1

LI CM N
Ti xin dnh nhng dng u tin ca lun vn gi n PGS.TS. L Th
Hoi Chu li cm n chn thnh v qung thi gian c c tn tnh hng dn,
gip v mt nghin cu ln nim tin thc hin lun vn ny.
Bn cnh , ti xin by t lng bit n i vi PGS.TS. L Vn Tin, TS.
Trn Lng Cng Khanh, TS. L Thi Bo Thin Trung, TS. Nguyn Ch Thnh v
cc qu thy c trng i hc S phm Thnh ph H Ch Minh tn tnh ging
dy, truyn th nhng tri thc qu bu trong sut thi gian 3 nm ca chng trnh
cao hc chuyn ngnh L lun v phng php dy hc mn ton. Ngoi ra, tuy ch
c gp mt trong mt thi gian ngn ngi, nhng cc gp v lun vn, nhng
ch dn v didactic ca PGS.TS. Claude Comiti, PGS.TS. Annie Bessot, TS. Alain
Birebent gi m cho ti v cc bn hc cng kha nhng quan nim mi, r rng
hn v didactic.
Ti cng rt cm n cc thy, c trong khoa Ton-Tin trng i hc S
phm Thnh ph H Ch Minh, cc bn hc cng kha 17, ThS. Nguyn Th Nga
v gia nh lun ng vin, khch l, quan tm v gip ti trong sut thi gian
thc hin lun vn ny.
Tng Minh Dng

2
MC LC

LI CM N ..................................................................................................... 1
MC LC ...................................................................................................... 2
DANH MC CC T VIT TT .................................................................... 4
M U ...................................................................................................... 5
CHNG 1: C TRNG KHOA HC LUN CA TRI THC TH
THNG K ................................................................................ 11
I. S lc v tri thc th thng k ........................................................ 11
II. Biu hnh ct ..................................................................................... 14
III. Biu hnh qut ................................................................................... 15
IV. Biu t chc ...................................................................................... 17
V. a gic tn s-tn sut ........................................................................... 22
VI. Kt lun chng 1 ................................................................................. 23
CHNG 2: MI QUAN H TH CH VI I TNG TH
THNG K ................................................................................ 25
I. Dy hc thng k ................................................................................... 25
1) Mc ch dy hc thng k ................................................................. 25
2) Dy hc ni dung th thng k .................................................... 26
II. S lc v chng trnh o to gio vin ............................................ 28
III. Phn tch gio trnh [M
1
] ....................................................................... 31
IV. Phn tch gio trnh [M
2
] ....................................................................... 35
V. Phn tch ti liu [P
1
,P
2
] ........................................................................ 37
1) Mc ch dy hc thng k ................................................................. 37
2) Ni dung th thng k ................................................................. 37
VI. Kt lun chng 2 ................................................................................. 42
CHNG 3: THC NGHIM TH NHT: NGHIN CU QUAN H C
NHN CA SINH VIN S PHM VI TRI THC TH
THNG K ................................................................................ 45
I. Gii thiu thc nghim .......................................................................... 45
II. Bi ton thc nghim ............................................................................. 45
III. Phn tch tin nghim ............................................................................ 48
1) Phn tch cu hi 1 v 2 ...................................................................... 48
2) Phn tch cu hi 3 .............................................................................. 53
IV. Phn tch hu nghim ............................................................................ 55
1) Phn tch cu hi 1 v 2 (kim chng R
1
) ........................................... 55
3
2) Cu hi 3 (kim chng R
2
) .................................................................. 58
V. Kt lun chng 3 ................................................................................. 59
CHNG 4: THC NGHIM TH HAI: HNH THNH QUAN IM
DIN TCH TRN BIU T CHC ................................. 61
I. Dn dng kch bn ................................................................................. 61
1) Pha 1 .................................................................................................... 61
2) Pha 2 .................................................................................................... 62
3) Pha 3 .................................................................................................... 64
II. Phn tch tin nghim ............................................................................ 64
1) Cc chin lc c th xut hin .......................................................... 64
2) Bin didactic ........................................................................................ 65
3) Phn tch chi tit pha 1 ........................................................................ 65
4) Phn tch chi tit pha 2 ........................................................................ 66
5) Phn tch chi tit pha 3 ........................................................................ 70
III. Phn tch hu nghim ............................................................................ 70
1) Pha 1 .................................................................................................... 70
2) Pha 2 .................................................................................................... 71
3) Pha 3 .................................................................................................... 76
IV. Kt lun chng 4 ................................................................................. 77
KT LUN .................................................................................................... 78
TI LIU THAM KHO ................................................................................ 80
PH LC .................................................................................................... 82
4
DANH MC CC T VIT TT
T vit tt T y
SGV Sch gio vin
GV Gio vin
HS Hc sinh
SV Sinh vin
SP S phm
HSP Tp.HCM i hc S phm Thnh ph H Ch Minh
THPT Trung hc ph thng
vht n v hc trnh
tr Trang
hcn Hnh ch nht
TK Thng k

5
M U
1. L do chn ti
Trong thi i ngy nay, cng vi s pht trin mnh m ca mt x hi thng
tin, TK ang chim v tr ngy cng quan trng trong mi lnh vc ca i sng x
hi: chnh tr, nng nghip, cng nghip, kinh t, Ngay t nhng nm u ca th
k trc, Wells (1920) d on:
Trong mt tng lai khng xa, kin thc thng k v t duy thng k s tr thnh
mt yu t khng th thiu c trong hc vn ph thng ca mi cng dn
Trong TK th tri thc v th TK
1
hin din rt ph bin v gi vai tr quan
trng. N va l cng c cho php biu din trc quan cc dy s liu t c
th rt ra nhng nhn nh c che du di cc s liu, va l cng c cho php
khi qut ho cc nghin cu t mt mu s liu ln mt qun th rng ln hn.
Thy c s cn thit ca tri thc ny, cc nh bin son chng trnh a
th TK vo chng trnh hc cc lp 4,5,7 v lp 10. Hn l vic ln u tin TK
c a vo chng trnh THPT s t ra cho GV v nh nghin cu nhiu vn .
tm hiu bc u quan nim ca GV khi ging dy ch ny, chng ti
trao i vi mt vi ngi trong s h v nhn thy:
- Ni dung TK b cc GV xem nh. H dnh phn ln thi gian v cng sc
tp trung vo cc ni dung khc (trong hc k) nh Phng trnh, Bt
phng trnh, Lng gic.
- Mc tiu cc GV nhm n trong chng l gii thiu cc cng thc TK
v yu cu HS vic s dng my tnh b ti tnh cc s c trng ca
mu s liu. Cc ni dung lin quan n th TK b gt ra bn l, thm
ch cn b xem l nhim v ca mn khc (mn a l chng hn).
- Vic ging dy ni dung TK trn lp c tin hnh rt s si, GV c
khuynh hng cho HS t c sch v phn ny theo h l tng i d.
GV ch s dng h thng bi tp trong SGK, khng ra cc dng bi tp
no khc v dng nh cng khng quan tm nhiu n vic sa bi tp.
Tm li, i vi GV THPT, dng nh th TK khng c nhiu gi tr
trong dy hc ton. Nh vy, y c mt s khp khing gia vai tr ca tri
thc th TK trong i sng v s hin din ca n trong thc hnh ging dy ca
GV. Nguyn nhn ca tnh trng ny do u? Hin tng ny c tn ti hay khng
nhng nc m TK c xem l mt ni dung dy hc truyn thng? Dng
nh tnh trng trn khng ch tn ti Vit Nam. Chng ti ghi nhn c nhng
kin bc l ni bn khon v thc hnh ging dy v v vn o to GV nh sau:
3.2. Ti sao thng k vn cn l mt mnh t ngho nn trong ging dy?
[]

1
Chng ti s dng thut ng ny theo cch hiu c nu trong SGV i s 10 (b chun):
th thng k l cc hnh v hoc ng nt hnh hc, dng m t c tnh cht quy c cc ti liu
thng k khc mt cch trc quan c hnh nh.
6
Thiu o to gio vin: y l mt trong nhng l do chnh, bi v vic a ra ngha
cho ging dy thng k i hi mt s o to nghim tc, vt khi khun kh ni
dung bc trung hc, vic o to khng bao gi c m bo. [Duperret, 2002]
[] cp ging dy trung hc, v mc d vi nhng thnh r rng, ti t cho
php mnh cm thy lo lng v cht lng thc ca nhng ai phi ni v thng k.
[Bair v Hasbroeck, 2002, trch li Dagnelie]
Liu tnh trng ny c xy ra i vi cng tc o to GV dy hc ch TK
trong cc trng SP Vit Nam?
Cu hi dn chng ti n vi nh cn tin hnh nghin cu vn
o to GV dy hc ch TK. tm hiu nguyn nhn s m nht ca tri thc
th TK trong dy hc TK, chng ti ch gii hn nghin cu trong vic o to
GV v dy hc ni dung th TK ti khoa Ton-Tin trng HSP Tp.HCM
2
. Vi
ti ny, chng ti mong mun gp phn nh hng ni dung chng trnh hc
lin quan n ch TK, c bit l tri thc v th TK cc trng SP p ng
tt hn yu cu o to GV trong tng lai.
T nhng nhn nh nu trn, chng ti tin hnh mt nghin cu nhm gii
p phn no cho nhng cu hi sau:
Q1: Nhng c trng no i cng vi tri thc th TK m GV cn hiu r?
Q2: Chin lc o to GV ti khoa Ton-Tin trng HSP Tp.HCM gii
thiu ni dung th TK cho SVSP nh th no?
Q3: Cch gii thiu ny gip SVSP chun b nh th no cho vic dy hc
ni dung th TK?
2. Khung l thuyt tham chiu v mc ch nghin cu
Chng ti t nghin cu ca mnh trong phm vi ca l thuyt didactic ton
gii quyt cc cu hi trn.
Xut pht t yu cu cn xem xt cng tc o to GV dy hc th TK ti
khoa Ton-Tin trng HSP Tp.HCM (Q2), chng ti chn khung l thuyt nhn
chng hc vi vic xc nh quan h th ch o to GV i vi tri thc th
TK. y l c s chng ti gii thch cc rng buc v nh hng ca n trn
quan h c nhn ca SVSP i vi tri thc ny (Q3).
Quan h c nhn ca mt c nhn X vi i tng O l tp hp nhng tc ng qua lai
m X c th c vi O: thao tc n, s dng n, ni v n, ngh v n, Quan h c
nhn vi i tng O ch r cch thc m X bit O.
[]
Quan h th ch vi i tng O l mt rng buc (th ch) i vi quan h ca mt
c nhn vi cng i tng O ny, khi c nhn l ch th ca th ch I.
[Bessot, Comiti, L Th Hoi Chu, L Vn Tin, 2009, tr 315, 317]

2
y l mt trong hai trng s phm trng im ca Vit Nam. Phn ln cc gio vin THPT pha Nam
u c o to ti y.
7
Th nhng, bng cch no ta c th vch r cc c trng ca quan h th ch
v quan h c nhn i vi tri thc th TK? Bosch M. v Chevallard Y. (1999)
gii thiu khi nim praxologie gii quyt cu hi phng php lun ny.
iu cn thiu l thit lp mt phng php phn tch thc t th ch, cho php m t
v nghin cu cc iu kin thc thi. Nhng pht trin mi y theo hng l
thuyt ha cho php gii quyt khim khuyt ny. Khi nim cha kha l khi nim t
chc praxologie hay ngn gn l praxologie.
[Bessot, Comiti, L Th Hoi Chu, L Vn Tin, 2009, tr 319; trch Bosch,
Chevallard, 1999]
Mi praxologie l mt b 4 thnh phn [T,,,], trong T l kiu nhim v
t ra v pha ngi hc, l k thut cho php gii quyt T, l yu t cng ngh
gii thch cho , l yu t l thuyt gii thch . Mt praxologie m cc thnh
phn u mang bn cht ton hc c gi l mt t chc ton hc. Nh vy, t
chc ton hc l mt khi nim cn c vn dng trong lun vn ny khi nghin
cu mi quan h th ch.
Bn cnh cc phn tch t chc ton hc lin quan n th TK hin din
trong cc gio trnh ton i hc m SVSP s dng, chng ti cn s dng khi
nim ny xc nh cc t chc ton hc tham chiu khi nghin cu th TK
gc tri thc ton hc (Q1). T , vi khi nim chuyn ha s phm, chng
ti c c hi nhn nhn y hn v quan h th ch bng cch quan tm n
nhng chnh lnh gia t chc ton hc tham chiu v t chc ton hc c xy
dng trong th ch o to GV.
Bn cnh , lm r quan h th ch v cng gii thch nhng ng x
ca SVSP lin quan n tri thc th TK, chng ti s dng thm khi nim quy
tc hnh ng:
Mt quy tc hnh ng l mt m hnh nhm gii thch v ch r nhng kin thc m
hc sinh s dng a ra cu tr li khi thc hin mt nhim v xc nh. Quy
tc hnh ng ny lin quan n mt hay nhiu tnh cht ton hc gn b rt cht ch
vi cc quy trnh hay cu tr li ca hc sinh.
[Bessot, Comiti, L Th Hoi Chu, L Vn Tin, 2009, tr 81]
v hp ng dy hc:
Hp ng chi phi quan h gia thy v tr v cc k hoch, cc mc tiu, cc quyt
nh, cc hot ng v nh gi s phm. Chnh hp ng ch ra tng lc v tr
tng h ca cc i tc i vi nhim v phi hon thnh v ch r ngha su sc
ca hot ng ang c tin hnh, ca cc pht biu hoc nhng li gii thch. N l
quy tc gii m cho hot ng s phm m mi s hc tp trong nh trng phi tri
qua.
[]
Ta ch c th nm c ngha ca nhng li ch o cch ng x ca gio vin v
hc sinh, rt cn cho phn tch didactic, nu bit gn nhng s kin c quan st vo
trong khun kh hp ng dy hc gii thch.
[Bessot, Comiti, L Th Hoi Chu, L Vn Tin, 2009, tr 339]
Nh vy, vi vic s dng cc khi nim Quan h c nhn, Quan h th
ch, T chc ton hc, Chuyn ha s phm trong l thuyt nhn chng hc
8
v hai khi nim Quy tc hnh ng, Hp ng dy hc, chng ti trnh by li
cc cu hi Q1, Q2, Q3 nh sau:
Q1: Mi dng th TK gn vi nhng tnh hung khc nhau no? Chng c
nhng im c trng phn bit no? Nhng kiu nhim v no cho php s xut
hin v tc ng ca tri thc th TK? Chng c gii quyt bng nhng k
thut no? Nhng k thut ny c gii thch bng yu t cng ngh-l thuyt
no?
Q2a: Tri thc th TK xut hin trong nhng hc phn no? N hin din
v mc ch g? N c trnh by nh th no trong cc gio trnh, cc ti liu
hc tp m SVSP tip cn c? Th ch a ra nhng hng dn ging dy
no cho tri thc ny?
Q2b: Lin quan n tri thc th TK, cc kiu nhim v no xut hin trong
gio trnh ton i hc ca SVSP? Cc k thut no c ngh? Chng c gii
thch qua cc yu t cng ngh, l thuyt tng ng no? C s khc bit no gia
cc t chc ton hc tham chiu v t chc ton hc hin din trong th ch?
Nhng rng buc th ch no c th gii thch cho s chnh lch ny?
Q3: Mi quan h th ch o to GV nh hng th no ln mi quan h c
nhn ca SVSP i vi tri thc th TK? Nhng quy tc ng x no ca SVSP i
vi tri thc c thit lp trong th ch? Chng hnh thnh t nhng rng buc no
ca th ch?
Vic tm kim cc yu t tr li cho cu hi Q1, Q2a, Q2b, Q3 s l mc ch
ca lun vn ny.
3. Phng php nghin cu
Trn c s cc cu hi t ra trn, chng ti xc nh cc phng php
nghin cu s thc hin trong lun vn ny nh sau:
Vic tr li cu hi Q1 i hi mt nghin cu khoa hc lun v tri thc th
TK. Tuy nhin, do khng c iu kin thc hin mt nghin cu gc nh vy nn
chng ti s c gng ch ra mt s yu t c trng cho tri thc ny bng vic phn
tch mt s gio trnh i hc v TK v tham kho cc bi vit lin quan n tri thc
th TK. Trong , chng ti s tp trung vo nhng vn , bi ton lm ny sinh
nhu cu s dng th TK, nhng tnh hung khc nhau, nhng quy tc ton hc v
nht l cc t chc ton hc (tham chiu) gn vi tng dng th TK. Cc kt qu
thu c t cu hi Q1 s c trnh by trong Chng 1: c trng khoa hc
lun ca tri thc th thng k
c th a ra mt cu tr li tha ng cho cc cu hi Q2a, Q2b (lin
quan n vic phn tch quan h th ch o to SV) v cu hi Q3 (lin quan n
quan h c nhn ca SVSP) chng ti s thc hin nh sau:
- u tin, chng ti tm hiu kin ca cc nh SP trn th gii v mc ch
cn nhm n, cc yu t quan trng m GV cn lm r cho HS khi dy hc
TK ni chung v tri thc th TK ni ring. iu ny c thc hin bng
9
cch tham kho v tng hp cc lun im c trnh by trong cc cng
trnh nghin cu, cc bi bo bn v vic dy hc TK. Cc kin SP ny s
l mt cn c cn thit chng ti xem xt vic o to GV hin hnh ti
khoa Ton-Tin trng HSP Tp.HCM c hng n nhng yu cu t ra
cho cng tc o to nhn lc ti trng ph thng.
- Tip theo, chng ti nghin cu mi quan h gia th ch o to GV v tri
thc th TK thng qua vic phn tch chng trnh o to, cc ti liu
c s dng o to GV (sch ton i hc, gio trnh ging dy b mn
Phng php dy hc Ton, SGV hin hnh). Nghin cu chng trnh o
to s cho thy tri thc c hin din trong nhng hc phn no, vai tr ca
n, mc tiu o to m th ch mun hng n. Nghin cu phn trnh by
v tri thc trong cc sch ton i hc m SV s dng, c bit l vic phn
tch cc t chc ton hc s gip chng ta thy c , cch a tri thc
ny n SV, nhng vn lin quan n tri thc c cp n nh th
no. Nghin cu cc gio trnh ging dy b mn Phng php v SGV s
cho php tm hiu nhng quan im SP, hng dn ging dy tri thc ny v
cc phn b sung, m rng v tri thc th TK m SVSP nhn c trong
qu trnh o to.
- Bng cch i chiu nhng chun b m qu trnh o to trang b cho
SVSP trc khi bc vo h thng dy hc ph thng vi c trng khoa
hc lun ca tri thc (chng 1) v vi nhng i hi ca cng tc o to
nhn lc trng ph thng, chng ti c th xc nh c cc rng buc
ca th ch i vi tri thc, gii thch s chnh lch gia t chc ton hc
(tham chiu) v t chc ton hc c xy dng trong th ch. T , chng
ti c th i n gi thuyt v mt s quy tc hnh ng v hp ng dy hc
hnh thnh ni SVSP.
Kt qu thu c t cc phn tch ny s c trnh by trong Chng 2:
Mi quan h th ch vi i tng th thng k.
Cc gi thuyt c nu chng 2 s c kim chng thng qua mt thc
nghim trn i tng l cc SVSP Chng 3: Thc nghim th nht: Nghin
cu quan h c nhn ca sinh vin s phm vi tri thc th thng k. Vic
hp thc cc gi thuyt ny cho php chng ti lm r c phn no quan h c
nhn ca SVSP i vi tri thc th TK (Q3).
Da trn kt qu hp thc gi thuyt lin quan n quan h c nhn gia
SVSP v tri thc th TK chng 3, chng ti s tin hnh mt thc nghim th
hai nhm gip quan h c nhn ca SVSP p ng tt hn yu cu dy hc ni dung
th TK. Cc phn tch tin nghim v hu nghim ca thc nghim ny s c
trnh by trong Chng 4: Thc nghim th hai: Hnh thnh quan im din
tch trn biu t chc.
Cc phng php s dng trong lun vn c tm tt trong s sau:
10
CHNG 1
CHNG 2
Phn tch mi quan h th ch

Tm hiu mc ch v yu cu
khi dy hc th thng k
iu tra khoa hc lun v tri thc th thng k
CHNG 3
Thc nghim v quan h c nhn
ca sinh vin i vi tri thc th thng k
CHNG 4
Thit k mt tiu n
iu chnh quan h c nhn ca sinh vin
Gi thuyt v
quan h c nhn
Chng trnh
o to
gio vin
Ti liu
hc tp



11
CHNG 1:
C TRNG KHOA HC LUN
CA TRI THC TH THNG K
Trong chng ny, chng ti s tin hnh mt iu tra khoa hc lun i vi
tri thc th TK bng vic nghin cu mt s gio trnh ton TK bc i hc
dnh cho cc SV chuyn ngnh ton, hoc cc chuyn ngnh i hi s dng tri
thc ny (nh kinh t, khoa hc x hi,). Vic phn tch su cc gio trnh ny
cho php chng ti ch ra c nhng vn lm ny sinh tri thc, nhng tnh
hung cho php s can thip ca mi dng th TK, cch thc m chng c s
dng, cc quy tc ton hc m chng phi tun theo v m t cc t chc ton hc
(tham chiu) lin quan n th TK. Chng ti chn s dng mt s gio trnh
cp chi tit n tri thc th TK (mi xut bn ti cc nc c truyn thng dy
hc TK) sau:
Dodge Y. (2006), Premiers pas en statistique, Springer.
Freedman D., Pisani R., Purves R. (1998), Statistics, W.W. Norton &
Company, Inc.
Navidi W. (2006), Statistics for Engineers and Scientists, The Mc Graw-Hill
Companies, Inc.
( thun tin cho vic trch dn, chng ti tm k hiu cc gio trnh ny ln lt
l [a], [b], [c])
Ngoi ra, b sung cho phn tch t gio trnh ton i hc, chng ti cn
tham kho thm nhng phn tch ca Chauvat (2002) v c trng ca mt s dng
th TK v phn trnh by, gii thch v cch s dng cc dng th TK trong
trang web Statistics Canada.
I. S lc v tri thc th thng k
Theo Dodge (2006), trong thc t, con ngi thng phi i din vi mt s
lng khng l cc d liu v ngi ta kh c th rt ra nhng kt lun thuyt phc
t chng nu khng t chc li chng mt cch hiu qu. Vic t chc li d liu
phi m bo nhng thng tin c bn cha trong cc d liu, ng thi khng c
b qua nhng kha cnh c th trong cu trc ca n. Nhng cng c TK phc v
cho vic ny c th ni n l bng TK v th TK. T chc d liu theo dng
bng khc ha phn b s lng gi tr theo cc bin quan st, n cho php thu
tm c nhng thng tin c bn ca du hiu nghin cu. Cc th TK cho php
lm ni bt mt cch trc quan phn b d liu.
th TK em li nhiu thun li, to s d dng trong trong phn ln trng
hp cn quan st cu trc ca dy d liu. Tuy nhin, n khng pht huy hiu qu
trong mt s tnh hung m d liu c nhng c im c ch ra trong bng sau:

12
Bng 1.1: Mt s tnh hung hn ch u th trc quan ca th TK
c im
ca d liu
V d (trch theo trang web Statistics Canada)
D liu c
phn tn
qu ln
Khng kin
c lp
ng xanh
ng tin b - bo th
ng dn ch mi
ng lut t nhin
ng ch ngha Mc-Lnin
ng Marijuana
ng t do
ng cng sn
Lin minh nhng ngi Canada bo th
ng nhng ngi Canada hnh ng
S phiu bu
100 000 200 000 300 000 400 000 500 000 600 000 700 000 800 000 900 000 0

Biu th hin s lng phiu bu cho cc ng
chnh tr ln trong cuc bu c lin bang ti Anytowne
D liu t
bin ng
20 tui
19 tui
15 tui
17 tui
16 tui
18 tui
S lng (nghn ngi)
S lng (nghn ngi)

Biu th hin s lng thanh nin tp th dc t nht mt ln mi tun, theo tui tc, t
nm 1996 n 2002
13
D liu c
qu t gi tr
khc nhau
S

c

s
i
n
h
Thng 9
Thng 6

Biu th hin s lng ngi hc ghi danh
vo trng trung hc Greenfield
D liu
cha qu
nhiu thng
tin
Php
B o Nha
Trung
Quc

Ty Ban
Nha
c
Ba Lan
Punjab
Rp
Vit Nam
Hn Quc
Hy
Lp
T l T lT l
Nm

Biu th hin s lng sinh vin cc nc ca trng West High School s dng ting
Anh, t nm 1987 n 2002
14
Khi ny, d liu c trnh by theo dng bng c th cung cp mt gii thch tt
hn, ng thi tit kim c nhiu cng sc v thi gian cho ngi nghin cu.
C nhiu dng th TK c th c s dng tu thuc vo c im ca d
liu nghin cu v mc ch nghin cu. Tuy nhin, do mc ch ca lun vn l
nghin cu vn o to GV nn chng ti ch tp trung vo cc dng th TK
xut hin trong chng trnh o to GV ti Vit Nam, bao gm: biu hnh ct
(bar chart), biu hnh qut (pie chart), biu t chc (histogram) v a gic tn
s, tn sut (histograph).
II. Biu hnh ct
Biu hnh ct c s dng biu din trc quan thng tin ca cc bin
nh tnh hoc nh lng ri rc. Cc ct s c v ri nhau nu l bin nh tnh
v lin nhau nu l bin nh lng ri rc.

