You are on page 1of 12

n tp mn ng vn: Mt s vn l lun vn hc TP - Chuyn ny c thit k nhm gip hc sinh cng c nhng vn l lun vn hc c bn lin quan ti cc tc phm trong chng

hng trnh THPT. Cu trc mi vn bao gm: - nh ngha, m t. - V d. - ng dng. Cc kin thc trnh by di dng tinh gin vi cc dn chng c th, thit thc, sinh ng, ly tnh ng dng lm tiu ch cao nht, hi vng c th c cc em lnh hi nhun nhuyn, sng to trong qu trnh lm bi ngh lun vn hc. KIN THC C BN 1. Quan im/ quan nim sng tc + L g: - Ch ng, im nhn nh vn sng tc. - Phi c hin thc ho trong qu trnh sng tc. - c pht biu trc tip hay th hin gin tip qua cc tc phm. - Nh vn no cng c quan im/quan nim sng tc nhng to thnh mt h thng c gi tr th khng phi ai cng lm c. + Vai tr: - Chi phi ton b qu trnh sng tc (la chn ti, hnh tng, la chn li vit, cc hnh thc ngh tht...) - Phn no th hin tm t tng ca nh vn. + V d: Quan im sng tc ca Nguyn i Quc H Ch Minh: Vn hc l v kh li hi phc v s nghip cch mng, nh vn l ngi chin s tin phong trn mt trn vn ho t tng. + ng dng:

Phn tch quan im sng tc ca mt nh vn (Nguyn i Quc - H Ch Minh, Nam Cao). 2. Phong cch ngh thut + L g: L nt ring c tnh h thng trong sng tc ca mt nh vn + c im: - Thin v hnh thc ngh thut. - C s thng nht v vn ng trong qu trnh sng tc ca nh vn. + Vai tr: - L mt trong nhng iu kin quan trng nh gi v tr, ti nng ca ngh s. Mt nh vn ln phi l nh vn c phong cch. - Th hin bn cht ca vn chng: hot ng sng to. + V d: - Phong cch ngh thut Xun Diu: Th d vit v no cng nng nn thao thit nim giao cm vi i. T tng ngh thut c o ny c chuyn ho vo h thng cc phng tin biu hin mi m (bt php tng giao; ngn ng rt Ty, tinh t; cch cu t theo s vn ng ca thi gian cng ging iu th a dng, phong ph ti hin nhng cung bc, nhng bin thi tinh vi nht, chn xc nht ca th gii cng nh tnh cm con ngi). - Phong cch ngh thut T Hu: mang tnh cht th tr tnh chnh tr su sc; m tnh s thi v cm hng lng mn; ging iu tm tnh ngt ngo tha thit; m tnh dn tc - Phong cch ngh thut Nguyn Tun: ti hoa, uyn bc; cm quan sc nhn phong ph; ch ngha giu c; tu bt ti hoa...=> Ngng. + ng dng Phn tch phong cch ngh thut ca mt tc gi (Nguyn i Quc - H Ch Minh, Nguyn Tun, T Hu, Nam Cao, Xun Diu) 3. Tnh hung trong truyn ngn + L g:

- L lt ct ca i sng m qua tnh cch nhn vt c bc l sc nt nht v t tng nh th hin r nht. L mt lt ct, mt khc ca i sng. Nhng qua lt ct, qua khc y ngi thy c trm nm ca i tho mc (Nguyn Minh Chu) - Biu hin qui lut c tnh nghch l trong sng to ngh thut: qui m nh nhng kh nng phn nh ln. + Vai tr: - Khc ho tnh cch nhn vt, th hin t tng ngh s. - Xut pht t c trng truyn ngn: dung lng nh, th hin nhn vt qua mt khonh khc ngn ngi ca i sng (tiu thuyt: di, theo st ton b cuc i, s phn nhn vt) => Tnh hung phi ging nh th nc ra nh lm ni ln hnh sc nhn vt v t tng nh vn => Xy dng c tnh hung truyn c o l du hiu ca: Mt tc phm c gi tr Mt tc gi ti nng. + V d: tnh hung i tu m nh (Hai a tr), tnh hung cuc gp g y o le, oi om gia qun ngc v Hun Cao (Ch ngi t t), tnh hung nhn thc (Chic thuyn ngoi xa) + ng dng: Phn tch tnh hung truyn trong: Chic thuyn ngoi xa, V nht, Ch ngi t t, 4. Cc gi tr vn hc + M t: c 3 gi tr c bn ca vn hc - Gi tr nhn thc: Mang ti cho bn c nhng tri thc su rng v th gii Gip con ngi khm ph, nhn thc, thu hiu su sc chnh bn thn mnh. - Gi tr gio dc em n nhng bi hc qu gi v l sng V t tng: Hnh thnh cho con ngi nhng t tng tin b, c thi v quan im sng ng n.

