Cc tr n nh quan tr ng trong l ch s Vi t Nam

Tc gi ebook:C n V - canvedo@gmail.com - www.heartsay.good.to Ngu n:ttvnol.com,c m n anh em trong forum!

Cu hi : Bnh chn nhng trn nh trong lch s Vit Nam t th k X n th k XIX Cc la chn: Trn Bch ng (938) Trn Bch ng (981) Trn tp kch Ung - Khm - Lim (1075-1076) Trn thy chin ng Knh (1077) Trn Nh Nguyt (1077) Trn Bnh L Nguyn (1258) Trn ng B u (1258) Trn Chng Dng - Thng Long (1285) Trn Ty Kt (1285) Trn Vn n (1288) Trn Bch ng (1288) Trn thnh a Bang (1407) Trn Tt ng - Chc ng (1426) Trn Chi Lng - Xng Giang (1427) Trn Rch Gm - Xoi Mt (1785) Trn Ngc Hi - ng a - Thng Long (1789) Trn thnh Gia nh (1859) Trn i n Ch Ha (1861) Trn tp kch n Mang C (1885) Lch s Vit Nam c hng lot trn nh ln nh, c trn thng, c trn thua. C trn ng cha ta huy ng hng chc vn qun, c trn ch vi ngn, thm ch ch vi trm qun m thay i c cc din chin trng. C trn ch vi quy m nh, nhng li mang ngha ln, c trn li huy ng quy m ln, nhng li em n tht bi ng cay. Nhn c, nh gi c lch s oai hng ca ng cha, ta mi c th chim nghim c bi hc hm nay. Ngi Mn Chu tin vo Trung Nguyn vi b Tam quc, ngi Nht Bn tin ra th gii vi b Binh php Tn T trong tay. Bi hc c, nhng c ng dng linh hot trong tnh hnh mi. Cng nhc ch chuc ly tht bi! Lch s ta ghi rnh rnh! Ti mn php a ln vi trn nh, quy m ln nh khc nhau, kt qu thng bi cng khc nhau; nhng theo ti, l nhng trn nh mang ngha quan trng trong lch s gi nc ca

ng cha. Trong phm vi ca box, gii hn v ngha v chin thut s dng, mi cc bn cng tham gia. Chc chn l danh sch cha , t liu, kin thc li cng thiu; nhng qua trao i, t phi dy hn ln. Lch s Vit Nam c hng lot trn nh ln nh, c trn thng, c trn thua. C trn ng cha ta huy ng hng chc vn qun, c trn ch vi ngn, thm ch ch vi trm qun m thay i c cc din chin trng. C trn ch vi quy m nh, nhng li mang ngha ln, c trn li huy ng quy m ln, nhng li em n tht bi ng cay. Nhn c, nh gi c lch s oai hng ca ng cha, ta mi c th chim nghim c bi hc hm nay. Ngi Mn Chu tin vo Trung Nguyn vi b Tam quc, ngi Nht Bn tin ra th gii vi b Binh php Tn T trong tay. Bi hc c, nhng c ng dng linh hot trong tnh hnh mi. Cng nhc ch chuc ly tht bi! Lch s ta ghi rnh rnh! Ti mn php a ln vi trn nh, quy m ln nh khc nhau, kt qu thng bi cng khc nhau; nhng theo ti, l nhng trn nh mang ngha quan trng trong lch s gi nc ca ng cha. Trong phm vi ca box, gii hn v ngha v chin thut s dng, mi cc bn cng tham gia. Chc chn l danh sch cha , t liu, kin thc li cng thiu; nhng qua trao i, t phi dy hn ln. Su tm c mt bi ca mt tc gi VN noc ngoi vit v trn Rch Gm - Xoi Mt, nhng c bi ny c cm gic l bi vn k truyn LS hn l m t trn nh v c mt s d kin hi l, ko trung hp vi nhng g m trc t c c. Cc bc c c ri cho kin.

Thin ti qun s Nguyn Hu trong chin thng Rch Gm Xoi Mt trn sng Tin Giang M Tho 1785
HNT Minh i LTS: Hng nm c n ngy mng 05 Thng Ging m Lch, ngi Vit trong nc cng nh ngoi nc lun tng nh ti chin thng ca c Quang Trung Hong c thng qun Thanh ti ng a, qut sch qun th ra khi b ci. Chin thng ng a l chin thng cui cng trong trn chin tranh chng xm lc gia Vit Nam v Trung Hoa cch y hn hai th k, v l nh hng ca trn ng a lm lu m nhng trn chin khc ca v vua mang trong ngi thin ti qun s. Chng ti xin ng ti bi vit ca ng Hi Nam Trn Minh i v mt chin thng khc ca Quang Trung Hong .

Cc tng ch huy thy binh Xim La khng bao gi ng rng thin ti qun s Nguyn Hu tnh ton mt cch chnh xc khoa hc thn k n tuyt vi v qui trnh ca dng thy triu s ln n nh im v ng yn dng chy mt khong thi gian trc khi rng. ng vo lc 300 chin thuyn v 20,000 thy binh ca chng lt hon ton vo khc sng mai phc gia sng Tin Giang M Tho. (1) u nm 1785, Nguyn Hu cng Trn Quang Diu, V Vn Dng, ng Vn Trn v Ty Sn N tng Bi Th Xun n ca Cn Gi nhng khng vo Gia nh nh nhng ln trc m i thng n ca sng Tin Giang vo M Tho. Ti y, mt ln na thin ti qun s Nguyn Hu li sng chi vi chin thut mai phc thn k trn sng, dit gn qun Xim bng trn thy chin Rch Gm - Xoi Mt. Trn thy chin Rch Gm - Xoi Mt qu tht phi c ghi vo qun s th gii vi ti vn dng siu ng a hnh, a vt, a th phong thy v k d ch mai phc v tiu dit ch th c qun s nhiu hn gp ba ln mt cch nhn h m khng cn dng n chin thut cc nhn hay mt k thut no khc.

Khi n, Nguyn Hu sai Trng Vn a ko ch lc v th thnh Gia nh, cn mnh th lp tc thn hnh i quan st a hnh v cho ngi thm thnh qun tnh i phng. Du khng phi l ngi a phng nhng vi thin ti qun s c bit, Nguyn Hu thy ngay th t a tiu dit ch. T a m Nguyn Hu chn cho qun Xim l mt khc trn sng M Tho di khong 6 cy s nm gia hai con rch i vo sng Rch Gm (cn gi l sng Sm Giang) v Rch Xoi Mt (cn gi l sng Hip c). B rng ca sng gn mt cy s. Khc sng ny c nc t ba dng sng M Tho, Sm Giang, Hip c vo nn khi thy triu ln th nc trn y, thy triu xung th nc vn khng cn. Gia sng c c lao Thi Sn di 5 dm v c lao H nh hn c lau sy v cy bn mc um tm, khng c du chn ngi qua li l a im l tng giu qun.

Trn thy chin Rch Gm - Xoi Mt trn sng Tin Giang M Tho v trn b chin ti Rch Da Nguyn Hu c tng ng Vn Trn ch huy thy binh v c tng V Vn Dng ch huy b binh m u hai trn ny. Khi u, on k binh ca V Vn Dng mang qun n trc i bn doanh qun Xim v qun Nguyn nh Sa c khiu chin vi lc lng 20,000 thy binh, 300 chin thuyn v 30,000 b binh. Qun Xim La rm r tin vo nc ta trong mt kh th t tin hiu chin v ho thng rt hung hng. ng vo lc qun Xim v mt phn qun ca Nguyn nh chun b xong lc lng tm qun Ty Sn tiu dit, th, bng nhin, hm y, tri va t m sng chng thy mt on k binh ca Ty Sn bt ng xut hin trc i bn doanh. Qun Xim La hung hn ang mong gp c qun Ty Sn sc. Lp tc qun Xim lin iu ng ngay mt qun s ng p o ca b binh v k binh rm r tin ra ng chin ngay. Th l mt trn chin u tin tuy ngn nhng kh d di din ra gia qun Xim La v qun Ty Sn. Qun Ty Sn c mu k d ch nn ch nh cm chng mt lc bn gi thua, rt qun tho chy. Thy qun s k binh Ty Sn t hn, qun Xim c tng s ca Nguyn nh dn ng lin h qun ui theo. Theo k hoch d ch c sp t trc v cng khng cho qun Xim nghi ng chng b dng mu vo t a, khi k binh Ty Sn chy n Vnh Long th c tng cng thm qun. Hai on qun ny nhp li lp thnh mt chin tuyn mi ch qun Xim ko n. Th l li thm mt trn chin d di na ti Vnh Long. Trong trn ny k binh Ty Sn phi chu hi sinh mt s qun kch ng tnh hiu chin ca chng theo nh k hoch nh trc. Hai bn ang sp chin th b binh Xim i sau rm r ko n chia thnh hai ng theo chin thut gng km bao vy k binh Ty Sn vo gia. Thy qun Xim La mc mu k, k binh Ty Sn va nh va rt lui v hng M Tho. Hai tng ch huy qun Xim l Lc Cn v S Uyn c tng s ca Nguyn nh i trc ch ng cho 2,000 k binh v 10,000 b binh Xim La ro rit ui theo qun Ty Sn v M Tho. Trong khi trn b qun Xim La ui theo qun Ty Sn v M Tho th di sng, i tng ng Vn Trn ch huy 100 chin thuyn Ty Sn n trc i bn doanh qun Xim Sa c khiu chin.

Hai tng ch huy thy binh Xim l Chiu Tng v Chiu Sng mang n 300 i chin thuyn v 20,000 thy binh sang Vit Nam theo li cu vin ca Nguyn nh dit qun Ty Sn. y l mt lc lng thy binh hng hu nht ng Nam vo thi . D tm ca chng l nhn dp ny i chim t ca Vit Nam. Vi mt lc lng thy qun nh th chng rt t tin s lm c qun Ty Sn mt cch d dng v vy kh th ca chng rt hung hng hiu chin. V, cng tht l bt ng, ng vo lc qun Xim La va chun b xong i hnh tc chin th qun Ty Sn xut hin ngay trc mt. i chin thuyn ca qun Xim lin tch bn tin ra nghnh chin. Qun Ty Sn ch cho n khi my chin thuyn ca qun Xim n ng vo tm sng i bc t trn thuyn lin bn ngay ra mt lot th uy. Qun Xim lin bn tr a ngay. V v thy qun Ty Sn ch c mt s chin thuyn nh, chng huy ng ton b 300 chic tin cng vy cht cc chin thuyn qun Ty Sn nhn chm ch th. Thuyn ca qun Ty Sn l loi chin thuyn nh, hp chiu ngang nhng mi thuyn c n 40 mi cho cho nn di chuyn rt nhanh trnh n i bc ca qun Xim. Cuc thy chin u tin gia qun Ty Sn v qun Xim thc s din ra trn sng Sa c. Hai bn cn cch xa cho nn ch dng i bc v tn tm la bn nhau. V mun k hoch d ch vo trn a mai phc Rch Gm Xoi Mt m khng lm cho qun Xim nghi ng nn thy binh Ty Sn nh rt d di. Vi chin thuyn ca qun Xim trng n, vi chin thuyn Ty Sn cng b trng n. n y cc chin thuyn Ty Sn pha sau t t rt lui, nhng thuyn cn li va bn va rt lui theo. Qun Xim thy thuyn ca Ty Sn rt lui, bn gia tc mi cho ui theo. Qun Xim ui theo qun Ty Sn n Vnh Long vn cha bt kp c v tc ca thuyn Ty Sn i nhanh hn. Tuy nhin vn gi mt khong cch cho qun Xim trng thy ui theo. Khi c hai on thuyn vo a phn M Tho th mn m bung xung. Tt c thuyn Ty Sn u ln n cho qun Xim trng thy. Cc chin thuyn ca qun Xim cng u ln n v ro rit ui theo. n khc sng ny th hai bn b l rng cy rch bn mc um tm v di ven sng th mn nc, da nc cng lau lch mc dy c. y chnh l mt phn a hnh trong tng th a hnh a vt m Nguyn Hu ghi nhn vn dng vo a th n binh mai phc. Hn na Ngi tnh ton trc c rt chnh xc c con nc thy triu v nhng cn gi t bin ng s thi mnh vo thng 11 m lch l thng ma ma kt thc v nc sng s dng ln cao nht trong nm, lm tng tc sc y cho cc chin thuyn nhanh hn vo thi im quyt nh ca trn thy chin sp xy ra. Cng li hi hn na, chnh cng ca sc nc v gi ca thy triu dng s y cc chin thuyn qun Xim cng tri nhanh hn vo trn a mai phc. Qu nhin, khi hai bn ui theo nhau n khc sng ny th dng thy triu bt u dng ln bo hiu bng nhng cn gi mnh. Gi ni ln thi xui theo dng thy triu dng cng cao th sc nc cng y nhanh tc ca cc chin thuyn lt trn sng Tin Giang v khi cc chin thuyn n Rch Gm th tri ti hn. Trong mn m m u, ch nghe ting mi cho khua nc v ting ch nhi, d mn n non t hai ven b lau lch dy c vng ra... t nhin, phn ln cc chin thuyn Ty Sn i trc tt ht n, v r vo con rch u tin l Rch Gm n binh... Phn thuyn i sau, vn gi nguyn n sng nghi binh d ch c tip tc i thng trn sng M Tho.

Qun Xim La khng nghi ng g c nn vn gia tc thm mi cho nhanh theo vn tc ca nc thy triu dng mong bt kp qun Ty Sn ch cn cch mt qung rt gn. n con rch th hai l rch Xoi Mt th tt c thuyn i sau lm mc tiu cho thuyn Xim La ui theo t nhin tt ht n ri r vo con rch th hai l Rch Xoi Mt kt hp vi thy qun Nguyn Hu phc kch sn ti y. Thuyn ca qun Xim La bng thy pha trc khng cn nh n no na. Tng Xim l Chiu Tng git mnh cnh gic, h nghi b lt vo trn a mai phc ca qun Ty Sn, lin bo ng chun b tc chin. Th nhng qu mun ri v cc chin thuyn ca chng ang b cng ca sc nc v sc gi c y nhanh ti. Mun gim tc lt nhanh ca thuyn cng cn phi c mt qung thi gian. Nhng ci qung thi gian quyt nh s sng cn ca chng khng cn kp na. Bi v ng lc y chng ri hn vo trn a mai phc, pho hiu tn cng ca qun Ty Sn n vang. Thy qun do Nguyn Hu ch huy t Rch Xoi Mt v t cc con rch nh ng lot tin ra chn nh bng tn tm la v sng i bc t trn thuyn. ng thi sng i bc t hai b sng, t c lao Thi Sn v c lao H n lin hi vo cc chin thuyn qun Xim i hng gia. Qun Xim b nh ph u bt ng rt d di vo cc chin thuyn i trc v b sng i bc n lin tc vo on thuyn i gia. Tt c cc chin thuyn ca chng cha kp phn cng th ng lc y nc v gi thy triu ln n nh im cao nht v ng yn dng chy. Tt c thuyn ca chng khng li khin i hnh cng thm ri lon. Tng ch huy qun Xim l Chiu Tng hong ht ra lnh bin hu qun thnh tin qun rt lui theo con nc thy triu sp chuyn rng. Qun Ty Sn ch ch n lc y, t Rch Gm ko ra chn nh, nh d di vo hu qun Xim, quyt khng cho chng m ng rt lui trong lc dng thy triu ng yn nh im. Qun Xim bn ngng thoi lui v tr li trn a trong tnh th hn lon. Qun Ty Sn dn ht tng lc tn cng vo cc chin thuyn qun Xim ang v cng ri lon, khng tin m cng khng li c. Chng bin thnh nhng ci bia khng l hng nhng lot i bc bn nh xi. ng thi lin tip hng lot tn tm la ca qun Ty Sn bn nh ma ro vo chng. Cc tng ch huy thy binh Xim La khng bao gi ng rng thin ti qun s Nguyn Hu tnh ton mt cch chnh xc khoa hc thn k n tuyt vi v qui trnh ca dng thy triu s ln n nh im v ng yn dng chy mt khong thi gian trc khi chuyn sang rng. ng vo lc 300 chin thuyn v 20,000 thy binh ca chng lt hon ton vo khc sng mai phc gia sng Tin Giang M Tho. y l nhng giy pht ca thi gian quyt nh cc k quan trng m thy binh Ty Sn ch i dn ht tng lc qun s tn cng chng. Ngc li thy binh Xim La khng cn li dng c dng chy ln xung ca thy triu tin thoi nn tt c chin thuyn ca chng u lnh nh ng yn mt ch lnh nhng lot n i bc v tn tm la ca qun Ty Sn bn trng mc tiu. Cng thi gian khn trng y, li dng dng thy triu ng yn, my ngn thy binh thin chin ca i qun ngi nhi mang tn anh hng Yt Kiu i nh Trn m thm ln su xung nc bm st mn y thuyn gic c lng c trm chin thuyn ca chng. Nc sng theo cc l c pht ln trn ngp c khoang thuyn. Hng ng thy binh Xim ri lon ngay, chng hong ht nho nhc tm cch thot thn trn khoang thuyn ang ngp nc th ng lc y, t ven sng xut hin hng ngn chic ghe nh ch cc chin s thin x Ty Sn tin n bn nh ma ro nhng mi tn gn u st nhn vo chng.

y l mt th nh thy chin rt c lit v hu hiu c lu truyn t i nh Trn chin thng qun Nguyn Mng trn sng Bch ng nm 1288. Mt trn i thy chin lch s long tri l t ca thy binh Vit Nam ang ging ln u qun Xim. My trm chin thuyn ca chng ang bin thnh mt bin la sng rc c mt vng rng ln trn sng Tin Giang M Tho, tt c u b nh chm khng cn mt chic. Thy binh Xim v mt phn qun Nguyn nh hon ton b tiu dit. Tc thi gian ca trn i thy chin v chin thng din ra nhanh nh mt cn c mng y kinh hong v v cng khc lit i vi qun Xim. Ch trong vng thi gian ca mt con nc thy triu dng ln n nh im v cng ch va bt u h xung (tc l con nc rng, ng v rng). Nu tnh thi gian y bng ng i ca cy kim ch gi thi nay th ch vn vn c 13 ting ng h. Hnh tng c th hn l t 9:00 ti hm nay n 9:00 sng hm sau. Thy binh Ty Sn di ti ch huy v tnh ton khoa hc thn k ca thin ti qun s Nguyn Hu nhn chm 300 chin thuyn v 20,000 thy binh Xim xung sng Tin Giang M Tho.