Cht lng tt Cht lng trung bnh Cht lng km

Biu hnh ct th hin cht lng Biu hnh ct th hin s ln
nghip v ca mt nhm nhn vin tht nghip ca cc cng nhn trong 1 nm
[a, tr 25] [a, tr 28]
im chnh yu trong biu hnh ct l vic xy dng cc ct ng vi cc
gi tr khc nhau ca bin quan st.
Cc ct c th c v theo chiu ng hoc chiu ngang, tng ng vi mi gi tr
khc nhau ca bin ang xem xt. Chiu cao (hoc chiu di) ca ct th hin s
lng phn t ca mi lp. [a, tr.tr 24]
Thng thng, ngi ta v cc ct theo chiu ng d quan st. Tuy nhin,
trong trng hp cc cm t m t gi tr ca bin quan st cn nhiu ch trng
(chng hn: tn quc gia, tn ngi,), ngi ta s v cc ct theo chiu ngang, v
d:
15
S lng ngi nhp c
c
Bra-xin
Trung Quc
Php
Hn Quc
M

Biu th hin s lng sinh vin nhp c trng cao ng Diversity
Do chiu cao (hoc chiu di) ca ct em n mt hnh nh trc quan v s
ph bin ca tng gi tr bin quan st nn biu hnh ct c nhiu u th trong
vic so snh s liu ng vi cc gi tr khc nhau ca bin TK.
Nhng t chc ton hc lin quan biu hnh ct c th ghi nhn c:
Bng 1.2: Cc t chc ton hc lin quan n tri thc biu hnh ct
Kiu
nhim v
T
c
v
: V biu hnh ct
(c: biu hnh ct, v: v)
T
c
s
: So snh s ph bin gia 2 gi
tr ca bin quan st
(c: biu hnh ct, s: so snh)
K
thut

c
v
: V cc ct vi chiu cao (hoc
chiu di) c xc nh bng s
liu tng ng vi cc gi tr ca
bin quan st.

c
s
: So snh chiu cao (hoc chiu
di) ca 2 ct ng vi 2 gi tr ca
bin quan st.
Cng
ngh

c
: Chiu cao (hoc chiu di) ct t l vi s lng phn t ng vi
tng gi tr ca bin quan st.
Ngoi 2 kiu nhim v c bn ny, T
c
s
cn l kiu nhim v con ca T
c
ln
(T
c
nn
): Tm
gi tr ph bin nht (t ph bin nht) ca bin quan st.
Yu t cng ngh chung
c
ca t chc ton hc a phng (hnh thnh trn
cc kiu nhim v T
c
v
, T
c
s
) phn nh c trng chiu cao ca biu hnh ct.
III. Biu hnh qut
Biu hnh qut c s dng biu din trc quan phn b tn sut ca
cc thnh phn trong mt tng th.
16

Cht lng
tt
Cht lng
trung bnh
Cht lng
km

Biu hnh qut th hin cht lng Biu hnh qut th hin s ln
nghip v ca mt nhm nhn vin tht nghip ca cc cng nhn trong 1 nm
[a, tr 25] [a, tr 28]
Biu hnh qut thch hp trong trng hp m t cu trc thnh phn ng
vi tng gi tr ca bin quan st (nh tnh hoc nh lng ri rc) nhng trong
trng hp ng vi mt quan st, c nhiu gi tr ca bin TK cng lc xut hin
(v d: vi cu hi Ti sao bn li chn xe ca hng X?, nhiu yu t c th c
cp n cng lc nh chi ph, tc , s tin nghi, hnh dng,), tc l tng s
phn trm vt qu 100%, ngi ta khng th s dng biu hnh qut m buc
phi s dng mt dng biu khc (biu hnh ct chng hn).
Vic biu din d liu bng biu hnh qut c m t nh sau:
Biu trn nhn mnh trng tm vo vic biu din tng th bng mt hnh trn v
chia hnh trn thnh cc hnh qut, theo cch t l vi tn s cc gi tr khc nhau ca
bin ang xt. [a, tr.tr 25]
Trong thc t, ngi ta s cn phi cn nhc vic s dng biu hnh qut
khi:
- D liu c nhiu gi tr khc nhau (ln hn 6), v khi , hnh nh biu s
bt u phc tp, gy kh khn cho vic c hiu d liu.
- Tn s (tn sut) ca cc thnh phn gn bng nhau, v khi , kh c th
xem xt s khc bit gia cc thnh phn.
Cc kiu nhim v lin quan n biu hnh qut cng tng t nh biu
hnh ct.
Bng 1.3: Cc t chc ton hc lin quan n tri thc biu hnh qut
Kiu
nhim v
T
q
v
: V biu hnh qut
(q: biu hnh qut, v: v)
T
q
s
: So snh s ph bin gia 2 gi tr
ca bin quan st
(q: biu hnh qut, s: so snh)
K
thut

q
v
: V cc hnh qut vi gc
tm c xc nh theo
cng thc 360.
i i
f o = (trong

i
i
n
f
n
= l tn sut)

q
s,1
: So snh din tch ca 2 hnh qut.

q
s,2
: So snh gc tm ca 2 hnh
qut.

q
s,3
: So snh di cung trn ca 2
hnh qut.
Cng
ngh

q
: Din tch hnh qut t l vi tn s (tn sut) cc thnh phn trong
dy d liu.
17
Ngoi 2 kiu nhim v c bn ny, T
q
s
l kiu nhim v con ca T
q
ln
(T
q
nn
): Tm gi
tr ph bin nht (t ph bin nht) ca bin quan st.
Yu t cng ngh chung
q
trong t chc ton hc a phng (hnh thnh t
t chc ton hc ca hai kiu nhim v T
q
v
v T
q
s
) cho thy y l quy tc ton hc
quan trng, c trng cho dng th TK ny.
IV. Biu t chc
Trong trng hp bin TK nghin cu c qu nhiu gi tr quan st c (nht
l trong trng hp bin nh lng lin tc), ngi ta buc phi tm cch nhm
cc gi tr khc nhau li thnh cc lp ghp. Vi vic ghp lp, ngi ta phi hy
sinh thng tin ca tng gi tr quan st c, nhng b li, s i tng nghin
cu lc ny c gim thiu rt nhiu: t mt s lng ln cc gi tr quan st
khc nhau c chuyn thnh mt s lng va cc lp ghp. Khi ny, thay
v quan tm n tn s, tn sut ca tng gi tr ring l, ngi ta quan tm n tn
s (n
i
), tn sut (f
i
) ca cc lp ghp C
i
.
xem xt mt cch trc quan s phn b ca cc d liu trong tng lp
ghp, ngi ta tm cch biu din thng tin cc lp ghp bng mt th TK. u
tin, ngi ta c khuynh hng biu din cp i (C
i
,n
i
) (hoc (C
i
,f
i
))bng mt lot
cc on thng vi chiu di n
i
(hoc f
i
) nm trn cc khong C
i
. Theo Chauvat
(2002), iu ny dn n 2 vn :
- Hai lp ghp c cng tn s nhng c rng khc nhau li cng c biu din
bng cc on thng cao bng nhau.
- Ngi ta hng n, bng 1 cch c trc tip theo c 2 chiu ngang-dc, c th
tch hp c tn s n
i
(hoc f
i
) cho mi gi tr ca lp ghp.
Gii php cho 2 vn ny l vic biu din (C
i
,n
i
) (hoc (C
i
,f
i
)) bng mt lot
cc hcn c y l C
i
v c din tch t l vi n
i
(hoc f
i
).
Trong mt biu t chc, din tch ca cc hcn biu din tn sut. [b, tr.tr 32]
Xt v mt hnh thc, thng tin trong biu t chc v biu hnh ct
u c biu din thng qua cc hcn nhng c mt s khc bit v mt bn cht
gia hai dng th TK ny
Chng ta ni r rng: mt biu t chc biu din cc tn sut thng qua din tch
ca cc hcn, ch khng phi thng qua chiu cao. [a, tr.tr 32]
iu ny c th l gii cho nhn nh
[] Trc ht, khng c mt thang o ng: khc vi cc biu khc, biu t
chc khng cn mt thang o ng. [b, tr.tr 31]
18

Thu nhp (nghn -la)

Biu t chc th hin phn b cc gia nh theo thu nhp ti M, nm 1973
[b, tr 32]
Tuy nhin, theo Chauvat (2002) cch lm ny phi da trn 2 gi nh:
- C mt s phn b ng u gia cc gi tr quan st nm trong cng mt
lp ghp.
- Cc lp ghp khng c bin ( rng khng xc nh) th c tn s bng 0.
Trong thc hnh v biu t chc, v c cc hcn i din cho cc lp
ghp, ngi ta cn xc nh chiu cao ca cc hcn (y ca hcn c xc nh
qua cc im bin ca lp ghp trn trc ngang). Vi yu cu m bo din tch cc
hcn t l vi tn sut lp ghp, ngi ta xc nh chiu cao ca cc hcn nh sau:
[] xc nh chiu cao hcn ca mt lp cho trc, phi chia t l phn trm quan
st c trong lp ny cho rng ca lp (c din t bng s n v c s).
[a, tr.tr 34]
thun li cho vic v biu t chc cng nh xc nh din tch ca hcn,
ngi ta b sung thm mt trc ng vo hnh v.

Thu nhp (nghn -la)

Biu t chc th hin phn b cc gia nh theo thu nhp ti M, nm 1973
[b, tr 33]
Khi ny, trc ng (chiu cao) ca hcn trong biu t chc s mang mt
ngha hon ton khc so vi trc ng trong biu hnh ct.
Khi ngi ta so snh din tch ca cc hcn trong mt biu t chc, s rt c ch nu
da trn mt thang o theo chiu ng m ngi ta s gi l thang o mt . N lm
r t l quan st trn 1 n v ca trc nm ngang. [a, tr.tr 34]
Do cha c mt qui nh thng nht cho vic ghp lp nn d dng cho
thao tc, ngi ta thng c khuynh hng thc hin mt s ghp lp u nhau.
Trong trng hp ny, do rng ca cc lp ghp u bng nhau nn chiu cao
19
ca hcn s t l vi tn s (tn sut) lp ghp. iu ny d lm ngi ta lm ln vi
c trng ca biu hnh ct.
Th nhng, trong mt s trng hp, ngi ta cn n mt s ghp lp khng
u nhau. Sau y l mt v d (trch t [c]):
Bng 1.4: V d v s cn thit ca vic ghp lp khng u
Biu t chc
vi cc lp ghp u nhau
Biu t chc
vi cc lp ghp khng u nhau

S pht tn (g/gal)
M

Hnh 1 [c, tr 30]

S pht tn (g/gal)
M

Hnh 2 [c, tr 28]
Hnh 1 v hnh 2 biu din cng mt dy d liu. Trong hnh 1, vic ghp lp u
nhau lm xut hin hai lp ghp c tn s bng 0 (lp ghp 15-17 v 21-23). ng
thi ta cng c th nhn thy phn ln s liu nh hn 11 nhng li c n hn
phn na s lng hcn (7/12 hcn) c s dng biu din mt s t d liu ln
hn 11. Dy 7 hcn nh ny c th lm xao nhng s tp trung ca ngi c i vi
phn ln d liu cn li (5 hcn bn tri). gip ngi c tp trung vo cu trc
tng th ca dy d liu, ngi ta tin hnh mt s ghp lp khng u nhau (ghp
lp li) nh trong hnh 2. Nh vy, vic ghp lp khng u nhau trong trng hp
ny cho php chng ta hn ch nhng nhiu lon th gic v em li mt ci nhn
bao qut hn v c cu phn b d liu.
Cc t chc ton hc gn vi tri thc biu t chc gm c:
- T
tc
v
: V biu t chc (tc: biu t chc, v: v)

tc
v
: V cc hcn vi y l lp ghp nm trn trc ngang v chiu cao bng
vi mt lp ghp.
- T
tc
t1
: Tnh tn sut ca lp ghp t kch thc hcn (t: tnh tn sut)
V d: Bi tp 4a [b, tr.tr 42]
Hy la chn kt qu ng trong bi ton:
Trong nghin cu ca C quan sc khe cng ng, c mt biu t chc biu din
s iu thuc l c ht mi ngy ca cc i tng (thng l nam gii) nh di
y. Mt lp ghp c k hiu gia hai du ngoc n. Bin phi c qui c
tnh vo lp ghp, cn bin tri th khng.
(a) Phn trm s ngi ht t 10 iu tr xung mi ngy gn bng:
1,5% 15% 30% 50%
20
T

%

t
r

n

m

u

t
h
u

c
S iu thuc

tc
t1
: Nhn rng (chiu rng hcn-trc ngang) vi mt (chiu cao hcn-trc
ng) tnh tn sut lp ghp.
- T
tc
t2
: Tnh tn sut lp ghp t t s din tch hcn
V d: Bi tp 1a [b, tr 33]
Khong 1% gia nh trong hnh 2 c thu nhp trong khong 0$ n 1000$. Hy c
lng phn trm s gia nh c thu nhp
(a) t 1000$ n 2000$
(b) t 2000$ n 3000$
(c) t 3000$ n 4000$
(d) t 4000$ n 5000$
(e) t 4000$ n 7000$
(f) t 7000$ n 10000$

Thu nhp (nghn -la)

tc
t2
: Da vo biu t chc, xc nh t s gia din tch lp ang xt v
din tch bit tn sut f; nhn t s ny vi tn sut f, ta c kt qu cn tm.
C th, trong v d trn, t s din tch ca cc hcn tng ng lp ghp 1000-
2000 v lp ghp 0-1000 l 2, do tn sut lp ghp 0-1000 l 1% nn tn sut lp
ghp 1000-2000 l 21%=2%.
- T
tc
c
: Xc nh chiu cao ca hcn cn thiu trong biu t chc (c: chiu
cao)
V d: Bi tp 8 [c, tr.tr 42]
Biu t chc di y biu din s lng bc [mt phn triu (ppm)] c tm thy
trong mt mu . Biu thiu mt hcn. Chiu cao ca n l bao nhiu?

M

Lng bc (mt phn triu)

tc
c
: Thc hin cc thao tc sau:
- Xc nh tn sut ca cc lp c trn biu bng k thut
tc
t1
hoc
tc
t2
.
- Tnh tn sut ca lp ng vi hcn cn thiu bng cch ly 100% tr i tng
s tn sut ca cc lp ghp va tnh.
21
- Tnh chiu cao ca hcn cn thiu bng cch chia tn sut cho rng lp
ghp.
- T
tc
s1
: So snh tn sut 2 lp ghp trong cng biu t chc (s: so snh)

tc
s1
: So snh din tch ca 2 hcn ng vi 2 lp ghp.
- T
tc
s2
: So snh hai dy d liu bng biu t chc
V d: Bi tp 1 [b, tr.tr 46]
Vin Nghin cu Dc phm so snh huyt p ca nhng ph n c s lng con
khc nhau. Di y l phc tho ca biu t chc i vi nhng ph n c 2 hoc
4 con. Nhm no c huyt p cao hn? C phi vic c con l nguyn nhn lm huyt
p ca cc b m thay i? S thay i c th do mt vi tc ng khc?

Huyt p
2 con
4 con

tc
s2
: Vic so snh d liu c da vo lch ca biu t chc. Biu
t chc lch v khu vc no (bn tri hoc bn phi ca trc ngang biu din cc
s liu khc nhau) th phn ln d liu quan st c s tp trung vo khu vc .
Ngoi cc kiu nhim v ni trn, chng ti cn tm thy mt s kiu nhim
v khc cp n mi lin h gia biu t chc v cc s c trng cho dy s
liu (s trung bnh, trung v, t phn
3
, bch phn
4
) nh:
- T
tc
x
: Xt tnh i xng ca biu t chc da vo trung bnh, trung v.
- T
tc
x
: Xt tnh i xng ca biu t chc da vo bch phn.
- T
tc
s
: So snh trung bnh v trung v da trn hnh v biu t chc.
- T
tc
u1
(T
tc
u2
, T
tc
u3
): c lng t phn th nht (th hai, th ba).
Mt khc, biu t chc cn xut hin trong TK suy din nh l mt cng
c cho php hnh dung hm mt l thuyt.
Khi nim mt (ca tn s hoc ca tn sut) xut hin y nh l mt yu t c
bn, v cng quan trng hn khi trong thng k ton hc, nhng du hiu nh lng
lin tc c m hnh ha bng cc i lng ngu nhin c m t bng hm mt
l thuyt m biu t chc cho php c lng. [Chauvat, 2002]
Cc t chc ton hc lin quan n tri thc biu t chc c nu trn
lp thnh t chc ton hc a phng, cng xoay quanh yu t cng ngh
tc

Din tch ca cc hcn t l vi tn sut ca lp ghp. Qua y, ta c th nhn thy

pht biu ca yu t cng ngh
tc
chnh l c trng quan trng ca tri thc ny.

3
T phn gm c 3 s: t phn th nht, t phn th hai, t phn th ba. Ba s ny chia cc d liu ( sp
th t) lm 4 phn u nhau.
4
Tng t nh khi nim v t phn, bch phn gm c 99 s, chia cc d liu ( sp th t) lm 100 phn
u nhau.
22
V. a gic tn s-tn sut
thun tin hn khi mun xem xt s tin trin ca cc s liu, ngi ta b
sung thm mt dng th TK khc vo biu t chc, l a gic tn s-tn
sut.

[a, tr 38]
a gic tn s-tn sut ch c cp n trong trng hp bin nh lng
lin tc (hoc bin nh lng ri rc c rt nhiu gi tr khc nhau) c ghp lp
u nhau.
Vi mt biu t chc c v trc, ngi ta ch vic ni trung im
cc cnh trn ca hcn trong biu t chc c dng th TK ny. Trong
trng hp cha c biu t chc, a gic tn s-tn sut c xy dng bng
cch ni cc im c ta (c
i
,n
i
) (hoc (c
i
,f
i
)) trong c
i
l tm ca lp ghp C
i

v n
i
(f
i
) l tn s (tn sut) ca lp ghp C
i
. c bit, ngoi cc lp ghp hnh thnh
t cc s liu thu c, ngi ta cn b sung thm 2 lp ghp tng tng vi
rng bng vi cc lp ghp c v c tn s (tn sut) bng 0: lp ghp C
o
trc
lp ghp u tin v lp ghp C
k+1
sau lp ghp cui cng. Khi ny, do rng
ca cc lp ghp u bng nhau nn din tch bn di ca ng gp khc t l vi
tng s cc quan st.
ng gp khc nhn c theo quy tc v trn cho php ngi c c th
nhn ra s tin trin ca tn s, tn sut, mt lp ghp
5
. Ngoi ra, tng t nh
biu t chc, n cn cho php d on c hnh dng ca th hm mt l
thuyt ca bin ngu nhin ang xt.
Lin quan n tri thc ny, t chc ton hc thng c ghi nhn trong cc
gio trnh l:
T
g
v
: V a gic tn s-tn sut (g: a gic tn s-tn sut, v: v)

g
v
: V ng gp khc ni cc im c ta (c
i
,n
i
) (hoc (c
i
,f
i
)) trong c
i
l
tm ca lp ghp C
i
v n
i
(f
i
) l tn s (tn sut) ca lp ghp C
i
.

g
v
: nh ngha a gic tn s (tn sut)
Mt khc, do a gic tn s (tn sut) thng c s dng b sung cho
biu t chc nn n c th hin din (ngm n) trong mt s kiu nhim v lin
quan n biu t chc ni trn nh: So snh hai dy d liu (T
g
s2
), c
lng t phn (T
g
u1
, T
g
u2
, T
g
u3
), so snh trung bnh-trung v (T
g
s
). Ngoi ra, a

