S 48 Thng 07/2011

Qu c gi thn mn, Nh gio Trn Hu T, trong mt bi tr li phng vn v n i mi gio dc 70,000 t ng, pht biu: Ngi nh nh gio dc ph thng cn phi xy t mng.1 Qu l nh vy. T nhiu nm nay, nn mng ngi nh gio dc ti Vit Nam khng c ch trng mt cch nghim tc. Chng ta ch loay hoay trm vi l dt trn trn nh m qun mt rng ci mng - nhng quan nim nn tng ca h thng gio dc - mi l vn chnh cn thay i. Nh nh gio Phan Chnh Dng, ngi ang tham gia ging dy chng trnh o to thc s Fullbright nu kin, ci cch u tin l ci cch con ngi iu u tin, h [nhng ngi lm ci cch gio dc] phi i mi chnh mnh. C dm tha nhn l h sai? Ch khi no thy c s cu th ny th mi tin rng h i mi chnh mnh. 1 Vic i mi gio dc thc s l cp bch, nhng quan trng khng km, nn gio dc cn c tr li vai tr truyn t tri thc, thay v ch phc v cho cc nhu cu chnh tr. Cch ging dy gio iu, p t mt cch gng p trong nn gio dc hin nay cn c i mi ngi dy v ngi hc c t do phn xt theo t duy v cm th ca chnh h. i mi gio dc l i mi mc ch ca ngi dy, i mi vic rn luyn nhn thc v nng lc ngi hc. l i hi cp thit nhm nng cao tr tu c nhn v dn tr ca t nc, t m ra nhng hng i mi, p ng nhu cu tn ti v pht trin con ngi trong thi i hi nhp vi th gii. Gio dc Vit Nam c th ni l vn h trng nht ca x hi, v n lin quan trc tip n mt na dn s. Vit Nam vn ra bin ln, tui tr cn c hng mt h thng gio dc hp l, tin tin, khai phng tim nng sng to ca h. Bn cnh , nhn ti, tr thc phi c mi trng t do pht trin ti nng, "khai dn tr, chn dn kh, hu dn sinh," gp phn xy dng mt x hi vn minh, nhn bn, nh nguyn c ca bc tin bi yu nc Phan Chu Trinh. Tp ch Thanh nin PHA TRC s 48 vi ch Gio dc-Gio iu gi n qu c gi cc quan im a chiu v gio dc, trn c s khuyn khch v c v nhng suy ngh, t tng t do. V s sng to c bit l sng to trong t duy l nn tng cho s pht trin ca mi con ngi v x hi. Tp ch Thanh nin PHA TRC s 48 c hon tt song song vi vic tin hnh mt s ci t quan trng. Hin nay trang web PHA TRC ang c chuyn sang giao din mi, nhm ci thin cch trnh by bi vit, hnh nh, v video a dng hn theo tng chuyn mc. Sau s 50, Tp ch Thanh nin PHA TRC s ngng pht hnh di dng PDF. Tt c cc bi bit s c ng trc tip ln trang www.phiatruoc.info. PHA TRC rt mong s nhn thm nhiu bi vit gi qua contact.phiatruoc@gmail.com, vi mc ch chia s thng tin trn tinh thn tn trng s khc bit. Mong qu c gi s lun tip tc ng hnh cng PHA TRC trong cng cuc pht huy tinh thn sng to v t duy c lp, phc v hiu qu hn cho x hi v t nc. Ban Bin Tp Thng 07/2011
1. i mi gio dc: 70.000 t ng vn cha ? http://vietnamnet.vn/vn/giaoduc/25390/doi-moi-giao-duc--70-000-ty-dong-van-chua-du-.html

TP CH THANH NIN PHA TRC Web: phiatruoc.info Blog: phiatruoc.wordpress.com Facebook: facebook.com/phiatruoc Twitter: twitter.com/tapchiphiatruoc Email: contact.phiatruoc@gmail.com

BAN BIN TP
V Thy Nhu-Hoang Lan-Khng Duy -Nguyn n-ng A-Vit Quc

THIT K TRNH BY
Hu Ph-Thanh PhongTn Ngha-Mai Khi-Thanh Nguyn

CNG TC VIN
Hng Phc-Elbi-Tn Ngha-DBTT Ngc Cm-Min Thy-Linh Snng Khng-inh TngHin Lng-Huynh Trong Hiu

QUNG CO-AUDIO
Quc Bnh-Chinh Nhn-Tm Kin

WEBSITE
K V-Thanh Phong
Chu M Tap Chi Phia Truoc PO Box 462220 Escondido, CA 92046 USA Chu u, Chu 10 rue Louis Rossel 35000 Rennes FRANCE

Anh bia: Carlescs79-Flickr

Mc lc
V n Cu Huy Ha V Lo ngai an p se tip din khi Thu tng bc vao nhim ky mi ASEAN va nhng con nga c Dn chu khng phi chi la quyn li

Chnh tri X hi Kinh t

4 6 8 10

Nha giao duc Arthur Schopenhauer Giao duc hay ap t? Cn quan nim ung v phng phap thao lun nhom Khng nn lam dung phng phap trc quan trong day vn Nhng v ly trong quan nim v day va hoc Ng vn hin nay Nc c va cng cuc cai cach giao duc Vit Nam

12 16

Tiu im

18 20 22 25

Di san vn hoa cua ngi Ha Nhi m thanh an Pi keomt vn hoa c sc cua ngi Giay Tin Vit Nam Thang 5 Tin Quc t Thang 5

26

Chuyn mc

27 28 31

CHNH TR - X HI

S 48 - Thng 07/2011

Con trai ca cng thn cch mng Vit Nam ku gi xy dng h thng a ang ti phin ta phc thm

Hm th ba ngy 2 thng 8, phin ta phc thm gi nguyn n t by nm cho con trai ca mt trong nhng ngi sng lp nc CHXHCN Vit Nam, mc d c tranh ci rng ng h h thng a khng c ngha l chng li ng Cng sn Vit Nam. Tin s C Huy H V, mt lut gia nhn quyn c o to ti Php, ni rng ng v ti bao gm c ti tuyn truyn chng nh nc v gi trng hp ny l mt m mu chng li c nhn ng. "Ti khng chng li ng Cng sn Vit Nam", ng V ni ti ta n. "Ti ch yu cu mt h thng a ng cho php cnh tranh lnh mnh v li ch cui cng ca nhn dn v ca dn tc." Tuy nhin cc cng t vin cho bit hnh ng ca V l vi phm an ninh quc gia v lm dng quyn t do ngn lun. Ti mt trng im trong phin ta, cng t vin trch dn bng chng cho thy ng V bi

xu chnh ph bng cch gi y l mt ch c ti, tc khc ng V ct ngang v ni "ng, y l mt ch c ti." ng quay li nhn v v ngi ch ca mnh pha sau v ba ln lm du hiu ch V chin thng. Trng hp ca ng V c xem nh mt th nghim i vi chnh ph, d y l gia nh c ting v lng trung thnh vi ch . ng l con trai ca nh th ni ting C Huy Cn, ng thi cng l lnh o cch mng khi chnh ph Ch tch H Ch Minh tuyn b c lp t Php vo nm 1945. Chnh ph khng khoan dung vi bt k thch thc no i vi ch mt ng, nhng H Ni lu nay vn ni rng ch xt x v kt n nhng ngi c ti. ng V b bt v xt x ti phin ta s thm hm thng 4 thng 4, 2011. V n ca ng cng tr thnh ch ca nhiu cuc tr chuyn trn Internet, vi nhiu cu hi liu bn n 7 nm t giam v thm

ba nm qun thc ti gia phi chng qu khc nghi t. ng V, ngi tt nghip vi bng tin s lut ti i hc Sorbonne Paris, nhng khng c giy php hnh ngh Vit Nam, hai ln c gng khi kin Th tng mt v lin quan n Trung Quc xy dng d n khai thc bauxite Ty Nguyn, v mt ln khc sau khi Th tng ngn cm khng cho khiu kin ng ngi. ng V b kt n ku v gi chm dt s cai tr c ng, ni xu nh nc, bc b vai tr lnh o ca ng Cng sn v gi cuc chin chng li Hoa K l mt cuc ni chin. Ta phc thm hm th ba (2/8) xc nhn li bn n trn v ni rng khng c c s bc b trng hp ca ng V. Chnh n Nguyn Vn Sn cho bit ng V, hin 53 tui, "coi thng php lut v khng th ci to c". Sau mt ngy xt x, ng V
Trang 4

CHNH TR - X HI
c cho php mang vo bn trong c hai phng. Hoa K ln ting ku gi Vit Nam th ngay lp tc nh bt ng chnh kin C Huy H V sau khi ta n gi nguyn n t by nm. "Chng ti rt lo ngi cho vic t chi khng co ca nh hot ng C Huy H V," pht ngn vin B Ngoi giao Mark Toner ni. "Chng ti tip tc ku gi chnh ph Vit Nam ngay lp tc th ng V cng nh tt c cc t nhn lng tm khc v tin rng mi c nhn khng nn b giam gi v thc hin cc quyn t do ngn lun," ng Toner cho bit thm. T chc Theo di Nhn quyn ch trch cc bn n s thm hm 4/4, v mt trong cc lut s bin h ca ng V b ui ra khi phin ta, ba ngi cn li cui cng cng b ra v v ta n lin tc t chi trng

S 48 - Thng 07/2011
ra cc bng chng chng li ng V, cng nh 10 ti liu trong cuc phng vn ca ng V vi truyn thng nc ngoi. "Tin s V b bt giam v cc l do chnh tr m trong cuc xt x th ta vi phm cc quyn c bn ca ng", Ph Gim c T ch Theo di Nhn quyn Phil Robertson cho bit trong mt tuyn b. Quan h gia Hoa K v Vit Nam hin ang pht trin rt tt, bng chng l cch y vi hm th nc vn l th ch cng b hp tc qun s. Vit Nam sn sng xy dng quan h gia lc cng thng tng cao vi i th Trung Quc phng bc. Mt s thnh vin ca Quc hi Hoa K ln ting bo ng v s ho hc xy dng cc mi quan h vi Vit Nam, ni rng chnh quyn ca Tng thng Barack Obama nn xem li cc iu kin h tr ci thin nhn quyn ca nc ny. ng Toner ha rng chnh quyn Hoa K s tip tc ln ting cho quyn con ngi. "Mi quan h song phng ca chng ti vi Vit Nam ni chung rt tt, nhng chng ti c mi quan tm nghim tc v vn nhn quyn v chng ti s tip tc y mnh vn ny," ng ni. Khong vi chc ngi ng h ng V t tp bn ngoi ta n H Ni trc khi cnh st phong ta khu vc. Mt ph n mang theo bng hiu vit rng: "Anh trai ti v ti". Nguyn n chuyn ng Ngun: The Washington Post & AFP

vn ni quyt nh trn l mt hnh thc "tr th" chng li ng v tuyn b ng s tip tc u tranh cho Vit Nam. "Gia nh ti c bn th h chin u v cht v t nc ny", ng V ni thm rng cha ca ng l "mt trong nhng ngi khai sinh ra ch hin ang xt x ti ngy hm nay." Phng tin truyn thng v cc nh ngoi giao nc ngoi b cm vo phng x n, nhng c php xem cc th tc t tng thng qua truyn hnh t mt cn phng k bn. Khng c my nh hoc my ghi m

Trang 5

CHNH TR - X HI

S 48 - Thng 07/2011

ng Dng hin 62 tui, mt cu vin chc c nh hng trong ngnh an ninh, ti c c trong tnh hnh t nc ngy cng xu i v cc nh hot ng chnh tr d on nh nc mt ng s c gng tht cht hn na cc quyn t do, trong khi phi i mt vi nhng lo lng v ma xun A Rp cng nh tinh trng bt n v bt mn v kinh t.
Nguyn n chuyn ng (AFP)

au khi kho lo dn xp quyn lc ca mnh, th tng Vit Nam sn sng thm cho mt nhim k th hai trong chnh ph, v cc nh quan st d on s c thm cc cuc tn cng lin quan n cc quyn t do c bn. Nguyn Tn Dng d kin s c la chn cho mt nhim k nm nm na vo ngy 26/7 trong mt cuc b phiu mang tnh biu tng trong Quc hi do ng Cng sn kim sot [khi dch bi ny th Quc hi thng qua vi 94% phiu bu]. iu ny s cng c v tr ca ng Dng, v t ng vo v th chnh tr gia quyn lc nht ca t nc. ng Dng hin 62 tui, mt cu vin chc c nh hng trong ngnh an ninh, ti c c trong tnh hnh t nc ngy cng xu i v cc nh hot ng chnh tr d on nh nc mt ng s c gng tht cht hn na cc quyn t do, trong khi phi i mt vi nhng lo lng v ma xun Rp cng nh tnh trng bt n v bt mn v kinh t. Nm ngoi, c M v Anh u cho bit Internet v t do ngn lun ngy cng b tht cht ti Vit Nam khi ng Cng sn chun b cc chi tit cho i hi ng vo thng 1/2011, qua xc nh cc v tr lnh o hng u s c Quc hi thng qua trong vi ngy ti. Trong thng 4/2011, T chc n x Quc t ln ting lo ngi v vic Nh nc giam gi hng chc nh ph bnh chnh tr v cc nh hot ng

b bt giam k t cui nm 2009. Mt nh ngoi giao chu giu tn cho bit rng ng Dng hin ang mt v tr mnh m sau khi ng c ti c c vo B Chnh tr vi s h tr t cc i biu an ninh, quc phng v vic ny gip ng chng li cc thch thc t nhng lnh o khc trong ng. ng cng cho bit chnh ph hin nay ang rt lo ngi v cuc ni dy ma xun Rp chng li cc chnh ph c ti Bc Phi. "H s lm tt c tiu dit phong tro t trong trng nc. Ti ngh rng h s khng cho php mt tia la no bt sng," ng ni. Phil Robertson, Ph Gim c T chc Theo di Nhn quyn c tr s ti Hoa K, cho bit ngnh an ninh c "trao thm quyn". "Ti ngh rng n phn nh mc thch thc m ng ngh rng h phi i mt," ng ni thm. Quc hi tng thm s lng cn b

an ninh vo trong B Chnh tr t mt y vin ln thnh hai y vin. B trng B Cng an l i tng L Hng Anh d kin s di chuyn ln chc v cao hn trong h thng, v c th s tr thnh ngi quyn lc th nh trong ng. Trung tng Trn i Quang s c a vo gi chc v B trng B Cng an, kim sot ngnh an ninh, cng nh lc lng cng an. Mt ngi giu tn cho bit thm rng ng Quang c "mt ng li cng rn" v ng s khng khoan dung vi cc nh hot ng chnh tr trc tuyn hay cc bloggers ch trch chnh ph. "Ch sau cuc hp quc hi sp ti, h s bt u n p. Ti thy tnh hnh ngy cng tuyt vng hn," mt nh hot ng chnh tr cho bit. Hai cuc biu tnh chng li s xm lc ca Trung Quc Bin Nam Trung Hoa (Bin ng) buc phi gii tn vo thng By va qua, mc

T trai sang phai: Tng Bi th Nguyn Phuc Trong, Thu tng Nguyn Tn Dung, Chu tich Nc Trng Tn Sang, Chu tich Quc hi Nguyn Sinh Hung.

