http://www.sachhiem.

us

Thp Gi v Li Gm
Linh Mc: Trn Tam Tnh

http://www.sachhiem.us

MC LC
LI GII THIU DN NHP CHNG I: HNG LIU V CC LINH HN 1. HNG LIU V I BC 2 NHNG VIC CHA LM QUA BN TAY NGI PHP 3 THP GI BIN THNH I BC 4 V CI BY TAI HI BIT BAO! 5 CUC THNH CHIN 6 CUC XUT HNH 7 NI HM DA CA HA BNH 8 CN VATICAN TH TH NO? 9 GIO HI SAU HIP NH PARI 10 GIO HI V VN THAM NHNG 11 GIO HI TRONG VNG GII PHNG CHNG II: BINH THNH GI, NN NHN CA O QUN THNH GI 1 THP GI I CHUNG VI NGI SAO, HAY CHNG LI NGI SAO? 2 H CH MINH V L HU T 3 THP GI BIN THNH I BC 4 V CI BY TAI HI BIT BAO! 5 CUC THNH CHIN 6 CUC XUT HNH 7 NGI CNG GIO, TRNG TM CA CUC DI C CHNG III: GIO HI TRONG CN BO BNG 1 GIO HI CHIN THNG 2 HOA SEN M MU 3 AI L NGI CHU TRCH NHIM. 4 CC TNG T MA MAY QUAY CUNG 5 I DIN VI CHIN TRANH CA M 6 GIO HI I DIN VI VN HA BNH 7 NI HM DA CA HA BNH 8 CN VATICAN TH TH NO? 9 GIO HI SAU HIP NH PARI 10 GIO HI V VN THAM NHNG 11 GIO HI TRONG VNG GII PHNG CHNG IV: GIO HI TRONG KHNG CHIN 1 NGI CNG GIO YU NC V NHNG NGI CCH MNG 2 NHNG NGI CNG GIO KHNG CHIN NAM B 3 CNG GIO KHNG CHIN BC B 4 C H CH MINH I VI GIO HI 5 NHNG CUC NG CI CCH RUNG T 6 TI SN CA GIO HI 7 CC C THA SAI 8 S P TR CA GIO HI TRC BN TAY A RA 9 NGI CNG GIO V CC CUC KHNG CHIN TH HAI 10 THNH L V RC KIU 11 VIC CP NHT HA

http://www.sachhiem.us

Li ni u GIA th k XIX, nh Nguyn phong kin buc lng phi kin quyt i ph vi mt b phn dn chng theo o Thin Cha. Do phng phc truyn o cng rn, do s gn b khng kht gia nhng ngi truyn o v thc dn Php xm lc, li nhng trang s cay ng cho gio hi Thin Cha v cho c dn tc. Ta thnh Vatican quyt nh phong Thnh cho 117 v Chn phc T o ti Vit Nam t nm 1745 n 1862. Quyt nh ny c tip nhn vi nhiu phn ng khc nhau trong gio hi. y l vn t nh v phc tp c lin quan n khi on kt dn tc c chm cht vun bn trong c qu trnh lch s u tranh cch mng. Xut bn tp Thp gi v li gm Nh xut bn Tr ch mong cung cp cho bn c mt s d kin, mt s t liu lch s do linh mc Trn Tam Tnh, Vin s vin hn lm Hong Gia Canada, Gio s i hc Laval tnh Qubec (Canada), mt ngi ht lng trung thnh vi gio hi Cng gio Vit Nam vit. T c s thc tin chng ta c iu kin nhn thc r vn . Thp gi v li gm phn nh nhng vn ca gio hi Cng gio t th k 18 n nay, ni r thi ca vua cha Vit Nam trong vic cm o v git o, truyn thng sng phc m trong lng dn tc ca ngi Vit Nam Cng gio phn nh c ci nh sng v bng ti ca gio hi trong cc th k qua. Chng ti tin rng tp sch ny s p ng phn no yu cu ca thanh nin lng cng nh gio cng nhau xy dng khi on kt dn tc. NH XUT BN TR

http://www.sachhiem.us

DN NHP NGY 30 thng 4 nm 1975 lc gn tra, ting sng im, ln u tin t ba mi nm nay, trn ton ci t nc Vit Nam. T bn pha, lc lng Cch mng tin v hng trung tm Si Gn trc nhng cp mt kinh hong ca ngi ny, hay gia nhng trng pho tay hoan h ca nhng ngi khc. Chung ca mt s cha trang trng ngn vang, ha ting vi nhng li reo vui ca mt b phn dn chng. Nhng chung cc nh th th im lng. T bn thng nay, phn ng ngi cng gio min Nam sng trong lo u s hi. Bc tin nh v bo ca qun i Cch mng cng tng thm nhng li n on v mt cuc tm mu, li n on c nui dng ngy ny qua ngy khc bi cc lun iu tuyn truyn rm beng, quc ni cng ging nh nc ngoi. Ngy 7 thng ging nm 1975, Mt trn Gii phng gii phng tnh Phc Long. Hng thng tn Fides ca Vatican a tin v v nh sau: Trong cuc tn cng Phc Long, mt s ng dn chng, tm ch np trong Nh th x. Nhng nh th x tr thnh mc tiu ch yu ca cc trng pho Cng sn n n vo v nhiu ngi cht, k c 4 linh mc l cc Cha Cnh, Ton, Lm, Nh. Cha i b Cng sn bt. Cch a tin thi s kiu ngm hiu rng lc lng cng sn lo nh ph tn gio hn l gii phng t nc. Bo LObservatore Romano v i ting ni Vatican loan tin rng c nhiu linh mc b git v c c nhng Gim mc, nh c Cha Nguyn Huy Mai, gim mc Bun M Thut v c Cha Nguyn Vn Ha gim mc ch nh a phn Nha Trang, c l b bt hoc b cng sn git cht. V nhn mnh nguy c cng sn, gio s Alesandrini, pht ngn nhn ca Ta thnh, vit trong t LObservatore Della Domenica rng ch H Ni l xu xa nht th gii. c Phaol VI, trong cuc tip kin ngy 26 thng 3 nm 1975, ni n cn hp hi ko di khng th t xit, trong nc mt v mu ca nhn dn Vit Nam, v ngy 2 thng 4 ngi cu xin cho dn cng gio nc ny c lng can m ca cc tng u tin, lm chng cho c tin ca h v cho lng bc i ca h trong nhng iu kin kh khn. Nhng kiu nhn theo con mt tn th , cng nh cc mu ca Washington u chng th no cu c ch Si Gn. Trc cnh tan r ca qun i Thiu, lc lng Cch mng gii phng mt cch nhanh chng v t tn tht, cc vng cao nguyn, cc tnh vng ven bin, ng bng song Cu Long, v sau cng, qua 55 ngy chin dch gii phng Si Gn th ngy. Chin thng ca Mt trn Gii phng v cng cuc gii phng min Nam Vit Nam khi s thng tr ca M, phi chng nh du s chm dt t do tn gio i vi cch suy ngh ca phn ng ngi cng gio. on bit trc s tht bi hu nh chc chng ca qun i Nam Vit, nhng ngi lm giu nh chin tranh u b chy mang theo hng triu la chim c nh tham nhng v nhng phng th bt chnh. B li cun vo ln sng di tn , nhiu ngi cng gio ln nhng chic thuyn mng manh, hy vng khi ra khi th tu gp c tu ca M vt h v ch h ti cc nc c o, h bo v c c sachhiem.us

tin. Cn hong ht l hu qu ca nhng ting n cng sn s git ht ngi cng gio gc di c 1954 hoc trong cc vng gii phng, nhiu linh mc b tn st, cc n tu b hm hip, cc nh th b trit h. Song khc vi 1954, hng gio phm ln ny khng t chc cho di tn. Cc gim mc u nht quyt li, du c phi dn mnh chu cht v o nh h vn ngh. Gn ngy gii phng c Hu, Tng gim mc Nguyn Kim in vit cho Gim mc Mercier l bn thn rng, c Cha thy bn phn mnh l phi tip tc ti v, Gio hi c mt v Tin mng vn c loan bo, nu c v th m phi vo t, chu au kh bt b khng phi bng li ging m nhiu ngi rt thm kht. Phn ring mnh, c Tng gim mc Si Gn Nguyn Vn Bnh nhc nh gio dn rng khng bao gi Gio hi ng h vic di tn ngi cng gio ra nc ngoi. Tip n, c Cha khuyn cc linh mc v tu s ng b li cun vo hoang mang, nhng phi chng t s can m v tinh thn hy sinh cho ti c trng hp phi t v o: Chng ta phi sn sng trong mt tinh thn hon ton tin cy vo Cha. Chng ta hy nh li li Cha: K chn tt dng mng sng mnh v n chin (Yn 10, 11) v gng lnh ca Ngi: c Kit ban s sng ca Ngi cho chng ta, chng ta phi dng mng sng mnh v anh em (Yn 3,1). Khi c nhng dng trn, ngi ta c th hiu c bu khng kh s hi v lo u trong ng bo cng gio. Du c nhng li ku gi k trn, hn 100 Linh mc v 250 tu s nam n ngi Vit ra i. Trong bu khng kh nh th, nhng ngi cng gio tng gn b vi ngun hy vng ca nhn dn linh mc c, gio dn c h phi chin u vi hai ln kh khn. Mt ng h tm mi cch nhm thuyt phc ng bo v ng o ang b li ko hng ngn i di tn rng phi t b cuc chy trn in di, ng ct khng li thot , v hy tr v nh mnh ang . Trong cc xm ngho ca Si Gn, h thnh cng ngn chn c s b chy v cn ht hong, nh cc hot ng trn an hiu qu ca h. ng thi, h phi ln ting t co thi ca mt vi chc sc Gio hi ang liu mnh lin ly n mt c s t do cn thit cho s mng Ngn s ca mnh. Gia nhng bi cnh bt an ca Si Gn thng 4, h mun gip cho Gio hi i vo mt cuc i thay, khng phi theo h ngh tn mt, m l hu ch. Thi ca h trong qa kh chun b h lm cng tc ny: trong nhng thng cui thi ch Thiu, mc du c nhng cuc n p d man hn, h vn tip tc c gng nhiu hn trong cuc chin u chng s c mt ca M, chng c ti v ng h vic ha gii v c lp hon ton ca t nc. Lm nh th, h gp phn vo vic gii phng Si Gn khng c mu. Ti thnh ph t nay c gi bng tn c H Ch Minh, cng nh trn khp cc tnh min Nam Vit Nam c gii phng, thi ci m v ha gii ca Mt trn Gii phng u c tha nhn bi c nhng k th ch trit nht. Cuc tm mu khng h xy ra. Khng c n p; khng c xm phm quyn t do tn ngng. By gi ngi ta mi t hi: Gio hi min Nam c chp nhn cch phn tch tnh hnh nh th v thay i thi vi ch mi chng? Gio hi c th sang trang c khng? sachhiem.us

 c mt s cu tr li cho nhng thc mc . Su ngy sau khi Hu c gii phng, trong mt bc th ngy 1 thng 4 nm 1975 c Cha Nguyn Kim n, Tng gim mc Hu gi cho gio dn ca Ngi nh sau: Gia quang cnh vui mng hoan h ny, n lc chng ta phi sn sng cng tc vi ht thy mi ngi thin ch xy dng li qu hng tng chu au thng tang tc bit bao ri, v vic ny di s lnh o ca Mt trn Gii phng, hu em li cho ng bo s t do, s phn vinh v hnh phc. Hn bao gi ht, by gi l lc phi cng c s on kt dn tc, tnh yu thng nhau v phc v ng bo, gip v cu tr, chia s vi ng bo cm n v o mc. Ngy 9 thng 4, c Tng gim mc li cng b: Trn trn gian ny, chng c s sng con ngi, v i vi loi ngi th khng c g qi gi hn c lp v t do.. Sng trong c lp l mt iu c tht ti y, c Hu. Cn v t do, Mt trn Dn tc Gii phng min Nam Vit Nam long trng m bo vi ton th ng bo, s t do trong c s t do lng tm ca cc tn gio. Chnh v vy m ngi cng gio Vit Nam ho hc ng gp phn tch cc ca mnh. V cng nhau, cng ton dn, di s lnh o ca Mt trn Gii phng, chng ta s xy dng mt x hi y yu thng, mt x hi t do, dn ch, thnh vng; chng ta c an tm chu ton bn phn mnh i vi T quc v i vi Thin Cha. t hm sau ngy gii phng Si Gn, Tng Gm Mc thnh ph ny cng ku gi ton th ngi cng gio min Nam hy chu ton mi nhim v cng dn ca mnh mt cch nghim tc, di s lnh o ca chnh ph Cch mng lm thi. y l s vui mng ca ton th nhn dn ta v theo nim tin Kit gio, y cng l n hu ca Cha. Vi ton th ng bo, chng ta vui mng cho n ha bnh v c lp. Bn ngoi, ti Vatican cng nh cc min cng gio, ngi ta khng ni cng mt ging nh th. Ngy 11 thng 5, trong bo LObservatore della Domenica, gio s Alesandrini vit v chnh sch ha gii ca Mt trn gii phng nh sau: S ha gii chn thnh, ch thc v thnh khn l thi im duy nht c th c ha bnh; s ha gii tht khng t n n ngay t s im lm bi thm ca cc s vt, t s vng chin tranh hay l tnh th bt buc, nhng n phi c xy dng v xy dng li trong cc ci lng tng tan nt, b ch p. Ti sao c thi t pha t LObservatore della Domenica? Ti sao c nhng lp trng b ngoi xem ra mu thun nhau i vi mt nc Vit Nam c gii phng? Gio hi cng gio s ra th no trong mt nc Vit Nam c lp v thng nht? Mun hiu bi cnh hin nay ca Gio hi cng gio Vit Nam, cn c li lch s gio hi ny t ngy bt u truyn b Tin mng vo th k 16. Cn hiu bit tt c qu kh ca Gio hi, phi khm ph tt c nhng g n lin ly vi di sn thuc a. Phi ly tr v lng rt thanh thn m xem li s chuyn bin ca Gio hi, xuyn qua dng lch s ca t nc Vit Nam.

sachhiem.us

Tp sch ny, c vit ra do mt trong nhng ngi con trung thnh ca Gio hi Vit Nam khng c mt tham vng no khc ngoi vic trnh by s tht lch s. Linh Mc TRN TAM TNH Roma, ngy 19-5-1975.

sachhiem.us

Chng I HNG LIU V CC LINH HN 1 HNG LIU V I BC Nm 1492, Kristp Clng (Christophe Colomb) khm ph ra nhng vng t mi m ng ngh l n . Mt n th k trc , thng thuyn B o Nha cng chy dc theo b bin pha Ty Chu Phi. t nm sau nm 1597, Vaxc Gama ngi B o Nha pht hin ng con ng sang n . Ngy 4 thng 5-1493, qua sc ch Inter caetera (Gia nhng iu khc), Gio hong Alech-xng th 6 giao qun chinh phc cc vng t k trn m cc dn phng Ty cha tng bit, cho cc triu nh trc Ty Ban Nha va B o Nha. Ty Ban Nha c quyn i chim tt c t ai gp c mt trm dm k t qun o Axo (Axores), cn B o Nha, tt c cc nc nm mn ng ng ranh (qun o Axo nm mn gia ct i i ty dng). Tuy nhin, quyn li ca B o Nha c phn nh r rang trong sc ch Gio hong Rma (Pontifex) do c Nicla V ra ngy 8 thng Ging nm 1454. Theo quyn lc Cha ban v quyn ca Ta thnh c Gio hong ban cho triu nh Lisbng (B o Nha) ton quyn t do xm lng, chinh phc, chin u, nh gic v khut phc tt c cc qun Xaraanh Sarrasins tc ngi Rp), cc dn ngoi o v cc k th khc ca Gio hi, gp bt c ni no: c ton quyn chim c tt c cc vng quc, lnh a, vng hu, t o h v ti sn ca chng: ton quyn chim ot tt c ca ni v ca chm ca chng v bt tt c chng n lm n l vnh vin. Khi ban quyn cho ngi B o Nha c chim ot mi th li lc k trn, Gio hong ng thi mun m mang nc Cha sang cc min xa xi. V nh vua B o Nha yn tm hn, Gio hong ra lnh cm khng mt ai khc c php t chn ti cc vng t y nu khng c php nh vua, dnh cho nh vua c quyn bun bn v ra v tuyt thng tc khc cho bt k ai dm hnh ng ngc li. Nc Ty Ban Nha, sau khi c Gio hong chc lnh, tung ra mt on thuyn hng hu v o qun k binh hung tn, ln ng nh chim chu M, v ch sau mt thi gian ngn lp nn mt quc bao la. V pha mnh, ngi B o Nha cng thu c nhng kt qu lng danh ngay bc u. Ngy 17 thng 2 nm 1511, Anphng Danbuyket (Alphonse Albuquerque) chim thnh Goa, mt th thuc loi quan trng nht ca n , ni ting l ni bn li bun hng liu v nga Th Nh K hay ti, v thit lp thnh kinh ca tt c cc c s B o Nha ti min n dng. Nm sau ng chim Malcca, th trn ca tt c cc hi o vng Nam cc, th trng ln bun bn ma ty, hng liu v cc sn phm ngoi lai. Na th k sau, c nc B o Nha bay pht phi trn Ma cao, ngay bn hng Trung quc v Nht Bn. Thi y ngi ta tin rng c s ph tr t bit ca Cha che ch nhm Kit hu t hon trong cuc mo him chinh phc th gii. Chnh t Goa v Macao, nhng nh truyn gio u tin tm ti Vit Nam. Lc u ch l cc tuyn y ca thuyn bun, sachhiem.us

li dng thi gian bc hang, h ln b, tm cch a mt vi ngi ngho theo o, nh bn thng dch lm trung gian, chng hn hi h c mun vo trong long ngi B o Nha chng hoc sau ny l trong long ngi Ha Lan chng (1). (1) Trc khi chu php Ra ti, mt v truyn gio hi ng vin xem h c mun c ra ti theo c tin ca Gio hi cng gio khng. V khng bit r t ng tn gio, nn ngi thng dch dch l c mun vo trong lng ngi Ha Lan (1) Nhng ngi ng u c ra ti cch gin n, nhng lc no cng c cc Thy phng Ty ban tng t qu. Sau nhng kt qu s khi , nhiu linh mc dng Tn n v tr ng ti Vit Nam. Hi th k XVI v XVII, Vit Nam l mt nc, triu i nh L. Nh vua ang ng trn ngai, nhng khng c thc quyn cai tr. Mi quyn hnh nm trong tay cc cha, cha Trnh ngoi Bc, cha Nguyn trong Nam, c hai cai tr dn nhn danh nh vua. Vic cc cha tranh hng tranh b l c li cho hot ng ca cc nh truyn gio. C hai cha Trnh v Nguyn u cn v kh hin i, sng i bc v n pho do cc tu bun B o Nha ch ti. H cho cc nh truyn gio c php trng c cy thp gi ln trc cc hi cng, bi v, theo ngi Kit gio, thp gi t xa l mt th c ngi B o Nha cung knh, nn cng no thy c thp gi l h sn sang ch ti cc loi hng tt nht. Nhng do tnh hnh s vic nh vy m vic truyn gio cng chu cnh thng trm theo nhp tu b lui ti. H i bc ti th cc tha sai c t do ging o v gio hu c t do hnh o; nhng nu v l do g m cc tu thuyn B o Nha khng cp bn ng hn, th nh cm quyn li da trc xut cc tha sai v cm dn theo o Ty dng. ng k trng hp ngoi l, cc tha sai hi thng ra sc lm cho gio hu sng theo kiu B o Nha. Ti n , gio dn buc phi b y phc x mnh m n mc nh ngi B o Nha; ti Trung Quc, nhng ai tr li o u phi ct ngn, bi tc di b coi l khng hp vi o mi; khp ni ti n cng nh ti Vit Nam, nhng ngi chu ra ti phi b tn ngoi o ca mnh nhn tn c o. Du cc tha sai t ra bnh dn v nhiu khi ng k l ngi uyn bc, o mi cng ch kim them c ngi theo t m dn chng ngho kh v ph n. Theo cc nh truyn gio ghi nhn trong cc tm th hoc cc bn bo co chnh thc, th s ngi chu php ra (ti) rt cao. Chng hn gio s Alexng Rt (Alexandre de Rhodes) c quyt rng nm 1612 mt mnh ng ra ti c 6,000 ngi lng theo o nm 1646, nhn dp linh mc Cabran (Cabral), dng Tn sang thm, c 24,000 ngi lng chu ra ti. Nm 1658 Cha Riva (Rivas) i thm tnh Qung Bnh, ra ti 700 ngi ln. Nm 1665, Cha Hanh-c (Hainques), mt mnh cng ra ti 4,440 ngi tn tng. ng trc s pht trin s tn nh th, Gio s Alexng Rt trnh v Rma nm 1650 mt bo co di v s tin trin ca vic truyn gio ti Vit Nam v xut mt phng n tch vic truyn gio ra khi quyn hnh B o Nha. V t trc ti thi im ny, cc nh truyn gio thuc bt k quc tch no, u phi i qua Linbn hc ting B o Nha v tuyn th phc quyn Vua B. Rma can thip ng lc. Lc lng B o Nha bt u suy gim. T u th k VXII, ngi Ha Lan, theo Tinh lnh, chng quan tm ti vic Gio hong pht v tuyt thng, ln ng mo sachhiem.us

him sang n dng v vng bin Trung quc chng my chc bt u vng quc vn an . Nm 1619 h ln o Java, lp thnh ph Batavia vt xa Goa v s giu c thnh vng. Ngy 12 thng Ging nm 1641, h chim Malcen, ph v th c quyn bun bn hng liu m Lixbn tng nm gi sut mt th k qua. Rma quay nhn sang nc Php. Nm 1659, hai gim mc Php c phi sang coi sc a phn truyn gio ti Vit Nam. l gim mc Pan-luy (Pallu) v Gim mc Lambe la Mt (Lamberi de la Motte). Nhng iu Rma cn dn h tht l khn ngoan v ng vi Tin mng: cc gim mc khi coi sc tn hu phi cn c vo 4 im nn tng sau: a. o to linh mc v gim mc ngi bn x; b. Tun lnh ca Rma; c. Khng nhng vo lnh vc chnh tr; d. Tn trng cc nn vn minh v phong tc a phng. Cc Ngi cn thn gi mnh, ng ra sc bo cc dn tc y t b nghi l, tp tc, phong cch ca h, min l iu khng ngang nhin ngc vi o thnh v phong ha tt. Bi v c g v l hn l vic a nc Php, Ty Ban Nha hay nc , hay mt phn t no ca chu u vo nh ngi dn Trung quc? khng phi l ci cc Ngi phi em vo, hy em c tin vo, m c tin th khng ph nhn cng khng gy tn thng n cc nghi l v phong tc c bo tn. Cng lc, Rma ch th cho gim mc truyn gio ch lo vic cc linh hn thi v hy qun i nhng li ch ring t ca chnh nc h. 2 NHNG VIC CHA LM QUA BN TAY NGI PHP Tic thay nhng li khuyn nh y tinh thn Tin mng v trong sang nh th b b l qu sm. Gim mc Pan-luy nhanh nhn quan h vi Cng ty n m nc Php mi thit lp, nhm cnh tranh vi Cng ty ng n ca Ha Lan. ng tr thnh nh c vn v bo co vin ca n. Trong bn bo co gi ngy 14 thng 3 nm 1667 cho ban gim c Cng ty, ng xut vic s dng bin php qun s chng li i th: Ti chc rng sp ti y phi rnh ri vi bn h (ngi Ha Lan) nht l nu ta mun c nm qu Xrilanka, hoc inh hng ca Ambond (Amboise) hay u khu ca o Bana. ng khuyn khch Cng ty ca nh vua tin hnh thc hin phng n vinh quang a dn mi r tr li o thnh v qua m thnh ha vic thng mi ca mnh, va m mang Gio hi va lm giu cho nc Php. Nc Php cn m mt thng im ti Vit Nam, bi v c th da vo cc c tha sai: Ngi c th tin chc rng ti n Ngi s gp c nhiu ngi nhit tnh cho cng cuc pht trin v m mang ca cng ty cng bng con s cc gim mc, gio s v tu s, khng nhng ca nc Php m c cc khc ang hot ng cho s pht trin c tin. ng trc s ch ca Cng ty, ngy 2 thng Ging nm 1672, Gim mc Panluy vit th cho Cn-be (Colbert) Thanh tra Ti chnh ca Luy XIV rng: c Cha Lawmbe la Mt kho sp xp cc vic y, nn Ngi c nh vua ban php qua trung gian hai v gio s gi dng li bun, li v cho xy ct mt ngi nh vi hy vng l Cng ty s vit v vic y, a tin cho cc ng tng gim c v gi cho h cc bn lc trnh v kh nng bun bn ti . Ngi nn n ng Coonbe long o c. Cng vic ny ch c th em li li ch rt ln cho Cng ty. c Cha Pan-luy cn sachhiem.us

tnh c vic m mang thng mi ca Php sang ti bin thy Trung quc (th vit cho Coonbe ngy 26-3-1681). Khng nn xt on cch x s nh th ca cc gim mc u tin qua Vit Nam, bi v thi by gi Pari cng nh ti Lixbon, li ch cc linh hn u gn lin vi li lc thng mi vi Vin ng. V qua cch ht cng B o Nha v cnh tranh vi Ha Lan, nc Php mau mn cung cp vin tr cho Hi Tha Sai Pari (MEP). Khng k nhng ng gp ca Hi Thnh Th, ca Hi Gio s v mt s cc b o c. Nh Vua ha vi mi v gim mc mt khon bng mn i 1000 ng quan, sau ny nng ln ti 3000. Cng ty n (iu XIII ngy 15 thng 4 nm 1669) bo m tip nhn cc gim mc cng cc v tha sai, y t v on ty tng m khng i khong tin no cho vic ch hnh l em theo, vic n ung dc ng v sn sang cho h b ln ti mt hoc nhiu im Bc k, Nam k hay Trung ty h. Du mun du khng, Gio Hi Vit Nam, ngay t nhng bc s khai dnh lu vo cc chuyn trn th ny ri, m chng bao lu nh hng ti vic truyn gio. Bi v sp sa c nhng gim mc c c lm s thn Vua nc Php bn cnh cc Hong Chu . Ti nng lm tong c Kit ni h coi nh c i triu thin vinh hin, nht l ti triu nh Phanarai, vua nc Xim. Cng vic sp xp v l tn phi mt hn 3 thng mi xong cho cuc tip rc hai v gim mc nm 1673. V th tng nhn mnh cc gim mc theo ng nghi l triu nh, ci dp i chn khng v sp ly st t. Cc gim mc khng chu, bi v h khng c chp nhn, h c quyn min tr khi nhng g c th phng hi n danh d ca tn gio, ca nhn v mnh, cng nh vinh quang ca nc Php m hong lc mi dnh c nhng chin thng ly lng vang di n tn cng tri t. Ti Vit Nam, mc du c v tranh chp cng khai gia dng Tn B o Nha, tay chn ca Lixbon, v cc gio s ngi Php, du c s cnh tranh gia cc tha sai Pari v tu s cc hi dng khc, vic truyn gio thu t c nhng bc tin ng k. Tuy nhin s bnh trng ca Kit gio lc vp phi nhiu iu kh khn. Th nht, o Kit gio chng li vic th cng t tin vn l nn tng ca tn ngng dn gian. Ngi Vit Nam khng c cng mt quan nim v o nh cc dn tc thuc vn ha Do thi Kit gio. y khng c quc gio, cng chng c th tn gio vi nhng iu tin l minh bch r rng. Khng gio th khng phi l mt tn gio chnh danh. Trong hc thuyt ca Khng t c truyn t v gii thch bi mn sinh ca Ngi ti Trung quc cng nh ti Vit Nam, o hay ng l mt t d ngha: lc th chn l ti cao lc li c ngha l qui lut iu khin c v tr lc li biu l o l hng dn cuc sng con ngi ta. o khng ngoi con ngi, Khng t vit; k no t ra mt con ng bn ngoi con ngi, th khng th lm nn mt con ngi ch thc. Ngi lng thin ch lo bin i con ngi, ch c th thi. Ngi ta d hiu ti sao o Khng khng c kinh, khng c b tch, khng ku cu Thin Cha. Khi nim ng Tri rt mng lung. N khng ch quyn uy ti cao hay l mt v thn ch thn. Th nhng du chng ngi Vit Nam no i theo tn gio Khng t, thin h ai cng l ca c Khng, chng nhng ngi vn nho quen ngm ngh cc vn bn c in, hoc hc thuc long mong c lm quan, m c ngi nng dn cng Sng theo lun thng ca c Khng. C nhn dn u thm nhim nn nhn bn , trn sachhiem.us

c s s bao dung i vi tha nhn, lng trung tn, bit cch lun lun gi thi trung dung, s can m chu ton phn s v chnh t ng vi l nghi. Mi ngi dn Vit cng l pht t cng nh h th c Khng. y ngi phng ty b mt hng khi ng trc s phc tp ca tnh hnh o pht Vit Nam. o pht c a vo t pha n , v mt phn ln qua ng Trung quc, o pht mt ng c phn phng t, vi nhng cha chin, tng i, nghi l, s si, ng khc l kha cnh tinh thn (nh thin) thin vn hc v nit bn. Vi bn cht mm mng, o pht va khng bt dung va khng c tn. Trong bi cnh Vit Nam, n tha nhn gi tr ca cc h tn gio khc, lc u vn chng lin quan g ti n, nh vic tn th nh vua, th cng t tin, kinh cu siu cho vong linh. Vo th k XVII v XVII, Pht gio xt v mt chnh tr, khng cn mnh nh hi th k X v XIV, cc v s khng cn ng vai tr lnh tu nh h lm di cc triu i L v Trn. Tuy nhin, mi ngi Vit Nam c th t coi l pht t, cho du khng i Cha (hn na vic i cha, vic tham d nghi thc phng t khng bt buc). Ngi Vit Nam, va l pht t va theo o Khng nh th, vn c th chp nhn Lo gio, mt hc thuyt trit l i nghch vi Khng gio, nhng li cng b sung cho n. Cc thy php ca Lo gio, ch vn l ph thy, chim tinh, bi ton. C th ni rng o Lo mt i tnh cht ca n v tr nn mt dng m tn d oan trong dn gian. Nhng mc du c s pha trn tn gio, nghi l v tn ngng khc nhau nh th, ngi Vit Nam rt tn trng s th cng t tin, h coi nh l c tnh ring ca i sng tn gio. Vic th cng ny st nhp mt cch ti tnh nhun nhuyn vo c ba tn gio du nhp t ngoi. N lan rng thnh mt th o l khng ghi thnh sch, nhng rt ph bin khin ton dn chp nhn n mt cch t nhin. C s uyn thm ca o l ny nm trong h thng x hi v kinh t truyn thng, trong gia nh khng nhng l si dy tnh cm m cn l ht nhn ca i sng, l thnh ly to sc mnh cho mi c nhn, l si ch linh thin ni kt mi ngi th gii bn kia khng mt ai am tng. Ngi Vit Nam c th n nhn d dng o Ki-t nh h chp nhn 3 tn gio ngoi lai kia. Nhng ci kh khng th vt qua i vi nhiu ngi l s ln n vic th cng ng b. Hi u, cc linh mc dng Tn c cho php tn hu phc ly trc bn th t tin, nhng cc c tha sai Pari, cc tu s dng a-minh li chng i v cm on iu . Cui cng, nm 1715 c Clmen (Clment) XI k vic th cng l hon ton di tr v ngc vi Kit gio. T , c th hiu ti sai ngi Vit Nam t ra i nghch vi ci o bt lng dm t chi lng hiu tho i vi ng b v nh th cng mun xa b tt c nhng mi quan h ca mt dn tc vi mt qu kh ca mnh. Ngi Kit hu b coi l nhng k phn bi gia tc, ng thi l nhng k phn bi qu hng. Bi v Qu hng ngi Vit Nam cng t nn tng ni o hiu vn lm cho ton th cng dn nh cng mt gia tc. Chng ta khng nn qun rng theo tc truyn, dn tc Vit Nam thu s khai t mt bc trng n thnh mt trm con. Ci kh khn th hai thuc phng din x hi hc. Trong lch s nc ny, tuy lc ny lc khc c nh tuyn gio pht t ngi n hoc Trung quc, song cc s sachhiem.us

pht gio cng nh thy php o Lo xa nay vn ch l ngi Vit Nam thi. V th, dn chng vn cm gic rng hai tn gio pht xut ngay ti Vit Nam. i vi cng gio th tri li. Cho ti nm 1668, tt c cc linh mc u l ngi chu u. Sau thi im y, nh th co p lc ca Rma, cc v tha sai o to linh mc Vit Nam, nhng c coi h thuc loi cp di, tr t thi. Ngi Ty cho h l ngu dt qu v bt linh mc ngi vit phi sng theo kiu u Ty. Mc du Rma cho php cc min truyn gio c lm l bng ting bn x, ngi thanh nin Vit Nam c phi hc xong mn tin latinh mi c nhn chc linh muc. Ti chng vin ca Hi Tha sai, thit lp Thi Lan, trng duy nht dnh cho linh mc Vit Nam hc th k XVII, ting latinh l ngn ng bt buc phi tp ni mi tun 5 ngy. Mt nh truyn gio thi k li cc t ho v i sng ti chng vin rng: y ngi ta ni ting latinh nh ting m : mt vi thng sau khi n, ngi ta thy mt cu b chi tr nh vi bn cng tui v ni ting latinh tri chy t nhin nh ting m , nht l khi chng tc nhau. Gio s c o to kiu ha ra con ngi b bp mo. Ty ha na vi, ngi y xut hin gia ng bo mnh nh k lai cng. ng khc, dng s li mang mc cm t ti i vi bn hc ngi Ty. Thnh th t th k XVIII, c hai loi gio s: gio s hng b trn, gm cc linh mc tha sai v gio s hng b di, gm cc linh mc bn x. Tnh hnh thc t b ngi lng Vit Nam coi l du hiu vong thn ca ngi Kit hu khng th dung th trong thi bnh, m li nguy him khi hm i nc ngoi n e da x s. 2 NHNG VIN NH S sng ca Gio Hi v th b xo trn bi cc cuc bch hi l nhng hin tng khng n khp vi bn tnh ht sc bao dung ca ngi dn Vit xt v mt tn gio. Cha Marini cho ch l nhng cuc bch hi nh nhoi, nhng con rui quy ry, nhng con mui chc tc thi. Qu tht ng th, c nhng cuc bch hi, nguyn do l vua cha hi phi ch qu lu cc chuyn tu i bc, hoc do nhng li co buc rng Kit hu phm ti bt hiu v khng chu th cng ng b, hn na c s ng vc i vi mt th o do ngi nc ngoi iu khin, mang vo nhng tp tc ngoi lai v biu l mt thi bt dung khng th no hiu ni. S ng vc ny nht nh c phn c s thc t. Thi ca hai v gim mc u tin ti Vit Nam, Gim mc Pan-luy v gim mc Lmbe la Mt, cng nh cc mu toan sau ny ca mt s ln cc v tha sai, to c s cho mt ng quan tn Cng ghi li trong Cun Tm th (XI,97), m t ngi phng Ty nh nhng k rt lanh li hng hi, ch ngh ti chuyn mi ngy chinh phc thm nhng vng t mi. Tt nhin iu s lm cho nh vua (cha Nguyn) tin chc rng cc nh truyn gio phng Ty c mu ni lon cp ngi. l nguyn do cuc n p nm 1750. Trc c nhiu v n p khc, nh nm 1686, 1704, 1712, 1715 trong Nam, cn di quyn cha Trnh h bc li c cc cuc n p xy ra nhng nm 1721. 1723, 1737, 1745 v 1773. sachhiem.us

Trong mi cuc cm o, nh vua ra lnh trc xut cc tha sai nc ngoi v trng pht khi nng lc nh cc gio dn v lm lc hoc nh d b cc thy Ty li ko la bp. C mt cuc cm o m mu hn xy ra di thi Ty Sn. Vo na sau th k XVIII, ch thi nt ca cc vua cha pha Bc cng nh Nam gy cnh i km khin cc tn lp dn ngho ta thn. Cuc ni lon hnh thnh c th di s lnh o ca mt nng dn t Ty Sn tn Nguyn Hu, cng vi hai anh ng ln lt chnh quyn cc cha ri thng nht t nc thnh mt ci. Ti pha Bc, vua L Chiu Thng i cu vin ni ngi Trung Hoa, cn min Nam th mt ngi con dng cha Nguyn l Nguyn nh, li nh qun Thi Lan gip ginh li vng quyn. Nh p dng mt chin thut chp nhong, Nguyn Hu ch mt khng y mt tun p ta 20 vn qun Thanh. Thng ging nm 1789, sau khi nh bi 20.000 vin qun Thi Lan, Nh Ty sn tin hnh nhiu cuc ci cch x hi v chnh tr v h khng nng tay i vi cc c tha sai. Nht l t nm 1777, khi gim mc B a Lc (Pigneau de Bhaine) gim mc thnh Adran cai qun a phn ng Trong, ng vo hng ng ng cha b lt . Nguyn nh v mun ly lng ngi Ty hu gip mnh nh lui k th, nn cng khai t thin cm vi cc c tha sai m ai cng cho l bn thn ca cha. iu ny khin anh em Ty Sn ni gin v cm tc, chng nhng i vi cc tha sai nc ngoi, m c i vi tt c tn hu Kit, b coi nh hon ton lm tay sai cho ngoi bang v cho cha Nguyn. 4 GIM MC B A LC. Nguyn nh khng lnh, khng tu, quay nhn sang cc cng quc phng Ty. ng bt u lin h vi qun B o nha ti Macao, vi qun Ha Lan ti Batavia v vi qun Anh n ang sng lng tip tay gip . Gim mc B a Lc khng mt c hi ny va gip cha Nguyn v lm li cho nc Php ang trn cnh tranh quc t. Nguyn nh ph thc a con u mi 5 tui, vi c ngc n chnh thc nh ng i cu vin vi nc Php. Ti triu dinh Vcxy (Versailies), gim mc trnh by vi b tc Mng-m-ranh (Montmorin) mt bn tho lc, lm c m ngi chnh tr ln s quan chnh qui, u ly lm tm c. ng nu ra cc li ch trong vic nc Php can thip vo Vit Nam: Li ch th nht: Gi thit rng phng php chc n nht nhm nh bi qun Anh ti n l ph hoi hoc lm suy yu nghnh thng mi ca chng. Vo thi bnh, ngi Php s lm suy gim nhiu mc li m qun Anh c th thu c ni vic bun bn vi Trung Quc, nu mnh t chc bun bn m nh ph tn hn v dnh cho nhiu s d dng hn. Li ch th hai: Trong thi chin, s d dng cm vic bun bn i vi bt k nc th ch no. Bi v khi mnh tun tiu ngay u ca vnh, hoc chc hn na ngay u ca vnh. Cn h l li vo cng Qung ng th s chn c vic ra vo cng bt c tu ca ai mnh mun chn. sachhiem.us

Li ch th ba: Mnh s s gp c ti Nam K cc phng tin d dng v t tn km cho vic sa cha, sn li tu b, hoc ng them tu mi. Li ch th t: Mnh s gp c ti ?y tt c nhng g cn thit tip t cho hm i, hoc cung cp cho thuc a khc cc th nhu yu phn. Li ch th nm: Khi cn thit, c th chiu m ti ch phu phen, lnh b, lnh thy v.v... Li ch th su: Mnh c th d dng chn ng qun Anh khi chng n mun tnh chuyn bnh tng sang b bin phng ng. Cc mi li ch khc c th cn quang trng hn tuy cn xa xi... i phi c nhng cch nhn rng ln hn, c l lc ny Chnh ph cha d dng nh th?, thit tng c da vo nhng li im hin nhin trc mt v tm gc cha ni ti ci mi li v lu v di mi ngh ti c. Nhm thuyt phc k hn ngi Php, v gim mc nhn mnh trong tp Nht k v Nam k rng, bin php qun s l iu thc hin c d dng: Dn x ny hin lnh, rt k cng, kh dng cm. Nhng bt k kin g ca Ty cng lm h s. H tha nhn chng ti vt xa h v sc mnh v h rt s chng ta... Ti thy (ti n ) trong cuc chin va ri, qun lnh ngi n rt s qun ngi da trng v chng khng th chu ni khi thy lnh da trng tin gn. Phng chi ci cm gic khip s v s thm tn v s yu km ca h v s vt tri ca ta cng to ln hn bit bao, ni mt nc ln u tin b qun i phng Ty nh bi: Bn lnh ngy (Ty Sn) c c trang b sng trng, gm, lao, tm vng vt nhn v.v... nhng ch nm tn mi mi c mt tn cm sng; v li h khng thnh tho g trong vic bn sng v sng thng l rt d. H chng c luyn tp g v rt ri rc, khng tp trung. Sau ht, h ch c i bc trn chin thuyn, cn trn b chng bao gi h dng i bc. Nh th th d thy ngay rng, chng cn g lc lng ln lao mi nh chim c c nc ny, nhng v tr ca ngi Php trong lc ti s rt khc. Nh vua hp php (Nguyn nh) cng cn nhiu ngi ph theo. (...) Tm li, c qun Php ti Nam k s chn chn cho php thay i c cn cn nh hng ln lao ca nc Anh... cho ta nm c tt c cc mt bin vng Trung Hoa v cc qun o; c th lm ch tnh hnh c nghnh thng mi trong vng th ny ny. Nh Gim mc B a Lc, mt hip c c k kt ngy 28-11-1787 theo vua nc Php ha vin tr qun s cho Nguyn nh v ng ny p l li bng vic nhng li cho nc Php Cn o v ca Hi An (Qung Nam Nng). T lu, ngi phng Ty, Anh, Ha Lan, tng coi Cn o l mi a im thun li thit lp mt thng im v mt cn c qun s, v t hn o ny, c th kim sot vic tu b qua li t Xim sang Trung Quc.

sachhiem.us

Cc kh khn chnh tr ni b khng cho php nc Php gi lc lng qun s qua, nh ha trong hip hc Vcxy. Nhng B a Lc khng nn lng. Vi ti chnh ca Hi Truyn gio Pari, vi s ng h tin bn ca bn b v vi cc phng tin ca bn thn, gim mc mua tu, trang b kh gii v thu mt s s quan ngi Php. Nh vy ng tnh gip c Nguyn nh bp Ty Sn sau mt t nm chinh chin. c tin gim mc tr li, c s quan Php thp tng, anh em Ty Sn rt tc gin. Ngi ta c c li th l sau y ca mt nh vit s truyn gio: Cc quan Ty Sn cn t ra gay gt vi Kit gio t khi gim mc thnh Aran tr li, lm cho h ng vc ngi Kit gio v nht l cc v tha sai, c hai u ra sc h tr cho nh vua hp php (Nguyn nh m cc nh tha sai cng nhn l vua hp php, cn Ty Sn th b gn cho ti phn lon) c tr li ngai vng vua cha. S bch hi, vn cha h dt t 30 nm qua, ti pht d di hn nm 1798. Thc ra y chng ch c vn ng vc, m l mt iu chc chn. Vua Cnh Thnh nh Ty Sn c ln chn bt mt bc th Nguyn nh gi cho gim mc Labarlette, xin c cha t chc mt o qun gm ngi tn Kit gio ti ch, hu h tr cho lc lng qun Php ch huy nh t ngoi vo. Sau ht, Nguyn nh ln ngi nm 1802, ly tn Gia Long, lp nn nh Nguyn, Hu c chn lm kinh . Cc nh tha sai ang ch i c Gia Long ban cho c n. Nhng triu nh Hu vn tng l cc yu cu ca ci gim mc Php. Mt mt, Gia Long v vua k tip khng chp nhn cho ngi Vit lai i theo mt tn gio vn cm vic th cng t tin, song truyn b nhng chuyn d oan ngoi lai v do nhng ngi phng Ty cai qun. Theo s thng k nm 1800, th hi y con s ngi cng gio ln tn 320 ngn, vi 119 linh mc Vit Nam chu s cai qun ca 115 tha sai v 3 gim mc, trong 2 ngi Php v mt Ty Ban Nha. ng khc, cc vua nh Nguyn, mang sn ni u lo v ch ngha quc phng Ty, ang ngy cng de da nghim trng hn. Nc Anh cng c quyn thng tr trn n , bng cch thn tnh chu c v Tn Ty Lan v sp sa p t mun ca h trn Trung Quc sau trn chin thuc phin. Nc Php chim Angiri v ang i tm cn c trn b bin Trung Quc. D nhin cc ni lo u y khng phi l c chnh ng cho cc cuc bch hi thi Minh Mng (1833 v 1838). Theo cc sp ch nh vua, o ca bn Ha Lan l mt t o, mt o bt nhn, cm on vic th cng t tin, mt th o gieo hn lon vo phong tc v trt t ca nc nh. Nh vua ra lnh cm khng cho tha sai xm nhp c x t nhng ai ngoan c tip tc truyn b Kit gio. C th trnh c cc v mu ny, nu Kit gio n Vit Nam, bit t ra bao dung hn, ci m hn, bit bm r su hn v vn ha x s v khn kho hn. Trong cc cn bo tp ny, cc c Ty khng khn ngoan, i cu cu vi Php, vn l mt quc ang chc sn c hi tt hng xm chim Vit Nam, vn c l bo v s t do tn gio. sachhiem.us

Ngy 25 thng 2 nm 1843, thiu t Phavanh Lvc (Favan-Leveque) ch huy chin hm Hrn c th c tha sai Samedng (Chamaison) a tin rng, chnh quyn Vit Nam ang giam 5 tha sai Php ti nh ngc Hu, bn a chin hm ti i phi th h ra. Hai nm sau, t lnh hi qun Phocni aypola (Forniel-Dupla) tha lnh c Xxin (Ccile) n Turan (Tourane, tc Nng) i triu nh phi th gim mc Lphevr (Lefvre) ang b giam vi bn n t hnh. Nm 1847 thiu t ch huy tu Lapier (Lapierre) li can thip i th gim mc Lphevr, b bt li v b kt n t hnh ln th hai. Song trong khi cc cuc thng lng ni trn ang c ting hnh, th hai chin hm Php nh chm 5 tu chin Vit Nam. Theo thng tn Php, th tu Vit Nam tn cng chin hm Php trc, nhng iu kh m xy ra, bi v tu Vit Nam lc ch l nhng chic ghe c trang b bng sng nh thi. Vua Thiu Th tc gin, ra 4 sc ch cm o trong nhng thng sau . Cc tn hu Vit Nam li mt ln na lm nn nhn ca thi ngi Php, mnh danh l em n cho h quyn t do th cng! Tic thay, cc c Ty khng rt ra c bi hc t kinh nghim bi thng . Lc ny, trong hm i Php ri khp vng bin Trung Quc, qu v tha sai Php ngy cng tin chc rng h phc v li ch ca t nc h, v cng lm li cho o, khi h yu cu nc Php can thip qun s vo Vit Nam. Qu thc, lm sao nc Php c th b ri vic ny? Nm mi nm trc , trong nhng gi en ti ca Gio Hi Php, khi cc tu s Php b trc xut, gin tn, khi m cc hi Dng u b cm on ti Php, h hp c nhng k bnh vc cho cng lao ca h mt cch danh chnh ngn thun. Ch cn c bn bo co ca Poctalix (Portalia) ngy 6-11-1802 th r tm tnh ca nc Php, bi gio s, t ra th no vi cc c tha sai nh sau: Nhng s d dng m cc v tha sai c c thit lp cc thng trn ti nhng min t xa xi nht, m rng ca cho h khuch trng nghnh thng mi ca nc ta, m ra nhng tuyn giao lu mi v chun b khi ngun cho nhiu ti sn mi. H l nhng b tha sai mang ti mt cng tri t, ci tn vinh quang ca nc Php, pht trin nh hng ca Php v cho nc Php c c nhng quan h mi vi cc dn tc m by lu thin h cha h bit ti. Chnh cc v tha sai ny em li cho chng ta, mi ln h v thm gia nh, nhng hiu bit v ngh thut v khoa hc: Chnh cc v tha sai nng ln s lng cc phng tin sinh sng ca chng ta, bng cch thch ng ti nc mnh cc sn phm vn l hoa qu ca min t khc, thuc kh hu khc... Chnh cc nh tha sai Php, t nm 1660 gip cho nc Php bit c nhng mi li quan trng c th thu c, t cc quan h vi cc dn tc chu v nm 1669 to c s hu thit lp nn Cng tu n u tin ca Php. H xin c vua Xim chp thun cho tu b Php khi ng thu cp bn b neo v cng chnh cc v y thuyt phc nh vua cho mt ca khu v mt hn o gn Mcghi (Merguy) trong vnh Bnggan (Bangale) tu thuyn qua ma ng, hoc sa cha. V th, chnh sch nh nc ch coi thng cc t chc (tn gio) c kh nng ng gp hu hiu n th cho s phn vinh ca quc gia. Bi ca ngi c c ln do mt nhn vt r rng khng th b ng vc l b cha c hoc c lng o c g lm. N t ra cho thy r cc thc t lch s v nhng li lc v kinh t cng nh chnh tr, nh hot ng ca cc c tha sai. sachhiem.us