V tnh cm: Gip con ngi bit yu ght ng n, tm hn tr nn lnh mnh, trong sng. - Gi tr thm m: Ni dung: V p mun hnh v ca cuc i V p bn thn con ngi. Hnh thc: nhng bin php, th php xy dng hnh tng ngh thut sinh ng, giu sc gi. - Mi quan h ca 3 gi tr: Gi tr nhn thc: tin ca gi tr gio dc. Gi tr gio dc: lm su sc hn gi tr nhn thc Cc gi tr nhn thc v gi tr gio dc u c pht huy tch cc nht qua gi tr thm m. + V d: Truyn ngn Chic thuyn ngoi xa ca Nguyn Minh Chu m rng phm vi nhn thc v mt hin thc b bn, phc tp thi hu chin vi nhng nghch l y ngang tri, ng thi khm ph v p bn trong ngi n b tng nh ch bit cam chu, khi gi bn c mt thi sng, mt cch nhn cuc i su sc, tnh to hn thng qua nhng hnh nh c tnh cht biu tng, qua li k chuyn a dng. + ng dng: nh gi gi tr ca mt tc phm vn hc. 5. Nh vn vn bn bn c + Nh vn: ngi sng to ra vn bn => thc hin qu trnh k m => ngh thut, cch l gii ca nh vn v vn bn ch l mt kh nng hiu vn bn. + Bn c: ngi tip nhn vn hc => thc hin qu trnh gii m. + Vn bn: l mt b m, c th chp nhn nhiu cch gii khc nhau nhng phi ph hp vi cc m c nh vn k gi. 6. Hnh tng nhn vt tr tnh trong th

+ M t (so snh vi hnh tng nhn vt trong tc phm t s) Hin ra qua ging iu, trng thi tm hn, cm xc (nhn vt trong tc phm t s: c din mo, tnh cch, hnh ng c th) + Phn loi: - Xt s xut hin ca tc gi trong tc phm: Ci ti tr tnh: tc gi Nhn vt tr tnh nhp vai: khi tc gi ho thn vo nhn vt khc trong tc phm. - Xt v vai tr: Ch th tr tnh (ngi trc tip bc l cm xc) i tng tr tnh: i tng hng ti ca tm trng ch th tr tnh + V d: - To gii (Gii i sm) khc ho hnh tng nhn vt tr tnh H Ch Minh - ch th tr tnh, ci ti tr tnh vi v p tm hn ngh s v v p tinh thn chin s. - Sng: xy dng hnh tng nhn vt tr tnh sng nhn vt tr tnh nhp vai, i tng tr tnh mang v p ca khao kht tnh yu thu chung, nng nn, mnh lit. + ng dng: Phn tch hnh tng nhn vt tr tnh trong mt bi th. 7. Gi tr hin thc + L g: - Phm vi hin thc i sng m tc phm phn nh. - Tc phm no cng c gi tr hin thc. (V vn hc bt ngun t cuc sng: hin thc i sng sinh hot hng ngy, hin thc tnh cm, tm l) + Biu hin: Hin thc phn nh trong tc phm th v cng a dng v phong ph. Tuy nhin, ni n gi tr hin thc trong mt tc phm vn hc ngi ta thng cp 3 nt chnh:

- Phi by chn thc, su sc cuc sng c cc, ni kh v vt cht hay tinh thn ca nhng con ngi b nh, bt hnh. - Ch ra nguyn nhn gy ra au kh cho con ngi. - Miu t tinh t v p tim n trong con ngi. mi mt tc phm c th, gi tr hin thc c biu hin a dng. Cng phn nh tnh cnh khn qun ca ngi nng dn Vit Nam trc cch mng, Ng Tt T miu t ni cht vt v vt cht ca ch Du v nn su cao thu nng, mt c nhiu trng, Nguyn Cng Hoan phi by chn thc s cng ng tuyt l ca ngi nng dn (Bc ng cng), Nam Cao li i vo mng hin thc su kn nht, tm ti nht a ht tm l lt trn bi kch b tha ho, ni au tinh thn khc khoi ca nhng con ngi di y ca x hi Ch Pho. + Vai tr: - Th hin ci nhn hin thc su sc hay hi ht ca nh vn. - Du hiu ca mt tc phm c gi tr. + ng dng: - Phn tch gi tr hin thc trong tc phm. (Ch Pho, V chng A Ph, V nht) - Phn tch nhn vt lm r gi tr hin thc mi m v c o trong mt tc phm. (nhn vt Ch Pho, nhn vt M, nhn vt ngi ph n v nht) 8. Gi tr nhn o + L g: - Ht nhn: lng yu thng con ngi. - i tng: thng l ni kh. + Biu hin: 3 kha cnh c bn. - Cm thng vi s phn au kh ca nhng con ngi nh b, bt hnh. - T co cc th lc gy ra au kh cho con ngi. - Pht hin, khm ph v ngi ca v p tim n trong nhng con ngi bt hnh. mi tc phm khc nhau, nhng kha cnh c s bin i phong ph, linh hot. Chng hn, cng vit v ngi ph n vi ci nhn trn trng, yu thng su sc, Ng Tt T

khm ph Ch Du v p truyn thng, thu chung, khng t vt; Kim Ln pht hin ra nt n tnh v kht vng hnh phc bt dit trong tm hn ngi v nht, cn T Hoi th khi tm sc sng tim tng, mnh lit ni c gi vng cao - M + Vai tr: - Th hin tm vc t tng ca nh vn Nh vn chn chnh l nh nhn o t trong ct tu (Bilinxki) - L mt trong nhng du hiu ca mt tc phm giu gi tr (Vn hc l nhn hc. Ngh thut ch c ngha khi hng ti con ngi, yu thng con ngi). + ng dng: - Phn tch gi tr nhn o trong mt tc phm (V nht, V chng A Ph, Ch Pho) - Lm r gi tr nhn o c o v mi m ca mt tc phm qua vic phn tch nhn vt (Phn tch nhn vt Trng, phn tch nhn vt M, phn tch nhn vt Ch Pho) + Mi quan h gia gi tr hin thc v gi tr nhn o: - Gn b hi ho trong mt tc phm. - Cc kha cnh biu hin nhn chung tng ng ch khc bit ch: nu ni gi tr hin thc l nhc ti s trnh by, miu t hin thc mt cch tng i khch quan th ni ti ga tr nhn o tc l bao hm thi ca nh vn (cm thng, thng xt, ng tnh, ngi ca) BI VIT THAM KHO Bnh lun quan nim ca J.Paul. Sartre: Tc phm vn hc nh con quay k l, ch c th xut hin trong vn ng. Mun lm cho n xut hin, cn phi c mt hot ng c th l s c. V tc phm vn hc ch ko di chng no s c cn c th tip tc. Ngoi s c ra, n ch cn l nhng vt en trn giy trng 1. Nhiu nm tr li y, vn tip nhn tc phm khng ch l mi quan tm ca l lun vn hc m cn l i tng ca rt nhiu khoa hc nghin cu vn hc. Bnh lun v phn tch quan nim ca J.Paul.Sartre trn c s ngn ng hc hin i cho chng ti nhng kin gii su sc. 2. Nu nh vai tr sng to ca nh vn c lch s nghin cu kh y n th vai tr ca ngi c, bn cht ca qu trnh tip nhn vn hc du c canh tc t nhiu vn cn l mnh t kh mu m, mi gi khm ph.