Trang 6

CHNH TR - X HI

S 48 - Thng 07/2011 D kin cac nhn s cao cp trong Chinh phu mi:
Chu tich Quc hi: Nguyn Sinh Hng Cac Pho Chu tich Quc hi: Nguyn Th Kim Ngn, Nguyn Vn Giu, Hunh Ngc Sn, Ung Chu Lu Thu tng Chinh phu: Nguyn Tn Dng Cac Pho Thu tng Chinh phu: Nguyn Thin Nhn, Hong Trung Hi (nguyn PTT), V Vn Ninh (nguyn BT Ti chnh), Nguyn Xun Phc (nguyn B trng CNVPCP) BT Ngoai giao: Phm Bnh Minh BT Quc Thanh phng: Phng Quang

Biu tinh tai phan i Trung Quc tai Ha Ni hm 24.07.2011. Anh: Blog NXD

BT Cng an: Trn i Quang BT Y t: Nguyn Th Kim Tin BT Chu nhim VPCP: V c am BT Cng thng: V Huy Hong BT Tai chinh: Vng nh Hu BT Lao ng Thng binh & X hi: Nguyn Th Hi Chuyn BT Nng nghip: Cao c Pht BT Tai Quang nguyn: Nguyn Minh

d trc chnh quyn ngm cho php cuc biu tnh tng t din ra ti H Ni v Si Gn. Cc phng tin truyn thng chnh thng, ni m tt c u c s kim duyt ca nh nc, hu nh khng a bt k mt tin tc no v cc cuc biu tnh hay hnh ng cng an bt v nh ngi tham gia biu tnh, nhng cc trang blog c lp a tin v nhng s kin ny kh chi tit. Khng c cch no chnh ph hon ton c th bt ming cc trang web, mt nh ngoi giao ni vi AFP rng ng d on thi gian sp ti s "kh khn hn" cho nhng ngi bt ng chnh kin. Bt n kinh t lm tng thm p lc ln cc c quan c thm quyn Vit Nam. Thay v tp trung tng trng di hn, chnh ph Vit Nam trong nm nay chuyn sang hng n nh nn kinh t ang i mt vi s pha trn phc tp vi nhiu thch thc, bao gm tin ng mt gi v thm ht thng mi cng nh gi c ngy cng tng cao. Ch s lm pht ca Vit Nam hin nay thuc nhm cao nht trn th gii v ngay c cc phng tin truyn thng chnh thc cng cho bit rng s lng cc cuc nh cng bt u tng cao.

Vic tht cht tn dng nhm mc ch thun ha gi tng tc y mnh chi ph li vay, lm iu ng nhi doanh nghip nh. Mt nh ngoi giao cho bit cng ng ti Vit Nam ang lo ngi nn kinh t bong bng ang bt u sp n. "Th tng v B trng B An ninh s khng mun nghe bt k ting ni bt ng chnh kin no trong giai on quan trng ny." Mt nh bt ng chnh kin, vi l do an ton nn AFP khng ng tn ca ng, cho bit rng cc lnh o Vit Nam sp c ra mt l "rt bo th" v d on phong tro dn ch s gp thm nhiu kh khn v p lc. ng gp AFP trong mt nh hng vng v khi cng an mc thng phc bc vo v ngi xung bn bn cnh. H khng ni g, v khng cn phi ni g thm. "Ti ngh rng chng ta nn dng li y", nh bt ng chnh kin ni vi AFP. Ian Timberlake Ngun: AFP 2011 Ban ting Vit TCPT

BT Ni vu: Nguyn Thi Bnh BT GTVT: inh La Thng BT Xy dng: Trnh nh Dng BT TT&TT: Nguyn Bc Son BT Vn hoa Th thao va Du lich: Hong Tun Anh BT Khoa hoc Nguyn Qun & Cng ngh:

BT T phap: H Hng Cng BT K hoach & u t: Bi Quang Vinh BT GD&T: Phm V Lun Thng c Ngn hang: Nguyn Vn Bnh Chu nhim y ban Dn tc: Ging Seo Ph

Trang 7

CHNH TR - X HI

S 48 - Thng 07/2011
Hip hi mi thanh vin cua ng Nam , ASEAN, khng lam mt vic gi t pha. Lin quan n s ng thun va tin b theo phong cach ASEAN ang c gia tng va thng thi iu nay khng th nhn thy c. Tuy nhin, cuc hop nm nay cua cu lac b B trng nc ngoai va "i tac i thoai" tai Bali ngay 23 thang 7 phn nao lam lanh vt thng ln vi Din an ASEAN (ARF), it ra ASEAN c th chuyn ng im ang chu nht vao hai vn cua ng hin ang c nhiu cng thng. Hng Phuc chuyn ng

Ti cuc hp vi Trung Quc, ASEAN nht tr v "Hng dn thc hin mt tuyn b chung nm 2002 v "quy tc ng x" nhm gim thiu nguy c xung t trong vng tranh chp Bin ng. V bn l ca cc cuc hp ASEAN, Bc v Nam Triu Tin t chc cuc hi m cng khai ln u tin trong hn hai nm ri qua. Trin vng ni li cuc m phn v loi b v kh ht nhn ca Bc Triu Tin tng hn na khi b Hillary Clinton, B trng Ngoi giao M, s dng thi gian ca mnh ti Bali mi nh thng thuyt Bc Triu Tin n tham d cc cuc hi m ti New York vo cui thng 7 ny. Trong khi , Thi Lan v Campuchia, hai nc lng ging trong ASEAN xy ra xung t v trang trong nm nay xoay quanh ngi n c Preah Vihear tranh chp ti vng bin gii, hin ang c gng kim hm tm trng chua cay v khc bit ca h. Tt

c nc trong t chc v Indonesia, nc hin ang gi chc ch tch lun phin, c th t chc mng h dn xp cc cuc hp va qua phn no thnh cng. Sau thng y cng thng th d l c i cht tin b nh th vn l mt s khuy kha khim tn.

Ti Bin ng [hay Bin Nam Trung Hoa], Trung Quc, nc c bn 9-on bao gm hu nh tt c ch quyn trn bin, b cc nc tranh chp phn i v Trung Quc th ti bng cch tay i vi tng nc mt. iu ny phn no lm Vit Nam tc gin vi cc tuyn b ch quyn cc qun o Hong Sa pha bc v Trng Sa pha nam, c hai ni hin u di s kim sot ca Trung Quc. Nhng ngay trc cuc hp ASEAN, Vit Nam buc phi dp cc cuc biu trn ng ph phn i hnh ng Trung Quc Bin ng ti H Ni. Ti Philippines, tnh hnh c v mm do hn. Ngy 20 thng 7, khi cc B trng nc ngoi gp nhau ti Bali, nm dn biu Philippines h cnh xung hn o Pagasa trong qun o Trng Sa v cm l c quc gia nhm khng nh ch quyn. Trung Quc lp lun mt cch kho lo rng iu ny ph v
Trang 8

CHNH TR - X HI
Tuyn b nm 2002, mt bn k kt nhm trnh cc hnh ng khiu khch trong khu vc. Mc d vy, bn tuyn b vn cha t ng thun v cc hng dn vn cn rt m h trong vic chuyn thnh mt vn bn cam kt chnh thc, tuy s c gng v ha hn gn mt thp k nay. Ngay c b Clinton, ti cuc hp ca ASEAN ti H Ni vo nm ngoi, lm Trung Quc tc gin khi tuyn b rng Hoa K c "li ch quc gia" Bin ng v Hoa K cng sn sng lm trung gian gip cc bn ha gii. Ti Bali, b cng chc mng Trung Quc v ASEAN t mt s tha thun, nh mt "bc i u tin" trong vic ha gii. B hoan nghnh s thng thuyt gia hai min Triu Tin, nh Wi Sung-lac, i din ca Hn Quc cho cc cuc m phn ht nhn, gp i tc mi ca Bc Triu Tin l ng Ri Yung. V vic Nam Hn yu cu Bc Hn chnh thc xin li lin quan n v chm tu nm ngoi v v pho kch thng dn lng l hon li, c l t nht do mt phn c thm s thc gic t pha M. B Clinton cng ng li mi mt quan chc Bc Triu Tin, ng Kim Kye Gwan, n New York tham gia hi m nhm c th tr li vng m phn 6 bn. Trong thc t, i vi Bc Triu Tin, gi tr tip xc song phng vi Hoa K l iu nm trn tt c cc gii thng ngoi giao khc, theo li mi th chnh n l mt phn thng. Hoa K, ngc li, mun trnh mt cuc khng hong Triu Tin, th cn phi tm mt s cch thu ht Bc Hn. Khi min Bc b lng qun th h c xu hng tm kim cc hnh ng khiu khch qun s, bn tn la v th nghim bom ht nhn, v nh th, gy s ch . iu khng chc chn l nhng n ci Bali s dn n vic ni li vng m phn su bn lin quan n hai min Triu Tin, M, Trung Quc, Nht Bn v Nga v phi ht nhn ha. Trong khi Bc Triu Tin khng mun t b nh trn th khng phi tt c cc nc tham gia m phn u ng h nn tip tc. Trong mt cnh bo chng li s lc quan qu mc, mt s nh quan st nh li cuc hp ASEAN tng t vo nm 2002 ti Brunei, m Bc Triu Tin cng c s dng thot ra khi s c lp, v thit lp lin lc u tin ca mnh vi chnh quyn ca George Bush. Chn nm, hai th nghim ht nhn v v s hnh vi xm lc hiu chin sau , r rng y khng phi l mt bc tin no tt hn.

S 48 - Thng 07/2011
quyn bin o. Nhng cc thnh vin ca ASEAN th li s b bt nt nu h chn phng n m phn song phng. ASEAN cho php h c gng m phn t mt v tr bt yu km hn l mt thnh tu cho t chc. V vy, vic cung cp mt din n an ninh khu vc th t nht mt quan tm ca h c th c ln ting, v bn l hi ngh, cc cuc m phn hu ch song phng c th c t chc. Nm nay l mt thnh cng tng i i vi Indonesia trong vai tr ch tch v cng l thnh vin ln nht v c tm nh hng nht.

Nhng nhng lo ngi trong tng lai c th ch pht trin ch khng c du hiu ngng li. Ch tch tip theo ca ASEAN l Campuchia. C v nh tranh chp Preah Vihear s khng c gii quyt vo cui nm nay, iu ny Tng t nh vy, cc hng dn c gy thm chia r nu h ngi thc hin bn Tuyn b nm 2002 vo gh ch tch lun phin. Mt trn Bin ng hu nh l bng kh nng gy tn hi nhiu hn l chng ca s km tin b. Cc ha nhu cu ca Min in c hn trong vic thc hin cc cam nhng chic gh ch tch vo nm kt vn khng gip gii quyt 2014. Nu tha mn mong mun nhng phc tp chng cho lin ca Min in th khng khc g quan n ch quyn bin o. cng ng quc t v tnh cng Trung Quc vn khng nh mun nhn cuc bu c gian ln hi nm m phn song phng vi cc ngoi m trong hin php l do nc ASEAN c tuyn b mt phn qun i son tho. Vic ny c ch quyn, bao gm Brunei v th buc phng Ty phi ty chay Malaysia. Trung Quc ch ra rng mt s cuc hp ca ASEAN, v h ASEAN khng c vai tr quan trng thp vai tr ca ASEAN trong vn no trong vic tranh chp ch an ninh khu vc. Tuy nhin, nu t chi chnh quyn qun nhn Min in v Ban cac nc trong ASEAN mt s nc thnh vin ASEAN khc, chng hn nh Lo v Campuchia, th c th s gy phn tc dng v h kh lng thc hin theo cc ch tiu ca phng Ty. V s khng phi l phong cch ca ASEAN. Micheal Morgenstern Ngun: Economist 2011 Ban ting Vit TCPT
Trang 9

CHNH TR - X HI

S 48 - Thng 07/2011

Nhng ke li ngc dng Thn thoi Hy Lp cho rng con ngi vn d l loi trn tc v on mnh nn khng c quyn gi ngn la linh thing. Chnh Prometheue nh cp ngn la ca cc v thn mang xung cho loi ngi. Hnh ng ca Prometheue khng ch mang li sc sng cho loi ngi m cn thi mt ngn la khc: ngn la u u tranh i quyn sng quyn lm Ngi. Sau , loi ngi khng t ln ni dy mong mun thot khi s kim sot ca cc v thn. Prometheue c th xem l mt trong nhng hnh tng u tin i din cho thc dn ch. Nhng dng nh khi thot khi s rng buc ca cc lc lng thn thnh, loi ngi li qu i hoang mang v bt u t hnh thnh cc khi nim lun l, o c, php lut. Do con ngi t ra, mt phn v li ch x hi, mt phn v li ch ca c nhn hoc mt nhm ngi, nhng chun mc ny cha bao gi l hon ho. V bo v mt nhm ngi, nhng nguyn tc ra cho m ng c th khng cung cp y quyn dn ch cho tt c mi ngi. V s t i nhng k ngc dng vi m ng, nhng c nhn c bit trong sut chiu di lch s, lun u tranh i bng c th quyn thing ling v cao c ny.

ln u tranh i tng lng, gim gi lm. Phong tro bt u t n cng nhn ngnh dt v ngnh may ti hai thnh ph Chi-ca-g v Nu c. Mc d b bn t bn thng tay n p, ch em vn on kt cht ch, bn b u tranh buc chng phi nhng b. Cuc u tranh ca n cng nhn M c v mnh m phong tro ph n lao ng trn th gii, c bit ph n nc c, mt nc c k ngh tin tin lc by gi. Trong phong tro u tranh giai cp lc xut hin hai n chin s li lc, l b Clara Zetkin (c) v Rosa Luxemburg (Ba Lan). Mt cuc u tranh khc M vo th k 20, tuy khng ln bng nhng li c ngha c bit, bi n tn vinh quyn c khc bit, quyn c sng vi chnh bn cht ca mnh. chnh l cuc u tranh cho ngi ng tnh ca Harvey Milk. Harvey Milk l mt chnh khch v nh hot ng cho quyn li ngi ng tnh. c bu vo Hi ng thnh ph San Francisco (San Francisco Board of Supervisors), ng tr thnh ngi ng tnh cng khai u tin c bu vo chnh quyn bang California.

Tuy nhin, vic xung t quyn li gia cc c nhn hay cc t chc khi c dn ch trong tay li lun l mt vn nan gii. V nhiu ngi nghi ng s cn thit ca quyn dn ch s t ra cu hi rng: gia Spartacus, mt u s n l mua vui cho m qu tc vic p t mt th ch nghim khc v thc hin mt La M dm ng dy i quyn cho tt c cc n l. nn dn ch t t do vo tay mi ngi, liu u mi D tht bi nhng Spartacus gieo mm cho thc l mt gii php ng n. Ti sao mt th quyn cn v quyn con ngi trong tm tr nhng s phn bn ca con ngi li ny sinh qu nhiu cu hi v di y x hi. Robin Longstride, tn cp anh hng kh thc hin n th? Tic rng, chnh s li bing ni ting vi bit danh Robinhood chnh l hin thn v ch k ca mi con ngi khin cho nn dn ch ca ch t do gia mt thi i m qu tc coi mi khng bao gi c trn vn. Li bing ti mc h s ngi dn ch l nhng con cu bo tt nui dng by phi ng u vi nhng nh mt khinh khi, nhng s t. K tha truyn thng , ht lp ngi ny n thi d bu, s phn i ca s ng c hng lp ngi khc vng dy i quyn sng, li t s chun mc nh sn; v hn km quyn t do, quyn hnh phc. Nu chung ta thc c ti mc ngh rng mnh khng th so s ngang bng cua tt ca snh vi nhm ngi kia. Nhng nguy Th k 19 kt thc vi cuc u tranh cho quyn ph n. Cui th k 19, ch nhn loai, du ban la an him hn c l s ch k. ch k bi mt ngha t bn M pht trin mt ng, an ba hay ng ngi c th tn trng quyn t do ca cch mnh m. Nn k ngh thu tinh, du ban theo tn giao mnh, yu m ci bn sc ca mnh, th ht nhiu ph n v tr em vo cc hay bt c ang chinh tri nhng anh ta c chp nhn mt ngi nh my, x nghip. Nhng cc ch t nao, du ban sng ging khc gn nh l i lp s dng quyn t bn tr lng rt r mt, gi gic lm am ng hay di bit mt do? l c vn ! vic khng hn nh ct sao thu c nhiu sn phm cho chng. Cm phn trc s bt cng , ngy 8-3 nm 1899, n cng nhn nc M ng

cach kh chiu, thi chinh la T do Binh ng Bac ai ma chung ta vn ang theo ui.

