt cht lng mi. ng ta tng kt v coi nh l mt trong nhng bi hc ln a cch mng Vit Nam i t thng l i ny n thng l i khc. .....................................................53 ng ta trong Vn kin i hi X khng nh: i on kt ton dn tc trn nn tng l in minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc, di s lnh o ca ng, l ng l i chin lc ca cch mng Vit Nam; l ngun sc mnh, ng lc ch yu v l nhn t c ngha quyt nh bo m thng l i bn vng ca s nghip xy dng v bo v T quc.......................................53 5. GIA NH ..................................................................53 5.1. Khi nim, lch s gia nh...............................53 5.2. V tr ca gia nh trong s pht tr in ca x hi .................................................................................53 5.3. Gia nh di ch ngha x hi ..........................54 5.3.1. Nhng tin ra i gia nh mi x hi ch ngha..............................................................................54 5.3.2. c im ca gia nh x hi ch ngha........54 Cu hi n tp bi 6...................................................54 Bi 7 (3) .........................................................................54 CON NGI, NHN CCH, .................................................54 MI QUAN H GIA C NHN V X HI............................55
165

1. BN CHT CON NGI................................................55 1.1. Khi nim v con ngi.......................................55 1.2. Bn cht con ngi..............................................55 2. NHN CCH .................................................................56 2.1. Khi nim v cc yu t nh hng n nhn cch...............................................................................56 2.1.1. Khi nim nhn cch.........................................56 2.1.2. Cu trc ca nhn cch....................................56 2.2. Nhng t in v qu tr nh hnh thnh nhn cch ca con ngi mi x hi ch ngha Vit Nam ............56 2.2.1. Nhng tin ...................................................56 2.2.2. Qu tr nh hnh thnh nhn cch con ngi mi x hi ch ngha Vit Nam ............................................57 3. QUAN H GIA C NHN VI TP TH, C NHN V X HI................................................................................58 3.1. Quan h gia c nhn vi tp th......................58 3.1.1. Khi nim c nhn v tp th.........................58 3.1.2. Quan h gia c nhn v tp th....................58 3.2. Quan h gia c nhn vi x hi ......................59 Xy dng quan h ng n gia c nhn v x hi ...60 Cu hi n tp bi 7 ..................................................60 Bi 8 (5) .........................................................................60 THC X HI.................................................................60 1. NI DUNG, BN CHT V TNH C LP TNG I CA THC X HI.......................................................61 1.1. thc x hi l s phn nh tn ti x hi ...61 1.2. Tnh giai cp ca thc x hi ........................62 1.3. thc dn tc.....................................................62 1.4. Tnh c lp tng i ca thc x hi ........62 2. CC HNH THI THC X HI.................................63 2.1. thc chnh tr ..................................................63 2.2. thc php quyn................................................64 2.3. thc o c.....................................................65 2.4. thc khoa hc...................................................65 2.4. thc tn gio...................................................66 Cu hi n tp bi 8...................................................67 Bi 9 (3) .........................................................................67 THI I HIN NAY V QU TRNH CCH MNG TH GII . 67 1. THI I V NI DUNG C BN CA THI I .......67 1.1. C s xc nh v phn chia thi i .............67 1.2. Ni dung c bn ca thi i hin nay..........68 2. CC GIAI ON CA THI I .................................68 3. NHNG MU THUN C BN V C IM CA THI I NGY NAY ................................................................69
166

3.1. Nhng mu thun c bn ca thi i hin nay ...................................................................................69 3.2. c im v xu th ch yu trong giai on hin nay ca thi i ...............................................71 Bi 10 (5) .......................................................................73 CH NGHA T BN .............................................................73 1. CH NGHA T BN T DO CNH TRANH .....................73 1.1. Sn xut hng ha v s ra i ca ch ngha t bn........................................................................73 1.2. Bn cht ca ch ngha t bn.........................74 1.3. Qu tr nh lu thng t bn, s phn chia ga tr thng d trong x hi t bn v c im ca ch ngha t bn t do cnh tranh...........................77 2. CH NGHA T BN C QUYN ..................................78 2.1. Nhng c im kinh t chnh tr c bn ca ch ngha t bn c quyn nh nc.......................78 2.2. Ch ngha t bn c quyn nh nc...............80 3. A V LCH S CA CH NGHA T BN .....................82 3.1. Ch nha t bn to ra nhng nhn t mi thc y s pht tr in kinh t ........................................82 3.2. Ch nha t bn gy ra nhng hu qu nng n cho nhn loi .............................................................82 3.3. Ch nha t bn to ra nhng tin vt cht y v tin x hi chn mui cho s ra i ca x hi mi...........................................................82 Cu hi: ...........................................................................82 Bi 11 (4) .......................................................................83 CH NGHA X HI.............................................................83 1. TNH TT YU V NHNG C TRNG C BN CA CH NGHA X HI.................................................................83 1.1. Tnh tt yu ra i ca ch ngha x hi ......83 1.2. Nhng c trng ca ch ngha x hi .............84 2. CNG CUC I MI XY DNG CH NGHA X HI. . .85 2.1. Tnh tt yu ca cng cuc i mi xy dng ch ngha x hi ........................................................85 2.2. Tnh hnh i mi cc nc x hi ch ngha ...................................................................................85 2.3. Cng cuc i mi Vit Nam ..........................86 Su nguyn tc c bn trong qu tr nh i mi.....87 Bi 12 (3) .......................................................................89 THI K QU LN CH NGHA X HI..........................89 1. TNH TT YU CA THI K QU LN CH NGHA X HI...........................................................................89
167