Chin thut kt thc nhanh ngoi sc d tnh ca cc tng ch huy qun Xim - n ni chng khng cn c mt tch tc thi gian no ngh n vic ko c trng u hng hu cu ly mng sng, nh phi lm vt t thn cho Dim Vng H B. (2) Dn tc ta, nh li ng 500 nm v trc, qun dn ta vi s ch huy thn thnh ca Quc Cng Tit Ch Hng o Vng Trn Quc Tun nh chim v nh chm 400 i chin thuyn v tiu dit 200,000 tn gic cp nc Nguyn Mng trn sng Bch ng. Trong khi trn thy chin ang din ra v cng khc lit trn sng Tin Giang M Tho th trn b, qun b chin v k binh Xim La vn ro rit ui theo qun Ty Sn do tng V Vn Dng ch huy n M Tho. Trn ng va rt lui va nh, va d ch v M Tho ng theo nh k hoch vch ra, nhiu phen k binh Ty Sn phi dng li chin u cm chng vi qun Xim La. Thi gian tc chin tuy ngn ngi nhng cng d di v c mi ln nh th k binh Ty Sn d qun s t hn, phi chp nhn hi sinh thm nhiu chin s anh dng ca mnh. C nh th qun Xim mi khng nghi ng b dng k a chng vo mai phc. C nh th chng mi hng mu hiu chin ui theo qun Ty Sn bn gt. Khi n trn a mai phc M Tho th mn m bung xung, t nhin k binh Ty Sn bin mt vo mn m. Qun Xim La cng va ui kp theo n khu lau lch v snh ly Rch Da. ng lc y pho hiu n vang bo hiu lnh tn cng ca qun Ty Sn. i b binh ch lc ca qun Ty Sn do tng Trn Quang Diu v n tng Bi Th Xun ch huy phc kch sn bt thn xung qun ra nh cn chin ht sc dng mnh. Nh quen vi a hnh a vt v a th rt him tr Rch Da, nh tch t c tinh thn chin u anh hng v sc dng cm quyt t ch ch, tim lc chin u ca qun Ty Sn ht sc dng mnh c lit. i qun ch lc do i tng Trn Quang Diu ch huy dn ht tng lc nh nh sm st tri ging ngay vo tin qun k binh Xim i u. i qun ch lc th hai do n tng Bi Th Xun ch huy cng vi cc n kin tng cm t Ty Sn tn cng nh v bo vo i qun b binh Xim va n. on k binh ca i tng V Vn Dng i vng v pha sau nh thc vo hu qun Xim bng tn tm c ht sc c lit. Qun Ty Sn ba mt gip cng ng lc quyt lit nh vo qun Xim mt trn v bo long tri l t. Xng ng v oai hng vi h danh l i n tng Ty Sn, Bi Th Xun, chin u ht sc dng cm. B, t xng hu t tung honh dc ngang nhng ng kim Ty Sn b truyn v cng hung him dng mnh c lit. Ch trong vng vi pht giao chin vi k th chnh din,

b chm bay u tng ch huy qun Xim l Lc Cn. Ph tng qun Xim l Sa Uyn c cp bo hn phi phch tn dao ng tinh thn chin u ngay. Qun Xim thy ch tng b chm bay u xung tinh thn khng khip, chng h nhau tho chy. Qun Ty Sn cng ln tinh thn chin u dng mnh hn. Gia m ti tri nh a ngc v b lm vo a th m mt thin la a vng t b th ch nh th, qun Xim La hong lon khng bit ng u m tho chy. Chng lp b ao thng v tn tm c, lp b snh ly trn ngp cht khng cn mt mng. Ph tng Sa Uyn phi nh on ty tng cn v ly ht sc bnh sinh m mt con ng mu sinh t trong gang tc phng ln nga bin vo mn m v nc. Trn chin tiu dit b binh Xim Rch Da lm ta nh li mt trn chin tng t din ra ti i Ni Bng Lng Sn vo nm 1288. y l mt trng hp ti din hi hu ca lch s chng qun ngoi xm nc ta ng 500 nm trc. Trong khi trn thy chin trn sng Bch ng, do Hng o Vng Trn Quc Tun ch huy ang din ra v cng khc lit tiu dit ton b lc lng i thy binh Nguyn Mng th, Thot Hoan tng ch huy Nguyn Mng mang c 100,000 tn qun rt lui v nc qua ng bin gii pha Bc ca tnh Lng Sn. n i Ni Bng th b b binh do ng Ho i Tng Phm Ng Lo ch huy phc kch sn, nh cho mt trn cui cng sm st tri ging tiu dit hu nh ton b qun s ca m tn qun rt lui ny. Thot Hoan cng phi nh on cn v ty tng m mt con ng mu sinh t trong gang tc sut cht mi phng nga chy thot c v Tu. Cn Nguyn nh, ht trn ni ny n ni khc. Sau cng s khng thot khi tay i phng lng bt, Ngi cng vi mt s tng s chy qua Xim xin t nn. Th l ton phng Nam c dp yn. 500 nm trc: 1257 - 1288, gic Nguyn Mng sau khi tung honh t sang u v chim gn 2 phn 3 qu a cu mi m ng xm lng nc ta bng tt c sc mnh v lc ca on qun bch chin bch thng. Nhng chng khng c qun ni tuyn mch li ch ng v tip t lng thc cho chng. Cn vo thi nh Nguyn Ty Sn, qun Xim xm lng nc ta l do Nguyn Hu Thy, tng ca Nguyn nh sau khi thua trn Tht K, mang 150 ty tng sang Xim cu cu. Khi qun Xim tin vo t Vit th c c Chu Vn Tip mang qun i trc dn ng cho 20,000 thy qun Xim vi 300 chin thuyn do hai tng Xim l Chiu Tng v Chiu Sng ch huy nhp Kin Giang, xuyn qua Rch Gi n Cn Th ri vo Ba Tht t i bn doanh ti Sa c. ng thi 30,000 b binh Xim do Lc Cn v Sa Uyn ch huy xuyn qua Chn Lp, ri i dc theo sng Hu Giang vo phi hp vi thy qun ca Chiu Tng, Chiu Sng. Rc qun ngoi xm vo th phi ch ng v tip t lng thc nui qun cho chng l iu kin ng nhin. Trc tnh th c qun ca Nguyn nh lm ni tuyn nh vy, Nguyn Hu khng th p dng chin thut cc ngm trn sng v cng khng th p dng chin thut vn khng nh trng v dn qun du kch chin tiu hao lc lng ch nh thi nh Trn c. Ngi vn dng ht sc thn k chin thut tc di tc ng, tc chin tc thng, vn dng a hnh a vt a th v c hin tng thy triu thin nhin v cng li hi ngn nm mt thu trong k hoch d ch vo trn a mai phc tiu dit chng. Mt ch th ng gp ba ln li ang lc sung sc nn chng rt hung hng hiu chin kiu ngo v ho thng. Hung hng hiu chin kiu ngo v ho thng chnh l nhc im ca qun Xim. Nguyn Hu nm r thm c nhc im tm l chin tranh ny ca qun Xim nn ngi tn dng trit chin thut mai phc. D ch vo trn a b tr sn v nh cho chng bng n tng lc v bo sm st, kt thc vnh vin c mng xm lng ginh t ca qun Xim, ghi thm vo trang s chng chin tranh ngoi xm th trong gic ngoi ca dn tc Vit Nam mt trang s v vang oai hng bt dit. V, thin ti qun s xut chng ca Nguyn Hu li cng ghi m nt vng son sng chi oai hng hn na khi Ngi ba ln cm qun ra Thng Long bnh nh Bc H ch trong vng mt nm sau chin thng Rch Gm Xoi

Mt. c bit hn c l chin thng n Ngc Hi mng 5 Tt Xun K Du, mt chin thng ly lng nht trong lch s chng chin tranh ngoi xm th trong gic ngoi ca dn tc Vit Nam v lch s qun s chng chin tranh ngoi xm trn th gii.

(1) Bi ny l mt trch on t bn phn cnh k thut thc hin ca tc gi dng ghi m, din c, lng nhc bi cnh (mood music) v m thanh hot cnh (sound effects) nm trong ton b tc phm truyn c i Vit Hng S c Thi T V Hong Quang Trung Nguyn Hu, i anh hng bch chin bch thng. B audio CD ny s pht hnh vo thng 8 nm 2005 nhn k nim ngy qui thin ca Ngi l ngy 29 thng 7 m lch. (2) Theo qui lut thin nhin, thi gian ca dng thy triu dng ln (con nc rong), v h xung (con nc rng) l 24 ting ng h, khng gian ban ngy hay ban m u khng nh hng g n qui lut ca dng thy triu. Dng nc thy triu ch chu nh hng ca vng quay tri t. Nh th l c 12 ting ng h cho con nc rong (ln) v 12 ting cho con nc rng (xung). Khong thi gian gia ca hai con nc rong v rng ny l nh im ca con nc ng (ngng dng chy). Nhng trc khi dng nc thy triu ln gn n nh im ng khong hai ting ng h th sc nc chy chm li, cng ln gn nh im ng th sc nc chy cng chm li hn na cho n khi ngng hn dng chy trong khong mt thi gian na canh (30 pht). Khi dng thy triu bt u h xung (rng) th dng chy cng rt chm khong 2 canh (2 ting ng h). Qua canh th ba n mi (rng) h nhanh dn, nhanh hn v tht nhanh cho n khi sng cn ht nc l thi gian t thng 2 n thng 7 m lch (6 thng). Nhng t thng 8 n thng Ging m lch nm sau (6 thng) th thng l nc sng rng cng khng cn hn. Ln nh sng Tin Giang khi rng, nc cng cn gi c phn na sng l v cc con sng va tri qua mt ma ma. Vo thng 2 m lch 1784, Nguyn Hu cng cc tng s Ty Sn i kho st thc a trn sng Tin Giang M Tho tm mt khc sng lp trn mai phc qun Xim. V thng ny kh hu thi tit kh ro, tr lng nc sng khng nhiu cho nn a hnh a vt hin ra rt r cho thy a th Nguyn Hu chn t chc lp hu cn d tr lng thc kh ti cho binh s mai phc. Nhng c bit nht l Ngi rt quan tm lu v li trnh by ca v thn bo nhn s thn Ty Sn a phng vng sng Tin Giang M Tho v con nc thy triu v gi t bin ng thi vo ng lc. Ngi hi rt cn k chi tit v con nc rong v rng vo thi gian ma ma chm dt m thi im tt nht l vo thng 11 m lch. y cng l thi im nc sng Tin Giang s dng ln cao hn tt c tt c cc thng trong nm. Khi thy triu dng cao ln nh im ngng dng chy (trc khi rng) th khong thi gian con nc chy rt chm ny l bn canh (4 ting). y l thi gian v cng qu bu quyt nh cho s phn ca thy binh Xim. Sau khi iu nghin ghi nhn a hnh a vt v a th giu qun mai phc cng nh nm chc c cc yu t thi gian khng gian v phong thy trn sng Tin Giang M Tho, Nguyn Hu v cc tng Ty Sn i n quyt nh lp trn mai phc qun Xim ti Rch Gm Xoi Mt v cuc tn cng vo qun th c n nh vo thng 11 m lch. L do cc k quan trng trong chin thut mai phc ny l trong vng thi gian bn canh (4 ting) ca con nc thy triu cao nht trong nm s ng yn hoc chy rt chm trn nh im. Cc chin thuyn qun Xim lc y s khng th no li dng c sc nc ca dng thy triu di chuyn nhanh nh mun. Thuyn ca chng di chuyn rt chm hoc s c ni lnh bnh trn sng (mt i chin thuyn d to ln bao nhiu nhng i vi sng Tin Giang th ch nh mt chic l). Nh th nhng vin n i bc bng kim loi bn t cc sng thn cng c ca nm 1785 t trn b hay trn thuyn mi c tc dng hiu qu cao. Nu thuyn ca ch vn c di chuyn nhanh trn dng thy triu th n i bc bn theo ng cu vng s kh trng mc tiu. ng thi nu thuyn ch vn li dng c sc nc thy triu y nhanh th i qun ngi nhi cng kh bm st theo m c lng mn y thuyn ch hiu qu c.

Tm li, khong thi gian quyt nh 4 ting ng h ca dng thy triu ln n nh im NG (ngng chy) m thin ti qun s Nguyn Hu tnh ton trc c mt cch chnh xc khoa hc khi Ngi v on tng s Ty Sn i kho st thc t a hnh a vt v tm c mt khc sng chiu di 6 cy s, chiu ngang 1 cy s gia hai con Rch Gm (sng Sm Giang) v Rch Xoi Mt (sng Hip c) b tr th trn mai phc l yu t v cng quan trng gp phn chin thng thy binh Xim La. Cn sng i bc (sng thn cng) ca qun Ty Sn l loi sng c sn xut vo u th k 16 khi bn phi chm mi la vo ngi vin n (nh ta chm la vo ci ngi pho) t ngoi hng sng vo, ngi bt la chy to sc mnh t thuc sng mi tng vin n trn c bng kim loi gang v ch ra khi nng v nng sng ch c tc dng gip cho vin n bay ra khi nng i theo mt ng thng. Tm i xa ca vin n ti a cng ch trong khong 200 mt, nu trng c mc tiu th vin n ch v ra chc mng gy thit hi cho thuyn gic rt hn ch. Loi n i bc ca chin hm hi qun M by gi c nhiu loi kch c khc nhau, bn vo cc mc tiu khc nhau. c bit c loi n chiu di 3 mt, ng knh vin n n 4 tc (400 ly) chng khc no nh mt qu bom mt tn bay n mc tiu li do radar v tinh hng dn nh v chnh xc. Sc tn ph khng khip ca n ngoi sc tng tng. Chin thuyn ca qun Xim ch cn lnh 1/20 sc cng ph ca n cng bin thnh ng g vn. Cn n i bc ca Ty Sn mi khi bn xong mt vin phi dng gi qun vo u gy thng nng sng cho sch bi khi mi tra mt vin khc vo bn tip. Tc dng tn ph ca n nu trng mc tiu ch hiu qu chng 30%. Phn ln cng dng ca n l ting n vang ln (thi y) ch c tc dng th uy h da n cn no lm qun gic hong s ri lon mt tinh thn cnh gic cho i qun ngi nhi ln su bm st theo mn y thuyn gic c lng thuyn ca chng. Hiu qu th hai c tm st hi khng khip i vi qun Xim chnh l 3 loi tn. Tn tm la bn chy thuyn, tn tm c bn tm gn lc cn chin v tn gn thm u st nhn bn tm xa st hi chng. iu quan trng m hu sinh chng ta nn hnh din t ho v chin thng y l thc lc qun s Ty Sn ch c trn 10,000 chin s, li phi chia ra lm hai o qun cho hai mt trn. Trn Rch Gm Xoi Mt v trn Rch Da, trong khi qun s ca gic c thy ln b l 50,000 cng thm mt phn qun ca Nguyn nh na. Mc d t qun s hn nhng chin s Ty Sn c hun luyn v ngh tc chin tinh thng cng thm tinh thn yu nc dng mnh kin cng quyt t quyt sinh li thng tho a hnh a vt a th chin u hn qun gic. Khi chng lt vo trn a do mnh b tr mai phc th dn ht sc mnh tng lc tc chin bng c nh p u rn (tin qun gic), m khc gia (trung qun gic) v cht t khc ui (hu qun gic).

Anaheim ngy 23 thng 1 nm 2005 em th t ho vi tt c nhng trn nh nn em ngh trn no cng l nh cao , ko th ni c trn no hay hn trn no , v mi trn nh bao gi cng c ngh ring v c quy m v tm quan trng , bnn thn em th em thch trn Ngc Hi ng a v c my trc vn thng Kha TQ ch cht . hehe Theo ti, trn Bnh L Nguyn khng nn a vo hng "top", tuy rng cng l trn nh hay, v ta thnh cng trong vic lui qun, bo ton lc lng. Vic lui qun khng phi t tng ch ng ban u, m ch l mu k thng minh t xut ca L Tn (L Ph Trn) bc ng cng, trong khi bn thn vua Trn vn cn hung hng, mun nh na. (m nh l chc cht)

Xt cho cng trn , qun Nguyn mnh hn v th thng. Ta yu hn, phi rt lui bt buc, tng i th ng, c ci l c trt t. Ring v giai on chng Php thi Nguyn, em thy c th b sung thm vi trn ny : - Trn Cu Giy ln th nht 1873. - Trn Cu Giy ln th hai 1882. - Trn Sn Ty 1883. Qun mt, c bi ca bc Bundeswehr cng hi l. V theo em c bit, s sch khng ghi nhn trn chin ln no trn b gia qun Ty Sn vi Xim, m ch phng on rng cnh qun b b qun Ty Sn chn nh vng ni bin gii, khng tin c vo lnh th VN. Bi vit v trn Rch Gm Xai Mt sc mi ca m s gia bn giy, khng cht kin thc k thut chin tranh v quen vit lo kim chc. Lai ny ti qu quen v qu chn ri. Thc t chc chn l n gin hn (v cng phc tp hn) bi vit trn nhiu. Em vote cho Ngc Hi ng a. Vua Quang Trung khn cp ra Bc (va i va nu n), n Thanh Ho, Ngi truyn hch, m qun c vi nghn ngi (ba ngi ly mt, pht chc c vi nghn ngi), Ngi t lnh i ny lm trung qun. Lc , qun Thanh c 20 vn qun chnh quy v 9 vn dn binh. Nhng chnh binh Trung Qun ca Ngi ch l k binh. Ngi tin thng ng Bc Nam hng Ngc Hi, n u thng y (tuy l nghi binh, nhng qu khip, vi vi ngn tn binh, bao vy v nh v hng vn ch phng th). i qun mnh nht vi lc lng voi trn mnh nht li do c Long ch huy, vng hng ty, vo i ng, Khng nh, ng a l n him lm v qun Thanh, bc t v bc chy hai t lnh. May cho qun Thanh, c Tuyt i chm, nu n c Bc Giang, Bc Ninh trc th qun Thanh khng cn mt mng. V quyt nh sng sut nht, c l b xung trn nh Bun M Thut, khi u ma xun chin thng 1975. Ngi VN c nhng trn nh ht sc v i vi qun Mng C nh Hm T Quan, Chng Dng, Ty Kt, Vn Kip, ng B u. Nhng trn ny coi b cn ln hn nhng trn Liegnitz, Mohi m Mng C tng nh u Chu nhng ch tic ngi VN khng c khi nim v lch s qun s nh ngi u Chu hay ti tu nn khi vit v cc trn nh ln ny s gia ch tm tc ngn gn ngho nn trong vng mt hai hng, bn trn nh cng khng c. Nu tha l ti liu b gic tu t th ti sao nhng trn nh sau th k th 15 gia qun Mc, Trnh, Nguyn, hoc l Chim Thnh cng tm tc vn vn trong vng mt hai hng l cng Ngay c nhng trn nh chng TQ 79-85 v chng qun CPC hin nay cng khng ph bin, tht ng tic, v nhiu nguyn nhn, nh ta li khng ph bin lch s quin s vinh quang, con chu ch c c nhng h ho tng nim tn vinh, thay v chi tit ho hng. V nghuyn nhn g th iu cng l bt cng. Nh "binh th yu lc", c hai quyn, Ni v Ngoi. Quyn ngoi l nhng g ph bin, nay cn li v c vit thm. Cn quyn ni, do gi b mt qu m nay tht truyn. n c TTVNOL cng sp tht truyn ri, chn qu i thi. Nu i n 1975 th c l ta i qu xa! Nu ch quan tm n chuyn "Kha" cht th ta qu cm tnh! Truyng trng hp ny, ta nn quan tm n ngha v chin thut th ph hp vi ni dung ca Box. Tm im qua nh! Trn thy chin ng Knh vi tng quan lc lng qun Tng l 4-6vn, qun i Vit l 1 vn. Trn ny ta phc kch, nh thit hi nng qun Tng, lm qu sn ng vn lng v k hoch dng thuyn chuyn qun qua sng Nh Nguyt. Chnh trn ny buc Quch Qy

nm giam chn phng tuyn Nh Nguyt, tin cng d m lui cng t. Trn a Bang phn nh chin thut phng th tiu cc ca nh H. Cha k, hnh thi b tr binh lc v xy dng c im phng th d. Thnh kin c, nhng li nm trn bi rng, to iu kin qun Minh c iu kin tp trung binh lc, pht huy tc dng ca cc chin c cng thnh. Trn ny, qun ch lc nh H b tht bi qu nng! Trn Rch Gm - Xoi Mt, vi tng quan qun Xim-Nguyn l 5 vn, qun Ty Sn l 3 vn. B qua chin thut phc kch, th ngh thut nghi binh v iu binh ca Nguyn Hu cng thn su. Nn nh, pha Ty l 3 vn qun Xim-Chn Lp, pha Nam gn 3 vn qun Xim-Nguyn, pha Bc l 2 vn qun Trnh, nu khng c ngh thut nghi binh, v quyt tm tiu dit thn tc, t s khng c trn Ngc Hi - ng a. Trn thnh Gia nh v i n Ch Ha cng l mt chin thut phng ng tiu cc. Vi u th tuyt i v qun s v ch chin u, nhng qun Nguyn vn tht bi. T , to bn p cho qun Php nut ht nc ta. Trn Mang C nh du s quan trng ca thng tin lin lc, ng thi nh du nc i Nam hon ton mt ch quyn. Mong cc bc gp thm! Ti c ci ny thc mc, khng bit gi vo u, vo y hi cc bc. Ti sao trc y qun ta c u th tuyt i v qun s, a li, (nhn ho) m vn thua qun Php ti bi. Nh trn H Ni, qun Php ch c thuyn, i bc v 200 lnh m vn chim ngon thnh? Cho d l qun ta ton cung n gio mc i chng na th cng lm g n mc thm hi nh vy, trong khi r rng, ho lc ca ta cng kh ng k ch? Ti ngh v v kh ca qun Php hon ton l loi hin i mi ra l cn "sng ng" ca VN l loi m ngi u Chu vt vo vin bo tng t lu. C nhn cuc chin Iraq mi y th cng thy ri, hai bn u dng sng c m M th ti u thng mt cch ht sc d dng cng v v kh ca h qu ti tn so vi Iraq Trong cun Vit S Tn Bin c vit vo thi T c c 50 ngi lnh th 5 ngi c sng v mi nm mt ngi lnh y ch c tp bn 5 pht v nu ai bn qu s b pht tin n b. Qun i nh vy th cho d c 1000 cng khng th chng ni 1 ngi ca Php Tr li ch trang ny, ti thy trn ng B u rt l ho hng v trn ny qun VN nh bi khong 20,000 k binh Mng C chnh cng ch khng phi l ci m tn binh bi tng Nam Tng. Trn ny c th ni l tng ng vi trn Leignitz Trn ng B u qu l trn oai hng! Vi binh lc cha bng 1/2, i tng l k binh Mng C, Trn Khnh D chn ng thi im v khot su im yu m lm nn thng li rc r. Trn Tt ng - Chc ng cng l mt trn nh kinh in khi binh lc t hn hn. Cng phi ni t ai chu l mnh thua lm . Cc trn a Bang, Gia nh, Ch Ha, Mang C th kh nut tht, phi a cc trn Cu Giy v Sn Ty ra Theo ti nu m ni v phng ng, mai phc th xp trn Tt ng - Ninh Kiu ln hng u, nh trong quyn khi ngha Lam Sn th qun ta ch c 1 vn, trong khi ch n 9 vn, dit v bt 5,6 vn. Trn vn ng tin cng th nn ni n Ngc Hi - ng a, 10 vn qun ta nh tan khong 30 vn gh. Ngoi ra nh sch Vit S Thng Gim Cng Mc xp trn tn cng Ung Chu ca Thi y L Thng Kit l nht v cng trong lch s.

