N TP U NM Tit 1,2 Tun 1 I. MC TIU : 1.

Kin thc : - On tp lai mt s vn , kin thc v cn bng phn ng oxi ho kh - Phn nhm chnh nhm halogen , xi lu hunh , cu hnh electron . 2. K nng : - Vn dng gii bi tp : xc nh % khi lng , %V - Nhn bit , vit phng trnh phn ng . 3. Trng tm : Bi p vn dng III. PHNG PHP : m thoi gi m II. CHUN B : cng n tp . IV. THIT K CC HOT NG : 1. Kim tra : Kt hp trong qu tnh n tp . 2. Bi mi : Hot ng ca gio vin v hc sinh Ni dung Hot ng 1 : Vo bi On li mt s kin thc hc lp 10 Hot ng 2 : n li kin thc v cu to - Hs da vo cc kin thc hc tr li : nguyn t : - Gm 2 phn : v v ht nhn - Thnh phn cu to nguyn t : *V : cu to gm nhng electron mang in tch m , (e) - S lp , phn lp ? * Ht nhn cu tao gm nhng ht proton v - Cch vit cu hnh : ntron - T cu hnh v tr v ngc li ? -V nguyn t c 7 lp electron . c 4 phn lp Vn dng : Cho cc nguyn t sau : -Cch vit cu hnh da vo nguyn l vng Z= 7,11,15,35,18 , 24 bn . a. Vit cu hnh electron ? - Vn dng : Hs ln lt ln bng lm cc v b. Xc nh tnh cht : d c. Xc nh v tr trong BTH ? Gv chnh lai kt qu cho ng . Hot ng 3 : n li kin thc v cn bng phn ng oxi ho kh - Nhc li cc bc cn bng phn ng oxi ho kh bng phng php thng bng electron ? - Th no l cht kh , cht oxi ho ? qu trnh kh , qu trnh oxi ho ? Vn dng :Cn bng cc phn ng sau bng phng php thng bng electron a. S + HNO3 H2SO4 + NO b. KClO3 KCl + KClO4 c. Mg + HNO3 Mg(NO3)2 + NO + H2 O
1

- Hs nhc li 4 bc cn bng phn ng oxi ho kh * Loi n gin , loi c mi trng , loi c nhiu ngun t thay i s oxi ho . * Cht kh , cht oxi ho

- Vn dng : Hs ln bng cn bng cc phn

d. Al + H2SO4 Al2(SO4)3 + SO2 + H2O ng m Gv cho e. Zn + HNO3 Zn(NO3)2 + NH4NO3 +

H2 O

Hot ng 4 : On li cc kin thc v phn nhm chnh nhm VI , VII . Bi 1 : Cho 12g hn hp gm Fe v Cu tc dng vi dd HCl 0,5M thu c 2,24l kh ( kc) a.Xc nh % khi lng mi kim loi trong hn hp ? b. Tnh th tch HCl tham gia phn ng ?

Bi 1 : a. Cu khng tc dng vi HCl Fe + 2HCl FeCl2 + H2 0,1mol 0,1 mol n HCl = 0,1 mol => nFe = 0,1 mol => mFe = 5,6 g => mCu = 6,4g Vy %Cu = % Fe = b.nHCl = 0,2 mol => VHCl = 0,2 / 0,5 = 0,4M Bi 2 : 2Al + 3H2SO4 Al2(SO4)3 + 3H2 x 1,5x Mg + H2SO4 MgSO4 + H2 y y Al khng tc dng vi H2SO4 c nhit thng . Mg + 2H2SO4 MgSO4 + SO2 + 2H2O x x Gi x , y l s mol ca Al v Mg . Ta c h phng trnh : 1,5x + y = 0,1. x= 0,025 => y =0,0625 mol mAl = 1.7g mMg =0.6 g % khi lng c. tnh nNaOH = lp t l nNaOH / nSO2 = mui to ra

Bi 2 : Cho hn hp gm Mg v Al vo dd H2SO4 thu c 2,24 lit kh ( kc). Nu hn hp trn cho vo H2SO4 c ngui k thng th thu c 0,56 lit kh A (kc) a. Tnh % khi lng mi kim loi trong hn hp? b. Dn kh A vo 28g dd NaOH 15%. Tnh C% cc cht trong dd sau phn ng ?

3. Bi tp v nh : Bi 1 : un nng hn hp gm 1,2g Mg v 2,4g S ( khng c khng kh ) . Sn phm em ho tan vo 18,25g dd HCl 25% a. Tnh th tch kh bay ra kc ? b. Dn kh trn vo 30g dd NaOH 20% . Tnh C% c trong dd sau phn ng ? Bi 2 : ho tan 11g hn hp gm NaBr v NaCl thnh dd . Cho dd trn tc dng va vi 127,5g dd AgNO3 20% . a. Tnh khi lng kt ta to thnh ? b. Tnh C% cc cht c trong dd thu c ?

Chng I Tit 3 Tun:2

S IN LY

Bi 1 : S IN LY I. Mc tiu bi hc :
Kin thc Bit c : Khi nim v s in li, cht in li, cht in li mnh, cht in li yu, cn bng in li. K nng Quan st th nghim, rt ra c kt lun v tnh dn in ca dung dch cht in li. Phn bit c cht in li, cht khng in li, cht in li mnh, cht in li yu. Vit c phng trnh in li ca cht in li mnh, cht in li yu. B. Trng tm Bn cht tnh dn in ca cht in li (nguyn nhn v c ch n gin) Vit phng trnh in li ca mt s cht.

II. Chun b : Gv : Dng c v ha cht th nghim o dn in. Tranh v ( Hnh 1.1 SGK ). Hs : Xem li hin tng dn in c hc trong chng trnh vt l lp 7. III. T chc hot ng dy hc : 1. n nh lp : 2. Bi mi : 3. Tin trnh Hot ng thy v tr Ni dung Hot ng 1 I. Hin tng in ly : - Gv lp h thng TN nh SGK v lm TN 1. Th nghim : Sgk biu din Kt qu : - Dung dch mui, axit, baz dn - Hs quan st, nhn xt v rt ra kt lun . in. - Cc cht rn khan: NaCl, NaOH v mt s dd ru, ng- khng Hot ng 2 dn in. - Gv t vn : Ti sao cc dd mui, axit, 2. Nguyn nhn tnh dn in ca cc baz dn in. dung dch axit, baz, mui trong nc : - Hs : vn dng kin thc dng in hc - Cc mui, axit, baz khi tan trong nc mn vt l lp 9 tr li : Do trong cc dd phn ly ra cc ion lm cho dd ca chng trn c cc tiu phn mang in tch c gi dn in. l ion. Cc ion ny do cc phn t mui, axit, - Qu trnh phn ly cc cht trong nc ra baz khi tan trong nc phn ly ra. ion l s in ly. - Gv: Biu din s phn ly ca mui, axit, - Nhng cht tan trong nc phn ly thnh baz theo phng trnh in ly. Hng dn cc ion c gi l cht in ly. cch gi tn cc ion. - S in ly c biu din bng phng - Gv a ra mt s mui, axit, baz quen trnh in ly. Na+ + Clthuc Hs biu din s phn ly v gi tn Vd: NaCl cc cation to thnh. HCl H+ + ClNaOH Na+ + OHHot ng 3 GV m t th nghim ca 2 dung dch HCl v CH3COOH SGK v cho h/s nhn xt v rt
3

ra kt lun Hot ng 4 - Gv gi Hs rt ra cc khi nim cht in li mnh , Gv nhc li c im cu to ca tinh th NaCl : l tinh th ion, cc ion m v dng phn b lun phin nhau u n ti cc nt mng. - Gv : Khi cho cc tinh th NaCl vo nc c hin tng g xy ra ? - Gv kt lun : Di tc dng ca cc phn t nc phn cc. Cc ion Na+ v Cl- tch ra khi tinh th di vo dd.Qu trnh in ly ca NaCl c biu din bng phng trnh : NaCl Na+ + ClHot ng 5 Gv ly v d CH3COOH phn tch ri gip h/s rt ra nh ngha, ng thi gv cung cp cho h/s cch biu din trong phng trnh in li ca cht in li yu Hot ng 6 Gv yu cu h/s c im ca qu trnh thun nghch v t cho h/s lin h vi qu trnh in li Cng c bi: Gv s dng bi tp 3 Sgk cng c bi.

II. Phn loi cc cht in ly 1. Th nghim : SGK Nhn xt : cng nng th HCl phn li ra ion nhiu hn CH3COOH 2. Cht in li mnh v cht in li yu a.Cht in li mnh: L cht khi tan trong nc, cc phn t ho tan Qu trnh in ly ca NaCl c biu din bng phng trnh : NaCl Na+ + Cl100 pt 100 ion Na+ v 100 ionClCht in li mnh gm: +Cc axit mnh:HCl, HNO3, HClO4, H2SO4 +Cc baz mnh: NaOH , KOH, Ba(OH)2 + Hu ht cc mui b.Cht in li yu L cht khi tan trong nc ch c mt phn s phn t phn li ra ion, phn cn li vn tn ti di dng phn t trong dung dch VD: CH3COOH CH3COO- + H+ Cht in li yu gm: + axit yu : CH3COOH , H2S, HCN , HClO + baz yu: Mg(OH)2 , Bi(OH)3 * Qa trnh phn li ca cht in li yu l qu trnh ng, tun theo nguyn l Le Chatelier

Dn d: V nh lm cc bi tp 4,5 Sgk. Rt kinh nghim: Hs cn n li bi phn lin kt ha hc lp 10 trc nh Bi tp tham kho 1. Nc nguyn cht khng dn in nhng khi dy in b t ri xung h ao, rnh nc, ngi chm vo nc li b git. Em hy gii thch ti sao? 2.Gii thch l do ti sao dung dch mui, axt, baz la cht in ly. a. Kh nng phn ly trong dung dch. b. Cc ion c tnh dn in. c. C s di chuyn electron to thnh dng electron dn in. d. Dung dch ca chng dn in c. 3.Ru Etylic l cht khng in ly v: a. Dung dch ru etylic khng c tnh dn in. b. Phn t Ru Etylic khng c kh nng phn ly thnh ion trong dung dch. c. Phn t Ru Etylic khng c kh nng to ion hirat ho vi dung mi nc. d. Tt c u ng. 4. in li ca mt cht in li yu s thay i khi: a.thay i nht
4

b.thay i nng c.thm vo dung dch mt cht in li mnh c cha 1 trong 2 ion ca cht in li yu d.C 3 trng hp trn

Tit 4 Tun :2 Bi 2 : I. Mc tiu bi hc :

AXIT, BAZ V MUI

Kin thc Bit c : nh ngha : axit, baz, hiroxit lng tnh v mui theo thuyt A-r-ni-ut. Axit mt nc, axit nhiu nc, mui trung ho, mui axit. K nng Phn tch mt s th d v axit, baz, mui c th, rt ra nh ngha. Nhn bit c mt cht c th l axit, baz, mui, hiroxit lng tnh, mui trung ho, mui axit theo nh ngha. Vit c phng trnh in li ca cc axit, baz, mui, hiroxit lng tnh c th. Tnh nng mol ion trong dung dch cht in li mnh. B. Trng tm Vit c phng trnh in li ca axit, baz, hiroxit lng tnh theo A-re-ni-ut Phn bit c mui trung ha v mui axit theo thuyt in li

II. Chun b : Dng c : ng nghim. Ha cht: Dung dch NaOH, mui Zn, dd HCl, NH3, qu tm. III. T chc hot ng dy hc: 1 n nh lp : Kim tra s s, tc phong. 2 Kim tra bi c : Trong cc cht sau cht no l cht in li yu, in li mnh : HNO3, HCl, H2SO4, H2S, H2CO3, 3 KOH, Ba(OH)2, NaOH, Fe(OH)2 Vit phng trnh in li ca chng ? 4 Bi mi : Hot ng thy v tr Hot ng 1 - Gv cho Hs nhc li cc khi nim v axit hc cc lp di v cho v d. - Gv: Cc axit l nhng cht in ly. Hy vit phng trnh in ly ca cc axit . - Gv yu cu 2 Hs ln bng vit 3 phng trnh ly ca 3 axit .Nhn xt v cc ion do axit v baz ply ra. - Gv Kl: Axit l cht khi tan trong nc phn li ra ion H+ Hot ng 2 - Gv: Da vo phng trnh ly Hs vit trn bng, cho Hs nhn xt v s ion H+ c ply ra t mi pt axit. - Gv nhn mnh : Axit m mt phn t ch phn ly mt nc ra ion H+ l axit mt nc. Axit m mt phn t phn ly nhiu nc ra ion H+ l axit nhiu nc. - Gv yu cu Hs ly v d v axit mt nc , axit nhiu nc. Sau vit phng trnh ply theo tng nc ca chng. - Gv dn dt Hs tng t nh trn hnh thnh khi nim baz mt nc v nhiu Ni dung I. Axit 1. nh ngha( theo A-r-ni-t) - Axit l cht khi tan trong nc phn li ra ion H+. VD: HCl H+ + ClCH3COOH CH3COO- + H+

2. Axit nhiu nc a) Axit nhiu nc: - Axit m mt phn t ch phn li mt nc ra ion H+ l axit mt nc. Vd: HCl, HNO3, CH3COOH - Axit m mt phn t phn li nhiu nc ra ion H+ l axit nhiu nc. Vd: H2SO4, H3PO4, H2S H2SO4 H+ + HSO4HSO4- H+ + SO42H3PO4 H+ + H2PO4H2PO4- H+ + HPO426

nc. - Gv : i vi axit mnh nhiu nc v baz mnh nhiu nc th ch c nc th nht in li hon ton. Hot ng 3 - Gv cho Hs nhc li cc khi nim v baz hc cc lp di v cho v d. - Gv: baz l nhng cht in ly. Hy vit phng trnh in ly ca cc axit v baz . - Gv yu cu 2 Hs ln bng vit 3 phng trnh ly ca 3 baz. Nhn xt v cc ion do axit v baz phn ly ra. - Gv Kl: baz l cht khi tan trong nc phn li ra ion OH-. - Gv dn dt Hs tng t nh trn hnh thnh khi nim baz mt nc v nhiu nc.

HPO42- H+ + PO43II. Baz 1.nh ngha:( theo A-r-ni-t) Baz l cht khi tan trong nc phn li ra ion OH-. 2. Baz nhiu nc: - Baz m mt phn t ch phn li mt nc ra ion OHl baz mt nc. Vd: NaOH, KOH NaOH Na+ + OH- Baz m mt phn t phn li nhiu nc ra ion OHl baz nhiu nc. Vd: Ba(OH)2, Ca(OH)2 Ca(OH)2 Ca(OH)+ + OHCa(OH)+ Ca2+ + OHCc axit, baz nhiu nc phn li ln lt theo tng nc. III Hiroxit lng tnh: 1. nh ngha: Sgk Vd: Zn(OH)2 l hiroxit lng tnh Zn(OH)2 Zn2+ + 2OHZn(OH)2 2H+ + ZnO222.c tnh ca hiroxit lng tnh Mt s Hiroxit lng tnh thng gp l: Al(OH)3, Cr(OH)3, Pb(OH)2, Sn(OH)2 - t tan trong nc -Lc axit v baz ca chng u yu. + Phn li theo kiu baz: Zn(OH)2 Zn2+ + OH+ Phn li theo kiu axit: Zn(OH)2 2H+ + ZnO22( Hay: H2ZnO2 2H+ + ZnO22- )

Hot ng 4 - Gv lm th nghim, Hs quan st v nhn xt. + Cho dd HCl vo ng nghim ng Zn(OH)2 + Cho dd NaOH vo ng nghim ng Zn(OH)2 - Hs: C 2 ng Zn(OH)2 u tan. Vy Zn(OH)2 va p vi axit va p vi baz. - Gv kt lun: Zn(OH)2 l hiroxit lng tnh. - Gv t vn : Ti sao Zn(OH)2 l hiroxit lng tnh? - Gv gii thch: Theo A-re-ni-ut th Zn(OH)2 va phn li theo kiu axit va phn li theo kiu baz: - Gv: Mt s hiroxit lng tnh thng gp l: Al(OH)3, Cr(OH)3, Pb(OH)2, Sn(OH)2 Tnh axit v baz ca chng u yu. Hot ng 5 - Gv yu cu Hs cho v d v mui, vit phng trnh in li ca chng ? T cho bit mui l g ?

IV. Mui: 1) nh ngha: Sgk 2) Phn loi: - Mui trung ha: Trong pt khng cn phn li cho ion H+. Vd: NaCl. Na2SO4, Na2CO3... - Mui axit: trong phn t vn cn c kh nng phn li ion H+. Vd: NaHCO3, NaH2PO4... 3) S in li ca mui trong nc:
7

- Gv yu cu Hs cho bit mui c chia - Hu ht mui tan u phn li mnh. thnh my loi - Nu gc axit cn cha H c tnh axit th gc Cho v d ? ny phn li yu ra H+ - Gv lu Hs: nhng mui c coi l Vd: NaHSO3 Na+ + HSO3khng tan th thc t vn tan mt lng rt HSO3- H+ + SO32nh, phn nh in li. -Gv cho hc sinh bit c nhng ion no tn ti trong dung dch NaHSO3 Dn d: V nh lm bi tp 4, 5, 7, 8 Sgk. Rt kinh nghim: Bi tp tham kho 1.Cc cht in ly sau cht no l cht in ly mnh a. NaCl, Al(NO3)3, Ca(OH)2 b. NaCl, Al(NO3)3, CaCO3 c. NaCl, Al(NO3)3, AgCl d. Ca(OH)2, CaCO3, AgCl 2.Phn ng no sau y khng phi l phn ng axt-baz a. HCl + NaOH b. H2SO4 + BaCl2 c. HNO3 + Fe(OH)3 d. H2SO4 +BaO 3.Hidroxit no sau y khng phi l Hidroxit lng tnh. a. Zn(OH)2 b. Al()H)3 c. Ca(OH)2 d. Ba(OH)2 4.Dung dch mui no sau y c tnh axt a. NaCl, K2SO4 b. Na2CO3, ZnCl2 c. ZnCl2, NH4Cl d. CH3COOONa, Na2CO3 5.Hin tng in li l mt hin tng t nhin c vai tr quan trng trong i sng v sn xut ho hc. Cu no sau y ng khi ni v s in li? A. S in li l s ho tan mt cht vo nc thnh dung dch. B. S in li l s phn ly mt cht di tc dng ca dng in. C. S in li l s phn ly mt cht thnh ion dng v ion m khi cht tan trong nc hay trng thi nng chy. D. S in li thc cht l qu trnh oxi ho kh.

Tit 5 : Tun 3

Bi 3 S IN LY CA NC, PH, CHT CH TH AXIT BAZ CHT CH TH AXIT-BAZ I. MC TIU BI HC :

Kin thc Bit c: - Tch s ion ca nc, ngha tch s ion ca nc. - Khi nim v pH, nh ngha mi trng axit, mi trng trung tnh v mi trng kim. - Cht ch th axit - baz : qu tm, phenolphtalein v giy ch th vn nng K nng - Tnh pH ca dung dch axit mnh, baz mnh. - Xc nh c mi trng ca dung dch bng cch s dng giy ch th vn nng, giy qu tm hoc dung dch phenolphtalein. B. Trng tm - nh gi axit v kim ca cc dung dch theo nng ion H+ v pH -Xc nh c mi trng ca dung dch da vo mu ca giy ch th vn nng,giy qu v dung dch phenolphtalein

II. Chun b : Gv : Dd axit long HCl, dd baz longNaOH, phenolphtalein, giy ch th axit-baz vn nng Tranh v. III. Phng php: IV. T chc hot ng dy hc: 1) n nh lp : 2) Kim tra bi c : 3) Bi mi: Ni dung ghi bng Hot ng 1 I. Nc l cht in li rt yu: - Gv nu vn : Thc nghim xc nhn 1. S in li ca nc: c rng nc l cht ly rt yu. Hy biu Nc l cht in ly rt yu: din qu trnh in ly ca nc theo thuyt A- H2O H+ + OH- ( Thuyt A-r-ni-ut) r-ni-ut - Hs: Theo thuyt A-r-ni-ut H2 O H+ + OHHot ng 2 2. Tch s ion ca nc: - Gv yu cu Hs vit biu thc tnh hng s 250C hng s K H O gi l tch s ion cn bng ca cn bng (1) ca nc: [ H + ][O H ] K H 2O = [H+].[OH-] = 10-14 [H+]=[OH-] =10-7M. Vy mi - Hs: K = [ H 2 O] (3) trng - Gv: Trnh by Hs hiu c do in li rt yu nn [H2O] trong (3) l khng i. Gp trung tnh l mi trng trong [H+]=[OH-]= 10-7M gi tr ny vi hng s cn bng cng s l mt i lng khng i, k hiu l K H O ta c : K H O =K[H O]=[H+].[OH-] 2 K H O l mt hng s nhit xc nh, gi 3. ngha tch s ion ca nc: l tch s ion ca nc. 250C K H O = 10-14 a. Trong mi trng axit - Gv gi : Da vo hng s cn bng (1) v tch s ion ca nc, hy tm nng ion H+ Bit [H+] [OH-] = ?
2
2

Hot ng thy v tr

v OHVd: Tnh [H+ ] v [OH-] ca dd HCl - Hs a ra biu thc: [H+] = [OH-] = 10 14 = 0,001M HCl H+ + Cl10-7M 14 - Gv kt lun: Nc l mi trng trung tnh, [H+ ]=[HCl]=10-3M [OH-]= 10 = 1010 3 nn mi trng trung tnh l mi trng c 11 M [H+] = [OH-] =10-7M [ H+] > [OH-] hay [ H+] > 10-7M Hot ng 3 - Gv cho h/s nhc li nguyn l chuyn dch b. Trong mi trng kim + cn bng. T vn dng vo qu trnh ca Bit [OH ] [H ] = ? + nc ri rt ra nhn xt nng ca ion H+ Vd: Tnh [H ] v [OH ] ca dd NaOH 10 5 M v OHNaOH Na+ + OH- Gv thng bo: K H O l mt hng s i vi 1014 tt c dd cc cht. V vy: nu bit [H+ ] trong [OH-]=[NaOH]=10-5M [H+] = 5 =10dd s bit c [OH-] trong dd v ngc li. 10 + 9 Vd: Tnh [H ] v [OH ] ca dd HCl 0,001M M + -3 - Hs:Tnh ton cho kt qu [H ]=10 M,[OH ] nn [OH-] > [H+] =10-11 M Vy: [H+] l i lng nh gi axit, So snh thy trong mi trng axit: kim ca dd: + + -7 [H ]>[OH ] hay [H ] > 10 M - Mi trng axit: [H+] > 10-7M + - Gv: Hy tnh [H ] v [OH ] ca dd NaOH 10 - Mi trng baz: [H+] < 10-7M 5 M - Mi trng trung tnh: [H+] = 10-7M - Hs: Tnh ton cho kt qu [H+ ]=10-9M,[OH-] II. Khi nim v pH, Cht ch th axit=10-5 M baz: So snh thy trong mi trng baz 1. Khi nim pH: [H+ ]<[OH-] hay [H+ ] < 10-7M [H+] = 10-pH M hay pH=-lg[H+] - Gv: axit, kim ca dd c nh gi Vd: bng [H+ ] [H+]=10-3M pH=3: mi trng axit + -7 - Mi trng axit: [H ] > 10 M [H+]=10-11M pH=11: mi trng baz - Mi trng baz: [H+] < 10-7M [H+]=10-7M pH=7: mi trng trung - Mi trng trung tnh: [H+] = 10-7M tnh Hot ng 4 - Gv yu cu Hs nghin cu Sgk v cho bit pH l g ? Cho bit dd axit, kim, trung tnh c pH bng my ? 2. Cht ch th axit-baz: l cht c mu - Gv gip h/s nhn xt v mi lin h gia pH sc bin v [H+] i ph thuc vo gi tr pH ca dung - Hs: Mi trng axit c pH<7, mi trng dch. kim c pH<7, mi trng trung tnh c pH=7. Vd: -qu tm, phenolphtalein - Gv b sung: xc nh mi trng ca dd - ch th vn nng ngi ta dng cht ch th nh qu tm, phenolphtalein - Gv yu cu Hs dng cht ch th hc nhn bit cc cht trong 3 ng nghim ng nc, axit, baz. - Gv b sung: Cht ch th ch cho php xc nh gi tr pH mt cch gn ng. Mun xc nh chnh xc pH phi dng my o pH. Cng c bi: Gv dng bi tp 4, 5 Sgk cng c bi. Dn d: V nh lm bi tp 3, 4, 5 Sgk. Chun b bi luyn tp.
2

10

Rt kinh nghim: Bi tp tham kho 1.Dung dch H2SO4 0,005M c pH bng : A. 2 B. 3 C. 4 D. 5 2.Trn 100 ml dung dch Ba(OH)2 0,5 M vi 100 ml dung dch KOH 0,5 M c dung dch A . Nng mol/l ca Ion OH- trong dung dch A l : a. 0,65M c.0,75 M b. 0,55 M d.1,5 M 3.Dch v d dy thng c pH trong khong t 2-3. Nhng ngi no b mc bnh vim lot d dy, t trng thng c pH < 2. cha cn bnh ny, ngi bnh thng ung trc ba n cht no sau y? A. Dung dch natri hirocacbonat. B. Nc un si ngui. C. Nc ng saccaroz. D. Mt t gim n. 4.Tnh lng vi sng cn dng tng pH ca mt trm mt khi nc thi t 4,0 ln 7,0. Hy chn phng n ng. A. 280g B. 560g C.28g D.56g 5.Hy ch ra cu tr li sai v pH a. pH = -lg[H+] b. [H+] =10a th pH = a c. pH + pOH = 14 d. [H+]. [OH-]= 10-14 6.Cho 100 ml dung dch axit HCl 0,1M tc dng vi 100 ml dung dch NaOH thu c dung dch c pH =12. Nng mol/l ca dung dch NaOH ban u l: A. 0, 1 B. 0,2 C. 0,3 D. 0,4 Hy chn p s ng. 7.Dung dch HNO3 c pH= 2. Cn pha long dung dch trn bao nhiu ln thu c dung dch c pH= 3 A. 1,5 ln ln B. 10 ln C. 2 ln D. 5

11

Tit 6-7 Tun 3-4 I. Mc tiu bi hc :

Bi 4 PHN NG TRAO I TRONG DUNG DCH CC CHT IN LY

Kin thc: Hiu c: - Bn cht ca phn ng xy ra trong dung dch cc cht in li l phn ng gia cc ion. - xy ra phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li phi c t nht mt trong cc iu kin: + To thnh cht kt ta. + To thnh cht in li yu. + To thnh cht kh. K nng: - Quan st hin tng th nghim bit c phn ng ha hc xy ra. - D on kt qu phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li. - Vit c phng trnh ion y v rt gn. - Tnh khi lng kt ta hoc th tch kh sau phn ng; tnh % khi lng cc cht trong hn hp; tnh nng mol ion thu c sau phn ng. B.Trng tm: - Hiu c bn cht , iu kin xy ra phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in ly v vit c phng trnh ion rt gn ca cc phn ng. - Vn dng vo vic gii cc bi ton tnh khi lng v th tch ca cc sn phm thu c, tnh nng mol ion thu c sau phn ng.

II. Chun b : Gv : Dng c v ha cht th nghim : NaCl, AgNO3, NH3, Fe2(SO4)3, KI, h tinh bt. III. Phng php: IV. T chc hot ng dy hc: 1.n nh lp : 2.Kim trra bi c : 3.Tin trnh : Hot ng thy v tr Ni dung Hot ng 1 I. iu kin xy ra phn ng trong dd cc - Gv : Khi trn dd Na2SO4 vi dd BaCl2 s cht in li: c hin tng g xy ra ? Vit phng 1. Phn ng to thnh cht kt ta: trnh ? Vd 1: dd Na2SO4 p c vi dd BaCl2 - Gv hng dn Hs vit phn ng dng PTPT: Na2SO4 + BaCl2 BaSO4 + ion. 2NaCl - Gv kl : Phng trnh ion rt gn cho thy Do: Ba2+ + SO42- BaSO4 ( PT ion thu thc cht ca p trn l p gia 2 ion Ba2+ gn) v SO42- to kt ta. Vd 2: dd CuSO4 p c vi dd NaOH - Tng t Gv yu cu Hs vit phng trnh PTPT: CuSO4 + NaOH Na2SO4+ phn t, ion thu Cu(OH)2 gn ca phn ng gia CuSO4 v NaOH v Do: Cu2+ + 2OH- Cu(OH)2 Hs rt ra bn cht ca phn ng . Hot ng 2 2. Phn ng to thnh cht in li yu: - Gv : Yu cu Hs vit phng trnh phn a) To thnh nc: t, phng trnh ion rt gn ca p gia 2 Vd: dd NaOH p c vi dd HCl dd NaOH v HCl v rt ra bn cht ca p PTPT: NaOH + HCl NaCl + H2O ny. Do : H+ + OH- H2O ( in li yu ) - Tng t nh vy Gv yu cu Hs vit b) To thnh axit yu: phng trnh phn t, phng trnh ion rt Vd: dd CH3COONa p c vi dd HCl
12

gn ca p gia Mg(OH)2 v HCl v rt ra bn cht ca p ny. - Gv lm TN : dung dch HCl vo cc ng dung dch CH3 COONa, thy c mi gim chua. Hy gii thch hin tng v vit phng trnh phn ng di dng phn t v ion rt gn ? - Gv lm th nghim SGK v yu cu h/s cng lm theo tng t nh trn : Hot ng 3 : Gv yu cu h/s nhc li bn cht ca phn ng trong dung dch cht in li iu kin phn ng trao i xy ra l g ?

PTPT: CH3COONa + HCl CH3COOH + HCl Do: CH3COO- + H+ CH3COOH (in li yu)

3. Phn ng to thnh cht kh: Vd: dd HCl p c vi CaCO3 PTPT: CaCO3 + 2HCl CaCl2 + CO2 + H2 O Do: CaCO3 + 2H+ Ca2+ + CO2 + H2O II. Kt lun a. Phn ng xy ra trong dung dch cc cht in li l phn ng gia cc ion b. iu kin phn ng trao i xy ra l c: kt ta cht in li yu cht kh

Dn d: V nh bi tp 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. Tit sau luyn tp, v nh n li kin thc theo ni dung mc kin thc cn nh Sgk v chun b nhng bi tp trong mc bi tp Sgk. Rt kinh nghim: Bi tp tham kho 1.Cho cc dung dch A,B,C,D cha cc tp hp cc ion sau: A: Cl-, NH4+, Na+,SO42-. B: Ba2+,Cl-, Ca2+, OH-, C: K+,H+ ,Na+, NO3D: K +, NH4+, HCO3-, CO32Trn 2 dung dch vi nhau th cp no khng phn ng a. A+B b. B+C c. C+D d. D+A 2.Cc tp hp ion no sau y khng tn ti ng thi trong mt dung dch : a. Cu2+, Cl- , Na+ , OH-, NO3b. Fe2+, K+, NO3-, OH-, NH4+ + 23+ c. NH4 , CO3 , HCO3 , OH , Al d. Na+, Ca2+, Fe2+, NO3-, Cl3.Ion CO32- khng phn ng vi dung dch no sau y: a. NH4+, Na+, K+, NO3b. Ba2+, Ca2+, OH-, Clc. K+, HSO4-, Na+, Cl- d. Fe2+, NH4+, Cl-, SO424.Cho 4 dung dch trong sut, mi dung dch ch cha mt loi cation v mt anion. Cc loi ion trong c 4 dung dch gm Mg2+, Ba2+, Pb2+, Na+, SO42-, Cl-, CO32-, NO3-. l 4 dung dch: a. BaCl2, MgSO4, Na2CO3, Pb(NO3)2 b. BaCO3, MgSO4, NaCl, Pb(NO3)2 b. BaCl2, PbSO4, MgCl2, Na2CO3 d. Mg(NO3)2,BaCl2, PbCO3,Na2SO4 5.Dung dch A c cha 5 ion :Mg2+,Ba2+,Ca2+ v 0,1 mol Cl-, 0,2 mol NO3-, thm dn V lt dung dch gm K2CO3 0,5M v Na2CO3 0,5M cho n khi thu c lng kt ta ln nht. Ga tr ca V l: a. 0,15 b.0,3 c.0,2 d. 0,25
13

6. Thm t t dung dch BaCl2 vo 300ml dung dch Na2SO4 1M cho n khi khi lng kt ta bt u khng i th dng li, ht 100ml. Nng mol/L ca dung dch BaCl2 l: A. 3,0M. B. 0,3M. C. 0,03M. D. 0,003M 7. Axit fomic (HCOOH) c trong nc kin, nc ong, su rm. Khi b ong, kin t hoc b chm vo su rm, nu ngay trc mt em c cc cht sau: A. Vi ti. B. Dm n (dung dch axit axetic CH 3COOH 6%). C. Cn. D. Nc. Em hy chn mt trong cc cht trn bi vo vt ong, kin t cho khi sng ty v gii thch cch lm ca em.