5
Cc yu t ny t l nhau do rng ca cc lp ghp l bng nhau.
23
gic tn s (tn sut) c th xut hin trong kiu nhim v i hi nhn xt s tin
trin ca dy s liu.
VI. Kt lun chng 1
Tri thc th TK cho php em n mt ci nhn trc quan v cu trc ca
dy d liu. Mi dng th TK ng vi mt dng d liu khc nhau, phc v
nhng mc ch s dng khc nhau v mang nhng c trng khc nhau.
Bng 1.5: c trng ca cc dng th TK
th
TK
Tnh hung s dng
c trng
c im
dy d liu
Mc ch
s dng
Biu
hnh ct
Bin nh tnh
Bin nh
lng ri rc
So snh s ph bin ca
cc d liu khc nhau
trong dy
Chiu cao (hoc chiu
di) ct t l s lng
phn t ng vi tng gi
tr ca bin quan st.
Biu
hnh qut
Cc thnh
phn trong
mt tng th
-M t cu trc thnh
phn (c cu) ca d liu
-So snh t trng gia cc
thnh phn
Din tch hnh qut t l
vi tn s (tn sut) ca
cc thnh phn trong dy
d liu.
Biu
t chc
Bin nh
lng (lin tc
hoc ri rc c
rt nhiu gi
tr khc nhau)
c ghp lp.
-Xem xt phn b d liu.
-So snh hai dy s liu
-D on ng cong
hm mt l thuyt
Din tch ca cc hcn t l
vi tn sut ca lp ghp.
a gic
tn s,
tn sut
(thng
i km
biu t
chc)
Tng t nh
trong biu
t chc nhng
cc lp ghp
c rng
bng nhau.
-Xem xt s tin trin ca
mt (tn s, tn sut)
lp ghp.
-So snh hai dy s liu
-D on ng cong
hm mt l thuyt
ng gp khc (b sung
cho biu t chc) ni
trung im ca cc on
thng gii hn pha trn
ca biu t chc. Din
tch gii hn bn di
ng gp khc t l vi
tng s quan st.
Trong cc loi th TK nu trn, ch c biu hnh ct l khng c s can
thip ca yu t din tch. Tuy nhin, loi biu ny li ch cung cp mt biu
din trc quan ca dy d liu khi i tng quan st khng c nhiu gi tr khc
nhau (bin nh tnh hoc nh lng ri rc) v vn c quan tm l so snh s
ph bin ca mt vi gi tr ca bin quan st. Mt ci nhn tng th v phn tch
su trong trng hp bin quan st c nhiu gi tr khc nhau dng nh kh c th
t c vi dng biu ny.
24
Biu t chc khc phc c nhc im trn ca biu hnh ct vi vic
biu din tn s (tn sut) ca lp ghp (hnh thnh t vic nhm cc gi tr khc
nhau ca bin quan st). Mt khc, ngoi vic xem xt phn b d liu, n cn cho
php so snh hai dy s liu khc nhau v a ra d on v ng cong hm mt
l thuyt. Tuy nhin, do biu hnh ct v biu t chc kh ging nhau v
hnh thc (biu din d liu bng cc hcn) nn d dn n kh nng nhm ln 2 c
trng ca 2 dng th TK ny, nht l trong trng hp ghp lp u nhau. Mt
s gii thch, phn bit r rng v c trng ca tng dng biu l cn thit cho
vic lnh hi tri thc ny.
K tha cc cng dng ca biu t chc, a gic tn s-tn sut m rng
thm kh nng phn tch s tin trin ca tn s (tn sut) lp ghp. Th nhng,
dng th TK ny ch xut hin trong iu kin ghp lp u nhau. iu ny m
bo cho tnh cht: din tch bn di ng gp khc t l vi tng s cc quan st.
Tuy nhin, tnh cht ny li c m t kh tt qua biu t chc. T , xut
hin nguy c iu kin ghp lp u nhau s b b qua, ngi ta ch tp trung vo
u im biu din s tin trin ca tn s (tn sut) qua ng gp khc mi khi
nhc n dng th TK ny.
Biu hnh qut c u th hn cc dng th TK khc trong vic biu din
nhiu dng d liu khc nhau (c nh lng ln nh tnh). Tuy th, n ch p ng
yu cu v mt ci nhn tng quan v c cu ca d liu trong trng hp s lng
cc thnh phn trong tng th l tng i t.
Nhng kt qu thu c trong chng ny cho php chng ti nhn ra nhng
i hi lin quan n c trng khoa hc lun ca tri thc th TK khi tin hnh
o to GV. Chng hnh thnh nn tham chiu cn thit chng ti xem xt mi
quan h th ch trong chng sau.
25
CHNG 2:
MI QUAN H TH CH VI I TNG
TH THNG K
Trong chng ny, chng ti s phn tch chng trnh o to c nhn s
phm ton (chnh quy) ti khoa Ton-Tin trng HSP Tp.HCM v cc gio trnh,
ti liu c SVSP s dng lin quan n tri thc th TK nhm vch r cc rng
buc ca th ch i vi tri thc ny. Tuy nhin, trc , chng ti s im qua
mt s kin ca cc nh SP trn th gii v dy hc TK ni chung v tri thc
th TK ni ring c ci nhn r rng hn v nhng i hi i vi GV khi dy
hc ni dung ny trng ph thng, ng thi y cng l yu cu i vi cng
tc o to GV ti cc trng SP.
I. Dy hc thng k
Do chng trnh, sch gio khoa bc trung hc thng khng n nh nn
chng ti s khng trch ra y cc yu cu c nu ra trong cc ti liu bi dng
GV hay SGV ca chng trnh hin hnh. Chng ti cho rng nh hng lu di
vic o to GV trong cc trng SP, cn cn c trn nhng nghin cu v vic dy
hc TK ni chung v tri thc th TK ni ring, c bit l ti cc nc c
truyn thng dy hc ni dung ny. Do , thc hin nhim v ny, chng ti s
tng hp nhng kin ca cc nh SP c trnh by trong cc bi bo, tham
lun, v vn ny. C th, chng ti s dng nhng lun im c trnh by
bi cc tc gi:
- Jacques Bair, Gentiane Hasbroeck (2002) bn v vn Dy hc thng k
ti cng ng php ng B.
- Jean-Claude Duperret (2002) cp n mt s pht trin T thng k n
t duy thng k.
Trong cc ti liu ny, chng ti s ch n cc mc tiu m vic dy hc
TK nhm n, nhng vn quan trng m GV cn lm r vi HS.
1) Mc ch dy hc thng k
T cc ti liu dn, chng ti ghi nhn c kin v vic dy hc TK nh
sau:
Vic ging dy thng k khng ch nhm vo vic hc cc cng thc, hoc l cc biu
; n cn c nhng mc ch khc: thng k khng ch l mt tp hp cc k thut,
l s rn luyn t duy, mt cch nm bt cc d liu, c bit l bit c s tn
ti ca nhng ci khng chc chn, s thay i ca thng tin v vic thu thp d liu.
N cho php a ra quyt nh trong nhng tnh hung khng chc chn. [Bair,
Hasbroeck, 2002]
C th hn, qua nghin cu chng trnh ton bc trung hc ca Cng ng
php ng B, Bair v Hasbroeck (2002) cho rng:
26
Dy hc thng k bc trung hc c bit nhm n vic o to ton hc cho cng
dn: bi v mi ngi nhn c v s cc thng tin a phng tin di dng s liu
hoc cc biu , nn h cn phi c kh nng hiu, lm sng t v nhn nh cc
thng tin.
Quan im ging dy TK vi mc ch rn luyn t duy khng ch c tha
nhn B m n cn c chia s cc nc khc, v d, Php:
o to cng dn: tt c mi ngi u phi i din vi v vn cc thng tin khc
nhau; dy hc thng k phi pht trin h nhng kh nng phn tch v tng hp
thng tin, cho php h c mt ci nhn phn xt v nhng thng tin ny. [Duperret,
2002]
Theo Duperret (2002), vic dy hc TK cn nhm n vic hnh thnh t duy
TK vi 3 cp :
1. Cp u tin: TK m t vi mc ch c bn l Bin i tng hp
thng tin. N hng vo vic o to cng dn cc kh nng: hiu s bin
i ny, phn tch chnh xc, thn trng tng hp. Mt cch chnh xc hn,
phi lm cho HS hiu c vn c bn ca TK m t l gip con ngi
gii quyt tnh trng tin thoi lng nan gia mt bn l yu cu trung
thc v mt bn l s r rng ca thng tin.
2. Cp th hai: So snh cc dy d liu. y l mt trong nhng vn c
bn ca TK m t; c th thc hin theo cc cch thc:
- So snh (nh tnh) da trn cc biu TK.
- So snh da vo cc ch s tm tt mu d liu, v d: cc ch s
nh tm (trung bnh s hc, trung v, s mt), cc ch s nh phn
tn (phng sai mu, lch chun mu),
- So snh (nh lng) da trn ch s tng quan gia hai mu s liu.
3. Cp th ba: TK suy din. y l ni ca s m hnh ho, m rng thng
tin nhn c trong mt trong mt lnh vc thng tin rng ln hn. Cp
ny t ra hai vn : s hp thc ca m hnh chn la v kim sot cc
nguy c c th gp phi. S m hnh ho i hi mt s quay i-tr li gia
mt bn l thc tin v mt bn l m hnh ton hc.
Vi ba cp trn, ngi hc c th hnh thnh c t duy TK: qun l mt
s lng ln cc thng tin v phn tch chng, so snh nhng tp hp thng tin, m
hnh ho ton hc nhng thng tin ny t rt ra nhng kt lun ph hp
nh l cng c gip cho vic ra cc quyt nh.
2) Dy hc ni dung th thng k
Ring i vi vn dy hc ni dung th TK, chng ti ghi nhn c
kin nh gi cao vai tr quan trng ca n i vi vic o to cng dn:
Chng ta ang sng trong mt th gii hnh nh, v ci thng c s dng ch
ra mt hin tng thng k l cc biu . Chc chn rng y l khuynh hng ln
nht trong o to cng dn: chn la biu thch hp i vi tnh hung, thit lp
n theo cc quy tc ton hc; hiu, phn tch, ph phn mt biu ; so snh nhng
biu khc nhau [Duperret, 2002]
27
Tuy nhin, chng ta cn tm hiu thm nhng ng gp ca tri thc ny i
vi vic rn luyn 3 cp t duy TK ni trn. Hiu c vai tr ca tri thc th
TK trong vic hnh thnh t duy TK, chng ta c th nh hng c vic o to
GV dy hc ni dung ny. Vic ch ra cc t chc ton hc lin quan n tri thc
(chng 1) lm sng t phn no yu cu ny.
Bng 2.1: Vai tr ca th TK trong vic hnh thnh cc cp t duy TK
Cc cp t duy TK
Biu
hnh ct
Biu
hnh qut
Biu
t chc
a gic
tn s-tn sut
Cp 1 Bin i
tng hp thng tin
T
c
v
, T
c
s
,
T
c
ln
, T
c
nn

T
q
v
, T
q
s
,
T
q
ln
, T
q
nn

T
tc
v
, T
tc
t1
, T
tc
t2
,
T
tc
c
, T
tc
s1

T
g
v

quan st
s tin trin
Cp 2 So snh
cc dy d liu
T
tc
s2
T
g
s2

Cp 3 Suy din
d on ng
cong hm mt
l thuyt
d on ng
cong hm mt
l thuyt
Da vo Bng 2.1, c th thy biu t chc v a gic tn s-tn sut l hai
dng th TK c nhiu tim nng cho vic hnh thnh t duy TK cho ngi hc.
iu ny cng t ra nhng thch thc khng nh cho cng tc o to GV: cn
lm g SVSP c th khai thc tt hai dng th TK ny khi ging dy ti trng
ph thng?
Ngoi ra, theo Duperret (2002), GV cn gip HS hiu c 4 c im m
ngi ta trng i mt biu TK:
- Tnh d c: Mt biu phi trc quan hn, c c nhanh hn so
vi nhng d liu dng s. N phi nu bt c cc yu t c bn
ang c che y di s ng o ca cc d liu dng s.
- Tnh hp thc: Mt biu phi tun th theo cc quy tc ton hc, v
d: t l vi di, vi din tch, vi th tch,
- Tnh trung thc: Mt biu phi tun theo cc s liu thu thp
c. Mt khc, n tng th gic khng lm bin dng cc s liu
thc t, v d: trc ng khng bt u t 0,
- Tnh t : ngi ta c th hiu c hin tng thng qua biu
m khng cn n s hin din ca dy s liu.
Th nhng, cc SVSP c chun b nh th no hng dn HS nm
c 4 c im ny?
28
II. S lc v chng trnh o to gio vin
Chng trnh o to c nhn SP ton (chnh quy)
6
ca khoa Ton-Tin trng
HSP Tp.HCM tin hnh theo m hnh o to GV truyn thng: tuyn HS THPT
vo thng ngnh SP v o to theo hnh thc tp trung trong 4 nm (8 hc k). SV
sau khi tt nghip c th lm cng tc ging dy ti cc trng i hc, cao ng,
trung hc chuyn nghip, dy ngh v THPT, hoc lm vic ti cc vin nghin
cu, cc c quan qun l c s dng kin thc ton hc, hoc nu c iu kin
c th c o to tip cc trnh Thc s, Tin s.
Khi lng kin thc ti thiu cho ton kha l 209 vht v c b tr theo
tng nm nh sau:

6
Chng ti xem xt chng trnh o to c p dng t kha tuyn sinh nm 2006
29
Bng 2.2: Bng lit k cc hc phn trong chng trnh o to c nhn s phm ton ti khoa Ton-Tin trng HSP Tp.HCM
NM TH NHT (53 vht) NM TH HAI (56 vht) NM TH BA (57 vht) NM TH T (43 vht)
Hc k 1 Hc k 2 Hc k 3 Hc k 4 Hc k 5 Hc k 6 Hc k 7 Hc k 8
T
r
i

t
h

c

c
h
u
n
g

Trit hc Mc L-
nin
Kinh t chnh tr
Mc L-nin
Ch ngha x hi
khoa hc
Lch s ng - T tng H Ch
Minh
- Qun l hnh chnh
nh nc v qun l
ngnh

Anh vn 1 Anh vn 2 Anh vn 3 Anh vn 4
Tin hc i cng Ngn ng lp
trnh bc cao
Lp trnh tnh
ton


T
r
i

t
h

c

c
h
u
y

n

n
g

n
h

T
o

n

h

c

Gii tch 1 Gii tch 2 - Gii tch 3
- Hm bin phc
- Gii tch 4
- Khng gian tp v
khng gian metric
- o v tch phn
- Phng trnh vt
l-ton
Gii tch hm
i s tuyn tnh
1
i s tuyn tnh
2
i s i cng
1
i s i cng 2 - L thuyt trng
v l thuyt Galois
- S hc
i s s cp
Hnh hc gii tch Hnh hc afin v
hnh hc Euclide
Hnh hc x nh Hnh hc vi phn 1 Hnh hc vi phn 2 Hnh hc s cp
Quy hoch tuyn
tnh
Xc sut thng k Phng php tnh
Logic ton Ton ri rc
Chuyn

T
r
i

t
h

c

n
g
h

Tm l hc Gio dc hc i
cng
Gio dc hc ph
thng
Phng php nghin
cu khoa hc

L lun v phng
php dy hc ton
1
- L lun v phng
php dy hc ton 2
- Cng ngh thng tin
v dy hc ton 1
- Thc tp s phm k 1
- L lun v phng
php dy hc ton 3
- Cng ngh thng
tin v dy hc ton 2
Thc tp
s phm k
2
30
Cn c theo chng trnh, ngoi cc hc phn cung cp tri thc chung (Trit
hc Mc-Lnin, Anh vn, Tin hc i cng,) v cc hc phn cung cp tri thc
chuyn ngnh ton hc, nhng kin thc SP ton c cp n qua cc hc phn
sau:
- L lun v phng php dy hc ton 1 (4 vht) gii thiu cho SV tng quan
v phng php dy hc ton, mc ch v ni dung dy hc mn ton, cc
phng php dy hc mn ton, cc tnh hung in hnh trong dy ton,
phng tin dy hc ton v k hoch t chc dy hc ton.
- L lun v phng php dy hc ton 2 (4 vht) vn dng cc quan im c
bn ca l lun - phng php dy hc i cng vo vic dy hc nhng vn
c th ca i s, lng gic v gii tch. Nhng ni dung c cp n
bao gm: Mt s vn chung v mc ch - yu cu - ni dung - phng
php dy hc i s, lng gic v m u gii tch trng THPT; dy hc
s m rng khi nim v s; dy hc cc php bin i ng nht, phng
trnh, bt phng trnh, h phng trnh, h bt phng trnh; dy hc v hm
s, o hm v tch phn; dy hc mch ton ng dng.
- L lun v phng php dy hc ton 3 (3 vht) vn dng cc quan im c
bn ca l lun v phng php dy hc i cng v vic dy hc nhng vn
c th trong hnh hc. Nhng ni dung c cp n bao gm: Mt s
vn chung v hnh hc v dy hc hnh hc; dy hc vect v ta ; dy
hc php bin hnh; dy hc hnh hc khng gian.
- Cng ngh thng tin v dy hc ton 1 (2 vht) hng dn SV thit k mt b
h s bi dy da trn phng php dy hc theo d n v tch hp cc thnh
tu cng ngh thng tin.
- Cng ngh thng tin v dy hc ton 2 (3 vht) hng dn SV thc hin mt
tit dy c ng dng cng ngh thng tin (s dng phn mm trnh chiu in
t, cc phn mm dy hc ton).
Trong qu trnh hc, SVSP cn phi tri qua 2 t thc tp SP (trong 11 tun)
ti cc trng THPT. Di s gip ca GV hng dn, SV s thc hin 3 nhim
v: tm hiu thc t gio dc, thc tp cng tc ch nhim v thc tp ging dy
trn lp (t nht l 11 tit dy). Trong qu trnh thc tp ti trng ph thng, SV
c d cc tit ging ca GV hng dn. ng thi, h cng phi chun b gio n
v np cho GV hng dn trc mi tit dy. Sau , GV hng dn s gip gio
sinh chnh sa gio n trc khi thc hin tit dy trn lp.
Trong cc hc phn v phng php dy hc ton, tri thc th TK c
cp trong hc phn L lun v phng php dy hc ton 2. Ngoi nhng ni
dung c xem xt qua hc phn ny, SV cn phi chun b cho cc gio n thc
hnh ca hc phn Cng ngh thng tin v dy hc ton 1, 2 hoc cho t thc
tp trng ph thng. y, do TK m t c ging dy lp 10 nn SV s
phi tham kho sch gio vin lp 10. Khng ch c vy, vic nghin cu TK cn
c cp n hc phn Xc sut thng k. Chnh y, SV s c nghin
cu su ngnh khoa hc ny.
31
ng nh Chevallard ni, mt c nhn c th i vo mt th ch bng
nhiu con ng khc nhau. Ni cch khc, quan h ca c nhn i vi mt tri
thc (tn ti trong th ch) c hnh thnh t nhiu gc . V l , phn tch
vic o to ngh HSP Tp.HCM ni chung v hiu quan h ca SVSP i
vi tri thc th TK ni ring, chng ti s phn tch cc ti liu (c s dng
trong qu trnh o to) sau:
Nguyn Ch Long (2006), Xc sut thng k v qu trnh ngu nhin, NXB
i hc Quc gia Thnh ph H Ch Minh, Thnh ph H Ch Minh.
Nguyn Vn Vnh (2007), Bi ging: Cc vn v phng php dy hc
Cc ch c bn trong chng trnh i s-Gii tch, khoa Ton-Tin trng i
hc S phm Thnh ph H Ch Minh.
Trn Vn Ho, V Tun, Don Minh Cng, Mnh Hng, Nguyn Tin
Ti (2006), Sch gio vin i s 10 (b chun), NXB Gio dc, H Ni.
on Qunh, Nguyn Huy oan, Nguyn Xun Lim, ng Hng Thng,
Trn Vn Vung (2006), Sch gio vin i s 10 (nng cao), NXB Gio dc, H
Ni.
( thun tin cho vic trch dn, chng ti tm k hiu cc ti liu ny ln
lt l M
1
, M
2
, P
1
, P
2
)
III. Phn tch gio trnh [M
1
]
Gio trnh c chia thnh 2 phn chnh:
Phn I: Gm 3 chng v Xc sut:
Chng 1: Khng gian xc sut
Chng 2: i lng ngu nhin v khng gian xc sut
Chng 3: Lut s ln v nh l gii hn
Phn II: Gm 5 chng v TK:
Chng 4: L thuyt mu
Chng 5: c lng
Chng 6: Kim nh gi thuyt thng k
Chng 7: L thuyt tng quan v hi qui
Chng 8: Qu trnh ngu nhin
Cc ni dung lin quan n tri thc th TK c trnh by trong mc Biu
t chc ca chng 4. [M
1
] gii thiu 2 dng th TK:
- ng gp khc phn phi
Sau khi gii thiu cc khi nim tn s n
i
, tn sut W
i
ng vi cc gi tr khc
nhau x
i
, [M
1
] nh ngha ca ng gp khc phn phi nh sau:
ng gp khc phn phi l ng ni cc im (x
1
,W
1
), (x
2
,W
2
),, (x
k
,W
k
) hoc
ng ni cc im (x
1
,n
1
), (x
2
,n
2
),, (x
k
,n
k
). [M
1
, tr 152]
32
Nh vy, mc d c hnh dng l mt ng gp khc nhng s xut hin ca
ng gp khc phn phi khng gn vi cc lp ghp nh trong khi nim a
gic tn s (tn sut) m ch gn vi cc gi tr khc nhau ca mt bin ngu nhin
nh lng. Ngoi nh ngha, [M
1
] khng c li gii thch no v ngha ca tri
thc ng gp khc phn phi. Tri thc ny s c s dng vi mc ch g?
[M
1
] vn cha gii thch iu ny vi SV.
- Biu t chc
Biu t chc c s dng trong trng hp bin ngu nhin lin tc c
ghp lp. Tuy nhin, [M
1
] ch gii thiu dng th TK ny trong trng hp ghp
lp u nhau.
Trong trng hp bin ngu nhin X c phn phi lin tc vi mu (x
1
,x
2
,,x
n
). Gi R
l khong thay i ca gi tr mu =
{ } { } max min
i i
i i
x x . Ta chia R thnh mt s cc
khong con (chng hn k khong con) c chiu di h: [a
i
;a
i+1
) i=1,2,,k. [M
1
, tr 153]
[M
1
] gii thiu cch xc nh cc hcn trong trng hp ghp lp u nhau nh
sau:
Gi n
i
l s lng cc gi tr X ri vo khong [a
i
;a
i+1
), ta c n
1
+n
2
++n
k
=n. Ta
dng cc hcn y l cc khong [a
i
;a
i+1
) (chiu di y bng h) v chiu cao l
.
i
n
n h
,
khi mi din tch con l
i
n
n
v tng ton b cc din tch hcn con =1. [M
1
, tr 153]
Chng ti nhn thy c mt s khc bit trong th t tip cn cc yu t trong
biu t chc gia [M
1
] v cc ti liu [a], [b], [c].
Cch tip cn trong [a], [b], [c] Cch tip cn trong [M
1
]
Ghp lp
y hcn Din tch hcn
Chiu cao hcn
Phn b d liu

Ghp lp
y hcn Chiu cao hcn
Din tch hcn
Phn b d liu

biu din phn b d liu, cc hcn
trong biu t chc phi tun theo quy
tc Din tch ca hcn t l vi tn s
(tn sut). Nhm m bo quy tc ny,
ngi ta xc nh chiu cao ca hcn
bng t s gia tn s (tn sut) v
rng lp ghp. Vi cch tip cn ny, ta
thy r ngha, l do xc nh cc yu
t ca hcn.
Hcn trong biu t chc c xc nh
thng qua 2 thng s l y v chiu
cao. Yu t din tch xut hin nh l h
qu ca cch xc nh chiu rng v
chiu cao hcn. L do xut hin cng
thc xc nh chiu cao hcn khng c
lm r.
Trong phn trnh by, [M
1
] ch gii thiu cng thc xc nh chiu cao hcn
trong trng hp ghp lp u nhau m khng gii thch ngha ca chiu cao hcn.
Mt khc, dng nh [M
1
] s dng h trc to Descartes biu din hai
trc ca biu t chc. iu ny c th hin qua hnh v
33

[M
2
, tr 153]
Cch xc nh trc ny tuy cht ch v mt l thuyt nhng nu xt theo
phng din thc hnh, s rt kh v biu t chc vi cc s liu trn trc ngang
v trc ng c s chnh lch t l qu ln. Cc gio trnh [a], [b], [c] m chng ti
xem xt trong chng 1 u khng s dng h trc to Descartes th hin trc
ng, trc ngang m v chng thnh hai trc ri nhau v cng khng s dng chung
mt di n v cho c hai trc; iu ny gip trnh c kh khn v mt
o ni trn m vn phn nh ng t l th gic (din tch cc hnh ch nht vn
tun theo ng t l chnh lch), gp phn to thun li cho vic v biu t chc.
Biu t chc c [M
1
, tr 153] gii thiu nhm phc v cho vic d on
qui lut phn phi ca bin ngu nhin.
ng bc thang gii hn pha trn ca biu t chc cho ta mt hnh nh gn ng
ca ng cong mt l thuyt.
Nh vy, [M
1
] ch tip cn biu t chc theo gc TK suy din, cc mc
ch lin quan n TK m t nh biu din phn b d liu hoc so snh 2 dy s
liu khng c cp n. iu ny phn no l gii cho vic [M
1
] ch cp n
vic ghp lp u nhau v vi mt s lng nhiu cc lp ghp u nhau, ngi
ta c th hnh dung c hm mt l thuyt ca bin ngu nhin lin tc.
Qua tham kho phn bi tp, chng ti nhn thy [M
1
] dng nh khng quan
tm nhiu n cc kiu nhim v lin quan n tri thc th TK, ch c duy nht 1
nhim v (bi tp 4a, tr 178) lin quan n th TK c ngh:
iu tra mt lp gm 40 HS, ta thy kt qu im (thang 10) kim tra mn ton nh
sau:
8 9 10 7 6 5 9 10 10 8
7 6 5 4 9 10 9 8 7 4
10 6 8 4 7 9 8 8 5 3
9 8 7 6 4 3 9 10 5 5
a) Hy xy dng biu t chc ca mu
Vi nhim v ny, chng ti tm thy du vt ca kiu nhim v T
tc
v
. gii
quyt nhim v ny, trc tin, [M
1
, tr 182] thc hin ghp lp i vi cc d liu
nhn c (im kim tra mn ton):
im thp nht ca HS l 3 v cao nht l 10.
Trn trc ox, trc im, ta ly cc khong u nhau: dng
[a
i
;a
i+1
)[2,5;3,5);[3,5;4,5);;[9,5;10,5) ( 1,8 i = ).
34
Trong cch ghp lp ny, ta nhn thy im u mt u tin l 2,5 ch khng
phi l gi tr nh nht ca dy s liu (im 3). Ti sao li chn gi tr ny? iu
ny cng cha c [M
1
] gii thch r.
Nh vy, trong c phn l thuyt ln bi tp, [M
1
] cng ch cp n s ghp
lp u nhau m khng ni g n s ghp lp khng u nhau. iu ny khin
chng ti t hi: SV s ng x th no trc yu cu v biu t chc vi s ghp
lp khng u nhau? i vi h, s ghp lp khng u nhau c ngha g? ch li
ca n?
Tip theo, [M
1
,tr182] tin hnh xc nh cc hcn
Dng cc hcn y l cc khong [a
i
;a
i+1
) (chiu di bng h) v chiu cao =
i
n
nh

n
1
: s HS t 3 im: n
1
=2
n
2
: s HS t 4 im: n
2
=4
n
8
: s HS t 10 im: n
8
=6


y, ta thy xut hin vn lin quan n vic thc hnh v cc hcn: hcn
th nht c y l [2,5;3,5) v c chiu cao l 1/20, hcn th hai c y l [3,5;4,5)
v c chiu cao l 1/10, hcn th tm c y l [9,5;10,5) v c chiu cao l 6/40
Nh vy, t l chnh lch gia di y v chiu cao l kh ln, iu ny s gy
rt nhiu kh khn khi mun v chnh xc c biu t chc trn h trc vung
gc Descartes vi cc trc ly cng theo mt di n v (v trn thc t, [M
1
]
cng ch th hin c hnh nh phc tho ca biu t chc ny m khng a ra
mt hnh nh y v chnh xc ca biu t chc trong trng hp ang
xt). Nh vy, khi cn biu din trc quan dy s liu bng biu t chc,
SVSP s s dng h trc no? H trc ny c nhng tnh cht, c trng no?
Vic v biu t chc trong nhim v ny gp hai kh khn: Th nht, vic
ghp lp cha c gii thch r rng. Th hai, di n v trn 2 trc bng nhau
lm cho thao tc thc hnh v cc hcn gp nhiu kh khn. Nh vy, nhim v m
[M
1
] nu ra cho ngi hc y ch mang tnh hnh thc, SV cha c c hi thc
s v biu t chc theo ng k thut m [M
1
, tr 153] nu ra. iu ny cng
lm chng ti khng nh hn bn khon v kh nng v biu t chc ca SVSP
trong trng hp ghp lp khng u nhau.
Bng 2.3: i chiu vic rn luyn t duy TK gia cc gio trnh [a],[b],[c] v gio trnh [M
1
]
Cc cp t duy TK Gio trnh [a], [b], [c] Gio trnh [M
1
]
Cp 1 - Bin i tng hp
thng tin
T
tc
v
,
T
tc
t1
, T
tc
t2
, T
tc
c
, T
tc
s1