Trn Sn Ty, nh du s tht bi ca qun triu nh, trung tm khng chin ca Bc K tht th. Khng xng ng c a vo sao. Cn trn Cu Giy khng xt cng c v ch yu do qun c en nh. Nu ni v nh phng ng th em chn trn Nh Nguyt. c bit l nhng trn phn kch ca L Thng Kit. Khi em qun ra Bc H dit gh ,nghe ni vua Quang Trung i n u thng ngh qun ch vng , ng khng mng qunh . Nu dn lng m pht hin ra th ng trit h c lng , khng bit l ng hay sai ? Vin lch s qun s Vit Nam lit k 20 trn nh ni bt nh sau (theo th t thi gian, cha phi xp hng) : 1- Trn Bch ng (938) 2- Trn Bch ng (28-4-981) 3- Trn Ung Khm Lim (10-1075 n 3-1076) 4- Trn thy chin ng Knh (1077) 5- Trn Nh Nguyt (18-1 n 28-2-1077) 6- Trn Bnh L Nguyn (17-1-1258) 7- Trn ng B u 8- Trn Chng Dng Thng Long (5-6-1285) 9- Trn Ty Kt (24-6-1285) 10- Trn Nh Nguyt Vn Kip Vnh Bnh (6-7/1285) 11- Trn Vn n (1-1288) 12- Trn Bch ng (1288) 13- Trn thnh a Bang (1-1407) 14- Trn Tt ng Chc ng (7-11-1426) 15- Trn h thnh Xng Giang (28-9-1427) 16- Trn Chi Lng (10-10-1427) 17- Trn Xng Giang (10-10-1427) 18- Trn Rch Gm Xoi Mt (19-1-1785) 19- Trn Ngc Hi m Mc (31-1-1789) 20- Trn ng a Thng Long (31-1-1789) Khng bit c cn phn tch tng trn khng Canh qun chnh i qua i ng, Khng nh, T Oai,. y c lng qu Ng Gia Vn Phi vit "Hong L Nht Thng ", Ca ngi chin dch ny bng nhng cu t ho hng nht. khu vc ny cng din ra nhng trn nh khng khip nht cnh qun "k binh" ny bt ng thn tc tin vo Thng Long t hng khng ng. Nhng trn ny l i ng, m Mc, Khng Trung, ng a. ng a (hin em cha bit u), voi cng dn ly rm t thnh rng la bao vy n, Sm Nghi ng ht ng chy t t. Vi gi sau khi qua ng a, vo ca Ch Da, Tn S Ng khng kp ng yn chy qua sng, binh lnh mt ch tan v chy theo, gy cu phao, xc cht tc sng Hng. i ng, m Mc, Khng Trung, ng a xc cht qun Thanh c chn thnh 12 g, nay mt du vt. G ng a hin nay l vo u th k, o mng ng a-Ngc Hi, cc xc cht nht c cht vo, ri ngi Hoa ph T Hin lp miu th v gp tin xy cng (miu Sm Cng, nay l ng Sm Cng). Nu qun Ty Sn i nh bc ni, th Ng Gia Vn Phi cht c, ly u ra m vit vn hay nh vy. , trong chin dch ny c k n trn H Hi-Ngc Hi khng nh, Trung Qun (ton tn binh) do Vua Quan Trung ch thn cm, bao vy n ri gi hng, c n my vn ngi ra hng mt lc. Ri ly vn tn cng n tip theo, cng my vn qun v n trong mt bui. Tuy hng ny (chnh binh nhng thc l nghi binh) qun yu hn v chin thng khng d di nh

hng Ty do c Long cm qun (k binh nhng thc li l chnh binh), nhng hiu qu cng cc cao. th, cc chin thng t Gin Khu (nay l cu Gin) u din ra cc hiu qu, Thng Long ch hai gi phi nga khng bit t g, to iu kin cho c Long a n st th, hai tng t lnh kha khng kp bit g th mt cht, mt tho chy. , trn kia cc bc c ni n trn a Bang. Chin tranh ny l cuc chin ln nht kha nh ta, li ang lc "nhn nh H chnh s phin h". 80 vn qun, chia lm hai hng (nh thng, qung Ty i ng Lao Cai v Qung ng i ng Lng Sn). Cc bc c th ni r hn v chin tranh ny khng. Theo s tu vit th trc th k th 20, nc tu nh VN vi binh lc ln nht l vo thi nh Minh vi qun s 215,000. Em cng c tham gia bnh chn trong sch y bc ! Nhng phn bnh... lan th ko chi! Em ko c ni khi g u! V trong v bnh chn ny, cc sp ko a ra trn no i Nguyn c! Theo em th trn i n Ch Ha l cay nht! Nu nh mt thi gian di lin qun Php-Ty Ban Nha chim ng Gia nh ch c 300 qun, ch ring Tn Tht Hip c 6.000 m ko nh. Lc Nguyn Tri Phng vo, c tng qun s l 45.000, trong khi Php ch c 5.000. Vy m ng chn phng ng tiu cc! i n xy c nm tri, vy m ch gi c hn 1 ngy! Sau trn ny, Php xy dng c bn p chim Vit Nam. Cn sau trn Mang C, tan b i Nam chnh thc mt ch quyn vo tay Php! C nn xp cuc bc pht gh ca Nng Tr Cao ngi Lng Sn vo lm mt trong nhng chin cng ca t nc ko nh ? ng ta l mt ngi dn tc v c triu L ( hay Trn ) cho php dn Lng Sn c lp n th, v by gi ngi dn vn cn th ng ta. Cuc tn cng Lng Qung ca Nng Tr Cao xt ra cn ln hn c ca Thi y L Thng Kit. c trong quyn Tm hiu thin ti qun s ca Nguyn Hu, th thi Ty Sn c hm i rt hng hu. Theo m t ca nhng ngi Php trong qun Nguyn nh th thy qun Ty Sn c nhiu loi tu chin, loi ln ch 500 qun v 60 pho hoc 400 qun v 50 pho, loi c va ch 200 qun v 16 pho, loi nh c 1 pho hoc khng c, ch t 50-100 qun. Ring trn Th Ni nm 1801, thy qun Ty Sn c khong 15 thuyn loi ln, khong 40-50 loi va, loi nh n hng trm chic, v 1.600 thuyn vn ti. Trong khi a phn thuyn Nguyn nh ch ch c 200 qun v vi khu pho. Trong chin dch nh qun Trnh, Nguyn Hu cng dng mt hm i 1.000 thuyn chin v thuyn vn ti. Ngoi ra pho di thi Ty Sn cng chim s lng ln v rt quan trng, gm c t ch ln pho do Php, B o Nha ch to. lu Trn Ninh nm 1802, qun Ty Sn khi rt lui b li ti 700 khu pho. Trn RG-XM, thy qun Ty Sn tuy t hn nhng theo tc gi th c ho lc pho trn thuyn chin vt tri thy qun Xim. Trn RG-XM, ng nh bc danngoc ni, din ra rt n gin. Hm i Xim tin nh M Tho b cc i khiu chin Ty Sn dn dt vo khu vc phc kch. Khi ton b hm i Xim lt vo khc sng di 7km th thu qun Ty Sn t rch Gm v rch Xoi Mt tin ra kho cht, phi hp vi cc thuyn chin n sau c lao Thi Sn tin ra nh tng lc vo thu qun Xim. Trong khi , pho binh v b binh Ty Sn b tr b mt 2 bn b v trn c lao Thi Sn nh vo sn ch. Nh vy trn nh n thun l cuc pho gia thy qun Xim v thu qun+lc qun Ty Sn. Pho l v kh chnh v quyt nh, mc d c th qun Ty Sn cng x dng thm tn n, ho h... nhng ch l ph. Cn "i qun ngi nhi" hay "cc k binh cm t" cng nh trn nh ca n tng Bi Th Xun ch l thu dt

Vng, nhn ch ny xin c i su phn tch tng trn nh, ch yu l v tng quan lc lng, ngh thut chin dch da theo phn tch ca Vin Lch s qun s Vit Nam. Cn din bin trn nh ch ni s lc hoc b qua v hu nh y ai cng bit. ----

TRN BCH NG (938)

Trong cuc khng chin chng qun Nam Hn ln th 2 (938), trn Bch ng do Ng Quyn trc tip ch huy l trn quyt chin chin lc, l cuc sc gia dn tc ta v gic Nam Hn. Trn nh ny c nhng nt rt c o v c ngha ln trn nhiu lnh vc. Cuc chin tranh xm lc quy m ln v mang y tham vng ny ca Nam Hn c che y di chiu bi cu gip Kiu Cng Tin. Qun i Nam Hn dy dn trong chin tranh vng Hoa Nam v trong cuc n p cc phong tro chng i ca cc Man tri vng Qung ng v Qung Ty. Vua Nam Hn s dng 1 lc lng binh thuyn ln, giao cho con l Vn Vng Hong Thao lm Tnh hi qun tit s thng lng o qun vin chinh v t mnh lm tng dn 1 o qun qun ng trn Hi Mn, st bin gii, lm k thanh vin, kp thi ym tr cho Hong Thao. Nh vy, Hong Thao va c s tip ng ca Lu Cung pha sau, va c lc lng ni ng ca bn phn bi Kiu Cng Tin trong nc. c tin qun Nam Hn chun b ko sang xm lc, vic lm cn kp trc ht ca Ng Quyn l t chc o qun t chu i tin ra Bc tr ti tn Vit gian phn bi. Th lc phn bi nhanh chng b dp tan. Thnh cng ny va lm tht bi ngay t u m mu dng ni ng ca ch, va to ra th ch ng cho cuc khng chin. By gi Hong Thao c lnh ch huy o thy qun tin vo sng Bch ng. Trc tnh hnh , ti thnh i La, Ng Quyn hp cc tng, bn rng : Hong Thao l 1 a tr di, em qun t xa n, qun lnh cn mi mt, li nghe Cng Tin cht, khng c ngi lm ni ng, mt va trc ri. Qun ta c sc mnh ch vi qun mi mt, tt ph c. Song h c li th thuyn. Nu ta sai em cc ln ng ngm ca bin trc, vt nhn u m bt st, thuyn ca h nhn khi nc ln tin vo bn trong hng cc, by gi ta s d b ch ng. Khng cho chic no ra thot (i Vit SKTT) Nhn nh ca Ng Quyn chng t ng l 1 vin tng bit ch bit ta. Hong Thao rt hung hng nhng cn hn ch. Qun ch t xa n cn mt mi li mt ni ng, tinh thn yu km; trong khi kh th qun ta ang mnh, li lm ch tnh hnh. l iu kin dn n s tt thng ca qun ta, s bi vong khng th trnh khi ca ch. Tuy vy Ng Quyn cng ch ra c li th ca ch l vic chng c thuyn chin mnh. Nu ta ch quan khng phng b chu o th kt cc thng bi ca cuc khng chin cha th lng trc. V lc lng ca cc bn, s c khng ni r c th. Qua li bnh ca s gia L Vn Hu Tin Ng Vng c th ly qun mi hp ca t Vit m nh tan c trm vn qun Hong Thao, th chng ta c th bit c tng quan lc lng gia ta v ch l rt chnh lnh. V pha Nam Hn, t hng ngn nm, Qung Chu l 1 trung tm mu dch i ngoi ln, c nhiu thuyn bun trn bin. Nam Hn c thy qun mnh v qun i ca h tri qua kinh

nghim trn mc. Lc lng chin u ca thy qun hu ht l nhng ngi tng lm ngh nh c, lm mui, nhng thy th v cp bin Nhng ngi lnh c hun luyn chu o v mc ch chinh phc v n cp. V kh trang b ca Nam Hn l bch binh, ngoi cu lim, mc treo, gpm gio, cn c nhiu cung n. N c nhiu loi, trong n nng vi hiu sut chin u cao v c trang b ti a. Qun Nam Hn rt gii s dng n. S Trung Quc gi h l i qun Thn n V pha qun i ca Ng Quyn, chng ta ch bit rng s bao gm qun ring ca Ng Quyn trn gi chu i trc y, nhng n v trung thnh vi Dng nh Ngh, cng vi qun ca cc tng, cc ho kit a phng n t hi v cc i dn binh do cc lng x t chc. V mt v kh, chin thuyn cn nhiu hn ch hn so vi qun Nam Hn. Qua nghin cu kho c hc cng vi t liu i chiu ca Trung Quc c th on rng qun i ca Ng Quyn c trang b cc loi cung n, khin, mc, lao, gy, kim, dao gm, gio, kch Ngoi ra khi chin u trn thuyn qun s cn dng c cu lim, mc treo, li c V thuyn, c th lc qun i ca Ng Quyn dng nhiu loi thuyn, trong c thuyn mng ng m s sch thng ni ti. Thuyn mng ng mi thuyn c c 25 thy th, 23 tay cho, thuyn cho ngc xui nhanh nh gi (i Vit SKTT) l loi thuyn hp v di, c 2 y, ln nh khc nhau, rt tin s dng trong chin u. Nh vy xt trn gc tim lc vt cht, trang b qun s th qun ta thua km qun gic, nhng v thin thi, a li, nhn ha th qun ta hn. Chnh v th Ng Quyn khng nh qun ch s d b ch ng v tt ph c. Trn c, nh gi 1 cch chnh xc tng quan lc lng gia ta v ch, thy mt mnh ca ch v hn ch ca ta, ng thi li thy r mt yu ch mng ca qun ch v mnh c bn ca ta, Ng Quyn i n xc nh mu lc nh ch bng k t chc mt trn nh ln tiu dit o binh thuyn gic ngay ti vng ca sng Bch ng, ni chng tt phi i qua c th tin vo ni a nc ta. Trong li bn vi cc tng, Ng Quyn xut k sch nh thy qun gic l sai ngi em cc ln vt nhn u bt st ng ngm trc ca sng v li dng quy lut ln xung ca nc triu ch ng thuyn gic, khng cho chng chy thot. chnh l mu lc phn cng vi quyt tm nh thng ch ngay khi chng va xm phm n b ci nc ta. Qua mu lc chng gic m Ng Quyn bn vi cc tng c th thy mc ch ca trn nh l nhm tiu dit ton b o binh thuyn ln do hong Thao ch huy khi chng vt bin tin ti vng ca sng Bch ng. - o binh thuyn ln ca Hong Thao l ch lc. - Cn o qun ca Lu Cung Hi Mn l o tip theo, lc lng d bi. - Nu o qun Hong Thao tin sang thun li, hoc ch b qun ta chn nh tiu hao, nhng vn tin c, th o qun d b ca lu Cung t s trn sang tng cng bp lc lng khng chin.

- Nhng nu o qun Hong Thao b tiu dit gn nhanh chng th o qun ca Lu Cung s khng kp sang tng vin, m ch cn cch duy nht l h c rt lui an ton tnh mng Qua li Ng Quyn nh k chng gic c th thy r mt s im thuc cch nh trong trn quyt chin ny nh sau : - V i tng tc chin : Ton b on binh thuyn ln ca ch do Hong Thao ch huy, gm hng vn qun vi hng trm thuyn c ln. - V a bn tc chin : Ng Quyn chn 1 ca sng m kh nng qun ch s tin vo b tr trn a mai phc, l ca sng Bch ng, ni c a th him tr c th b tr 1 trn thy chin - V cch nh : Ng Quyn ch trng b tr trn a mai phc vi nhng cc g bt st nhn ng ngm di nc cn ph thuyn gic, kt hp gia vn ng tin cng v mai phc, i khi nc triu ln s khiu chin nh ch vo trn a cc ngm ri tin cng tiu dit chng khi nc triu xung. - V s dng lc lng : Lc lng chin u s c 2 b phn : + Mt lc lng vi nhng chin thuyn nh v nh, c ng nhanh c nhim v khiu chin, nh ch + B phn ch lc gm phn ln qun thy b b tr mai phc tin cng tiu dit khi chng lt vo trn a cc ngm. Qun i ch lc ca Ng Quyn sa son chin u trong s phi hp vi cc i dn binh ca cc lng x v s tham gia phc v chin u ca nhn dn trong vng. Ngoi Ng Quyn l v ch huy ti cao, cn c cc tng Ng Xng Ngp (con c Ng Quyn), Dng Tam Kha (Con Dng nh Ngh, em v Ng Quyn), Cnh Thc. Sau khi nh tan bn phn bi Kiu Cng Tin, Ng Quyn v b tham mu tin qun v vng bin ng bc cng vi nhn dn a phng chun b th trn n nh qun Nam Hn. Vng sng Bch ng, ni c Ng Quyn chn lm chin trng quyt chin l 1 vng a l quan trng, l ca ng pha ng bc v l ng giao thng quan trng t bin ng vo ni a nc ta. Ca bin Bch ng to rng, rt nc t vng ng bc Bc B ra vnh H Long. T ca bin ngc ln gn 20 km l n ca sng Chanh. Pha hu ngn c dy ni vi Trng Knh vi nhiu hang ng, sng lch v thung lng him tr. Trc ca sng Bch ng, v pha bc l nhng o nh t vnh H Long ko ti. Thuyn t bin vo sng, len qua vng qun o ny khi gp sng to gi mnh vn bo m an ton. 2 bn b sng (nay l ng rung v xm lng) xa kia cn nhiu cnh rng rm Gia vng thin nhin sng bin , Ng Quyn khn trng xy dng 1 th trn mai phc li hi ch ng ph gic. Trn i n Ch Ha, Vit ta gi l n K Ha, Php gi l Ch Ha. y thc ra l mt h thng chin ly lin hon, nhm mc ch bao vy qun Php trong thnh Gia nh.

im s qua tnh hnh qun i ta lc , thy kh ging by gi . V kh thc ra cng y nhng lc hu, thng l ct k trong kho hn l pht cho lnh. Bi vy 50 tn qun mi c 5 tn trang b sng iu thng chm ngi. Mi nm tp bn ch c mt ln, mi ln 6 vin. Ai bn qu th phi bi thng. M theo c Vng Hng Sn th lc qun Php chim thnh Gia nh c chim c -Hai mi ngn (20.000) cy sng tay c, v mt s binh kh nh gm gio v.v... nhiu khng th m. - Tm mi lm (85) thng thuc sng v v s k no b sng, ha pho, dim sanh, tiu thch (salptre), ch v.v... - Mt s la tr trong kho sc nui t su n tm ngn (6.000 8.000) nhn khu trong vng mt nm. S la ny t, chy m gn 3 nm tri. - Li vi mt s tin bn x (iu v km) trong kho c nh v tr gi bng 130.000 quan tin lang sa thi . Nm 1860, qun Php v Y Pha Nho rt khi Nng, ch li non 1000 qun ti Gia nh c th, cn u ko tut sang Tu theo Anh nh nhau vi nh Thanh. C Nguyn Tri Phng c iu vo Nam ch huy qun i. C p dng li k sch vy gic Nng, p n ly t pha nhm tuyt ng lng. C lm vy v bit sc qun ta c hn. Nhng cn thn qu ha hng, khin cho qun Php cm c c cho n khi vin binh n. Lc qun Php theo ng cch nh ca N Ph Lun, tp trung qun i thnh mt khi ch lc m nh. Qun Php c 3500 qun tip vin+ 1000 qun c sn, qun ta c hn 1 vn ngi (hoc 4 vn). Sau 2 ngy chin u qun ta phi b chy ln Bin Ha, qun Php h n m mt c 300 qun. Sau ny qun Php b sung thm nhiu l do bn gio dn theo gip. Thnh H Ni v thnh Gia nh thi T c quy m ht sc nh b, tt c u do vua Minh Mng s phn lon m sai ph i. Kt qu l qun Php, vn gi v cng thnh, d dng h xong ch trong mt bui m cht c vi chc tn lnh. Bc Danngoc ni ng y! Xt v nhiu mt, qun Nam thua t khia cha nh. Cay y l s km hiu bit v tnh hnh th gii. Gn 1 nm tri, qun Php ch vi trm qun ng n Hu Bnh (thnh Gia nh b ph), qun ta thay v tn cng nh ta th li tp trung xy dng phng tuyn, qu l cn qu ha hng! Bc Spirou xem li th dm em ci? Nu em nh khng lm th ta gi l Ch Ha, Php gi tri ra K Ha. Trng hp tng t nh ta gi l t H, Php gi tri thnh a Kao! TRN BCH NG (938) (Tip)

TRN A CC NGM Ng Quyn huy ng qun dn vo rng n g, vt nhn, bt st ri cho ng xung lng sng thnh hng di, to nn 1 bi cc, 1 bi chng ngi dy c 2 bn ca sng. Khi nc triu ln mnh mng th c bi cc ngp chm. Khi triu xung th hng cc nh ln cn tr thuyn qua li.