T do dn chu cng la trach nhim S xung t quyn li mt cch ch k khin cho ngi ny cho rng ngi khc

Trang 10

CHNH TR - X HI
tc i quyn t do, dn ch ca ngi khc. Trn thc t, chng ai c th tc i quyn ny ca ngi khc, m s d l do khng t ngi qun i mt iu rng: T do- dn chu khng nhng l quyn li m cn l trach n h i m . Tn trng mun v bo v quyn li c nhn hay mt nhm ngi l cn thit, nhng s tn trng s khc bit ca nhng c nhn hay t chc khc li l mt trch nhim khng d thc hin. N i hi s gt b nhng nh kin, thi quen, nhng chun mc khng hon ho c in du trong tim thc ca mi chng ta. lm r vn ny, xin mn cu chuyn trong Nam hoa kinh ca Trang T, mt trong s nhng nh trit hc c i Trung Hoa c t tng nh nguyn. Cu chuyn k v hai con chim: mt con chim bng dng mnh v mt con chim s nh b hng ngy ch n qun gc cy. Con chim bng hng ngy tung cnh vt i dng, lung ci tri xanh, tht l t do thoi mi bit bao! N ci con chim s hng ngy ch bit lui ti trn mt ci cy. Con chim s nh b hng ngy u kim n quanh gc cy, thm ci con chim bng ngu ngc v n ch cn loanh quanh l c th kim n, lm sao phi tung cnh gia bn b cho cc nhc. Nh vy, vn vt v con ngi nm trong s y mi c th u c ci l ring ca mnh. iu ng n vi c nhn ny cha chc hp l vi c nhn khc. Th m ngi ny cho l hi thi c th l mt th hng thm c bit vi ngi khc. Bi vy, nn tng dn ch khng th c xy dng liu c th c t vo bn tay sinh st ca mt nhm ngi hay mt t chc. Nn tng dn ch phi c t vo tay ca mi ngi v c bo m bng php lut cng bng cho tt c. Nu mi ngi thc c trch nhim ny, chc chn rng chng ta khng cn phi dng n v kh u tranh. Nu chng ta thc c s ngang bng ca tt c nhn loi, d bn l n ng, n b hay ng tnh, d bn theo tn gio hay bt c ng chnh tr no, d bn sng ging m ng hay d bit mt cch kh chu, th chnh l T do Bnh ng Bc i m chng ta vn ang theo ui. V vy, chng ta c quyn hi vng. Chng ta c th

S 48 - Thng 07/2011

Chi s Dn chu trn th gii nm 2010. Ngun: Wikipedia

bi quan nhng thc dn ch ca chng ta khng phi l s ch k th chng ta hon ton c th xy dng c mt nn dn ch thc s. Trong bi din vn ca mnh, Harvey Milk nu ln tinh thn dn ch chn chnh m by lu nay nhng ngi h ho dn ch dng nh lng qun: "...u Des Moines hay San Antonio c mt bn tr mt ngy no t nhin nhn rng mnh l ngi ng tnh, v hiu rng nu cha m bit c iu h s b tng c ra ngoi ng, bn cng lp s tru chc ch nho, v chng trnh ca Anita Bryant and John Briggs th vn ang tip tc phn vic trn TV. Bn tr c vi la chn: giu mnh trong bung ring, v t st. V ri mt ngy no bn tr c th tip cn tp ti liu cho bit, Ngi ng tnh c c San Francisco. V s c hai la chn mi: mt l n California, hai l li San Antonio v u tranh. Hai ngy sau khi c c, ti nhn c mt cuc in thoi, ging ni cn rt tr. Cuc gi t Altoona, Pennsylvania. V ngi gi ni: Xin cm n. V cc bn bu cho mt ngi ng tnh bn tr y, v hng ngn hng vn nhng ngi nh bn tr y bit rng: Vn c hy vng cho mt th gii tt hn, rng vn c hy vng cho mt ngy mai ti sng hn. Khng c hy vng th khng ch ngi ng tnh, m cn nhng ai l ngi da mu, ngi chu , ngi khuyt tt, ngi gi, c ngi M; khng c hy vng th ngi M s sp . Ti bit mi ngi khng th ch sng bng hy vng, nhng khng c hy vng, cuc i s chng cn ng sng.V BN, BN, v BN na, phi trao cho h HY VNG." V cui cng, xin mn mt cu thoi trong b phim Robinhood ni ting: Vng ln! Hy vng ln! Cho n khi cu ha thnh s t. Bn hy tin rng mnh l mt con s t ch khng phi loi cu yu ui lm con mi cho k khc. Khu ng 2011 Tap chi Thanh nin PHA TRC

Trang 11

TIU IM

S 48 - Thng 07/2011

Athur Schopenhauer (1788-1860) c bit n nh mt nha trit hoc, nha giao dc li lac ngi c. Khac vi nhng nha trit hoc a ra hang loat cac khai nim m pham va cac lun l, Schopenhauer gn lin giao dc vi phn ban nng cua con ngi. Quan im cua ng c th gi gon trong my ch "thun theo l t nhin" trong ao giao Trung Hoa. Tac phm ln nht cua ng la Th gii la chi va biu tng. ng nhn manh v mun cua con ngi. Nhng phn tich cua ng v mun con ngi dn ng n vi kt lun rng nhng ham mun v cam xuc, th xac hay thm chi la tinh dc cua con ngi khng bao gi c th lp y. Nhng phn tich siu hinh v chi, quan im v ng lc sng cua loai ngi va cach vit chm ngn cua Schopenhauer c nhng tac ng ln ti nhng hoc gia, ngh s ln sau nay nh Friedrich Nietzsche, Richard Wagner, Ludwig Wittgenstein, Erwin Schrdinger, Albert Einstein, Sigmund Freud, Otto Rank, Carl Gustav Jung, Leo Tolstoy, Jorge Luis Borges... Ngoc Cm

Chn dung Schopenhauer S anh minh i i vi ti hng bin, tnh bi quan gn lin vi mt tm trng lo u chnh l nhng c tnh in hnh ca Arthur Schopenhauer, ng nh mt ngn ni c c lng ly ng gia cnh ng bt tn ca lng trit hc siu hnh c. Cc tc phm ca ng, c bit l Th gii nh la chi va biu tng, c ch n ngay khi ng cn sng, nhng ch khi ng qua i, ngi ta mi dn d nh gi c ng hn nhng g m ng cng hin cho nhn loi. Nhng ch trch ca Schopenhauer v quan im ca Kant, cc phng php sng to lin quan n nhng vn kinh nghim ca loi ngi v quan im ca ng v vic cho rng tm hiu bit ca con ngi l hn ch c xem l nhng thnh tu ln nht trong s nghip ca Schopenhauer... Nm 1839, Schopenhauer c nhn gii thng ca Hi Khoa hc Hong gia Na Uy nh cng trnh V t do cua chi con ngi. Nm 1843, ng cho ti bn Th gii la chi va biu tng v cn vit thm tp hai cho tc phm ny. Schopenhauer mt ti Frankfurt trn sng Main ngy 21/9/1860. Trn m ch ch ghi c nht tn h ca ng "Arthur Schopenhauer"

Tnh cch v cuc i Schopenhauer cng th v nh hc thuyt ca ng. ng l mt k lp d, mt dng sng chy ngc dng vi s ng cc nh trit hc v t tng cng thi. ng khng bao gi cho php th ht tc co ru cho ng, v s ngi ta c th ct c mnh. Trong phng ng, ng lun c mt khu sng np n sn, v s ngi i c th bt ng m hi ng. Mt nh th may tt bng nhng lm iu gy phin h cho ng b ng x ng xung nn nh. Hu qu l ng phi chu mi ph tn nui dng ngi n b tt nguyn ny sut i. Sau nhiu ln ci nhau quyt lit, m ng t ng, v khng th chp nhn mt a con "lc no cng ca thn v trn gian ngu xun v s khn cng ca kip ngi". Trong lch s trit hc th gii, t c trit gia no li ph phn ng nghip nh Schopenhauer. ng ph bng Hegen, coi hc thuyt ca Hegen l "mt th trit hc v ngha tuyt i", l "tr to lao ca k sng trong nh thng in". Cuc sng l s lng gt trin min. mun ca con ngi th v hn, cn s tha mn li hu hn. Con ngi khng bao gi c hnh phc v bnh yn. Mt c vng c tha mn chnh l ci ni ny sinh ra mt c vng mi. Ci hin thc duy nht trong i sng chnh l s au
Trang 12

TIU IM
kh. Hnh phc v nim hoan lc ch l m bn thiu vng s kh au trong chc lt. Cuc i thc s l mt "a ngc m trong con ngi va l nhng linh hn b y a, va l nhng c qu".

S 48 - Thng 07/2011 con ngi khng th l tt c nu tn nhn i vi ng vt". Schopenhauer ng ra chng li cc th nghim vi ng vt ngay t khi cn l sinh vin. Cng chnh khi i u ng cng dn theo mt ch ch x rt d thng. Ch ch x cui cng m Schopenhauer nui c tn l Bus. Trit gia ngi c yu ch ch ny n mc trc khi cht, ng di chc li cho n mt khon tin kh ln.

minh chng cho quan nim ca mnh rng s sng chnh l s kh au v cuc i l a ngc, Schopenhauer a ra v vn th d trong cc nh thng, cc phng m, tri giam, ta n, tri n l, bi chin trng v khng Schopenhauer cho rng, ch c lng nh chnh Dante ly th gii thng cm mi gip con ngi ny lm nguyn mu vit nn Schopenhauer khi con tre. chin thng c tnh v k v ia ngc cua ng. V, cng chnh Anh: Wikipedia chnh lng thng cm mi l nn Dante tht bi khi vit nim vui mng ca mi h thng lun l. Nhn t gc v ci thin ng, v th gii m ta ng sng ny, t tng ca ng gn gi vi Pht gio. khng h c nhng iu nh th. N ch c au Cng v l m Schopenhauer cn c gi l kh, khng g khc ngoi au kh. V th, cuc "c Pht Frankfurt". Khng ngu nhin m sng khng c g ng sng. S sng chnh l s trong phng lm vic ca Schopenhauer, ngoi cht c phanh li, cng nh s i chnh l s tng ca Kant, cn c c mt pho tng Pht ng c nu ko, km gi. m vng mang ti t Ty Tng. Cng ti , Schopenhauer quan nim rng con ngi ang Schopenhauer cn treo chn dung ca Goethe, sng cng chnh l con ngi ng in r hy Descartes v Shakespeare v mi su bc vng "khiu v trong i tay thn cht". Ngun tranh khc g cc ch ch. gc ca au kh c rt nhiu. Nhng theo ng, Tc phm ch yu ny ca Schopenhauer, ngi nu khng k n s khn cng ca phn ng t xng l "hong ca trit hc" v tn nhn loi, th con ngi kh au c hai nguyn phong cc hc tr ca mnh l "cc thnh tng nhn chnh: Mt l, con ngi l mt sinh vt c ", c vit ra khi ng mi 30 tui. Cun sch ham mun v hn, khng g c th lm y ni ra i nm 1819, phn ln b bn lm giy vn. thm su khng y ca tri tim con ngi; hai Tc gi v tc phm ri tm vo qun lng, mc l, s bun chn lun lun l bn ng hnh ca d ng khng nh tc phm ny "l mt h hin hu. S bun chn v nhng c vng thng trit hc mi.... l mt chui t tng gn khng c tha mn c kt nn ni au kh b vi nhau mc cao c nht m xa nay cha trin min ca kip ngi. Suy cho cng, s c u c no nghi ra". Mi hai mi nm sau, phn con ngi gn cht vi c n. V mi khi ln sng bi quan bao trm khp nc c ngi u c n vi chnh mnh. sau tht bi ca cuc cch mng nm 1848, Schopenhauer cho rng, cuc sng ging nh ngi ta mi x nhau tm c tc phm ca mt qu lc di ng gia s thng cm v nhn ng, coi ng nh mt thn tng ca trit hc v c. Trit gia v i ny nhn thy mt trong cun sch bi vt i kia bng tr nn sng gi. nhng phng thc gip thot khi au n l Th gii l ch v biu tng kh nng thng cm i vi nhng vt th khc, khng ch l con ngi m c c cy hoa l C th ni, ton b t tng trit hc ca ln cc loi mung th. Schopenhauer c gi gn trong mnh Th gii la chi va biu tng. Tt c nhng g ng Theo li Schopenhauer, "s tng cm i vi vit ra sau ny ch l s bnh gii, b sung hoc ng vt gn b cht ch vi lng nhn hu n chi tit ha mnh . Ty theo gic nghin mc c th khng nh mt cch chc chn rng,
Trang 13

TIU IM
cu v quan st, cng trnh ni trn ca ng c th c nhn nhn l siu hnh hc (quyn I, quyn II), l o c hc (quyn III), hoc m hc (quyn IV). M u tc p h m , Schopenhauer vit: "Th gii l s tng tng ca ti". Vi mnh ny, ng mun khng nh rng ton b hin thc tn ti trc ht l hin thc thun ty, do con ngi tng tng ra. Nhng g m con ngi trc tip lnh hi c cha phi l ci cch m vt th t n l nh th hoc ng nh th. Con ngi khng bit g v ci cy m ch bit s tng tng ca chnh mnh v ci cy, cng nh "khng bit g v mt tri, v tri t, m ch l con mt nhn thy mt tri, bn tay cm nhn c tri t. Ni cch khc, vn vt ch l nhng hin tng. im ny, Schopenhauer rt gn vi Kant. Bn thn ng khng nh trit hc Kant l ca ng i vo trit hc ca ng, ai mun hiu ng, ngi cn hiu Platon, Kant v trit hc n . Tuy nhin, nu cch nhn nhn hin thc ca Schopenhauer ch dng li lun "th gii l s tng tng ca ti" th ng cng ch mi bc ti ch ngha duy tm thun ty, cn th gii th chng l g khc ngoi ci "bn ngoi", ngoi s tng tng mun thu. Khi nghin cu su hn v s tng tng y, Schopenhauer mun tm xem ng sau nhng hin tng l ci g? iu ny Kant ni ti khi ng a ra mt khi nim rt kh xc nh, l "vt t n". Schopenhauer i xa hn Kant khi ng tm ra bn cht ca ci gi l "vt t n" Kant. Bn cht ychnh l ch. V lun th hai ca Schopenhauer chnh l: Th gii l ch.

