M hnh kinh t lng ng dng trong nghin cu th trng du lch Vit Nam Nguyn Vn ng Trng H Thng Mi Ngnh Du lch

ch Vit Nam v ang c ng v Nh nc ta la chn pht trin v xy dng l ngnh kinh t mi nhn. Du lch Vit Nam ni chung v du lch quc t n Vit Nam ni ring, ng vai tr quan trng trong vic to ra ngn sch cho ngnh du lch Vit Nam. Nu t nm 1990 du lch quc t ng gp cho ngnh khong 109 triu la, th nm 2002 du lch quc t ng gp cho ngnh khong 1,017 t la (tng ng 5,3 triu tn go xut khu). Mt cng vic do ngnh du lch trc tip to ra, c th to ra c t (1-3) cng vic gin tip khc cho cc ngnh sn xut trong nc: ngnh cng nghip, nng nghip, giao thng vn ti v cc ngnh dch v khc. Nh vy nu y mnh pht trin c th trng du lch Vit Nam, s to c nhiu c hi cho pht trin kinh t ca cc vng v a phng c ti nguyn du lch, mc d ni c th rt xa xi ho lnh. Trn th gii cng nh thc tin Vit Nam cho thy nhiu ni pht trin i ln t du lch. pht trin ngnh du lch Vit Nam thc s tr thnh ngnh kinh t mi nhn, mt trong nhng yu cu trc tin l phi hiu bit v nm vng c th trng du lch trong nc cng nh th trng du lch quc t. Vi t cch l nhng nh cung ng, ngnh du lch Vit Nam qung b cc yu t hp dn ti khch du lch trong v ngoi nc, v cung ng cc hng ho dch v cho khch du lch. Cu v hng ho dch v du lch, c th l khch trong nc hay ngoi nc. Vi iu kin v v th ca Vit Nam, thu ht ngun khch quc t n Vit Nam, c vai tr quan trng trong chin lc pht trin du lch, v to c hi cho th trng du lch Vit Nam pht trin. Vn t ra cn phi c c s khoa hc hiu bit v nm c th trng khch quc t n Vit Nam, c nh vy mi c nhng quyt nh ng n. Trong qun l kinh t hin i, ngoi s hiu bit v mt nh tnh cc yu t v cc mi quan h ca th trng, ngi ta cn cn nh lng c cc yu t v cc mi quan h gia cc yu t. hiu bit c cc yu t nh hng v nh lng c nhng yu t nh hng ti lng khch du lch quc t, hin nay ngi ta thng s dng m hnh kinh t lng. Mt khi xy dng c m hnh kinh t lng, vic tin hnh d bo th trng nh lng cu, xc nh co gin cu v.v, hoc cn ra quyt nh trong nhng tnh hung vi mc tin cy nht nh, th m hnh kinh t lng t ra c u th. Thng thng, ngi ta hay tin hnh d bo qui m th trng. Tng cu th trng c biu th di dng s lt khch du lch quc t s n thm t mt nc xut pht ti mt im n nc ngoi, hoc bng khon tiu dng du lch ca khch tham quan t nc xut pht n t nc du lch. Khi tin hnh d bo qui m th trng bng m hnh kinh t lng, ngi ta s dng phn tch hi qui c lng mi quan h gia bin d bo gi l bin ph thuc (hay bin c gii thch), vi mt hay nhiu bin c lp (hoc bin gii thch) khc. c lng tin hnh da vo cc d liu c trc, gi tr d bo tng lai l gi tr ngu nhin xc nh trn c s s dng m hnh hi qui xy dng. Bc u tin trong vic xy dng m hnh d bo qui m th trng l cn xc nh cc bin c lp c th gy nh hng ti cu du lch quc t. Gi s hm cu th trng c dng: Y = f (X1, X2,..., Xk ) (1) Trong : Y : Cu i vi du lch quc t ni xut pht c th ti im n kho st. X1, X2, ..., Xk : L cc bin c lp hay cc bin gii thch. Bin d bo: Cu du lch c o bng lng khch du lch ti thm hoc gi tr tiu dng du lch, m c xem

