Professional Documents
Culture Documents
1
L THUYT GII TON IN XOAY CHIU BNG S PHC
1. S tng quan gia in xoay chiu v s phc
- Xt on mch R, L, C mc ni tip, u = U
o
cos(t + )(V ) .
Ta c gin vect nh sau:
+ Trc honh biu din R
U
L
+ Phn dng ca trc tung biu din L
+ Phn m ca trc tung biu din C
U
C
U
U
L
U
c
U
R
+Vect u c ln l U
0
v to vi trc honh mt gc l U
C
- Xt mt s phc bt k: x = a + bi.
S phc ny c ghi di dng lng gic l
V c biu din nh hnh bn:
+Trc honh biu din phn thc (s a)
+Trc tung biu din phn o (s b)
x = X
o
Z
X
0
b
b
x
+Vect x c ln l X
o
v to vi trc honh mt gc l
a
- Nh vy ta c th xem R nh l mt s phc ch c phn thc a (v nm trn trc honh)
L v C l s phc ch c phn o b (v nm trn trc tung). Nhng chng khc nhau l L nm
phn dng nn c biu din l bi. C nm phn m nn c biu din l bi.
u hoc i c xem nh l mt s phc x v c vit di dng lng gic
VD:
X
o
Z .
Cc i lng trong in
xoay chiu
Biu din di
dng s phc
R=50
50
ZL=100
100i
ZC=150
-150i
u = 100 cos(100tt +
t
)(V )
6
100Z
t
6
i = 2
2
cos(100tt
t
)( A)
4
2 2Z(
t
)
4
2. Cng thc tnh ton c bn:
Khi gii cc bi tp in xoay chiu bng s phc, cc bn xem on mch ny nh l on
mch mt chiu vi cc phn t R, L, C mc ni tip.
Chng ta ch s dng mt nh lut duy nht gii. l nh lut Ohm trong mch in
mt chiu. nh lut ny chng ta hc nm lp 9, qu quen thuc ng khng no:
I =
U
R
hay U = I.R hay R =
U
I
Din n vt l Ninh Hi
2
Trong R khng ch ring mi in tr, m ch chung tt c nhng vt c tr khng (nhng
ci c n v l ^^. VD: R, Z
L
, Z
C
...).
Trong chng trnh hc Ph thng, chng ta ch hc on mch xoay chiu mc ni tip,
cho nn trong on mch mt chiu gm R
1
, R
2
,..., R
n
ni tip ta c:
R = R
1
+ R
2
+ ... +R
n
U = U
1
+ U
2
+ ... + U
n
I = I
1
= I
2
= ... =I
n
3. Thao tc trn my:
a) Nhng thao tc c bn
thc hin tnh ton s phc trn my, chng ta phi vo mode CMPLX bng cch n
[Mode] [2]. Trn mn hnh hin CMPLX.
Trong mode CMPLX, nhp k hiu i ta nhn phm ENG
nhp k hiu ngn cch Z , ta nhn [SHIFT] [(-)]
Nh ta bit, s phc c hai cch ghi, l i s v lng gic.
- Khi my tnh hin th dng i s (a+bi), th chng ta s bit c phn thc v phn o
ca s phc.
Din n vt l Ninh Hi
3
- Khi my tnh hin th dng lng gic ( X
o
Z ), th chng ta s bit c di (modul)
v gc (argumen) ca s phc.
Mc nh, my tnh s hin th kt qu di dng i s. chuyn sang dng lng gic, ta
nhn: [SHIFT] [2], mn hnh hin th nh sau:
chn [3], nhn [=]. Kt qu s c chuyn sang dng lng gic
b) Nhng li thng gp
- Khi ci t my ch n v o gc no th phi nhp n v o gc y.
Trong mode (mn hnh hin ch D), cc bn phi nhp n v l . VD: 45
0
, 60
0
Trong mode rad (mn hnh hin ch R), cc bn phi nhp n v l radian. VD:
Cch ci t my: Nhn [SHIFT] [Mode]
t
,
t
4 3
Nhn [3] ci t my n v l .
Nhn [4] ci t my n v l radian.
- Trn my Fx 570 ES, bm nhanh, cc bn thng n du chia thay cho du phn s.