14

Bi 5 :

Tit 8:

LUYN TP PHN NG TRONG DUNG DCH CC CHT IN LI

I. Mc tiu bi hc : 1. V kin thc : Cng c kin thc v phn ng trao i xy ra trong dung dch cc cht in li. 2. V k nng : Rn luyn k vit phng trnh phn ng di dng ion v ion thu gn.. III. T chc hot ng dy hc: 1) n nh lp : 2) Kim tra s chun b ca Hs : Kt hp trong gi dy 3) Bi mi : I. Kin thc cn nh : Hot ng 1: Gv t chc cho Hs in vo phiu hc tp khc su cc kin thc cn nh di y 1 .Nm vng cc khi nim axit, baz, mui, pH, cht ch th, 2. iu kin xy ra phn ng trao i trong dd cht in li l g ? Cho v d tng ng ? - To thnh cht kt ta. - To thnh cht in li yu. - To thnh cht kh. 3. Phng trnh ion rt gn c ngha g ? Nu cch vit phng trnh ion rt gn ? II. Bi tp: Hot ng 2: Gv cho Hs lm cc bi tp sau rn luyn cc k nng vn dng l thuyt hc Bi 1 ( Sgk) K2S 2 K+ + S2Na2HPO4 2 Na+ + HPO42HPO42H+ + PO43Yu cu h/s lm tng t Bi 4 (Sgk) Bi 5 (Sgk): ng C Gv yu cu Hs gii thch v sao chn C Bi 7 (Sgk): - Gv yu cu Hs vit p xy ra v xc s mol HCl p vi MCO3 III. Dn d: Tit sau thc hnh bi thc hnh s 1, v nh c trc phn cch tin hnh th nghim Bi tp tham kho 1.Chn cu tr li ng khi ni v mui axit: a. mui c kh nng phn ng vi baz b. mui vn cn H trong phn t c.mui to bi axit yu v baz mnh d. mui vn cn H c kh nng phn li to proton trong nc 2. Khi lm bnh t bt m khng c thuc n th bnh khng xp nhng nu trn thm vo bt m mt t nc phn nhm -kali { K2SO4.Al2(SO4)3. 24H2O} v xa (Na2CO3. 10H2O ) th bnh n phng, xp sau khi nng. a. Hy gii thch hin tng trn. b. Cn cho phn v xa theo t l khi lng no th hp l? c. Nu ta thay phn bng mt lng dung dch axit clohiric va vo hn hp bt trn c c khng? V sao? 3. Mui n khi khai thc t nc bin, m mui, h mui thng c ln nhiu tp cht nh MgCl2, CaCl2, CaSO4... Lm cho mui c v ng cht v d b chy nc gy nh hng xu ti cht lng mui nn cn loi b. Mt mu mui th thu c bng phng php bay
15

hi nc bin vng B N- Ninh Thun c thnh phn khi lng: 96,525% NaCl; 0,190% MgCl2; 1,224% CaSO4 ; 0,010% CaCl2 ; 0,951% H2O. loi b cc tp cht ni trn trong dung dch nc mui ngi ta dng hn hp gm Na2CO3, NaOH, BaCl2. a. Vit cc phng trnh phn ng xy ra di dng ion rt gn khi dng hn hp A gm Na2CO3, NaOH, BaCl2 loi b tp cht mu mui trn. b. Tnh khi lng hn hp A ti thiu cn dng loi b ht cc tp cht c trong 3 tn mui c thnh phn nh trn . c. Tnh thnh phn phn trm cc cht trong hn hp A. 4. Vin nn Canxinol ca Php c thnh phn gm canxi cacbonat v axit citric{ C3H4OH(COOH)3}. Khi th vo nc thy vin nn tan nhanh v si bt. a. Gii thch hin tng . b. Nc y c vai tr g? T suy ra cch bo qun vin thuc trn? 5. Trong xng ng vt, nguyn t canxi v photpho tn ti ch yu di dng Ca3(PO4)2 Theo bn hm xng bng nc th nc xng thu c c giu canxi v photpho hay khng? Nu mun nc xng thu c c nhiu canxi v photpho ta nn lm g? A. Ch ninh xng vi nc. B. Cho thm vo nc ninh xng mt t qu chua ( me, su, dc). C. Cho thm t vi ti. D. Cho thm t mui n. 6. Cho dung dch natri hiroxit vo dung dch ng (II) sunfat n d. Hin tng quan st c l: A. Khng hin tng g. B. C bt kh thot ra. C. C kt ta mu xanh nht D.C kt ta xanh nht v tr thnh khng mu. 7. m un nc lu ngy thng c mt lp cn vi di y. kh cn, bn c th dng gim pha vo nc trong m ngm vi ting ri sc sch. Em hy gii thch cch lm v vit phng trnh phn ng xy ra nu c? 8. Khi dng bng ng b g, m , bn c th dng khn tm ancol etylic nng lau chi. dng ca bn s sng p nh mi. Hy gii thch cch lm v vit cc phng trnh phn ng xy ra nu c? 9. Cht no di y gp phn nhiu nht vo s hnh thnh ma axit? A. Cacbon ioxit. B. Lu hunh ioxit. C. Ozon. D. Dn xut flo ca hirocacbon. 10. Hy chn cu ng nht trong cc nh ngha sau y v phn ng axit - baz theo quan im ca l thuyt Bronstet. Phn ng axit - baz l: A. do axit tc dng vi baz. B. do oxit axit tc dng vi oxit baz. C. do c s nhng, nhn proton. D. Do c s dch chuyn electron t cht ny sang cht khc. 11. Cho 10,6g Na2CO3 vo 12g dung dch H2SO4 98%, s thu c bao nhiu gam dung dch? Nu c cn dung dch sau phn ng s thu c bao nhiu gam cht rn? 12. in li l t s gia s phn t phn li thnh ion trn tng s phn t ca cht tan. in li ca cht in li ph thuc vo nhng yu t no sau y? A. Bn cht ca cht in li. B. Bn cht ca dung mi. C. Nhit ca mi trng v nng ca cht tan. D. A, B, C ng. 13.X, Y, Z l cc hp cht v c ca mt kim loi, khi t nng nhit cao cho ngn la mu vng. X Tc Dng vi Y thnh Z.Nung nng Y nhit cao thu c Z,hi nc v
16

kh E. Bit E l hp cht ca cacbon, E tc dng vi X cho Y hoc Z.Vy X,Y,Z,E Ln lt l nhng cht no sau y? A NaOH, Na2CO3, NaHCO3, CO2 B NaOH, NaHCO3, Na2CO3, CO2 C NaOH, NaHCO3, CO2, Na2CO3 D NaOH, Na2CO3, CO2, NaHCO3

17

Bi 6 Tit 9: Tun 5

Bi thc hnh s 1 TNH AXIT-BAZ PHN NG TRONG DUNG DCH CC CHT IN LI

I. Mc tiu bi hc :
Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh v k thut thc hin cc th nghim : Tc dng ca cc dung dch HCl, CH3COOH, NaOH, NH3 vi cht ch th mu. Phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li : AgNO3 vi NaCl, HCl vi NaHCO3, CH3COOH vi NaOH. K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c thnh cng, an ton cc th nghim trn. Quan st hin tng th nghim, gii thch v rt ra nhn xt. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Tnh axit baz ; Phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li.

. II. Chun b dng c th nghim v ha cht cho mt nhm thc hnh: 1. Dng c th nghim: - a thy tinh. - ng ht nh. - B gi th nghim n gin. - ng nghim. - Tha xc ha cht bng thy tinh. 2. Ha cht: Cha trong l thy tinh, nt thy tinh km ng ht nh git. - Dung dch HCl 0,1M - Dung dch Na2CO3 c - Giy o pH - Dung dch CaCl2 c - Dung dch NH4Cl 0,1M - Dung dch phenolphtalein - Dung dch CH3COONa 0,1M - Dung dch CuSO4 1M - Dung dch NaOH 0,1M - Dung dch NH3 c III. Phng php: IV. T chc hot ng dy hc: Gv chia Hs trong lp ra thnh 4 nhm thc hnh tin hnh th nghim. Th nghim 1: Tnh axit-baz a) Chun b v tin hnh th nghim Thc hin nh SGK vit. b) Quan st hin tng xy ra v gii thch: - Nh dd HCl 0,1M ln mu giy pH, giy chuyn sang mu ng vi pH =1. Mi trng axit mnh. - Thay dd HCl bng dd NH3 0,1M giy chuyn sang mu ng vi pH =9. Mi trng baz yu - Thay dd NH4Cl bng dd CH3COOH 0,1M, giy chuyn sang mu ng vi pH =4. Mi trng axit yu. Gii thch: Mui CH3COONa to bi gc baz mnh v gc axit yu, khi tan trong nc, gc axit yu b thy phn lm cho dd c tnh baz. - Thay dd HCl bng dd NaOH 0,1M, giy chuyn sang mu ng vi pH =13. Mi trng kim mnh. Th nghim 2: Phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li a) Chun b tin hnh th nghim: Thc hin nh Sgk
18

b) Quan st hin tng th nghim v gii thch: - Nh dd Na2CO3 c vo dd CaCl2 c, xut hin kt ta trng CaCO3. - Ha tan kt ta CaCO3 va mi to thnh bng dd HCl long, xut hin cc bt kh CO2. - Nh vi git dd phenolphtalein vo dd NaOH long cha trong ng nghim, dd c mu hng tm. Nh t t tng git dd HCl vo, va nh va lc, dd s mt mu. Phn ng trung ha xy ra to thnh dd mui trung ha NaCl v H2O. Mi trng trung tnh. - Nh dd NaOH vo dd CuSO4, xut hin kt ta xanh nht Cu(OH)2. Nh tip dd NH3 c vo v lc nh, Cu(OH)2 tan to thnh dd phc mu xanh thm trong sut. IV. Ni dung tng trnh: 1. Tn Hs... Lp... 2. Tn bi thc hnh... 3. Ni dung tng trnh : Trnh by cch tin hnh th nghim, m t hin tng quan st c, gii thch, vit phng trnh, cc th nghim nu c.

19

Tit 10: Tun 5 kt

20

Bi 7 Tit 11: Tun 6 Mc tiu:

NIT

Kin thc Bit c: - V tr trong bng tun hon , cu hnh electron nguyn t ca nguyn t nit. - Cu to phn t, tnh cht vt l (trng thi, mu, mi, t khi, tnh tan), ng dng chnh, trng thi t nhin; iu ch nit trong phng th nghim v trong cng nghip Hiu c: - Phn t nit rt bn do c lin kt ba, nn nit kh tr nhit thng, nhng hot ng hn nhit cao. - Tnh cht ho hc c trng ca nit: tnh oxi ho (tc dng vi kim loi mnh, vi hiro), ngoi ra nit cn c tnh kh (tc dng vi oxi). K nng - D on tnh cht, kim tra d on v kt lun v tnh cht ho hc ca nit. - Vit cc PTHH minh ho tnh cht ho hc. - Tnh th tch kh nit ktc trong phn ng ho hc; tnh % th tch nit trong hn hp kh. B. Trng tm: - Cu to ca phn t nit - Tnh oxi ho v tnh kh ca nit

A. Chun b: - GV: Bng tun hon, hnh v v cng thc cu to ca nit. - HS: Nghin cu bi nh, tm hiu trc cc thng tin v nit. B. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin v hc sinh Ni dung Hot ng 1: I. V TR V CU HNH ELECTRON GV: Khi qut v phn nhm chnh nhm NGUYN T: VA. Cho HS quan st bng tun hon. -Nit th 7, nhm VA, chu k 2 trong GV: Nit chim v tr th my trong bng bng tun hon. tun hon? -1s22s22p3 GV: HS hy vit cu hnh electron ca nit ? -Nit c 5 electron lp ngoi cng. Nhn xt v lp electron ngoi cng ca nit? -CTPT: N2 GV: T c im trn HS hy cho bit cng - CTCT: NN thc phn t v cng thc cu to ca phn L lin kt cng ha tr khng c cc. t nit ? Hot ng 2: GV: HS da vo SGK v nhng kin thc c II. TNH CHT VT L: lp 8, 9 hy cho bit: SGK. - Trng thi tn ti ca nit trong t nhin? - Mu sc? mi v? - T khi so vi khng kh? - Nhit ha lng, nhit ha rn.? - Kh nng duy tr s chy, s sng.? Hot ng 3: GV: Nit l phi kim hot ng ( m in III. TNH CHT HA HC: 3,04), nhng nhit thng kh tr v Lin kt N N l lin kt bn vng, cn nng mt ha hc. Da vo cu to ca nit hy lng ln mi c th ph v lin kt . Nn gii thch v sao? nhit thng nit tr v mt ha hc.
21

GV: B sung nhit cao nit hot ng mnh hn. Hot ng 4: GV: Thng bo tnh oxi ha ca nit c th hin khi phn ng vi cht c m in nh hn nit v c tnh cht hot ng mnh, thng l kim loi hot ng mnh nh Ca, Mg, Al v kh H2. GV: HS hy vit phng trnh phn ng ca mt kim loi mnh bt k vi nit? GV: HS hy xc nh s oxi ha ca phn ng trn? Nhn xt? GV: Tnh oxi ha cn th hin khi phn ng vi hiro v y l phn ng thun nghch. HS hy vit phng trnh phn ng ? Xc nh s oxi ha ca nit trong phn ng? Hot ng 5: GV: Thng bo tnh kh ca nit c th hin khi phn ng vi cht c m in ln hn nh oxi. GV: Thng bo phn ng ca N2 v O2 l phn ng kh khn cn nhit cao khong 30000C hoc tia la in v l phn ng thun nghch to NO. GV: Yu cu HS vit phng trnh phn ng gia N2 v O2 ? GV: HS hy xc nh s oxi ha ca nit trong phn ng trn v rt ra nhn xt g? GV: Thng bo NO l cht kh khng mu, km bn d b oxi ha thnh NO2 c mu nu . GV: HS hy vit phng trnh phn ng oxi ha NO? GV: T tnh oxi ha v tnh kh ca nit. HS rt ra kt lun g v tnh cht ha hc ca nit. Hot ng 6: GV: Bng nhng kin thc hc v da vo SGK, HS hy cho bit nhng ng dng ca nit.? Hot ng 7: GV: Trong t nhin Nit c tn ti dng no? Hot ng 8: GV: HS hy cho bit hin nay nit c iu ch u? GV: Da vo nhit ha lng, HS hy cho bit trong cng nghip ngi ta iu ch nit bng cch no?

1.Tnh oxi ha: a. Phn ng vi kim loi:

t A l+ N 2 A l N 0
0

+3 3

Nit nhn electron nn nit l cht oxi ha. b.Phn ng vi hiro:

xt 3H 2 + N 2 ,t 2 N H 3 HS: Nit nhn electron nn nit c tnh oxi ha. 0
0

3 +1

2. Tnh kh:
xt O2 + N 2 ,3000 C N O 0
0

+2 2

Nit nhng nhng electron nn nit c tnh kh.

0 +4 2 1 O2 + N 2 N O 2 2

HS: Kt lun N2 va l cht oxi ha, va l cht kh.

IV. ng dng: SGK V. Trng thi t nhin: SGK VI. iu ch: Trong cng nghip v trong phng th nghim. a. Trong cng nghip: Chng cht phn on khng kh

22

GV: Ha lng khng kh nh th no? GV: Trong phng th nghim ngi ta dng b. Trong cng nghip: cht no iu ch kh nit? Nhit phn NH4NO2. t GV: HS hy vit phng trnh iu ch nit t NH4NO2? NH4NO2 N2 + 2H2O GV: B sung mui NH4NO2 c th thay th bng hn hp NH4Cl v NaNO2. GV: HS hy vit phng trnh iu ch N2 t t hn hp trn? NH4Cl + NaNO2 NaCl + N2 + H2 O C. Cng c v bi tp v nh: - GV: cng c tnh cht ha hc ca nit l tnh oxi ha v tnh kh - GV: Yu cu HS nm cng thc cu to, tnh cht ha hc v phng php iu ch. Bi tp v nh : 4,5/31 SGK.
0 0

23

Tit 12: Tun 6 A. Mc tiu:

Bi 8 AMONIAC V MUI AMONI

Kin thc Bit c: - Cu to phn t, tnh cht vt l (tnh tan, t khi, mu, mi), ng dng chnh, cch iu ch amoniac trong phng th nghim v trong cng nghip . Hiu c: - Tnh cht ho hc ca amoniac: Tnh baz yu ( tc dng vi nc, dung dch mui, axit) v tnh kh (tc dng vi oxi, clo). K nng - D on tnh cht ha hc, kim tra bng th nghim v kt lun c tnh cht ho hc ca amoniac. - Quan st th nghim hoc hnh nh..., rt ra c nhn xt v tnh cht vt l v ha hc ca amoniac. - Vit c cc PTHH dng phn t hoc ion rt gn. - Phn bit c amoniac vi mt s kh bit bng phng php ho hc. - Tnh th tch kh amoniac sn xut c ktc theo hiu sut.phn ng 2. Mui amoni: Kin thc Bit c: - Tnh cht vt l (trng thi, mu sc, tnh tan). - Tnh cht ho hc (phn ng vi dung dch kim, phn ng nhit phn) v ng dng K nng - Quan st th nghim, rt ra c nhn xt v tnh cht ca mui amoni. - Vit c cc PTHH dng phn t, ion thu gn minh ho cho tnh cht ho hc. - Phn bit c mui amoni vi mt s mui khc bng phng php ha hc. Tnh % v khi lng ca mui amoni trong hn hp. B. Trng tm: - Cu to phn t amoniac - Amoniac l mt baz yu c y tnh cht ca mt baz ngoi ra cn c tnh kh. - Mui amoni c phn ng vi dung dch kim, phn ng nhit phn. B. - Phn bit c amoniac vi mt s kh khc, mui amoni vi mt s mui khc bng phng php ho hc.Chun b: - GV: M hnh phn t amoniac, tranh (hnh 2.3 SGK) - HS: n tp tnh cht chung ca baz v phn ng oxi ha kh.

C. Kim tra bi c: - GV: HS hy nu tnh cht ha hc c bn ca nit? - GV: HS hy cho bit trong cng nghip ngi ta iu ch nit bng cch no? - GV: Trong phng th nghim, ta iu ch nit bng cch no? Vit phng trnh phn ng. - GV: Nhn xt, cho im. D. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Ni Dung Hot ng 1: A. AMONIAC GV: HS da vo SGK hy cho bit CTPT I. Cu to phn t ca amoniac l nh th no? CTPT: NH3 GV: HS hy vit cng thc electron ca H : .N : H . NH3? H
3+

24

HNH GV: HS hy vit CTCT ca phn t NH3 v H cho bit lin kt N H l lin kt g? V sao? L lin kt cng ha tr c cc v m in ca nit l 3,04 ln hn m in ca H 2,2. Do nit cn 1 cp electron t do v GV: V s cu to khng gian ca NH3 lin kt N H l lin kt cng ha tr dng hnh chp tam gic (t din khng u). c cc, cp electron lin kt b lch v HS hy gii thch v sao l t din khng pha nit. u? Hot ng 2: II. Tnh cht vt l (SGK) GV: Da vo SGK v nhng hiu bit ca mnh, HS hy cho bit tnh cht vt l ca NH3: - Trng thi tn ti? - Mu sc? - Mi v? - Tnh tan trong nc? GV: Cho HS quan st hnh 2.3 SGK v gii thch tnh tan. III. Tnh cht ha hc Hot ng 3: 1. Tnh baz yu: GV: Da vo cu to ca NH3 v thuyt a. Phn ng vi nc: Bromstet hy cho bit NH3 c tnh axit hay : Nguyn t N trong NH3 cn 1 cp baz? electron t do nn d nhn thm proton GV: Khi tan trong nc mt phn phn ng (H+) do NH3 c tnh baz. vi nc to cation amoni v anion hiroxit. HS: NH3 + H2O NH4+ + OHHS hy vit phng trnh phn ng? GV: B sung Kb ca NH3 l 1,8.10-5. HS HS: Kb = 1,8.10-5 nhn xt? Kb nh nn NH3 l baz yu. GV: B sung tuy tnh baz yu nhng dung dch amoniac vn lm i mu qu tm v phenolphthalein. b. Phn ng vi dung dch mui Hot ng 4: Fe3+ 3NH3 +3H2O Fe(OH)3 + + GV: yu cu HS hon thnh cc phng 3NH4 trnh phn ng sau: Na+ + NH3 + H2O Fe3+ + NH3 + H2O Khng phn ng. + Na + NH3 + H2O HS: Dung dch NH3 phn ng vi GV: T hai phng trnh phn ng trn HS dung dch mui ca kim loi to kt hy kt lun v phn ng ca amoniac vi ta hiroxit. dung dch mui.? GV: B sung dung dch mui Cu2+, Zn2+, Ag+ Phn ng vi dung dch NH3 to kt ta, nu d NH3 kt ta tan do to phc. Hot ng 5: GV: Khi NH3 cng nh dung dch NH3 u c. Phn ng vi axit: d dng nhn ion H+ ca dung dch axit to thnh mui? GV: M t th nghim kh NH3 phn ng vi kh HCl. GV: HS hy vit phng trnh phn ng?
25

gii thch hin tng? GV: B sung phn ng ny c th nhn bit NH3 hay HCl. GV: HS hy vit phng trnh phn ng ca NH3 v H2SO4.? Hot ng 6: GV: Yu cu HS xc nh s oxi ha ca N trong NH3, nhc li s oxi ha ca nit c th c v c nhn xt g khi c s thay i s oxi ha ca nit trong NH3? V rt ra tnh cht ha hc c trng ca NH3 GV: B sung tnh kh NH3 yu hn H2S. GV: HS quan st hnh 2.4 SGK v vit phng trnh phn ng ca NH3 vi O2? GV: HS xc nh s oxi ha ca cc cht trong phn ng v rt ra nhn xt? GV: Clo l cht oxi ha mnh, vy clo c phn ng vi NH3 hay khng? Vit Ptp? GV: HS hy xc nh s oxi ha ca cc cht trong phn ng v nhn xt? GV: B sung NH3 phn ng ng thi li vi HCl sinh ra: 2NH3 + 3Cl2 t N2 + 6HCl 6NH3 + 6HCl 6NH4Cl Nn phn ng s l: 8NH3 + 3Cl2 t N2 + 6NH4Cl Hot ng 7: GV: HS nghin cu SGK trnh by ng dng ca NH3? Hot ng 8: GV: NH3 l mt baz yu nn b baz mnh y ra khi dung dch mui. HS hy ly vi d v cch iu ch NH3 trong phng th nghim? GV: HS nghin cu li bi nit v trnh by nguyn tc iu ch NH3 trong cng nghip. GV: HS hy vit phng trnh phn ng ? GV: Vn dng nguyn l LiloSatolie gii thch s to thnh sn phm. Hot ng 9 GV: Mui amoni c to thnh t phn ng no? GV: HS hy cho mt s mui amoni? GV: Nhn xt v thnh phn ca mui amoni? Hot ng 10: GV: Da vo bng tnh tan, HS hy nu tnh cht vt l ca mui amoni?
0

HS: NH3 + HCl NH4Cl C khi trng do to mui NH4Cl khan. HS: 2NH3 + H2SO4 (NH4)2SO4

2. Tnh kh HS: S oxi ha ca nit trong NH3 3 Cc s oxi ha ca nit c th c l -3 o, +1, +2, +3, +4, +5. NH3 th hin tnh kh. a. Phn ng vi oxi:
2 N H 3 + 3O 2 t N 2 + 6H 2 O
3 0
0

HS: NH3 l cht kh. b. phn ng vi clo:

2 N H 3 + 3 Cl2 t N 2 + 6 H Cl
3 0
0

HS: NH3 l cht kh.

IV. ng dng HS: SGK V. iu ch a. Trong phng th nghim: NH4Cl + NaOH NaCl + NH3 + H2O NH4+ + OH- NH3 + H2O b. Trong cng nghip: Thc hin phn ng N2 v H2 N2 + 3H2 2NH3

B. MUI AMONI HS: Phn ng gia NH3 v axit. HS: NH4Cl, NH4NO3, (NH4)2CO3 HS: gm cation NH4+ v anion gc axit. I. Tnh cht vt l: (SGK)

26

Hot ng 11: GV: Mui amoni l mui ca baz yu hay baz mnh? GV: Khi phn ng vi baz mnh l nh th no? GV: Yu cu HS hon thnh mt s phn ng: (NH4)2CO3 + Ca(OH)2 (NH4)2SO4 + NaOH GV: Yu cu HS rt ra ng dng ca mui amoni vi dung dch kim? Hot ng 12: GV: Mui amoni d b nhit phn bi nhit ? GV: M t th nghim 2.6 SGK v yu cu HS gii thch v rt ra nhn xt? GV: HS vit phng trnh phn ng nhit phn mui amoni: (NH4)2CO3, NH4HCO3 GV: B sung phn ng nhit phn mui amoni ca axit HNO3 v HNO2 l phn ng oxi ha kh nn sn phm l N2O v N2 GV: HS vit phng trnh phn ng nhit phn mui NH4NO3 v NH4NO2? GV: Hng dn HS ng dng ca mui amoni trong thc t. E. Cng c v bi tp v nh:

II. Tnh cht ha hc: a. Phn ng vi dung dch kim -Mui ca baz yu -NH3 bi baz mnh y ra khi dung dch mui amoni. (NH4)2CO3 + Ca(OH)2 CaCO3 + 2NH3 + 2H2O (NH4)2SO4 + 2NaOH Na2SO4 + 2NH3 + 2H2O Da vo tnh cht ny ngi ta iu ch NH3 trong phng th nghim v nhn bit ion amoni. b. Phn ng nhit phn: Mui amoni d b nhit phn . NH4Cl t NH3 + HCl (NH4)2CO3 t 2NH3 + CO2 +2H2O NH4HCO3 t NH3 + CO2 + H2O NH4NO3 t N2O + H2O NH4NO2 t N2 + H2O ng dng ca mui amoni - iu ch amoniac trong phng th nghim - NH4Cl l lu n khi - NH4HCO3 l bt n - NH4NO2 v NH4NO3 iu ch N2O v N2. - Ngoi ra mt s mui cn lm phn bn.
0

27

Tit 13 Tun 7 Bi 9: AXIT NITRIC V MUI NITRAT (T1) A. Mc tiu:

1. Axit nitric Kin thc Bit c: Cu to phn t, tnh cht vt l (trng thi, mu sc, khi lng ring, tnh tan), ng dng, cch iu ch HNO3 trong phng th nghim v trong cng nghip (t amoniac). Hiu c : - HNO3 l mt trong nhng axit mnh nht. - HNO3 l cht oxi ho rt mnh: oxi ho hu ht kim loi, mt s phi kim, nhiu hp cht v c v hu c. K nng - D on tnh cht ha hc, kim tra d on bng th nghim v rt ra kt lun. - Quan st th nghim, hnh nh..., rt ra c nhn xt v tnh cht ca HNO3. - Vit cc PTHH dng phn t, ion rt gn minh ho tnh cht ho hc ca HNO3 c v long. - Tnh thnh phn % khi lng ca hn hp kim loi tc dng vi HNO3. 2. Mui nitrat: Kin thc: Bit c: - Phn ng c trng ca ion NO3- vi Cu trong mi trng axit. - Cch nhn bit ion NO3 bng phng php ha hc. Chu trnh ca nit trong t nhin. K nng: - Quan st th nghim, rt ra c nhn xt v tnh cht ca mui nitrat. - Vit c cc PTHH dng phn t v ion thu gn minh ho cho tnh cht ho hc. - Tnh thnh phn % khi lng mui nitrat trong hn hp; nng hoc th tch dung dch mui nitrat tham gia hoc to thnh trong phn ng . B. Trng tm: - HNO3 c y tnh cht ha hc ca mt axit mnh v l cht oxi ha rt mnh: oxi ha hu ht cc kim loi, mt s phi kim, nhiu hp cht v c v hu c. - p dng gii cc bi ton tnh thnh phn % khi lng hn hp kim loi tc dng vi HNO3. - - Mui nitrat u d tan trong nc v l cht in li mnh, km bn vi nhit v b phn hy bi nhit to ra kh O2.. Phn ng c trng ca ion NO 3 vi Cu trong mi trng axit dng nhn bit ion nitrat. B. Chun b: GV: - Chun b hnh v v cu to phn t ca axit nitric. HS: - n tp cc phng php cn bng ca phn ng oxi ha kh. - n tp v tnh cht ha hc ca nit, amoniac, mui amoni. C. Kim tra bi c: - GV:HS trnh by tnh cht ha hc ca mui amoni. - GV: Nhn xt, cho im. D. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Hot ng ca hc sinh Hot ng 1: A. AXIT NITRIC GV: HS nghin cu SGK hy cho I. Cu to phn t: bit cng thc phn t ca axit HS: CTPT: HNO3 28

nitric l nh th no? GV: HS hy suy lun vit cng thc cu to ca axit nitric? Hy gii thch s to thnh lin kt cho nhn? GV: B sung HNO3 c cu trc phng. GV: HS hy xc nh s oxi ha ca nit trong phn t axit nitric. Hot ng 2: GV: hng dn HS tm hiu SGK rt ra nhn xt v tnh cht vt l: - Trng thi tn ti ? - Mu sc ? - Tnh bn? - tan ? Hot ng 3: GV: Da vo cng thc cu to HS hy d on HNO3 c nhng tnh axit hay khng? Ti sao.? GV: HS nghin cu SGK v hy cho bit tnh axit ca axit nitric c th hin nh th no? Bng phng trnh phn ng ha hc HS hy chng minh HNO3 c tnh axit.? Hot ng 4: GV: Da vo c im cu to ca HNO3, HS hy cho bit HNO3 c tnh kh hay tnh oxi ha ? V sao? Hot ng 5: GV: Nu ln c im ca phn ng gia axit nitric v kim loi l phn ng khng gii phng H2 nh mi axit khc GV: B sung ty theo nng ca axit HNO3 m cho sn phm khc nhau, thng thng axit HNO3 c phn ng vi kim loi cho kh NO2, HNO3 long c th cho NO, N2O, N2 hoc NH3 (NH4NO3) GV: HNO3 phn ng hu ht cc kim loi tr Au, Pt, Rh, Ta, W, Zr. HS hy vit phn ng gia kim loi Cu vi axit c cho NO2 v axit long cho NO? GV: B sung Axit HNO3 c ngui

O CTCT: HON O Trong phn t axit nitric nit c s oxi ha + 5. II. Tnh cht vt l: (SGK)

III. Tnh cht ha hc: 1. Tnh axit: L axit mnh, dd HNO3 lm i mu qu tm, tc dng vi baz, oxit baz v mui. 6HNO3 + Fe2O3 2Fe(NO3)3 + 3H2O NaNO3 + H2O HNO3 + NaOH 2HNO3 + CaCO3 Ca(NO3)2 + CO2 + H2O 2. Tnh oxi ha: HNO3 c tnh oxi ha mnh v s oxi ha ca N trong HNO3 l + 5 l s oxi ha ln nht a. Phn ng vi kim loi:
Cu + 4H N O 3 ( n ) Cu (NO 3 ) 2 + 2 N O 2 + 2H 2 O 3 Cu + 8H N O 3 3 Cu (NO 3 ) 2 + 2 N O + 4H 2 O 4 Zn + 10 H N O 3
0 +5 0 +5 +2 +2 0 +5 +2 +4

4 Zn(NO 3 ) 2 + N H 4 NO 3 + 3H 2 O

+2

HNO3 c tnh oxi ha khi tc dng vi kim loi. HS: Lu : HNO3 c ngui th ng ha vi Al, Be, Co, Cr, Fe, Pb v khng phn ng vi SiO2

29

gy th ng ha nhiu kim loi: Al, Be, Co, Cr, Fe, Pb v khng phn ng vi SiO2 v vy c th dng bnh lm bng cc cht ny ng HNO3 c ngui. Hot ng 6: GV: Axit HNO3 l cht oxi ha mnh, HNO3 c c th oxi ha cc phi kim nh C, S, P Hot ng 7: GV: B sung ngoi phn ng vi kim loi v phi kim tnh oxi ha ca axit HNO3 cn c th hin bi phn ng oxi ha nhiu hp cht v c v hu c Hot ng 8: GV: HS da vo SGK hy nu nhng ng dng ca HNO3? Hot ng 9: GV: HS hy cho bit trong thc t ngi ta iu ch HNO3 nh th no? GV: Yu cu HS nghin cu SGK v cho bit cng nghip iu ch HNO3 t NH3, c my giai on? Vit phn ng ca mi giai on? GV: B sung: dung dch HNO3 thu c c nng 52 -68% c nng cao hn th chng ct vi H2SO4 m c

b. Phn ng vi phi kim:

C + 4H N O 3 ( n ) t C O 2 + 4 N O 2 + 2H 2 O S + 6H N O 3 ( n ) t H 2 S O 4 + 6 N O 2 + 3H 2 O
0 +5
0

+5

+4

+4

+6

+4

c. Phn ng vi hp cht:
FeO + 4H N O 3 ( n ) t Fe( N O 3 ) 3 + 4 N O 2 + 2H 2 O H 2S + 8H N O 3 ( n ) t H 2 SO4 + 8 N O 2 + 4H 2 O
+5
0

+2

+5

+5

+4

+4

IV. ng dng: SGK V. iu ch: 1.Trong phng th nghim NaNO3(r) +H2SO4n HNO3 + NaHSO4 2.Trong cng nghip xt , ,t 4NH3 + 5O2 p 4NO + 6H2O 2NO + O2 2NO2 t 4NO2 + 2H2O + O2 4HNO3
0

E. Cng c v bi tp v nh: GV: HS cn nm vng tnh cht ha hc ca HNO3: Tnh axit v tnh oxi ha. HS nm cc phng php iu ch HNO3: trong phng th nghim v trong cng nghip. Bi tp v nh: 2,6/45 SGK

30

Tit 14 Tun :7 Bi 9: AXIT NITRIC V MUI NITRAT (T2) A. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin v hc sinh Ni Dung Hot ng 1: B. MUI NITRAT GV: Mui nitrat c to ra bng nhng phn HS: Phn ng gia axit nitric vi baz, oxit ng no? baz, mui v phn ng oxi ha axit nitric vi kim loi. GV: Hng dn HS nghin cu bng tnh tan I. Tnh cht ca mui nitrat: ca cc hp cht v yu cu HS nhn xt v a. Tnh tan: tnh tan ca mui nitrat? Tt c cc mui nitrat u tan trong nc v GV: HS vit phng trnh in li cc mui sau: l nhng cht in li mnh. NaNO3 , AgNO3? NaNO3 Na+ + NO3 GV: B sung: ion NO3- khng mu v mui AgNO3 Ag+ + NO3nitrat d chy ra trong khng kh do hp th nc: NaNO3, NH4NO3. Hot ng 2: b. Phn ng nhit phn: GV: Cc mui nitrat km bn, d b nhit Mui nitrat ca kim loi hot ng mnh phn, gii phng oxi. V vy nhit cao (K,Na..) 1 mui nitrat c tnh oxi ha. NaNO3 t NaNO2 + O2 2 GV: Cc mui nitrat ca kim loi hot ng 1 mnh t u dy in ha n Mg (Li, K, Ca, KNO3 t KNO2 + O2 2 Ba) b phn hy to ra mui nitrit v O2, HS hy vit phng trnh nhit phn mui NaNO3, Mui nitrat ca kim loi hot ng trung bnh ( Mg Cu) KNO3? 2Zn(NO3)2 t 2ZnO + 4NO2 + O2 GV: Cc mui nitrat ca nhng kim loi t Mg 2Cu(NO3)2 t 2CuO + 4NO2 + O2 n Cu (Mg, Al, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, Cu) th b nhit phn to ra oxit kim loi, NO2 v O2, HS HS: Mui nitrat ca kim loi hot ng yu: hy vit phng trnh nhit phn mui 2AgNO3 t0 2Ag + 2NO2 + Zn(NO3)2, Cu(NO3)2 ? O2 GV: Cc mui ca nhng kim loi hot ng yu (Ag, Hg, Au) b nhit phn to ra kim loi, NO2 v O2, HS vit phng trnh nhit phn c. Nhn bit ion nitrat: AgNO3 ? Trong mi trng axit ion NO3- c tnh oxi ha nh HNO3 Hot ng 3: Cu +8H+ + 2NO3- t 3Cu2+ +2NO+4H2O GV: Trong mi trng trung tnh anion NO3 C kh mu nu l do NO b oxi ha ngoi khng c tnh oxi ha, nhng trong mi trng ming bnh bi oxi khng kh thnh NO2 axit, ion NO3- th hin tnh oxi ha ging HS: ion nitrat c tnh oxi ha trong mi HNO3? trng axit tng t nh HNO3 nn dng Cu GV: M t th nghim nhn bit ion NO3- bng v H2SO4 long nhn bit ion NO3- trong Cu v H2SO4long un nh c kh NO2 mu dung dch. nu xut hin ngoi ming bnh. HS hy vit phng trnh phn ng v gii thch hin II. ng dng: tng? HS: Phn ln mui nitrat c dng lm GV: HS c nhn xt g v phn ng nhn bit phn bn: NH4NO3, NaNO3, mui nitrat?
0

31

Hot ng 4: GV: Yu cu HS nghin cu SGK v lin h thc t rt ra nhng ng dng ca mui nitrat?

