CHNH SCH LI SUT TRONG NN KINH T TH TRNG VIT NAM

Trong nn kinh t th trng, chnh sch li sut l b phn ca chnh sch tin t, tc ng n cung- cu vn v hiu qu phn b cc ngun lc ti chnh trong nn kinh t. Chnh sch li sut ca Ngn hng Nh nc Vit Nam (NHNN) hin nay ang bc l nhng tn ti, hn ch cn c nghin cu, hon thin, nng cao kh nng iu tit kinh t v m. Gp phn gii quyt cc vn cp thit ny, NCS. Nguyn Ngc Bo chn ti Chnh sch li sut trong nn kinh t th trng Vit Nam lm lun n tin s, c bo v thnh cng vi kt qu xut sc ti Hi ng chm Lun n Tin s cp Nh nc ti Trng i hc Kinh t Quc dn thng 11/2005. Tp ch Khoa hc v o to Ngn hng xin gii thiu n bn c tm tt ni dung lun n ny. Ngoi phn m u v kt lun, ni dung ca Lun n c trnh by trong 3 chng. CHNG 1. LI SUT V CHNH SCH LI SUT TRONG NN KINH T TH TRNG 1.1. Li sut Trong phn ny, Lun n trnh by cc khi nim c bn v li sut nh: Khi nim li sut; Cc loi li sut trn th trng tin t; Cc nhn t tc ng n li sut; Cc li sut chnh thc ca NHTW; Phn bit gia cc loi li sut; Cc phng php o li sut; Vai tr ca li sut; Mt s l thuyt v li sut (nh L thuyt v lng cung- cu tin t; L thuyt qu cho vay; L thuyt tit kim v u t). 1.2. Chnh sch li sut ca ngn hng trung ng Trong phn ny, Lun n cp n cc ni dung nh: Khi nim; Ni dung ca chnh sch li sut; C ch truyn dn v tc ng ca chnh sch li sut; Vai tr kim sot li sut th trng tin t (TTTT) ca NHTW; C ch iu hnh v kim sot li sut TTTT ca NHTW; C s xy dng c ch iu hnh v kim sot li sut; Kinh nghim v c ch iu hnh v kim sot li sut TTTT ca NHTW cc nc... To son Tp ch ch trch yu nhng ni dung chnh nh sau: 1.2.2. Ni dung ca chnh sch li sut Chnh sch li sut l mt b phn ca CSTT, bao gm cc ni dung ch yu: Mc tiu hot ng l kim sot c bin ng ca li sut th trng; cc quan im v nh

hng iu hnh; c ch kim sot li sut TTTT ph hp vi mc pht trin ca TTTT, kh nng iu tit tin t v mc c lp ca NHTW; cc gii php h tr khc. 1.2.3. Mt s trng phi v chnh sch li sut Chnh sch li sut bnh qun t ng cho rng li sut c hnh thnh do quy lut cungcu m khng cn s iu chnh ca NHTW; chnh sch li sut thp hay Bn tay nh nc m theo , nh nc tham gia iu tit li sut kch thch tng trng kinh t; chnh sch li sut n nh hay thng bng tng qut, theo , li sut t thay i trong mt thi hn nht nh; chnh sch li sut cao m theo , li sut cao hn li sut cn bng th trng, lm hn ch u t; chnh sch li sut c thc hin bng c ch iu tit Hai bn tay l vic li sut c iu tit bi c ch th trng v nh nc. 1.2.6. C ch iu hnh v kim sot li sut TTTT ca NHTW - Cc c ch iu hnh v kim sot li sut TTTT: NHTW p dng hai c ch ch yu: C ch iu hnh v kim sot li sut trc tip m theo , NHTW quy nh cc mc li sut c th cho hot ng kinh doanh ca NHTM; c ch iu hnh v kim sot li sut gin tip l vic NHTW s dng cc cng c CSTT gin tip kim sot li sut th trng bin ng ph hp vi li sut mc tiu. - Cc m hnh iu hnh v kim sot li sut TTTT: M hnh hnh lang hay khung li sut m theo , NHTW thit lp v kim sot li sut th trng lin ngn hng trong hnh lang m li sut cho vay qua m l trn, li sut chit khu hoc li sut tin gi ca NHTM l sn. M hnh gii hn trn ch s dng trn l li sut cho vay qua m ca th trng lin ngn hng. M hnh gii hn di, s dng sn l li sut tin gi ca NHTM hoc li sut chit khu. CHNG 2. CHNH SCH LI SUT CA NGN HNG NH NC VIT NAM TRONG THI K CHUYN I NN KINH T 2.1. Thc trng ca chnh sch li sut trong thi k 1988- 2004 2.1.1. Chnh sch li sut p dng trong thi k trc nm 1988 Trong thi k trc nm 1988, NHNN thc thi chnh sch li sut thp, bao cp, ph hp vi c ch kinh t k hoch ho tp trung. 2.1.2. Chnh sch li sut p dng trong thi k 1988- 2004 - Chnh sch li sut p dng trong giai on 1988- thng 5/1992: Trong giai on ny,