Ly mi quan h tc gi - tc phm - bn c lm cn ct, xa nay c nhiu kin khc nhau v yu t trung tm ca hot ng vn hc. Trc y, c mt quan nim tr thnh qun tnh trong nghin cu ph bnh: ly tc gi cng c tnh sng to lm trung tm. N xem nh vai tr ca bn c v qu trnh tip nhn. tng ca ngh s l nng ct, l ch dn ca Cha soi ng cho nhng tn vn chng mi mit i tm chn l. Tip nhn c xem nh mt n lc phng chiu tinh thn ngh s vo tc phm, truy tm nh x tm hn nh vn trong b mt ngn ng, vn bn. Theo , ph bnh c gng ln tm theo li ngi vit i dng li mt tc phm vn hc duy nht trong sng to. Hng nghin cu ph bin v l tng mt thi l tip cn trc tip vi tc gi, khai thc a nh vn phc tho, l gii tc phm bng ch dn trc tip. Vn t ra: lm cch no tm hiu cc tc phm khuyt danh, cc sng tc ca cc nh vn khng ng thi vi chng ta hay nh vn mt? Nu tc gi khng li bt k ch dn no ngoi vn bn th c ngha chic cha kho i vo vn bn mi mi b vi lp. Xem tc phm vn hc nh mt qu trnh, cc nh nghin cu phc nguyn vai tr ca bn c. Chng ti quan tm ti phn tch ca hai tc gi Nguyn Lai v Bi Minh Ton trn gc ngn ng hc. GS.Nguyn Lai trong bi vit V qu trnh tip nhn vn hc c a ra 5 lun im quan trng: Ni n qu trnh tip nhn vn hc, thot tin ta ngh ngay ti sn phm c lm ra. Theo cch , sn phm cha qua tay ngi tiu dng th mi dng tim nng. Do vy, nng ng ch quan ca ngi tip nhn l cnh ca u tin ta c th i vo ngi nh to ngha ca qu trnh tip nhn vn hc. Ch th hot ng bin thnh phm thnh tc phm. S khc nhau gia k hiu thm m v hnh tng thm m. Tuy cng l nhng gi dn thm m, nhng hnh tng tng thm m, tnh nng ng ch quan ca ch th pht huy cao v pht huy vi th hon ton ch ng. T ng, k hiu thm m ch l phng tin ca qu trnh gi dn. Trong lun im ny, tc gi cng phn tch qu trnh chuyn m t m ngn ng sang m hnh tng. Qu trnh tc ng mt cch c qui lut ca tc phm ngh thut i vi ngi tip nhn.

Mi quan h gia ngi tip nhn vi tc phm v x hi thng qua ngn ng. Coi hot ng vn hc nh l hot ng giao tip, GS Bi Minh Ton xem xt qu trnh tip nhn vn hc trn hai kha cnh. Vai tr ca ngi c trong qu trnh tip nhn. Vai tr ca ngi c trong chnh hot ng sng to ca ngi ngh s. Trong qu trnh sng to ca nh vn, c gi c vai tr nht nh, chi phi qu trnh sng to v chi phi c ni dung, hnh thc ca tc phm. Trong qu trnh tip nhn, c gi c vai tr ng sng to. Tc phm l mt b m, nh vn l ngi k m, bn c gii m. 3. Nh vy, Vit Nam, quan nim v qu trnh tip nhn v vai tr ca bn c c thu th qua nhng lng knh khoa hc ng tin cy. D dng nhn thy nhng lun im kh gn gi vi nhn nh ca J.Paul.Sartre. Tc phm vn hc nh con quay k l, ch c th xut hin trong vn ng. Mun lm cho n xut hin, cn phi c mt hot ng c th l s c. V tc phm vn hc ch ko di chng no s c cn c th tip tc. Ngoi s c ra, n ch cn l nhng vt en trn giy trng. Trc ht, Sartre nhn xt tc phm vn hc khng phi l ci hon tt c nh sau qu trnh thai nghn ca nh vn m lun lun vn ng bin i nh con quay k l. Tc phm ch hin tn trong vn ng. Dng nh, y c mt cuc i thoi ngm vi cc quan im cho rng tc phm l c nh, duy nht, ch ph thuc vo ca nh vn ( phn tch trn). Vn ng l iu kin thit yu tc phm c th xut hin, l i sng ch thc ca tc phm. Vy c ch no cho s vn ng ca vn bn ngh thut? ng khng nh cn c hot ng c th l s c, ng thi tip tc nhn mnh vai tr ca s c hay cng chnh l vai tr ca c gi tc phm vn hc ch ko di chng no s c cn c th tip tc. Ngoi s c ra, n ch cn l nhng vt en trn giy trng. Nh vy s c c ngha sng cn i vi sc sng ca tc phm. Khng c c gi tip nhn, tc phm ch l nhng vt en trn giy trng nhng con ch vt l v cm, v hn. S c l mu bin mt th xc vt cht (vn bn) thnh mt sinh th c xc cm, c vui bun, c trn tr. Tm li, J.Paul.Sartre s dng cch ni qu nhn mnh vai tr c bit quan trng ca tip nhn i vi i sng vn hc. V hnh chung, tc gi xem vn hc l hot ng giao tip, l mt qu trnh.