S 48 - Thng 07/2011 Nu ch nghin cu t bn ngoi th khng sao n c vi bn cht ca vn vt, cng ging ngi i quanh mt ngi nh m - khng sao tm c li vo. Schopenhauer cho rng con ng duy nht i n bn cht nm trong chnh chng ta, trong tng c th, bi vy ng nghin cu c th con ngi di gc trit hc. Theo ng, c th con ngi l mt biu trng ca hai dng thc: mt l, n l s tng tng c khch th ha, "c th nhn thy c", l khch th trong mi quan h nhn qu ca mi hin tng; hai l, c th con ngi cn l mt ci g tim n su xa m ch chnh n mi cm nhn c. S tim n su xa y chnh l ch. Ngha l, c th con ngi khng nhng l mt hin tng, mt khch th, m l s biu t ca ch. Mi vn ng ca c th u xut pht t nhng xung ng ca ch, u l nhng hnh thi biu t ra bn ngoi ca ch. C nhng c quan chc nng ln hnh dng c th u l nhng phng thc biu t. T Schopenhauer i n lun im cho rng c th con ngi chnh l ch c khch th ha thnh i tng c th nm thy c. N va l mt vt th, nhng xt theo gc "Vt t n"(cch gi ca Kant) th l ch. Theo ng, c th ngi chnh l ch c khch th ha theo khng gian v thi gian. l chn l trit hc ch thc nht. Bn cht ca con ngi (hiu theo ngha l ch) khng nm trong thc, trong t duy hay lng tri. l s lm c mun thu ca cc trit gia mi thi i. ng quan nim rng thc ch l bnh in bn ngoi ca bn cht, y nh lp v ngoi ca tri t chng ta. C nhng t tng, ngh cng ch l b mt bn trn ca mt ngun nc ngm su thm. Qu trnh hnh thnh nhng phn xt ca chng ta khng phi l s lin kt nhng ngh mch lc theo quy lut lgic m n din ra t ni su thm, gn nh l v thc, ging nh s tiu ha. Con ngi thng kinh ngc v chnh mnh bt cht c nhng ngh, nhng quyt nh ny sinh khng th l gii c v u. Trong chn thm su y b him lun c ch ng tr, n iu khin k n bc ca mnh l con ngi. Nhng ch ch l k cai tr m la. N vc trn vai mnh mt k b t lit nhng nhn c vn vt. Con ngi dng
Trang 14

TIU IM
nh c ko v pha trc, nhng thc ra th n c y t pha sau, t mt ni b huyn su thm. Sc mnh y chnh l ch sng v thc, n khng h bin i, tn ti trong mi mch t duy v hnh vi con ngi. C tr nh cng ch l c hu gi ca ch. Nhng g con ngi gi l tnh cch hay nhn cch cng u do ch quyt nh. Mi chc nng hu thc u thm mt v cn n gic ng, duy ch c ch l vnh vin tnh to, ging nh s h hp, nh hot ng ca tri tim, khng ngng v khng bao gi mt mi, v tt c u din ra mt cch v thc. Schopenhauer cng vn dng quan im coi "c th ngi va l hin tng va l ch c khch th ha" nh mt chic cha kha l gii bn cht ca mi hin thc. Theo ng, mi s vt u l mt s biu t, mt s hin thc ha ca ch ng tr trong n. Sc mnh ca ch ng tr khp ni. Sc mnh y khin cho c cy m chi ny lc v a tn, khin cho cho nam chm quay v hng bc cc, khin vin ri xung tri t, ko tri t v hng mt tri... Ngha l c th gii u l s khch th ha ca ch, th gii l ch. Vi quan nim ch l bn cht, l ng lc iu hnh vn vt, Schopenhauer c nhng kin gii ng ch v con ngi, nht l v quan h la i. ni con ngi, s biu t mnh m nht ca ch sng l ng lc duy tr ni ging. ng lc ny mnh ti mc khin con ngi pht mc c ci cht ca c nhn. Mt khi s bo tn c th c thc hin th sinh vt ngi vn ti s duy tr ni ging nhm bo tn chng loi. Nu nhn thc ca con ngi ng tr trong b no th b phn sinh l ca n l ni ng tr ca ng lc tnh dc, l tiu im ca ch v i cc ca no b. Hai c th khc gii c sc ht mnh m i vi nhau, l nh sc mnh bt kh khng ca ch sng th hin trong chng loi.

S 48 - Thng 07/2011 Schopenhauer cng p dng quan im ny vo lch s. Theo ng, ng sau tt c mi hin tng l ch bt di bt dch ca th gii. D c s khc bit gia cc dn tc, thi i, trang phc, tp qun, ngn ng... th mi ni, mt thi i cng vn ch l nhn loi y. Ch c s khc bit v vt cht, cn hnh thi vn th, vn l nhn loi mun thu. Do , theo ng, khng c ci gi l s tin b ca lch s. Biu tng ca mi din bin u l mt vng trn. Mi thi i cc nh thng thi cng ch ni nhng iu ging nhau, mi k gn cng ch ni nhng iu nh nhau, v n ng n b mi thi i cng vn ch l nhng cng c thc hin ch sng trong chng loi. Li kt Trong khi con ngi t tri buc mnh bi cc xing xch v gio l kh cng th Schopenhauer ch dy, v rao ging cho mt li sng t do, t ti, khai thc nhng yu t bn th nguyn thy trong sng ca thu hng hoang. L thuyt ca Schopenhauer l nn tng cho trit hc hin sinh, l thuyt Phn tm hoc c pht trin mnh m nhc nh con ngi nh ti quyn t do m s li bing khin h lng qun. Bi vy nh son nhc v i Richard Wagner sng tc trong giai on t nm 1848 ti 1869 tng cho Schopenhauer chm operra "Der Ring des Nibelungen" (Chic nhn ca ngi Nibelung), mt tc phm m nhc c nh gi l c nh hng ln lao ti nn vn ha hin i Chn nm sau khi Schopenhauer qua i, mt trong s nhng " t" ca ng, vn ho Nga Liev Tolstoi vit: "Khi c ng y, ti khng sao hiu ni, v u m tn tui ca ng li gn nh khng c bit ti. Ch c mt cch l gii, bng chnh iu m ng vn thng nhc i nhc li l, trn th gian ny, hu nh chng c ai ngoi nhng k ngc nghch". Cn Niztches th cho rng, Schopenhauer l nh gio dc v i nht sau ng Jesus cho nn trit hc v t tng Ty u. N.C.
2011 Tap chi Thanh nin PHA TRC s 48

Trang 15

TIU IM

S 48 - Thng 07/2011

Gio dc hay p t ?
Giao dc Vit Nam hin nay c th la vn nhc nhi nht. Th h i sau lun nghi ng nhng iu c day bao bi th h i trc, th h i trc lai lun vui dp nhng mm mng di bit cua th h sau. Vy la nn giao dc khng th hoan thanh s mnh cua n va khin nay sinh ra nhiu th h thanh nin ng ngac bc i trong v hng. Thai Sn
Tn tai hay khng tn tai? Bt c a b no bc chn vo cng trng u mang theo hnh trang ca mnh l mt tm lng trong sng v lng t tn. Mt ngy, n nhn ra rng bn hc ca n c c gio u i hn ch v c nhn qu biu ca ph huynh. N s ngh g v c gio? ng nhin, n s mt lng tin. T bn thn mi a tr, d l ch k, cng u nhn thy chng cn mt s cng bng. Nhng a tr no s dm ng dy phn ng i quyn c u i ca gio vin? a tr no s dm ng u vi mi kh khn m n gp phi khi gio vin phn ng li s u tranh ca n? V a tr no s c b m ng h thi ht sc t nhin ca n? a phn ph huynh s mau chng dp tt cuc u tranh i quyn li ca con ci bng trm ngn l l. Ngi th s dng phng php biu qu, ngi th bt con ci mnh im lng. Dn dn ch ca a tr bin mt, n tr nn thui cht, khoc trn mnh qu nhiu mt n ti mc nh mt chnh mnh. Cuc sng c th tr nn d dng hn, v cng d dng hn cho nhng k nm quyn lc mun dn hng s ng li bing theo ca mnh. Hy nhn chi ca nhng a tr con. a phn trong s chng l m phng li th gii hin hu ch t c nhng chi kch thch s sng to ca tr th. No th my tnh gi, bt a gi, t gi mt th gii gi c bao trm ln u ca chng, khin chng nhanh chng b bt chc m khng nghi ng nhng iu ngi ln v ra. Gi s, ngi ln bo con khng c chi vi ngi ng tnh, h l xu xa, mt a tr sm b thui cht s lp tc tin ngay. V cho n lc trng thnh, n vn gi nguyn nh kin hn hp y. Thc t, s bt chc m ng y cng l mt s u tranh sinh tn. Nhng s sinh tn theo kiu khin chng ta mt i nhng quyn cn bn ca con ngi m khng bit. Chng ta qu d di bng lng vi nhng g ta c m qun mt rng chng ta hon ton c th c c mt cuc sng tt p hn, t do hn. Nhng chic lng bng vng vi cao lng, m v c th khin nhng con chim tri qun mt bu tri p n th no. Bi vy m t t h k 1 6 , Shakespeare t ra mt cu hi ln cho mi thi i: Tn ti hay khng tn ti. l vn ! Chu ng tt c nhng vin , nhng mi tn ca s Anh: Duytanschool.com mnh ph phng, hay l cm v kh vng ln m chng li vi sng gi ca bin kh, chng li m dit chng i, ng no cao qu hn?1 Nn giao duc tt nht khng bao gi ap t Jesus khi rao ging li ca c Cha Tri lun khuyn ngi ta hng thin, trnh cc thi h tt xu. Pht Thch Ca Mu Ni khuyn ngi ta tr ng gii. Nhng h cha bao gi bt p ngi ny phi i theo chnh o, phi dit b cm d Con ngi hon ton c la chn con ng i: Ti li hay Thin lng. V h chnh l nhng nh gio dc v i nht trong lch s. Nh vy, c th nhn thy r rng gio dc khng phi l s p
Trang 16

TIU IM
t. Nu nh s dng s p t trong gio dc th chnh l khuyn khch s m phng, bt chc ng ngn ca nhng k li bing. S p t y, v bn cht, l mc ch la m ca nhng k cm quyn ch k mun dn dt x hi phc v li ch c nhn. Nn gio dc tt nht chnh l s khch l quyn t do ca mi con ngi t thu thiu thi, ng thi to dng thc trch nhim s tn trng quyn t do ca ngi khc. Trn th gii khng t cc quc gia mnh bo gt b nhng lo lng, nh kin bo th giao quyn t do vo tay hc sinh. Mt trong cc quc gia i u cho xu hng ny, phi k n nn gio dc ca Thy in. Nhn xt v nn gio dc ca Thy in, gio s Desmont, hiu trng trng Hampton Anh phi tht ln, Nh p dng chng trnh ci cch gio dc m trng chng ti c th thot khi tnh trng tt dc trong thi gian di. Nu mun ly mu v h thng gio dc nc khc, Phn Lan v Thy in l s la chn ca ti v y l nhng nc i u trong cng cuc hin i ha h thng gio dc ti chu u. Cn ng Bolingbroke chia s, Chng ti khng mang h thng gio dc Thy in ti London m ch mang n cho cc bn mt quan nim v mt nn gio dc mi. Khi nghe n vn ny, chc hn ai s hoi nghi v lo lng rng mt vi c nhn no s khng tn trng php lut, tn trng quyn ca ngi khc. Ngi ta phi chng s vt rc ra ng t do, vc sng t do bn git trn ng ph, t do ch p ln ngi khc bo v mnh? Xin tha l khng! Giao quyn t do vo tay mi ngi th tht d, nhng gio dc h bit v s bnh ng v thc trch nhim vi cng ng bo v quyn t do y mi thc s l kh. Thy in v nhiu nc chu u thnh cng trong nn gio dc ny,

S 48 - Thng 07/2011
bi h tri qua mt qu trnh xy dng h thc dn ch bng cch nng cao dn tr. Nhng dn ch ca h khng theo chiu ngang theo kiu ct phng mi ngn c chng cao bng nhau m tri li xy dng quyn t do theo chiu dc. Tc l d cy cao, cy nh, cy xu, cy p u c quyn cng tn ti cng sinh trong khu vn p ca nn dn ch thc s. Bi vy h to ra mt khng kh ha bnh, t do, hnh phc trn mnh t qu hng v cng i i vi nhng ngi bn lng ging y e da trn tinh thn y. Bi vy, ta c th thy trch nhim ca nn gio dc Vit Nam khng phi l dy d nhng lun iu, lun l c rch, khng phi l c cng p p t nhng thc o khng cn hp thi. Nn dn ch chn chnh ch c th xy dng Vit Nam khi nn gio dc bit hng ti vic xy dng thc dn ch ch khng phi h ho chng i mt cch t pht v c nhn. Nu nhng nh gio dc chnh thng khng lm c hay khng chu lm iu ny th l trch nhim ca mi ngi trnh v s dng cm m ra mt hng i mi. Vi nhng ngi dn c nng cao tr tu y nhn thc v dn ch, h s t la chn cho mnh mt th ch v chnh quyn ph hp m khng mt th lc no c th can thip. T.S.
2011 Tap chi Thanh nin PHA TRC s 48 1. Hamlet - v bi kich cua nha vn, nha soan kich v ai ngi Anh William Shakespeare.

Ngun: ai hoc Ha Ni

Trang 17

TIU IM

S 48 - Thng 07/2011

Thao lun nhm (dy hc hp tc) l mt trong nhng phng php dy hc c du nhp t cc nc c nn gio dc pht trin nh M, Anh, Php, H Lannhm pht huy tnh tch cc ch ng cho ngi hc. Ci hay ca phng php ny l xy dng nn bu khng kh dn ch, c tnh i thoi cao gia ngi hc vi nhau, gia thy v tr; n to iu kin cho ngi hc t chim lnh tri thc, t s hiu v nh bi hc su sc hn cng nh c rn luyn k nng giao tip. iu ny c v kh hp dn. V trn thc t, gio dc Vit Nam ang xem vic vn dng phng php day hoc hp tac l mt trong nhng biu hin c th nht ca qu trnh i mi phng php, ci tin gio dc. Nhng khi a vo p dng thc tin n li pht sinh ra nhiu bt cp, khng nhng khng mang li kt qu nh mong mun m cn sinh ra nhiu h ly khc. Qu trnh ging dy ti nhn thy hu ht cc gio vin u rt bc xc vi vn p dng my mc cc oan phng php tho lun nhm. Nhiu thanh tra

s, hoc cc ging vin i hc quan nim mt tit dy theo tinh thn i mi buc phi c phng php ny. H cho rng trong mt tit dy 45 pht, nn dnh khong 5 pht cho hc sinh tho lun nhm. Tm li, trong mt tit dy min l gio vin t chc cho hc sinh 5 pht tho lun l t c hng lot nhng hiu qu nh trn a ra. V nh th mi l tit dy tt. Thc cht h ang b o tng mt cch u tr kiu nh anh sinh vin ngnh y ng rng c khoc ln mnh chic o blouse l c th tr thnh bc s. Bn thn phng php tho lun nhm c xy dng trn c s thc s cn thit ca n t cc thnh vin. Ci quan trng hn na, n l mt qu trnh lm vic nghim tc, c thi gian chun b cng phu cng nh qu trnh vn dng n cn ty vo tnh hung s phm c th v s phi hp ca ngi dy vi cc phng php khc. C th a ra mt kiu v d t cch dy quen thuc ca nhiu ging vin: Thay v truyn th mt chiu, cc thy c th hng dn hc Trang 18