2. QA LN CH NGHA X HI B QUA CH T BN ................................................................................89 2.1. Kh nng qu ln ch ngha x hi b qua ch ngha t bn........................................................89 2.2. Nhng iu kin qu ln ch ngha x hi b qua ch ngha t bn.....................................90 2.3. Ni dung ca thi k qu ln ch ngha x hi ............................................................................90 3. THI K QU LN CH NGHA X HI VIT NAM ......................................................................................91 3.1. c im c bn ca thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam ............................................91 3.2. Mc tiu v phng hng c bn ca qu tr nh xy dng ch ngha x hi trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam .....................................92 Cu hi n tp bi 12...............................................93 BI 13 (5) ......................................................................94 T TNG H CH MINH ...................................................94 1. NGUN GC V QU TRNH HNH THNH, PHT TRIN T TNG H CH MINH ......................................................94 1.1. Ngun gc t tng H Ch Minh......................94 1.2. Qu tr nh hnh thnh v pht tr in t tng H Ch Minh................................................................95 2. NI DUNG C BN CA T TNG H CH MINH .......95 2.1 nh ngha............................................................95 2.2. T tng H Ch Minh v gii phng dn tc, gii phng giai cp, gii phng con ngi ............96 3. HC TP V VN DNG T TNG H CH MINH ......100 3.1. Hc tp v vn dng t tng H Ch Minh l nhim v ca ton ng v ton dn......................100 3.2. Rn luyn phm cht chnh tr, o c, l i sng k thut vin, nhn vin nghip v theo t tng H Ch Minh ..................................................100 Bi 14 (5) ......................................................................102 NG LI V CHNH SCH KINH T CA ........................102 NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM ..................102 1. S HU V T LIU SN XUT V THNH PHN KINH T TRONG THI K QU LN ch ngha x hi VIT NAM ....................................................................102 1.1. S hu v cc hnh thc s hu.....................102 1.2. Thnh phn kinh t trong thi k qu . .102 1.3. Chnh sch i vi tng thnh phn kinh t .................................................................................104 2. CNG NGHIP HO, HIN I HO ..........................105
168

2.2. Tnh tt yu, tc dng ca cng nghip ha 105 2.2. Mc tiu, quan im ca cng nghip ha, hin i ha nc ta ....................................................105 2.3. Ni dung c bn ca cng nghip ha, hin i ha............................................................................106 3. PHT TRIN KINH T TH TRNG ............................108 3.1. Tnh tt yu khch quan v s cn thit pht tr in kinh t hng ho ..........................................108 3.2. c im ca nn kinh t hng ho nc ta .................................................................................109 3.3. Quan im v gii php pht tr in kinh t th trng ca ng ta .................................................109 3.4. Cc iu kin v gii php pht tr in kinh t hng ho Vit Nam ...............................................110 4. QUAN H PHN PHI V CC HNH THC THU NHP CH YU TRONG THI K QU .........................................110 4.1. V tr ca vn phn phi thu nhp...........110 4.2. Mt s nguyn tc phn phi nc ta hin nay ..........................................................................110 4.3. Cc hnh thc thu nhp ch yu.....................111 5. QUAN H KINH T QUC T.......................................111 5.1. S cn thit m rng quan h kinh t quc t Vit Nam ..............................................................111 5.2. Nhng nguyn tc v hnh thc kinh t i ngoi ch yu hin nay...........................................112 5.4. Nhng iu kin v gii php m rng hiu qu quan h kinh t quc t .........................................113 Bi 15 (3) ......................................................................113 I MI V KIN TON H THNG CHNH TR..................113 1. KHI NIM, NI DUNG, PHNG HNG I MI H THNG CHNH TR...........................................................113 1.1. Khi nim h thng chnh tr ........................113 1.2. Ni dung, phng hng c bn nhm i mi, kin ton h thng chnh tr ..................................114 2. THC HIN V PHT HUY DN CH X HI CH NGHA ....................................................................................117 2.1. Quan nim v dn ch......................................117 2.2. Dn ch l bn cht ca ch x hi ch ngha, mc tiu ng lc ca cng cuc i mi . 118 3. THC HIN V PHT HUY DN CH GN LIN VI TNG CNG PHP CH X HI CH NGHA .............................119 Cu hi n tp bi 15................................................119 Bi 16 (3) ......................................................................120 CHNH SCH X HI.........................................................120
169

