Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc

MC LC Li m u Ni Dung
I. 1. 2. 3. a. b. c. d. e. f. Tng quan.......................................................................................................4 Khi nim .....................................................................................................4 Cc yu t ca bo tn a dng sinh hc.......................................................4 Cc ch tiu ca a dng sinh hc .................................................................4 Mi tng quan gia loi v din tch .......................................................5 Cc loi c vai tr quyt nh (Keystone species)......................................5 Loi ch th ca h sinh thi (Ecological indication species) ......................5 Cc nhm phn loi (Taxic groups)...........................................................5 Cc nhm chc nng (Functional group) ...................................................5 Cc loi c gi tr kinh t...........................................................................5

II. Cc nguyn l bo tn a dng sinh hc .......................................................7 III. 1. 2. 3. 4. IV. 1. a. b. c. d. e. f. g. h. 2. a. Cc bc thc hin cng tc bo tn a dng sinh hc ............................8 iu tra kho st ...........................................................................................8 Thu thp thng tin....................................................................................... 10 nh gi ..................................................................................................... 10 Bo tn ....................................................................................................... 11 Cc hnh thc bo tn............................................................................... 11 Bo tn nguyn v....................................................................................... 11 Khu d tr t nhin nghim ngt:............................................................ 12 Vn quc gia......................................................................................... 13 Cc cng trnh quc gia........................................................................... 13 Cc khu qun l ni c tr ....................................................................... 13 Cc khu bo tn cnh quan...................................................................... 13 Cc khu d tr ti nguyn ....................................................................... 14 Cc khu sinh hc t nhin v cc khu d tr nhn loi hc ..................... 14 Cc khu qun l a nng .......................................................................... 14 Bo tn ex situ............................................................................................ 20 Vn th................................................................................................. 21

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc b. c. d. 3. B nui.................................................................................................... 22 Vn thc vt v vn m cy ............................................................. 23 Ngn hng ht ging gen ...................................................................... 25 Bo tn trang tri ........................................................................................ 27

V. Nhng tn ti ca cc khu bo tn .............................................................. 27 VI. 1. 2. a. b. c. d. e. 3. VII. 1. 2. 3. 4. 5. T chc - thit k cc khu bo tn ........................................................... 29 Kch thc ca khu bo tn ........................................................................ 30 Sinh thi hc cnh quan .............................................................................. 31 Hnh lang mi trng (environmental corridors): ................................... 31 Hnh lang st li (remnant corridors): ..................................................... 31 Hnh lang trng (introduced corridors): .................................................. 32 Hnh lang xo ng (disturbance corridors): ........................................... 32 Hnh lang ti sinh (regenerated corridors):.............................................. 32 Gim thiu cc tc ng ca vng bin v nhng tc ng gy chia ct ...... 34 Qun l cc khu bo tn ........................................................................... 35 Cc mi e da vn quc gia .................................................................... 36 Qun l ni c tr....................................................................................... 36 Con ngi v vic qun l vn quc gia ................................................... 37 Bo tn bn ngoi cc khu bo tn.............................................................. 38 Qun l h sinh thi..................................................................................... 39

Kt lun Ti liu tham kho

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc

LI M U
a dng sinh hc - s phong ph v a dng ca s sng, vi nhiu gi tr to ln trong lnh vc kinh t, x hi - nhn vn v ti nguyn - mi trng c xem l yu t c vai tr sng cn i vi Tri t. Trong lnh vc kinh t, a dng sinh hc l ngun cung cp lng thc, thc phm duy nht cho con ngi ng thi l ngun cung cp nhiu ngun nhin liu qu cho cng nghip ch bin. Gi tr ca a dng sinh hc trong lnh vc x hi v nhn vn l khng th thay th. Tnh phong ph, v p mun mu ca thin nhin cung cp cho con ngi gi tr thm m, em li cho con ngi s th thi bnh yn v lng yu qu hng, t nc. Trong lnh vc ti nguyn v mi trng, a dng sinh hc th hin vai tr duy tr cn bng sinh hc, cn bng sinh thi v bo v mi trng. Tuy nhin, s pht trin nhanh chng v mnh m ca qu trnh cng nghip ho, hin i ho nn kinh t, cng vi nhng nhn thc cha y , s thiu hiu bit, thiu quan tm n vic bo v v pht trin a dng sinh hc, con ngi gy nhiu tc ng to ln lm cho a dng sinh hc b suy thoi, cc chc nng sinh thi b nhiu lon. Nh vy, ngoi nhng p lc do thin tai, a dng sinh hc cn phi chu nhng p lc to ln t chnh nhng hot ng ca con ngi. Hu qu ca s suy gim a dng sinh hc s lm cho nh hng ca thin tai n i sng ca con ngi tr nn nghim trng hn. Sinh hc bo tn l mt nguyn l khoa hc c xy dng trn s n lc ca nhiu tr thc thuc cc lnh vc khc nhau nhm cung cp nhng kin thc v vai tr to ln ca a dng sinh hc ng thi ch ra thc trng a dng sinh hc trn th gii cng nh xut nhng bin php nhm khc phc tnh trng khng hong a dng sinh hc hin nay. Trong phm vi bi tiu lun ny, ti xin php c trnh by mt cch khi qut v cc nguyn l ca vic bo tn a dng sinh hc, cc phng thc bo tn cng nh cch t chc, qun l cng tc bo tn a dng sinh hc

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc

NI DUNG
I. Tng quan 1. Khi nim Theo nh ngha c cc nh nghin cu v hoch nh chin lc bo tn trn th gii chp nhn th Bo tn l qun l s dng ti nguyn sinh hc sao cho chng c th to ra li ch lu bn ln nht cho cc th h hin ti trong khi vn duy tr tim nng p ng nhu cu v nguyn vng ca cc th h tng lai. Bo tn cc ti nguyn sng m thc cht l bo tn a dng sinh hc (Biodiversity Conservation) bao gm: Bo v cc h sinh thi (bo tn thin nhin), Bo v s a dng di truyn (bo tn ngun gen), Bo m s dng lu bn cc ngun ti nguyn. 2. Cc yu t ca bo tn a dng sinh hc Mc ch lm chm mt mt a dng sinh hc i hi cc nh nghin cu bit nhiu hn v vai tr ca a dng sinh hc trong cc h sinh thi v tm quan trng ca chng vi i sng con ngi. Ngc li, mun bit nhiu hn v a dng sinh hc cn phi lu tr bng c cc mu i din ca cc h sinh thi, cc loi v cc qun th. Cn c nhng khuyn khch ln hn lm chm qu trnh mt mt a dng sinh hc nu nh gi tr ca n i vi nhn loi c tng ln. Ngc li, li ch hin ti v tim nng m a dng sinh hc c th em li cho nhn loi s khng bn vng nu ngun ti nguyn sinh hc khng c gi gn. S dng bn vng a dng sinh hc i hi phi bit p dng cc kin thc truyn thng v hin i v a dng sinh hc v ti nguyn sinh hc. 3. Cc ch tiu ca a dng sinh hc C mt s nhm thng tin cn thit c a vo cc ch tiu a dng sinh hc gp phn vo vic nh hng bo tn (Burley and Gauld, 1995):

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc a. Mi tng quan gia loi v din tch y l vic xc nh s giu c v loi trong mt vng cho nh gi kch thc qun th ti thiu trong cc khu bo tn (Soule, 1986; Simberloff, 1992). b. Cc loi c vai tr quyt nh (Keystone species) l cc loi ng vai tr ch o trong vic duy tr cu trc v s ton vn ca h sinh thi. V d qu ca cc loi sung v l ngun thc n quan trng cho cc loi linh trng v nhiu loi chim khc. c. Loi ch th ca h sinh thi (Ecological indication species) l nhng loi thch nghi vi nhng bin i mi trng c bit hoc s a dng ca chng c lin quan n s a dng ca mt s hay ca nhiu loi khc. V d mt s loi ng vt chn t di nc (Plecoptera v Odonata) c dng nh gi cht lng nc sng Vng quc Anh. d. Cc nhm phn loi (Taxic groups) Nhm cc loi hay cc nhm phn loi cao hn cng c dng so snh cc lp a hay cc h sinh thi v s a dng v tnh trng bo tn. Cc phng php gn y xc nh vng u tin bo tn khng ch da vo s giu c v loi m cn c s khc bit v phn loi ca cc loi quan tm. Cc vng c cc loi xa nhau v phn loi s c u tin hn l cc vng c cc loi gn nhau v phn loi. e. Cc nhm chc nng (Functional group) L nhm cc loi c cng chc nng v cu to hnh thi ging nhau trong mt h sinh thi. V d cc loi dy leo c th c coi l mt nhm m khng nht thit phi chia ra thnh tng loi khc bit. f. Cc loi c gi tr kinh t Mc d c nhiu ch tiu nhng khi xc nh bo tn hay s dng t, gi tr kinh t ca loi thng c coi trng hn. Nhng i khi cc gi tr khc (c sn, cy thuc, gii tr, du lch) li c ngha hn.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc

Bo tn a dng sinh hc Ch tiu a dng di truyn Loi hoang di v a dng di truyn 1. S giu c v loi (s/n v din tch, s/kiu MT) 2. Loi b e da tuyt chng (s hay t l %) 3. Loi b e da mt ging (s - %) 4. Loi c hu (s - %) 5. Loi c hu b e da tuyt chng (s - %) 6. Ch s e da loi. 7. Loi c cc qun th n nh hoc tng ln (s - %) 8. Loi c cc qun th gim (s - %) 9. Cc loi b e da trong cc khu bo tn (s - %) 10. Cc loi c hu trong cc khu bo tn (s - %) 11. Cc loi b e da trong cc su tp ex-situ (s - %) 12. Cc loi b e da vi cc qun th ex-situ sng 13. Cc loi c ngi a phng s dng (s - %) a dng cng ng 14. T l din tch ca loi cha c thun ha. 15. T l chuyn u th loi cha thun ha sang thun ha 16. T l din tch loi cha thun ha gp trong cc mnh rng ln hn 1000 km2 17. T l din tch trong tnh trng c bo v nghim ngt a dng loi thun ha 18. S cy trng v vt nui trong bo qun ex-situ (s - %) 19. S ging cy trng ti sinh trong thp nin qua (%) 20. S (%) cy hay vt nui dng trong 30 nm trc 21. S ging cy/ vt nui trong 30 nm trc 22. T l cc cy trng X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X a dng loi a dng qun x

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc II. Cc nguyn l bo tn a dng sinh hc Khi nghin cu v trin khai vic pht trin chin lc a dng sinh hc, cn tun th 10 nguyn l ch o c bn sau: 1. Mi dng ca s sng l c nht v cn thit v mi ngi phi nhn thc c iu . 2. Bo tn a dng sinh hc l mt dng u t em li li ch ln cho a phng, cho t nc v ton cu. 3. Chi ph v li ch ca bo tn a dng sinh hc phi c chia u cho mi t nc v mi ngi trong mi t nc. 4. V l mt phn ca cc c gng pht trin bn vng, bo tn a dng sinh hc i hi nhng bin i ln v hnh mu v thc tin ca pht trin kinh t ton cu. 5. Tng kinh ph cho bo tn a dng sinh hc t n khng lm gim mt mt a dng sinh hc. Cn phi thc hin ci cch chnh sch v t chc to ra cc iu kin ngun kinh ph c s dng mt cch c hiu qu. 6. Mi a phng, t nc v ton cu u c cc u tin khc nhau v bo tn a dng sinh hc v chng cn c xem xt khi xy dng chin lc bo tn. Mi t nc v mi cng ng u quan tm n bo tn a dng sinh hc ring ca mnh, nhng khng nn tp trung ch cho ring mt s h sinh thi hay cc t nc giu c v loi. 7. Bo tn a dng sinh hc ch c th c duy tr khi nhn thc v quan tm ca mi ngi dn c cao v khi cc nh lp chnh sch nhn c thng tin ng tin cy lm c s xy dng chnh sch. 8. Hot ng bo tn a dng sinh hc phi c ln k hoch v thc hin phm vi c cc tiu chun sinh thi v x hi xc nh. Hot ng cn tp trung vo ni c ngi dn hin ang sinh sng v lm vic, v trong cc cc vng rng cm hoang di. 9. a dng vn ha gn lin vi a dng sinh hc. Hiu bit tp th ca nhn loi v a dng sinh hc cng nh vic qun l, s dng a dng sinh hc u nm trong a dng vn ha. Bo tn a dng sinh hc gp phn tng cng cc gi tr v s thng nht vn ha.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc 10. Tng cng s tham gia ca ngi dn, quan tm ti cc quyn c bn ca con ngi, tng cng gio dc v thng tin, tng cng kh nng t chc l nhng nhn t c bn ca bo tn a dng sinh hc. III. Cc bc thc hin cng tc bo tn a dng sinh hc

1. iu tra kho st C s khoa hc bo tn a dng sinh hc ph thuc ch yu vo kt qu nghin c v gii thch thng tin v thnh phn loi, cu trc, quy m, phn b t nhin, c s sinh thi hc, sinh vt hc, tim nng kinh t cng nh ngha khoa hc ca cc loi. Ty tng i tng m c cch iu tra khc nhau: i tng lm nghip: Phi bit thnh phn loi, s lng loi c nguy c tuyt it v cc nguy c gy nn s tuyt dit . i tng lm nghip: Bo tn nhng loi v nhng ging cy trng, vt nui qu c nguy c b tiu dit, t a ra nhng u tin trong cng tc bo tn. Trong mt loi phi xem s c th hoc s qun th v xem s phn b ca chng v cc c im hnh thi, sinh hc c bit l cc loi c nguy c b tiu dit thng l nhng loi c tnh hp v sinh thi. V d ht khng ny mm th ta phi nhn ging hoc nui cy m t bo. bo tn tt phi xem nhng nguyn nhn no l nguyn nhn e da loi . Ch u tin u tin cho cc loi c mc cao v s e da v nguy c. u tin cho nhng loi c s gim nhanh v s lng v kch thc qun th. u tin tnh c o v mt phn loi v tin ha. V d nc ta ch c 1 loi Thng l dt duy nht Lt hay 1 loi Thng nc Ty Nguyn. Tim nng v qun l sinh hc v khi phc chng. Tim nng bo v nh mt ngun nguyn liu di truyn c ch hoc c gi tr kinh t. C kh nng ti lp li trong trng trt.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc

Thng l dt Pinus krempfii

Thng nc hay Thy tng Glyptostrobus pensilis Ngi ta quy nh rng c t nht 5 qun th cn thu cho 1 loi, i vi nhng loi c bit th cn thu nhiu hn. Nhng qun th c bit l: Qun th sp b ph hy. C s bin i kiu sinh thi v ni sng cao. Cc qun th cch bit. C tim nng i vi qun l v khi phc sinh hc. Nhng loi him hoc nhng loi ang b sn ui hin nay.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc Nhng loi t th tinh. Nhng cy tho mt nm hoc cy bi sng ngn. Nhng loi c giai on thnh thc ln hn hay trung bnh. Nhng loi pht tn ht bng trng lng, sc bt. Nhng loi phn b c n i v nhit i. Thng thng ngi ta thu 10-15 c th cho mt qun th. 2. Thu thp thng tin i vi khu bo tn thin nhin cn thu thp thng tin v Thnh phn loi. Cc kiu thm thc vt. S lng loi c gi tr. Cc loi him v cc loi c nguy c tuyt chng. i vi mc bo tn loi cn thu thp thng tin v Mc bo tn loi. S phn b. c tnh sinh thi c tnh sinh hc. i vi mc bo tn di loi cn thu thp thng tin v Cc tnh trng v bin d di truyn. Gi tr kinh t ca cc bin d. 3. nh gi y l qu trnh c bit quan trng v phi xc nh cho c cc loi v cc qun th c xp vo cc hng u tin cao ca cng tc bo tn, nhm c c mt chin lc bo tn hp l, vi cc i tng bo tn r rng v chnh xc. Bc ny nhm xc nh hin trng, nguy c e do, mc de do, mc v kiu mu bin d ca qun th v ca loi. gip cho vic xem xt cc loi cy rng mt cch thun li v thng nht, IUCN (1994, 2001) a ra cc cp nh gi mc e do. Sau khi c gy trng, sinh trng v kh nng thch nghi cng l nhng ch

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

10

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc tiu u tin cn c xem xt nh gi, lm c s khoa hc cho nhng khuyn ngh sau ny v tim nng ca loi. Ngi ta nh gi theo hai phng din v trn c s tm ra nhng bin php bo v ngha khoa hc Tim nng kinh t 4. Bo tn C 3 hnh thc bo tn Bo tn ti ch (in situ conservation) cn gi l bo tn nguyn v, bo tn ni vi. Bo tn chuyn ch (ex situ conservation) cn gi l bo tn chuyn v, bo tn ngoi vi. Ngoi hai hnh thc trn, hin nay cn c hnh thc bo tn trang tri (on farm). IV. Cc hnh thc bo tn

1. Bo tn nguyn v Chin lc tt nht nhm bo tn a dng sinh hc l bo tn cc qun x v qun th ngay trong iu kin t nhin, mt phng thc thng c ni n l bo tn nguyn v hay bo tn ti ch. Ch trong t nhin, cc loi mi c kh nng tip tc qu trnh thch nghi tin ha i vi mi trng ang thay i trong cc qun x t nhin ca chng. "Bo ton nguyn v" l s bo ton cc h sinh thi, cc mi trng sng t nhin, l s duy tr v phc hi dn s ca cc loi n s lng m chng c th sinh tn c trong mi trng ca chng. Vic duy tr cc thnh phn ca DSH trong cc h sinh thi v mi trng sng t nhin, bao gm c vic duy tr v phc hi cc qun th ca loi d tn thng trong mi trng t nhin xung quanh ca chng; cn trong trng hp cc loi c nui trng hoc thun ho th duy tr v phc hi trong mi trng m chng pht trin nhng c tnh ring. (Lut a dng sinh hc - Costa- Rica). Trong mt khu bo v, ngi ta chia lm 4 khu chnh gm:

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

11

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc Vng ngoi cng l vng m, l ni c tc ng ca con ngi v trng nhng cy bn a. Khu du lch dng tham quan hc tp. Khu bo v nghim ngt: l ni ch din ra cc hot ng nghin cu khoa hc. Khu khai thc l nhng ni c trng cy khai thc. cho vic qun l cc khu bo tn c hiu qu, IUCN xy dng mt h thng phn loi cc khu bo tn, trong xc nh r chc nng v mc s dng nh sau: a. Khu d tr t nhin nghim ngt: L khu vc bo v thin nhin v duy tr cc qu trnh t nhin trong trng thi nguyn s c c s c trng v mt sinh thi, lm v d c gi tr v mi trng t nhin cho vic gio dc, kim sot mi trng, nghin cu mi trng v duy tr ngun gen trng thi tin ha v ng thi. Cc khu bo tn thin nhin ny cho php gi gn cc qun th ca cc loi cng nh cc qu trnh ca h sinh thi sao cho chng trng thi khng b nhiu lon cng nhiu cng tt. a.1. Khu bo tn thin nhin nghim ngt: cc khu bo v c qun l ch yu cho khoa hc, l din tch t lin hay bin cha cc h sinh thi ni bt hay tiu biu, cc c im a l, sinh l ca loi thun tin cho nghin cu khoa hc v quan trc mi trng vi cc mc tiu qun l: Bo v ni , h sinh thi v loi trnh khi nhng xo ng cng nhiu cng tt. Duy tr cc ngun gen Duy tr cc qu trnh sinh thi Bo v cc c im v cu trc cnh quan Bo v cc mu ca mi trng t nhin cho cc nghin cu khoa hc, quan trc v gio dc mi trng C qui hoch gim thiu cc xo ng Hn ch s thm nhp ca cng ng a.2. Khu bo tn hoang d: khu bo v c qun l ch yu bo v thin nhin hoang d l mt din tch ln trn t lin hay bin, khng b bin i hay t

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

12

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc bin i, duy tr c nhng c im hay cc nh hng ca t nhin, khng c s c tr thng trc hay ng k ca con ngi, c bo v v qun l bo tn tnh trng t nhin vi cc mc tiu qun l: Bo m cho cc th h tng lai c c hi am hiu v thng thc c mt vng din tch rng ln khng b xo ng bi cc hot ng ca con ngi trong thi gian di Duy tr cc thuc tnh thin nhin thit yu v c trng mi trng qua thi gian di To c hi thm nhp cho cng ng nhiu mc v mt dng phc v tt nht v vt cht v tinh thn cho du khch m duy tr c cc c trng ca thin nhin hoang d cho th h hin ti v tng lai C th cho php cc cng ng bn a sinh sng vi mt thp trong s cn bng v cc ngun ti nguyn hin c duy tr cuc sng ca h b. Vn quc gia L nhng khu vc rng ln, c v p thin nhin ( bin hay trn t lin), c g gn bo v cho mt hoc mt vi h sinh thi, trong ng thi c dng cho cc mc ch gio dc, nghin cu khoa hc, ngh ngi, gii tr, tham quan du lch. Ti nguyn y khng dng cho mc ch thng mi. c. Cc cng trnh quc gia L nhng khu d tr nh hn, c thit lp nhm bo tn nhng c trng sinh hc, a l, a cht hoc vn ha ca mt ni no . d. Cc khu qun l ni c tr L ni qun l ni c tr ca ng vt hoang d, c nhng im tng t vi khu bo tn nghim ngt nhng mt s hot ng ca con ngi c php tin hnh ti y duy tr cc t th ca cng ng dn c, k c khai thc c kim sot. e. Cc khu bo tn cnh quan L nhng vng t trn t lin v trn bin cho php s dng mi trng theo cch c truyn, khng c tnh ph hy, c bit nhng ni m vic hnh thnh nn

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

13

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc nhng khu vc c tnh vn ha, thm m v sinh thi hc c sc. Nhng ni ny to nhiu c hi pht trin ngnh du lch v ngh ngi gii tr. f. Cc khu d tr ti nguyn L cc vng m cc ti nguyn thin nhin c bo v cho tng lai m vic s dng ti nguyn c kim sot ph hp vi chnh sch quc gia. g. Cc khu sinh hc t nhin v cc khu d tr nhn loi hc L cc khu cho php cc cng ng truyn thng duy tr cuc sng ca h m khng c s can thip ca bn ngoi. Thng thng h sn bn, khai thc ti nguyn s dng cho bn thn v thng p dng cc bin php canh tc truyn thng. h. Cc khu qun l a nng L khu vc cho php s dng bn vng cc ngun ti nguyn thin nhin, trong cc ti nguyn nc, ng vt hoang d, chn nui gia sc, g , du lch v nh bt c. Hot ng bo tn cc qun x sinh hc thng i i vi cc hot ng sinh thi ni trn.

Mc tiu qun l tng hp i vi tng hng mc c tng kt nh sau: Cc mc tiu qun l Nghin cu khoa hc Bo v thin nhin hoang d Bo tn da dng di truyn v loi Duy tr cc dch v mi trng Cc c im vn ho, thin nhin c trng Du lch v gii tr Gio dc S dng bn vng cc ngun ti nguyn Duy tr cc thuc tnh vn ho, truyn thng
p dng; - khng p dng

a.1 a.2 1 2 1 2 3 1 2 1 2 3 -

b 2 2 1 1 2 1 2 3 -

c 2 3 1 1 1 2 -

d 2 3 1 1 3 3 2 2 -

e 2 2 2 1 1 2 2 1

f 3 2 1 1 3 3 3 1 2

Ch thch: 1. Mc tiu hng u; 2. Mc tiu th yu; 3. Mc tiu c th

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

14

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc C thm 2 cch phn hng quc t bao trm ln 8 cch phn hng trn, gm: Khu vc bo v ti nguyn sinh quyn: bo v cc ng thc vt nguyn vn v tnh a dng ca cc h sinh thi t nhin phc v cho vic s dng hin ti v tng lai, bo v cc loi a dng gen m trong s tin ha vn ang tip tc. l nhng ni c ch r l mang tnh quc t, c qun l dnh cho vic o to v mang tnh cht nghin cu. Di sn th gii: bo v nhng c tnh t nhin trong cc khu vc c xem nh l mang ngha th gii ni bt. y l mt danh sch la chn cc a danh vn ha v thin nhin c o ca th gii m hi ngh di sn th gii ch nh. Cho n nm 1993 trn ton th gii c 8619 khu bo tn vi 7922660 km2 chim khong 5,9% tng din tch b mt tri t v ch c 3.5 % tng din tch t ai trn tri t c bo v nghim ngt cho mc ch khoa hc gm vn quc gia v khu bo tn thin nhin. Din tch cc khu bo tn khng bao gi vt qu 7-10% din tch b mt tri t v cc vng t cn li c tm quan trng sinh hc khc c qun l cho muc ch sn xut. Vng Cc khu bo tn (phn loi ca IUCN I-V) S khu Chu Phi Chu Bc v Trung M Nam M Chu u Lin X c Chu c Th gii 704 2.181 1.752 667 2.177 218 920 8.619 Din tch (km2) 1.388.930 1.211.610 2.632.500 1.145.960 455.330 243.300 845.040 7.922.660 % tng din tch 4,6 4,4 11,7 6,4 9,3 1,1 9,9 5,9 Cc khu c qun l (phn loi ca IUCN I-V) S khu 1.562 1.149 243 679 143 1 91 3.868 Din tch (km2) 746.360 309.290 161.470 2.279.350 40.350 4.000 50.000 3.588.480 % tng din tch 2,5 1,1 0,7 12,7 0,8 0,6 0,6 2,7

Ngun ti liu: WRI UNEP UNDP, 1994

Thc ra vic bo tn a dng sinh hc c th khng ph thuc qu nhiu vo vic bo tn cc vng t rng ln, vi nhng kiu ni c tr ph bin m phi bo tn HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17
15

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc i din cho tt c cc kiu ni c tr trong mt h thng cc khu bo tn. V d Ti hu ht cc quc gia nhit i ln vng chu phi, a s cc loi chim

bn a nm trong vng bo tn. Trong , Zaia c trn 1000 loi chim, 89% s loi xut hin trong cc khu bo tn vi din tch ch chim 3.9% tng din tch t ai ca nc ny. Kenya, 85% s chim c bo v trong cc khu vc m din tch ch chim 5.4% tng din tch t ai. Quc gia Cameron Cotdivoa Ghana Kenya Malaoi Nigeria Somali Tanzania Uganda Zaia Zambia Zimbabue % din tch cc khu bo tn 3,6 6,2 5,1 5,4 11,3 1,1 0,5 12,0 6,7 3,9 8,6 7,1 S lng loi chim 848 683 721 1.064 624 831 639 1.016 989 1.086 728 635 % loi chim tm thy trong cc khu bo tn 76,5 83,2 77,4 85,3 77,7 86,5 47,3 82,0 89,0 89,0 87,5 91,5

S lng loi chim trong cc khu bo tn chu Phi (Ngun ti liu: Sayer v Stuart, 1998)

Vn quc gia Santa Rosa ch chim 0.2% din tch Costa Rica nhng cha

ti 55% s lng cc qun th ca 135 loi bm m ca nc ny. Nh vy trong khi ngun kinh ph c hn th vic la chn mt din tch hp l bo tn l rt quan trong cng nh vic la chon u tin cho bo tn: bo tn ci g, u v nh th no. Theo danh sch ca Lin hip quc v cc khu bo v (UNEP, WCMC 2001), c 12.750 khu bo v trn ton th gii, c din tch ln hn 1.000 ha. Trung tm Quan trc Bo tn Th gii (WCMC) ghi nhn thm 17.600 khu bo tn c din tch nh hn tiu ch ti thiu ca UN (United Nations) l 1.000 ha, vi din tch thm vo l HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17
16

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc 28.500 km2. Nh vy, hin nay c c thy l 30.350 khu bo tn, vi din tch 13,23 triu km2 chim 8,83% din tch b mt tri t, trong c 1,3 triu km2 l cc khu bo tn bin. Trong s 191 quc gia c khu bo tn, 36 quc gia c khu bo tn chim 10 - 20% din tch t ai, 24 quc gia c din tch cc khu bo tn ln hn 20% din tch lnh th. Chu Chu Phi S khu bo tn Tng 1254 3706 944 2362 936 23.028 8.478 30.350 10,704 TBDng M Latinh V Carib Cn li Tng trn TG