TIU IM
sinh t lm vic: Chia lp thnh nhiu nhom nho. a ra vn cn bn lun cho mi nhom. Hng dn ngi hoc cach thc thao lun, ti liu nghin cu, tham khao, cach trinh by trong tit hin tai. Ra thi han cho ngi hoc trinh by san phm tuy vo mc kho cua vn . Tit sau, ngi hoc trinh by, thy ong vai tr phan bin, hng dn b sung, i su v m rng vn trn c s nhng tri thc m nhom at c. y mi l mt biu hin ca cch dy theo tinh thn pht huy tnh tch cc, ch ng, sng to ca ngi hc trong chim lnh tri thc m nhiu nc trn th gii p dng. Phng php c th c vn dng trong sut qu trnh gio dc, t tit ny sang tit kia ch u phi lc no cng b hp n trong mt tit dy. Liu 5 pht tho lun nhm ngi hc (c hc sinh, sinh vin) c th khm ph c bao nhiu vn , v suy ngh, tm ti su sc ti mc no? Do , ci o tng ca nhiu ngi l h ngh rng c em phng php ny vo tit dy l s mang li hiu qu nh mong mun: no l tch cc ch ng, nh bi su, t duy sng to, pht trin k nng giao tip, tit hc sinh ng... Khng phi tit dy no cng phi cn n phng php ny. i vi nhng bi hc c tnh cht thng tin, s kin thun ty th khng cn s dng phng php tho lun nhm. Vn c a vo tho lun nhm phi l vn i hi t duy, suy lun cao, thm ch c tnh quan nim, kh nng pht sinh nhiu kin tri chiu, th n mi cn thit s hp tc gii Anh: ai hoc Tin Giang

S 48 - Thng 07/2011
quyt ca nhiu ngi. Cn hin trng nh quan nim Vit Nam hin nay thc cht ch l hnh ng m phng phng php (bt chc ngi ta) c tnh trnh din ch cha th gi l p dng phng php mt cch khoa hc. Liu cc nh khoa hc s gt hi c bao nhiu thnh qu trong 5 pht lm vic nhm? V c phi i vi bt k vn g, khi tc nghip, h gp nhau l h phi tho lun th mi gi l bit cch lm vic? Tm li, phi ty thuc vo thi lng tit dy, ni dung bi hc la chn phng php. Thm na, ngi dy cn phi xt n tm l la tui ca i tng hc. i vi hc sinh, cc em ang trong la tui ham chi. Vic cc em ngi tho lun theo nhm i khi ch l hnh ng tch b ngoi, khng trnh khi tnh trng hc sinh ch xem l c hi tr chuyn, tn gu. Ti sao cc nh khoa hc lm vic nhm th t hiu qu cao? Bi v h l ngi ln, v h thc c s cn thit ca qu trnh lm vic hp tc, h t gic tm n nhau ch khng b ai p t, phn cng. Cn cc em hc sinh th khc, bn cht cng vic tho lun m cc em lm khng c tnh t nguyn v thc s cn thit nh ngi ln. V vy nu mun ngi hc thc s c mt qu trnh hc theo nhm nghim tc, ngi dy phi c thi gian hng dn, t chc, thm ch l bin php k lut nghim khc th mi mong hng cc em vo cch hc ny. Nm pht trong mt tit dy gio vin v hc sinh khng lm c tch s g c. Cn nu gng p s dng th ch gii quyt c vi vn vn vt ca bi hc, tc phng php ny b hn ch qu nhiu kh nng em li hiu qu tch cc thc s ca n. Nn b i ci quan nim v l yu cu tit dy no cng c 5 pht tho lun nhm ca cc thanh tra gio dc hin nay (n gn nh l tiu ch nh gi trnh chuyn mn ca gio vin) chng minh rng gio dc i mi. N chng em li hiu qu g tch cc, thm ch cn c ch ngi dy, phung ph thi gian v ngha. Phng php phi c vn dng bin ha ty tnh hung s phm, ni dung bi hc Nu cn thit v ph hp vi bi hc, gio vin c th mnh dn s dng phng php tho lun nhm trong hai tit, hoc xuyn sut mt tun, na thngnh mt hng v d xut trn. Hoc nu xt thy khng ph hp, khng cn thit th khng dng n. Th Phong 2011 Tap chi Thanh nin PHA TRC s 48

Trang 19

TIU IM

S 48 - Thng 07/2011

Trong vai nm tr lai y, dung trc quan trong day hoc la mt trong nhng phng phap c khuyn khich vn dng rt ph bin. Ngi ta xem n va day hoc hp tac (cho hoc sinh thao lun nhm) la hai phng phap day hoc tin tin khng th thiu trong nghip v s pham. n ni, mt tit day cua giao vin hay sinh vin thc tp s khng bao gi c coi la day tt nu thiu s dng trc quan (cung nh thao lun nhm). D nhin y la mt phng phap day hoc hay nn vn dng. Trn thc t nhiu ngi qua cc oan sung bai n. S dng phng phap nh th nao cho phu hp vi c trng tng mn hoc, tng bai hoc phat huy hiu qua lai la mt vn ma thc tin day va hoc a ra nhng phan hi, khng phai ch em li thuyt sung ra la tha mn ht thay. y ti gii han trong pham vi day mn Ng Vn xt lai vn . Linh Sn

Khng nn lam dung phng phap trc quan trong day Vn

Nu l mt tit dy v ni tng c th ngi, yu cu bt buc l c gio vin ln hc sinh cn phi c hnh v quan st. Lc ny dng hnh nh trc quan l mt phng php khng th thiu. Nhng nu l tit dy v bi th ng Hoang hac lu tng Manh Hao Nhin chi Quang Lng ca L Bch th c cn phi dng trc quan? Dy Vn khc vi dy Sinh. Do cng khng c nguyn l dy hc no qun xuyn ht cho tng mn hc bt chng quy ng mt mu s duy nht. Khng c bc tranh v lu Hong Hc hay dng sng Trng Giang cng khng nh hng g n hiu qu tit dy. M nu c cc loi hnh nh th chc g n pht huy tc dng? Th ca vn l chuyn ca tnh cm, tm t. Cnh c gi trong th ch l ci im chm ph rt nh m ra c mt v tr tm hn con ngi y mng lung, bin o. Ci bun, ci c n, ci luyn tic, ci hoi vng khc khoi ca L Bch th ly tranh g minh ha? Hc th m ci g cng i truy tm ra hnh hi hin thc r rng, mt thy, tay s c th coi chng nhm ln vi Lch s hay Bo ch! Khi c bi th c ngi hnh dung L Bch ang

ng mt mnh trng theo cnh bum khut dn trong sng nc Trng Giang. V th l anh ta s ha ra ngay mt bc tranh miu t hnh nh thi nhn ng c n bn b sng, i mt xa xm hng v phng bn Nhng c ngi li hiu khc: chng c hin thc no st. Tt c ch l tm tng tc gi hoi vng li m chng ct thnh th, cnh bum l loi (c phm), hay dng Trng Giang ch l nhng bng hnh n hin trong k c. Ni theo cch ca T Hu, th l dng hn ng iu cm, lc ny cch hiu u cha chc hay. nh rng vn chng th a ngha, ty vo cch hiu ca mi ngi, nhng cng phi hiu nh th no cho ng bn cht ca n. i vi u c ca hc sinh ph thng, nu dng mt bc tranh miu t hin thc rnh rnh nh cch hiu th nht t gy ra h ly. Cc em s b hn ch cm xc (thay g phi t thn thm nhp) v li bing tng tng. Rt c th mt lp hc, trong tm thc ca 45 em hc sinh u b n nh mt hnh nh minh ha bi th cht d mt sc thi no m bc tranh t. Lc ny trc quan hin thc s git cht
Trang 20

TIU IM
cm xc v t duy hnh dng ca nhng bc hung ny cng lm ch cnh ch khng c nhiu. tng. M ci tc tranh trong tnh l t im hoa l ngha tch cc g

S 48 - Thng 07/2011

Tng t vy, em bc tranh v cy chui lm trc quan khi dy bi th Ba tiu ca Nguyn Tri th cng chng t hiu qu g. Ngm li thy n ngy th, bun ci. Do , cch hiu ng vi bn cht ca th ca l cch hiu th hai. Tt c cnh v tnh ch nm trong tm tng. N phng pht gi ra hnh hi (c pham, trng giang) m li bin ha m h, n tc ng vo tm thc con ngi ch khng phi l l ra trc mt. V do mi hc sinh, nu tht s nhp tm s chim lnh cho mnh nhng trng thi cm xc khng ng nht vi nhau. tnh hung ny, tranh nh trc quan l th em kt qu ngc li. Thm na, nu l mt tc phm truyn ngn hay bi dy v ng php, chng ta c th dng trc quan dng s , bng biu nhm h thng ha kin thc. iu ny l hp l. Song, trong trng hp dy th, nu s dng khng tinh t s dn n s ha mt tc phm tr tnh lm cho n tr nn th thin, x cng. V li, chng ta cn phi xt n kin thc trung tm ca bi hc xc nh trc quan cho ng hng, nu c m m nht thit phi s , hnh nh cho mt bi hc m ni dung ca trc quan ch l nhng chi tit ngoi ra th i khi n dn n tnh trng phn tn tp trung ca hc sinh. Dy tc phm th ca, nht l th c, dng trc quan khng kho s vi phm tnh a ngha, mng lung ca c trng th loi. Mt khi u c hc sinh b nh khung bi mt cng thc hin thc trc quan no th n l ro cn ca cm xc tng su v t duy hnh tng. Trong trng hp ny, ngi gio vin kho lo l ngi bit trnh i nhng nguy c. Vy dng trc quan l khng hn cn thit. Ng Vn chia ra lm nhiu b phn, trong c th, truyn, ngn ng, lm vn. Khng phi loi bi no cng thch hp vi vic dng trc quan. trn ch l phn tch mt v d c th, nhng r rng ta c th khi qut ln rng: trong dy Vn cn phi c dng trc quan mt cch d dt. Phi tht s am hiu bn cht vn bi hc mi cn nhc c nn s dng phng php

ny hay khng. i vi mn Ng Vn, trc quan l phng php b tr, c th s dng hoc khng. Lm dng trc quan s gy phn tc dng. Khng th ly vic im danh s hin din ca n trong tit dy lm mt trong nhng tiu ch quyt nh trnh , nng lc vn dng phng php dy hc ca nhng thy c Ng Vn. Phm cht ca vn chng khng rch ri nh nhng mn khc vi t cch n thun l khoa hc. Vn chng cn gng lin vi ngh thut. Do trong h nguyn l chung v cc phng php dy hc, i vi mn Vn phi c s cn o, tn trng c trng loi th ca n. Trong tit dy mn Sinh, trc quan l mt phng php trin vng khng th thiu th i vi vn chng n c v nguy him. Ch nn dng trc quan i vi cc loi bi v ngn ng. Cn vi nhng tc phm vn chng, nht l th, th khng nn lm dng phng php trc quan - thm ch l khng cn dng n. Mt gio vin c bn lnh th khng bao gi n l vo phng php, m lun bit linh hot lm ch n trong tng tnh hung c th. Mong rng cc thy c dy Vn s khng chy theo ci mt m hnh kiu mt trn dn u, rng tit dy phi c b su tp cc phng php, hoa l cnh, ri bin tit dy thnh mt show trnh din gia nhng ngi trong ngh vi nhau (m khng bit n c tht s ch li g cho hc tr ca mnh hay khng)! L.S. 2011 Tap chi Thanh nin PHA TRC s 48
Trang 21

TIU IM

S 48 - Thng 07/2011

vi l tng cng ng. Nhng khng c tuyt i ha iu ny bi n bc l ra mt ci khong trng rt ln. Khi chng ta tuyt i ha v tnh gio dc t tng b hp trong nhng ni dung nh trn th ta ch mi nhn vn chng phng din x hi m khng tn trng tnh hc thut ca n. Ti sao khng la chn vn chng theo tiu ch hc thut nghim tc, rng tc phm no t gi tr thm m nhn vn cao th s a vo chng trnh? Tinh hoa vn chng Vit Nam xt ring trong th k XX n r nhiu phng din c cng hin rt ln cho i sng vn hc cng nh vn ha nc nh, ch u ch c cc tc phm ca giai on vn hc cch mng 1946 1975, hay gii hn trong cc nh vn c cng vi cch mng, i theo cch mng nh Xun Diu, Ch Lan Vin, Nam Cao, Nguyn Khoa im C mt s tht khng ai mun tha nhn nhng tt c nhng thy c gio dy Vn Vit Nam u ngm hiu l hc sinh v gii tr ngy nay rt chn ngn v coi thng mn vn. iu khng phi ti li bn thn vn chng hay do ngi thy khng sc truyn ti ci hay, ci c ch ca mn vn n vi ngi hc. V cng khng li ht cho ci xu th trong thi k tr, rng hc vn khng thc t, kh vinh thn ph gia. Nhn vo gio dc Vit Nam t sau gii phng n nay khng bit bao nhiu ln i sch, ci t chng trnh nhng tnh hnh vn khng c g kh quan. Nguyn nhn l v u? Tc gi cho rng chnh qu trnh quan nim, t chc ging dy ca ta c nhng ci v l khin vn chng b tm thng ha, hc sinh khng nhn thy ci hay cng nh gi tr thc tin ca vic hc vn l g. Chnh v nn gio dc coi vn chng l cng c tuyn truyn t tng nn vic chn la tc phm a vo sch gio khoa b rng buc, cng nh qu trnh quan nim v tc phm v nh hng tip cn cho hc sinh. 1. Coi vn chng l cng cu tuyn truyn t tng giao iu nng n Nhng t tng c tuyn truyn l ch ngha yu nc, tinh thn t ho dn tc, truyn thng cch mng, o c cch mng, thc bo v mi trng V do cc tc phm vn chng c la chn phi l th T Hu, l t nc ca Nguyn Khoa im, Rng Xa Nu ca Nguyn Trung Thnh, Vn t ngha s Cn Giuc ca Nguyn nh Chiul sng tc ca nhng nh vn nh th c cng lao vi cch mng. iu khng sai. Bi trong mt dn tc, mn vn phi cch trch nhim nht nh ca n i Ni n nn vn hc Vit Nam th k XX khng th khng nhc n nhng ti nng thi ca kit xut trong phong tro Th mi khng thua km g Xun Diu, Huy Cn nh V Hong Chng, Trn Dn, Bch Kh, Quch Tn. Chng ta cng khng th b qua cng hin to ln ca nhm T Lc Vn oan trong tin trnh hin i ha vn xui Vit Nam, hay cng lao thc y s hin i ha th hin i Vit Nam ca nhm Xun Thu Nh tp, nhm Da ai Mc cho cc nh ph bnh c chuyn mn su khng nh gi tr vn chng ca nhng tc gi b b ri ny, nhng ngi trong ban b b gio dc khng nhn thy c tnh gio dc trong cc sng tc nn cc tc phm ca h khng bao gi la chn. l ta cn cha k n nhng thnh tu xut sc, bt ph ca vn hc Vit Nam sau i mi. Cc nh vn nh Nguyn Huy Thip, Phm Th Hoi, Bo Ninh, H Anh Thi vt rt xa cc nh vn tin bi i trc, a vn chng Vit Nam vo qu o ca vn hc th gii, nu ln nhng vn cp bch ca thi i mi. l nhn tnh con ngi trong s bin ng khng ngng ca thi i, i thoi vi nn vn ha truyn thng, nhn thc li v chin tranh v lch s Ri hin tng vn hc tui teen Nguyn Nht nh nh vn him hoi ca Vit Nam bn lnh to ra cho mnh mt lng c gi ring rt ln, sng tc ca ng lun chim mt khong khng gian khng nh trong cc nh sch v c mt s trng i hc trn th gii mua bn quyn a vo chng trnh ging dy. ca ngi vit khng phi l k th cc tc gi c a vo sch nh Xun Diu, Nam Cao, Nguyn nh Chiu. H l nhng tc gi ln ca vn chng nc nh xng ng c a vo. Nhng ti cho rng ci Trang 22