Nhng gia th k XIX, ngh bun bn b vt xa bi nhu cu bnh tng thuc a. Chu u k ngh ha cn c th trng tiu th v nguyn liu. Li dng v tn st mt vi v tha sai Php Vit Nam, cnh hu t sn cng gio, Php lm p lc chnh quyn nh cng ha khai thc cc iu vng v ca nh vua Vit Nam, hu nh chim nc ny. gen Vido (Eugene Veullot) vit: Quyn li con ngi m chu u kit phi bt buc cc dn mi r tn trng v vic quan tm bo v danh d ca chng ta, i chng ta phi tr th cho cc v xm phm n ng bo chng ta ti dt Annam. 5 THP GI V LI GM. Hai nhn vt quan trng trong vic c v vic Php xm lng Vit Nam l gim mc Pelranh (Pellerin) cai qun a phn Hu v linh mc Huc, cu tha sai truyn gio. Gim mc Pelranh khng nh trc mt triu nh Naplng III rng: Nu qun Php nh chim nc ny, th gio dn bn x s tip n h nh nhng k cu tinh. Linh mc Huc cng vit th cho vua rng: Chim ly Nam k l vic d dng nht trn gian, n s em li nhng kt qu v cng to ln. Nc Php hin c ti bin Trung Quc nhng lc lng d sc tin hnh cng vic . Dn bn x th hin lnh, sing nng, rt d n nhn c tin Kit gio v ang rn sit di ch tn bo gh tm. H s tip n chng ta nh nhng ngi gii phng, nhng v n nhn. Ch cn t lu thi l em h theo o c ht v lm cho h nhit tnh yu mn nc Php. Cha tng c lun iu tuyn truyn ti tnh tinh vi mc y! Bn t bn gp c ni nhng li khng nh lp i lp li , nhng cng c hu nh la nhn dn Php. m qun s hoan h lao vo nhng cuc vin chinh d dng nh th. Nm 1856, thiu t M. Mntinhi ch huy chin hm Lacaprixd (La Capricieuse) ti Nng, vi mc ch i vua T c nhng hi khu cho Php, cho ngi Php c hon ton t do bun bn trn khp c nc v t do ging o cng gio. Vin thuyn trng tip gim mc Pelranh cai qun a phn Hu ti chin hm ca ng. Gim mc ln tu cung cp cho ng cc tin tc tnh bo v nhn danh ton th cc tha sai tm hiu xem mc ch tht chin hm ti y lm g. T c khng mun nhng b, cn Mngtinhi li khng c s qun chim c nc, hoc trng pht k th theo li thnh cu ca cc tha sai. Chin hm Lacaprixd ri Vit Nam mang theo gim mc Pelranh, ngi c v ch cht vic Php xm chim Vit Nam. C ch ca Mngtinhi gy phn i khp ni t pha cc c tha sai. Cc ng ny goi v Php nhng bc th t thi tc gin. Gim mc Roto (Retoro) vit trong th ngy 24-6-1857: Cha bao gi gp phi mt tht vng ch nh th: Phn chng ti phi ni r thi, chng ti se c tm lng mnh li, khi trng thy c ta nh huy vng mnh m p trn trng sp nhanh nh th, ri nghe ln i lp li bn tai ngi Php chng ti nhng li ht sc kh chu, chng hn: Bn h ko ti m mnh c mi u, ri h b i sau khi lm hi chng mnh... Hu qu ca tt c vic l g? L em chng ti nm vo rng cp, sau khi chc tc n m hi chng ti. V chnh gim mc k trn li ku ln trong mt bc th khc: Chng ti huy vng bit bao khi mi nghe tin cuc hnh qun sp ti ni, i cho chng ti cch ny hay cch sachhiem.us

khc mt s bnh an v s t do hon ton, bo th cho danh d nc Php b xc phm qu lu nay ri... Tht vng bit chng no tht ch khi bit chc chn rng lnh Php chng chu lm g ht trn. V linh mc tha sai Tphan Vna (Thophane Vnard), ri y c phong thnh nh mt v tha sai lng danh nht ca Hi tha sai Pari v ca Vit Nam, vit cho thn ph hi thng 6 nm 1857 nh sau: Dn chng c nc, lng cng nh gio, u v tay v t lng hoan h, nhng ngh rng ng vua tn bo ca h sp b trt ph. Nhng tht qun i Php chng ta ch to ra nguyn chuyn l thi, rt cng h b dn chng ch diu, cn chng con th ch lnh s nhc, nhng ngi tha sai ngh hen, nhng a con ca nc Php, mt vng quc cao sang. Cc cuc vin chinh hn nht kiu chng xng ng cht no vi nc Php, vn mang mt qu tim qung i n th. Nu nc Php chu lm vic g trc th gii, th phi lm mt cch v i mi hp vi bn cht v i ca n. Qu ng, qua cuc hnh qun k trn, qun Php lm T c ni gin li nh. Mt sc ch cm o ngt hn, tn ngt hn, tn bo hn, c a ra n p, nhm mc ch ph hy ton b h tng c s ca ci tn gio cu kt qu cht ch nh th vi qun Php. Vua sai lm khi nh gi tnh hnh ngoi mt, khng ngh ti nguy c sp xung trn t nc mnh. Phn vua Neplng III, chu s p lc ca gim mc Pelranh tng ha rng tt c tn hu ngi Vit s hp tc ti ton din vi qun Php, vua cng nghi v gim mc v v tha sai khc gii thch cho hiu r tnh hnh lc lng qun s v cc im chin lc ca Vit Nam, nn y nhim cho ph c Rig Ginuiy (Rigault de Genhuilly) nh chim Vit Nam. ng ny nhn c li mi gim mc Rto cn dn nh sau: Nu Ngi c mun thc hin cng vic mt cch vng chc, bnh b, va em li vinh d cho nc Php, va lm li ch cho nc Php, hoc l t mt ng vua c o di quyn bo h ca nc Php ta chim gi hi cng v cc hn o vnh Turan ( Nng) mt cch vnh vin. Trn chin hm Nmdix (Nmsis), Rig Giohuit c gim mc Pelranh bn cnh, m bo vic giao lin vi cc tha sai v tn kit, vn c ch th cung cp cho c cc tin tnh bo v v tr cc i qun Vit Nam v cc v chuyn qun. c v gim mc m bo rng h trng thy hm i hng mnh ca Php v Ty Ban Nha ti (bi v qun Ty Ban Nha Manila phi mt trung t tham d cuc hnh qun trng pht vi Php) th tt c dn chng gio lng s ni lon chng nh vua v vic nh chim nc ny ch l vic lm v ba hm l c Rig Gihuiy bn trin khai i hnh 14 chin hm ngay trc vnh Turan. Nhng xy ra bt ng v chin lc gia gim mc v ph c. Do thiu kt hp cc tin tnh bo v chin thut, quan Php bc ph cn Turan ngy 31-8-1858 nhng ri do d khng mun v th Hu ang c bo v bi nhng tng lnh gii nht ca Vit Nam. B li Turan mt n v ng cht, Gihuiy xung nh chim Si Gn v cc tnh min ng Nam K, Si Gn tht th, nhng cuc khng chin c t chc tip tc xung quanh cc vng t b chim ng, to vng vy phong ta tip vin. Binh lnh Php c th cht i ti y, nu gim mc Lfevr khng kp thi vn ng gio dn tip vin. sachhiem.us

Nm 1860, cuc hnh qun Php-Anh nh Bc kinh bc buc qun Php phi tm hon cng vic chinh phc Vit Nam. Vua T c li dng thi hn t chc t v. Vua ni: Cn phi dit tn gc ci o tn c kia i, bi nu khng c bn tn , th l qun mang r phng Ty s khng c ai ph gip khng nhn c tip t g ht. Thiu tip vin th chng phi ri khi nc ta thi. Nhng, sau s tht bi Bc kinh, qun Php quay li mnh m thm v quyt tm dnh chim ton b nc Vit Nam. Trc ha lc qu mnh ca ch, nh vui phi k ha c ngy 5 thng 6 nm 1862, nhng cho nc Php 3 tnh, bi thng chin tranh 20 triu tin Php v ban b t do th cng cho ngi cng gio. Trong vic t chc cai tr cc vng t chim c bn qun Php chiu m ngi hp tc, nhng theo li c Rini (Rieunier), chng ch gp c tn kit hoc nhng tn v li. Bn ngn gio dn n quy qun xung quanh bn xm lc. Tht d on bit s tc gin phn n khng nhng ca triu nh Hu m c trong dn chng ngi lng ni ln cao chng no. Cc sc ch cm o cng b gia nm 1859 v 1861 l gay gt v nghim khc nht t trc ti nay. Sc ch 17-1-1860 truyn phi phn tn ngi cng gio ti sng xen gia cc lng ngi lng, mi tn phi c 5 ng bo lng kim sot. Tt c cc lng v ni th t ca cng gio phi trit h; ti sn ca ngi cng phi b tch thu v sau ht phi khc ch T O ln m cc tn . Sau ha c 1862, T c cng b n xa khp c nc. Nhn dp k nim ngy sinh ca vua, vua ra lnh tha cho tt c cc tn hu kit ang b t, cho nhng ngi b phn sp trc c tr v lng c, c nhn li ti sn ca h, nh ca, rung t, v cn c min thu v c sng yn thn. Ti Nam k, tr tn hu kit v nhng tn xu thi, nhn dn dn cc vng b chim ng u t chc khng chin chng Php, di s lnh o ca nhng nh ch s yu nc xut thn t qun chng. y l loi chin tranh du kch, c tin hnh va to bo va rt ti tnh. Trong cun s vin chinh Nam k, Panluy la Berier (Pallu de la Barriere) m t theo iu tai nghe mt thy nh sau: Thc t l u u cng c cc khng chin, n chia nh li ti ra, c th hu nh ni c rng mi ngi An Nam l mt khng chin. ng hn, phi k mi ngi nng dn ang b la l mt im du kch! V chin thut ny khin qun lnh Php chng cn bit u m m: Tht khng c mng kch no bun t hn, n iu hn, mt mi hn ci thm cnh qun lnh Php trn t cng nh ni mt bin. Mt tn ch mnh trng thy hoi, nhng mt tn khc li ngy trang du mt. C thy k th lun lun thot khi tm tay, khin c cm tng nh chng ta ch bn vo khng kh. Trc cuc ni dy khp ni nh th, qun Php bn t chc tin cng v chim ng ton b Nam k vo nm 1867. Song du thy qun ch thu c nhng chin thng cch chp nhong v quan trng nh th, du kch qun ngi Vit vn khng b cuc khng chin. V bi xc tin rng ngi cng gio ng la vn bn xm lc, h cng coi lun tn l k th ca mnh. Theo ng Nguyn nh Chiu, mt nh th Vit Nam yu nc, th dn chng b tim nhim phi ci o t nn k th xm chim nc nh m chng ai chng c li. V nh th ny cng lin tng n cc chin cng ca sachhiem.us

khng chin vn ch c trang b th s, vit trong bi th phng iu cc chin s Cn Giuc nh sau: Ha pho ch dng ngn uc rm, thiu ri mt chng vin. Dng cy dao lm kim, cng cht c u tn thiu y. y, nn ghi nhn ci tinh vi ca vn th Vit Nam, t chng vin tha sai song song vi thiu y thc dn. Thi gian ny, ti Si Gn b chim cc hi tha sai t chc xy dng trng hc, tu vin, nh thng theo kiu phng Ty. 6 GIM MC PUY-GI-NI. Sau khi chim xong ton b Nam k, qun Php vi vng i thm dng sng Mkong, mc ch l tm mt ng giao thng vi Trung Quc. H thy ngay, khng th ngc dng sng ny ln ti Trung Quc. H bn quyt nh cho tu i ngc dng sng Hng Bc k. Nm 1873, Ging uypui (Jean Dupuis), mt tay mo him Php, vn c phi ngc dng sng Hng bn v kh cho ngi Hoa, chng li lnh cm ca nh cm quyn Vit Nam. Thin h bit rng y nhn c tip vin hng mnh ca c uypor (Dupre) thng s Nam k, thuc a Php k t 1868. Trong mt th gi gim mc Xhi (Sohier) a phn Hu ngy 6.10.1873, y th l: Hn y l vn t c s cho nh hng Php dc b sng Hng v chun b cho mt cuc b c Bc k lun. Qu l mt thch thc i vi chnh quyn Vit Nam. Theo tin tnh bo nhn c t cc tha sai ti Bc k, qun Php nm c tnh hnh chnh tr ca min Bc Vit Nam, L Bo Phng, tng b mt quan h nhiu vi qun Php, t chc mt cuc bo lon gy bt n cho x s. ng khc, cc ton qun C Trng, C Vng, C en ngi Hoa cp ph khuy nhiu nhiu vng ti t Bc. Nhng bn ny trc kia trong qun i ca Tai Pinh, nhng ri b qun chnh qui Trung quc sn ui. Nm vng tnh hnh nh cc c tha sai, qun Php tm cch nhy vo. C y ri: uypui b cc nh cm quyn H ni bt gi. uypr phi Phrngxt Gacne (Francis Garnier) dn mt hm i tin ra. Ti H ni, Phrngxt Gc-ni n phng ra lnh th Ging uypuy, phi m sng Hng cho t do giao thng v bi b quan thu y. ng trc khc t ca nh cm quyn Vit Nam, Gacni nh chim H ni ngy 19.11.1873. ng bt lin lc ngay vi gim mc Puygini: Tha c cha, khng ai am tng Bc k bng c cha v c cha li c lng yu mn nc Php. c cha c vui lng gip ti cng c nhng g chng ta chim c bng cch ch cho ti nhng ngi bn x c kh nng cai tr di quyn ti khng? D nhin s hp tc ca gim mc H ni l iu n chc t trc ri. Khi ngn c Php xut hin Bc k, gim mc mng vui sung sng, Ngi ra sc gip qun lnh chng ta tt c nhng vic g c th thch hp vi v tr mt gim mc tha sai ti Bc k s gia ghi r nh th trong cun s v cuc i gim mc. Gim mc an chc binh lnh rng ng c th nhp ng di ngn c ca k chin thng, bi v ngn c ny l c nc Php. Nh ngi cng gio, Phrngxt Gcni chim c Nam nh, Hi Dng v nhng vng khc thuc ng bng sng Hng mt cch nhanh chng. Nhng, mc du c gim mc bo l phi cnh gic, Gcni b git ngy 21.12.1873 trong mt cuc phc kch ti Cu Giy. m tang ca y c c hnh trng th bi gim mc Puygini vi hai gim mc Php khc. sachhiem.us

Chin thng v ci cht ca Phrngxt Gcni gy ra sau nhng cuc bt o d di. Theo ti liu ca chnh quyn Nam k, mi ln qun i Vit Nam b tht bi, th dn chng ngi lng li thm cm th dn cng gio: Nhiu cuc tn st t lng theo sau v Nam nh b qun Php nh chim ngy 9.12.1873. Ti cc tnh Nam nh, Ninh Bnh, H Ni nhng cnh tr nn rt tn bo, khi ngi ta ngh rng sau ci cht ca Gcni qun Php c th ri b Bc k. Chng cn nhn mnh lin h nhn qu y, ti liu trn k thm rng: Cn bt o xy ra sau s rt lui ca chng ti khi Bc k khng honh hnh trong cc a phn thuc Dng a-Minh Ty Ban Nha cai qun. Cc tha sai ca h vn c t do tng i v c i x khoan hng. Gim mc (Clomer) c vua T c cp cho t xy nh th v nhiu hun chng vng bc tng thng h, v ng gp tt cho vic gi gn tri an trong cc tnh mn ng sng Ci (tc sng Hng) . Trong mt ti liu song song - truyn n do cc ch s Ngh Tnh tung ra nm 1871 - ngi ta c thy nhng li t co tha sai nh sau: T bn ngoi, t bn trong, bn chng (ngi Ty) gm dn t nc ta nh tm n du: nh th mc ln, dn chng theo o, r rng l nguy c trc mt , t nc ta ang b xi mn dn, ngay di bn chn. Cho ti ngy cht, 25.4.1892, gim mc Puygini chng b qua ba no m khng hot ng cng c thm v tr nc Php ti x s con nui ny ca ng. Ngi ta ang gi c hng chc ip vn v bn tin tnh bo mang ch k ca ng trong vn kh ca B thuc a. V mt phn nh cc bn tin m qun Php c th dp tan cuc khng chin v trang ca Ngi Vit Nam. Cuc khng c hnh mnh nht xy ra ti Ba nh, Thanh Ha, di s ch huy ca inh Cng Trng. B ngoi, l mt loi lng c bin thnh cn c, c ly tre bo v, c thnh, c ng hm v h thng giao thng ho c b tr rt thng minh. Tinh thn cc chin s lc rt cao. Nhm bnh nh c im ny, qun Php gi ti mt lc lng gm 2250 tn lnh, 25 i bc, 4 pho hm di quyn ch huy ca trung t Mtxanhgi (Metzinger). Cuc tn cng ngy 16-12-1886 b y li. Qun Php phi t chc bao vy tm hiu chin thut mi. May cho chng, v c mt s quan tr, i y Giphr (Joffre sau ny l thng ch Php trong chin tranh th gi th nht) ngh ti vic nh linh mc Trn Lc, qun x Pht Dim v l Ph vng, tip tr cho cuc bnh nh cc tnh Thanh Ha, Ngh An v H Tnh. ng linh mc ny nhn php lnh ca gim mc Puygini, ri i tip vin cho qun Php vi 5000 gio dn, Ba nh tht th. Tht au lng cho mt s gia ngi Vit Nam cng gio khi phi nhc li nhng nm thng y, thy qun i Php hnh qun bnh nh ch c ngh ngi trong cc lng gio: Sau mt cuc hnh qun mt r ri, qun lnh ca ta kit sc v thiu n, m tin vo mt lng ngi lng th thng ch c n n. Nhng nu gp c lng ngi cng gio th tr con chy ra ng ng v ku m ln: Cng gio, cng gio y! qun chng ta bit rng chng c g phi s , ri dn lng em chui, trng, g ra chiu i. S khc bit tht r rng v l iu ng ghi nh nh? . Nhng ging trn y chng phi do mt bn tay Cng sn ghi li, m l do mt tu s dng Tn say sa thch th v thi ca ngi c o kit lc ngh rng bn phn ca h l sachhiem.us

phi hp tc (vi Php) v mnh l ngi cng gio (F. Rouvier, Loin du Pays, Paris 1896, tr/ 103-104). C Phan Bi Chu, mt ch s yu nc, gi cho h nhng li tm huyt trong cun Vit Nam vong quc s, xut bn nm 1905 nh sau: C mt hng ngi m t tin l Vit Nam, nhng cng v con tr thnh tn kit. Ny, hy nghe ti ni. Chng ta u sinh ra trong cng mt x s, chng ta cng sng vi nhau di gm tri, cng n mt th cm go... Bi th, chng ta phi lin kt vi nhau hu bo v ging ni, hn l qu gi trc mt qun th. Sau ci cht ca cc ngi, c th cc ngi ln thin ng, nhng by gi y, cc ngi phi cu nguyn cho ha bnh; cuc sng ca cc ngi ti ngc t trn gian ny tht l khn kh, ti sao cc ngi li dng dng c? Qu thc, mc du l kit hu, cc ngi thy l ngi dn Vit Nam. Cc ngi ng i theo qun Php, ng gip chng n lm hi T quc chng ta. Nh vy, cc ngi s lp c cng c trung thnh vi Cha, mn ca ng Kit Cu Th, ng thi tht l ng bo Vit Nam. 7 GIO HI DI CH THUC A. T ngy xm chim Vit Nam cho ti nm 1945, qun Php hng phi ng u vi cc cuc ni dy lin tc, lc th rng ln, khi th gii hn hn. Khng nhng nhn dn Vit Nam v hnh din vi nn bn ha 4000 nm, khng th chu ci nhc b h, nhng cng v th ch cai tr thuc a giam hm h mi trong s ngho kh, dt nt v bt cng. Vi nhng ly ru, ly thuc phin, bn thc dn bt qun chng say sa qun c bn thn v nghin ngp n tr thnh n n nh sc vt. C c chng hn nhng bn bo co m ph ton quyn gi v cho B thuc a Php, s thy Bo co ngy 29-1-1908 vit: Vic bn ru trong cng mt thi k (thng 10-1907) vt con s 700 ngn lt, nhng gim mt 60 ngn lt so vi thng trc... Cn thuc phin tri li mc bn c gia tng lun. Thng 10, bn c gn 1.800 k thuc phin, ngha l gn gp i s lng bn cng k nm 1906. Bo co ngy 19-2-1908 ghi: Vic tiu th ru thng 11-1907 ln ti 744.798 lt, vt thng 10 c 40.957 lt, nhng thp hn thng 11 nm 1906, v nm y bn tt c 923.245 lt ru. Cn vic bn thuc phin vn gia tng mt cch rt ng phn khi. Vi v d ch r cng trnh vn minh Thin Cha Gio ngi Php thc hin ti Vit Nam ng mc o l cao chng no. Tuy th, trong thi k ny, cng gio vn ang phn thnh v ngy cn mt pht trin hn. C vi ngi lnh o cng gio Vit Nam cn dm gi thi thuc a l thi vng son ca Gio Hi ti Vit Nam. Vic pht trin cng gio trc ht l v mc kinh t. Nhm t lng tri n i vi cc hot ng tha sai ngy 28-8-1962, tc ch 2 nm sau khi chim c 3 tnh Nam k, ton quyn thc dn ra ngh nh dng nhng khng cho Nh Chung mn Ty Nam k, hon ton c ch quyn v mt s t ta lc ti Si Gn. ng khc, mc du c lut tch bit Nh th khi Nh nc c b phiu nm 1905 v p dng ti mu quc ri, lut vn khng bao gi c cng b v p dng ti thuc a. Nhiu v nhng t ai c thc hin cho Nh Chung, chng hn nhng nm sachhiem.us

1923, 1926, 1927, 1930, 1931, khng ni ti cc v hin t cch ring t, mt s quan ngi Php ly t cng dng cho Nh chung, th theo lng o c c nhn ca h. Nm 1939, ti sn ca Nh Chung tha sai Php tr gi trn 5 triu ng, tc l trn 50 triu quan tin Php. Tr gi l chnh thc, nhng theo cc lut gia thuc a Caratini v Grangging (Grandjean) th thp hn gi tr thc t v khng bao gm tt c cc ti sn ca Gio Hi, v b ra ngoi ca ca ci cc x o v nhiu php nhn gio hi khc vn c quyn s hu. Ti sn cc Nh Dng aminh Ty Ban Nha cng rt quan trng. Ni cho ng th mt phn cc ti sn ca Dng, nht l t ai v rung vn thng l ca tri, hoc ca dng cng t pha gio dn. Nhng cc Nh Chung c lit vo hng a ch ln nht thi y. Cng c th nhc thm mt s c n quan trng, Nh mt ngh nh ngy 8-21868, gim mc Si Gn c min cc ph v ton b th tn chnh thc gi cho nh cm quyn v cho cc tha sai. Nm 1877, ngi ta cng cho ta gim mc Si Gn c min ph khi nh in tn theo nhu cu cng vic ca Nh Chung. Ngy 22-81867, mt quyt nh ca Nh nc thuc a ra lnh cp cho ta gim mc Si Gn 4000 quan. Sau cng, theo ngh nh ngy 14-12-1868, cc phn t gio s ti thuc a, khi i dng sc th c Nh nc tr cho 50% ph tn trong 5 thng ngh u. Nm 1872, chnh quyn Nam k ban cho Nh chung Si Gn mt khon tr cp hng nm l 170.000 tin Php. S ngy b ct t nm 1882 theo sau vic khiu ni ca nhng ngi ngoi cng gio. Nm 1887, nh nc Nam k cp cho cc Nh Chung Bc v Trung Vit Nam s tin 50.000 quan Php. Ni cho ng th vi cc ti sn v c n k trn, Gio hi lo m mang mt h thng trng t thc khc ni ting, to dng cc nh thng (ni cc n tu ngi Ty lnh lng thng 75 ng, cn cc ch ngi bn x ch c 30 ng, theo ngh nh ra ngy 9-7-1921) v cc tri chm sc bnh ci, cng nh thit lp nhiu c s t thin ln. Xt v dn s, th ngi cng gio tng gp 3 ln trong vng mt th k (t 600 ngn vo thi u h ln ti mt triu 700.000 nm 1945). Nhng gio dn hu ht l nng dn, thng th khi theo o c ch che khi b cc quan chc thi nt quy nhiu v i khi cn c m bo chn cm nht. Hi u, Gio hi t ra rt d dt i vi Vn Thn. Nm 1887, ton quyn Lanetxng (Lanessan) chnh thc n thm gim mc H Ni l c cha Puygini. Sau Lanetxng thut li rng: Bi thy c cha c ni i ni li v vn Vn Thn, ti mi t ra cho c cha cu hi: c cha ngh nc Php phi i x vi h th no? c cha tr li dt khot ngn gn rng: Phi tiu dit b h i, va ni va a tay ra du, cho thy r thi dt khoi ca c Cha. Ti mi hi: Ti sao th? c Cha tr li: Ti v bn Vn Thn rt co nh hng, h c uy tn ln v mt khi c lm quan l thin h knh trng h, v vy nht thit phi thanh ton bn h i. Bao lu cn Vn Thn, chng ta s phi lo lng th, bi v bn h qu yu nc, khng th no chp nhn s cai tr ca chng ta. Hn na, chng bao gi mt ngi Vn Thn chu theo o Kit. sachhiem.us

Mc du nghnh gio dc Kit gio c pht trin, hn tr thc ngi Vit ni chung vn khng n nhn c tin Kit gio. Phn ln h cho rng cng gio phi chu trch nhim v vic t nc mt c lp (c c cc tc phm lch s, hoc tiu thuyt lch s th r iu ny). Mt s ngi khc ngh rng, mc du Gio hi c c cu rt mnh, nhng vn hon ton nm bn ngoi nn vn ha Vit Nam.

sachhiem.us

8 CH NGHA PHONG KIN TRONG O. Phi ni rng c c tha sai, do mu da v chic o chng thm ca h, h ng mt v tr rt cao trn chic than x hi. Ngi ta phi cung knh h ngang vi cc quan u tnh (gi l cng s ti hai min Trung v Bc). V nhiu ng li dng v tr ca h nh th cai qun theo kiu bo cha. Mt vi th d. C Antn i qua mt lng lng, trn ngi mang o chng thm v o cc php. Mt s thiu nin ngi lng thy c n mc k cc th ci diu, c vi tr dm chi ra c. Tr v nh tc gin, tp hp gio dn li, ra lnh cho h i rung qua lng lng kia, trng pht ch ng my a c ti, ngha l nh p tt c nhng ngi h bt gp ngoi ng tung honh trong lng y nh i vi qun th vy. Cc c b lo trong lng lng bn gi khiu ni ln huyn. V tht ng ngng khi thy quan huyn bt h phi mua l vt, theo phong tc Vit Nam m n sp mnh ly trc mt c, xin tha th cho nhng g xc phm c. Quan huyn cn ni thm: l bn n cn nh y, bi y l ln u tin dn ti bay phm li nh th. Ch qun rng, nu cn ti phm, th b lo s vo t, cn phm nhn th s b t hnh. C Ging, nm trong mt ci cng do 2 gio dn khing ti 1 thnh ph cch nh 18 kilmt. Va ra khi x o, mt trong hai tha rng mnh b bnh, xin c kim ai thay th h. C bo: C bt c ai th bt! C mt ngi i qua, c ku: anh kia, n khing ta i tnh! Ngi kia lc u: Khng, ti khng th v ti khng mun. Thng xc lo, my khng mun h? Thng gic! Ngi kia vn khng chu khing: Ti l l trng, ti khng th khing c. ng trc s khc t dt khot nh th, ng c xung khi cng, cm gy b ti nh p vin l trng, ming nguyn ra: L vi khng l, liu m khing cng cho tao. , thng gic cng sn! My s bit tao tao! . Hm , c Ty n nh quan u tnh v t co rng lng lng bn cnh x o ca ng ang ni lon, m chnh tn l trng cm u. Qua ngy sau vin l trng b cch chc v b tng vo ngc. Khng hiu c Ty c t n Cha cho mnh chin thng tn ngoi o kia chng, nhng chc c phi rt thch th thy rng phong tro chng gio s bn chnh quc Php cha c du nhp sang cc vng thuc a. C bn trong Gio Hi cng c phn bit i x mt cch ngang nhin. C tha sai tin chc rng nh n Cha v nh vo da trng ca ng, ng phi lo bo v danh d ca ngi da trng v cch c quyn chnh tr ca ngi da trng. Hng gio s Vit Nam c o to lun bit sng trong l thuc. Cn ghi nhn rng hi 1630, s s cc tha sai ch l 20% trong hng gio s ti Vit Nam, nhng h chim gi ton b cc chc v quan trng: nh gim mc, tng qun, ht trng, gim c chng vin, b trn hi Dng, chnh x thnh th. Trong hu ht cc a phn, linh mc ngi Vit khng c ngi cng mt bn vi ng c Ty, cng khng c n cm chung vi c. Gim mc Cxtanini (Costantini) vit v c phong kin trong o bn Trung Hoa thi th ny: Khi ti nh Trung Hoa, ti thy c nc chia ra 56 gio im, mi sachhiem.us

im c mt vng t rng ln v rt phn bit vi nhau. Ti c ngay cm gic l cc gio iu ny chng khc no nhng cn c bit lp, trong cc gio s ngi Hoa sng v lm vic nh ngi ph thuc thi. Cn ni thm rng hi , ti nhiu Nh chung, vn gi phong tc dnh cho tha sai nc ngoi c ngi gh u. Ngi ta thy c v tha sai tr mng va t chu u ti, c ngi trn c mt nhm linh mc a phng, trong c c nhng ngi gi dng knh vi b ru bc trng. Cm tng ca v khm sai ta thnh ti Trung Quc trng hp vi c phn bit chng tc ti Vit Nam, nht l khi Vit Nam khc Trung Quc ch l mt thuc a trn ngha, mt thuc a khai thc ni theo t ng chnh thc ca nh cm quyn Php. Ti Bi Chu, ngy l Thnh aminh, tt c cc linh mc ngi Vit, bt k hng tui no, phi ti sp ly trc mt cc tha sai, k c i vi my ngi cn tr mng, hoc ch l thy ph t thi, v hn knh giy cc tha sai , gip mnh nh li li thnh Phaol: Phc c thay bn chn cc nh truyn gio. Cnh phn bit chng tc y cn ni bt hn na trong lnh vc c n m Gio Hi dnh cho gio dn ngi Php, nh ti cc thnh ph hoc ti ni h c ng, phi dnh cho h nhng ch u trong nh th, ni khng mt ngi Vit no c php ngi vo, k c nhng ngy c ng gio dn d l n ni hng trm ngi c phi ng, Gio dn ngi Vit l gio dn hng th. Ngi ta quen k h nh nhng tr thiu nin c sc mnh v uy quyn Gio hi bo h cho. Ngoi tr cc cm nh thnh th dn chng sng ln ln, ngi cng gio thng c tp trung li thnh lng xm ring, tch ri khi ngi lng, sng chen chc quanh thp nh th xy theo kiu Ty, chc ln tri, cao vt khi ly tre. B ng khung v c on ng ha bi hng gio s, h tr thnh mt lc lng qun chng, mt lc lng ng gh s khi cha x ku h ng ln bo v c tin, bo v nh th. H thng c o tch bit v c lp phn ln gio dn khi lin h vi ng bo, thc y h t khc, ty chay bt c iu g khng c Gio Hi chnh thc ph chun, chng hn sch Truyn Kiu, mt kit tc vn th c in ca Vit Nam, hoc ci ti liu cch mng u b cho l ngc vi o. Cc sch ca Vnte (Voltaire), Mngteki (Montesquieu), khi ni ti Cc Mc, va b nh nc thuc a cm, va b gio lut khai tr, nhng ngay cun sch thnh dch ra ting bn x m cng chng ai c bit n (c mt bn sch thnh in bng hai th ting latinh v Vit ng, kh ln, nm trong th vin cc chng vin v mt vi cha x, cn gio dn th khng th s ti). 9 TRONG TRN GI XOY NHNG NM 30. Phi sng xa ri c t nc mnh, nhn mnh lnh chng phi t Rma m t ph Bc (Pari) v t Manila (im pht xut cc tha sai Ty Ban Nha), gio s cng nh gio dn Vit Nam ni chung u phi sng ngc vi phong tro yu nc ca nhn dn.

sachhiem.us

Nm 1930, Nguyn Thi Hc, vi ng quc gia t sn l Vit Nam quc dn ng, quyt nh pht c ku gi dn chng ni dy lm mt cuc cch mng v trang, th nguyn liu cht c th gii bit rng tinh thn dn Vit l bt t. Cuc ni dy n ra ti Yn Bi (9-2-1930) v mt s tnh ln cn git cht mt s s quan Php, mt vi tn thc dn v ?1 linh mc. Cuc n p sau tht m mu. Cc lnh t ng b bt v x t. Nhng ngi t thin cm b kt n v y sang Cn o. Nhiu ngi b di bom chy sch. Cc Nh chung cng gio phn ng li theo cch ca mnh. H tung ra lun iu v nguy c cng sn du cuc ni dy c ch huy bi 1 ng t sn quc gia h tm mi cch minh chng trc d lun qun chng Php rng: Gio Hi l lc lng duy nht bo m cho s hin din ca nc Php ti Vit Nam, cng nh vn an ninh, trt t x hi. Chng b B Trn tha sai Pari tuyn b: Nh nc vn phi gnh nhng trch nhim nng n v cm thy s nng n , nn hiu c vai tr bo v trt t nh c Nh chung l quan trng chng no S ri ren khin Nh nc phi lo lng t 2 nm nay l phi l y nhng n chng dnh dng g ti khi dn cng gio. Nh lp dn chng nn khng cch no cng sn xm nhp vo c. V th, t nhiu thng nay, cc linh mc bn b ch cho ti thy ch ny ch kia c thi mi m ti a bn ngi lng, gi y h cn th ght cng gio, nay li nhn cng gio nh l thnh tr c nht c th ngn chn s tn cng ca nhng kiu tn bo tn thi. Nhng a bn ngi lng m c Ty ni y. l thnh phn t sn thnh th v cc quan li vn lo s, nu quc thuc a sp th chng s mt c ni cm v cc c quyn c li ca mnh. Mun phng s Cha v nc Php tt hn, c nhng nh tha sai v gio dn tip tay kh mnh m cho bn cnh st trong vic bnh nh x s. Cuc khi ngha tht bi Yn Bi khng lm dn chng ch b kh gii, mc du ht sc i kh do khng hong kinh t th gii v do s bc lt trit ca ch thuc a. Ti cc thnh ph ln, ni ln nhng cuc biu tnh quan trng: 42 cuc t ngy 1 thng 5 nm 1930 n u thng nm nm 1931. Ti nng thn, dn chng i kh ku i: Tr t cho ngi cy v ng thi t chc xung ng u tranh. Ngy 12 thng 9 nm 1931, gn 20.000 nng dn biu tnh ti thnh ph Vinh. Chnh quyn gi my bay ti nm bom v ko qun lnh ti bn x v dn chng. Mc du b n p tn bo, cuc ni dy vn c tip tc. Ni chung dn cng gio, nghe theo lnh cc c, u ng ngoi cuc. Mt s tha sai khng ngn ngi cung cp tnh bo cho cnh st v em np cho chng mt s linh mc yu nc. Thi v nhng cch hnh ng nh th gy bng khung cho chnh Rma. V t th chin th nht, Vatican, lo u trc cung cch dn thn thc dn ca cc tha sai, nhiu ln a ra li cnh bo: Tht tai hi bit bao khi thy cc tha sai qun mt a v mnh, n ni t nhng iu lo lng bn thn v qu hng trn gian ca mnh ln trn Nc tri v chng t mt s nhit tnh tht khng khn ngoan lo cho vit bnh tng sc mnh ca x s, s chiu ta lan rng danh d ca qu hng ln trn tt c. Cc kiu cch nh th ch l

sachhiem.us

mt th dch t ph hoi cng vic tng m thi (Maximum Illud, Tng Hun Vic quan trng nht ra ngy 30-11-1919). V c Pi trong Thng ip Cc s vic Gio hi, cng b nm 1925 ni: Hy t gi thuyt rng, ngi dn x thuc a ngy no s t ti mt trnh vn minh m mc trng thnh chnh tr mun lm nhng ngi ch t nc h, nn s tm cch trc xut ht qun lnh v tha si ca nc m h tng b h. m t lnh trng chung mt hng vi tha sai, qu l chuyn au lng i vi mt Gio hong m tinh thn tin mng v ci cch khin nhiu nh tha sai phi bc bi. Gim mc Senxo Coxtantini (Celso Costantini) t s ta thnh c phi sang Trung Quc, gp phi s chng i khp ni khi ng ta cho cc c tha sai bit rng: c Pi XI d tnh phong mt s gim mc ngi Trung Hoa v giao cho h cai qun mt s a phn. Nhiu ngi cho rng iu khc g mt s phn bi mu v m hi c tha sai ra sut 3 th k nay! K khc li cho rng lm nh th l in khng. Trc , linh mc Leb (Lebbes) mt tha sai ngi B b v treo chn bi gim mc ca ng v ng i Gio hi Trung Hoa li cho ngi Trung Hoa. Ngi ta bit rng iu cng xy ra ti Vit Nam. Mc du gim mc Mac-cu (Maceou) a phn Pht Dim, mt ngi kh ci m, ng nhn cho mt gim mc ph ngi Vit vi mnh, nhng phn ng cc c tha sai li chng. Phi rt nhiu kin nhn v sau nhiu cuc thng lng, Rma mi c th phong v gim mc ngi Vit Nam u tin nm 1933, v th hai nm 1936 v v th 3 nm 1939. Cng cn thm rng, chnh quyn Php chng li vic b nhim cc gim ngi Vit. Tht ra, ngi ta ch trao cho cc gim mc bn x nhng a phn nng thn, 14 a khc vn trong tay cc gim mc tha sai, vn ch c gn 20% s s trong hng gio s Vit Nam. Cc cuc b nhim k trn gy s tin tng cho hng gio s v gio dn Vit Nam v lm ny sinh mt phong tro yu nc trong gio gii. Ti cc a phn cn do cc gim mc Php hoc Ty Ban Nha cai tr, mt s giam mc can m gi sang Rma th thnh nguyn xin ta thnh em Gio-hi Vit nam trao li cho ngi Vit nam. B kt n l ni lon, mt vi v b pht v treo chn, nhiu v khc b y ti nhng x o nh b ho lnh v khng c nh hng g. Cng vi s tht bi nc Php nm 1939 v qua cuc xm lng ca qun phit Nht t nm 1941, ngi cng gio Vit nam nhn ra, cng nh phn ln ng bo mnh, rng ta nh thuc a sp sp ti ni. Ngi ta bt u dm ni ti lng yu nc, nhng cch kn o ti cc chng vin. Mt vi linh mc v gio dn t ra thin cm thng ng vi cc phong tro cch mng trong bng. Ti Ninh Bnh, mt nhm thanh nin cng gio i vo rng khn chin, nh Php ui Nht. 10 THP GI C GII PHNG.

sachhiem.us

Ngoi tr cc c tha sai, chng mt ai ly lm l khi thy hng gio s v gio dn cc x o sp hng ng sau lng c H Ch Minh t ngy Cch mng thng 8 v ngy tuyn b c lp mng 2 thng 9 nm 1945. D c ch h ca hng gio s nc ngoi vt qua trn u v Khm Mng Ta thnh ngi Php, gim mc Nguyn B Tng nhn danh cc gim mc v dn cng gio Vit nam, gi mt S ip cho c gio hong Pi XII ngy 23 thng 9 nm 1945, trong c on ni: Nhn dn Vit nam yu qu ca chng con mun nh trung gian 4 v gim mc ca h, dng ln c Thnh Cha lng tn knh su xa v xin c Thnh Cha ban phc lnh, t lng rng lng v cu nguyn cho nn c lp m nhn dn chng con mi dnh li c v quyt tm bo v vi mi gi. Chnh ph chng con cng ra mt ngh quyt tt p v nhn i, chn ngy quc khnh cho c nc trng vi l knh cc t o Vit nam, m ta thnh mi cho php mng vo ch nht u thng 9. Ton th nhn dn Vit nam khng phn bit tn gio, mng l ny vi mt tinh thn yu nc chn thnh v nng nhit cha tng c vi nhng cuc biu tnh to ln v nao nc, t ta cho thy ton dn cng quyt tm bo v chnh quyn cho mnh, du c phi mu. ng trc nhng bin c ht sc xc ng nh th ny v bn thn chng con cm ng n tn trong lng, v thc bn phn thing ling i vi T quc chng con, cc gim mc ngi Vit nam chng con ni xin c Thnh Cha, ta thnh Rma, cc c Hng Y, cc c Tng gim mc, Gim mc v ton th anh ch em cng gio khp th gii v t bit l cng gio Php, hy h tr cho vic quyt nh ca T quc yu qu chng con. Bc th chn tnh v cm ng c n cha mt mi lo u: cc Gim mc Vit nam s rng Rma vi c gio hong ng h vic qun Php ti chim ng dng. Mun hiu ng ni dung ca bc th ny, cn nht li cc bin c quyt nh vi lch s Vit nam nm 1945. Ngy 9 thng 3 nm 1945, qun i Nht tc v kh qun Php, hu nh chng gp mt chng c no. Vua Bo i xa b cc hip c bt cng k vi Php, tuyn b nn c lp Vit nam trong lng i di s hng dn ca Nht bn. Thc ra l mt cuc p o nn h ca Nht mt cch tr hnh. Cng thi , mt trn Vit Minh (Vit Nam c Lp ng Minh Hi) pht xut t chin khu Thi Nguyn di s lnh o ca c H Ch Minh gia tng du kch nh li qun Nht. Li dng s u hng ca quc Hng ng, c H Ch Minh tung ra mnh m li hiu triu ton dn ng ln gii phng t nc. Ngy 17 thng 8, mt cuc mt tinh bin thnh mt cuc xung ng Gii phng. Ngy 19 thng 8, cuc cch mng dnh c thng li m khng phi mu. Khp ni, qun chng nhn dn tung ra ng hoan h nn c lp tht s n. Ngy 23 thng 8, Bo i thoi v, em bo kim v hong n np cho chnh ph Cch mng Lm thi, Bo i tuyn b: th lm dn thng mt nc t do hn c lm vua mt nc b tr. sachhiem.us

Ngy 2 thng 9, ti qung trng Ba nh, c H Ch Minh tuyn b nn c lp nc nh trc ng o dn chng, c nc vui mng Nhn dn ta p tan gng xing gn mt th k ca thc dn Php, em li cho T quc Vit Nam chng ta nn c lp. C khng du dim nhng kh khn. Khp ni cn nguy c. Trc ht qun ng minh giao cho lnh Trung quc pha bc v tuyn 16 v cho lnh Anh pha nam, gii gip qun Nht. 200 ngn qun ca Tng Gii Thch lm p lc, i thit lp ti H Ni mt chnh ph thn Trung Hoa. Pha nam, lc lng qun Anh li gip qun i Php ca tng L-kole (Leclerec) b ti chim. Gn gp c Thiery ging-li (Thierry de Argenlieu), mt tu s dng Caml, lm cho Cao y Php ti ng Dng, ngha l lm Ton quyn. C l ng hy vng rng v linh mc ny s thnh cng trong vic qui t dn cng gio li i theo ng h mnh, nh hi chinh ln u, cch mt th k. Ngy 2 thng 9, trong cuc mt tinh ca ng o dn chng mng c lp, c nhng ngi Php np ti mt nh th Si Gn cha sng vo m ng lm cht 47 ngi v b thng. Trong em 22 rng ngy 23 thng y, qun lnh Php n sng tn cng v bt u cuc ti chim Nam b. C H Ch Minh nu khu lnh: Hoc l cht, Qun i, nhn dn Nam b khng c dng cm vi nhng cy sng xa, gm gio v tm vong vt nhn. T khp ni v no ngi no ca, tip vin cho khng chin. Chnh ph cch mng va chng c li cuc tin cng ca Php, va phi ng u vi nhng kh khn v chnh tr v kinh t. Qun lnh Trung Hoa n gi l gii gip ngi Nht, nhng khng che y ni tham vng thc dn ca chng. Chnh ph ch c trong tay vn vn mt triu ng, lo toan mi chuyn (ngn hng ng dng lc vn nm trong tay qun Php), phi t chc li tt c, ci g cng ch bt u, vi nhng cn b y nhit huyt nhng cha kinh nghim, c nhng chng trnh ci cch to bo nhng dn chng li cha hiu ra. Nhm ngn chn s t lit kinh t, chnh ph t chc ti nguyn quyn Tun l vng nhn dn phn khi hng ng. Gim mc H ngc Cn a phn Bi Chu, em c giy chuyn vng thnh gi dn cng vo cng qu. Ti min Nam, qun Php tng cng cc cuc hnh qun, lng bt cc nh yu nc ti thnh th, rung b cc vng nng thn. Chng ra sc b gy tinh thn khng chin ca dn chng. Mt ln na, 4 v gim mc ngi Vit nam li a ra li ku gi ngi Kit gio trn khp th gii v t bit l nhn dn Anh (m qun i mang trch nhim cho qun lnh Php b ln mn nam v tuyn 16) v Hoa k l nc tr thnh cng sachhiem.us

quc hng u th gii sau th chin, rng: t nc chng ti hin ang b xm lng, chng ti quyt bo v nn c lp, chnh ngha cng bng v t do. Cn dn nc ch v y lng yu nc tinh ty m ang chu trn st trn cc chin trng, l ra h phi c a ra cng nhau xy dng t nc mnh. Trong lc ha bnh c vn hi trn ton th gii l ra chng ti phi c cng bao dn tc khc hn gn cc nt do chin tranh tn gy ra, thay v tip tc dn thm nt. Chng ti phi chu nh hng khng sao trnh khi ca cuc th chin va qua, tn ph v xo trn tt c. Chng ti phi chu mt nn ni khng khip lm cht i mt phn ng bo ca mt nn i mi c th cn khng khip hn nn trc. Hi anh ch em cng gio th gii, hy n tr gip cho cc min gio phn thnh c tin ca Vit nam, hy n vin tr cho T quc thn yu ca chng ti tng cng hin cho anh ch em 90.000 v nhn chng o thnh v cn ha hn nhiu ma gt to ln hn. Hi nhn dn cc nc Anh v nc M, h cho chng ti s can thip c ch li, khin chng ti thot khi cnh rng rn ca chin tranh, trong khi c th gii c hng thi bnh..!!.. Li ku gi thnh ting vang trong t Thng tin ti Bruygi (Bruges, nic B) t co nc Php ti din mt cuc chin xm lng, bt chp cc quyn li ca nhn dn Vit nam v vic lm tn c li c thc hin di s iu khin ca mt linh mc Their d Acgingli. iu ny lm cho ngi ta ly lm tic rng ?nhng linh mc tu s chng ai li khng bit l lch ca c Thiery d Acgingli li dm nhn, ?du l vi ngay lnh i na, trch nhim ca cuc chi n tranh xm lng Chnh sch ca c lm cho ngi ta tin theo lun iu cho rng linh mc v tha sai cng gio l nhng tay chn cng c c ch ngha quc phng Ty. Ti Vit Nam, nh k trong chng sch ny, chng phi ngi ta c lun iu, m y l s tht. Hn na, mc du 4 gim mc ngi Vit Nam lp li li ku gi ng h nn c lp ca T quc, 14 gim mc tha sai u gi im lng. Phi chng h ng tnh vi cuc chin ti xm lc ca Php? Phi chng h khng chp nhn cho ngi dn Vit cng gio c t tnh yu nc ca mnh? hn, trong nhng thng sau Cch mng thng 8, mt vi s tha sai c nhng iu cay ng vi nhng gio dn khng ngn ngi tc gic hnh ng thc dn v phn vit chng tc ca cc ng. Trong nhiu a phn, gio s Vit nam ni to ln yu sch ca h rt chnh ng, nhng b tr dp mi t lu nm trc. Qu tht, tht l iu k cc, trong mt nc c lp v trong mt Gio hi c ti 80% gio s l ngi bn quc, th m linh mc cng nh gio dn c b mt nhm ngi phng Ty cai qun mi. Nh li c Pi sachhiem.us

tng ku gi cc tha sai chuyn giao ch mnh cho gio s bn x, tr Gio hi Vit nam li cho ngi Vit nam. Ti cc a phn H Ni, Hi phng, Thanh Ha, Bc Ninh, Thi Bnh, hng gio s gy p lc cc gim mc tha sai t nhng Linh mc tng qun ngi Vit v gio x o thnh th cho cc linh mc bn x coi sc th cc c tha sai. Ngy 10.10.1945 ti Thi Bnh 20.000 gio dn ko ti hoan h hi ng mc v a phn gm nguyn cc linh mc ngi Vit, ch tr gim mc. Nhiu khu hiu c kt bng pht phi trc gi, nh hoan h c Gio Hong. Gio hi Vit nam hon li cho ngi Vit Nc Vit Nam c lp mun nm. Dng ngi ng nh nc l din hnh qua trc ta gim mc, c hi ng mc v mi bnh cnh, xut hin trc ban cng v gi tay ban php lnh cho dn chng. Nhng ch my thng sau, ra mt th chung bt cc linh mc c trong cc l cha nht bi b chc tng qun v hi ng mc v, vn c rng gim mc lm chuyn v b p buc. Cc linh mc qun x khng chu c th chung cho gio dn nghe. Cc linh mc linh mc Tng qun c t ln trong tt c cc a phn, khi qun chng gio dn tin tng vo lng yu nc ca mnh, hng hi tham gia cuc khng chin v quc v xy dng mt nc Vit Nam c lp. Nh vy, cng cc gim mc v linh mc ng u ngi cng gio Vit Nam mun xa i hnh nh mt gio hi hp tc vi qun xm lc, mt gio hi ch lm cng c cho nc Php, mt gio hi tng sng bn l ca mt dn tc ang chin u cho ch quyn v s t do ca mnh. Mt trang s va c lt sang. Song tic thay chng c bao lu.

sachhiem.us

Chng II BINH THNH GI NN NHN CA O QUN THNH GI 1 THP GI I CHUNG VI NGI SAO, HAY CHNG LI NGI SAO? Sao vng trn nn l quc k ca nc Vit Nam c lp. Nhng nn cng ch cho hiu rng Mc Trn Vit Minh chu s lnh o ca ng Cng Sn Vit Nam do C H Ch Minh, m dn chng thng gi l Bc H, ng u ch huy. C H Ch Minh, t Nguyn i Quc, t thu nh thiu thi cng hin i mnh cho mt mc tiu duy nht l nn c lp ca Vit Nam. Trn cuc hnh trnh y mun vng trun chuyn, vo tui 33, Ngi gp c con ng Damas ca mnh: Mun gii phng qu hng, nht thit phi nh ch ngha Mc-Lnin. L mt chin s yu nc bt khut, mt nh macxt hng say, c H Ch Minh lp ra ng cng sn ng Dng nm 1930 v mt trn Vit Minh nm 1941, nhm qui t tt c nhng ai chin u v nn c lp nc nh khng phn bit ng phi, tn gio. Nm 1945, Ngi l Ch tch nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha. Gim mc, linh mc v gio dn cng gio Vit Nam, tt c iu ng h Ngi. C thin h, k c nhng k th lc by gi v sau ny, u tha nhn rng Bc H l ngi va Quc Gia va Cng Sn. Nhng k th ca Bc v k th ca nn c lp Vit Nam gt c mt c hay chng li Bc, rng Bc l cng sn. Nh th ngi cng sn khng yu c t quc v chin u cho t quc vy! i vi gio hi cng gio, c H Ch Minh t ra ht sc c tnh c l. Ch hai thng sau ngy c lp, linh mc L Hu T c phong lm on chnh ph gm 4 v b trng n tham d, trong c nhng cn b cao nht ca Vit Minh l ng Phm Vn ng v V Nguyn Gip v v c vn ti cao ca Ngi l cu Hong Bo i. Trong th chc mng gim mc mi, ngi t s vui sng v c mt nh lnh o mi ca ngi cng gio i theo chn c Gisu chu ng inh hu gip gio dn bit hy sinh v chin u bo v t do v c lp ca t nc. Ngy 25.2.1946, chnh Ngi ch thn i mt mnh, khng c on bo v n ngay Pht Dim long trng tuyn b: T nay, gim mc L Hu T s l C vn ti cao ca Chnh Ph. Nhng nm 1946 l nm kh khn nht trong bin chuyn ca Cng ha tr tui ny. Khai sinh t cch mng, nc Vit Nam lc cha c mt c ch quc t no. Tuy n c qun l bi mt chnh ph gm phn ln l cn b Cng sn. Vit Nam lc cha c mt nc no trn th gii cng nhn, k c Lin X m nh ti ngy 30.1.1950 mi cng nhn. C H Ch Minh phi thng lng rt vt v, s li chu mt vi nhng b t c ci hip nh ngho nn ngy 6.3.1946, theo Chnh sachhiem.us

Ph Php cng nhn nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha l mt nc t do... trong lin bang ng Dng v lin hip Php v Chnh ph nc Vit Nam tuyn b sn sng n tip thn tnh qun i Php mn Bc v tuyn 16. i vi Pari, hip nh k trn ch l cch cho php h qun ln Bc Vit hu chun b vic ti chim ton ci Vit Nam, theo mt k hoch vch sn v c tit l qua mt thng tri ca tng Vanluy (Valluy) tng t lnh qun vin chinh Php ngy 10-4-1946 rng: K hoch ban u bao gm, mt ng l cng vic bo v lin tc cc tri ng qun vo thnh ph... Mt khi k hoch c thit lp v trin khai nhng nt chnh ri, cn phi sm b sung bng cch nghin cu mt lot bin php nhm mc ch thay i n tng bc tun t v bin mt cuc hnh qun thun ty thnh mt cuc o chnh. Qun Php c tnh gy ra nhng ng ti Hi Phng (n pho hm i ca h bn nh ma vo thnh ph, lm 6.000 ngi cht) ti H Ni v ti nhiu tnh, dn ti cuc bng n gy chin ton din ngy 19-12-46. Li ku gi ton quc khng chin ca c H Ch Minh l r s yu km v mt qun s ca t nc, i din vi qun th v s quyt tm ca chnh ph khng chu nhng b: Ngi c sng th cm sng, k c gm th dng gm. V nu khng c gm th dng cuc v gy gc. Mi ngi hy em ht sc mnh nh tr bn thc dn cu ly t quc. o qun cch mng hu nh chng c ai l s quan chuyn nghip, nh gio dy s V Nguyn Gip bng nhin thnh v tng t lnh. V i vi nhiu ngi khc cng th: Mi hm qua ch l chuyn gia, hc sinh, cng nhn, nng dn, nay tr thnh s quan v b i. Chnh trong nhng nm kh khn , cc v lnh o cng nh lp cn b cp di, khng sao trnh khi nhng vp vp sai lm, qun th ca ch tm cch lm cho dn chng mt lng tin vi chnh ph, nht l a ra nguy c kch ng ngi cng gio. C H Ch Minh l mt ngi cng sn, ni ni c n ra nh th. M i vi o cng gio th cng sn l k th s mt. Bi th, sm mun g cng sn cng s tiu dit ngi cng gio. mt s a bn cng gio tim nhim ni dung chng cng ca thng ip Divini Redemptoris ca Pi XI, nn ngi ta phi sng trong mt th hoang mang, thi gian li nhng hu qu rt nghim trng. Mt vi lnh t cng gio vch ra mt ng li x th, m nhiu ngi ri y thy l xo nguyt gian manh. Trc ht, h lp ra ci gi l Vit Nam cng gio ci quc: v mt chnh thc v ngoi, t chc l mt hip hi thnh vin ca mt trn Vit Minh, nhng n li khng sachhiem.us

chu Vit Minh lnh o, m ch c nhng quan h chiu ngang vi mt trn thi. Hip hi ny c nh nc cng nhn. Mc ch cng khai ca n l chin u chng ngoi xm v nn c lp ca t quc, ng thi bn trong n li chun b chng li ch ngha cng sn v thn. Mt trong nhng sng lp vin hip hi, sau ny tuyn b: Chng ti ng trong hng ng Vit Minh cng chng sao, bi v i vi bn ma qui che mt chng mnh phi lm tr ma qui. iu quan trng l liu cho c c c ch hp php, ri mnh c theo ui mc tiu ca mnh. Gim mc L-Hu-T, trong ngy th phong, cng ch thn ni Hong Bao-i rng Tha hong thng, Ngi c phng n b mt no i, v chng ti s ng sau lng ng h Ngi. Bo i th di: trong nay, c th ln phng n no c? Gim mc chng hng bn p thng qu! . xa gn vi cu chng? C th iu kin hin li: Ngi tm