S khu bo v I-III (cc 346 khu bo tn nghim ngt) S khu bo v IV-VI (qun 908 l ti nguyn) T l khu bo tn I-III (%) Din tch (triu km2) Tng din tch 2.06 28%

2.762

1.426

14.550

19.646

25%

40%

37%

35%

1.85 0.72

2.16 1.37

7.16 3.82

13,23 7.12

S khu bo v I-III (cc 1.21 khu bo tn nghim ngt) S khu bo v IV-VI (qun l ti nguyn) T l khu bo tn I-III (%) 59% 0.85

1.13

0.79

3.34

6.11

39%

63%

53%

54%

S lng v din tch cc khu bo tn trn Th gii Ngun: Pretty (2002)

H thng khu bo tn thin nhin Vit Nam mi phn loi n 3 mc : vn quc gia, khu bo tn thin nhin, khu vn ha lch s mi trng vi cc tiu ch phn loi nh sau: Vn quc gia + Khu vc bo tn bao gm mt hay nhiu mu i din cho cc vng sinh thi ch yu, c cc loi sinh vt, cc hin tng a cht c gi tr c bit v khoa hc, gio dc, tinh thn, gii tr hay phc hi sc kho cp quc gia hoc quc t. + Mi Vn quc gia phi c t nht 2 loi sinh vt c hu hoc trn 10 loi HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17
17

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc ghi trong Sch ca Vit nam. + Din tch ca Vn quc gia cn rng duy tr s bn vng v mt sinh thi hc, din tch ti thiu trn 7.000 ha (VQG trn t lin), trn 5.000ha (VQG trn bin), v trn 3.000ha (VQG t ngp nc), trong cn t nht 70% din tch l cc h sinh thi t nhin c gi tr a dng sinh hc cao. + T l din tch t nng nghip v t th c so vi din tch Vn quc gia phi nh hn 5%. Khu bo tn thin nhin gm: Khu d tr thin nhin v khu bo tn loi -

sinh cnh * Khu d tr thin nhin + Khu vc phi c cc loi sinh vt, mi trng sng v cnh quan thin nhin c gi tr c bit v khoa hc, gio dc, tinh thn, vui chi gii tr hay phc hi sc kho. + Phi c t nht 1 loi sinh vt c hu hoc trn 5 loi c ghi trong sch Vit Nam. + Din tch ti thiu ca khu d tr thin nhin l 5.000ha (trn t lin), 3.000ha (trn bin), 1.000ha (t ngp nc). Trong Khu d tr thin nhin, din tch cc h sinh thi t nhin c tnh a dng sinh hc cao phi chim t nht l 70%. + T l din tch t nng nghip v t th c so vi din tch Khu d tr thin nhin phi nh hn 5%. Khu bo tn loi - sinh cnh + Cc khu vc l sinh cnh quan trng (khu tr n, kim thc n, sinh sn), c ngha i vi s tn ti v pht trin ca loi sinh vt c tm c quc gia hay a phng. + Phi c t nht 1 loi sinh vt c hu hoc trn 3 loi c ghi trong Sch Vit Nam. + Din tch tu thuc vo yu cu v sinh cnh ca loi sinh vt cn bo v, nhng t nht l 1.000 ha, trong cc h sinh thi t nhin chim hn 70% tng din tch Khu bo tn. + T l din tch t nng nghip v t th c so vi din tch Khu bo tn

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

18

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc phi nh hn 10%. Khu bo v cnh quan gm: Khu rng di tch lch s, vn ho, danh lam

thng cnh + Khu ny c cc cnh quan, di tch l ch s trn t lin hoc c hp phn t ngp nc, bin c gi tr vn ho, lch s, thm m cao, sinh cnh a dng, vi cc loi sinh vt c o, c cc phng thc s dng ti nguyn, t chc x hi, phong tc, tp qun, cch sng v tn ngng. + Khu rng do cng ng qun l, bo v theo phong tc, tp qun, c truyn thng gn b vi cng ng v sn xut, i sng, vn ho v tn ngng. + T l din tch t nng nghip v t khc so vi din tch Khu bo v cnh quan nh hn 10%.

Tnh n thng 3/2005, Vit Nam c 126 khu rng c v vi tng din tch 2.541.675 ha bao gm 28 vn quc gia vi din tch 10.216 ha, 59 khu d tr thin nhin vi din tch 1.304.692 ha v 39 khu bo v cnh quan vi din tch 215.287 ha.

Bn H thng khu bo tn thin nhin Vit Nam

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

19

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc 2. Bo tn ex situ i vi nhiu loi him th bo tn nguyn v cha phi l gii php kh thi trong iu kin nhng p lc ca con ngi ngy cng gia tng. Nu qun th cn li l qu nh tip tc tn ti, hoc nu tt c nhng c th cn li c tm thy ngoi khu bo v th bo tn nguyn v s khng c hiu qu. Trong nhng trng hp ny, gii php duy nht ngn cho loi khi b tuyt chng l bo tn cc c th trong nhng iu kin nhn to. Chin lc ny c gi l bo tn ngoi vi hay bo tn chuyn v. Thc t c mt s loi b tuyt chng ngoi t nhin song vn ang tn ti trong cc by n nhn nui, ch khng cn tm thy trong dng hoang di na nh: Elaphurus davidianus, Cervus nippon, Franklinia altamaha

Elaphurus davidianus

Franklinia altamaha

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

20

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc

Cervus nippon Bo ton chuyn v c ngha l bo ton cc b phn hp thnh ca a dng sinh hc bn ngoi mi trng sng t nhin ca chng hay vic duy tr cc thnh phn ca DSH bn ngoi mi trng sng t nhin ca chng, bao gm c vic thu thp cc vt liu sinh hc. (Lut a dng sinh hc - Costa Rica). Cc iu kin bo tn chuyn v ng vt bao gm vn th, trang tri nui ng vt, thy cung v cc chng trnh nhn ging ng vt. Thc vt th c bo tn trong cc vn thc vt, vn cy g v cc ngn hng ht ging. a. Vn th Cc vn th, cng vi cc trng i hc, cc Cc, V ph trch v sinh vt hoang d ca Chnh ph v cc t chc bo tn hin ang nui gi trn 700.000 c th, i din cho 3.000 loi th, chim, b st v lng c. Cc vn th hu nh ch trng by nhng loi th ln y quyn r nh gu trc, hu cao c, voi,... trong khi c xu hng b qua mt s lng khng nh cc loi cn trng v ng vt khng xng sng khc m nhm ny to thnh mt b phn ch yu ca ng vt gii trn tri t. Mc tiu hin nay ca hu ht cc vn th ln l lp c qun th nui ca cc loi ng vt him v c nguy c tuyt chng. Ch khong 10% trong s 247 loi th him c nui gi trong cc vn th khp th gii l c kh nng t duy tr

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

21

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc qun th kch thc bo tn tnh bin d di truyn ca chng. khc phc tnh trng ny, cc vn th v nhng t chc bo tn c lin quan bt tay vo xy dng c s vt cht v trin khai cc cng ngh cn thit to lp c cc by n c kh nng sinh sn ca cc loi qu him v ang c nguy c tuyt dit, cng nh xy dng chng trnh v phng php mi nhm ti lp cc loi ngoi t nhin. Mt lot cc k thut cng ang c nghin cu v p dng nhm lm tng t l sinh sn ca cc loi ng vt nui. Cc k thut ny gm p v v nui, tc l con m ca loi ph bin nui dng con chu ca loi qu him; th tinh nhn to khi con trng thnh t ra khng mun th tinh hoc chng phi sng trong nhng iu kin khc bit, p trng nhn to trong cc iu kin tt nht trng n v cy phi tc l cy trng c th tinh ca loi qu him vo t cung ca con m thay th thuc loi ph bin. b. B nui ngn chn cc him ha i vi cc loi thy sinh, nhng chuyn gia v c, th bin v san h lm vic ti cc thy cung hay cc b nui hp tc ngy cng cht ch vi cc ng nghip ti cc Vin nghin cu bin, cc Cc, V thy sn ca chnh ph v cc t chc bo tn xy dng cc chng trnh bo tn nhng loi v qun x t nhin ang c quan tm. C khong 580.000 c th ca cc loi c ang c nui gi trong cc b nui m hu ht cc loi l c thu thp ngoi t nhin. Hin ang c nhiu n lc nhm pht trin cc k thut gy ging c th duy tr cc loi qu him trong b nui, i khi c th th chng ra t nhin v do khng phi bt gi nhng mu vt hoang d. Nhiu k thut c s dng trong vic gy ging c c ngun gc t nhng k thut do cc nh nghin cu v c tm ra nhm to ra nhng n c ln c gi tr thng mi nh c hi, c vc,... Mt s k thut khc c khm ph t nhng b nui c cnh v nhng ngi bn c cnh mun nhn ging nhiu loi c vng nhit i bn.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

22

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc c. Vn thc vt v vn m cy Vn thc vt l ni lu gi cc qun th thc vt d dng hn so vi ng vt. Thc vt i hi s chm sc t hn l ng vt; nhu cu v ni ca chng d cung cp; khng cn thit phi nht li; cc c th c th d dng nhn ging hn; hu ht l lng tnh, trong c khong mt na thnh phn loi cn phi c lu gi v a dng di truyn. Ngoi ra, ht ging ca nhiu loi cy trong giai on ngh d bo v. T nhng l do , cc vn thc vt l cng c tht s quan trng trong vic lu gi a dng loi v di truyn. Hin nay 1.500 vn thc vt trn th gii c cc b su tp chnh ca cc loi thc vt, th hin mt n lc ln lao trong vic bo tn thc vt. Cc vn thc vt trn th gii hin nay ang trng t nht l 35.000 loi thc vt, chim 15% thc vt gii ton cu v c th khong gp i s lng l ang c trng trong cc nh knh, vn t nhn hay cc loi vn khc. Vn thc vt ln nht th gii Vn Thc vt Hong gia Anh Quc ti Kew, c khong 25.000 loi cy ang c gieo trng. V c trng phn loi, kh nng cung cp ca cc vn thc vt l cao hn. C khong 72 trong s 110 loi thng c bit c thu thp ti California, mt vn thc vt Nam Phi chim khong 1/4 s loi ca c nc, mt vn California chim 1/3 s loi c hu nc M. Trong c trng hp mt loi cy b tuyt chng ngoi t nhin (Clarkia franciscana) c bo tn trong vn thc vt v c ti du nhp vo thnh loi c hu sng California.

