Professional Documents
Culture Documents
L Phi Hng
Trng THPT Nng Khiu H Tnh
Trong cc thi hc sinh gii ca Vit Nam cng nh nhiu nc khc chng
ta gp rt nhiu cc bi ton bt ng thc (BT) c dng nh sau:
Cho s n N* v cc s a1, a2 an D tho mn a1 + a2 + + an = n, vi
D. Chng minh rng f(a1) + f(a2) + + f(an) nf() (hay hon ton tng t l
f(a1) + f(a2) + + f(an) nf()), ng thc xy ra khi a1 = a2 = = an = .
Dng ton ny c tnh cht ni bt: v tri l biu thc i xng i vi cc bin
a1, a2,, an nn thng c nhiu cch gii. Tuy nhin vic tm ra mt phng php
chung c th gii c hng lot bi ton nh th th hon ton khng n gin.
Trong phng php ca bi vit ny chng ta s vn dng gi thit a1 + a2 + +
an = n mt cch linh hot, l ta s tm cc hng s A, B thch hp c nh gi
f(x) Ax + B vi mi x D, ng thc xy ra khi x = . i vi nhiu bi ton, biu
thc y = Ax + B c chn y chnh l phng trnh tip tuyn ca th hm s
y = f(x) ti x = .
Mt kin thc c bn xin c nhc li y: phng trnh tip tuyn ca th
hm s y = f(x) ti x = l : y = f()(x ) + f() .
Nhn qua phng php ny chng ta s thy n tng t vi phng php s
dng BT Jensen - cn gi l BT hm li. Tht s y phng php ny s tt
hn. Nu s dng BT Jensen c th phng php ny cng s dng c nhng
iu ngc li th c th khng xy ra.
y
Ta c s minh ho bng th:
Hm s y = f(x) khng li trn min
D = [p, q] nhng c th vn nm trn tip
tuyn y = Ax + B ca n ti x = D. Trong
bi ton ny khng th p dng BT hm li
c nhng vn c th dng phng php tip
tuyn gii quyt bi ton.
y = f(x)
O
p
y = Ax + B
1
8
(1.1)
Li gii
T gi thit ta c a, b, c, d (0, 1) v BT tng ng vi
f(a) + f(b) + f(c) + f(d)
1
8
(1.2)
1
c phng trnh
4
5
1
5
1
5
1
1
x - . Mt khc f(x) ( x - ) = 6x3 x2 ( x - ) = (4x 1)2(3x + 1) 0
8
8
8
8
8
8
8
5
1
vi mi x (0, 1) hay f(x) x - vi mi x (0, 1). T suy ra
8
8
y=
5
1
1
.(a + b + c + d) 4. = .
8
8
8
1
.
4
(2.1)
Li gii
Do tnh ng cp ca cc s hng VT nn ta c th a v xt vi a + b + c = 3.
Khi s hng u tin s l
(a + 3) 2
a 2 + 6a + 9
v hai s hng tng t ta s
=
2a 2 + (3 a ) 2 3a 2 6a + 9
c BT tng ng
a 2 + 6a + 9
b 2 + 6b + 9
c 2 + 6c + 9
+
+
24
a 2 2a + 3
b 2 2b + 3
c 2 2c + 3
Xt hm s f(x) =
(2.2)
x 2 + 6x + 9
trn (0, 3). Phng trnh tip tuyn ca y = f(x) ti
x 2 2x + 3
x 2 + 6x + 9
- (4x + 4) =
x = 1 l y = 4x + 4. Ta xt hiu f(x) - (4x + 4) = 2
x 2x + 3
(x 1)2 (4x + 3)
0 vi mi x (0, 3). T f(x) 4x + 4 mi x (0, 3).
x 2 2x + 3
2
2
2
10
1+ a
1+ b
1+ c
(3.1)
Li gii
x
. Khi BT (3.1) tr thnh
1+ x 2
9
f(a) + f(b) + f(c)
10
2
x = 1
1 x
, f(x) = 0
Ta c f(x) =
2 2
(1 + x )
x = 1
t f(x) =
(3.2)
1
3
-3
-1
0
-1/3
+
-3/10
-3/10
1
0
1/2
2/5
-1/2
3
3
2
1
, f( ) = v f(2) = )
10
10
5
3
Xt cc trng hp xy ra:
Trng hp 1. C mt s, gi s a (-, -3] b + c 4 nn c mt s, gi s
2
1
9
+ = .
5
2
10
1
3
Trng hp 2. C mt s, gi s a (-3, - ]. Khi f(a) + f(b) + f(c) - +
3
10
1
1
7
9
+ =
< .