Tuy vy, gim mc L Hu T chp nhn vai trn C vn ti cao ca Chnh ph , theo chnh li ng ni: C th dng gy cng sn nh v lng cng sn. 2 H CH MINH V L HU T Sau khi vo chin khu, c H Ch Minh vn tip tc th t vi mt c vn ti cao ca Ngi. Sau y, l vi l th ht sc quan trng: Tha c Cha. T lu ti khng c gp c Cha, ti bun lm. T ngy thc dn php vi phm cc hip nh k, gy chin tranh, ton th ng bo ta u mt lng ng ln chng li chng bo v t quc ca mnh. Ln ny, nh cc v xy ra ngy 6 thng 4 v 14 thng 9. Ti tin rng c Cha ly t cch cng dn, c vn ti cao ca chnh ph v l bn thn ca ti, m gii thch cho nhn dn hiu r chnh sch ca ta v khuyn bo b con can m tham gia cng cuc ton quc khng chin. Xin c cha cu nguyn cng Cha cho t quc v xin nhn li cho thn i ca ti. (k tn H Ch Minh, ngy 23-1-1947). Vo nm thng cui nm 1946, mt v rc ri xy ra ti mt s ni gia gio dn cu quc v Vit Minh. Vi ngi cng gio b bt gi. p li mt khng th ca L Hu T, c H Ch Minh Vit: Tha c Cha, xin cm n c cha v bc th ca Ngi ngy 11-1-1947. Xin li c cha, ti chp phc p c cha, ch v lc ny lin lc kh khn. Trong hin php nc ta nh r quyn t do tn ngng, k no vi phm hin php v khiu khch b con cng gio s b x l. c cha cha bao gi tin rng, Vit Minh bch hi cng gio, ti dm chc nh vy, bi v c cha bit rng Mt trn Vit Minh tm cch on kt ton th ng bo lo cho nn c lp ca t quc, ch khng phi gy chia r hay l chng li cc tn gio. V phn ti, ti khng bao gi tin rng ng bo cng gio chng li Vit Minh, ng bo cng gio tha thit vi nn c lp ca T quc v t do tn ngng tht y ; v ti cng tin rng mi ngi tun theo khu hiu phng s Thien Cha v T Quc. Nhng v ng nh gia ng sachhiem.us

bo vi nhau l iu ng tic, bi n xy ra do thiu gio dc o c v nhim v cng dn, nhng khng th lm hi tnh on kt ca chng ta. Nh c Cha nhn mnh trong th, ti tin rng v c vn thn i v ng knh ca ti s lm ht sc mnh to s hip nht gia mi ngi, khng phn bit tn gio, nhm chng li bn ngoi xm. Xin c cha cu Cha ban phc lnh cho t nc ta, cuc khng chin ca ta t thng li. Thn i knh cho (Ngy 1-2-1947). Cu v ng nh C H Ch Minh ni ti khng chm dt ti Pht Dim, cng nh ti nhiu a phn khc. Vi khon cch thi gian, c th ni rng cc v rc ri c nhiu nguyn nhn phc tp, nhng ch yu l s nghi k ln nhau gia chnh quyn a phng v nhng v lnh o tn gio c s, v ng khc cng do quan im gio iu, cho rng bt c mt s sai phm no ca pha Vit Minh th u c tnh ton sp xp vi c t trc. iu khng th hiu v khng th tin c, l t tng cho rng Chnh ph H Ch Minh, ng trc s e da ca mt o qun nc ngoi vt xa mnh v ha lc cng nh v kinh nghim qun s, m li c tnh gy ra nhng v bch hi tn gio, ch lm hoen tn tui ca h ni d lun quc t v quc ni v ch lm gim st sc chin u ca nhn dn i thi. ng khc, xt theo phng din con ngi, th cng khng mt chnh quyn no ch gm nhng cn b tp s, cha c hun luyn v cha c kinh nghim, m c th hnh ng, nht l cp c s, lun lun vi y s khng ngoan, t nh v hu hiu. Bi th, cc v vic xy ra ti Vn Hi, Phc Nhc, Tng in, Bnh Sa v.v.. chng qua ch l nhng chuyn ri ro trn ng i ln ca mt chnh sch ca Cng sn chng ph tn gio. Song bn th nghch va Vit Nam li dng nhng s h tuyn truyn xuyn tc, i lc gy nh hng xu ti nhng ngi cng gio. Mt s th C H Ch Minh gi cho Gim mc L Hu T, soi sng gip hiu r chnh sch tn gio ca Ngi. Chng hn nhng dng sau y: Tha c cha, xin cm n th c cha gi cho ti ngy 17-2-1947. Ti ra lnh th by ngi c c cha bo lnh. V vn Vn Hi, ti s lm nh thng nht vi nhau: th 3 ngi, gi li 4 ngi trong mt thi gian. Di y, ti xin ni ring cho c cha bit my iu: ti hin c trong tay mt s ti liu. Sau khi xem xy k cc ti liu y, ti nhn thy c ba s kin sau y: 1) ng bo cng gio th ght bn thc dn Php v h rt c lng yu nc. 2) H cng th ght cng sn. 3) C nhng k li dng s d tin ca mt s ng bo cng gio, gieo rc chia r trong cch ni vi h rng: Chnh ph l Vit minh v Vit minh l Cng sn. iu th nht th r, khi cn bn v ch. iu th hai, ch ngha duy linh v ch nha duy vt l ngc nhau, r rng l th. Nhng chnh Ngi v ti, chng ra ng vi nhau rng: trong mt nc ca mnh, c s t do tn ngng, t do ngn lun, nhng khng c vu khng k khc. T do tuyn truyn khng phi l t do v l. iu th ba, mt ng c nhng ngi cng gio nh d d tin: ng khc, c nhng cn b cp thp ca Chnh ph thiu ?kinh nghim. Nhng k gy ri li dng khai thc hai yu sachhiem.us

t trn nhm to ra mt bu khng kh khng lnh mnh. Nu Chnh ph l Vit minh, th ti sao li c nhng b trng khng thuc ng phi no? Nu chnh ph l Cng sn, th ti sao chng ta li c nhng v ti cao c vn nh c cha? ng li v mc ch ca Chnh ph c ba mc tiu sau y: 1. Gii phng nhn dn khi i, khi rt (kh s) v khi dt. 2. em li cho nhn dn s t do, t do sng, t do tn ngng. 3. Bo v nn c lp ca T quc. Nu cng sn m thc hin nhng vic nu trn y, ti tin chc rng mi ngi s chp nhn th Cng sn . Kt lun: mt ng, chng ta cn gii thch cho ngi Cng gio hiu r ch trng chnh sch ca Chnh ph, nh chnh c cha lm. ng khc, cn gio dc cn b ca Chnh ph, nh bn thn ti cng ang lm. Nh vy th bn gy ri s khng cn c th chia r chng ta v s on kt ton dn s c thc hin. Ti knh chc c cha mnh khe v xin c cha nhn ni y nhng li cho thn i v nhng li chc tt thng. (H Ch Minh, ngy 2.3.1947). Ti bt: T sng nay, bn thc dn y cuc tn cng ra vng ngoi , iu m chng ti thy trc. Ti c dp cho c cha thy rng trong giai on u, chng n s ra sc chim ng c thnh ph v cc trc giao thng, iu khing chng ta phi phn tn lc lng ra v chng ta s d nh du kch hn. Nhng k gy ri m c H Ch Minh ni ti y, sng y dy ti cc vng ng cng gio nh Pht Dim v B Chu. H nmg trong cc ng phi chng Chnh ph, nh Duy Dn, Vit Quc, Vit Cch, Dn Tc, X Hi. Theo li th nhn ca linh mc on c Th, tng tuyn y Hi Cng gio Cu quc v lm gim c phng thng tin ca Lin ong a phn th cc ng vin , c trnh v dng cm hn nn ginh c s tn nhim ca cc v ph trch Lin on cc x v cc ht. Xoy v ch ngha chng cng, ngi cng gio khng pht hin c mu b mt ca bn h. Da v nhn hiu chng cng, bn h li dng danh ngha Lin on phm ti c, nh st hi cn b Vit minh Khi cc ti b pht gic, nhng ngi ph trch bn cng gio mi t nga ra v phi gnh chu tt c trch nhim v hu qu. Gim mc L Hu T cng tha nhn cc s kin ni trn trong mt Th chung gi cho cc linh mc ngy 23 thng 3 nm 1947, nh sau: Cc cha bit mt v ngi cng tc ca chng ta v nhiu gio dn b bt v giam gi nhiu ngy, v h b nghi l n vin ca cc ng phi chng Chnh ph. Nhiu ngi b bt do ng Hu, mt thy ging a phn Thanh Ha n np trong a phn chng ta, tung ra nhng tin n lunt tung v thm ch dm mo danh ti nh la dn chng. Cnh st truy n ng y khp ni. Cc cha ng n t do qua li trong cc x o ca mnh v nu pht hin th hy bt v np gii cho ti. K no tip tc lin lc vi ng y, hoc che giu n th ng phn bua rng mnh v ti khi b cnh st bt lm kh d. Hn bao gi ht, ton dn phi mt lng on kt chin u chng li bn xm lc. Hy vn cc sachhiem.us

ng phi sang mt bn, ng bn tm ti. Ti ni i ni li nhiu ln vi cc cha, ln ny na, tn xin cc cha hy nghe li ti. Trong cng mt th , gim mc bo cc linh mc ch ni n chnh tr trong cc nh th v cng hy cnh gic i vi nhng ngi l mt thng lng vng v cc x o thm thnh hay tuyn truyn ng h Php. Bn l nhng tn phn quc. C H Ch Minh c thnh tht trong cc th C vit, c tht tn trng tn ngng v tin tng ngi cng gio chng? Khng c mt du hiu no cho php trch c rng Ngi ni di. Sut cuc i tham chnh ca Ngi, Cu H l mt ngi yu nc trn ht mi s. Hn na, trong bi vit cng nh trong bi ni. Ngi lun lun nhn mnh v thc tin mac-xt hn l v bin chng. Cc li l C ph phn Gio hi khng bao gi chm ti kha cnh c tin, nhng ch nmg phm vi cc vn c ch v chnh tr. Thng 7 nm 1924, ti i hi V Cng sn Quc t, thanh nin H Ch Minh lc gi l Nguyn i Quc, ln ting t co ch ngha thc dn bc lt v vai tr ca Gio hi trong chuyn ny. Ch mt mnh Nh chung Cng gio m chim ht mt phn t t trng trt Nam k. Phng th l chim hu cc t ai rt n gin: k dng tham nhng, hi l v cng p. y l mt vi v d r rng. Nh chung li dng khi mt ma cho nng dn vy tin, ri bt h phi em t rung lm ca cm. Tin li cho vay rt nng, nn con n s khng thanh ton ni, khi ti ngy tr v nh th l t cm tr thnh t Nh chung. Gio hi khng t mt vic no no nm c nhng giy t b ly b mt v nh da dm cc quan chc, bt h phm lm theo mnh mun. Gio hi cng lin minh vi nhng tay ti phit khai thc cc vng t nhng cho khng v nhng tha rung cp c ca nng dn. Gio hi c ngi ca mnh nm nhng vai tr th gia trong Chnh quyn thuc a. Ai cng bit, nhng li ph bnh k trn rt phi hp vi mt phn s tht, Pn Man (Pual Manale) trong cun Php v Anam gia hai lng n (Pari 1928) khng ni ngc li. ng vit: Mi Nh chung Tha sai c t chc hng mnh ti Nam k. Nh chung rt giu c, chim hu nhiu vng t bao la v c nhiu bng lc quan trng ti phn ln cc x nghip a phng, nh nhng khon tin vn Nh chung b vo , nhn danh Nh chung hoc phn nhiu l qua trung gian ngi th ba. Trong thi gian Php xm lng Vit Nam, Nh chung ng mt vai tr quan trng nh ai cng bit. Nh chung bit t chc mt h thng tnh bo hon b, cung cp ?tin tc cho bit tt c nhng g lin h ti nhng con ngi, nhng cng ty, nhng cng cuc, nhng hnh ng v phng n chnh tr ng Dng. Nh chung t c ngi thn tn ca mnh vo tt c cc c quan, vo vo hu ht cc x nghip, ti cc trung tm ln cng nh tn cng nhng tnh xa xi Trong mt bo co mt gi ln Ton quyn ng Dng, vin thng s Nam k tranh vi quan ?Php rng: Khng nn qun rng t nhng nm u trong cuc chim ng ca chng ta, Nh chung ?ginh cho c ti Nam k nhng ti sn khng l. sachhiem.us

Nh chung c tt c 28,500 hecta rung, khng k t ai thnh th cng nh cc bt ng sn ca ci khc. Ti min Ty Nam k, Nh chung lm ch nhng vng t ln rng ti ba bn, hoc su ngn hecta. (Sign 14-12-1934). Thi th t ca C H Ch Minh cng l ra trong nhng bui gp g, m s chn tnh v tnh khi hi ca C lun lun m khm phc. Trong hi k ca linh mc Cao Vn Lun, mt ngi chng Cng xc tn, xut bn ti Si Gn, tc gi thut li nhng ln ng c gp Ch tch H Ch Minh, trong thi gian u ca v lnh o Nh nc gh ti Pari, ma h nm 1946, nhn Hi ngh Phongtnnnl (Gontainebleau). Linh mc Lun lc ang l tuyn y cc sinh vin cng gio ti Pari. Ln hi ng u tin. C H Ch Minh ni vi ng v lng yu nc ca ng bo cng gio v v s ha hp gia cc tn gio v chnh ph trong mt nc Vit Nam c lp, ri C nhn xt nh sau: Chng ti phi ni tht vi ng rng, trong Gio hi Cng gio ti Vit Nam cha c s c lp. Trn ton quc, c 15 a phn, m ch c hai a phn do gim mc ngi Vit coi sc, cn tt c cc a phn khc u trong tay ngi nc ngoi. Ti ngh rng nhng linh mc tr tui nh ng phi hnh ng mt trt vi chng ti, l i cho c s c lp ca cc a phn Vit Nam. Linh mc ngh sao? . Ngi i thoi p rng: l trch nhim ca Chnh ph Vit Nam tin hnh ngh vi Vatican, giao cc a phn cho gim mc Vit Nam coi sc. C H tr li: Khng phi vic ca Chnh ph. iu chng ti quan tm l liu sao ngi Cng gio Vit ng c phi cu nguyn di s iu khin ca cc linh mc ngi Php. Vi v thin h c cm gic rng, ngi Kit hu vn cn chu ch n l ngi Php, trong lc ton dn ni ln i cho k c nn c lp i vi h. (Ngi ta cng bit rng t Pari, hi Ch tch H Ch Minh gi mt ip vn yu cu Gio hong ng h nn c lp ca Vit Nam). Trong mt cuc tip tn bn ngy sau , C H Ch Minh li tuyn b trc mt nhm linh mc v tn hu Kit gio rng: Mc ch Chnh ph ta eo l chin u v nn c lp v em li hnh phc cho ton dn. Song ot ti hnh phc cho mi ngi, cn phi xy dng ch ngha x hi. Nu c Gisu sinh ra thi i chng ta v phi phi t mnh trc nhng ni kh au ca ngi ng thi, chc Ngi s l mt ngi x hi ch ngha i tm cu kh loi ngi. Linh mc Lun chng li quan im ny. C H ni them: Gio hi Cng gio lun lun bn nh giu. Khi c m tang nh giu th nh chung, lm nhng nghi l long trng, cn i vi m tang ca nh ngho th m ru. Trong trng hp th hai , lm cch no cho Cha bit c m n rc n ln Thin ng? . Ging ni hi hc v ph phn da trn c s thc t cho thy C H Ch Minh khng phi l mt ngi mc-xit gio iu, cng khng phi l mt ngi chng li Cng gio kiu r tin. Vic nhc ti To ha trong bn Tuyn ngn c lp ngy 2 sachhiem.us

thng 9 nm 1945, vic lin tng hoi ti Cha trong cc th gi cho Gim mc L Hu T v cho Xanhtny (chng ta cu Cha cho chng ta thnh cng, th ngy 24.2.1947) cho thy r Ngi tn trn nim tin ca nhng ngi khc. ng Xanhtny ni vi chng ta v c H Ch Minh, mt ngi ng bit r m khng c thng nht quan im, nh sau: V phn ti, phi ni rng cha bao gi ti c c nhn thy ni cc chng trnh ca C H Ch Minh mt du vt no, du rt nh, ca s cng kch, a nghi, hoc ch diu i vi mt tn gio no bt k. V ti khng th qun c thng 6 nm 1946, thi gian Ngi phi nn ng ti Biarit (Biarritz), khi ti thm d Ngi v chng trnh ca Ngi, th Ngi xin ti t chc cho Ngi i thm L c. Bao gi cng tc mch tm hiu, bao gi cng lch thip, c t ra ch knh trng trong lc ni chuyn vi gim mc T-t (Thas) ca L c, l ngi rt tha thit mun gp C. Sau na iu l th nn bit, l con ngi duy vt ny ngh rng mnh s ti ng vi my bc tn s v tng sau khi t trn, v C ghi trong bn Di ch rng: Ti li my dn ny trc khi ti ngy ti s i gp cc bc ng knh la1 Cc Mc, L-nin v nhng bc n anh cch mng ca chng ta. Qu l mt li tuyn b l k do mt ngi v thn... Nhng c l khng nn ni v v thn vi ngi Vin ng theo ngha chng ta quen ngh v ting ti chu u. Ni mi ngi chu sn c mt tnh cht tn gio bng bc, khin cho nhng lin tng ti Cha ni ming ngi nh H Ch Minh khng ng b ng lm. (i din vi H Ch Minh, trang 155-156). Nu chng ti ni kh nhiu v Ch tch H Ch Minh v cc mi quan h ca Ngi vi gim mc L Hu T v ngi Cng gio Vit Nam trong thi gian hai nm u ca nn c lp, ch mun nu r rng Ch ngha chng Cng ti Vit Nam l sn phm ca c gio iu Kit gio v ca nghnh tuyn truyn Php. Nm 1946, va ra khi s cm nn ban u - do lo s s phn ng ca ngi Cng gio Vit Nam - ln ting hoan nghnh cnh hng ng khi cc ton qun dng cm ca Php gii phng H Ni. Ngnh bo ch tha sai lin kt vi bo ch thc dn ln ting nhm soi sng cho tn hu Vit Nam v Php cnh gic v nguy c Cng sn, v cn kinh hong , v nhng cuc bch hi tn gio s p xung trn Gio hi. 3 THP GI BIN THNH I BC Vi s ng h ca gim mc Se-gi (Chaize) H Ni, cc gim mc Ac-ta-ras (Artaraz) Bc Ninh, Ubiec-na (Ubierna) Thi Bnh, C-man (Cooman) Thanh Ha, Gmes (Gomez) Hi Phng, v php lnh ca gim mc Drapie (Drapier) Khm mng Ton thnh, gim mc L Hu t quyt nh v trang cho gio hu ca mnh. Ngi ta c th c trong tp hi k ca ng nh sau: Vo thi y, hon cnh bc buc chng ti phi c mt lc lng t v hnh mnh c th ni chuyn vi chnh ph Cng sn. V th, li dng tnh hnh chng ti c cc ton du kch a phng v li dng ng li sachhiem.us

chin tranh nhn dn do ng H Ch Minh cng b, ti xin php c mua sng n. H Ch Minh khng th t chi ti vic ny, bn ngh ti gp ng Phan Anh, B trng Quc phng, c ng H mm cho vic tm l do, ra nhng iu kin, ng phi cp cho ti giy php. Nhng vi ci php ming, ti gi ngi ln Mng Cy mua v kh. Tuy vy, vic chuyn ch v kh c ting hnh cch b mt v phi dng mu mo mi qua c. Nhiu ln, xe t ca ti ch v kh c th qua c trm gc vn c kim sot rt nghim nht, v ti a ra ci th C vn Ti cao ca Chnh ph v ti nht quyt khng cho khm xe. Ti ni vi bn cnh st: Ch tch chn ti lm C vn v Ngi tin tng ti; nu Ngi khng tin ti, ti s t chc. V bi v ti l C vn Ti cao ca Ch tch H Ch Minh, chng ai c quyn khm xt ti m khng c lnh r rng ca Ch tch. Mt khi sng n dc ti ni yn n, ti thng bo ch y ban Nhn Dn v cnh st bit rng, ti mua v kh vi s ng ca H Ch Minh. Khi sng ng v n dc v ti Hi Phng th b qun Php gi li, bn ny ch chu trao cho ti khi chnh ti phi ch thn can thip v bn h cn cp thm sng n ( mua chuc ti). Tuy nhin, nguyn tc ca ti l nhn kh gii t bt c pha no, k c ngay pha Nga hay Tu Cng sn, chng li Cng sn. Ti vay tin ni c Cha Gomez, mt ngi Ty Ban Nha gim mc Hi Phng v xin Ngi vui lng h tr ti trong chuyn ny. Sau khi bn hi c khm mng Drapi, Ngi cho ti mn mt khon tin ln (1.000.000 ng) v cung cp cho ti mt lng sng n quan trng. V C H Ch Minh nhng cho v c vn L Hu T vic qun l th trn Pht Dim (mt b ch 1km v b kia di 3km), gim mc bin n thnh mt khu an ton c qun lnh ring canh gc. Khu an ton ny s nn c im, qui t nhng k chng li C H Ch Minh, hoc lm ch np n cho bn hot ng chnh tr, bn mu lt v.v... Cng lc , qun Php, sau khi chim phn ln cc tnh quanh H Ni, bt u gp phi mt cuc khng c mnh m ca du kch v ca dn chng. Ci hy vng ti chim nhanh c nc b lu m. Cc lng t va thy qun i Php ri i l thot ly khi s kim sot ca chng. Chnh trong tnh hnh ny m nh cm quyn Php tm mt gii php chnh tr bng cch phi Bin (Bullnert) sang thay c cgingli. Ngy 10-9-1947, vin Cao y mi a ra ti H ng li ku gi: Khng chin hy h kh gi v tt c cc gia nh thing ling ngi Vit hy hp nhau li gii quyt cuc tranh chp. Sau cung ngy 18-9-1947, ku gi Cu Hong Bo i chp nhn lp ra mt chnh ph quc gia ca nc Vit Nam c lp trong Lin hip Php. Gii php Bo i khi xng t 1947 ch a ti nm 1949 mt Trong vng hai nm, o qun vin chinh, vn mnh hn qun i Cch mng rt nhiu v v kh cng nh tip vn, phi nm tht bi khc ti cc vng rng ni, ni tp trung cc n v nng ct ca lc lng Vit Nam do V Nguyn Gip ch huy. Tri vi s sachhiem.us

trng ch, vit thnh lp chnh ph Bo i khng li ko c nhng ngi yn nc quc gia nm trong Vit Minh, cng khng thit phc c thnh phn nng dn m b tuyn truyn ca Php c ngh l ph Bo i. B nh thua trong cc min rng ni, qun Php ra sc kim sot vng ng bng l vu la v l ni dn chng sng tp trung, thnh nhng vng du kch qun t do hot ng nh c li trong nc. Trn chin ng bng nu r b mt tht ca cuc chin tranh ny: a) Gieo s kinh hong vo cc vng b chim bng cch nm bom, thm st, tn ph, vi mc ch git cho c c bng cch ph hy nc. b) Ph hy lc go lm cho dn chng i. Trong mt Th chung ngy 25 thng Ging 1949, gim mc L Hu T cng nhn nh rng: Qun lnh Php, vi mt s d man tt , ph hy tt c, khng tr mt th g, k c nh th. Trong vng mt nm, gn 300 nh th b hom nh ph... Ngi cng gio b kt vo gia hai cc, tin thoi lng nan: hoc l hp tc vi Vit minh Cng sn (thc ra, ni chu cho s lnh o ca Cng sn th ng hn) th nguy c phn Gio hi, vo thi Gio hong Pi XII khi m ch ngha chng Cng c coi nh l mt tn iu; hoc l lin hip vi Php, phn bi T quc ln na. Nhiu yu t x y h ti mt lc b mt, va mun trung thnh vi Gio hi, va mun trung thnh vi T quc Vit Nam. Mt ti liu ca Vatican sp c a ra lc gy tc ng, du mun du khng, cg c li cho qun Php. Ngy 1 thng 7 nm 1949, tr li nhng thc mc lin quan n chnh tr thn ni b ca ring nc , thnh b c tin tuyn b rng: Nhng ngi Cng sn ng nhin b v tuyt thng tc khc, rng tt c nhng ai hp tc vi ng Cng sn, hoc b phiu cho Cng sn, hoc c, xut bn, phn phi bo ch Cng sn, hoc gip bt k cch no cho ng Cng sn, u bi khai tr khi cc b tch. Lp tc, qun Php lm nhng trn mu truyn n mang ni dung c thnh b, ri hng triu xung cc lng cng gio. Ngi ta bit rng vn ling thn hc ca cc linh mc v gio dn Vit Nam thi l rt s si, nn h phi hoang mang giao ng trc ch th ca Vatican. Rma phn dy, vy ai cng phi vng theo, h ni vi nhau nh th. ng khc, hng gio s vn quen ng khung gio dn vo ci r tr thc c bo v rt chc bi sch gio l Cng ng Tridentin v bi khng tm ra c nhng li p tha ng cho nhng vn do ch ngha x hi, ch ngha thun th v ch ngha mc-xit t ra, nn h cm thy lo s trc cuc Cch Mng x hi c phogn tro Vit minh xng. Thm nhim gio l ca Sc lnh Mirari vos (Chng li Tn phi m mi linh mc khi chu chc phi th tun th cc linh mc v nht l gio dn, u b li cung vo cuc chin chng Cng, bt u l v mt t tng, tip n l c bng qun s, do chnh qun Php tuyn truyn cho.)

sachhiem.us

Ba thng sau, qun Php nh chim Pht Dim, c coi nh l n ly ca Gio hi vn ng bng, bi v gim mc Pht Dim l L Hu T cng ng thi cai qun c Bi Chu, iu khin mt cng ng lnh ti 400.000 linh hn. Cn c v cc ngun thng tn Php, Becna Phan (Bernard Fall) thut li bin c trong cun Vit Minh rng: Ngy 15-10-1949, Vit minh ly sng kin ng v ta gim mc Pht Dim. Qun lnh d v lnh b ca Php kp thi trnh c cho gim mc khi b t v chin tranh t bt u tht s xy ra gia Vit minh v Cng gio, m ngi ny t y cng phn ng chy sang hng ng ca Php. S tht hon ton khc, nh chng ta c nghe chnh v gim mc nh chnh li iu ngy 20 thng 10 nm 1949, cng nh trong tp Hi k ca ng sau ny. Do tm quan trng ca vn , chng ti buc lng dch my on di sau y. Th chung ngy 20.10.1949 vit theo hng thng tn AFP, cc cuc hnh qun c tin hnh v c li yu cu ca ti gi chnh ph Bo i, li yu cu c l do; mt ng bi nhng rc ri ti gp ni chnh ph H Ch Minh v ng khc bi Sc lnh mi ra ca Vatican ni v Cng sn. iu hon ton tri vi s tht. Ti khng bao gi c th c ngh xin bn lnh Php can thip cu chng ti khi s kh khn no bt k. Ti cha h c quan h vi chnh ph Bo i... V vy ti khng nh li vi anh em mt ln na: trc mt Thin Cha, ti cha bao gi ni hoc lm mt vic g c th coi nh ku hi s can thip ca Php. Tt c nhng th hon ton ngoi mun ca ti. Trong tp Hi k, gim mc L Hu T k li cuc b ca qun Php, ri vic i y V tm ti (sau ny V l tng 3 sao ca qun i Nam Vit Nam), nh sau: ng ta trao cho ti bc th ca Bo i, trong c vit i khi th ny: Sau khi bit c chuyn Vit Minh gy p lc vo Pht Dim v t mun ph hy Pht Dim, ti vi phi qun lnh Php - Vit n cc c cha, m khng c gi bo trc cho c cha hay. Mt khi vng ny c bnh nh xong, ti ngh c cha ch nh mt ngi lm tnh trng v t lin lc vi ti, v.v... c bc th xong ti tc gin v tr li cng rn vi ng rng: Nu v li ch ca nhn dn v v dn tc v v c lp ca T quc m Bo i mun p tan Cng sn v gii phng nhn dn khi cnh n l Php, th vua c lo bnh nh cc vng khc i; ngy no t nc ginh li c lp, chng ti khng b l thuc bn Php, m vn ng li Cng sn. Cn cc anh n yy vi qun lnh Php - Vit th lm cho ngi ta c cm tng l chng ti i theo bn Php. Chng ti khng chu iu . Mi ng ri khi y, cn nu chng ti khng mnh xua ui qun Php th ti s i trn. Song vi li nn n ca cc linh mc a phn, gim mc L Hu T vn cn li Pht Dim hi . Mc d c a ra nhng li phn bua thin ch ca mnh, Pht Dim vn b cc cm quyn cch mng coi l n cnh vi Php, nht l khi thy gim mc nhn c sng n ca Bo i trang b cho trn 10 ngn lnh cng gio. Th l gim mc L Hu T sa vo by ca bn Php. 4 V CI BY TAI HI BIT BAO! sachhiem.us

Nhng ngi cng gio vch ra mt ng li l thuyt trung lp chng li thc dn v nh li cng sn, thy mnh ng gia hai ng ng. iu nghch thng v tri vi tt c cc lun iu tuyn truyn chng cng n o, l chng phi ngi cng sn bt p h la chn - bi v C H Ch Minh ch lm mt vic l ku gi lng yu nc ca h - nhng li chnh l bn Php, khi chng phn pht sng M cho h, khin h mang ti lin ly trc mt ng bo ca mnh. L ra ngi cng gio phi c li lch s nhng nm 1973-1983. Hi , Pn Mt (Paul Mus) thy s nguy him: Khi ngi cng gio nhn thy mnh ch l mt thiu s nh... th v mt tn gio, h coi nh mnh gp th thch v b xi gic... Nhng, trn bnh din ch ngha yu nc, cn th thch mi l nng n, v i ngc li bn nng on kt v hip nht dn tc, v th l vic xi gic ha ra hm h. Ngi ta s thc mc rng, lng yu nc ca h sao khng th c cng c v chu ton chung quanh mt chnh quyn do ngi Php chng ta t ra v a ln chnh trng quc t, vo trong nhng cuc hi ngh v c s quan tm ca chnh Ta thnh? Nhng y l mt trong nhng quc gia m dn chng rt kh kh c rng ch ngha yu nc ca mt thiu s li c th i ngc vi a s dn chng ang i u v do d. Nu thm vo , b phn thiu s kia li khoanh mnh trong ci khung cht chi ca tn gio, th xt theo gi tr bn ngoi, mt th o t ngoi quc c em vo li t h vo mt th t nh trc con mt ca mt x hi, m theo truyn thng th khng nn sng khc nhng ngi khc. l sa vo mt th ma mai, vn l mt nt su sc ca tnh tnh ngi dn trong nc v c th bc l ra thnh chnh sch. Vit cng gio chn lc theo phe phi l mt nguy c ln, chng phi ri qun Khng chin suy ngh li, nhng l chnh mnh li nh mt i hay l x ng hn v pha cng sn, vn tr thnh lp ngi tin phong ca bn i lp, c khi qun chng nhng ngi thy mnh khc vi thnh phn cng gio v t coi mnh l nhng ngi ng n duy nht trn t nc mnh, loi tr cng gio ra. Phn ng ca cng ng cng gio trong trng hp ny l c bit theo kiu Vit Nam. cp lng x, ngi ta t chc c ton v trang t v d dng. Tinh thn lng x, phn chia vn quc gia thnh nhng n v a phng, thch nghi vi tnh hnh . Hn na, ti cc lng , nc Cha n ri, chng l g nu ti nc Cha b e da th h phi bo v. mt cp cao hn, chnh sch ca ta gim mc Pht Dim, t lu nm trong mt vng khng cn do d, cng lm theo tinh thn ni trn: v l thuyt, cc cng on ny ng v pha Dn ch Cng ha l k cm u mt trn th, nhng chnh h li t gii quyt ly cc vn a phng (Vit Nam, Ci nhn x hi hc v mt cuc chin, trang 358). Trng im lin hip ca gim mc L Hu T, c vn ti cao ca C H Ch Minh, vt ra ngoi ranh gii a phn, bi t lu Pht Dim vn l im nhm ca tt ca ngi cng gio min Bc. Pht Dim li chng phi l a phn u tin c trao vo tay gio s Vit Nam sao? Pht Dim, t hai nm qua chng phi l n ly chng li l thuyt cng sn sao? S lin hip tht hay ch l sch lc ca gim mc L sachhiem.us

Hu T l mt thng li ln ca chnh sch Php, vi v chng mt mt tn lnh no, nc Php lm ch tnh hnh c phn pha Nam tnh Pht Dim (tr thnh tnh Pht Dim t tr), mt phn t tnh Nam nh (tr thnh tnh Bi Chu t tr) v nhiu vng cng gio thuc cc tnh Thi Bnh, Bc Ninh, Hi Phng, H Ni... Hn na, ngi Php cng c th da vo hng chc ngn dn qun t v cng gio c v trang, m chng phi tr tin nong g. V c loi dn qun t v nh knh ny! ng thi vic lin hip i vi Php nh th cng l mt n au cho C H Ch Minh. V c vn ti cao s 1 ca C phn bi C tr thnh Hong Bo i, Ch tch quc gia. V c vn ti cao s 2 ca C sp sa nhn t v s 1 danh hiu 'i din Ch tch quc gia, Tng t lnh lc lng cng gio Pht Dim - Bi chu. Mt yu t th ba thc y ngi cng gio ly mt chn la quyt nh: l ngy 3 thng Ging nm 1950, Vatican cng nhn chnh ph Bo i, vi li sau y ca gio hong: Gi n Ngi php lnh ca ti cho cng cuc Ngi ang chu ton. Chng ta nn nh rng phi ch n sau , chnh ph H Ch Minh mi c cng nhn. Bc Kinh (15-1-1950), Mascva (31-1-1950), Praha (2.2), Buraret (3.2), Buapet (4.2), Xphia (5.2), Tirana (13.3). y th, nhng chng phi Bo i, m chnh bn Php mi cn ti php lnh ni trn ca gio hong. Cuc phn cng V Nguyn Gip tung ra nm 1950 ph tan tnh tt c chng trnh bnh nh v chim ng, m cc nh chin lc ti gii nht ca Php t ra. Lc ngi ta phi bn tn v s nh mt ng Dng. Nc Php gi sang Vit Nam ngi binh s gii nht ca mnh l tng Lt Tatxigni (de Latte de Tassigny). V tng ny c c cha Montini (sau l gio hong Phaol VI gi l nh lut s i ti, sang M v qua Vatican bo cha cho s nghip nc Php nm 1951. Trc mt nhng ngi cm quyn ca cng quc qun s hng u th gii, Lt em tr chi Domino ra h da. Thy ngi M t ra u oi khng my st sng, ng t cu hi: cc v c thy phi tr ci gi chin lc chi chin tranh ng Dng bao nhiu khng? Hy nhn vo bn ny. Mt khi mt Bc k, th s khng cn g che chn trc knh Xuyet (Suzez) na. Xt v mt qun s, vic mt Bc k s m ng cho Cng sn xm lng Thi Lan v Xingapua. Vic mt ng Nam c ngha l em dn vo tay Cng sn, nhng kho nguyn liu chin lc thit yu, kinh t Nht Bn s chng bao gi c th cn c. Mt ng Dng l mt ton b chu , l lm cho vng Bc Phi rung chuyn, l lm cho cc cn c chin lc chu u sm b e da. Ti Vatican, ng a ra bc nh khng khip ca ch ngha cng sn v thn. Trong mt s ip gi cho c Pi XII trc khi c tip kin ring, b i tng tuyn b: Trong tt c nc vng ng Nam , Vit Nam l nc c nhiu tn hu cng gio hn c, chng hai triu. Nh vo s ng, nh uy tn ca cc v ch chn h, ngi cng gio ti y th ng mt vai tr quyt nh. Nhng vin bo v o cng gio ti Vit Nam li gn lin vi s hin din ca nc Php. Bi v phi nh nhng huy sinh tnh nguyn ca nc Php mi c th ngn chn khng Vit Nam ri vo qu o ca sachhiem.us

cng sn quc t. Nc Php v th rt c l khi h yu cu ngi Vit Nam cng gio tip sc vi h. Trong lc gp phn v chin thng ca Php, ngi cng gio cng chin u cho chnh s tn ti ca h v h s nm gi mt v tr c tnh quyt nh trong vic o li t nc h. K , v tng yu cu gio hong nhc nh cc gim mc Vit Nam phi ln n ch ngha cng sn, nhc nh bng thng tn Fides nhn mnh nhng lin h rng buc Vit minh vi Mascva. ng cng ngh nng ta khm mng ln hng Khm s. Sau cuc tip kin, c Pi XII ni vi ng tng: Ti chc lnh cho o qun Php Ngi ang chy huy v i din, bi v n ang bo v nn vn minh kit gio bn . c nm chc vin tr qun sc ca Oasinhtnm v s ng h tinh thn ca Vatican, Lt tr li Si Gn, tng cng cuc thnh chin chng cng v li ch ca nhn dn Vit Nam. 5 CUC THNH CHIN Di sc p ca Lt v ca c cha ulay (Dooley) ngi i Nh Lan c ch nh lm Khm mng nm 1950, cc gim mc Vit Nam hp ti H Ni a ra nhng li tuyn b sm st trong Th chung mc v ngy 9 thng 11 nm 1951 nh sau: Chng ti thy mnh c bn phn nhc nh anh ch em cao cnh gic chng li nguy c ht sc to ln ca ch ngha cng sn v thn l mt mi e da ln lao nht hin nay. Chng nhng cm anh ch em khng c vo ng cng sn, m anh ch em cng khng c hp tc vi h, hay l lm bt c vic g c th gp phn cch no cho ng Cng sn ln nm chnh quyn. Mi nguy him nghim trng v cc hu qu ca n kinh khng n ni chng ta cm thy c bn phn nhc nh anh ch em phng c i vi nhng kiu ln lo v mu chc ngi cng sn dng nh la dn chng, nhng mu chc ch phc v chao cc mc tiu ca ngi cng sn m thi. Bn kt n mang 12 ch k, trong c 5 ch k Vit Nam, t r cho dn chng thy Gio hi chnh thc ca Vit Nam ng v ph no. N hon ton tt s ct c quan h (tr nhng ngi cng gio yu nc, ch vi danh ngha yu nc m b v tuyt thi v b gio hi run b) gia Cng gio v Khng chin. N x y ngi cng gio coi mnh l qun binh ca lc lng Thp gim bi v t nay, vic h sung vo hng ng qun i Php c gio quyn thnh chin ri. T nm 1950, nhiu lng cng gio vng ng bng c v trang, nhn sng ca Php, di quyn ch huy ca gim mc L Hu T, cn Bi Chu th do gim mc Phm Ngc Chi iu khin. Vai tr ca i qun t v vt xa t cch gi l ch t v khi b cng sn tn cng, bi v n c tung ra cc hot ng ch yu l hnh qun cn qut, c khi bao trm c vng, c lc ch a phng nh. Chng hn trong trn K Con sachhiem.us

Nam nh, mt b tham mu lin qun gm c trung t Cngu (Canduo) Nam nh, trung on trng M-la (Mollat) n Pht Dim v linh mc Hong Qunh, tng t lnh i qun cng gio, thnh cng loi khi vng chin c tiu on Vit minh y. Lnh cng gio cng c lc tham d cc cuc hnh qun gm nhiu tiu on ca Php. Nhng cp a phng, qun lnh cng gio mi l i qun hung hng nht. Nhm lo cho cc x c bo v hu hiu hn, bn chng t chc rung b lin tc cc lng lng chung quanh, bt giam hoc git cht, khi cn ta n, tt c chin s du kch v nhng ai b tnh nghi l Vit minh. Theo gng lnh Php, chng cp bc cc lng, ly trm, tn st, thiu ri tt c nhng g b coi l khng chin. Nc ci ht c, c nhng linh mc - i y ngh rng gi em c nc theo kit ti: h ra lnh cho lnh i cp ph cc cha Pht gio, mang ht cc tng pht v lm ci chm, ri cm thnh gi ln cha hay l t tng c M vo trong . Tht phi rng mnh, khi nhc li tn tui ca mt s linh mc nh Khm, Tn, Lut... Cc bn tin v nhng v cng sn tn st cng gio, do bo ch Php hoc hng thng tn Fides a ra, phi c t vo trong bi cnh lch s ni trn. Chng hn, Beena Phan, trch dn ti nht bo, ting Php Vin ng xut bn ti Si Gn, vit: Ngi ta k li rng ti Cao Mai, 180 ngi cng gio, gm nam na v tr con b thiu sng trong nh th lng, theo sau v mt n lnh Php bn cnh khng chu u hng. S tht lch s hon ton khc th, Cao Mai l mt lng thuc huyn Kin Xng, tnh Thi Bnh, 5km cch sng Hng, ni chia i Thi Bnh vi Nam nh, v cng l ranh gii gia hai a phn Thi Bnh v Bi Chu. Cao Mai c hai thn, mt cng gio v mt thn Pht gio. ang ma xun 1960, gio dn Bi Chu lc c v trang, cn ti Thi Bnh th qun Php ch ng thnh ph v nhng vng ln cn. Mt hm cha Lut, chnh x Cao Mai, tip mt cha bn ngi Bi Chu sang thm, c my tiu i mang v kh thp tng. Bn lnh ny i lng sc cc lng chung quanh, bt cc du kch qun v cn b Vit minh bt ng gp c v git cht my ngi. c bo ng, du kch ton vng ko v hng Cao Mai. Bn lnh cng gio va nh va rt, c chng 50 thanh nin Cai Mai v cc linh mc tham gia. Khi thy qun du kch ko ti, gio dn Cao Mai hong s, chy vo nh th ng ca li ch cha x tr v mang theo tip vin. Du kch t chc bao vay, i phi th cc ng ch b bt ra. m ngi b bao vay c cm c. Khi m v, nh th bc chy. Nhiu ngi b nht trong cht thiu. Ngi ta khng r v ha hon l do nhm bao vy gy ra, hay ch l mt chuyn ri ro. Sau , cha Lut v qun lnh ng tr v, ng ch cn bit khc trc ng tro tn ca nh th v ci tang ca dn chng. ng quyt nh tr th cho gio dn. Cuc bo th ht sc kinh khng. Cc du kch qun b lnh cha bt u b chn sng trc nh th. T , Cao Mai tr nn mt ni kinh khng cho c vng. Cao Mai l mt trng hp din hnh trong thm kch Vit Nam hi . Mu i mu, nhng cuc thanh ton tip theo nhng v tr th. V khng bit ngh thut qun s v chin lc ca Khng chin - do chnh ph H Ch Minh vch ra t 1940 - qu t sachhiem.us

tin vo nhng thng li lc u, ngi cng gio c i b rp ti cc lng khng cng gio, thng u c chng c li h. Vo thi gian ny, Khng chin ch bc u ca chin lc phng th thi. Qun i chnh qui rt vo ni, sau khi p dng chin thut tiu th ti cc thnh th. T 1947, cc nh ln u b trit h, tr nhng kin trc thuc v Gio hi, ngha l cc chng vin, trng cng gio, ta gim mc, nh th. S tn trng ca ci Gio hi nh th t cho thy r chnh ph H Ch Minh thn trng chng no, trnh ng chm n tnh cm tn gio ca ngi cng gio, k c trng hp h bit trc rng cc kin trc ri y s b qun Php s dng. Nhng bin c xy ra sau ny, xc lp s tin on trn l ng. Nm 1949 v 1950, phn ln cc ta nh tn gio l ni t b tham mu ca cc ton qun vin chinh. Nm 1950, tt c a phn, t Thanh Ha v vinh (khng h b chim ng) c qun Php gii phng. Nhm chin thng cng sn, ngi cng gio min Bc t chc cc cuc rc ht sc to ln, em tng c M Fatima ro khp ni, tng ny do gim mc Gomez, Hi Phng, lm php ti Fatima ri rc v. Tng c M ving thm ln lt Hi Phng, Hi Dng, H Ni, Nam nh, Thi Bnh; Pht Dim, Bi Chu. Vic tng cng sng m c M Fatima mt cch t nght nh th, mang tnh cht ni bt ca cuc thnh chin. Theo cc v c v vic sng knh ny, th c M Fatima ha s p tan b Cng sn Nga s. Ting h tiu tp dn cng gio l l: Tri tin M s thng! Vic thm mt tin vo chin thng ca c M Fatima mt cch m qung gy ra nhng hu qu rt nghim trng, nh chng ta s thy. Sau s tht bi ca Lt d Ttxigny v ci cht ca ng tng ny, lc lng nhn dn chuyn sang gia on hai ca cuc chin, chin lc cn bng lc lng. H khng cn cho qun Php v lnh cng gio nm quyn ch ng v hnh qun na. Nm 1952, nhiu gio x-n bt cc a phn Thi Bnh v Hi Phng b chim, hoc u hng. Nm 1953, cc vng t qun Php kim sot b thu hp li cc thnh ph v cc x o nng thn ca a phn Pht Dim v Bi Chu. Chnh quyn Php gi tnh hnh l s mc r vng ng Bng: hai phn ba t v li quyn kim sot ca C H Ch Minh. Cn li mt phn ba kia, ngoi tr cc trung tm thnh th v Bi Chu, Pht Dim, th qun Php kim sot ban ngy, Vit minh lm ch ban m. Cuc tng phn cng n ra vi vic tin nh in Bin Ph. Ngy 7 thng 5 nm 1954, l c trng c ko ln ti cn c ni ting ca qun lnh Php. 15.000 qun tinh nhu ca on qun vin chinh b bt lm t binh. Hai thng sau , nc Php buc phi k vo Hip nh Ginev. Bn Hip nh ngy 21 thng 7 nm 1954 gm cc khon qun s v chnh tr. V mt qun s, qun i Php s tp trung xung di v tuyn 17, cn lc lng Vit Nam th tp trung ln v tuyn y.

sachhiem.us

V mt chnh tr, hip nh cng nhn nn c lp, ton vn lnh th, thng nht Vit Nam, v tuyn 17 ch l mt ng ranh qun s tm thi, ch khng phi mt bin gii chnh tr. Cc cuc tng tuyn c t do, b phiu kn, phi c t chc vo thng 7 nm 1956 l tr nht, hu lp li thng nht t nc. Cc hip c trn cng tin liu v quyn t do cho ngi dn chn la khu vc mnh mun c ng. 6 CUC XUT HNH S vui mng ca nhn dn Vit Nam, tic thay li l ci tang ca b con cng gio vng ng bng sng Hng. B cc kinh mc li ko vo cuc mo him nhc nh v bi t ny, h cm thy mnh b b ri do s phn bi ca qun Php. Ht hong, lo u, tht vng, h nguyn ra nhng ngi mi y l ng minh ca mnh. J. Tucnu (Tournoux) k li trong tp B mt quc gia rng mt gim mc ti b Tng tham mu vng x m vin s quan ch huy qun vin chinh nh sau: Ny ng, ti ti vn phng ny nm 1952. Lc ng cha y, m mt tay trung t khc ngi gh ch huy ca ng . Ti ni vi ng ta: ng hy ha vi ti rng cc ng s khng bao gi b chng ti. Vin s quan tr li: Tha c cha, chng ti s chng bao gi ra i u. Nhng nay, chnh ng l i din cho o qun ca Php. ng ang t h nhc mnh y. Hnh nh cng chnh gim mc y tng ni vi Bo i my thng trc : Trong tnh hnh hin nay chng ti cho rng ch mnh Ngi l c th thnh cng. V th, chng ti ng h Ngi vi tt c s xc tn. Nu Ngi tht bi th chng ti cng tht bi thi. V gim mc ny (Phm Ngc Chi) sau coi sc a phn Nng. Ngy 28 thng 6 nm 1954, qun i Php thc hin cuc hnh qun qun sau cng ti Vit Nam, l rt khi mn Nam ng bng sng Hng m chng gp v dng no. Pht Dim v Bi Chu tr thnh mi ngon cho qun i nhn dn ang chin thng. Nhiu binh lnh Bi Chu qung kh gii v trn theo gim mc Phm Ngc Chi cng vi cc linh mc v mt ton gio dn kh ng ca ng. Gim mc Pht Dim L Hu T th nhy ln chic can cui cng ca qun Php ang ri cnh, b qun lnh ca ng ti ch. Mt vi tn thy gim mc mnh hnh ng hn nht nh th bn ni gin n ni ly lu n nm theo ng. Cc linh mc - i y v qun lnh cc gio x vi v b chy, ko theo gia nh ca mnh i di c. Khng ni v quyn t do chn ni c tr trong Hip nh Ginev l li thot sau cng ca cc linh mc: h tm cch chy trn, em theo on chin, ngi mun, k khng cng phi theo. Trong lc hong ht, h tm cch trnh n mt mt lnh ca Vatican a ra nm 1952 phng trng hp chnh ph H Chi Minh chin thng. Qu th, rt kinh nghim t Trung Quc: cc gio s rt chy theo qun i Tng Gii sachhiem.us

Thch, b li my triu gio dn khng c linh mc, Rma ch th rng nu cng sn thng th tt c nhng ngi c trch nhim phi li vi con chin, ch cc chng vin v ban gim c c ra i m thi. Bi vy, bin h cho vic chy trn, cc gim mc v linh mc tm cch bin minh rng, h phi ri b v tr ca h i theo coi sc con chin trn khi vng cng sn, hu bo v c tin ca mnh. Trong cuc di c ny nhiu chnh ph sn lng h tr, mi nc theo cch ca mnh. 1) TRC HT. Qun Php khng d g nut tri ci nh bi trn. Qua Hip nh Ginev, nc Php khng cn g bm ti Bc Vit; cn ti min Nam, mc du c ci b mt c lp b ngoi (Php ng thun cho t nm 1949) , tt c quyn thc t vn nm trong tay qun i Php (do tng ly ch huy) v ci gi l qun i Vit Nam (di quyn ch huy ca cc s quan ngi Vit dn Ty, nh tng Nguyn Vn Hinh, hoc cc s quan c ca o qun thuc a). Sau khi k Hip nh Ginev, th tng Men1t Phrngx (Mades France) gi mt bc th cho ph th tng Ng nh Dim, m bo vi ng rng nc Php s khng cng nhn mt chnh quyn no khc ca Vit Nam. ng khc, cc quyn li kinh t ca t bn Php ti Vit Nam cn qu ln lao, khng th b hy sinh mt hy vng mong manh ca mt hip ngh kinh t v thng mi vi mt chnh ph chin u gn 10 nm nay ginh li quyn c lp hon ton v chnh tr, kinh t v vn ha. Qun Php chng du dim g tr chi ca h... J. Cngpanh (J. Compain) thng s Bc Vit do Cao y Php ti ng Dng cc c, tuyn b cng khai rng: qun Php khi rt lui, s lm cho H Ni hon ton trng vng v chnh vic di tn i mt triu ngi. Tng Cnhi (Cogny) k nhng s v lnh, truyn cho tt c cng chc ngi Vit phi ri H Ni i vo Si Gn. Ph tn vn chuyn vo Nam s do nc Php i th hon ton. 2) BC DN DI TN. Nc php xin Hoa K cung cp cho my bay v tu thy ca hm i 7. Ngi M, trung thnh vi ch thuyt Mc-Actuya v thuyt min, khng chu v Hip nh Ginev, sau khi t ln mt ngi cm u chnh ph Si Gn theo mnh l Ng, tn cng gio, c Hng y Xpenman (Spellman) Tng gim mc Nu c bo tr. Sau Hip nh Ginev, h lp ra t chc Hip hi ng nam (OTASE), mt lin minh chng Cng, gm cc cng quc chnh ca phng Ty v mt s nc ch hu chu . Ti ch, qun ca M do trung t G. Lenden (Landsdale) ch huy, nhn nhp lm cng tc chin tranh tm l chng Bc Vit Nam, nht l xi gic dn chng b x s i vo Nam.