Clarkia franciscana HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

23

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc Ch c 300 n 400 vn thc vt trn th gii c th lu gi cc mu bo tn ch yu v ch 250 vn trong s c s dng lm ngn hng lu gi ht ging, trong mt nh gi cho rng cc vn thc vt c th cu c cc qun th ca 20.000 loi thc vt tuyt chng. Vai tr quan trng ca cc vn thc vt trong vic bo tn a dng sinh hc c minh ha bi vic m rng mng li ca 19 vn thc vt M vi Trung tm bo tn thc vt (CPC). CPC c tnh c 3.000 taxon c hu M b e da tuyt chng, trong hn 300 loi ang c nui cy mng li cc vn. S ng gp ca cc vn thc vt i vi cng tc bo tn loi m rng ra i vi cc loi ang b e da ngoi hoang d. Cc vn thc vt cung cp cy cho nghin cu v nui trng. Chng cng l ngun ti nguyn quan trng cho vic gio dc. Mi nm c tnh c khong 150 triu ngi n thm cc vn thc vt. Vai tr quan trng ca cc vn thc vt c th d dng c pht trin. S mt cn i v v tr a l ca cc vn thc vt hin nay, c th c ngn nga nu nh cc vn c thit lp cc nc nhit i. Hin nay cc nc nhit i ch c khong 230 trong s 1.500 vn thc vt trn ton th gii. Trong khi hn 100 khu vn c thnh lp v c k hoch thnh lp trong thp k qua v nhiu trong s cc vng nhit i, th vn cn s mt cn i a l, c bit l khi xem xt v phong ph loi cc vng nhit i. Vi cc nghin cu su hn v cc cng ngh bo qun v vi cc d liu tt hn v ni thu thp mu vt v lch s sinh sn ca chng, cc vn thc vt c th tr thnh ni bo qun tnh di truyn quan trng. Ban th k ca Hip hi Bo tn thc vt ca IUCN hin nay ang pht trin c s d liu my tnh v nhng s c mt ca cc loi cc vn thc vt gip cc vn thu thp cc loi cn thiu. Nhng n lc ca cc vn thc vt trong vic bo tn ngun ging ang c phi hp vi chin lc bo tn vn thc vt ca IUCN. Trong vic phi hp vi Ban quc t v Ti nguyn di truyn thc vt (IBPGR, International Board for Genetic Resources), IUCN cng cng phi hp a ra hng dn v vic thu thp ngun ging i vi cc loi hoang d. Cho n nay, cc vn thc vt khng s dng ht li ch ca vic lu gi cc loi ang b e da v bo tn ngun gen. Mc d cha mt phn ln khu h thc

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

24

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc vt th gii, cc vn c truyn thng khng hp tc v nhng tri thc bn a. Nh vo nhng n lc ca cc t chc v c nhn, vai tr ca vn trong vic bo tn ang c pht trin nhanh chng. d. Ngn hng ht ging gen Ngn hng gen ng rung

y l thut ng ch cc tp on thc vt sng, c duy tr ngoi khu c tr t nhin ca chng. Chng c th l cc tp on trng trn cc ng rung, cc cng vin, cc vn thc vt i tng ch yu ca bo tn trn ng rung l nhng cy lu nm nh cy n qu, cy cng nghip, cy thuc, cy ly g, cc loi cy c ht recalcitrant loi ht khng thch nghi vi sy kh v bo qun lnh, cc loi cy c ht orthodox v cy sinh sn v tnh khi cha thit lp c ngn hng ging v In vitro thch hp. Ngn hng ht

Ngoi vic trng cy, cc vn thc vt v vin nghin cu xy dng b su tp v ht, nh l cc ngn hng ht ging, m nhng ht ny c thu lm t cc cy hoang di v cy trng. Ht ca hu ht cc loi cy u c th c lu gi trong iu kin lnh v kh trong thi gian di v sau cho ny mm. Kh nng tn ti lu di ca ht c bit c gi tr cho vic bo tn chuyn v bi v n cho php bo tn ht ca nhiu loi qu him bng k thut ng lnh v lu gi trong mt khng gian nh, chi ph thp v khng cn gim st nhiu. Ty theo nhu cu bo qun di, trung hay ngn hn m cc kho ht c trang thit b v k thut ph hp. Tng ng, cc tp on ht c gi trong iu kin ngn, trung v di hn cn c gi l nhng tp on cng tc, hot ng v c bn. + Tp on c bn L tp on cc mu ht ging thc vt cha ng thng tin di truyn khc nhau ca mi loi c bo qun di hn, ch c s dng trong nhng trng hp cn thit, ni chung l khng em ra s dng nhm bo tn tnh trng ban u. + Tp on hot ng L mu ging tp on c bn c nhc li, c bo qun vi s lng ln hn c th cung cp thng xuyn cho ngi s dng, cng nh cc nh nghin cu

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

25

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc chn to ging, cc b mn khoa hc sinh hc khc v dng vo cc mc ch nh: kho st, m t, nhn lm tr ha ht ging. Tp on ny thng xuyn bin ng v c nhn li b sung s dng. + Tp on cng tc: L tp on cc mu ht ging ca cc c s nghin cu khoa hc v chn to ging, gi phc v cho cng tc nghin cu ca mnh v ch cn gi mt lng ging phc v cho chng trnh nghin cu ci thin ging. Cc ngun gen khc khi cn th tip cn vi tp on canh tc. Hin nay c hn 50 ngn hng ht ging trn th gii, trong c nhiu ngn hng t ti cc nc ang pht trin v c s iu phi tch cc ca Nhm T vn v Nghin cu nng nghip Quc t (CGIAR, Consulative Group on International Agricultural Research). Ngn hng In vitro

y l tp on cc vt liu di truyn c bo qun trong mi trng dinh dng nhn to, trong iu kin v trng. i tng bo qun In vitro l nhng vt liu sinh sn v tnh, cc loi cy c ht recalcitrant, cc vt liu dng nhn nhanh phc v cc chng trnh chn to v nhn ging, ht phn v ngn hng AND. C 3 loi kho bo qun In vitro: ngn, trung v di hn. Ty theo nhu cu bo qun m tc sinh trng ca vt liu c bo qun nhng mc khc nhau.

Tm li: Bo tn chuyn v l mt b phn quan trng trong chin lc tng hp nhm bo v cc loi ang c nguy c tuyt dit. Bo tn chuyn v v bo tn nguyn v l nhng cch tip cn c tnh b sung cho nhau. Nhng c th t cc qun th c bo tn chuyn v s c th nh k ra ngoi thin nhin tng cng cho cc qun th c bo tn nguyn v. Nghin cu trn cc qun th nui nht c th cung cp cho ta nhng hiu bit v c tnh sinh hc ca loi v gi ra nhng chin lc bo tn mi cho cc qun th c bo tn nguyn v. Cc qun th chuyn v m c th t duy tr qun th th s lm gim bt nhu cu phi bt cc c th t ngoi thin nhin phc v mc ch trng by hoc nghin cu. Cui cng, vic nhng con vt c nui nht v trng by s gp phn gio dc qun chng v s cn thit phi bo tn loi cng nh bo v cc thnh vin khc ca

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

26

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc loi ngoi t nhin. Ngc li bo tn nguyn v l khng th thiu i vi s sng cn ca nhng loi khng th nui nht, cng nh tip tc c cc loi mi trng by trong cc vn th, thy cung hay cc vn thc vt. 3. Bo tn trang tri L phng php c tin hnh hng nghn nm nay trn th gii, s dng trang tri gi cc ging cy trng, vt nui c nguy c b tiu dit. y l mt hnh thc t tn km, ch yu dnh cho nhng tp on cy trng, vt nui c ngi dn chp nhn v gi tr kinh t ca chng. V d: nhn Hng Yn, cam X oi, bi Phc Trch, qut Lng Sn, hi Lng Sn, qu Thanh Ha

Mi phng thc bo tn u c nhng hn ch v thun li nht nh, v th ty trng hp c th m la chn phng thc bo tn thch hp nht thm ch phi kt hp nhiu phng thc. V. Nhng tn ti ca cc khu bo tn Mc d c nhng hiu qu nht nh, cc khu bo tn hin nay trn th gii vn cn mt s hn ch nh sau: Hu ht cc khu bo tn c din tch nh, kh duy tr s sng cn ca cc qun th ng vt c xng sng kch thc ln. hn ch iu , c th xy dng cc hnh lang lin kt cc khu bo tn vi nhau. Tuy vy, trong thc t ch c mt s t khu bo tn c cc hnh lang lin kt, cn phn ln vn cha thc hin c do vn ny vn cn nhiu tranh ci. Li ch ca cc hnh lang c tr bao gm vic gia tng t l di c, nhp c; bt li bao gm s gia tng ho hon, dch bnh, vt d v lm gim sai khc di truyn trong qun th. Cc khu bo tn c xu hng nghing v cc vng t c gi tr kinh t thp, t

c s tranh chp v vic s dng t v cc n v hnh chnh. Kt qu l cc khu bo tn ny khng i din y cho cc h thc vt t nhin hay s xut hin ca loi. Cc m hnh v s thay i vng phn b ca loi t chnh l do ny s cng trm trng thm cng vi s thay i kh hu (Erasmus, 2002). Trong thc t nhiu khu bo tn hot ng rt t hay hu nh khng hot ng

(cc khu bo tn giy). V d nh khu bo tn Kronne Ejland Greenland c HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

27

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc cng nhn l vng t ngp nc theo cng c Rammar vo nm 1987, lin quan n vic bo v qun th loi nhn bin ln nht th gii Sterna paradisaea (c tnh khong 50.000 n 80.000 i). Mc tiu ny khng t c bt k ngha thc t no v vo ma h 2000 khng mt i nhn bin no cn st li (Hanson, 2002). Tnh hiu qu ca mt s khu bo tn khc vn cn nhiu tranh lun, iu ph thuc nhiu vo cc hot ng qun l. Ngn qu ca cc hot ng bo tn trn th gii vn cn cha y .