Ngoi ta cn lm thuc n, C. CHU TRNH CA NIT TRONG T NHIN. HS: tho lun Hot ng 5: HS: S chuyn ha qua li gia nit v c GV: Yu cu HS nghin cu SGK v tho lun v nit hu c l: v s tun hon ca nit trong t nhin - Thc vt hp th NO3-, NH4+ trong t GV: S chuyn ha qua li gia nit v c v thnh protein thc vt, ng vt nit hu c l nh th no? chuyn protein thc vt thnh protein thc vt. - ng vt, thc vt cht thi ra nh mt s vi khun trong t to thnh mui nitrat v nit t do. HS: S chuyn ha qua li gia nit t do v nit hp cht l: GV: S chuyn ha qua li gia nit t do v - Nit khng kh khi gp cc tia sm st nit hp cht l nh th no? trong cn going to thnh HNO3 theo nc ma chuyn vo t v chuyn ha thnh mui nitrat, mt s vi khun trong t chuyn ha c nit t do thnh hp cht hu c c cha nit. - Khi t chy cc cht hu c to thnh nit t do. HS: S can thip ca con ngi n s GV: HS hy cho bit s can thip ca con chuyn ha nit: ngi n s chuyn ha nit nh th no? - Con ngi cung cp lng nit cho cy trng t phn bn. HS: s bin i ca nit trong t nhin l GV: HS c nhn xt g v s bin i ca nit mt qu trnh bin i tun hon. trong t nhin? B. Cng c v bi tp v nh: - GV: HS cn nm vng tnh cht ca mui nitrat: s in li v phn ng nhit phn - GV: Yu cu HS nm cch nhn bit mui nitrat v chu trnh nit trong t nhin Bi tp v nh: 5,6 /45 SGK

32

Tit 15: Tun 8 A. Mc tiu:

Bi 10: PHOTPHO

Kin thc Bit c: - V tr trong bng tun hon , cu hnh electron nguyn t ca nguyn t photpho. - Cc dng th hnh, tnh cht vt l (trng thi, mu sc, khi lng ring, tnh tan, c tnh), ng dng, trng thi t nhin v iu ch photpho trong cng nghip . Hiu c: - Tnh cht ho hc c bn ca photpho l tnh oxi ho (tc dng vi kim loi Na, Ca...) v tnh kh (tc dng vi O2, Cl2). K nng: - D on, kim tra bng th nghim v kt lun v tnh cht ca photpho. - Quan st th nghim, hnh nh .., rt ra c nhn xt v tnh cht ca photpho. - Vit c PTHH minh ho. - S dng c photpho hiu qu v an ton trong phng th nghim v thc t B.Trng tm: - So snh 2 dng th hnh ch yu ca Photpho l P trng v P v cu trc phn t, mt s tnh cht vt l. - Tnh cht ho hc c bn ca photpho l tnh oxi ho (tc dng vi kim loi Na, Ca...) v tnh kh (tc dng vi O2, Cl2).

B. Chun b: - GV: Bng tun hon cc nguyn t ha hc c ln, tranh v photpho. - HS: Nghin cu bi nh v tm hiu cc thng tin v photpho C. Kim tra bi c: - GV: HS hy cho bit mui nitrat c nhng tnh cht g? Gii thch tnh cht bng phng trnh phn ng. - GV: Ngi ta dng cc no nhn bit ion NO3- GV: Nhn xt, cho im. D. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin v hc sinh Ni dung Hot ng 1: I. V tr v cu hnh electron nguyn t: GV: Cho HS quan st bng tun hon. Cu hnh electron: 1s22s22p63s23p3 GV: Photpho chim v tr no trong bng Photpho th 15, nhm VA, chu k 3 trong tun hon? bng tun hon. GV: HS hy vit cu hnh electron ca C 5 electron lp ngoi cng nn ha tr ca photpho ? Nhn xt v lp electron ngoi photpho c th l +5, trong mt s hp cht c cng ca photpho?HS hy cho bit ha tr ha tr 3. ca photpho c th c? Photpho c cc s oxi ha: -3, 0, +3, +5. GV: Da vo cu hnh ca photpho HS cho bit photpho c nhng s oxi ha no? II. Tnh cht vt l: Hot ng 2: Photpho c 2 dng th hnh chnh l photpho GV: HS nghin cu SGK hy cho bit trng v photpho . photpho c my dng th hnh ph bin? a. Photpho trng: GV: Photpho trng c c im g? Photpho trng l cht rn trong sut ging sp c cu trc t din nt mng l phn t P4 bng lc lin kt yu. Photpho trng mm, d nng chy tnc=44,10C rt c gy bng nng cho da. Chy ngay
33

GV: Photpho c c im g?

nhit trn 400C. b. Photpho : Photpho l cht bt mu , d ht m d chy ra, bn trong khng kh, bt chy 2500C. Photpho c cu trc dng polime nn kh nng chy v kh bay hi hn photpho trng. P( trng)
2500C
Bc hi , ngng t

P ()

GV: S chuyn ha gia photpho trng v photpho nh th no? Hot ng 3: GV: Do dng th hnh c cu trc khc nhau nn mc hot ng ca chng cng khc nhau. P trng hot ng mnh hn P . GV: Da vo cu hnh ca photpho v cc s oxi ha ca photpho HS d on tnh cht ha hc ca photpho? GV: HS hy so snh hot ng ca photpho v nit ? Hot ng 4: GV: Khi no photpho th hin tnh oxi ha? GV: HS vit phng trnh phn ng gia photpho v km? Nhn xt s thay i s oxi ha v rt ra kt lun? GV: B sung Zn3P2 dng lm thuc dit chut. Hot ng 5: GV: Khi no photpho th hin tnh kh ? GV: B sung khi thiu cht oxi ha th hp cht ca photpho (III) c to thnh, cn khi tha cht oxi ha to thnh hp cht photpho (V). GV:Yu cu HS vit phng trnh phn ng ha hc gia photpho vi oxi, clo trong c hai trng hp thiu v d cht oxi ha? Nhn xt s thay i s oxi ha v rt ra kt lun? GV: HS hy nhn xt v tnh cht ha hc ca photpho? Hot ng 6: GV: HS nghin cu SGK v nu nhng
0

III. Tnh cht ha hc: Photpho va th hin tnh kh va th hin tnh oxi ha. . 1. Tnh oxi ha: Khi tc dng vi cht kh mnh (K, Na, Ca, Mg,)
2 P + 3 Zn Zn3 P 2 Km photphua
0 0 +2 3

2. Tnh kh: Khi tc dng vi cht oxi ha mnh nh oxi, halogen, lu hunh, HNO3c,H2SO4c.
0 0 +3 -2

4P + 3O2 (thiu)
0
0

t0 2P2O3 iphotpho trioxit

+5 -2

4P + 5O2 (d)
0 0

t 2P2O5 iphotpho pentaoxit

+3 -1

2P
0

+ 3Cl2 (thiu)
0

t
0

2PCl3 Photpho triclorua

+5 -1

t 2PCl5 Photpho pentaclorua S oxi ha ca photpho tng t 0 n +3 hoc +5. Kt lun: Photpho c tnh kh. KL: Photpho va c tnh oxi ha, va c tnh kh. IV. ng dng:
34

2P

+ 5Cl2 (d)

ng dng ca photpho? SGK GV: B sung photpho c v bao dim. Hot ng 7: V. Trng thi t nhin: GV: HS nghin cu SGK hy cho bit Qung photphoric Ca3(PO4)2 v qung apatit trong t nhin photpho tn ti cc dng 3Ca3(PO4)2.CaF2. no? GV: lin h m qung apatit Lo Cai v gii thch hin tng ma tri trong t nhin. VI. iu ch: Hot ng 8: Ca3(PO4)2+3SiO2+5C 1200 0C CaSiO3+2P+ GV: Trong cng nghip ngi ta iu ch 5CO photpho bng qung photphoric v qung apatit vi cc v than. GV: Hng dn HS vit phng trnh phn ng. E. Cng c v bi tp v nh: - GV: HS cn nm vng tnh cht ha hc ca photpho - GV: Trng thi tn ti v phng php iu ch photpho trong cng nghip. Bi tp v nh: 2, 5/49 50 SGK

35

Tit 16-17: Tun 8-9 Bi 11: AXIT PHOTPHORIC V MUI PHOTPHAT A. Mc tiu:
Kin thc Bit c: - Cu to phn t, tnh cht vt l (trng thi, mu, tnh tan), ng dng, cch iu ch H 3PO4 trong phng th nghim v trong cng nghip. - Tnh cht ca mui photphat (tnh tan, tc dng vi axit, phn ng vi dung dch mui khc), ng dng. Hiu c H3PO4 l axit trung bnh, axit ba nc. K nng: - Vit cc PTHH dng phn t hoc ion rt gn minh ho tnh cht ca axit H3PO4 v mui photphat. - Nhn bit c axit H3PO4 v mui photphat bng phng php ho hc. - Tnh khi lng H3PO4 sn xut c, % mui photphat trong hn hp. B. Trng tm: - Vit c phng trnh phn li theo tng nc ca axit H3PO4 l axit ba nc. - Vit c cc PTHH minh ha tnh cht ha hc ca axit H 3PO4 : tnh axit, tc dng vi dd kim to ra 3 loi mui ty theo lng cht tc dng. - - Tnh cht ca mui photphat. Nhn bit ion photphat.

B. Chun b: - GV:Chun b hnh v v cu to phn t ca axit photphoric - HS: Xem li tnh cht ca HNO3. C. Kim tra bi c: - GV: HS hy cho bit photpho c my dng th hnh? Nu c im ca cc dng th hnh? - GV: HS cho bit photpho c nhng tnh cht ha hc no? Vit phng trnh phn ng ha hc minh ha? - GV: HS cho bit trng thi tn ti ca photpho trong t nhin v cch iu ch photpho trong cng nghip. - GV: Nhn xt, cho im. D. Tin trnh dy hc Hot ng ca gio vin v hc sinh Ni Dung Hot ng 1: A. AXIT PHOTPHORIC GV: HS nghin cu SGK hy cho bit cng I. Cu to phn t: thc phn t ca axit photphoric l nh th CTPT: H3PO4 H O no? H O P O GV: HS hy suy lun vit cng thc cu to CTCT: H O ca axit photphoric? Hy gii thch s to thnh lin kt trong phn t axit photphoric? Photpho c 5 lin kt cng ha tr do photpho c phn lp 3d0 trng. O GV: B sung phn t H3PO4 c cu to t Cu to khng gian: din. Nguyn t P tm cn 4 nguyn t oxi P 4 nh, c 3 lin kt oxi v hiro y t O din. O GV: yu cu hy xc nh s oxi ha ca S oxi ha ca photpho O H photpho trong phn t axit photphoric. l +5 H H II. Tnh cht vt l:
36

HS: SGK Hot ng 2: GV: Hng dn HS tm hiu SGK rt ra nhn xt v tnh cht vt l: - Trng thi tn ti ? - Nhit nng chy? - Mu sc ? - tan trong nc? Hot ng 3: GV: Hng dn HS nghin cu tnh axit ca axit photphoric v vit phng trnh in li ca axit photphoric chng t l mt axit 3 nc? GV: Hng dn HS gi tn sn phm in li.

III. Tnh cht ha hc 1. Tnh axit: Trong dung dch H3PO4 phn li theo 3 nc: H3PO4 H+ + H2PO4Anion ihirophotphat H2PO4H+ + HPO42Anion hirophotphat 2+ HPO4 H + PO43Anion photphat Nc 1 > Nc 2 >> Nc 3 Axit H3PO4 l axit c mnh trung bnh Dung dch H3PO4 lm i mu qu tm ha , tc dng vi baz, vi oxit baz, mui, kim loi. Axit H3PO4 l axit 3 nc nn khi phn ng vi NaOH c th to ra 3 mui. H3PO4 + NaOH NaH2PO4 + H2O Natri ihirophotphat H3PO4 + 2NaOH Na2HPO4 + 2H2O Natri hirophotphat H3PO4 + 3NaOH Na3PO4 + 3H2O Natri photphat Da vo t l s mol gia NaOH v H3PO4 t a = nNaOH/nH3PO4 Nu a 1 to NaH2PO4 Nu 1 < a < 2 to NaH2PO4 v Na2HPO4 Nu a = 2 to Na2HPO4 Nu 2 < a < 3 to Na2HPO4 v Na3PO4 Nu a 3 to Na3PO4 H3PO4 tc dng vi baz hoc oxit baz, ty theo t l s mol cc cht phn ng m c th to ra cc mui khc nhau. 2. Tnh oxi ha: H3PO4 khng c tnh oxi ha nh HNO3

GV: Yu cu HS hy xt kh nng phn li ca cc nc v cho bit mnh ca axit H3PO4? GV: Trong dung dch H3PO4 c cha nhng cu t no? HS: H+, H2PO4-, HPO42-, PO43- v H3PO4. GV: Yu cu HS tho lun v tnh axit ca H3PO4? GV: Cho NaOH tc dng vi H3PO4 HS cho bit c th to ra nhng mui no? HS hy vit phng trnh phn ng ha hc?Gi tn cc mui?

GV: HS cho bit da vo u bit khi no to ra mui axit, khi no to ra mui trung ha hay hn hp hai mui? GV: Hng dn HS thit lp cc khong gi tr ca t l nNaOH/nH3PO4 v xc nh sn phm trong mi trng hp to mui. GV: HS rt ra kt lun g v phn ng gia H3PO4 vi oxit baz v baz.? Hot ng 4: GV: HS nghin cu SGK v cho bit H3PO4 c tnh oxi ha nh HNO3 hay khng? GV: Gii thch H3PO4 khng c kh nng oxi ha nh HNO3 do gc PO43- c cu to t din
37

cn HNO3 c gc NO3- c cu to phng. Cu to phng ca NO3- nit +5 khng c bo v t mi pha, khng bn nn c xu hng nhn thm in t v th hin tnh oxi ha.H3PO4 nhit trn 3500C c tnh oxi ha yu. Hot ng 5: GV: Yu cu HS nghin cu SGK rt ra phng php iu ch H3PO4? GV: Trong phng th nghim ngi ta dng cht no iu ch H3PO4? GV: HS hy vit phng trnh iu ch H3PO4 trong phong th nghim? GV: Trong cng nghip ngi ta dng my phng php iu ch H3PO4? GV: HS hy cho bit phng php no thu c H3PO4 c tinh khit cao hn? Gii thch? Hot ng 6: GV: Yu cu HS cho bit cc loi mui ca axit photphoric v ly v d?

IV. iu ch: 1.Trong phng th nghim: Cho P tc dng vi HNO3 c P + 5HNO3c t0 H3PO4 + 5NO2 + H2O 2.Trong cng nghip: HS: c 2 phng php: a. i t qung photphoric hoc qung apatit: Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 t0 2H3PO4 + 3CaSO4 b. i t photpho: 4P + 5O2 t0 2P2O5 P2O5 + 3H2O 2H3PO4 i t P c tinh khit cao hn v phng php i t qung cha cc tp cht c th tan trong H2SO4 c ha ln vi H3PO4. B.MUI PHOTPHAT C 3 loi mui - Mui phatphat l muitrung ha: Na3PO4, (NH4)3PO4, Ca3(PO4)2. - Mui ihiro photphat l mui axit: NaH2PO4, NH4H2PO4, Ca(H2PO4)2 - Mui hiro photphat l mui axit: Na2HPO4, (NH4)2HPO4, CaHPO4... I. Tnh tan: Tt c cc mui ihiro photphat u tan. Trong cc mui hiro photphat + photphat ch v + + c cc mui ca Na , K , NH4 tan cn mui ca kim loi khc u khng tan hoc t tan. II. Nhn bit ion photphat: Ag3PO4 c mu vng. c v c kt ta vng Ag3PO4. 33Ag+ + PO4 Ag3PO4

GV: HS nghin cu bng tnh tan v SGK, rt ra nhn xt v tnh tan ca cc mui photphat?

GV: HS nghin cu SGK cho bit Ag3PO4 c mu g? GV: Vy AgNO3 c th lm thuc th nhn bit ion photphat c khng? Nu c hy vit phng trnh phn ng dng ion? E. Cng c v bi tp: - GV: Yu cu HS nm vng tnh cht ha hc ca axit photphoric v gii thch c v sao axit photphoric khng c tnh oxi ha nh axit nitric. - GV: HS nm tnh cht ca mui photphat v thuc th nhn bit mui photphat. Bi tp v nh: 4,5/54 SGK.

38

Tit 18 Tun 9 A. Mc tiu:

Bi 12

PHN BN HA HC

Kin thc Bit c: - Khi nim phn bn ha hc v phn loi - Tnh cht, ng dng, iu ch phn m, ln, kali, NPK v vi lng. K nng - Quan st mu vt, lm th nghim nhn bit mt s phn bn ha hc. - S dng an ton, hiu qu mt s phn bn ho hc. - Tnh khi lng phn bn cn thit cung cp mt lng nguyn t dinh dng B.Trng tm - Bit thnh phn ha hc ca cc loi phn m, phn ln, phn kali, phn phc hp, tc dng vi cy trng v cch iu ch cc loi phn ny.

B. Chun b: - GV: Mt s ti liu v sn xut phn bn Vit Nam. - HS: Xem li bi mui amoni, mui nitrat, mui photphat - HS: Quan st cc loi phn bn c gia nh s dng cho cy trng. C. Kim tra bi c: - GV: HS trnh by tnh cht ha hc ca axit photphoric. - GV: HS gii thch v sao axit photphoric li khng c tnh oxi ha nh axit nitric. - GV: Nhn xt cho im D. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Hot ng ca hc sinh Hot ng 1: C, H, O: Tng hp t khng GV: Hng dn HS nghin cu SGK v kh v nc tho lun cy trng cn nhng nguyn t Cy trng cn dinh dng no? Ly t u? N, P, K, Mg, Znhp th t t GV: Nhng nguyn t no cn b sung cho cy di dng phn bn ha hc? GV: HS cho bit cc loi phn bn ha hc c gia nh thng s dng cho cy trng? Hot ng 2: GV: HS cho bit phn m c vai tr g i vi cy trng? GV: Ngi ta da vo c im no nh gi cht lng m? Hot ng 3: GV: HS da vo bi mui amoni cho bit tnh cht ca phn m amoni? GV: Yu cu HS trnh by cch iu ch am amoni.?Ly v d? GV: B sung phn m ny c tc hi l
39

I. Phn m: Phn m cung cp nit ha hp di dng ion nitrat NO3- v ion amoni cho cy c tc dng lm cho cy pht trin nhanh, xanh ti. Phn m c nh gi theo t l % v khi lng ca nguyn t N. 1. Phn m amoni: Phn m amoni l cc mui amoni: NH4Cl, (NH4)2SO4, NH4NO3Tt c cc phn m amoni iu tan trong nc v l cht phn li mnh. Phn m amoni c iu ch t amoniac v axit tng ng. 2NH3 + H2SO4 (NH4)2SO4

to mi trng axit cho t nu s dng lu di do ion gc axit to ra. Hot ng 4: GV: HS da vo bi mui nitrat cho bit tnh cht ca phn m nitrat?

GV: Yu cu HS trnh by cch iu ch am nitrat.?Ly v d? GV: cho hc sinh bit v khi nim m 1 l v m 2 l.

2. Phn m nitrat: Phn m nitrat l cc mui nitrat: NaNO3, Ca(NO3)2 Tt c cc phn m nitrat iu tan trong nc v l cht phn li mnh. Phn m amoni c iu ch t cacbonat kim loi tng ng v axit nitric. CaCO3 + 2HNO3 Ca(NO3)2 + CO2 + H2 O

3. Phn m ur: Ure l cht rn mu trng dng vin trn c Hot ng 5: cng thc (NH4)2CO l loi phn m tt nht GV: HS da vo c im ca phn m hin nay c t l % nit cao. ur ngoi th trng hy cho bit tnh cht Dng CO2 phn ng vi amoniac nhit ca ur? cao, p sut cao.t0, p GV: Trong t qu trnh bin i ca CO2 + 2NH3 (NH2)2CO + H2O phn m ur nh th no? Trong t GV: Da vo tnh cht ho hc ca cc (NH2)2CO + 2H2O (NH4)2CO3 loi phn m chng ta la chn phn m bn cho cc loi t khc nhau Hot ng 6: GV: Yu cu HS nghin cu SGK v II. Phn ln: thc t bn phn ca gia nh cho bit Phn ln cung cp nguyn t photpho cho cy phn ln cung cp nguyn t no cho trng hp th di dng H2PO4, HPO4.c tc cy ? Phn ln c tc dng g i vi cy dng : lm cho cnh l cy to chc, nhiu ht , trng? c to GV: Ngi ta da vo u nh gi dinh dng ca phn ln? nh gi cht lng phn ln da vo % GV: Hin nay trn th trng c nhng P2O5 tng ng vi lng P trong phn. loi phn no? C 2 loi phn ln : supephotphat, phn ln GV: Nguyn liu sn xut phn ln l nung chy. g?Hin nay nc ta ch yu s dng Qung apatit v qung photphoric, hin nay nguyn liu g? nc ta ch yu s dng qung apatit Lo Hot ng 7: Cai. GV: HS nghin cu SGK cho bit phn supephotphat c chia lm my loi? 1. Supephotphat: GV: Phn supephotphat n c iu Chia lm hai loi l supephotphat n v ch nh th no? Vit phng trnh iu supephotphat kp. ch? a. Supephotphat n Trn bt qung photphat hoc qung apatit vi dung dch axit sunfuaric c. Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 Ca(H2PO4)2 GV: Supephotphat n gm nhng thnh +2CaSO4 phn no? GV: Phn supephotphat kp c iu ch nh th no? Vit phng trnh iu b. Supephotphat kp: ch phn supephotphat kp? Trn bt qung phophat hoc qung apatit vi
40

axit photphoric GV: So vi supephotphat n, Ca3(PO4)2 + 4H3PO4 Ca(H2PO4)2 supephotphat kp nh th no? Trong thnh phn ca supephotphat kp khng GV: HS nghin cu SGK cho bit phn c ln thch cao, do t l % P2O5 cao hn. ln nung chy c iu ch nh th no? c. Phn ln nung chy: Nung hn hp qung apatit, c magie v GV: Phn ln nung chy gm nhng than cc nhit 10000C sau lm ngui thnh phn no? nhanh bng nc, sy kh v nghin bt. Phn ln nung chy l hn hp photphat v Hot ng 8: silicat ca canxi v magie. GV: Yu cu HS nghin cu SGK v III. Phn kali: thc t bn phn ca gia nh cho bit Phn kali cung cp cho cy trng nguyn t kali cung cp nguyn t no cho cy ? kali di dng ion K+. GV: Phn kali c tc dng g i vi cy trng? Phn kali c tc dng lm cho cy trng y nhanh qu trnh sinh trng, chng su bnh, GV: Ngi ta da vo u nh gi chng rt dinh dng ca phn kali? Da vo % K2O tng ng vi lng kali c Hot ng 9: trong phn kali nh gi cht lng phn ln IV. Phn hn hp v phn phc hp GV: Phn hn hp l loi phn nh th a. Phn hn hp: no? L hn hp N, P, K (m, ln, kali) cn gi chung l phn NPK. GV: Phn phc hp l loi phn nh th b. Phn phc hp: no? L hn hp cc cht c tao ra ng thi bang GV: Phn phc hp c iu ch nh cc tng tc ho hc th no? VD :amophot :NH3 tc dng vi H3PO4. Hot ng 10: GV: Yu cu HS nghin cu SGK v V. Phn vi lng thc t bn phn ca gia nh cho bit vi Cung cp cc nguyn t nh Mg, Zn,Mn, Bo lng cung cp nguyn t no cho cy ? E. Cng c v bi tp: - GV: HS cn nm tnh cht cc loi phn bn v li ch ca n i vi cy trng m p dng thc t sn xut nng nghip gia nh. Bi tp v nh: 2, 3, 4/58 SGK

41

Bi 13: LUYN TP (T1) TNH CHT CA NIT, PHOTPHO V CC HP CHT CA CHNG A. Mc tiu: HS hiu: - Cu to ca N2, NH3, HNO3, cc tnh cht ha hc c bn ca n cht nit v ca mt s hp cht: amoniac, mui amoni, axit nitric, mui nitrat - Cc kin thc v tnh cht vt l, tnh cht ha hc, iu ch v ng dng ca photpho, axit photphoric v mui amoni. - Cch nhn bit s c mt ca nit, photpho, amoniac, ion amoni, ion nitrat, ion photphat. K nng: - Rn luyn k nng vit phng trnh phn ng ha hc - Vn dng kin thc gii cc bi ton ha hc B. Chun b: - GV: H thng cu hi v bi tp lin quan n nit, photpho v cc hp cht ca nit, photpho. - GV: Chun b bng tm tt ni dung l thuyt cn thit. - HS: n tp cc kin thc ca nit, photpho v cc hp cht ca nit, photpho. C. Kim tra bi c: - GV: HS cho bit cc loi phn bn ha hc hin nay c con ngi s dng cho cy trng. - GV: Nhn xt, cho im. D. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Hot ng ca hc sinh Hot ng 1: I. KIN THC CN NM GV: S dng bng tm tt ni dung l thuyt v 1. Kin thc v nit v hp cht ca nit nit v hp cht nit, yu cu HS cho in cc HS: thng tin vo bng ? n Mui Axit Mui n Mui Axit Amoniac Amoniac cht amoni nitric nitrat cht amoni nitric Cng Cng NN NH3 NH4+ HNO3 thc thc Tnh Kh Cht cht khng Kh mi lng, vt l mu D Tnh khai, tan khn khng tan, Tnh cht nhiu g mi, t in li cht vt l trong mu, tan mnh ha nc tan v trong hc hn nc Tnh - Bn - Tnh - L cht nhit baz yu Thy axit ha phn mnh hc thng - Thy to - L - P/ phn mi cht vi O2 - P/ vi trng oxi - P/ axit axit ha vi H2 - P/ vi mnh
42

Tit 19 Tun 10

Mui nitrat NO3D tan, in li mnh Phn hy bi nhit

- P/ vi KL Hot ng 2: GV: S dng bng tm tt ni dung l thuyt v photpho v hp cht photpho, yu cu HS cho in cc thng tin v photpho v hp cht ca photpho vo bng?

dd mui - Tnh kh

Nhit phn

2. Kin thc v photpho v hp cht ca photpho HS:

E. Cng c: - GV: HS v nh n li cc kin thc v nit, photpho v hp cht ca n, lm cc bi tp 7,8,9 /62 SGK chun b cho tit luyn tp tip theo.

43

Tit 20 Tun 10 Bi 13: LUYN TP (T2) TNH CHT CA NIT, PHOTPHO V CC HP CHT CA CHNG A. Mc tiu: HS hiu: - Cc dng bi tp v nit, photpho v hp cht ca nit, photpho - Cc phng php gii ton ha hc v phng php nhn bit v nit, photpho v hp cht ca n K nng: - Rn luyn k nng vn dng kin thc gii bi tp B. Chun b: - GV: Cc bi tp lin quan n nit, photpho v hp cht ca n - HS: n tp l thuyt v lm y bi tp nh. C. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Hot ng ca hc sinh Hot ng 1: II. BI TP GV: thu c 6,72 lt N2 (ktc) cn nhit HS: p n C phn hon ton m gam NH4NO2. Gi tr ca m l: A. 17,8 gam B. 18,6 gam C. 19,2 gam D. 20,3 gam Hot ng 2: GV: Cho 3,2 gam Cu tc dng ht vi dung HS: p n D dch HNO3 c, thu c duy nht kh X mu nu . Th tch kh X ktc l: A. 0.68 lt B. 0.95 lt C. 1.1 lt D. 1.12 lt Hot ng 3: HS: p n B GV: +Ca, t0 0 +HCl Photpho (1) B C +O2,t P2O5
(2) (1)

B, C l A. Ca3P2, PCl5 B. Ca3P2, PH3 C. Ca2P3, PCl5 D. Ca2P3, PH3 Hot ng 4 GV: Ngi ta iu ch nit bng cch nhit phn hon ton mui amoninitr thu c kh N2, lng N2 ny phn ng vi oxi iu kin 30000C thu c NO, NO b oxi ha thnh NO2 c th tch 6,72 lt. Hy tnh khi lng mui amoninitr ban u.

HS: Phng trnh phn ng: NH4NO2 t0 N2 + H2O (1) 0 N2 + O2 3000 C 2NO (2) 2NO + O2 2NO2 (3) Ta c: s mol ca NO2 l nNO2 =
44
6,7 2 2 ,4 2

= 0,3 mol

Hot ng 5: GV: Ho tan ht a gam Cu trong dung dch HNO3 long thu c 1,12 lt hn hp kh NO v NO2 (ktc) c t khi hi i vi H2 l 16,6. Xc nh gi tr a?

Theo phn ng (1), (2) v (3) th s mol nNH4NO2 = nN2 = 2nNO = 2nNO2 = 0,3.2 = 0,6 mol Nn khi lng ca mui amoninitr l m = n .M = 0,6.64 = 38,4 gam HS: Ta c s mol hn hp l : nhh = nNO + nNO2 =
1,1 2 2 ,4 2

= 0,05 mol

gi x l s mol ca NO th s mol ca NO2 l 0,05 x Phng trnh phn ng : 3Cu + 8HNO3 3Cu(NO3)2 +2NO +4H2O
3 x 2

x (0,05 x)

Cu + 4HNO3 Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O

(0,05 x ) 2

Ta thy Mhh = 16,6 .2 = 33,2 gam M Mhh =

2 mNO + mNO = 33,2 gam nNO + nNO 2 x.28 + (0,05 x )46 = 33, 2 gam 0,05

Suy ra x = 0,035 mol Theo phng trnh phn ng s mol ca Cu tham gia phn ng: nCu =
3 (0,05 x) x+ = 0,06 mol 2 2

Khi lng ca Cu:mCu =a = 0,06.64 = 3,84g D. Cng c: - GV: Yu cu HS nm vng cc kin thc chng II, nm cc dng bi tp v cc phng php gii lin quan n nit v photpho chun v cho kim tra 1 tit.

45

Tit 21 Tun 11 Bi 14: BI THC HNH 2 TNH CHT CA MT S HP CHT NIT - PHOTPHO A. Mc tiu:
Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh v k thut thc hin cc th nghim : Phn ng ca dung dch HNO3 c, nng v HNO3 long vi kim loi ng sau hiro. Phn ng KNO3 oxi ho C nhit cao. Phn bit c mt s phn bn ho hc c th (c phn bn l hp cht ca photpho). K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st hin tng th nghim v vit cc phng trnh ho hc. Loi b c mt s cht thi sau th nghim bo v mi trng. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Tnh cht mt s hp cht ca nit ; - Tnh cht mt s hp cht ca photpho ..