T
tc
v

Cp 2 - So snh cc dy d
liu
T
tc
s2

Cp 3 - Suy din
d on ng cong
hm mt l thuyt
d on ng cong
hm mt l thuyt
35
Bng 2.3 cho thy [M
1
] cha to c hi cho SV rn luyn y ba cp
ca t duy TK. [M
1
] ch t ra mt nhim v thuc kiu nhim v v biu t
chc (T
tc
v
) cho SV. [M
1
] khng xut cho SV kiu nhim v no trong c s
tc ng ca c trng din tch (din tch ca hcn t l vi tn s (tn sut) lp
ghp). Vic c hiu, khai thc cc thng tin trong biu t chc cng nh i
chiu cc biu t chc khc nhau, cha c t ra. SVSP cha c c hi thc
hnh v, c hiu biu t chc v cng cha c c hi vn hnh tri thc ny
vi c ch cng c. Dng nh [M
1
] khng quan tm nhiu n biu t chc
trong phm vi TK m t, tri thc ny xut hin trong TK suy din vi phc
ho ng cong mt l thuyt. S m nht ca c trng ny dn n nhiu bn
khon: Liu SV c kh nng v biu t chc trong trng hp ghp lp khng
u nhau? H c th c lng c tn sut t biu t chc? H nhn thy
thng tin g t trc ng ca biu t chc? i vi h, biu t chc c th
c khai thc vi mc ch no?
IV. Phn tch gio trnh [M
2
]
Gio trnh c chia lm 6 chng
Chng 1: Mt s vn v ni dung chng trnh
Chng 2: Dy hc cc tp hp s
Chng 3: Dy hc cc php bin i ng nht
Chng 4: Dy hc gii phng trnh - bt phng trnh
Chng 5: Dy hc khi nim hm trng ph thng
Chng 6: Dy hc mch ton ng dng
Bi 1: Mt s vn v ni dung chng trnh
Bi 2: Mt s vn v phng php dy hc
2.1 Mt s yu t ca phng php s
2.2 Mt s yu t ca l thuyt ti u
2.3 Dy hc tuyn thut ton trng ph thng
2.4 Dy hc mt s yu t ca TK, xc sut
y, cc ni dung dy hc lin quan n TK xut hin trong mc Dy hc
mt s yu t ca thng k, xc sut ca chng 6 - Dy hc mch ton ng
dng. Phn trnh by ca [M
2
] c th c chia lm ba ni dung chnh:
1) Gii thiu cc chun kin thc, k nng lin quan n TK cn t n qua
cc nm hc (theo chun yu cu ca B Gio dc v o to). C th, mc cn
t n khi dy hc th TK c [M
2
] trnh by nh sau:
V kin thc:
Hiu cc biu tn s, tn sut hnh ct, biu tn sut hnh qut v ng gp
khc tn s, tn sut.
V k nng:
c c cc biu hnh ct, hnh qut.
36
V c biu tn s. tn sut hnh ct.
V c ng gp khc tn s, tn sut. [M
2
, tr 64]
Nh vy, [M
2
] khng cp n yu cu rn luyn t duy TK cho HS m ch
quan tm n cc chun (kin thc, k nng) do chng trnh quy nh. iu ny d
lm cho vic dy hc TK i vi SVSP ch cn l vic truyn t cc cng thc, v
biu m khng tin hnh khai thc cc tri thc ny qua pht trin t duy
TK, gip HS chun b cho cuc sng sau ny.
2) Gii thiu s b chng trnh
Cch trin khai ni dung TK qua cc nm hc trong chng trnh phn ban:
Vic dy hc mt s yu t TK m t c trin khai qua nhiu nm, t cc lp ca
bc tiu hc n cc lp ca trng trung hc phn ban. Cc kin thc v TK m t
a vo nh l s pht trin trc tip v mt ng dng ca nhng kin thc ton hc
v c lp i lp li theo kiu ng tm v nng cao dn qua cc lp. Chng TK
lp 10 c xem nh tng kt v khi qut ho ton b cc kin thc TK m t c
a vo qua cc lp tiu hc v trung hc c s. [M
2
, tr 68]
3) Mang li mt ci nhn tng quan v khoa hc thng k xc sut
- Mi quan h gia TK m t v TK suy din
TK ton c hai b phn l TK m t v TK suy on. TK m t nghin cu cc
phng php thu thp, sp xp, trnh by s liu thu thp c. Thng qua quan st
hay cc php th, bc u xc nh mt s c trng ca TK. Nh TK m t, ngi
ta nm c tnh hnh phn phi thc nghim ca hin tng. Tuy nhin, cc phn t
iu tra thng ch l mt b phn (mu TK) ca mt tp hp tng th cc phn t
mang du hiu cn nghin cu. Chnh v vy, tnh quy lut ca hin tng cha c
th hin y . Vn t ra l t cc tnh quy lut ca thc nghim phi khi qut
ho, h thng ho, pht hin cc quy lut c tnh l thuyt hp l v tng th. Nhim
v thuc v TK suy on. [M
2
, tr 68]
- Mi quan h gia TK v xc sut
Chnh y, l thuyt xc sut to ra nhng c s l lun cn thit ca TK ton. L
thuyt xc sut s cung cp cc phng tin tnh ton cn thit nghin cu cc tnh
quy lut thc nghim mt cch hon thin hn, hiu qu hn, gip cho TK ton c kh
nng phn tch, d on cc quy lut c tnh l thuyt v thc nghim nghin cu,
kho st.
Ngc li, TK m t cng cn thit cho vic nghin cu l thuyt xc sut. Theo quan
im TK, tm xc sut ca mt bin c, cn phi tin hnh mt s ln cc php
th, lp bng s liu, tnh tn sut xut hin ca bin c . [M
2
, tr 68]
Ni dung cc on trch cho thy Chnh y, l thuyt xc sut to ra nhng c s l
lun cn thit ca TK ton. L thuyt xc sut s cung cp cc phng tin tnh ton
cn thit nghin cu cc tnh quy lut thc nghim mt cch hon thin hn, hiu
qu hn, gip cho TK ton c kh nng phn tch, d on cc quy lut c tnh l
thuyt v thc nghim nghin cu, kho st.
Ngc li, TK m t cng cn thit cho vic nghin cu l thuyt xc sut. Theo quan
im TK, tm xc sut ca mt bin c, cn phi tin hnh mt s ln cc php
th, lp bng s liu, tnh tn sut xut hin ca bin c .
Tm li[M
2
] cng khng trnh by c th nhng vn c th lin quan n
tri thc th TK m GV cn hiu r, v d: Cc tnh hung dn n s xut hin
ca cc dng th TK khc nhau? Cc quy tc ton hc c trng cho tng dng
th TK?
37
V. Phn tch ti liu [P
1
,P
2
]
1) Mc ch dy hc thng k
V mc ch dy hc TK, [P
1
], [P
2
] xc nh r mc ch ca dy hc TK l
cung cp cc kin thc c bn v TK v rn luyn cho HS mt s k nng TK. c
bit, [P
1
], [P
2
] tp trung nhiu n cp th nht ca vic rn luyn t duy TK. C
th, [P
1
], [P
2
] vit:
Cung cp cho hc sinh mt cch h thng nhng kin thc, k nng ban u v cc
phng php trnh by cc s liu thng k, phng php thu gn cc s liu thng k
nh cc s c trng.
Gp phn gio dc thc v k nng vn dng thng k vo cuc sng.
[P
1
, tr 122]

V kin thc
- Nm c cc khi nim: tn s, tn sut, bng phn b tn s - tn sut, hiu c
bng phn b tn s - tn sut ghp lp.
- Hiu c ni dung cc biu tn s, tn sut hnh ct, biu tn sut hnh qut,
ng gp khc tn s, tn sut.
- Nh cng thc tnh s trung bnh, s trung v, mt, phng sai v lch chun ca
mu s liu. Hiu c ngha ca cc s ny.
V k nng
- Bit trnh by mt mu s liu di dng mt bng phn b tn s - tn sut hay
bng phn b tn s - tn sut ghp lp (cho trc cch ghp lp).
- Bit v cc biu tn s - tn sut hnh ct, biu tn sut hnh qut, ng gp
khc tn s - tn sut.
- Bit tnh s trung bnh, s trung v, mt, phng sai v lch chun mu.
[P
2
, tr 215]
V dy hc ni dung TK, [P
2
, tr 216] yu cu GV phi gn cc kin thc TK
vi thc tin cuc sng.
Khi dy, gio vin nn thng qua cc v d thc tin dn hc sinh ti cc khi
nim, kin thc mi (iu ny khng kh v Thng k c mt mi lnh vc ca cuc
sng).
y, chng ta cn xem xt li vai tr ca cc v d thc tin m SGV
cp n. y l nhng tnh hung i hi s xut hin ca cc khi nim, kin thc
TK mi hay ch l nhng v d minh ha? GV cn c vo u xc nh cc
tnh hung lm ny sinh tri thc? SGV c cung cp nhng tnh hung ny khng?
Mt khc, TK cng l mt c hi hng dn HS k nng s dng my
tnh.
Cn gn vic dy Thng k vi k nng s dng my tnh b ti [P
2
, tr 216]
2) Ni dung th thng k
Trong chng trnh Ton THPT, c 3 dng th TK c cp n: Biu
hnh ct, biu hnh qut, ng gp khc tn s, tn sut. Trong , khi nim
38
biu hnh ct c s dng c trong trng hp bin nh lng ghp lp v
bin nh tnh
7
; iu ny cho thy chng trnh Ton THPT ang s dng thut ng
biu hnh ct ch cho c 2 dng th TK m chng ti phn tch trong
chng 1: Biu hnh ct (bar chart) v Biu t chc (histogram).
thng nht vi phn trch dn ca SGV, trong mc ny, chng ti s dng thut ng
biu hnh ct theo cch hiu ca chng trnh Ton THPT.
Ni dung dy hc ch yu trong phn ny l GV hng dn HS cch v biu
hnh ct, ng gp khc tn s, tn sut v c thng tin t biu hnh qut
8
.
Vic khai thc cc dng th TK a ra cc nhn nh khng c ch n.
u th ca mi dng th TK cng khng c nhc n. Ngi ta ch s dng
chng nhm mc ch chung l biu din trc quan bng phn b tn s, tn sut
ghp lp.
a) Biu hnh ct
[P
1
, tr 127] gi cch tin hnh hot ng dy hc nh sau:
Thng qua v d 1, SGK gii thiu biu tn sut hnh ct dng hnh v (v khng
c gii thch g thm). iu i hi hc sinh phi bit cch quan st, t tm ra
cch v v bt chc cch v . Gio vin c th t chc cc hot ng, thng qua
hng dn hc sinh thc hin tt nhng iu ny.
Nh th, con ng ngi hc hnh thnh k nng v biu hnh ct l
thng qua vic bt chc theo hnh v trong sch hoc thng qua hot ng ca
GV. Cn c gip GV rn luyn k nng v biu hnh ct c trnh by trong
phn B sung kin thc ca SGV.
phn B sung ca chng (trong SGV) c trnh by cch v loi biu ny. Qua
ta nhn thy rng mun v c biu tn sut hnh ct, cn phi hiu r
Cch chn h to vung gc, cch v h to ;
Cch to lp cc hnh ch nht (cc ct) ca biu .
Gio vin hng dn cho hc sinh cc em hiu nhng iu ny v v c biu .
[P
1
, tr 127]
c trng ca h trc trong biu hnh ct c SGV m t nh sau:
Chn h trc to vung gc Oxf vi n v trn trc honh Ox l n v ca du
hiu X c nghin cu, n v trn trc tung Of l 1%. [P
1
, tr 150]
Khi v biu tn s, tn sut hnh ct, n v trn hai trc c th chn khc nhau,
chn kho th no biu c p mt. [P
2
, tr 220]
Khc vi [M
2
], SGV khng s dng h trc Decartes Oxy m s dng h trc
vung gc Oxf vi n v trn hai trc l khc nhau; trong , trc tung mang
ngha th hin tn sut.
Tuy nhin, chuyn g s xy ra nu s o ca du hiu l tng i ln (v d:
vt qu l kh giy)? [P
1
,tr150-151] ngh 1 gii php cho vn ny:

7
Chng trnh Ton THPT khng gii thiu cc khi nim bin nh tnh, bin nh lng. Cc ni dung ny
ch c gii thiu thm trong phn B sung kin thc ca SGV.
8
Chng trnh Ton THPT khng yu cu HS phi bit v biu hnh qut.
39
th thng k cn i, i khi phi ct b mt on no ca trc honh (hoc
ca trc tung), chng hn nh hnh 21, trn trc honh rt ngn hnh v ca on
[0;180], ngi ta ct b mt phn hnh v ca on ny; phn l biu din cho
phn hnh v b ct b.

Vn ny khng gp phi trong cch la chn h trc ca [P
2
, tr 220]:
Giao ca hai trc dng lm im gc cho trc tung v khng ghi s 0 .
Trc nm ngang khng c im gc nn c th bt u biu din cc s liu t
mt v tr bt k, v d

[P
2
, tr 221]
Yu t hcn trong biu hnh ct c xc nh bng cch
Ly cc khong ni trn lm cnh y, v cc hnh ch nht c di ca cc ng
cao bng tn sut ca cc lp tng ng, v nm v pha chiu dng ca trc tung
(h.21). [P
1
, tr 151]
Tuy nhin, cch xc nh hcn ny ch ng trong trng hp ghp lp u
nhau. Trong trng hp ghp lp khng u nhau, phn B sung kin thc ca
[P
2
, tr 224] m t cch xc nh chiu cao hcn nh sau:
Thng thng khi ghp lp, cc khong xc nh lp c di bng nhau. Song c
nhiu tnh hung khng nht thit phi lm nh vy. Trong trng hp ny khi v
biu tn s hnh ct th chiu cao ca ct biu din lp th i s l
i
i
i
n
h c
l
=
40
trong n
i
l tn s ca lp th i, l
i
l di ca khong xc nh lp th i v c l mt
hng s m ta ty chn. Nu ly c=1 th din tch ca ct biu din mt lp bng
chnh tn s ca lp .
Nh vy, cch tip cn y cng tng t nh trong ti liu [M
1
], hcn c
xc nh bng di y v chiu cao. Yu t din tch ca hcn t l vi tn s (tn
sut) c xem nh l h qu ca cch xc nh ny. Tuy nhin, cc tnh hung cn
n cc lp ghp khng u khng c [P
2
] cp n, ngha cn thit ca vic
ghp lp khng u vn cha c lm r.
[P
2
, tr 224] cn gii thch thm v ngha phn din tch b gii hn bn di
biu hnh ct nh sau:
Nu gia cc ct khng c khe h th s s liu nm trong on [a;b] (vi a<b) xp
x bng tng s o din tch ca cc ct nm gia hai ng thng x=a, x=b.
[P
2
, tr 225] gii thiu 1 v d vi biu hnh ct ghp lp khng u minh
ha cho kiu nhim v: Tnh gn ng s s liu nm trong on [a;b].

S hc sinh c im thi nm trong on [12;25] xp x bng tng s o din tch cc
ct nm gia hai ng thng x=12 v x=25, tc xp x bng
(13,5-12).31+3.24+3.19+3.14+(25-22,5).9=240
Vi pht biu ny, [P
2
] xc lp mt tng ng gia s o din tch v s s
liu. y c th xem nh mt m rng ca cch c biu hnh ct: vic c
dy s liu t biu hnh ct khng cn b hn ch trong 1 lp c phn nh
trc m gi y, ta c th c c (gn ng) dy s liu trong mt khong tu
thng qua vic xc nh phn din tch bn di cnh trn ca cc hcn. Tuy nhin,
cn c cho cch c ny vn cha c gii thch r, v d: ti sao ch l xp x
m khng phi l bng ng?
b) ng gp khc tn s, tn sut
Tri thc ng gp khc tn s, tn sut trong chng trnh Ton THPT c
th c xem nh l vt ca tri thc a gic tn s, tn sut. im khc bit l
ng gp khc tn s, tn sut khng c 2 on ni ngoi cng vi 2 lp ghp
tng tng nh trong a gic tn s, tn sut.
41

[P
1
, tr 128]
Ni dung dy hc m GV cn truyn t bao gm:
Tip tc s dng Bng 4, SGK trnh by ngha v cch v ca ng gp khc tn
sut (m t bng phn b tn sut ghp lp), ng thi gii thiu c khi nim gi
tr i din ca mt lp (trong bng phn b tn sut ghp lp). [P
1
, tr 128]
GV vn cha c lm r u th khc nhau gia biu hnh ct v ng
gp khc tn s, tn sut m ch bit chng cng c s dng m t phn b tn
s, tn sut ghp lp.
Mt khc, SGV cng khng lm r iu kin s dng ng gp khc tn s,
tn sut, v d: trong trng hp ghp lp khng u nhau, ta c c s dng
ng gp khc tn s, tn sut khng?
c) Biu hnh qut
Biu hnh qut c s dng m t trc quan bng c cu (bng tn sut
ng vi tng thnh phn trong mt tng th) hoc bng phn b tn sut ghp lp.
Vic v biu hnh qut khng c t ra, nhim v ca HS ch n gin l
quan st nhng s liu ng vi tng hnh qut c ghi sn trn biu nu
ra tn sut ca thnh phn.

[P
2
, tr 224]
Nhng c im ca biu hnh qut m [P
1
] yu cu GV gii thch cho HS
gm:
[] cn phi gii thch thm cho HS nhng iu sau
Ton b hnh trn biu din cho 100%.
Mi hnh qut biu din s phn trm ca mt nhm trong bng c cu.
42
S o (v di) ca cc cung trn ng vi cc hnh qut t l vi s phn trm
ca cc nhm ca bng c cu. [P
1
, tr129]
Nh vy, yu t din tch (Din tch hnh qut t l vi tn s (tn sut) ca
cc thnh phn trong dy d liu) khng c cp n nh mt c trng
quan trng ca biu hnh qut.
Mc d khng c t ra cho HS nhng SGV vn cung cp cho GV cch v
biu hnh qut.
C th v biu hnh qut ( m t bng c cu gm k nhm) theo cch sau y
V mt ng trn.
Coi ton b hnh trn (ng vi cung 360
o
) l biu din cho 100%=1, ta c hnh qut
ng vi cung c s o bng s biu din cho s phn trm
360
o
f
o
= . Do , mi
nhm th i ca bng c cu ng vi s phn trm f
i

1
100%
k
i
i
f
=
| |
=
|
\ .

s c biu din
bi mt hnh qut m cung trn tng ng c s o bng

i
=f
i
.360
o
(1)
V cc hnh qut c s o () ca cung trn tng ng ln lt l
1
,
2
,,
i
,,
k
,
vi
i
c xc nh theo cng thc (1). Khi , ta thu c mt biu hnh qut m
t bng c cu cho. [P
1
, tr 151-152]
i ni trn, ta c to cc im cn ni l (1,5;20), (2,5;20), (4,5;60) v
ng gp khc lc ny s i ln. Nh vy, vi cng mt hin tng xem xt,
nhng ta li c hai ng gp khc tn sut hon ton khc nhau. Liu SV SP c
n vn ny khi tip xc dng th TK ny?
VI. Kt lun chng 2
Qua vic phn tch chng trnh v cc ti liu m SVSP c th tip cn v tri
thc th TK, chng ti xc nh c mt s yu t sau lin quan n vn o
to GV trng HSP Tp.HCM.
TK c nghin cu trong hai nhm hc phn:
- Nhm hc phn chuyn ngnh ton hc
- Nhm hc phn v phng php ging dy
Trong nhm hc phn th nht, th TK c tip cn trong phm vi TK suy
din. Tri thc ny c s dng a ra nhng phn on v ng cong hm
mt l thuyt. Nhm hc phn th hai nghin cu ch yu l TK m t, nhm
chun b cho SV ging dy tri thc ny ti trng ph thng. Tuy nhin, th TK
ch c gii thiu vi ngha biu din trc quan bng phn b tn s, tn sut m
khng gii thch r phm vi tc ng, u th, c trng c bn phn bit mi dng
th TK. Ni cch khc, cc c trng khoa hc lun m chng ti tm thy qua
phn tch trong chng 1 xut hin mt cch m nht.
V mc ch dy hc, ngi ta ni r cho SV nhng chun dy hc, tp
trung vo vic rn luyn cho HS kh nng v cc dng th TK khc nhau. Mt
khc, t chc ton hc m gio trnh ton i hc xut cho SV cng ch lin quan
43
n kiu nhim v v th TK. Do , tri thc ny cng c trnh by theo
hng phc v cho vic v cc dng th TK khc nhau. C th:
- i vi biu hnh qut
Biu hnh qut c gii thiu i km vi cng thc xc nh gc tm
hnh qut. Cch tip cn ny to thun li cho vic v biu . Th nhng, vic
vng mt c trng Din tch hnh qut t l vi tn sut khng cho php lm r
ngha m t trc quan cu trc thnh phn d liu ca dng th TK ny.
- i vi a gic tn s, tn sut
SGV gii thiu tri thc ny vi vic m t ng gp khc tn s, tn sut
bng thao tc ni cc im vi ta c xc nh bng gi tr i din ca lp
ghp v tn s (tn sut) tng ng. Ngoi ra, khng c li gii thch no v ngha
ca ng gp khc ny ln din tch b gii hn bn di ng gp khc.
- i vi biu t chc
Biu t chc xut hin ph bin trong trng hp d liu nh lng lin
tc c ghp lp u nhau (trng hp ghp lp khng u nhau ch xut hin duy
nht trong phn b sung ca [P
2
]). Vic trnh by tri thc ny tp trung vo 2 thao
tc v:
H trc: Vic trnh by v h trc ca biu t chc cho thy mt s thiu
thng nht trong cc ti liu hc tp. [M
2
] s dng h trc ta Decartes. [P
1
]
s dng h trc vung gc vi di n v trn hai trc khc nhau. Trong
trng hp cn m bo s cn i ca biu [P
1
] ngh ct b mt on
no ca trc honh (hoc ca trc tung). [P
2
] s dng hai ng thng
vung gc vi im gc ca trc tung l giao im ca 2 ng thng.
Hnh ch nht: Cc hcn c gii thiu vi c trng l b i (b rng y;
chiu cao). Cch tip cn ny cho php nhanh chng xc nh c hcn, ph
hp vi kiu nhim v v biu t chc. Th nhng, theo cch tip cn ny
th c trng din tch hcn t l vi tn s (tn sut) xut hin nh l h qu
ca b i ny, n khng c nhn nhn nh l c trng c bn ca biu
t chc. Cch tip cn ny lm cng thc xc nh chiu cao hcn tr nn hnh
thc. ng thi, cc ti liu cng khng a ra li gii thch no cho ngha
ca chiu cao hcn trong trng hp ghp lp khng u (trong trng hp ghp
lp u nhau, chiu cao hcn c s dng th hin tn s (tn sut) lp
ghp). Ngoi ra, chng ti cng khng ghi nhn c kiu nhim v no i hi
SV vn dng c trng v din tch hcn.
i chiu vi kt qu iu tra khoa hc lun thc hin trong chng 1, chng
ti nhn thy c trng din tch ca biu t chc hin din mt cch m nht
trong qu trnh o to GV. Xem xt trn bn c im cn lm r ca mt biu
(tr 28), s m nht ca c trng din tch cho thy qu trnh o to GV cha lm
r tnh hp thc v tnh trung thc ca dng th TK ny cho SV. C th, i vi
tnh hp thc, c trng chiu cao ca biu hnh ct (thng rt quen thuc) c
th nh hng n cch SV khai thc, th hin thng tin v tn s (tn sut) lp
ghp trong biu t chc do hai dng th TK ny kh ging nhau v hnh thc
44
(biu din d liu bng cc hcn). Chng ti m hnh ho nh hng ny thng qua
quy tc hnh ng:
R
1
: Chiu cao ca cc hcn trong biu t chc l cn c c v biu din
thng tin tn s (tn sut) ca lp ghp.
Ngoi ra, s thiu thng nht trong vic xy dng cc trc trong biu t
chc c th dn n quy tc hp ng dy hc:
R
2
: C th thu gn trc ng m bo tnh cn i ca biu t chc.
Trong trng hp ny, chnh s m nht ca c trng din tch tc i ca
SV c hi kim tra tnh trung thc ca biu TK.
kim chng tnh thch ng ca quy tc hnh ng R
1
v quy tc hp ng
dy hc R
2
, chng ti s tin hnh mt thc nghim trong chng 3 i vi cc SV
khoa Ton-Tin trng HSP Tp.HCM.
45
CHNG 3:
THC NGHIM TH NHT: NGHIN CU
QUAN H C NHN CA SINH VIN S PHM
VI TRI THC TH THNG K
Nhng phn tch trong chng 2 dn chng ti n gi thuyt v s tn ti ca
quy tc hnh ng R
1
v quy tc hp ng dy hc R
2
sau:
R
1
: Chiu cao ca cc hcn trong biu t chc l cn c c v biu din
thng tin tn s (tn sut) ca lp ghp.
R
2
: C th thu gn trc ng m bo tnh cn i ca biu t chc.
Trong chng ny, chng ti s thc hinin hnh mt thc nghim kim
chng s tn ti ca chng.
I. Gii thiu thc nghim
Thc nghim c tin hnh trn 81 SV nm 3 (lp ton 3A, 3B chnh qui)
khoa Ton-Tin trng HSP Tp.HCM.
Thi im tin hnh thc nghim l sau khi SV thi ht hc phn Xc sut
thng k v L lun v phng php dy hc ton 2 - y l thi im m SV
hon thnh xong cc hc phn lin quan n cc tri thc v TK, tc l h
c o to xong v mt tri thc TK ni chung v th TK ni ring sn sng
cho vic ging dy trng THPT.
SV lm vic c nhn tr li cc cu hi trong 30 pht. Cu hi 1, 2 c
thit k kim chng R
1
, cu hi 3 dng kim chng R
2
.
II. Bi ton thc nghim
Cu 1: Biu tn sut hnh ct ghp lp di y biu din cn nng (kg)
ca ton b nam sinh vin mi nhp hc khoa Ton-Tin trng i hc S phm
thnh ph H Ch Minh, nm hc 2008-2009.