TIU IM
tiu ch la chn ca ta qu hp hi, nn b qua s pht trin phong ph nhiu phng din ca i sng vn hc, m ch la chn nhng tc phm p ng mt mc ch tt thng l gio dc t tng. Kt qu l hc sinh cm thy rt kh khan nng n, chn ngn. Trong khi , nu c ci nhn ton din rng m hn v i sng vn hc, ta s la chn a dng hn. Ti cho rng b qua cc tc gi nh V Hong Chng, Nht Linh, Khi Hng, Nguyn Huy Thip, Nguyn Nht nh l iu thiu sng phng. Bi h xng ng c a vo v tc phm ca h hng n nhiu vn nhn vn mi m ngoi nhng bi hc t tng gio iu nh cc tc phm ca nhng tc gi ca nn vn chng cch mng. Ch khi hc nhng tc phm ca h ngi hc mi c ci nhn ton din, ng n v din mo ca nn vn hc Vit Nam th k XX. Cn nh hin nay rt d dn n mt h ly l cc em hc sinh thng nhm ln ngh rng nhng tc gi, tc phm c a vo chng trnh l hay nht. Cn nhng tc gi khng c a vo sch gio khoa th khng hay hoc bit u cc em khng thy ngi ta c a vo sch nn ngh h khng phi nh vn. Ngay c vic la chn tc phm ca cng mt tc gi a vo sch cng cha thuyt phc. Tc phm lm nn ti th xut sc ca thi s Xun Diu trc Cch mng thng Tm u phi ch l Vi vang. Ngi ta nhc n thi s Xun Diu phi l Nguyt cm, Li k n, y mua thu ti, Th duyn Cng v bi Vi vang c th lin h gio dc thc sng cho thanh nin theo kiu tuyn truyn ngy nay nn n l s la chn hng u Sau khi hc sinh ngn ngm trc s nhi nht t tng x cng, phi vn hc cc em s i n kt lun: th ra vn chng Vit Nam ch c nh th, v thi s Xun Diu ti hoa cng ch c ngn y. Tm th coi thng vn chng cc em l chuyn kh trnh khi. nh rng vic la chn tc phm ca cc tc gi va cp trn cn phi xt n tnh ph hp ca n vi mi trng gio dc, tui hc ng, vic la chn tc phm no ca h a vo s cn c xt li. Nhng trc ht cn phi khai thng t duy c k rng buc bao nhiu nm nay th may ra mi tm li cm hng ca hc sinh i vi vn chng. Hc sinh Vit Nam ngn tn c nhng tc phm cha y cm th, git chc kiu nh Rng xa nu. Thi i ca tc phm y qua ri, chin tranh qua bao nhiu nm nay ri. Nh vn Nguyn Ngc (Nguyn Trung Thnh) trong mt ln tr chuyn vi phng vin bo ch rt thng thn cho rng khng nn a tc phm ny vo sch gio khoa. Tc phm hon thnh s mnh lch s v n khng cn hp thi na. Thm hi hn na l khi ci t tng gio iu chi phi vic quan nim v nh hng tip nhn tc phm cho hc sinh. V d nh khi nh hng tip cn bi th y thn V Da (trong tp Th in) ca Hn

S 48 - Thng 07/2011
Mc T, ngi ta p t cho 2 kh th u ca bi th l th hin tnh yu qu hng t nc. C phn tch th l phi nht nh tm cho ra tnh yu qu hng t nc. iu cng tt nhng nu n l gi tr thc ph hp vi bi th. Cn i vi mt thi s nh Hn Mc T, c th trong bi y thn V Da, th iu l gng p. Nhn vo cc tp hp sng tc ca Hn Mc T t L Thanh thi tp, Gai qu, Th in, Xun nh , Thng thanh khi, Cm chu duyn, Qun tin hi, Chi gia mua trng ta thy th gii th Hn i t lng mn, n tng trng siu thc. l th gii ca mu, ca trng, ca git huyt l, ca nhng xc cm c y ln n tn cng bo lit. Tnh yu trong th Hn mng lung, giu cht tng trng, thot khi tnh c th i thc vn n trng thi linh diu, huyn nhim m thanh thot, trong ngn. Hn khng bao gi th hin l liu tnh yu qu hng t nc theo cm hng ngi ca thun ty. Sao anh khng v chi thn V Nhin nng hang cau nng mi ln Vn ai mt qua xanh nh ngoc La truc che nghing mt ch in Gi theo li gi my ng my Dong nc bun thiu hoa bp lay Thuyn ai u bn sng trng C ch trng v kip ti nay Tht ra khi vit bi th ny Hn Mc T ang trong thi im bnh tnh ngy cng nng. Cnh no c phi l do tc gi quan st bng con mt trn tc m vit ra, phi i v V D ghi li. Cnh y ch l hi quang ca k c, hoc ch l mt th gii biu tng t trong tr tng tng. Trong nim vui bt cht, ngn ngi, cnh trong kh th mt le ln nhng hnh nh xinh ti trong sng. Ri khi bng tm hn t ngt ri vo trng thi hoi nghi bi quan, hnh nh thin nhin trong cu th li tr nn chia li, u bun khc khoi. H c g c phi cho rng tc gi miu t c th hnh nh vn tc ca Hu, rng dng sng y nht thit phi l sng Hng? ri buc hc sinh phi gng go kt lun rng bi th th hin tnh yu thin nhin, yu x Hu mng m, m rng ra l tnh yu qu hng t nc ca Hn Mc T? Cch hiu nh mt i ci cht mng lung, m h vn l lm nn cht tng trng trong th Hn. Tng t, ngi ta c khai thc cho bng c nhng tng ng tri, phi vn hc m cc phm vn chng khng h m ng ni. Trong Binh Ng ai cao, Nguyn Tri vit: anh mt trn sach khng kinh ngac anh hai trn tan tac chim mung Trong mt ln thm d d lun, c ngi dng cm a ra cch hiu sau: hai cu trn ni n tnh trng cc loi chim c b tiu dit, c nguy c tuyt chng; thy, ngay t th k XV m Nguyn Tri c thc phn nh tnh trng mi trng b ph hoi; Trang 23

TIU IM
chung quy li l mun hng hc sinh n thc bo v mi trng! Rt may l ng trc n phn ng d di ca d lun, tng ny b xp vo hng d b. Vi t duy u tr kiu ny, rt c th ngi ta s xt li nhn vt Thch Sanh chng hn: anh ta ln rng kim ci, bit u b khp ti l ph hoi rng! Chnh v ci quan nim c khai thc cho bng c nhng bi hc gio iu tuyn truyn gio dc t tng, gi tr thc ca tc phm nhiu khi b xuyn tc, khin n tr nn xong xnh, nhm nh trong mt ngi hc. 2. Khng chu trong xy dng ki nng cam thu v ki nng vit vn, cung nh ca tnh sang tao cua ngi hoc. Biu hin r nht cho iu ny nm qu trnh kim tra, nh gi trong thi c. Trong chng trnh dy Ng Vn sch gio khoa cng c nhng bi hng n rn luyn k nng cm th, k nng vit vn Nhng thc cht n ch mi l l thuyt v khng c c s pht huy ti cng. Bi v chng trnh thi c ca ta ng khung trong nhng tc phm hc, ton b ngha cc tc phm c nh hng tip nhn sn, v thi ra th c p n theo khun mu. Vi vic kim tra nh gi rp khun nng n ny th lm sao hc sinh c c hi pht huy kh nng cm th ca mnh. Thc cht vn l tnh trng gio vin dy theo nh hng c sn, nhim v ca hc sinh l hc thuc v sao chp li y khun nhng bi hc . y chnh l mt trong nhng gii hn khin hc sinh cm thy b c ch, v va b nhi nht cm th (d mun hay khng mun) v khng th pht huy c tnh sng to ring ca mnh mt cch ng ngha. Trong mt s p n hin nay cng c hin tng khuyn khch hc sinh c nhng pht hin hay, nhng ch l vi tng vn vt, v c bn l hc sinh phi hc thuc lng theo h thng p n. l vn chng th khng nn c mt p n r rng no c, ty vo mi ngi c mt cm th ring ph hp vi hiu bit, trng lin tng, quan nim v nng lc t duy ca mnh. Ci cn nh gi mt bi vn ca hc sinh khng hn ch c tng, ni dung m hc sinh hiu t tc phm, m cn phi xt n ci cch m hc sinh tip cn, khai thc n, tc l nng lc lnh hi vn chng ca hc sinh. Ngi c bn lnh cm th vn chng ng ngha l ngi bit cch khai thc c nhng tc phm m mnh cha tng c hng dn tip cn trc . D nhin l trong sut qu trnh hc anh ta c trui rn k nng cm th. Mt nn gio dc dy vn m chng trnh thi c c nhai i nhai li vi ba tc phm trong sch gio khoa, vi h thng lun im c mm sn t gio vin, t h thng cc loi sch gii v cc l luyn thi, on , m p n th t duy ca hc sinh ch ngy cng thm x cng, th ng, ch n l vo nh hng c sn. Cui cng li l tnh trng hc sinh hc thuc lng my mc, hc thuc thi i

S 48 - Thng 07/2011
ph, sau qun i vnh vin v cm thy ngn ngm, chn ght mn vn. Sut cuc i ca nhng ngi hc mn vn theo kiu ny mi mi ch vit c nhng bi vn kiu hc sinh, c khun mu bi bn m khng h c mt bn lnh hng bin, nng lc cm th v vit lch mt cch bin ha, c c tnh sc so. Cng cn nhc n mt vn khc ca cch dy v hc vn hin nay, l vic yu cu hc sinh phi hc thuc lng dn chng tc phm t s. Bn thn cc nh ph bnh vn hc cng lun phi da vo vn bn tc phm khi cn trch dn mt cu vn, on vn no . Tht l v l khi bt hc sinh li hc thuc lng cc cu vn trong truyn ngn, tiu thuyt. Hc thuc lm g? N c gi tr thc tin lu di g cho cuc sng cc em sau ny? Hc sinh ch c hc thuc lng i ph trong thi c. Ci quan trng l hc sinh thm nhp vo th gii hnh tng tc phm nh th no, pht huy tr tng tng, trng lin tng, t duy tru tng v s rung cm trc mt tc phm vn hc ra sao. ng l c nhng tc phm hay, ngi c tm c c th s thuc nhiu cu vn c a no ca tc phm, nhng khng th l iu p buc. Trc mt tc phm truyn ngn, hay trch on tiu thuyt th thi l bin ha nhiu hng khc nhau, lm sao hc sinh c th hc thuc ht tt c cc cu vn dn chng p n cho mi ? Nu nh nhng c gi l tng ca vn chng bt buc phi l nhng ngi c v thuc lng tc phm th c l k c cc nh vn cng khng phi l c gi ca chnh mnh. i vi tc phm truyn ngn hay tiu thuyt, yu cu c bn, cn thit l ngi c c th khi qut li ct truyn l . Chnh yu cu v l ca chng trnh gio dc hin nay lm cho qu trnh hc vn tr nn nng n. u c ca hc sinh ch lan man lo hc thuc lng cc cu vn dn chng my mc. chnh l ro cn t duy tng su v nng lc tng tng ca hc sinh. Mt khi cm thy nng n, c ch, cc em s i n phn ng chn ght v coi thng mn hc. V iu ny khng phi li ca cc em. Mong rng trong d nh ci t sch gio khoa vo nm 2015 ti y, nhng iu ny s c... cn nhc khc phc. Thin Phuc 2011 Tap chi Thanh nin PHA TRC

Trang 24

TIU IM

S 48 - Thng 07/2011
ngoi hc tp kinh nghim v c th mt s nhng ci cch gio dc va qua l kt qu ca nhng chuyn i . Hc tp kinh nghim cc nc rt nhiu nhng gi tr th vn ch l s 0, va lng ph li va gy hu qu xu cho nhiu th h hc sinh. Ti sao d hc tp cc nn gio dc tin tin trn th gii m vn khng thnh cng? n gin hc khng n ni n chn. Xin trch mt on ni v hc sinh Vit c: Ngy 7-12-2010 l ngy PISA, chng trnh nh gi hc sinh quc t ca T chc Hp tc v Pht trin Kinh t OCED chnh thc cng b kt qu nghin cu v gio dc 34 nc v thnh ph ln. Nc c c tin b cht nh so vi 3 nm trc; tuy nhin n khng khin cho ai cng vui mng. C mt iu l cng ng trong ngy ny ng lot cc bo giy v bo mng u ng v hin tng Vit Nam. Trn ton Cng ha Lin bang c c 59% hc sinh Vit Nam hc Gymnasium, trong khi hc sinh c ch l 43%. Ti tiu bang Sachsen, ni c ng ngi Vit Nam th khong cch vi hc sinh c li cn ln hn. Ti y c n 3/4 hc sinh Vit Nam hc Gymnasium, trong khi i vi hc sinh c vn ch l 43%.... Vic hc sinh gc Vit hc gii nc ngoi khng ch c m rt nhiu nc khc. Ngi c khng nghin cu h thng gio dc ca h ph hp vi ngi , hay ngi u. Vy th, l do g Vit Nam c mi ci cch gio dc xem c ph hp vi ngi Vit hay khng? Ci cch h thng gio dc pht trin tng t cc nc tin tin khc ch khng xem n c ph hp vi ngi Vit khng. H thng gio dc ca cc nc ph hp vi bt k cng dn nc no n hc; trong khi , n dy hc chuyn L, Ton bng ting Anh ca B Gio dc ang b nghi ng l hc sinh nc ngoi vo hc s chng hiu g ht! Cch n gin nht l hy b nguyn mt cng thc ca mt nc vo chng ta l c. Tt nhin, h thng vn hnh cng thc cng phi chuyn nghip nh ca h. Mt cng thc thnh cng v thc tin chng minh l ng v ng vi ngi Vit Nam l: gio dc c + hc sinh Vit. Ti sao ti li nhc n nc c thay v cc nc c nn gio dc pht trin khc? V nc c c Philipp Roesler, mt ngi mang dng mu thun Vit tr thnh Ph Th tng tr nht trong lch s nc c. Phan Vn Thanh Si Gn 2011 Tp ch Thanh nin PHA TRC s 48

Cng cuc ci cch gio dc Vit Nam din ra t hng chc nm nay nhng dng nh vn cha tr li c cu hi gin n nht: Gio dc lm g; v chng ta mun o to nn nhng con ngi nh th no? Bit bao th h hc sinh Vit Nam (trong c ti) tr thnh php th ca nhng d n tm c. No l ci cch ch vit, ci cch phn ban, ci cch tin lng, phong tro hai khng, phong tro cao hc Mi phong tro ci cch khng tn ti c qu hai la anh em trong mt nh. Thng anh hc xong th thng em khng th dng li sch gio khoa, a ln thi i hc th a b c th s vo bng con ng thi chung gia tt nghip v i hc do B Gio dc ang rt kin quyt vi n ny (d rt nhiu phn i). Ngn gn li th ngnh gio dc nc ta ang loay hoay gia cn lc xoy nhng li rt may mn v cc th h hc sinh b cun vo cn lc u c kh nng thch ng tn ti. Truyn thng hiu hc l mt phm cht c bit gip ngi Vit vn ln d trong bt k hon cnh kh khn no. Bao nhiu nm qua, d phi chu cc cn bo ci cch gio dc nhng chng ta vn lun xut hin nhng gng mt ni bt, in hnh l Gio s Ng Bo Chu hay i kin tng c vua L Quang Lim, nhng ngi tri qua qu trnh hc ph thng trong nc. Ni nh vy khng phi gim trch nhim ca ngnh gio dc v nu c mt h thng gio dc tt hn th chng ta c nhiu Ng Bo Chu, L Quang Lim hn. Chc rng B Gio dc c cc chuyn gia i nc