B. Chun b: - GV: Dng c: - ng nghim. - Nt cao su. - Kp g. - n cn. - Gi th nghim. - Bng gn. - Kp st. - Chu ct. Ho cht: - Dung dch HNO3 68% v 15%. - Than. - ng l. - (NH4)2SO4. - Dung dch NaOH. - KCl - KNO3 tinh th. - Ca(HPO4)2. - Dung dch AgNO3. - Qu tm. - HS: - Cn chun b trc ni dung bi hc nh. C. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Hot ng ca hc sinh Hot ng 1: I. Ni dung th nghim v cch tin hnh GV: gii thiu mc ch yu cu th nghim hng dn cch tin hnh th nghim. Ch yu cu an ton, chnh xc. Ho cht ly vi lng nh, dng. Thn trng trong cc th nghim vi HNO3 c. Hot ng 2: 1.Th nghim 1: Tnh oxi ho ca axit GV: Yu cu hc sinh tin hnh th nghim nitric c v long nh hng dn SGK. Sau khi tin hnh xong HS: Cho 1ml dung dch HNO3 68% vo ng th nghim th ngm ng nghim ngay vo nghim 1. cc xt c hp th ht NO2. Cho 1ml dung dch HNO3 15% vo ng nghim 2.
46

Cho l ng vo 2 ng nghim v y bng bng tm xt. un nh ng nghim th 2. Quan st v gii thch hin tng. Hot ng 3: 2. Th nghim 2 Tnh oxi ho ca mui GV: Ch cn thn khng ly lng ho kali nitrat nng chy cht nhiu s gy n HS:Ly mt ng nghim sch, kh cp vo gi. t gi st vo chu ct ri cho mt lng nh KNO3 vo ng nghim v un. un n khi c bt kh bt u xut hin th dng kp st cho mt mu than nng vo ng nghim cha KNO3 nng chy. Quan st hin tng v gii thch Hot ng 4: 3. Th nghim 3: Phn bit mt s loi GV: HS ha tan cc mu phn bn trong cc phn bn ha hc ng nghim. HS: Ho tan cc mu phn bn trong cc ng nghim cha 4-5ml nc. GV:HS nhn bit phn m amoni. a. Phn m amoni sunfat HS: Ly 1ml dung dch ca mi loi phn bn cho vo ng nghim ring. Cho vo mi ng 0,5ml dung dch NaOH v un nng nh mi ng. ng nghim no c kh thot ra lm xanh qu tm m l amoni sunfat. Quan st v gii thch. GV: HS nhn bit phn kali clorua v supe b. Phn kali clorua v phn supephotphat photphat kp. kp HS: Ly 1ml dung dch pha ch ca kali clorua vo mt ng nghim v ca supephotphat vo ng nghim khc. Nh vi git dung dch AgNO3 vo tng ng. Phn bit hai loi phn bn trn bng cch quan st hin tng mi ng. Gii thch. Hot ng 5: GV: Hng dn HS v sinh phng th nghim. Hot ng 6 GV: Hng dn HS Vit tng trnh. II. Vit tng trnh Hot ng 7: GV: nhn xt bui thc hnh. D. Bo co kt qu thc hnh: 1. H v tn HS:. Lp:.. 2. Tn bi thc hnh : Gii thch kt qu TT Tn TN Cch tin hnh TN Hin tng quan st c TN

47

E. Cng c: - GV: HS xem li cc ni dung kin thc v bi tp chng II.

48

THC HNH TH NGHIM BO CO KT QU THC HNH TH NGHIM H v tn HS:. LpT. TT 1 Tn TN Phn ng trao i ion gia cc dung dch cc cht in li Cch tin hnh TN Hin tng quan st Gii thch kt qu TN

Tnh oxi ha ca axit nitric c v long

Tnh oxi ha ca
49

mui kali nitrat nng chy

Phn bit mt s loi phn bn ha hc a.Ha tan phn bn

b.Nhn bit phn amoni sunfat

c.Nhn bit phn kali clorua v phn supe photphat

Nhn xt ca gio vin:. im thc hnh:

50

Tit 22: KIM TRA 1 TIT H v tn:...Lp: . Cu1: (3)Vit phng trnh ha hc thc hin cc dy chuyn ha sau : a) N2
(4) (1) (2)

NH3 NO2

(3) (6)

NH4NO3
(8)

(9)

N2 O Cu(NO3)2 P2O5
(11)

NO

(5)

+Ca,t0 b)Photpho (1)

(7)

HNO3

(10)

CuO (12)

NH3,t0

Cu

+HCl B (2)

+O2, t0 C (3)

Cu 2:(2) Nung nng hn hp gm 33,6 lt kh N2 v 100,8 lt kh H2 c xc tc thch hp. Tnh khi lng NH3 thu c.Bit rng cc th tch kh o ktc v hiu sut phn ng tng hp l 25% Cu 3:(3) ho tan 10g hn hp ng v ng(II)oxit cn Vml dd HNO3 15% (D=1,2g/ml), thu c 1,792 lt kh NO ( ktc) a/ Tnh khi lng v % khi lng mi cht trong hn hp ng v ng(II)oxit. b/ Tnh V Gio vin khng gii thch g thm S Gio Dc v o To Tin Giang Trng THPT Phan Vit Thng Tit 22: KIM TRA 1 TIT H v tn:...Lp:. Cu1: (3)Vit phng trnh ha hc thc hin cc dy chuyn ha sau : a) N2
(4) (1) (2)

NH3 NO2

(3) (6) (8)

NH4NO3 HNO3

(9)

N2O Cu(NO3)2 P2O5

(11) NH3,t0 CuO(12)

NO

(5)

(10)
0

+Ca,t0 b)Photpho (1)

(7)

Cu

+HCl B (2)

+O2, t C (3)

Cu 2:(2) Nung nng hn hp gm 6,72 lt kh N2 v 20,16 lt kh H2 c xc tc thch hp. Tnh khi lng NH3 thu c.Bit rng cc th tch kh o ktc v hiu sut phn ng tng hp l 75% Cu 3:(3) Ho tan hon ton 10g hn hp 2 kim loi Mg v Cu bng dd HNO3 , thu c 11,2 lt kh NO2 ( ktc) a/ Tnh khi lng v % khi lng mi kim loi trong hn hp 2 kim loi Mg v Cu. b/ Tnh th tch dd HNO3 0,1M cn dng Gio vin khng gii thch g thm

51

Tun 12 Chng 3 CACBON - SILIC Tit 23: Bi 15 CACBON A. Mc tiu: chua lm B. Chun b: - GV: M hnh cu to mng tinh th kim cng, than ch,Fuleren.; bng tun hon cc nguyn t ha hc. - HS: Chun b bi trc khi ln lp theo hng dn ca GV. C. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin v hc sinh Ni dung Hot ng 1: I. V TR V CU HNH ELECTRON GV: Yu cu hc sinh quan st bng tun NGUYN T: hon v tho lun cc ni dung sau: - Cc bon thuc chu k 2, nhm IVA, Z = 6. - V tr ca C trong BTH? - Cu hnh e: 1s22s22p2 - Cu hnh e nguyn t C? - Lp ngoi cng c 4 e nn C c th to - S oxi ha c th c ca C? c ti a 4 lin kt cng ha tr vi cc HS: ln bng trnh by : cu hnh e, nhm, nguyn t khc. chu k, s oxh. - Cc s oxi ha ca C: -4, 0, +2, +4. GV: Yu cu HS ly v d v hp cht cha VD: -4 0 +2 +4 C th hin cc s oxi ha nu. CH4, C, CO, CO2 Hot ng 2: II. TNH CHT VT L: GV: S dng m hnh cu to mng tinh th 1. Kim cng: kim cng, than ch, fulenren trong SGK - L cht tinh th khng mu, trong sut, hoc chiu m hnh cu trc 3D ca kim khng dn in, dn nhit km. cng , thanh ch, Fulenren - Tinh th thuc loi tinh th nguyn t. HS: T m hnh hc sinh trnh bi tnh cht 2. Than ch: vt l c bn ca cc dng th hnh Cacbon - Tinh th xm en, c cu trc lp. - Cc lp ln cn lin kt vi nhau bng tng tc yu. 3. Fulenren: * Fuleren: gm cc phn t C60, C70,c cu trc hnh cu rng, gm 32 mt. Hot ng 3: III. TNH CHT HA HC: GV: yu cu HS d on tnh cht ho hc - nhit thng C kh tr v mt ho hc ca cacbon da vo cu trc nguyn t v nhng tr nn hot ng khi un nng. cc trng thi s oxi ho ca cc bon. Trong cc phn ng C th hin tnh kh, tnh GV: Yu cu hc sinh gii thch ti sao C oxi ho. va c tnh oxi ha va c tnh kh Gii thch: - 4 0 +2, +4 HS: Da vo cc s oxh ca C d gii thch. s oxi ha trung gian 0 c th tng ln hoc gim xung nn va c tnh oxi ha Hot ng 4: va c tnh kh GV: yu cu HS cho bit: C th hin tnh 1. Tnh kh: kh khi no? cho v d Th hin tnh kh khi tc dng vi cht oxi HS:Th hin tnh kh khi tc dng vi cht ha mnh hn Cacbon oxi ha mnh hn Cacbon, a. Tc dng vi oxi: 0 0 +2 VD: O2.S,HNO3,H2SO4, KNO3..... t C + O2 C O2 GV: yu cu hc sinh ln bng vit phng nhit cao C kh c CO2 trnh phn ng +4 0 +2 t C O2 + C C O b. Tc dng vi hp cht:
0 0

52

- nhit cao c th kh c nhiu oxit : 0 + 2 Fe2O3 + 3 C 2Fe +3 C O CO2 + C 2 C O 0 + 2 SiO2 + 2 C Si +2 C O - Vi HNO3, H2SO4c, KClO3 Hot ng 5: C + HNO3 CO2 + NO2 + H2O GV: Yu cu HS cho bit: C th hin tnh 2 . Tnh oxi ha: oxi ha khi no? Th hin tnh kh khi tc dng vi cht kh HS:Th hin tnh kh khi tc dng vi cht hiro v cc kim loi kh Hiro v cc kim loi a. Tc dng vi hiro: GV: l nhng cht oxi ho no v vit nhit cao v c xc tc: phng trnh phn ng minh ho 0 t C + 2H2 CH4 HS vit PTHH minh ho cc tnh cht b.Tc dng vi kim loi : nhit cao:
0

+ 2

4 Al +3 C Al4 C 3 (nhm cacbua) Hot ng 6: GV: yu cu HS cho bit kim cng, than IV. ng dng: ch, than v nh hnh c nhng ng dng - trang sc, dao ct thu tinh, mi khoan . .. g? HS: hc sinh kt hp kin thc vi SGK - Dng lm cc in cc . . . - Dng lm cht kh trong luyn kim . . . trnh bi - Dng lm thuc n en . . . - Dng trong mt n phng c . . . Hot ng 7: GV: yu cu HS da vo SGK v hiu bit cuc sng cho bit trng thi thin nhin ca cacbon Hot ng 8: GV: cho HS nghin cu SGK, t hy nu cc cch iu ch cc dng th hnh ca C. V. Trng thi t nhin: Kim cng v than ch l cacbon t do gn nh tinh khit, ngoi ra cn c trong khong vt . VI. iu ch: - Kim cng nhn to: iu ch t than ch, bng cch nung 30000C v p sut 70 - 100 nghn atm trong thi gian di. - Than ch: nung than cc 2500 - 30000C trong l in khng c khng kh . - Than cc: Nung than m 1000 - 12500C, trong l in, khng c khng kh . - Than g: Khi t chy g trong iu kin thiu khng kh . - Than mui: CH4 C + 2H2 . - Than m: Khai thc trc tip t cc va than .

D. Cng c : - GV: Yu cu HS nhc li chnh ca bi v lu C va th hin tnh oxi ha va -

th hin tnh kh nhng tnh kh vn l tnh cht ch yu ca C. GV: Hng dn HS lm bi tp v nh 3, 4, 5 SGK trang 70 GV: Yu cu HS nghin cu trc bi : hp cht ca cacbon
53

Tit 24: Tun 12 Bi 16

A. Mc tiu: cha lm

HP CHT CA CACBON

B. Chun b: - GV: Chun b hnh v s l gas - HS: nghin cu trc bi C. Kim tra bi c: - GV: HS hy nu tnh cht ha hc ca cacbon - GV: HS hy vit phng trnh phn ng chng minh cacbon c nhng tnh cht trn. - GV: Nhn xt, cho im D. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Ni dung Hot ng 1: A. CACBON MONOOXIT GV: yu cu HS nghin cu SGK cho bit I. Tnh cht vt l: im ging nhau v khc nhau v tnh cht - Kh khng mu, khng mi, khng v, nh vt l ca CO v N2 ? hn khng kh, t tan trong nc, khc Nit l CO rt c. II. Tnh cht ha hc: 1. Cacbon monoxit l oxit khng to mui: - Ging N2, CO2 km hot ng nhit thng v tr nn hot ng khi un nng. N l oxit khng to mui (oxit trung tnh). Hot ng 2: 2. Tnh kh: GV: Yu cu hc sinh t c im s oxi - CO chy trong khng kh ha ca CO d on tnh cht ha hc ca 2CO + O2 t 2CO2 CO - Tc dng nhiu oxit kim loi CO + CuO Cu + CO2 3CO + Fe2O3 t 2Fe + 3CO2 GV: Gii thiu cc phn ng ca CO vi O2, III. iu ch: 1. Trong phng th nghim: oxit kim loi. Yu cu hc sinh hon thnh cc phn ng. - HCOOH H SO d CO + H2O 2. Trong cng nghip: C + H2O t CO + H2
0 0 2 4 0

Hot ng 3: GV: yu cu HS nghin cu SGK cho bit kh CO c iu ch nh th no? Vit PTHH minh ha? Hot ng 4: GV: cho HS nghin cu SGK v hiu bit thc t rt ra tnh cht vt l ca CO2.? GV: b sung thm nh hng ca CO2 n mi trng gy hiu ng nh knh.... Hot ng 5: GV: Yu cu hc sinh vit phng trnh chng minh CO2 l oxit axit. GV: hng dn cho hc sinh nhn xt t l

CO2 + C t 2CO B. CACBON I OXIT I. Tnh cht vt l: L cht kh khng mu, nng gp 1,5 ln khng kh , tan t trong nc. nhit thng, p sut 60atm CO2 ha lng Lm lnh t ngt -760C CO2 ha thnh khi rn gi nc kh c hin tng thng hoa. II. Tnh cht ha hc: a. L khng kh duy tr s sng v s chy. ng dng cu ha, nhng khng dng

54

gia s mol CO2 , NaOH vi sn phm mui sinh ra

CO2 dp cc m chy Mg,Al.. CO2+ 2Mg2MgO+ C b. L oxit axit: - Tc dng vi nc: CO2(k)+ H2O(l) H2CO3 (dd) - Tc dng vi oxit baz: CO2 + CaO CaCO3 - Tc dng vi dung dch kim CO2 + NaOH NaHCO3 (1) CO2 + 2NaOH Na2CO3 + H2O (2)
k= n NaOH n CO 2

GV: hng dn cho hc sinh nhn xt t l gia s mol CO2 , NaOH vi sn phm mui sinh ra

Nu k 1 th xy ra phn ng (1). Nu 1 < k < 2 th xy ra phn ng (1) v (2). Nu k 2 th xy ra phn ng (2). III. iu ch: 1. Trong phng th nghim: mui cacbonat + axit mnh: CaCO3 + 2HCl CaCl2 + CO2 H2O 2. Trong cng nghip : CaCO3 t CaO + CO2 C. AXIT CACBONIC V MUI CACBONAT I. Axit cacbonic: - H2CO3 l axit hai nc rt yu, km bn phn hu thnh CO2 v H2O - Trong dung dch: H2CO3 H+ + HCO3HCO3- H+ + CO32 - Axit cacbonic c th to c hai loi mui: + Mui axit + Mui trung ha II. Mui cacbonat: 1. Tnh cht: - Tc dng vi oxit baz - Tc dng vi dung dch kim to mui trung ho: Na2CO2, CaCO3..v to mui axit: NaHCO3, Ca(HCO3)2. . . a. Tnh tan: - Mui trung ha ca kim loi kim (tr Li2CO3) amoni v cc mui hirocacbonat d tan trong nc (tr NaHCO3). - Mui cacbonat trung ha ca cc kim loi khc khng tan hoc t tan trong nc . b. Tc dng vi axit:
0

Hot ng 6: GV: cho HS nghin cu SGK cho bit iu ch CO2 trong cng nghip v phng th nghim?

Hot ng 7: GV: Yu cu hc sinh nu c im bit v axit cacbonic v vit phng trnh in li ca axit cacbonic?

Hot ng 8: GV: yu cu HS trnh by tnh cht ca mui cacbonat v hirocacbonat.

GV: Yu cu HS dng bng tnh tan nhn xt v tnh tan ca mui cacbonat trung ha. Gii thin tnh tan ca mui hidrocacbonat.

55

VD: NaHCO3 + HCl NaCl + CO2 + H2O GV: Yu cu HS vit cc phn ng chng HCO-3 + H+ CO2 + H2O minh tnh cht ha hc ca mui cacbonat Na2CO3 + 2HCl NaCl + CO2 + H2O (tc dng vi axit mnh, kim mnh, oxit CO32- + 2H+ CO2 + H2O baz v phn ng nhit phn) GV: thng bo kh nng b nhit phn ca c. Tc dng vi dung dch kim: VD: cc loi mui cacbonat - NaHCO3 + NaOH Na2CO3 + H2O - HCO-3 + OH- CO32- + H2O d. Phn ng nhit phn: 2NaHCO3 t Na2CO3 + CO2 + H2O
0

MgCO3 t MgO + CO2 2. ng dng: - Canxicacbonat (CaCO3 ): L cht bt nh mu trng, c dng lm cht n trong lu ha v mt s nghnh cng nghip. Hot ng 9: GV: Yu HS nghin cu sch gio khoa tm - Natri cacbon khan (Na2CO3): L cht bt hiu mt s mui cacbonat quan trng v mu trng, tan nhiu trong nc (dng tinh th Na2CO3 .10H2O) c dng trong cng nu cc ng dng ca n? nghip thy tinh, gm, bt git . . . - NaHCO3: L tinh th mu trng hi t tan trong nc, c dng trong cng nghip thc phm, y hc. E. Cng c: - GV: Yu cu HS nm cc tnh cht ca cacbon monooxit, cacbon ioxit, axit cacbonic v mui cacbont - GV: Yu cu HS v nh lm cc bi tp 5, 6/75 SGK v xem trc bi silic v hp cht ca silic nh.

56

Tit 25: Tun 13 Bi 17: SILIC V HP CHT CA SILIC A. Mc tiu: B. Chun b: - GV: Chun b bng tun hon v cc ti liu c lin quan n silic v hp cht ca silic - HS: Nghin cu bi trc nh v xem xt nhng ng dng ca silic trong vt dng gia nh C. Kim tra bi c: - GV: HS hy nu tnh cht ha chung ca cacbonmonooxit, cacbonioxit, axit cacbonic, mui cacbonat - GV: HS vit mt s phn ng chng minh nhng tnh cht ca n - GV: Nhn xt, cho im D. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Ni dung Hot ng 1: A. SILIC GV: Yu cu HS nghin cu sch gio khoa I. Tnh cht vt l: v so snh tnh cht vt l ca Si v C. + C hai dng th hnh: tinh th v v nh hnh (ging C). + Nhit si v nhit nng chy cao + Si c tnh bn dn (khc C) Hot ng 2: II. Tnh cht ha hc: GV: yu cu HS nghin cu SGK ri so 1. Tnh kh: snh vi C, Si c tnh cht ho hc ging v a. Tc dng vi phi kim: khc nhau nh th no? vit phng trnh Si + 2F2 SiF4 chng minh Si + O2 SiO2 HS: vit PTHH minh ho cc tnh cht . b. Tc dng vi hp cht: 3Si + 2Fe2O3 4Fe + 3SiO2 Si + 2NaOH + H2O Na2SiO3 + H2 2. Tnh oxi ha: Si + Mg Mg2Si (magie silixua) Hot ng 3: III. Trng thi t nhin: SGK GV: Yu cu HS nghin ca SGK v cho IV. ng dng v iu ch: bit cc dng khc nhau ca silic trong t 1. ng dng: SGK nhin. GV: Gii thiu ng dng v iu ch silic 2. iu ch: Cho SiO2 tc dng vi cht kh mnh nhit cao: 2C + SiO2 Si + 2CO Hot ng 4: GV: Yu cu HS quan st mu ct nhn xt 2Mg + SiO2 Si + MgO B. HP CHT CA SILIC v tnh cht vt l v trng thi t nhin ca I. Silic ioxit : silic ioxit? GV: HS nghin cu SGK cho bit tnh cht a. Tnh cht vt l v trng thi t nhin: (SGK) ha hc ca SiO2? Vit phng trnh phn b. Tnh cht ha hc: ng minh ha? - SiO2 l oxit axit (tc dng vi kim c, GV: nhn xt kin ca HS v b sung nng) nhng iu cn thit. SiO2 + 2NaOH Na2SiO3 + H2O
57

Hot ng 5: GV: Yu cu HS nghin cu SGK cho bit tnh cht vt l v tnh cht ha hc ca axit silixic? Hot ng 6: GV: Yu cu HS tra bng tnh tan nhn xt, tnh cht mui silicat

SiO2 + Na2CO3 Na2SiO3 + CO2 - SiO2 tan trong HF 4HF + SiO2 SiF4 + 2H2O II. Axit silixic - Kt ta keo, khng tan trong nc: - D mt nc khi un nng H2SiO3 t SiO2 + H2O L axit yu, yu hn c H2CO3 Na2SiO3 + CO2 + H2O H2SiO3 + Na2CO3 III. Mui silicat: Hu ht mui silicat khng tan trong nc.Ch c mui silicat ca kim loi kim tan trong nc v dung dch thu c c mi trng kim: Na2SiO3 + H2O NaOH + NaHSiO3
0

E. Cng c - GV: HS cn nm vng tnh cht ha hc ca silic, silic ioxit v phng php iu ch silic, axit silixic - GV: HS v nh lm bi tp 6/79 SGK v xem trc bi : Cng ngh silicat.

58

Tit 26: Tun 13 Bi 18: CNG NGH SILICAT A. Mc tiu: B. Chun b: - GV: S sn xut clinke, xi mng - HS: Su tm tm kim cc mu vt bng thy tinh, gm, s. C. Kim tra bi c: - GV: HS trnh by tnh cht ha hc ca silic? - GV: trnh by tnh cht ha hc ca silic ioxit? - GV: Nhn xt, cho im. D. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Hot ng ca hc sinh Hot ng 1: A. THY TINH GV: Yu cu HS nghin cu SGK v I. Thnh phn v tnh cht: thc t tr li theo gi : - Thnh phn: Na2O.CaO.6SiO2 - Thy tinh c thnh phn ha hc ch - Tnh cht: Gin, h s gin n nhit ln yu l g? II. Mt s loi thy tinh: - Nu nhng tnh cht quan trng ca - Thu tinh thng: Ch yu l Na2O, CaO, thy tinh 6SiO2. Lm ca knh, gng soi - Thy tinh c chia thnh nhng loi - Thu tinh pha l: Thay Na2O, CaO bng K2O, no? PbO. Lm thu knh, lng knh... GV: nhn xt cc kin ca HS v b - Thu tinh i mu: C cha AgBr, AgCl sung thm thnh phn v tnh cht ca - Thu tinh thch anh: Ch yu SiO2 mt s loi thu tinh - Thu tinh c mu: Thm mt s loi oxit c mu; Cr2O3, Fe2O3, MnO... B. GM Hot ng 2: Vt liu c iu ch t t st v cao lanh GV: HS nghin cu SGK cho bit I. Gch ngi: (SGK) thnh phn ch yu ca gm l g? II. Gch chu la: (SGK) C nhng loi gm no? Cch sn III. Snh s v men: xut cc loi gm nh th no? 1. Snh: t st nung 12000C snh. Trng men l cc mui nng chy to lp bo v. 2. S: Cao lanh, fenspat, thch anh, oxit kim loi nung 10000C, trng men, nung tip 14000C S 3. Men: c thnh phn l ging s, nhng d nng chy hn, khi nung to thy tinh che b mt C. XI MNG I. Thnh phn: 3CaO.SiO2; 2CaO.SiO2; 3CaO.Al2O3 . Hot ng 3: GV: HS nghin cu SGK v t kin II. Sn xut xi mng: vi, t st nung 13000C trong l quay thc thc t cho bit: + Xi mng c thnh phn ho hc ch clanke, nghin nh vi cht ph gia Xi mng II. Qu trnh ng cng ximng: yu l g? 3CaO.SiO2 + 5H2O Ca2SiO4.4H2O + + Qu trnh ng cng xi mng xy ra Ca(OH)2 nh th no? GV: dng s l quay sn xut 2CaO.SiO2 + 4H2O Ca2SiO4. 4H2O clanke m t s vn hnh ca l
59

3CaO.Al2O3 + 6H2O Ca3(AlO3)2.6H2O Cc tinh th hidrat xen k vi nhau to thnh khi cng v bn E. Cng c: - GV: HS nm cc thnh phn ca thy tinh, gm v xi mng - GV: HS v nh lm cc bi tp SGK v n li kin thc chng 3: Cacbon silic

60

Bi 19: LUYN TP TNH CHT CA CACBON, SILIC V CC HP CHT CA CHNG A. Mc tiu: B. Chun b: - GV: Chun b bng tm tt ni dung l thuyt cn thit. - HS: n tp l thuyt v lm y bi tp nh. C. Tin trnh dy hc: Hot ng ca gio vin Hot ng ca hc sinh Hot ng 1 I. KIN THC CN NM GV: HS so snh tnh cht ca cacbon v 1. So snh tnh cht ca cacbon v silic silic in cc thng tinh vo bng sau: Cc tnh Cacbon Silic Cc tnh cht Cacbon Silic cht Cu hnh 1s2 2s22p2 1s2 2s22p6 3s23p2 Cu hnh . m 2,55 1,9 m in in S oxy -4, 0, +2, +4 -4, 0, (+2 ), +4 S oxy ho ho Cc dng Cc dng KC, TC, C Si TT, Si VH th hnh th hnh VH Tnh kh + Tc dng vi O2 ( t0) Tnh Oxy * Vi cc NT + Tc dng ho PK c ln vi hp cht Tnh kh hn nh F2, O2 ( oxi ho ( t0) mnh) HNO3 * Vi dd kim. , H2SO4 , KClO3 + Tc dng H2 ( Ni, t0) t0 cao t/d vi Tnh oxy + Tc dng cc LK Ca, Mg, ho KL ( Al, Fe 0 Mg cn t ). Hot ng 2 : 2. So snh tnh cht ca CO, CO2 , SiO2 GV:HS so snh tnh cht ca CO, CO2, SiO2 v in cc thng tinh vo bng sau:

Tit 27 Tun 14

Cc tnh cht Soh ca C&

CO (oxit khng to mui)

CO2 ( oxit axit)

SiO2 ( oxit axit)

Cc tnh cht Soh ca C&

61

CO (oxit khng to mui) +2

CO2 ( oxit axit) +4

SiO2 ( oxit axit) +4

Si Trn g thi, c Tc dng vi Ki m Tnh kh Tnh oxy ho Tnh cht khc Hot ng 3 : GV : Yu cu HS so snh tnh cht ca H2CO3 v H2SiO3 Cc tnh H2CO3 H2SiO3 cht Tnh bn Tnh Axit

Si Trn g thi, c Tc dng vi Ki m Tnh kh Tnh oxy ho Tnh cht khc

Kh, c

Kh, khng c nc vi trong to kt ta khng C Khng

Rn, khng c NaOH to mui khng C Tan trong HF

Khng

C Khng Khng

3. So snh tnh cht ca H2CO3 v H2SiO3 Cc tnh H2CO3 H2SiO3 cht - Bn hn - Ch tn ti H2CO3, trong dung dch Tnh H2SiO3 dng long, rt d b bn keo, khi un phn hu thnh nng mi b CO2 v H2O. mt nc. - Axit rt yu Khi un nng b mt nc Tnh - Axit yu mt phn to Axit silicagen c S b mt ln l cht hp ph. Hot ng 4: 4. So snh tnh ca mui cacbonat v mui GV: HS so snh tnh ca mui cacbonat v silicat. mui silicat. Cc Na2CO3, Na2SiO3, Cc tnh Na2CO3, Na2SiO3, CaCO3 CaSiO3 tnh cht CaCO3 CaSiO3 cht Ch c kim Mui Tnh loi kim silicacat kh Tnh cht bn bn cht II.BI TP HS: Hot ng 5: Phn ng: 2H2 + O2 2H2O GV: t chy 6,80 g hn hp X gm hiro v cacbon mono oxit cn 8,96 lt oxi (1) x 0,50x (o ktc). Xc nh thnh phn phn trm
62

theo th tch v theo khi lng ca hn hp X

2CO (2)

O2 2CO2

2.mol 1mol y 0,50y Gi x l s mol H2 v y l s mol CO 2x + 28 y = 6,80 (a) 0,50 (x + y) =

8,96 = 0,4 mol 22,4

x + y = 0,800 (b) Gii ra c x = 0,600 v y = 0,200 v s mol t l vi th tch vy H2 chim 75.0% ( ng vi 0,600mol) v 25,0% ( ng vi 0,200mol). 0,600x2,0 x100 = - Khi lng hiro: 6,8 17,6% - Khi lng cacbon mono oxit: 100%-17,6% = 82,4 D. Cng c: - GV: Yu cu HS v nh xem li cc kin thc hc trong chng 3 v chun b trc bi: M u v hp cht hu c.

63

Chng 4 I CNG V HO HC HU C Tit 28 Tun 14 Bi:20 M U V HU C

I. Mc tiu bi hc : 1. V kin thc : Hs bit: - Khi nim hp cht hu c, cch phn loi ha hc hu c, v c im chung ca hp cht hu c. - Khi nim v phn tch nguyn t 2. V k nng : Hs nm c mt s thao tc tch bit v tinh ch hp cht hu c. II. Chun b : Gv : Dng c chng ct v phu chit, bnh tam gic, giy lc, phu. Tranh v b dng c chng ct. Ha cht, nc, du n. III. T chc hot ng dy hc: 1/ n nh lp: 2/ Kim tra bi c: khng 3/ Bi mi: Hot ng thy v tr Hot ng 1 - Gv yu cu Hs nhc li cc khi nim v hp cht hu c, ha hc hu c, so snh t l v s lng hp cht hu c so vi hp cht ca cacbon. - Gv kt lun. Hot ng 2 - Gv yu cu Hs : + Hs quan st hnh vit CTPT v tn ca nhng cht c cu to trong hnh. + Hs nhn xt s ging v khc nhau v thnh phn phn t cua cc cht . T rt ra khi nim v Hidrocacbon v dn xut ca Hidrocacbon. - Gv khi qut s phn loi hp cht hu c. Hot ng 3 - GV yu cu HS + Nhc li mt s hp cht hu c hc lp 9. + Nhn xt thnh phn phn t, loi lin kt trong phn t hp cht hu c . - GV thng bo thm v tnh cht vt l v ha hc chung ca hchc ri ly v d chng minh. Ni dung I/ Khi nim ha hc hu c v hp cht hu c - Hp cht hu c l hp cht ca cacbon (tr CO, CO2, mui cacbonat, xianua, cacbua...) - Ha hc hu c l ngnh ha hc chuyn nghin cu cc hchc. II Phn loi hp cht hu c: 1. Phn loi: - Hidrocacbon: ch cha C v H. - Dn xut ca Hidrocacbon: Ngoi H,C cn c O, Cl, S... 2. Nhm chc: - L nhm nguyn t gy ra cac phn ng ha hc c trng ca phn t hchc. - Mt s loi nhm chc quan trng: -OH, -COOH, Cl, -C=C-, -O-... III. c im chung ca cc hp cht hu c: 1. c im cu to : - Phi c cacbon, ngoi ra cn c H, O, Cl, S... - LKHH cc hchc thng l LKCHT. 2. Tnh cht vt l : - Thng ts, tnc thp (d bay hi) - Thng khng tan hay t tan trong nc, nhng tan trong dung mi hu c. 3 .Tnh cht ha hc :
64

- a s hchc khi t chy, chng km bn vi nhit nn b phn hy bi nhit. - Phn ng trong hchc thng xy ra chm, khng hon ton, khng theo mt hng nht nh v phi un nng hay cn xc tc. Hot ng 4 - Gv nu mc ch v pp phn tch nh tnh. - Gv lm th nghim phn tch glucoz. - Hs nhn xt hin tng v rt ra kt lun. Glucoz CuO,t CO2 + H2O Nhn ra CO2 : CO2 + Ca(OH)2dd CaCO3 + H2O Vn c Nhn ra H2O : CuSO 4 + 5 H2O CuSO4.5H2O Trng Xanh Kt lun:Trong thnh phn glucoz c C v H - Gv tng qut ln vi hchc bt k. Hot ng 5 - Hs nghin cu Sgk rt ra kt lun pp xc nh s c mt ca nit trong hchc. - Gv tm tt pp xc nh N dng s .
o

IV. S lc v phn tch nguyn t: 1. Phn tch nh tnh a. Mc ch : Xc nh cc ngt c trong hchc. b.Phng php : Phn hy hchc thnh hcvc n gin ri nhn bit bng p c trng. c. Phng php tin hnh Xc nh Cacbon v hidro:
CuSO4khan

Hchc

CuO,t

spvc

CuSO4 ha xanh ->spvc c n c C k ta ->sp c CO2 t vc

Ca(OH)2

Vy hchc A c mt C,H Xc nh nit :

Hchc
H2SO o 4 ,t

spvc

NaOH o ,t

Khm i khai bay ln->c NH3

Vy hchc A c mt N 2. Phn tch nh lng: a.Mc ch: Xc nh t l khi lng cc nguyn t trong hchc. -b.Pphp: Phn hy hchc thnh hcvc ri nh lng chng bng pp khi lng hoc th tch. c. Phng php tin hnh Vd: Ptch mA g hchc A Cho sn phm phn tch ln lt i qua cc bnh: - Bnh 1: Hp th H2O bi H2SO4 c, P2O5, dd mui bo ha.. m H O = mbnh 1 - Bnh 2: Hp th CO2 bi CaO, dd kim... mCO = mbnh 2 Sau khi hp th CO2 v H2O o th tch kh cn li ri quy v (kct) d. Biu thc tnh
2 2

Hot ng 6 - Gv nu mc ch v pp phn tch nh tnh. - Hs quan st s phn tch nh lng C, H (hnh 5.1) tm hiu vai tr cc cht trong cc thit b, th t lp thit b. - Gv yu cu Hs cho bit : + Cch xc nh khi lng CO2, H2O sinh ra. + Nu i v tr bnh 1 v 2 c khng ? v sao ? Hs nghin cu SGK tr li cc cu hi sau:

mC= mC=

12.mCO2 44 2.m H 2O 18

=> %C= => %H=

mCO2 .12.100% 44.m A m H 2O .2.100%

18.m A m N .100% mN = 28.V/22,4 => %N = mA

- Oxi: mO = mA - ( mC + mH + m N +.....) Hay %O = 100 - ( %C + %H + %N + ....)

65

Cng c bi: Gv dng bi tp 3,5 Sgk cng c bi. Dn d : V nh lm bi tp 2, 3, 4, 5 Sgk. Xem li CTPT, CTCT, tn ca mt s hchc hc lp 9. Rt kinh nghim : Cho Hs tm hiu trc nh c s v phng php chng ct ru, tinh du, kt tinh ng a phng. Bi tp tham kho 1.Nhng cht no sau y l hp cht hu c: CH3Cl, C6H5Br, NaHCO3, C2H4O2, CH2O, CO2, NaCN. A. CO2, CH2O, C2H4O2 B. CH3Cl, C6H5Br, NaHCO3 C. CH3Cl, C6H5Br, C2H4O2, CH2O D. NaCN, C2H4O2, NaHCO3 2.Lin kt ho hc trong hp cht hu c l: A. Lin kt ion B. Lin kt hir C. Lin kt cng ho tr D. Ch yu l lin kt cng ho tr 3.Khng nh no sau y lun ng? A. Hp cht hu c nht thit phi c Cacbon, Oxi B. Thnh phn hp cht hu c c th c Cacbon C. Thnh phn hp cht hu c nht thit phi c Cacbon D. Thnh phn hp cht hu c nht thit phi c Oxi

66

Bi 21: CNG THC PHN T HP CHT HU C I. Mc tiu bi hc : 1. V kin thc : Hs bit cc khi nim v ngha : Cng thc n gin nht, cng thc phn t hp cht hu c. 2. V k nng : Hs bit - Cch thit lp cng thc n gin nht t kt qu phn tch nguyn t - Cch tnh phn t khi v cch thit lp cng thc phn t. II. Chun b : Gv : Tranh phng to hnh 5.4 Sgk, My tnh b ti III. T chc hot ng dy hc: 1.n nh lp : 2.Kim tra bi c : 3. Tin trnh: Hot ng thy v tr Ni dung ghi bng Hot ng 1 I. Cng thc n gin nht: + Nu ngha CTG nht 1. nh ngha CTG nht cho bit cc nguyn t v t l ti CTG nht cho bit cc nguyn t v t l gin s nguyn t cc nguyn t trong phn t. ti gin s ngt cc ngt trong phn t. Gv: CTPT c th trng hoc l bi s ca 2. Thit lp cng thc n gin nht: cng thc n gin nht - Tng qut : Th ph nh n CTTQ Ph t ch n Hot ng 2 cht A t h n nh CxHyOZNt - Gv cho Hs xt v d Sgk di s dn dt ca CT GN CaHbOcNd Gv theo cc bc. PT L ng T s nguyn t: x:y:z:v l + Hs t CTPT ca A. %C,%H ,%O,%N %C/12:%H/1:%O/16:%N/14 + HS lp t l s mol cc nguyn t c trong A. - Vd: Hchc A(C,H,O) : + Hs cho bit mi lin h gia t l s mol v t 73,14%C ;7,24%H l s nguyn t. Lp CTG nht ca A ? + T mi lin h trn suy ra CTG nht ca A. - Gv : Nu t CTPT ca A l (C5H6O)n hy nu Gi CTPT A : CxHyOz T l s mol (t l s ngt) ca cc nguyn ngha ca n . - Gv yu cu Hs tm tt cc bc lp CTG t trong A 73,14 7,24 19,62 nht ca mt hchc. nC : nH : nO = x : y : z = : :
12 1 16

Tit 15 Tun 29-30

= Hot ng 3 - Gv yu cu Hs vit cng thc phn t mt s hp cht bit, t + Nu ngha ca CTPT. + Tm t l s nguyn t tng nguyn t trong mi cng thc, suy ra cng thc n gin nht. - Hs: nhn xt thng qua bng Axetile Axit Ru Etilen n axetic etylic CTPT C2H4 C2H2 C2H4O C2H6O (CH2)2 (CH)2 (CH2O) (C2H6O
67

= 6,095 : 7,204 :1,226 = 5 : 6 : 1 Vy CTG nht ca A l C5H6O. CTPT ca A c dng (C5H6O)n vi n l bi ca 5 : 6:1 II. Cng thc phn t 1.nh ngha CTPT biu th s lng ngt ca mi ngt trong phn t. 2.Mi quan h gia CTPT v CTG nht V d : Axit Axitel Ru Etilen axeti en etylic c

)1 2:6:1 C2H6O CTPT C2H4 (CH2)2 C2H2 (CH)2 1:1 CH

T l s nt CT GN

1:2 CH2

1:1 CH

1:2:1 CH2O

C2H4 O2 (CH2 O)2 1:2:1 CH2 O

C2H6O (C2H6O)
1

T l 1:2 s nt CTG CH2 nht

2:6:1 C2H6O

Hot ng 4 - Gv phn tch theo s sgk - yu cu h/s lm v d sgk Hot ng 5 -yu cu Hs xc nh KLPT ca (CH2O)n t xc nh n v suy ra CTPT ca A. - Gv yu cu Hs rt ra cc bc tm CTPT mt hchc t mt hchc khi mi tm ra.