xt di dng tin. Thu nhp: Thu nhp thc t tnh bng tin, ti t nc du khch sinh sng, thng c s dng lm bin gii thch m hnh (1). Nu chuyn i vi mc ch ngh ngi, thm hi gia nh bn b th s dng l dng thu nhp c th s dng c; cn nu chuyn i vi mc ch kinh doanh, th s dng dng thu nhp chung (nh thu nhp quc gia chng hn). Gi c hng ho dch v: Yu t gi c cng c thng xuyn a vo lm bin gii thch trong hm cu. Vi du lch quc t, cn lu c hai yu t gi c - lin quan n cc chi ph vn chuyn ti c im n v cc chi ph khi ti im n. Cc chi ph vn chuyn c th c tnh qua gi v my bay, hoc cc ph vn chuyn ng b t im xut pht ca du khch ti im n du lch. C th tnh chi ph du lch ti im n theo mc chi ph ring cho khch du lch. Ngoi ra, ch s gi tiu dng im n c kh nng s dng thay th bin chi ph du lch. T gi hi oi cng c th c a vo nh mt bin gii thch trong m hnh (1). Gi hng ho dch v thay th: Kinh t hc chng t rng hng ha v dch v thay th c th ng vai tr quan trng xc nh cu. Khch du lch tim nng c th so snh gi c ca nhng k ngh nc ngoi vi cc gi k ngh trong nc, trc khi h quyt nh mua. Tt nhin, h cng so snh cc chi ph k ngh cc nc khc nhau. Nh th, chi ph l hnh thay th v chi ph tiu dng du lch c th ng vai tr quan trng xc nh cu du lch quc t ti im n cho t mt ni xut pht c th. Gi thay th c th a vo m hnh (1) bao gm: trung bnh trng s chi ph phng tin vn ti thay th v trung bnh trng s chi ph tiu dng du lch. Cc trng s phi phn nh c s lin quan ca n vi tnh hp dn ca im n, ti cc khch du lch mt cch r rng v thng da trn c s th phn c trc . Hot ng xc tin: Cc t chc du lch quc gia thng tiu dng kh nhiu tin cho vic xc tin du lch nc ngoi, nhm thu ht khch ti t nc mnh. Do vy, vic chi ph cho xc tin du lch mong mun ng vai tr quan trng trong vic xc nh mc cu du lch quc t, v th chi ph xc tin du lch cn c a vo nh mt bin gii thch trong hm cu (1). Cc bin gi: Vo nhng nm 1973 v 1979, th gii lm vo cuc khng hong du la c th lm cu du lch quc t suy gim tm thi. Hoc e do do chin tranh hay dch bnh xy ra, cng lm suy gim tm thi cu du lch quc t. S dng cc bin gi a vo trong m hnh kinh t lng, nhm xem xt mt s kin no tc ng mt cch tm thi cu du lch quc t. Bin tr ph thuc: Nhm phn nh nhng thi quen s trung thnh ca cu v s chm tr cng nhc ca cung, ngi ta c th a vo cc bin tr ph thuc. Chng hn c ln khch du lch n thm mt im n no m h cm thy thch th v hi lng, h s c xu hng thch quay tr li . Ngoi ra, s hi lng v hiu bit v im n s tip tc c qung b ti nhng du khch tim nng hc thng qua cc cu chuyn hp dn v nhng bc nh c ghi li, t s lm gim bt s ri ro khi h la chn im n. Nhng iu dng nh lm ko di s trung thnh vi im n. Ngoi ra, s cung cp cc dch v cng kh c th gia tng nhanh chng trong thi gian ngn. Tt c cc vn trn, s c th hin thng qua s c mt ca bin tr ph thuc trong m hnh (1). Dng m hnh ton thng dng nht thng c la chn biu din hm cu du lch quc t l dng hm loga tuyn tnh:

Trong :Y l cu i vi du lch quc t, l bin ph thuc. X1, ... , Xk l cc bin gii thch, hay bin c lp. k u l sai s ngu nhin. a, b1, ... , bk l cc tham s. e = 2,781 l s lgarit t nhin. c th c lng c biu thc (2), tin hnh loga ho biu thc (2): ln Y = ln a + b1ln X1 + b2ln X2 + ... + bk ln Xk + u (3) Vi biu thc (3), ta c th c lng theo m hnh ton ny thng qua cc phn mm Mfit, hay Eviews. Qua (3), cng d dng xc nh c co gin ca cu theo cc bin. Tht vy, ly o hm hai v biu thc (2) :
Nhng

co gin ca Y vi X c xc nh l :