Sterna paradisaea Hin nay ngn qu cho cc khu bo v ton cu l 6 t USD, so vi 2,1 t USD cho vic thay th tu con thoi vo nm 1991; 6 t USD gii quyt nhng thit hi v ti sn t cn lc Floyd vo nm 1999; 15 USD t cho vic t hng my bay chin u ca chnh ph Anh v 50 t USD hng nm dng vo vic ci tin cc ch n king trn ton th gii. Mng li khu bo tn hin nay cn qu nh. IUCN 1993, ch trng rng t nht 10% din tch ca mi quc gia phi c bo tn. Vic m rng mng li cc khu bo tn ton cu p ng mc tiu 15% din tch cn phi tiu tn t 20 n 28 t USD/nm. Trn thc t, ngay c khi t c 15% din tch th vn cha i din cho tt c cc loi, c bit trong vng nhit i. Cn phi c t l ln hn c th p ng cho cc quc gia c cc mc cao v phong ph loi v tnh c hu (Rodrigues & Gaston 2001). Din tch ginh cho cc khu bo tn bin cn thp hn nhiu (0,5% din tch di dng) mc d cc li ch ca cc khu bo

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

28

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc tn bin rt to ln v a dng sinh hc bn trong v bn ngoi cc khu bo tn ny cng nh vic khai thc v sau. Mng li bo tn hin c c hnh thnh theo nguyn tt hi tnh, khng p ng c vi nhng s thay i v vng phn b ca loi do s thay i kh hu. S thay i kh hu l nguyn nhn gy ra s thay i vng phn b ca loi, in hnh l s m rng dc theo phm vi ranh gii vng ny v thu hp cc vng khc. Tuy nhin, khi cc khu bo tn tr thnh cc vng bit lp v h thc vt t nhin do mi trng bin i, thng cch bit vi cc khu vc khc bi mt khong cch tng i xa, th kh nng di chuyn ca loi tr nn cng hn ch. VI. T chc - thit k cc khu bo tn Kch thc v v tr ca cc khu bo tn trn khp th gii c xc nh qua s phn b dn c, cc gi tr tim tng ca t ai v cc n lc chnh tr ca nhng cng dn c thc bo v. Mc d hu ht cc vn quc gia v cc khu bo tn u ra i theo kiu ngu nhin v hon ton ph thuc vo s c sn ca t ai v kinh ph, song c rt nhiu ti liu v sinh thi hc cp n nhng cch thit k v cc khu bo tn c hiu qu nht nhm bo tn a dng sinh hc. Cc nh sinh hc bo tn thn trng trong vic a ra cc hng dn chung v n gin trong vic thit k cc khu bo tn bi v mi tnh hung bo tn u i hi s quan tm c bit. Nhng cu hi then cht m cc nh bo tn c gng gii quyt l: + Mt khu bo tn cn rng n mc no bo tn c loi? + To ra mt khu bo tn ln tt hn hay to ra nhiu khu bo tn nh tt hn? + Cn phi bo v trong khu bo tn bao nhiu c th ca mt loi nguy cp l ngn cho loi khi b tuyt dit? + Hnh dng hp l nht cho mt khu bo tn thin nhin l hnh g? + Khi mt s khu bo tn c hnh thnh, chng nn nm gn nhau hay xa nhau, v chng nn bit lp vi nhau hay l nn lin h vi nhau qua nhng ng hnh lang?

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

29

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc 1. Kch thc ca khu bo tn Cc nh bo tn tranh lun l liu s giu c v loi s t c gi tr cc i trong mt khu bo tn thin nhin rng ln hay trong tp hp cc khu bo tn nh c tng kch thc tng ng? Trong cc ti liu, vn trn c gi l cuc tranh lun SLOSS (Single Large Or Several Small). V d nn thnh lp mt khu bo tn c din tch 10.000 ha hay l nn thnh lp bn khu bo tn vi din tch 2.500 ha mi khu? Nhng ngi theo quan im khu bo tn ln cho rng ch c nhng khu bo tn ln mi c th cha s lng cc loi c kch thc ln, c phm vi hot ng rng v mt thp (v d cc loi th n tht) duy tr qun th ca chng lu di. ng thi mt khu bo tn ln cng s gim bt c hiu ng vng bin, cha ng nhiu loi hn v c tnh a dng ni c tr hn. Nhng ngi cc oan theo quan im ny cn cho rng khng nn duy tr cc khu bo tn nh bi v cc khu ny khng c kh nng h tr lu di cho cc qun th, do gi tr ca chng cho cc mc ch bo tn l rt t. Ngc li vi quan im trn, cc nh bo tn khc cho rng cc khu bo tn nh c la chn tt c kh nng cha ng nhiu kiu h sinh thi cng nh qun th ca cc loi qu him hn l mt khu vc rng ln c din tch tng ng. ng thi vic to ra nhiu khu bo tn, du cho chng c din tch nh i na, cng s trnh cho qun th khi b hy dit ton b khi xy ra s c nh dch bnh, chy rng, hay s xm nhp ca cc loi ngoi lai. Ngoi ra cc khu bo tn nh nm gn cc khu dn c s l nhng trung tm nghin cu v gio dc l tng v bo tn thin nhin. Cho n nay, s thng nht v kch thc khu bo tn c v thin v chin lc l tu thuc vo nhm loi cn c bo tn cng nh iu kin khoa hc. iu c tha nhn l nhng khu bo tn ln s c kh nng hn nhng khu bo tn nh trong vic gn gi cc loi khc nhau bi v n c th cha ng nhiu kiu h sinh thi v nhng qun th kch thc ln. Tuy nhin, nhng khu bo tn nh nu c qun l tt th cng c gi tr, c bit trong trng hp bo tn cc loi cy, cc loi ng vt khng xng sng v nhng loi ng vt c xng sng nh. Trn thc t, t c kh nng la chn no khc ngoi vic chp nhn phi bo tn cc loi

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

30

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc trong nhng khu bo tn nh bi v xung quanh cc khu bo tn nh khng cn tha t s dng vo mc ch bo tn. 2. Sinh thi hc cnh quan Mi quan h tng h gia cc phng thc s dng t thc t v l thuyt v bo tn c th hin r trong nguyn l sinh thi hc cnh quan. Sinh thi hc cnh quan nghin cu cc kiu ni c tr qui m vng v nh hng ca chng n s phn b ca loi v cc qu trnh sinh thi. Theo nh ngha ca Forman v Godron (1986), cnh quan l mt vng m ti mt nhm cc h sinh thi c lp li theo cng mt kiu hnh. Sinh thi hc cnh quan c tm quan trng trong vic bo v tnh a dng sinh hc v nhiu loi khng ch sng trong gii hn ca mt ni c tr m chng cn di chuyn gia cc ni c tr hoc l sng ti vng gip ranh gia hai ni c tr. i vi cc loi ny, loi hnh ca cc kiu ni c tr trn qui m vng l c bit quan trng. S tn ti v mt ca nhiu loi c th b nh hng bi kch thc ca ni c tr v mc lin kt ca chng. Cc cnh quan c th c lin kt vi nhau thng qua cc hnh lang. Cc hnh lang c th l t nhin hoc l kt qu ca cc nhiu ng ca con ngi i vi t nn canh tc (v d nh mt di t cn li khng b cy xi gia hai cnh ng). Cu trc ca hnh lang c th rt hp nh cc hng ro, rng hn nh hng cy chn gi, hoc l cc h thc vt ven sng. C 5 loi hnh lang: a. Hnh lang mi trng (environmental corridors): L kt qu ca h thc vt phn ng vi mi trng nh l h thc vt ven sng, theo loi t hay theo cu to a cht. Di quanh co ca h thc vt ven sng chy song song cc dng sui l v d in hnh cho loi hnh lang ny. b. Hnh lang st li (remnant corridors): L sn phm r nt nht ca vic nhiu lon vng ven. Cc di thc vt cc vng dc, vch , hoc vng t t l phn tha li khi t c khai hoang cho sn xut nng nghip hay cc mc ch khc. Kch thc v hnh dng ca hu ht cc