sachhiem.us

Nh vic xut bn Ti liu Lu Nm gc, chng ta bit c phn no nhng mu chc (x. The Pentagon Papers, tr. 58-64). Trc tin l chin dch tun tin n: chin dch th nht nhm kho lo tung ra cu chuyn mt tiu on Cng sn Trung hoa ti Bc K tr th mt lng Vit, ph n b hm him... iu lm cho ngi ta nh li sch nhiu ca qun lnh Tng Gii Thch nm 1945 v nh vy lm cho ngi Vit cng lo s v mt cuc chim ng ca qun Tu dc ch Vit minh (...). My tun sau, ngi ta thut li vi nhau cu chuyn git gn v nhng iu tn c cc s on lnh Trung Hoa lm ti vng t Vit minh. Sau mt cuc iu tra, ngi ta mi bit rng ch l chin dch tun tin c, c t li cho ra v Vit Nam thi. Chin tranh tm l tm cch h gi uy tn chnh ph H Ch Minh trc khi chnh pha ny tin vo H Ni. Mt ngi Vit i quc (sic) v mt i y M i ri cc tp ti liu c k tn Vit minh, ch v cho dn chng phi hnh ng nhng g khi Vit minh chim c vng H Ni. u thng 10, cc ch dn ch yu trong lin quan ti quyn t hu, vic i tin v 3 ngy ngh vic dnh cho th thuyn khi Cng sn chim c chnh quyn. Qua hm sau, s ngi ng k xin vo Nam tng ln gp ba. Hai ngy sau, tin Vit minh ch cn 50% gi tr. Li dng s m tn dn gian, trc dp Ging sinh, nm 1955, ngi M li s dng mt v kh khc. Mt ngi i quc m chng ta gi l Triu nh, lm vic ti mt s in lch bi ton ph bin rt rng ri, nht l ti cc tnh min Bc ang cn nm trong tm tay ca ta. Ngi ta mi cc thy bi Vit Nam ni ting n, tin on v nhng tht bi nghim trng ca mt s cn b Vit minh v v vic thng nht ti min Nam. Ngi ta khng bit b Lch gy ra nhng hu qu to ln chng no. Cng c nhng tin n rng qun M s nm bom nguyn t tiu dit min Bc. 3) Nu cc hot ng ph hoi ca bn Php v M gy c nh hng ln ton th dn chng ngi Vit, th c nhng lun iu tuyn truyn khc ng mt vai tr quyt nh hn ni cc cng ng ngi cng gio. Trc tin, h s dng c M fatima, m vic tn sng my nm gn y c tng cng, qua vic thnh lp o binh c M, o binh Xanh, Hip hi Chin s c M. Tt nhin c M c giao cho chc nng chnh tr l gii thoi nhng k tn sng Ngi. Ngi ta n rng c M hin ra Ba Lng, Thanh Ha, ra lnh cho gio dn i vo Nam, bi v M cng b min Bc Vit Nam. Vic hin ra hnh nh c dng dng ti tnh bi mt linh mc, ng mc o c M cho mt thiu nin v cho em ng vo sau bn th c M Fatima. Trc my cy nn lung linh, mt vi nh o c coi l c M hin ra, ni vi h mt ging du dng nhng minh bch rng, ?phi la b? dt Cng sn bt c vi gi no, m tm lnh sang vng t t do. c M sp sa b min Bc. T ming qua tai, tin n c loan ra nh mt vt du loang c thm tht nhng nt chm ph mi, km theo nhng li tin tri mi, hoc nhng im g tin bo tai ng sp ti. c tng tng ca dn chng li by ra nhng chuyn linh mc b tn st, nhng mt lnh ca H Ch Minh bo phi tiu dit cho ht ngi cng gio, hay l bt h phi b o. sachhiem.us

Chy trn cu ly mng sng v cu ly c tin. Cha Kit i vo Nam. c M ri b Bc Vit. Nhng khu hiu phi l lm cho ngi Kit hu phng Ty phi ci, nhng li c tc dng rt ln ni mt cng ng kit hu tng b giam nht xa nay trong s ngu dt v trong mt kiu tin o ni c l thi trung c. Trong cc c o khp kn ca gio dn, nhng g gi l B mt ca c M Fatima u c coi nh l tn iu bt buc, ang khi n ch da vo mt m ti ti liu tuyn truyn nhm nh. Nu nhng nm 1949-1953, cc linh mc th bin gio dn hin lnh v ti thnh nhng tn st nhn cung nhit, nh khu hiu tiu dit cng sn lm vinh danh Cha, th h cng chng kh khn g trong vic to ra cuc Xut hnh v i, nm 1943-1955. Hin nhin ngi nng dn Vit Nam sng gn b vi t ca t tin, vi mi nh, vi mnh vn, vi nh th v lng xm hn nng dn cc nc khc nhiu. Nhng h li dm t b tt c mi s bo v c tin, nht l khi cc cha x ca h li m bo vi h rng, ti min Nam Vit Nam c mt v th tng cng gio ang ch n h v s cp cho h nhng vng t ph nhiu lm n. V khi dn chng mt khi bc chn ra i, th khng g c th ngn h li c. Th l vi nhng p lc kiu cch, nh mt li tuyn truyn xo tr, to ra mt cn ht hong tinh thn ni dn chng cng gio, ngi ta thnh cng a vo Nam hng trm ngn nng dn, bi v khi di c cng gio s l mt lc lng chnh tr to ln cho chnh quyn Ng nh Dim. y, chng ti khng mun ni v mt hng ngi di c khc, ch yu gm nhng ngi thnh th, cng gio hay khng, tng sng da v chnh quyn thc dn hay o qun chim ng v li dng chin tranh lm giu. T nhin h phi i theo quan thy vo Nam c ng. Nhng cuc xut hnh th thm ca ca nng dn cng gio khng th no xy ra, nu khng c s phi hp vi nhng hnh ng va k trn. Gira Tn-gat (Gerad Tongas) tc gi cun Ti tng sng trong ha ngc cng sn Bc Vit v ti chn t do, vi ci cho thy ng ta khng th l m5 k thn Cng, k li bc tranh th thm ng chng kin trong nhng ngy sau Hip nh Ginev: iu khn kh hn, l nhng ngi ngho - nhng ngi khng c tin ca g phi lo cu c - m cng tr thnh nn nhn v l nn nhn khn n hn nhiu ca mt tr tuyn truyn b i, l li nhn danh tn gio. C nhng cha x qua sc cung tn, l loi chnh tr gia hot u, hn l ngi ca Gio hi v ca o c, a mt ra lm nhng tay tuyn truyn cung nhit v bn thu, dng nhng li xo tr m gieo rc s ht hong ti cc vng nng thn. H nh ni cn st ln hnh h linh hn v lng dn, li dng tnh nh d c tn khn lng ca gio dn, cng nh s ngu dt kinh khng ca con chin. Mt khi bu khng kh mnh ai ny chy to xong, tng ton xe ti nh binh tin vo cc lng bc i tht nhanh, k c dng bo lc cng p tt c dn chng. C th ni khng ngoa rng, o qun vin chinh and sng mu, mun thc hin cuc hnh qun ln ny - d nhin lun lun di danh ngha ni ting l bnh nh - trong nhng vng t chnh bn chng sp phi ri b, th theo Hip nh Ginev. Cc ton xe cam nhng ro qua cc lng cng gio, vi v dng sachhiem.us

mi cach bc i hng ngn con ngi khn kh, ch cho h thi gian lm theo vi b qun o v i lc, mt vi bao go, ri ch h ti hai im tp trung, Hi Phng v H Ni, ti c th ghi nhn cc s kin, a ra mt chng t nghim trng khng mt ai c th bc li: Ngy 29 thng 7 nm 1954, vo qung 7 gi ti, v chng ti ang i v nh, bng c ting n o pht ra t bng ti khin chng ti phi . Tin gn ch bng ti, chng ti trng thy mt m ng ngi l nm y l ng khu ph chng ti. nh sng leo lt t mt vi bng in chao o trc gi cho chng ti pht hin ra mt th tr chi cp cp, ph n, ngi gi, tr con k chm hm, ngi nm dui di gia mt ng khng bit bao nhiu th lnh khnh, no xc no ba-l y dy, ri k i ngi li trong mt cnh hn no khng ngng. H nm hng ngn ngi. C nhng ngi chng ti lm quen gii thch rng vo gia bui chiu, cc ton xe cam nhng ca qun i Php m ngi nng dn ny xung , h b bc t lng ti y m chng n un g trc khi ra i. V nhng ngi c u i t 8 gi sng y! V phi ra i vi v theo lnh bo ln xe, chng ni chng rng kiu nh binh (bn lnh lao vo nh h), ri c m c cha x n an i, khuyn bo lm h yn tm, h try i vi mt t qun o v dng kp thi ly em theo, vi t go cho vo bao ri gnh i. Sau mt t pht gii thch, trong lc chng ti nhn vo cnh tng th lng , khng cm ni nc mt, hng ti nghn ngo, tr c ghi su bc tranh thm cnh di c ca nhng con ngi v ti b git li ra khi ni chn nhao ct rn, ri bc ln xe, ch di v b i x chng khc no nhng sc vt ngi ta ch ti l m! Tr mt s trng hp, dn chng a phng c tnh b trc cc ni kh au ca nhng ng bo thiu thn c cc ny, chng l g iu . Bi v chnh chng ti cng chng kin thc trng nh vy nhng ni khc vo nhng giy pht tng t. Chng ti thy cn ni thm v tm trng qun chng lc ti H Ni; mt bu khng kh tt nng n, bao trm ln mi s v mt lung gi kinh hong thi khp ni, do cc cuc ra i ti k trn v c bn tuyn truyn loang tin nhm nui dng rt cn thn. Tnh bnh tht gh tm n ni, nhng k i phi khen chng ti dm li, trc khi h h cho chng ti bit rng h l ngi ra i; cn nhng ngi li th nn bt khng dm ni ra, v chc l s b tr th bi nhng tay bo cha t chc i c. Nhng on trch trn y min khi phi ch thch thm. Chng bao lu, mt y ban mu quc lo cho cuc di c c thnh lp, vi s gip ca M. Tin vin tr ny c tnh trc t lu, c trc khi Hip nh Ginev c k kt. Theo mt bc in do hng thng tn AFP ang i ngy 30-6-1954, th trong mt cuc hp bo. Tng thng Aixnhao cho bit rng, nu c hip nh nh chin th M s t chc mt cuc di tn a dn min Bc vo Nam. V mc ch ca cuc di c trc tin l chnh tr, nhm gy ra nhng ni bt bnh ca dn chng i vi sachhiem.us

chnh ph H Ch Minh, qun M tung ra hot ng v hai mt; mt mt, t chc ph hoi c h thng ti H Ni trc khi qun lnh Php rt i, chng hng lm hng kho dn xe but, pht h cc my mc v t mn ng sp Cha Mt Ct, ngi cha y gi tr lch s v tn gio c t hng trm nm. Mt khc, v nhng l do nhn o, cung cp hng chc triu la v cho 41 tu ca hm i 7 phc v cho vic di c. Trc ngy 12-10-1954, ngy chuyn H Ni cho chnh ph Dn ch, linh mc Mai Ngoc Khu (sau ny lm CIA v b thanh ton b mt thng 3-1970 ti vng Si Gn) i din pha Cng gio trong y ban di c, b mt phi v vng Vit minh nhng nhn vin truyn truyn nhm em ht sch dn Pht Dim, Bi Chu, Thi Bh i c. Mt s tay trong bn ny b bt vi v lnh, cho tht c mt k hoch c vch ra rt tinh vi. D lun quc t sau c bo ng bi cc bin c bi thm xy ra ti cc min duyn hi ca ng bng sng Hng. Bo ch ngy 25-10-1954, vit nh sau: Cuc xut hnh bng ng bin, vi nhng ngi di c, phn ng phng tin khc rt yu t, nhng ngi di c, phn ng l cng gio rt t cc vng Bi Chu, Pht Dim hin do Vit minh kim sot, trong vng 24 gi qua ln ti con s khng l, khin b T lnh hi qun Php quyt nh vt h. m qua v sng nay, cc n v hi qun Php ch ti Hi Phng gn 2000 ngi di c, h vt c ngoi khi hi phn Vit minh, li 100km mng Nam Hi Phng. Theo li nhng ngi di c, hng ngn ngi khc thuc a phn Bi Chu v Pht Dim ang tm cch chy trn, c khi phi tr 5000 quan Php cho mt ch trn cc th thuyn hoc b. Nhiu thuyn b lt v m lun trong cc cn bo ang lm d my ngy nay. Nh vy, hng trm ngi di c b cht ui trong nn . Ngy 26-10-2954 bo ch a tin: 15.000 ngi cng gio b trn bng ghe thuyn hoc bn b, i tm t do, t cc a phn Bi Chu v Pht Dim ti c Hi Phng. Ngi ta cn ni ti nhng v ng gia dn di tn vi n v b i a phng ca Vit Minh ang tm cch ngn cn khng cho dn chng ra i. Ngy 22-11-1954, ng xe (Desai, ngi n), y vin ban Quc t Kim sot nh chin, tuyn b v cc cng tc thc hin nh sau: c tha hip vi Vit Minh, nhm m bo s t do cho nhng ngi mun ri b ng bng sng Hng m i xun min Nam. Cho ti ngy 18 thng 11 nm 1954 c 5.230 giy php c cp pht. Cuc xut hnh t y cng lan rng mt cch ng lo v bi t. Nhm nhn mnh thi tn nhn ca cng sn, thng tn x Fides loan tin ngy 25 thng 11 rng C 12 v tha sai nc ngoi cht ti cc tri Vit Minh trong chin tranh ng Dng. Ngi ta tin rng cn li 100 linh mc Vit Nam ang b giam trong t. tip sachhiem.us

li cc bn tin , thng b nhng quan st vin khc quan bc b, i Vatican v bo ch cng gio loan thnh c nhng chin dch tuyn truyn, cho rng nhiu v n tn st tp th ngi cng gio xy ra. i v cc bo cn s dng con bi di c nh con nga u n bin minh cho vic Nam Vit v ngi M khng chu thi hnh nghim tc Hip nh Ginev. H v cng vi h l cuc di c c hnh loi v tm c c o duy nht, tiu biu cho cuc chin thng cng sn quc t to ln nht v c th l chin thng s mt k t 30 nm nay. Mt chin thng ha bnh ca nhng nam n dm phi tay m ni ting KHNG v vi ni au thng hin hch h dm chu mt mi s ni m nhiu k khc ngh l nn ni rng c th l phi, c th l khng. (G. Naidenoff, V. 1955). Chng ta hy lun nh n mi n tri n v hn chng ta mc vi nhng anh ch em di c Vit Nam . Chng t h a ra cho Gio hi l thuc loi to ln nht v t s vinh hin nh triu thin ca h trc mt Thin Cha v ngi ta, mt vi tia chiu di xung trn cc v tha sai sut bao nhiu th k tng gip cho h c tr nn nh ngy nay (Queguiner, trong Bn tin Tha sai Pari). Bo ch cnh hu cng khng gi im lng. H. Amuru (Amouroux) vit trong s bo Aurore ra ngy 4-4-1955 saiu nhiu tun l iu tra rng: Trong sut cuc chin va qua, chng ta ni rng mnh bo v s t do v mt s gi tr vt cht v tinh thn, trong phi k nn vn minh Thin Cha gio. l nhng kiu khu hiu. V hm nay, y l chng c rng nhng iu khng nh chng phi ch l khu hiu sung, m n hp vi mt thc t rt ng xc ng, rng ci dn tc rung nc kia, xa nay chng ta cha bao gi hiu h v chng ta tng man c mt b my chin tranh n ch i xt li trn h, th hm nay h cho bit rng, h hiu c th no l t do, dn ch Chng ta, th gii t do v khng c nc Php, chng ta c th no b ri nhng con con ngi mt cho s tr th, em qung h li vo bn tay Cng sn v lm cho cuc b trn k diu ca h nm 1954 ha ra v ch sao? . Li ku gi cm ng: li c bo ch M, u tu ca th gii t do ly li, ri i dm nhn dn Vit Nam ln na vo trong mt bin mu. 7 NGI CNG GIO, TRNG TM CA CUC DI C Mun c mt ci nhn tng hp v cuc chy trn ca ngi Vit Nam nhng nm 1954-1956, ch cn phn tch cc t s nhng thnh phn di c l c ngay. Sau ki qun Php vnh vin ra i nm 1955, s ngi di c ln ti 860.000, trong c 250.000 l cng gio. Nhng thnh phn cn li l ai? H l 2% ca dn s khng cng gio, chn tm t do. sachhiem.us

Trc ht l cc s quan, binh lnh ca ci gi l qun di Php Vit, tip n l cc cng chc hp lm tay sai cho bn thc dn, ri c cc nh t sn thnh th, nhng tau a ch ln li dng s hin din Php trc v sau 1945 lm giu, hoc cai tr nh lnh Cha, bng vic cho vay nng li, bng cch t chc n cp c h thng ca ci nng dn, cui cng l mt b phn nhng nh chnh tr quc gia, lun m mng rng c th ot c c lp nc nh nh s qung i ca Php, vi nhm nhng tr thc phi chnh tr ngh rng sng ti min Nam h s gi c trung lp chnh tr d dng hn. Khc vi ngi Cng gio, ngi ta t gp thy ngi Pht t ngho b nh b ca, lng mc, ra i cu vng tm tin ca h. Nht l cng khng phi v l Pht t m ra i. Nhn nh ny c tm quan trng hng u, nu mun nm c tt c cc tnh phc tp ca thm kch Cng gio trong cuc di c. Qu th, xt v cng gio di c, ngi ta cn hiu rng hng gio s nh hng rt ln cho vic ra i. Biu i y, vi nhng con s hu nh chc chc, cho chng ta thy r vn : TRC DI C DI C VO NAM GIAO DNLINH MC GIO DN % LINH MC % H Ni 200 168 50 25% 115 68% Bc Ninh 7 64 38 52% 56 86% Bi Chu 330 200 165 50% 170 85% Hi Phng 120 87 61 51% 79 91% Hng Ha 78 54 7 9% 24 45% Lng Sn 5 18 2 50% 13 72% Pht Dim 139 168 80 58% 143 85% Thi Bnh 160 92 80 50% 79 86% Thanh Ha 65 88 18 28% 62 70% Vinh 219 188 42 20% 68 36% TNG CNG 1.390 1.127 543 40% 809 72% CH THCH lm biu ny, chng ti cn c vo thng k ca cc gio phn Vit Nam, ca chnh ph VN Dn ch Cng ha (1955). Cc con s khc khng th hon ton chnh xc, bi v cc nhm di c cng gio vn c xu hng thi phng con s ca mnh nhn c nhiu vin tr hn. Nhiu linh mc ph trch di c 1954-1955 th nhn vi ti nh th. Bo Missi 1956, trang 39-40, cho nhng con s sau y: cng gio di c: 676.000, linh mc triu di c: 618, khng cho bit s linh mc dng v tha sai. Nhn vo Bn thng k trn y, th c ti 72% s linh mc min Bc di c, cn gio dn th co` 40% ra i. S sai bit ln lao gia hai t l va ni, bc b li bin h A PHN

sachhiem.us

cho rng cc linh mc ch ri b x o m i v nhu cu coi sc con chin ca mnh. iu m bng thng k khng nu r, cng cn c phn tch ra chi tit hn. Thc t, nhiu cng ng gio x ch chn vic ra i l do p lc trc tip hoc gin tip t pha cc gio s. S th xy ra theo ba trng hp sau y: A) TRNG HP TH NHT L V LINH MC QUYT NH LI, th khng c vic dn chng gio hu ra i hng lot. Nhng gio dn phi b trn vo Nam - y ch l mt thiu s m thi th l nhng ngi tng dnh lu ti qun Php, hoc l my ngi a ch lo s b tch thu ti sn, hoc s b tr th bi nhng ngi h tng b p bc bc lt trc kia. B) TRNG HP V LINH MC NG RA T CHC DI C, c ti 90-100% dn chng di c. i vi ngi gio dn Vit Nam, sng o m khng c l ch nht, khng c b tch, khng c tng tng theo nghi l tn gio, th k nh l mt c tin v b n pht i sau khng trnh khi. C) TRNG HP LINH MC V HONG HT, B CHY MT MNH, th tnh hnh cc x xy ra khng ging nhau. Nu linh mc gi c ngi can m tm cch lin lc c vi gio dn, gii thch cho h v nguy c mt linh hn, cn b Vit minh t thi t nhiu gy gt i vi h, th h dm liu cht tm cch chy ra Hi Phng, thnh ph tp hp dn di c c b Php bo v. Nu v nhng l do khc nhau, v linh mc khng lin lc c vi gio dn, hoc cn b Vit minh t ra t t rng lng vi gio dn, th a s s li, khng i. Nhn vo cc con s dn di c t cc a phn H Ni v H Ha, ngi ta s b ng thy t l ngi i rt thp: H Ni c 32% v Hng Ha ch 9% ra i. y th m ngi cng gio H Ni (ni tp trung di c) v Hng Ha (cch H Ni ch 40km) li chng c nhng kh khn v vic vn chuyn, ng thi cng d dng vt qua nhng tr ngi do Vit minh to ra - nhng tr ngi theo bo ch Si Gn v ca Cng gio Php v M th rt khng khip ti c Vn phng y ban Quc gia Di c, nhng h li khng ko nhau i hng lot chn s t do tn gio. Ti sao vy? Gim mc Trnh nh Kh, a phn H Ni v gim mc Magie, a phn Hng Ha, vng lnh ca Vatican, chnh thc cm on c linh mc a phn ri b v tr m khng c php, k no dm lm ngc li th lp tc b treo chn. Mt l do khc, gio dn ti hai a phn trn khng c qun Php trang b v khi chng li Khng chin, nn h khng s b tr th. Tri li, trong cc a phn m phn ng gio x c cc linh mc i y ch huy, nh Pht Dim, Bi Chu, Thi Bnh, Hi Phng v nu chnh gim mc cng b i, th thng l 80% gio s di c, vi t l gio dn ra i vt 50%.

sachhiem.us

Ti ci a phn Thanh Ha v Vinh - hai a phn t 1945 khng bao gi qun Php chim ng c con s di c l 18.000 (28%) v 57.000 (27%), phn ng i vo Nam vi giy thng hnh do chnh ph Dn ch Cng ha cp cho. Vi nhng kiu m t phng i v nhng li ku gi bo ng vi th gi t do, ngi ta ru rao no l vit minh dng mi th p lc tinh thn v th xc i vi ngi ra i, no l dn bn lng dng mi th on tinh vi khng kho hng lm cho nhng k ln ng phi quay tr li, hoc Vit minh dng n c qun i n ngn chn lng sng di c. Ni cho tht khc quan, phi cng nhn rng nhng kiu cc linh mc gy p lc nhm cng bc b con cng gio b min Bc di c vo Nam, gy ra phn ng i khi th bo ni cc chnh quyn a phng. Theo vinli (Devinlliers) v Ging Lacutuya (J. Lacouture) trong cun Vit Nam, t chin tranh Php n chin tranh Hoa k th c ng phi v ci nhn hp hi ca mt s cn b Cng sn gp phn to thnh cng cho mu ca Dim, i x cng rn, thu nng n, tch thu, kh sai, quy nhiu v.v.. tt c cch x s lm lc cc xy ny thnh ci ung nhiu khi khin thin h cho rng lun iu tuyn truyn ca Dim l ng, gy ra ht hong s hi v y nhanh c dp di c. Tuy th, li qu quyt ca linh mc Uyn-lich (Willichs) tha sai ngi B, cng khng ng, khi ng cho rng nu Vit minh khng ra sc ngn cn v n p vic di c th s ti bn triu ngi Bc chy trn vo Nam c sng di ch nhn o ca lnh t Ng nh Dim hay l li cha G. Naynp vit trong bo Missi: Nhng ngi di c m ti c dp hi u nht lot khng nh rng nu by gi h c trong Nam, th l v h may mn hn nhiu ngi khc trong gia nh, trong lng hoc trong vng ca h. H c phng tin i, cn nhng ngi khc b gi li. Mt nh vit s khng phi ca Gio hi ging ln mt ting chung khc: Mi ngi phi cng nhn rng cuc di c hng lot nh th ch yu l kt qu mt cuc hnh qun chin tranh tm l ca M (v ca c qun i Php). (B. Fall, Hai nc Vit Nam).

sachhiem.us

Chng III GIO HI TRONG CN BO BNG 1 GIO HI CHIN THNG Ti cc vng ti i thm, ngi Cn sn ginh c mt lot thng li v chnh tr, hnh chnh, qun s v cng phi ni thi tinh thn iu gy n tng mnh nht trong ti, hi i, li l tinh thn hng hi h to c ni cc cn b khng Cng sn v s ng h mnh m h ginh c t pha nng dn. (Joseph Alsop, phng vin chng cng, ngy 31-8-1954). Lo Secn (Leo Cherne) vit trong bo Look ngy 19-1-1955 rng: Nu t chc u phiu hin nay th phn ln ngi Vit (min Nam) s b cho Cng sn Chng ta bit lm c g? . Cc phng vin ngi M k trn c l cha c li tuyn b chnh thc c cc tu s dng Tn trong bo Missi m lm hm sau hip nh Ginev, vn tin liu bng giy trng mc en cuc u phiu cho nm 1956, nh sau: S c u phiu, u ngi ca Nh nc c suy ngh ni nng th no cng mc. S khng bao gi c u phiu, bi mt l l khng th lm vic , nu chnh quyn min Nam c may m thng c, th liu chnh ph Vit minh c chu gii tn qun i, b my hnh chnh, cnh st ca h tun theo s phn quyt ca dn chng chng? Thc ra, Vit minh vn mong mt thng li trn vn, cng ha hon th cng c tnh quyt nh hn. H mong chin thng v tm l gii phng bi v cc bi cnh chnh tr v mi lin ly min Nam mc phi, li c li cho h. Nhng cc cuc bu c c li cho Vit minh khng th xy ra, bi v Hoa K v cc thnh vin trong ng Nam khng th chp nhn mi s o ngc cn cn nh th. Cng khng th c, khi m chnh quyn Vit Nam nht nh quay sang pha Hoa K, c coi l thnh tr cc nc t do (Missi s 7.1954, tr.252). Danlt (F. Dulles), Quc v Hoa K, chng ni trong mt mt ip gi cho ph t ca ng, ngy 7-7-54, ang tham d thng ngh Ginev nh sau: Chng cn h nghi v vic cc cuc bu c c th thng nht t nc Vi Nam di quyn ca H Ch Minh (Pentagon Papers 46). Aixnhao cng chng c quyt sau ny rng: Nu bu c xy ra theo nh Hip nh Ginev tin liu th 80% dn chng min Nam s b phiu cho H Ch Minh sao? Phi nhn v nh sng ca chnh sch r rng , ngi ta mi hiu c to sao M v cc thnh phn cng gio n lc x y v Nam nhng on ngi cng gio ri y tr thnh nhng ton qun xugn kch chng Cng v c nhim v ph hoi bu

sachhiem.us

c hon tt vic chia ct t nc ra lm hai, tri vi Hip nh Ginev v bo v cho ch mng manh do M dng ln. Ton th c gi chn cn nh cc bin c ti Si Gn nhng nm 1954 1956. Ng nh Dim phi nh dp cc lc lng phong kin do qun Php dng ln trong thi chin: Qun Bnh Xuyn, lc kim sot nghnh cnh st Si Gn Ch Ln, c ng phi v trang nh Cao i, v Ha Ho v ci gi l qun i min Nam, nhng s quan iu l tay sai ca Php. Dim thng. Mt ng, nh M thnh cng ht cng Php, bt h ry ht qun thuc a v. Qun Php i ri, Ng nh Dim trt ph Bo i, ri t phong l tng thng Cng ha min Nam. Trong tt c cc cuc khng hong ny, ch Sam lun lun c mt y, Theo yu cu ca ng Dim, chng ti (trung t Lansdale, trm CIA) n thm ng ta hu nh mi chiu, trong thi gian cng thng gia tng, v nhiu khi cuc thm vin ca chng ti ko di hng gi (Pentagon Papers, tr.20). Nhng ng khc, bn cnh s ng h ca M, Dim cng cn c lc lng dn chng gip ng cm quyn. Nhn dn min Nam t thi hng h hoc chng i ng. Cc ng phi chnh tr - tn gio hu nh khng khng mun hp tc vi ng. Qun i th cn di s ch huy ca cc s quan thn Php. ng Cn Lao do em ca Dim l Ng nh Nhu lp ra, tp hp mt nhm chnh tr gia Cng gio t sn cn giai on trng nc. Dim da v khi Cng gio di c, d sai bo v cun nhit, sn snh tun lnh cc cha s ko nhau xung ng mt tinh ng h. Cuc xung ng u tin xy ra ngy 21-9-1954. Trong khng kh b u c ca Si Gn, nhng ngi di c khn kh y du sao cng l mt s khch l cho Dim, khi h ko nhau biu tnh ho to ng h ng ta, vi nhng khu hiu c b v vi vng. Nh th ng khng phi c n mt mnh trong dinh Dorom, nh mt v ngi mun ni. Ngi di c c tp hp theo nhng mnh lnh h sc n gin. H bit rng ngi cha ca h, ngi h cy nh, ngi bo h cho h, l tng thng Dim Ngi ta ni vi h rng tng thng sp gp rc ri vi cc i th, th l h ko nhau ti, mt cch hin ha, chng sng ng g, ni ln s gn b ca h. l m t tnh hnh theo bo Missi. Cn phi them lun iu ca Paris-Match hiu s kt cuc bi t ca ni v: Cc on xe m nhng Bnh Xuyn xut hin, iu ng vo a hnh rt ti, dng cn khp ng ph. Ri bng dng mt lot sng my b n x vo mt ton, m ch cn nh hn cng sc gii t Nhiu ngi cht v b thng nm la lit gia ph. Mt nhm nh biu tnh tin ti qung trng B a Lc v tro ln b ro vo Nh th chnh ta my cu khu hiu. Cc linh mc ti g i v khuyn m biu tnh hy gii t.. Nhng mng tng t c tip tc xy ra ti Si Gn. Mi ln Quc gia lm nguy, hng chc ngn cng gio, t ci tri di c quanh th sp hng theo sau cc cha s bn o chng thm, ko tun v th biu tnh ni ln ch cng quyt ng h Dim ti cht. Qu th, s phn h c coi nh gn lin vi s phn ca th tng. Nh vin tr M, vic nh c hu nh c giao ph hon ton trong tay ci cha s, c lng kiu Bc k mc ln ti H Nai, Ci Sn v.v bao quanh nh th, lc u sachhiem.us

ch lm bng vt liu nh, sau c xy gch thng c thp chung. l nhng c o khp kn, va khng th xm nhp, va khng th nh chim. Nh s ng h v iu kin , sau cng Dim ht c Bo i trong cuc trng cu dn ngy 23-10-55, Dim chim c 98% s phiu. Nc Cng ha c cng b v ng nhin Dim tr thnh tng thng u tin. Cc mc tiu ca chnh ph ng n gin lm. a) cng c min Nam; b) gii phng min Bc khi ch Cng sn. Ngi ta vit nhiu v Ng nh Dim nh mt ngi hng ng Nam , l Co6ngxtantanh chu , l Klvt mi trong lch s Gio hi. Theo d lun ca nhng ngi tng cng tc vi ng, Dim l mt ngi lim khit, c ti, phong nho, v trung c. C l, cng cng t ra c l hn, khi t cho mnh l Ngi Cha chn cu dn. L ngi c thn tng sng gn chc nm trong tu vin, chng vin, ti Vit Nam cng nh ti M, ng gn gi vi thuyn nhin ch hn l dn ch. L cha ca nc Cng ha, ng ch chp nhn mt nh duy nht l Cn Lao, c thnh lp v khuynh lot bi ng em Ng nh Nhu, lm nng ct cho ci ng gi l Phong tro cch mng quc gia. Phong tro ny c t chc theo c cu ca mt chnh th quc gia, c tt c cc b chn rt nh b mt chnh quyn t trn xung di, khin bt c ai mun c thnh tnh trng, qun trng, x trng, gio s hay cng chc, u phi l ng vin Cn Lao. H t tng ca ng v Phong tro l thuyt Nhn v, ch c mt trng o to duy nht l Trung tm o to nhn v, do ngi anh ca tng thng l Gim mc a phn Vnh Long, Ng nh Thc sng lp. L cng gio hay khng bt k, tt c cng chc u phi qua mt kha hc tp t l mt thng ti . C lp hc u do cc linh mc m nhim, nhi nht nhng khi nim v nhn bn, con ngi c Thin Cha sng to, ging v nhng iu lm lc ca Pht gio, Khng Gio, v cc ti c ca Cng sn Cuc ty no ny do chnh cc linh mc thc hin, h l nhng ngi ch bit trit hc kinh vin ty u v tip th ti Rma c khi nim v Pht gio do cc c cu tha sai dy cho (li th nhn ca gim mc Thc). V gim mc ny, anh ca tng thng, nin trng ca hng Gio phm, ha thnh tr no tuyt vi ca ch . Ngi ta tm ti ng xin x n hu, t quyn. Gim mc lm nh hin thn ca Gio hi, cng nh ng em l hin thn ca Nh nc. Tht khng phi v c m thin h hn tn v c hiu thng ca Gio hi v ch ngha gia nh tr ca nh h Ng. p li cc li ch trch, gim mc Thc ni nm 1963 rng Trn bn giy ca ti nm chng cht nhng l n xin ti can thip cho h n ny n n, kh thay, thng ch l th tc, t chp bu ca Gio hi, bng qua cc ng nhip ca ti trong hng gim mc () v xung cho ti nhng tn lp thp nht ca qun chng, bt phn mu da v tn gio (ti c th k ra tn tui ng knh nh hng y Feltin v c cha R-anh (Rodhain). Ti khng th dng dng trc nhng li ku xin ca h. Cho nn c s n ? gia ci thing ling v ci phm tc! vo a v ti, cc ng s x s th no? (ICI, 15.4.1963). T 1955 n 1963 l thi vng son ca ch ngha cha ch, vi nhng li ch tht chng bao nhiu, nhng vi nhng h lm gy nhiu ting tm hn, nht l trong khi sachhiem.us

cng chng gm 90% l ngoi cng gio m b kim hm di mt th chnh ph cng gio. Khp ni, thnh ph cng nh nng thn, chic o chng thm l biu tng ca quyn th. Ti cc vng cng gio di c, cha x l ton quyn, l nhng ng vua tuyt i. Gim mc Ng nh Thc cng phi tha nhn nhng chuyn h lm ca cc nh c ti o en. Trong mt l th gi cho mt bn c, ng vit: Ngi ta c c trm h s, t co cc linh mc n cp tin ca di c, bng nhng danh sch ma, bng cch ty xa s sch, bng cch thu xp chim ot tin bc ca chng trnh Ci cch rung t, hoc bn hng vin tr M (theo co li t co ca chnh b con di c) hay l gi tiu ring cc khon tin h nhn xy dng nh cho b con di c: Nh nc (v c Gio quyn) d di c nhm mt lm ng ci v , bi v linh mc rt cn cho vic huy ng dn chng trong cuc chng Cng. Ti thnh th, cc linh mc chng c bng cp, chng ti gii g, m vn iu khin cc trng t thc, c t chc nhng p phe v vt tin bc. Hai linh mc c c lm vin trng ca hai trong ba i hc ca ton min Nam, trong c i hc Lt. i hc ny ch l Cng gio ni danh ngha thi. t ai v c s kin trc ca n u do Nh nc i th. c ngun thu nhp cho i hc, gim mc Thc ginh c c quyn cc vng n cy ti nh Qun, l im ngon nht nc. ng cng xin c nhng tha t rung mnh mng dc b bin, trng dng liu v da; cng vin ny c tin hnh nh c tin vay c hng triu ng ca chnh ph. c i hc cng gio th phi c sinh vin. Song Lt l mt thnh ph nh min cao nguyn, xa cc trung tm th ln v nh l n ch l mt thnh ph bit th dnh cho hng giu c. Mun cho i hc cng gio ny hot ng chnh ph quyt nh di khoa s phm Si Gn ln, em theo ton b sinh vin, anh ch em no cng c hc b Nh nc cp. Th l nh c s bo tr ca gim mc Thc, a phn Vnh Long sau ny lm Tng gim mc Hu, cc sinh vin cng gio ginh c nhng v tr then cht v lng bng cao. Ta gim mc tr thnh mt loi phng ngoi ca dinh Tng thng. Ngi ta thy b trng, dn biu, tnh trng, tng t (trong c nhiu ngi mi tr li o) l lt sp hng vo hu c cha. Ti cc tnh, cc linh mc c vn chnh tr rt c nh hng cnh tng thng hoc bn cnh ngi em th ba ca tng thng ph vng khng danh ngha ca min Trun cc cha khng ngn ngi tm cch a con chin mnh vo thy th cc qun trng hay x trng khng cng gio. thnh lp nhng n v bo v dinh tng thng Dim chiu m nhng ngi di c tnh Thanh, Ngh, Tnh, Bnh vn ni ting l dng cm v chng Cng. ng ni chuyn vi linh mc Cao Vn Lun, mt ngi rt thn tn. Gi nh ti em v c t chc ngn chin s ca Thanh Ngh Tnh Bnh v mt chc cn b c kh nng c cha Khai, th mi s chc chn s thnh cng. (Ngi ta bit rng sau ny linh mc Khai hi tic v qua nhit tnh phc v ng Dim).

sachhiem.us

Chnh ph cng gio ngy cn tr nn l liu khi nghnh cng binh, tng on binh xa v vt t ca chnh ph c a ra s dng trong vic xy ct nh th, chng vin, c nh thu thuc ta gim mc, khi cc cn b nng thng v cng chnh c phi i lo vic trng dng liu v da cho c cha, khi cc binh s c bit phi thng trc ti vn phng Cng gio tin hnh, khi cc gim mc c ch danh d ng bn cnh tng thng trong cc nghi l cng cng, hay l trong cc cuc duyt binh, khi chnh ph ph nhn lut gia nh ca b Nhu, em du ca Dim, p dng trong mt nc m 90% dn l khng cng gio c khon lut gn ging nh trong Gio lut. Khi ni ti vic dng cc tng c M do tay tng thng, c gim mc n kia ph vo, ti nhiu im ranh gii nh c M che ch t nc khi nn Cng sn. Qu th, c M cng c a vo mi trng ca ch ngha hiu thng hunh hoang, nht l dp i hi Thnh mu thng 2 nm 1959, c hng y Agagian, s thn ca c gio hong qua ch s. Ba trm ngn gio hu i theo cuc rc khng l trong ngy kt thc, sau hng y logn trng dng nc Vit Nam cho c M V Nhim theo tin tc bo ch thi y. cuc rc thnh cng, ngoi s tng tng ca Rma v Pari, ngi ta huy ng hng ngn tn cng binh xy dng mt b ln trc nh th chnh ta Si Gn, dng ln cng cho, ng thi a ra hng trm xe cm nhng vn chuyn hng chc ngn gio dn t cc tnh v. c M cng c cung knh c bit ti La Vang qung 30 km mn nam v tuyn 17. V nhng l do chnh tr, ngi nh nguyn nh mt ht trong rng ni, bng tr nn mt nn hnh hng cho ton th ngi Cng gio Vit Nam, thm chc ca ton nhn dn Vit Nam! c mnh danh l thnh ly th gii t do chng cng sn, ngi nh nguyn khim tn ny va c nn ln hng vng cung thnh ng t sau i hi Thnh Mu, tip nhn vo thng 8-1961 mt cuc hnh hng khng l nht tring lch s ch Dim. Ngy 16-8, tng thng ch thn ph thc tng lai nc Vit Nam cho c M La Vang. Trc mt 200.000 ngi hnh hng, y cc gim chc ca Gio hi, cc b trng v cng chc cao cp, phn ln khng phi l cng gio, tng gim mc Ng nh Thc c li kinh dng nc Vit Nam cho c M, sau cuc rc kiu khng l. Nhm bin La Vang thnh mt th L c Vit Nam, hng gim mc t chc ti La Vang ly cho c c 10 triu ng dnh cho vic xy nh th mi cc tng Thnh Gi v ci h lm php l. V s c phn phi mt cch ng nhin cho cc cng chc, cng gio hay khng mng mc, bng cch khu tr tin lng ca h. C hc sinh ngho nht ti cc trng hc min Nam cng phi mua v s. Mt s v c em giao cho cc ?s pn phi. Ti Si Gn, mt ba tic kiu M c t chc trong c khc c mi phi ng 2.500 ng (ngang v mt thng lng ca cng nhn) gi l ng gp cho Trung tm quc gia La Vang. Danh sch cc n nhn t nguyn ca La Vang rt di, vi nhng ngi ng u s l ph tng thng ngi Pht gio, cc b trng, cc tng t, mi ngi dn cng t 10.000 n 20.000 ng. i v Nh nc cng nh gio hi, La Vang khng ch l mt trung tm tn gio, m cn l biu th ca ch chng cng. Chng hn khi bnh lun cuc hnh hng nm 1961, t2 Vin ng, mt tp ch tuyn truyn ca ch vit: La Vang l l ni ha nhp sachhiem.us

nn mt, i vi ngi cng gio, bn cht lng yu nc vi c tin gii ra trc con mt ca k tin mt vic la chn hai chiu tht ng vi vic quan phn ca Cha. V s chn la ny hin r mt trt ni ci d n k diu khng t v ni v tr a d ca La Vang. Nguyn ng nm ngay ng ranh gip vi ch ngha cng sn v thn, t nay nh nguyn ny ni ln nh mt con d thin ling ca Nc nh. Bn cnh ch ngha hiu thng b ngoi , phi ni them mt th hiu thng khc v mc v nh l c im ca Gio hi thi k ny, l vic a dn ngoi vo o. Gim mc Angxen (Ancel) ph t a phn Lyon, nht li li gim mc Thc: c nhng lng nguyn vn xin chu php ra. Ngi ta khng lm sao dy gio l kp cho h V ng kt lun: y l nc duy nht ti Vin ng (khng k Philippin) ang trn tr li o c nc. Nhng con s ngi ln chu ra ti, nht l ti a phn Qui Nhn xem ra ph hp vi cm tng ca v gim mc Php: 16.323 nm 1956-1957, 27.385 nm 1958-1959, 37.429 nm 1960-1961. Nm 1959, ti Qui Nhn, ch trong mt thng, 61.000 ngi xin chu php ra. n Cha hnh nh dng mt pht tun xung nh ma trn a phn ca gim mc Phm Ngc Chi, gim mc ph trch di c nhng nm 1954-1956, ng nhn c t c quan Vin tr Cng gio Hoa k 38 triu la, ca t chc vin tri Php cng nh Caritas quc t cn nhiu triu khc na. Phong tro tr li o hng lot nh th va l ky diu va gy kh chu, bi v dn chng trong vng do sng di quyn kim sot ca Vit minh trong thi chin tranh Php Vit. Gim mc Chi cho chng ti bit rng php l , mt phn nh c vic tuyn truyn thuyt nhn v ca chnh ph, dn ng cho qun chng ti y tm g c o cng gio v ang khc nh cc vic t thin Cng gio, cc trng hc, c nhi vin, nh thng, im pht qun o, bnh m v lng thc. C ngi cho rng vic theo o hng lot ch lp li theo ngn ngn c t thi Php, i o ly go m n thi. Qu th, vin tr Cng gio t ngoi vo u do cc linh mc t tin thao tng v thng ch dnh phn pht cho ngi Cng gio. Dn chng min trung ny, l vng ngho nht min Nam, chng qua tm ni vic theo o cng gio mt phng tin kim n. C nhng ngi cng cho rng h vo o khi b sch nhi v chnh tr. Qun chng y, v tng sng lu nm di ch Vit minh, nn b tnh nghi c lin h vi k ch, by gi v o l gp c con ng t lng trung thnh vi ch hoc t ra trnh c nhng quy nhiu ca cnh st. l n Cha hay ch l do ng c khc ca con ngi? C th ni l c hai pha vy. iu chc chn l phong tro tr li o chm dc vi nm 1963, ngay khi tng thng cng gio Dim b lt . V php l Qui Nhn, nn c thm nhng g nhn sau y ca bo Missi (11959): Cc linh mc phi keo xin tip cu. Gim mc Fulton Shenn nghe nhng li yu cu v ngi cng gio Hoa K hp tc vi gim mc Chi. Hng ngn trng chui, sch kinh c gi ti Qui Nhn, cng nh nhng l nh vy c M v tng Cha Kit l nhng du hiu u tin ca con ngi mi.

sachhiem.us

Ngi ta ni n l do chnh tr ca cuc tr li. iu chc chn l c v c mt cch ht sc t bit. Ma h 1955, Ng nh Dim tun ra chin dch T Cng v qua lut 10-1959, ng lp cc Ta n qun s c bit, nh mt b my n p. Lut ny, kt n t hnh v phi thi hng trong vng 3 ngy, khi c quyn bo cha, tt c nhng ngi Cng sn, nhng ngi c quan h vi Cng sn (nhng chin s yu nc chng Php, c cha m v bn b ca h), tt c nhng b co c xem l phm n an ninh quc gia. Cc cuc cn qut n v ngn tn , t nay gi l Vit cng v nhiu ngi trong s b git. Mt s khc may mn hn, nh ng Nguyn Hu Th, ri y s l Ch tch Mt trn Dn Tc Gii Phn, tng l lut s Si Gn v l Ch tch y ban Ha bnh Si Gn Ch Ln, phi sng l lch trong cc tri giam. Trong lnh vc ny, ti liu b mt ca Lu Nm Gc cng ging nh nhng g do chnh ph Vit Nam Dn Ch Cng Ha ph bin hi : Sut thi gian ca ci g l chin dch T cng c tung ra ma h nm 1955, t 50.000 n 100.000 ngn ngi b nht vo ngc. Nhng nh bn bo co c ni, phn ln nhng k b bt y khng phi l ng vin Cng sn. l li ca Bttphiu (F. Butterfield) vit trong bn phn tch Ti Liu Lu nm gc. Tc gi c thm: Chng trnh cng dn v tht bi, bi v tng thng Dim hu nh ch pht ton nhng ngi di c min Bc hay l cng gio n cc lng . Nng dn cho rng nhng th ngi khng phi l ngi ca h (Pentagon Papers, tr.82). Mc du thi thin v ca Dim khng ch nm li ni cc bn thng k, cng cn ghi nhn rng, trong mt nc ch c 1% l Cng gio, m ti Quc hi c ti 30% dn biu Cng gio, vi 3 v ch tch quc hi lin tip l Cng gio: trong b my hnh chnh, c 9 trn 14 tnh trng min Trung v 14 trn 18 tnh trng min Nam l Cng gio, trong chnh ph th 4 trong s 12 ? l Cng gio v trong qun i 3 trong s 16 tng lnh l Cng gio. Cc bn thng k ni trn cho thy mt khun mt x hi khng my ng n v ngi Cng gio Vit nam. Nh trnh by trn, gn nh ton th gio dn ngi Vit l thnh phn nng dn, ngho i. Cho n nm 1954, gia m rng tc gi v thi s ni ting, ngi ta ch m c mt thi s l cng gio. Rt t ngi l tr thc. Nh vy, vic tng vt s ngi cng gio trong chnh trng cn c gii thch khng phi v h c nhiu tr thc trnh vt tri, hay l ti ba li lc hn thin h trng lnh vc qun l hnh chnh v chnh tr. Trong mt bo co c son tho vo cui thng 8, theo ch th ca ta Khm s Si Gn gi cho Vatican, mt linh mc kh thng tho cc cc vn Vit Nam c vit: Ngi ta ni n ting hiu thng. Ti ngh ting khng phi l thi qu ng gio cch x s ca m s gim mc v linh mc. Trong cc cuc l nhm chc gim mc hai nm trc y v hai nay nm cho hai c cha Qui Nhn v Nng, ngi ta t chc nhng cuc biu tnh khng l. Khng phi tc c do ngi cng gio n phng lm. Nhn s v phng tin ca chnh ph gp mt phn ln vo cc cuc tp hp , m khng phi bao gi cng do lng t nguyn sachhiem.us