Trn a cc ngm l 1nt c o, sng to ca ngh thut thy chin VN m Ng Quyn l ngi khi xng u tin. Khi chun b trn a, Ng Quyn khng nhng li dng a hnh thin nhin, m cn li dng c ch thy triu. y cng l trn nh bit li dng con nc thy triu sm nht trong lch s qun s nc ta, m u cho truyn thng trong li dng thy triu trong nhiu trn thy chin sau ny. Trn a cc c v tr c bit quan trng trong ton b th trn ca Ng Quyn. N s gip qun ta d b ch ng on thuyn ch. Song trn a s mt ht tc dng nu on thuyn gic khng b nh bi pha trong hng cc. V vy, ng thi vi vic xy dng trn a cc ngm, Ng Quyn tp trung cng sc b tr 1 th trn mai phc quy m ln pha trong hng cc vng h lu v ca bin Bch ng

B TR LC LNG MAI PHC : - Dng Tam Kha ch huy 1 cnh qun ch yu l thy binh b tr bn t ngn sng Bch ng, phc sn cc knh rch bn sng, li dng thun dng nc triu xung, bt ng chn u, tin cng thng vo on thuyn ch, hm chng sa vo trn a cc ngm. Tham gia lc lng ny cn c i thuyn do o Nhun ch huy. - Mt cnh qun khc do Cnh Thc v Ng Xng Ngp ch huy b tr v nh ch t pha hu ngn sng Bch ng.. cnh qun ny chin u c s phi hp cht ch vi lc lng dn binh ca anh em L Minh, L Bo, L Kh Hong Pha (Hong ng, Thy Nguyn, Hi Phng) v ca chng trai h Nguyn Lm ng (Thy Nguyn). Lc lng do Cnh Thc ch huy gm c thy binh v b binh. H mai phc trong rng cy ven sng, rch, phi hp vi cnh qun bn t ngn ca Dng Tam Kha, t 2 pha tin cng vo on thuyn ca qun Nam Hn. C th lc c 1 o thy qun mnh phc sn lm nhim v chn u, ch khi nc xung s xui dng nh v mt i hnh tin cng ca qun gic. - Ng Quyn trc tip ch huy mt lc lng ln thy binh v b binh, lp n bn sng Gia Vin (sng Cm) - on thuynnh khiu chin, nh gic do Nguyn Tt T ch huy

Trong th trn ca Ng Quyn : - Lc lng mai phc s gi vai tr quyt nh. - Trn a cc ngm ca sng nhm cn ph, chn ng tho chy ca gic. S b tr kt hp gia h thng bi cc v qun mai phc chng t quyt tm tiu dit hon ton o qun xm lc bng 1 trn nh quyt nh DIN BIN TRN NH (b qua) Cuc chin u din ra v kt thc ch trong vng 1 con nc triu, ngha l ch trong vng 1 ngy. Thi gian chin u c lit nht l lc nc triu xung mnh cho n lc nc rc, ngha l ch na ngy. Ton b o qun xm lc hung hng ngo mn vi on thuyn chin ln b tiu dit ngay vng ca bin Bch ng ngha l ti a u nc ta khi chng cha kp t chn ln ln, cha kp gy ti c. Cuc khng chin chng Nam Hn ln ny (ln 2) kt thc thng li nhanh, gn trong 1 trn quyt chin chin lc.

 l cuc chin tranh chng xm lc tiu biu nht cho li nh thn tc, c hiu qu cao ca dn tc ta. Trn Bch ng (938) l trn vn ng tin cng kt hp vi mai phc tiu dit ch trn sng nc. Ln u tin trong lch s chng ngoi xm ca dn tc, Ng Quyn li dng th thin him ca sng Bch ng b tr trn a phc binh, kt hp m mai phc vi bi cc ngm vt nhn bt st v li dng nc triu ln xung nh gic. Sng Bch ng su v rng, ni rng san st ven b, trn bi sng c nhiu knh rch, lau lch v cy ci um tm, c nhiu nhnh sng v nc triu ln xung mnh. Vic xc nh khng gian v thi gian quyt chin ca Ng Quyn u nhm trit li dng a hnh, pht huy cao u th thy chin ca dn ta trong iu kin thin thi, a li, v nhn ha nh ch. Trn a cc ngm c tc dng to ln, li nh nghi binh la v nh ch vo trn a phc binh thc hin chnh xc, ng vi nh ca b tham mu. Chin thng bch ng chng t s trng thnh ca thc dn tc VN, s ln mnh ca nhn dn ta v tr tu v kh nng nh thng qun th khng ch bng du kch m c bng chnh quy, khng ch trn b m c bng thy chin. l 1 th d in hnh v mu tr, sng to, v s tnh ton chnh xc trong ngh thut qun s ca dn tc. Nh s hc L Vn Hu vit : Tin Ng Vng c th ly qun mi hp m nh tan trm vn qun ca Lu Hong Thao, m nc, xng vng, lm cho ngi phng Bc khng dm li sang na. C th ni mt ln ni gin ,m yn c dn, mu gii m nh cng gii vy i tng V Nguyn Gip nhn xt : Trn thy chin ny, vi thuyn chin v cc g bt st, vi li nh dng cm v mu tr, nh du sc mnh chin u v trnh pht trin ca qun i, dn tc ta thi

TRN BCH NG (28-4-981)

Ma xun nm 981, qun v dn i C Vit di s lnh o ca L Hon ghi thm vo trang s vng chng gic ngoi xm mt chin cng sng chi. nh cao chin cng y l trn quyt chin chin lc trn dng sng Bch ng lch s ngy 28-4-981.

TNH HNH QUN GIC : Sau khi nh bi cc th lc phong kin ct c, nm 960 Triu Khung Dn thng nht li t Trung Hoa c, ln ngi, lp nn nh Tng. Bng nhiu bin php ci t chnh quyn, chn hng kinh t, 20 nm sau, nh Tng n nh c tnh hnh trong nc v tr thnh 1 nh nhc phong kin cng thnh. i theo vt xe ca cc triu i thng tr TQ trc , cc vua u nh Tng ra sc thi hnh chnh sch tin Nam hu Bc, ngha l trc tin, u tin cho vic bnh trng, tin nh xung pha Nam, sau mi tnh n vic pha Bc. Trong chin lc , nc i C Vit b nh nhng giu ca v c v tr chin lc quan trng tr thnh i tng chinh phc ca nh Tng.

Ngy inh Mi thng 7 nm Canh Thn (19-8-980), vua Tng xung chiu iu tng, chnh qun chun b xm lc i C Vit. Tng Thi Tng phong Hu Nhn Bo (khi l vin tri chu Ung) lm Giao Chu l thy lc k chuyn vn s, tng ch huy o qun xm lc; Tn Ton Hng lm ph, cng cc tng Trn Khm T, Lu Trng, Gi Thc gp rt tp trung qun i, vn chuyn lng thc. 3 ngy sau khi ban chiu quyt nh nh chim i C Vit, ngy Canh Tut thng 7 (22-8) nm 980, vua Tng tht i tic bn Tn Hon Hng ti vn hoa Ngc Tn trc gi xut qun. V lc lng : nh Tng ch trng ly ngay qun c sn Ung Qung, vn lin k bin gii Vit Tng phi i trc Cc mi tin qun : - Cnh qun Thy do Hu Nhn Bo ch huy t Khm Chu, theo ng bin tin vo Lng Sn (Qung Ninh), qua ca Bch ng, ri theo sng Kinh Thy ngc ln sng Lc u. - Cnh qun b do Tn Ton Hng ch huy t Ung Chu, qua Qy Mn Quan vo chu T Mu (Tin Yn), ri ng Triu, Ch Linh m tin su vo ni a nc ta. 2 cnh qun ny xut pht gn nh ng thi vi nhau, v theo k hoch hp im, hi s, chng s gp nhau Hoa B (Thy Nguyn, Hi Phng), ri i La, cui cng hp sc nh chim Hoa L. Tip theo , triu Tng ly qun Kinh H ( vng Trung Nguyen) do Lu Trng v Trn Khm T trc tip ch huy, chia lm 2 o thy b tin sang tip sc.

TNH HNH I C VIT

Trc nguy c ngoi xm ang n gn, triu nh v cc tng lnh nht tr suy tn Thp o tng qun L Hon ln ngi Hong lnh o qun dn c nc chun b khng chin. Sau khi n nh tnh hnh ni b, L Hon ch ng hoch nh 1 chin lc ph Tng rt c hiu qu. - Mt mt ng huy ng qun s v nhn dn khn trng chun b chng gic. - Mt mt ng tm k hon binh cng c thm lc lng khng chin, nht l b gy k hoch abn u v chin lc nh nhanh thng nhanh ca qun Tng. Ngy mng 1 Canh T thng 11 nm Canh Thn (10-12-980), L Hon sai Giang C Vng v Vng Thiu T mang cng vt v chiu th gi l ca inh Ton xin phong vng. Song lc by gi, qun Tng ang trn ng tin sang nn vua Tng c tuyt cho rng bn ta mun hon binh. Trc tnh th y, L Hon ch ng by sn th trn ph gic : - Vua c Phm C Lng v nhiu tng lnh trn gi cc ni him yu

- Nh vua thn chinh dn i qun t kinh thnh Hoa L theo ng Thy, ngc sng y, sng Nhu m vo sng Hng, ri t tin ln min a u ng bc t nc. - Nhn r v tr quan trng ca sng Bch ng v theo kinh nghim ca Ng Quyn 43 nm trc, L Hon sai qun s ng cc v b tr trn a chn gic y Trn cc tuyn ng qun ch c th tin cng, 1 th trn nh gic da vo sc mnh on kt ton dn, da vo a hnh li hi ca t nc c hnh thnh

DIN BIN :

Ngy t Du thng 12 nm Canh Thn (24-1-981) cnh qun Thy do Hu Nhn Bo ch huy t tin vo ca Bch ng. Ngay lp tc, cc o qun thy b ca ta nht lot xng ra chn nh quyt lit. on binh thuyn ca ch lng tng, vt v chng cc t tn cng ca ta. Nhng qun Tng ng, qun ta bt li, 200 thuyn chin u b ch ly mt. Hu Nhn Bo tin qun ln pha trc. Trong trn ny qun ta tn tht ng k, hn 1000 chin binh hy sinh. Thy qun Hu Nhn Bo tuy thit hi mt s nhng vn vt qua c trn a cc, chim c sng Bch ng v cc lng mc xung quanh. Chng t Giao Chu hnh doanh ti phi hp qun thy b, bc tin su vo ni a nc ta. Mc d b tn tht trong trn u nhng qun ta vn quyt tm chin u. Trn trc ng b t Ung Chu ko sang, cnh qun do Tn Hon Hng ch huy b qun ch lc cng vi dn binh a phng lin tc chc nh, khin cho chng phi cht vt n ngy 30-1-981 mi n c Hoa B, gn k sng Bch ng. Tuy nhin cc o qun thy b Tng khng th lin lc c. Qun dn i C Vit nh tr rt quyt lit. Tn Ton Hng hong s ng l Hoa B, mc cho Hu Nhn Bo nhiu ln thc gic. Y vin c ch bn Lu Trng a vin binh sang s tin qun mt th. n thng 2 nm tn t (3-981), sau hn 2 thng chim bch ng Hoa B, c 2 cnh qun Tng vn dm chn ti ch. Chng lin tc b qun ch lc v dn binh cc lng x tp kch quy ri, lm cho lc lng b tiu hao, tinh thn binh lnh suy gim.. Ch mi khng thy vin binh ca bn Lu Trng v Trn Khm T, khong trung tun thng 2 Tn T, Hu Nhn Bo quyt nh cng Quch tin ko ton b qun thy b di quyn tin t sng Bch ng n sng Luc ph thnh Bnh L m vo chim Hoa L. Nhng ti y, qun v dn i C Vit chin u rt dng cm. o thy binh Hu Nhn Bo b ging 1 n nng n, qun Tng thua to phi quay binh thuyn rt v sng Bch ng. mun lp cng chim Hoa L khi vin binh cha sang ca Hu Nhn Bo b p tan. Trn nh ny c Trn Hng o nh gi rt cao : i inh L dng c ngi ti, gii xy thnh Bnh L m ph c qun Tng Sau tht bi Lc Giang, tr li sng Bch ng, o thy binh Hu Nhn Bo ri vo tnh th tin thoi lng nan. Tuy vin binh Tng ko sang t thng 3 nm tn T, nhng Giao Chu hnh doanh vn khng sao thc hin c k hoch hp im, hi s cng tin chim Hoa L. Lin qun Lu Trng Tn Ton Hng tin qun n thn i La (a Ng) nhng khng

gp ch qun ta giao chin, li vi v rt qun v Hoa B. Cnh qun b do Trn Khm T ch huy tin xung Ty Kt theo s phn cng ca Tn Ton Hng cng tr thnh o qun b c lp, vo tnh th d b i phng truy kch tiu dit. cnh qun thy ca Hu Nhn Bo t sau trn Lc Giang vn b tiu hao sinh lc, phng tin chin u, li b chia ct khi th trn lin kt chung. tiu dit qun ch lc ca ta hon ton tht bi. Trong khi , L Hon mt mt vit th gi v xin hng khin cho bn Hu Nhn Bo v Tn Ton Hng tng tht m l l vic phng b. Mt khc ng b mt tng cng lc lng chun b 1 trn quyt chin ging n quyt nh. ng chn 1 khc sng him yu ri b tr qun mai phc ch sn. Ngy K mi thng 3 Tn t (28-4-981), L Hon cho 1cnh qun ra khiu chin vi qun Hu Nhn Bo. Chin s ang din ra quyt lit th qun ta thua chy, qun Tng tha thng ui theo. Khi chin thuyn ca hu Nhn Bo lt vo trn a mai phc, l Hon tung qun ra nh ro rit. cc chin binh i C Vit t khp cc trn a mai phc v t cc no ng v sng bch ng vy nh qun Tng quyt lit. Hu Nhn bo b git cht trong m lon qun. Lu Trng vi v dn m tn qun tho lui ra bin. Nghe tin Hu Nhn Bo b git trn sng bch ng, Tn Ton Hng hong ht dn qun b chy, o qun trn Khm lo s rt lui, b qun ta truy kch tiu dit qu na. Cc tng Tng l Quch Qun Bin, Triu Phng Hun b bt sng ti trn. Cuc khng chin chng Tng ln th nht thi Tin L ginh c thng li hon ton. Chin thng ca qun dn ta ma xun nm tn t (981), nh cao l trn quyt chin chin lc Bch ng 28-4-981 ging n quyt nh lm sp hon ton tinh thn v ch xm lc ca triu nh Tng. Vua Tng Thi Tng buc phi ra lnh rt lui, t b d tm xm lc i C Vit -NGH THUT TC CHIN : Din bin ca trn nh cho thy trnh ngh thut qun s ca dn tc ta lc ny c s pht trin mi, t ngh thut qun s ca chin tranh gii phng sang chin tranh bo v T quc., th hin qua cc mt sau : - Ngh thut ch ng b tr th trn - Kho li dng a hnh, a th - Chn ng i tng tc chin - Bit dng mu k - S phi hp tc chin gia qun ch lc v dn binh cc a phng 1- Ngh thut ch ng b tr th trn chng gic v ph gic Bit trc m mu ca ch sang xm lc, v mc tiu l c chim cho k c thnh Hoa l, l Hon nhanh chng xc nh ng phng hng chng gic, khng b ng ngi ch nh gic. T thng 11-980, nh vua trc tip dn i qun ra min a u t nc b phng, sn sng n nh cc o qun gic ngay khi chng va xm phm t ai T quc nhm ly qun nhn i qun mt, ph v hp im, hi s ca chng, khng cho chng phi hp thy

b to thnh mi di nguy him thc su vo vng ng bng ng dn, giu ca v kinh Hoa L. Thc t cho thy, cc trn nh Bch ng (24-1-981), Hoa B (30-1-981), L (7-2-981), Lc Giang (3-981)l nhng trn nh c tnh cht kim ch, ngn chn nhng mi tin cng theo 2 hng thy b ca ch. Kt qu l cnh qun b binh ca Tn Ton Hng dm chn Hoa B 70 ngy. V c 2 o qun ty b sau hn 2 thng tin vo nc ta, b nhiu tn tht, kh khn m vn ch qun quanh vng Bch ng, Hoa B. Du cnh qun ca Trn Khm t n c Ty Kt (4-981) th cng hin nhin ri vo th b c lp. Chin lc nh nhanh, thng nhanh ca qun tng b ph sn. Chnh lc L Hon ch ng m cuc phn cng chin lc, nh trn quyt chin bch ng v ginh c thng li.