NHNN thc hin chnh sch li sut m m theo , li sut tin gi c quy nh cao hn t l lm pht v li sut cho vay, gp phn chng khng hong v kim ch lm pht phi m. - Chnh sch li sut p dng trong giai on thng 6/1992-1995: NHNN b chnh sch li sut m, chuyn sang chnh sch li sut thc dng, quy nh mc sn li sut tin gi v trn li sut cho vay; cng b li sut ti cp vn, li sut chit khu. - Chnh sch li sut p dng trong giai on 1996- thng 7/2000: T thng 1/1996, NHNN iu chnh mt bc chnh sch li sut theo hng th trng bng vic b vic quy nh sn li sut tin gi, ch quy nh trn li sut cho vay; khng ch chnh lch gia li sut cho vay v li sut huy ng vn bnh qun ca cc TCTD l 0,35%/thng; iu chnh li sut ti cp vn, li sut chit khu ph hp vi hng ni lng tin t. - Chnh sch li sut p dng trong giai on thng 8/2000- 5/2002: T thng 8/2000, NHNN b c ch trn li sut cho vay chuyn sang thc hin c ch li sut c bn, iu chnh gim li sut ti cp vn, li sut chit khu ph hp vi CSTT ni lng thn trng. - Chnh sch li sut p dng trong giai on thng 6/2002-2004: Thng 6/2002, NHNN b quy nh vic TCTD n nh li sut cho vay theo li sut c bn, chuyn sang c ch li sut cho vay tho thun m theo , cc TCTD n nh li sut kinh doanh bng VND trn c s cung - cu vn th trng; NHNN tip tc cng b li sut c bn vi mc ch pht tn hiu v nh hng li sut TTTT; p dng m hnh hnh lang li sut th trng lin ngn hng. 2.2. nh gi chnh sch li sut c p dng trong thi k 1988- 2004 2.2.1. Qu trnh pht trin ca chnh sch li sut - S thay i thch hp ca chnh sch li sut: Trong tng giai on, tu theo din bin v mc tiu kinh t v m- tin t, NHNN thc thi chnh sch li sut thch hp, tin dn theo cc nguyn tc th trng. T thng 6/1992, chuyn t chnh sch li sut m sang chnh sch li sut thc dng v c s iu chnh linh hot trong cc giai on tip theo. - Qu trnh t do ho li sut: T thng 6/2002, li sut VND trn th trng c t do ho. Qu trnh t do ho li sut din ra trong hn 10 nm (1991-2002), theo bc i

t do ho dn dn, bt u l t do ho li sut tin gi, tip n l li sut cho vay, li sut TTTT th cp t do ho trc, ri n li sut TTTT s cp. 2.2.2. Quan h gia li sut v din bin kinh t v m, tin t - Quan h gia li sut v din bin kinh t v m: Chnh sch li sut c mi quan h cht ch vi din bin kinh t v m, th hin li sut th trng n nh do cc cn i v m c gi vng (tng trng kinh t cao, cn cn thanh ton thng d, bi chi ngn sch di 5% GDP). Ngc li, li sut th trng c quan h t l hp l vi cc ch s kinh t v m cho nn kch thch hot ng ca nn kinh t. - Quan h gia li sut v lm pht: Li sut tin gi v cho vay ca TCTD bin ng cng chiu hng gim ca lm pht, m bo li sut thc dng. Theo c ch truyn dn v tc ng ca chnh sch li sut v m hnh thc nghim, th NHNN c th s dng li sut cho vay ngn hn tt nht ca TCTD lm li sut mc tiu iu hnh. - Quan h gia li sut thc v tng trng kinh t: Li sut thc nh hn tng trng kinh t thc t l mi tng quan hp l, v tng trng kinh t phn nh mc gia tng ca ci v li tc- li sut thc ca t bn cho vay thng thng phi nh hn mc gia tng ny. - Quan h gia cung- cu vn v li sut TTTT: i vi nn kinh t quy m nh, m ca v trong thi k chuyn i nh Vit Nam, tng trng kinh t mc cao v n nh li sut th trng, th phi tng cng thu ht vn u t nc ngoi, b p chnh lch m gia tit kim v u t. Quan h gia tc tng trng vn huy ng v tn dng ca h thng phn nh kh chnh xc tnh trng cung- cu vn th trng v c mi quan h cht ch vi bin ng li sut TTTT (nu c nh cc nhn t tc ng khc). kim sot li sut TTTT, NHNN cn gim st cht ch quy m v cht lng tng trng tn dng, cc h s an ton kinh doanh ca cc NHTM. - Quan h gia li sut VND, t gi USD/VND v li sut USD: Nn kinh t Vit Nam b la ho mc cao trong nhiu nm tr li y. Mi quan h gia li sut VND- t gi USD/VND- li sut USD c biu hin bng m hnh: Li sut tin gi ngn hn VND = Li sut tin gi ngn hn USD + Mc tng ca t gi gia VND so vi USD + H s iu chnh (k). k l chnh lch li tc gia li sut tin gi ngn hn VND v li sut tin gi ngn hn USD. Nu (k) mc 2%- 3% th tc ng n nh TTTT; nu k<0, TTTT b xo trn do

