Chu d V.

Hiu ng Dopple
Trang 1
CHU DE V. HIJU UNG DOPPLE

A. TM TAT KIEN THUC CO BAN
Su thay di tn s sng do ngun sng chuyn dng tuong di so voi my thu duoc goi
l hiu ung Dopple.
K hiu f v v ln luot l tn s sng v tc d truyn sng trong mi truong do ngun
sng pht ra.

Trung hp ngun sng dng yn, ngui quan st (my thu) chuyn dng

o Khi ngun sng dung yn, my thu chuyn dng lai gn ngun sng voi
tc d v
M
th tn s sng m my thu thu duoc l :
f f
v
v v
f
M
>
+
= ' (1)
o Khi ngun sng dung yn, my thu chuyn dng ra xa ngun sng voi tc
d v
M
th tn s sng m my thu thu duoc l :
f f
v
v v
f
M
<

= ' (2)

Trung hp ngun sng chuyn dng li gn ngui quan st (my thu)

o Khi ngun sng chuyn dng lai gn my thu voi tc d v
S
th tn s sng
m my thu thu duoc l :
f f
v v
v
f
S
>

= ' (3)
o Khi ngun sng chuyn dng ra xa my thu voi tc d v
S
th tn s sng
m my thu thu duoc l :
f f
v v
v
f
S
<
+
= ' (4)

Tng qut : Tn s sng m my thu thu duoc do ngun sng pht ra l :
f
v v
v v
f
S
M

= ' (5)
Trong d : v l tc d truyn sng
v
M
l tc d my thu
v
S
l tc d ngun sng
Tu s cua (5) : ly du (+) khi my thu lai gn ngun sng,
ly du (-) khi my thu ra xa ngun sng
Mu s cua (5) : ly du (+) khi ngun sng ra xa my thu,
ly du (-) khi ngun sng lai gn my thu

Li gn tn s tng, ra xa tn s gim
Chu d V. Hiu ng Dopple
Trang 2
B. MT S BI TAP
Bi 1. Mt xe cua canh st du o l duong cao tc bp ci pht ra m c tn s 1 000 Hz.
Tc d truyn m trong khng kh c 340 m/s. Mt nguoi li xe nghe thy ting ci c tn
s bng bao nhiu khi
a) nguoi d li xe tin lai gn xe canh st voi tc d 54 km/h.
b) nguoi d li xe tin ra xa xe canh st voi tc d 54 km/h.
Bi gii :
Theo d : f = 1 000 Hz ; v = 340 m/s ; v
M
= 54 km/h = 15 m/s.
a) Tn s ting ci m nguoi li xe nghe duoc khi li xe tin lai gn xe canh st l :
1044 1000 .
340
15 340
'
+
=
+
= f
v
v v
f
M
Hz
b) Tn s ting ci m nguoi li xe nghe duoc khi li xe tin ra xa xe canh st l :
956 1000 .
340
15 340
'

= f
v
v v
f
M
Hz
Bi 2. Mt xe cua canh st chay voi tc d 72 km/h trn mt doan duong thng. Nguoi
canh st o trn xe dng ci din pht ra m c tn s 1 000 Hz. Tc d truyn m trong
khng kh c 340 m/s. Mt nguoi dung bn l duong nghe ting ci c tn s bao nhiu khi
a) xe cua canh st chay lai gn nguoi d voi tc d 63 km/h.
b) xe cua canh st chay ra xa nguoi d voi tc d 63km/h.
Bi gii :
Theo d : f = 1 000 Hz ; v = 340 m/s ; v
S
= 63 km/h = 17,5 m/s.
a) Khi xe canh st chay lai gn, nguoi dung bn l duong nghe thy ting ci c tn s :
1054 1000 .
5 , 17 340
340
'