Cc m canh th Gin sinh, cc Tun Ta, nht Tun thnh ca chng ti, c t chc vi s h tr to ln ca qun i v b Thng tin, gy nn ganh t ni ngi lng. V cc v x s, hi ch do cc linh mc t chc co tin lm vic thin, gy bc bi cho rt nhiu ngi trong qun chng. (Ti liu ny, chng ti c bn sao, chc hnh hng mnh m ti ng li ca Vatican thi k ny). Mt bin c cui cng, l ra phi nh du tuyt nh ca ch ngha hiu thng, nu khng c v khng hong Pht gio n ra: Tng gim mc Thc ang chun b l bc, n mng 25 nm lm gim mc, ngy 29-6-1963. T thng 3, mt y ban Ngn khnh c thnh lp, do Ch tch Quc hi lm ch tch, vi nhiu v h trng v nhn vt tn tui lm y vin. Ngi ta t chc ti Si Gn mt ba tic mi thc khch phi ng 5.000 ng v ti cc tnh th t chc c cuc lc quyn, va xin va p, vi nhng cuc x s do tnh trng ch th. Ngi ta mun bin cuc l Ngn khnh ca Gim mc thnh Quc l. Nhng cuc l ny ch n mng trong thn mt, do cuc ni ln ca Pht t. 2 HOA SEN M MU Nm 1963, ngy Pht n ng mng 8 thng 5. B con Pht t em c pht gio treo y ng ph Hu. Chnh ph, trch dn qui tc ra t 1957, ban lnh ct i c l c tn gio , nu cn th dng c v lc, bi v ch c quc k m c treo ni cng cng. Hng chc ngn pht t tham gia xung ng phn i. Qun i, theo lnh chnh ph dp tan m biu tnh v mt lot n sng my git cht 9 tr em. l mt bin c bi t, nhng v ngoi th cng ch l s vic l t thi. Tuy nhin v c pht gio phn nh s chn mui ca cn khng hong t lu m di m tro. D lun quc t c bo ng qua bc s Wuhl, gio s i hc ti Hu sn sc nhng ngi b thng trong v. S cm phn dn chng tng ln tt khi Thng ta Thch Qung c t thiu ti ng t L Vn Duy-Phan nh Phng ngy 11 thn 6. Tng thng Dim ni n vic Vit cng len li vo kch ng dn chng. Gim mc Thc gii thch v ny, xy ra hu nh trc mt ng, tuyn b rng ch l mt m la rm thi. Cn b Nhu th cho my ng thy cha t thiu l tr nng tht. Nhng dn chng rt xc ng. D lun quc t th cho cc bin c l du hiu chng t chnh ph cng gio c bch hi n p tn gio. V d nhin ngi cg ngio v c Gio hi Vit Nam u lin ly trong . Trong gii Cng gio, ngi ta tm cch gim nh s vic v gii c d lun vn b bo ch chy theo git gn la bp. Chng hn, c Tng gim mc Si Gn ni Khng c chuyn bch hi Pht gio t pha chnh ph, cng nh t pha Cng gio. Khng th v mt hnh vi phn bit i x l t ca c nhn, m li cho Nh nc v Gio hi. V rc ri Hu xy ra ngy 8-5-1963 lin quan n chuyn c Pht gio treo ti cc cha, thit tng c th trnh khng xy sachhiem.us

ra, nu khng co vic nht li ch th nm 1957 ra lnh cm treo c tng gio, du l Cng gio hay Pht gio ni cng cng. iu gy tc gin cho Pht t l nhc li ch th n li xy ra c 2 hm trc l Pht n v ch my ba sau cuc l nhm chc ca hai gim mc cc a phn gn , trong c c Ta thnh bay pht phi khp ni (Missi 1963, tr. 354). Mt s ngi cng gio ti Nam Vit Nam v mt s tp ch tha sai Php v , cho rng pht t c tham vng bin o mnh thnh quc gio v mt nhm thiu s cung tn s tip tc t thiu v cho ngi ta thiu mnh; nhm bo v mt v tr c t quyn u i. C ngi c i xa hn. Theo h, y chng qua l mt m mu Cng sn git dy phong tro Pht t, nhm trc li ki c nc bo c. Hy nghe tc gi ca bn phc trnh gi Vatican m chng ti nht ti trn kia: Bn Pht t chng h quan tm g ti cc li ch v vn h trng ca t nc. Chng my khi c c trong cc tp ch Pht gio nhng bi chng Cng. H c kh nng chng li cc yu t ca hc thuyt Mc-xit chng? C thu no h dm mo him di vo con ng hnh ng chng li Cng sn khng? Chn ti tin l khng, vi v c nhng tay nn ct Cng sn ang ng vai iu khin phong tro Pht gio. Chnh ph nhm mc ch cung cp mt c s hc thuyt cho cuc chin u chng Cng ca mnh, nn cng nhin a ra nhng quan nim duy linh v nhn v. Hai hc thuyt ny c trnh by, khng phi nh l sn phm ca o Cng gio, m nh l sn nhip chung ca nn vn ha t tin. Th nhng, theo ti bit c, thi cha bao gi thy mt v s, hoc mt gin vin pht t, bn v hai hc thuyt trong cc tp ch hay trong ? din thuyt cng khai Trong lc cc cha x lao mnh c xt ln hn vo vic nh c dn chng v t chc khai thc cc vng t b hoang, nht l vng cao nguyn, o to dn qun bo v lng x, th tu s Pht gio chng quan tm g ti cc chuyn bao nhiu, khng khng phi l khng quan tm g ht. Quan im ny hnh nh l ca phn ng ngi Cng gio min Nam vn mand nhng t tng chng Pht gio kh du dim. Chnh tc gi ca ti liu ny cng th nhn rng ngi ca mnh (cng gio) thng c cp mt chng tt g i vi bt k ci g do bn lng lm, tri li thng ch diu lng tin, nghi l ca h, ngan nhin khinh d cc v s, cha chin ca h v d c dp l ph lun c bn th, vi cc h cng trn . C nhng ngi khc vic ni lon ca Pht t khng nhng cho Cng sn, m cho c i th chnh tr v bn M, li dng s bt bnh ca mt thiu s nh s trc li cho mnh. l kin ca mt nhn vt quan trng trong Giao hi, theo Missi k. Nhng nh quan st ngoi Cng gio v c lu tm phn tch tnh hnh chnh tr k cng hn, th ngh rng phong tro chng i va c tnh cht tn gio v c l do chnh tr ca n: Mt mc no , ph thuc thi, c s i chi Pht gio chng li Cng gio. Nhng phn chnh yu quan trn hn nhiu, l phong tro ny em nhng b phn sachhiem.us

ng o dn chng, y l Pht t, chng li mt chnh ph c ti do ngi Cng gio nm hu ht. cng l mt s kin ca mt s linh mc v gio dn sng sut hn, nhng ting ni ca h tan nh ht mui b bin gia tro lu hiu thng ca Gio hi lc bt gi. Bi v nhng nh lnh o Gio hi qua t mn, v c ng u mt thiu s nm u th, qu tin tng vo cc bn thng k v vic theo o hng lot, m qung bi tham vng bin c nc Vit Nam thnh a con u lng ch thc ca Gio hi. Qu th, v rc ri xy ra Hu, l ra c th trnh c, nu Tng gim mc Hu khng ch thn nhng tay vo. Ngy 7 thng 5, theo li linh mc Lun, mt trong nhng linh gn kh su vi nh Nh v l vin trng i hc Hu - t Lang Vang v, c cha nhn thy ng ph c ging y c Pht gio Ngi bc mnh v ngay chiu hm , Ngi cho gi ng H c Khng vo, l i din ca chnh ph v qu trch ng, to sao c pht gio treo y ng ph, tri vi lnh nh nc cm treo c o ni cng cng. (Tht ht sc ma mai, thnh ph Hu, nn c ta gim mc ca c cha Thc, nhiu ln tng c chng kin nhng cuc rc kiu cng gio ht sc linh nh, vi c vng trng ca Vatican pht phi bay, chng nhng trn ng ph, m ngay c trc cc c quan chnh quyn. Nm 1961, ngy ng nhm chc Tng gim mc Hu, ng c nghnh n ti sn bay bi c mt tiu on bn l phc v mt l c ta Thnh khng l c dng ngay sn bay). V i din chnh ph chng bit lm th no c, bi ng hiu r, nu cmn treo c lc ny th khng tin cht no, v ngi ta s ct ngha vic nh mt iu h nhc Pht gio. ng in vo Si Gn. Chng r bc in c ti Tng thng hoc ng c vn Nhu chng, nhng mt bc in t Vn phng Tng thng nh ra khng nh rng lnh cm c vn cn hiu lc Ri cu chuyn ra sao sau ai cng bit ri Nhng khng nn n gin ngh rng, cn khng hong Pht gio ch v c chuyn treo c v cm treo c. Thc ra bin c Hu ch l ngn uc chm ln, soi r s bt mn ca anh em Pht gio t lu nay c b tr dp cho y. C nhiu nguyn nhn ca s bt mn ny. Trc tin l ch th s 10 ca Ph tng thng, ly li cc sc lnh ca ch thuc a, ni rng: Tt c cc hip hi tn gio, vn ha, th dc, ch tr cng gio, iu khng c mua bt ng sn, nu khng c php ca Ph tng thng. Bn vn ca sc lnh t Cng gio ra ngoi v h Pht gio xung hng cc hip hi vn ha v th thao, tt nhin n phi lm bc bi Gio hi Pht gio. Vic tr li thi thuc a nh th, cng khng lm hi lng i b phn qun chng nhn dn, du sao cng khng bao gi t b truyn thng nh Pht. Hn na, sc lnh khi li s k i vi ngi cng gio, mi y tng lin minh vi bon xm lc v hm nay li lei6n minh vi ch mo71o l M. Sau na, nhng hnh ng lp i lp li nh dn nc Vit Nam cho c M, a nhiu ngi cng gio ln cc chc v quan trng trong chnh quyn, cho sachhiem.us

php gii thch sc lnh, vn bt cng, nh mt c ch tm cch Kit ha c nc tri mi ngi. Tip n, vic p t ch ngha Nhn v hc thuyt va mng lung va ngc vi tinh thn ngi Vit lm h t tng ca Nh nc, vic khinh d tt c gi tr tinh thn v vn ho ca c chc th k lch s Vit Nam tng thm nhun trong nhn dn, vic thin v u i qu r rng i vi ngi Cng gio trong mi lnh vc, to ra s ni gin lc u cn ngm ngm, sau n r ra ni qun chng Pht t. B con Pht t ngy cng thc hn rng, mun chng li s c ti ca Dim, mun cn bng lc lng ca Cng gio, th phi hip nhau li trong Gio hi Pht gio. Cuc ni lon ca Pht t lm c ch phi lung lay, nhng cho ti ngy sp , ch vn tip tc gia tng n p, lc sot cc cha, bt giam s si v cc chin s Pht t. Hoa k, ch d nu Dim khng cn da c l s rt i, quyt nh thay nga. Cuc o chnh ngy 1 thng 11 nm 1963 c chun b k lng, dng dng kho lo, nh chnh Ti Liu b mt Lu nm gc cho chng ta bit. 3 AI L NGI CHU TRCH NHIM. Phi nh nh sng cc s kin lch s ni trn, mi hiu c s phn ng ca v Linh mc ngi B, mt cha x xung kch khi ng tm s vi Lacutuya: Ai l ngi chu trch nhim v tnh hnh tan hoang , v s tht bi hon ton ca ch Dim, v s xao xuyn ri rm hin nay ca gii Cng gio chng ta? Ai, ti xin php hi ng? Phi chng qun i? Phng chng chnh quyn? Phi chng bn M? Khng, chnh l gii Cng gio! Vng chnh khi Cng gio l k chu trch nhim. H chy theo hiu thng, h bay nh diu, chng bao gi bit kim hm, tm cch tm cch sa cha nhng lm dng khng th chu ni ca chnh ch . C phn ng chng, th ch nhng cp ht sc khim tn thi. H ng vi mt kiu ln ln hon ton gia giu c vi cng gio, gia t sn ph nn vi hng gio phm. V ngy nay nng ni xy ra nh th ny, ch cn ch Pht gio tr th, tnh hnh c th r ngot mt cch thm bi nu Vit Cng thnh cng nm c pht gio, nh hin h ang ra sc lm. Ngi cng gio khng chu sa mnh, khng chu cu uy tn cho ng Dim, phi bt u li t s khng, trn nhng ng gch vn, nu pha ch l pha hin ang nm ti 80% s ngi c kh nng ca t nc ny, cn cho chng ta ngy gi Tic thay, v tha sai kia khng ln ting sm hn! Bn c ng ng. Theo lnh ca M, Dim phi t chc hay l cht thi. Mt ti liu mt ca Ta Khm s cho chng ta bit mt chuyn quan trng, t trc vn khng ai hay bit, lin quan n cuc o chnh ngy 1-11-1963: S yn tnh ca gi ngh tra b x tan vo lc 13 gi 45, bi mt lot sng my n ran pha sn bay Tn Sn Nht, 6km mn Bc thnh ph. Nghe lot sng bt thng v gi ny, lp tc ti ngh ra rng y khng phi sng o chnh, m ch l chuyn cc b do mt nhm qun i chng li lnh bo v v qun khu th nm di quyn trc tip ca Ph tng thng. Ti 15 gi 15, ti nhn c c in thoi c sachhiem.us

ng Cobt, ti c th ghi li ng nh sau: Tha c cha, nh c cha c th nghe , ting sng n. Qun i chim sn bay Tn sn Nht v cn c Bin Ha, lc ny h ang tin v hng Ph tng thng (Dinh Gia Long). Nghe ng ni ting Php, ti ly lm l, ti sao ng cho ti nhng tin tc loi ny, m khng cn gi ging kn tin li, ti bn hi ngi i thoi cho bit c phi l ch thn ng Cabt chng. ng ny mun ti bit chc bn ni: Ti l bn ca c cha, cng tng l bn ca c cha Asta, c cha nh li, chng ta gp nhau nhiu ln ti ta Khm s. Nghe ti hi ti sao ti bit ting m li khng dng n gi s kn o hn ti Si Gn, ng ni rng ng bit ting nhng khng quen ni. T lc , ti th ni ting , cn ng ta th ni ting Php. Cuc in m gia chng ti tip tc nh sau: Ti thy c tn thng vai tr trung gian m ta Khm s vui lng chp nhn gip trong v Pht gio. Ti phi ni cho c cha hay rng, nu ln ny ng Dim v ng Nhu c nh ta Khm s lm trung gian, th xin c cha ni vi hai ng rng, khng cn chuyn trung gian hoc thng lng na u, bn thn ti cng nh pha qun i quyt nh l ch cho h khi cht thi, h ch th dng li ny hay li khc ra khi nc v khng bao gi tr li na. Ti nhn thy ging ni minh bch v quyt nh ca li a tin ny. Tuy nhin, nh li bu khng kh thng lng c t trc cho ti gn y gia chnh ph Dim v Hoa K, ti hi thm my cu ng Lt xc lp li u . Ti ang tnh chuyn qua nhng ngi ang b bao vy ti Dinh Gia Long cc iu kin ngi ta cho h nu h chu u hng So snh cc cuc m thoi vi cuc in m c ghi m gia ng Dim v Cabt Lt do Ti liu Lu nn gc cng b, ngi ta thy rng tng thng gi i s M vo lc 4 gi ri chiu, sau khi nhn c tin ca Ta Khm s. Sau khi khc t can thip gip Dim, ng Lt ni vi ngi i thoi: n gi ny ri, ti cho chnh s an ton ca Tng thng t. Ngi ta cho ti hay rng, nhng k ang iu ng v ny sn sng cho ng v em ng li thot ra khi nc, vi iu kin ng t chc. ng c bit chuyn cha? . Dim tr li: Khng bit (ngh mt lc), ng co s in thoi ca ti khng? Lt p: C. Xin c gi ti, nu ti c th lm g c g cho s an ton sinh mng cho ng. 4 CC TNG T MA MAY QUAY CUNG Ngy trc, mi ln tng thng dim thot khi mt v mu st hay mt cuc o chnh, ngi ta ht kinh Te Deum (T n Cha) ti cc nh th. Ln ny, c kinh Requiem (an tng) cng khng c. T nht bo cng gio Thng Tin mi hm kia tuyn b vung vt rng. Cha lm nhng vic l lng t bit bo v mng sng cho Tng Thng, bi ng l ngi Cha chn la cu nhn dn Vit Nam. Ngay sau v m st Dim, cng t nht bo gi ng l tn c ti, l tay dn p. S tr mt cn c gii thch nh mt hnh ng xu thi, hay l ch v ht hong thi? Qu th, sachhiem.us

ngi Cng gio lc ny sng trong s ht hong, lo u s v tr th. Dim b m st, ci ng ton quyn Cn Lao sp nh mt ta nh bng giy. Phong tro Cch mng quc gia khng l, nh do mt bn tay ph thy lm bin mt dng. Thay vo , ngi ta dng ln Hi ng Cch mng gm ton tng t. Trong qung trng chnh tr ny, ci trng rng khng lp y c vi nhng ng phi chnh tr ti xut giang h, nhng nhm nh thng chng c chng trnh r rt no, v cc tng t bt u mng nhy ma quay cung ca h. Ht binh bin li o chnh, ht o chnh li binh bin thay phin nhau. Cuc binh bin u tin do Minh i ca ch huy b lt nho ngy 30 thng ging 1964 bi mt nhm tng tr do Nguyn Khnh iu khin. Khnh li phi cun gi ngy 13 thng 9 nhng tay li cho mt tn Th tr, tng khng qun Nguyn Cao K. Nh mt php l, ngy 27 thng 10 nm 1964, xut hin mt chnh ph dn s ca Phan Khc Su, chng my ba b lt ngy 20 thng chp trong mt cuc o chnh b ti. Nguyn Khnh li ln gh Ch tch, nng mt cuc tr v yn n ngy 28 thng ging nm 1965, bau tun l sau lnh n lu vong, lm i s lu ng, ri sau lm ch mt qun n Pari. V lt thu su a ng tng hung hng Nguyn Cao K ln cm u chnh ph. Trc trn ma my quay cung ca tng t, nhng ngi theo gii tnh hnh Nam Vit Nam cch s si s ly lm b ng, kh hiu. Nhng thc t n gin hn nhiu. C mt nhn vt ngi ung dung trong vng phng mnh, ti s qun M c git dy, iu khin cc con ri v thay i chng ty thch, l Cabt Lt. Chnh Lt cng khai tuyn b vi nhng ngi c bo rng khng ai thay th c Dim, rng: Ti Vit Nam c hng chc ngi c kh nng tahy th ng ta. Chnh Lt git con cu cu (ni theo ngn t ca tc gi cun V i s, bi v M s khng rt khi Vit Nam trc khi thng gic (theo li ca ngoi trng in Rt (Dean Rusk), Lt c nhim v chn ngi c kh nng thc hin mc tiu ca M. Nht l k t nay, ch Sam khng th rt khi Vit Nam m khng mt mt. Ti liu nghin cu ca Lu nm gc ni r: Phn chng ta c trong cuc o chnh ny, ch lm gia tng trch nhim ca chng ta ti , cng nh s ln su ca M vo (Pentagon Papers, tr. 158, 205). Nhng cong ngi m M m c chng th tm ra. Cc tng t ca cuc lt u, nhng s quan mang qu nhiu sao v c o to kiu Php, b cho l nht nht v chm chp trong vic chp hnh lnh ca quan thy nng ny b thay th bng Nguyn Khnh, con cng ca tng Pn Hackin v c Tlo nh gi l khng ai th c trong mt bo co ngy 10-8-164. Tn d bo ny phi lm bung xung cho thy mnh, vn c m t lu vit nm bom Bc Vit. Ngy 8 thng 8, sau mt v x sc nh trong hi phn Bc Vit, gia hai tu tun tiu nh Bc Vit v c khu trc hm ca hm i 7, tng thng Ginxn ra lnh nm bom pha trn v tuyn 17. Nhng c Nguyn Khnh ln chnh ph dn s ca Su, u khng th tha mn c tham vng ca Lu nm gc. Sau , h tm c mt ngi, tng Nguyn Cao K, tng li my bay ra nh ph nhiu ln trn v tuyn 17, con ngi m p trong lng h hoch tn cng min Bc v nhiu ln tuyn b nh vi bo ch.

sachhiem.us

Tuy nhin vin tng n chi ny, du hot bt v h hiu y, cng ch l mt chnh tr gia bt bt. Chng bao lu, y nh chu ng vai nh bn cnh mt tng cao mu, xo k hn, l Nguyn Vn Thiu. Tay ny tr li o Cng gio di ch Dim. Mt s ngi cho rng y theo o Cng gio v nhng ng c chnh tr, hn l l do tn gio. Nhm t v cho ch Si Gn c mt nc sn dn ch v hp thc ha cho cuc chin thc dn mi ti Vit Nam. Cng ha nh ra i: Hin php mi c cng b ngy 1-4-1967 v cuc bu c tng thng c tin hnh ngy 2-9-1967. Thiu c c vi Nguyn Cao K ng chung mt lin danh. Bn nm sau, Thiu c ti c c vi t l p o l 94.36%, trong mt cuc bu c lch s m ch mnh ng ta c din. Trong khi , s can thip ca M vo chin tranh Vit Nam tr nn trc tip v t. Ngi ta bit rng t nm 1961, Kendi phi lc lng t bit qua Nam Vit v tng tung ra mt chin dch b mt ph hoi v tn cng min Bc, bng cch s dng cc ton bit kch cng gio chn lc trong thnh phn di c. Ngy Dim , c 17.732 lnh M ti Vit Nam trong t cch c vn qun s. Sau v m st Dim, tnh hnh chnh tr v qun s xu i. cu vn cc v tr M ti ng Nam v chn ng Trung Quc, Lu nm gc vch ra k hoch hnh qun c trn khng ln t lin. 5 I DIN VI CHIN TRANH CA M Ngy 5 thng 3 nm 1965, ba ngn ri lnh M b ln Nng, ri nhiu n v khc tip theo sau. n cui nm y, qun lc Hoa K ti Vit Nam ln ti 184,414 ngi. Cc ln b sung c tip tc theo nhau: n cui nm 1966, qun lnh M ln ti 400,000 v cui nm 1967 c qung 500,000 qun. Vic leo thang khng chin c chun b bi mt lot v khiu khch rm beng nhm bt pha ch phn ng ri ngy 6-2-1965, cuc nm bom m rng u tin ti Bc Vit c tin hnh v lin tip nhng v ni ui theo hu nh hang ngy. n cui nm , chin tranh khng qun t nhp 1500 chuyn ct cnh mi tun. Cc c nm bom hng ngy tr nn cn tn bo hn Bc cng nh Nam, trong hai nm 1966 v 1967. Ngi ta a t nc ny tr li thi k , cc nh lnh o ca n phi qu gi xung. Tt c c a ra s dng nhm a ti mc ch y: bom ha hc, bom napan, cc loi v kh ti tn ca kho chin c Hoa K mang qua. Song nhn dn Vit Nam vn bt khut. Ngy 31 thng ging nm 1968, Mt trn Gii phng tn cng Ta i s M ti Si Gn v mt s thnh ph quan trng khc. Ngi dn M cui cng nhn ra s khng di ca cc tng lnh o h. Tng thng Ginxn tha nhn s tht bi v ngy 3-4-1968 chu ngi vo bn hi ngh ha bnh vi Bc Vit Nam v Mt trn Gii phng.

sachhiem.us

Cc cuc thm st do bn tay lnh thy nh b ca M trong nhng cuc hnh qun tm git cho sch, ph cho ht, trc nhng cnh hy dit cc thnh th khp ni trn th gii dy ln nhng phn ng khc nhau. Ti M, m diu hu v tay v bin h cho s can thip ca M bng nhng l l tn gio. Da vo li l ca chnh quyn, theo ngi M sang Vit Nam l do li yu cu ca chnh ph Nam Vit Nam, nhm chm dt vit min Bt xm lng v to ra nhng iu kin thun li cho mt cuc dn xp m p. nhiu linh mc rao gin h ho mt cuc thnh chin. Mt bi ca tp ch Ave Maria (25-9-1955) trch li c Pi XII, khng nh rng: Bt k nc no i xm lng u phi b cc nc khc trng tr. iu chng ta ang lm y l vit tr ti mt nc xm lng h ang b nc Trung Hoa Cng Sn xi dc. Theo mt iu tra d lun ca Catholic Pools Ino nm 1967 th c 80% linh mc Hoa K tn thnh chnh sch hiu chin ca Ginxn. Li bin h ngon mc nht l do Hng y Xpenman, tng tuyn y qun i Hoa K, sau thnh l Vng Ging Sinh nm 1966, h ho lnh M ti sn bay Tn Sn Nht, trc mt i tng tng t lnh Otmolen (Westmoreland) rng: Ti tin rng chin tranh Vit Nam l mt cuc chin bo v nn vn minh Nh tng thng chng ta tuyn b, cng nh li ngoi trng, khng th ch thng mt cuc chin na vi c. V th, chng ta cu nguyn cho chin tranh chng n vi chng ra, bi v khng th ngh rng mt gii php no, ngai s chin thng Chng ta phi chin thng, hu bo ton nhng g chng ta gi c l nn vn minh Cc bn y khng ch l binh s qun lc Hoa K, nhng cn l binh s ca c Kit. t hm say, pht biu trc mt qun s Hoa K, Hng y li c quyt: y, cc bn ang bo v mt chnh ngha, chnh ngha ca vn minh v chnh ca c Cha Tri! Nhng li tuyn b ca Hng y, hnh nh b lu m i trc cuc vn ng chng chin tranh do mt thiu s linh mc v ngi cng gio M tung ta. Qu th, t 1965, c mt s linh mc, tu s nam n cng gio phi hop vi nhng cuc biu tnh do Tin Lnh t chc i ngng bn v rt lnh M v. Tha tng thng, nhn danh c Cha Tri, hy ngng tay li. ng trc vic M leo thang chin tranh, nhiu sinh vin t chc biu tnh ngi hoc bi kha, nhiu mc s, linh mc v gio s Do thi gio cng nhau lp ra mt y ban gio s lo v Vit Nam. Rng mnh ch l mt thiu s. Chng ti nhn thy vi y lo u rng ngi Kit gio Hoa K, cho ti nay, khng thnh cng trong vic gp phn vo vic gi ha bnh th gii. H hu nh cm nn, ang khi t nc ta cn ngy cn sa ly vo chin cuc Vit Nam. V pha cng gio, tnh hnh cn t hn. Qu l ng bo ng, khi nhn thy rng ngi cng gio khng a ra mt chng c r rt lin quan n cuc chin khn nn ny. hn, c t ngi trong h, nh cc linh mc anien v Philip Berigan c lm chng. Nhng a s ngi Cng gio th... (S ip Hi ng Nh th th gii ngy 3-12-1965). ng th, a s ngi Cng gio M i theo ng hng ca hng gio phm hn l suy ngh ti nhng li ku gi y lo u ca Hi ng i kt c Gio phi, ca mt s gii chc nc ngoi v ca c Phaol VI, t 1964 tng ku gi nhiu ln v sachhiem.us

t ra lo lng nhiu v nn ha bnh. Nhng kh cc v lo u pht xut t cc cuc tn ph to ln nh th, m khng dy cho chng ta iu g sao? Nhn thy nhng cnh xo trn ca bao gia nh tn nt ca bao nhiu thn th b xu x, cng nhng thnh th b hy dit, m khng gy c nh hng g trong tm tr nhng ngi c trch nhim hay sao? . Trc v sau Ging sinh 1965, c Phaol VI a ra mt lot hnh ng hng hi, phc v cho mt nn ha bnh bng con ng thng lng. 6 GIO HI I DIN VI VN HA BNH Trong bi cnh nh th, thi ca Gio hi Vit Nam nh th no? Sau nt lc b gt ra ra bi nhm tng t o chnh v Hoa K ang mun chi con bi Pht Gio, ngi Cng gio li ginh c th mnh chnh tr vo nm 1965. Qu th, trong v khng honh Pht gio v sau khi Dim b , ngi M c ngh rng c th da v Pht gio thc hin mc tiu ca mnh. Nhng Gio hi Pht gio thng nht, mc du c nhiu xu hng v khc nhau, vn khng tn thnh chin tranh v khng chng li vic thng thit vi Cng sn. Mt iu cht chn, theo cy bt Xunbecg trong t Nu c thi bo ngy 15-3-1965, t cha Pht gio khng ng tnh vi kiu cch ca Oasinhtn, m li nghing v pha cc c nguyn ca Vit Cng. Mt hng trc thi ca Pht gio, Lu nm gc quay li lun pha Cng gio v chi cho ht vn bi ny. D nhin, trong cc ti liu ca Tng gim mc Si Gn, ting ha bnh hay c ni n, nhng lun lun ch r rng phi l mt th ha bnh cng bnh bn vng ch khng phi ch l ha bnh gi to chng khc g mt cuc u hng Cng sn. Ngi Cng gio li bt u xung ng, biu dng lc lng. Ngy 12-6-1966, 20.000 thanh nin Cng gio biu tnh trn ng ph, trc mt 40.000 ngi ng o ca mnh. Thanh nin biu tnh c t chc thnh nhng ton bn qun s v bn ng phc mu en, c nt lng. H hnh din h cc khu hiu, ri c qun chng h theo: Nhn dn Vit Nam ghi n qun i ng minh (Hoa K). ngi Cng gio khng tha hip vi Xatan, Lin hip vi Cng sn l t st. ng thi, cc bo cng gio hoan nghnh cc cuc nm bom ca M nh l c ch xng ng ca ngi Xamarita tt bng. H trnh n khng cng b cc li ku gi ha bnh ca c Gio hong, hoc kim duyt ct xn, hoc tm cch gii hn nh hng ca nhng li ku gi y. Chng hn t Xy Dng nht bo cng gio, vit: c gio hong khng c thng tin ng n, Ngi khng r tnh hnh phc tp ca Vit Nam, Ngi ch nm c mt kha cnh ca vn , Ngi b bay vy bi nhm ngi kh nghi... c gio hong b p phi n ni c li cho k th... c gio hong, va ni ra mt thng ip i phi thng ngh ti lp ha bnh, khng th khng lo lng trc thi thiu st sng ca hng Gio phm Vit Nam, cng nh trc lp trng cng khai ngc li ca ngi Cng gio. Thc ra, c mt s ngi Cng gio, gm linh mc v gio dn, ly lp trng thng lng ha bnh, nh 11 linh mc k tn vo mt bn thng ngh v ha bnh ngy 1-11-1966. Nhng cc ti liu b cc cha x cm gio dn tip xc, cn tc gi th b anh em ng nghip c sachhiem.us

lp, v b b trn rung b. Mt nh bo ca t Thng tin Cng gio quc t hi mt gim mc vo thng 4 nm 1965 rng: Ti sao c cha khng ph bin rng ri li ku gi ha bnh ca c Phaol VI? Tr li: ng c xem bc th ca 11 linh mc. l mt kiu ln tinf nguy him. Chnh ph c th gii thch bc th nh mt s ha theo Cng sn. V Gio hi c th v m gp rc ri. V th, chng ti kh lng m ni c v ha bnh. Bc th gy nguy c chia r Gio hi, bi v k th ca chng ti c th coi y nh lp trng chnh thc ca hng Gio phm, iu khng ng u... Bn chu u, cc ng khng hiu g. Nhng ngi Cng sn ca cc ng l lp ngi t sn, t t v hin lnh. y, bin php ca Vit cng kinh khng lm. H chn sng nhng ai khng chu i theo h. H bit r tng ngi n ng, n b, h ghi s, kim sot, ng khung dn chng li. Cc ng khng hiu nhng iu l th no c... . Nh bt cc gim mc t mt thi mm do hn, thng 10 nm 1966, c Phaol VI phi mt t s qua Si Gn. Trong s mng kh khn ny, c cha Pighdoli ch lm c cho cc gim mc Vit Nam y vi c Phaol VI v lp li nguyn xi cc li ca Ngi: Nhn danh Cha, chng ti xin ku ln: Hy ngng li. Cn phi gp g nhau mt cch thnh tht, Ha bnh v t do, phi tn trng cc quyn con ngi, quyn li cch cng ng, nu khng th ch l ha bnh mng manh v khng bn vng. Bn tuyn b hi ming cng , xem ra khng ngc li vi li c quyt ca c cha Pighdoli c t bo Sng o ng ti: Nu c chng, hay ng hn, nu c chng li vic thng thuyt i ti ha bnh, th l pha Cng gio. Nhn st ny l mt cch t co Gio hi Vit Nam, qu chm chp trong phong tro ha bnh, mc du c nhng li ku gi v cc n lc ca c gio hong. Cc s kin xy ra sau thng 10-1966 xem ra xc nhn thc t au lng ni trn. Ngi ta trong thy s c mt m thm ca mt gim mc Vit Nam trong bui Hng y Xpenman a ra bn tuyn b hiu chin dp l Ging sinh 1966. Ngi ta cng nhn thy ton th hng Gio phm gi im lng hon ton i vi qu bom Xpenman, n gy bi ri cho Vatican v khin mt sm gim mc, linh mc v gio dn trn th gi phn i. Tri li, ti Si Gn, mt t tun bo cho rng t tng ca Hng y trng hp vi t tng ca c gio hong. Lc lng i on kt ng tnh vi li tuyn b ca Hng y ngi M, bi v cc v nm bom Bc Vit l ng n v c th bin h c. Hn na, h yu cu nhng ngi Cng gio ch ha Hoa K ng lm g, ng ni g co th lm suy yu s khng c ca Vit Nam. Gio hi Vit Nam tin cy vo ng li cng rn, ngha l ng li M, v chp nhn lp trng chnh thc ca Lu nm gc nh mt tn iu, theo ngi M sang Vit Nam ch nhm bo v min Nam khi ha xm lng Cng sn. (Ngi ta bit c nh vic cng b Ti liu Lu nm g, rng, nhng l do ch thc ca cuc vin chinh Hoa K l li ch ca Hoa K thi). Gim mc Xt (Seitx) a phn Kng-tum, khng du dim kin mnh khi ni vi ng Vanexem, mt cu tng lnh ca o qun vin chinh Php rng: Ti cam oan, xm lng l t Bc vo. V cuc xm lng mang dng tn bo nht l xm lng cc linh hn. Dn ca ti l tt hay xu, ty h c che ch hay l b ri vo tay Vit cng Hoa K nh bao vy sachhiem.us

v c lp Trung Quc. lm vic , cn thiu Cambt v Min in. Nhng M khng th li thm mt t ngn tay na, nhng b mt tt t, lm suy yu v tr ca h i, l mi s s lm nguy, ri s mt ht. (Espoir Saigon, tr. 171). t lu sau v Xpenman, hng y Cac-in (Cardin) k tn vo mt bn tuyn co yu cu ngng tc khc v nm bom ca M ti Bc Vit v phi tn trng quyn t quyt ca nhn dn Vit Nam, bng cch rt qun i M v v chm dc mi can thip ni ngoi vo Vit Nam. Chnh Hng y, v sng lp Phong tro Thanh lao cng, ng mun qua Si Gn gp Thanh Lao cng Vit Nam. Pha Vit Nam d0 phn ng nhanh. Gim mc Phm ngc Chi ngi thng thp tng Hng y Xpenman trong cuc ving thm Si Gn nhn danh mnh v cc linh mc, gio dn ca ng gi mt in vn cho v Hng y ngi B, ni ln s au bun ca ng khi thy Hng y c v mt nn ha bnh gi di, bng hnh ng liu lnh v nguy him trc khi bn vi hng Gio mc Vit Nam v Ta Khm s ti Vit Nam. c cha Khm, Gim mc ph ti Si Gn, vit cho Ngi rng ti Vit Nam, ngi ta coi Hng y l ngi bt bo. Nhiu bc in khc cng gi ti phn i Hng y. nh du r s phn i ca dn chng, nhiu cuc mt tinh khng l c t chc ti Si Gn v cc lng Cng gio, vi nhng khu hiu Hng y Cac-in lm bung xung cho nhng tay chy tm ha bnh gi di ang lm nn o qun th nm ca bn Cng sn xm lng Vit Nam, khi cho nhng tay ha bnh gi di li dng tn tui mnh, Hng y Cac-in bn tay mnh vy mu tn hu Cng gio Vit Nam chung ha bnh tht, o nhng tay sai pht xt lm ti mi cho Cng sn C nhng t bo Cng gio gi Hng y l Hng y Cng sn, l chin gh, l con ma qu. T Thng Tin, mt t bo Cng gio coi nh du hiu ca mt m mu thc dn v Cng sn chng li min Nam t do. Ngi ta t co s in r ca cc tn hu ngi u, k c Gim mc v Hng y dm ni vic chung sng gia Cng gio v Cng sn v thn, gia th gii t do v khi Cng sn. Nm 1967, khp ni trn th gii, nht l ti Hoa K, nhiu cuc biu tnh c t chc chng li hnh ng ca M ti Vit Nam. Ti Vit Nam, cc binh s M c ln ngi tng thng mt ngi cng gio (Nguyn Vn Thiu) v a vo thng vin a s ngh s Cng gio (35 gh trn 60). l thng li ln ca ch thuyt nh ti cng. Ti M v trn th gii, chnh ph Ginxn ang ngy cng mt ht tn nhim. Ngy 2-5-1967, c Phaol VI ku gi thng thuyt v ngng nm bom. Cn ngng vic nm bom Bc Vit v ng thi chm dt vic chuyn qun v v kh v min Nam. By thng sau , ngy 8-1-1968, Hi ng Gim mc min Nam cng ch lp li cc li ku gi trn ca a Gio Hong, li ku gi b v hiu ha bi thi imlng ca Ngi v v lnh M thm st dn thng ti M Lai thng 3 nm 1968 bi cc bi Cng gio chng li vic thng thuyt do bo ch Hoa K ngh. Ti M, sau cuc bu c thng 11 nm 1968, Nic-xn thay th Ginxn. Tng thng mi ha s rt ln binh s Hoa K v v s Vit Nam ha chin tranh ng thi tng cng nm bom Bc Vit. Nh trng huy vng lm du bt ting phn ca dn sachhiem.us

chng M bng cch gim n ti thiu s binh s b git, ng thi vn lm cho i sng ti Bc Vit b t lit, cng nh ti cc vng do Mt trn Gii phng kim sot bng cc cuc khng tp cn tn bo hn thi Ginxn. Nhng cnh bo tn ca chin tranh, vic hy hoi c nn vn ha Vit Nam do qun i M chim ng, ngy cn to nn Vit Nam cc phong tro chng i, nht l trong gii tr, hc sinh, sinh vin v cc nh cha. Cuc n p rt gi man. Hng ngn sinh vin v pht t b bt, tra tn, thanh ton, khng cn xt x. Trong Gio hi Cng gio, thi hng gio phm v linh mc khng thay i. Ngi ta tip tc ng h s can thip M v ch Thiu, trong ngi Cng gio nm c cc v tr then cht. Mt s ngi hoan h Nichxn tng cng nm bom Bc Vit. H bc bi khi thy M cn tha cho H Ni v cc iu sng Hng. H ly lm l ti sao Hoa K cha x dng bom nguyn t m hy dit Cng sn. Hng gio phm gi im lng trc cc cuc thm st dn thng, trc hon cnh cc t nhn chnh tr b nht chung cp khi cc phng tin thng tin c th gii lm rm beng ln khp ni ri. Nh vic tit l ca Don Luce v my thng ngh s M, ngi phng Ty bit c cc cuc tra tn man r ti cc n bt cnh st, ti cc vn phng mt v, ti cc nh giam c M trang b v nui dng, iu m ti min Nam mi ngi u hay bit v phn i, ch tr ting ni chnh thc ca Gio hi. T 1968 n Hip nh Paris thng ging 1973, tm thm kch Vit Nam mt mc l nhng tn ph do chin tranh gy nn mc khc l nhng cuc n p i lp v phn chiu, v ch trng trung lp cng nh nhng ngn thin Cng hay l Cng sn. V mc qun s, chin dch Phng Hong do CIA tung ra nhmg to thanh trit cc vng h nghi, hoc chnh ph Si Gn khng kim sot c. Phng thc tht gin d bi qun cch mng l c sng trong nc, th c tc ht nc i th bt c c. Trong nhng cuc cn qut rng ln kinh khng, qun i M v Nam Vit qut sch cc lng mc, bt i tt c nam n v tr em cho vo ci tri lnh nn c ro km gai, ri giao cho mt vu thanh lc. Nhng ngi tnh nghi c a ti cc phng thm vn hoc tri giam. Sau khi cng bc tp trung dn chng vo cc tri t nn chung quanh cc thnh ph hoc cn c qun i s nng thn c coi l vng t do nm bom git cht bt k ai, hot hy dit bng ri cht c ha hc, thuc lm tri l v bom papan. Cng gi l vng t do oang tc, nhng vng do Mt trn Gii phng kim sot m qun i M v Nam Vit khng th chim c. S lng bom nm xung nguyn min Nam vt s lng bom s dng trong th chin th hai. V vic n p, cnh st min Nam, c M trang b cho, t ti mc hiu qu ti a, v c c my in ton, v cn dng c tra tn th co loi thuc trung c, c loi hin i ti tn nht. Nhng ngi b giam gi phi chu nhng cc hnh mang r, v nhn o, vt xa kh nng tng tng ca con ngi. V bnh din x hi, cc t oan lan trn khp ni: cc g cng mua c, bn c, cc chc v trong Quc hi, chc v cc tnh, qun huyn, lng x; ch en l a bn ph bin cho mi hng ngi,

sachhiem.us

Cng gio cng nh Pht gio, tu s cng nh gio dn, nn mi dm lan trn rng khp, tham nhng, n cp, hi l ngy cn tr nn chuyn thng ngy ca dn chng. ng trc nhng thc t au bun , mt lc lng i lp hnh thnh trong Gio hi: mt thiu s cc linh mc v gio dn, tr thc hay th thuyn, ln ting bo ng v thc tnh Gio hi sa ly vi Hoa K, li mt ln na phn bi t quc v nhng c quyn v la, lin hip vi mt chnh quyn thi nt, p lc bc. Hai t bo i Din v Chn c c mt s bi rt c gi tr ti ra mt bu khng kh i thoi, thng cm v u tranh cho ha bnh. Nhng m vang li ch xy ra ch yu ni gii tr, ngi ngoi Cng gio. Mt linh mc th l: H anh ni vi mt ngi Cng gio Vit Nam v trng hp Cng sn c th thng, anh s lm cho h phi run ry c ngi ho nt n, mt c l tr khn. i vi ngi Cng gio , Cng sn s l loi ngi b kt n sa ha ngc ri. My tp ch k trn chng my chc b chnh quyn gin cn li nh cho. ng ch nhim i Din b ku n 5 nm t giam, v my triu ng tin pht, cn t bo th sau nhiu ln b tch thu, cui cng b ng ca vnh vin t 1972. T , n tr thnh bo lu v pht hnh chui. Chn cng khng c nng nh hn, v dm ph bin v ch thch ti liu Thng hi ng Rma v Cng bng trn th gii, mi bin tp vin lnh 5 nm t giam v t tp ch b t ra ngoi vng php lut. 7 NI HM DA CA HA BNH Cc gim mc khng chnh thc ln n c t tp ch k trn, nhng coi l t bo nguy him, cho Cng sn li dng khai thc. Ti Vit Nam, h phn i M hay l ng h vic m phn vi Mt trn Gii phng, l b kt n thn cng. Thn 3 nm 1971, d lun Cng gio rt xc ng trc nhng li tuyn b ca linh mc Nguyn vit Khai: Ti xin ni r, ti l mt linh mc tng trong tng lp lnh o. Ti chin u chng li Cng sn mt cch m qung. Kt qu l ti b kt n, do Cng sn d nhin ri, 23 thng v 7 ngy t Sau 23 thng v 7 ngy t, ti c tha v ti cm u mt nhm ngi di c vo Nam T , ti c th t khoe l mnh chy xui ngc khp c min Nam Chng co ni no c nhng ngi gc Ngh Tnh ang cm sng chng li Cng sn m ti khng ti thm Bt k nghe ni u c Cng sn l chng ti xc ti, quyt nh v tiu dit h nu cn. l mun minh bch r rnh ca chng ti. Tuy nhin, ti sm thy ra rng ti lm mt chuyn ngu xun. Vic ni ct ca mt linh mc c ng Dim coi nh mt chin s chng Cng tt nht, chng phi l do mt cuc ty no ca Cng sn, m l nh suy ngh chn chn v thc t. ng khai cn ni: Ti cm thy cng bi ri hn, khi ti phi cp n kha cnh v T quc ca ngi Cng sn. Trc mc cc anh, ai l ngi v T quc? Cn phi th nhn rng chnh chng ta, nhng ngi dn min Nam, chng ta mi tht l nhng con ngi v T quc Ngi ta c th hi xem ti min Nam c chn mt cht t do trong vic sachhiem.us

qun l x s mnh? T chnh quyn trung ng, xung cho tn anh trng p, ngi min Nam khng c php gii quyt vn ca mnh m khng c ngi nc ngoi xen vo. Nhng li tuyn b trn ca mt k hi ci chng lm va lng chnh quyn, cng nh hng gio phm cht no. Chn thng sau , linh m Khai c mi i khi x o ca ng. Nu cc li tuyn b trn y, khng lay ni lp trng ca a s trong hng gio s cng nh gio dn, t ra n cng buc mt s ngi Cng gio phi suy ngh li. Ting ni phn khng ca Cng gio cng vang ln ti Rma, chng hng trong bc th ngy 12-8-70 c ni r rng chng ngi ch yu cho nn ha bnh ti Vit Nam l Gio hi Cng gio. Bc th bt u bng vic ni r nhng tn ph khc lit ca chin tranh. Cuc chin ny ngy cng tr nn mt cuc chin dit chng, chng nhng hn git hng ngn k v ti mi ngy, m nht l v n ang ph hoi tn gc r nhng gi tr cn bn nht ca mt dn tc. Nhng giai cp lnh o Gio hi chng li mi n lc chm dt chin tranh, k c khi n lc ca chnh c thnh Cha (Phaol VI), bi v h s ha bnh Gio hi h tr mt cch hu hiu cho quan i nc ngoi v ch hin hnh. Mi ngi u r, khng nhng gia ta i s M v Khm s Ta thnh Vatican c nhng lin h rt cht ch m cn c c mt ng dy in thoi gia ng i s M v v Khm s Rma. Chng phi vic g b mt i vi bt c ai, vic cc gim mc ca chng ti c th n gp tng thng bt k lc no, v ng khng th t chi. Khng ai bit rng ti y, s phn ca qun trng, tnh trng ti cc vng ng Cng gio, khng nht thit l a s, cng nm trong tay cc cha x. mi cp chnh quyn, ngi dn Cng gio lc no cng c xui vic, anh nng dn c lm by g i na c cha x can thip l vic g cng n tha. Mt tau ch hng b t gic gian ln thu, mt v b trng hot tng t b t co l tham hay bun lu, ch cn c s can thip nh nhn ca mt Gim mc hay mt v tng qun, l v vic c chn vi m thm. Gio hi, c Kit l t chc duy nht cn li ng h ch , s ng h rt thit yu v hiu qu ca M phn ln cng ty vo thi ca Gio hi ti Vit Nam. Nhng li t co mnh m trn y phn nh mt thc t chng ai chi ci. Bi v nhng ngi ang li dng ch l Gim mc, Linh mc hay gio dn, u ngh rng qun lnh M l binh s ca c Kit. Linh m Phan Khc T, Tuyn y Thanh lao cng Si Gn, tuyn b thng thng ngy 20-9-1970 ti Firenx rng: Kinh nghim trc mt cho chng ti xc tin rng Gio hi ti Vit Nam hm nay, l mt cng c hu hiu ca ngi M. (V linh mc ny c thi i ht rc ti Si Gn chia s i sng vi dn ngho). Tri li, Gim mc Phm Ngc Chi, Phch tch Hi ng Gim mc min nam v coi sc c phn Nng trong mt chuyn i Hoa K v thng 12 nm 1969, tuyn b vi bo ch rng min Nam ng tnh vi chnh sch Vit Nam ha chin tranh ca sachhiem.us

tng thng Nichxn. ng t lng bit n v s khen ngi ca nhn dn Vit Nam Vic ngi M n d l ti nh th ca ng l mt gng sng v o c cho gio dn ca ng (The Wanderer 1-1-1970). T bo vit tip: Gim mc ni rng, ng chng li mt chnh ph lin hip vi Vit cng. Ti min Bc, chng ti thy chuyn ri. S lin hip ch c mt lc ri Cng sn gt tt c nhng ngi khng Cng sn ra khi chnh ph. Nhng cch t co lp trng i nghch nhau nh th, phn nh c s mu thun su sc gia hng gio phm Cng gio v mt thiu s nng ng. Thiu s ny tp hp trong Phong tro cng gio v ha bnh ca min Nam, trong Phong tro cng gio phng s T quc ( hi ngoi) hoc y i ci thin ch lao t ti min Nam y ban ny cng gm c nhng ngi khng Cng gio on trch hng Gio phm c im lng trc chnh sch ca M (nh nm bom hng lot cc ni) v s cm nn ca chnh quyn Si Gn (v tra tn, giam gi). Linh mc Trng B Cn, Tuyn y Thanh lao cng ton quc, b cnh st bt thng 11 nm 1971 v tham gia v nh cng ti Nh mt pin Con nhm h tr nhng ngi th nh cng, ng vit vi hai ging cay ng rng: c thit lp v o to sng trong mt x hi bnh thng (t bn), Gio hi ca ti khng bit chn, nht l chn chng li nhng k ang nm quyn hnh trong x hi ny Gio hi ca ti cng bit la chn nhng khng bit la chn ngi ngho kh Gio hi ca ti c thit lp v o to sng trong nhng tnh hnh bnh thng, nhng th gii, trong Gio hi ti phi rao ging Tin mng l mt th gii y tranh chp tranh chp gia nhng k p bc v nhng ngi p bc, gia nhng k bc l5t v nhng ngi b bc lt. Hnh nh Gio hi cn tr nn khng khip bi hot ng ca mt s linh mc, ng th lp o qun Cng gio kht mu (nh linh mc Nguyn Lc Hon, ngi Trung quc di tn, c trung t, thiu t ca qun i Tng Gii Thch), nhng ng khc th mang lon trung t, thiu t, i y hot ng vi t cch tuyn y ti cc tri giam hay ti b tm l chin, nhng ng khc na lm vic cng khai hay b mt cho CIA. Hn na, Gio hi c cu ti Vit Nam khng chu cng nhn mc ch cuc chin u ca Mt trn Gii phng v ca chnh ph lm thi Min Nam, l chng li ch ngha thc dn kiu mi ca M v cuc khng chin ca Min Bc l do ch ca nhn dn quyt liu mu nhm bo v ch quyn v s t do ca mnh. Mc du c vic l b mt ca ti liu lu nm gc, Gio hi vn nht mnh trong lp trng chng cng tn xng ty v mi tin vo cuc chin u t v c th gii t do chng li Cng sn xm lng. V th, ngi Cng gio min Nam phi kinh hong khi thy bo ch phng ty a tin v cui thng 10, bn tha hip b mt gia Kitxinhgi v L c Th, tin liu v cu trc chnh quyn ba thnh phn gii quyt vn min nam. u thng 11 nm 1972, mt s gio dn vng Si Gn hng ng li ku gi ca chnh quyn Thiu, ko nhau hng lot i biu tnh, di s iu khin ca cc cha x, phn i vic thnh lp chnh ph ba thnh phn v phn i vic ha gii vi Cng sn. S tr mt sachhiem.us

ca Nichxn ra lnh nm bom H Ni v Hi Phng thng 11 v thng chp 1972, c cc thnh phn Cng gio hoan h tha ch. Cui cng, nichxn phi nhng b. Bn Hip nh ngy 2 thng ging 1973 c k kt ti Paris, chm dc vic can thip qun s ca M ti min Nam Vit Nam. 8 CN VATICAN TH TH NO? Trn y, chng ti c no n n lc ng khen ngi ca c Phaol. Ngi ku gi nhiu ln h tr cho Ha bnh v m phn. Tuy vy, cc ni lc ca Ngi b lu m i trong nhng nm thng thuyt ti Pari (1968-1972) bi mt thi hm h, nu khng ni l ph M. Hnh nh Ngi qu chm ch nghe li Cabt Lt, cu i s M ti Si Gn v l c s ca Nichxn bn cnh Vatican, mc du M khng c quan h ngoi giao chnh thc vi Ta thnh. Con ngi o m chn ng Dim y lm g bn cnh gio hong? Bng ma ca ng ta li khng ln vn trn u my vn phng ca Quc v khanh, lin quan ti nhng quyt nh ca Gio hong v Vit Nam sao? Li ku gi nhn o ca c Phaol VI h tr cc t binh M ti Bc Vit, li chng phn nh mi quan tm mt chiu ca Gio ch i vi mt trm tn ti phm chin tranh v ng thi vic Ngi l i s phn ca hng trm ngn con ngi Vit Nam ang b tra tn, hnh h ti cc nh t c dng ln v c iu khin trc tip hoc gin tip vi b M sao? Nhng ngi thnh tm c l v b ng trc s lng thinh ca v ng u Kit gio i vi nhng l th ng hoc th ring c gi n cho Ngi do cc t nhn chnh tr hoc do cha m, bn b h. Cabt Lt phi chng ng vai tr trn an, khi c my bay B-52 mi ngy trt xung u nhn dn Vit Nam hng ngn tn bom, khin c Gio hong c im lng khi ng trc cnh tn st c triu dn thng, bt k nam n lo u? Hay ch lu lu mi biu l ni au lng trc cc nn nhn ca hai bn thi? C i bn, tc l ca bn bn xm lc v bn ca nhng ngi b xm lc. Phi chng Cabt Lt git dy khi c Phaol VI t chi khng tip B Nguyn th Bnh, ngoi trng ca Chnh ph Cch mng lm thi min Nam, khi B ti Rma nm 1971? Theo cc ngun tin ng tin cy, B Nguyn th Bnh ch c mt gim chc tin kin cch b mt v ng ng t hi B: Ti sao pha B khng chu chp nhn nhng iu kin do pha M a ra, m l nhng iu rt rng ri? . B Bnh rt vt v gii thch cho ng y rng, nhn dn min Nam chng i hi g ngoi nn c lp ca t nc v s rt lui ton th v v iu kin ca qun i M khi Vit Nam. Ngi ta cng bit rng c Phaol VI ch tip cch chnh thc c Xun Thy, c mnh ton quyn ca Bc Vit v ng Nguyn vn Hiu, b trng ca Chnh ph Cch mng lm thi min Nam sau Hip nh Pari, ngha l sau khi Oasinhtn k tha c ha bnh vi cc chnh quyn .