Chnh v vy trong qu trnh bm my thng xut hin nhng li nh sau:
1
Z
t
2 4
1
Z
t
2 4
Khc 1 2Z
t
4
Khc
1
Zt 4
2
Din n vt l Ninh Hi
4
3 2i Khc 3 (2i)
Cch khc phc: s dng du ngoc
II. CC DNG BI TP:
(nhn [Mode] [2] chuyn sang mode s phc, ci t my n v gc radian)
1. Tm biu thc hiu in th, cng dng in :
Bi 1: Mt on mch in gm in tr R = 50O mc ni tip vi cun thun cm L = 0,5/t
(H). t vo hai u on mch mt hiu in th xoay chiu u = 100 2 sin(100tt - t/4) (V).
Biu thc ca cng dng in qua on mch l:
A. i = 2sin(100tt - t/2) (A). B. i = 2 2 sin(100tt - t/4) (A).
C. i = 2 2 sin100tt (A). D. i = 2sin100tt (A).
Gii:
Gi :
U
Ta dng nh lut Ohm I = gii.
R
Cch lm:
- Ta c: R=50O
Z
L
=50O.
- Suy ra I =
U
.
R + Z
L
- Nhn [SHIFT] [2] [3] chuyn sang dng lng gic:
p n : A
Din n vt l Ninh Hi
5
Bi 2: Khi t hiu in th khng i 30V vo hai u on mch gm in trthun mc ni
tip vi cun cm thun c t cm
1
4t
(H) th dng in trong mch l dng in 1 chiu c
cng 1A. Nu t vo hai u on mch ny in p
cng dng in trong mch l:
A. i = 5 2 cos(120tt
t
) (A)
4
C. i = 5 2 cos(120tt +
t
) (A)
4
u = 150 2 cos120tt (V) th biu thc
B. i = 5 cos(120tt +
t
) (A)
4
D. i = 5 cos(120tt
t
) (A)
4
Gi :
Gii:
(Trch thi tuyn sinh i hc 2009)
U
Tnh R, sau dng cng thc I = tnh.
R
Cch lm:
- Khi t hiu in th khng i (hiu in th 1 chiu) th on mch ch cn c R.
- R =
U
I
=
30
= 30O
1
- Ta c R=30O.
Z
L
=30O.
- Suy ra I =
U
.
R + Z
L
- Chuyn sang dng lng gic:
Din n vt l Ninh Hi
6
p n : D
Bi 3: Hiu in th xoay chiu t vo hai u on mch R, L, C ni tip c biu thc:
u = 220 2 cos(100tt
th gia hai bn t l:
t
)(V ) . Bit R = 100, L = 0,318H v C = 15,9 F. Biu thc hiu in
12
A. u = 440 cos(100tt
t
) V
3
B. u = 400 cos(100tt
t
) V
4
C. u = 440 cos(100tt +
t
) V
6
Gi :
Tnh I sau dng cng thc U
C
= I . Z
C
Cch lm:
- Ta c: R=100O
Z
L
=100O.
Z
C
=200O.
U
Gii:
D. u = 440 cos(100tt +
t
) V
12
- I = .
R + Z
L
+ Z
C
Nhp vo my:
Nhn [=] :
Din n vt l Ninh Hi
7
- C I ri, ta suy ra U
C
bng cng thc: U
C
= I . Z
C
- Chuyn sang dng lng gic:
p n : A
2. Tm cc thnh phn (Bi ton hp en)
Ta chia R, L, C thnh 2 nhm:
+ Nhm 1: in tr (R).
+ Nhm 2: Cun cm v t in (L v C).
Ly u chia i, hin th di dng i s th kt qu s ri vo nhng dng nh sau:
- a + bi : on mch c c nhm 1 v nhm 2 ( Trong a l gi tr ca in tr, b l
tng tr ca nhm 2. Nu nhm 2 ch c 1 phn t th b l tr khng ca phn t
)
- a : on mch ch c in tr.
- bi : on mch ch c nhm 2.