D dng nhn thy du n trit hc hin sinh trong nhn nh ny. S vt hin tng tn ti trong th gii hnh thc c th, hin thc vi sinh hot hng ngy. Cho nn, tc phm vn hc l mt sn phm tinh thn, c c th bng dng vt cht (vn bn ngn t), cng ch c ngha trong i sng ca n s c. c vit ra t nhng n c ca nh vn nhng hng ti c gi, nhn loi ni chung, tch khi s c, tc phm ch l ci xc v hn. Khng nh ngha ca s c khng c ngha ph nhn vai tr ca nh vn v qu trnh sng to. Con quay k l du bin o, vn ng v u cng cn c mt trc tr duy nht cn bng. y l nhng ch dn ngh thut, nhng tn hiu thm m m nh vn dy cng xy dng trong tc phm. Tc phm l mt qu trnh, Sartre nhn mnh vo qu trnh th hai gii m. Tc phm ch c th ko di chng no s c cn c th tip tc . So snh quan nim ca Sartre vi lun gii ca Nguyn Lai, Bi Minh Ton ( nn trn), c th thy s tng ng r nt. Nu Sartre cho rng thiu s c, tc phm ch l nhng vt en trn giy trng th Nguyn Lai coi vn bn c nh vn sng to ra mi ch dng tim nng. Tim nng y ch c hin thc ha thng qua qu trnh gii m tn hiu thm m da trn s tc ng c qui lut ca vn bn ln ngi c. Bi Minh Ton phn tch ch r vai tr ca c gi mt cch ton din. Nh vy, t nhng so snh ny, c th khng nh: Qu trnh vn hc c to thnh t qu trnh sng tc (ca nh vn) v qu trnh tip nhn (ca ngi c). N c tnh lin tc, quan h cht ch, khng tch ri bi ht nhn vn bn. Trung tm ca qu trnh vn hc l vn bn. Nh vn to ra vn bn ng ngha vi vic sng to nhng tn hiu thm m, thc hin qu trnh k m (chuyn ngn ng t nhin thnh ngn ng ngh thut). n lt mnh, c gi thc hin vic gii m. ca nh vn ch l mt kh nng tn ti ca tc phm. Mi ngi c, bng nn tng vn ha, tm l, trnh th cm ring li to ra v vn kh nng khc cho vn bn. Xt gc ny, vn bn c tnh c lp tng i vi nh vn v bn c. Ci trc ca con quay k l chnh l nhng ch dn ngh thut thng qua h thng tn hiu thm m trong tc phm. i sng ca tc phm khng phi tnh bng thi gian nh vn thai nghn ra n. C nhng sn phm ngh thut mi ra i cht yu v mi mi khng phc sinh v thiu vng c gi. Li c nhng tc phm c xa vn di do sc sng nh qu trnh th cm cn tip tc. Thc t i sng vn hc cho thy quan nim ca Sartre l hon ton c l.