2
2
10 10
1
Trng hp 3. C ba s a, b, c (- , + ). Khi tip tuyn ca y = f(x) ti
3
1
18
3
18
3
x
18
3
x = c phng trnh y =
x+
. Ta c f(x) - ( x +
)=
-( x+
)
2
3
25
50
25
50
25
50
1+ x
(3x 1) 2 (4x + 3)
1
18
3
1
0 vi mi x > - hay f(x)
x+
vi mi x > - .
=2
3
25
50
3
50(1 + x )
1
v a + b + c = 1 ta c f(a) + f(b) + f(c)
3
18
3
9
(a + b + c) + 3.
= .
25
50
10
1
.
3
1
3
chia trc s thnh cc khong (-, -3], (-3, - ] v (- , + ) v s dng linh hot gi
thit a + b + c = 1 p dng tnh cht ca hm s f(x) cng vi tip tuyn ca n ti
im x =
1
mt cch nh mong mun.
3
(4.1)
Li gii
Theo gi thit a, b, c > 0 a 2 + b 2 + c 2 < (a + b + c)2 = 9. T nu c mt
trong ba s, gi s a <
1
1
1
1
2 + 2 + 2 > 9 > a 2 + b 2 + c 2 nn (1) ng.
3
a b
c
Ta xt trng hp a, b, c
1
7
1 7
. V a + b + c = 3 a, b, c . Vy a, b, c , .
3
3
3 3
BT (4.1)
Xt hm s f(x) =
1
1
1
a2 + 2 b 2 + 2 c 2 0
2
a
b
c
(4.2)
1
1 7
x 2 trn , . Tip tuyn ca th y = f(x) ti x = 1 l
2
x
3 3
y = - 4x + 4. Ta c f(x) - (- 4x + 4) =
1
(x 1)2 (x 2 2x 1)
2
(4x
+
4)
=
0
x
x2
x2
2
1 7
1 7
4
vi mi x , (do g(x) = x2 2x 1 = (x 1)2 2 2 < 0 trn , )
3 3
3 3
3
1 7
hay f(x) - 4x + 4 vi mi x , .
3 3
1 7
(5.1)
Li gii
t f (x ) = 10x 3 9x 5 . Khi BT (5.1) tr thnh
f(a) + f(b) + f(c) 1
(5.2)
Trng hp 1. Trong ba s a, b, c c mt s, gi s a
9
9
. Khi th
10
1
9
. Khi tip tuyn ca y = f(x) ti x =
10
3
25
16
25
16
25
16
c phng trnh y =
x. Ta c f(x) ( x ) = 10x3 9x5 ( x )=
9
27
9
27
9
27
1
- (3x 1)2(27x3 + 18x2 21x 16). t g(x) = 27x3 + 18x2 21x 16. Xt hm s
27
7
1
9
g(x) trn 0, . Ta c g(x) = 81x2 + 36x 21, g(x) = 0 x = hoc x = - .
9
3
10
9
Bng bin thin ca g(x) trn 0, :
10
x
0
1/3
9/10
g(x)
0
+
Trng hp 2. Cc s a, b, c 0,
g(x)
trn 0,
25
16
637
9
9
)= g(x) < 0 trn 0, f(x) ( x )0
10
1000
9
27
10
9
25
16
hay l f(x)
xvi mi x
10
9
27
5
9
0, 10 .
p dng cho cc s a, b, c 0,
f(a) + f(b) + f(c)
9
v a + b + c = 1 ta c
10
25
16
.(a + b + c) 3.
= 1 hay (5.2) ng.
9
27
1
3
1
hoc (a, b, c) l mt hon v bt k ca (1, 0, 0). Hn na hm s xut
3
hin trong bi ton cng l mt hm a thc bc cao (bc 5). gii bi ton ny
chng ta phi chia min gi tr ca cc bin mt cch cht ch. Trong cch gii trn
9
9
v
10 ,1 l mt cch chia hp l.
10
(6.1)
Li gii
V ab
a2 + b 2
1
2
nn
do
2
2
4 ab
8 (a + b 2 )
1
1
1
2
2
2
+
+
+
+
2
2
2
2
4 ab
4 bc
4 ca
8 (a + b )
8 (b + c )
8 (c 2 + a 2 )
1
8 x
1
8 t
1
8 y
1
8 z
1
2
(6.2)
1
1
5
1
5
t+
. Hn na ta c :
(
t+
)=
144
36
144
36
8 t
1
1
5
t+
vi mi t (0, 12).
ti t = 4 c phng trnh y =
1
5
1
15
1
(x + y + z)+ 3
.12 +
= .
144
36
144
36
2
5
(b + c ) 2 + a 2
(c + a ) 2 + b 2
( a + b) 2 + c 2
1
= 1 . Chng minh rng
i =1 1 + xi
xi
4+ x
i =1
2
i
1.
Thng 5 nm 2007