Trang 25

VN HA NGH THUT

S 48 - Thng 07/2011

Tiu Phong D an do Qu an Mach ti tr K IV Trong cac s trc, PHA TRC gii thiu n qu c gia nhng nt vn ha rt c sc cua ngi Ha Nhi, Si La, Thai trng, Mng, v.v Tip theo trong s nay, cng tac vin PHA TRC tip tc tng trinh lai mt s lp truyn day di san vn ha ang c nguy c mai mt do nganh vn ha tnh Lai Chu trin khai. Cac bai vit nay s bao gm 5 k, mi k tap chi s gii thiu v mt d an khac nhau, mi qu c gia n theo di. Trung tun thng 5 va qua, theo chn t cng tc bo tn di sn ma dn gian ca ngi H Nh do ng L Thanh Bnh, i trng i Thng tin lu ng tnh Lai Chu, chng ti n bn M Ging, x Ka Lng, huyn Mng T, tnh Lai Chu, ni c Qu an Mch ph duyt trin khai d n Truyn day cac iu mua truyn thng cua ngi Ha Nhi Hoa. Bn M Ging nm cch trung tm huyn l Mng T 80 km v pha Ty Bc. C bn hin c 68 h gia nh vi 405 nhn khu, 100% l ngi H Nh Hoa. Do a hnh M Ging kh bng phng, t ai mu m vi nhng thung lng hp tri di di chn dy ni T S C khin ni y tr thnh mt va la ca vng. Thm vo , M Ging li n ng trn nhng tuyn ng mn c ni lin trung tm huyn l Mng T vi nhiu khu dn c khc trong vng nn tng l mt im dng chn ca khch vng lai. Nghe ngi gi k xa kia, nhng v khch quan trng ca thng l - lnh cha vng ny thng c n tip bng nhng ba tic linh nh cng nhng iu ma ca i vn ngh bn M Ging. T gia nhng nm 50 ca th k 20, do nhng bin ng ln v chnh tr,

Hng dn hoc vin n mua vao mua. Anh: Tiu Phong/PHA TRC x hi m di sn vn ho ma dn gian ca ngi H Nh ni y dn b mai mt: ch lnh cha a phng khng cn, i ma chuyn nghip ca bn mt i ngun nui dng, trao truyn; nhng s u tr mt thi mong mun a cc tit mc vn ngh cch mng tin b thay th vn ngh ca ch c lc hu mi chnh l tc nhn ch yu lm trit tiu nhiu di sn vn ho dn gian truyn thng ni y, trong c cc tit mc ma c. Cc ngh nhn ma ln lt qua i, th h tr khng c truyn dy, thng thc. Vic cu vn nguy c tht truyn di sn ma c ca ngi H Nh tr thnh vn cp bch. u nm 2011, i Thng tin lu ng thuc Trung tm vn ho, thng tin v trin lm tnh Lai Chu nhn mt chuyn cng tc, biu din x Ka Lng may mn gp c cc ngh nhn Vng Ph Ly v Ly L P bn M Ging v thng k c trn 20 iu ma c nh ma m ci, ma ln nng, ma dt vi, ma i ma, ma vo ma, ma trng trng, ma gi bn Sau khi tng hp tm t, nguyn vng ca ngi dn bn M Ging, ng L Thanh Bnh lp d n xin ti tr t Qu an Mch v c ph duyt. D n c trin khai t ngy 16/5/2011 n ht ngy 06/6/2011. Vi s h tr nhit tnh ca chnh quyn v nhn dn a phng, d n trin khai thun ln: 20 hc vin (05 nam, 15 n) la tui t 15 n 20 c cc ngh nhn ca chnh cng ng truyn dy 20 bi ma c, p ng nguyn vng ca ngi dn ni y. Hc vin Chang M Hoa cho bit: Chng em rt mng v hc c cc iu ma c ca cha ng. Sau kho hc ny, chng em s tip tc tranh th luyn tp thm. Mong mun ca chng em l thnh lp c mt i vn ngh truyn thng ca bn v c th c i biu din nhiu ni to ngun thu cho i vn ngh lm ngun lc nui dng lc lng bo tn di sn vn ho vn ngh ca cha ng, ng thi cng gii thiu nt p vn ho vn ngh ca ngi H Nh chng em vi nhn dn c nc./.

Hng dn hoc vin nam mua trng ching. Anh: Tiu Phong/PHI TRC

Trang 26

VN HA NGH THUT

S 48 - Thng 07/2011
kn, 1 chm che, 1 trng v 2 ching. Trong , nhc kn to giai iu cho dn nhc; trng, ching v chm che c chc nng gi nhp. Sinh hot P ko l nt vn ho c o, khng th thiu ca ngi Giy chng ti. Trong l hi ngy xun v trong m ci ca ngi Giy, ting P ko lun ngn ln no nhit nhng rt thing ling... Mong mun ca ti l truyn dy c cho th h tr cc bn nhc ca dn P ko truyn thng. Hoc vin Vui A Chu - ngh nhn kn Pi keo trong Tic rng thanh nin ngy tng lai. Anh: Tiu Phong/PHA TRC nay li coi l lc hu, khng chu hc. Tm s trn sau c a vo chng trnh tuyn truyn ca S Vn ha, Th thao v Du lch tnh Lai Chu v em li hiu qu tc th. Hu ht thanh nin ngi Giy 05 im tuyn truyn u mong mun c hc P ko. Bo tng tnh Lai Chu cn lp d n m lp truyn dy nhc c dn P ko dn tc Giy x Thn Sin, huyn Tam ng v ngh Qu an Mch ti tr. D n c ph duyt vo u thng 05 nm 2011.

Tiu Phong
D an do Qu an Mach ti tr K V

Cao nguyn Tam ng l mt a danh c chy di t huyn Phong Th qua Th x Lai Chu n ng ba Bnh L ca huyn Tam ng (tnh Lai Chu). Tn Tam ng vn c bt ngun t ting Quan Ha l San Thng do y l im hi t ca ba con ng c: Lo Cai - Tam ng; Ngha L Tam ng v Lai Chu (nay l Mng Lay) - Tam ng. V vy, Tam ng t lu khng ch c bit n l ni cao ro, thong mt m cn l ni thun tin cho giao thng, bun bn. Do , ni y lin tc n nhn nhiu lung dn c t cc ni v lp nghip, trong c cng ng ngi Giy, mt tc ngi khng ch thnh tho ngh canh tc la nc m cn gii trong cc ngnh ngh kinh doanh. Hin nay, ngi Giy trn Cao nguyn Tam ng c 3.414 ngi, chim 34,82% dn s ngi Giy tnh Lai Chu v chim 8,5% dn s ngi Giy trn ton quc. Ngi Giy Lai Chu c nhiu sc thi vn ha vt cht v tinh thn phong ph v tng ng vi cng ng c dn ng tc c tr cc a phng khc. Tuy nhin, do ch yu sinh sng cc a bn thun tin cho vic bun bn nn vn ha truyn thng ca ngi Giy ni chung, ngi Giy Lai Chu ni ring ang chu nhng tc ng tiu cc ca kinh t th trng. Trong c m nhc truyn thng. Trong mt chuyn kho v m nhc dn gian cc dn tc tnh Lai Chu do ng L Minh C, Cn b S Vn ha, Th thao v Du lch tnh Lai Chu thc hin nm 2010 cho thy hin tnh Lai Chu ch cn duy nht mt dn P ko (kn, trng, ching) ca ngi Giy. Ngy nay, dn P ko ny do 04 ngh nhn tm huyt vi m nhc c truyn ca dn tc gn gi m linh hn ca i l ngh nhn Vng Vn Po, ngh nhn kn, 60 tui, tr ti bn L Thng, x Thn Sin, huyn Tam ng. ng Po cho bit: Dn nhc P ko c hp xng bi 5 nhc c gm 1

Ngy 05/5/2011, d n c trin khai ti y ban Nhn dn x Thn Sin vi s tham gia ca 04 ngh nhn v 20 hc vin nam. Trong 05 ngy u trin khai d n, cc hc vin c truyn dy cc k nng c bn ca tng mn nhc c. 15 ngy tip theo, cc hc vin c phn loi theo nng khiu. Trong c 04 ngi c chn hc kn, 16 ngi cn li hc chuyn su cc nhp trng, ching, chm che.

Hoc vin Lui Vn Lai tip xuc vi cac nhac c trng, ching trong dan nhac. Anh: Tiu Phong/PHI TRC cn c th truyn dy cho th h tr y v cc ni khc. Nhng n lc ca ngnh Vn ha, Th thao v Du lch tnh Lai Chu cng cng ng c dn ngi Giy ni y gp phn bo tn vn di sn m nhc c truyn dn tc Giy. Nguy c tht truyn ca dn P ko b y li. Ri y, m thanh dn P ko s li rn r trn cao nguyn Tam ng, ha vo nhp sng ng i gp phn to nn nt c sc cho nn vn ha Vit Nam. T.P. 2011 Tap chi Thanh nin PHA TRC s 48
1. Ting Han Quang ng 2. S liu dn s dn tc Giay tnh Lai Chu (c so sanh vi toan quc) nm 2004 do Ban Dn tc tnh Lai Chu cung cp 3. 05 t tuyn truyn c thc hin u nm 2011 tai cac x Thn Sin, Ban Giang (huyn Tam ng), x Mng So, Ban Lang (huyn Phong Th), x Ban ng (Thi x Lai Chu)

Hc vin Vi A Chu, mt trong bn hc vin kn cho bit: Chng em rt vui v hc c mt s bi nhc c truyn ca dn tc mnh. Trc y, do hiu khng ng nn chng em sut t b n. May c cc anh cn b vn ha tnh m lp, c Qu an Mch ti tr v cc bc ngh nhn vn c sc khe truyn dy. Hc nhc rt kh v bi bn nhiu m thi gian kha hc li c hn. Nhng chng em s tip tc hc sau khi kha truyn dy kt thc. Em mong rng cc hc vin lp truyn dy sau ny s l nhng ngh nhn khng ch lu gi vn m nhc dn tc m

Trang 27

TIN VIT NAM

S 48 - Thng 07/2011

Kinh t
Th trng th gii vn ang nhn vo tnh hnh n nn ca M v th trng vng din bin tng tc bt thng khin cho c th gii cng thng. Ngy 1 thng 8, sau khi Tng thng Hoa Ky Obama tuyn b t c tha thun nng n trn quc gia, gia vng th gii st gim 1%. Ti Vit Nam gi vng ming st trn 200.000 ng mi lng ngay khi m ca v khng cn gi c mc 40 triu ng/ lng. Theo tha thun gia hai ng Dn ch v Cng ha trong H vin v Thng vin, mc trn n mi s c p dng cho ti ht nm 2012, chi tiu cng c ct gim 1.000 t USD, v mt o lut mi s c thng qua nhm ct gim thm 1.500 t USD tin chi tiu cng di hn na trong thi gian n nm 2021. Ngn hng-Li xut Ti Vit Nam, ng V Vit Ngon va ng n thng bo cc ngn hng yu s phi b ph sn chng t vn trong nc cng nguy him. Din bin li sut khng h m cn c chiu hng gia tng khin cho tnh hnh kinh t cng m m. Th trng bt ng sn khng nhng khng c cu bt chp p lc t cc ngh s t bn bt ng sn ln Quc hi m cn cng ngy cng mt thanh khon k c khi gim gi. Theo d liu cp mi nht t Ngn Nh nc, trong 28/7 va qua, li VND bnh qun nht hng ngy sut gim

xung mc 11,64%/nm. y l ln th hai trong thng mc bnh qun ca k hn ny xung di mc 12%/nm; trong sut thng 7/2011, cc mc ph bin c trn 12,5%/nm, mc bnh qun cao nht l 12,87%/nm trong ngy 15/7. Th trng chng khon k t ngy 1 thng 8 s c nhiu s iu chnh cho php nh u t giao dch thun li hn, c th gia tng thanh khon cht t nhng thc cht khng gia tng dng tin, v th cng khng nn k vng nhiu. Cha k thng t 74 ln ny cn p trn margin cho cc cng ty chng khon l 30%, s khin mt s cng ty c p lc thu hi n v h t l cung ng cc hp ng hp tc u t. iu ny trc mt s khng xy ra cng thng nhiu nhng khi khi ngn hng ch cn 5 thng h mc cho vay lnh vc bt ng sn v chng khon xung cn 16% th s to p lc cho cc cng ty, nht l khi cng v cui nm. CPI Ch s gi tiu dng (CPI) thng 7/2011 tng ti 1,17% so vi

thng trc , xa sch xu hng gim tc trong hai thng lin trc. y cng l ln u tin trong nm, CPI theo thng tng cao hn thng tng ng ca nm c lm pht cao k lc 2008, chim v tr dn u v mc tng trong cc thng 7 ca khong 15 nm tr li y. So vi cng k thng 7 nm ngoi, CPI thng 7/2011 tng ti 22,16%, th ch mc tng 20,82% ca thng trc. y cng l mc cao nht trong 17 nc khu vc chu . Cc nguyn nhn khin CPI thng 7 tng cao so vi cng k bt ngun t tng gi lng thc, thc phm, in, xng du, hc ph Cc chuyn gia kinh t d bo ch s CPI thng 8/2011 cn c th cao hn con s hin nay. u t FDI & Xut-nhp khu Cc s liu do Cc u t nc ngoi (B K hoch v u t) cng b cch y hai tun cho thy 7 thng u nm 2011, gii ngn vn FDI t 6,3 t USD, ch cn thp hn cng k nm ngoi 1,6% (thng trc km 1,9%). Ring trong thng 7, vn gii ngn FDI t c 1 t USD vi 49 d n c cp chng nhn u t, tc thp nht trong khong 6 thng gn y.Tnh gp trong 7 thng qua, c 147 d n FDI ng k tng vn, tr gi gn 1,42 t USD, gim 45,8% v s d n nhng tng 0,6% v vn ng k so vi cng k nm trc. Kim ngch xut khu ca khi ny trong 7 thng nm 2011, nu k c du th, c t 27,82 t USD, tng ti 33,7% so vi cng Trang 28

Ch s gia tiu dung (CPI) t thang 1 n thang 7, 2011.