sachhiem.us

Vatican lun lun tuyn b mnh trung lp. Ti sao Nichxn, Cabt Lt, Bngc... th c t do ra v nh Gio hong mi ln i qua Rma, cn cc b trng ca nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha hay ca Chnh ph Cch mng ln thi min Nam, th li khng c nh th? Ti sao cc b trng v ngh s ca Thiu - v sau , chnh bn thn Thiu - c nhiu ln nhn php lnh ca c Gio hong khi tip kin thn mt, cn nhng ca Khng chin Vit Nam li khng h c? Bao nhiu l thc mc v cu tri li ch nm kn o ti vn kh ca Vatican thi. Mt phng vin M ni rng trong vn Vit Nam, c Gio hong gi trung lp m thin v, c ng chng? c Gisu c chu ton c s mng ca Ngi chng, nu Ngi n nhng bui tm giao vi Philat hay Hrode? May thay cho nhn loi, Ngi c hai ng y tip c mt ln, v ngi ta bit tip th no... Thi ca c Gio hong, ca Vatican v ca mt s hng gim mc phng Ty, cng thiu trong sng khi lin h vi cc tn hu Kit Vit Nam yu ha bnh, hoc lin i vi ngi Vit Nam. V hon ton tin tng vo s sng sut v tinh thn Phc m ca v lnh o Gio hi, nhng ngi Vit Nam Cng gio yu chun ha bnh tng gi n c Gio hong hng trm bc th sut thi gian chin tranh, c bc th di ti 40 trang. Th m chng h c s hi m, khng h co mt phc p no. H t hi, phi chng b my kim duyt ca Ta thnh nghim nht n ting ni yu t ca h khng bao gi lt qua c ci sn Damase v b bn chn i s M dp tt ht. Trong mt th gi cho Hng y Rossi ngy 18.8.1974, mt linh mc phi dng li cng ci m ku ln: c Hng y l ng trm ti cao ca vin loan tin mng, ng tr ti trung ng, cn chng ti, nhng ngi ph trch ti c s th mi chn xa xm ny. c Hng y khng c dp sang tn x chng ti th khng cch g sang gp c c Hng y ti Rma: gia c Hng y v chng ti, mc d i bn l nhng k loan tin mng, c mun ngn th ngn cch chng ta vi nhau. Khng nhng cn tr bi nhng bn tay trung gian c ngoan c che du s tht, ni r ra l nc do chnh c Khm s, c tm ht cch ngn cn khng cho chng ti lin h c vi ng Hng y. C nn nhc li rng v khm s cui cng, Gim mc Lemaitre, b Linh mc Chn Tin cng khai t co l mt con ngi quan tm n cc cuc lin hoan ngoi giao, hn l vic bnh vc quyn li con ngi? Cng v Khm s ny gi cnh st Nam Vit n xua ui mt nhm nam n tu s v chng sinh ti xin ng can thip gip cc t nhn chnh tr. Chnh ng nh in sang ta Khm mang ti ttaoa v Hi ng Gim mc Canada, ngh hy cnh gic, ng ng h i hi th hai ca t chc Kit hu quc t on kt vi nhn dn Vit Nam, Lo v Campuchia, nhm ti Quebec nhng ngy 7.9.1972. l cuc tp hp ca 285 tn hu, thuc nhiu danh ngha ca trn 20 nc, tho lun ti: gii phng con ngi v gii phng cc dn tc Vit, Lo v Campuchia. D nhin nhng ngi d i hi t co cc cuc xm lng ca M v cc v nm bom v nhn o tn sachhiem.us

c ca cng quc . Mts s gim mc Vit Nam min Bc v min Nam c mi d, cng nh nhiu Gim mc khc ti cc nc trn th gii. Trong s cc Gim mc c mt ti i hi ny, c cha Mtthu, tng Gim mc Anh gio ti Quebec khi d i hi v vit nh sau: iu nh ng ti hn c, l s quan tm to ln ca i hi i vi cc nhu cu ca nhn ngi khc, khng phn bit v tn gio, quc tch hoc chng tc. Mi quan tm ny bao trm tc c cc lc a v i dng. i hi ny l thc t l ra Gio hi phi nh th, ngha l c tinh thn quc t v cp ti nhng vn chnh tr v kinh t ca cc dn tc, bt k phng tri no. i hi dn thn cch v v li, nhm gip cho cc nc Th gii th ba thot khi cnh thiu thn vn i lin vi bc lt, khi b khinh d v khi ni lo s chin tranh. i hi khng nh quyn t quyt, quyn t do v c sng ha bnh ca nhn dn Vit Nam. Cn Tng Gim mc Cng gio Quebec, c l chu nh hng ca bc in ta Khm s Si Gn, nn t chi khng tham d v sau pht biu kin ca mnh trong cuc phng vn ca i ting ni Canada nh sau: i hi r rng l do Bc Vit t chc v ch ng h, ngay lc cn chin tranh, mt bn lm chin thi. Phn ti, vi t cch l Gim mc, ti thy mnh phi trnh ng tham d i hi (Radio Canada 10.1.1973). Hin nhin l nhng ngi Canada trong Ban t chc i hi p li rng, nhng li co buc ca Hng y l khng ng vi s tht. Mt nm sau, cuc hp th ba ca Hi Kit hu on kt vi ba dn tc Vit, Min, Lo, c t chc ti Torin, di s bo tr ca y ban Pax Christi ti , c 25 nc ti d, c c phi on Bc Vit Nam v ca Chnh ph Cch mng lm thi min Nam. Hi ng Gim mu6c , di p lc ca Vatican, mun ln n ngay trc ngy hp, mt cuc tp hp quc t ca nhng tn hu Kit, khng nhng c cc i din Cng gio, m c phi on i din chnh thc ca Hi ng i kt cc Gio phi. Nh s can thip cng quyt ca Hng y Pellagrino, a phn Turino v ca c cha Bettadi, ch tch Pax Christi ti , 15 ngy trc cuc hp, Hi ng Gim mc ch ph bin mt bn tin hm h, nhm gy ng vc v tnh nghim tc ca Hi ngh ny. Cng may, nhiu bo ch ti (Sette Giorni, Rocca, Nuovo Tempi, II Giorno, la Stampa) v cc nc khc (Le Monde, Tmoignage chrtien, Cng gio v Dn tc Pari v.v..) cng b cc bn bo co, cc bi tng kt hi ngh, nh bi mu ngc Tin mng ca my k bi xch. Nh ti Qubec, ti Turino cc i biu ch tm ti nhiu vn ca Gio hi Vit Nam, v thi ca Gio hi i vi ngi ngho, nhng k b p bc, nhng t nhn chnh tr v thi ca Gio hi ton cu v cc Gio hi Ty u, ng trc ch ngha quc v ch ngha thc dn mi. Mt s c khng tt lnh xy ra sau Hi ngh Turin, cng lm mt s tin tng ca cc tn hu kit i vi Vatican. Sau khi Hi ngh Turin b mc, linh mc Trn quang Nghim, i biu Vit Nam thuc vng Gii phng gh Rma, gp c ng Gremillion, th k ca y ban Ta thnh Cng l v Ha bnh v trong mt cuc tip kin chung, cha n gn c Gio hong, tha tht vi Ngi v trao cho c Gio sachhiem.us

hong, mt ti liu v tnh hnh Vit Nam. S kin c mt t t bo ti Rma loan tin. Quan ngy sau, Vatican, vi mt ging cng rn khc thng, cng b mt thi tin ph nhn thng thng rng khng c chuyn c Gio hong ni chuyn vi Linh mc ngi Vit v c ng Gremillion cng khng co gp Linh mc . Li ci chnh lm cho ngi tn hu m ra vn v m mng, Chng c ai ngh ti chuyn phi ci chnh, khi c Gio hong tip ng Thiu vi tt c nghi thc long trng. Thm mt bng chng na - nu chng ta cn thm bng chng v nhng xu hng lc chn ca Vatican. (Nuovi Tempi, 11.11.1973). Vatican xem ra cha tch mnh khi Hoa K. Ngy 6 thng 7 nm 1974, Kitxingi n thm c Gio hon c mt Khm s Si Gn Lemaitre, d nhin l khng phi xin cho c thi hnh Hip nh Pari (!). 9 GIO HI SAU HIP NH PARI Hm trc ngy k hip nh, tng thng Nichxn tuyn b ng ch cng nhn mt chnh ph hp php ca Nam Vit l chnh ph Thiu. Tuy nhin, Hip nh Pari cng nhn Chnh ph Cch mng lm thi min Nam, l mt trong hai bn ca min Nam Vit Nam. Hip nh i phi lp ra mt Hi ng quc gia gm c chnh quyn Si Gn, Chnh ph cch mng lm thi min Nam v Lc lng th Ba, nhm chun b cho cuc tng tuyn c ti min Nam theo tinh thn hip nht v ha gii. Hip nh i phi th tt c t chnh tr, ngoi cc t binh ca hai bn. Ngy 19-9-1973, Tng gim mc Si Gn c din vn khai mc Nm thnh, bi din vn chng nhng c ph bin khp Si Gn, m cn a ra khp tnh cc min Nam, bi din vn nhn mnh v s ha gii. Song tit thay, trong bi din vn ha gii ; c Tng gim mc ch ni n ha gii gia hai min Bc v Nam v im lng chng ni g ti mt thc t gn gi hn, tc l Vng do Mt trn Gii phng kim sot. Ngi ni: Chng ti hy vng rng nhng cuc gic chc v hn th s thc s chm dc trn mnh t ny v ng thi c c quan h hai chiu gia Bc v Nam, trong lc t nc tm thi cn phn chia. L ra, thc t hn, th nn ni v s ha gii gia Si Gn v Chnh ph Cch mng Lm thi nh Hip nh Pari c tin lin. Ti sao Ngi khng ni? Ti v khng muc mch lng Tng thng Thiu ang c mt trong thnh l khai mc nm thnh ? Ngy 10-1-1974, sau cuc Hi ngh ton th hng Gio phm, cc Gim mc min Nam cng b mt ti liu c th coi l tuyn ngn ca Gio hi min Nam sau Hip nh Pari. Sau khi nhn mnh c nguyn ca cc ngi l xy dng mt nn ha bnh cng bng v ha gii gia nhng anh em cng mt dn tc, cc Gim mc tuyn b: Sau vic k kt Kip nh Pari v ngng bn v lp li ha bnh ti Vit Nam mi ngi hy vng c thy hiu qu tt ca Hip nh . Nhng, ngc vi s trng ch ca mi ngi, chin tranh vn tip tc. V th, mt ln na, chng ti tha thit ku

sachhiem.us

gi hai chnh ph Bc v Nam cng ng lot, v tnh thng dn tc, m ng mi hot ng gy chin v mi chin dch bi nh v th ght ln nhau. Mt ln na, Chnh ph Cch mng Lm thi li b b sang mt bn. Hay ng hn, Hng Gio phm min Nam cho n ng ch khc: Chng ti cng ngh Chnh ph Vit Nam Cng Ha (min nam) v cc nhm, hoc ng phi chnh tr i lp thuc mi xu hng ti min Nam, mt ng hng y mnh vic dn th ha cc hot ng chnh tr v ng khc, t b mi cch chng i c dng v kh bo ng. Bn tuyn ngon ca Hng Gio phm vp phi s phn i ng lot, khng nhng trong s tn hu Tin b, m c ni cc chnh tr gia Cng gio bo th, xa nay vn theo st ng li ca Gio hi. Ngi th bng hong, k th tc gin. Mt ngh s Cng gio bo th ly lm tic v cc Gim mc khng chu bn hi nhng ngi c s trng, trc khi ln ting v lnh vc chnh tr vi nhng li l c th gy ln xn v tc hi cho c nguyn chung ca dn tc. Bo Chnh Lun, mt t bo cnh hu, vit trong bi x lun rng li tuyn b ca cc Gim mc l mt mn qu qu gi cho Chnh ph. Nguyn Ngc Lan trong i Din ni them: Gia ngi ln vi nhau, ngi ta thng trao i qu cp nhn dp Tt nht. Cc Gim mc mnh s nhn li mn qu g? . Nht bo Ha Bnh t hi rng, khi cc Gim mc b qun Chnh ph Cch mng Lm thi trong bn Tuyn b c phi l mt cch ph hoi Hip nh Pari (nh Thiu lm) chng? Mt nhm Cng gio cho ph bei61n mt ti liu cho rng hng Gio phm khng c thm quyn nhn danh Gio hi m pht biu v cc vn trn gian v hy vng rng t nay, khi cc Gim mc bn v cc vn chnh trnh, kinh t, x hi hoc vn ha, hy hi anh em gio dn c s trng ang dn thn v ang quan tm cc vn . Tin Mng hm nay, tp ch lu c xut bn thay th Chn ch chnh quyn cm tip tc cho bit rng mt ng cc Gim mc khng bit khon s 10 Hip nh Pari v ng khc, cc ngi vn i theo mt lun ca M, b chnh quyn ngi M t b lu ngy ri, mt lun hon ton i nghch li Hip nh Pari, mt bn Hip nh m ton th nhn dn Vit Nam coi l c s kh d c th dn ti ha gii dn tc. Khi c bn vn trn ca cc Gim mc, ngi ta thy ra c mi n cn nng trn hn Gio phm Min Nam. Quen thuc vi lun thit ln ln Cng sn Quc gia, hng Gio phm chia dn Vit Nam ra hai loi: loi ngi dn sng trong ch quc gia v loi ngi sng di ch Cng sn. Ni ti hai ch Cng sn ca H Ni v ca Cch mng Lm thi, l xa mt phm tr truyn thng . Phi chng hng Gio phm s sa vo by Cng sn?. Thng 11 nm 1969, hai c cha Nguyn vn Bnh v Phm ngc Chi, ch tch Hi ng Gim mc min Nam, do s p lc ca Vatican, xin c ti pht biu ti bn Hi ngh ha bnh Pari. Cc phi on ca Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ha v ca Chnh ph Cch mng Lm thi phc p sn sng gp cc v, nhng khng c mt phi on M v Si Gn. Cc Gim mc ngh l khng nn gp hai phi on nh th, l do l v khng mun b Cng sn li dng khai thc:. Lp tc sau , h qua M. Ngi pht ngon ca Chnh

sachhiem.us

ph Cch mng Lm thi cn tuyn b nm 1972 rng, cc Gim mc s lun c tip n ti tr s ca phi on ti Pari. Cc phng cch thc hin ha gii v lp li ha bnh ti min Nam Vit Nam c tin liu trong bn Hip nh Pari: lp ra y ban Ha hp v ha gii gm 3 thnh phn. Hm sau ngy k Hip nh, Tng thng Thiu khng chu tha nhn c lc lng th Ba. ng tuyn b r: Ch c Cng sn v Quc gia; ai khng theo chng ti l k th ca chng ti. Phi chng ch l s trng hp ngu nhin, nu trong ti liu ca Hi ng gim mc min Nam chng nht g n lc lng th Ba, y ban Ha Hp v ha gii? Mt im quan trng khc ca Hip nh Pari l vic th t chnh tr. Nhiu y ban iu tra c phi ti do ci Gim mc Bc M, chng hn Gim mc Gmblntn (Gumbleton), Gim mc ph t itroy v Gim mc Blngi, a phn Vanfiu. Hi n x quc t v y ban Nam Vit i ci thin ch lao t, u a ra y chng c, rng ch Si Gn cn giam gi 200.000 t nhn chnh tr vo ma h 1973. Thiu ch tr li: Khng c t nhn chnh tr, ch c nhng ti phm Cng sn thi. 10 GIO HI V VN THAM NHNG Mt trong cc vn quan trng ca ti liu hng Gim mc lin quan n min Nam l vn tham nhng. Chng ti yu cu chnh quyn Vit Nam Cng ha hy dit tn gc cc t nn x hi, nht l nn hi l v tham nhng trong chnh quyn. Chng ti em rng t nc ny s b mt v nn tham nhng, hi l, nht l khi n li do cc k cm quyn phm li. Li ku gi dy ln mt Phong tro chng tham nhng c 301 linh mc bo tr bng bn tuyn b ra ngy 18-6-1974. Cc linh mc ny nu r rng nn tng ca c quan lnh o t nc chnh l s tham nhng. Nn mua bn cc chc v trong chnh quyn v qun i bin i sng x hi thnh mt tn a khng cn tnh thng, khng cn ngi ngh Di s bao che ca nhng k th lc, vic bun bn ma ty, cc t chc n cp, c bc, im v ch en x c x hi vo mt cnh sa a khin cho nn trm cp, hm hip lan trn khp ni nh cha tng xy ra trong lch s. Hai ch chng Cng: c nhng k tham li dng nh cc nt thn trm ming dn chng v bt k ai m khng c nng v mt chnh tr, u c th b kt n l c lin lc hoc bun bn vi Vit Cng. Trong mt th gi Tng thng Thiu, linh mc Trn hu Thanh, ngi ch xng phong tro chng tham nhng, ph phn ch mt cch khng cn tic li. sachhiem.us

1. Bo ch khng c quyn t do ngn lun 2. Dn chng th ch cn Quc hi v Thng vin Khn thay, vi tin bc v p lc, ng mua c phn ln cc ngh s v dn biu bin h thnh mt l n dch Cn ngh s v dn biu no tm cch bo v s lim chnh, th ting ni ca h ch l ting ku trong sa mc, nu khng bi coi l Cng sn 3. Cc tn gio qui t hng triu tn khng c t do hnh o v khng c php ni ln kin xy dng ca mnh. Sau khi nu ra cc trng hp tham nhng, bc th kt lun: ng bit r hn ai ht, ti li ln k cm u. Ting ku than ca dn chng vang thu tri, v nn tham nhng l li kim git h t t. Xem b ngoi, phong tro ny gy vi kh khn cho chnh quyn, nhng chnh quyn chng s bao nhiu, t 25 nm nay, tham nhng lun gc cht vi cc chnh quyn quc gia vn l thuc mc cng quc ngoi ban, l Php ri ti M. Khng nn qun rng chng 10.000 c vn M lc ny vn cn Si Gn. ng khc, chnh quyn c mt con bi rt gm: Gio hi th giu c v Gio hi cng u c thot khi tham nhng. Ngi ta c thy trong mt bo co cui thng 5-1974 do mt c quan vin tr quc t bin son nh sau: Gio hi Cng gio ti min Nam c mt ngn hng ln ti Si Gn (i Nam), nhng cch sn hng nht (Caravelle), nhng nh hng (Kim ), nhng dy nh cho thu (Lam Sn bin-nh Tax) v.v k ngh t vic mai tng cho ti nh my giy. iu dn chng thng ni cho thy thc t , t nc chng ti nm trong tay Ba Tu v Gio Hi T Hip nh Pari, cc t chc t thin quc t nh Caritas, Corev cp cho cc Gim mc hng triu la ti thit. Tin bc xem ra c x dng trng vic thit lp cc tri t nn, nhiu khi c s hp tc ca chnh quyn, nhmg ngn cn h khi tr v qu c trng trt t ai t tin, bi v cc vng t y nm trong vng do Chnh ph Cch mng Lm thi kim sot. Hip nh Pari bo m cho h quyn t do tr v qu c, Thiu thnh cng nng cn h nh cc tri ni trn, c binh lnh canh gi cn thn. Vin tr ti chnh c cp rng ri v khng cn nhc, to ra mt thi quan lin tiu biu ni cc lnh t tn gio ti Nam Vit. . Bn bo co trn cn ni nh vy. Tt c cc nh quan st nc ngoi c ch mt t, tt c ngi dn Vit nam u cng nhn rng Gio hi l mt hn o tr ph gia i dng ngho i ca Nam Vit. Linh mc Gheddo, ch nhim t Mondo e Missione, vn cng khai bnh vc thi Gio hi min Nam, phi vit trong mt bn phc trnh b mt gi cho Vatican ngy 30-1-173 nh sau: Tht l gng m gng xu, khi thy Gio hi c tip tc xy ct nhng kin trc to ln nh nh th, ta Gim mc, chng vin, dng tu ang khi 8085% dn chng dn chng min Nam hin cn phi sng trong cc lu tranh vch vn Vn tin bc i phi vit trang ny sang trang khc v cc chuyn c th ti c nghe k li v lp i lp li khp mi ni! Khng nn tin tt c nhng li , nhng iu chc l ai cng c quyt rng Gio hi ti Vit Nam t nn tng trn tin bc, trn chuyn xoay s tin bc, trn chuyn u t tin bc... Phi ni rng Vit Nam l bin tham nhng (...). Tm li, l do m tt c mi ngi, linh mc, gim mc, tu s sachhiem.us

nam n ni n nhiu hn ht l tin bc: chng ti thiu vn, chng ti thiu s gip , thiu ca vin tr v.v.. (...). iu cn t hn na l nhng trng hp la o: cc tu s Bin c ti Ban m Thut c xng ca, h lng gt dn min ni khi mua r cy ci dn Thng ch ti, ri li em bn gi cao v la di ngi mua c v phm cht ca cy g. Cc tu s Xalding mua xi mng r tin v Si Gn, em ch i vi hai linh mc p ti trnh thu v (ti Vit Nam, cc linh mc t do lm ma lm gi) v bn ln gi cao ti Lt. M vin n in ngi ti Ban m Thut c tui v ng tin cy, khng nh vi ti rng, khp y ti Vit Nam, Gio hi b tin ra mua cc vng t b b hoang v chin tranh: mua vi gi r mt m li khi ng thu sang tn. Khi vng ny tr li cuc sng bnh thng (hot nay mai s bnh thng), th cc m t ngon nht nm trong tay cc Gim mc, Linh mc, Hi ng... Ngi ta c cm gic rng, Gio hi mc phi chng bnh xy ct v kim tin' v c th c quyt rng, trong cnh ngho i chung v cn khng hong kinh t hin nay, Gio hi l c quan duy nht c tm c quc gia, vn tip tc xy ct m mang, c nhng phng tin ln lao v nhng con ngi c chun b cho vic . Mt linh mc (gim c t nht bo Thng Tin) ni vi ti rng l du hiu phc lnh Cha ban. Chng ti trch c mt on di ca bn phc trnh mt ni trn. Cc s kin do tc gi ghi nhn, khng phi l qun chng Vit Nam khng hay bit. Tin mng hm nay, cng y dy cc mu chuyn loi , thm ch, cn tm ti hn. C nhng nh quan st t Vit Nam v nhn xt tng t ti , Php, M, nhng Gio hi vn bt tai lm ng. Ngi ta cn dm cho rng nhng tit l v s giu c v cc phng tin khng chnh ng ca Gio min Nam gy thit hi cho Gio hi. C th c xu hng ngh rng s dnh bn Mammon ch tiu biu nhng lc yu ui nht thi ca Gio hi Cha Kit ti min Nam. nhng ngi ta s b ng khi c mt bi giio thch ca Th k thng trc Hi ng Gim mc chu nm 1970 nh sau: Phi cng nhn rng Hi ngh Gim mc chu , b lung lay bi tnh hnh hin nay chu v qu say sa vi nhng chng trnh phi thc hin khng thot khi nhng kiu cng thc mt chiu v v m dn khi tuyn b chng ti phi l Gio hi ca ngi ngho hoc chng ti phi tr nn Gio hi ca gii tr, bi v Gio hi l ca mi ngi. (Thng Tin, 17-2-1974). Gio hi nn giu c, mt phn nh tha thun hip vi Nh nc. y l s tht: ti c nghe nhng li ph bnh nhm vo chiu Thiu, k c nhng ngi ca chnh quyn...: tri li, ni chuyn vi linh mc v gim mcm, ti ch nghe h bn vc Thiu nh bc ly cui cng chng li Cng sn. cha Gheddo cn ni: ngi ta bit rng thng 9-1971, trong cuc bu c c din ni ting nhiu ngi thuc nhiu xu hng v tn gio khc nhau ku gi dn chng ty chay ci tr bu c . Nhng Hi ng Gim mc cng b mt th chung bt buc ngi cng gio phi i b phiu cho Thiu. ng li mt chiu , c nhiu s kin c th minh chng, vn khng c sa i, mc d c bc th ca 301 v linh mc chng tham nhng. sachhiem.us

Du sao, du cng vic s kt thc th no i chng na, Gio hi Cng gio vn cn l mt trong nhng rng ct ca ch Si Gn v hu nh chng em li mt ng gp no cho vic gii quyt tm thm kch Vit Nam theo Hip nh Pari. ng khc, di con mt ca chnh quyn v d lun qun chng, nhng ngi duy nht c thm quyn pht biu nhn danh Gio hi l cc Gim mc, ch khng phi c Linh mc hay Gio dn. 11 GIO HI TRONG VNG GII PHNG Tnh hnh hon ton khc ti Vng cho chnh ph Cch mng Lm thi min Nam Vit Nam kim sot. Ngi ta bit rng Mt trn Gii phng c thnh lp t nm 1960 di s lnh o ca ng Nguyn Hu Th, mt trong nhng ngi t thot khi ngc Ng nh Dim. c t chc trong hng hin, ng ra u tranh chng nn c ti ca Dim v s xm chim ca M, Mt trn Gii phng cng nh Vit Minh, bao gm mi thnh phn dn min Nam, khng phn bit ng phi, xu hng chnh tr v tn gio. Trong ban lnh o, c ngi Cng gio ngi bn cnh Pht t; c ngi tinh lnh vi ngi Cng sn. Theo chin thut tc nc bc c, qun i M tm cch ui dn chng khi vng nng thn, quan du kch khng cn s gip ca qun chng nhn dn na. Mt trn Gii phng v th, kim sot c nhiu t, nhng ch c t dn. Theo li ca cha Trn Quang Nghim, mt trong s t i linh mc li trong vng gii phng, nhiu Gim mc ra lnh cho cc Linh mc phi ri khi cc lng b Mt trn chim ng v tm cch tp trung gio dn li trong ci tri t nn do M dng nn. Lm nh th l bo v c tin. Thng 4 nm 1974, trong lc Qung Tr b tn cng, Tng Gim mc Nguyn Kim in khuyn cc Linh mc nn li vi gio dn. C vi Gim mc trch c cha v vic lm . Trong nhng giai on thng trm bi thm ca cuc chin Vit Nam, Gio hi c cu, tc hng Gio phm, thng ni v ngi ca Mt trn Gii phng vi nhng t ng khinh d v kt n, cho l Vit Cng phn lon, Cng sn xm lng, qun khng b, gian c. Ngi ta thy vai tr ca n trong chin tranh. V c sau Hip nh Pari, hng Gio phm vn lm nh khng bit g ti chnh ph Cch mng Lm thi - mt trong nhng bn k vo Hip nh - hoc ch gi l tay chn ca H Ni thi. V chnh trong mi trng Cng gio, ngi ta ni nhiu nht v nhng v h st linh mc, bt b tn gio ti vng t ca chnh ph Cch mng Lm thi, cng nh cuc tm mu phi xy ra nu Mt trn Gii phng thng c chnh quyn Si Gn. Trong vng do chnh ph Cch mng Lm thi qun l - mt vng ranh gii khng r rng, c thay i thng - ban m th m ra rt rng, cn ban ngy th thu hp li i sng ca gio dn chng khc g ca nhng tn lp qun chng, ngha l va khng chin va sn xut v lc my bay ch nm bom th phi xung hm tr n. D nhin cuc sng chng yn n g. V nhng gii hn hy sinh th v k. Nh trong mi sachhiem.us

cuc khng chin trn th gii, c xy ra nhng v bt gi v tnh nghi, nhng v thanh ton bn lm tay sai cho gic, bn ph hoi hoc do thm, phi huy ng dn chng lo vic phng v. Nhng khng th a ra chng c c th tn st linh mc hoc gio dn v l do tn gio, hoc c tnh vi phm t do tnh ngng. Nhm ph hoi uy tn ca Mt trn Gii phng v nht l nhm bin h trn d lun quc t cho cuc thnh chin chng Cng b tuyn truyn Vit - M rt nham him loan tin rng Mt trn Gii phng tn st hng lot linh mc. Thc ra, mt ng, con s cc linh mc Vit Nam b git, v bom n ca M hoc do CIA m st, vt xa con s cc linh mc b coi nh do Vit Cng st hi. ng khc nhiu v c thut li nh l do Vit Cng tn st, thc ra chng c bng c no c th c. Chng hn v thm st ti Hu trong dp tt 1968. Ti vng Gia Hi, do qun ca Mt trn Gii phng cng ng ti tu vin Bin c Thin An m khng c mt linh mc no b ngc i. C hai tu s ngi Php l Guy v Uyrbanh (Urbain), khi qun ca Mt trn Gii phng rt lui khi tun vin trc s phn cng ca M th h cn sng, ri sau ngi ta gp thy st cht hai ng nm bn ngoi tu vin, Bo ch Si Gn cho rng l do Vit Cng git: nhng ngi khc th li ngh rng b b trng bom M m cht thi. Linh mc Gheddo, mt ngi chng du dng vi Mt trn Gii phng, thut li mt v tha sai Php tng sng ti vng gii phng 18 thng nh sau: Bn thn ti, ti chng c g phn nn c: h i x t t vi ti v t ra giai on u, ti c tng i t do i li v chu ton s v linh mc ca mnh. V nu cha m ti khng nh trung gian s qun Php ti H Ni i cho ti c v, th chc ti li An Lc, bi v ti s lm c rt nhiu iu hay. ng khc, mt s nim an i to ln v mt thing ling cho i tha sai ca ti, ti gp c trong thi gian ti chung sng gia b con gio hu v nhng ngi ngoi o v c vi nhng ngi b i Bc Vit tng t tnh tm s vi ti v i khi c n xng ti vi ti. Ti khng ngh ti chuyn tr v vng t thuc Si Gn, nhng khi h cho ti giy php v, ti x dng, bi v ngay c i vi ti, tnh hnh bt u xoay chiu khng c li: ngha l h bt u hm phanh, kim sot ti nghim nht hn v sm mun e rng ri ti cng s ri vo mt ci by no , hoc c ai s t co ti chuyn ny chuyn kia.Ti phi ni rng, cho ti ngy ti ra, h mun tm cch t co ti, song chng thy ai, du ngoi oi, hay gio dn, chng chu ni iu g chng li ti c. Li tuyn b ca mt v tha sai Cng gio, phn nh ng tm no ca Gio s i vi phong tro gii phng. Mt cch v thc, h c s rng nhng ngi cch mng ny, cam chu tt c hy sinh trong i, phi chp nhn chin u vi v kh ht sc khng cn i chng li mt i cng quc nh M, m c rnh chc h c lc no thun tin, l ra tay bch hi ng bo cng gio ca h v hnh h cc linh mc. V chng bao gi c chuyn h lm hi cc nh s Pht gio! Ti sao vy, th hi xem...! Mt ting chung khc ca linh mc Vit Nam m chng ta thit tng cng l ngi ng tin cy: Trong nhng nm 40, ti l cha ph ca mt h o thuc vng sachhiem.us

va lc ca ng bng sng Cu Long, l h o C C, tnh Sc Trng: Ti chm sc cho 400 gia nh nng dn lc sng ly lt trong cnh i kh: thiu cm go, thuc men, mang n nn trin min. C nhng gia nh thiu thn hai ngi ch c mt ci qun... ti lm ht cch gip h, nhng thn phn h vn khng kh ln bao nhiu. Xy ra cuc Cch mang thng 8-1945. Chnh ph ban hnh ci cch rung t, giao t cho ngi cha c, v gim t cho cc t in. Nhng cuc sng b con gio dn ca ti va mi kha kh mt cht th chin tranh n ra. Quan i Php, nht l lnh l dng, n p dn chng rt d man v bt c i ti u l gieo rc tn ph v tan thng. Ngay cc nh th cng khng c chng tha cho. By gi ti nhn c lnh (ca c cha) phi ri khi vng khng chin, ra vng c qun lnh Php chim ng. Bit lm sao? S la chn lc ny rt quan trng. Gio dn ang nn n ti ng b h, ti quyt nh li ni ti ang by lu... Ti vng gii phng, khi nhn thy cc chin s cch mng khng c o m x thn bt k s g, chm lo cho k khc, ngi Cng gio khng th khng hi tng li cu chuyn thnh Mactin, tng chia o chong ca mnh cho ngi hnh kht. Trong nhng lc kh khn, ngi Cng gio khng bao gi khc t gip chng ti mt s g: sn sc ngi m, sa cha nh th v.v.. Thi khin chng ti on kt vi nhau gia mi ngi, ngoi Cng gio vi Cng gio, trong s tn trng ln nhau. Chnh trong bu khng kh m c tin Kit gio, chng nhng khng st gim, tri li khng ngng c tng trng trong vng gii phng. Chng ti khng c nhng thnh ng trng l, khng c nhng cuc rc kiu long trng hnh v, nhng xuyn qua tnh yu thng tha nhn v sng cng bng chng ti lm chng cho c Kit. V linh mc cao nin l cha Trn Quang Nghim vn sng ti vng gii phng di quyn kim sot ca chnh ph Cch mng Lm thi. Nm 1973-1974; theo ch chng ti bit, c na t linh mc v my chc ngn gio dn, to nn mt cng ng gio hi sng ng trong vng gii phng, chng phi l thin ng cng khng phi l a ngc, nhng n gin l mt na phn t Nam Vit nam, b bom n M v thuc c ha hc tn ph.

sachhiem.us

Chng IV GIO HI TRONG KHNG CHIN 1 NGI CNG GIO YU NC V NHNG NGI CCH MNG T nhng nm 20-30, C quan an ninh v Mt v trung ng ca Ton quyn ng Dng bt u theo d st ngi Cng gio, t trc ti gi k nh hon ton nhit tnh vi Php nhng t nay tnh cm yu nc bt u l dng. Cc Linh mc Vit Nam gi th trnh by vi Ta thnh nhng ni u bun ca h, v tt c cc chc v cai qun Gio hi u nm trong tay v tha sai nc ngoi. Vic thi bo ny c lm cch b mt, khng cho cc Gim mc ngi u hay bit. C quan anh ninh trung ng nu r mi nguy c ca vic ny: mt ng, Hng y Van Rossum, ng u Thnh bt Truyn b c tin, t ra khng thn vi nc Php. ng khc, tnh cm yu nc ca ngi Cng gio c th a y h tham gia cc phong tro ni dy nhm ci b ch n l. Trong mt ti liu ngy 1 thng 10 nm 1924, tnh hnh cha phi l bo ng: Du chnh ca ta ti ng Dng c th no chng na, u v l l ti sao khng chu tip tc x dng lc lng d bo v c nng lc (Cng gio) , nht l v li ch ca thuc a. Nhng trong mt ti liu mt ngy 14.12.1934, ngha l mt nm sau khi phong chc cho Gim mc Vit Nam u tin, chnh ph thuc a nhn tht rng cc linh mc tr trc tin l hng ngi yu nc v hng Gio s Php khng th c quyt c rng mnh nm h cht chn trong tay. Bi th, nhim v ca chnh quyn l phi coi chng lng yu nc khin h vt ra khi gii hn c th cho php. iu lm cho ngi Pho lo lng, l chng trnh Vatican d tnh lp thm mt a phn mi ti Vit Nam v s giao quyn cho mt Gim mc ngi Vit v c th ngng chn s bc pht tinh thn yu nc ni ng bo ca h, tinh thn c gia tng bi nhng bin chuyn v tinh thn. Du th no i na, th hot ng ca mt Gim mc ngi Vit cng khng th no c nh iu chnh ph c th hy vng ni mt gim mc ngi Php. Chnh quyn thuc a bn ngh chnh ph Php gy p lc khin Roma theo h. Tnh cch hin hch ca lch s nc ta ti mnh t ny, quyn hnh chng ta thi lp c ti , trt t lp lang v s yn n chng ta ng gp vo bng qun s, tt c nhng th phi cho php chng ta mong c thy gii Cng gio Php t ra bt nhm mt tun th Roma ch. Chnh qun thuc a s rng, Roma ly li cch lm thi trung c l to lp ra mt nc Cng gio ti cc thuc a Nc Cng gio ra bit bao xo trn x hi, ta ng qun iu -- rng Gio hi Cng gio pht huy phong tro yu nc ang ni ln, nht l t sau v Nht Bn thng trn thy chin. Trong s cc nh cch mng ni ting hi u th k, phi nht ti Linh mc u Quang Lnh, b y ra Cn o do s xi by ca cc c tha sai Php, ri c tha v sng qun ch ti Si Gn cho ti cht.

sachhiem.us

Linh mc u Quang Lnh l ngi c Th, Ngh Tnh, cng vi mt ngi ng hng Cng gio cch mng khc l Mai lo Bang cng chia s cnh t y ti Cn o vi nh i cch mng Phan Bi Chu. B bt v tham gia phong tro Duy Tn v tuyn truyn chng Php trong gii Cng gio Vit Nam. C Mai Lo Bang lc u phi chu s ci to ca cc c Ty tng e da v tuyt thng cho ng, nhng ng tr li: Cc linh mc Php c quyn yu nc Php v chin u v nc Php, to sao ti li b v tuyt thng ch v ti yu t quc ti? . Tip theo c b tra tn, ri b kt n t chung thn ti Cn o. C thng ni vi nhng ngi c dp gp rng: c Kit chng li ti bc lt, p bc, l ti sng trung thnh theo gio hun ca Cha. Ngi Cng gio v ngi khng Cng gio c khc nhau v tn gio, nhng h ging nhau mt a bn, l lng yu nc v lm cch mng chng thc dn cu Qu Hng. Nhi p lc ca d lun qun chng, c Bang c tha mt ln vi c Phan Bi Chu nm 1918 v phi sng rt c cc vi sut chui ngy cn li di s kim sot ca cnh st. C Phan Bi Chu ht li ca ngi c Mai Lo Bang. C Mai Lo Bang phi chu trm nghn s khn kh v lng yu nhn dn v mc du b ng p my c vn khng h thay i t tng. C tht l mt xng ng ca c Kit. Hi nhng nm 30, c cc cuc ni dy ca nhn dn ti Yn Bi, Vinh, Ngh Anh, H Tnh, Qung Ngi, Bnh nh, Thi Bnh v.vv... trong s ngi b cnh st Php bt v y vo ngc tht Cn o, c T, Sn La, ngi ta thy c hng trm ngi Cng Gio. Trong s ny, c linh mc Nguyn Thn ng, ngi gc Nhn Hoa, tnh Ngh An; Linh mc Nguyn Vn Tng cht trn tu ch ra Cn o vi nhiu anh em khc bi b tra tn nh p qu d man do bn tay cnh st Php. Nhng ngi cch mng ny thng kt hp vi cc t chc yu nc thi , hoc ng phng chng li chnh quyn thc dn m khng qui chiu g n vn tn gio ring ca mnh. Mi ti nm 1945, gn ti ngy cch mng thng Tm, ngi ta mi nghe ni ti cch t chc Cng Gio ng ra v trang nh bn thc dn Php v Nht. Nhng nhm Cng gio ny cng t chc chin khu ti Qunh Lu, Ninh Bnh dng chin thut du kch tn cng cc n bt Php. 2 NHNG NGI CNG GIO KHNG CHIN NAM B Ai cng bit s phn khi ca cc linh mc v gio dn Vit Nam sau ngy Cch mng thng Tm. Nhng tri Vit Nam chng bao lu ti sm li. Thng 9, 1945, cc ton qun vin chinh ca tng Leclerc b ln Si Gn. C H Ch Minh ln ting ngy 26-8, ku gi ton dn ng ln khng chin. Lin on Cng Gio khng chin Nam b c thnh lp. Nh ha lc mnh, bn Php nh chim kh d dng cc thnh ph v trc giao thng. Cng nhng nhm khng chin khc, thnh phn Cng gio khng chin phi rt vo bng v dng chin thut du kch nh li qun chnh qui. Hi , Nam b c chia ra ba vng chin khu, l khu 7, 8, v 9 (khu 1, 2, 3 Bc -- khu 4, 5, 6 Trung). Ti mi khu, khng chin Cng gio c khon 400-600 chin sachhiem.us

s, c trang b nhng sng c, nhng tinh thn rt cao, nht l nh s c v ca ng bo Cng gio tuy khng c v kh, m cng quyt tm nh ui qun th. V mt thing ling, h c cc linh mc yu nc gip , nh ba anh em linh mc Nguyn B Lut, Nguyn B Sang v Nguyn B Kinh. Cha Lut b bt, b giam lu ngy trong mt qun lao Ha Hng. Linh mc L nh Hin b cht trong mt trn khng kch ca my bay. Trong s linh mc khng chin cn sng st sau 8 nm v bng, phi k cc cha H Thnh Bin, Lng Minh K, Nguyn B Knh, V Thnh Trinh. i sng trong bng rt cc kh. B my bay nm bom nh ph lin tc, b c on xe li nc cn qut, qun khng chin khng nhng chng c li v cng ch, m cn phi lo vic bo v cc thn lng v gio khi b gic nh ph cn qut. Gia Khng chin Cng gio v Vit Minh lun lun c s on kt cht ch. Mt ngi Cng gio cu khng chin thi thut li: Nh cc Linh mc lnh o t chc kho lo v hon chnh, y ban Khng chin Nam b tin tng chng ti v chp nhn cho chng ti hp tc chc ch. Cha Lut tr thnh y vin trong y ban Khng chin v t thng 5 nm 1946, nhiu ngi Cng gio khng chin cc Khu nh ng Nguyn vn Trng Cng gio Khng chin khu 8 v Trnh khnh Vng, ch tch Cng gio Khng chin khu 9, c c lm Ph ch tch cc y ban Khng chin hai khu 8 v 9. Ngoi cc kh khn ca chin tranh du kch ngi Cng gio khng chin cn phi ng u nhng gian kh khc na nhm nh lnh Cng gio khng chin. Phng Nh ca qun vin chinh Php lp ra cc n v lao ng bo v Cng gio, tp hp thnh phn Cng gio bo th di mt ngn c ring - hnh Thnh gio trn nn trng v xanh (mu c c M) v phng chm V Cha V T Quc. Mc tiu ca h l cc lng Cng gio cn nm trong tay khng chin kim sot. May thay, m lnh Cha ny ti Nam b khng c hng gio phm chc lnh v khng gy tc hi cho danh ngha Cng gio bng Lnh Cng gio ng bng sng Hng. Nhng ci e da lm nht i nng lc ca Cng gio khng chin, khng phi l cuc tn cng ca cc on lnh cha, nhng chnh l khao tm l chin ca o qun vin chinh, trin khai nhn danh Vatican t nm 1950. My bay Php ma xung cc vng Khng chin kim sot hng lot truyn n, c hnh c Pi XII km theo nhng li kt n Cng sn, hoc sc ch ra v tuyt thng Cng sn. Ngi ta bo rng chung sng vi Vit minh tc l b o, l phn bi c tin. Ngc li lm mt uy tn ca Khng chin, b tm l chin li tung ra nhng tin tc ni rng nhiu linh mc v lnh t Cng gio b Cng sn git hi, hoc b o hng lot ni x n x kia trong vng khng chin. Cha Trinh ni li vi chng ti rng, cha ci mun cht khi cha v gio dn ca cha lm c cc t ri ni rng chnh cha cht ri! Mc du b tn cng bi Php v mt qun s, cng nh tm l, tinh thn cng gio khng chin vn cng quyt vng vng khng lay chuyn. Theo hip nh Ginev nm 1954, Qun i Vit minh phi tp trung trn v tuyn 17. Chng 500 ngi Cng gio khng chin phi chan ha nc mt t gi v con, tp kt ra Bc vi cc v mc t ca mnh, l cha H than Bin, Lng minh K, V thnh Trinh, Nguyn b L. sachhiem.us

3 CNG GIO KHNG CHIN BC B Cuc khng chin ca ngi Cng gio min Bc trong nhng nm 1946 - 1954, cng quan trng khng km trong Nam. Mt trong nhng khun mt ni bt nht l linh mc Phm B Trc, a phn H Ni. Trc cch mng thng Tm 1945, cha ni ting l mt ngu yu nc chng Php kin quyt nht. Sau khi hc xong ti Roma - u tin s trit v thn hc - tr v nc, cha cng thy r hn ai ht nhng cnh bt cng ng bo mnh phi chu cng nh c Gio hi Vit Nam phi chu. c bu vo Quc hi, thng ging nm 1946, ri cha c bu vo y ban Thng trc Quc hi trong thi khng chin. Cuc sng vt v trong chin khu lm cha kit sc v t trn t lu sau Hip nh Ginev. C H Ch Minh ch thn c bi iu vn tng nh cng lao con ngi m c gi l i yu nc v bn ch ct ca c. C tuyn b: trong tt c nhng vic lm, C Trc bit kt hp nhn c v lng i Kit gio theo gio hun ca c Kit vi lng yu nc nng nn ca c, ni tt rng c Trc l mt ngi i din ng knh trng ca nhn dn Vit Nam. Hm nay, c t trn, chnh ph v nhn dn ht lng khc thng c. Trong khi c b au lit ging, c sn sng mu mnh ra v s chin thng sau cng ca Khng chin... Nh anh ch ng o min Nam, ngi Cng gio khng chin min Bc cm thy rt au lng khi cc Gim mc tung ra cuc khng chin chng cng, t thng 11 nm 1951, nht l vo lc qun lnh cng gio do hng Gio s vng ng bng sng Hng ch huy, ngy cn phm nhiu iu gian c nhn danh Thnh gi. Linh mc Nguyn th Vnh ni vi chng ti v tm trng ca cc chin s. Chng ti cm thy mt ni bun t ti trc vic Gio hi chy theo c ca Php, nhng sau khi cng nhau nghin cu k lng ti liu ca hng Gio phm, chng ti tuyn b rng, hng gio phm t r mt lp trng chnh tr hn l tn gio, rng lp trng i ngc li iu rn ca Cha dy phi yu mn T quc - iu rn th t v cng thit hi cho chnh Gio hi Vit Nam, l ra phi on kt cng ton dn Vit Nam gii phng t nc khi ch n l. p li bn tuyn b ca cc Gim mc theo cch ca chng ti, chng ti tng cng cuc chin u v nn c lp ca T quc Vit Nam. Cng cn nht qua ni khn kh v tm l ca nhng ngi Cng gio khng chin ny. Sau Th chung ca cc Gim mc nm 1951, h b anh em ng o ca mnh kt n l gio gian, xua ui khng tip rc v nu ri h b m lnh Cng gio bt c, th b tra tn chng khc g Ta n tn gio ngy xa. Nhiu ln nhng gio dn bo th cc oan ng sp ca nh th ngay trc mi cc linh mc khng chin, cm khng cho h d thnh l, thm ch lm nm h vi nhng li chi ra thm t l ng minh ca Xatan. H l ai? L nhng v linh mc v gio dn, tr th, cng nhn v nng dn. V cc Linh mc khng chin, ng Dng Vn m, mt lut gia Cng gio H Ni vit: Phi th tht rng, nhng phn t gio chn con ng khng chin v nn c lp v t do sachhiem.us

ca dn tc, chng t mt tinh thn hy sinh v dng cm ng ca ngi. H ra i khng chin chng phi c mt v tr no trong x hi, hay l c tin bc g, chng qua h tm tr li ng v pha nhn dn bng nhng vic lm c th, sng c tin v rao ging c tin khng ch trn ta ging gia ting ht v chung reo, nhng l trn ng mn H Ch Minh, ng qun xn cao, lng mang ba l, nhm thc hin thn hc x thn, thn hc thc t ca nhn dn (Chnh ngha, 21.3.1974). Mc du th, sm st ca hng Gio phm vn tip tc gin xung u h. Linh mc ny hay linh mc n b treo chn v nhng hot ng yu nc, linh mc ny hay linh mc khc b pht v v b mt ng h khng chin. Ngy 11 thng 3 nm 1955, ti H Ni, t chc i hi ton quc ln th nht nhng ngi Cng gio khng chin, gm cc i biu linh mc v gio dn t nhiu a phn v x o v tng kt tnh hnh v tm cch i ph hp tc hnh thc hot ng yu nc ca ng bo Cng gio. Ti y h khng h nht ti chuyn Gio hi t tr hay Gio hi ly khai: Tuynh nhin do s xi gic ca Khm s uly, Hng y Fumasoni Bioni, ch tch Thnh b Truyn b c tin, gi cho c linh mc yu nc mt bc th li l rt nghim khc, t co h l k c v v bo tr cho mt phong tro rt nguy hi cho s hip nht. Gio hi ti ng Dng l mt nhnh nho la khi gc nh. Bc th cn tip tc a nhng suy ngh thn hc. Ch c Gio hi mi l ct tr ca chn l. V ch bn trong s hip nht v ng tm th vic cu ri t nc thn yu ca cc cha mi c th thc hin v mt tinh thn cng nh v mt vt cht, li sau y ca Cha Gisu v s mi mi mt chn l khng th chi b? mi quc gia m chia r ni b th s sp Gim mc Hong vn on, lc l gim mc Bc Ninh, gi cho i hi mt th chc mng ng h. t thng sau, ngi ri xa t nc vi giy php i Hng Cng iu tr mt vt thng do tai nn. Theo mt ngi tng quen bit c cha v gp c cha nhiu ln trc ngy ra i, th c cha phi ra i v vng lnh c Khm s uly khng bng lng vi kiu lp trng ca c cha i vi nhng ngi Cng gio yu nc. ng ny l mt ng bin nh th chnh ta Hi phng. Khi ti gp c cha on ta6i Gim mc Hi phng, ti c hi ngi: Khi cc Linh mc Hi phng cng ng, cha Nghim tuyn b trc mt h v trc mt chng con rng Vit minh nh gy mt gi ca c cha, c ng th khng? Ngi tr li l mt cu ni lo ca h, ti b t xe p gy mt chn, trong lc i thm k lit, u phi Vit minh nh gy chn ti. 4 C H CH MINH I VI GIO HI m t tnh hnh Gio hi ti min Bc sau khi qun i Php rt i, bo Missi vit trong s thng 2-1956 nh sau: S im lng nng n ca mt bc mng v hnh. Trong cnh im lng nng n , c ging ra gia Cng gio v Cng snh ch ngha v thn, c bn l chin u bn ny v c tin tn gio bn kia. Bc mng ny, sachhiem.us

cha c mt thin ch no thnh cng. Ci my p ca Cng sn khng h ngh ngi, n p cho mi ngi sa vo phi theo mt tiu chun v thn chung. Phan ph Hun linh mt Dng Cha Cu th, tc gi ca mt cuc sch ln v lch s Gio hi Vit Nam, xut bn ti Si Gn nm 1962, c quyt rng: K hoch ca Cng sn r, l s dng cc t chc Cng gio cp tin tiu dit Cng gio. Ngoi ng Ng t H, do Cng sn t ln ng u t chc, ngi ta thy mt ngi ngy xa c lng o v tng l thnh phn ca nhng hi t thin, nhng ngy nay hon ton theo Cng sn. H vn vo mt vi nguyn tc t h t ra che y hnh ng ca mnh, h tuyn b rng: ngi cng Gio ch phi vng li cc Gim mc v hng Gio phm trong lnh vc c tin m thi. Mt nguyn tt bao gm nhiu tng mu thun! iu h ch tm tht, l gii hn cc hot ng ca hng Gio phm li trong bn bc tng nh th, khng hn khng km! Nh s gia gio hi cn qu trch nhng ngi cng Gio tin b l theo ng li chnh tr chng M v chng Dim ca chnh ph H Ch Minh (!). Tc gi cng nhn mnh ma qu ca Cng sn, l khng to ra nhng v Thnh t o, m cho Gio hi cht mn dn dn. Thc t xy ra nh th no? Hm l Ging sinh 1954, C H Ch Minh gi mt th chc mng b con cng gio: Trong 8 nm chin tranh, my bay v xe tng ca Php tn ph nhiu ngi nh th, git hi nhiu tn . Nm nay l ln u tin, chng ta c n mng l Ging sinh trong ha bnh... Li dng dp ny, ti mun ni li vi ng bo gio hu cho r, rng chnh ph ca ti thnh tht tn trng quyn t do tn ngng. Cn nhng ngi Cng gio i di c vo Nam, chnh ph ra lnh cho chnh quyn a phng, phi lo gi gn cn thn ti sn ca h v nu h tr v th s hon li cho h. Bc th mng Ging sinh 1955 cng c li l tng t: Min Bc chng ta hon ton c gii phng. Nhn dn ta sng trong phn t nc ngy nay c hng t do tht s. H c yn n lao ng sn xut. Ngi Cng gio, v phn mnh, c t do th phng Cha. H khng phi kh tm nhn thy cc nh th b chim ng b k ch tn st nhng ngi v ti, gieo rc khp nhn dn nhng iu nhc nh v dau kh. Ting chung ha bnh, t do, hnh phc; tnh cm thn i trong lng ca tt c ngi Cng gio min Bc Vit Nam... Ti yu cu ng bo Cng gio min Bc, cng nh ton th nhn dn, hy em ht sc mnh gp phn xy dng mt t nc ngy cn phn vinh v bn vng. Hy tham gia tch cc vo cc c gng ca c nc v snh xut, trong cnh nghnh sinh hot quc dn. Ti ht lng gi n ng bo Cng gio nhng li chc mng nng nhit. Ti chc cho nm ti s l nm u phc lnh cho b con tn , cng nh ton th t nc ta.