Da vo biu , hy so snh tn sut ca hai lp ghp 50kg-55kg v 55kg-
65kg; gii thch cch tm ra cu tr li ca bn.
46
Cu 2: mt trng trung hc ph thng, trong h s ca phng y t, ngi
ta tm thy biu sau v chiu cao ca n sinh. Trong biu cn thiu hnh ch
nht biu din tn sut ca lp ghp 155cm-170cm.

Hy v hnh ch nht cn thiu vo biu trn, bit rng tn sut lp ghp
155cm-170cm l 15%.
Cu 3: Biu A l biu tn sut hnh ct ban u c dng m t
mt dy s liu. c mt biu cn i, ngi ta v li biu A. Cc biu
B,C,D c ngh cho mc ch . Theo bn, trong ba biu , biu no
c th c s dng m t dy s liu ang ni n?
47

i vi trng (), hy nh du cho () nu ng v b trng nu khng
ng . ng thi, hy gii thch l do cc quyt nh ca bn (d chn hay khng
chn).
Biu
Chn
s dng
Gii thch
B
C
D

48
III. Phn tch tin nghim
1) Phn tch cu hi 1 v 2
Trong cu hi 1, chng ti mun quan st cch SV c cc thng tin v tn
sut lp ghp t cc hcn trong 1 biu t chc ghp lp khng u nhau m t
dy s liu c ngha trong thc t (cn nng ca cc n sinh). C th, chng ti
yu cu SV s dng biu so snh tn sut gia cc lp ghp. Thng qua li
gii thch v kt lun so snh ca SV, chng ti c th pht hin nhng yu t no
trn biu c SV huy ng xem xt, a ra nhng nhn nh v tn sut
ca lp ghp.
Nu cu hi 1 c thit k quan st cch SV c thng tin v tn sut lp
ghp t mt biu t chc c sn th trong cu hi 2, chng ti li thit k mt
tnh hung ngc li, t thng tin c v tn sut lp ghp, chng ti mun quan
st cch SV th hin thng tin ny ln biu t chc. Trong tnh hung ny, tn
sut lp ghp s c th hin qua yu t no trong biu t chc? Chiu cao hay
din tch hcn? Trong cu hi ny, chng ti s tp trung quan st cc chin lc m
SV s s dng xc nh chiu cao ca hcn cn thiu trong biu . Du vt ca
cc chin lc m SV s dng c th c lu li trn hnh v, trong phn gii
thch, trong phn nhp.

a) Cc chin lc d kin
49
Bng 3.1: Cc chin lc d kin trong cu 1 v 2
Biu din
tn sut
Cu 1: So snh tn sut 2 lp ghp. Cu 2: V hcn (Xc nh chiu cao hcn).
Chin lc Ci c th quan st Chin lc Ci c th quan st
Tn sut
lp ghp
bng chiu
cao hcn.
S
1
c1
: Lp ghp ng vi
hcn cao hn th c tn
sut ln hn.
Hcn ng vi lp ghp 50-55
cao hn hcn ng vi lp
ghp 55-65.
S
2
c1
: Chiu cao hcn bng
vi tn sut lp ghp.
Chiu cao hcn l 15.
Chiu cao ca hcn ng vi
lp ghp 50-55, 55-65 ln
lt l 3 v 2. Suy ra tn sut
lp ghp 50-55, 55-65 ln
lt l 3% v 2%.
Tn sut
lp ghp
bng t s
gia chiu
cao hcn v
tng chiu
cao cc
hcn.
S
1
c2
: Tnh tn sut tng
lp ghp bng cch ly
chiu cao hcn tng
ng chia cho tng
chiu cao cc hcn. Sau
, so snh 2 tn sut
va tnh c.
Tng chiu cao cc hcn:
0,5+9+3+2+1=15,5.
Tn sut lp ghp 50-55, 55-
65 ln lt l
3/15,519,35% v
2/15,512,90%.

S
2
c2
: Xc nh chiu cao
bng cch gii 1 phng
trnh trong t s gia
chiu cao hcn ang xt
v tng chi u cao cc
hcn bng vi tn sut
lp ghp.
Gi x l chiu cao ng vi
hcn cn thiu. Xt
0,15
0, 75 7 4 0,5
x
x
=
+ + + +

Nghim x2,16.
Tn sut
lp ghp
bng tch
ca chiu
cao hcn v
mt hng
s no .
S
1
c3
: Xc nh gi tr
tn sut ng vi mi
n v chiu cao. Lp
phng trnh tng tn
sut xc nh gi tr
(hng s) ny. Sau
nhn chiu cao v hng
s ny c tn
Gi x l gi tr tn sut ng
vi mi n v chiu cao ca
hcn. Xt phng trnh
0,5.x+9.x+3.x+2.x+1.x=100
Nghim x6,45(%).
Tn sut lp ghp 50-55 v
55-65 ln lt l
S
2
c3a
: Da trn thng
tin gi tr ln nht trn
thang o ng ng vi
100%, xc nh c t
l gia tn sut v chiu
cao (hng s). T ,
tm c chiu cao hcn
bng cch ly tn sut
Gi tr ln nht trn thang
o ng (16) ng vi 100%.
Do 15% ng vi chiu
cao l
16.15
2, 4
100
=
50
sut. Tin hnh so snh
cc kt qu tn sut.
3.x19,35(%)
v 2.x12,90(%).
chia cho t l ny.
S
2
c3b
: Tng ng gia
tng tn sut cc lp
ghp cn li v tng
chiu cao cc hcn c
cha ng t l biu din
chiu cao t tn sut
(hng s). p dng
tng ng ny cho tn
sut lp ghp cn thiu
ta c chiu cao cn tm.
85% ng vi chiu cao
(0,75+7+4+0,5)=12,25
15% ng vi chiu cao
15. 12,25/852,16.

S
2
c3c
: Xc nh gi tr tn
sut ng vi mi n v
chiu cao. Lp phng
trnh tng tn sut
xc nh gi tr (hng s)
ny. Sau chia tn sut
cho gi tr ny c
chiu cao
Gi x l gi tr tn sut ng
vi mi n v chiu cao.
Xt phng trnh
0,75.x+7.x+4.x+0,5.x=85
Nghim x6,94,
Chiu cao cn tm:
15
2,16
6,94
~
Tn sut
lp ghp
bng din
tch hcn.
S
1
D1
: Lp ghp ng vi
hcn c din tch ln
hn th c tn sut ln
hn.
Din tch hcn ng vi lp
ghp 50-55 nh hn din
tch hcn ng vi lp ghp
55-65.
S
2
D1
: Tnh chiu cao
bng cch ly tn sut
chia cho rng lp
ghp.
Din tch hcn bng tn sut
(15). Chiu rng hcn bng
rng lp ghp 170-155
(15). Chiu cao hcn cn tm
l 15/15=1.
Din tch hcn ng vi lp
ghp 50-55 v 55-65 ln lt
l 3.(55-50)=15 v 2.(65-
55)=20. Suy ra tn sut lp
51
ghp 50-55 v 55-65 ln lt
l 15% v 20%.
Tn sut
lp ghp
bng t s
gia din
tch hcn v
tng din
tch cc
hcn.
S
1
D2
: Tnh tn sut tng
lp ghp bng cch ly
din tch hcn tng
ng chia cho tng din
tch cc hcn. Sau , so
snh 2 tn sut va tnh
c.
Tng din tch cc hcn l
0,5.10+9.5+3.5+2.10+1.15
=100. Suy ra tn sut lp
ghp 50-55 v 55-65 ln lt
l 3.5/100=15% v
2.10/100=20%.
S
2
D2
: Xc nh chiu cao
bng cch lp phng
trnh t s gia din tch
hcn cn tm v tng din
tch.
Gi x l chiu cao ng vi
hcn cn thiu. Gii phng
trnh t s gia din tch hcn
cn tm v tng din tch
bng tn sut lp ghp
9
,
nhn c nghim x=1.
Tn sut
lp ghp
bng tch
ca din
tch hcn v
mt hng
s no .
S
1
D3
: Xc nh t l
(hng s) gia tng tn
sut cc lp ghp
(100%) v tng din
tch cc hcn (c th s
dng n v tnh l ).
T , tnh c tn
sut lp ghp bng
cch nhn din tch hcn
vi hng s ny. Sau
, so snh 2 tn sut
va tnh c.
Tng s l 0,25.2+4,5.1
+1,5.1+1.2+0,5.3=10.
Suy ra tn sut lp ghp 50-
55 v 55-65 ln lt l
1,5.100/10=15(%)
v 2.100/10=20(%).
S
2
D3
: Tng ng gia
tng tn sut cc lp
ghp cn li v tng
din tch cc hcn (c th
s dng n v tnh l )
c cha ng t l
biu din chiu cao t
tn sut (hng s). p
dng tng ng ny cho
tn sut lp ghp cn
thiu ta c din tch hcn
cn thiu. Chiu cao cn
tm bng din tch chia
cho rng hcn (
rng lp ghp).
85% s ng vi s
0,754+72+44+0,5=34
15% s ng vi s
15.34/85=6.
Chiu cao cn tm l 6/6=1
(-chiu cao)



9
Phng trnh
( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
170 155
0,15
140 130 0, 75 145 140 7 155 145 4 170 155 175 170 0, 5
x
x

=
+ + + +

52

Trong cu hi 1, chng ti b tr chiu cao hcn biu din tn sut lp ghp
50kg-55kg ln hn chiu cao hcn biu din tn sut lp ghp 55kg-65kg nhng c
din tch nh hn. iu ny gip chng ti phn bit r gia hai nhm chin lc:
s dng chiu cao ca hcn (S
1
c1
, S
1
c2
, S
1
c3
) v s dng din tch hcn (S
1
D1
,S
1
D2
,
S
1
D3
), nht l i vi trng hp bi lm khng c li gii thch hoc li gii thch
khng r rng.
b) Cc bin didactic, gi tr c la chn v nh hng ca chng ln cc
chin lc
Trong cu 1, cc bin didactic c quan tm gm c:
V
1
knv
Kiu nhim v
vic kim chng R
1
c thuyt phc, chng ti khng s dng kiu
nhim v T
tc
t1
-Tnh tn sut lp ghp t kch thc hcn m la chn gi tr ca
bin l T
tc
s1
-So snh tn sut gia hai lp ghp trong cng biu t chc. Vic
xem xt 2 hcn c b rng khc nhau c th gi s can thip ca yu t b rng
hcn trong vic c tn sut ca lp ghp. Cc chin lc (S
1
c1
, S
1
c2
, S
1
c3
) ch ch
n chiu cao m khng quan tm n rng lp ghp s bc l khim khuyt
ny.
V
1
cc
Chiu cao ca 2 hcn xem xt
Chng ti la chn chiu cao ca 2 hcn tng i thp (chn gi tr l 3 v 2).
Khi , chin lc S
1
c1
c th dn n mt s liu bt hp l trong thc t: ch c
2% SV cn nng t 55kg n 65kg. iu ny c th dn n mt s cn nhc trn
chin lc S
1
c1
.
V
1

- S y ca biu
Trong tnh hung ang xt, chng ti la chn cch th hin biu vi y
cc hcn biu din cho cc lp ghp. Khi ny, tng tn sut m cc hnh ch nht
biu din bng 100%. Vi chin lc S
1
c1
, ngi ta c th nhn xt: chiu cao ca
mi hnh ch nht u nh hn 10, nn tng chiu cao ca tt c 5 hcn phi nh hn
50. T , cn ngh n mt chin lc khc tha mn tng tn sut c biu
din l 100%. Mt khc, s y ca thng tin cc lp ghp cng to c hi cho
cc chin lc S
1
c2
, S
1
c3
, S
1
D2
, S
1
D3
xut hin. Cc chin lc xut hin thm ny c
th em li cho chng ta nhng thng tin hu ch v cc cch thc xc nh tn sut
cc lp ghp ca SVSP thng qua cc s liu nhn c t biu .
Trong cu hi 1, chng ti chn gi tr ca cc bin gim c hi ca nhm
chin lc (S
1
c1
, S
1
c2
, S
1
c3
) so vi (S
1
D1
, S
1
D2
, S
1
D3
), ng thi to iu kin cho s
xut hin a dng ca cc chin lc khc nhau (vi vic hn ch chin lc S
1
c1

m chng ti d on c nhiu u th nht). Tuy nhin, vi nh hng ca mi
quan h th ch, liu SV c theo ui nhm chin lc da trn chiu cao hcn
khng? Nu c, chng ti c th chng t c s tn ti ca quy tc R
1
khi SV
khai thc thng tin v tn sut lp ghp t biu t chc.
Trong cu 2, chng ti quan tm n cc bin didactic sau:
53
V
2
cc
Chiu cao ca cc hcn
Chng ti la chn gi tr chiu cao ca cc hcn biu din tn sut ( bit)
ca cc lp ghp tng i nh (2; 4; 7; 0,5) nhng gi tr tn sut ca lp ghp
155cm-170cm (15) li ln hn nhiu so vi cc gi tr ny. Do , kt qu chiu cao
hcn trong chin lc S
2
c1
c v bt thng v cao vt tri hn so vi cc hcn
khc trong biu . iu ny c th dn n nhng cn nhc i vi chin lc S
2
c1
.
V
2

S xut hin ca cc hcn khc trong biu

Cc gi tr c th: Khng c / Cha (sau khi v thm) / y (sau khi v
thm) hcn trong biu .
S hin din ca cc hnh ch nht khc trong biu s hn ch chin lc
S
2
c1
do s xut hin ca mt hcn c kch thc qu ln so vi cc hcn khc.
Chng ti la chn bin y . La chn ny i hi xem xt li chin
lc S
2
c1
v khi ny, nu quan nim chiu cao hcn biu din tn sut lp ghp th
tng chiu cao ca 5 hcn nh hn 50, ngha l tng tn sut cc lp ghp khng
phi l 100%. ng thi, vi s y ca cc d liu, cc chin lc S
2
c2
, S
2
c3b
,
S
2
c3c
, S
2
D2
, S
2
D3
s c c hi xut hin, lm a dng thm cc chin lc m SV c
th s dng.
T nhng phn tch trong chng 2, chng ti d on chin lc S
2
c1
c u
th hn cc chin lc khc. Do , to m bo s xut hin a dng ca cc
chin lc khc nhau, chng ti la chn gi tr ca cc bin didactic nhm hn
ch chin lc ny. Trong cu hi 2, cc chin lc s dng yu t chiu cao ca
hcn biu din tn sut lp ghp (S
2
c1
, S
2
c2
, S
2
c3a
, S
2
c3b
, S
2
c3c
) cho thy s hin din
ca quy tc R
1
khi biu din thng tin v tn sut lp ghp.
Tm li, vic quan st cc chin lc c s dng trong hai cu hi 1 v 2 s
cho php chng ti xem xt s tn ti ca R
1
.
2) Phn tch cu hi 3
Trong cu hi ny, chng ti mun quan st cc ng x ca SVSP trong tnh
hung cn thu gn cc trc ca mt biu hnh ct. Do , chng ti t ra cho
SV 1 biu ban u (Biu A) vi cc trc (trc ng v trc ngang) tng i
di:
- u mt tri ca lp u tin phi kh xa so vi im gc 0. iu ny c
chng ti thc hin bng cch chn t s gia rng lp v gi tr u mt tri ca
lp u tin sao cho t s ny tng i nh (trong trng hp Biu A l
200/1000=1/5). Nh th, khi m bo rng ca lp l nhn th khong cch
t im gc 0 n u mt tri lp u tin l ln.
- i vi trc ng: tn sut cc lp khi biu din phi kh xa im gc 0. Do
, chng ti chn s lng cc lp l tng i t (4 lp) v s chnh lch gia tn
sut cc lp tng i nh.
Vi cch chn la cc trc nh trn, nhu cu cn thu gn cc trc ca biu
A c mt biu cn i hn s xut hin mt cch t nhin. n y,
c nhiu cch thu gn trc c th c xut:
54
- thu gn trc ngang (biu B)
- thu gn trc ng (biu C)
- thu gn c 2 trc: trc ngang v trc ng (biu D)
Nh vy, SV c t trc nhiu kh nng c th xy ra. H c c hi th
hin suy ngh ca mnh i vi vic thu gn trc; ng thi, vic xut hin nhiu
biu s khng nh ng SV v s ng ng ca cch thu gn trc ng (so
vi vic ch yu cu xem xt biu C - trc tip kim chng R
2
).
Mt khc, gim thiu kh nng SV chu nh hng ca cch nh ngha h
trc trong [M
1
]: h trc to Decartes khng cho php vic rt ngn (SV bn
khon v vic c c php rt ngn trc hay khng), chng ti khng nh kh
nng thu gn biu ngay trong cu hi. Hn na, trong cu hi, chng ti khng
s dng thut ng biu t chc nh trong [M
1
] m s dng thut ng biu
tn sut hnh ct nh trong [P
1
] - c m t v vic rt gn trc; ng thi, hnh v
cc biu cng tun theo cch v trong [P
1
].
Trong phn tr li, chng ti cho php 2 la chn (Chn/ Khng chn)
i vi tng biu , khng bt buc SV ch c la chn 1 trong 3 biu . iu
ny loi b s bn khon trong trng hp SV mun la chn ng thi nhiu biu
. Mt khc, yu cu gii thch s la chn s cho php chng ti nhn nh r hn
cc suy ngh ca SV v vn ny.
Nhng chin lc c th c SV s dng bao gm:
Bng 3.2: Cc chin lc thu gn trc trong biu
Chin lc Ci c th quan st
Tn chin lc Gii thch B C D Gii thch
S
3
1
- Chin lc
Khng cn
m bo t l
khong cch
trn trc ng

Trc ng c th c thu gn
(ct b mt phn trc)
gim bt chiu cao ca cc hcn
trong biu . T , c th
nhn c mt biu cn i
hn.

C th thu gn
trc cn i
hn.
Cc biu vn
m bo s tng
gim.
Cc biu vn
m bo y s
liu v lp ghp.

Cn thu gn ti
a cc trc
c biu cn
i nht.
Biu B,C cha
thu gn trit .
S
3
2
- Chin lc
m bo t l
Theo chin lc ny, ngi ta
khng c php thu gn trc

Biu C,D lm
t l cc ct b thay
55
khong cch
trn trc ng

ng v sau khi thu gn, t l
din tch gia cc hcn khng
cn theo ng t l tn s (tn
sut) gia cc lp ghp. Chin
lc ny cho php m bo
tnh trung thc trong vic phn
nh thng tin v lp ghp ca
biu t chc.
i
S
3
3
- Chin lc
Bo ton h
trc Descartes
Do h trc trong biu hnh
ct l h trc Descartes nn
khng c php thu gn bt k
trc no trong h trc ny.

Khng c php
thu gn trc.
IV. Phn tch hu nghim
1) Phn tch cu hi 1 v 2 (kim chng R
1
)
Bng 3.3: Bng TK cc chin lc c s dng trong cu hi 1 v 2
Kim
chng
R
1

Biu din tn sut
Cu 1 Cu 2
Chin
lc
S
lng
Chin
lc
S
lng
Hp
thc
R
1

Tn sut lp ghp bng chiu cao
hcn.
S
1
c1
36
54
S
2
c1
10
52
Tn sut lp ghp bng t s gia
chiu cao hcn v tng chiu cao cc
hcn.
S
1
c2

16
S
2
c2

16
Tn sut lp ghp bng tch ca
chiu cao hcn v mt hng s no
.
S
1
c3

2
S
2
c3a

7
S
2
c3b

17
S
2
c3c

2
Ph
nhn
R
1

Tn sut lp ghp bng din tch
hcn.
S
1
D1
13
18
S
2
D1
13
16
Tn sut lp ghp bng t s gia
din tch hcn v tng din tch cc
hcn.
S
1
D2

5
S
2
D2

1
Tn sut lp ghp bng tch ca din
tch hcn v mt hng s no .
S
1
D3

0
S
2
D3

2
Khc 5 10
Khng tr li 4 3
Trong cu 1, phn ln SVSP (54/81 SV) chn nhm chin lc c thng tin
tn sut da trn yu t chiu cao hcn (S
1
c1
, S
1
c2
, S
1
c3
). Trong , chin lc S
1
c1

c nhiu SV s dng nht (36 SV) mc d chng chng ti la chn cc gi
56
tr ca bin V
1
yc
, V
1
cc
, V
1

hn ch chin lc ny, chng hn nh i vi

SV14A:
Tn sut ca lp ghp 50kg-55kg l cao hn tn sut 55kg-65kg. V ct biu din (50-
55) cao hn ct (55-65).
hoc SV21B:
Tn sut lp ghp 50-55kg l 3(%)
Tn sut lp ghp 55-65kg l 2 (%)
Tn sut lp ghp 50-55kg ln hn tn sut lp ghp 55-65kg.
Bn cnh , mt s khng nh SV khc li tm cch tnh tn sut ca lp
ghp t chiu cao ca hcn theo nhng cch khc nhau: S
1
c2
(16SV), S
1
c3
(2VS). V
d :
SV9A (s dng chin lc S
1
c2
):
Da vo bng biu tn sut ta tnh c lp ghp 50-55kg chim 3 n v trong
15,5 n v nn tn sut l
3
.100% 19,3548%
15,5
= .
Lp ghp 55kg-65kg chim 2 n v trong 15,5 n v nn tn sut l
2
.100% 12,9%
15,5
= .
Do vy tn sut lp ghp 50kg-55kg nhiu hn lp ghp 55kg-65kg.
SV22A (s dng chin lc S
1
c3
):
Gi x l tn sut ng vi 1 chiu cao ta c:
(0,5+1+2+3+9)x=100%x=6,41516%
Tn sut ca (50-55) l f
1
=36,41516%=19,35%
Tn sut ca (55-65) l f
2
=6,41516%2=12,9%
Vy f
1
>f
2

Trong khi , ch c 18/81 SV s dng cc chin lc lin quan n din tch
(S
1
D1
,S
1
D2
). iu ny cho thy nh hng mnh m ca vic khai thc thng tin tn
sut t chiu cao hcn trong trng hp phn lp u nhau. Tht vy, trong tnh
hung cc lp ghp khng u nhau, cc chin lc s dng din tch hcn khng
c SVSP la chn m h vn theo ui cc chin lc s dng chiu cao hcn
(mc d cc chin lc ny b chng ti bt phn no bng vic la chn cc
bin V
1
yc
, V
1
cc
, V
1