= f
v v
v
f
S
Hz
b) Khi xe canh st chay ra xa, nguoi dung bn l duong nghe thy ting ci c tn s :
951 1000 .
5 , 17 340
340
'
+
=
+
= f
v v
v
f
S
Hz
Bi 3. Mt xe cuu thuong h ci o tn s 1 500 Hz v vuot qua mt nguoi dang di xe
dap voi tc d 2,5 m/s. Sau khi bi xe vuot, nguoi di xe dap nghe thy m c tn s 1 427 Hz.
Ly tc d truyn m trong khng kh c 340 m/s. Tnh tc d cua xe cuu thuong.
Bi gii :
K hiu v
S
v v
M
ln luot l tc d cua xe cuu thuong v cua nguoi di xe dap ; f v ' f ln
luot l tn s cua ting ci pht ra tu xe cuu thuong v tn s cua ting ci m nguoi di xe
dap nghe duoc ; v l tc d truyn m trong khng kh.
Sau khi xe cuu thuong vuot qua nguoi di xe dap th ngun pht sng (xe cuu thuong)
dang dich chuyn ra xa my thu (nguoi di xe dap) voi tc d v
S
cn nguoi di xe dap (my
thu) dang chuyn dng lai gn ngun pht sng (xe cuu thuong) voi tc d v
M
nn ta c :
f
v v
v v
f
S
M
+
+
= '
Suy ra tc d v
S
cua xe cuu thuong l :
20 340
1427
1500
). 5 , 2 340 (
'
). ( + = + = v
f
f
v v v
M S
m/s = 72 km/h
Chu d V. Hiu ng Dopple
Trang 3
Bi 4. Mt my d tc d dt nm yn pht ra sng m c tn s 0,150 MHz v pha mt
chic xe dang tin lai gn. Tn s sng phan xa tu chic xe tro lai m my d nhn duoc l
0,174 MHz. Bit tc d cho php trn doan duong ny l 85 km/h. Hoi chic xe c vuot qu
tc d cho php khng ? Ly tc d truyn m trong khng kh c 340 m/s.
Bi gii :
K hiu v l tc d truyn sng m trong khng kh.
Chic xe vua c tc dung nhu my thu (v n nhn sng tu my d dn) vua c tc dung
nhu my pht (v n phan xa sng tro lai my d).
Khi my d l ngun pht sng c tn s f v chic xe l my thu th ngun sng dung
yn v my thu chuyn dng lai gn ngun sng voi tc d v
M
nn tn s sng ' f m chic xe
thu duoc l :
f
v
v v
f
M
+
= ' (1)
Sng phan xa tu chic xe c tn s ' f .
Khi chic xe l ngun pht sng c tn s ' f v my d l my thu th ngun sng
chuyn dng lai gn my thu voi tc d v
M
v my thu dung yn nn tn s sng ' ' f m my
d thu duoc l :
' ' ' f
v v
v
f
M

= (2)
Thay ' f o (1) vo (2) ta duoc :
f
v v
v v
f
M
M

+
= ' '
Tu (3) suy ra tc d v
M
cua chic xe l :
2 , 25 340 .
150 , 0 174 , 0
150 , 0 174 , 0
' '
' '

=
+

= v
f f
f f
v
M
m/s = 90,72 km/h
Nhu vy v
M
= 90,72 km/h > 85 km/h, nghia l xe ny d chay vuot qu tc d cho php
cua doan duong ny.
Bi 5. Mt ci ci pht ra m c tn s 528 Hz chuyn dng theo mt qu dao trn tm O
bn knh 20 cm trong mt phng ngang voi tc d gc 25 rad/s. Mt nguoi o khoang cch
kh xa v dung yn so voi O s nghe thy m cua ting ci c tn s lon nht v nho nht l
bao nhiu ? Ly tc d truyn m trong khng kh c 340 m/s.
Bi gii :
Tc d di v
M
cua ci ci trong chuyn dng trn l :
5 2 , 0 . 25 = = = r v
M
m/s
Do nguoi nghe o khoang cch kh xa di voi tm O cua qu dao ci ci nn nghe thy
m cua ting ci c tn s lon nht ung voi lc chic ci dang chuyn dng qua vi tr tin lai
gn nguoi voi tc d v
M
= 5 m/s, nghe thy m cua ting ci c tn s nho nht ung voi lc
chic ci dang chuyn dng qua vi tr tin ra xa nguoi voi tc d v
M
= 5 m/s.
Tn s lon nht v nho nht cua ting ci m nguoi ny nghe thy ln luot l :
536 528 .
340
5 340
'
max

+
=
+
= f
v
v v
f
M
Hz
520 528 .
340
5 340
'
min

= f
v
v v
f
M
Hz
Chu d V. Hiu ng Dopple
Trang 4
Bi 6. Cc con doi bay v tm mi bng cch pht ra v sau d thu nhn cc phan xa cua
sng siu m, d l nhung sng m m tai con nguoi khng th cam nhn duoc. Gia su mt
con doi hnh mng ngua bay dn gn mt con buom dm voi tc d v
d
= 9,0 m/s trong lc
con buom bay dn gn con doi voi tc d v
b
= 8,0 m/s. Tu mui cua con doi pht ra sng siu
m c tn s f, sng ny bay dn con buom v phan xa tro lai, sng phan xa tro lai c tn
s ' f . Con doi diu chinh tn s f cua sng pht di d n nhn duoc tn s 83 ' ' = f kHz cua
sng tro v, voi tn s ny con doi nghe r nht. Tnh tn s f cua sng m con doi pht di.
Ly tc d truyn sng m trong khng kh c v = 340 m/s.
Bi gii :
Con buom vua tc dung dung nhu mt my thu (v n nghe sng tu con doi dn) vua c
tc dung nhu my pht (v n phan xa sng tro lai con doi).
Khi con doi l ngun pht sng c tn s f v con buom l my thu th ngun sng dich
chuyn lai gn my thu voi tc d v
d
v my thu dich chuyn lai gn ngun sng voi tc d
v
b
nn tn s sng m con buom thu duoc l :
f
v v
v v
f
d
b