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

31

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc hnh lang st li rt khc nhau. Cc hnh lang st li thng cha cc tp hp cui cng ca cc loi thc, ng vt bn a. c. Hnh lang trng (introduced corridors): Hu ht loi hnh lang ny c trng t th k XIV n th k XIX. Trong thi gian ny, cc ch t trng cc hnh lang cy quanh cc khu rng hay ng c ca mnh, mt s trong cc hnh lang ny vn cn tn ti cho n nay v c nh gi l cnh quan c gi tr quc gia. Trong cc vng cnh quan nng nghip, loi hnh lang kiu ny tr nn ni c tr quan trng cho nhiu loi ng vt hoang d. d. Hnh lang xo ng (disturbance corridors): Hnh lang ny c hnh thnh do hot ng ca vic qun l t, lm xo ng h thc vt trong mt ng hay mt di t. Kiu hnh lang ny c to ra duy tr h thc vt trong mt giai on din th mong mun. Chng c th rng thit lp mt hng ro i vi mt s loi ng vt hoang d, tch qun th thnh 2 qun th bin thi. Hnh lang ny thng l ni c tr quan trng i vi cc loi bn a i hi ni c tr giai on din th sm. e. Hnh lang ti sinh (regenerated corridors): L kt qu ca s ti pht trin ca thc vt di t b xo ng. Ti pht trin c th l sn phm ca din th t nhin hay do nui trng. Kch thc v hnh dng ca hnh lang ny ph thuc vo di t b xo ng trc . Thc vt hnh lang loi ny ph bin l cc loi c di trong cc giai on u ca qu trnh din th. Trong cc ni c tr b ct on, hnh lang ti sinh l ni c tr quan trng cho cc loi th nh v cc loi chim ht. * Mt s nguyn l thng c p dng khi thit k v bo tn hnh lang: Hnh lang lin tc tt hn so vi hnh lang b ct on: cc hnh lang to ra

s thun tin cho s di chuyn ca ng vt qua cc vng cnh quan. Nhng ngt qung trong hnh lang s lm cn tr vic di chuyn cua ng vt, c bit i vi nhng loi sng bn trong hnh lang. Kh nng ca c th khi vt qua cc ngt on trong hnh lang ph thuc vo mc chu ng ca chng i vi cc iu kin bin, ph thuc vo c tnh di chuyn v pht tn.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

32

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc

Hnh lang rng th tt hn hnh lang hp: hnh lang rng gim thiu c

nhng hiu ng bin i vi c th v qun th khi di chuyn trong ng bin. Tuy nhin, cc nghin cu cng ch ra rng, cc hnh lang rng qu cng c th gy hi cho ng vt do chng phi tn nhiu thi gian khi vt qua ng bin v iu c th gia tng t l t vong ni chung.

Nn duy tr v phc hi cc lin kt t nhin: Duy tr cac mi lin kt t

nhin gia cc vng sinh cnh l cn thit d duy tr tnh a dng loi v nng lc ca qun th. Ngn chn s ct on cc hnh lang t nhin t tn km hn l phc hi chng. Cc lin kt nhn to nn c nghin cu k cng: cc qun th ca mt loi

sng bit lp nhau trong thi gian di thng pht trin cc cc thch ng di truyn c bit i vi mi trng sng ca chng. Vic kt ni cc qun th nh th li vi nhau c th lm mt i nhng thch ng . Hai hay nhiu cc hnh lang kt ni gia hai vng bit lp th tt hn l mt

hnh lang: nu c nhiu hnh lang cho ng vt di chuyn t mt vng ny n vng khc th chng s d dng thc hin cuc hnh trnh. ng vt c th khng nhn ra hnh lang nh l ng dn n ch, chng ch nhn ra nh l mt ni c tr lin tc v khi trong hnh lang, s di chuyn ca chng b gii hn HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17
33

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc theo ng thng. Thng th tnh c chng i t u ny ti u kia v cng nhiu c hi nh vy th vic di chuyn ca chng s d xy ra hn.

3. Gim thiu cc tc ng ca vng bin v nhng tc ng gy chia ct Ni chung mi ngi u nht tr rng cn thit k cc khu bo tn th no gim thiu nhng nguy hi do hiu ng vng bin. Nhng khu bo tn c hnh trn s c t l vng bin nh nht, v vng trung tm ca mt khu bo tn nh th s cch xa bin hn l so vi cc khu bo tn c hnh dng khc. Nhng khu bo tn c hnh ch nht v di l c nhiu bin nht v mi im trong khu bo tn u gn vi bin. p dng nhng lp lun nh trn i vi cc khu bo tn c dng t gic th s thy vi cng din tch, mt khu bo tn hnh vung s tt hn mt khu bo tn hnh ch nht. Tuy vy, hu ht cc khu bo tn u c hnh dng khng u v thng thng cc khu t c c l do hon cnh nhiu hn l do nhng tnh ton v hnh hc. Nn trnh c cng nhiu cng tt nhng chia ct trong ni b cc khu bo tn do lm ng, canh tc, n g v cc hot ng khc ca con ngi bi v s chia ct nh vy gy ra rt nhiu tc ng xu n loi v qun th. Cc p lc dn n nhng chia ct nu trn l rt mnh bi v cc khu bo tn thng l nhng mnh t cn li duy nht cho cc hot ng pht trin mi nh canh tc nng nghip, xy p v lp cc khu dn c. Cc nh qui hoch thng lp h thng ng giao thng v cc cng trnh c s h tng khc trong cc khu bo tn v h s t dng phi nhng chng i v chnh tr hn l khi chn a im d n ti cc khu dn c.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

34

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc Hin c nhng chin lc nhm gn kt cc khu bo tn nh li thnh nhng khu bo tn ln. Cc khu bo tn thng hay gn lin vi cc khu vc c qun l khai thc, v d nh rng khai thc g, t chn th hay t canh tc. Bt c ni no c th u nn c trn vn mt h sinh thi trong cc khu bo tn, v d nh mt lu vc sng, h hay mt dy ni, bi v h sinh thi l n v qun l thch hp nht. Mt b phn ca h sinh thi b hy hoi do khng c bo v s e da n sc sng ca ton b h sinh thi. Vic kim sot ton b h sinh thi s cho php nhng ngi qun l gn gi, bo v mt cch hiu qu hn khi phi i ph vi nhng nh hng c tnh hy hoi t bn ngoi. VII. Qun l cc khu bo tn Mt khi c thnh lp mt cch hp php th khu bo tn phi c qun l mt cch c hiu qu nhm duy tr a dng sinh hc. Th gii c rt nhiu nhng vn quc gia giy c thit lp bi nhng qui nh ca chnh ph nhng li khng c qun l mt cch c hiu qu trn thc t. Ti cc vn Quc gia ny, cc loi b tht thot dn c lc vi tc ln trong khi cht lng ni c tr cng b xung cp. mt s nc, con ngi khng ngn ngi trin khai sn xut nng nghip, cht ph hay khai khong mt s khu bo tn v mi ngi u c quyn s hu t ai ca nh nc v bt c ai cng c th ly nhng g h mun v chng ai mun can thip vo chuyn ny. im mu cht ca cc vn Quc gia ny l phi tng cng qun l nhm ngn chn s xung cp. Mt thc t na l vic qun l tt nht i khi li khng cn phi c hot

ng g v cc hot ng qun l c lc khng hiu qu hoc thm ch c hi. V d nh vic qun l tch cc tng thm s giu c ca cc loi sn bn th thao nh hu chng hn thng phi tin hnh tiu dit cc loi sn mi hng u nh ch si v s t. Vic loi b cc loi sn mi c th dn n s bng n cc qun th th sn bn (v v tnh c c cc loi gm nhm). Kt qu l c qu nhiu loi n c, suy gim cht lng mi trng ni c tr v s tht thot cc qun th ng vt v thc vt. Vic cc nh qun l vn qu st sng trong vic dn dp, thu gom cy ci b v pht quang b bi ci tin b mt cnh quan ca vn c th v tnh lm mt nhng ni lm t, ngun thc n ca c HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17
35

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc mt tp hp sinh vt n g mc,... v ni c tr v ma ng quan trng ca mt s loi nht nh. 1. Cc mi e da vn quc gia Vic x l cc mi e da vi cc vn quc gia cng v cng quan trng.Nm 1990, trung tm Quan trc bo tn th gii v UNESCO tin hnh kho st 89 v tr c coi l di sn th gii cho thy: i vi cc nc cng nghip pht trin, nhng mi e da bn trong cng nh bn ngoi vn quc gia c lin quan n hot ng kinh t nh: khai khong, cht g, nng nghip v cc d n thy li. Chu c, New Zealand v cc o Thi bnh dng, cc mi e da nghim trng i vi vn quc gia l s xm nhp ca cc loi ngoi lai. Nam m v Chu phi, nhng mi e da ln i vi vn quc gia l khai thc bt hp php cc loi hoang di, nn chy rng, chn th v canh tc nng nghip. Vic nh gi mi e da vi vn quc gia khng c ngha l c loi tr cc mi e da ny m l gim thiu tc ng ca chng. 2. Qun l ni c tr Mt khu bo tn nhiu khi cn c bo v mt cch nghim ngt m

bo gi gn cc ni c tr nguyn thy. Nhiu loi ch xut hin mt ni c tr hoc vo mt giai on din th nht nh. Cc hnh thc nhiu ng t nhin nh: ha hon, cy hay do cc hot ng ca con ngi c th tc ng n s tn ti ca cc loi qu him. Trong cc vn quc gia nh, c th khng c y cc giai on ca qu trnh din th v nhiu loi c th b mt i do chnh l do ny. V d, ti mt khu bo tn bit lp c cc loi cy gi l ch yu th nhng loi cy c trng cho cc giai on din th sm nh c v cy bi c th khng c y. Cc nh qun l vn quc gia phi ch ng qun l nhng a im nhm m bo cho cc giai on din th u xy ra ti y. V d: gy chy cc b c kim sot ti khu vc ng c, cy bi v nhng cnh rng khi ng li qu trnh din th. Trong trng hp khc, mt vi khu vc trong khu bo tn cn HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17
36