2- Kho lo li dng a hnh, a th trn dc cc trc ng hnh qun ca ch m la chn cc khu vc tc chin c li nht cho ta, bt li nht cho ch

Pht huy th mnh nh gic ngay trn qu hng mnh v bit r m mu ca uq6an Tng, L Hon da vo hnh sng th ni him tr ca t nc m b phng cc n ly, p xy thnh Bnh L, c bit l ng cc ngn sng Bch ng. Vi v tr him yu t nhin ca sng Bch ng, binh lc ca ta y b tr khng cn qu nhiu m vn c th cm gi, ngn cn bc tin qun ch. Tuy trn Bch ng nm 981 cha pht huy c tc dng l ci by nh gic nh thi Ng Quyn, nhng thc s tr thnh 1 chng ngi vt i vi cc o thy binh Tng. 3- Chn ng i tng tc chin.

nhanh chng lm suy sp tinh thn ca i qun xm lc Tng, qun v dn ta bit chn ng i tng ging n phn cng quyt nh. i tng tc chin trong trn Bch ng xun 981 l ton b i binh thuyn ca Hu Nhn Bo. l vin Tng ch huy Giao Chu hnh doanh, v l vin tng lu nay mang nhiu tham vng nht, liu lnh v hiu chin nht. Y cng l vin tng t ra c k lut nht, c quyt tm thc hin chin lc ca Tng triu v nhiu ln thc gic Tn Ton Hng cng xut qun nh chim Hoa L. Do trn nh ta o thy binh Tng v git cht ch tng gic c tc ng n ton cc ca chin tranh. Qun ta nh n quyt nh i vi o thy binh Hu Nhn Bo vo lc o qun ny b chia tch khi th trn lin kt ca gic Tng. Tn Ton Hng v Lu Trng ang co cm chin lc vng Hoa B trnh b ta tiu dit. Trn Khm T v o qun b l loi ca chng cn ang sa ly trn cnh ng Ty Kt. Chnh v th khi ta t chc phn cng, Hu Nhn Bo khng c qun ng cu, b qun ta git cht ti trn. 4- Bit dng mu k nh ch

Din bin chin s cho thy git Hu Nhn Bo khng my d dng. Bi vy L Hon mu tnh dng k tr hng hy vng git ng tn ch tng. Mun vy :

- Bn trong b mt cng c lc lng, bi binh b trn, phng b cn mt - Bn ngoi th giu binh, ni vy hm, gim canh phng - ng thi th t sang Tng t v run s, dng li l nhn nhng, ng li cu xin quy phc bo ton tnh mng. L Hon gi v xin hng, m Hu Nhn Bo v Tn Ton Hng c tng l tht Tn Ton Hng cng Lu Trng hp qun li, theo ng thy n n i la, nhng khng thy gic u, li phi quay v Hoa B (Tng s)

iu ny chng t Hu Nhn Bo v Tn Ton Hng mc la mu k ca L Hon m l l khng phng b. Do khi b ta nh, Hu Nhn Bo hon ton bt ng, khng kp chng v b git cht.

5- Phi hp tc chin gia qun ch lc v dn binh cc a phng Vic L Hon truyn hch cu ti, xung chiu tuyn qun, thu lng khp mi min t nc thc s pht huy sc mnh on kt chin u chng gic ngoi xm ca qun dn i C Vit. Nhng trn nh ln, ngoi qun ch lc ca triu nh cn c s tham gia rt tch cc ca cc i dn binh a phng. Dn binh cc lng x cn thng xuyn tp kch, quy ri nhng lc qun ch ang dm chn ti ch, cha tin c khin cho chng b tiu hao lc lng, tinh thn hoang mang. --Tm li, qun dn i C Vit vn dng ti gii ngh thut qun s ph hp vi iu kin mt nc nh chng li cuc xm lc ca mt ch phong kin ln mnh. Chin thng xun Tn T l thng li ca nn ngh thut qun s i C Vit vi nn ngh thut qun s xm lc ca nh Tng

TRN BNH L NGUYN (17-1-1258)

(Phn tch)

Bnh L Nguyn l trn nh ln u tin ca qun v dn nh Trn c ghi li trong s sch k t khi qun Mng C ko vo xm lc t nc ta. Mc d cha nh bi c o qun xm lc, khng chn ng c cuc tn cng ca chng nhng trn Bnh L Nguyn lm cho k hoch tin cng ca chng b tht bi ngay t u. Li nh chp nhong ca o qun thin chin ny khng c c kt qu nh chng tng t c trong sut na th k chinh phc cc dn tc nhiu ni trn th gii. y l s cnh bo u tin ca qun dn i Vit i vi o qun Mng C hung hn tng lm ma lm gi khp t sang u : Cuc chinh phc quc gia i Vit khng d dng.

c im ngh thut qun s ca trn Bnh L Nguyn l qun nh trn bit rt lui ng lc bo ton lc lng tip tc khng chin. Trc khi qun Mng C xm lc nc ta, qun dn thi Trn cha 1 ln giao chin nhng cng c c nhng thng tin v o qun hung bo v thin chin ny. Vi thc t ch v quyt tm bo v ch quyn dn tc trc s k c v ngng cung ca nhng tn s gi Mng C, nh Trn khng ngn ngi tng giam chng vo ngc t r ch c lp t ch v kin quyt pht ng ton dn ng ln nh gic. Bit c th gic, qun ta khng quyt chin vi chng ngay bin gii m t chc nh chn tng bc. Khi nhng o qun phng th ca ta khng chn c cuc tin cng ca chng, ta bn lp cc tuyn phng ng su trong ni a chn gic v tiu dit chng bo v kinh thnh, v vua Trn Thi tng thn hnh c chin. Vua thn em 6 qun i chng gic. (6 qun l cc qun Thin Thuc,Thin Chng, Thnh Dc, Chng Thnh, Thn Sch, Cng Thn. l ton b qun ch lc nh Trn lc ). Bnh L Nguyn l chin tuyn phng ng nm pha bc cch kinh khng xa, trc tip bo v kinh trc cuc tin cng ca qun xm lc. Nhng sau khi qun ta tip chin, trc th gic ng v mnh, nhn thy nu c tip tc giao chin ta cng bt li nn Trn Thi Tng cng cc tng lnh quyt nh nghe theo li khuyn sng sut ca L tn, tm lui qun trnh nhu kh ban u ca ch. Vic qun ta rt khi Bnh l Nguyn sau khi gip chin vi qun Mng C chng t kh nng phn tch nh gi ng thc lc ta v ch ca nhng ngi ch huy cuc chin u, trong tiu biu l L Tn trc qun ch ln mnh. ng bit lng sc mnh khng dc ton lc rachng chi, trnh quyt chin trong iu kin khng c l khi cuc chin tranh mi bt u, m quyt nh lui qun trnh ci th hng hi ban u ca qun Mng C, nhm bo ton lc lng, tranh th thi gian, to nn th c li cho ta ri tng bc tiu dit ch, ginh thng li cui cng Do bit rt lui ng lc nn vua Trn Thi Tng cng lc lng qun ch lc ca triu nh c bo ton. iu ny c ngha ht sc quan trng i vi ton b cuc khng chin sau ny. Khi xm lc nc ta, qun Mng c dng chin lc nh nhanh thng nhanh s trng ca chng, pht huy th p o ca i k binh thin chin, hy vng s tiu dit lc lng qun s ca ta trong thi gian ngn. Chin lc ny chng thc hin thnh cng nhiu ni. cng th hin r trong k hoch vt sng ca Ngt Lng Hp Thai. Chng mun tiu dit qun ch lc ca ta y nhm nhanh chng kt thc thng li cuc xm lc. V pha ta, lp trn a phng ng Bnh l Nguyn, nh Trn mun tn dng sng C L lm chin ho chn gic, lm cho qun m Mng C khng th thi th c ti nng. Qun ta quyt giao chin Bnh L Nguyn, nhm chn khng cho chng ko vo Thng Long. Nu ri b trn a l ng ngha vi b ng ng vo kinh thnh. Mt s tng lnh mun quyt chin vi qun xm lc ti y chnh l nh vy. Nhng nu c tip tc chin u, lc lng ca ta kh bo ton trc th mnh ca k th. Trc tnh hnh him ngho, vua Trn Thi Tng cng cc tng lnh quyt nh lui qun. Vic lui qun lc ny l cn thit v cuc chin u chng xm lc mi giai on u. B Thng soi v qun ch lc c bo ton s l nn tng pht trin th v lc nh bi ch trong nhng giai on sau. y l cch s tr linh hot dng cm, v duy nht ng khi thc lc ca ta cha mnh v kh nng ca ta cha p ng vi yu cu v nhim v tc chin nh.

Trong khi thc hin k hoch t lui, quan ta vn tch cc chin u tng bc ngn chn tiu hao sinh lc ch. Ri Bnh L Nguyn, vua ti nh Trn lui v Ph L ch cch Bnh L khong 20 km. Ti Ph L, qun nh Trn cho ph xcu v dn trn bn sng tip tc chn gic. Khi qun gic sang c b bn ny, qun ta rt i. Cuc rt lui ca vua ti nh trn l cuc rt lui tch cc. Qu trnh rt lui vn l qu trnh chin u ngn chn ch. Rt lui xoay chuyn tnh th, tm 1 th trn khc c li hn, tm thi nhng ch 1 bc, ri a chng vo th bt li hn. K hoch lui qun do L Tn xut l s m u cho vic hnh thnh nn ngh thut ch o rt lui chin lc ca nh Trn trong cc cuc khng chin sau ny. l : Trc k th ln mnh ang mun pht huy u th mun tiu dit qun ch lc ca ta v bt sng b thng soi cuc khng chin nhm nhanh chng kt thc cuc xm lc. Ta ch trng trnh nhng trn quyt chin trong iu kin khng c li cho ta, quyt nh rt lui chin lc nhm bo ton lc lng, sau chun b th v lc, ty theo nhng iu kin c th t chc nhng n phn cng chin lc tiu dit ch, ginh thng li cui cng. Ti nng, mu tr v lng dng cm ca L Tn c triu nh ghi nhn. Trc qun thn, vua Trn Thi Tng ni : Nu trm khng c ngi gip sc, th lm g c c ngy hm nay. Nh ngi nn c gng cng lm trn s nghip sau ny.

TRN NG B U (28 29-1-1258)

Qua din bin ca trn tp kch ng B u, c th rt ra my vn v ngh thut qun s :

1- nh gi ng ch, ta, xc nh chnh xc phi phi rt lui v rt lui ng thi c trnh sc mnh ban u v s trng ca ch, nh Trn tin hnh rt lui chin lc khi Bnh L Nguyn, sau rt lui khi c kinh Thng Long, lm k hoch bao vy, nh tan qun ta ca ch bc u b tht bi. m bo an ton cho cclc lng rt lui, qun Trn trin khai cc im cht chn trn cc trng im nh Ph L, qun ta ph cu Ph L lm cho qun Mng C khng truy ui kp vua Trn. ng thi qun ta s dng 1 b phn lc lng cng cc lc lng dn binh, th binh nh nh l rng khp, c trc mt, sau lng, 2 bn sn ch; kt hp vi k thanh d, gy cho ch t tp trung phi chuyn sang phn tn i ph v lun b uy hip cng thng, mt mi, thiu lng tho Khi ti Thng Long th ch l mt kinh thnh vng lng, chng nng ra xung quanh cp ph lng tho nhng li b nh tr quyt lit. Qun ta ngy m t chc tp kch, quy ri v vy, ch khng dm ng qun trong thnh m ng v bn ng B u dng li iu chnh chin lc. V pha ta, khi tnh hnh thc t cha cho php dit ch trit , kp thi thay i k hoch rt lui bo ton lc lng l ht sc ng n.

2- Rt lui b mt, nghi binh to bt ng cao, bo ton lc lng, gi vng ch chin u, tch cc chun b mi mt cho tng phn cng.

Qun ta ch ng rt khi Thng Long, khng nhng bo ton c lc lng, tranh th c thi gian, to thi c phn cng m cn t ch trc tnh th khng thc hin c chin lc ra. Mt trong nhng tnh hung kh khn v ng lo ngi nht ca qun Mng C l khng bit tnh hnh v nh hnh ng ca qun ta. Qun dn i vit ch ng to nn cc din mi trn chin trng. i qun v triu nh theo sng Hng rt v xui, ng dc khc sng Thin Mc. Qun ta dng thuyn rt theo ng sng nn k binh Mng C nu truy kch s gp kh khn. Mt khc ch li khng r tnh hnh, nh ca ta nn khng dm truy kch. Ti vng Thin Mc, qun ta nhanh chng cng c, tng cng lc lng. V khi thi c n, binh thuyn ca ta c th nhanh chng theo sng Hng tin v Thng Long phn cng c thun tin.

3- Chn thi c tp kch chnh xc, kin quyt, ng mc tiu, hng ch yu, vn dng phng php phn cng sng to. Trong cun Binh th yu lc tng kt v thi c nh sau : Thi l ci n khng y chp mt, trc th thi qu, sau th bt cp Qun Mng C khng dm nh trong thnh Thng Long, phi cm li ng B u trong vng vy ca th nh n l. Sau 1 cuc hnh qun chin u trn qung ng di, sinh lc b tiu hao, binh lnh mt mi v bt u mt ht tinh thn chin u. Sau 9 ngy vo thng Long, qun Mng C mt ht nhu kh ban mai ca 1 o qun tin cng nh lc cun l thi c nh Trn phn cng. Khi phn cng tp kch th qun nh Trn tp kch kin quyt lin tc Mc d o qun ch lc do vua Trn ch huy cn cha ti, trong m nm ly thi c c li, tng Trn Khnh D lp tc h lnh nh p lc lng ch c khong 3 vn tn c xc nh l mc tiu ch yu. Lc lng phn cng ca nh Trn chia lm 2 cnh, 1 cnh theo ng b c ng trin khai trc, cnh ch yu theo ng thy (sng Hng) b ln nh thng vo cm qun ch. Li dng m ti, qun ta quen a hnh, cuc phn cng c vn dng di hnh thc 1 trn tp kch ln, chia ct ngi v nga qun ch, ginh thng li quyt nh trong m. Ngh thut rt lui v ngh thut phn cng trong chin trn ng B u th hin y tnh tch cc, ch ng tin cng ch, thc hin rt lui chin lc, tin cng nh l rng khp buc ch co cm li. ch sa vo th b ng chng , t mnh chng chuyn thnh yu. l thi im qun ta tp kch t hiu qu cao nht. Ta t th yu thnh mnh, mnh chuyn thnh thng thng qua n tp kch quyt nh. Gic Mng C c u th v k binh c ng nhanh nhng ta khng cho chng c dp pht huy. Tm li 1 bc, tp trung lc lng, chp thi c c li phn cng, zxc nh hng chin lc chnh xc, cch nh p ban m to bo, tn dng c yu t b mt, bt ng, hn ch c s trng ca k binh ch (ngi tch khi nga) l nhng kinh nghim ln rt ra t chin thng ng B u. Nhng kinh nghim y l nn mng hnh thnh nn t tng chin lc ly nhn ch nhc ly on binh ph trng trn m trn Quc Tun v Triu nh nh Trn p dng thnh cng trobng cc cuc khng chin chng Nguyn - Mng ln 2 v ln 3. ---

qun ta ph cu Ph L lm cho qun Mng C khng truy ui kp vua Trn ----------------------- Trch t bi ca bc TLV ----------------------------V vic ph cu Ph L ny c nhiu t liu khc nhau : - An Nam ch lc ca L Trc chp trn nh trc l trn N Nguyn, khng phi l Bnh L Nguyn v sau : " Ngy hm sau, vua Trn cht cu Ph L, by trn bn kia sng. Qun { Mng C } mun sang sng, cha d c nng su, bn theo b sng bn vo nc, nghim ch no tn bn xung nc m khng ni ln l cn, lp tc dng k binh qua sng. Nga nhy ln b, che m nh, qun An Nam v. ". - V trn Ph L ny, quc s v Nguyn s u khng chp ---> cha chc c tht. D c tht th y cng l mt trn nh nh L Trc : gic va qua c sng, cht nh th qun ta v ngay. - Gi thit khc : Thua trn Bnh L Nguyn { N Nguyn ? }, Thi Tng cho rt qun. Qun thu lui theo sng Hng, trn b c qun k, b theo ym h. Phn ln theo vua v L Ph Trn rt theo ng b. Gic dng qun k ui theo { ging nga H ca Mng C tuy nh b nhng dai sc, i xa khng mt nn gic c u th hn }. Khi qun ta qua cu Ph L ri th cht, ph i khin gic ui theo n ni th mc sng khng qua c. n khi tm c ch nng, qua c sng th qun ta i kh xa, thng ng qua ng Ngn, Gia Lm v Thng Long. Gic ui khng kp na. ------------------------------------------------------------------V a danh Bnh L Nguyn : y l tn mt bn sng Hng, di ng ba Hc { Vit Tr ngy nay }. Theo nh s hc o Duy Anh th y l huyn Bnh Nguyn, i Mc i l Bnh Tuyn sau li i l Bnh Xuyn tc huyn Bnh Xuyn, Vnh Yn sau ny. N nm ti x Tam Canh gip gii gia Vnh Yn v Phc Yn ngy nay. Nm 1287 ng hoang Su { Chiu Vn Vng Trn Nht Dut } phc binh nh qun Ai L t Vn Nam ko sang. Bn ng B u : Trn Trng Kim vit trong Vit Nam s lc : ng B u pha ng Nh H thuc ht Thng Phc. C khc cho rng ng B u vn nm bn dc Hang Than hin nay v cho rng : ng B u cn gi l ng Tn c nghi l bn ng vy phi nm pha ng thnh Thng Long, hay pha ng sng Hng { v tr ca dc Hng Than hin nay }.

TRN CHNG DNG - THNG LONG (5-6-1285)

Trong cuc chin chng qun xm lc Mng - Nguyn ln 2 (1285, Trn Chng Dng Thng Long c 1 v tr to ln. y l 1 trn then cht quyt nh thng li ca qun dn nh Trn vi qun xm lc Mng - Nguyn ngay trn mnh t kinh thnh Thng Long. Din bin trn u cho thy trnh ngh thut qun s ca qun v dn ta trong cuc khng chin chng Mng Nguyn ln th 2 pht trin rt cao. Ni bt nht l ngh thut nm thi c, chn ng thi c t chc trn phn cng chin lc, chim li kinh thnh Thng Long. l lc o qun ch lc ca Thot Hoan ang chim gi kinh thnh Thng Long b lm vo tnh th khn qun. Sau hn 4 thng t tin vo nc ta, qun Nguyn vn khng thc hin c tiu dit qun ch lc i Vit. Chng cy qun ng, mun nh ln vi trn nhanh chng kt thc chin tranh nhng khng ti no buc c qun ch lc nh Trn nghnh chin trc din.

Qun Nguyn cng tin su tm kim ch lc ta, th li b nh sau lng, 2 bn sn v cng b thng vong tn tht nhiu. K binh, lc lng thin chin ca qun Nguyn, tng lm ma, lm gi trn chin trng cc nc chu u, khng th pht huy sc mnh trn chin trng i Vit. Rt cuc l qun Nguyn ri vo tnh th lng tng, khng bit nh ta nh th no. Thot Hoan b ng, buc phi phn tn qun, ng cc n nh dc sng Hng t Thng Long, n Thin Trng, Trng Yn i ph vi qun ta. hi qun vi Toa pha Nam khng thc hin c, nn o qun Thot Hoan tr nn c lp kinh thnh Thng Long Mt khc, o qun ca Thot Hoan cng ang khn n do thiu n, bi v, qun dn nh Trn trc khi rt lui khi kinh thnh Thng Long kp thi chuyn ch hoc ct du ht lng thc, ch cn li 1 ta thnh trng rng. Thot Hoan cu xin lng tho t bn nc sang, nhng mi ng ng u b qun Trn bt kn. Chng m ra khi thnh i cp lng n, th ch no cng b chn nh. ng thi do khng hp thy th, thi tit nng nc, nn qun Nguyn vn mi mt, i n cng d m au, mc bnh. Chng m ta chn nn, khng thit nh m ch mun tr v nc.. Thi c tin cng c th cng c chn ng lc, vo lc i qun trn tiu dit c cc c im ca ch A L, Giang Khu, ty Kt Hm T dc theo sng hng. Tuyn hnh lang ni lin cc o qun Nguyn t Thng Long n Thin Trng, Trng yn b qun i Vit p tan. Tha thng cc o qun Trn nhanh chng tin v Chng Dng, Thng Long. o qun Thot Hoan Thng Long b vy t pha, tr thnh 1 m c qun, tin thoi u kh --Ton b tnh hnh trn cho thy, B thng soi nh Trn bit ginh thi c c li nht m trn nh Chng Dng Thng Long. Nh vy qun ta nhanh chng ginh thng li y o qun Thot Hoan vo th ng cng, buc chng phi tho chy v nc. Sau khi cc n nh chia ct, c lp ca ta ginh thng li, theo mu k ca Trn Hng o, qun ta dng 1 lc lng ln bt ng tp kch Chng Dng nh 1trn khu ngi to th. Chng Dng l 1 c im tin tiu, 1 l chn bo v pha nam Thng Long, va l mt xch quan trng ca tuyn phng th nam sng Hng, va l cn c ng thy ca ch. mt Chng Dng. Thng Long b uy hip v hon ton c lp. Thot Hoan s mt ht hy vng hi qun vi Toa . Do , Thot Hoan vi v iu qun tinh nhu ra chim li. Qun ta nhn c hi va dng phc binh tiu dit qun cu vin trn on ng t Thng Long n Chng Dng va tha c Thng Long s h, bao vy vu hi, nh p c quan u no ca gic. Qun ta t chc th trn nh cho th trn ca ch tan v, tinh thn binh s hon ton suy sp mt ht tinh thn. C th hnh dung trn ny nh sau : - nh mnh Chng Dng nh Thot Hoan Thng Long ra cu vin. - Khi thot Hoan dn qun ra cu Chng Dng th qun ta nh tp kch, mai phc. - Khi Thng Long b ng qun ta do Phm Ng Lo ch huy nh vu hi, thu phc li kinh thnh Thng Long Qua trn chin quyt nh Chng Dng Thng Long chng ta thy nh Trn vn dng cc hnh thc chin thut ti tnh kt hp phc kch vi cng kch v tp kch nhm 1 mc ch chnh l tiu dit ch lc ch, thu li Thng Long, gii phng t nc.