+
= '
Suy ra : ' f
v v
v v
f
b
d
+

= (1)
Sng phan xa lai tu con buom c tn s ' f .
Khi con buom l ngun pht sng c tn s ' f v con doi l my thu th ngun sng dich
chuyn lai gn my thu voi tc d v
b
v my thu dich chuyn lai gn ngun sng voi tc d
v
d
nn tn s sng m con doi thu duoc l :
' ' ' f
v v
v v
f
b
d

+
=
Suy ra : ' ' ' f
v v
v v
f
d
b
+

= (2)
Thay (2) vo (1) ta tnh duoc tn s sng f m con doi pht ra l :
75 83 .
0 , 9 340
0 , 8 340
.
0 , 8 340
0 , 9 340
' ' .
+

=
+

= f
v v
v v
v v
v v
f
d
b
b
d
kHz
Bi 7. Ban Thao thi ci o tn s f v ban Hanh nghe ting ci y. Nu ban Thao dung
yn, ban Hanh chay lai gn ban Thao voi tc d v
0
th ban Hanh nghe thy ting ci c tn
s f
1
. Cn nu ban Hanh dung yn, ban Thao vua thi ci vua chay lai gn ban Hanh cung
voi tc d v
0
th ban Hanh nghe thy ting ci c tn s f
2
. Hy so snh f, f
1
v f
2
.
Bi gii :
K hiu v l tc d truyn m trong khng kh.
Ta c : f f
v
v v
f >
+
=
0
1
v f f
v v
v
f >

=
0
2

Suy ra :
( )
2
0
2
2
0 0 0
2
1
1 .

=
+
=
v
v
v
v v
v
v v
v
v v
f
f

Do 1 0
0
< <
v
v
nn ta c 1 0
2
1
< <
f
f
hay
2 1
f f <
Vy ta c : f < f
1
< f
2
Chu d V. Hiu ng Dopple
Trang 5
C. CU HOI V BI TAP TRAC NGHIJM
Cu 1: Hiu ung Dopple gy ra hin tuong g sau dy ?
A. Thay di cuong d m khi ngun m chuyn dng so voi nguoi nghe.
B. Thay di d cao cua m khi ngun m chuyn dng so voi nguoi nghe.
C. Thay di m sc cua m khi nguoi nghe chuyn dng lai gn ngun m.
D. Thay di ca d cao v cuong d m khi ngun m chuyn dng.
Cu 2: Truong hop no sau dy th m do my thu ghi nhn duoc c tn s lon hon tn s
cua m do ngun m pht ra ?
A. Ngun m dung yn, my thu chuyn dng ra xa ngun m.
B. My thu chuyn dng lai gn ngun m dung yn.
C. My thu dung yn, ngun m chuyn dng ra xa my thu.
D. My thu v ngun m chuyn dng cng huong voi cng tc d.
Cu 3: Truong hop no sau dy th m do my thu ghi nhn duoc c tn s nho hon tn s
cua m do ngun m pht ra ?
A. Ngun m dung yn, my thu chuyn dng ra xa ngun m.
B. My thu chuyn dng lai gn ngun m dung yn.
C. My thu dung yn, ngun m chuyn dng lai gn my thu.
D. My thu v ngun m chuyn dng cng huong voi cng tc d.
Cu 4: Mt ngun m dung yn trong khng kh pht ra sng m c tn s f. K hiu v l tc
d truyn m trong khng kh. Mt my thu tin lai gn ngun m voi tc d v
M
th s ghi
nhn duoc m c tn s
A. f
v
v v
f
M
+
= ' . B. f
v
v v
f
M

= ' . C. f
v
v v
f
M
M
+
= ' . D. f
v
v v
f
M
M

= ' .
Cu 5: Mt ngun m dung yn trong khng kh pht ra sng m c tn s f. K hiu v l tc
d truyn m trong khng kh. Mt my thu tin ra xa ngun m voi tc d v
M
th s ghi
nhn duoc m c tn s
A. f
v
v v
f
M
+
= ' . B. f
v
v v
f
M

