5

TN THNG C BN CA T BO V M
Mc tiu hc tp: 1.Nm vng cc nguyn nhn gy tn thng t bo 2.Nu c cc biu hin ca tn thng t bo v m

I. TC NHN GY TN THNG T BO
Tc nhn gy tn thng t bo c th l ni sinh hoc ngoi sinh. 1. Tc nhn ni sinh - Ri lon chuyn ha bm sinh: thiu men gluco-6- phosphates trong bnh Von Gierke gy nn tch t glycogen qu mc trong t bo gan thn... - Ri lon ni tit: cng tuyn v thng thn: hi chng Cushing gy nn ph, cao huyt p, mt vi xng. - D dng bm sinh: teo ng mt gy mt t bo gan. 2. Tc nhn ngoi sinh. - Cht ha hc: acid, kim... - Tc nhn vt l: phng x, nhit... - Sinh vt: vi rus, vi khun, k sinh trng ... II. NHNG BIU HIN TN THNG T BO 1. N to T bo gi l n to khi khi th tch ca t bo ln hn bnh thng nhng vn lnh mnh. Cn phn bit r n to vi ph thng, t bo ph thng cng tng th tch nhng H1a: bnh thng H1b: ph i khng cn lnh mnh. t bo n to, cc bo quan cng n to mt cch cn i. tuy nhin , bo tng thng c chiu hng n to nhiu hn nhn. nhn s giu nhim sc th hn. cc tiu vt v ribosome cng c th n to hn v tng s lng. T bo n to v tng chuyn ha , tng trao i cht vi mi trng bn ngoi. C th gp t bo n to trong nhiu trng hp sinh l hoc bnh l, thng do tc nhn c gii hoc ni tit gy nn. -Trng thi sinh l: cc lc s, do nng vn ng, luyn tp, cc c bp n to v cc t bo c n to m khng tng s lng. ph n c mang , do tc dng ca hormon thai nghn , t bo c t cung di ra hn 10 ln ( t 20mm di ra ti 208mm). -Trng thi bnh l: khi l van tim b hp, c tim lm vic qu sc, co bp nhiu, t bo c tim s n to. khi ct b mt phn gan, phn cn li phi hot ng b, t bo gan cng n to. 2. Teo t Gi l t bo teo t khi th tch ca t bo gim st v cc bo quan cng nh li. Teo t l mt hin tng phc tp hn n to, t bo n to thng l t bo lnh mnh, Hnh 2a: bnh thng Hnh 2b: teo t

6 tri li t bo teo t khng my khi lnh mnh hn. Ngoi vic gim kch thc ca t bo , cc bo quan v cc thnh phn cu to ca t bo nhiu khi cn b gim st c v lng v cht. - Nguyn nhn v c ch. Teo t t bo trc ht l do kt qu ca s gim st trao i cht ,c bit l s ng ha. thng gp : + Ngi gi nua + Ging vt b i n ko di c v s lng. + Lit dy thn kinh vn ng. + Chn p + Thiu oxy. 3.Thay hnh Thay hnh l s bin i v hnh thi v chc nng t mt t bo ny sang mt t bo khc, co hnh thi v chc nng khng ging t bo c. Hin tng ny xut hin t bo biu m nhiu hn t bo lin kt. V d: - S xut hin t bo biu m dng thng b thay th cho t bo biu m tr n nim mc ph qun v nim mc ng ti mt. - S thay th t bo biu m tr nim mc d dy bng t bo biu m rut v t bo hnh chn. 4. Khng bit ha v khng trng thnh Bit ha l mt qu trnh, trong t bo t trng thi non s dn dn chuyn thnh t bo trng thnh vi y chc nng sinh l.

Hnh 3: UTBM TB Vy bit ha r

Hnh 4:UTBMTB Vy bit ha km

V d v bit ha qua cc t bo thng b da: cc t bo cha bit ha thng trn, c t l N/NSC ln, nhn kim tnh, c ht nhn ln; bo tng t v kim tnh, cc bo quan cng t hn cc t bo bit ha ( H 4). Ngi ta thng phn chia thnh 3 mc bit ha: --T bo bit ha r ( bit ha cao) - T bo bit ha va -T bo khng bit ha hoc km bit ha 5.Thoi ha Khi b tn thng, t bo b thoi ha b gim st v v c cht lng khin n khng m bo chc nng bnh thng . Nu thoi ha nh, t bo c kh nng hi phc hon ton c v hnh thi v chc nng. Nhng nu thoi ha nh, t bo c kh nng tin ti hoi t . v d bng cc mc .