Di s ch o ti tnh ca tng lnh nh Trn, chin trn Chng Dng Thng Long cn li nhiu bi hc kinh nghim ln. l tng hp sc mnh ca ton dn t chc nh ch khp ni, mi lc, buc ch phi tc chin lin min, thng xuyn lm vo th b ng. Ngoi qun ch lc ca triu nh, khp cc l, cc hng, cc x trong c nc u c qun a phng, c hng binh, dn binh. Nm ng thi c phn cng quyt lit, tiu dit 1 lc lng ln qun ch m Chng Dng Thng Long li cho nn ngh thut qun s Vit nam nh 1 s kin in hnh

TRN TY KT (24-6-1285)
Cng vi chin thng Hm T, Chng Dng, Thng Long, Vn Kip, trn Ty Kt l 1 trong nhng chin cng oanh lit ca qun v dn i Vit, xa s 1 o qun quan trng ca gic Nguyn v gp phn vo thng li chung ca cuc khng chin. y l 1 trn thy b gip chin rt c lit, th hin trnh ch huy cao v ngh thut qun s ti gii ca b ch huy qun i nh Trn Trc ht, l vic chn thi c t chc trn nh tiu dit o qun ln ca gic Nguyn do Toa cm u. o qun ny c Ht Tt Lit c i chinh phc Chim Thnh, ri dng y lm cn c bnh trng ra ng Nam , trc tip chun b nh i Vit bng cuc tin cng t c 2 pha bc, nam. Nhng o qun Toa vp phi sc khng c mnh lit ca Chim Thnh. B thit hi nng n, Toa phi rt qun v pha bc Chim Thnh trong vng L, Vit l (Qung Tr, Tha Thin) v ng li chun b bn p tin cng vo pha nam i Vit. Khi Ht Tt Lit pht ng cuc chin tranh xm lc i Vit ln 2, thc hin k hoch 2 gng km, bn Toa , Gio K v ng Ngt i dn qun t bc Chim Thnh nh ra ph B Chnh (Qung Trch, B Trch, Qung Bnh) ri tin ra Ngh An, Thanh Ha. Tuy c b qun i Vit chn nh kch lit, nhng qun Toa git hi nhiu binh lnh v 1 s tng i Vit nh inh Xa, Nguyn tt Thng, Chiu Hiu Vng, di liu H v t tin ra c Trng Yn. K nghe tin vua ti nh Trn rt vo Thanh Ha, Toa li c lnh dn qun ui theo. h tr cho o qun ny, Thot Hoan sai bn M Nhi em 1.300 qun v 60 thuyn chin vo phi hp. Cho n trc h 1285, o qun Toa o l lc lng qun s mnh ng th 2 sau o qun Thot Hoan, v thc s gi vai tr l 1 gng km li hi trong cuc chin tranh xm lc ca gic Nguyn. V th, b thng soi nh Trn lun ch trng trnh giao chin vi o qun ny. Thi im quyt nh t chc trn nh tiu dit o qun Toa ch xut hin sau khi o qun Thot Hoan, 1 trong 2 gng km tin cng ca ch b qun ta nh ti bi bi, tan tc v bc ch phi rt chy v nc. K hoch 2 gng km ca ch hon ton b b gy, t o qun Toa vo tnh th b c lp, lng tng v chin lc v suy sp v sc chin u. Nh bit r ch, phn on chnh xc tnh hung khi o qun Thot Hoan b chy, b thng soi nh Trn kp thi nm bt thi c thun li t chc trn nh tiu dit o qun Toa t hiu qu cao.

ng thi vi vic chn ng thi im tiu dit o qun Toa o, khng cho chng chy thot, b thng soi nh Trn ch ng trin khai th trn nh ch khi chng ang vn ng t xa ti. 2 vua Trn c tin Toa t Thanh Ha ko qun ra Bc vo ngy 11-6-1285. cng l lc 2 vua chim li v hon ton lm ch cng Thin Trng Trng yn. ng thi pha bc sng Hng, o qun Thot Hoan ang b o qun do Trn Quc Tun ch huy truy ui ro rit. Tranh th thi gian, qun Trn tp trung lc lng mi mt, b tr sn sng n nh ch theo k hoch nh nh vua d tnh : Bn gic nhiu nm phi i xa, lng tho chuyn ch hng vn dm, th tt mi mt. Ly nhn chng mt, trc hy lm chng nht ch, th t l nh bi c chng. Thc tin cho thy, o qun Toa hnh qun lin tc t xa ti, vn mt mi, li thiu lng n, cng thm thi tit nng nng ca ma h, thm phn kit sc. Cho nn trong trn Ty Kt, qun v dn i Vit nh ch trn th mnh, trn th ly qun nhn nh qun mt nhc v k ch b tht bi hon ton. Cng trong trn nh tiu dit o qun Toa , b thng soi Trn bit kt hp cht ch gia tin cng qun s vi nh ch bng ch vn, tc l tin cng vo tinh thn chin u ca qun ch. 2 vua bit chc chn rng, Toa khng nhn c lnh ca Thot Hoan sai bn chng rt v L bo ton lc lng. Vic Toa dn qun ra bc l nhm hp sc vi o qun ca Thot Hoan d b tin thoi. V th, vua trn sai ngi ni cho Toa bit ch tng Thot Hoan ca chng b chy. l 1 n ging mnh vo tinh thn ca 1 o qun vn mi mt v hnh qun v tc chin lin tc, khin cho chng cng thm suy sp, chng cn bng d no m chin u na. V th, khi ta m m n tin cng vo o qun Toa , th i qun Nguyn do Tng qun Trng Hin ch huy nhanh chng u hng ti trn. l hin tng him thy trong qun i Mng Ngyn vn nh u thng y. Hin tng chng t trc nhng n tin cng dn dp ca ta c kt hp ch vn lm cho o qun khng l ca ch sp v tinh thn v r ri v t chc. Cho nn, chin s ch din ra trong thi gian ngn, nhng thit hi ca ch rt ln, ch tng gic b chm u, hn na lc lng ca chng b tiu dit.

TRN NH NGUYT - VN KIP VNH BNH (6-7/1285)

Din bin chin trn Nh Nguyt vn Kip Vnh Bnh cho chng ta thy my vn v ngh thut qun s nh sau : nh gi ng th v lc ca ch, ca ta trn chin trng, kp thi t chc chn nh buc ch phi lt vo trn a chun b sn sng ca ta. Sau cc trn A L, Ty Kt, Hm T, Chng Dng, Thng Long, tuy rng ch c rt ng nhng v th th chng nguy khn, khng th ng cu ln nhau c, trong khi qun ch lc ca ta vo th t do c ng nn tp trung ginh u th p o, tiu dit tng n tri ln ca ch. ng trc tnh th , Trn Quc Tun phn on qun Thot Hoan th no cng rt chy v c th rt theo 1 trong 2 ng. Thot Hoan c gng hnh ng tht gp nhm lm cho ta khng ng ph kp tnh hnh, v nh vy hn s rt i c an ton. Hn trn con ng ngn nht

thot ra nhanh nht : l vt sng Cu qua Vn Kip, Chi Lng ri sang T Minh. Nhng mi tnh ton mu toan ca Thot Hoan u qu chm v thp so vi d kin tnh hnh ca b thng soi nh Trn. T khi chuyn sang phn cng, Trn Quc Tun sm trin khai th trn tiu dit ch, trn ng rt lui ca chng. c bit ti trn Vn Kip, Trn Quc Tun chn on sng sch (t sng Thng, on chy qua Vn Kip) b tr qun thy, qun b mai phc, nhm nh trn tiu dit ln. Khi Thot Hoan bt u cuc rt lui (10-6), Trn Quc Tun phi tng Trn Tung ch huy 2 vn qun tn cng quyt lit, nh tht lng, ph vi hnh c o qun hu v ch; chng phi thc nhau rt chy. Nhng chng lao n sng Cu th li b o qun ca tng tr Trn Quc Ton hp lc cng dn binh a phng ra nh. ch lm vo th pha trc b chn, pha sau b nh thc. Thot Hoan buc phji chuyn hng, xui theo b nam sng Cu vng qua Vn Kip. Trn nh chn ch ca Trn Quc Ton t c mc ch ra l buc ch phi rt theo ng Vn Kip Ni Bng (Trong chin thng , bn dng sng Nh Nguyt, Hoi Vn Hu Trn Quc Ton anh dng hy sinh) Vn Kip, Trn Quc Tun by sn th trn nh n quyt nh do cc tng Phm Ng Lo, Nguyn Khoi ch huy. y, i ni gip ng, gip sng, qun ta chim a th co li, nh ct ngang i hnh ch. Trong khi tin qun ca ch b nh Vn Kip th trung qun ca chng cn cha qua c sng Lc u cng b nh mnh, phi tranh nhau chy lm t c cu phao. V nh th ton b i hnh hng chc vn qun ca Thot Hoan b chia ct, ri lon, t lit. S c cho bit, sau trn Vn Kip, Thot Hoan ch cn thu c 5 vn tn binh nhng n Vnh Bnh th sa vo 1 trn a mai phc na do Hng V Vng chi huy chn nh, li tan tc. Cc tng gic nh L Hng, L Qun cm qun h v Thot Hoan u b cht hoc trng thng. Trn c s nm vng m mu ch v kinh nghim ca nhng cuc khng chin trc, Trn Quc Tun ch trng m nhng trn quyt chin tiu dit ch, nh bi ch ngng cung ca qun xm lc Nguyn Mng. nh ch trn ng rt lui l khi chng ra khi cn c, lc sc lc mi mt, tinh thn hoang mang. l thi c thun li qun ta tiu dit trit sinh lc ch. Ch trng sng to ca Trn Quc Tun trong trn truy kch ny l ng khng p dng hon ton quan im ca binh php Tn T : ch n lc cng khn th khng nn bc bch qu m cn c vo tnh hnh thc t ca cuc chin. C nh vy mi nh bi hon ton o qun xm lc hng mnh ca ch i Hn, gi vng c lp dn tc, ch quyn, lnh th ca t nc ---

TRN VN N (1-1288)
Chin thng Vn n c tm quan trng rt ln i vi ton b cuc khng chin chng Nguyn ln th 3 : Lm tht bi ngay t u k hoch hu cn ca qun Nguyn, y chng vo kh

khn khng th khc phc ni v lng tho. y l n ch t, ging ng vo ch him ca i phng. nh gi v chin thng Vn n, sch i Vit SKTT vit : Nm ny, vt thng ca dn khng thm nh nm trc. Khnh D c phn cng lao trong . Chin thng Vn n li bi hc kinh nghim v ngh thut ch huy trn chin trng. l : Phn on tnh hung ng, kp thi pht hin v li dng sai lm ca gic, h quyt tm chnh xc, khn trng trin khai th trn tiu dit ch ginh thng li. Bng kh nng t duy sc bn, nhy cm cng vi vic nm vng mi hot ng ca k th, Trn Khnh D bit chc on thuyn lng ca Trng Vn H cn ang pha sau. Trc lnh triu hi ca triu nh, ng vn bnh tnh xin lui li vi ngy. S phn on ca ng hon ton chnh xc v ng lp c chin cng. Da vo u Trn Khnh D c th h quyt tm s lp cng chuc ti? Nu ch da vo ngh ch quan kh m h c quyt tm nh vy. y chnh l kt qu ca s phn on chnh xc v kh nng nh gi ng tnh hnh ch ta ca v tng ti ba. Kp thi pht hin ra sai lm ca ch, trit li dng sai lm ca chng t chc tc chin ging n mnh m, ginh chin thng. iu ny khng phi lc no ngi ch huy cng lm c. Trong hon cnh thy binh ta va thua trn, triu nh ra lnh hi triu chu ti, Trn Khnh D vn cng binh tng h quyt tm nh tip on thuyn lng, v phi nh thng. Quyt tm y c th hin bng ti b tr trn a, kh nng nh gic v dng cm nh gic. Trn Khnh D cng qun s ch trong thi gian ngn b tr dn trn trn 1 a bn tng i di nh gic. Phi c quyt tm rt cao, s ng lng ca uqn tng mi c th nhanh chng to dng c 1 trn a nh vy. Vi kinh nghim ca 1 i thy binh tng xng pha nhiu chin trn, di s ch huy ca v tng ti ba, qun Trn nh c gic vo su trong trn a ri tung ra 1 lc lng mnh p o khin k th phi tht bi hon ton. (Ngh thut pht hin v trit li dng sai lm ca ch, kp thi t chc tin hnh tc chin ginh thng li ca trn Vn n sau ny c Quang Trung pht huy trong trn nh trn tiu dit qun Thanh tt K Du 1789. Vua Quang Trung quyt nh i ph qun ch trong thi gian chng ang ngh ngi v ginh c thng li hon ton) Chin thng Vn n l 1 chin cng ln trong cuc khng chin chng qun Nguyn ln th 3 ca qun dn i Vit, l li dao ct ton b d dy ca qun xm lc, to ra tin cho thng li ca ta v tht bi ca gic. S gia Ng Th S th k 18 vit : Vic nh lui gic H i trng Hng, ai cng khen nhiu v chin thng trn sng Bch ng ca Trn Hng o, m khng bit n trn nh thng Vn n ca Trn Khnh D. Trn thng Vn n rt k diu v l cn bn ca trn thng sau Trn thng Vn n l cht con h m cp ly mi Mu tnh hiu v cng thng ch ca Trn Khnh D cng v i thay

--Thng cha lp topic ny chc cha bit n trn Chi Lng. TRN CHI LNG. Liu Thng t trn. T khi qun Minh thua trn Ty ng, Trn Hip b git, Vng Thng cho ngi v tu vi Minh xin thm binh. Minh tht kinh, lin sai Chinh l ph tng qun An vin Hu l Liu Thng, Tham tng Bo nh b l Lng Minh, c l Thi T, Binh b Thng th l L Khnh, Cng b Thng th l Hong Phc, Hu b chnh s l Nguyn c Hun, em 10 vn qun, 2 vn nga, i ng Qung Ty sang nh ca Ba Ly, by gi l thng Chp nm Bnh Ng (1427). Li sai Chinh Nam i tng qun Kim Quc Cng l Mc Thnh, Tham tng An Hng b l T Hanh, Ty Ninh b l m Trung i ng Vn Nam sang nh ca L Hoa. Khi cc tng nghe vin binh ca qun Minh sp n, nhiu ngi khuyn vng nh ngay ly thnh ng Quan tuyt ng ni ng, nhng vng khng nghe, bo rng: Vic nh thnh l h sch, nay ta hy c dng binh sc nhu i qun ch n th ra nh. H vin qun m thua, th qun trong thnh tt phi ra hng. Th c phi lm mt vic m thnh c hai khng? on ri bt phi gi gn mi ni cho nghim nht, li bt ngi Lng Giang, Bc Giang, Tam i, Tuyn Quang, Qui Ha i ch khc b ng khng trnh qun Minh. n thng Mi (1427), Bnh nh Vng nghe tin qun ca bn Liu Thng sp sang t An Nam, lin hi cc tng li bn rng: Qun kia cy kho khinh yu, ly nhiu bt nt t, ch ct nh cho c, ch khng tng n iu khc. Nay ng xa nghn dm, m i c my ngy, nu ta nhn lc ngi nga ca chng ang mi mt, ta d dt i lao, nh l tt c. Bn sai L St, Lu Nhn Ch, L Linh, inh Lit, L Th, em 1 vn qun v 5 con voi ln phc sn ca Chi Lng, i qun Minh. Li sai L L, L Vn An, em 3 vn qun c lc tc ko ln nh gic. By gi Trn Lu ang gi ca Ba Ly (Nam Quan) thy qun Minh n, lui v gi Ai Lu; n khi qun gic n nh Ai Lu, Trn Lu li li v gi Chi Lng, c cch tng on, ch no cng c n, qun Minh i n u khng ai dm chng gi, ph lun mt lc c my ci n. Liu Thng c ui trn i. Bnh nh Vng li lm ra b khip s, cho ngi a th sang ni vi Liu Thng xin lp Trn Cao ln lm vua xin bi binh. Liu Thng tip th khng m ra xem cho ngi a v Bc Kinh, ri c tin ln nh tip. Ngy 18 thng 9, qun Liu Thng n gn ca Chi Lng. L St sai Trn Lu ra nh ri b chy. Liu Thng mng lm, ch em 100 lnh k i ui theo, b i i li sau. ui c mt on, phi ch bn ly khng i c, phc binh ra nh, chm Liu Thng ni o M Pha. Vic y vo ngy 20 thng 9 nm inh v. Bn L St, Trn Lu tha thng ui nh qun Minh git hn 1 vn ngi. Lc by gi o qun ca L L cng va n, hi li tin ln nh qun Minh, chm c Lng Minh gia trn (ngy 25). L Khnh th t t (ngy 28). Cn bn Hong Phc v Thi T em i binh chy v thnh Xng Giang (thnh ca nh Minh xy x Th Xng, ph Lng Giang), i n na ng b qun L St ui n nh ph mt trn; Thi T c nh ly ng chy v Xng Giang, khng ng thnh y b bn Trn Nguyn Hn ly mt ri, qun Minh s hi qu bn lp tri p ly gia ng chng gi. Bnh nh Vng sai qun thy b vy nh, sai Trn Nguyn Hn chn ng ti lng ca qun Minh, li sai Phm Vn, L Khi, Nguyn X, em qun thit i vo nh chm qun Minh

c hn 5 vn, bt sng c Hong Phc, Thi T v 3 vn qun. Thi T khng chu hng b git. By gi Mc Thnh vi bn Phm Vn Xo v Trnh Kh ang gi nhau ca L Hao. Trc vng cng liu rng Mc Thnh l ngi lo luyn tt ch xem qun Liu Thng thng bi th no ri mi tin, bn sai a th dn bn Vn Xo c gi vng ch ng ra nh. n khi qun Liu Thng thua ri, vng cho nhng tn t tng bt c, em nhng giy m n tn ln cho Mc Thnh bit. Mc Thnh c tin y s qu, em qun chy, b qun Trnh Kh ui theo chm c hn 1 vn ngi v bt c c ngi ln nga mi th hn 1 nghn. Hic! Bc ni oan cho em qu! Em ch phi chia mc trn Chi Lng - Xng Giang y sao? Ch v em hp lot trn Chi Lng - Xng Giang d th hin chin lc Vy thnh - Dit vin ca Bnh nh vng thi!