). Nh vy, khi c thng tin tn s t biu t chc, yu t

c SV s dng l chiu cao ch khng phi l din tch.
Bng 3.3 cho thy: i vi cu hi 2, phn ln cc SVSP (52/81SV) hng
n cc chin lc s dng chiu cao hcn phn nh tn sut (S
2
c1
, S
2
c2
, S
2
c3a
,
S
2
c3b
,S
2
c3c
). Trong , 2 chin lc S
2
c2
(17 SV), S
2
c3b
(16 SV) c s dng nhiu
nht, v d:
57
SV40A s dng chin lc S
2
c2
:
Hnh v Nhp

12,25 85
2,2
12,5.15
85
15
SV5B s dng chin lc S
2
c3b
:
Hnh v Gii thch

Tn sut ng vi lp ghp 155-170 l
15%
0, 75 7 4 0,5
x
x
=
+ + + +

2,161765 x =
y, tuy b hn ch bi vic la chn cc bin didactic nhng vn c mt s
lng khng nh SV (10 SV) vn thc hin chin lc S
2
c1
, chng hn nh SV25A
v hcn cn thiu vo biu hnh ct nh sau:

iu ny phn no cho thy nh hng mnh m ca quan nim chiu cao hcn
phn nh tn sut lp ghp m SV qu quen thuc trong trng hp phn lp u
nhau. Tht vy, khi chuyn sang mt tnh hung khc (phn lp khng u nhau),
SV cm thy lng tng khi chin lc quen thuc (S
2
c1
) t ra bt n di nh
hng ca cc bin didactic. Th nhng, phn ln SV vn theo ui cc chin lc
khc nhau tm cch tnh chiu cao hcn sao cho c v hp l (S
2
c2
, S
2
c3a
, S
2
c3b
,
S
2
c3c
) m khng ngh n yu t din tch (ch c 16 SV chn cc chin lc s
dng din tch biu din tn sut: S
2
D1
, S
2
D2
, S
2
D3
).
Tm li, t cc phn tch trn, chng ta c th thy rng trong biu t chc,
d l thao tc c hay v th phn ln SVSP vn ch cn c vo chiu cao hcn, yu
58
t din tch ca hcn khng c ngh n. Nh vy, cc cu tr li ca SV trong 2
cu hi 1 v 2 cho php chng ti khng nh gi thuyt v s tn ti ca quy tc
R
1
.
2) Cu hi 3 (kim chng R
2
)
Bng 3.4: Bng TK cc kin ca SVSP v vic thu gn trc ca biu
Chin lc
Hp thc R
2
Ph nhn R
2

S
3
3
Khc Khng tr li
S
3
1
S
3
2

S lng 67 5 3 6 0
Da vo Bng 3.4, ta c th thy phn ln SV tp trung vo chin lc S
3
1

(67/81SV). Phn tch phn gii thch ca cc SV ny, ta c th nhn thy dng nh
h ch tp trung vo cc con s trong biu m b qua tnh cht trc quan (hnh
nh) trong biu din s liu bng biu . i vi h, dng nh yu cu quan
trng ca biu t chc l ch cn lu tr c s liu v tn s (tn sut) ca
lp ghp, hoc m bo c s chnh lch gia cc ct. Mt s cu tr li di
y th hin r quan nim ny
10
:
SV14A:
Biu
Chn
s dng
Gii thch
B
Ta c th rt gn trc nm ngang nh hnh B v biu hnh B cng
gip bn c nhng nh gi v nhn xt (c s liu).
C Biu C vn biu din y cc s liu m bn quan tm.
D Biu D vn biu din y cc s liu m bn quan tm.
SV38A:
Biu
Chn
s dng
Gii thch
B
Theo ti, i lng ct v dng l c lp nn trc ht, vic thu hp
theo b ngang khng nh hng n bn cht biu . S bin thin
ca i lng ang xt khng b thay i.
C
Vic thu hp theo chiu dc khng nh hng n tng quan ca cc
i lng. S bin thin ca i lng ang xt khng b thay i.
D
T hai iu trn, ta c cch biu din ny vn dng c v khng nh
hng g n bn cht cc i lng.
Ngoi ra, chng ti cng nhn c nhng li gii thch ca SV i hi phi
thu gn ti a cc trc (ch chp nhn biu D). Chng hn nh:
SV37A:
Biu
Chn
s dng
Gii thch
B Cha rt gn hon ton
C Cha rt gn hon ton
D
Biu D c chn s dng v
1. y 2 s liu trn mi trc (c chia n v)
2. S dng dng rt gn cn xng v mang tnh thm m
SV22B:

10
Chng ti s in m nhng ch ng ch trong cc on trch phn tr li ca SV.
59
Biu
Chn
s dng
Gii thch
B
C
D
- Biu cn i, gn gng
- Thng k l ci nhn tng th mu s liu, do , cng gn cng tt
SV25B:
Biu
Chn
s dng
Gii thch
B Ch thu gn 1 trc
C Ch thu gn 1 trc
D Thu gn trit nht trong 3 biu B,C,D
Ch c rt t SV (5SV) s dng chin lc S
3
2
. V d:
SV12A:
Biu
Chn
s dng
Gii thch
B
Bo m biu cn i. V thu gn theo biu B, bn cht cc ct
khng thay i.
Nhng khng gn bng biu D.
C
D
Tuy gn hn biu B nhng lm cho cc ct khng m bo cao
ban u, lm mt tnh cn i ca biu . Vd: ct 3 c chiu cao bng
1,5 ct 4 nhng gi tr li bng
9
8
ct 4
SV17A:
Biu
Chn
s dng
Gii thch
B Hnh dng th khng b thay i,
C
- Ngi nhn khng bit c mc phn ha ca gi tr do hnh
dng th b thay i ng k.
D - tng t C
Tm ti, mc d kch thc (din tch) cc ct (hcn) ca cp biu C-D b
thay i so vi biu gc A nhng a s SV vn chp nhn cch thu gn trc
ng (biu din tn s-tn sut) nhn c mt biu cn i. Tnh trung thc
khi biu din trc quan yu t tn s ca lp ghp khng c SV tnh n. Nh
vy, qua vic phn tch cc cu tr li ca SV, chng ta c th chp nhn gi thuyt
v s tn ti ca quy tc hp ng R
2
.
V. Kt lun chng 3
Nhng kt qu thu c t thc nghim th nht cho php chng ti lm r
c phn no quan h c nhn ca SVSP i vi tri thc th TK vi vic hp
thc gi thuyt v s tn ti ca hai quy tc:
R
1
: Chiu cao ca cc hcn trong biu t chc l cn c c v biu din
thng tin tn s (tn sut) ca lp ghp.
R
2
: C th thu gn trc ng m bo tnh cn i ca biu t chc.
60
S hin din ca hai quy tc ny cho thy qu trnh o to SV ti khoa Ton-
Tin trng HSP Tp.HCM vn cha hnh thnh c c trng din tch ca biu
t chc cho SVSP. SV vn ang nhm ln gia c trng chiu cao ca biu
hnh ct v c trng din tch ca biu t chc. Vic rn luyn t duy TK cp
1 (Bin i tng hp thng tin) cho SVSP cha c m bo. C th, h
cha th c v th hin ng theo quy tc ton hc cc thng tin tn s-tn sut
trong biu t chc.
c trng din tch ca biu t chc khng c hnh thnh SVSP c th
gy ra nhng nh hng n vic ging dy tri thc ny bc ph thng. Cc gio
vin tng lai cha c trang b y c th gii thch v tnh hp thc (din
tch hcn biu din tn sut lp ghp) v tnh trung thc (khng thu gn trc ng
m bo t l biu din ca d liu) dng th TK ny.

61
CHNG 4:
THC NGHIM TH HAI: HNH THNH QUAN
IM DIN TCH TRN BIU T CHC
Thc nghim trong chng 3 cho thy qu trnh o to GV ang xt cha to
c hi cho SVSP hnh thnh c trng din tch ca dng biu t chc, m thay
vo , chiu cao ca cc hcn xut hin nh l mt cn c phn nh tn sut (theo
nhng cch khc nhau). Mt khc, t cc phn tch trong chng 2, ta cng c th
thy th ch khng t ra cho SV nhim v no i hi phi vn hnh c trng
din tch, ng thi, cc lp ghp c xem xt u c rng bng nhau. iu
ny lm c trng din tch ca biu t chc hin din mt cch m nht trong
suy ngh ca SVSP. Do , chng ti s tm cch xy dng mt s tnh hung nhm
mc ch:
- Gip SV hnh thnh c trng din tch ca biu t chc.
- To c hi cho SV tip xc v thy c ch li ca vic ghp lp khng
u.
Thc nghim c tin hnh trn 36 SV lp ton 4B ca khoa Ton-Tin
trng HSP Tp.HCM. y l nhng SV tham gia thc nghim th nht ca
chng ti. iu ny c ngha c trng din tch vn cn rt m nht trong quan h
c nhn gia h v tri thc biu t chc.
I. Dn dng kch bn
1) Pha 1
SV lm vic c nhn trong 10 pht tr li cc cu hi trong Phiu cu hi
s 1 vi ni dung sau:
Xt hnh v biu din mt phn ca biu tn sut vi 7 lp ghp u tin
trong mt dy s liu.
0 5 10 15 20
0
10
15
20
25
30
5
25 30 35 40 45
Tn sut (%)

62
1.1 Da vo hnh v, hy xc nh tn sut ca 7 lp ghp nu trong bng sau:

1.2 Xc nh tn sut ca lp ghp [4;7).
1.3 Bit tn sut lp ghp [7;10) l 12%.
a) Hy cho bit tn sut lp ghp [7;8) c chng bao nhiu.
b) Hy cho bit tn sut lp ghp [8;9) c chng bao nhiu.
c) Hy cho bit tn sut lp ghp [9;10) c chng bao nhiu.
1.4 Hy biu din tn sut cc lp ghp [7;8), [8;9), [9;10) ln biu (theo s liu
cu 1.3)
Ging vin thu li phiu tr li s 1 v tho lun chung vi c lp i n
gi nh sau: Cc gi tr quan st phn b ng u trong 1 lp ghp.
2) Pha 2
u tin, cc SV lm vic theo nhm (5SV/nhm) trong khong 20 pht tr
li cc cu hi trong phiu s 2:
Xt biu biu din phn b tn sut ghp lp ca mt dy s liu.
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

2.1 Da vo biu , hy in cc thng tin vo bng 1.
63
Bng 1: Bng phn b tn sut ghp lp (u nhau).

2.2 Da vo thng tin trong bng 1, hy in vo bng sau:
Bng 2: Bng phn b tn sut ghp lp (khng u).

2.3 V biu gm mt dy cc hnh ch nht th hin phn b d liu trong bng
2 (v chng ln hnh v cho).
Sau khi cc nhm thc hin xong cu hi 2.3 v biu chng ln hnh
v c, ging vin yu cu SV v li biu ln 1 t giy A
4
( chia ) khc v
thu li phiu cu hi s 2 v phiu tr li s 2. Ging vin pht tip phiu cu hi s
3 (SV vn cn gi li biu sao chp):
2.4 Ch s dng biu va v, hy xc nh (gn ng) t s tn sut gia hai lp
ghp:
a) Lp ghp [ 15 ; 20 ) v lp ghp [ 15 ; 25 ).
64
b) Lp ghp [ 10 ; 15 ) v lp ghp [ 15 ; 25 ).
c) Lp ghp [ 7 ; 10 ) v lp ghp [ 25 ; 45 ).
Tip theo, hy s dng s liu trong bng 2 xem xt li kt qu.
2.5 Mt nhm SV khc cn thc hin vic so snh tn sut gia cc lp ghp nhng
ch nhn c biu nhm bn va v, khng nhn c bng s liu. Hy
chuyn n nhm kia mt thng bo hng dn tht ngn gn vi ni dung l tiu
chun c s dng so snh tn sut cc lp ghp.
Khi nhm hon tt vic s dng biu tnh t s tn sut hai lp ghp (cu
2.4), ging vin pht li phiu tr li s 2 SV i chiu kt qu tnh c vi cc
s liu trong bng 2. Chng ti chia b cu hi trong pha 2 thnh 2 phiu cu hi
(phiu cu hi s 2 v s 3) nhm gip SV tp trung vo yu cu ch s dng biu
xc nh t s tn sut cc lp ghp (cu 2.4).
Sau 20 pht, ging vin thu li phiu tr li s 3 v chuyn sang pha tip theo.
3) Pha 3
Ging vin cng SV phn tch li gii ca cc nhm:
- Cu 2.3: Bc b vic biu din tn sut lp ghp bng chiu cao hcn. Pht
hin cng thc tnh chiu cao ca hcn cng nh ngha mt ca chiu cao hcn.
- Cu 2.4: Nhn mnh yu t din tch hcn biu din tn sut lp ghp.
Ging vin th ch ho c trng din tch ca biu t chc (Cu 2.5).
II. Phn tch tin nghim
1) Cc chin lc c th xut hin
Trong pha 1 v pha 2, chng ti s dng lun phin 2 yu cu v biu t
chc (kiu nhim v T
tc
v
) v c biu t chc (kiu nhim v T
tc
t1
Tnh
tn sut ca mt lp t kch thc hcn, T
tc
ts
Xc nh (gn ng) t s tn sut
gia 2 lp ghp t biu t chc) trong cc tnh hung ghp lp khc nhau nhm
gip SV chuyn t vic s dng yu t chiu cao ca hcn sang yu t din tch.
Bng 4.1: Bng m t cc kiu nhim v lin quan tri thc biu t chc
Pha 1 2
D liu Ghp lp u Ghp lp khng u
Cu 1.1 1.4 2.1 2.3 2.4
Yu
cu
c T
tc
t1
T
tc
t1
T
tc
ts

V T
tc
v
T
tc
v

- Cc chin lc gn vi kiu nhim v T
tc
v
:
S
v,c
S dng chiu cao hcn biu din tn sut. Phm vi hp thc ca chin lc
ny l trng hp ghp lp u nhau.
S
v,c1
Tm cch chuyn v phm vi hp thc ca chin lc S
v,c
bng cch chia nh
lp ghp thnh nhng lp ghp n v c rng bng nhau. Sau , s dng S
v,c

65
biu din cc hcn n v ng vi cc lp ghp n v. Hcn ng vi lp ghp
ban u chnh l hcn bao trm cc hcn n v trong lp ghp.
S
v,D
S dng din tch biu din tn sut. Theo , chiu cao ca hcn c tnh
bng t s gia tn sut v rng lp ghp.
- Cc chin lc gn vi kiu nhim v T
tc
t1
:
S
t1,c
Tn sut lp ghp bng chiu cao hcn. Phm vi hp thc ca bin lc l
rng ca cc lp ghp bng 1 n v (trc ngang).
S
t1,D
Tn sut lp ghp bng din tch hcn.
- Cc chin lc gn vi kiu nhim v T
tc
ts
:
S
ts,c
T s tn sut gia 2 lp ghp c xc nh bng t s chiu cao ca 2 lp
ghp. Phm vi hp thc ca chin lc l cc lp ghp c rng bng nhau.
S
ts,D
T s tn sut gia 2 lp ghp c xc nh bng t s din tch ca 2 lp
ghp.
Bng 4.2: Bng m t cc chin lc mong i
Pha Cu Kiu nhim v Chin lc mong i
1
1.1 T
tc
t1
S
t1,c

1.4 T
tc
v
S
v,c

2
2.1 T
tc
t1
S
t1,c

2.3 T
tc
v
S
v,c
S
v,c1
S
v,D

2.4 T
tc
ts
S
ts,D

2) Bin didactic
V
1
S bng nhau gia rng cc lp ghp
V
2
S hin din ng thi ca 2 biu t chc trong trng hp ghp lp u
nhau v khng u nhau. Bin ny c 2 gi tr c hoc khng. Gi tr c cho
php SV i chiu vic biu din phn b d liu ca 2 biu .
V
3
rng ca lp ghp.
V
4
c trng ca 2 lp ghp cn tnh t s. Bin ny m t c im v chiu
cao v din tch ca 2 hcn i din cho tn sut 2 lp ghp cn tnh t s.
Bng 4.3: Bng m t s la chn gi tr cc bin didactic
Pha Cu V
1
V
2
V
3
V
4

1
1.1 u
1.4 u
2
2.1 u
2.3 Khng u C 1351020
2.4 Khng u xem Bng 4.4 tr 69
3) Phn tch chi tit pha 1
Mc ch: Cc cu hi trong pha 1 c thit k cho mc ch sau:
66
- Cu 1.1, cu 1.4: Hai cu ny cho php lm quen vi biu t chc thng
qua 2 thao tc c bn: c (T
tc
t1
) v v (T
tc
v
) biu t chc trong trng hp ghp
lp u nhau.
- Cu 1.2: Cu hi ny to ra c hi lm quen vi vic ghp lp. Lp ghp
mi c rng gp 3 ln cc lp ghp trc.
- Cu 1.3: Thng qua yu cu chia nh tn sut trong lp ghp ln thnh tn
sut trong cc lp ghp nh hn, cu hi ny to ra c hi tip cn vi gi nh
Tn sut phn b u trong lp ghp. T iu tra khoa hc lun trong chng 1
i vi tri thc biu t chc, chng ti nhn thy gi nh ny l iu kin cn
thit xut hin c trng din tch. Do , y l bc chun b cn thit cho s
chuyn i t c trng chiu cao sang c trng din tch trong pha 2.
- Cu 1.4: S dng kt qu chia nh tn sut ca lp ghp ln (cu 1.3), chin
lc quen thuc S
v,c
(cu 1.1) s c s dng v cc hcn nh. Bng cch ny,
chng ti ngm to ra bc trung gian chuyn t chin lc c s S
v,c
sang
chin lc mong i S
v,D
. Mt khc, vi cu 1.2 v 1.4, chng ti ngm a vo c
trng din tch ca biu t chc: 3 hcn c cng chiu cao, biu din tn sut 3
lp ghp c rng bng nhau c xp cnh nhau s to thnh 1 hcn c th dng
biu din cho lp ghp mi c rng gp 3 ln rng cc lp ghp c.
Hnh thc lm vic c nhn trong Phiu s 1 m bo mi SV u c c hi
t c mc ch ni trn.
nh hng ca vic la chn bin didactic ln cc chin lc
Trong cu 1.1 v 1.4, bin didactic m chng ti quan tm l V
1
S bng
nhau gia rng cc lp ghp. Gi tr V
1
c la chn l cc lp ghp vi
rng bng nhau. La chn ny to iu kin thun li cho cc chin lc quen
thuc S
t1,c
v S
v,c
(chin lc c s) xut hin. Mt khc, la chn ny cho php
hnh thnh mt i chiu cn thit v phm vi hp thc ca cc chin lc S
t1,c
v
S
v,c
trong pha 2 (khi c s thay i t tnh hung ghp lp u thnh ghp lp
khng u).
Mi trng hp thc cho cu tr li (S
t1,c
,S
v,c
): Nhn Tn sut (%) c
gn cho trc ng ca hnh v.
4) Phn tch chi tit pha 2
Mc ch: Hnh thc lm vic nhm cho php SV c th trao i, chia s,
tho lun kin (nht l khi h b t vo mt tnh hung khng quen thuc, xut
hin nhiu kin khc nhau). Cc cu hi trong pha 2 c thit k nhm t n
cc mc ch sau:
- Cu 2.1, 2.2: Hai cu hi ny phn nh s thay i c im v rng ca
lp ghp: t vic ghp lp u nhau chuyn thnh ghp lp khng u.
- Cu 2.3: Cu hi t ra yu cu v biu t chc (T
tc
v
) trong mt tnh
hung khng quen thuc (ghp lp khng u). Vic gii quyt cu hi ny cho
php khm ph ra cng thc tnh chiu cao ca hcn trong biu t chc.
67
- Cu 2.4: Yu cu c biu t chc (T
tc
ts
) trong tnh hung ghp lp khng
u i hi s vn hnh ca c trng din tch.
- Cu 2.5: Cu hi nhn mnh quy tc ton hc quan trng trong biu t
chc: Din tch hcn t l vi tn sut lp ghp.
nh hng ca vic la chn bin didactic ln cc chin lc:
i vi cu 2.1 chng ti vn gi nguyn gi tr chn ca bin V
1
nh
trong pha 1 to thun li cho chin lc S
t1,c
. y l chin lc mong i trong
cu ny, n cho php to ra mt s i chiu cn thit gia vic c thng tin tn
sut t chiu cao v t din tch hcn khi c tnh ghp lp b thay i trong cc cu
tip theo.
to iu kin cho s xut hin ca cc chin lc s dng c trng din
tch (chin lc S
v,D
v S
ts,D
), chng ti chn gi tr bin V
1
trong cu 2.3 v 2.4 l
rng cc lp ghp khc nhau. Chn la ny s t cc chin lc c s (S
v,c
-
cu 2.3 v S
ts,c
-cu 2.4) ra ngoi phm vi hp thc. Ngoi ra, i vi ring tng cu,
chng ti cn ch n mt s bin didactic khc, c th:
Trong cu 2.3, i vi bin V
2
, chng ti yu cu v biu mi (trng hp
ghp lp khng u) chng ln hnh v c sn ca biu t chc ghp lp u
nhau. S hin din ng thi ca hai biu t chc lm chin lc c s S
v,c
bc
l s bt thng do n to ra mt s khc bit qu ln trong phn b d liu.
iu ny c th hin qua mt s yu t trn hnh v, v d nh: ng gp khc
gii hn pha trn qu khc bit nhau, din tch bn di ng gp khc ca biu
mi ln hn biu c rt nhiu,
68
Hnh 4.1: Ci c th quan st c t chin lc S
v,c
trong cu 2.3
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Ngoi ra, trong cu ny, bin V
3
c chn la theo hng tng dn rng
ca lp ghp (1351020). Khi rng ca cc lp ghp nh (3 hoc 5), c
th s dng chin lc S
v,c1
- xy dng cc hcn n v vi rng l 1 ( c
gi t cu 1.3-1.4 trong pha 1), nhng khi rng cc lp ghp ln (10 hoc 20),
chin lc S
v,c1
i hi phi tr gi kh t vi vic xy dng rt nhiu hcn n
v. T , mt chin lc mi, hiu qu hn cn phi c ngh n gii quyt
tnh hung ny. Chin lc mi ny (S
v,D
) c th xut hin t nhn xt: hcn i din
lp ghp v hcn n v c cng chiu cao v c tnh bng t s gia tn sut v
rng lp ghp.
69
Hnh 4.2: Ci c th quan st c t chin lc S
v,D
trong cu 2.3
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Trong cu 2.4, chng ti chn cc gi tr ca bin V
4
to ra cc kt qu
khc nhau khi s dng cc chin lc xem xt biu t chc theo cc c trng
khc nhau (chiu cao hoc din tch). Nh th, khi i chiu kt qu vi nhng s
liu trong bng 2, cc kt qu tnh ton nhn c t cc chin lc da trn chiu
cao ca hcn s khc vi kt qu tnh ton t bng 2. C th, chng ti chn cc gi
tr ca bin V
4
nhn c cc t s trong Bng 4.4 sau:
Bng 4.4: Kt qu nhn c do p dng cc chin lc khc nhau trong cu 2.3 v 2.4
Cu 2.3 Cu 2.4
V c a) f
[15;20)
/ f
[15;25)
b) f
[10;15)
/ f
[15;25)
c) f
[7;10)
/ f
[25;45)

S
v,c

S
ts,c

30/30 =
1
30/30 =
1
12/10 =
6/5
S
ts,D

150/300 =
1/2
150/300 =
1/2
36/200 =
9/50
S
v,D

S
ts,c

6/6 =
1
6/3 =
2
4 /0,5 =
8
S
ts,D

15/30 =
1/2
30/30 =
1
12/10 =
6/5
Bng 2
15/30 =
1/2
30/30 =
1
12/10 =
6/5
Vic iu chnh cc gi tr ca bin V
4
khng nhng cho php loi b chin lc
S
ts,c
trong cu 2.4 m cn cho php a n vic xem xt li chin lc S
v,c
trong
cu 2.3.
70
Bng 4.5: Kh nng loi b cc cp chin lc (v, c) da trn chiu cao hcn ca cu hi 2.4
Cu 2.3 (V)
Cu 2.4 (c)
S
v,c
S
v,D