Din n vt l Ninh Hi
8
Bi 1: t hiu in th xoay chiu u = 120 2 cos(100tt +
t
)(V ) vo hai u ca mt cun dy khng
6
thun cm thy dng in trong mch c biu thc i = 2 cos(100tt
bng:
t
)( A) . in tr thun r c gi tr
12
A. 60 B. 85 C. 100 D. 120
Gii:
- Chuyn u, i sang s phc:
u :120 2Z
t
6
i : 2Z
t
12
- Ly u chia i:
- Suy ra r = 60.
p n : A
Bi 2: in p gia hai u cun dy v cng dng in qua cun dy l:
u = 80 cos(100tt +
t
)(V ) ; i =
8
2 cos(100tt
t
)( A) . in tr thun R v t cm L ca cun dy
8
l:
A. 40 v 0,368 H B. 40 v 0,127 H
C. 40 2 v 0,127 H D. 40 2 v 0,048 H
Gii:
- Chuyn u, i sang s phc:
u : 80Z
t
8
i : 2Z
t
8
- Ly u chia i:
Din n vt l Ninh Hi
9
0
- Suy ra R = 40.
Z
L
= 40
- C Z
L
= 40 , suy ra L = 0,127H.
p n : B
Bi 3: Cho on mch xoay chiu nh hnh v.
R
0
, L
Cho R = 50 , C =
2
.10
4
F ,
t
u
AM
C
= 80 cos(100tt )(V ) ;
R
A
M
B
u
MB
= 200 2 cos(100tt +
t
)(V ) . Gi tr ca R
2
v L l:
Gi :
A. 250 v 0,8 H B. 250 v 0,56 H
C. 176,8 v 0,56 H D. 176,8 v 0, 8 H
Gii:
Tnh I, sau ly U
MB
chia cho I.
Cch lm:
- Ta c: R = 50O
Z
C
= 50O.
- Chuyn u
AM
, u
MB
sang s phc:
u
AM
: 80
u
MB
: 200 2Z
t
2
Din n vt l Ninh Hi
10
3
\ . \ .
\
|
U
- Tnh I : I =
AM
=
R + Z
C
80
50 50i
- Ly U
MB
chia I:
U
MB
I
200 2Z
t
=
2
4
+
4
i
5 5
- Suy ra R
0
= 176,8.
Z
L
= 176,8 => L = 0,56 H
p n : C
3. Cng cc u
Nh ta bit, trong on mch mt chiu, mun bit hiu in th on mch th ta ch cn
cng cc hiu in th thnh phn c trong mch li vi nhau.
Bi 1: on mch AC c in tr thun, cun dy thun cm v t in mc ni tip. B l mt im trn
t
AC vi u
AB
= sin100tt (V) v u
BC
= 3sin(100tt -
2
) (V). Tm biu thc hiu in th u
AC
.
A. u
AC
= 2 2 sin(100tt) V
B. u
AC
= 2 sin
|
100tt +
t |
V
.
| t |
| t |
C. u
AC
= 2 sin
100tt +
3
|
V
Gi :
Cng cc hiu in th thnh phn li vi nhau.
Cch lm:
D. u
AC
= 2 sin
100tt
3
|
V
Gii:
Din n vt l Ninh Hi
11
- Chuyn u
AB
, u
BC
sang s phc:
u
AB
:1
u
BC
: 3Z
t
2
- Tnh U
AC
:
u = u + u
= 1 +
3Z
t
AC AB BC
2
- Chuyn sang dng lng gic:
- Suy ra
p n : D
u
AC
= 2 sin(100tt
t
)(V )
3
(Bi ny cng c th gii nhanh bng phng php gin vect)
III. BI TP T LUYN
Bi 1: Cho on mch nh hnh v: R = 100, L = 0,138H v C = 15,9 F
u
MB
= 220 cos(100tt
t
)(V ) . Biu thc cng
3
A
L
C
R
M
B
dng in trong mch l:
A. i = 2 cos(100tt
t
) (A)
6
B. i = 2 cos(100tt +
t
) (A)
6
C. i = 2 cos(100tt
t
) (A)
2
D. i = 2 cos(100tt +
t
) (A)
2
Din n vt l Ninh Hi
12
3
\ . \ .
\
|
Bi 2: Cho mch in xoay chiu gm mt cun dy c in tr thun
10
3
r =
20
O , t cm
3
L =
1
( H )
5t
v t in c in dung C =
( F )
4t
mc ni tip. Bit biu thc in p hai u
cun dy l u
d
= 100 2 cos100tt (V). in p hai u mch l:
A. u =100 2 cos(100tt
2t
) (V)
3
C. u =100 cos(100tt + t) (V)
B. u =100 cos(100tt +
2t
) (V)
3
D. u =100 cos(100tt t) (V)
Bi 3: Mt on mch xoay chiu gm R mc ni tip vi mt trong hai phn t C hoc cun
dy thun cm L. in p gia hai u mch in v cng dng in qua mch c biu thc:
u = 100 2 cos(100tt )(V ) , i = 2 cos(100tt
t
)( A) . on mch gm
4
A. R v C c R = 30, Z
C
= 30 B. R v L c R = 40, Z
L
= 30
C. R v C c R = 50, Z
C
= 50 D. R v L c R = 50, Z
L
= 50
Bi 4: on mch AC c in tr thun, cun dy thun cm v t in mc ni tip. B l mt
t
im trn AC vi u
AB
= sin100tt (V) v u
BC
= 3sin(100tt -
2
) (V). Tm biu thc hiu in th
u
AC
.