= ' . C. f
v
v v
f
M
M
+
= ' . D. f
v
v v
f
M
M

= ' .
Cu 6: Trong khng kh, mt my thu dung yn, mt ngun m pht ra sng m c tn s f
v chuyn dng lai gn my thu voi tc d v
S
. K hiu v l tc d truyn m trong khng kh.
My thu s ghi nhn duoc m c tn s
A. f
v v
v
f
S

= ' . B. f
v v
v
f
S
+
= ' . C. f
v v
v
f
S
S
+
= ' . D. f
v v
v
f
S
S
+
= ' .
Cu 7: Trong khng kh, mt my thu dung yn, mt ngun m pht ra sng m c tn s f
v chuyn dng ra xa my thu voi tc d v
S
. K hiu v l tc d truyn m trong khng kh.
My thu s ghi nhn duoc m c tn s
A. f
v v
v
f
S

= ' . B. f
v v
v
f
S
+
= ' . C. f
v v
v
f
S
S
+
= ' . D. f
v v
v
f
S
S
+
= ' .
Cu 8: Mt xe canh st dung yn bn l mt doan duong thng pht ra ting ci c tn s
1 056 Hz. Ban li xe cua mnh tin lai gn xe canh st voi tc d 54 km/h th ban nghe thy
ting ci c tn s bng bao nhiu ? Ly tc d truyn m trong khng kh l 340 m/s.
A. 1 224 Hz. B. 888 Hz. C. 1 103 Hz. D. 1 009 Hz.
Chu d V. Hiu ng Dopple
Trang 6
Cu 9: Mt xe canh st dung yn bn l mt doan duong thng pht ra ting ci c tn s
1 320 Hz. Ban li xe cua mnh tin ra xa xe canh st voi tc d 63 km/h th ban nghe thy
ting ci c tn s bng bao nhiu ? Ly tc d truyn m trong khng kh l 340 m/s.
A. 1 565 Hz. B. 1 252 Hz. C. 1 075 Hz. D. 1388 Hz.
Cu 10: Ban dang dung yn bn l mt doan duong thng. Mt xe cuu thuong h ci lin tuc
o tn s 1 500 Hz v dang chay lai gn ban voi tc d 90 km/h th ban s nghe thy ting h
ci c tn s bng bao nhiu ? Ly tc d truyn m trong khng kh l 340 m/s.
A. 1 619 Hz. B. 1 397 Hz. C. 1 186 Hz. D. 2 040 Hz.
Cu 11: Ban dang dung yn bn l mt doan duong thng. Mt xe cuu thuong h ci lin tuc
o tn s 1 500 Hz v dang chay trn doan duong d voi tc d 108 km/h. Khi xe cuu thuong
d vuot qua v dang dn xa ban th ban s nghe thy ting h ci c tn s bng bao nhiu ?
Ly tc d truyn m trong khng kh l 340 m/s.
A. 1 645 Hz. B. 1 378 Hz. C. 1 138 Hz. D. 2 198 Hz.
Cu 12: Mt ci ci pht sng m o tn s 1 000 Hz chuyn dng di ra xa mt nguoi dung
bn duong v pha mt vch d voi tc d 15 m/s. Ly tc d m trong khng kh l
340 m/s. Tn s cua m nguoi d nghe duoc khi m phan xa tro lai tu vch d l
A. 1 046 Hz. B. 958 Hz. C. 1 044 Hz. D. 956 Hz.
Cu 13: Mt xe cuu thuong chay voi tc d 90 km/h, h ci lin tuc o tn s 1 500 Hz v
vuot qua mt nguoi chay xe my voi tc d 36 km/h. Sau khi xe cuu thuong vuot qua,
nguoi di xe my nghe thy ting ci cua xe cuu thuong c tn s bng bao nhiu ? Ly tc
d truyn m trong khng kh l 340 m/s.
A. 1 438 Hz. B. 1 571 Hz. C. 1 111 Hz. D. 1 356 Hz.
Cu 14: Mt xe cng an chay voi tc d 108 km/h, h ci o tn s 1 000 Hz v dui theo
mt tn cuop dang chay xe my voi tc d 90 km/h trn mt con duong thng. Trong qu
trnh d, tn cuop s nghe thy ting ci c tn s bng bao nhiu ? Ly tc d truyn m
trong khng kh l 340 m/s.
A. 851 Hz. B. 1 016 Hz. C. 986 Hz. D. 1 177 Hz.
Cu 15: Mt xe cng an dui theo mt tn cuop dang chay xe my trn doan duong cao tc
thng. Tc d cua xe cng an bng tc d cua xe my cua tn cuop v bng 126 km/h. Do
dui theo khng kip nn xe cng an h ci lin tuc o tn s khoang 1,2 kHz. Hoi tn cuop s
nghe thy ting ci cua xe cng an voi tn s c bao nhiu ?
A. 976 Hz. B. 1 475 Hz. C. 551 Hz. D. 1 200 Hz.
Cu 16: Mt con doi bay voi tc d 9,0 m/s v tu mui cua n pht ra sng siu m c tn s f
huong thng vo con buom dm bay voi tc d 8,0 m/s theo chiu nguoc lai. Sng siu m
phan xa tu con buom truyn nguoc tro lai con doi. Con doi diu chinh d thu sng phan xa
voi tn s c 83 kHz l tn s m con doi nghe r nht. Tn s f cua sng m con doi pht ra
khoang bao nhiu ? Ly tc d truyn m trong khng kh l 340 m/s.
A. 75 kHz. B. 79 kHz. C. 81 kHz. D. 83 kHz.
Cu 17: Mt nguoi canh st dung o l duong cua mt doan duong thng pht ra mt hi ci
c tn s 800 Hz vo mt t vua vuot qua truoc mt. My thu cua nguoi canh st nhn
duoc m phan xa c tn s 650 Hz. Hoi t chay voi tc d bao nhiu ? Ly tc d truyn
m trong khng kh c 340 m/s.
A. 127 km/h. B. 35,2 km/h. C. 63,8 km/h. D. 152,4 km/h.
Chu d V. Hiu ng Dopple
Trang 7
Cu 18: Mt ban A thi ci o tn s f v mt ban B nghe ting ci y. Nu ban B dung yn,
ban A vua thi ci vua chay lai gn ban A voi tc d v
0
th ban B nghe thy ting ci c tn
s f
1
. Cn nu ban A dung yn, ban B chay lai gn ban A cung voi tc d v
0
th ban B nghe
thy ting ci c tn s f
2
. Kt lun no sau dy l dng ?
A. f
1
< f < f
2
. B. f < f
1
< f
2
. C. f < f
2
< f
1
. D. f
2
< f