S
ts,c
2.4 a 2.4 a, b, c
S
ts,D
2.4 b, c Chin lc mong i
Mi trng hp thc cho cu tr li:
- Cu 2.1 (Chin lc S
t1,c
): Cc gi tr tn sut c sn trong bng 1 ca mt s
lp ghp [0;1), [1;2), [2;3), [3;4), [4;5), [5;6), [6;7) v hnh v biu t chc.
- Cu 2.3 (Chin lc S
v,D
): Phn b d liu trong hnh v biu t chc (th
hin qua: ng gp khc gii hn pha trn, din tch bn di ng gp khc,)
v kt qu tnh t s trong cu 2.4 (kt hp i chiu vi cc s liu trong bng 2).
- Cu 2.4 (Chin lc S
ts,D
): Cc s liu c in vo bng 2 (Cu 2.2).
5) Phn tch chi tit pha 3
Mc ch: Vic trao i gia ging vin v lp hc cho php:
- Th ch ha c trng din tch ca biu t chc vi 2 yu cu v v c
biu t chc.
- Thy c mt s ch li ca vic ghp lp khng u (khi phn lp li)
nh: s lng cc lp ghp gim ng k dn n s lng cc thao tc tnh ton t
hn nhiu, vic quan st tng th dy d liu d hn (cu trc biu r rng hn,
t chi tit lm xao nhng th gic).
III. Phn tch hu nghim
1) Pha 1
Thng qua vic phn tch cc phiu tr li s 1 v giy nhp ca 36 SV, chng
ti nhn thy trc mt tnh hung quen thuc, phn ln SV c mt khi ng
kh tt khi bt u lm vic vi biu t chc.
Bng 4.6: Bng TK cc chin lc c SV s dng trong cu 1.1(T
tc
t1
)
Chin lc (cu 1.1 T
tc
t1
) S
t1,c
Khc Khng tr li
S lng 30 6 0

Bng 4.7: Bng TK cc chin lc c SV s dng trong cu 1.4(T
tc
v
)
Chin lc (cu 1.4 T
tc
v
) S
v,c
Khc Khng tr li
S lng 32 3 1
Tuy nhin, cc SV li gp nhiu kh khn khi tip cn vi gi nh Tn sut
phn b u trong lp ghp. iu ny c th c nhn ra qua phn tr li cu hi
1.3 ca SV.
71
Bng 4.8: Bng TK cc cu tr li ca SV trong cu hi 1.3
Cc cu tr li (cu 1.3) S lng
Phn b u tn sut trong lp ghp ln vo cc lp ghp nh bng cch
ly tn sut trong lp ghp ln chia cho s lng cc lp ghp nh.
f
[7;8)
4%
f
[8;9)
4%
f
[9;10)
4%
20 20
Tn sut trong cc lp ghp nh c xc nh xung quanh gi tr tn
sut c phn b u. Nhng con s quanh gi tr 12% / 3 = 4% c
la chn sao cho tng cc tn sut ca cc lp ghp nh bng 12%.
V d [SV21]:
f
[7;8)
3%
f
[8;9)
4%
f
[9;10)
5%
9
16
Cc gi tr tn sut ca cc lp ghp nh c chn mt cch ngu
nhin sao cho tng ca chng bng tn sut lp ghp ln.
V d [SV28]:
f
[7;8)
9%
f
[8;9)
2%
f
[9;10)
1%
2
Tn sut lp ghp nh bng tn sut lp ghp ln (bao trm ln n).
V d [SV26]:
f
[7;8)
12%
f
[8;9)
12%
f
[9;10)
12%
3
Khng th xc nh c tn sut cc lp ghp nh. 1
Khng tr li 1

Bng 4.8 gip chng ta thy r thm phn no quan h c nhn ca SVSP i vi tri
thc biu t chc: gi nh v vic cc quan st phn b u trong lp ghp
khng hin din mt b phn SV (16/36 SV). Nh vy, c th thy li ch ca pha
1 trong vic to iu kin cn thit hnh thnh c trng din tch ca biu t
chc.
2) Pha 2
Trong pha ny, SV hot ng theo nhm (7 nhm). Phn tch trong phn ny
ca chng ti s da trn nhng d kin thu thp c trong cc phiu tr li s 2,
s 3, giy nhp v bng ghi m cc cuc tho lun ca 7 nhm.
72
i vi cu 2.1 v 2.2, do c lm quen trc trong pha 1 nn tt c
cc nhm u nhanh chng a ra cu tr li theo ng nh mong i ca chng
ti. Mt khc, cc nhm u thc c s thay i ca dng d liu trong cu 2.2
v 2.3, v d:
SV3: Khng, khng phi, vy n. Bit ri... n gin i. Khc u n vn gi nguyn,
khc sau n gom nhng thng trong mt lp ghp v thnh mt ct thi! [Cu 91,
protocole nhm 1]
SV1: My ci u l ging. My ci sau l ghp [cu 53, Protocole nhm 2]
SV3: Khng, tc l khng u v u khc nhau ch N, n u l n cch nhau
1. Cn y l n khng u, n nhy bc ra. 3-4 l bnh thng thi. 1. [Cu 36,
protocole nhm 4]
Chng ti s tp trung quan st phn tr li ca SV trong cc cu hi 2.3, 2.4,
2.5 lin quan trc tip n vic hnh thnh c trng din tch ca biu t chc.
Sau y l mt ghi nhn tng qut ca chng ti v phn tr li ny ca SV:
Bng 4.9: Bng TK cc cu tr li ca SV trong pha 2
Nhm
Cu 2.3
(S
v,c
? S
v,c1
? S
v,D
?)
Cu 2.4
(S
ts,c
? S
ts,D
?)
Cu 2.5
(c trng din tch?)
1 S
v,D
S
ts,D
- So snh din tch ca tng lp ghp
2 S
v,D
S
ts,D

- Quy c: + Trc ngang: biu din lp ghp
+ Trc ng: biu din tn sut (%)
+ Mi vung tng ng 1%
- Da vo biu tnh tn sut mi lp ghp
(da vo s tng ng ca mi lp ghp).
- Lp t s tn sut gia cc lp ghp
3 S
v,D
S
ts,D

1) Chng ta tha nhn rng: Tn sut phn b
u trong mi lp ghp.
2) Dng phng php m so snh tn
sut gia cc lp ghp (1 = 1%)
4 S
v,D
S
ts,D

Nhn vo biu , tnh tn s gia cc lp ghp
sau lp t l.
5 S
v,D
Tr nh
- Lp ghp no c t s tn sut so vi tng tn
sut ln hn th c tn sut ln hn.
- Lp ghp no c din tch ln hn th c tn
sut ln hn.
6 S
v,D
Tr nh Da vo t s din tch gia cc lp ghp.
7 S
v,D
S
ts,D

Da vo din tch hnh ch nht biu din cc
lp ghp
S hin din ca c trng din tch khi SV v biu t chc
Bng 4.9 cho chng ta thy tt c cc nhm thc nghim u s dng chin
lc S
v,D
: b rng ca hcn c xc nh bng u mt ca cc lp ghp v chiu
cao c xc nh bng cch ly tn sut ( c tnh trong bng 2, cu 2.2 ca
thc nghim) chia cho rng lp ghp.
73

[hnh v cu 2.3, nhm 3]
Chin lc S
v,D
khng ch c th hin trong hnh v cu 2.3 ca cc nhm m cn
c th hin trong cc on tho lun nhm:
SV2: Khng, y n, chia trung bnh ra. V d, t 15 n 30, mnh chia trung bnh ra
ri v.
[Cu 113, protocole nhm 1]

SV1: 15 n 25 l 30.
SV1: chia 10, 10 lun !
SV3: 3, l 3.
[Cu 106-108, protocole nhm 2]

SV1: 7 n 10.
SV4: Chng l v ngang. Chia u ra.
SV1: 12 chia cho 3 phi l 4. C bt khng? Bt nc g cng c. 12 chia 3 l 4
ng khng?

SV1: Sao na. 15 n 25. 30. 30 chia 10 c 3. ng khng?
SV2: ng ri.
[Cu 70-72,78,79, protocole nhm 3]

SV1: Ci khong t 7 n 10.
SV1: Chia u ra. Chia cho u.

SV1: 10 ti 15 l 30
SV4: 30 chia 5 c 6.
[Cu 65,66, 72,73, protocole nhm 5]
Tuy nhin, trong cu ny, chng ti cng nhn thy s xut hin ca chin
lc S
v,c
(sinh ra t quan nim chiu cao hcn biu din tn sut lp ghp). Chng
hn, chng ti nhn thy du vt (tng t Hnh 4.1) ca chin lc S
v,c
trong phiu
tr li cu hi s 2 ca nhm 4. ng thi, bng ghi m ca nhm cng ghi nhn
iu ny:
SV5: Da vo d liu bng 2. Ci ny ch mi l Nh vy l t 7 n 10 ca mnh
v l 12 pha trn. Ci ny khng th l 3 c, l 4 c.

SV3: ng ri. N ch tnh l mt hnh ch nht thi. N u cho bit l
74
SV1: 12, 12 i.
SV1: 2, 4, 6, 8, 10, 12.
[Cu 92, 95-97, protocole nhm 4]
Chin lc ny cng xut hin mt s nhm khc, chng hn:
SV1: 7 n 10. Khng, mnh v t y ln trn l 12 m. [Cu 50, protocole nhm 6]
Tuy nhin, chin lc ny b cc thnh vin khc trong nhm ngn cn. L l phn
bc cho chin lc S
v,c
xut pht t tc ng ca s la chn bin didactic V
2
:
SV3: Sai ri, lc ci hnh thc s b chnh ln rt l nhiu. [Cu 110, protocole
nhm 1]
hoc do s hin din ca c trng din tch t mt thnh vin khc trong nhm:
SV5: Nu chng l nh l mi ci ct l 12 ng khng. Nh vy th khi tng
tn sut t 7 n 10 l 36. [Cu 85, protocole nhm 4]
S hin din ca c trng din tch khi SV c biu t chc
Trong cu 2.4, mc d chng ti c gng ngn cn vic s dng cc thng
tin t cu 2.2, 2.3 bng cch ngn cn vic s dng thng tin t bng 2 v t hnh
v biu t chc trong trng hp ghp lp bng nhau (chia cc cu hi trong pha
2 thnh 2 phiu tr li, thu li bng 2 v phiu tr li s 2 sau khi SV thc hin
xong cu 2.3), ng thi ghi r yu cu Ch s dng biu va v nhng vn
c 2 nhm (nhm 5 v nhm 6) khng c k yu cu nn s dng nhng thng
tin v tn sut cc lp ghp c ghi nh t cu 2.2, 2.3 tr li cu 2.4. Ngoi 2
nhm ny, cc nhm cn li (5/7 nhm) u chn chin lc S
ts,D
(thng tin v tn
sut c xc nh thng qua din tch ca cc hcn). Vic vn hnh chin lc ny
c chng ti nhn ra thng qua vic quan st kt qu tr li trong phiu tr li s
3 v cc on tho lun nhm nh:
SV3: Din tch chia nhau.

SV1: 1,2,3,4,6, 6 n. 6 nhn cho 5 l 30 n.
[Cu 185, protocole nhm 2]

SV4: 3 nhn 10, 30.
SV4: 6 nhn 5, 30.

SV1: 3 vi 4 l 12. 12/10. L bng 6/5.
[Cu 138-139, 148, protocole nhm 3]

SV4: 15 n 20 h?
SV4: , .
SV4: 3 nhn 5 bng 15.

SV3, SV4: 6 nhn 5, 30.
[Cu 154-156, 165, protocole nhm 4]

75
Vic pht biu tng minh c trng din tch ca biu t chc
Trong cc cu 2.3, 2.4, chng ta xc nhn c s xut hin ca c trng
din tch ca biu t chc thng qua s vn hnh ca cc chin lc S
v,D
v S
t1,D
.
Tuy nhin, chng ti vn mun SV s t mnh pht biu tng minh c trng ny
trong cu 2.5. Xem xt cc phiu tr li s 3, chng ti xc nh c s hin din
tng minh ca c trng din tch 4/7 nhm
11
(cc nhm 1, 5, 6, 7). iu ny
cng c th hin trong on ghi m phn lm vic ca cc nhm, v d:
SV1: Lp ghp no c din tch ln hn th c tn sut ln hn
...
SV3: Ci kia hp l hn. Din tch .
SV1: Din tch , .
...
SV1: Tm li, nhn trc quan, ci no ln hn th ln hn.
[Cu 215, 221-222, 230, protocole nhm 5]

SV4: u c, l ci lp ghp ny n di n. N thp hn ci ln ghp ny nhng t s
ca n vn ln hn.
SV5: Vy din tch ca cc bng tn sut cc lp ghp.
SV4: Ly t s din tch ca cc lp ghp i...
SV5: Nhng m da vo ci biu ny, mnh c th tnh c ci tn sut ca n
m... ng khng? u cn bng s liu...
SV2: Mnh da vo cc . Mnh c th c... 0,5 nhn 20 , ngi ta cng bit 10%
lun ri.
SV4: T s din tch tng Din tch ch ci g na?
[Cu 210-215, protocole nhm 6]
Nhm 2 v nhm 3 khng a ra c tiu chun m chng ti mong i,
nhng trong phn tr li, chng ti ghi nhn s xut hin ngm n ca c trng
ny thng qua vic hng dn cch xc nh tn sut lp ghp bng vic m
(mi c qui c l 1%).
Da vo biu , tnh tn sut mi lp ghp (da vo s tng ng ca mi lp
ghp). [Phiu tr li s 3, nhm 2]
Dng phng php m so snh tn sut gia cc lp ghp (1 = 1%). [Phiu tr
li s 3, nhm 3]
Nhm 4 dng nh cha hiu c yu cu t ra nn khng a ra cu tr li
xc ng cho cu hi 2.5. Tuy nhin, on ghi m tho lun nhm cho thy c 1 SV
ca nhm ny nhn ra c tn sut khng th ch biu din thng qua chiu cao
ca hcn m cn c s can thip ca yu t rng lp ghp.
SV4: Cao hn. N cao hn...
SV3: Cao hn cha chc. V ci lp ghp ca mnh di hn hoc ngn hn...
[Cu 254-255, protocole nhm 4]
S tn ti dai dng ca trc tn sut

11
Tham kho Bng 4.9, tr23.
76
Trc ng vi ngha th hin cho tn sut lp ghp vn tn ti dai dng
ngay c khi c trng din tch c hnh thnh. Tht vy, chng ta c th nhn
thy s tranh chp gia cch biu din tn sut theo chiu cao v theo din tch
qua s hin din ca trc tn sut trong hnh v cu 2.3 ca 3/7 nhm (nhm 4,5,6).

[Hnh v cu 2.3, nhm 6]
Chng ta cng c th nhn ra iu ny qua mu thun trong cu tr li ca
nhm 2.
- Quy c: + Trc ngang: biu din lp ghp
+ Trc ng: biu din tn sut (%)
+ Mi vung tng ng 1%
- Da vo biu tnh tn sut mi lp ghp (da vo s tng ng ca mi lp
ghp).
- Lp t s tn sut gia cc lp ghp
[Phiu tr li s 3, nhm 2]
Trong y, chng ta ang thy s ging co gia 2 quan nim. Mt mt, tn sut
c biu din thng qua chiu cao hcn :
Trc ng: biu din tn sut (%) [Phiu tr li s 3, nhm 2]
Mt khc, tn sut li c th c xc nh qua vic m cc nm trong hcn i
din lp ghp.
Da vo biu tnh tn sut mi lp ghp (da vo s tng ng ca mi lp
ghp) [Phiu tr li s 3, nhm 2]
Nh vy, mt d SV ang s dng c trng din tch c v biu din tn
sut cc lp ghp nhng dng nh h vn cha th loi b c yu t trc tn
sut trong biu t chc. SV vn cn cha r vai tr ca trc ng trong biu
t chc : n cho bit iu g v dy d liu? iu ny gi m cho chng ti s cn
thit pht trin mt tnh hung thc tin nhm cho php gn mt ngha khc
(mt lp ghp) cho yu t chiu cao ca hcn loi b hon ton trc tn sut.
3) Pha 3
Ni dung pha ny l nhng cuc tho lun gia lp hc v ging vin, chng
cho php chng ti th ch ha c trng din tch ca biu t chc. Khi c
ngh gii thch v chin lc m h s dng trong cc cu 2.3, 2.4, SV nu c c
77
trng din tch ca biu . Ngoi ra, SV cng phn no nhn ra c vai tr ca
vic ghp lp khng u i vi vic quan st cu trc d liu:
Tha thy, nu chng ta dng ghp lp khng u th tnh din tch n d hn, so
snh tn sut ca tng vng th n d hn. Vi li chng ta c th gom nhng ci
g n gn gn nhau li thnh mt ci trung bnh, nh vy th ta c s i ln, i xung
ca biu . [Li p ca 1 SV nhm 1]

Tha thy, theo em th khi chuyn t ghp lp u sang ghp lp khng u th c 2
ci li ch. Th nht, s lng cc lp ghp s gim i rt nhiu, chng ta gim ci
tnh ton li. Th hai, khi chng ta chuyn t ghp lp khng u sang ghp lp
khng u th chng ta nhm n mt mc ch nht nh, gi thuyt mc ch ca
mnh l so snh, khi chng ta gp li, chng ta bit c tng quan trong mt
vng ln hn, tc l phc v c mc ch ca mnh. [Li p ca 1 SV nhm 3]
IV. Kt lun chng 4
Kt qu tm hiu quan h c nhn ca SVSP i vi tri thc biu t chc
(thc nghim 1) cho thy s vng mt ca c trng din tch m thay vo , yu
t chiu cao ca hcn c s dng thng xuyn mi khi biu din hoc khai thc
thng tin tn sut t biu . T , chng ti xy dng thc nghim th hai nhm
mc ch b sung c trng quan trng ny vo mi quan h c nhn ca SVSP.
Bng vic la chn cc bin didactic mt cch thch hp trong thc nghim
th hai, chng ti loi b c cc chin lc c v biu din tn sut da trn
yu t chiu cao ca hcn, thay th vo l vic s dng yu t din tch ca hcn.
Cc phn tch sau thc nghim cho thy a s SV hnh thnh c c trng
din tch ca biu t chc. iu ny cho thy nhng hot ng nh th ny l
cn thit trong qu trnh o to GV, gip cc SVSP c s chun b tt hn p
ng cc yu cu dy hc ni dung TK.
Tuy nhin, qua thc nghim, chng ti nhn thy khi chiu cao khng cn
c s dng biu din tn sut, SV t ra kh lng tng, cha bit gn ngha
no khc cho trc ng ngoi ngha trc tn sut. S tn ti dai dng ca trc
tn sut cho thy cn thit k mt tnh hung gn vi nhng vn trong thc t
gii thch ngha mt tn sut ca trc ng.
Ngoi ra, thc nghim cng to c hi cho SV tip xc vi tnh hung ghp
lp khng u v thy c mt s li ch ca n trong vic t chc, biu din d
liu.

78
KT LUN
Cc nghin cu thc hin trong chng 1, 2, 3 cho php chng ti gii p
c cc cu hi lin quan n vn o to GV dy hc ni dung th TK c
t ra trong phn m u lun vn. C th, cc kt qu chnh t c trong lun
vn gm c:
Mt iu tra khoa hc lun v tri thc th TK trong chng 1 cho php
chng ti ch ra nhng tnh hung cho php s can thip ca mt s dng th TK
c trnh by trong chng trnh THPT hin hnh: biu hnh ct, biu hnh
qut, biu t chc, a gic tn s, tn sut. ng thi, chng ti cng xc
nh c nhng c trng ring bit ng vi tng dng th TK m GV cn phi
nm vng truyn t cho HS. V d, biu t chc phc v vic biu din cc
lp ghp c hnh thnh trong tnh hung cn nghin cu mt s lng ln cc d
liu v gn lin c trng din tch : Din tch hcn t l vi tn sut lp ghp.
Khi nghin cu mi quan h gia th ch o to GV ti khoa Ton-Tin
trng HSP Tp.HCM vi tri thc th TK (chng 2), chng ti nhn thy ni
dung ny xut hin mt v tr rt m nht. C th, vi i tng biu t chc,
n ch c cp n ch yu qua cc lp ghp u nhau. Trong thc t, vic
phn cc lp c rng khng bng nhau l cn thit. i vi mt s trng hp,
biu vi cc lp ghp c cng rng c th khng lm r c cu trc ca
dy s liu do c qu nhiu chi tit. Th m, tnh cn thit, hay ni cch khc l li
ch ca vic ghp lp khng u nhau dng nh khng c cp n trong qu
trnh o to GV. Hn th, nhng bi tp c a vo trong gio trnh ton i hc
[M
1
] thng khng gn vi vic nghin cu cc vn ca thc tin. Chnh iu
ny cng l mt l do khin SV khng c iu kin xem xt s cn thit ca vic
ghp lp khng u. Mt khc, SV khng c c hi vn hnh c trng din tch
trong cc kiu nhim v lin quan n vic v v c dng th TK ny. Cc hc
phn v phng php ging dy cng khng cp n cc tnh hung a n vic
s dng tri thc ny, quy tc ton hc lin quan n vic biu din d liu ch xut
hin mt cch m nht (trong [P
2
]). T , c trng din tch t c c hi c
hnh thnh m thay vo quan im Chiu cao hcn t l vi tn sut lp ghp s
xut hin khi m c trng din tch b gii hn trong phm vi cc lp ghp u
nhau. Kt qu phn tch trong thc nghim th nht trn quan h c nhn ca SVSP
(chng 3) chng thc iu ny. Vic vng mt c trng din tch c th dn
n nhiu sai lm trong c v biu din d liu. Do , chng ti xy dng thc
nghim th hai (chng 4) cho php b sung c trng din tch ca biu t
chc vo quan h c nhn ca SVSP gip cc GV tng lai p ng tt hn yu
cu dy hc ni dung ny. Ngoi ra, thc nghim ny cn em n mt c hi cho
php SV tip xc vi vic ghp lp khng u v phn no thy c ch li ca n
trong vic biu din d liu.
Do hn ch v mt thi gian nn trong lun vn ny, thc nghim ca chng
ti mi ch cp n mt dng th TK l biu t chc. Vic nghin cu su
79
hn v t chc thc nghim trn cc dng th TK khc (v d: ng gp khc
tn s, tn sut) c th m ra nhng ti mi trong tng lai.
Ngoi ra, i chiu vi quan im dy hc TK m chng ti c dp cp n
trong chng 2 - Vic dy hc TK khng nn ch dng li vic cung cp mt tp
hp cc k thut TK m nn hng n vic hnh thnh t duy TK (vi 3 cp
: bin i tng hp TK, so snh cc dy s liu khc nhau, TK suy din), lun
vn chng ti ch mi cp n cp u tin ca t duy TK, vic nghin cu tri
thc th TK trong hai cp tip theo cng l mt hng nghin cu c th c
xem xt.
80
TI LIU THAM KHO
Ting Vit
1. Bessot A., Comiti C., L Th Hoi Chu, L Vn Tin (2009), Nhng yu t
c bn ca didactic ton (lments fondamentaux de didactique des
mathmatiques) Sch song ng Vit-Php, NXB i hc Quc gia
Thnh ph H Ch Minh.
2. B Gio dc v o to (2006), Chng trnh gio dc ph thng mn Ton,
NXB Gio dc, H Ni.
3. B Gio dc v o to (2006), Ti liu bi dng gio vin thc hin
chng trnh, sch gio khoa lp 10 trung hc ph thng mn Ton,
NXB Gio dc, H Ni.
4. L Th Hoi Chu (2002), Xy dng tnh hung hc tp: S cn thit ca
nghin cu khoa hc lun v nghin cu didactic, K yu hi ngh Khoa
hc 12/2002, trng i hc S phm Thnh ph H Ch Minh, tr. 9-15.
5. L Th Hoi Chu (2005), Nhng thay i m didactic c th mang li cho
vic o to gio vin Vit Nam, Bo co ti Hi tho ln th nht v
Didactic Phng php dy hc Ton, trng i hc S phm thnh
ph H Ch Minh.
6. Trn Vn Ho, V Tun, Don Minh Cng, Mnh Hng, Nguyn Tin
Ti (2006), Sch gio khoa i s 10 (b chun), NXB Gio dc, H
Ni.
7. Trn Vn Ho, V Tun, Don Minh Cng, Mnh Hng, Nguyn Tin
Ti (2006), Sch gio vin i s 10 (b chun), NXB Gio dc, H
Ni.
8. Nguyn Ch Long (2006), Xc sut thng k v qu trnh ngu nhin, NXB
i hc Quc gia Thnh ph H Ch Minh.
9. on Qunh, Nguyn Huy oan, Nguyn Xun Lim, ng Hng Thng,
Trn Vn Vung (2006), Sch gio khoa i s 10 (nng cao), NXB
Gio dc, H Ni.
10. on Qunh, Nguyn Huy oan, Nguyn Xun Lim, ng Hng Thng,
Trn Vn Vung (2006), Sch gio vin i s 10 (Nng cao), NXB
Gio dc, H Ni.
11. L Vn Tin (2002), T cc cuc ci cch gio dc Php bn v vic ci
cch ton hc ph thng v o to gio vin hin nay Vit Nam, K
yu hi ngh khoa hc 12/2002, trng i hc S phm Tp.HCM,
tr.152-158.
12. Trn Mnh Tun (2004), Xc sut & Thng k L thuyt v thc hnh tnh
ton (B sch ton cao cp - Vin Ton hc), NXB i hc Quc gia H
Ni, H Ni.
81
13. Nguyn Vn Vnh (2007), Bi ging: Cc vn v phng php dy hc
Cc ch c bn trong chng trnh i s-Gii tch, khoa Ton-Tin
trng i hc S phm Thnh ph H Ch Minh.

