Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

UVOD

TEHNIKO CRTANJE SA KOMPJUTERSKOM GRAFIKOM

Predavanja Lekcija 1

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

UVOD

SADRAJ PREDMETA Sadraj predmeta Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom obuhvata tri celine: Nacrtnu geometriju Tehniko crtanje Kompjutersku grafiku

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

UVOD

TEHNIKO CRTANJE U MAINSTVU Za uspeno odvijanje procesa projektovanja, konstruisanja, izrade i kontrole proizvoda neophodno je usklaeno delovanje svih uesnika u tom procesu To se moe postii samo odgovarajuom razmenom informacija Jedan od najboljih naina razmene informacija u tehnici je grafika komunikacija primenom tehnikih crtea Tehniki crte predstavlja univerzalni jezik komunikacije tehnikih lica u oblasti mainstva Tehniko crtanje je tehnika disciplina koja omoguava da se trodimenzionalni objekat prikae u ravni crtea

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

UVOD

TEHNIKO CRTANJE U MAINSTVU Osnovni cilj mainskog tehnikog crtanja je da se kroz crte ili skup crtea u potpunosti jednoznano definiu oblik, funkcija, dimenzije, vrsta obrade, materijal, kvalitet i druge karakteristike mainskih delova i sklopova U tehnikom crtanju predmeti se prikazuju tako da se jednostavno mogu odrediti sve dimenzije predmeta Za razumevanje tehnikog crtea u mainstvu potrebno je da tehniki crte bude jasan, pregledan i precizan Tehniko crtanje se bazira na principima nacrtne geometrije, u kombinaciji sa pravilima tehnikog crtanja, koja su propisana radi postizanja jednobraznosti

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

UVOD

STANDARDI Proces stvaranja i primene pravila u cilju postizanja jednobraznosti i bolje razmene informacija naziva se standardizacija, a propisana pravila su standardi Primenom standarda postiu se sledei ciljevi:
poboljanje kvaliteta proizvoda, pogodan izbor raznih parametara i drugih karakteristika industrijskih proizvoda, poveanje ekonominosti, otklanjanje nesporazuma u trgovini, zatita interesa potroaa, olakana razmenljivost mainskih delova i sklopova uvoenjem tipizacije i unifikacije

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

UVOD

STANDARDI

Standardi mogu biti:

meunarodni (ISO standardi), nacionalni (nemaki DIN, ruski GOST, ameriki

ANSI standardi itd.),

interni (npr. fabriki standardi)

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

UVOD

STANDARDI Pravila tehnikog crtanja su definisana nacionalnim standardima koji su usklaeni sa meunarodnim standardima ISO (International Standard Organisation) Sve industrijski razvijene zemlje imaju nacionalne standarde Srpske standarde donosi Institut za standardizaciju Srbije i oni imaju status Zakona koji se mora primenjivati Pored oblika, dimenzija, materijala, kvaliteta i ostalih osobina proizvoda, standardima se takoe propisuje nain oznaavanja, izgled tehnike dokumentacije, pakovanje, transport i dr. Oznake srpskih standarda poinju skraenicom SRPS

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

UVOD

STANDARDI Srpski standardi se oznaavaju prema sledeoj strukturi:

SRPS X. XX. XXX

Broj standarda - trocifren broj Grupa - jednocifren broj Glavna grupa - veliko slovo abecede Grana - veliko slovo abecede SRP - srpski S - standard

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

UVOD

STANDARDI Najznaajniji SRPS standardi za tehniko crtanje

Naslov Tehniko pismo Formati crtea Razmere Opti principi prikazivanja Zaglavlja Sastavnice Kotiranje Tolerancije oblika i poloaja Oznaavanje stanja povrina Oznaka SRPS A.A0.101, SRPS A.A0.102, SRPS A.A0.103 SRPS A.A0.104 SRPS A.A0.106 SRPS A.A0.110 SRPS M.A0.040 SRPS M.A0.041 SRPS A.A0.114 SRPS M.A1.243 SRPS M.A0.065

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

OPTI STANDARDI U TEHNIKOM CRTANJU

TEHNIKO PISMO (SRPS A.A0.101, 102 i 103) Za ispisivanje natpisa, oznaka i brojeva u tehnikim crteima koristi se tehniko pismo Tehniko pismo sadri mala i velika slova irilice, latinice i grkog alfabeta, arapske i rimske cifre i znake interpunkcije Tehniko pismo moe biti pravo ili koso, pod uglom od 15 prema vertikali Sve veliine tehnikog pisma odreuju se u zavisnosti od nazivne visine h velikih slova i brojeva

Mainski fakultet u Kragujevcu

10

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

TEHNIKO PISMO (SRPS A.A0.101, 102 i 103)