Nhn xt : - S nguyn t ca mi nguyn t trong CTPT l mt s nguyn ln s nguyn t ca n trong CTN nht - CTPT c th trng vi CTG nht 3.Cch thit lp CTPT hp cht hu c a. Da vo thnh phn phn trm khi lng cc nguyn t S : CxHyOz x C +yH + zO KL(g) M 12x y 16z % 100 %C %H %O T t l
M 12 x y 16 z = = = 100 %C % H %O

Hot ng 5 Gv phn tch cch lm sau yu cu h/s lm v d sgk

Cng c bi: Gv dng bi tp 2a v 4a Sgk cng c bi hc.

x = M.%C/ 12.100 y = M.%H/ 1.100 z = M.%O/ 16.100 VD: Sgk b.Thng qua CTG nht Xt v d SGK CTG nht l: (CH2O)n T MX= (12 + 1 +16 ).n = 60 n = 2 Vy CTPT l C2H4O2 c. Tnh trc tip theo sn phm chy CxHyOz +(x+y/4-z/2)O2x CO2 + y/2H2O 1 x y/2 0,01 0,04 0,04 Nn x=4, y= 8. T MX ta c z = 2

Dn d: V nh lm bi tp 1, 2, 3, 4, 5, 6 Sgk Rt kinh nghim: Cho Hs xem li phn tnh cht ha hc ca ru etylic, metan, axit axetic. B sung thm cho Hs v ch s v tr nhm nh chc. Bi tp tham kho 1. Nguyn tc chung ca php phn tch nh tnh l: A. Chuyn ho cht hu c thnh cc cht v c n gin quen thuc ri nhn bit sn phm bng phn ng c trng. B. t chy hp cht hu c tm N do c nhiu mi kht.
68

C. t chy hp cht hu c tm C di dng mui than. D. un hp cht hu c vi NaOH tm H. 2. Mc ch ca php phn tch nh lng l: A. Xc nh khi lng cc nguyn t trong hp cht hu c. B. Xc nh cng thc phn t. C. Xc nh cng thc cu to. D. Xc nh s lng cc nguyn t. 3. Trong phn t CH4, thnh phn khi lng C, H ln lt l: A. 75%, 25% B. 20%, 80% C. 50%, 50% D. 25%, 75% 4. Thnh phn theo khi lng 92,3 %C, 7,7 %H ng vi cng thc phn t l: A. C6H12 B. C6H6 C. C3H8 D. C5H12 5.T khi hi ca hp cht hu c A i vi hir bng 23. Vy khi lng phn t cht A l: A. 46 B. 23 C. 48 D. 28 6. 0,88 gam hp cht hu c A KTC chim 0,224 lt. Vy khi lng phn t cht A l: A. 88 B. 44 C. 120 D. 60 7. Trong 4,4 gam CO2 th khi lng nguyn t C l: A. 2,4 g B. 4,4 g C. 2,2 g D. 1,2 g 8. Trong 5,4 g H2O th khi lng nguyn t H l: A. 0,6 g B. 2,7 g C. 5,4 g D. 1,2 g 9. t chy hon ton 2,6 gam C2H2 th khi lng CO2 v H2O thu c l: A. 8,8 g CO2, 1,8 g H2O B. 4,4 g CO2, 1,8 g H2O C. 4,4 g CO2, 4,4 g H2O D. 1,8 g CO2, 8,8 g H2O 10. t chy hon ton mt lng cht hu c cha C, H, Cl sinh ra 0,22 g CO2 v 0,09 g H2O. Khi xc nh Clo trong lng cht bng AgNO3 thu c 1,435 g AgCl. T khi hi ca n so vi hir bng 42,50. Cng thc phn t ca cht hu c trn l: A. C2H4Cl2 B. CH3Cl C. CHCl3 D. CH2Cl2 11. t chy 1 lt kh A cn 2 lt O 2 thu c 1 lt CO2 v 2 lt hi nc. Vy cng thc phn t ca A l: A. C2H6 B. C2H4 C. CH4 D. C3H8 12. Hp cht hu c A cha C, H, O, N. %C = 40,7 %H = 8,5 %N = 23,6. Vy % O l: A. 20% B. 0% C. 5% D. 27,2% 13. Mt hp cht hu c c 51%C, 9,4%H, 12%N, 27,3%O. T khi hi so vi khng kh l 4,05. Vy cng thc phn t ca cht hu c l: A. C5H11O3N B. C5H11O2N C. C5H10O2N D. C5H12O2N 14. C 4,6 gam cht hu c A chim th tch ng bng th tch 4,4 gam CO 2 cng iu kin. Vy khi lng phn t ca A l: A. 86 B. 46 C. 44 D. 64 15. t chy hon ton cht A cha C, H ta thu c nCO = nH O . Vy cng thc thc nghim ca A l:
2 2

69

B. (CH2)n C. (CH4)n D. (CH3)n Phn nng cao dnh cho hc sinh kh Phn tch nh tnh nguyn t: Mc ch : Xc nh cc loi nguyn t c trong hp cht. Nguyn tc : Chuyn cc nguyn t trong hp cht hu c thnh cc cht v c n gin ri nhn ra cc sn phm da vo nhng tnh cht c trng ca chng. 1. Xc nh C v H : t chy hp cht hu c trong mt lung oxi vi xc tc l CuO, chuyn C v H thnh CO2 v H2O ri nhn bit CO2 bng nc vi trong, nhn bit H2O bng cch ngng t trn phn lnh ca ng t hay bng CuSO4 khan. Cc phn ng : CxHyOz + (x+
y z - ) O2 4 2

A. (CH)n

xCO2 +

y H2O 2

2 Xc nh Nit : a) Phng php amoniac : (Phng php ny dng cho nhng hp cht c N lin kt trc tip vi C v H). Chuyn N trong hp cht hu c thnh amoniac, ri nhn bit amoniac bng qu tm t hay dd HCl c. Cc phn ng : H2SO4 + [N] + [H] (NH4)2 SO4 (NH4)2SO4 + 2NaOH 2NH3 + Na2SO4 NH3 + H2O NH4+ + OH hay NH3 + HCl NH4Cl (sng m) b) Phng php Latxenh (Phng php xianua) : un nng hp cht hu c vi Na, Na s phn ng vi C v N ca hp cht cho NaCN, ri nhn bit NaCN bng dd FeCl2 v FeCl3. Cc phn ng : Na + [C] + [N] NaCN 2NaCN + FeCl2 Fe(CN)2 + 2NaCl 4NaCN + Fe(CN)2 Na4[Fe(CN)6] 3Na4[Fe(CN)6] + 4FeCl3 Fe4[Fe(CN)6]3 + 12NaCl dd mu xanh Pruse 3 Xc nh halogen (Clo) : a) Phng php 1 (phng php Baistai): Tm mu cht vo mt si dy ng ri t nng, nu hp cht hu c c cha Clo s cho ngn la mu xanh lc. b) Phng php 2 : t mnh giy lc tm ru etylic v hp cht hu c cha Clo s sinh ra hiroclorua ri nhn bit HCl bng dd AgNO3 to kt ta AgCl mu trng, kt ta ny tan trong NH3. Cc phn ng : [Cl] + [H] HCl HCl + AgNO3 AgCl + HNO3 AgCl + 3 NH3 + H2O [Ag(NH3)2]OH + NH4Cl 4 Xc nh lu hunh : t nng hp cht hu c vi Na chuyn S v dng Na 2S, ri nhn bit bng dung dch Pb(CH3COO)2 trong dung dch NaOH d.
70

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O 5H2O + CuSO4 (mu trng) CuSO4.5H2O (mu xanh)

Cc phn ng : Na + [S] Na2S Pb(CH3COO)2 + 2NaOH Pb(OH)2 + 2CH3OONa Pb(OH)2 + 2NaOH Na2PbO2 + H2O Na2PbO2 + Na2S + 2H2O PbS + 4NaOH (en)

71

Tit 31 Bi 22: Tun :16 I. Mc tiu bi hc :

CU TRC PHN T HP CHT HU C

Kin thc Bit c : Ni dung thuyt cu to ho hc ; Khi nim ng ng, ng phn. Lin kt cng ho tr v khi nim v cu trc khng gian ca phn t cht hu c. K nng Vit c cng thc cu to ca mt s cht hu c c th. Phn bit c cht ng ng, cht ng phn da vo cng thc cu to c th. B. Trng tm: Ni dung thuyt cu to ho hc, cht ng ng, cht ng phn Lin kt n, bi (i, ba) trong phn t cht hu c

II. Chun b : Gv : M hnh rng v m hnh ca cc phn t III. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp: 2. Kim tra bi c: Hs ln bng lm bi tp s 3 v 6 trang 124 Sgk 3. Tin trnh:

72

Ni dung ghi bng Hot ng 1 I. Cng thc cu to phn t hp cht hu c Gv ly mt s CTCT ca mt s hp cht n 1. Khi nim : ginCng tit hc: Cc cht no sau y l ng ng v ng phn ca nhau ? hc phn tch CTCT biu din th t v cch thc lin kt(lin Hs rt ra nh ngha kt n, lin kt bi) ca cc nguyn t trong Hot ng 2 phn t Gv dng my chiu hoc cho h/s quan st sgk 2. Cc loi CTCT phn tch tng loi mt CTCT khai CTCT rt CTCT rt trin gn gn nht
H H C H H H H C C H H C H H

Hot ng thy v tr

CH3

CH C H3

CH3

H H C

H C C H H H

H H C H C H

CH3

CH C H3

CH

CH2

Hot ng 3 - Gv : Franklin a ra khi nim ha tr, Kekule thit lp rng C lun c ha tr 4, nm 1858 nh bc hc Cu-pe nu ra rng : Cc ngt C khc cc ngt cc ngt khc l chng c th lin kt vi nhau to ra mch thng, nhnh hay vng. Nm 1861 But-le-rop a ra nhng lun im lm c s cho thuyt cu to ha hc. - Gv : Bulerop khng nh : Cc nguyn t lin kt theo ng ha tr, sp xp theo trt t nht nh, thay i trt t xp xp s to ra cht mi - Gv : T CTPT C2H6O vit c nhng CTCT no ? - Hs : CH3-CH2-OH CH3-O-CH3 - Gv : Cht lng Cht kh Tc dng vi Na Khng tc dng vi Na - Hs t s so snh trn nu lun im 1. - Gv : T lun im 1 ta gii quyt c vn no nu trn ? Hot ng 4 - Gv : Belarut khng nh: C c ha tr 4, C c th lkt trc tip vi nhau to mch thng, nhnh, vng. - Gv : Vi 4 C hy ngh cc dng mch C thng, nhnh, vng ? - Hs t nu lun im 2. - Gv : T lun im 2 ta gii quyt c vn no nu trn ?

II. Thuyt cu to ha hc: 1. Ni dung : a) Lun im 1 : (Sgk) Vd : CTPT CTCT C2H6O CH3-CH2-OH CH3-O-CH3 Ru etylic Dimetyl ete M hnh

b) Lun im 2 : (Sgk) Vd :
CH3 CH2 CH2 CH3; CH3 CH CH3 ; CH2 CH3 CH2 CH2 CH2

Hot ng 5 - Gv : Belarut khng nh : Tnh cht ca cc cht ph thuc vo thnh phn t (s lng, bn cht nguyn t) v cu to ha hc(trt t xp III. ng ng, ng phn: xp). 1. ng ng : Cc cht trong dy ng ng - Gv cho cc v d : 73a.V d : C2H4, C3H6, C4H8 - Hs so snh thnh phn (s lng nguyn t, bn - Thnh phn pt hn km nhau n nhm (-CH2-) cht cc nguyn t), tnh cht. Kt hp vi v d - C tnh cht tng t nhau ( ngha l c cu to mc I.1 t nu lun im 3.

Mch thng Mch nhnh Mch vng c) Lun im 3 : (Sgk) Vd : CH4 CCl4 C4H10 C5H12 Kh Lng Kh Lng 2- nhga -Gip gii thch hin tng ng ng v ng phn

CH3 CH3 CH2 CH2 (4 ) CH2 (1 ) CH2 CH2 CH3 ; CH3 CH (2 ) CH3 CH2 (5 ) CH2 C H 3; H 2C (3 ) CH3

CH2 CH2 H 2C CH2 CH

(6 ) C H 3

Dn d : V nh lm mt s bi tp cho theo cng Rt kinh nghim Bi tp thamkho 1.Cng thc cu to ca hp cht hu c cho bit: A. Thnh phn nguyn t B. S lng nguyn t mi nguyn t, th t kt hp v cch lin kt ca cc nguyn t C. Khi lng nguyn t D. S lng nguyn t mi nguyn t 2. Lin kt 3 gia 2 nguyn t C trong hp cht hu c gm: A. 1 lin kt , 2 lin kt B. 3 lin kt C. 3 lin kt D. 1 lin kt , 2 lin kt 3. Cho bit cu tr li sai. Trong hp cht hu c, gia 2 nguyn t Cacbon: A. C nhiu nht 5 lin kt . B. C t nht 1 lin kt . C. C th c 1 lin kt i. D. C th c 1 lin kt ba. 4. Trong cc cht sau y, cht no l ng ng: C 2H6, C2H2, CH4, CH3OCH3, C4H10, C6H6, C2H5OH, CH3CHO, C3H7OH. A. C2H6, CH4, C4H10 B. C2H5OH, C3H7OH, CH3CHO C. CH3OCH3, CH3CHO, C2H2 D. CH3OCH3, C4H10, C2H6 5. Chn cch pht biu ng trong cc cu sau y. ng phn l nhng cht: A. C cng thnh phn nguyn t. B. C khi lng phn t bng nhau. C. C cng cng thc phn t nhng cng thc cu to khc nhau. D. C cng tnh cht ho hc. 6. Ho tr ca Cacbon trong hp cht hu c lun l: A. 1 B. 2 C. 3 D. 4

74

Tit 32 Tun 17 I. Mc tiu bi hc :

Bi 23 PHN NG HU C

Kin thc Bit c : S lc v cc loi phn ng hu c c bn : Phn ng th, phn ng cng, phn ng tch. K nng Nhn bit c loi phn ng thng qua cc phng trnh ho hc c th. B. Trng tm: Phn loi phn ng hu c c bn : Th, cng, tch ...

II. Chun b : Gv : M hnh rng v m hnh c ca phn t etan. III. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp: 2. Kim tra bi c: Hs ln bng lm bi tp s 6 v 8 Sgk 3. Tin trnh: Hot ng thy v tr Ni dung ghi bng Hot ng 1 I.Phn loi phn ng hu c Gv : nhc li cc phn ng thng 1. Phn ng th gp trong phn ng ca cc hp VD 1 : CH4 + Cl2 as CH3Cl + HCl cht v c v yu cu h/s nu cc VD 2: CH3COOH+C2H5OHCH3COOC2H5+ H2O , xt phn ng gp trong cc hp Vd 3 : C2H5OH + HBr t C2H5Br + H2O cht hu c nh ngha : sgk Hot ng 2 2. Phn ng cng Gv dng my chiu hoc cho h/s VD 1 : C2H4 + Br2C2H4Br2 quan st sgk phn ng ca Cl2 VD 2 : C H + HCl HgCl ,t C H Cl 2 2 2 3 vi CH4 v phn ng ca C2H5OH nh ngha: sgk v CH3COOH, C2H5OH vi HBr 3.Phn ng tch VD 1 Hot ng 3 H SO t CH2 CH2 CH2 CH2 + H2O Tin trnh phn ny tng t nh trn cho phn ng cng v phn H OH ng tch VD 2
o 2 o
2 4, o

CH3 - CH2 - CH2 - CH3

to, xt

CH3 - CH = CH - CH3 CH2 = CH - CH2 - CH3

+ +

H2 H2

nh ngha: sgk II. c im ca phn ng ho hc trong ho hu c Hot ng 4 1.Cc phn ng ho hc trong hu c thng xy ra Gv m t 2 th nghim trong sgk chm, do cc lin kt trong phn t cc cht hu c cho h/s so snh v rt ra nhn t phn cc nn kh phn ct xt 2.Thng thu c nhiu sn phm Cng tit hc: lm bi tp 2 sgk Dn d: V nh lm bi tp 1,3 Sgk Rt kinh nghim
75

Bi 24: LUYN TP Tit 33 Tun 17 HP CHT HU C, CTPT V CTCT

I. Mc tiu bi hc : 1. V kin thc : Hs bit: - Cc k/n, cch biu din CTCT v cu trc khng gian ca cc phn t hu c n gin, cc loi phn ng ca hp cht hu c - Phn bit cc loi ng phn cu to 2. V k nng : Hs nm vng cch xc nh CTPT t kt qu phn tch, tm CTCT cua mt s cht n gin. II. Chun b : Gv : Bng ph nh Sgk nhng trng. III. T chc hot ng dy hc: 1/ n nh lp: 2/ Kim tra bi c: Kim tra s chun b nh ca Hs. 3/ Tin trnh: I. Kin thc cn nh: Hot ng 1: Hs ln lt i din cc nhm trnh by ni dung nh s trong Sgk t rt ra: - Mt s phn ng ho hc thng gp trong hu c. - Xc nh CTPT hp cht hu c gm cc bc: Xc nh PTK, CTGN, CTPT. II. Bi tp: Hot ng 2: Gv cho Hs lm cc bi tp Bi 2 (Sgk) Bi 4 (Sgk) chn C Bi 7 (Sgk) th: a, d Cng b Tch c Dn d: V nh xem trc bi ankan Bi tp tham kho 1.t chy hon ton 5,8 gam cht hu c A thu c 2,65 gam Na 2CO3, 12,1 gam CO2 v 2,25 gam H2O. a.Tnh khi lng ca cc nguyn t c trong 5,8 gam A v % khi lng ca n c trong A ? b. Tm cng thc n gin nht ca A. 2. Cht hu c A c t khi hi so vi tan l 2 . Hy xc nh CTPT ca A bit A ch cha C, H, O . 3. Hp cht A ( C , H , O , N ) c M A = 89 vC . Khi t chy 1 mol A thu c hi H 2O , 3 mol CO2 v 0,5 mol N2 . Tm CTPT ca A v vit CTCT cc ng phn mch h ca A bit rng A l hp cht lng tnh
76

4.Cn 7,5 th tch O2 th t chy va 1 th tch hi hidrocacbon A. Xc nh CTPT ca hidrocacbon ? 5. Trn 6 cm3 cht A c cng thc C2xHy v 6 cm3 cht B c cng thc CxH2x vi 70 cm3 O2 ri t . Sau khi lm ngng t hi nc thu c 49 cm 3 kh trong c 36 cm3 b hp th bi nc vi trong v phn cn li b hp th bi P . Xc nh CTPT ca A, B ? 6. Sau khi t 0,75 l mt hn hp gm cht hu c A v CO 2 bng 3,75 l kh O2 ly d ngi ta thu c 5,1 l hn hp mi . Nu cho hi nc ngng t ht , th tch trn cn li 2,7 l v nu cho li tip qua 1 l dung dch KOH 1 M th ch cn 0,75 l . Cc kh o cng iu kin . Tm CTPT ca A ? 7. Cho 4,6 l hn hp gm CxHy A v CO vo 30 l O2 d ri t . Sau phn ng thu c mt hn hp 38,7 l . Sau khi cho hi nc ngng t cn li 22,7 l v sau li qua dung dch KOH cn li 8,5 l kh . Tm CTPT ca A ? 8.Cho cc cht sau: CH3CH2OH, CH3OCH3 hai cht trn l: A. ng ng B. ng phn C. ng v D. Ging nhau 9. Theo thuyt cu to h hc, ng vi cng thc phn t C3H6 c cc cng thc cu to l: A. 1 B. 2 C. 5 D. 6 10. ng vi cng thc phn t C4H10 theo thuyt cu to h hc cacbon c h tr 4, hidro c ha tr 1, s cng thc cu to l: A. 2 B. 4 C. 5 D. 6

77

Tun 20 Tit 37 Chng V I. MC TIU :

Bi 25 : AN KAN

Kin thc Bit c : nh ngha hirocacbon, hirocacbon no v c im cu to phn t ca chng. Cng thc chung, ng phn mch cacbon, c im cu to phn t v danh php. Tnh cht vt l chung (quy lut bin i v trng thi, nhit nng chy, nhit si, khi lng ring, tnh tan). Tnh cht ho hc (phn ng th, phn ng chy, phn ng tch hiro, phn ng crckinh). Phng php iu ch metan trong phng th nghim v khai thc cc ankan trong cng nghip. ng dng ca ankan. K nng Quan st th nghim, m hnh phn t rt ra c nhn xt v cu trc phn t, tnh cht ca ankan. Vit c cng thc cu to, gi tn mt s ankan ng phn mch thng, mch nhnh. Vit cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca ankan. Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to v gi tn. Tnh thnh phn phn trm v th tch v khi lng ankan trong hn hp kh, tnh nhit lng ca phn ng chy. B. Trng tm: c im cu trc phn t ca ankan, ng phn ca ankan v tn gi tng ng. Tnh cht ho hc ca ankan Phng php iu ch metan trong phng th nghim

II. PHNG PHP : Hot ng nhm m thoi III. CHUN B : - Bng tn gi 10 ankan khng phn nhnh u tin trong dy ng ng cc ankan . - M hnh phn t propan ; n-butan v isobutan - Etxng , m bi trn ng c , nc ct , cc thu tinh - B dng c iu ch CH4 - Ho cht : CH3COONa rn ; NaOH rn , CaO rn IV. THIT K CC HOT NG : 1. n nh lp : KTSS 2. Kim tra : * nh ngha ng ng , cho v d ? * Cho mt s v d v cc hp cht HC c th gp trong cuc sng ? 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Ni dung

78

Hot ng 1 : vo bi Th no l HC no ? c my loi HC no ? Hot ng 2 : -Nhc li khi nim ng ng -Cho hc sinh vit cng thc phn t mt s ng ng ca CH4 ri suy ra cng thc tng qut v khi nim dy ng ng ca metan . - Cng thc chung ca dy ankan l g ? Hot ng 3: - Vit cng thc cu to ca cht hu c c cng thc phn t C4H10 v C5H12 Cho hc sinh t rt ra kt lun v s ng phn. - GV nh s la m ch bc ca C GV: Hng dn hs bit bc ca cacbon :

I. ng ng, ng phn, danh php,: 1. ng ng ankan : - Mtan , etan , propan hp thnh dy ng ng gi l dy ng ng ca mtan . - Gm cc hp cht CnH2n+2 (n>1) - Ankan l nhng hircacbon no, mch h, trong phn t ch c lin kt n. 2. ng phn - T C4H10 tr i c ng phn mch cacbon * Bc ca Cacbon H H H H H I II II H - C C C CII CI H H H H H H Ankan khng phn nhnh H H CH3 CH3 H I II III IV H C C C C CI H H H H CH3 H Ankan phn nhnh - Bc ca nguyn t C phn t ankan bng s nguyn t C lin kt trc tip vi n - Ankan khng phn nhnh ch cha C bc I , II - Ankan phn nhn trong phn t cha C bc III , IV. 3. Cu trc : -Cc nguyn t C ankan trng thi lai ho sp3 -Mi nguyn t C nm trn nh ca t din u m 4 nh l cc nguyn t H hoc C -Cc lin kt C C ; C H u l lin kt . Hu nh khng phn cc - Gc lin kt u gn bng 109,50 - Ho tr ca C hu nh bo ho 4/ Danh php : (Theo IUPAC ) a/ Ankan mch khng phn nhnh

Hot ng 4 : - Gv cho hs xem m hng cu to ca CH4 v C4H10

Hot ng 5: - Yu cu HS luyn tp gi tn cc ankan khng phn nhnh . - T CTCT tn gi

79

-- HS nm c cch gi tn 10 ankan khng nhnh u tin v tn gc ankyl tng ng

tn ankan = tn C mch chnh + an

Hs hot ng nhm : CH4 : Metan C6H14 : Hexan Gi tn cc ng phn ca C5H12 C2H6 : Etan C7H16 : Heptan C8H18 : Octan HS nhn xt rt ra cch gi tn ankan c C3H8 : Propan C4H10 : Butan C9H20 : Nonan nhnh C5H12 : Petan C10H20 : Dekan Tn gc ankyl : HS p dng gi tn mt s ankan mch i ui an thnh yl nhnh CnH2n+2 H CnH2n+1 CH3 ( ankan) ( gc ankyl b/ Ankan c nhnh : CH3 C CH3 - Chn mch C di nht lm mch chnh. - nh s th t sao cho v tr nhnh nh CH3 nht. 2,2-dimetyl propan -c tn theo mu. Tn gi = s ch v tr nhnh + tn nhnh + tn mch chnh + an V d : CH3 CH CH2 CH3 CH3 2-metylbutan

Hot ng 6: Cho HS gi tn cc ng phn ca C5H12 Rt ra cch gi tn ankan c nhnh ?

CH3 *- Lu : - Nu c nhiu nhm th ging nhau:2,3,4 dng tip u ng i, CH3 C CH CH2 CH3 tri,tetra thay cho vic lp li tn nhm th - Nu c nhiu nhm th khc nhau th c CH3 C2H5 theo mu t a, b, c 3 etyl-2,2-dimetyl pentan

4. Cng c : * Mt ngi gi tn hp cht hu c A l : 2 - etyl - 3 - metyl butan , ng hay sai ? a. ng b. Sai * Vit cng thc cu to thu gn ca cht sau : 3 etyl 2,2,4 trimetylheptan * Cc hp cht di y hp cht no l ankan ? a. C7H14 b. C6H10 c. C8H18 d. khng c 5. Hng dn v nh - Lm bi tp : trang 115 116 sgk. Trang 35 37 sbt.

80

81

Tun 20 Tit 38 Bi 25 : AN KAN (tt) I. MC TIU : trnh by tit 37 Trng tm : Tnh cht ho hc ca ankan : tnh tr v phn ng th II. PHNG PHP : m thoi nu vn III. CHUN B : H thng cu hi v bi tp IV. THIT K CC HOT NG : 1. n nh lp : KTSS : 2. Kim tra : * Vit cc ng phn ca C5H12 , gi tn theo quc t v thng thng ? * Nu cch gi tn ? cu trc ca phn t ankan ? 3. Bi mi : Hot ng ca thy Hot ng 1 : vo bi - da vo mt s ankan bit trong cuc sng : nh: xng , ga , nn hc sinh rt ra tnh cht vt l chung ca ankan - Gv b xung thm cc tnh cht vt l khc . Ni dung II. TNH CHT VT L : - iu kin thng , cc ankan t C1 C4 trng thi kh T C5 C17 : lng ] T C18 tr i trng thi rn . -Nhit nng chy , nhit si , kl ring ca cc ankan tng theo s nguyn t cacbon ( tng theo phn t khi ) - Ankan nh hn nc . - Ankan khng tan trong nc K nc . - Ankan l nhng dung mi khng phn cc ha tan c nhng cht khng phn cc . - Ankan l nhng cht khng mu .

* Nhc li c im cu to cc ankan , t IV / TNH CHT HO HC : Ankan c im cu to hng dn HS d on kh tng i tr v mt ho hc : nhit nng tham gia phn ng ca ankan thng chng khng phn ng vi axit , baz v cht oxyho mnh ( KMnO4 ) : Hot ng 2 : 1. Phn ng th bi halogen : Vit phng trnh phn ng th Cl2 (c trng) vo CH4 ? V d : Hng dn cho hc sinh cch th v CH4 + Cl2 a s CH3Cl + HCl quy tc th v sn phm chnh CH3Cl + Cl2 a s CH2Cl2 + HCl Vit ptp : CH2Cl2 + Cl2 a s CHCl3 + HCl C3H8 + Cl2 v C3H8 + Br2 CHCl3 + Cl2 a s CHCl4 + HCl - Cc ng ng : T C3H8 tr i th Clo *Gv thng bo : Flo phn ng mnh lit nn (nht l brm) u tin th trong mch. phn hu ankan thnh C v HF . It qu yu
82

nn khng phn ng - GV trnh by phn c ch phn ng ( ch cn s lc ) L c ch gc dy chuyn * Bc khi mo Cl o o Cl a s Clo + Clo * Bc pht trin dy chuyn CH3 H + Clo o CH3 + HCl o CH3 + Clo oCl CH3Cl + Clo CH3o o H + Clo . * Bc t dy chuyn : Clo + Clo Cl2 o CH3 + Clo CH3Cl o CH3 + o CH3 CH3CH3 Hot ng 3 : Gio vin hng dn HS vit cc phng trnh phn ng v rt ra nhn xt: t C2H6 t C3H8 b gy mch cac bon thnh nhng phn t nh hn. - HS vit phng trnh phn ng t chy CH4 v phng trnh phn ng tng qut t chy ankan -GV yu cu Nhn xt t l mol CO2 v H2O sinh ra sau phn ng Ankan em dt nCO2< nH2O - Gv b xung : Khng b oxyho bi dung dch KMnO4 nhng nhit , xc tc thch hp ankan c th b oxi ho khng hon ton to thnh dn xut cha oxy CH4 + O2 tx t HCHO + H2O
o o
0

V d : C3H8 + Cl2
a s

CH3-CH2CH2Cl + HCl CH3CHClCH3 + HCl

Nhn xt : - Nguyn t hir lin kt vi cacbon bc cao hn d b th hn nguyn t hiro lin kt vi nguyn t cacbon bc thp . - Cc phn ng trn gi l phn ng halogen ho , cc sn phm th c gi l dn xut halogen ca hirocacbon .

2/ Phn ng tch : ( ehirho ) CH3-CH3 x ,t CH2=CH2 + H2 * Phn ng crackinh : ( b gy lk C-C ) CH4 + CH3-CH=CH2 t C4H10 C2H6 + CH2=CH2
0

3. Phn ng Oxi ha hon ton CnH2n+2+()O2 t nCO2 + (n+1)H2O V d : CH4 +2O2 t CO2 + 2H2O
0 0

III.iu ch v ng dng Hot ng 5 : 1/. iu ch : GV gii thiu phng php iu ch a/ Trong cng nghip : ly t kh thin ankan trong cng nghip nhin, kh du m. -Lm th nghim iu ch CH4 t Natri axetat b/ Phng th nghim : vi vi ti xt CH3COONa + NaOH t CH4 + Na2CO3 Al4C3 + 12H2O 3CH4 +4Al(OH)3 2/ ng dng : - T C1 n C20 c ng dng lm nhin ot ng 6: liu Yu cu HS tr li cu hi : Tm nhng ng - Nhiu Ankan c dng lm dung mi v dng c lin quan n tnh cht ho hc ca du bi trn my ankan ? - iu ch cht sinh hn
0

83

- Nh tc dng ca nhit v cc phn ng oxy ho khng hon ton HCHO, ru metylic , axitaxetic v..v 4/ Cng c : * t chy 0,1 mol CxHy 0,1mol CO2 v 0,2mol H2O . Xc nh dy ng ng ca Vit chng trnh chung. * Lm bi tp 7/ 114 SGK * Vit phn ng Isobutan + Cl2 theo t l mol 1 : 1 5. Hng dn v nh : - Lm bi tp : trang 115 116 sgk. Trang 35 37 sbt - Chun b bi mi : + c trc bi 26 : Xicloankan. Gch di cc kin thc quan trng. + Trnh by cu to ca xicloankan? + Trnh by tnh cht vt l, tnh cht ha hc v ng dng ca xicloankan?

A.

84

Tun 21 Tit 39 BI 26 : XICLOANKAN I. MC TIU :

Kin thc Bit c : Khi nim, c im cu to phn t. Tnh cht ho hc : Phn ng th, tch, chy tng t ankan ; Phn ng cng m vng (vi H2, Br2, HBr) ca xicloankan c 3 4 nguyn t cacbon. ng dng ca xicloankan. K nng Quan st m hnh phn t v rt ra c nhn xt v cu to ca xicloankan. T cu to phn t, suy on c tnh cht ho hc c bn ca xicloankan. Vit c phng trnh ho hc dng cng thc cu to biu din tnh cht ho hc ca xicloankan. B. Trng tm: Cu trc phn t ca xiclohexan, xiclopropan, xiclobutan. Tnh cht ho hc ca xiclohexan, xiclopropan, xiclobutan.

II. PHNG PHP : Quy np m thoi trc quan III. CHUN B : - Tranh v m hnh mt s xiclo ankan - Bng tnh cht vt l ca mt vi xiclo ankan IV. THIT K CC HOT NG : 1. n nh lp : kim tra s s lp 2. Kim tra : Vit phng trnh phn ng ca n- pentan : * Tc dng Cl2 dn xut mono clo * Tch H2 * Crakinh 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Hot ng 1: vo bi Ankan v xicloankan ging v khc nhau nh th no ? Hot ng 2 : - Quan st bng 6.2 ,hy cho bit c im v cu to phn t ca xicloankan ? - Cho bit CT chung ca xicloankan n vng ? -Trn c s lp dy ca xicloankan ? Ni dung

I/Cu trc ,ng phn ,danh php : 1/ Cu trc phn t ca mt s mono xicloankan Cng thc phn t v cu trc mt s mono xicloankan khng nhnh nh sau: C 3 H6 C 4 H8 C5H10 C6H12

* xicloankan l nhng hir cacbon no

85

Hot ng 3 : Gv gip Hs c tn ca cc xicloankan . -T hc sinh nhn xt rt ra qui tc gi tn monoxiclo ankan - Vit tt c ng phn xicloankan ca C5H10 ? gi tn ? - Gv gi tn mt s xiclo ankan khc .

mch vng. * Xicloankan c 1 vng ( n vng ) gi l mono xicloankan * Cng thc chung l CnH2n ( n 3 ) 2/ ng phn v cch gi tn monoxicloankan : a/ Quy tc : S ch v trtn nhnhXiclo+tn mch chnh + an - Mch chnh l mch vng . - nh s sao cho cc s ch v tr cc mch nhnh l nh nht b/ Th d : Mt s xicloankan ng phn ng vi cng thc phn t C6H12
CH3

Xiclohexan metyl xiclopentan CH3 CH3 1,2 dimetylxiclobutan

Hot ng 4: Cho bit nhit si , nhit nng chy , mu sc , tnh tan ca cc xiloankan - Tnh cht vt l ca mt s xicloankan ? (cho hc sinh t nghin cu sach gio khoa bit c qui lut bin i Nhit nng chy ,nhit si )

II/ Tnh cht : 1/ Tnh cht vt l - Nhit nng chy , nhit si tng dn theo chiu tng ca M - u khng mu khng tan trong nc nhng tan trong dung mi hu c 2/ Tnh cht ho hc : a/ Phn ng cng m vng ca xiclopropan v xiclobutan + H2
C Ni,80
0

CH3-CH2- CH3 Propan

+ Br2 BrCH2 CH2 CH2Br - Vi c im lin kt ca xicloankan d (1,3 dibrompropan ) on tnh cht ho hc ca xicloankan ? * Gio vin cn nhn mnh cho hc sinh : + HBr CH3 CH2 CH2Br u l HC no , phn ng c trng l phn (1Brompropan ) ng th nhng Xiclopropan v xiclobutan c Xiclobutan ch cng vi hydro : phn ng cng m vng -Cho hc sinh t vit Ni ,120 C mt s phng trnh. +H2 CH3 - CH2 - CH2 - CH3
0

86

butan Xicloankan vng 5,6 cnh tr ln khng c phn ng cng m vng trong nhng iu kin trn b/ Phn ng th : tng t ankan + Cl2 - GV hng dn HS vit phng trnh phn ng ca xiclopropan v xiclobutan : cng ,th , chy
a s

+ HCl cloxiclopentan

+ HBr Bromxiclohexan C/ Phn ng oxyho: CnH2n + 2 o 2 nCO2 + nH2O H< 0 C6H12 + 9O2 6CO2 + 6H2O H = -3947,5kj Xiloankan khng lm mt mu dung dch
3n

+ Br

Hng dn HS vit phng trnh Rt ra s khc nhau v ging nhau gia xicloakan vi ankan ? * c bit ch v t l s mol gia CO2 v H2 O

III/ iu ch v ng dng : 1/ iu ch : Ngoi vic tch trc tip t qu trnh chng ct du m , xicloankan cn c iu ch t ankan , th d :
CH3[CH2]4CH3 + H2 2/ ng dng : Ngoi vic dng lm nhin liu nh ankan , xicloankan cn c dng lm dung mi , lm nguyn liu iu ch cc cht khc , th d : t, x t
0

t0 ,x t

Hot ng 6: GV hng dn HS vit phng trnh phn ng v ng dng ca , xicloankan da trn phn ng tch

+ 3H2

4. Cng c : Nu s ging v khc nhau gia ankan v xicloankan ? 5. Hng dn v nh: - Lm bi tp : 1 5 /120 121 sgk. 5.18 5.24 / 38 39 sbt. - Chun b bi mi : + On tp cc kin thc trng chng 5. + Chun b phng php gii cc bi tp : trang 123 sgk. Trang 39 40 sbt.