Truyn Kiu sn phm ca nhng iu trng thy m au n lng ca Nguyn Du khai sinh cch y my nghn nm vn cn mi gi khm ph, to ra bit bao cch cm nhn v tranh lun khc nhau. Nguyn Du mt nhng sinh mnh ngh thut Truyn Kiu dng nh bt t. Mi th h bn c, vi nn tng vn ha, tinh thn khc nhau li gii m tc phm theo mt cch khc bng mt thi ring. C thi, ngi ta t Truyn Kiu ln bn cn t tng phong kin nh gi v tr ca tc phm. Dng quan im x hi hc, p t nhng yu t bn ngoi nhn xt m khng cn c vo ngn t, mi nhn nh c h u i vo phin din, b tc. GS Trn nh S, da trn c s ngn ng hc, phn tch cc tn hiu thm m rt ra nhng lun im chnh xc v Thi php Truyn Kiu, gi m cho chng ta thy cch tip cn trc tr ca con quay k l chnh l ngn t ngh thut. Tnh c lp tng i ca vn bn khin cho nhiu khi bn c c th pht hin nhng nt mi ngoi sng to ca nh vn. Kim Ln tng bt ng khi trong k thi H, khi D, nm 2005, c mt hc sinh c im 10 khm ph ra mt iu m ng cha bao gi dng cng trong xy dng phm cht anh cu Trng (s hiu tho vi b c T). Ngi c t mt b m m ngh s k gi vn bn c th gii theo nhiu cch khc nhau, to ra nhng kh nng th cm phong ph. Sng to vn hc ng ngha vi vic thit k nhng tn hiu thm m. l nhng ch dn ngh thut ngi c d to ra bao nhiu kh nng cho tc phm vn phi t pht t trc quay ny. Chng hn, tn hiu thm m mt ch in (y thn V D - Hn Mc T) c th hiu l khun mt ca ngi con trai tc gi hoc khun mt ca ngi con gi soi qua tri tim nh thng da dit ca thi s. Du hiu theo cch no cng cn t trong h thng ngha l gn vi vn cnh L trc che ngang mt ch in thy c nt p ca con ngi V D v nim hoi mong au u ca Hn Mc T. Tng t nh th, cp hnh tng non nc Th non nc ca Tn mang tnh a ngha: va l hai vt th thin nhin vi qui lut mun i, va l ngi con trai v ngi con gi nh thng trong xa cch, va l t nc b ct chia y xa xt nhng tt c u mang mt trng thi cm xc chung. H Ch Minh khi cm bt u t ra bn cu hi: Vit cho ai? Vit lm g? Vit ci g? Vit nh th no? Ngi c nh vy cn c vai tr chi phi qu trnh sng to ca nh vn. Vn bn th duy nht nhng tc phm xt chng mc nht nh l bt tn. Tc phm c th ch c to ra trong mt khc, nhng sinh mnh ca n l bt t (i vi cc kit tc). c gi chnh l thc o gi tr ch thc ca mt tc phm vn hc. Quan nim hin sinh ca J.Paul.Sartre xt cho cng t n bn cht tn ti ca tc phm vn hc. TH MC THAM KHO

1. Li Nguyn n. 150 thut ng vn hc. NXB HQG. 1998. 2. Hu Chu. Mt s lun im v cch tip cn ngn ng hc cc tc phm vn hc. Tp ch ngn ng, s 2, 1990. 3. Nguyn Lai. Ngn ng vi sng to v tip nhn vn hc. NXB GD. 1996. 4. Phng Lu. L lun vn hc. NXBGD. 2003. 5. Khrap-chen-k. C tnh sng to ca nh vn v s pht trin vn hc. NXB Tp HCM. 1978 6. Jean-Paul Sartre - Ni am m lm ngi trong th k (ngun: evan.com.vn) 7. Trn nh S. Thi php Truyn Kiu. NXB GD. 2002 8. Nguyn Thu. Vit vn, c vn: "i thoi vi chnh mnh, vi ngi" (ngun: dactrung.net) 9. Bi Minh Ton. Tp bi ging chuyn Ngn ng v vn hc. 2009.

You might also like