TIN VIT NAM

k nm ngoi. Nu khng k du th th t gn 23,7 t USD, tng tng ng 32,8%. Nh vy, tnh c kim ngch xut khu du th, khi ny xut siu khong 2,4 t USD; khng k du th th nhp siu 1,7 t USD. B Nng nghip v Pht trin nng thn trong mt bo co cng b ngy hm 25/7 cho thy cc mt hng nng, lm, thy sn c tng trng kh cao. C th, gi tr xut khu cc mt hng nng, lm v thy sn 7 thng u nm 2011 ln n 13,9 t USD, tng 33,4% so vi cng k nm 2010. Trong con s ny, cc mt hng nng sn chnh c t xp x 8,1 t USD, tng 44,6%; thu sn c t 3,1 t USD, tng 24,8%; lm sn t 2,2 t USD, tng gn 13%. V mt dt may, trong 6 thng u nm, kim ngch xut khu ca ngnh dt may Vit Nam tng xp x 30% so vi cng k nm trc khi t khong 6,16 t USD. y l mc tng trng xut khu cao nht trong vng 4 nm tr li y. Cc con s mi nht t WTO cng cho thy Vit Nam ng hng th 7 trn bn dt may th gii. i ng Cng sn Vit Nam m ch yu cu mt h thng a ng cho php cnh tranh lnh mnh v li ch cui cng ca nhn dn v t nc. Mc d ng C Huy H V v bn Vn u t FDI lut s c tranh tng thoi mi hn so vi phin ta hm 4/4, nhng bn n cui cng khng c g thay i. Trong khi phin ta na cng khai, na kn ang din ra th lc lng an ninh hng hu c b tr chung quanh ta n, phong ta phm vi khong 200 mt, chn nhiu ng ng. Mt s ngi theo di phin ta bn ngo b cng an bt v ng cng an qun Hon Kim. Trong phin ta s thm, tin s C Huy h V lnh 7 nm t giam cng thm 3 nm qun ch. C Hoa K, EU v cc t chc nhn quyn trn th gii u ln ting by t quan ngi, cng nh yu cu Vit Nam tn trng cc quyn t do cn bn m Nh nc k kt vi quc t. B Ngoi giao Vit Nam ni Vit Nam ch xt x v kt n nhng ngi c ti v t co cc nc can thip vo cng vic ni b ca nc ny. Cng thi im, linh mc bt ng chnh kin Nguyn Vn L b giam tr li. Hoa K, Canada, v cc t chc bo v nhn quyn trn th gii by t quan ngi v ch trch H Ni v vic Linh mc Nguyn Vn L b a tr li nh t sau hn mt nm c hon thi

S 48 - Thng 07/2011

t thang 1 n thang 7, 2011

hnh n. B Ngoi giao Hoa K nhn mnh khng th b t ngi dn ch v h thc thi quyn t do ngn lun. Pht ngn vin B Ngoi giao b Nguyn Phng Nga lp li li tuyn b trc y l Linh mc L b bt li v ng vn tip tc nhng hot ng chng chnh ph, nh ch trch cch gii quyt ca nh nc trong v tranh chp ch quyn vi Trung Quc. Nhn s cp cao Cui thng 7 va qua, Quc hi kha 23 ti H Ni bu li Th Tng Nguyn Tn Dng thm mt nhim k th hai, vi 94% s phiu. Cc gii quan st nhn nh rng mc d trong nhim k u tin, Th tng gip Vit Nam gia nhp WTO, nhng ng cng b ch trch nng n hi nm ngoi v v n nng chng cht khin cng ty tu bin quc doanh Vi-

Chnh tri - X hi
V n C Huy H V Bn thng sau phin ta s thm ngy 4/4, ngy 2 thng 8 ta n H Ni m phin phc thm xem xt khng co ca tin s lut C Huy H V v ti tuyn truyn chng Nh nc XHCN theo iu 88 b Lut Hnh s. Ti phin phc thm, tin s C Huy H V khng nh rng ng khng chng

Trang 29

TIN VIT NAM

S 48 - Thng 07/2011

Trc mt tun vo ngy 17 thng 7, lc lng cng an mnh tay gii tn m ng biu tnh ti H Ni. i u Minh thuc Cng an qun Hon Kim ny p vo mt mt ngi biu tnh b bn cng an vin khc gi chn tay hi Ch Nht trc gy ra mt ln sng phn ut trong d lun. Mt T trai sang phai: Tng Bi th Nguyn Phuc Trong, Thu tng Nguyn Tn Dung, s nhn s, tr thc ngay lp tc Chu tich Nc Trng Tn Sang, Chu tich Quc hi Nguyn Sinh Hung. gi vn bn ln ng Nguyn c Nhanh, Gim c cng an thnh nashin ng bn b vc ph sn. Ngy ch nht 31 thng 7, nhiu ph H Ni, ln ting v yu Vit Nam cng ang phi i ph ngi tha gia cc cuc biu tnh cu x l vn ny ng theo vi tnh trng lm pht tng vt, t hp ti mt qun caf H Ni php lut. ng tin mt gi, v mt khon giao lu, th gin sau cc s Gio dc thm ht thng mi ln. kin xy ra. Mt s ngi c mt hm Va qua, kt Quc hi kha 13 bu ng cho bit rng qu nhiu bi Trng Tn Sang lm tn Ch tch ngi dn c thi mn Lch nc nhim k 2011 n nm nh s biu s ca cc 2016 vi 97% s phiu, thay th tnh tr li vo em hc sinh cho Nguyn Minh Trit. ng Sang Ch Nht ti tt nghip hin 62 tui, l thnh vin B y, ngy 07 THPT tham Chnh tr, Thng trc Ban b Th thng 8. d k thi Trung ng ng, c xem l tuyn sinh nhn vt quyn lc s hai trong Ngy 24 thng i hc-Cao ng ch sau Tng B th Nguyn 7 va qua, ti ng khng t yu cu, thm Ph Trng. H Ni tip tc din ra cuc biu tnh phn i Trung Quc ln ch ch c im 0. Tr li phng V pha Quc hi, ng nh cc th 8, vi s tham gia ng o vn trn bo Tui Tr, B trng nh quan st d on trc ca rt nhiu thanh nin, sinh B Gio dc-o to lm nhiu y, ng Nguyn Sinh Hng vin, tr thc Trong s cc tr ngi khng vi li pht biu c bu vo chc v Ch tch thc, nhn s tham gia c cc v thiu trch nhim: Theo ti, trong Quc hi kha 13, cng vi cc Phm Duy Hin, Ng c Th, mt k thi nh k thi i hc va Ph Ch tch Tng Th Phng, Ung Phm Xun Nguyn, Trn Nhng, qua, c hng ngn im 0 l binh Chu Lu, Hunh Ngc Sn v B V Ngc Tin, Nguyn Xun Din, thng. y l k thi cp quc gia, Trng B Lao ng-Thng Binh Nguyn Quang Thch... Ring l thi tuyn, vi mc ch phn loi v X Hi Nguyn Th Kim Ngn. ting s Nguyn Quang A b lm r u l ngi gii, ngi cng an mi lm vic v ngn cng kh, u l ngi yu km. Cc ngy Ch nht Yu nc khng cho ng tham gia biu tnh, Vi s lng hc sinh 99% c im nhng cui di trung bnh trong k thin m cng ng c nay, m ch yu l im 0 v im mt trong m 1, th vic nh gi li cch ging ng biu tnh dy cng nh chn chnh li nn t 8h sng gio dc l ht sc cn thit. Nh cng ngy. vn Nguyn Ngc tm tt li l do Nhiu ngi c hin tng trn trong mn lch trong on s nh sau: Rt n gin v l biu tnh cng nhng mn b chnh tr ho nhiu khai ku gi nht, nng n nht! vinh danh 74 binh s hy sinh Elbi & Min Thy tng hp ti Hong Sa nm 1974 v 64 binh s hy sinh ti Trng Sa nm 1988. Trang 30

TIN QUC T

S 48- Thng 07/2011

Cc din bin Bc Phi Ai Cp Ti Ai Cp, hng ngn ngi tip tc tp trung ti Qung trng Tahrir biu tnh yu cu Hi ng Qun lc nhanh chng ci cch. Mt trong nhng i hi l nhanh chng a cu Tng thng Hosni Mubarak ra to xt x, v s ng ngi dn cho rng Hi ng Qun lc c ko di thm thi gian. Phin ta c n nh s din ra vo ngy 3/8 sp ti. Ngi biu tnh tun hnh ti B Quc phng v nhiu c s qun i ti th vo ngy 24/7. Qun i t co Phong tro 6 thng 4 ang tm cch chia r dn chng v qun i. Phong tro ny bc b s ch trch ca qun i, tuyn b s khng nhng b mi p lc. Syria Ti Syria, qun i tn cng thnh ph Hama trong hm 31/7 v lm t nht 80 ngi cht. Tng thng Bashar al-Assad quyt nh a qun i v xe tng ti thnh ph Hama n p ngi biu tnh thay v gi li ha ci cch. Thnh ph Hama cng l ni thn ph ca Tng thng Assad tng tn st khong 30,000 ngi vo nm 1982.

Pht ngn vin Michael Mann ca Cao y Ngoi giao Lin u ni rng vic qun i Syria tn cng thnh ph Hama l iu hon ton khng th chp nhn. Chnh ph cc nc Lin u quyt nh gia tng cm vn i vi ch Al-Assad, phong to ti sn v cm du lch thm 5 ngi. Lin u cm vn i vi Tng thng alAssad v 20 nhn vt quan trng trong chnh quyn Syria. T chc Human Rights Watch ni rng Lin u v Hoa K c phn ng mnh i vi ch , nhng Nga, Trung Quc v cc nc Khng Lin Kt vn tip tc im lng trc tnh trng n p m mu Syria. Ngy 2/8, Hi ng Bo an s hp mt cuc hp kn tho lun v tnh hnh Syria. Libya Ti Libya, Th Tng nc ny cho bit Chnh ph s khng m phn chm dt cuc xung t vi qun ni dy, trc khi cc cuc khng kch ca NATO chm dt v s lnh o ca ng Muammar Gaddafi s khng c em ra m phn. Cc n lc nhm tm ra mt tha thun chm dt cuc ni chin ko di 5 thng ti Libya gia tng do ng Gaddafi bt chp mi c gng lt ca qun ni dy c cc cuc khng kch ca NATO hu thun. Cc cng quc phng Ty ang c gng mm do vi ng Gaddafi bng cch a ra cc du hiu rng ng c th li Libya nu ng t b quyn lc. Yemen Quay sang tnh hnh Yemen, phe i

lp bc b k hoch m phn ca chnh ph nhm gim bt tnh hnh bt n sau nhiu thng biu tnh i lt Tng Thng Ali Abdullah Saleh. Ti mt cuc hp bo ti th Sanaa, c phi vin ca Tng Th k Lin Hip Quc l ng Jamal bin Omar cho bit nhiu b phn ca nh nc Yemen b sp . Ph Tng thng Abd-Rabbu Hadi Mansour ang l gi quyn Tng Thng trong khi ng Saleh nm vin ti Rp Saudi sau v m st tht bi. V tng thng 69 tui 3 ln thoi lui vic k kt k hoch m phn.

ASEAN, Hoa Ky va Bin ng Cng thng Bin ng vn tip tc gia tng trong lc ASEAN t chc cc bui hp ti Bali. Trung Quc, i Loan v 4 thnh vin ca ASEAN l Phi Lut Tn, M Lai, Brunei v Vit Nam u tuyn b ch quyn trn vng bin ny vi Bc Kinh i phn ln nht v cng t ra kh chu khi Hoa K tuyn b h cng c li ch quc gia v t do hng hi v thng mi ti y.

Ngoi trng Hillary Clinton cho bit Hoa K s tip tc ci thin mi lin h vi nc Ch tch lun phin Nam Dng, v Hoa Thnh n nhn thy vic tham gia ca n vo khu vc l mt i trng i vi nh hng ca Trung Quc trong ng Nam . Trong cuc hp, b Clinton hi thc cc thnh vin ASEAN hy hnh ng nhanh chng v khn cp ot c

Trang 31

TIN QUC T
bn tha c v Bin ng trnh bt c nan no trong hi l quan trng ny. B cng gi rng tt c cc quc gia tham gia cn phn nh yu cu ca mnh theo Lut Bin Quc t nm 1982. Trung Quc cm thy kh chu khi nhng nc lng ging ca mnh i ch quyn Bin ng, v b Clinton ni cc bn cn phi lm vic nhiu hn trnh gy tn thng cho khu vc chim n mt na mu dch ca th gii. S ngi c lng c mt trn o khi tn Breivik x sng nh in l khong 650 ngi. Tng s ngi cht l 93 ngoi ra cn c 97 ngi b thng v mt s khc vn cn mt tch. Chng l Tor-Aksel Busch cho bit Breivik s b truy t thm nhiu ti khc, trong c ti chng nhn loi v khng b, v ti nm 2012 mi a ng s ra to n xt x. Breivik tuyn b khng lm vic n c m l mt phn t trong h thng thp t chinh chng Hi gio v ch ngha a vn ho. Bc s tm l c ch nh tm hiu nguy n nhn v sao Breivik thc hin v tn cng. V News of the World Tp ch News of the World pht hnh s cui cng mt tun trc b co buc xm nhp t nht 4,000 in thoi trong c in thoi ca c b 13 tui Milly Dowler b git hi. Vic ny dy ln mt cuc tranh ci v buc ng Murdoch phi ng ca t tp ch v t b k hoch tr gi 12 t USD. Cnh st Anh bt gi ng Andy Coulson l cu pht ngn vin ca Th tng David Cameron v l cu ch bt ca t News of the World. K gi v nhn vin ca t News of the World pht hnh n bn cui cng trong ngy 9 thng 7. Nhn vin to son cho bit rng ng Rupert Murdoch hy sinh t bo c lch s 168 nm v c s bn cao nht Anh bo v cho h thng truyn thng ca ng ta ang b tai ting phone tc. C phn ca tp on News Corp xung thp v v tai ting.

S 48- Thng 07/2011

ngi Nam Sudan ra ng ca ht v n mng trong ngy l tuyn b c lp, sau khi tch ri khi min Bc nhng vn cn nhiu tranh chp v vn bin gii v ti nguyn du ha. Tng thng Kiir cng xut hin trn sn khu vi k cu th l Tng thng Bc Sudan Omar Hassan alBashir nay ch cn li 2/3 lnh th, trong bui l n mng ngy sinh ca mt quc gia mi.

m Ci Hong Gia Monaco Vua Albert ca Monaco v c Charlene Wittstock lm l ci dn s hm u thng 7, tip theo sau l cc nghi l tn gio. C thnh ph c trang hong quc k 2 mu trng v cng vi cc vng hoa. Ro cn c t dc i l Albert l con ng cp tn hn i ti nh th Sainte Devote. Nhng mn nh ln c t nhiu ni trn ng ph dn chng v du khch c th theo di m ci c truyn hnh trc tip.

Tai nan tau ha xa tai Trung Quc V ng nhau vo hm 23/7 ti tnh Trit Giang, Trung Quc lm gn 200 ngi b thng v l tai nn ha xa cht chc nht k t nm 2008, khi mt chic xe tc hnh i t Bc Kinh n thnh ph duyn hi Thanh o min ng th b trt ng ry. B Ha xa vn tip tc iu tra tai nn v ra lnh duyt xt li bin php an ton trong 2 thng. Th tng ng Gia Bo ku gi ci thit an ton trong h thng xe la gia lc t nc xc tin pht trin h thng xe la cao tc. Tn Hoa X ni tai nn xy ra khi mt chic xe la hnh khch ng vo mt chic xe khc cht my v mt in do sm xt gy nn.

Bom n lam nhiu ngi cht tai Na Uy Cnh st cho bit l th phm u hng khi cnh st n ni sau khi ng s t bn cht t nht l 85 ngi hu ht l thanh thiu nin d tri h ca thanh nin ng Lao ng.

Quc gia mi trn th gii

nht

B Danielile Dourdent ni b ta n xem m ci bi v b ta rt vui khi nh vua Monaco chn la mt ph n Nam Phi lm hong hu. m ci Albert v Wittstock l m ci ca nh vua ang tr v Monaco ln u tin k t vua Rainier tam, thn ph ca Albert lp gia nh vi din vin Grace Kelly vo nm 1956. Nhiu ngi a phng hy vng Wittstock s mang n Monaco nhng s quyn r khng cn sau khi Kelly b cht trong tai nn xe hi nm 1982. Min Thy tng hp Thang 7/2011

Nam Sudan tr thnh quc gia mi nht th gii sau khi dnh c lp t mt cuc trng cu dn , chm dt nhng tranh chp sau cuc ha m vo nm 2005 sau hn mt chc nm ni chin gia hai min. Hng chc ngn

Trang 32