87

Tun 21 Tit 40 Bi 27 : LUYN TP ANKAN V XICLOANKAN I. MC TIU : 1. Kin thc : Cng c :cc kin thc v ankan v xicloankan 2. K nng : - Rn luyn k nng vit CTCT v gi tn cc ankan - Rn luyn k nng lp CTPT ca hp cht hu c , vit ptp c ch vn dng quy lut th vo phn t ankan . 3. Trng tm : Gii cc bi tp vn dng . II. PHNG PHP : m thoi gi m nu v gii quyt vn hot ng nhm III. CHUN B : - GV : - K sn bng nhng cha in d liu - H thng bi tp bm st ni dung luyn tp - HS : - Chun b cc bi tp trong chng 6 trc khi n lp - H thng li cc kin thc c hc . IV. THIT K CC HOT NG : 1. n nh lp : KTSS : 2. Kim tra : Kt hp trong qu trnh luyn tp 3. Bi mi : Hot ng ca gio vin Hot ng ca hc sinh Hot ng 1 : I.KIN THC CN NM : Gv nu nhng vn c bn c hc Hs a cc v d minh ho , phn tch , khc Cho cc t tho lun nhm . su v cng c kin thc c hc . -Phn ng chnh trong ho hu c ? 1.cc phn ng chnh trong ho hu c : Th , cng , tch . 2.Ankan l hirocacbon no mch h , c CTTQ -ankan l g ? CTTQ ? l CnH2n+2 ( n1) 3.t C4H10 tr i c ng phn mch cacbon . -C nhng loi ng phn no ? 4.Tnh cht ho hc c trng ca ankan v xicloankan l phn ng th , ring xicloankan -Tnh cht ho hc c trng ca ankan v vng nh c phn ng cng m vng . 5.So snh ankan v xicloankan : xicloankan l g ? Ging nhau Khc nhau Cu to Ch c lk n Ankan : h -So snh s ging v khc nhau v tnh cht Xicloankan : ho hc ca ankan v xicloankan ? vng Tnh cht -u c phn ho hc ng th Xiclopropan , -C phn ng xiclobutan c tch hiro phn ng -Chy to cng m nhiu nhit vng -ng dng ca ankan ? -Ankan l thnh phn chnh trong cc loi nhin
88

Hot ng 2 : GV hng dn hc sinh hon thnh cc bi tp trong sgk . Bi 1 : Vit CTCT ca cc ankan sau : Pentan , 2-metylbutan , isobutan , cc cht trn cn c tn gi no khc khng ? Bi 2 : Ankan Y mch khng phn nhnh c CTG nht l C2H5 . a) Tm CTPT , vit CTCT v gi tn Y ? b) Vit ptp ca Y vi clo khi chiu sng , ch r sn phm chnh ca phn ng ? Bi 3 : t chy hon ton 3,36 lit hn hp kh A gm mtan v etan thu c 4,48 lit kh CO2 ( kc ) . Tnh %V mi kh trong hn hp A ? Bi 4 : khi 1gam CH4 chy to ra 55,6KJ . Cn t bao nhiu lit kh CH4 ( kc ) lng nhit un 1 lit H2O ( D = 1g/cm3) t 25C ln 100C . Bit mun nng 1gam nc ln 1C cn tiu tn 4,18J v gi s nhit sinh ra ch dng lm tng nhit ca nc .

liu v l ngun nguyn liu phong ph cho CN ho cht . II.BI TP : Bi 1 : CH3 CH2 CH2 CH2 CH3 CH3 CH CH2 CH3 CH3 CH CH3 CH3 CH3 Bi 2 : a) Ankan c CTPT ( C2H5)n C2nH5n V ankan nn : 5n = 2n.2+2 => n = 2 Vy CTCT ca Y l : CH3 CH2 CH2 CH3 CH3 CH2 CH2 CH2Cl b) CH3 CH2 CH2 CH3 + Cl2 + HCl CH3 CH CH2 CH3 Cl Bi 3 : gi s mol CH4 l x , s mol C2H6 l y nA = 0,15 = x + y nCO2 = 0,2 = x + 2y gii h => x = 0,1 , y = 0,05 => %V CH4 = 66,67% , %V C2H6 = 33,33% Bi 4 : Nng nhit ca 1g nc ln 1C cn tiu tn 4,18J Vy khi nng nhit 1g nc t 25C ln 100C cn tiu tn lng nhit l :75.4,18 = 313,5J Do lng nhit cn tiu tn cho 1lit nc t 25C ln 100C l 313,5 . 1000 = 313,5KJ Mt khc : 1gam CH4 khi chy to 55,6KJ Vy c 313,5KJ cn 5,6385 gam CH4 VCH4 cn dng l : 7,894 lit .

4. Cng c : Kt hp trong qu trnh luyn tp. 5. Hng dn v nh : - Lm bi tp : 5.25 5.30/ 39 40 sbt. - Chun b bi mi : + Nm vng cc phng php tin hnh cc th nghim trong bi 28.

89

Tun 22 Tit 41 Bi 28 : BI THC HNH 3 PHN TCH NH TNH IU CH V TNH CHT CA METAN I. MC TIU :
Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh, k thut thc hin cc th nghim c th. Phn tch nh tnh cc nguyn t C v H. iu ch v thu kh metan. t chy kh metan. Dn kh metan vo dung dch thuc tm. K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st, m t hin tng, gii thch v vit cc phng trnh ho hc. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Phn tch nh tnh C, H; iu ch v th tnh cht ca metan

II. PHNG PHP : Trc quan m thoi III. CHUN B : 1. Dng c : - ng nghim . n cn . - Nt cao su mt l nay va ng nghim . ng ht nh git . - ng dn kh hnh ch L (l1 : 5cm ,l2 : 20 cm ) u nhnh di v c vt nhn . - B gi th nghim thc hnh ( s v cp g ) - Cc thy tinh 100 200 ml - Kp ha cht . Ga ng nghim 2 tng . 2 Ha cht : - ng knh (tinh bt , naphtalen v. v) - CuO , bt CuSO4 khan .CH3COONa c nghin nh . - on day Cu ng knh 0,5 mm di 20 cm - Vi ti xt (NaOH v CaO ) . - Dung dch KMnO4 long . - Dung dch nc brom . - Dung dch nc vi trong . - Nm bng . IV. THIT K CC HOT NG : 1. n nh lp : 2. Kim tra : - Vic chun b nh ca hc sinh - L thuyt thc hnh 3. Bi mi : Hot ng ca gio vin Chia hc sinh ra rng nhm thc hnh - Gio vin lu : - Cn chun b sn bt CuSO4 : nghin nh cc tinh th CuSO4.5H2O bng ci ri sy

Hot ng ca hc sinh Th nghim 1 : Xc nh s c mt ca C, H trong hp cht hu c - Nghin nh khong 0,2 0,3ghp cht hu c (ng knh , bng phin hoc tinh
90

kh trong capsun s - Cn tn k hn hp ca cht hu c v CuO , cho vo tn y ng nghim - Hng dn HS t ng nghim nm ngang Lu : a im nng nht ca ngn la n cn tip xc vi phn y ng nghim .

bt ) ri trn u vi 1g bt CuO . Cho hn hp vo y ng nghim kh . Cho tip 1g bt CuO ph kn hn hp . t 1 mu bng c rc cc ht CuSO4 khan phn trn ng nghim . Dy nt c ng dn kh sc vo ng nghim cha nc vi trong . Lp dng c nh hnh v . - Dng n cn nung nng nh ton b ng nghim , sau un nng mnh phn c cha hn hp phn ng v ghi li hin tng quan st c . Gv lu : Th nghim 2 : iu ch v th mt vi - Nn chun b sn vi ti xt v tnh cht ca metan CH3COONa khan cho cc nhm thc Nghin nh 1 g CH3COONa khan hnh : Tn nh vi sng ( khng dng cng vi 2 g vi ti xt ( CaO + NaOH ) bt vi c sn ) ri trn nhanh vi xt ri cho vo y ng nghim c lp ng dn ht theo t l 1,5:1 sau trn nhanh kh ( ging nh hnh 5.5) . un nng t CH3COONa khan vi vi ti xt theo t , sau un nng mnh phn ng t l 2:3 nghim c cha hn hp phn ng ng - Ong nghim cha hn hp phn ng thi ln lt lm cc thao tc : c lp theo hng nm ngang trn a) a u ng dn kh sc vo dung gi th nghim . dch KMNO4 1% . b) a u ng dn kh sc vo nc brom . c) a que dim ang chy ti u ng dn kh . a mt mu s trng chm vo ngn la ca metan

V . NI DUNG TNG TRNH TH NGHIM 1. Tn HS : Lp : 2. Tn bi thc hnh : Phn tch nh tnh. iu ch v tnh cht ca metan. 3. Ni dung tng trnh: Trnh by tm tt cch tin hnh th nghim, m t hin tng quan st c, gii thch, vit pthh (nu c) cc th nghim sau. Th nghim 1 : Xc nh s c mt ca C, H trong hp cht hu c. Th nghim 2 : iu ch v th mt vi tnh cht ca metan.

91

Chng VI: Tun 22 Tit 42 I. Mc tiu bi hc :

HIROCACBON KHNG NO Bi 29: ANKEN

Kin thc Bit c : Cng thc chung, c im cu to phn t, ng phn cu to v ng phn hnh hc. Cch gi tn thng thng v tn thay th ca anken. Tnh cht vt l chung (quy lut bin i v nhit nng chy, nhit si, khi lng ring, tnh tan) ca anken. Phng php iu ch anken trong phng th nghim v trong cng nghip. ng dng. Tnh cht ho hc : Phn ng cng brom trong dung dch, cng hiro, cng HX theo quy tc Mac-cp-nhi-cp ; phn ng trng hp ; phn ng oxi ho. K nng Quan st th nghim, m hnh rt ra c nhn xt v c im cu to v tnh cht. Vit c cng thc cu to v tn gi ca cc ng phn tng ng vi mt cng thc phn t (khng qu 6 nguyn t C trong phn t). Vit cc phng trnh ho hc ca mt s phn ng cng, phn ng trng hp c th. Phn bit c mt s anken vi ankan c th. Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to, gi tn anken. Tnh thnh phn phn trm v th tch trong hn hp kh c mt anken c th. B. Trng tm: Dy ng ng v cch gi tn theo danh php thng thng v danh php h thng/ thay th ca anken. Tnh cht ho hc ca anken. Phng php iu ch anken trong phng th nghim v sn xut trong cng nghip. II.

Chun b : 1: dng dy hc: - M hnh phn t etilen, m hnh ng phn hnh hc cis-trans ca but-2-en (hoc tranh v) - ng nghim, nt cao su km ng dn kh, kp ng nghim, n cn, b gi th nghim. - Ho cht, H2SO4c, C2H5OH, ct sch, dung dch KMnO4 dung dch Br III. Phng php : m thoi nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Hot ng 1: T cng thc ca eitlen v khi nim ng ng hc sinh bit, gio vin yu cu hc sinh vit cng thc phn t mt s ng ng ca etilen, vit cng thc tng qut ca dy ng ng v nu dy ng Ni dung ghi bng I. ng ng, ng phn, danh php: 1. ng ng: C2H4, C3H6, C4H8...CnH2n (n 2) lp thnh dy ng ng anken (olefin)

92

ng ca etilen Hot ng 2: Trn c s nhng cng thc cu to hc sinh vit, gio vin yu cu hc sinh khi qut v loi ng phn cu to ca cc anken

2. ng phn: a) ng phn cu to Vit ng phn C4H8 CH2 = CH - CH2 - CH3 CH3 - CH = CH - CH3 CH2 = C - CH3 CH3

Nhn xt: anken c: - ng phn mch cacbon - ng phn v tr lin kt i Hc sinh tin hnh phn loi cch cht c cng thc cu to vit thnh 2 nhm ng phn mch cacbon v ng phn v tr lin kt i Hc sinh vn dng vit CTCT cc anken c CTPT: C5H10 Hot ng 3: Hc sinh qut st m hnh cu to phn t b) ng phn hnh hc: cis-but-2-en v trans-but-2-en rt ra khi nim v ng phn hnh hc. Gio vin c th dng s sau m t khi nim ng phn hnh hc

iu kin: R1 R2 v R3 R4 ng phn cis khi mch chnh nm cng mt pha ca lin kt C = C ng phn trans khi mch chnh nm hai pha khc nhau ca lin kt C = C Hot ng 4: 3. Danh php Hc sinh vit cng thc cu to mt s a) Tn thng thng ng ng ca etilen CH2 = CH2 CH2 = CH - CH3 Etilen Propilen Gio vin nu kh khn khi t C4H8 tr ln C4H10 Butilen tn thng thng g kh khn nn s dng tn h thng
93

- Gio vin: Gi tn mt s anken - Hc sinh: Nhn xt, rt ra quy lut gi tn cc anken theo tn thay th - Hc sinh: Vn dng quy tc gi tn mt s anken

b) Tn h thng S ch v tr - tn nhnh - tn mch chnh s ch v tr - en VD: CH3 - CH = C - CH3 CH3 2-metyl-but-2-en

- Gio vin: Lu cch nh s th t mch chnh (t pha gn u ni i hn) Hot ng 5: Hc sinh nghin cu SGK v trnh by tnh cht vt l ca anken Hot ng 6: Hc sinh phn tch c im cu to phn t anken, d on trung tm phn ng

II. Tnh cht vt l: (SGK)

Hot ng 7: Hc sinh vit phng trnh phn ng etilen vi H2 ( bit lp 9) t PTTQ anken cng H2 Hot ng 8: Gio vin hng dn hc sinh nghin hnh 7.3 trong SGK, rt ra kt lun v PTP anken cng Br2

IV. Tnh cht ho hc: Lin kt i C = C l trung tm phn ng. Lin kt ni i ca anken km bn vng nn trong phn ng d b t ra to thnh lin kt vi cc nguyn t khc 1. Phn ng cng
o o

ca CH2=CH-CH3+H2 Ni,t CH3-CH2-CH3 vit TQ: CnH2n+H2 Ni,t Cn=H2n+2

cu b) Cng halogen (phn ng halogen ho) vit CH2 = CH2 + Br2 CH2Br - CH2Br Nu khng mu Hc sinh quan st th nghim, nu hin tng, gii thch bng phng trnh phn ng Hot ng 9: c) Cng HX (X : OH, Cl, Br..) Gio vin gi hc sinh vit PTP CH2 = CH2 + H - OH CH2CH2OH anken vi hiro halogen (HCl, HBr, HI), CH 3 - CH - CH3 axit H2SO4 m c (sp9) CH3-CH=CH2 (spp) Ch : Cch cng HX vo anken thu c 2 sn phm t p dng quy tc Maccopnhicop Hc sinh vit phng trnh phn ng trng Quy tc cng Maccopnhicop (SGK) hp itilen vi nc, s phn ng propen vi HCl, isobuten vi nc gio vin nu sn phm chnh, ph
94

Br CH3- CH2 - CH2Br

Hc sinh nhn xt rt ra hng dn ca phn ng cng axit v nc vo anken Hot ng 10: Gio vin vit s v phng trnh phn ng trng hp etilen. Hc sinh nhn xt, vit s v PTP trng hp anken khc Gio vin hng dn hc sinh rt ra cc khi nim phn ng trng hp, polime, mnme, h s trng hp... Hot ng 11: Hc sinh vit phng trnh phn ng chy tng qut, nhn xt v t l s mol H 2O v s mol CO2 sau phn ng l 1:1 Gio vin lm th nghim, hc sinh nhn xt hin tng, gio vin vit phng trnh phn ng, nu ngha ca phn ng Lu : Nn dng dung dch KMnO4 long

2. Phn ng trng hp
, xt , p nCH2 = CH2 t (CH2 - CH2)n etilen polietilen (PE)
0

3. Phn ng oxi ho: a) Phn ng oxi ho hon ton CnH2n + O2 nCO2 = nH2O; H < 0

b) Oxi ho bng keli pemanganat 3C2H4 +2KMnO4 + 2H2) 3C2H4(OH)2 + 2KOH + 2MnO2 Hot ng 12: IV. iu ch: Hc sinh da vo kin thc bit nu 1 Trong phng th nghim phng php iu ch anken C2H5OH H SO ,170 C2H4 + H2O C
2 4 0

Gio vin nu cch tin hnh th nghim 2. Trong cng nghip: , xt , p nh hnh v CnH2n+2 t CnH2n + H2
0

Hot ng 13: V. ng dng: Hc sinh nghin cu SGK rt ra ng dng - Tng hp polime c bn ca anken - Tng hp cc ho cht khc Cng c: lm bi tp 3 Dn d : V nh nm li tnh cht ho hc ca anken , lm bi tp 2,3,4 trang 170 SGK

95

Tun 23 Tit 44 Bi 30: ANKAIEN I. Mc tiu bi hc :

Kin thc Bit c : nh ngha, cng thc chung, c im cu to ca ankaien. c im cu to, tnh cht ho hc ca ankaien lin hp (buta-1,3-ien v isopren : phn ng cng 1, 2 v cng 1, 4). iu ch buta-1,3-ien t butan hoc butilen v isopren t isopentan trong cng nghip. K nng Quan st c th nghim, m hnh phn t, rt ra nhn xt v cu to v tnh cht ca ankaien. Vit c cng thc cu to ca mt s ankaien. D on c tnh cht ho hc, kim tra v kt lun. Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca buta-1,3-ien Tnh thnh phn phn trm v th tch kh trong hn hp. B. Trng tm: c im cu trc phn t, cch gi tn ca ankaien. Tnh cht ho hc ca ankaien (buta-1,3-ddien v isopren). Phng php iu ch buta-1,3-ddien v isopren.

II. Chun b : 1. dng dy hc: M hnh phn t but-1,3-ien III. Phng php : m thoi nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : Trnh by tnh cht ca anken. Vit phng trnh phn ng minh ho 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Ni dung ghi bng Hot ng 1: I. Phn loi: Hc sinh vit cng thc cu to mt s 1. nh ngha: SGK ankaien theo cng thc phn t di s 2. Phn loi: hng dn ca hc sinh t rt ra: - hai lin kt i lin nhau - Khi nim hp cht ien VD: CH2 = C = CH2: anlen - Cng thc tng qut ca ien - Phn loi ien - Danh php ien

- Hai ni i cch nhau mt lin kt n (ien lin hp) VD: CH2 = CH - CH = CH2 Buta-1,3-ien (ivnyl)
96

Hot ng 2: Hc sinh nghin cu m hnh cu trc phn t butaien rt ra kt lun

Hot ng 3: Trn c s s phn tch cu to ca phn t buta-1,3-ien, hc sinh vit cc phng trnh phn ng ca chng vi: H2; Br2; HX

II. Tnh cht ho hc: 1. Phn ng cng: a) Cng hiro VD: CH2 = CH - CH = CH2 + H2
CH2 = CH CH2 CH3 CH3 CH = CH CH3
0

- Gio vin cho bit t l % sn phm cng CH2 = CH - CH = CH2 + 2H2 , Ni 1,2 v 1,4 t CH3 - CH2 - CH2 - CH3 Hc sinh rt ra nhn xt: b) Cng dung dch Brm + Buta-1,3-ien c kh nng tham gia phn 1, 2 CH2 = CH - CH = CH2 + Br2 1, 4 ng cng + nhit thp u tin to thnh sn 1, 2 CH 2 Br CHBr CH = CH 2 phm cng -1,2; nhit cao u tin to thnh sn phm cng -1,4 1, 4 CH 2 Br CH = CH CH 2 Br + Phn ng cng HX theo quy tc d) Cng hiro halogen Macopnhicop CH = CH CH CH
, CH2 + CH CH = CH2 + HBr tH
0

Br

CH2 CH = CH CH3

Hot ng 4: , Na Gio vin hng dn hc sinh vit phng nCH2 = CH - CH = CH2 t buta-1,3 trnh trng hp butan-1,3-ien v isopren. ien Ch phn ng trng hp ch yu theo (-CH2 - CH = CH - CH2-)n kiu cng -1,4 to ra polime cn mt lin Polibutaien (cao su bu na) kt i trong phn t 3. Phn ng oxi ho: a) Phn ng oxi ho hon ton 2C4H10 + 11O2 8CO2 = 6H2O b) Phn ng oxi ho khng hon ton lm
0

Br 2. Phn ng trng hp

97

mt mu dung dch KMnO4 tng t anken Hot ng 5: III. iu ch: Gio vin nu phng php iu ch buta- 1. iu ch buta-1,3-ien t butan hoc 1,3-ien v isopren trong cng nghip, gi butilen , Ni hc sinh vit phng trnh phn ng CH3 - CH2 - CH2 - CH3 t CH2 = CH - CH = CH2 + 2H2 Hc sinh tm hiu SGK rt ra nhn xt v 2. iu ch isopren t isopentan t , xt ng dng quan trng ca butan-1,3-ien v CH3 - CH - CH2 - CH3 isopren dng lm nguyn liu sn xut cao CH3 su CH2 = C - CH = CH3 + H2 CH3 Hot ng 6: IV. ng dng: SGK Gio vin yu cu hc sinh vit phng Cng c: lm bi tp 2 SGK trnh phn ng Hot ng 7: Hc sinh nghin cu SGK
0 o

Dn d : V nh lm bi tp 2,3,4 SGK Rt kinh nghim :

98

Tun 24 Tit 45 Bi 31: LUYN TP ANKEN V ANKAIEN I. Mc tiu bi hc : 1. V kin thc : * Hc sinh bit: - S ging v khc nhau v tnh cht gia anken v ankaien - Nguyn tc chung iu ch cc hirocacbon khng no dng trong cng nghip ho cht. 2. V k nng : - Vn dng kin thc vit phng trnh phn ng minh ho tnh cht anken ankaien II. Chun b : 1. dng dy hc: - Gio vin c th chun b bng kin thc cn nh theo mu sau III. Phng php : m thoi, nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : Trong qu trnh luyn tp 3. Tin trnh : Hot ng ca thy: Hot ng 1: Hc sinh vit cng thc cu to dng tng qut v in nhng c im v cu trc ca ankan, anka-1,3-ien, ankin vo bng Hot ng 2: Hc sinh nu nhng tnh cht vt l c bn vo bng Hot ng 3: Hc sinh nu nhng tnh cht ho hc c bn ca anken, anka-1,3-ien vo bng v ly v d minh ho bng cc phng trnh phn ng Hot ng 4: Hc sinh nu nhng ng dng c bn ca 3 loi tnh cht trn vo bng Hot ng 5: Gio vin la chn bi tp trong SGK hoc bi tp t son cho hc sinh ln vn dng kin thc v cng c

99

Hot ng ca hc sinh: Anken 1. Cu trc 2. Tnh cht vt l 3. Tnh cht ho hc 4. ng dng 4. Dn d: V nh nm li tnh cht ho hc ca anken. Lm bi tp 2,3,4,5 trang 170 SGK. Ankaien

100

Tun 24 Tit 46 Bi 32 : ANKIN I. Mc tiu bi hc :

Kin thc Bit c : nh ngha, cng thc chung, c im cu to, ng phn, danh php, tnh cht vt l (quy lut bin i v trng thi, nhit nng chy, nhit si, khi lng ring, tnh tan) ca ankin. Tnh cht ho hc ca ankin : Phn ng cng H2, Br2, HX ; Phn ng th nguyn t H linh ng ca ank-1-in ; phn ng oxi ho). iu ch axetilen trong phng th nghim v trong cng nghip. K nng Quan st c th nghim, m hnh phn t, rt ra nhn xt v cu to v tnh cht ca ankin. Vit c cng thc cu to ca mt s ankin c th. D on c tnh cht ho hc, kim tra v kt lun. Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca axetilen. Phn bit ank-1-in vi anken bng phng php ho hc. Tnh thnh phn phn trm v th tch kh trong hn hp. B. Trng tm: c im cu trc phn t, cch gi tn ca ankaien. Tnh cht ho hc ca ankaien (buta-1,3-ddien v isopren). Phng php iu ch buta-1,3-ddien v isopren. Dy ng ng, c im cu trc phn t, ng phn v cch gi tn theo danh php thng thng, danh php h thng ca ankin. Tnh cht ho hc ca ankin Phng php iu ch axetilen trong phng th nghim, trong cng nghip.II. Chun b :

1. dng dy hc: - Tranh v hoc m hnh rng, m hnh c ca phn t axetilen - Dng c: ng nghim, nt cao su km ng dn kh, cp ng nghim, n cn, b gi th nghim - Ho cht: CaC2, dung dch KMnO4, dung dch Br2 III. Phng php : m thoi nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Ni dung ghi bng Hot ng 1: I. ng ng, ng phn, danh php: Gio vin cho bit mt s ankin tiu biu: 1. ng ng: Yu cu hc sinh thit lp dy ng ng C2H2, C3H4...CnH2n-2 (n 2) lp thnh dy ca ankin ng ng ca (HC CH), C3H4 (HC C-CH3)
101

Hc sinh rt ra nhn xt: Ankin l l nhng hiro cacbon mch h c mt lin kt ba trong phn t. Tn thng thng: tn gc ankyl + axetilen Hot ng 2: Hc sinh vit cc ng phn ca ankin c cng thc phn t C5H8 Gio vin gi tn theo danh php IUPAC v tn thng thng nu c Hc sinh: Rt ra quy tc gi tn 2. ng phn, danh php HC CH HC C - CH3 Etin Propin (metylaxetilen) H C - CH2CH3 But-1-in (etylaxetilen) HC C CH2CH2CH3 Pent-1-in (propylaxetilen) CH3 - C C - CH2CH3 Pent-2-in (etylmetylaxetilen) C 5 H8 HC C - CH2 - CH2 - CH3 CH3 - C C - CH2 - CH3 HC C- CH - CH3 CH3 - Tn IUPAC; Tng t nh gi tn anken, nhng dng ui in ch lin kt ba - Tn thng thng tn gc ankyl + axetilen II. Tnh cht ho hc 1. Phn ng cng a. Cng H2 CH CH + H2 Ni,t CH2 = CH2
o o

Hot ng 3: Gio vin yu cu hc sinh vit phng trnh phn ng vi H2 v ch ng dng ca phn ng ny

CH2 CH2 + H2 Ni,t CH3 - CH3 Nu xc tc Ni phn ng dng li giai on 2 Nu xc tc Pd/ PbCO3 phn ng dng li giai on 1 Hot ng 4: b) Cng dung dch Brm Gio vin lm th nghim iu ch C2H2 ri CH CH + Br2 CHBr = CHBr cho i qua dung dch Br2 CHBr = CHBr + BR2 CHBr2 - CHBr2 Hc sinh nhn xt mu ca dung dch Br2 c) Cng axit HX (H2O, HCl)
HgSO H C CH + HOH 80 C
4 0

HC = CH2 OH

CH3 - C - H

Hc sinh vit cc phng trnh phn ng Anehit Gio vin hng dn hc sinh vit phng CH3HC CH + HCl CH3 - C = CH2 trnh phn ng: Cl Axetilen + H2O; propin + H2O
102

Gio vin lu hc sinh phn ng cng HX, H2O vo ankin cng tun theo quy tc Mac-cp-nhi-cp VD: Hot ng 5: Gio vin phn tch v tr nguyn t hiro lin kt ba ca ankin vi dung dch gNO3 trong NH3, hng dn hc sinh vit phng trnh phn ng

CH3 = CH2+HCl CH3 - CCl2 - CH3 -C Cl

2. Phn ng th bng ion kim loi a) Th nghim: SGK CH CH + AgNO3 + 2NH3 CAg CAg + 2NH4NO3 Bc axetilenua Gio vin lu : b) nhn xt: Phi ng dng nhn ra axetilen v cc Phn ng to kt ta vng dng nhn akin c nhm H - C C - (cc ankin u bit ankin c ni ba u mch mch) Hot ng 6: 3. Phn ng oxi ho Hc sinh vit phng trnh phn ng chy a) Phn ng chy hon ton: ca ankin bng cng thc tng qut, nhn 2C2H2 + 5O2 4CO2 + 2H2O xt t l s mol CO2 v H2O TQ: 2CnH2n-2+ (3n - 1)O2 2nCO2 + (2n - 2)H2O Trn c s hin tng quan st c th b) Phn oxi ho khng hon ton ankin lm nghim trn hc sinh khng nh ankin c mt mu dung dch KMnO4 phn ng oxi ho vi KMnO4 Hot ng 7: III. iu ch: Phn ng iu ch H2H2 t CaC2, hc sinh Nhit phn metan 15000C bit, gio vin yu cu vit cc phng 2CH4 t CH CH + H2 trnh ho hc ca phn ng iu ch C2H2 Thu phn CaC2 t CaCO3 v C CaC2 + HOH C2H2 + Ca(OH)2 Gio vin nu phng php chnh iu ch IV. ng dng: axetilen trong cng nghip hin nay l nhit 1. Lm nhin liu phn metan 15000C 2. Lm nguyn liu Hc sinh tm hiu ng dng ca axetilen trong SGK
0

Dn d : - V nh nm li tnh cht ho hc ca ankin. Lm bi tp 1,2,3,4 SGK Rt kinh nghim :

103

Tun 25 Tit 47 Bi 33: LUYN TP ANKIN I. Mc tiu bi hc : 1. V kin thc : * Hc sinh bit: - S ging khc nhau v tnh cht gia anken, ankin v ankaien - Mi lin quan gia cu to v tnh cht cc loi hirocacbon hc 2. V k nng : - Vit phng trnh phn ng minh ho tnh cht anken, ankaien v ankin. So snh 3 loi hirocacbon trong chng vi nhau v hirocacbon hc II. Chun b : + dng dy hc: - Gio vin c th chun b bng kin thc cn nh theo mu III. Phng php : m thoi n vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : Trong qu trnh luyn tp 3. Tin trnh : Hot ng ca thy: Hot ng 1: - Hc sinh vit cng thc cu to dng tng qut v in nhng c im v cu trc ca anken, ankin vo bng Hot ng 2: Hc sinh nu nhng tnh cht vt l c bn vo bng Hot ng 3: - Hc sinh nhng tnh cht ho hc c bn ca anken v ankin vo bng v ly v d minh ho bng cc phng trnh phn ng. Hot ng 4: - Hc sinh nu nhng ng dng c bn ca 3 loi tnh cht trn bng Hot ng 5: Gio vin la chn bi tp trong SGK hoc bi tp t son cho hc sinh lm vn dng kin thc cng c. Hot ng ca hc sinh:
104

Anken 1. Cu trc 2. Tnh cht vt l 3. Tnh cht ho hc 4. ng dng

Ankin

Hc sinh hon thnh chng trnh th hin chun ho ln nhau ca ankan, anken, ankin SGK. Dn d: V nh nm li tnh cht ho hc ca anken. Bi tp: 2,3,4,5,6,7 SGK

105

Tun 25 Tit 48 Bi 34: BI THC HNH S 4 IU CH V TH TNH CHT CA ETILEN V AXETILEN I. Mc tiu bi hc :
Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh, k thut thc hin cc th nghim c th. iu ch v th tnh cht ca etilen : Phn ng chy v phn ng vi dung dch brom. iu ch v th tnh cht ca axetilen : Phn ng chy, phn ng vi dung dch brom, vi dung dch AgNO3 trong NH3. K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st, m t hin tng, gii thch v vit cc phng trnh ho hc. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm iu ch v th tnh cht ca etilen ; iu ch v th tnh cht ca axetilen.

II. Chun b : 1. Dng c th nghim: - ng nghim - n cn - Nt cao su mt l vy va ming ng nghim - ng ht nh git - ng dn kh hnh ch L - Cc thu tih 100 - 200ml - B gi th nghim thc hnh - Kp ho cht - Gi ng nghim 2 tng 2. Ho cht: - C2H5OH khan, dung dch AgNO3, NH3, bt, CaC2, H2SO4c, dung dch KMnO4 long III. Tin trnh ging dy : Th nghim 1: iu ch v th tnh cht ca etilen a) Chun b v tin hnh th nghim b) Quan st hin tng xy ra v gii thch Tin trnh th nghim (SGK) Th nghim 2: iu ch v th tnh cht ca axetilen a) Chun b v tin hnh th nghim b) Quan st hin tng v gii thch
106

Tin trnh th nghim (SGK)

107

IV. Vit tng trnh: TT Th nghim I II Rt kinh nghim: Dng c v ho cht cn dng Cch tin hnh Nu hin tng Vit phng trnh phn ng gii thch nu c

108

Tun 26 Tit 49 KIM TRA MN :HA 11 ( Chng trnh c bn) THI GIAN: 45 pht (khng k thi gian pht ) I/ PHN T LUN ( 7,0 ) - Thi gian 30 pht Cu 1(2) Hon thnh chui phng trnh phn ng sau v ghi iu kin nu c: a) C2H4 C2H5OH C2H4 C2H6 C2H5Cl b) C4H9Cl C4H8 C4H10 C3H6 C3H7Cl Cu 2( 2) Bng phng php ha hc hy nhn bit cc kh ng trong cc l mt nhn : CO , CO2, CH4 , C2H4 Cu 3 (3): t chy hon ton 0,448 lt 2 hydrocacbon mch h k tip nhau trong cng mt dy ng ng, sau khi phn ng xy ra hon ton thu c 1,12 lt CO2 (ktc) v 1,26g H2O. a. Xc nh tn 2 hydrocacbon . b. Tnh % v th tch mi hydrocacbon.