Standardom su propisane nazivne visine h tehnikog pisma: 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14 i 20 mm Nazivna visina tehnikog pisma odreuje se prema veliini raspoloivog prostora, pri emu se vodi rauna o lepoti i preglednosti crtea

Mainski fakultet u Kragujevcu

11

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

TEHNIKO PISMO (SRPS A.A0.101, 102 i 103) Veliine tehnikog pisma

Karakteristike Visina velikih slova Visina malih slova Rastojanje izmeu slova ili brojki Najmanje rastojanje izmeu osnovnih linija Najmanje rastojanje izmeu rei Debljina linija h c a b e d Tip A (14/14)h (10/14)h (2/14)h (22/14)h (6/14)h (1/14)h Tip B (10/10)h (7/10)h (2/10)h (16/10)h (6/10)h (1/10)h

Mainski fakultet u Kragujevcu

12

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

TEHNIKO PISMO (SRPS A.A0.101, 102 i 103)

irilino pismo tipa B - koso Latinino pismo tipa B - koso

Mainski fakultet u Kragujevcu

13

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Tehniki crtei se crtaju na formatima hartije odreenog odnosa duine stranica i standardnih veliina Korienje standardnih formata omoguuje:
racionalno korienje papira jednobrazno previjanje lake uvanje u arhivama

Mainski fakultet u Kragujevcu

14

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104) Kao osnovni format uzet je pravougaonik ija je povrina
1000 841

a b = 1 m2
Odnos stranica je

1 m2

a :b = 2
Iz tih uslova izraunate su duine stranica a=1189 mm i b=841 mm
841 1000 1189

Mainski fakultet u Kragujevcu

15

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Osnovni format je oznaen sa A0 Manji formati se dobijaju polovljenjem veeg formata po duoj stranici, a njihove oznake su A1, A2, A3 i A4

Mainski fakultet u Kragujevcu

16

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Oznake formata osnovnih veliina A0 A1 A2 A3 A4

Mere, mm

Oznake formata produenih veliina A3 3 A3 4 A4 3 A4 4 A4 5

Mere, mm

841 1189 594 841 420 594 297 420 210 297

420 891 420 1189 297 630 297 841 297 1051

Mainski fakultet u Kragujevcu

17

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104) Kod svih formata, osim kod formata A4, dua stranica je horizontalna Prostor za crtanje na svakom formatu je ogranien okvirom crtea
Oznaka formata A0, A1 A2, A3, A4 Okvir crtea, mm Normalna irina 20 10 Najmanja irina 10 7

Mainski fakultet u Kragujevcu

18

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Kada je potrebno kopije crtea odlagati u registratore i slino, onda se du leve ivice okvira crtea ostavlje polje za buenje i odlaganje
Uokviravanje formata A2

Mainski fakultet u Kragujevcu

19

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104) Oznake za centriranje

Na svim formatima moraju biti ucrtane etiri oznake za centriranje, radi lakeg postavljanja crtea prilikom fotokopiranja i sl. Oznake za centriranje se ucrtavaju na krajevima dve ose simetrije opseenog formata i to linijama debljine 0,5 mm, poev od ivice opseenog formata i duine oko 5 mm preko okvira crtea

Mainski fakultet u Kragujevcu

20

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104) Oznake za orijentaciju

Radi lakeg postavljanja obrasca mogu se ucrtati oznake za orijentaciju u obliku strelica, jedna na kraoj, a druga na duoj strani, i to u istoj liniji kao i oznake za centriranje

Mainski fakultet u Kragujevcu

21

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Na formatima moe biti ucrtana referentna metrika skala bez brojki, minimalne duine 100 mm, podeljena na podeljke od po 10 mm i irine 5 mm

Da bi se olakalo opsecanje, na uglovima formata za crtee ucrtavaju se oznake za opsecanje u vidu dve kratke crte duine od oko 10 mm

Mainski fakultet u Kragujevcu

22

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104) Sistem referentne mree Na svim veliinama formata moe biti ucrtan sistem referentne mree radi lakeg pronalaenja detalja, unoenja izmena i sl. Broj podataka mora biti deljiv sa dva Duina podeljka referentne mree ne sme biti manja od 25 mm, a ni vea od 75 mm Podeljci referentne mree du vertikalnih strana obrazaca obeleavaju se velikim slovima abecede (u smeru odozgo nadole), a du horizontalnih strana brojevima (u smeru sleva nadesno) Slova i brojevi se piu uspravno

Mainski fakultet u Kragujevcu

23

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104) Sistem referentne mree

Mainski fakultet u Kragujevcu

24

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

ZAGLAVLJA ZA CRTEE (SRPS M.A0.040)