TRN BCH NG NM 1288

Chin thng Bch ng nm 1288 khc m trong k c dn tc ta nh 1 chin cng huyn thoi ca lch s dn tc. Ngi Vit Nam qua nhiu triu i u t ho v chin thng v vang ca t tin v ghi nhn l chin cng nh cao nht trong 3 ln sc ca qun dn i Vit i vi qun xm lc Nguyn Mng th k 13. Trn Bch ng nm 1288 hon thnh v vang nhim v tiu dit o qun rt lui ng thy do M Nhi v Phn Tip ch huy, l trn quyt chin ln nht trong khng chin chng qun Nguyn ln 3. Mt o qun ln trn 6 vn ngi, giu kinh nghim vin chinh xm lc, nhng tn tng qu tc, cao cp thn cn ca vua Nguyn Ht Tt Lit, sng s v c c nh M Nhi, Phn tip, Tch L C, Lu Khu sau my ln giy xo t nc ta, phi n ti. Trong cuc khng chin ln ny, Trn Quc Tun v triu nh rt ch trng n chin trng ven bin ng bc. l ng tin ca thy qun v on thuyn lng ca gic. Ph tng Trn Khnh D c tin tng giao cho mi cng vic bin thy ven bin, c nhim v chn thy, tiu dit on thuyn lng, lm tht bi ngay t u k hoch hu cn ca chng. Chnh v th, khi c tin Trng Vn H cng on thuyn lng b tiu dit th qun gic rt hoang mang, gp nhiu kh khn, lng tng v buc phi bn k rt lui. V nh vy trng vo k sch ca trn Quc Tun. Tuy nhin trn thc t, t 2 cuc khng chin trc chng minh : b thua thm bi, tng cht qun tn, phi chy v nc, nhng qun Mng Nguyn vn cn quay tr li nc ta, m mu xm lc ca chng vn ngoan c, dai dng. V gic Mng Nguyn l 1 ch ln, tim lc qun s v kinh t rt mnh, m rng phm vi thng tr rt xo quyt. Cha nm n tht au tht him th chng cha chu t b tham vng quay tr li xm lc nc ta. Bi vy Trn Quc Tun v B tham mu khng chin nhm ng thi c, lc ch mt mi, buc ch phi tho chy, tp trung sc lc nh n quyt nh tiu dit ton b o qun thy ca M Nhi v Phn Tip. R rng, chin thng Bch ng cng nh tc ng ca n l 1 thnh cng tiu biu ca t tng tin cng, t tng ch ng chin lc ca Trn Quc Tun. Qun Nguyn tuy phi rt lui, nhng lc lng ca chng cn ng ti hng chc vn ngi v rt lui c 2 ng thy v b. Trong so snh lc lng lc by gi, ta cha sc ng thi

tiu dit c 2 cnh qun. Trn Quc Tun tng kt v nu thnh 1 phng chm ch o chin lc : i khi, gic cy trng trn, ta da vo on binh, dng on ch trng l s thng ca binh php. Vn t ra l phi chn i tng quyt chin chnh xc c th t hiu qu tiu dit chin lc cao nht, buc nh Nguyn phi t b tip tc xm lc nc ta. Trn c s phn on ng mu ca Thot Hoan v nh gi ng tng quan lc lng, Trn Quc Tun v B tham mu c ch trng trc ht tp trung lc lng tiu dit cnh qun rt lui ng thy, ri sau tha thng tiu dit 1 b phn cnh qun b. cng l s la chn ng n v l quyt tm chin lc sng sut, chnh xc ca 1 nh chin lc ln c tm nhn bao qut rng, c tr tu phn tch v phn on sc so minh mn. Chn cnh qun rt lui theo ng thy lm i tng tiu dit ch yu v trc ht l quyt nh chnh xc, v cnh qun ny rt trc v chin u trn sng vn l th mnh truyn thng ca ta, l ch yu ca gic. Cnh qun thy khi b tiu dit gn th cnh qun b s phi rt lui trong cnh hong lon v s l i tng chn nh, truy kch d dng ca qun ta ging thm nhng n tn tht nng n cho gic. Nh vy, Trn Quc Tun bit nhm ng ch yu nht ca ch tp trung sc tin cng, bit pht huy ci s trng ca ta nh vo ci s on ca ch. Vi nhng ch trng v quyt tm chin lc nh trn, khc sng Bch ng, vng thng lu c Trn Quc Tun chn lm im quyt chin chin lc. Vic xc nh khng gian v thi gian quyt chin u nhm trit li dng a hnh thin nhin, pht huy cao ubth thy chin trong iu kin thin thi, a li, nhn ha thuc v ta. Trn Quc tun nghin cu rt tng tn a hnh, sng nc, ch thy triu ca sng Bch ng v s dng thnh cng trong vic xy dng trn a quyt chin v bi binh b trn. Qung sng Bch ng, ni c chn lm im quyt chin, l 1 khu vc him yu, c nhng iu kin cn thit p ng c yu cu b tr 1 trn a mai phc trn sng vi quy m ln. a hnh sng Bch ng vn c th thin him vi sng su v rng, rng ni st ven b, nhiu lnh thot triu v bi triu, nhiu nhnh sng vo, nc triu ln xung rt mnh. tng thm li th ca trn a mai phc, Trn Quc tun k tha truyn thng ca Ng Quyn v L Hon trong khng chin chng qun Nam hn (938) v qun Tng (981), cho ng cc g nhm cn ph i hnh, chn ng tho chy ca thuyn chin ch, bao vy v tiu dit trit qun xm lc. Trn a quyt chin vi bi cc ngm ch pht huy c tc dng khi nc triu xung, nn n i hi ngti ch huy iu hnh trn chin u phi bit li dng ch thy triu vi c 1 ngh thut dn dt thuyn gic vo trn a ng lc, ng ch. y, yu t khng gian v thi gian kt hp cht ch vi nhau. Trn nh phi bt u v kt thc 1 cch chnh xc vo thi im c li nht tn dng ch thy triu v pht huy c ht tc dng ca bi cc. Ti nng tuyt vi ca Trn Quc Tun v B tham mu l hon ton c lp c o qun thy ca M Nhi vi o qun b, ri dn d62n iu ng n tng bc vo ng im quyt chin nh v ng thi gian xc nh (t sng n tra ngy 9-4 lc nc triu rt mnh). Nh vy m hiu sut chin u cng cao.

Trn Bch ng 1288 l trn nh mai phc kt hp vi vn ng tin cng quy m ln nhm bao vy, tiu dit gn on binh thuyn ng hng trm chic vi hng vn qun ch. Trong trn chin u ny, d nhin thy binh gi vai tr ch yu. c bit trn thy chin trn sng Bch ng c s phi hp cht ch gia qun thy v qun b, gia qun ch lc vi qun a phng v dn binh, gia nh thy v nh b. Trn Quc Tun vn dng cch nh tin cng kin quyt, kt hp nhiu li nh phong ph, a dng nhm pht huy tng hp tt c th mnh ca chin tranh nhn dn, ca truyn thng thy chin, ca iu kin thin nhin ginh thng li trn vn v trit nht. Cc lc lng tham chin hip ng cht ch vi nhau c v khng gian v thi gian, s dng nhng li nh truyn thng 1 cch sng to, l chin thut tin cng ch trn sng v trn b, nghi binh kim ch, gi vng im cao, tng bc dn dr=t qun ch, kt hp nh chn pha trc, pha sau vi cc mi bn sn, nh dn ch vo ca sng nh bn t ngn, ng ch b tr cc trn a cc, him hc, dng n ha cng thiu chy on thuyn gic khi chng vng cc Tt c cc hnh thc chin thut, cc li nh u pht huy c tc dng li hi ca n. Chin thng Bch ng 1288 th hin tp trung ngh thut qun s ca qun dn i Vit th k 13 v ti thao lc ca Hng o vng Trn Quc Tun, v anh hng kit xut, nh chin lc li lc ca dn tc. Ha trong v cng hin hch 3 ln nh bi qun Nguyn Mng ca dn tc ta, trn Bch ng ni ln nh 1 kiu mu ca ngh thut dng on binh nh trng trn v l nh cao ca sc mnh v ngh thut qun s Vit nam thi .

TRN THNH A BANG (1-1407)

Xin c trnh by trn ny k hn mt cht, v c th mt s bc t n trn ny, v trong lch s, trn ny cng khng c nhc n nhiu. --Hn 1 th k sau chin thng Bch ng lch s 1288, li dng lc nh H mi ln nm quyn chnh thay th nh trn, Triu nh nh Minh xut qun nh chim nc ta. Vng Triu nh H do H Qu Ly v H Hn Thng ng u cng quyt kghng chin. Trong cuc chin tranh chng gic Minh, qun H nh nhiu trn c quy m ln v rt quyt lit, tiu biu nht l trn thnh a Bang (1-1407) Thng 5-1406, triu Minh c 1 o qun ln do tng binh Qung ty l Hn Quan cng cc tng Hong Trung, L Ngh a tn phn bi Trn Thim Bnh v nc lm vua. c tin bo, H Qu Ly sai qun ln bin gii pha bc chn nh. o qun Minh h tng b nh thit hi nng n, buc phi giao np Thim Bnh v rt chy v nc. m mu xm chim n dch nc ta di chiu bi ph Trn dit H ca nh Minh b ph sn. g th din v cp ly nc ta, bin i Vit thnh qun huyn ca Trung Quc, thng 11 nm y, Minh Thnh T quyt nh c i qun nh chim nc ta. Ln xut qun ny, nh Minh huy ng 80 vn qun cc loi gm b binh, k binh v qun phc dch chia lm 2 o nh vo nc ta.

Mt o do Trng Ph, Trn Hc ch huy, dn 40 vn qun i theo ng qua Bng Tng vo i Pha Ly (i nam Quan, Lng Sn) Mt o qun do Mc Thnh dn 40 vn qun t Mng T (Vn Nam) tin theo ng sng Hng. Theo k hoch tin cng vch sn, 2 o qun ny sau khi vt qua bin gii, tin su vo ni a, s nhanh chng hi qun vng Bch Hc, ri vt sng Ph Lng (sng Hng) nh thnh a Bang, v t tin ln nh ng , Ty ri chim c nc ta. Trc nguy c ngoi xm, nh H ra sc chun b khng chin. Thng 7-1406, H Qu Ly v H Hn Thng i tun du cc ni him yu ca t nc, xem xt hnh sng, th ni, phn on ng tin qun ca gic chun b phng ng. H Qu Ly : - Mt mt cho ly thm hng binh v dng nhng ngi c chc tc tm thi trng coi, chiu m dn lu vong lm qun dng hn v t cc chc quan cai qun; - Mt mt cho xy dng h thng cng trnh phng th c quy m ln, di gn 400km, ko di t ni Tn Vin, men theo sng , sng Hng, sng Luc v sng thi Bnh. l h thng chng ngi vt, gm nhng bi cc, nhng xxh st cng vi cc n qun ti khp cc ca sng, ca ngun, quan i nhm ngn chc cc trc ng thy, b m H Qu Ly d kin qun Minh s nh vo Trong cc tuyn ngn chc , quan trng nht l tuyn phng th dc b Nam sng Hng v khu vc thnh a Bang (x Phong Vn, Ba V, H Ni), ni tp trung phn ln binh lc triu H. Ngoi ra qun H cn c b tr trn gi 1 s ni nm trn trc ng tin qun ca gic nh i Chi Lng, Cn trm, Vit Tr ng thi nh H ra lnh cho dn chng cc vng Bc Giang, Bc Ninh, Bch hc lm sn nh ca pha Nam sng Hng lm ni c tr khi phi rt lui --Ngy 19-11-1406, trn hng tin cng t pha bc, gic Minh bt u nh ph vo ca i Pha Ly. Qun H da vo th ni ng tri, o ho su v dng cc loi ha kh bn chn ch. Nhng vi binh lc ng gp bi, qun Minh o t trn qua ca quan, ri nhanh chng nh tan qun H i Chi Lng, Cn trm, ri tin xung nh chim Xng Giang, Th Cu. n y Trng Ph cho 1 cnh qun tin thng ti Gia Lm lm nhim v nghi binh nh ng , cn i qun do y ch huy tin sang a Ph (Sc Sn, H Ni) chun b hi quntheo k hoch nh. Trn hng ty bc, o qun Vn nam do Mc Thnh ch huy vt rng ni t nhp bin gii nc ta. Sau khi chim c ca i Ph Lnh, Mc Thnh dn qun theo sng L thng xung Bch hc v h tri gn bc b sng. n thng 12, c 2 o qun Trng Ph v Mc Thnh hi qun vng Tam i, Bch hc phi hp tc chin trn hng tin cng ch yu. nh lc hng qun H, Trng Ph li cho tng thm 1 s qun na sang pha bc Gia Lm ph trng thanh th, ri li iu 1 cnh qun tin ti h lu sng C (khc sng Thng, lng Giang, Bc Giang) phng qun H nh p pha sau.

ng thi chng sai ngi treo bng kt ti nh H, hoc vit hch ph Trn dit H vo nhng mnh vn th xui theo dng sng nh vo tinh thn qun lnh v khot su mu thun trong ni b triu H. Nhiu qun s, vn khng a chnh sch khc nghit ca triu H nay cng t ra chn nn, khng cn tinh thn chin u. Nhn mt s s phu qu tc c ca nh Trn chy sang u hng qun Minh. iu cng khin qun s nh H thm hoang mang dao ng. Trc cuc tin cng t ca gic trn c 2 hng, qun H phn v lc lng b phn tn, phn v tinh thn chin ui thp, nn nhanh chng b qun Minh nh lui v mt cc v tr phng th pha bc. Cc tng H Nguyn Trng v H dn qun rt lui, ri da vo h thng phng tuyn dc sng Hng v sng Ch c ch. Trong khi , dn chng cc l pha bc v ty bc ni no c gic trn n u thc hin k thanh d. Nh c phng tuyn quy m ln v kin c, qun nh H chn ng bc tin ca gic Minh gn 2 thng. Tuy nhin trong thi gian y, qun H hu nh co vo c th trn tt c cc mt trn m khng bit nh mnh vo sau lung hoc cnh sn i hnh tin cng ca ch. Hn na, cc tng H khng nm c u l hng tin cng ch yu ca gic nn dn u lc lng i ph trn c 2 hng ng v a Bang H Qu Ly thua trn c nhiu nguyn nhn ch quan v khch quan. Ch quan l mt lng dn, ci ny ni nhiu ri nhng khch quan th c vi im sau: -V pha ta: t nc kit qu v chin tranh lin min, nguyn kh quc gia suy kit. K t sau ci cht ca Trn Du Tng i nh Chim thnh th th nc suy hn. Qun Chim ra cp ph Thng long nh chn khng ngi lc cui Trn. Cng thm cc v chm git n p qu tc Trn ca H Qu Ly lm th nc suy li cng suy. -V pha Trung quc: Chu Nguyn Chng li mt quc gia TQ thng nht vi binh lc hng hu dy dn chinh chin. Tip Chu hon thnh cuc son ngi ca chu ang hng hc kh th v c trong tay mt i qun ng o vi nhiu tng lnh c ti. Li ni v ch quan: nc ta nh, ngi t khng th p dng cch nh dn qun hay da vo thnh ly nh TQ. H qu Ly qun mt iu ny. ng ta xy dng mt qun i ng o ni phao ln l n 100 vn qun, hao ph sc dn vo vic xy thnh p lu. Trong khi s trng ca qun ta l c ng t kch, quy nhiu tiu hao, t phc binh...ng ta dn phn ln qun i vo trong cc thnh tr lm mt i sc mnh c ng, to tm l li vo thnh lu, khi tht h th mt lun s lng ln vn ling chin u. Lch s VN cho thy chng ta khng mnh v vic xy dng v phng th thnh lu. Thc ra qun nh H chin u ht sc dng cm ngn gic. S chp xc gic cao ngang mt thnh nhng chng vn c qun o t xng ln. Gi nh trong chin dch nh 10 vn qun Minh a Trn Thim Bnh v nc trc , nh H kin quyt hn na tiu dit sch s m ny ch khng th cho chng v th chng ta cng gim c nhiu sc mnh ca gic Minh. D H Qu Ly b ph phn nhiu nhng khng th ph nhn ng l ngi kin quyt gi vng nn c lp dn tc, kin quyt khng chin chng qun xm lc Minh. Gi nh 2 cha con ng nu cao kh tit t st khi sa vo tay gic th hu th s nh gi ng cao hn. Cn H Nguyn Trng c ti nhng li cam tm lm quan cho nh Minh, ln n chc Cng b th lang th phi. Khng bit ng ngh g khi chng kin mt ln na chng ta li ginh li c lp, i Vit li qut khi ph Minh bnh Chim.

Chin dch tn cng Ung-Khm-Lim ca L Thng Kit huy ng lc lng n 10 vn qun. o qun b ch yu l thn binh ca cc t trng Thn Cnh Phc, Tn n... ngy 27-101075 vt bin gii tn cng Ung Chu. o qun thy gm 6 vn qun chnh quy ca nh L, l o ch lc do L Thng Kit ch huy, ngy 30-12-1075 vt bin, sau b nh chim Khm Chu, Lim Chu ri tin ln vy Ung Chu vo thng 1-1076. VSKTT ca ta vit khng nhiu v trn ny, ch ni i khi l ta vy thnh hn 40 ngy th h c. Tng s ca Tu th ni c th hn (tt nhin c th nhiu chi tit b b sai i v l do chnh tr). Ung Chu lc l mt thnh c h thng phng th rt kin c, qun khng nhiu (vi nghn) nhng c mt tay kit hit ch huy l Gim, c sut qun v dn Tng Ung Chu khng c. Theo Tng s th qun i Vit dng nhiu th on cng thnh, nh bc chi, o a o... nhng u b Gim i ph. Bn ta mt 1 vn ri qun v nhiu voi chin b cht. T tng Tng l Vng An Thch tin vo s kin c ca Ung Chu, xut ch c mt o qun n tng vin cho Ung Chu nhm cm chn qun ch lc nh L, cho i qun tn cng thng vo i Vit. Tuy nhin vua Tng ln chn khng dm quyt th c nhng din bin mi. Vin binh Tng n i Cn Ln th L Thng Kit ch ng tin cng trc. Qun Tng b bt ng, hon ton tan r. Tng ch huy bn Tng b chm u ti trn. Ung Chu, ta tip tc vy thnh. Qun i Vit dng tn c v tn tm du bn vo thnh, lm bn Tng thng vong nhiu. Nh ca trong thnh b chy thiu nc khng dp c. Bn Tng phi ung nc c, cht v bnh dch rt nhiu. Qun i Vit li ly bao t, dn dn cht thnh ng. Ngy 1-3-1076, qun i Vit tro ln bao t trn vo thnh. Gim bit khng chng c, quay v git ht 36 ngi nh ri t thiu. Dn Ung Chu thy vy khng ai u hng m vn khng c. Qun i Vit lng bt Gim khng c, git ht 58.000 ngi Tng thnh Ung Chu (VSKTT cng chp iu ny). Theo Tng s th qun i Vit cht u ngi thnh ng, mi ng 100 u, c n 580 ng. Sau khi h Ung Chu, L Thng Kit cho rt qun v thc hin k "thanh d". Thit hi bn Tng rt ln, c dn ln lnh cht hn 10 vn ngi. Tt c cc cn c, kho tng, lng mc, ng s, cu cng... u b L Thng Kit cho ph hy, sng cng b lp. Kinh t nh n, dn Ung-Khm-Lim phi phiu bt khp ni. iu th v l y khng phi ln duy nht i Vit tn cng Tng, mc d l ln ln nht v oanh lit nht. VSKTT cn chp li sau cuc xm lc ca Tng, thng 12-1077 nh L cho tn cng qua bin gii Vit-Tng, sau Tng cng tn cng li (nhng cuc giao tranh ny tng t giai on xung t 1984-1989, thi im nhiu khu vc ca ta b Tng chim, v sau phi tri qua u tranh ngoi giao i li). Mt ln khc do vua Trn Thi Tng ch thn ch huy, tn cng su vo Khm Chu, Lim Chu gy hoang mang ln trong qun dn Tng, ri rt v an ton.

TRN THNH A BANG

(Tip theo) Li dng tnh th y, bn Trng Ph, Mc Thch quyt nh tp trung binh lc m cuc tin cng chim thnh a Bang. Thnh ny c p bng t rt cao v kin c. Pha trong tng thnh c ho su vi nhng cc tre vt nhn chn ngm. Pha ngoi tng thnh c nhng h rng cm chng tra di by ngi v nga ca gic. Qun H ng trong thnh rt ng v t chc canh phng nghim ngt.