109

II TRC NGHIM : (3,0 ) thi gian lm bi trong 15 pht ` Cu 1: Hp cht hu c X c tn gi l: 2 Clo - 3 - metyl pentan. Cng thc cu to ca X l: A. CH3CH2CH(Cl)CH(CH3)2 B. CH3CH(Cl)CH(CH3)CH2CH3 D. CH3CH(Cl)CH2CH(CH3)2 C. CH3CH2CH(CH3)CH2CH2Cl Cu 2C bao nhiu ng phn cu to c cng thc phn t C5H12? A. 3 ng phn B. 4 ng phn C.5 ng phn D. 6 ng phn Cu 3: khi cho 2-metylbutan tc dng vi Cl2 theo t l mol 1:1 th to ra sn phm chnh l A. 1-clo-2-metylbutan. B. 2-clo-2-metylbutan. C. 2-clo-3-metylbutan. D. 1-clo-3-metylbutan Cu 4 Cho ankan c CTCT l: (CH3)2CH -CH2 - C(CH3)3. Tn gi ca ankan l A. 2,2,4-trimetylpentan. B. 2,4-trimetylpetan. C. 2,4,4-trimetylpentan. D. 2-imetyl-4-metylpentan. Cu 5 Khi cho butan tc dng vi brom thu c sn phm monobrom no sau y l sn phm chnh? A. CH3CH2CH2CH2Br B. CH3CH2CHBrCH3 C.CH3CH2CH2CHBr2 D. CH3CH2CBr2CH3 Cu 6: CH3-CH2-CH=CH2 + HCl Sn phm chnh l : A. CH3-CH2-CH2-CH2 -Cl B.CH3-CH2-CHCl-CH3 C.CH3-CH2-CHCl-CH2Cl D.CH3-CH2-CH2-CH3 Cu 7 Ta co th nhn bit anken bng cach: A. Cho li qua nc B. t chay. C. Cho li vao dung dich axit D.cho li vao dung dich nc brm. Cu 8: Cho cc cht : a. CH3 CH = CH2 b. CH3 CH = C(CH3)2 c. CH3 CH = CHCl d. CH2 = CH2 e. CH3 C = C CH3 | | C2H5 C2H5 cc cht c ng phn cis, trans l: A. a,b B. b,c C. e,c D. d,c Cu 9: but-2-en c cng thc cu to l: a.CH2= CH-CH2-CH3 b.CH3-CH=CH-CH3 c.CH2 =CH- CH3 | CH3 d.CH2 = C- CH3 | CH3 Cu 10: : but-1-en v cc but-2-en l cc ng phn: a.mch cacbon b.v tr lin kt i. c.cis-trans. d.nhm chc. Cu 11 but-1-en tc dng vi HBr to ra sn phm chnh l: A.1-clobuten B.2-clobuten C.1-clobutan D.2-clobutan Cu 12 : Sn phm trng hp propen l : A.-[CH2-CH(CH3)]nB.-n(CH2-CH(CH3))C.-(CH2-CH(CH3))nD.-n[CH2-CH(CH3)]-

110

Chng VII:

HIROCACBON THM NGUN HIROCACBON THIN NHIN H THNG HO HIROCACBON

Tun 26-27 Tit 50-51 Bi 35 DY NG NG CA BENZEN MT S HIROCACBON THM KHC I. Mc tiu bi hc :

Kin thc Bit c : nh ngha, cng thc chung, c im cu to, ng phn, danh php. Tnh cht vt l : Quy lut bin i nhit nng chy, nhit si ca cc cht trong dy ng ng benzen. Tnh cht ho hc : Phn ng th (quy tc th), phn ng cng vo vng benzen ; Phn ng th v oxi ho mch nhnh. Cu to phn t, tnh cht vt l, tnh cht ho hc ca stiren (tnh cht ca hirocacbon thm ; Tnh cht ca hirocacbon khng no : Phn ng cng, phn ng trng hp lin kt i ca mch nhnh). Cu to phn t, tnh cht vt l, tnh cht ho hc ca naphtalen (tnh cht ca hirocacbon thm : phn ng th, cng). K nng Vit c cng thc cu to ca benzen v mt s cht trong dy ng ng. Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca benzen, vn dng quy tc th d on sn phm phn ng. Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to v gi tn. Tnh khi lng benzen, toluen tham gia phn ng hoc thnh phn phn trm v khi lng ca cht trong hn hp. Vit cng thc cu to, t d on c tnh cht ho hc ca stiren v naphtalen. Vit c cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca stiren v naphtalen. Phn bit mt s hirocacbon thm bng phng php ho hc. Tnh khi lng sn phm thu c sau phn ng trng hp. B. Trng tm: Cu trc phn t ca benzen v mt s cht trong dy ng ng. Tnh cht ho hc benzen v toluen. Cu trc phn t ca stiren v naphtalen. Tnh cht ho hc ca stiren v naphtalen

II. Chun b : GV: M hnh phn t benzen HS: n li tnh cht ca hirocacbon o, hirocacbon khng no III. Phng php : m thoi nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Tit Benzen. 50: Dy ng ng ca Tnh cht ho hc
111

Hot ng ca thy v tr Ni dung ghi bng Hot ng 1: A. Dy ng ng ca benzen: Gio vin yu cu hc sinh thit lp cng I. ng ng, ng phn v danh php: thc tng qut ca dy ng ng bezn 1. ng ng: - Benzen (C6H6) v cc hirocacbon thm khc hp thnh dy ng ng ca Benzen c cng thc chung l CnH2n-6 (vi n 6) Hot ng 2: 2. ng phn v danh php Hc sinh tm hiu cng thc cou to thu - C6H6 v C7H8 ch c mt ng phn thm. gn mt s ng phn ca benzen bng -Ankylbenzen c ng phn mch cacbon 7.1 rt ra nhn xt v cc loi ng phn v ng phn v tr nhm th trn vng ca dy ng ng ng ny Benzen CH3 - Yu cu hc sinh c tn cc ng phn n gin v cch nh s trong vng thm
ortho ortho meta para meta

Gio vin cho hc sinh lin h cch c vi Metylbezen o-imetylbenzen etylbezen ankin v eaken t rt ra cng thc tng (toluen) qut C hai cch gi tn ankylbezen Hot ng 3: 3. Cu to Hc sinh quan st s v m hnh phn t - Su nguyn t C trong phn t Benzen to bezen rt ra nhn xt thnh mt lc gic u. C 6 nguyn t C v 6 nguyn t H cng nm trn mt mt phng - Gio vin hng dn hc sinh c th s dng CTCT nao v li ch ca mi loi

Hot ng 4: II. Tnh cht vt l: Gio vin lm th nghim: Ho tan Benzen + Nhit nng chy nhn chung gim dn, trong nc v trong xng; ho tan iot, lu c s bt thng p-Xilen; m-Xilen hunh trong bezen + Nhit si tng dn Hc sinh nhn xt mu sc, tnh tan ca + Khi lng ring cc aren nh hn Benzen 1g/cm3 cc aren nh hn nc
112

Hc sinh nghin cu bng 7.1 trong SGK rt ra nhn xt v tnc, ts; khi lng ring cc aren Hot ng 5: Hc sinh phn tch c im cu to nhn Benzen; mch vng, to h lin hp v vy nhn Benzen kh bn. Cc aren c 2 trung tm phn ng l nhn Benzen v mch nhnh Gio vin hng dn hc sinh suy lun kh nng tham gia cc phn ng ho hc ca aren Hot ng 6: Hc sinh vit cc phng trnh phn ng th ca Benzen toluen vi Br2; HNO3

+ Mu sc, tnh tan, mi: SGK

III. Tnh cht ho hc: 1. Phn ng th a) Th nguyn t A Br vng Benzen ca - Gio vin b sung iu kin phn ng lu - Phn ng halogen ho Fe hc sinh: + Br + HBr + Trng thi cht tham gia phn ng: Brom Bromtoluen khan; HNO3 bc khi; H2SO4 m c un nng... + iu kin phn ng: bt st chiu sng + nh hng ca nhm th ca nhn thm ti mc phn ng v hng phn ng CH CH CH + Toluen tham gia phn ng nitro ho d Vi ng ng: dng hn Benzen v to thnh sn phm th Fe, Br + vo v tr ortho v para
2

Br

2- Bromtoluen o- Bromtoluen 41%

Br

4- Bromtoluen p- Bromtoluen 59%

Quy tc th vng bezen

3 Tc dng vi HNO3

+ HNO

H2SO4, t o

NO 2

+H2O

Nitrobenzen

113

CH 3 NO2

CH3 2- nitrotoluen o- nitrotoluen

CH3

+H2O

+ HNO3

H2SO4, to

+H2O 4- nitrotoluen p- nitrotoluen

NO2

- C ch phn ng th vng benzen Gio vin c th dng s m t quy lut th nhn Benzen - Gio vin yu cu hc sinh nhc li iu Quy tc th: SGK t + Br kin th ankan t vn dng vo phn b.Th HCHca mch nhnh ng th nhnh ca vng thm benzyl bromua
0
3

CH 2Br + HBr

Tit 51: Tnh cht ha hc. Mt s hirocacbon thm khc

Hot ng 7: t0 + 3H2 Gio vin lm th nghim cho Benzen vo a) Cng H2 dung dch Brom (dung dch Br2 trong CCl4), xiclohexan hc sinh quan st nhn xt hin tng: Benzen v ankylBenzen khng lm mt mu dung dch Br2 (khng tham gia phn ng cng) Gio vin b sung: Khi un nng, c xc tc Ni hoc Pt, Benzen v ankylbenzen cng vi hiro to thnh xicloankan, v d: Phn ng lun to thnh xiclohexan, khng ph thuc vo t l Benzen v hiro Hot ng 8: Cl Gio vin m t th nghm Benzen tc dng vi Cl2 c nh sng Cl b) Phn ng cng clo nh sng - yu cu hc sinh vit phng trnh phn + 3Cl 2 ng Cl
Cl hexacloran

Cl

Cl

114

Hot ng 9: 3. Phn ng oxi ho t Gio vin lm th nghim cho Benzen vo + 2MnO +2 KMnO dung dch KMnO4, hc sinh quan st, nhn xt hin tng: Benzen khng tc dng vi Kali benzoat dung dch KMnO4 (khng lm mt mu dung dch KMnO4). Tng t vi toluen
0 4

CH3

COOK

+ KOH +H2O

Gio vin nhn mnh: Cc ankylbezen khi un nng vi dung dch KMnO4 th ch c nhm ankyl b oxi ho. V d: Gio vin lm th nghim t chy Benzen, nh vi git Benzen vo s ri t. Hc sinh quan st, nhn xt hin tng, so snh hin tng t chy hirocacbon hc. Cc aren khi chy trong khng kh thng to ra nhiu mui than. Hc sinh vit phng trnh phn ng chy ca Benzen v aren (dng cng thc tng qut) T nhng tnh cht trn, di s hng dn B. Mt vi hirocacbon thm khc: ca hc sinh, hc sinh rt ra nhn xt I. Stiren: chung: 1. Cu to tnh cht vt l ca stiren CH=CH Benzen tng i d tham gia phn ng th hn so vi cc cht oxi ho. cng chnh l tnh cht ho hc c trng chung ca cc hirocacbon thm nn c gi l tnh thm
2

Stiren (vinylbezen hoc phenyletilen) + C vng Benzen + C 1 lin kt i ngoi vng Benzen. + Cht lng khng mu, nh hn nc v khng tan trong nc Hot ng 10: - Gio vin yu cu hc sinh vit cng thc cu to ng vi cng thc phn t C8H8 (c vng Benzen) Gio vin cho hc sinh bit cng thc cu to, hc sinh va vit l cng thc cu to ca stilen Hc sinh nhn xt c im cu to ca phn t stiren: T c im cu to hc sinh d on tnh cht ho hc ca rtiren: + C tnh cht ging aren + C tnh cht ging anken

2. Tnh cht ho hc: Stiren c kh nng tham gia phn ng th vo vng Benzen, phn ng cng vo ni i

115

- Gio vin thng bo tnh cht vt l ca a. ging anken stiren: cht lng khng mu, nh hn nc - Phn ng cng: v khng tan trong nc C6H5-CH=CH2+Br2 C6H5 - CHBr CH2Br C6H5-CH=CH2+HCl C6H5 - CHCl - CH3 Xt, t 0 (-CH-CH nCH=CH2 Hot ng 11: - Phn ng trng hp: 2-) n Hc sinh d on hin tng th ngim: choC6H5 C 6H 5 Stiren stiren vo dung dch nc brom, hc sinh Poli Stiren gii thch v vit phng trnh phn ng Gio vin lu phn ng cng HX theo quy tc Mac-cop-nhi-cp Hot ng 12: Gio vin gi hc sinh vit 2 phng b) Ging Benzen +H trnh phn ng trng hp v ng trng hp
CH=CH2
2

CH 2-CH 3

CH 2-CH 3

+ 3H2 t0,xt,P

t 0,xt,P etylbenzen

etylxiclohexan

Hc sinh nhn xt: + Phn ng trng hp: tham gia phn ng ch c mt loi monome - Tham gia phn ng th ging Benzen + Phn ng ng trng hp: tham gia phn ng c t 2 loi monome tr ln Hot ng 13: Gio vin gi : Tng t etilen, stiren cng lm mt mu dung dch KMnO4. Hc sinh vit s phn ng nh SGK Hot ng 15: Hc sinh nghin cu phn ng cng H2 Hot ng 16: Gio vin cho hc sinh quan st naphtalen (vin bng phin), hc sinh nhn xt v mu, mi ca naphtalen - Gio vin b sung cc tnh cht vt l khc - Gio vin: Nu cng thc cu to v cc II. Naphtalen: k hiu v tr trn cng thc cu to 1. Tnh cht vt l v cu to - Gio vin nu v tr u tin khi tham gia phn ng ca naphtalen - Hc sinh vit cc phng trnh phn ng
116

th nh SGK Gio vin gi , hc sinh vit phng trnh Naphtalen c tnh thng hoa, cht rn, phn ng cng hiro theo hai mc tng t khng tan trong nc nh stiren 2. Tnh cht ho hc a) Phn ng th : Br, CH3COOH, HNO3, H2SO4
Br

t0,xt

+ Br2

+ HBr

1- Bromnaphtalen

NO3

+ HNO3

H 2SO 4 to

+ H2O

1- Nitronaphtalen

Hot ng 17:

b) Phn ng cng hiro 3H (hiro ho) 2H

2 2

to,xt

to,xt decalin tetralin

Cho hc sinh nghin cu SGK

Ni,150 C 0
2H2

Ni , 200 C 0

3 H 2 35 atm

C. Mt s ng dng ca hirocacbon thm: SGK Cng c: Lm bi tp 6 SGK

Dn d : V nh nm li tnh cht ho hc ca aren Lm bi tp 2,3,4,5,7 SGK trang 1933 Rt kinh nghim :

117

Tun 27 Tit 52 Bi 36: LUYN TP HIROCACBON THM I. Mc tiu bi hc : 1. V kin thc : - Hc sinh bit s ging nhau v khc nhau v tnh cht ho hc gia cc hirocacbon thm, hirocacbon no v hirocacbon khng no - Mi lin quan gia cu trc v tnh cht c trng ca hirocacbon thm, hirocacbon no v hirocacbon khng no 2. V k nng : - Vit phng trnh phn ng minh ho tnh cht ca cc hirocacbon thm II. Chun b : 1. dng dy hc: Bng h thng kin thc cn nh v 3 loi hirocacbon: hirocacbon thm, hirocacbon no v hirocacbon khng no III. Phng php : m thoi, nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Hot ng 1: Chia hc sinh thnh 3 nhm mi nhm h thng kin thc ca mt loi hirocacbon. Cc nhm ln lt trnh by v in vo kin thc ca nhm mnh ph trch v ly th d minh ho ln bng Kt thc hot ng 1 hc sinh in y n dung bng tng kt trong SGK Hot ng 2: Gio vin la chn cc bi tp trong SGK hoc son thm bi tp giao cho cc nhm hc sinh gii, gio vin nhn xt rt ra kin thc cn cng c: 1. Hy nu nhng c im cu trc ca hirocacbon thm, hirocacbon no, hirocacbon khng no, suy ra tnh cht ho hc c trng ca tng loi
118

Ni dung ghi bng I. Kin thc cn nh :

II. Bi tp: 1. Hc sinh nhn xt sau khi hon thnh bng tng kt 2. Phn ng ca toluen: - Vi Cl2

H2C - H

H2C - Cl

 + Cl2 as + HCl Benzyl clorua 2. Hy vit phng trnh phn ng ca Nu dng xc tc Fe phn ng th vo vng toluen v naphtalen ln lt vi: Cl2, Br2, Benzen HNO3, nu r iu kn phn ng v quy tc chi phi hng phn ng

3. Trong nhng cht sau: Br2, H2, HCl, - Vi HNO3 H2SO4, HOH. Cht no c th cng c vo aren, vo anken? Vit phng trnh phn ng xy ra. Cho bit quy tc chi phi hng ca phn ng (nu c)? 4. Hy dng phng php ho hc phn bit cc cht trong mi nhm sau: a) Toluen, hept-1-en v heptan b) Etylbenzen, vinylbenzen v vinylaxetile 3. Enken: + Br2 (dd) to dn xut Brom + H2(k) Ni to ankan HCl(k) (quy tc Mac-cp-nhi-cp) +H2SO4 (quy tc Mac-cp-nhi-cp) H2O(k) H (quy tc Mac-cp-nhi-cp) ,t Aren: + Br2(dd) khng phn ng H2(k) Ni to xicloankan + HCl(k) khng phn ng + H2SO4(dd) khng phn ng + H2O(k) H khng phn ng ,t 4. a) Dng dung dch KMnO4: - Hept-1-en lm mt mu dung dch KMnO4 iu kin thng - Toluen lm mt mu dd KMnO4 khi un nng - Heptan khng lm mt mu KMnO4 b) Dng dung dch KMnO4: Vinylbenzen v Vinylaxetilen lm mt mu dung dch KMnO4 iu kin thng - Etylbenzen khng lm mt mu dung dch KMnO4 iu kin thng Dng dung dch AgNO3/NH3, Vinylaxetilen to kt ta
+ 0 + 0

Dn d : chun b bi kim tra vt Rt kinh nghim :

119

Tun 28 Tit 53 Bi 37: NGUN HIROCACBON THIN NHIN I. Mc tiu bi hc :

Kin thc Bit c : Thnh phn, phng php khai thc, ng dng ca kh thin nhin. Thnh phn, phng php khai thc, cch chng ct, crckinh v rifominh ; ng dng ca cc sn phm t du m. Thnh phn, cch ch bin, ng dng ca than m. K nng c, tm tt c thng tin trong bi hc v tr li cu hi. Tm c thng tin t liu v du m v than Vit Nam. Tm hiu c ng dng ca cc sn phm du m, kh thin nhin, than m trong i sng. B. Trng tm: Thnh phn ho hc, tnh cht, cch chng ct v ch bin du m bng phng php ho hc; cch ch bin kh m du v kh thin nhin.

II. Chun b : 1. dng dy hc: Mu du m v mt s sn phm t du m III. Phng php : m thoi nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Ni dung ghi bng Hot ng 1: I. Du m: Hc sinh nghin cu s lc v s tn ti 1. Thnh phn ca du m trong t nhin - hirocacbon; ankan, xicloankan, aren ch yu Hot ng 2: Hc sinh nghin cu SGK tm tt thnh - Cht hu c c cha oxi, nit, lu hunh phn ho hc ca du m di dng s (lng nh) - Cha v c rt t V thnh phn nguyn t th thng nh V thnh phn nguyn t th thng nh sau: 83-87%C, 11-14%H, 0,01-7%S, 0,01 - sau: 83-87%C, 11-14%H, 0,01-7%S, 0,01 7%O, 0,01 - 2N, cc kim loi nng vo 7%O, 0,01 - 2N, cc kim loi nng vo khong phn triu n phn vn khong phn triu n phn vn Hot ng 3: 2. Khai thc Hc sinh nghin cu bng 8.2 trong SGK bit v sn phm ca qu trnh khai thc
120

du m Hot ng 4: 3. Ch bin: - Gio vin: Nu mc ch ca chng ct a) Chng ct: di p sut cao - Chng ct di p sut thng - Chng ct di p sut cao - Hc sinh: Tm hiu SGK rt ra cc ng - C1 - C2, C3 - C4 dng lm nhin liu hoc dng lin quan n sn phm ca qu trnh kh ho lng chng ct di p sut cao - (C5 - C6) gi l ete du ho c dng lm dung mi hoc nguyn liu cho nh my ho cht C6 - C10 l xng Hot ng 5: Hc sinh tm hiu SGK rt ra sn phm ca - Chng ct di p sut thp qu trnh chng ct di p sut thp Phn loi linh ng (dng cho crkinh) Du nhn: vazlin, parafin, atphan Lin h cc sn phm vi ng dng ca b) Ch bin ho hc: chng Mc ch vic ch ho du m - p ng nhu cu v s lng, cht lng xng lm nhin liu - p ng nhu cu v nguyn liu cho cng nghip ho cht Hot ng 6: Phn ng crkinh hc sinh bit trong bi Crkinh l qu trnh b gy phn t ankan. Gio vin nu 2 trng hp crkin hirocacbon mch di thnh hirocacbon nh trong SGK mch ngn hn VD: H3-CH2-CH3 t CH4+CH2 = CH2 Gio vin dng bng ph tm tt 2 qu + Crkinh nhit trnh crkinh nh trong SGK + Crkinh xc tc Gio vin khi qut li nhng kin thc trong bi. Hc sinh rt ra kt lun: Ch bin du m bao gm chng ct du m v ch bn bng phng php ho hc Hot ng 7: - Rifominh Gio vin nu cc th d bng phng trnh * Khi nim: Rifominh l qu trnh dng phn ng hc sinh nhn xt rt ra khi nim xc tc v nhit bin i cu trc ca v ni dung ca phng php rifominh hirocacbon t khng phn nhnh thnh phn nhnh, t khng thm thnh thm * Ni dung: - Chuyn ankan mch thng thnh ankan mch nhnh v xicloankan - Tch hiro chuyn xicloankan thnh aren - Tch hiro chuyn ankan thnh aren Hot ng 8: II. Kh du m v kh thin nhin: Hc sinh tm hiu bng trong SGK mc I 1. Thnh phn
0

121

rt ra nhn xt v: - Khi nim kh du m, kh thin nhin - Thnh phn kh du m, kh thin nhin Hot ng 9: Hc sinh tm hiu s trong SGK rt ra nhn xt v than m v cc sn phm thu c t qu trnh ny

2. ng dng

III. Than m: - Than m - Kh l cc - Nha than Sn phm ca qu trnh chng ct nha than cha Benzen, toluen, xilen, naphtalen pheno, piriin, crezol, xilenol, quynolin... Cn cn li l hc n dng ri ng

Hot ng 10: - Hc sinh tm hiu SGK rt ra sn phm ca qu trnh chng ct nha than Dn d : Tnh cht vt l, thnh phn, tm quan trng ca du m

122

Tun 28 Tit 54 Bi 38: H THNG HO V HIROCACBON I. Mc tiu bi hc :

Kin thc Bit c : Mi quan h gia cc loi hirocacbon quan trng. K nng Lp c s quan h gia cc loi hirocacbon. Vit c cc phng trnh ho hc biu din mi quan h gia cc cht. Tch cht ra khi hn hp kh, hn hp lng. Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to v gi tn. B. Trng tm Mi quan h gia cc loi hirocacbon quan trng.

II. Chun b : 1. dng dy hc: Hc sinh chun b kin thc tng kt hirocacbon III. Phng php : m thoi nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : Trong qu trnh luyn tp 3. Tin trnh : Hot ng 1: Gio vin cho hc sinh tng kt v hirocacbon bng cch in vo bng. I. H thng ho v hirocacbon: Ankan Cng thc phn t C2H2n+2 (n 1) Anken CnH2n (n 2) Ankin CnH2n-2 (n 2) Ankylbenzen CnH2n-6 (n 6)

- Ch c lin - C mt lin kt n C - C, kt i: C=C C-H - C ng c im cu - C ng phn mch to phn mch C Cacbon

- C lin kt - C vng Benzen ba C C - C ng phn - C ng mch cacbon phn mch (nhnh m v tr Cacbon tng i ca cc - C ng - C ng v nhnh ankyl) phn v tr lin tr lin kt ba kt i

- iu kin thng, cc hp cht t C1 - C4 l cht kh; C5 l cht Tnh cht vt lng l - Khng mu; khng tan trong nc - Phn ng th Phn ng Phn ng - Phn ng th

123

cng (H2, Br2, (halogen nitro) - Phn ng (H2, Br2, HX) HX). - Phn ng cng tch - Phn ng - Phn ng th - Phn ng oxi ho H lin kt trc mch nhnh Tnh cht ho - phn ng oxi ho hp tip vi hc ho - Phn ng oxi nguyn t C ho kh ca lin lin kt ba u mch ng dng Hot ng 2: Yu cu hc sinh ly v d cho s chuyn ho gia cc hirocacbon. S chuyn ho gia cc loi hirocacbon Lm nhin Lm liu, nguyn liu liu, dung mi nguyn Lm liu nguyn Lm dung mi v nguyn liu

halogen

cng;

Hot ng 3: Cho hc sinh lm bi tp 2,3,4 (SGK) Cng c: Cn nm vng mi lin h v chuyn ho qua li gia cc hirocacbon

124

Chng VIII: Tun 29 Tit 55

DN XUT HALOGEN - ANCOL - PHENOL

Bi 39: DN XUT HALOGEN CA HIROCACBON I. Mc tiu bi hc :

Kin thc Bit c : Khi nim, phn loi dn xut halogen, ly th d minh ho. Tnh cht ho hc c bn (phn ng to thnh anken, ancol). Mt s ng dng c bn (nguyn liu tng hp hu c v mt s lnh vc khc). K nng Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc v mt s ng dng chnh. (ch vit phng trnh ha hc vi dn xut halogen ca hirocacbon no c 2 3 nguyn t cacbon)

II. Chun b : GV: Cho hc sinh n li cc kin thc v bc cacbon, ng phn cu to, quy tc gi tn gc - chc, quy tc gi tn thay th III. Phng php : IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Ni dung ghi bng Hot ng 1: I. Khi nm, phn loi: Gio vin nu s khc nhau gia cng thc 1. Khi nim: cht a v b Khi thay th mt hay nhiu nguyn t hiro H H trong phn t hirocacbon bng cc nguyn C H H t halogen ta c dn xut halogen ca C Cl hirocacbon, thng gi tt l dn xut H F halogen. a b 2. Phn loi: Gio vin nu nh ngha Hot ng 2: Dn xut halogen no, mch h - Gio vin: Ta c th coi phn t dn xut VD: CH3Cl; metyl clorua halogen gm hai phn: Dn xut halogen khng no, mch h Da vo s thay i ca gc hirocacbon VD: CH2 = CHCl: vinyl clorua v halogen trong phn t ta c s phn loi
125

sau, gio vin hng dn hc sinh c SGK Dn xut halogen thm VD: C6H5Br phenyl bromua - Gio vin: Ngi ta cn phn loi theo Bc halogen bng bc ca cacbon lin kt bc dn xut halogen vi nguyn t halogen Gio vin hi: Em ha cho bit bc ca VD: SGK nguyn t cacbon trong hp cht hu c c xc nh nh th no? Bit rng bc ca dn xut halogen bng bc cu nguyn t cacbon lin kt vi nguyn t halogen. Hy gii thch ti sao cc dn xut halogen li c bc c ghi ch nh v d trong SGK Hot ng 3: II. Tnh cht vt l: Gio vin cho hc sinh lm vic vi bi tp iu kin thng cc dn xut ca 3 rt ra nhn xt halogen c phn t khi nh nh CH3Cl, CH3Br, l nhng cht kh Gio vin cho hc sinh c SGK bit - Cc dn xut halogen c phn t khi ln thm cc tnh cht vt l khc hn th lng, nng hn nc, v d: CHCl3, C6H5Br... Nhng dn xut polihalogen c phn t khi ln hn na th rn, v d: CHI3 Hot ng 4: III. Tnh cht ho hc: Gio vin thng bo cho hc sinh bit v + c im cu to t hc sinh c th vn -C-C-X dng suy ra tnh cht: - m in ca halogen ni chung ln hn cacbon. V th lin kt cacbon vi halogen l lin kt phn cc, halogen mang mt phn in tch m cn cacbon mang mt phn in tch dng - Do c im ny m phn t dn xut halogen c th tham gia phn ng th nguyn t halogen bng nhm -OH, phn ng tch hiro halogenua v phn ng vi Mg Hot ng 5: 1. Phn ng th nguyn t halogen bng nhm -OH Gio vin thng bo s lc v c ch phn CH3CH2Cl + HOH(t0) khng xy ra ng th nguyn t halogen CHCH2Br + NaOH t CH3CH2OH +NaBr Hot ng 6: Th nghim biu din v gii thch kh sinh TQ: R - X+NaOH t R - OH + NaBr ra t phn ng trong bnh cu bay sang lm mt mu dung dch brom l CH2 = CH2. Etilen tc dng vi Br2 trong dung dch to thnh C2H4Br2 l nhng git cht lng
0 0

126

khng tan trong nc - iu chng t trong bnh xy ra 2. Phn ng tch hiro halogenua phn ng tch HBr khi C2H5Br. CH2 - CH2 + KOH ancol ,t Hng ca phn ng tch hiro halogenua H Br CH2=CH2+ KBr + H2O Hot ng 7: I. ng dng: Gio vin yu cu hc sinh vit phng 1. Lm nguyn liu cho tng hp hu c trnh phn ng iu ch polime v nu ng a) Cc dn xut clo ca etilen, butaien lm dng ca polime monome tng hp polime - Hc sinh t nghin cu cc ng dng khc
0

,t nCH2 = CHCl xt ( -CH2 CHCl-)n (PVC)

Hot ng 8: Cng c bi

, xt , p nCF2 = CF2 t (- CF2 - CF2 -)n Teflon , xt , p nCH2=C-CH=CH2 t (-CH2C=CHCH2-)n Cl Cl Cao su clopren Gio vin hi: Em hy phn tch cu to 2. Lm dung mi: SGK dn xut halogen theo s trn, t suy 3. Cc lnh vc khc: SGK ra mt s tnh cht ho hc ca n
0

Dn d : V nh lm bi tp Rt kinh nghim :

127

Tun 29-30 Tit 56-57 Bi 40: ANCOL I. Mc tiu bi hc :

Bit c : nh ngha, phn loi ancol. Cng thc chung, c im cu to phn t, ng phn, danh php (gc chc v thay th). Tnh cht vt l : Nhit si, tan trong nc ; Lin kt hiro. Tnh cht ho hc : Phn ng ca nhm (th H, th OH OH), phn ng tch nc to thnh anken hoc ete, phn ng oxi ho ancol bc I, bc II thnh anehit, xeton ; Phn ng chy. Phng php iu ch ancol t anken, iu ch etanol t tinh bt, iu ch glixerol. ng dng ca etanol. Cng thc phn t, cu to, tnh cht ring ca glixerol (phn ng vi Cu(OH)2). K nng Vit c cng thc cu to cc ng phn ancol. c c tn khi bit cng thc cu to ca cc ancol (c 4C 5C). D on c tnh cht ho hc ca mt s ancol n chc c th. Vit c phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca ancol v glixerol. Phn bit c ancol no n chc vi glixerol bng phng php ho hc. Xc nh cng thc phn t, cng thc cu to ca ancol. B. Trng tm: c im cu to ca ancol Quan h gia c im cu tao vi tnh cht vt l (nhit si, tnh tan) Tnh cht ho hc Phng php iu ch ancol

II. Chun b : 1. dng dy hc: M hnh lp ghp phn t ancol minh ho phn nh ngha, ng phn, bc ca ancol, so snh m hnh phn t H2O v C2H5OH Th nghim C2H5OH + Na hoc phng to hnh 9.5 SGK Th nghim Cu(OH)2 + glixerin Th nghim so snh A, B, C ca ancol isoamylic trong bi hc (mc phn ng th nhm OH ancol) 2. Cc mu vt minh ho cc ng dng ca ancol III. Phng php : m thoi nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Tii 56: nh ngha , phn loi, danh php, tnh cht vt l
128

Hot ng ca thy v tr Hot ng 1: Gio vin: Cho hc sinh vit cng thc mt vi cht ancol bit bi 39: C2H5OH, CH3CH2CH2OH, CH2=CHCH2OH

Ni dung ghi bng I. nh ngha, phn loi: 1. nh ngha: ancol l hp cht hu c m trong phn t c nhm hiroxyl (-OH) lin kt trc tip vi nguyn t cacbon no ca gc hirocacbon Gio vin hi: Em thy c im g ging CH3OH, C2H5OH nhau v cu to trong phn t cc hp cht CH3CH2CH2OH hu c trn CH2 = CHCH2OH Gio vin ghi nhn cc pht biu ca hc sinh, chnh l li dn n nh ngha Trong cc nh ngha gio vin lu c im: nhm hioxyl (-OH) lin kt trc tip vi nguyn t cacbon no Hot ng 2: Gio vin m thoi gi m v cch phn loi ancol Hc sinh ly v d cho mi loi v tng qut ho cng thc (nu c) 2. Phn loi a) ancol no mch h, n chc: c nhm -OH lin kt trc tip vi gc ankyl VD: CH3OH, C2H5OH,...,CnH2n - OH b) Ancol khng no, mch h, n chc: c nhm: -OH lin kt vi nguyn t cacbon ca gc hirocacbon khng no: VD: CH2 = CH - CH2 - OH c) Ancol thm n chc: c nhm -OH lin kt vi nguyn t cacbon no thuc mch nhnh ca vng Benzen D: C6H5 - CH2 - OH: ancolbenzylic d) Ancol vng no, n chc: c nhm -OH lin kt vi nguyn t cacbon no thuc hirocacbon vng no
OH

CH2 - CH2 OH OH
H 2C HC H 2C

VD: xiclohaxannol e) ancol a chc: phn t c hai hay nhiu nhm -OH
Etilen glicol
OH

OH
OH

glixeron

Hot ng 3:

II. ng phn danh php:

129

Gio vin yu cu hc sinh lin h vi cch 1. ng phn: vit ng phn ca hirocacbon v vit cc C 3 loi: ng phn ca C4H9OH - ng phn v v tr nhm chc - ng phn v mch cacbon - ng phn nhm chc Vit cc ng phn ancol c cng thc: C4H9OH Hot ng 4: 2. Danh php: Gio vin trnh by quy tc ri c tn mt - Tn thng thng (gc - chc) cht lm mu CH3 - OH Ancol metylic Gio vin cho hc sinh vn dng c tn CH3 - CH2 - OH ancol etilic cc cht khc bng 8.1 nu hc sinh c CH3 - CH2 - CH2 - OH: ancol propylic sai th gio vin sa + Nguyn tc: Ancol + tn gc ankyl + ic - Tn thay th: Quy tc: Mch chnh c quy nh l mch cacbon di nht cha nhm OH S ch v tr c bt u t pha gn nhm -OH hn. VD: CH3 - OH: metanol CH3 - CH2 - OH: Etanol CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - OH: butan-1-ol CH3 CH CH2 - OH CH3 2-metylpropan-1-ol Hot ng 5: II. Tnh cht vt l: SGK Gio vin hng dn hc sinh nghin cu - Lin kt hiro cc hng s vt l ca mt s ancol thng Nguyn t H mang mt phn in tch gp c ghi trong bng 9.3 SGK tr li dng + ca nhm -OH ny khi gn cc cu hi sau: nguyn t O mang mt phn in tch ca nhm -OH kia th to thnh mt lin kt yu gi l lin kt hiro, biu din bng du...nh hnh 8.1 SGK - Cn c vo nhit nng chy v nhit - nh hng ca lin kt hiro n tnh cht si, em cho bit iu kin thng cc ancol vt l: l cht lng, cht rn hay cht kh? - Cn c vo tan, em cho bit iu So snh ancol vi hirocacbon, dn xut kin thng cc ancol thng gp no c halogen, ete c phn t khi chnh lch kh nng tan v hn trong nc? Khi khng nhiu nhng nhit nng hy, nhit nguyn t C tng ln th tan thay i nh si, tan trong nc ca ancol u cao th no? hn Sau hc sinh t c SGK kim tra kin ca mnh ng hay sai v t b sung
130

thm cc t liu
Tit 57: Tnh cht ho hc, iu ch v ng dng

Hot ng 6: III. Tnh cht ho hc: Gio vin cho hc sinh nhc li v c im + + cu to ca phn t ancol t hc sinh - C - C - O - H c th vn dng suy ra tnh cht Do s phn cc ca cc lin kt Cc phn ng ho hc ca ancol xa ra ch yu nhm chc -OH. l: Phn ng th nguyn t H trong nhm -OH; phn ng th c nhm -OH; phn ng tch nhm -OH cng vi nguyn t H trong gc hirocacbon Hot ng 7: 1. Phn ng th H ca nhm OH Tt nht l lm th nghim theo hnh 8.2 a) Tc dng vi kim loi kim SGK. Nu c kh khn v dng c th gio 2C2H5O - H + 2Na H2 + 2C2H5O - Na vin c th lm th nghim n gin. ly Natri ancolat mt ng nghim rt vo khong 4ml n 2H + O 2 2 6ml ancol etlylic tuyt , b tip vo mt ancol hu nh khng phn ng c vi mu Na nh bng u que dim. Phn ng NaOH m ngc li, natri ancol lt b thu xa ra m du, c kh H2 bay ra. Khi mu phn hon ton. ancol l axit yu hn nc Na tan ht, un ng nghim ancol etylic cn d bay hi, cn li C2H5ONa bm vo RO - Na + H - OH RO - H + NaOH y ng. ng nghim ngui i, rt 2ml TQ: nc ct vo. Quan st C2H5ONa tan. Dung CnH2n+1OH + Na CnH2n+1ONa+1/2H2 dch thu c lm phenolphtalein chuyn b) Tnh cht c trng ca glixerin sang mu hng. Gio vin gii thch:

CH 2-OH

CH 2-O

HO-CH 2

2 CH-OH
CH 2-OH

+ Cu(OH) 2

CH-OH

Cu HO-CH
O-CH 3

+2H2O

CH 2-OH

ng (II) Glixerat mu xang lam - Gio vin ly hai ng nghim ng kt ta Cu(OH)2 mu xanh. Nh glixerol c snh vo mt ng, cn mt ng lm i chng Glixerol tc dng vi Cu(OH)2, to thnh phc cht tan mu xanh da tri. Phn ng ny dng nhn bit poliancol c cc nhm -OH nh vi cc nguyn t C cnh nhau Hot ng 8: Cch 1: Gio vin m t th nghim v vit
131

PTP gii thch Cch 2: Gio vin lm th nghim, hc sinh *Dng phn ng ny phn bit ancol a quan st, phn tch rt ra tnh cht chc c cc nhm -OH cnh nhau vi ancol n chc Gio vin: Khi qut tnh cht ny Ancol tc dng vi cc axit mnh nh axit sunfuric m c lnh, axit nitric m c, axit halogenhiric bc khi. Nhm -OH ancol b th bi gc axit Hot ng 9: 2. Phn ng th nhm OH Phn a) Tch nc ni phn t b) Tch R - OH + HA R - A = H2 O nc lin phn t v gio vin trnh by D: theo SGK C2H5-OH + HBr C2H5Br + H2O Ring hng dn ca phn ng tch nc n phn t c th trnh by nh sau: Gio vin t vn : So snh s tt nc 3. Phn ng tch nc ni phn t hai cht sau. D kin cc a) Tch nc t mt phn t ancol trng hp tch nc ni phn t c th Anken xy ra vi cht (b) VD1:
H SO CH2 - 2 170 CH3 -CH = CH2 + H2O CH C
2 4 o

OH H VD2: CH3 2 170 CH3-CH=CH2+H2O -CH CH C

H 2 SO4
o

OH H Tng qut:
H SO CnH2n+1OH 170 CnH2n + H2O C
2 4 o

Hot ng 10: - Gio vin lu hc sinh: Nguyn t H ca nhm -OH, nguyn t H ca C gn vi nhm OH kt hp vi nguyn t O ca CuO sinh ra H2O. do vy ancol bc 1 sinh ra anehit v ancol bc 2 sinh ra xeton

b) Tch nc t hai phn t ru ete: VD:

H 2 SO4 C2H5 - OH + HO - C2H5 140 o C

C2H5OC2H5 + H2O Gio vin c th lm th nghim n gin 4. Phn ng oix ho minh ho iu ch anehit (m t cch lm a) Phn ng oxi ho khng hon ton: trang 90. Th nghim ho hc trng VD: ph thng NXBGD-1969) CH3 - CH2 - OH + Cu t CH3 - CHO + Cu + H2O - Gio vin nu ng dng phn ng chy Ru bc 1 + CuO t anehit + Cu + lm nhin liu trong thc t H2 O Hot ng 11: Sn xut etanol Gio vin lin h tnh cht ca anken VD2: hc dn dt qua cch iu ch
0 0

132

Hirat ho etilen vi xc tc axit

CH3 - CH - CH3 + CuO t OH CH - C - CH3 + Cu + H2O 3

O b) Gio vin hng dn hc sinh phng Ru bc 2 + CuO t xton + Cu + php iu ch glixerol t Propilen H2 O - Gio vin: lin h cch nu ru trong dn gian dn dt qua cch iu ch; * Ln men tinh bt Hot ng 12: b) Phn ng chy Gio vin su tm cc mu vt, nh, phim C2H5OH + 3O2 2CO2 + 3H2O gii thiu cho hc sinh CnH2n+2O + 3n/2O2 nCO2 + (n+1.H2O Cui cng gio vin tng kt: Etanol l nhng ancol c s dng nhiu Bnh cnh cc li ch m etanol anol em li; cn bit tnh c hi ca chng i vi mi trng Hot ng 13: V. iu ch: Gio vin cng c ton bi bng cu hi: a) Phng php tng hp T cu to ca phn t ancol etylic hy suy * Cho anken hp nc: ra nhng tnh cht ho hc chnh m n c CH2 =CH2 + HOH xt CH3 - CH2 - OH th c xt CnH2n + H2O CnH2n+1 - OH * Thu phn dn xut halogen: RX + NaOH t R - OH + N
0 0

CH3 -Cl + NaOH t CH3 - OH + NaCl b) Glixronl c iu ch t propilen CH2 = CH - CH3 450 C
0

Cl 2

CH2 = CH - CH2Cl 450 C

0

Cl 2

CH2 - CH - CH2 - Cl t Cl OH
CH2 - CH - CH2

OH

OH OH

2. Phng php sinh ho Nguyn liu: tinh bt Cc phn ng iu ch: (C6H10O5)n -nH2O C6H12O6
133

xt nC6H12O6
2C2H5OH + 2CO2

E n zim

VI. ng dng: Etanol l nhng ancol c s dng nhiu Dn d : V nh lm bi tp SGK trang 223/224 Rt kinh nghim :

134

Tun 30 Tit 58 Bi 41: PHENOL I. Mc tiu bi hc :

Kin thc Bit c : Khi nim, phn loi phenol. Tnh cht vt l : Trng thi, nhit si, nhit nng chy, tnh tan. Tnh cht ho hc : Tc dng vi natri, natri hiroxit, nc brom. Mt s phng php iu ch phenol (t cumen, t benzen) ; ng dng ca phenol. Khi nim v nh hng qua li gia cc nguyn t trong phn t hp cht hu c. K nng Phn bit dung dch phenol vi ancol c th bng phng php ho hc. Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca phenol. Tnh khi lng phenol tham gia v to thnh trong phn ng. B. Trng tm: c im cu to v tnh cht ha hc ca phenol Phng php iu ch phenol.

II. Chun b : dng dy hc: - M hnh lp ghp minh ho phenol, ancol thm - Th nghim C6H5OH tan trong dung dch NaOH - Th nghim dung dch C6H5OH tc dng vi Br2 - Pho to bng nhit nng chy, nhit si, tan ca mt s phenol nu cn dng ti khi dy hc III. Phng php : m thoi nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : Trnh by tnh cht ho hc ca ancol etylic. Vit phng trnh phn ng minh ho 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Ni dung ghi bng Hot ng 1: I. nh ngha, phn loi: Gio vin: Vit cng thc hai cht sau ln 1. nh ngha bng ri t cu hi: Cho cc cht sau: Em hy cho bit s ging v khc nhau v cu to phn t ca hai cht sau y:
135

OH

CH2OH

OH

OH

Gio vin ghi nhn kin ca hc sinh, dn dt n nh ngha SGK Ch : phenol cng l tn ring ca cht A. l cht phenol n gin nht tiu biu cho cc phenol Cht B c nhm -OH dnh vo mch nhnh nh ngha: phenol l hp cht hu c m ca vng thm th hp cht khng thuc phn t ca chng c nhm hiroxyl (-OH) loi phenol m thuc nhm ancol thm lin kt trc tip vi nguyn t C ca vng Benzen Gio vin khi qut kin thc bng v d VD: sau km theo hng dn gi tn Hot ng 2: 2. Phn loi: Gio vin hng dn hc sinh c SGK. phenol n chc m c cha mt nhm Lu hc sinh n c im: nhm -OH -OH phenol thuc loi monophenol phi lin kt trc tip vi vng Benzen, VD: ng thi hng dn c tn OH

Hot ng 3:

phenol Nhng phenol m phn t c cha nhiu nhm -OH phenol thuc loi a chc VD:
OH

OH

Gio vin cho hc sinh xem m hnh phn 1,3-hiroxibenzen t ca phenol ri cho hc sinh nhn xt Gio vin phn tch cc hiu ng trong phn t phenol Hot ng 4: Gio vin gip hc sinh pht hin vn Gio vin photocopy thnh kh ln ri treo bng s liu sau ln bng
Phenol Cu to tnc, 0C ts, 0C tan, g/100g Phenol C6H5OH 43 182 9,5(250C) 136

II. Phenol 1. Cu to: - CTPT: C6H5OH - CTCT:

OH

2. Tnh cht vt l: - Gio vin hi: T s liu ca bng em hy cho bit C6H5-OH l cht rn hay cht lng nhit thng Gio vin: Cho hc sinh quan st phenol ng trong l thu tinh hc sinh kim chng li d on ca mnh Gio vin hi: Nhit si ca C6H5-OH cao hay thp hn nhit soi ca C2H5OH, t d on C6H5-OH c kh nng ln kt hiro lin kt phn t hay khng Hot ng 5: Gio vin lm th nghim v dy hc theo dy hc nu vn a) Th nghim: Gio vin gip hc sinh pht hin vn : Cho phenol rn vo ng nghim A ng nc v v ng nghim B ng dung dch NaOH. Quan st: Gio vin gip hc sinh t vn : Ti sao trong ng A cn ht rn phenol khng tan, cn phenol tan ht trong ng B Gio vin gip hc sinh gii quyt vn : b) Gii thch Cn c vo co to ta thy phenol th hin tnh axit Trong ng nghim A cn nhng ht cht rn l do phenol tan t trong nc nhit thng Gio vin cho hc sinh so snh phn ng ca phenol vi C2H5OH trong phn ng vi NaOH. T rt ra nhn xt Gio vin t vn tip: Tnh axit ca phenol mnh n mc no Trong ng nghim B phenol tan ht l do phenol c tnh axit tc dng vi NaOH to thnh natri phenolat tan trong nc. C6H5OH + NaOH C6H5O-Na+H2O

3. Tnh cht ho hc: a) Phn ng th nguyn t H ca nhm -OH - Phn ng vi kim loi kim (Na, K) C6H5OH + Na C6H5ONa + 1/2H2 - Phn ng vi dung dch baz: C6H5OH +NaOH C6H5ONa(tan)+H2O

phenol c tnh aixit mnh hn ancol,

nhng tnh axit yu. Dung dch phenol khng lm i mu qu tm

b) Phn ng th nguyn t H ca vng thm Tc dng vi dung dch Br2

137

OH +3 Br2 Br

OH Br + 3HBr Br 1,4,6-tribromphenol (k ta tr t ng)

Phn ng ny c dng nhn bit phenol Hot ng 6: Gio vin gip hc sinh pht hin vn : Lm th no chng t phn ng th no vo vng Benzen d dng hn v u tin th vo cc v tr ortho,para. Mun vy phi so snh cng mt phn ng thc hin cng iu kin i vi phenol v Benzen. l phn ng vi nc brom. Benzen khng phn ng vi nc brom. Cn phenol c phn ng c khng? Th nghim: Nh nc brom vo dung dch phenol. Qut st mu nc brom b mt v xut hin ngay kt ta trng Gio vin dn dt hc sinh i n nhn xt nh hng qua li gia nhm -OH v vng Benzen Hot ng 7: Gio vin thuyt trnh v phng php ch yu phenol trong cng nghip hin nay l sn xut ng thi phenol v axeton theo s phn ng Ngoi ra phenol cn c tch t nha than (sn phm ph ca qu trnh luyn than cc) - nh hng ca nhm -OH n vng Benzen - nh hng ca vng Benzen n nhm -OH

4. iu ch
CH(CH3)2
+CH2=CHCH3 Xt: H+ 1. O2 2. H2SO4

OH +CH3CCH3 O

(Cumen)

Tch t nha than (sn phm phc ca qu trnh luyn than cc) Hoc t s : C6H6 C6H5Br C6H5Na C6H5OH Hot ng 8: 5. ng dngh: Gio vin cho hc sinh nghn cu ng dng Phenol l nguyn liu quan trng ca cng SGK nghip ho cht. Bn cnh cc li ch m phenol em li cn bit tnh c hi ca n i vi con ngi v mi trng Hot ng 9: T cu to ca phn t phenol hy suy ra nhng tnh cht ho hc chnh m n c th c Dn d : V nh lm bi tp SGK trang 228 Rt kinh nghim :
138

Tun 31 Tit 59 Bi 42: LUYN TP DN XUT HALOGEN ANCOL V PHENOL I. Mc tiu bi hc : * Hc sinh bit: Tng kt cng thc phn t, cng thc cu to, tnh cht vt l ca nhng hp cht dn xut halogen, ancol, phenol - Hc sinh vn dng: - Phn tch, khi qut ho ni dung kin thc trong SGK thnh nhng kt lun khoa hc, rn luyn k nng gii bi tp l thuyt v tnh ton II. Chun b : dng dy hc: Hc sinh chun b kin thc v mi lin h gia dn xut halogen, ancol, phenol vi hirocacbon III. Phng php : m thoi, nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : Trong qu trnh luyn tp 3. Bi mi : Hot ng 1:
Gio vin cho hc sinh tng kt v hirocacbon bng cch in vo bng

Dn xut halogen CxHyX Bc ca nhm Bc ca dn xut chc halogen bng bc ca nguyn t cacbon lin kt vi X Th X hoc OH Th H ca OH Tch HX hoc C2H2n+1X C2H2n H2 P +HX CyHyX CyHyOH

Ancol no, n chc C2H2n+1OH (n 1) Bc ca ancol bng bc ca nguyn t cacbon lin kt vi OH C2H2n+1OH C2H2n+1Br

Phenol C6H5OH

2R - OH + 2Na 2R -ON + H2 CnH2n+1OH t C2H2n+H2O 2C2H2n+1OH t (C2H2n+1)2O + H2O

0 0

Th H vng

R - CH2OH
139

C6H5OH

Benzen R - CO-R iu ch

R- CH = O RCH(OH)R - Th H ca hio bng - T dn X halogen, anken

Br3C6H2OH C6H5OH (NO2)3C6H2OH

xut - T Benzen - T cumen

- Cng HX hoc X2 - iu ch etanol t vo anken, ankin.. tinh bt Hot ng 2: Cho hc sinh lm bi tp 2,3,4 (SGK) Cng c: cn nm vng mi lin h v chuyn ho qua li gia cc hirocacbon

140

Tun 321 Tit 60 Bi 43: BI THC HNH S 5 TNH CHT HO HC CA ETANOL, GLIXEROL V PHENOL I. Mc tiu bi hc :
Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh, k thut thc hin cc th nghim : Etanol tc dng vi natri. Glixerol tc dng vi Cu(OH)2. Phenol tc dng vi NaOH, dung dch brom. K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st, m t hin tng, gii thch v vit cc phng trnh ho hc. Vit tng trnh th nghim. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Tnh cht ca etanol; Tnh cht ca glixerol. Tnh cht ca phenol.

II. Chun b : 1. Dng c th nghim - ng nghim - Nt cao su y ng nghim 1 l - ng dn thu tinh thng 1 u nhn - n cn 2. Ho cht Mu Na Etanol Glixerol Dd CO4 2%, dd NaOH 10% - phenol - dd Brom - Gi ng nghim - Kp ho cht - ng ht nh git - ng nghim c nhnh

III. Gi hot ng thch hnh ca hc sinh Nn chia hc sinh trong lp ra tng nhm thc hnh, mi nhm t 4 - 5 hc sinh tn hnh th nghim: Th nghim 1: Etanol tc dng vi Na a) Chun b v tin hnh th nghim Thc hin nh SGK vit, gio vin lu hng dn hc sinh - phng xy ra hin tng n mnh nguy him
141

b) Quan st hin tng gii thch Th nghim 2: Glixerol tc dng vi Cu(OH)2 a) Chun b v tin hnh th nghim Thc hin nh SGK vit, gio vin lu hng dn hc sinh b) Quan st hin tng gii thch Th nghim 3: phenol tc dng vi NaOH v dung dch Brom a) Chun b v tin hnh th nghim Thc hin nh SGK vit, gio vin lu hng dn hc sinh b) Quan st hin tng gii thch Th nghim 4: Nhn bit ancol, phenol glixerol cc bnh mt nhn ring bit y l bi tp gip hc sinh rn k nng nhn bit tng hp nn nh gi kt qu thc hnh cho hc sinh IV. Ni dung tng trnh: Trnh by tm tt cch tin hnh th nghim, m t hin tng, gii thch, vit phn ng Trnh by tm tt cch tin hnh th nghim 4 nhn bit cc l mt nhn Dn d: V nh chun b bi Anhit Xeton

142

Tun 32 Tit 61 Kim tra

143

CHNG 9: ANEHIT- XETON- AXIT CACBOXYLIC Tun 32-33 Tit 62-63 Bi 44: ANEHIT - XETON I. Mc tiu bi hc :
Kin thc Bit c : nh ngha, phn loi, danh php ca anehit. c im cu to phn t ca anehit. Tnh cht vt l : Trng thi, nhit si, nhit nng chy, tnh tan. Tnh cht ho hc ca anehit no n chc (i din l anehit axetic) : Tnh kh (tc dng vi dung dch bc nitrat trong amoniac), tnh oxi ho (tc dng vi hiro). Phng php iu ch anehit t ancol bc I, iu ch trc tip anehit fomic t metan, anehit axetic t etilen. Mt s ng dng chnh ca anehit. S lc v xeton (c im cu to, tnh cht, ng dng chnh). K nng D on c tnh cht ho hc c trng ca anehit v xeton ; Kim tra d on v kt lun. Quan st th nghim, hnh nh v rt ra nhn xt v cu to v tnh cht. Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca anehit fomic v anehit axetic, axeton. Nhn bit anehit bng phn ng ho hc c trng. Tnh khi lng hoc nng dung dch anehit trong phn ng. B. Trng tm: c im cu trc phn t v tnh cht ho hc ca andehit v xeton. Phng php iu ch andehit v xeton (ch xt anehit no, n chc, mch h ch yu l metanal v etanal v xeton tiu biu l axeton)

II. Chun b : dng dy hc: M hnh lp ghp phn t anehit, xeton minh ho phn nh ngha, ng phn, so snh m hnh phn anehit, xeton Dng c ho cht tin hnh th nghim trng gng III. Phng php : m thoi nn vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Tit 62: Anehit Ni dung ghi bng A. Anehit: I. nh ngha: anehit l hp cht hu c m trong phn t c nhm (-CH=O) lin kt trc tip vi gc Hot ng ca thy v tr Hot ng 1: Gio vin cho hc sinh vit cng thc mt vi cht anehit HCH = O, CH3 - CH = O, C6H5 - CH =O

144

hirocacbon hoc nguyn t H, hoc nhm -CH = O khc Gio vin hi: Em thy c im g ging HCH = O nhau v cu to trong phn t ca cc hp CH3 - CH = O, C6H5 - CH = O cht hu c trn? Nhm (-CH=O) c gi l nhm chc anehit Gio vin ghi nhn cc pht biu ca hc sinh, chnh l li dn n nh ngha Trong nh ngha gio vin lu c im: Nhm hiroxyl (-CH=O) lin kt trc tip vi gc hirocacbon hoc nguyn t H, nhm -CH=O khc Hot ng 2: 2. Phn loi: Gio vin m thoi gi m cho hc sinh - anehit no da vo c im cu to cu gc - anehit khng no hirocacbon v s lng nhm -CH = O - anehit n chc phn loi v ly v d minh ho - anehit a chc Hot ng 3: 3. Danh php Gio vin cho hc sinh lin h vi cch c Tn thay th ca ancol t rt ra tng t cho anehit Tn hirocacbon tng ng +al 4 3 2 1

CH3 - CH - CH2 - CHO

CH3 Gio vin ly v d cho hc sinh luyn tp 3-Metylbutanal cch c bng 9.1 - Tn thng thng: anehit + tn axit tng ng Hot ng 4: II. c im cu to: O Gio vin cho hc sinh quan st m hnh C ca anehitfomic t rt ra c im cu H to, d on tnh cht ho hc chung ca H anehit Hot ng 5: III. Tnh cht ho hc: Gio vin hng dn hc sinh vt phng 1. Phn ng cng hiro ,t trnh phn ng cng tng t anken CH3 - CH = O + H2 Ni CH3-CH2-OH
0

,t TQ: RCHO + H2 Ni RCH2OH Hot ng 6: 2. Phn ng oi ho khng hon ton Gio vin m t th nghim SGK v nu - Phn ng vi dung dch AGNO3/NH3 yu cu hc sinh quan st hin tng v PTHH: vit phng trnh phn ng ca HCHO + 2AgNO + H O + 3NH t 3 2 3 anehitfomic v phng trnh phn ng HCOONH4 + 2NH4NO3 + 2Ag tng qut
0

Gio vin gi cho hc sinh: dng phn TQ: R-CHO + 2[Ag(NH3)2]OH t bit anehit R-COONH4 + 3NH3 + H2O + Ag
0

145

Gio vin m thoi phn ng vi O2 v - Phn ng vi O2 ,t yu c hc sinh vit phng trnh phn 2R - CHO + O2 xt 2R = COOH ng Hot ng 7: Gio vin cung cp cho hc sinh PTHH tng qut iu ch anehit sau yu cu hc sinh vit PTHH iu ch CH3CHO t ru tng ng Gio vin cung cp cho hc sinh phn ng iu ch HCHO v CH3CHO t hirocacbon
0

Tit 63: Anehit (tip)- Xeton

Hot ng 8: Hc sinh nghin cu SGK

IV. iu ch: TQ: R-CH2OH+CuO t R-CHO+Cu+H2O VD: CH3 - CH2OH + CuO t CH3 - CHO + Cu + H2O Hot ng 9: 2. T hirocacbon ,t Gio vin: Cho hc sinh vit cng thc mt CH4 + O2 xt HCHO + H2O vi cht anehit xt ,t CH = CH + O 2CH - CHO
0 0 0

HCH = O, CH3-CH = O, C6H5 - CH = O Gio vin hi: Em thy c im g ging nhau v cu to trong phn t ca cc hp cht hu c trn? Gio vin ghi nhn cc pht biu ca hc sinh, chnh l li dn n nh ngha Hot ng 10:

V. ng dng: - Sn xut nha urefomandehit - Ty u, st trng - Sn xut axit axetic - Lm hng liu

B. Xeton: I. nh ngha: Gio vin yu cu hc sinh vit phng Xeton l hp cht hu c m trong phn t trnh phn ng cng tng t anehit v c nhm (-C = O) lin kt trc tip vi hai tnh cht ho hc cng nh iu ch gc hirocacbon CH3 C - CH3 O Axeton VD:
,t CH3 - C -CH3 + H2 Ni CH3 - CH CH3
0

CH - C - C6H5 3 O axetonphenol

II. Tnh cht ho hc:

146

O
0

OH

,t R - C - R1 + H2 Ni R - CH - R1

Cng c: Lm bi tp 6 SGK

O OH - Khng tham gia phn ng vi dung dch AgNO3/NH3 IV. iu ch: 1. T ancol TQ: R - CH (OH) - R1 + CuO t 1 R - CO - R + Cu + H2O VD: CH3 - CH(OH) - CH3 + CuO t CH3 - CO CH3 + Cu + H2O 2. T hirocacbon
0 0

CH(CH3)2
+CH2=CHCH3 Xt: H+ 1. O2 2. H2SO4

OH +CH3CCH3 O

(Cumen)

V. ng dng: Sn xut polime - Dung mi, tng hp clorofomfidofom Dn d : V nh lm bi tp SGK trang 223/224 Rt kinh nghim :

147

Tun 33-34 Tit 64-65 Bi 45: AXIT CACBONXILIC I. Mc tiu bi hc :

Kin thc Bit c : nh ngha, phn loi, c im cu to phn t, danh php. Tnh cht vt l : Nhit si, tan trong nc ; Lin kt hiro. Tnh cht ho hc : Tnh axit yu (phn li thun nghch trong dung dch, tc dng vi baz, oxit baz, mui ca axit yu hn, kim loi hot ng mnh), tc dng vi ancol to thnh este. Khi nim phn ng este ho. Phng php iu ch, ng dng ca axit cacboxylic. K nng Quan st th nghim, m hnh, rt ra c nhn xt v cu to v tnh cht. D on c tnh cht ho hc ca axit cacboxylic no, n chc, mch h. Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc. Phn bit axit c th vi ancol, phenol bng phng php ho hc. Tnh khi lng hoc nng dung dch axit trong phn ng. B. Trng tm: c im cu trc phn t ca axit cacboxylic. Tnh cht ho hc ca axit cacboxylic Phng php iu ch axit cacboxylic

II. Chun b : dng dy hc: - M hnh lp ghp phn t axit minh ho phn nh ngha, ng phn - Dng c v ho cht tin hnh phn ng minh ho III. Phng php : m thoi nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp : 2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Tit 64: nh ngha, phn loi, danh php, cu to, tnh cht vt l Hot ng ca thy v tr Ni dung ghi bng Hot ng 1: I. nh ngha, phn loi, danh php: Gio vin cho hc sinh vit cng thc mt 1. nh ngha: vi cht anehit Axit cacboxylic l hp cht hu c m trong phn t c nhm cacboxyl (-COOH) lin kt trc tip vi gc hirocacbon hoc nguyn t H, hoc nhm -COOH HCOOH, CH3-COOH, C6H5-COOH VD: HCOOH, CH3-COOH, C6H5-COOH Gio vin hi: Em thy c im g ging Nhm (-COOH) c gi l nhm chc nhau v cu to trong phn t cc hp cht axit cacboxylic
148

hu c trn? Gio vin ghi nhn cc pht biu ca hc sinh, chnh l li dn n nh ngha. Trong nh ngha gio vin lu c im: Nhm hiroxyl (-COOH) lin kt trc tip vi gc hirocacbon hoc nguyn t H, hoc nhm -COOH khc Hot ng 2: Gio vin m thoi gi m cho hc sinh da vo c im cu to ca gc hirocacbon v s lng nhm -COOH phn loi v ly v d minh ho

2. Phn loi: Axit no, n chc, mch h: L trong phn t c gc ankyl hoc ngyn t H lin kt vi nhm -COOH CTTQ: CnH2n+1COOH (n 1) - axit khng no, n chc, mch h: l trong phn t c gc hirocacbon khng no lin kt vi mt nhm -COOH VD: CH2 = CH - COOH CH3-(CH2)7 - CH = CH -[(CH2)]7-COOH - axit thm, n chc VD: C6H5 - COOH - axit a chc l trong phn t c hai hay nhiu nhm -COOH VD: HOOC -[(CH2)]4 - COOH Hot ng 3: 3. Danh php Gio vin cho hc sinh lin h vi cch c - Tn thay th ca ancol t rt ra tng t cho anehit axit +tn hirocacbon tng ng + oic 4 3 2 1 CH3 - CH - CH2 - COOH CH3 Gio vin ly v d cho hc sinh luyn tp 3-Metylbutanoic cch c - Tn thng: Lin quan n ngun gc Hot ng 4: II. c im cu to: O Gio vin cho hc sinh quan st m hnh C ca axit axetic t rt ra c im cu to CH3 t d oan mc phn cc ca nhm O H -OH trong nhm axit v ancol Hot ng 5: III. Tnh cht vt l: Cc hirocacbon, dn xut halogen, ete Cc axit trong dy ng ng ca axit ancol tng ng c nhit nng chy, axetic u l nhng cht lng hoc cht rn. nhit si, tan so vi axit? Gio vin ghi nhn cc kin ca hc sinh Nhit si ca axit cao hn hn nhit rt ra nhn xt: si ca ru c cng s nguyn t cacbon, do hai phn t axit lin kt vi nhau bi hai lin kt hiro v lin kt hiro ca axit bn
149

hn ca ru Gio vin t vn : Ti sao? Gio vin hng dn hc sinh gii quyt vn theo hai bc Gio vin thuyt trnh: Do c lin kt hiro gia cc phn t vi nhau (lin kt hiro lin phn t) cc phn t axit ht nhau mnh hn so vi nhng phn t c cng phn t khi nhng khng c lin kt hiro (hirocacbon, dn xut halogen, ete, ancol...). V th cn phi cung cp nhit nhiu hn chuyn axit t trng thi rn sang trng thi lng (nng chy) cng nh t trng thi lng sang trng thi kh (si) Tit 65: Tnh cht ho hc, iu ch v ng

dng
Hot ng 6: Gio vin yu cu hc sinh m t c im cu to ca nhm -COOH v kt hp vi tnh cht ho hc ca axit hc lp 9 rt ra tnh cht ho hc ca axit cacboxylic III. Tnh cht ho hc: Do s phn cc ca cc lin kt C O v O H cc phn ng ho hc ca axit d dng tham gia phn ng th hoc trao i nguyn t H hoc nhm -OH ca nhm COOH Hot ng 7: 1. Tnh axit Yu cu hc sinh nhc li tnh cht ca axit a) Trong dung dch, axit cacboxylic v vit phng trnh vi CH3COOH phn li thun nghch:
CH3COOH CH3COO- + H+

dung dch axit cacboxylic lm qu tm

chuyn sang mu hng b) Tc dng vi baz v oxit baz cho mui v nc Th d: CH3COOH+NaOH CH3COONa + H2O 2CH3COOH + ZnO (CH3COO)2Zn + H2O c) tc dng vi mui 2CH3COOH + CaCO3 (CH3COO)2Ca + H2O + CO2 d) Tc dng vi kim loi: ng trc hiro trong dy in ho gii phng hiro v to mui' Th d: 2CH3COOH + Mg (CH3COO)2Mg+H2 Hot ng 8: 2. Phn ng th nhm -OH (este ho) Gio vin minh ho th nghim phn ng TQ:
150

gia RCOOH vi ru ROH SGK v nu r c im Hot ng 9:

RCOOH + R'OH VD: CH3COOH + HOC2H5

to , H + to , H +

RCOOR' + H2O CH3COOC2H5 + H2O

V. iu ch: 1. Phng php ln men gim:

- Hc sinh t nghin cu phng php iu C2H5OH + O2 men gim CH3COOH ch axit axetic cuc sng, SGK v vt 2. Oxi ho anehit axetic: cc phng trnh iu ch
CH3CHO + O2 xt 2CH3COOH
xt 180oC, 50 atm

3. Oxi ho ankan:
2CH3CH2CH2CH3 + 5O2 2RCH2CH2R' +5O2 xt 4CH3COOH + H2O 2RCOOH + 2R'COOH + 2H2O

4. T Metanol:
CH3OH + CO to, xt CH3COOH

- Hc sinh t nghin cu ng dng ca axit VI. ng dng: cacboxylic SGK Cng c: Lm bi tp 3,4 SGK Dn d : V nh lm bi tp SGK trang 223/224 Rt kinh nghim :

Tun 34-35 Tit 66-67 Bi 46: LUYN TP ANEHIT- XETON- AXIT CACBOXYLIC I. Mc tiu bi hc : 1. V kin thc : - Hc sinh bit s ging nhau v khc nhau v tnh cht ho hc gia Anehit- Xeton- Axit Cacboxylic - Mi lin quan gia cu trc v tnh cht Anehit- Xeton- Axit Cacboxylic 2. V k nng : - Vit phng trnh phn ng minh ho tnh cht ca Anehit- Xeton- Axit Cacboxylic II. Chun b : 1. dng dy hc: Bng h thng kin thc cn nh v Anehit- Xeton- Axit Cacboxylic III. Phng php : m thoi, nu vn IV. T chc hot ng dy hc: 1. n nh lp :
151

2. Kim tra bi c : 3. Bi mi : Hot ng ca thy v tr Hot ng 1: Chia hc sinh thnh 3 nhm mi nhm h thng kin thc ca mt loi cht. Cc nhm ln lt trnh by v in vo kin thc ca nhm mnh ph trch v ly th d minh ho ln bng Kt thc hot ng 1 hc sinh in y n dung bng tng kt trong SGK Hot ng 2: Gio vin la chn cc bi tp trong SGK hoc son thm bi tp giao cho cc nhm hc sinh gii, gio vin nhn xt rt ra kin thc cn cng c: 1. Hy nu nhng c im cu trc ca Anehit Xeton - Axit Cacboxylic, suy ra tnh cht ho hc c trng ca tng loi 2. BT 3 Trang 203 3. BT 3 Trang 214 4. BT 5 Trang 214 Dn d : chun b bi kim tra vt Rt kinh nghim : Ni dung ghi bng I. Kin thc cn nh :

II. Bi tp: 1. Hc sinh nhn xt sau khi hon thnh bng tng kt

152

Tun 35 Tit 68 Bi 47: BI THC HNH S 6 TNH CHT HO HC CA ANEHIT V AXIT CACBOXYLIC I. Mc tiu bi hc :
Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh, k thut thc hin cc th nghim : Phn ng trng gng (HCHO tc dng vi dung dch AgNO3 trong NH3). Tc dng ca axit axetic vi qu tm, Na2CO3, etanol. K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st, m t hin tng, gii thch v vit cc phng trnh ho hc. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Tnh cht ca andehit ; Tnh cht ca axit cacboxylic.

II. Chun b : 1. Dng c th nghim - ng nghim - n cn - a thu tinh - Dim 2. Ho cht Dd AgNO3 Dd NH3 Dd HCHO III. Gi hot ng thch hnh ca hc sinh Nn chia hc sinh trong lp ra tng nhm thc hnh, mi nhm t 4 - 5 hc sinh tn hnh th nghim: Th nghim 1: Phn ng trng bc a) Chun b v tin hnh th nghim Thc hin nh SGK vit, gio vin lu hng dn hc sinh b) Quan st hin tng gii thch Th nghim 2: Phn ng ca axit axetic vi qu tm, natri cacbonat a) Chun b v tin hnh th nghim Thc hin nh SGK vit, gio vin lu hng dn hc sinh
153

- Gi ng nghim - Kp ho cht - ng ht nh git - ng nghim c nhnh Dd CH3COOH Dd Na2CO3 c

b) Quan st hin tng gii thch IV. Ni dung tng trnh: Trnh by tm tt cch tin hnh th nghim, m t hin tng, gii thch, vit phn ng

154

Tun 36-67 Tit 69-70 On tap hiojc ki 2

155