dch chuyn vn VND sang USD. - Quan h gia li sut, cung ng tin v pht trin TTTT: Quan h gia tc tng tng phng tin thanh ton (M2) v li sut TTTT l t l nghch, nhng xt tr thi gian t 1 n 2 nm, th bin ng li sut th trng c mc gim nhanh hn so vi tc tng M2 v trong mt s nm bin ng khng phi l t l nghch. iu ny phn nh quan h khng cht ch gia M2 v li sut TTTT, v tc ng vt tri ca cc nhn t lm pht, cnh tranh, t gi v li sut th trng quc t. - Quan h gia li sut v nng lc ti chnh ca cc NHTM: Nng lc ti chnh ca h thng NHTM tnh trng yu km ko di trong nhiu nm qua l nhn t gy nn tnh trng d tn thng v bin ng bt thng trn TTTT; hoc to nn sc , km nhy cm i vi nhng thay i ca chnh sch li sut. - Quan h gia li sut TTTT v li sut chnh thc ca NHNN: Li sut TTTT s cp, th cp v li sut chnh thc ca NHNN c mi quan h, tc ng ln nhau, bin ng theo chiu hng gim. Mt s li sut trn TTTT xc lp c mi quan h hp l. Tuy nhin, quan h gia cc loi li sut trn TTTT v ang c nhng mu thun, cha ph hp vi c ch th trng; vai tr chi phi v kim sot li sut th trng ca NHNN cn yu. 2.2.3. nh gi chnh sch li sut - Mt c: Chnh sch li sut ph hp vi iu kin, mc tiu kinh t v m trong tng giai on chuyn i ca nn kinh t v thc hin thnh cng t do ho li sut; NHNN chuyn i c ch kim sot trc tip li sut sang c ch kim sot gin tip; c ch truyn dn v tc ng ca chnh sch li sut i vi nn kinh t c hnh thnh; cc th trng b phn ca TTTT pht trin. - Nhng tn ti, hn ch ca chnh sch li sut hin nay: Vic iu hnh v kim sot li sut TTTT ca NHNN gp kh khn, do cc nhn t nm ngoi kh nng iu tit ca mnh; tc ng ca c ch iu hnh li sut i vi li sut TTTT cn yu; mi lin h gia cc loi li sut TTTT v li sut chnh thc ca NHNN cn lng lo; cha c li sut chun; mt bng li sut TTTT s cp v th cp cn ct c; nhy ca hnh vi tit kim, u t v tiu dng vi li sut cn hn ch; NHNN cha xc nh li sut mc tiu; m hnh iu hnh v kim sot li sut th trng phc tp; trn th trng lin ngn hng hin ang c hai khung li sut. NHNN cha xc nh c th chnh sch li

sut p dng trong nhng nm ti. -Nguyn nhn ca nhng hn ch, tn ti Cc nguyn nhn khch quan: Nn kinh t Vit Nam quy m nh, m ca, nng lc cnh tranh yu, chu tc ng mnh ca cc bin ng trn th trng ti chnh- tin t quc t; chnh sch li sut theo ui nhiu mc tiu m khng hon ton thng nht; nhu cu vn tng trong khi tit kim trong nc tng chm. + TTTT pht trin mc thp, cha ng nht: Cc b phn TTTT s cp v th cp c quy m nh, cha vn hnh ng theo nguyn tc th trng. + Nng lc ti chnh v cnh tranh yu km ca cc TCTD: T l vn t c tnh trn ti sn c ri ro thp, t l n xu cao; vic qun tr vn kinh doanh cha hiu qu. + Nng lc hoch nh, iu hnh CSTT ca NHNN cn nhiu bt cp: Cc cng c CSTT gin tip cha mnh iu tit tin t; tnh c lp, nng lc d bo v iu tit tin t ca NHNN cn hn ch. + Nhng kh khn, vng mc t c ch ch o ca Chnh ph v phi hp vi cc B, ngnh: Cha c s phi hp cht ch gia NHNN v B Ti chnh trong vic thc hin chnh sch li sut; cha c c ch thch hp kim sot cc nhn t cung- cu vn th trng; tn dng u i ca chnh ph ngy cng m rng; cc doanh nghip nh nc (DNNN) chm c sp xp li. CHNG 3. NH HNG, GII PHP HON THIN CHNH SCH LI SUT TRONG NHNG NM TI Trc khi i vo xut cc gii php c th, Lun n trnh by nhng ni dung c s lm nn tng cho xut nh: C s hoch nh v iu hnh chnh sch li sut; Mc tiu kinh t v m, nh hng chnh sch ti chnh - tin t; Nhng thi c v thun li; Nhng kh khn, thch thc; nh hng, mc tiu ca chnh sch li sut. Sau y l mt s gii php c bn: 3.4. Gii php iu hnh v kim sot li sut th trng tin t trong nhng nm trc mt (2005- 2007) Phn ny, Lun n tp trung lm r cc ni dung nh: M hnh iu hnh v kim sot li sut TTTT; iu hnh v kim sot li sut th trng; Gii php xc nh li sut mc tiu; C s ca vic la chn li sut mc tiu; Gii php xc nh cc loi li sut chnh thc v li sut chun ca TTTT (xc nh cc li sut chnh thc ca NHNN; xc