Tuy nhin bn ngoi thnh a Bang li c nhng bi ct rng chy t ty bc sang ng nam, rt thun li cho qun ch qun tp kt lc lng ln nh thnh. Nhng bi ct ny li nm st khc sng cn c th bc cu phao qua c. Ngy 10-1-1407, Mc Thch dn qun nh chim ca sng Thao v ca sng Tuyn Quang Bch hc. Lc lng qun H trn gi y do tng H X ch huy khng chng ni phi rt sang b nam. Ngy 15-1, qun Minh khing thuyn ra bi sng Ph Lng, i ngn vi thnh a Bang bn b nam. Sau chng lm gp cu phao chun b vt sng. m 17-1, Trng Ph tp trung hu ht qun nh p bi Mc Hon. Tng H ch huy ng gi ni y l Nguyn Cng Khi mi vui chi n sc, khng phng b. Trc sc tn cng bt ng ca ch, thuyn b chy gn ht, ton qun b tiu dit. Trong khi H Nguyn Trng xa khng bit ng cu. Chim c bi Mc Hon, qun minh lin theo cu phao vt sng, ri cho qun vy kn thnh a Bang. Qun Trng Ph tp kt bi ct pha ty bc thnh. m 19-1-1407, qun Minh t 2 pha tin cng t. Khi qun Minh xng ti lin b qun H nh tr quyt lit. Ch trong 1 m kch chin, xc gic cht cao ngang mt thnh. Nhng vi lc lng ng gp bi, qun Minh ht t ny n t khc lao vo. Chng liu cht vt ho, dng vn th (tahng my) tro ln mt thnh ng nh kin v t 4 mt thnh nh thc ln. Qun H chin u ngoan cng nhng nh khng li phi rt vo thnh c th. Sng ngy 20-1, qun H li c tng thnh cho voi ra nh. Qun Minh dng ha kh bn cn, voi b thng, phi chy tr vo. Tha c, qun Minh rt theo, a vo cp thnh. Tn qun H phi b thnh rt chy. Th l ch trong 1 ngy m cng kch, qun Minh nh chim c thnh a Bang, 1 v tr then cht trong tuyn phng th c bn ca vng triu H. Vic a Bang tht th m u cho s tht bi khng th cu vn ca cuc khng chin chng Minh do nh H lnh o. n thng 6 nm y, ti ca K La, ni Cao Vng, cha con H Qu Ly cng nhiu triu thn b ch bt a v phng Bc. C nghip nh H sp nhanh chng. S tht bi ca trn thnh a Bang c nhiu nguyn nhn, nhng v cn nguyn n cng khng nm ngoi nguyn nhn tht bi chung ca c cuc khng chin chng Minh do vng triu H lnh o. l sai lm do t chc v ch o chin tranh v c chin lc v chin thut, m nhn t c ngha quyt nh l khng on kt c ton dn nh gic gi nc, khng t chc v pht ng c cuc chin tranh nhn dn yu nc chng ngoi xm, nh Nguyn Tri nhn xt Nhn nh H chnh s phin h, Khin trong nc lng dn on gin. ng trn phng din ngh thut qun s, triu H cng phm phi nhiu sai lm nghim trng. Trc chin lc tin cng ca qun Minh, H Qu Ly trc sau vn kin tr ch trng thc hnh chin lc phng ng, ly ch lc i trn vi ch v dng trn a chin lm phng thc tc chin c bn.

Nh H dy cng lm nhng cng trnh phng ng, xy p thnh ly kin c, m a Bang l 1 v tr then cht v tp trung lc lng qun thng trc rt ln c th c ch. Phng thc tc chin khng ph hp vi ngh thut nh gic gi nc trong iu kin dn tc ta phi ly nh nh ln, ly t ch nhiu. Phng ng chin lc cng nh tc chin phng ng trong 1 cuc chin tranh t v l tt nhin, cn thit, th nhng phng ng khng c ngha l rt lui chy di hoc c th mc cho qun th t do hnh ng, m phi tm mi cch nh li chng. Bi v k ch tin cng c sc mnh hn qun phng ng, chng rt d t ph trn a, bao vy c lp thnh tr v tiu dit qun phng ng nhng ni . Trong tnh th y, l ra phi bit liu sc ta, sc ch, phi khn kho linh hot, nh Trn Quc Tun ni : Phi chn dng tng gii, xem xt quyn bin, nh nh c vy, ty thi to th, c c i qun 1 lng nh cha con th mi dng c. Lc nh H ch n thun da vo lc lng v trang tp trung, dc ch lc ra chn ch ch cha kt hp c sc mnh chin u ca ton dn, khng to nn c th trn c nc nh gic. V vy m trong sut cuc chin tranh, qun nh H phi lun chin u trong th trn phng ng ht sc b ng c v chin lc v chin thut. iu cng lm cho qun Minh c iu kin tp trung lc lng t ph tng mc tiu, tng phng tuyn ca qun , v a bang, chng hon ton rnh tay, to c u th tuyt i cng thnh. Khi chin tranh mi bt u, cc lc lng qun H chng gic Pha Ly, Chi Lng v Ph Lnh mi b thit hi khng ng k u b thnh, b t chy v phng tuyn phng ng c bn m cha gy cho ch my tn tht v cng khng lm chm c bc tin ca chng. Thm ch, ngay c khi 2 o qun Trng Ph, M Thch vn ng n nh thnh a Bang, cc o qun H ng Bnh Than, bch Hc vn n binh bt ng, vn c th trong cc v tr phng th. Qun Minh cng c iu kin tp trung binh lc ging n tiu dit qun H a Bang. V th thnh a Bang tht th l khng trnh khi v l kt qu tt yu ca chin lc phng ng thun ty, phng ng tiu cc, b ng ca qun H trc chin lc tin cng ca qun Minh. Tuy nhin a Bang li tht th qu nhanh, mc d qun H c lc lng phng thnh ng, mnh, v c v kh li hi chng km g qun Minh. chnh l do th trn ca qun H a Bang khng vng chc, khng c li cho qun phng ng. Thnh a Bang tuy c xy dng kin c, nhng li v tr c a hnh, a th thun li cho bn tin cng, v tric thnh c nhng bi ct rng c th tp kt lc lng ln cng thnh. Chnh k ch cng pht hin ra im yu y v chng trit li dng, khai thc im yu y h thnh. Mt khc th trn a Bang cn bc l s h khi khng c lc lng d b bo v thnh gm nhiu tng, nhiu lp c th h tr cho nhau. Qun Minh nh bi Mc hon, qun h thnh a Bang cng nh bn trn v bn di u khng a qun n ng cu. n lt thnh a Bang b vy hm, nh H li khng c nhng lc lng c ng sn sng chi vin khi thnh lm nguy. Bi th, a bang tr thnh c im cho v, c lp v qun trong thnh d c c sc chng c, hoc d c t chc phn kch, cng khng th sc chng tr cuc tin cng ca qun ch. Bn cnh , t b thng soi qun H n lc lng phng thnh a Bang mc sai lm ch quan, khng nh gi ng tnh hnh ch ta, thm ch cn qu vo thnh ly v binh kh ca mnh.

Binh th c cu : Bit ch, bit ta trm trn khng nguy, nhng H Qu Ly li khng nm r ch, khng phn on c ca ch nn mc k nghi binh ca chng. Khi Trng Ph cho 1 cnh qun tin xung mn Gia Lm ph trng thanh th th H Qu Ly vi iu bt qun t a Bang v tng cng cho ng . Do Trng Ph cng c iu kin tp trung i qun, to c u th to ln cng thnh a Bang. H Qu Ly cng khng bit rng ngi Trung Quc rt gii cng thnh. L ra trong tnh th y, phi bit rt lui, phn tn lc lng, lc n lc hin trnh sc mnh ban u ca gic, th qun H li co cm, c th trong thnh v nh vy chng khc g gi ngc ra n nh ca ch. Mt khc, lc lng phng thnh li qu li vo uy lc ca ha kh bo v thnh, nhng khi qun Minh xng ti chn thnh th cc khu thn c sang pho khng cn pht huy c hiu lc na. Hoc dng i tng binh cn bc ph cuc tin cng ca ch, nhng khng ng, khi voi b ha kh ca qun Minh bn chn phi chy tr vo, li to thm c hi cho qun Minh a vo, chim thnh 1 cch nhanh chng. S tht bi ca thnh a bang v ca nhiu trn nh k tip ca qun i nh H khng ch chn vi s nghip ca vng triu H, m cn nh du s tht bi ca php dng binh ch n thun da vo qun i, v kh, thnh quch trong iu kin phi ly nh nh ln ca cuc chin tranh gi nc lc by gi. Ch n khi L Li, Nguyn Tri nh th, nh th th mi nh bi c qun xm lc Minh, ginh li c lp dn tc.

TRN TT NG CHC NG (7-11-1426)

Chin thng Tt ng Chc ng nm 1426 l 1 trong nhng in hnh rc r v quyt tm tiu dit ch, v tinh thn chinu dng cm v ngh thut qun s tuyt vi ca ngha qun Lam Sn. Cc tng ch huy ca ngha qun Lam Sn on nh rng Vng Thng sau khi d bit v tr ng qun mi ca qun ta s m cuc hnh qun nhm bao vy, tiu dit qun ta Cao B. T Ninh Kiu nh ln Cao B qun Minh phi hnh qun theo 1 trong 2 con ng : - ng th nht : Ninh Kiu Chc ng Tt ng Yn Duyt Cao B. - ng th 2 : Ninh Kiu Chc ng i n Cao B. B Ninh Kiu rt v Cao B, ngha qun khng nhng buc Vng Thng phi b ng thay i k hoch tin cng m cn d ch hnh qun theo ng qun ta chn v b tr sn trn a mai phc. y l kt qu ln bc u trong ngh thut iu ng ch ca ngha qun Lam Sn. Theo k hoch ca Vng Thng, t Ninh Kiu chng s chia lm 2 o : - o K binh, c s qun t, xut k bt n pha sau doanh tri ca ta Cao B. o qun ny c nhim v t pho pha sau qun ta ri bt ng n pho nhm nh lc hng qun ta v lm hiu lnh cho cc cnh qun ch ng thi nh khp li. - o chnh binh, tc o qun ch lc do Vng Thng trc tip ch huy t pha ng Ninh Kiu vt sng Ninh Giang tin n pha trc cn c Cao B. o qun ny c nhim v khi nghe pho hiu ca o k binh s tin cng mnh lit vo mt trc Cao B.

Da trn c s nm c k hoch hnh qun c th ca Vng Thng, b ch huy ngha qun Lam Sn quyt nh b tr 2 trn a mai phc Tt ng v Chc ng trn ng tin qun ca ch nhm p tan hon ton cuc hnh qun ca chng. Tt ng c chn lm trn a mai phc chnh ca ngha qun, (x Ty An, huyn Chng M, tnh H Ty). Cnh ng Tt ng kh su v ly li, c lc rm rp. Con ng lai khinh chy ngang qua pha ty cnh ng Tt ng, gia 2 thn Tt ng v Yn Duyt. o qun ch lc ca Vng Thng mun tin ln Cao B phi theo con ng lai khinh qua cnh ng Tt ng ri qua Yn Duyt ln Cao B. Ngha qun tn dng v tr v a hnh vng Tt ng b tr 1 trn a mai phc k lng, nhm nh qy o qun ch lc ca Vng Thng Trn a mai phc th 2 c b tr vng Chc ng (thuc x Ngc Sn, Chng M, H Ty). Cnh ng Chc ng khng ly nh Tt ng, nhng li nm ngay di chn ni Chc Sn st bn ni Ngc Gi v Ninh Sn. Dng sng y chy vng st chn ni Chc Sn v gn Chc ng. y l 1 vng a hnh phc tp v him yu. Qun ta l dng a hnh ni rng vng ny b tr mai phc sn 2 bn ng. C 2 con ng t Ninh kiu n Cao B u phi men theo chn ni Ninh Sn v Chc Sn i qua vng Chc ng. Trn a mai phc Chc ng c nhim v phi hp vi trn a chnh Tt ng nhm nh vo hu qun ca o chnh binh Vng Thng, ng thi chn ng rt lui ca c 2 o qun ch rt chy v ng Quan. Cnh chnh binh do Vng Thng ch huy c s lng qun ln, hnh qun theo i hnh ko di. Khi tin qun ca chng ti Tt ng th hu qun mi vt khi sng Ninh Giang tc lt vo trn a mai phc Chc ng. tp trung binh lc mc cao nht, ngha qun khng ri qun ra nh ton b i hnh ch m nh vo tin qun v hu qun ca chng. S b tr trn a mai phc th hin r quyt tm kha cht, tiu dit o qun Vng Thng. i vi o k binh ca ch, ngha qun khng n nh kh chng tin qun, m ch chc ng rt lui tiu dit ti Chc ng. m 6-11, cng vic b tr mai phc Tt ng, Chc ng c tin hnh 1 cch khn trng v b mt. Qun ch ng bn kia Ninh Kiu tuy cch Chc ng khng xa nhng khng hay bit g v trn a ca qun ta Din bin : Theo k hoch vch ra, sng ngy 7-11, qun ch t ng Ninh Kiu chia lm 2 o xut pht tin nh ngha qun Cao B. Khi o qun ch lc do Vng Thng ch huy n vng Tt ng th qun ta bn pho hiu nh la ch. Qun ch nghe ting pho tng l pho hiu ca cnh k binh vi x i chim ly nhng a im thun li theo hiu lnh trc lc tin qun. Vic n pho hiu ca ta c tc dng nh la qun ch tin su vo trn a mai phc ca qun ta. Trong khi , qun mai phc ca ta vn nm yn khng ng. Khi tin qun ca ch lt vo trn a mai phc Tt ng v hu qun qua ht sng Ninh Giang, qun mai phc ca ta mi nht t xng ra nh mnh lit. Ti Tt ng, 1 b phn ln qun ch b qun ta v voi chin dn vo cnh ng ly li ri b chia ct ra tiu dit ht lp ny n lp khc; ng thi lc y tri li ma to, cnh ng Tt ng v ng x cng ly li. Hng ng ca ch ri lon v hong ht. ch b nh bt ng (k binh v b binh) li b sa ly nn mt ht kh nng chin u.

T nhng g t, lm cy qun ta dng gio, lao, c bit l cung n git cht hng lot qun ch. Tng binh Vng Thng hon ton bt lc trc cnh hn lon v khip s ca qun lnh. Bn thn Vng Thng cng b 1 mi tn bn b thng cnh sn. Vin thng th b binh Trn Hip nh t st nhng b qun ta xng ti chm cht. Cuc chin u din ra c lit khong 4-5 ting ng h (t 10 gi n 15 gi ngy 7-11). Qun ta chn ng v p nt b phn tin qun ca ch. Hng vn qun ch b xc trn chin trng Tt ng. Vng Thng v bn sng st tm ng tho chy v Ninh Kiu. Trong khi tin qun ang b ging nhng n sm st bt ng Tt ng th trung qun v hu qun ca ch b n li trn qung ng t Tt ng n Chc ng. Khi c tin tin qun b thua v thy bn tn binh hong ht tho chy, trung qun v hu qun cng nhn nho tm ng rt lui. Hiu khi qun ch o chnh binh cha b nh tan v c hng ng v mt ht tinh thn chin u. o k binh lc by gi ang trn ng tin v pha sau Cao B bng nhin nghe ting sng n Cao B. Vin ch huy kinh ngc v tn hiu ng l do cnh k binh pht ra. Ngay sau cnh k binh c tin khng khip, tng binh Vng Thng b ri vo trn a mai phc Tt ng, khng th tin v pha trc Cao B c. Bit mc mu qun ta, Vng Thng vi v ra lnh cho cnh k binh chy v Chc ng. ng lc , ti trn a Chc ng qun mai phc ca ta li vng ln nh nhng n quyt lit vo cnh k binh v hu qun ca cnh chnh binh cng vi s thot cht Tt ng chy v. T ni Ninh Sn, Chc Sn v cc cnh ng 2 bn ng, qun ta xng ra chn nh ngang ng rt lui, chia ct qun ch ra nhiu mnh m tiu dit. cu Ninh Kiu lp tc b qun ta ph hy, v dng sng bin thnh chin tuyn cn ng rt chy ca ch v ng Quan. Hng vn qun ch b git v b bt. Bn sng st liu lnh vt qua Ninh Giang b cht ui nhiu n ni nc Ninh Kiu v th m tc nghn (i Vit SKTT). Bn tn qun ch phi kh khn lm mi thot cht cng Vng Thng, M K, Phng Chnh chy v ng Quan. Chin trn Tt ng Chc ng, qun ta tiu dit trn 6 vn qun ch, trong 5 vn tn b git, 1 vn b bt. Binh b thng th Trn Hip v ni quan L Lng, tng L ng b chm ti trn. Qun ta thu c nga, qun t kh gii, xe c nhiu khng k xit (i vit SKTT) Din bin trn Tt ng - Chc ng -------

Ngh thut chin trn : Thng li ca trn phc kch Tt ng Chc ng th hin 1 cch thnh cng ca li nh ly t ch nhiu, ly yu chng mnh ca ngha qun Lam Sn. Nghin cu din bin trn tp kch Tt ng Chc ng chng ta thy rng s vn ng v c ng nhanh ca ngha qun to ra nhng bt ng ln cho qun ch v l 1 trong nhng nhn t qun trng gip ngha qun khc phc c im yu v s lng so vi ch gi vng quyn ch ng tin cng v tiu dit ch. Chin thng Tt ng Chc ng th hin Ngh thut ch o tc chin, chin thut ti gii ca ngha qun Lam Sn. Ngha qun qun trit t tng quyt tm tiu dit ch cao , l tinh thn ch ng, tch cc v lin tc tin cng, pht huy mi ch mnh ca mnh, nhm nh vo mi ch yu ca ch m nh.

ng trc 1 thch thc ln, 1 cuc hnh qun quy m ca 10 vn qun ch, ngha qun tuy t hn nhiu v s lng, nhng khng nao nng tinh thn, kin quyt gi vng quyn ch ng tin cng tiu dit ch. Qun ch tuy ng v hiu chin nhng mt ht quyn ch ng chin lc v phi tin qun vo nhng khu vc ngoi d kin. Trong ton b cuc chin, qun ch lun b ngha qun iu ng v phi b ng i ph t u ch cui. M u cuc chin, ngha qun nh ch t cu thanh oai ln C Lm nh bi gia cnh ng ly. Mt o qun mnh gn 10 vn ca Vng Thng cng b ngha qun iu t C S xung Ninh Kiu ri li t Ninh Kiu vo nhng trn a mai phc Tt ng Chc ng b tiu dit. Ngh thut iu ng qun ch ca ngha qun lam Sn t n mc hon ho. Do b iu ng nh vy nn qun ch khng pht huy c sc mnh ca chng m phi nh theo cch nh ca ta, ti nhng chin trng bt li nht cho chng do ta chn sn. Ngh thut nh ch v mai phc vn ng c ngha qun s dng 1 cch ti tnh v mu tr. Qun Minh c s trng li nh bao vy tin cng o t v trn a chin. bng cch nh mai phc li hi ca mnh, ngha qun n nh 1 cch bt ng ngay trn ng hnh qun ca ch. Ngha qun khng nhng kho li dng a hnh ni rng Chc ng m cn s dng c a bn m ly Tt ng b tr trn a mai phc. Vi a hnh him yu, b binh v k binh ca ch b dn vo tnh trng sa ly, khng pht huy c s trng, ri b chia ct i hnh ra tiu dit. Trc khi vo cuc chin chin lc Tt ng Chc ng, ton b lc lng ca ta tp trung v Cao B. m bo nguyn tc tp trung binh lc mc cao nht, ngha qun b tr 2 trn a mai phc Tt ng Chc ng nhm nh vo tin qun v hu qun ca o qun ch lc Vng Thng. o k binh v trung qun ca o ch lc tuy khng b nh nhng cng b tan ra v tho chy. trn ng tho chy vi tinh thn hong lon , b phn qun ch ny b chn nh Chc ng. Nh vy l ngha qun va tp trung c lc lng ging nhng n quyt nh vo b phn ch yu ca o qun ch lc, va m bo tiu dit n mc cao nht c 2 o chnh, k ca Vng Thng. Chin thng Tt ng Chc ng biu hin ch v bn lnh chin u ca ngha qun, trnh t chc v ch huy. Chin thng a cuc chin tranh ginh c lp dn tc ln 1 giai on pht trin mi