Thay th biu thc (4) vo biu thc (5) ta c : T ta thy b1 chnh l h s co gin ca Y theo X1. Mt cch tng qut bj l h s co gin ca Y theo Xj , j = 1,2, ... , k. Xt c th vic xy dng mt m hnh kinh t lng nhm nh gi cu du lch quc t th trng trng im ti im n du lch Vit Nam. Cn c vo cc ngun d liu t asean centre, ngun ca Tng cc du lch, tham kho kin ca cc chuyn gia du lch. Chng ti tin hnh xy dng m hnh hm cu khch du lch Nht Bn m ngnh du lch Vit Nam v ang xc tin thu ht cho im n du lch Vit Nam. Qua qu trnh nghin cu, chng ti thy ngun du khch Nht Bn l ngun khch kh hp dn i vi cc nc Asean, trong Thi Lan v Singapo l hai nc dn u v thu ht khch Nht. Nm 2001, khch Nht Bn ti Asean l trn 16,2 triu. Thi lan n 1,18 triu khch chim 7,2%, cn Singapo n 0,755 triu khch chim 4,6%, Vit Nam n 0,204 triu khch chim 1,2%. Phi chng do gi tour n Vit Nam cao hn cc nc trong khu vc, v u t cho chnh sch xc tin ca Vit Nam cn qu yu, nn lng khch Nht vo Vit Nam cn rt nh b so vi tim nng. c th kim nh nhng phn on trn, chng ti la chn dng m hnh ton cho hm cu khch Nht Bn ti Vit Nam c dng di y : Y = a. PVNb1. XTb2. eu (7) Trong : Y : S lng khch du lch trong nm t th trng Nht Bn ti im n Vit Nam. PVN: Mc gi tour trn gi trung bnh ca k ngh trong nm t Nht Bn ti Vit Nam. XT: Ngn sch xc tin trong nm ca ngnh du lch Vit Nam ti th trng Nht Bn. e = 2,781 u : Sai s ngu nhin.

Tin hnh ln hai v biu thc (7) ta c : ln Y = ln a + b1 ln PVN + b2 ln XT + u (8) Vi cc d liu trong bng 1, bng s h tr ca phn mm tnh ton Eviews 3.1, kt qu c lng c c cc tham s ca m hnh (8) nh sau, xem bng 2 : ln Y = 14,67446 - 1,785864. ln PVN + 0,873611. ln XT + u (9) M hnh (9) l m hnh c la chn "tt nht", cc h s c lng l tin cy v ph hp, gi tr R2 l kh cao (R2 = 0,999) chng t quan h gia cc bin l lin quan cht, hai bin c lp PVN v XT gii thch c ti 99,9% gi tr ca bin ph thuc Y. M hnh cng khng c nhng khuyt tt. S dng m hnh (9) ta c th xc nh c lng cu Y ph thuc vo nhng yu t no. Khi tin hnh d bo lng khch t th trng Nht Bn n Vit Nam, ch cn c c nhng thng tin trong nm d bo: Mc gi trung bnh ca cc tour trn gi t th trng Nht Bn ti Vit Nam, ngn sch xc tin du lch ca ngnh du lch Vit Nam u t cho th trng Nht Bn. Ngoi ra m hnh (9), cn cho ta bit cc thng tin v cc loi h s: co gin cu theo gi (b1=1,785864), co gin cu theo xc tin du lch (b2=0,873611). ngha ca h s co gin cu b1 l: khi gi tour trn gi tng 1%, th lng cu s gim 1,785864%. Cng tng t, vi h s co gin cu theo xc tin b2, khi tng ngn sch xc tin ln 1%, th lng cu s tng 0,873611%. xc nh tnh chnh xc ca m hnh (9), m hnh cn c tip tc kim nghim qua thc tin, thng qua lin tip cc bc lp, ta s c c mt m hnh ng n v hon ton tin cy. Trn y l nhng nghin cu bc u v ng dng m hnh kinh t lng trong nghin cu th trng du lch ca Vit Nam. M hnh xc nh c cc yu t nh hng chnh ti lng cu du lch ti Vit Nam ca th trng du khch Nht Bn. M hnh cng nh lng c mi quan h ca cc yu t nh hng . cc nh qun tr c th da vo m hnh ra cc quyt nh cn thit. Hy vng, vic ng dng m hnh kinh t lng s c ph bin rng ri vi cng tc nghin cu th trng ca Vit Nam ni chung v ca ngnh du lch ni ring. Bng 1: S lt khch Nht n Vit Nam, gi tour trn gi, Ngn sch xc tin (Ngun Asean Centre, Tng cc du lch Vit Nam)

Y Nm (Lt khch) 1998 1999 2000 2001 2202 95258.00 113514.0 152725.0 204860.0 275000.0

PVN ( la) 1200.000 1190.000 1160.000 1149.000 1135.000

XT ( la) 50000.00 60000.00 80000.00 110000.0 150000.0

Bng 2 : Bn bo co ca chng trnh Eview 3.1 Dependent Variable: LY Method: Least Squares Date: 05/30/03 Time: 21:43 Sample: 1998 2002 Included observations: 5 Variable LXT LPVN Coefficient 0.873611 -1.785864 Std. Error 0.006248 0.118404 t-Statistic 139.8119 -15.08278 Prob. 0.0001 0.0044

C R - squared Adjusted R- squared S.E. of regression Sum squared resid Log likelihood Durbin - Watson stat

14.67446 0.999997 0.999994 0.001067 2.28E-06 29.40927 2.713355

0.905715

16.20207

0.0038 11.95901 0.430251 -10.56371 -10.79804 325028.0 0.000003

Mean dependent var S.D. dependent var Akaike info criterion Schwarz criterion F-statistic Prob(F-statistic)