nh li sut chun th trng lin ngn hng; xc nh li sut chun tn phiu KBNN). 3.5. Gii php v c ch iu hnh v kim sot li sut th trng tin t trong nhng nm tip theo t sau nm 2007 M hnh hng lang li sut s dng li sut Repo lm ch o Li sut cho vay ngn hn tt nht ca TCTD l li sut mc tiu; li sut Repo (l li sut ca hp ng mua li giy t c gi gia NHNN v TCTD trong thi hn t nht l 2 tun) do NHNN n nh c s dng lm li sut ch o iu tit li sut th trng thng qua hai nghip v l u thu Repo thc hin 01 ln/tun v iu tit thanh khon hng ngy. M hnh hnh lang li sut s dng li sut nh hng lin ngn hng lm mc tiu Li sut nh hng lin ngn hng mc tiu l li sut chun trong cc giao dch gia cc TCTD vi nhau trn th trng lin ngn hng, c tc ng trc tip i vi vic n nh mc li sut tin gi v cho vay ca cc TCTD trn TTTT s cp. p dng m hnh hnh lang li sut, trong li sut cho vay qua m l trn v li sut tin gi ca TCTD l sn. u hng thng, NHNN cng b li sut nh hng lin ngn hng mc tiu n nh li sut chun cho th trng lin ngn hng, t nh hng bin ng li sut kinh doanh ca TCTD. Nghip v th trng m l cng c iu tit chnh li sut th trng. 3.6. Cc gii php to iu kin v c s cho vic thc hin chnh sch v c ch iu hnh li sut - Gii php nng cao tnh c lp, kh nng hot ng ca NHNN: Tng bc phn nh r rng quyn hn v trch nhim ca Quc hi, Chnh ph v NHNN trong qu trnh hoch nh v thc thi CSTT; cu trc li NHNN theo m hnh qun l tp trung, hiu qu, ph hp vi chc nng ca NHTW; cng c cc thit ch TTTT c quy m ln; ban hnh cc quy nh mi v an ton h thng TCTD, k ton v kim ton ngn hng; xy dng h thng cc bin php kim sot lung vn quc t v n nc ngoi. - Gii php i mi hoch nh v iu hnh CSTT: Thnh lp U Ban TTTT c s tham gia ca i din c thm quyn ca cc b, ngnh lin quan quyt nh v li sut, t gi hi oi; nng cao kh nng d bo kinh t v m v tin t ca NHNN; hon thin h thng thu thp thng tin tin t ni ngnh v kt ni vi cc t chc, b, ngnh khc m rng bng cn i tin t ca NHNN; nng cao nng lc d bo v iu hnh cc

cng c CSTT theo hng ng b, vn hnh tri chy c ch truyn ti tin t. - Cc gii php pht trin TTTT: a dng v chun ho cc cng c n; Pht trin th trng lin ngn hng; Pht trin th trng ngoi hi. - Gii php hin i ho h thng thanh ton: Huy ng cc ngun vn, k c ti tr ODA tip tc u t hin i ho h thng thanh ton theo phng chm i tt n u; tip tc hon thin hnh lang php l trong lnh vc thanh ton; ci tin c cu t chc h thng thanh ton theo hng thanh ton tp trung khu vc v xy dng trung tm thanh ton b tr ton quc; khuyn khch cc NHTM m rng v kt ni mng li giao dch thanh ton th v cc hnh thc hin i khc. - Gii php sp xp v c cu li cc loi hnh TCTD. - Gii php phi hp ng b cc chnh sch kinh t v m khc.