sachhiem.us

 c th ha chnh sch tn gio ca chnh ph, quc hi thi qua hi thng 3 nm 1955, bn ngh quyt v sau c th hin qua Sc lnh ngy 14-6-1955 do Ch tch H Ch Minh k. Sc lnh gm 3 chng v 15 iu. IU 1 Chnh ph bo m quyn t do th cng ca nhn dn. Khng ai c xua6m phm quyn t do y. Mi ngi Vit Nam u c quyn t do theo mt tn gio, hoc khng theo mt tn gio no. Cc nh t hnh c t do ginh o ti cc c s tn gio (nh nh th, cha, thnh tht, trng gio ly v.v...) Khi truyn b tn gio, c nh tu hnh c nhim v gio gic cho cc tn lng yu nc, ngha v ca ngi cng dn, thc tn trng chnh quyn nhn dn v php lut ca nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha. IU 2 Cc nh tu hnh v cc tn c hng mi quyn li ca cng dn v phi lm mi ngha v ca ngi cng dn. IU 4 Cc tn gio c m trng o to nhng ngi chuyn hot ng tn gio ca mnh. IU 5 Cc tn gio c xut bn v ph bin cc sch gio l, cc sch v tp ch mang tnh cht tn gio, nhng phi tun gi nghim chnh cc php lut ca chnh ph nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha v vn xut bn. IU 6 Cc nh th, n cha, miu, thnh tht v cc th, cc trng gio l ca tn gio c lut php bo h. IU 7 Php lut s trng tr nhng k no mn danh ngha tn gio ph hoi ha bnh, thng nht, c lp, dn ch, tuyn truyn chin tranh pht hoi on kt, ngn cn tn lm ngha v cng dn, xm phm n t do tn ngng v t do khng tn ngng ca ngi khc, hoc lm nhng vic tri php lut. IU 10 Trong ci cch rung t, khi chnh ph trng thu hoc trng mua rung t ca cc tn gio chia cho nng dn, th s li cho nh th, nh cha, thnh tht, mt s rung t lo cho vic th cng v nh tun hnh c iu kin sinh sng lm vic tn gio. S rung t l bao nhiu, s do nng dn ti a phng (ni c nh th, nh cha, thnh tht) bnh ngh v do chnh quyn cp tnh chun y. IU 13 Chnh quyn khng can thip vo ni b tn gio. Ring v Cng Gio, quan h v tn gio gia Gio Hi Vit Nam vi Ta Thnh La M l vn ca ni b Cng Gio. l nhng tuyn b v hng, hay l nhng bin php ca chnh sach rng ri?

sachhiem.us

Mt s ph bnh, lun lun c thi quen ch si tc lm t khi ng nhng s vic khng n khp vi t tng thnh kin ca h, th ngn ngi tm thy trong lut tn gio va k nhng iu s h. Chng hn bo Missi (2-1956) vit: Quyn t do c qui nh rng ri nh th, nhng vn hm cha nhiu iu phi d dt nh li gm ca amokles treo trn u nhng k no li dng danh ngha tn gio ... ngn cn tn lm ngha v cng dn. Nhng im hn ch nh vy l xng by, bi v n gi thit lm c mt loi ti c v tn gio. Mt hnh vi phm ti b xt x khng phi t n thi, m trong quan h gia hnh vi vi tn gio. Nh th, mt php lut mang t ng rt rng ri rng ri ci m, c th thnh v hiu b nhng hnh thc hn ch nhm xt x khng phi ch cc hnh vi thi, m c t bn trong na! 5 NHNG CUC NG CI CCH RUNG T Cuc ng u tin gia chnh ph H Ch Minhhhhhh v Gio hi xy ra vo dp c cuc ci cch rung t. Nhng thy chng trn, di thi thc dn, Gio hi l mt nh i gia ch. Hn na, cuc ci cch rung t ny hu nhng ch ng ti Gio hi Cng gio, bi v t thi thc dn cho ti nm 1954, Gio hi Cng gio lm t chc tn gio duy nht c php nhn v c quyn s hu. Cn ghi nhn rng Vit Nam l mt nc ch yu nng nghip. Tm mi phn trm dn s l nng dn v ch sinh sng nh thu nhp t nng nghip. Th nhng, c ti 61,5% nng dn khng h c mt tc t. Nhm p dng chnh sch ngi cy c rung v nhm m bo iu kin sinh nhai ti thiu cho mi ngi dn, chnh ph H Ni tin hnh phn b li t ai nh vic trng thu ca thc dn, ca Gio hi (ng thi vn li cho Gio hi mt phn t lo vic th t v bo m i sng cho cc gio s), cc a ch v ph nng (nh nc tr cho nhng ngi c tinh thn dn ch, khng chin v khng phn ng nhng khon bi thng di dng cng tri, c tin li hng nm l 1,5%). Cuc ci cch rung t c ting hnh cch my mc, do nhng cn b thiu kinh nghim, vi cc ta n t bit v ci cch rung t, gy ra nhiu iu sai phm. Do m nhiu ngi b oan c. Chnh ph sm thy cc iu sai st v nhn li. Ngy 17-8-1946, c H Ch Minh tha nhn: Trong vic thc hin thng nht li cc vng nng thn, xy ra nhng iu sai st... ng v Chnh ph nghim tc su cha nhng thiu st v vch ra mt chng trnh chnh n li. Nhng ngi b qui thnh phn a ch v ph nng khng ng, phi c phc hi li cho ng qui cch. Cc ng vin, cn bn v nhn dn l i tng ca vic xt x sai lm, phi c phc hi li trong cc chc v v quyn li ca h v danh d ca h phi c cng nhn li... sachhiem.us

Nhng vic qu tr, nn khng ngn chn kp s tc gin ca dn chng. Thng 11 nm 1956, nng dn Ngh Tnh ni lon. C H Ch Minh phi bi b cc ta n c bit,, bi ming chc v ca ng Trng Chinh v nhng ngi c trch nhim v s tht bi ni trn. Tip , mt chin dch sa sai c pht ng. Trc Ci cch, t trng trt min Bc c phn phi nh sau: THNH PHN Thc dn Php Gio Hi t cng v bn cng a ch Ph nng Trung nng Bn nng Bn c nng Nhng lao ng khc DIN TCH MU 15.952,05 23.928,07 398.801,25 390.825,22 113.259,22 462.520,50 169.520,50 17.447,25 12.461,64 L % SO VI TON DI 1 1,5 25 24,5 7,1 29 10 1,1 0,8

Theo bo Nhn Dn ngy 13-8-1967, th 30% nng dn kt n a ch khng ng. Theo G. Chaliand (Nng dn Bc Vit v chin tranh) th nhng sai lm c th do hai vi phm v chnh sch: Nhng tiu chun qui nh thnh phn khng c tun th. Cho nn ph nng b cho l a ch, trung nng b lit l ph nng v c ngi bn nng cng b nh. C nhng a ch yu nc b ngc i nh a ch phn quc. c nhng vi phm do tn ngng trong cc vng c ng cng gio v khu lnh v ci cch rung t c p dng my mc ti nhng vng dn tc thiu s. Trong s nhng nn nhn ca sai lm v v ci cch rung t nh Bc ni r, c ng vin, c ngi gn gi vi ch v khi phi ni l c nhng ngi Cng gio, cc Linh mc v c Gim mc. Trong v ni lon ca nng dn ti Ngh An xy ra ngay sau t sa sai, gio dn Qunh Lu, a phn Vinh i t do cho nhng gio s b bt gi, phc hi danh d cho cc linh mc v gio dn b hnh h ph bng trong ci ca1chm hon li ca ci cho a phn v cc x o b chnh ph tc ot hoc tch thu. Trc nhng s kin , y ban Lin lc Cng gio phi hp ti H N t 14 n 16-11-1956 v trong bn tuyn b b mc, khng ngn ngi ph phn nhng sai lm ca cc cn b thc hin ci cch rung t: Nhng sai phm trong ci cch rung t vi phm chnh sch t do tn ngng ca ng Lao ng v ca Chnh ph v ch p ln cc quyn linh thing ca tn hu.

sachhiem.us

Phi on ca y ban c c H Ch Minh tip v Ngi biu l s chn thnh bun tic v nhng sai tri xy ra v sa cha, Ngi quyt nh cp cho nhng khon tin quan trng sa cha cc nh th v chun vin li. Sau khi sa cha nhng sai st ri, chnh ph khng v th m hy b nn tnh ca chnh sch x hi ca mnh hon tr li Gio hi cc t ai - phng tin sn xut - tng ng vi 1,5% din tch trng trt ca ton min Bc. Lm th tc l li t ra bt cng i vi a s dn chng cha tng c c tt t no. Trong vic p dng c sa i cuc ci cch rung t, theo tinh thn sc lnh v tn gio (iu 10) mi x o c linh mc c phn b cho trung bnh mt hc-ta, v mi x khng c linh mc c trung bnh t 4 n 5 so. Cng nn bit rng, vi tt c thin ch trn, chnh ph cng ch c th cp cho mi u ngi bnh qun 1 so t thi, bi vy dn s min Bc l 13 triu v nm 1954 v 23 triu vo nm 1973, cn din tch t c th trng trt ch c 1605,305 hc-ta. (Nh n lc phc ha t b hoang, nm 1973 din tch t ln ti 2 triu hc-ta). Cuc ci cch rung t, du c sa cha cho ht cc iu sai st ng tic, th cng khng lm vui lng Gio hi c, bi v Gio hi coi ca ci mnh l ca thnh, bt kh xm phm. Ngi ta n rng c gim mc cng khai tuyn b gio dn no canh tc trn t rung trc kia thuc v Gio hi, th s phi sa ha ngc i i, c linh mc t chi khng lm cc php cho nhng ai n cp trc tip hoc gian tip t ai thuc v Gio hi! Nm 1958, th tng Phm vn ng mi cc Gim mc hp li, tho lun vi ng v vn lin quan gia Gio hi v Nh nc. c cha Trnh nh Khu, gim mc H Ni, tr li rng, khng c th c i thoi, bao lu chnh cha hon tr cho Gio hi ca ci tch thu. Sau cuc ci cch, b con nng dn c ku gi xy dng hp tc x. Vic hp tc ha, mt cch cn thit trong mt nc, m nm 1954 t ai b chia nh ra tt - 14 triu mnh rung c b ngn - khng sao em c gii vo c, th i vi lnh o Gio hi li l mt hnh thc Cng sn, b Rma ln n. Vi cc hp tc x, ca t hu s khng cn, l iu ngc vi nguyn tc quyn s hu m thn hc vn dy. Th l khng sao trnh khi ng gia Gio hi v Nh nc. C v gim mc ra v tuyt thng nhng gio dn no tham gia hp tc x, hay t l t chi khng cho h chu cc php. C linh mc dy cho gio dn rng, hp tc x l hnh thc canh tc ngc vi lut ca Gio hi. Do vy, ngi ta thy gio dn tham gia hp tc x chm hn ngi bn lng. Chnh quyn a phng cng c mt phn trch nhim, nh Tp ch Hc Tp, tp ch chnh thc ca ng Lao ng, ang ti mt bi t ph lin quan n vn . Ti mt s ni, t tng giai cp phong kin, lut l khc khe ca mt vi tn gio, cng nh nhng vic lm phn ng tinh vi ca mt s k i lt thy tu, ngn cn nhiu vic gy thc cng v v vic lm ch tp th ni nhiu gio dn. Dng sachhiem.us

khc, chnh quyn v cn b c trch nhim bo v quyn dn ch ca nhn dn, cng c nhng sai phm. Chng hn nhiu n v c s cha bit quan tm nng cao thc quyn lm ch tp th cho gio dn, cha bit gip h mt cch c th trong vic chng li cc lc lng phn ng trong Gio hi, nhiu cn b c thi quan liu hch dch i vi dn chng, c nhng thnh kim hp hi v t ra phn bit i x nhng cng dn thuc mt tn gio no ... V th, mun pht trin mnh m cc quyn dn ch ca tn , cn phi r rng, phn ng dn c o tham gia cc hp tc x nng nghip v chng qua h l nhng x vin hp tc nng nghip c nim tin tn gio. Do , ngoi cc t do dn ch bnh thng, mt dng phi bo m quyn lm ch tp th ca h trong kinh t, chnh tr v x hi nh mi x vin nng nghip khc, v ng khc, cn hiu r cc c tnh ring ca nhng x vin c c tin v bo v s t do tn ngng ca h. Thot nhn, ngi ta kh thy, ti sao li c vn xy ra gia cc hp tc x v t do tn ngng. V cng c ngi ly lm l khi nghe c H Ch Minh tuyn b nm 1962 rng cc sinh hot tn gio khng c gy hi cho sn xu. Mun hiu iu ny, cn phi sng, hoc quan st sinh hot thng nht ca ngi Cng gio Vit Nam. Dn chng Cng gio Vit Nam thit tng l qun chng m o nht th gii. Hng ngy h i d kinh l sm chiu rt ng v thch rc kiu, lm tun tam nht v lm nhiu vic o c sng knh khc, khng nhng vo ngy ch nht, m c cc ngy trong tun. Ti cc h o nng thn, kinh l bui mai ko di hai ba gi, cuc rc du c bui, cng nh cc tun Tam Nht, thng cn tr vic sn xut ca hp tc x, vn theo mt lch trnh khoa hc hn. V th, trong cc bo ch H Ni, nhng linh mc no qun s m rt vn gi l, hoc i gi lm l v chu Thnh Th, gio dn tin vic lo sn xut, th b ting l yu nc v cp tin. C nhng linh mc bo th cn ch trch cc hp tc x vi phm quyn t do tn ngng ca x vin, v bt buc h phi i lao ng vo cc gi, l ra h phi i l hay i c kinh. 6 TI SN CA GIO HI Trong lnh vc ti sn ca Gio hi, cn c mt ng khc o rng theo ci h ngn cch gia Gio hi v Nh nc. Trong cuc ci cch rung t, chnh ph ch trng thu cc t liu sn xut, cn cc lot bt ng sn v ng sn khc, nh nh th, chng vin, ta gim mc, nh x, nh hi, bn gh, th, o l th khng b ng ti. Nhiu Gim mc v Linh mc cn c vo php lut bo v cc c s tn gio, nn ra sc bm gi cc ca mt cch qu st sng. V vn ny, chng ti ghi li y nhng g bit trong chuyn v thm min Bc Vit Nam: Khi v thm Nam nh, mt thnh ph b tn ph n 80% do bom n M, ti trng thy hng ngn chu phi hc hnh trong nhng mi nh tranh dc dng s si, bn cnh ta nh hay lu ln b khng. My nh ny l i chng vin Thnh Anb trc kia, trng Thnh Tma v nh x Khoi ng. Cnh i chi cng ni r hn, v c nh trng bng tranh kia (mi tranh vch t) ang b e da v ma ma, cn hc sinh th phi i hc ba ca v thiu ch, ca sm, ca chiu v ca ti. Ti hi ng ch tch y sachhiem.us

ban Nhn dn tnh ti sao khng s dng cc ta nh ln b khng lm trng hc. ng tr li ti vi c mm ci lch s: Cc ta nh l ca Gio hi. Chng ti khng dm ng ti. Mc du c tn trng cc c s nh th, m chng ti vn b mang ting l ph o. Nu chng ti em cc chu v hc trong , th s cn b t co hn. Ri ng thm: cc ngi nh bt u h hng ri. Tuy vy, Gio hi vn t chi khng cho mn, du l lm bnh x cha ni n chuyn cho nhng ngi khng c nh vo . Trong gio x G.L a phn Bi Chu, bn cnh nh th, c mt nh hi ln xay bng gch b khng hoi y. Nm 1972, y ban x quyt nh m thm cc lp trung cp cho ht h 10 v n xin mn nh hi cho cc em hc , ang lc ch xy nh mi. Nh hi, nh x ch c php cho sinh hot thun ty tn gio thi. V iu tr tru l 75% cc em hc sinh l con nh Cng gio. V vic s dng cc c s tn gio - nh th, nh xa, nh hi, sn nh th trong mt th mc v ngy L Thnh nm 1961, Gim mc Thi Bnh ra v tuyt thng tc khc cho cc linh mc, gio dn no s dng, hoc cho php s dng, hoc cho mn cc c s v nhng sinh hot khng trc tiplin h ti vic th phng. Gim mc pht v nhiu ngi chc vic gio x, v cho hp tc x phi la trn sn nh th. Trong mt th chung ngy 1-1-1973, gim mc y cn lp li lnh cm on v c v tuyt thng. Trong cc v nm bom tn bo nht ca M, ngi ta mong c cc gim mc cho nh cc ta Gim mc rng ln, cc nh chng vin, cha ng nhng nn nhn b bom, hoc nhng ngi chy mt nh ca hay l b thng. 7 CC C THA SAI Ngoi vic trng thu t rung nh chung, cn mt s d kin gp phn cho cc v lnh o Gio hi tin rng chnh ph khng chu tn trng t do tn ngng v th cng, nh Sc lnh 14-6-1955 m bo. Chng ni g nhng sai phm hi ci cch rung t, m nn khng nhng l cc a ch, m c nhiu cn b ca nh v y vin cc y ban hnh chnh cn nht li vic t chi khng gia hn c tr cho hai Gim mc tha sai v mt t linh mc tha sai Php v Canada. Chnh sch bi tha sai xy ra 30 nm sau mi lo lng ca c Pi XII, tin on rng c ngy nhng k b tr s trc xut khi nc h binh lnh v tha sai, sc lp ch quyn ca h trn t nc mnh (Rerum Eeclesiae). ng khc, qu kh khng my vinh d ca hot ng truyn gio ti Vit Nam, nhng trong t cc tha sai th li nm trong qu o ca lch s. 8 S P TR CA GIO HI TRC BN TAY A RA sachhiem.us

Khi cn nhc li rng, nhng ngi khng chin b hnhh ti nhiu ni do ngi Cng Gio, nhn danh tn gio, nhn danh cuc thnh chin chng Cng. C ch ha gii u tin ca C H Ch Minh l phi khc khi c dp da vo vai ca Gim mc Trnh Nh Khu. Sau , C ra lnh n x cho tt c nhng ngi Cng gio tng cm sng nh Vit Minh. Nhm trnh cc v tr th c nhn hoc tp th nhng lng lng i vi cc lng gio tng c Php v trang tiu dit Cng snh, Bc phi ti cc vng Pht Dim, Bi Chu, Thi Bnh nhng ton cn b chuyn mn, gii thch cho b con bn lng chnh sach khoan hng v ha gii ca Chnh Ph. Ti nhng lng m cha x qua hung hng h tng Pht xung v t tng Cha v c M ln thay th, cn b Vit minh thit phc c ngi lng ng ph cc tng ca bn gio, nhng ku gio dn ti h tng xung v rc v nh th mnh. Cc Linh mc, tng l c x - i y, vn c ng u gio x v tip tc c thi hnh chc v, ch tr mt s ng phm nhng ti c qu nng n - nh chn sng du kch, bn git ba bi nam n v tr em - b giam trong tri ci to. Nh mt ng li ht sc khng ngoan, nh s p dng rng ri n x, kh ng cc Linh mc tng th nguyn khng i tri chung vi Cng sn tr thnh nhng ngi yu nc. Vic mc v ca cc Linh mc y li rt cn cho Gio hi v v bng hoi di c 1954-1955. Mun bit tnh hnh Gio hi min Bc, ch cn xem bn lit k sau y:

sachhiem.us

A PHN i Ninh Chu hng g Ha Sn Dim Bnh h Ha G CNG

TRC DI C GIO DN LINH MC 200 168 74 64 330 200 120 87 78 54 5 18 139 168 160 92 65 88 219 188 1.390 1.127

SAU DI C GIO DN LINH MC 150 53 36 8 165 30 59 8 71 30 2 5 59 25 80 13 47 26 177 120 846 318

Bng thng k trn y cho thy rng sau di c, s Linh mc cn li so vi gio dn rt thp, nht l ti cc a phn Thi Bnh, Bi Chu, Bc Ninh, Pht Dim, Hi Phng. Cn thm rng, cuc di c bng hu nh ht nam n thanh nin, hu ht cc chng sinh ch tr Vinh. v cc l trng v ti thit Gio hi v p tr bn tay a ra ca C H Ch Minh, l ra Gio hi phi c mt ng hng ha du hn. Tic thy, nm 1955, ngi ta vn sng trong bu khng kh chng Cng ca Pi XII, cn c hm nng ln bi cuc chin th gii t do chng li th gii Cng snh. Theo xut ca khm s u ly, Rma thay th cc mc t b chy, bng cc Gim mc c th ni l khng thn thin g vi ch , cng khng ci m g trong cc vn ca Gio hi sng di ch x hi ch ngha: Gim mc Phm Nng Tnh, cu th k v cnh tay phi ca Gip mc Phm Ngc Chi lnh t ca o qun Cng gio Bi Chu trc kia, hai v cu i y v hai nhn vt ch cht t chc di c hi 1954. Trong mt nc b chia ct, m quc M chi phi mnh m c min Nam, c ch ni trn ca Vatican l vng v, nu khng mun ni l th ch, khin H Ni phi cnh gic, i vi Hng Gio phm, nht l t 1961. CIA tng cng cc hot ng b mt chng ph min Bc bng cch gi ra Bc cc ton bit kch, gm hu nh ton ngi Cng gio gc min Bc di c vo Nam. K hoch th truyn n nhm tuyn truyn chng Cng, th d nhng ton ph hoi v d thm, c Kenndi ph chun ngy 23-4-1961, nh ti liu mt Lu nm gc tit l. Ti liu ny cn trnh by chi tit hn cc hot ng dc nc, cc hot ng tm l chin v cc hot ng th d thc hin nm 1964, s dng u tin ngi cng gio, cc cu chnh sinh, d tip xc c vi cc cha x v gio dn min Bc. Theo ngun tin Bc Vit, cc hot ng b tht bi, v ngi dn Cng gio min Bc thc hn v khng mc by quc nh hi 1940 na. Phn ln cc ton bit kch nhy d hoc b b bt chnh b con Cng gio giao np li cho cng an. Tuy nhin, thi ca hng Gio phm v mt phn gio s vn khng c r rng.

sachhiem.us

Bi bo Hc Tp c nhc ti trn kia ghi nhn li tnh hnh nh sau: Ni chung, cc Gio hi Pht gio, Cao o v Tin lnh u thng nht v quan im chnh tr vi a s tn ca h, pht trin ngy cng tt lng yu nc v ng h ch ngha x hi. Ti nhiu tnh, huyn hoc gio x, b con Cng gio cng vi nhng ngi ph trch v cc linh mc yu nc xy dng gio hi a phng ca h ph hp vi lut php Nh nc v c nhng sinh hot yu nc. Nhng, ti mt v ni, Gio hi Cng gio cha cng ng v mt pha vi gio dn trong con ng cch mng, mt s phn t xu trong Gio hi vn cn li dng cch sinh hot tn gio, ngn cn gio dn tham gia cc phong tro v t chc cch mng. T 20 nm nay, Gio hi min Bc ging nh mt tm vi, trn si ngang th mi m si dc th c. Nhiu v lnh o Gio hi thng thc qu lu th ru c dnh ring cho giai cp u i, nn kh m vui lng vi th ru mi chung vi ton dn. Cc v lnh o Nh nc, ti nhiu cp, l nhng ngi tng chu c cc qua nhiu trong qu kh, tng nm mi cay ng gh gm ca ch ngha chng cng, nn kh m qun nhanh c. Hn na, nguy c ca thc dn, khng phi l chuyn qu kh c th b qua lun, nhng n cn l chuyn trc mt, chnh ph no cng lo ngn nga. Vic t chi gia hn c tr cho tha sai nc ngoi - tuy c th bn ci v cch x s ring vi ca ny ca n - vic gii hn t do i li ca cc Gim mc v mt s Linh mc, u l hu qu ca mt bi cnh lch s. Mt nhn chng tng tri cc vn min Bc ni vi ti: Vic thnh lp ti min Nam cc ton bit kch Cng gio theo hng Bc tin, nhng cuc ving thm qua li ca Hng y Xpenman, vic Vatican cng nhn Ng nh Dim, tt c nhng iu l ra mt thi hm h d ngha, hay ng hn, thin v ca Gio hi. Ti min Bc, hi cn khm s Duly v sau , hng Gio phm vn tip tc p dng nghim nht th chung 1951, tuyt thng vi Cng sn, t chi v tch cho ngi khng chin chng Php v nhng ngi Cng gio tham gia hp tc x, hoc hp tc vi ch . T hn na, ti mt s a phn, cc Gim mc cn t chi khng lm cc php cho cha m no gi con i hc trng cng. T lc M bt u cc cuc nm bom o t nm 1965 cho ti khi chm dt v cui thng chp 1972, Gio hi chnh thc gi im lng mt cch k l, mc du nhiu thnh ph lng mc b tn dic, mc du nhiu nh th, cha chin, nh thng, bnh vin b tn ph, hng ngn ngi v ti b git. Mt s Gim mc cn ni rng nu M c nm nom nh th (575 nh th b ph hy hoc h hi) th l cho chin thut ca Cng sn dng bom M ph tn gio (1). Phi chng h huy vng rng, nhng ton Cng gio M n dng v lc gii thot h khi ch Cng sn nh Gim mc Pugin v Pelranh th k 19? Phi chng h qu tin vo cc bui pht thanh ca cc i Ting ni t do v nhiu i en khc do CIA thit lp loan bo mi ngy cho h rng gi gii thot gn? Chng bit ni rng ng hay ni rng khng? 9 NGI CNG GIO V CC CUC KHNG CHIN TH HAI sachhiem.us

iu chc chn l t s c Vnh Bc Vit nm 1964 v nhng trn nm bom tr a u tin ca M, ton min Bc c t trong tnh trng bo ng. Cuc tn cng xm lc ca M, tri vi s tnh ton ca mt v M, y thnh phn Cng gio ha nhp vi c nc v s sng cn ca T quc, nh Davit Snbrn (Sonrun), anien Berigan (Berrigan) v cc nh quan st nc ngoi n thm H Ni trong thi gian Ginxn cho nm bom ghi li v nh cc t bo min Bc k c t Chnh Ngha ca y ban Lin lc Cng gio cho thy. Mt s gio x lp tc hng ng li ku gi ca C H Ch Minh. Nhng ngi khc sau ny cng thc tnh, khi thy my bay M nm bom ba bi, bt k cha chin nh th, bnh vin v ton Gim mc. Linh mc Trnh minh Gi, c gi tht tun ca Pht Dim ni: Qua nhng cn th thch gian trun, chng ti nhn thy hng Gio s ni chung l i sau qun chng gio dn v cc Gim mc th i sau Linh mc. chng phi l bc u ca mt bin chng trong khi nim chn thc v Gio hi, ngha l s thc tnh ca Gio hi t c s i ln? (Chnh Ngha 18.10.1973). ng th, thi gian 8 nm tri, ngi Cng gio x thn i vo khng chin chng M cu nc, cng hng say nh mi thnh phn khc. Chng c l ngi Cng gio c bii dng v tng nhiu hun chng trong lnh vc ny. Chn hn, trong a phn Pht Dim, 6.000 gia nh Cng gio c cng nhn l gia nh gng mu, 3 x o v 14 cng on tn hu khng c Linh mc c biu dng l tin tin. Mun lm mt gia nh gng mu, tt c mi ngi trong gia nh phi tht xut sc trong khng chin, trong sn xut v trongf tc phong i sng. Mun cho mi Gio x c k l tin tin phi c 60% gia nh x o hay ca h o l gng mu. Trong vng H Ni, ngi ta tm m c 1.463 gia nh gng mu v 25 gio x tin tin. Trong b con Cng gio, cng c nhng anh hng nhn dn mt danh hiu rt cao qu, c nc ch c my chc ngi c tng danh hiu . X o c nhiu bng khen nht l K St, a phn Hi Phng, vi ba hun chng v snh xut v chin u, mt hun chng v ng h Mt trn Gii phng, hai hun chng chin u do chnh C H Ch Minh bt cho hai thiu na bn ri my bay M. Nhiu Linh mc c gn huy chng Khng chin chng phi v h cm sng tham gia trc tip chin u, nhng v nng tinh thn gio dn h kin tr khng chin. Qu vy, trong chin tranh nhn dn, khng c s khc bit gia ngi chin s ngoi mt trn v nhng ngi ng pha sau. Trong cuc chin m lc lng khng cn i gia M v Vit Nam, cc Gio hi Pht Gio, Tin Lnh v Cao o c nhiu tn dng cm tham gia khng chin. Ch c Gio hi Cng gio, im lng. Hng gio phm phi chng quan nim s sng cn ca t nc l mt vn khng lin can g ti i sng Kit gio? Hay l Gio hi c cu lo s phi hp tc vi Cng sn, s hp tc b Vatican cm on theo Sc lnh ngy 1.7.1949 v b ln n bi Th chung cc Gim mc nm 1951?

sachhiem.us

Nu chnh ph min Bc bun phin v s im lng , nhng vn tn trng s t so th t v vn cp ngn khon cho Gio dn xy dng li, hoc gy h hi. Thng 31971, ti H Ni c l phong chc cho Linh mc Nguyn Nng lm Gim mc a phn Vi c hng chc ngn gio dn v ng o Linh mc ti tham d. Nh th Chnh ta H Ni li c nhng cuc l long trng nh nhng nm trc chin tranh. Sau l truyn chc, Gim mc mi c th tng v mt phi on i biu Quc hi chnh thc tip m. C ch cho thy Chnh ph vn t nng vic lm cho ngi Cng gio tham gia cng tc vo chuyn chung, nht l a phn Vinh, nm trn v tuyn 17, l a phn b bom n tn ph nng n nht nh th chnh ta, ta gim mc, chng vin b ph sp tan tnh. 10 THNH L V RC KIU Ti min Bc Vit Nam, vic gi o vt xa cc cng on tn hu lu i ca chu u. Vic gi o ny gm ch yu vic i l ng o, c kinh chung c lm sm v ti, rc kiu, cc tun Tam Nht v cc vic o khc c ngun gc t truyn thng trung c ca Ty Ban Nha. c tin trung c, ng l ting phi dng ni v kiu gi o y, nhung mt nh bo ca t LaCroix ni nm 1955, khi tm ra mt ting ph hp vi thc t: c mt lot nhng nh th khng l mc ln gia mt rng nh tranh rch nt ti tn. ng kt lun: o Cng gio Vit Nam c nhiu phng tin tht ging nh Gio hi phng Ty thi Trung c. Hay ni ng hn, n ging nh mt c cu truyn thng ca x hi y, ni n c trng cy vo. Ch ngha Cng sn ti Vit Nam hon ton khng phi ch l mt m l thuyt Trung c li thi. C l phi nhn ra ch yu tht s ca Gio hi Cng gio Vit Nam l s co cm v thiu ci m. Nu nh bo thm Bc Vit 28 nm sau, v nu ng li i d thnh l, rc kiu, ng s kinh ngc nhn thy rng, mc du c o ln x hi do cch mng x hi ch ngha to ra, o Cng gio Vit nam chng thay i my chuc v lnh vc ny. Trong thi gian c nm bom, thng thnh l c c hnh ban em, i khi phi lm trong hang ng, trong hm np c bin thnh nh th v nhng nh ny bao gi cng cht ngi. Khi dt cc cuc nm bom, i sng tr li bnh thng, sau cc nh th li y cng ngi i l. Nu anh v thm Thi Bnh, Bi Chu, Pht Dim c sm ln chiu, anh s c nghe chung i p nhau vang khp c vng nh di li ting kinh chung ti cc nh th. c kinh di, l mt chuyn thnh nh thn thoi c truyn. Ngy thng, n di ch t cng hai gim, ngy ch nht v ngy l t ra cng ba gi mi xong. Trong chin tranh, chnh quyn yu cu Cng gio nhng vic rc kiu. Sau hip nh Pari, cc cuc rc kiu li ti pht cch long trng nh thng, nhng gii hn t do rc kiu ny m mt s Gim mc v linh mc ngh rng Nh nc cm on t do th t.

sachhiem.us

Vic rc kiu c qui nh bu cc sc lnh ngy 10.5.1957 v 14.6.1957, theo , cc cuc biu th tn ngng c t do t chc trong cc ni th t, cn ra ngoi th phi xin php, t ra phi c s ng tnh ca chnh quyn a phng. Mt s lnh o Gio hi coi nhng gii hn l vi phm t do biu th lng tin? Mt t ngi vn nui tic thi xa xa, khi cc cuc ri linh nh c t chc trn cc ng ph, ng lng ty thch ca ngi Cng gio. Vi ngi thm thung nhn vo min Nam, v y c nhng cuc rc khng l c t chc vi s gip ca nh nc hay qun i thng c c trung t tnh trng hoc qun trng dn u Gio s i cui, chim lnh ng ph hng gi. i vi o Cng gio Vit Nam bo c, hnh nh vn co s ng chm ni ra gia Nh nc v Nh th chung quanh mt vn m bn phng Ty khng cn na. c mt bc th chung mi y thi - 1.5.1987 - chng ta c th hiu c ci gi ca t do th t ti Bt Vit: Theo tnh hnh hin nay, khin anh em khng nn t chc rc kiu ra bn ngoi cc li i xung quanh nh th hoc sn nh th. T chc ra ngoi ranh gii , tc ra khi ni th t iu m lut php Nh nc cm. Anh em s gp kh khn nu khng xin php chnh quyn. Hn na, xin php hoc thng bo nh th th khng xng ng vi Thng vng thc chng cn g cc cuc rc . Tt hn l hy tun th lut php v ch i kiu trong ni th phng. M lut php th ni: Trong cc ngy l thng thng v trong ni th t. Trc ht l ni th t ch khng phi nh th. Tip n, y ni v cc l thng thng v tt c nhng g khng b cm trong cc cuc l thng thng th k nh c php, nh hi kn ng, m nhc, trng ching, ma v.v... Nu chng ta s dng cc th , th khng ai c th t co l qua mt chnh quyn bi v mi s c php lut cho php lm. Tuy nhin cn phi theo li dy ca Cha Kit, rng chng ta phi n s m khn ngoan. V th, u c kh khn hoc nguy him th hay hn l ng s dng cc kh c ni trn, they v i xin php hoc thng bo. L do nh ni trn kia. Anh em thn mn, chng ta l Cng gio, nhng chng ta cng l cng dn ca nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha. Chng ra phi gi lut k trn, bi v lut m bo t do tn ngng. T do tn ngng c ngha l t do biu l ra ngoi tn gio ca chng ta, nu khng th lut k trn v ch. Qua ni dung v t ng ca Th chung , chng ta hiu c s cng thng cha c ha du lin quan n tc kiu. i vi vic c kinh chung cng th. Nhm c v vic ha hp gia nhng ngi dn khc nhau v tn gio, chnh quyn cho gio quyn bit nn b i mt on kinh vn lm cho ngi ngoi Cng gio kh chu, chng hn on sau y Ai l ngi tt, ai l k xu? - Tt l ngi Cng gio c c tin, c hnh o, xu l nhng ngi ngoi Cng gio v nhng ngi Cng gio m khng gi o (v k xu b n pht la ha ngc i i) hoc kinh Cu cho dn ngoi tr li, trong gi ngi ngoi gio kia l nhng k th ma qu v thn d hay l cc kinh c M Fatima, cho Tri Tin M chin thng Cng sn. v.v... sachhiem.us

Th tr li ca gio quyn ni: Khng nn b cc kinh ca Gio hi. Gim mc Thi Bnh cn i xa hn na, trong th chung ngy 07.12.1971, K no cm c nhng kinh khng c chu cc php, tr phi k y n ti xng ng v phi xng ti cng khai xa gng m. Cc kiu tranh lun nh th chng gii quyt c vn quan h gia Gio hi vi Nh nc. Gio hi cn trch Nh nc vi phm t do o to Linh mc. Nh chng ti ghi r trn kia, nm 1955, tt c cc chng vin, tr ca a phn Vinh, u di c vo Nam. Gio hi min Bc phi bt u li t s khng, nht l khi s gio s gim i nghim trng, xung cn 28% so vi ngy trc di c, khng cn sc o to hu hiu cc chng sinh tr v vn ha cng nh v tinh thn. Tuy vy, s chng sinh nm 1960 cng ln ti 600. D nhin y l hc sinh ch yu ca cc tiu chng vin, theo mu mc Cng ng Tridentin,trong ch lo hc xong trung cp v ting la tinh thi. Cuc tranh chp n ra gia cc Gim mc khc t chng trnh ca Nh nc v Chnh quyn dn s t co Gim mc dng chng vin o to nhng tn phn ng. Cui cng, ch tr a phn vinh, cc gim mc ra lnh ng ca ln lt cc chng vin. Cuc tranh chp ko di cho ti 1973, khi mt s chng vin m ca li, vi mt hnh thc kim sot no ca Nh nc. Mun i ti gc ca vn , cn nht tr rng tt c nhng chuyn cha ng tm tng mt vn c tnh cht chnh tr hn l tn gio. Qu tht c hai pha u mun c nhng phn t chc v c o to. i vi Gio hi, nhng phn t chc l nhng ngi khng b tim nhim bi Cng sn di bt k dng no, v gio dc hoc v tinh thn yu nc, khin cho nhng phn t b Nh nc nh gi l phn ng th c Gio hi coi l tt nht, v ngc li. o to cho chc chn ngha l mt cuc o to 100% ging nh di thi thc dn, cuc o to c nhiu mt ng phn phn trong mt t nc ang lm cch mng. 11 VIC CP NHT HA V vn ny, nhiu linh mc thc y v pht hiu r rng trong mt cuc hp ti H Ni thng chp 1973. iu quan trng, chng phi con s ng, nhng l phm cht, trnh , tr thc v nghip c ca cc chng sinh (Linh mc V b Nghip, Pht Dim). Linh mc Trn ngc K t ra thc t hn trong vic tuyn chn phong chc: Phi chn cc chng sinh trong s thanh nin Cng gio thi xong trung hc, c nhng kin thc ngh nghip v c hot ng yu nc. Cng nn chn nhng con em gia nh cng nhn c cng vi nhn dn v T quc. V chng trnh, ngi ta hoan nghnh kin ca linh mc Don, a phn Hng Ha. Cc linh mc c o to kiu xa n lc nhiu theo kp Gio dn trong lnh vc chnh tr v x hi. T t lu nay, nht l t khi lp li ha bnh min Bc, cc cuc hp linh mc, cc bui hi tho gm Linh mc v Gio dn ra sc da v cc kinh nghim sng m tm ra phng cch sng o trong mt t nc x hi ch ngha. Cc Linh mc v Gio dn sachhiem.us

tha nhn c cng khai trong cc bi vit bo Chnh Ngha, rng cn nhiu kh khn phi khc phc. Theo Linh mc Vng nh i iu k cc l c ngh rng hin nay khng cn vn nn lin quan n cc lnh vc tn gio v x hi, trong hng linh mc cng nh gio dn. Mt s Linh mc khng bng lng v thi ca cn b chnh quyn. Mt s gio dn lo lng v tng lai ca tn gio. Mt s Linh mc khng tha mn v ngh quyt chung ca Hng gio s lin quan n vic sa i nghi thc, v tun Tam nht so cho ph hp vi i sng mi ca dn chng, gin n cc cuc rc, cc cuc l theo mt hnh thc vn ha tn thi hn, vn minh hn...Theo tc gi, cc li phn i l t nhin, bi n bc l nhng do d, nhng vn c t ra cho vic thch ng vi i sng x hi ch ngha. l nhng chi tic phi nguyn cu lu di, mi i ti ch khm ph ra con ng tr li vi dn tc. Nhng kh khn lin quan ti kinh n kinh kia c son ra v mt thi im lch s no i phi c xem li, sa i, hoc tu chnh cho hay hn. C nhng cuc tranh lun chung quanh vn o to gio s. Ngi mun c chu chc phi c chn bi mt mnh Gim mc theo cc tiu chun ring ca gio lut thi, hay phi c chn bi Gim mc vng vi kin ca nhn dn theo tiu chun x hi v chnh tr? Trong vic tuyn chn Linh mc, Gio hi c th chp nhn mt th t v ca Nh nc chng, khi c bng c rng ngi n ngi kia mun ch chc Linh mc, m khng phi l cng dn tt, hoc khng chu ton ngha v cng dn mnh chng? Gio hi c phi em lng yu nc t ngang hng vi cc c tin Kit gio chng? Trong x hi mi, phi chng cn nhn mnh hn v cc c tnh tp th hn l nhn c c nhn? ng nhin cc n lc nghin cu cn nm cp linh mc v gio dn thi. Phn ng cc Gim mc coi cc sng kin l kh nghi, v hng Gio phm c s rng Nh nc li dng cc iu m hn ch tnh c lp ca Gio hi. ng khc, nh mt linh mc pht biu, cc Gim mc ca chng ti u qu gi nua c th bt c ln gi mi! Gim mc a phn ti trn 71 tui, t lu chng bit g v s sng ca Gio hi c... Nhng ngi quan st i sng hng ngy ca gio dn min Bc ly lm l, mt ng trc s hng hi v dng cm ca h, k c hy sinh mng sng mnh khng chin chng M, lm cch mng v xy dng ch ngh x hi, s hng hi v cng cm c nhiu linh mc ng tnh chia s, ng khc trc mt ni ng cay, mt s u lo kh chu che giu i vi thi Hng Gio phm ln n Cch mng, ln n ch ngha x hi v thi bng qua ca Gio hi i vi cuc Khng chin. Di mt s kha cnh, hon cnh ngi Cng gio Vit Nam ging nh hon cnh ca ngi Cng gio sau khi qun i ca Victo Frumannuen II nh chim Nc Ta thnh v thng nht nc qua cuc trng cu dn ngy 2-10-1070. L tn hu h phi vng li Gio quyn ang ln n vic trut ca ci Ta thnh v chng u thch g ng li chnh tr ca Nh nc, nhng trong t cch cng dn, h li trung thnh vi Chnh ph, du c nhiu kh khn trong v ngoi nc, khng b qua mt chng trnh no c vch ra t thng 8-1945: c lp v thng nht t nc, dn ch nhn dn, tp th t liu sn xut, xy dng x hi mi. Nhng khc vi , nc Vit Nam, du c b bom n M sachhiem.us

tn ph man r, xy dng li c t nc t s khng, nh thnh cng trong cc chng trnh thanh ton nn cng kh, nn m ch, nn mi dm v lin tc kin tr gii quyt cc tn ti ca ch ngha phong kin v ch ngha thc dn. i vi hng Gio phm, mt s bin php c s dng t cc mc tiu l vi phm quyn t do ca dn chng. Chia t, cng bc binh dn hc v, bt buc lao ng, cng bc gio dc cc c gi mi dm, cm mt s tp tc v thi quen b coi l m tn d oan, hoc bt nhn... D nhin, Gio hi Vit Nam c gy dng bi cc Gio hi phng Ty, cng theo gt cc Gio hi ny m ln n mi hnh thc cch mng (Cch mng Php 1789, Cch mng Nga 1917...) v phi mt nhiu thi gian mi hiu c Cch mng. Chng hn trc cnh ngho kh ca dn chng, Gio hi lo b th, lm nhng vic t thin, nhng tri li, chng tt c mi thay i c cu x hi qua c th em li cho mi ngi ci ti thiu sng. i vi Gio hi Vit Nam, pht xut t ch phong kin v thc dn, vic xy dng mt x hi v giai cp, vic xa b cc nguyn nhn c cu ca ngho i, vic khc t nhng gi tr t trc vn c coi l nguyn l thn hc Kit gio (nh t hu c coi l thing ling, quyn Gio hi t cho l x hi ti cao c m v iu khin hc ng, bnh vin, quyn ca Gio hi nh k duy nht nm trn chn l, bt gio dn phi theo lut ring ca mnh v c kt n b ri, lc o...) tt c nhng iu r rng ngc vi gio hun trong cc sch thn hc v b coi l qu nguy him cho c tin. Vic i t phong kin sang ch ngha x hi xt v l thuyt th xem ra th bo, nhng trong thc tin li d dng ti Vit Nam, v a s dn chng l hng bn cng. gio hi khng chu t b hin trng thn hc v x hi, ang khi mt cuc bin chuyn tt p ang xy ra chung quanh v ngay gia lng Gio hi, ngha l gia gio dn. Qu l mt tnh hnh mu thun v chua cay, nh li mt linh mc Vit Nam ngi Bc pht biu nm 1973, v chnh ngi Cng sn ang ph bin t tng ca Vatican II v i hi Gio hi canh tn theo gio hun Cng ng, cn cc Gim mc ca mnh li khc t lm vic ... Ngi ta c tip tc ci li thi, c sng theo qu kh th th khng c thi gian. XUYN QUA CUC GII PHNG Ngy 30 Thng 4, 1975, lc 5 gi sng, nhng tn lnh M cui cng thp tng i s Martin ri khi t Vit Nam. 10g30, Qun i Gii phng tin vo thnh ph Si Gn. Mt trang s lt qua. Gio hi t thi th no trc cuc chin thng ca nhn dn Vit Nam? Gio hi ny, vi 2.200.000 linh hn - c 9% dn s min Nam, tp trung ch yu ti vng t do qun lc M v thn M kim sot. HT HONG

sachhiem.us

Ht hong, l ting ng din t tm trng ca a s trong Gio hi min Nam my thng u nm 1975. T trn hai chc nm, Gio hi rao ging khng th i tri chung vi Cng sn v cuc Thnh chin chng li k th ca tn gio. Hn na, Gio hi hp tc cng khai hoc kn o vi cc lc lng trong v M chim ng. By gi phi ng trc cuc chin thng ca nhn dn di s lnh o ca ng Cng sn. T thng 2, 1975, s lo u nng Gio hi. Trong bo ch, nht l tp ch Tng Gio dn vit nhiu bi gieo rc hong s thay v trn an dn chng. No l mt cuc tn ph khng khip sp xung trn t nc, no gi tr th im, no c hai o qun, o qun sa tn ang tin vo bp o qun ca Cha: Bo ng: S ip b mt cui cng ca Luyxi: Cc li tin tri v cuc tn th. l nhng u gieo rc hoang mang vo tm tr ngi Cng gio b ri lon trc chin thng ca qun i Gii Phng. Mt lot ri lon tm thn tng t bao trm c Vatican. Hng thi tn Fides, bo L'Osser vatoire Romano, cm chc trong tay nhng tin st do v cuc bch hi ti cc vng mi gii phng, loan nhng tin tc ri y s hiu r khng ng s tht. c Phaol VI xc ng trc thm cnh ngi Vit Nam v cc s gian trun ca ngi Cng gio. Gim mc Nguyn Kim in, Tng gio mc Hu, vit cho ngi bn Php rng mnh s li v tr, sn sng chp nhn t ngc kh au v bch hi. Phn c cha Nguyn vn Bnh, Tng gim mc Si Gn th a ra li ku gi hy bnh tnh v y ban Tu s ca a phn ku gi anh ch em li v tr v sn sng chu t v o. Tm trng mi sau Gii phng v mc du c chnh sch ha gii ca Chnh quyn Cch mng vn cn tn ti, Cch mng khng lm php l. Nghnh tuyn truyn chng Cng mi c phn t th k, li trong thc v tim thc Vit Nam Cng gio mt s m nh khng d g bi xa nhanh c. Mt s kin khc biu l cnh ht hong , ti phn ng vc a phn, cc Gim mc s dng quyn nng c bit ca Ta thnh, c v phong chc vi v cc Gim mc ph, nh th cc gio phn sp sa trng ngi ti ni ri. NHNG CUC RA I S kinh hong ca a s ngi Cng gio trc tnh hnh c th ph chung sng vi Cng sn l hu qu ca mt ch ngha chng Cng m qung v tiu cc, l li ca cha Nguyn Hng Giao, dng Phanxico. Nhng k gy ri li dng tm no , tung sachhiem.us

ra nhng iu n i kinh khng: b i gic linh mc, hm hip n tu, bt cuc Cng gio di c phi i b hoc i bng u gi v lng c ngoi Bc - cch 1600 hoc 2000 kilmt v.v.. . Ngun gc cc bn tin n tin cy thng l linh mc n linh mc kia mi thot khi vng mi b chim ng ca Vit cng, hoc s l x n ki mi thot khi nn thm st. Trc ngy 30 thng 4-1975, Si Gn sng vi nhng li n i nh th, Ta thnh v Hng Gio phm ng ra t chc di c ton b ngi Cng gio. ng trc mc gh gm ca nhng tin n , c Tng Gim mc Si Gn phi ln ting ci chnh trong li ku gi ngy 8-4-1975, sau ni r vi bo ch: Hng Gio phm khng t chc di c, gio dn v cc Gim mc u li ch. (AFP). Mt s linh mc, tu s nam n v gio dn b chy trc ngy Si Gn c gii phng: chng 100 linh mc, 400 tu s nam n, 50.000 gio dn. Kh m khng nh rng h l nn nhn ca cuc bch hi Cng gio, l trng hp c Khm s Hngri l.omecro do chnh quyn Cch mng lm thi ngh ri khi Vit Nam ngy 5-6-1975. Trc ngy gii phng Si Gn, mt nhm sinh vin Cng gio gi qua c Gio Hong mt bc th yu cu Ngi rt v khm s v, v qu dnh lu vi ch c. Mt bc th khc, do 2 nhm k tn ngy 14-5-1975, ni xin c Khm s hy ri khi Vit Nam. Sau cng, mt cng vn do B ngoi giao chnh ph Cch mng Lm thi n yu cu Khm s ra i. L do ca bin php ny c mt v i din Chnh ph Cch Mng Lm thi trnh by cho gii gio s a phn thnh ph H Ch Minh. Sau cng, vic ra i ca cc tha sai nc ngoi (chng 150 linh mc, tu s nam n thuc nhiu quc tch) gy nhiu xon xao trong d lun phng Ty. Ngi ta ni n l m cho min Nam (P.Gheddo,It Nostro Tempo, 30-11-75), v vic kh sng o ti min Nam (P. Gheddo, Mhnde et Missiono, 3-76), v Gio hi thnh Thm lng (S. Quercette, America 18-9-78), v ci cht th hai ca Vit Nam (AA. Gelinas Express, s 1325 v 1329, 26-11 v 5-12-76)... Ti Vit Nam, cuc ra i chng lm nhiu ngi bc bi g. Cuc ra i ca tha sai khng ti ra l hng. Ti min Nam, hin c to81i 25 Gim mc trong 15 v ti ta, c 2000 linh mc v gn 7500 tu s nam n, tt c l ngi Vit. V GIM MC NGUYN VN THUN V i lin vi Hngri Lmetr, v Gim mc Nguyn vn Thun to ra mt bu khng kh u m trong Gio hi v trong quang h gia Gio hi v Nh nc. c cha Thun, 46 tui, trc l gim mc Nha Trang. Theo cc ngun tinh chnh thc, ng c t lm Gim mc ph Si Gn ngy 25.4.1975 (vi quyn k v Tng gim mc Si Gn). Vic Vatican c c cha Thun b mt s linh mc v gio dn t thnh nghi sachhiem.us

vn, bi v hnh nh Khm s ta thnh dng quyn nng bt thng ca Ta thnh ban cho i din Tng ta trong trng hp t bit kh khn ca Gio hi. Chng ta c ti liu kim chng nghi vn ny. Du sao, vit ct c Gim mc Thun ch c cng b trong Cng bo Ta thnh (Acto Apostolicae Sedia) thng 7-1975, chm nhng 2 thng, gy s nghi ng. Vic c Gim mc Thun c gio quyn gi b mt. Mt tun l sau ngy gii phng Si Gn chng hai chc linh mc n Ta gim mc yu cu c cha Nguyn vn Bnh hon tuyn b vic ct c , bi v c s c mt ca c cha Thun ti Si Gn l khng hp thi v nguy hi cho Gio hi. iu c nhiu l do, trc tin, c cha Thun l chu Ng nh Dim, ngi b t ng Nguyn hu Th, Ch tch Chnh ph Cch mng Lm thi. Tip n, ng l ngi ai cng bit lin h nhiu vi M v h tr cho nhng kn o ca M. Cc linh mc ni trn tm cch lm p lc kn o Gio quyn hon vic cng b s ct c v lin h qua Vatican trnh by v tnh bt li ca vic Gim mc Thun Si Gn trong nhng lc gay go ny ca lch s. Nhng ngy 12.5, mt thng bo ca Ta gim mc cng b tin tc v vic Gim mc Thun lm Gim mc ph Si Gn. Phn ng tc th n ra. Nhiu nhm gio dn tin b c bo ng, ln ting phn i cng khai. Nhiu kin ngh c a ra. C nhng cuc biu tnh c t chc trc ta Khm s v ta Gim mc. C nhng cuc mt tinh ngc li, do nhng gio dn bo th t chc ng h c cha Thun. Ri truyn n, kin ngh c tung ra, th th ng h, th th phn i. Trong lc , chnh quyn cch mng can thip. Ngy 27.6.1975, mt cuc hp c t chc, mt bn c hai Gim mc Bnh v Thun v bn kia l i din chnh ph Cch mng lm thi, vi s c mt ca mt s Linh mc tin b v bo th. Sau khi nghe lp trng mi bn trnh by, i din Chnh ph Cch mng Lm thi sn sng gip c cha Thun gu nahnh th sang Vatican (v lc cha ti lp vin thng) nhng yu cu c cha tr v ta Gim mc ca ng Nha Trang. Gim mc Thun t chi mi gii pho, vn l rng ng phi vn lnh Ta thnh. Hai thng tri qua, trong khi i bn vn gi lp trng cng rn ca mnh. Chnh ph Cch mng Ln thi trnh by cho gio dn hiu l do, ti sao khng chp nhn Gim mc Thun Si Gn. Nhng ngi Cng gio bo th li t co Chnh ph Cch mng Ln thi l bch hi Giao hi. Cui cng, sau hai thng ging co, ngy 15.8.75, trc mt 350 Linh mc v b trn Chnh ph Cch mng Ln thi cho bit rng s kin nhn ca chnh ph c gii hn v do quyt nh bt buc Gim mc Thun phi yn ti gio x, thuc a phn Nha Trang. V ny k nh gii quyt xong cch chnh thc, vi mt bn thng co ca c Tng Gim mc Si Gn.