A. u
AC
= 2 2 sin(100tt) V
B. u
AC
= 2 sin
|
100tt +
t |
V
.
| t |
| t |
C. u
AC
= 2 sin
100tt +
3
|
V
D. u
AC
= 2 sin
100tt
3
|
V
Bi 5: t mt hiu in th u = 200 2 .sin(100 tt + t/6) (V) vo hai u ca mt cun dy
thun cm c t cm L = 2/t (H). Biu thc ca cng dng in chy trong cun dy l
A. i = 2 sin (100tt + 2t/3 ) (A). B. i = 2 sin ( 100tt + t/3 ) (A).
C. i = 2 sin (100tt - t/3 ) (A). D. i = 2 sin (100tt - 2t/3 ) (A).
Bi 6: Cho mt on mch in xoay chiu gm in tr thun R v t in c in dung C mc
ni tip. in p t vo hai u on mch l u = 100 2 cos100tt (V ) , b qua in tr dy ni. Bit
cng dng in trong mch c gi tr hiu dng l 3 A v lch pha
Gi tr ca R v C l:
t
so vi in p hai u mch.
3
A. R =
50
O v C =
3
10
4
F
t
B. R =
50
O v C =
3
10
3
F
5t
C. R = 50 3O v C =
10
4
F
t
D. R = 50 3O v C =
10
3
F
5t
Din n vt l Ninh Hi
13
Bi 7: Cho mt on mch in xoay chiu gm hai trong trong phn t: in tr thun R, cun
dy thun cm L, t C mc ni tip. Hiu in th gia hai u mch v cng dng in
trong mch c biu thc:
u = 220 2 sin (100tt - t/3 ) (V)
i = 2 2 sin (100tt + t/6) (A)
Hai phn t l hai phn t no?
A. R v L. B. R v C
C. L v C. D. R v L hoc L v C.
Bi 8 : t mt hiu in th xoay chiu u = 60sin100tt (V) vo hai u on mch gm cun
thun cm L = 1/t H v t C = 50/t F mc ni tip. Biu thc ng ca cng dng in
chy trong mch l
A. i = 0,2sin(100tt + t/2) (A). B. i = 0,2sin(100tt - t/2) (A).
C. i = 0,6sin(100t + /2) (A). D. i = 0,6sin(100tt - t/2) (A).
Bi 9 : Cho on mch nh hnh v, R=50, L=1/(H), C=2.10
-4
/(F), bit
u
MB
= 100 2 sin(100t 3)(V ) . Tm biu thc hiu in th uAB?
A. 100
C. 100
2 sin(100t
2 sin(100t +
6)(V )
4)(V )
B. 100
D. 100
2 sin(100t +
2 sin(100t +
6)(V )
3)(V )
Bi 10: Mch in ni tip R, L, C trong cun dy thun cm (Z
L
< Z
C
). t vo hai u on
mch mt in p xoay chiu u = 200 2 cos(100tt +
t
)V . Khi R = 50 cng sut mch t gi
4
tr cc i. Biu thc dng in qua mch lc :
A. i = 4 cos(100tt +
t
) (A)
2
C. i = 4 2 cos(100tt +
t
) (A)
4
B. i = 4 cos(100tt +
t
) (A)
4
D. i = 4 2 cos(100tt) (A)
Gi :
Khi R = 50 cng sut mch t gi tr cc i, suy ra
Cc dng ton cc tr trong dng in xoay chiu).
Mt khc Z
C
> Z
L
nn trong s phc ta c: Z
L
+ Z
C
= -50i
200 2Z
t
Z
L
Z
C
= R = 50
(Xem thm chuyn
Suy ra: i =
u
=
4
= 4Z
t
R + Z
L
+ Z
C
50 50i 2