Ting Anh
14. Freedman D., Pisani R., Purves R. (1998), Statistics, W.W. Norton &
Company, Inc.
15. Navidi W. (2006), Statistics for Engineers and Scientists, The Mc Graw-Hill
Companies, Inc.


Ting Php
16. Bair J., Hasbroeck G. (2002), Sur lenseignement de la statistique en
communaut franaise de Belgique, Repere-IREM N
o
48, p.41-58.
17. Comiti C. (2005), Comment la didactique des mathmatiques rpond aux
besoins des enseignants, Communication au premier sminaire franco-
vietnamien de didactique des mathmatiques 06/2005, Universit
pdagogique de Ho Chi Minh.
18. Dodge Y. (2006), Premiers pas en statistique, Springer.
19. Duperret J-C (2002), Des statistiques la pense statistique, IREM de
Reims.
20. Chauvat G. (2002), Quelques graphiques en plus!, Repres-IREM, N
o
47.
21. Lanolle A., Nassiet F., Perrinaud J.-C., Port D., Rinoallan L. (1999),
Dimathme 3e (Programme 99), Les ditions Didier, Paris.
22. Misset L. (2001), Dclic Mathmatiques-Informatique Premire L, Hachette
ducation, Paris.
23. Misset L. (2003), Dclic Mathmatiques-Informatique Premire L, Hachette
ducation, Paris.
24. Vu Nhu T.H. (2009), Une tude didactique sur lintroduction dans
lenseignement mathmatique vietnamien de notions statistiques dans
leurs liens avec les probabilits, thse de doctorat, lUniversit Joseph
Fourier et lUniversit de Pdagogie de HoChiMinh ville.

Trang web
25. Didactic Ton, http://didactictoan.hcmup.edu.vn
26. Statistics Canada, http://www.statcan.gc.ca

82
PH LC
- Thc nghim th nht:
Phiu cu hi 1,2,3
- Thc nghim th hai:
Phiu cu hi s 1,2,3
Phiu tr li s 1,2,3
Sn phm nhm 1 (phiu tr li 2,3)
Trch on phn tr li cu hi 2.5 ca cc nhm SV
Protocole nhm 1





83
PHIU CU HI
Biu tn sut hnh ct ghp lp di y biu din cn nng (kg) ca ton
b nam sinh vin mi nhp hc khoa Ton-Tin trng i hc S phm thnh ph
H Ch Minh, nm hc 2008-2009.

Da vo biu trn, hy so snh tn sut ca hai lp ghp 50kg-55kg v
55kg-65kg; ng thi, hy gii thch cch thc bn i n kt qu so snh .
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

Mt s thng tin v bn:
H v tn:
M s sinh vin:
84
PHIU CU HI
mt trng trung hc ph thng, trong h s ca phng y t, ngi ta tm
thy biu sau v chiu cao ca n sinh. Trong biu cn thiu hnh ch nht
biu din tn sut ca lp ghp 155cm-170cm.

Hy v hnh ch nht cn thiu vo biu trn, bit rng tn sut ng vi lp
ghp 155cm-170cm l 15%.
Mt s thng tin v bn:
H v tn:
M s sinh vin:
85
PHIU CU HI
Biu A l biu tn sut hnh ct ban u c dng m t mt dy s
liu. c mt biu cn i, ngi ta v li biu A. Cc biu B,C,D c
ngh cho mc ch . Theo bn, trong ba biu , biu no c th c s
dng m t dy s liu ang ni n?

86
i vi trng ( ), hy nh du cho () nu ng v b trng nu
khng ng ; ng thi, hy gii thch l do cc quyt nh ca bn (d chn hay
khng chn).
Biu
Chn
s dng
Gii thch
B
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
C
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
D
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................


Mt s thng tin v bn:
H v tn:
M s sinh vin:
87
PHIU CU HI S 1

Xt hnh v biu din mt phn ca biu tn sut vi 7 lp ghp u tin
trong mt dy s liu.
0 5 10 15 20
0
10
15
20
25
30
5
25 30 35 40 45
Tn sut (%)

1.1 Da vo hnh v, hy xc nh tn sut ca 7 lp ghp nu trong bng sau:
Lp ghp Tn sut (%)
[ 0 ; 1 )
[ 1 ; 2 )
[ 2 ; 3 )
[ 3 ; 4 )
[ 4 ; 5 )
[ 5 ; 6 )
[ 6 ; 7 )
1.2 Xc nh tn sut ca lp ghp [4;7).
1.3 Bit tn sut lp ghp [7;10) l 12%.
a) Hy cho bit tn sut lp ghp [7;8) c chng bao nhiu.
b) Hy cho bit tn sut lp ghp [8;9) c chng bao nhiu.
c) Hy cho bit tn sut lp ghp [9;10) c chng bao nhiu.
1.4 Hy biu din tn sut cc lp ghp [7;8), [8;9), [9;10) ln biu (theo s liu
cu 1.3).
88
PHIU CU HI S 2

Xt biu biu din phn b tn sut ghp lp ca mt dy s liu.
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

89
2.1 Da vo biu , hy in cc thng tin vo bng 1.
Bng 1: Bng phn b tn sut ghp lp (u nhau).
Lp ghp Tn sut (%) Lp ghp Tn sut (%)
[ 0 ; 1 ) 1 [ 23 ; 24 )
[ 1 ; 2 ) 2 [ 24 ; 25 )
[ 2 ; 3 ) 2 [ 25 ; 26 )
[ 3 ; 4 ) 1 [ 26 ; 27 )
[ 4 ; 5 ) 4 [ 27 ; 28 )
[ 5 ; 6 ) 4 [ 28 ; 29 )
[ 6 ; 7 ) 4 [ 29 ; 30 )
[ 7 ; 8 ) [ 30 ; 31 )
[ 8 ; 9 ) [ 31 ; 32 )
[ 9 ; 10 ) [ 32 ; 33 )
[ 10 ; 11 ) [ 33 ; 34 )
[ 11 ; 12 ) [ 34 ; 35 )
[ 12 ; 13 ) [ 35 ; 36 )
[ 13 ; 14 ) [ 36 ; 37 )
[ 14 ; 15 ) [ 37 ; 38 )
[ 15 ; 16 ) [ 38 ; 39 )
[ 16 ; 17 ) [ 39 ; 40 )
[ 17 ; 18 ) [ 40 ; 41 )
[ 18 ; 19 ) [ 41 ; 42 )
[ 19 ; 20 ) [ 42 ; 43 )
[ 20 ; 21 ) [ 43 ; 44 )
[ 21 ; 22 ) [ 44 ; 45 )
[ 22 ; 23 )
2.2 Da vo thng tin trong bng 1, hy in vo bng sau:
Bng 2: Bng phn b tn sut ghp lp (khng u).
Lp ghp Tn sut (%)
[ 0 ; 1 )
[ 1 ; 2 )
[ 2 ; 3 )
[ 3 ; 4 )
[ 4 ; 5 )
[ 5 ; 6 )
[ 6 ; 7 )
[ 7 ; 10 )
[ 10 ; 15 )
[ 15 ; 25 )
[ 25 ; 45 )
2.3 V biu gm mt dy cc hcn th hin phn b d liu trong bng 2 (v
chng ln hnh v cho).
90
PHIU CU HI S 3


2.4 Ch s dng biu va v, hy xc nh (gn ng) t s tn sut gia hai lp
ghp:
a) Lp ghp [ 15 ; 20 ) v lp ghp [ 15 ; 25 ).
b) Lp ghp [ 10 ; 15 ) v lp ghp [ 15 ; 25 ).
c) Lp ghp [ 7 ; 10 ) v lp ghp [ 25 ; 45 ).
Tip theo, hy s dng s liu trong bng 2 xem xt li kt qu.

2.5 Mt nhm SV khc cn thc hin vic so snh tn sut gia cc lp ghp nhng
ch nhn c biu nhm bn va v, khng nhn c bng s liu. Hy
chuyn n nhm kia mt thng bo hng dn tht ngn gn vi ni dung l tiu
chun c s dng so snh tn sut cc lp ghp.
91
PHIU TR LI S 1
H v tn: ................................................................................................................
M s sinh vin: .....................................................................................................
1.1
Lp ghp Tn sut (%)
[ 0 ; 1 )
[ 1 ; 2 )
[ 2 ; 3 )
[ 3 ; 4 )
[ 4 ; 5 )
[ 5 ; 6 )
[ 6 ; 7 )

1.2 f
[4;7)
=
1.3 f
[7;10)
=12%
a) f
[7;8)

b) f
[8;9)

c) f
[9;10)

1.4
0 5 10 15 20
0
10
15
20
25
30
5
25 30 35 40 45
Tn sut (%)

92
PHIU TR LI S 2
Nhm:
2.1
Bng 1: Bng phn b tn sut ghp lp (u nhau).
Lp ghp Tn sut (%) Lp ghp Tn sut (%)
[ 0 ; 1 ) 1 [ 23 ; 24 )
[ 1 ; 2 ) 2 [ 24 ; 25 )
[ 2 ; 3 ) 2 [ 25 ; 26 )
[ 3 ; 4 ) 1 [ 26 ; 27 )
[ 4 ; 5 ) 4 [ 27 ; 28 )
[ 5 ; 6 ) 4 [ 28 ; 29 )
[ 6 ; 7 ) 4 [ 29 ; 30 )
[ 7 ; 8 ) [ 30 ; 31 )
[ 8 ; 9 ) [ 31 ; 32 )
[ 9 ; 10 ) [ 32 ; 33 )
[ 10 ; 11 ) [ 33 ; 34 )
[ 11 ; 12 ) [ 34 ; 35 )
[ 12 ; 13 ) [ 35 ; 36 )
[ 13 ; 14 ) [ 36 ; 37 )
[ 14 ; 15 ) [ 37 ; 38 )
[ 15 ; 16 ) [ 38 ; 39 )
[ 16 ; 17 ) [ 39 ; 40 )
[ 17 ; 18 ) [ 40 ; 41 )
[ 18 ; 19 ) [ 41 ; 42 )
[ 19 ; 20 ) [ 42 ; 43 )
[ 20 ; 21 ) [ 43 ; 44 )
[ 21 ; 22 ) [ 44 ; 45 )
[ 22 ; 23 )

2.2
Bng 2: Bng phn b tn sut ghp lp (khng u).
Lp ghp Tn sut (%)
[ 0 ; 1 )
[ 1 ; 2 )
[ 2 ; 3 )
[ 3 ; 4 )
[ 4 ; 5 )
[ 5 ; 6 )
[ 6 ; 7 )
[ 7 ; 10 )
[ 10 ; 15 )
[ 15 ; 25 )
[ 25 ; 45 )

2.3 V biu chng ln hnh v trang sau.
93
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
94
PHIU TR LI S 3
Nhm:

2.4
a) f
[ 15 ; 20 )
/ f
[ 15 ; 25 )

b) f
[ 10 ; 15 )
/ f
[ 15 ; 25 )

c) f
[ 7 ; 10 )
/ f
[ 25 ; 45 )


2.5


Tiu chun c s dng so snh tn sut cc lp ghp:
95

96

97

98

99
TRCH ON PHN TR LI CU HI 2.5
CA CC NHM SV
Nhm
Cu 2.5
(c trng din tch?)
1

2

3

4

5

6

7

10
0
PROTOCOLE NHM 1
SV1: nh vy mnh n coi...
SV5: Cu hi u?
SV3: !
SV1: Th , cu hi.
SV4: Ghi v, bng phn phi n.
SV3: Phi ng khng .
SV2: ng ri. 1, 2, 1, 4, 4.
SV1: Ri, ok, ghi v!
SV1, SV2, SV3: 2, 4, 7, 6, 4, 7, 6, 4, 2, 3, 4, 2, 4, 2.
SV1: t t, ghi ln !
SV3: n 23 ri.
SV1: 4.
SV5: 0 c ghi khng?
SV2: 0 ghi lun.
SV1: 1, 0, 0, 2, 1, 0.
SV5: 1.
SV4: 1,4.
SV5: 1.
SV1: My ghi ci ch g k vy?
SV5: 0, 0.
SV1: 1, 0, 1, 2, 0, 1 bn 0.
SV3: 0, 0, 0, 0.
SV5: 1.
SV1: Cng li 100% cha?
SV3: Ai bit!
SV5: My ngon cng li i.
SV2: T t, ti cu hi kia lm ci g?
SV1: a, ch c 1 cu !
SV2: Di kia na cu hai...
SV2: Lp ghp bng phn b tn sut...
SV1: 0 -1, 0-1 cng y chang ci ny n!
SV3: , my thy ci ny
SV1: 0 - 1 l 1, .
SV3: 1 2 l 2.
SV1: 2 - 3 l 2.
SV1: 3 - 4 l 1.
SV3: 4 - 5 l 4.
10
1
SV3: 4, 4, 7.
SV1: 7, 10, 12.
SV4: Ri cng i!
SV3: 10 ti 15.
SV1: 10 ti 15 cng y nhanh hn.
SV3: 1, 2, 7, 24, 30, 32.
SV4: 16 ri my.
SV4: 30 thi.
SV3: 15 ti 25.
SV4: Bt u t y!
SV2, SV3: 2, 4, 6, 8, 11, 15.
SV1: 8, 8 vi 17.
SV3: 21, 23.
SV2: 24.
SV1: 26.
SV3: 30.
SV1: Khoan, 32 ch!
SV4: Ti 25 m ba!
SV3: t 25 n 30.
SV4: t 25 n 45.
SV5: Ht lun n!
SV1: 1, a y coi!
SV3: 6, 8, 9, 10, ...
SV4: 10 l cn bao nhiu?
SV2: V biu chng ln hnh v phn sau.
SV2: Cn ci ng sau na.
SV1: V biu . ng ri, t .
SV1: Thc u
SV2: Ct , ang v ct m.
SV3: Khoan, nhng m t t... V ci g? V biu g? Chng ln hnh v trang
sau? V biu ca ci g?
SV1: , ca ci ... Bng 2
SV2: A, nh vy, t ci lp ghp t 15 n 20 mnh chn im gia, mnh ln c
bao nhiu th... mnh chng ln.
SV1: Ngha l by gi 15 n 20 ch biu din thnh 1 ct thi ch g
SV2: Tao khng ngh l 1 ct m l 1 ci ng th
SV2: ng ri. Nu vy l mnh dng ci v biu
SV1: Dng ci l dng ci g?
10
2
SV2: L ci mi ghi ! Ci bng s 2
SV4: Tc l cu ny yu cu mnh chn biu thch hp !
SV3: Khng phi!
SV5: Khng, y cu 1 suy ra cu 2, cu 2 suy ra cu 3. Ngha l t cu 1 mnh
in ht v, sau l mnh in v cu 2.
SV4: Th ci cu ny l s liu ca cu 3.
SV1: Tc l mnh s v biu ca ci bng 2.
SV5: Bit ri, nhng l ci biu no?
SV2: Biu ng.
SV1: Ct.
SV2: Ct sao v c.
SV3: Mnh ch gom li m thi, nu vy th ch gom li thnh my ct thi... ng
ny thy vn t 0 n 45 y m.
SV2: y ct chng ln sao c?
SV1: Sao l ct c.
SV2: Khng th l ng c.
SV1: By gi th d nh l...
SV3: Coi li lp ghp!
SV2: By gi ly biu ng. Tao ngh l t thng 25 n 45, th mnh chng,
mnh chm im ko ln.
SV3: Khng, khng phi, vy n. Bit ri... n gin i. Khc u n vn gi
nguyn, khc sau n gom nhng thng trong mt lp ghp v thnh mt ct thi !
SV1: Ngha l chng cc ct ln thnh 1 ci ct
SV5: Ct trung bnh Ngha l ct trung bnh
SV1: , tao ngh l nh vy
SV3: Ngha l ly 1 ct gia ri chng ln thi
SV1: Th d vy i. T 20 n 25, hiu khng n c 5 ct ng khng, th my ly
2 ci ct chng ln cho n di ln nh vy n
SV5: Ly trung bnh thi
SV5: Nh vy, v d nh ba ct 3, 4, 5 i h.
SV2: Vy my chn ct chng l ct no?
SV5: Ct 4 thi
SV2: V tr ct chng gia khong 25 n 30 ?
SV3: .
SV1: Ci thng c l khc na, ci thng c l sang ra trung bnh h?
SV5:
SV1: Sang ra trung bnh khng phi l chng ln u.
SV5: Sang ra trung bnh l chng ln .
10
3
SV2: 15 n 25, 15 l ko ln y n, ko ln y, ko qua y, ko qua n 25 qua
n bn y lun.
SV1: Vy l my sai ri
SV1: Nh vy tc l my sai ri
SV3: Sai ri, lc ci hnh thc s b chnh ln rt l nhiu.
SV5: Ci ny ln y l ci y m, ci ci ny l
SV1: ci tn sut
SV2: Khng, y n, chia trung bnh ra. V d, t 15 n 30, mnh chia trung bnh
ra ri v
SV4: , th , tao biu my v nh vy
SV1: Ri, lm i
SV4: , th l v nh vy, v nh vy l ko qua
SV2: Ci nh l s 1 . Ni l cc ni khc bng nhau.
SV4: Vy i
SV5: By gi xem th coi, a no ghi li s liu ra mt t khc.
SV1: y, nhp n. Ghi li!
SV2: My ghi i, my chia ra i
SV3: y n. Ci bng phiu ny c t 0 n 7 ri n. By gi mnh ghi t 7 n 10
SV5: Nh vy, ghi ht ci ny ra, xong ri nhn v ci bng
SV1: 0-1 l 1%
SV5: Ghi 1 thi, ch ghi phn trm, phn trit lm chi, thi l i
SV2: Cho khi ln
SV1: Bao nhiu
SV1: 2. 3-4, 1,
SV3: C ghi li ci
SV5: 4-5, 4, 5-6, 4, 6-7, 4, 7-10, 12, 10-15, 30, 15-25, 30, 25-45, 10.
SV3: Ri, ri
SV5: Chia ra i
SV3: y, nhng ci thng u u c chia u. Bt u t 7-10 mi phi chia cho
3 thi. 12 chia 3 l 4
SV5: Ci thng u tin l gi nguyn
SV1: T 7 ti 10 thi
SV3: Ri, chia ly trung bnh l 3
SV1: L 4, 4 l y n,
SV2: 4 trn ny
SV1: 4, ng ri! trn y, trn y
SV1: Gch cho, gch cho cho d phn bit
SV3: Gch cho ci ng ch trng
10
4
SV5: T 10 n 15
SV1: Ly thc k gch cho p
SV1: T t
SV2: Cn ci ct bn cnh na
SV3: T 10 n 15 bao nhiu?
SV1: T 10 n 15, 30
SV3: 30 chia cho my?
SV1: 30 chia cho 5, trung bnh l 6. y vi y.
SV3: Ly thc k i. C bt bi khng
SV2: My k ng ngang lun i
SV1: K ng ngang na, ng ngang ny n. K trn u. , ng ri, nguyn
hng di lun.
SV1: Ri, 15 n 25, 30.
SV5: 30. Tng cng l bao nhiu?
SV1: 30 l 10. 10, chia 3 c 3. 3 thi. Trn y!
SV2: 15 n 25 ai ni l 10.
SV1: 15-25 l 10, cn g na?
SV2: My! Nhc nh qu!
SV1: 25 n 40 l 10
SV3: 10 chia 15 bao nhiu. 0,75 h
SV4: S l ba
SV2: 0,7, s l
SV1: 0,7 nhn 15 ra 10,5
SV3: 10 chia 15 l hai phn ba
SV3: 0,7 0,67 hai phn ba
SV5: Lm i i cho ri
SV1: 45. 40, 40,
SV4: thng nhiu chuyn gh, n lun!
SV3: Hnh nh b ln. Coi li i!
SV2: ng ri, 10.
SV5: 45 my i. y n 45.
SV1: hi ny a no c 40.
SV4: 25 n 45 l 20.
SV3, SV4: l 1 phn 2, k li i!
SV3: mt na.
SV4: gch l i, thc k chi hng hiu. Ly ng di thi nhe.
SV1: ly bt xo, xo ng trn i!
SV4: chi? khi lun!
10
5
SV3: thy hiu mnh gch phn no ly phn ri.
SV1: Ri, xong, ok np thy!

SV3: 0 - 1 l 1 .
SV1: 1 - 2 l bao nhiu?
SV3: 1 - 2 l 2. Tip tc l 2 na. Tip tc l 1. Tip tc l 5, Khoan 4. Tip theo l
4. Tip theo l 4.
SV1: 7 - 10 l 4, nguyn hng di lun.
SV3: 3 ci. Tip theo l 6, nguyn hng di n 15.
SV1: Ti 15 thi ba. , ri!
SV3: Ri ti 3, t 15 n 25, l bao nhiu?
SV3: 3 t 15 n 25.
SV1: 15 n 25 sao 3?
SV3: 30 chia 10 khng phi bng 3 ?
SV2: 0,5.
SV3: Cn li l mt na.
SV1: Tip!
SV3: 0,5
SV3: 30 chia 10 bng 3
SV5: Gch xung, gch ht my ci ng i.
SV2: Cho i! Cho i!

SV1: Cn, cn 1 ng ng na.
SV3: Cn nhng ng lin tip nhau trong na. Khi i!
SV3: T mu.

SV1: Ghi nhm 1, nhm 1 trc. tao ghi!
SV3: s dng biu hnh v, hy xc nh t s tn sut gia hai lp ghp 15 -
20, 15 -25.
SV4: Ly my tnh tnh i ba.
SV3: a, vy l 1 phn 2, cn ci g na u m tnh?
SV3: Lp ghp 15 -20, 25, 1 phn 2.
SV2: Ghi 1 phn 2.
SV3: 15 - 20 phi bng 1 phn 2 ca 15 - 25.
SV5: 1, 2, 3, 4.
SV3: cn g tnh?
SV2: ghi v, 1 phn 2 nha!
SV5: Mt na hnh ch nht th din tch ca n l bng mt na hnh ch nht.
10
6
SV1: 10 n 15, 15 - 25.
SV2: 2/3 sao 1/2?
SV5: 15 - 20 y n ba!
SV1: ng ri, 1/2.
SV1: 10 - 15, 15-25.
SV1: Bng nhau.
SV3: Bng 1 trn 1.
SV3: Bng 1.
SV5: 7 vi 10.
SV1: 7 vi 10 l bao nhiu?
SV1: 12.
SV1: 15 - 25 l bao nhiu?
SV1: 15 - 25 l 10.
SV3: 10, 12/10,12/10 l 6/5.
SV3: 6/5, 1,2.
SV2: Tnh gn ng ri .
SV3: ng ri, gn ng g na.
SV4: Cha hc sai s nha my.
SV5: Tip, ri ly s thp phn ra i.
SV1: , ci ny l 0,5.
SV2: 1,2.
SV3: Mt nhm sinh vin khc cn thc hin vic so snh nhng ch nhn c
biu nhm bn va v, khng nhn c bng s liu. Hy chuyn n nhm kia
mt thng bo hng dn tht ngn gn vi ni dung l tiu chun c s dng
so snh tn sut cc lp ghp. Hng hiu.
SV1: Ngha l m
SV5: c li, c chm chm thi
SV3: Hiu ri Hai khc u l hiu ri, ch cn khc di thi
SV1: Khng phi, ngha l n c biu ny. By gi lm sao so snh tn sut cc
lp ghp vi nhau.
SV2: Mt nhm sinh vin khc cn thc hin vic so snh nhng ch nhn c
biu nhm bn va v, khng nhn c bng s liu.
SV1: Cng li m ri chia ra thi. V n c m
SV3: Quan trng l ngi ta biu mnh lm g ka. Ngi ta biu mnh a ra ci
tiu chun cho ngi ta so snh
SV5: Tiu chun so snh tn sut ng khng? Mnh ni l so snh din tch.
SV1: , ghi v.
SV1: So snh din tch ca tng lp ghp.
10
7
SV5: So snh din tch ca tng lp ghp.
SV3: Tiu chun l din tch ca, tiu chun so snh l din tch ca Ni
chung l, vn chng.
SV2: Cn g na?
SV1, SV3: Ht ri.
SV2: Lp t s g khng?
SV3: Khng, t ngi ta hiu so snh tn s.