< f
1
.
Cu 19: Ban dung o l mt doan duong thng vo ban dm v quan st mt chic taxi dang
chay trn doan duong d. Ban s thy nh sng dn pha cua taxi ng dn dn v mu do khi
xe dang chuyn dng
A. lai gn ban. B. nhanh dn. C. ra xa ban. D. chm dn.
Cu 20: Ban Hai thi ci o tn s f v ban Duong nghe ting ci y. Nu Hai dung yn,
Duong chay lai gn Hai voi tc d v
0
th Duong nghe thy ting ci c tn s f
1
. Cn nu
Hai vua thi ci vua chay v pha Duong v Duong cung chay v pha Hai cung voi tc d
v
0
th Duong nghe thy ting ci c tn s f
2
. Kt lun no sau dy l dng ?
A. f
1
< f < f
2
. B. f < f
1
< f
2
. C. f < f
2
< f
1
. D. f
2
< f

< f
1
.
Cu 21: Mt ci ci C lin tuc pht ra m c tn
s f theo moi huong. Cho ci dao dng diu ho
chung quanh trung dim O cua doan thng MN.
Mt nguoi dt tai dung yn tai vi tr D trn duong
thng ni M voi N (hnh v). Khi ci C qua vi tr
no th m m ci pht ra truyn dn tai nguoi th
tai nguoi nghe duoc m d voi tn s cao nht ?

A. Ci o vi tr gioi han (vi tr bin) M. B. Ci o vi tr gioi han (vi tr bin) N.
C. Ci qua vi tr O theo chiu tu O dn M. D. Ci qua vi tr O theo chiu tu O dn N.
Cu 22: Trong khng kh, mt ci ci C lin tuc pht ra m
c tn s f theo moi huong v quay du theo qu dao trn
tm O bn knh r voi tc d gc . K hiu v l tc d
truyn m trong khng kh. Mt nguoi dt tai dung yn so
voi O tai vi tr D. Cho bit D thuc mt phng qu dao trn
cua ci v D o cch O khoang d rt lon so voi r. Tn s lon
nht f
max
v tn s b nht f
min
cua ting ci m tai nguoi
ny nghe duoc ln luot l

A. f
r v
v
f

max
v f
r v
v
f
+

min
. B. f
v
r v
f
+

max
v f
v
r v
f

min
.
C. f
r v
v
f

max
v f
v
r v
f

min
. D. f
v
r v
f
+

max
v f
r v
v
f
+

min
.

M O N
C
D
O
C
D
0
v

r
d