1. CHNH SCH X HI NC TA - V TR, VAI TR V QUAN H CA N VI CHNH SCH KINH T ............120 1.1. V tr , vai tr ca chnh sch x hi ..........120 1.2. Quan h gia chnh sch x hi vi chnh sch kinh t ...................................................................120 2. PHNG HNG, QUAN IM V NHNG NHIM V CH YU CA CHNH SCH X HI NC TA HIN NAY 121 ..... 2.1. Phng hng....................................................121 2.2. Nm quan im ch o.....................................121 Bi 17 (3) ......................................................................125 CHNH SCH I NGOI...................................................125 CA NG V NH NC VIT NAM ..................................125 1. TM QUAN TRNG CA CHNH SCH I NGOI CA NG V NH NC TA.................................................125 2. MC TIU, NI DUNG CHNH SCH I NGOI CA NG V NH NC TA.................................................126 2.1. Mc tiu ca chnh sch i ngoi ................126 2.2. Ni dung ca chnh sch i ngoi ..............126 3. NHIM V I NGOI CA NG V NH NC TA. .126 4. PHNG CHM C BN CA HOT NG I NGOI ....................................................................................127 4.1. Bo m l i ch dn tc chn chnh, kt hp nhun nhuyn ch ngha yu nc vi ch ngha quc t ca giai cp cng nhn......................................127 4.2. Gi vng c lp t ch, t lc t cng, y mnh a dng ho, a phng ho quan h quc t ..............................................................................127 4.3. Nm vng hai mt hp tc v u tranh trong quan h quc t ......................................................128 4.4. Tham gia m rng hp tc khu vc, ng thi m rng quan h vi cc nc trn th gii .......128 Cu hi ...........................................................................128 Bi 18 (5) ......................................................................129 NG CNG SN VIT NAM - I TIN PHONG .................129 CA GIAI CP CNG NHN, I BIU TRUNG THNH ..........129 LI CH CA GIAI CP CNG NHN,................................129 NHN DN LAO NG V CA C DN TC .........................129 1. VAI TR CA NG CNG SN VIT NAM ..................129 2. S RA I CA NG CNG SN VIT NAM L TT YU LCH S, L BC NGOT V I CA CCH MNG VIT NAM ......................................................................129 2.1. S phn ho giai cp Vit Nam ...................129 2.2. Hai mu thun c bn ca x hi Vit Nam 130 ....
170

2.3. S khng hong v ng l i cu nc trc khi ng ra i .......................................................131 2.4. Ch tch H Ch Minh-Ngi sng lp v rn luyn ng Cng sn Vit Nam ...............................131 3. NG CNG SN VIT NAM - I TIN PHONG CA GIAI CP CNG NHN VIT NAM, I BIU TRUNG THNH LI CH CA GIAI CP CNG NHN, NHN DN LAO NG V CA C DN TC ......................................................134 3.1. Lun lun gi vng v tng cng bn cht giai cp cng nhn ca ng..................................135 3.2. ng ra ng l i , chnh sch ng n, ph hp vi quy lut khch quan v thc tin Vit Nam, ph hp vi nguyn vng ca nhn dn..........135 3.3. Thng xuyn cng c v tng cng mi quan h gia ng vi qun chng..................................136 3.4. ng lun lun coi trng cng tc xy dng ng v chnh tr, t tng v t chc; lun lun xy dng, chnh n ngang tm vi nhim v trong cc giai on cch mng .............................136 Cu hi n tp bi 18...................................................137 Bi 19 (5) ......................................................................137 NHNG THNG LI TO LN V BI HC ...........................137 KINH NGHIM CA CCH MNG VIT NAM ............................137 DO NG CNG SN LNH O ..........................................137 1. NHNG THNG LI TO LN CA CCH MNG VIT NAM ....................................................................................137 1.1. Cch mng Thng Tm ginh chnh quyn v tay nhn dn trn c nc......................................138 1.2. Gi vng chnh quyn cch mng, nh thng cuc chin tranh xm lc ca quc Php (1945 1954).........................................................................139 1.3. Kt hp cch mng x hi ch ngha min Bc v cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam, tin hnh cuc khng chin chng M, cu nc ginh thng l i hon ton......................................140 1.4. Xy dng v bo v t quc x hi ch ngha trn c nc............................................................141 2. NHNG BI HC KINH NGHIM CA LCH S..............143 2.1. Nm vng ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi. .....................................................................143 2.2. Cch mng l s nghip ca nhn dn............144 2.3. Khng ngng cng c v tng cng khi i on kt; kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i ...................................................................145
171

172