sachhiem.us

CHNG I Nu tt c mi ngi Cng gio u d dng chp nhn ch cch mng, th phi lm mt php mu. Sc nng ca mt qu kh lu di chng Cng v chng cch mng cn c trn vai h. Gio hi v vng vo s lin ly vi ngoi bang v cc c quyn c li, cng kh m ci i c ngy mt ngy hai. Nayan Chanda, mt phng vin ca t Kinh t Vin ng gii thch ng tm no ca ngi dn Si Gn trong mt cu sau y: Hm u, h sn sng t b ht thc mng, ngy th hai, h i li chic hona v qua ngy th ba, h i li tt c nhng g h c trc kia. Cu ni a cng p dng c mt phn v Gio hi min Nam. Sau gi pht king hong, ngi Cng gio bt u nhen nhm t chc chng i ch . Vic chng i ny bin hin trc tin dc dng tung tin nhm v th t ri mang tnh cht xem ra thun ty ton gio thi: Sau ngy Si Gn gii phng, c M nh th akao khc. Ngi ta thy vt nc mt ni gi m ca ngi. Ri t chc t tp, vo lc m nn an ninh cn c gn i vi o qun cch mng va chn t chn ro vo Si Gn. Tin tr xut hin khp ni: (Min Nam mt ri) do s kh khan ngui lanh ca gio dn; (tn th sp xy ra vi s c mt ca Cng sn ti min Nam). c Tng Gim mc Si Gn phi ln ting nhm ngn chn nhng ln sng chuyn l . Li cnh co u tin khng em li hu qu mong mun. S chng i np ng sau quyn t do tn gio, t chc nhng cuc tp hp c ngn ngi, chng hn ti trung tm Fatima Bnh Triu, cng ngoi Si Gn, cho l c php l xy ra . Ngy 5.8-76, c Tng Gim mc Nguyn vn Bnh li phi ra mt thng co mi. Mu c che dy khn kho, c M Fatima c dng lm du hiu cho cuc tp hp chng Cng. Cc li kinh cha ng nhng kiu nh, Gia nh chng con th quyt chng li Cng snh v thn (Tn N Vng gia nh. Mt dng chng i khc c v trang, c t chc vi s tham gia ca mt s Linh mc v gio dn. Mt trong mt nhm chnh, t chc np n ti nh th Vinh Sn, b cnh st pht hin. Mt v tha sai b mi ri khi Vit Nam, m t v ny nh mt chuyn hon ton do Nh nc dng ng ln. kin ca ng khng n khp vi cc s kin khch quan v nhng li tuyn b ca nhn vt tn gio. Ngi ta on chc rng t chc chng i c v trang n y c ln k hoch t ngoi, theo mt chin dch rng ln, nhm ph hoi v m mu lt . Bit rng nm 1954, sau khi qun i Php rt khi Bc Vit, CIA li mt mng li nhn s quan trng, nhm ph hoi v mu toan lt (xem ti liu Lu nm gc). Du sao, v Vinh Sn l mt v nghim trng bi n np ng sau s t do tn ngng v n ng ti c gii Cng gio, Linh mc cng nh gio dn. sachhiem.us

CNG TC Cui thng 4-1975, khi Phi on Hunh Vit Nam tr li Pari vi bc th chung ca Tng Gim mc Nguyn kim in v li c cha tuyn b ngy 9.4.1975, cc phng vin Pari thot tin vn nghi ng. V trong , s lo lng s hi nhng cho s vui mng tin tng i vi Chnh ph Cch mng. Mt thng sau, ngy 5 thng 5, c cha Nguyn vn Bnh, Tng Gim mc Si Gn, cng dng mt ging ni nh th, trong th chung ngi biu l s vui mng v ha bnh c lp li v ku gi gio dn tham gia ti thit t nc, di d lnh o ca Chnh ph Cch mng lm thi. Cng tc vi nhng ngi mnh coi l k th (xu hn c ma qu) l ci g rt mi trong Gio hi Vit Nam. C ngi cn ngh rng, y ch l tr xu thi thun ty ca hng Gio phm thi. Mt s khc li khng mun lm theo hng Gio phm. c tng gim mc Si Gn phi ni r suy ngh ca mnh, trong th chung ngy 31-8, nhn dp l mng ngy c Lp. y khng cn l vn cng tc vi nhng ngi cch mng, m phi lm cch mng. Trong th chung ca Ngi ni v thng nht t nc, li l cn t ra thuyt phc hn: S thng nht t Nc c th l c hi cho c Kit gia chng ta. Trong dp vui mng phn khi ca ton dn, thng nht t nc tin ln ch ngha x hi, c cha Nguyn Kim in, Tng gio mc Hu, nhn mnh rng: ch ngha x hi ph hp vi Tin mng. mng ngy k nim ng nh ny, ti nhiu a phn, cc Gim mc ch th rng ngy 23-11 phi l ngy t n. T hm , Hng Gio phm khng b qua mt dp no m khng lp li s tin tng vo chnh sch ci m ca chnh ph v ku gi gio dn, hnh cng nhau nm tay m tin trn con ng x hi ch ngha, th thi cng bng v chia s. Nhiu Gim mc cng li dng ngy l Ging Sinh, nhc li cho gio dn Tin mng ca c Kit, l gii phng nhng ngi b p bc, l xy dng mt x hi trong khng cn cnh ngi bc lt ngi na, l dn thn phc v ng bo xy dng Nc Cha v mt x hi trn th ngy cn tt p. Tin mng ca Cha l mt ng lc tuyt ho thc y gio dn sng theo tinh thn x hi ch ngha, l lc ca S ip Nm mi ca c Tng Gim mc Si Gn. Sng i Kit gio, cng cng tc vi anh em Cng sn, thc tin ngy cn hin r v cng phong ph hn i vi Gio hi. Trong th mc v ngy 16-7-1976, Hi ng Gim mc cc gio phn Si Gn v Hu (trc kia l Min Nam) cn lp li rng, c tin rng chng phi l bc tng ngn cch tn hu vi ngi khng tn ngng, cng sachhiem.us

chng phi l th thuc phin a ngi tn hu lnh xa thc ti trn gian v tm cch p ng mc tiu ca nhng con ngi bo th. Trong dp c Th tng Phm Vn ng tip kin, c cha in, Tng gim mc Si Gn, cng vi c cha Nguyn Ngc Quang, Gim mc Cn Th (22-9-976) ln lt xc nh li lng tin tng ca mnh i vi chnh ph v ha lm cho gio dn cng tc vi ton dn trong cng cuc xy dng t nc. DN THN c qua c ti liu ca Gim mc, ngi ta nhn thy cch mng tn trng s t do ca tn hu. Nhng i sng cch mng co nhiu i hi. Khi tip xc vi anh em cch mng c np sng khc kh, cuc i h hy sinh cho li ch ca nhn dn. Gio hi thy bt buc phi i vo mt cuc cp nht ha c chiu su, iu m Cng ng Vatican II hnh nh cha thc hin ni. Vic chia s khng th thc hin, nu khng hy sinh mt phn ti sn mnh v c khi n c chnh thn mnh. Cha bao gi tinh thn Tin mng, tinh thn Cng ng Vatican II li thi mnh vo Gio hi Vit Nam nh hin nay. D nhin, khng th ch mong c php l y, hay l mt cuc o ngc trit v bao trm ton th Gio hi trong thi gian ch mt nm ri. Nhng chng ng i ti l kh xa. Bc dn thn u tin ca Gio hi xy ra thng 10, khi c quyt nh hin tt c cc trng t thc Cng gio lo vic gio dc ming ph cho tt c con em t nc. Nc Vit Nam b tn ph v bn cng ha bi chin tranh, khng th xy dng mt nn kinh t c lp, nu mi ngi khng bt tay vo. Gio hi mun em Tin mng cho ngi ngho, bt u hiu rng mnh phi sng cuc sng ca nhn dn, ngha l sng kh ngho, dng m hi i ly cm m n, ch khng phi c trng nh vin tr v b th. Nhiu hp tc x snh xut c thnh hnh ti nhiu tu vin v chng vin, thc hnh phng chm ca thnh Bin c l Tm nguyn, Lc hnh. Sau ngy gii phng Si Gn, chnh ph cch mng phi ng u vi mt s vn gay cn: dn s qu ng ti cc thnh th, nht l Si Gn c ti 70% ngi cha c vic lm n nh. Mun gii quyt vn ny, cng nh mun khai khn cc vng t b hoang ha v chin tranh, chnh ph phi lp ra cc vng kinh t mi. Nhng chnh ph li khng mun cng bc phn tn nhng thnh phn dn tht nghip th hay l cc vng nng thn. Trung thnh vi s mng lnh o tinh thn, c Tng gim mc Nguyn Vn Bnh, ch tch Hi ng Gim mc, min Nam ln ting h ho hng ng chng trnh cc vng kinh t mi. Ni th d, nhng cn phi hnh ng. nu gng cho gio dn, c cha Bnh v 195 Linh mc, 136 n tu, ly ba thng, t thng 5 n thng 7, 1976 cng nhau i lao ng x hi ch ngha, o mng, p lm thy li v dng nh cho sachhiem.us

dn chng. Vic dn thn tham gia hnh ng cch mng l mt lung gi mi Thnh Linh thi. Cui cng ri ngi Kit hu khm ph ra cc gi tr cch mng ca Tin mng. NHNG TN HU C S Chnh cc anh ch tn hu c s t lu chun b cho Gio Hi, kinh qua mu v nc mt ca h, i ti s ci m ny c th lm nhng ngi quan st vin hi ht phi b ng. Qu vy, t cc t tp ch xut bn gn nh tri php ti Si Gn t 1965 (Sng o, i Din, Chn), nh vic gy thc qua nhng thc t x hi tn bn, cc nhm Thnh Lao Cng, Thanh Sinh Cng, cc chin s Kit hu u tranh cho ha bnh v ca y ban i th t chnh tr, tch cc tham gia u tranh chng s canh thip ca nc ngoi v chng cuc thnh chin chng Cng. Ngi ta gi h l cp tin v nhiu ngi trong h nm mi nh t v tra tn. Khi ting kng co chung ch vang ln, trc c khi lc lng gii phng tin vo, cc nhm tr ny gii phng cc phng Khnh Hi, Bn C v chim tr s ca t chc Nghip on Trn Quc Bu, mt cnh tay phi ca CIA ti min Nam. Sau gii phng, ngi ta gp cc nhm phng x, trong hu ht cc nghnh sinh hot mi ca mi trng x hi cch mng thuc a bn dn c. C nhng hnh thc suy ngh theo nhm, nhng bui hc tp chnh tr trong nhm, phng hot x, hng dn tinh thn chin s Kit gio ca h i vo vic dn thn c t chc hn. Mt trong nhng cuc hp ng nhc li, l cuc hi tho ngy 5-7-1975, c ti hn 500 ngi tham d. Ai cng thy mt nim khc khao o su thn hc. V chnh m tr ti ra kh th trao i cho cc sinh hot theo t. Chng ti yu cu cc Linh mc v tu s cho chng ti c hi thn hc gii phng, c th hiu v sng Tin mng (t 7A). Thn hc ny trc y b Hng Gio phm cm on, cho l nguy hi. Mc tiu ca cch mng l xy dng mt x hi cng bng, em li phc li x hi cho mi ngi v tnh thng nhau, vi mc tiu ca Tin mng, khng c g l mu thun c. X hi Vit Nam ang tin hnh lm cch mng: Gio hi cng phi i vo bi v sng lm cch mng cng l mt cch sng Tin mng, sng mnh lit Li Cha (bo co t 1). Cc bui trao i v cc kha cnh trong i sng Gio hi cng rt cng quyt. T trc ti nay, trong sinh hot x hi, Gio hi cha bao gi i ti tn gc r ca s d. Trong th h mi, cc sinh hot ca Gio hi em li hiu qu, nu bit tr thnh sachhiem.us

sinh hot ca ton dn, trong ngi gio dn tham gia vi mi ngi khc lo hnh phc ca ng bo (t 3). Cc trng hc phi thuc v nhn dn, ch khng nn tip tc l ca ring hi dng ny n (t 4). T trc ti nay, cc phong tro tng gio dn dm chn ln cc sinh hot x hi v vn ha. Ngy nay, cc hot ng u do cc t chc cch mng m trch. Pha chng ta, chng ta cn o su kha cnh tm linh, gip dn sng rng ri hn tinh thn Tin mng (t 2). T 5, bn v th gii cng nhn, si ni hn. C nhng ch i chi nhau c a ra tranh lun. Cui cng h i ti khng nh c bn: u tranh chng bo lc, v yu chung ha bnh. Mt khi hiu r nguyn tc ny ri, th s thy rng u tranh giai cp l ph hp vi Tin mng bnh anh c Kit loan bo. Sau ht, t 9 i phi c nam n bnh ng trong i sng Gio hi, cng nh c trong cng cuc xy dng x hi cha ngha. Nhng iu ngh quyt c ton th thng qua, to ra mt th hu qu cnh c s cho cuc dn thn kit hu. N khng c nm nguyn giy, bi mt cuc cch mng x hi khng th tin hnh bng giy t sung. Nhng n nh du mt on tuyt vi khi nim c o Cng gio c th v m ra nhng gi tr mi, on tuyt vi mt th thn hc c cng ngc, a vo mt nn thn hc sinh ng cn c trn nhng thc t mi. N nh hng ti c Tng Gim mc Bnh trong nhiu ln t r lp trng sau . Nhng ngi bo th bc tc v thy trng Cng gio khng cn, bnh vin, c nhi vin, ngn hng Cng gio khng cn, nhng trong tt c cc phng, nhn dn Cng gio ngho li c hng s phc v ca cc nh tr bnh dn, nhng lp hc min ph, nhng bnh vin nhn dn, nhng phng khm khu vc. S phn bit c trn tin bc cng bin i, nhng ch cho tnh on kt khng phn bit lng gio. Ngay c trc khi c li ku gi ca c Tng Gim mc Nguyn Vn Bnh, c cc anh ch tn hu thuc mi la tui, linh mc, tu s, i lao ng ti cc vng kinh t mi, khng mang mt nhn hiu Cng gio, m li hnh din v thy khi mnh lao ng nh th l sng Tin mng c Kit cch chn thc. Nh loi men mi , khi Cng gio t lu b nhi s bi mt th gio l v b ch gy hn th, th nay c tng bc cnh tnh: qu th, hai chc nm hn v trc, ngi ta ng ha c tin vi ch ngha chng Cng, ngi ta khc vo tr c b con rng: Cng gio khng th sng chung vi Cng sn, rng cng tc vi h l ri b cng on Gio hi. By gi, ngi ta thy Cng gio c mt khp ni: ti Quc hi, ti y ban Trung ng Mt trn T quc, trong ci y ban Tnh, qun huyn phng x.

sachhiem.us

C th m c hng ngn ca hon ci cch k diu. Nh linh mc Nguyn Vn Bnh, b b i cch mng bt nm 1972 trong trn nh chim Qung Tr, ngy nay ang y ban Trung ng Mt trn T quc. Nh ch Nguyn th Lan tng i nghch gay gt vi nhng ngi cp tin nay li i cng tc ti nng trng x hi ch ngha C Chi. C ngi Cng gio n kia l t sn, by gi li ang lm cng tc trong cc y ban phng x... Ch ngha x hi khng cn l con vt d hm i vi Cng gio na. D nhin, lc ny, cha phi chng c. Nhng anh ch tn hu dn thn hc c cch mng bi hc qu gi: phi kin tr. T ngy gii phng, ngi Kit hu sng mt i sng c tnh Tin mng hn, l chnh trong bn bo co c cha Bi Tun c trc mt cuc hp Linh mc a phn mnh ti Long Xuyn, nhn dp k nim nm th nht ngy Gii phng. C th ni rng cc a phn khc cng suy ngh tng t. l kt qu u tin tch cc, m c nhng ngi th cu cng phi cng nhn. T nhng hoa tri u ma , Gio hi khm ph ra cuc sng mi ca mnh. KT LUN Nh tt c cc Gio hi c Kit khp cc nc Gio hi Vit Nam khng co s ng dng. C nhng xu hng khc nhau ng nhau, m khng st m g. Vic cp nht ha do Vatican II xng, lu nay c m , ngy nay gp c trong Cch mng mt a bn phong ph. C nhng sc nu ko tin Cng ng, khi th th ng, lc li hung hng, chng li li ku gi lp li ca hng Gio phm. Nh h, Gio hi nht quyt sng chan ha vi nhn dn trn con ng x hi ch ngha. Cn qu sm rt ra kt qu. Nhng Gio hi min Nam nht nh khng lm mt Gio hi thm lng nhng l mt Gio hi c sai i, Gio hi i loan bo Tin mng trong hon cnh lch s hin nay ca t nc chng ta. Cch mng khng ngc li vi s mng , min l Gio hi bit dn thn phc v con ngi, theo gng Cha Kit. HNG NHN V TNG LAI Ngy 31 thng Ging 1974. Mt nm sau chin tranh, du c hip nh, hm ti sn bay Si Gn, ngi ta nghnh n tng c M Fatima, vi c mt bin ngi. Qun chng hoan h vang dy. L rc1 kiu trng th vo Th , trng em dn cha kha vng ca Thnh ph cho M. Ri l cuc du hnh khp c min, Trong vng ba m ngy, v S Gi Ha Bnh ro i khp x, s dng mi th phng tin di chuyn: my bay, trc sachhiem.us

thng, xe thit gip ph hoa, xe du lch, xe zip nh binh v hai ln, dng c xe Hng thp t - c th chen qua m ng v n mt trm khc cho ng gi hn... im cao l ti Th sng ch nht ngy 3.2. Tt c cc ng ph dn v l i trung tm dng sau nh th chnh ta, cng nh tt c cc vn hoa, qung trng ln cn, u c en ngi ta, t ra phi ti con s 300.000 ngi, tht cha tng c! Ln lt Tng thng Nguyn vn Thiu v phu nhn, ng ch tch thng vin Trn vn Lm, c Khm s Hngri Lmetr, cc chc sc cao cc tn gio, n cu nguyn v dn l trc tng c M. Chung quanh tng i c M, c 4 l c ln ca 4 tn gio by php phi. hng u, ngoi cc nhn vt k trn, ngi ta cn thy cc v trong on ngoi giao, cc b trng v dn biu, cc tng t v tr thc, cc lnh t ng v cng chc cao cp, tm li c thnh ph Si Gn ca ngy i l. Dinh c lp rc sng v rc c. Mt biu ng to ln c treo trc mt tin, vi khu hiu tm li tt c ngha: xin c M ban Ha bnh cho dn tc Vit Nam. Mt m ngi ng nh th, tht l php l! on trn trch t mt bi phng s do mt ngi Cng gio Vit Nam thc hin, chiu ra mt tia sng sng sng, ng lo ngi, v mt Gio hi Vit Nam ang ng trc nhng tnh hnh ht sc bi t, ht sc cng thng ca th k, mt tia sng cng sng sng, nu em so snh nhng on trn y vi mt bc th, ca v Tng qun H Ni ni v nhng din bin xy ra ti ngoi nm 1955. Cuc rc kiu Santi... c tin hnh qua cc ng ph H Ni, nm nay cng nh cc nm trc; bi v xa nay cuc rc kiu Santi lun lun ra ng mi nm. Tuy nhin nm nay c ci khc l cuc rc rt ngn i mt na. Khng th gi ng lch trnh ngy gi, v c nhng i hi khng r rng, vo pht cht v t hm , do nhng bin php c tnh quy nhiu, chng ti nhn thy tt hn l khng rc kiu ra ng na. Nhng li l cho thy, khun mt tht trc 1975 ca Gio hi Cng gio Vit Nam - cn tm thi b chia ct - mt Gio hi kiu trung c chm lm vo gia cc ngot ngho ca th k 20, mt Gio hi cn tin vo hiu qu ba ch ca cc cuc rc nhm gii quyt vn ca c tin, mt gio hi tng b cu x bi 3 nm chin tranh m c i tm gii php ha bnh ni nhng vic o c v cc cuc biu din hnh thc tn gio. ng l mt kiu chy trn trc nhng s tht nh tin nh th, l mt cch biu Dn Cha thnh mt b xng kh, l cc t chi cc iu pht hin to tng ng y ca Cng ng Vatican II v Gio hi trong th gii nay. T 30 nm qua, Vit Nam l mt u trng - chng phi gia hai h t tng t bn ch ngha v Mc xit, nh ngi ta thng ni qua gin n v hm h - nhng l gia mt dn tc chm ti`n, b tr ng ln ginh li ch quyn v c lp ca mnh vi gi mu ra v cc lc lng quc, trc l Php sau l M, mun p t mun ca mnh bng v lc. Trong cuc chin u ny do cc lnh t Mc xt lnh o. V pha kia, quc M s dng tin bc mua chuc s ngi c hi xu thi, h tr sachhiem.us

cho ca chng. Trong cuc chin u ny, ngi ta trch Gio hi khng ng ng v tr ca mnh. Qu vy, trong cuc chin u gii phng dn tc ngi ta khng nhng nhn thy s vng mt ca Gio hi pha khng chin, nhng li thy s c mt tch cc ca Gio hi bn cnh k th ca dn tc. Trc li trch , c ngi tr li rng Gio hi khng coi cuc chin tranh ny nh cuc chin tranh gii phng dn tc Vit Nam, nhng nh mt cuc chin tranh y thc h, gia hai khi t bn v cng sn. Du c chp nhn gi thuyt - nh yu t tranh lun - ngi ta khng hiu Gio hi da trn c s thn hc v tin mng no, t gieo mnh vo cnh tay ca ch ngha t bn thay v lm con ng cu , theo chc nng ca mnh s dng nhng phng tin ha gii, chng phi hai h t tng, m l gia nhng ngi anh em cng mt dn tc. Chng ti hon ton khng mun xt on, bi v lch s, nu khng phi l Cha, m l quan ta, khng ch nhn thu cc nh, m cn xem xt chnh cc vic lm. Thi ca Gio hi chnh thc min Bc cng nh min Nam Vit Nam xut pht t ch ngha chng Cng c a ln hng tn iu, nh th Bi ging trn ni bt u vi nhng ting: Ch ngha Cng sn l k th s mt ca cc mn c Kit. Nguyn l Khng ai bn ci v khng th tranh lun xi gic Gio hi chp nhn cng tc vi bt k chnh quyn chng cng no, h tr tip tay cho n cch mnh m v hu hiu v h ho cuc thnh chin. iu chng li nhn dn mnh! Chng li c nguyn chnh ng ca ngi dn Vit Nam ch mong cho c t do v chnh tr, kinh t vn ha. Do u m Gio hi vi s mng v bn tnh khng b tri buc vo mt ch chnh tr, kinh t hay x hi no m li mnh sa vo cuc thnh chin chng Cng y mu nh th? Ti sao Gio hi c mt ng sng lp v th lnh nhy cm n th trc nhng cnh khn kh ca nhng ngi b p bc, b bc lt, li ang tm ng v pha nhng ngi p bc, bc lt trong thc t lch s ca Vit Nam? - K th ni l do thiu suy ngh t v thn hc, k khc li ngh rng l do thiu bi dng cho nhng ngi ph trch lnh o. Ngi th cho rng ti Gio hi ham ca v hiu thng, ngi khc li ngh rng l di snh nng n ca lch s. Nhng ngi ph phn, du l Kit hu hay ngi ngoi, u nhc li cho Gio hi Vit Nam rng, mc du xt v dn s th khng bao nhiu - ch 10% l cng nhng Gio hi li chim gi cc c quyn c li tng ng, nu khng phi l quc gio. Rng theo nhng kinh nghim sng ca lch s, nhng g l c li trn th ban cho Gio hi khng phi lc no cng hu ch cho vic loan Tin mng ng n, v khi mt i cc c n th cng khng nht thit l ngn cn vic trin n c tin. Rng cuc Cch mng Php, khi tc ot ca Gio hi a phng nhiu ti sn v c n, gip cho Gio hi nhiu, trong vic canh tn i sng Kit gio ch thc v trong n lc xa b nhng t lm. Rng trong nhng cuc chin u ca cc nc th gii th ba ginh li c lp t tay cc quc thc dn c v mi, th nhng hy sinh t nguyn hoc bt buc ca c nhn v tp th, nhng s gii hn t do v li ch chung thng hu ch hn l nhng n hu ban b cch gi nhn gi ngha bi cc th lc h sachhiem.us

di lp v gip Gio hi hay l gip nhng ngi anh em tng thiu. Rng khun mc ca Gio hi Vit Nam b bi en bi qu kh thuc a, khng th no tr li tnh trng trong sang tinh tuyn nh chnh c Kit mun, nu khng chu phn u cp nht ha theo tinh thn Vatican II. Theo kin ca tt c anh ch em Cng gio min Bc cng nh min Nam, th n lc phn u s mt, phi l vic Vit Nam ha Gio hi. Chng hn Linh mc Nguyn huy Lch, mt gio s tr thc min Nam, vit rng: Do chnh cc tnh hung khc nhau v lin h lch s, c th mt th hot ng tha sai no lm cho chng ta b bt gc vn ha, ngha l c nhng ngi m nn vn ha truyn thng bn x b bt hy hoi i, do cc yu t vn ha ngoi lai em vo ( y l nn vn ha Ty u), khin cho mt s ngi trong chng ta tr thnh Rma hn c ngi Rma, Cng gio hn c Gio hong, th nghch vu mi n lc bnh thng ha Kit gio v ca mi c gng hi nhp c tin vo vn ha dn tc. Chung ta gi li bng mi gi mt s tp tc ly t thi quen ca ngi Ty u v chng ti t chi c vic Vit Nam ha trong nhng phm vi c php v c hng gio phm khuyn khch. Th ri phi kt lun rng chng ta khng th thay i sao? Khng, nu chng ta thc tnh trng ny v nu chp nhn v bit tn trng nhng g k khc ang th nghim vt qua nhc im kia. Vic Vit Nam ha cho php Gio hi lin i c vi nhn dn, vi vn ha v lch s dn tc. Cng vic ny d nhin l kh khn, nu quan nim rng Gio hi l mt d vt do ngi nc ngoi nhp vo v ch sng c di bng ngi nc ngoi. Tri li, vic lm s v cng d dng hn, nu ngi ta chu theo cch Cng n Vaticng nh ngha Gio hi l Dn Thin Chc trn ng i v Nh Cha. Nh vy, cc ch th ca cng on Gio hi s ng thi l ch th ca hi ng dn tc. Cng on Gio hi Vit Nam phi l thnh phn ca nhn dn, thay v lm mt lc lng ngoi hay trn nhn dn. Trong s hip thng vi Gio hi ton cu v vi ngi k v thnh Kit, Gio hi Vit Nam phi chia s, khng phi bng li ni sung v nhng bi tuyn b nguyn tc, nhng bng vic dn thn tht s, chia s nhng kh au v nhng c nguyn ca nhn dn Vit Nam, t bao i chin u c sng t do v xng ng trn mnh t mnh lm ch. Hnh thnh t nhng con ngi c xng c tht, Gio hi v lun vn c th sai phm trong nhiu lnh vc khc nhau, Vatican, hin thn tn thi ca cc nc Ta thnh xa, cng khng thot khi tnh cnh ny. hn, Gio hi Vit Nam, trung thnh theo c hun gio ca c Kit chn Thin Cha, t ra trn nguyn tc. Tuy nhin, ngi ra c quyn t cu hi: liu gio hi c thc s chn Thin Cha hay chng. Thin Cha l no ng chung vi quc ang ch p quyn sng ca nhng dn tc nh b, k c nhng lc quc vung vt a tn Cha ra? Thin Cha l no ng v pha tiu s nhng ngi giu c ang bc lc thm t i a s nhn loi ngho i, ri thnh thong c qung xung khi bn tic ca mnh nhng mu vn cho c nc chm pht trin? sachhiem.us

Thin Cha l no ng chung vi cc cng ty lin quc ang p t lut l ca mnh cho i dng bao la nhn loi i ngho, khn cng? Thin Cha l no ng v phe nhng ch cnh st tr thi nt, ch bnh vc bn quyn th v tra tn dn ngho, thp c b hng? Thin Cha l no li vui thch gia bao cnh bt cng x hi, nhng hnh thc ngi bc lt ngi, chy theo li nhun, tin bc? Thin Cha ca ngi Kit hu sinh ra lm ngi cu dn ngho, gii thot nhng k b p bc, to dng mt cng ng th gii chia s giai cp, khng cn c quyn c li, khng cn cnh ngi thng tr con ngi, dn tc ny thng tr dn tc khc, Thin Cha c th chp nhn rng Gio hi mnh l gio hi tch tr bit bao la ti sn ln lao m li t chi vic chia s, ch n tic ti nh ngi giu c mnh th ca trn gian chng? Ti Vit Nam, Gio hi khng th tm gp Cha ngoi dn tc Vit Nam tng chin u nhng ba chc nm tri, chng li s thng tr ngoi bang, mc du nhng ngi ngoi bang l Kit hu, chng li s khng ch ca ngoi bang v kinh t v vn ha ca dn tc - cho du nn vn ha khng mang nhn hiu Kit gio, nhng n chng li nhng s bt cng ca mt ch phong kin li thi v y p bc. Gi lch s im t nc c lp, Gio hi gp c c hi sng theo Tin mng, nh vic thanh luyn khi nhng g ca mt qua kh khng my vinh d. Nhm thc hin mt cuc tr v vi dn tc, Gio hi phi t mnh t b tt c nhng g l c quyn c li, ginh c nh lin h vi cc th lc thc dn: hon ton tr li cho nhn dn nhng ti sn v ca ci, bit mnh khng th mt lc lm ti Thin Cha v Mammon; trao li cho nhn dn tt c nhng c s i hc, trung hc, nh thng, c nhi vin, m mnh tng thit lp ngy xa, phi t mnh vo v tr phc v nhn dn trong tinh thn khim tn, thnh tht v v iu kin (v c Kit n phc v, ch khng phi c hu h); cng tc vi nim vui trong lng trong tr vi cng cuc xy dng ln lao v kh khn ny thanh ton cho ht nhng t nn do thc dn li, bn b cc vt thng chin tranh, ti thit t nc v xy dng mt x hi mi. MUN THT S L VIT NAM Gio hi cn ci b ht nhng biu thc tn gio v vn ha pht xut t mt no trng ngoi lai v Ty phng, sng to ra mt nn thn hc ring ca mnh cng c trn cuc sng v vn ha ca Dn tc v ng thi, canh tn theo tinh thn Vatican II, hu c th a chng t v mt N KIT GII PHNG V HA GII. ROMA 19-5-1975 TRN TAM TNH

sachhiem.us

PHONG THNH Hin nay ng bo theo o Thin Cha nc ta ang ng trc mt vn t nh v phc tm c lin quan n mi quan h gia i v o, Nh nc v Gio hi, Dn tc v Ta thnh. l vic Ta thnh Vatican quyt nh nng ln hng Hin thnh 117 Chn phc t o ti Vit Nam, v s lm l phong thnh ti Roma v ngy 19-6 ti y. S vic ny khng ch l vic ni b ca Gio hi, m cn c lin quan su sc n mi quan hn o v i, gia o ny vi o khc, gia ngi theo o Thin Cha vi ngi khng theo o Thin Cha nc ta. N khng phi ch l mt nghi thc tn gio n thun, m cn ng chm n nhng vn n lch s ca dn tc ta. N khng phi ch ch thuc v thm quyn trong quan h gio quyn n phng gia Ta thnh Vatican vi Gio hi Thin Cha Vit Nam v Gio hi mt s nc c gio s n truyn gio ti Vit Nam, m cn ng chm ti ch quyn dn tc v uy tn quc gia ca nc ta trong cc mi bang giao quc t gia cc nh nc v trc nhng hnh ng ca cc t chc nc ngoi vi T quc ta, Dn tc ta. Trong nhng ngy va qua, thc c trch nhim i vi tn ngng ca mnh, nhiu gio dn, gio s v nhn s Thin Cha gio c nhng cuc hi hp, pht biu kin, ni ln nhng suy ngh, bn khon. Nhiu ngi a ra nhng gii php c th. Nhiu ngi khng theo o Thin Cha, gii S hc v cc nh khoa hc khc, trong tinh thn bo v khi on kt dn tc v tinh thn khoa hc khc quan, bo v chn l lch s, cng mun ln tin tham gia. Cn nc ngoi, ngay ti Rma, cc chng trnh pht thanh o Thin Cha bng ting Vit vn khng ngng loan tin v co vic phong thnh sp ti nh l mt s kin quan trng trong hot ng ca Ta thnh trong nm nay. i vi mt vic h trng nh th m - Gio hi Vit Nam t Hi ng Gim mc n gio s v gio dn khng c bn trc. Nh nc ta khng c tham kho kin. T cuc hp gia Ban Tng gio Chnh ph vi Ban Thng v Hi ng Gim mc (thng 9-87) n nay, tnh hnh cha c du hiu g c th yn tm. V th, Ban Tn gio ca Chnh ph yu cu C Hng y mi cc C Gim mc trong cc gio phn trong c nc v hp cc C bn bc v cng chng ti tm cch gii quyt hp l hp tnh.

sachhiem.us

Vic th knh cc Thnh trong tn gio l iu bnh thng, vic phong thnh cc nc xa nay cng l bnh thng, khng nhng khng gy nhng xo trn tm l - x hi ln, m cn em li nim t ho ni vui mng v ngun c v i vi ngi c o, c s chp thun, tn thnh, c khi cng vui mng vi nhn dn c nc. Nhng vic phong thnh ln ny ca Ta thnh Vatican i vi nc ta l mt vic lm khng bnh thng. Do ni dung v hnh thc ca n, do cch tin hnh cng nh hu qu ca n, vic lm ny gy nn mt tnh hnh nghim trng, khng li g cho o m gy kh s cho gio s v gio dn trong nc, xuyn tc lch s dn tc, xc phm tnh cm ca nhng ngi ngoi o, nh hng xu n khng on kt ton dn, lm thng tn mi quan h ang tin trin thun li gia Nh nc v Gio hi, gy tr ngi cho lng mong mun c quan h thin ch v hu ngh gia Vit Nam v Vatican. Mi nc, mi dn tc c c im v truyn thng ring. nc ta, c c im ring ca dn tc ta. Truyn thng ca nc ta l dn tc on kt, thng yu, m bc nhau, nht l khi c bn ngoi xm, l gii quyt vic g cng ly ngha chung lm trng. Tnh dn tc, ngha ng bo tht s thnh tht xng, thnh mu m ca nhn dn ta. T i ny qua i khc, hng bao th h mu xng cho dn tc c c lp t do. Truyn thng ngy thm su v nhn dn ta. T th k 16, do giao lu quc t pht trin trn nn pht trin ca phng thc sn xut t b ch ngha phng Ty, o Thin Cha vo Vit Nam bng cng cuc truyn gio ca cc gio s ngi phng Ty. Vit du nhp ny, din ra vo thi im ch ngha t bn phng Ty chuyn sang giao on ca ch ngha quc i chim lnh thuc a, lm cho gia lch s truyn gio v qu trnh xm lc ca ch ngha thc dn ti Vit Nam c nhng mi quan h gn b khng kht cht ch, thm ch c lc ln ln, kh phn bit. Khng phi cc s gia ngoi o, m chnh cc gio s Tha sai v s gia Thin Cha gio xc nhn thanh gm Php quc gip sc cho Gio hi ng vng v cm r ti nc ta. Cng chnh lch s Gio hi v cc gio s Tha sai vit khng bit bao nhiu sch v gii thiu v ca tng cng lao ca cc v Tha sai lm li cho T quc qu hng ca h trong khi i truyn o. Nhiu v Tha sao lm qua hng hi cn ni trng ra nguyn vng ca mnh l mun bin mnh t Vit Nam ny thnh mt nc Php thu nh li vng chu . Ch ngha thc dn hung hn v xo quyt li dng o Thin Cha mt cch th bo, thng trn. Nhiu v ch chn cng mun da vo quyn lc thc dn truyn o v lm li cho o. Tnh hnh ny li cho dn tc ta v cho o Thin Cha nc ta nhiu mc mu lch s cho n nay chng ta vn cn phi gii quyt. iu au bun cho dn tc ta l lch s truyn o Thin Cha vo Vit Nam gy ra nhng trang thm mu. Hn ai ht, nhn dn ta, lch s ca nc ta, nhng sachhiem.us

ngi ang sng ngy hm nay bo v v xy dng t nc ny c quyn v c th ni mt cch xc thc vn ny. Th chung ca Hi ng gim mc Vit Nam 1980 khng nh: lch s ca o xen ln nh sng v bng ti. Trong bng ti ca lch s thi , chng ta ang mun tm ra nhng li gii p minh bch trc s thc au lng ca qua kh: khi o c t do truyn b th dn tc b lm n l, k c dn c o. Khi Gio hi c tn vinh l trng n ca Hi thnh ng th hai ting Vit Nam b xoa tn trn bn th gii. Cn g nhc bng nhc mt nc. Cn g au kh bng b n l, lm thn tru nga. Lc Gio hi u? Ai l ngi tm vinh quang cho ring mnh, ai l ngi trn tr v tnh dn tc, ngha ng bo? Ai l ngi say m quyn lc trn th? ai l ngi ln ting v Tnh thng, L phi v o l chn thc? Chng ti vn bit rng ngay t u v trong sut lch s ca o ti nc ta, c nhiu ngi theo o Thin Cha yu nc. S liu cn ghi khi Php tin chim Nam k, c nhng gio dn khng chy v n gic m li gip ngha qun, c nhng nhn s tn gio k c gio s tn ty by mu gip nc. H l nhng ngi gip trn vn tm lng trung trinh vi t quc. Rt tic cc ti liu chnh thc ca Gio hi t ni n h, cha biu dng h. Nhng sai lm ca nhng ngi c trch nhim trong qua kh t ng bo theo o Thin Cha lc ng trc mt chn la bi thm: c o th mt nc, m mt nc th o cng khng hay g, gio dn v gio s bn quc cng b p bc, chn p. Trc s thch , nhiu ngi lm tng: c nc th mt o; ngc li thm ch c nhng ngi cn suy ngh sai lm rng: mun gi nc th phi trit o. l iu sai lm v bi thm; B tc trong phng hng gii quyt trc s tin cng hung hn ca ch ngha thc dn, triu nh phong kin khng thng nht c nhn tm, khng on kt c ton dn nh gic, li xy ra nhng cnh ct nhc tng tn lm suy yu sc mnh ca dn tc, to c hi cho gic Php cp c nc ta. Nhiu gio s v gio dn xa nay khi ni n cc vua cha cm o th ch ph phn cc vua cha m qun mt nhng m mu th on li dng tn gio ca ch ngha thc dn, v thm ch c thi v hot ng rt ng phn nn ca khng t gio s tha sai lc by gi. Cc triu i phong kin Vit Nam cng nh bt c triu i phong kin no lc by gi c nhng thin kin tn gio ring, c nhng nghi l tn gio chnh thc ca triu nh, nhng trc khi mt nc cc vua cha Vit Nam l ngi i din cho ch quyn quc gia ca mt t nc c lp. Vic cm o ca cc vua cha phong kin din ra trong mt hon cnh lch s rt phc tp, khng th ni hnh ng ch l bcj hi tn gio m khng nhn thy mi e da s sng cn ca dn tc.

sachhiem.us

117 Chn phc sp c biu dng, c ngi Vit Nam, c gio s ngoi quc. Trong s ngi Vit Nam, c nhng ngi khng vi phm t cch cng dn v l nhng gio dn ngay lnh, nhng c ngi lin can vo nhng v n chnh tr c s tham gia ca c lng ln gio v b kt n v ti phn bi T quc. Trong s cc gio s Tha sai, nhiu ngi b truy lng, bt gi v lin ln vi cc tu chin Php ang dm ng ngoi kh, bn ph vo b bin ca T quc, hoc ang ch ngi v nc mu gy ra nhng v bo ng v trang chng li triu nh. cao nhng ngi ny khng hay g cho o v lm cho nhng ngi khng theo o Thin Cha kh hiu v thi ca ngi theo o Thin Cha. T khi Ch tch H Ch Minh v ng Cng sn Vit Nam vch ng cho Cch mng Vit Nam, nhn dn ta, cc dn tc, cc tn gio on kt chin u hy sinh ginh li c lp t do cho t quc xa c ci nhc mt nc thng nht, xy dng khi on kt ton dn ngy cn bn vng. t nc c c lp t do th Gio hi mi c c lp t do. T 30-4-1975 n nay, ng v Nh nc ta kin tr thc hin chnh sch t do tn ngng trc sau nh mt, c gn xy dng khi on kt dn tc, on kt gia lng v gio, cng xy dng v bo v T quc. Nh c t nc thng nht, Hi ng Gim mc ca nc c thnh lp, mt trang s mi ca Gio hi bt u. Hi ng Gim mc ra Th Chung 1980 chn l con ng gn b vi dn tc, sng Phc m trong lng Dn tc, ku gi mi ngi qun i qu kh v nhn v tng lai, xc nh ngi tn hu c hai ngha v: ngha v vi Thin Cha v ngha v vi T quc. Vy Vatican, bng quyt nh phong thnh, nh lm g khi mun m li trang s c, dng li thi k cc gio s truyn gio cng lc vi ch ngha thc dn phng Ty lm le xmn lc nc ta: khi li nhng k c v mt giai on nhn dn ta b mt nc? Vic lm lm sao nhn dn ta hnc chc triu ngi khng theo o Thin Cha c th ng tnh thng cm. Hn na sut thi k thc dn c v mi li dng o Thin Cha cng c s thng tr ca chng nc ta, hn mt th k qua chng to ra ngn cch gia ng bo lng gio ngy cng su sc. Chng dng tn gio no chn p tn gio khc m cho mu chy u ri, ngay c ni th t ca cc tn gio khc. T khi cc gio s phng Ty n nc ta cng vi ch ngha thc dn, u phi ch c tn o Thin Cha cht v o di cc triu i phong kin, m cn co bit bao nhiu tn cc tn gio khc, c ng bo theo o Thin Cha b cht v n p di thi thc dn Php v di ch M ngy. Tht ng trch vic phong thnh hin nay c bt u bng mt th thnh nguyn c ni dung chnh tr khng tt ca Hi ng Gim mc v th ri v k sachhiem.us

hoch chun b trc ca nhng ngi nc ngoi. Qua , mt s Hi ng Gim mc v Hi ng Quc t hiu lch lc v lch s dn tc v tnh hnh tn gio hin nay nc ta. Tip theo l vic lm v nhng li tuyn b ca mt s quan chc Ta thnh vi ni dung vu khng, ni xu dn tc v Nh nc ta, gy chia r gio lng, lm tn hi n khi on kt dn tc. Mt s ngi c hn th vi dn tc di tn ra nc ngoi, ra sc li dng s kin ny hot ng chin tranh tm l, hng tip tc t tng thnh chin chng Cng. Ngay trc khi quyt nh phong thnh, Ta thnh Vatican lp ra mt y ban c trch ngi theo o Thin Cha Vit Nam nc ngoi v y ban ny ang m trch chun b l phong thnh. Nh vy Hi ng Gim mc Vit Nam cn c quyn i din cho Gio hi Vit Nam ngoi nc v bn cnh Ta thnh Vatican khng? Chng ti mun lu mt chi tit l: khng hiu v tnh hay hu , Ta thnh Vatican chn ngy 19-6 ngy k nim ca Qun lc Vit Nam Cng Ha lm ngy l phong thnh. Cng ng ngi Vit Nam s suy ngh sao v ngi theo o Thin Cha khi l phong Thnh c t chc vo ngy ? Ngy 18.9.1987, tha lnh Ch tch Hi ng B trng, Ban Tn gio ca chnh ph gp cc C trong y ban Thng v Hi ng Gim mc ni r tnh nghim trng ca s vic v cc C ban bin phn x. Sau cuc hp, y ban Thng v gi th cc C v yu cu cc C hng dn cho ton th Linh mc v gio dn trong cc gio phn. Ti cuc hp , Nh nc ta vi lng chn thnh mong rng cc C bn bc v tm ra gii php cng Vatican gii quyt sao cho nguyn vng ca ng bo theo o Thin Cha c thc hin trong khi on kt nhn dn ta ngy cng bn vng, ch quyn quc gia ca ta c tn trng, v mi quan h gia Nh nc v Gio hi ngy cng tin trin tt p, to trin vng cho mi quan h gia Vatican v Nh nc ta. Tic rng nhng g din ra sau ch l hnh ng na vi, cha phi nhm i ti gii quyt vn mt cch tha ng. Trong cuc hp, Hi ng Gim mc ln ny chng chng ti mong cc C Gim mc nhn lnh trch nhim trc dn tc, trc lch s v trc Gio hi ca mnh, bn bc gii quyt vn mt cch tt p, hp l, hp tnh. V phn mnh, Ban Tn gio ca Chnh ph s ht sc gip cc C gii quyt sao cho c tt p i p o. NGUYN QUANG HUY Trng ban Tn gio chnh ph (Pht biu ti Hi ngh ca Hi ng sachhiem.us

Gim mc Vit Nam thng 3/1988)

sachhiem.us

TRI MI T MI Hi Thnh ca Cha Gi-su Kit. sng trung thnh vi bn cht v s mng ca Hi thnh, chng ti ra ng hng mc v sau y: chng ta phi l Hi Thnh ca Cha Gi-su Kito trong lng dn tc Vit Nam. Trc ht chng ta, phi l Hi Thnh ca Cha Gi-su Kit, ngha l: 1. Gn b vi Cha Kit v hip nht vi Gio Hi Thnh ton cu. 2. Gn b vi c Gio hong, v i din ca Cha Kit, ngi c Cha trao trch nhim chn dt n chin ca Ngi. (x. Giaon 21, 15-18), v lm cho anh em vng mnh (Lc 22, 32). 3. Gn b vi nhau trong tnh huynh theo kiu mu Hi Thnh thi s khai Ch c mt tm lng, mt linh hn, khng mt ngi no ni l mnh c ca g ring nhng i vi h mi s u l ca chung (Cv 4, 32. 2, 42). 4. Trung thnh vi tinh thn ca Cng ng Vatican II, l tinh thn ci m, i thoi v ha bnh vi cng ng x hi mnh ang sng. t m ch y, trc ht chng ta phi khng ngng hon ci lng tm v thay i cch sng ca mi c nhn cng nh ca mi cng on Dn Cha trong Hi Thnh Vit Nam soa cho ph hp vi Phc m hn. Cng vic ny chng ta thc hin nh lng nghe li Cha, lnh nhn cc b tch, chuyn cn cu nguyn v thnh tm kim im i sng. (LBTM 15). Gn b vi dn tc v t nc. L Hi thnh trong lng Dn tc Vit Nam, chng ta quyt tm gn b vi vn mng Qu hng, noi theo truyn thng Dn tc ha mnh v cuc sng hin ti ca t Nc. Cng ng dy rng Hi Thnh phi ng tin ti ton th nhn loi v cng chia s mt s phn trn gian vi th gii (MV 4, 2). Vy chng ta phi ng hnh vi Dn tc mnh, v Qu hng ny l ni chng ta c Thin Cha mi gi sng lm con ca Ngi, t Nc ny l lng M cu mang chng ta trong qu trnh thc hin n gi lm con Thin Cha, Dn tc ny l cng ng m Cha trao cho chng ta phc v vi tnh cch va l cng dn, va l thnh phn Dn Cha. S gn b v ha bnh ny a ti nhng nhim v c th m chng ta c th tm li trong hai im chnh: 1. Tch cc gp phn cng ng bo c Nc bo v v xy dng T quc. 2. Xy dng trong Hi Thnh mt np sng v mt li din t c tin ph hp hn vi truyn thng Dn tc. Cng ng bo c nc bo v v xy dng T quc. V nhim v th nht l tch cc gp phn cng ng bo c nc bo v v xy dng T quc, chng ti mun khng nh rng: yu T quc yu ng bo i vi ngi Cng gio khng nhng l mt tnh cm t nhin phi c, m cn l mt i hi ca Phc m, nhn Cng ng nhc nh: Cc ngi Kit t mi dn tc t hp trong Hi Thnh, khng phn cch vi nhng ngi khc v ch , v ngn ng, cng nh v t chc x hi trn gian, nn h phi sng cho Thin Cha v cho Cha Kit trong np

sachhiem.us

sng lnh mnh ca dn tc mnh l cng dn tt, h phi thc s v tch cc vun trng lng yu nc (TG 15). Lng yu nc ca chng ta phi thit thc, ngha l chng ta phi thc nhng vn hin ti ca Qu hng, phi hiu bit ng li, chnh sch v php lut ca Nh nc, v tch cc cng ng bo ton quc gp phn bo v v xy dng mt nc Vit Nam giu mnh, t do v hnh phc. Trong cng cuc phc v Qu hng, Ph m cho chng ti nh sng v sc mnh khc phc cc kh khn v cc xu hng c nhn ch k, nu cao tinh thn phc v ca bc i ph qut, hng ti cnh Tri Mi t Mi (Kh. 21,1), trong tt c u ha hp hnh phc. V khi phi phn u xa b nhng iu tiu cc, chng ta c n ca Ch Kit phc sinh mc ly con ngi mi cng chnh v thnh thin. Xy dng trong Hi thnh mt np sng v mt li din t c tin ph hp vi truyn thng dn tc. V nhim v th hai l xy dng trong Hi Thnh mt np sng v mt li din ra c tin ph hp hn vi truyn thng Dn tc, chng ti mun thc hin iu Cng dng Vaticam II tuyn b: Nhng g trong nghi ln vn ha ring ca dn tc, hot ng ca Hi Thnh khng nhm tiu dit, nhng l cho lnh mnh, nn cao v kin ton, hu lm vinh danh Thin Cha v mu cu hnh phc cho con ngi (TL 17,1). Mun th, mt ng chng ta phi o su Thnh Kinh v Thn hc nm vng nhng iu ct yu ca c Tin, ng khc phi o su np sng ca tng dn tc trong nc, khm ph ra nhng gi tr ring ca mi dn tc. Ri t , chng ta tn dng nhng ci hay trong kho tng vn ha m xy dng mt np sng v mt li din t c tin ph hp hn vi truyn thng ca mi dn tc ang cng chung sng trn Qu hng v trong cng ng Hi Thnhny. (TRCH TH CHUNG CA HI NG GIM MC VIT NAM 1986)

sachhiem.us