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc c qun l nhm gim thiu cc nhiu ng ca con ngi to iu kin thun li cho cc loi cy gi pht trin. Qun l ngun li thy sn ti cc vng t ngp nc l mt vn cc k

quan trng. Cc khu bo tn t ngp nc c th l i tng cnh tranh v ngun nc vi cc d n ti tiu, cng trnh chng l, cc p thy in. Cc nh qun l khu bo tn nn tht nhy bn v chnh tr v phi c mi quan h hiu qu vi cng chng m bo rng cc vng t ngp nc di s gim st ca h s tip tc cung cp ngun nc sch cho ngi dn. Khi qun l cc vn cn c gng bo tn v duy tr cc ngun vt cht quan

trng m cc loi phi ph thuc vo. Nu khng th gi cc ngun ny nguyn vn th phi c gng xy dng li chng. Trong mi trng hp, cn phi to c s cn bng gia vic hnh thnh cc khu bo tn thin nhin cch bit khi nhng tc ng ca con ngi vi vic to ra nhng khu vn bn thin nhin trong ng thc vt ph thuc vo con ngi. 3. Con ngi v vic qun l vn quc gia Trong bt k mt k hoch qun l khu bo tn no, vic s dng khu bo tn ca ngi dn a phng v du khch cn phi l ni dung trng tm, k c quc gia pht trin ln quc gia ang pht trin. Trng hp l tng nht l ngi dn a phng tham gia vo quy hoch v qun l khu bo tn, c o to vo tuyn vo lm trong Ban qun l v c hng li t vic bo tn a dng sinh hc cng nh hot ng bo v trong khu bo tn. Cch tip cn ny gip gim chi ph cho vic thi hnh lut, lm tng cc ngun thu t cc kha cnh khc ca qun l ng vt hoang d, nh va p ng c yu cu ca cng tc bo tn va p ng nhu cu trc mt ca cng ng dn c. Ngoi ra, cch tip cn ny cn c u im l duy tr quyn s hu truyn thng v tinh thn trch nhim ca ngi dn a phng i vi ngun ti nguyn. T chc vn ha, khoa hc v gio dc Lin hip quc khi sng cch tip cn nh th vi con ngi v sinh quyn. Chng trnh ny thnh lp mt s khu bo tn sinh quyn gm : Khu trung tm trong cc qun x sinh vt v h sinh thi c bo v

nghim ngt.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

37

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc Vng m xung quanh khu trung tm trong cc hot ng truyn thng

ca ngi dn nh: thu hi dc liu, kim g - ci nh v nhng hot ng nghin cu khng c tnh hy hoi cng c tin hnh trong vng ny. Vng chuyn tip xung quanh vng m trong mt s hot ng pht

trin c tnh bn vng nh: canh tc vi quy m nh, mt s hot ng khai thc ti nguyn thin nhin nh khai thc g c la chn v cc th nghim khoa hc c php tin hnh. 4. Bo tn bn ngoi cc khu bo tn Nh Western (1989) nu: Nu chng ta khng th bo v thin nhin bn

ngoi cc khu bo tn th thin nhin cng chng tn ti bao nhiu bn trong cc khu . Bo tn bn ngoi cc khu bo tn cng l thnh t mang tnh quyt nh trong chin lc bo tn a dng sinh hc. 90% t ai trn tri t nm ngoi cc khu bo tn v a phn cha b con

ngi s dng trit v vn l ni sinh sng nguyn thy ca sinh gii. Nu cc khu vc nm xung quanh vn b suy thoi th a dng sinh hc bn trong vn cng s b suy gim trong s mt loi s din ra nghim trng nht l trong cc vn c din tch nh. S suy gim ny xy ra v nhiu loi cn phi di chuyn ra khi ranh gii cc khu vn kim thc n v cc vt cht cn thit khc m trong vn khng c nhng khng thc hin c. ng thi, s lng c th ca mt loi trong phm vi ranh gii vn c th thp hn kch thc ti thiu c th sng c ca qun th . Nhiu loi qu him vn xut hin bn ngoi khu bo tn. Cc chin lc

bo tn trong ch t t c gio dc v khuyn khch bo v cc loi qu him r rng mang tnh then cht i vi s tn ti lu di ca cc loi. Mt s loi bn a thng c th tip tc sng trong cc khu vc khng c bo v nhng c qun l v mt s mc ch khc khng c nguy hi n h sinh thi nh nhng vng t ca chnh ph, khu qun s Ngoi ra cn c nhng khu vc khc tuy khng c php lut bo v song vn duy tr c tnh a dng sinh hc v mt dn c thp, mc s dng ti nguyn khng cao nh khu

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

38

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc vc bin gii, khu phi qun s v vng ni cao Cng ngy cc khu vc s dng a mc ch ny cng c quan tm n mc ch bo v cc loi. S lng cc loi n c ln hin cn tn ti trong cc vn quc gia ng Phi v c tnh s lng cn li trong iu kin khu vc nm ngoi vn quc gia khng cn ng vt hoang d c th hin bng sau:

Vn Quc gia

Din tch (x 1.000 ha)

S lng loi trong vn Hin ti Nu khu vc ngoi vn khng cn ng vt hoang d 30 22 20 18 17 11

Serengeti, Tanzania Mara, Kenya Meru, Kenya Amboseli, Kenya Samburu, Kenya Nairobi, Kenia

1.450 181 102 39 30 11

31 29 26 24 25 21

Ngun ti liu: Western and Ssemakula, 1981

5. Qun l h sinh thi Nhiu nh qun l t ai trn th gii m rng mc tiu ca h trong tnh n mc tiu lnh mnh ca h sinh thi. Nhng ni dung quan trng trong qun l h sinh thi bao gm: Tm kim mi lin h gia mi mc v mi quy m trong mt h sinh thi, v d: t mt c th n l n loi n qun x, n h sinh thi. Qun l quy m thch hp ch khng nht thit phi theo cc ranh gii chnh tr nhn to v theo cc u tin hnh chnh do chnh quyn t ra. Mc ch ca qun l vng l cn phi m bo kh nng tn ti ca qun th tt c cc loi, i din ca tt c cc qun x sinh vt v cc giai on din th, v m bo chc nng ca h sinh thi lnh mnh.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

39

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc Quan trc cc thnh phn c bn ca h sinh thi (s lng c th ca nhng loi quan trng, lp ph thc vt, cht lng nc), thu thp cc s liu cn thit ri sau s dng cc kt qu iu chnh cc bin php qun l sao cho thch hp. Thay i nhng chnh sch v phng thc qun l t cng nhc thng dn n cch tip cn khng ng b. Thay vo cn khuyn khch s hp tc v phi kt hp gia mi cp a phng, vng, quc gia v quc t cng nh gia cc c quan nh nc v cc t chc t nhn. Tha nhn rng con ngi l mt b phn ca h sinh thi v cc gi tr ca con ngi c nh hng n cc mc ch qun l.

KT LUN
Ti nguyn sinh vt mc d l ngun ti nguyn c th ti to c nhng hin nay vn ang trong tnh trng b suy gim nghim trng do cc tc ng ca con ngi. Bo tn a dng sinh hc khng ch l trch nhim ca mt c nhn, mt a phng, mt quc gia m l trch nhim ca ton th gii. Vic t chc v qun l cng tc bo tn a dng sinh hc lun cn c s hp tc ca cng ng dn c chnh ph v cc t chc quc t ng thi cn c hng dn bi h thng lut php v cc tha thun quc t. Bo tn a dng sinh hc d bng phng thc no cng cn m bo cc nguyn l chung v tin n dung ha 3 mc ch: pht trin kinh t, bo tn a dng sinh hc v pht trin cng ng.

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

40

Tiu lun mn Bo tn a dng sinh hc

TI LIU THAM KHO

1. L Trng Cc, a dng sinh hc v bo tn thin nhin, NXB HQG HN, 2002, 148 219. 2. L nh Kh - Nguyn Hong Ngha Nguyn Xun Liu, Cm nang ngnh lm nghip, B Nng nghip v pht trin nng thn, 2006. 3. Nguyn Hong Ngha, Bo tn a dng sinh hc, NXB Nng nghip H Ni, 1999, 124 143. 4. Nguyn Ngha Thn, a dng sinh hc v ti nguyn sinh vt, NXB HQG HN, 2005, 138 199. 5. Bo co hin trng mi trng quc gia 2005, chuyn a dng sinh hc, chng IV. 6. Bo co chuyn Tng quan cc lut lin quan n a dng sinh hc cc nc, B ti nguyn v mi trng. 7. Bo co ngnh Lm nghip 2005. 8. Cng c v a dng sinh hc. 9. Tm tt chnh sch D n PARC, Xy dng h thng khu bo tn thin nhin Vit Nam - Nhng yu cu i mi chnh sch v th ch. 10. Richard B.Primack, V Qu Phm Bnh Quyn Hong Vn Thng bin dch, C s sinh hc bo tn, NXB Khoa hc v k thut, 1999. 11. E.O. Wilson, Biodiversity, Harvard University, Editor; National Academy of Sciences/Smithsonian Institution 12. http://www.bioversityinternational.org/ 13. www.vietnamforestry.org.vn 13. www.nea.gov.vn/

HV: Nguyn Th Thanh Tm Lp Sinh thi K17

41