7 S thoi ha t bo c lin quan cht ch vi ri lon chuyn ha protid v n l thnh phn c bn ca s sng, thnh phn cu to nn cc bo quan, cc mng t bo, cc men ni bo. Thoi ha t bo c hoi t th hin di nhiu hnh thi tn thng khc nhau. -Hin vi quang hc cho thy nhng hnh nh: t bo sng c, thoi ha ht, thoi ha nc,thoi ha toan tnh , thoi ha hyaline, thoi ha m, thoi ha ng. cho n nay, ngha v c ch ca nhng tn thng thoi ha cn cha r rng. 6.Qu ti v xm nhp Qu ti l s hin din qu mc ca mt cht c sn trong t bo. Xm nhp l s hin din bt thng ca mt cht khng sn c trong t bo. Nhng cht qu ti v xm nhp s tch ng trong nhn hoc bo tng hoc c hai ni. Nhng cht ny c th l cht ngoi sinh hoc ni sinh. Nhng cht ngoi sinh ch tham gia v qu trnh Hnh 5 : xm nhp m trong gan xm nhp nh bi, sn phm ha cht ( xm, tr). Nhng cht ni sinh nh ng, m, sc t... c th tham gia c 2 qu trnh xm nhp v qu ti. S xut hin cht ni sinh trong t bo thng km theo nhng tn thng thoi ha t nhiu ca cc bo quan Bnh thng, t bo gan vn cha mt lng glucogen nht nh, khi xut hin nhiu glucogen thng c coi l qu ti Hnh 6: Bi amian phi Thn vn khng c glycogen, nay c ng nhiu glycogen th coi l xm nhp. Xung quanh mt hoi t , cc t bo cha nhiu glycogen c coi l nhng t bo thoi ha glycogen. Trn thc t ngi ta rt kh phn bit s khc nhau v hnh thi ca 3tn thng k trn. 7. Hoi t Hoi t t bo l mt tn thng su sc c nhn v bo tng, mt tn thng bt kh hi dn n cht t bo. 7.1.Biu hin ca hoi t t bo 7.1.1Vi nhn: -Nhn ng: nhn co rm thnh mt khi c, rt kim tnh, khng cn thy hnh nh li ca cht nhim sc.

Hnh 7: tn thng hoi t t bo gan

Hnh 8: hoi t nc ng thn

8 -Nhn v: Nhn b v ra thnh nhiu mnh, ri vi ra trong bo tng -Nhn tiu: n sau nhn v, nuclein b phn gii. protein v a.nucleicc gii phng s tan bin vo trong bo tng 7.1.2.Vi bo tng: Cc bo quan v nguyn sinh cht u b tn thng thoi ha mc nng. Cc biu hin ca hoi t t bo -Hoi t nc: y l qu trnh din bin dn dn t thoi ha nh n thoi ha nng dn ti hoi t lm cho t bo n to, ranh gii m nht, nhn v hoc tiu i. -Hoi t ng: qu trnh din bin nhanh chng, bo tng ng c v toan tnh cng vi nhn ng v nhn vi. 8. T bo cht Lc ny mi hot ng chuyn ha ca t bo u nh ch. Thng thng t bo cht vn gi nguyn hnh thi t bo trc . trong trng hp t bo cht rt nhanh c th vn gi nguyn hnh thi ca t bo lnh mnh. V d khi c nh tiu bn, c nh m.

III.NHNG BIU HIN TN THNG M

1.D sn ( metaplasia) Gi l d sn khi c s bin i v hnh thi v chc nng t mt m ny sang mt m khc. D sn xy ra do phn ng ca m trc nhng kch thch sinh l hay bnh l.

Hnh 10: d sn vy ph qun

Sinh l: H.9. D sn vy phi - S bin i t nang trng chn nang tuyn vng. - S bin i t lp t bo m ca ni mc t cung thnh lp t bo rng khi th tinh. Bnh l : -D sn Malpighi xut hin sau nhim virus: xut hin mun di tc dng ca khi thuc l .D sn lm o ln chc nng sinh l, d sn Malpighi nim mc ph qun lm cho t bo biu m ph qun khng cn lng p y bi ra ngoi.Trong lnh vc ung th , d sn l yu t thun li cho ung th ha. 2. Qu sn ( hyperplasia) Qu sn l hin tng tng sinh t bo c th gp trong sinh l ( qu sn tuyn v, ni mc t cung) hoc bnh l( qu sn vy c t cung do kch thch vim mn. 3. Lon sn ( dysplasia) Lon sn l s sinh sn ra mt m bt thng, qui d do s ri lon qu trnh pht trin ca bo thai hoc ca t bo m ang trng thnh, ang ti to. Lon sn l s qu sn v thay i phn no cht lng ca t bo v m nhng vn nm trong s iu chnh ca c th. Lon sn c th chia thnh 2 loi: Hnh11: qu sn biu m vy c t cung

9 -Lon sn n gin: + T bo qu sn va phi +S xp lp ca t bo nguyn vn +Nhn t bo u nhau +Bit ha t bo r rng -Lon sn trm trng( cn theo di): + T bo qu sn mnh + Nhn t bo khng u nhau + Nhiu t bo non, kim tnh Hnh 11 : Lon sn nng biu m vy CTC