Svaki tehniki crte mora imati zaglavlje koje slui za upisivanje osnovnih podataka potrebnih za oznaavanje, razvrstavanje i upotrebu crtea Zaglavlje je uokvireni deo povrine u donjem desnom uglu crtea Osnovni podaci koje mora sadrati zaglavlje su:
naziv crtea razmera broj crtea naziv firme u kojoj je crte izraen imena i potpisi osoba odgovornih za crte
Mainski fakultet u Kragujevcu

25

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

ZAGLAVLJA ZA CRTEE (SRPS M.A0.040) Zaglavlje za crtee detalja

Mainski fakultet u Kragujevcu

26

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

ZAGLAVLJA ZA CRTEE (SRPS M.A0.040) Zaglavlje za crte sklopa sa sastavnicom oblika A

Mainski fakultet u Kragujevcu

27

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

SASTAVNICE (SRPS M.A0.041)

Sastavnica je popis svih standardnih i nestandardnih delova i materijala koji su potrebni za sastavljanje celine prikazane crteom Kada se sastavnica koristi na crteu koji ima zaglavlje, tada se ona crta iznad zaglavlja i ispunjava odozdo na gore prema rednom broju pozicija

Sastavnica oblika A
3 2 1 Poz. Kol. Jm. Naziv Standard-izabrane karakteristike Primedba

Mainski fakultet u Kragujevcu

28

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

RAZMERE (SRPS A.A0.106) Predmeti se u tehnikim crteima mogu prikazati u stvarnoj veliini, uveano ili umanjeno Razmera je odnos duine linije na crteu i duine u prirodi koju ta linija predstavlja Izbor razmere zavisi od veliine predmeta i njegove sloenosti Predmeti velikih dimenzija i jednostavnog oblika crtaju se umanjeno Predmeti malih dimenzija i sloenog oblika ponekad se moraju jasnije prikazati, pa se tada crtaju uveano Bez obzira na to da li je predmet nacrtan u stvarnoj veliini, uveano ili umanjeno, pri kotiranju u crte se unose stvarne mere predmeta
Mainski fakultet u Kragujevcu
29

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

RAZMERE (SRPS A.A0.106) Razmera se upisuje u odgovarajue polje zaglavlja Oznaka razmere sadri re razmera ili samo brojke Primer: Razmera 1:5 ili samo 1:5
Stvarna veliina 1:2 Umanjenje Uveanje 1:20 1:200 2:1 20:1 1:1 1:5 1:50 1:500 5:1 50:1 1:10 1:100 1:1000 10:1 100:1

Mainski fakultet u Kragujevcu

30

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Standardom su propisane vrste linija koje se mogu upotrebljavati u mainskom tehnikom crtanju Svaka linija ima svoj naziv, oznaku, tano propisan oblik, debljinu i primenu Na crteima se koriste dve debljine linija iji je odnos 2:1. Standardne debljine linija su: 0,25; 0,35; 0,5; 0,7; 1,0; 1,4 i 2,0 mm Oznaka formata A0, A1 A2, A3, A4 Debljina linije, mm Debela 0,7 0,5 Tanka 0,35 0,25

Mainski fakultet u Kragujevcu

31

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Tip linije Opis A Puna debela Primena Konture i nezaklonjene ivice Kotne i pomone kotne linije, pokazne linije, linije rafure, konture zaokrenutih preseka

B Puna tanka

Puna tanka, izvuena Ograniavanje deliminih slobodnom rukom preseka, prekida Slui kao i linija C, ali na jednom crteu uvek koristiti samo jedan tip linije
32

D Puna tanka cik-cak

Mainski fakultet u Kragujevcu

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Tip linije Opis E Isprekidana debela Primena Crtanje zaklonjenih ivica i kontura Slui kao i linija E, ali na jednom crteu uvek koristiti samo jedan tip linije Osne linije, simetrale i putanje

F Isprekidana tanka

G Crta-taka-crta, tanka

Crta-taka-crta, tanka, Crtanje tragova ravni zadebljana na H krajevima i mestima preseka promene pravca

Mainski fakultet u Kragujevcu

33

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Tip linije

Opis Crta-taka-crta, debela

Primena Prikazivanje povri na kojima se izvode specijalni postupci (galvanizacija, cementacija, itd) Prikazivanje kontura susednih delova, kontura mainskih delova pre oblikovanja i meupoloaja pokretnih delova

Crta-dve take-crta, tanka

Mainski fakultet u Kragujevcu

34

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110) Preporuene mere pojedinih vrsta linija

Mainski fakultet u Kragujevcu

35

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom

Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Primeri primene nekih tipova linija

Mainski fakultet u Kragujevcu

36