Nhung Thach Thuc Quan Ly Trong The Ky 21 - Tech24.vn

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI
Peter F.Drucker
Dn nhp: NHNG TI NNG BNG CA NGY MAI Bn c c th hi cun sch ny c bn n nhng ti nng bng ca ngy hm nay nh CHIN LC CNH TRANH, NGH THUT LNH O, TNH SNG TO, LM VIC THEO NHM, CNG NGH hay khng? Nhng vn khng bn n trong cun sch ny. Bi l cun sch ny ch bn v nhng ti nng bng ca NGY MAI m thi l nhng ti thit yu, trng tm, c tnh cht sng cn v chc chn s l nhng thch thc ch yu ca ngy mai. Liu c chc chn nh vy khng? Cc chn l nh vy! Bi v y khng phi l cun sch ni v cc D ON cng khng phi cun sch bn v TNG LAI. Nhng thch thc v nhng ti c bn lun y u l nhng vn ang gp phi tt c cc nc pht trin cng nh hu ht cc nc ang tri dy (nh Hn Quc, Th Nh K). Nhng vn ny c th c nhn din, bn lun, phn tch, v gii p. Mt s ngi v mt s ni ang nghin cu nhng vn ny. Tuy vy cho n nay c rt t cc t chc v nh qun l lm vic ny.
1
Peter F.Drucker
Nhng ai ngay t by gi tm hiu nhng thch thc ny v qua chun b trc cho bn thn v t chc ca mnh i ph vi nhng thch thc mi th s l ngi i u v chi phi ngy mai. Cn nhng ai ch n khi nhng thch thc mi ny thc s tr thnh nhng ti nng bng th chc chn h s b tt hu v c th s khng bao gi ui kp c thin h. Do vy, y l mt cun sch ku gi hnh ng. Hin gi nhng thch thc mi ny cha l r. Chng rt khc vi nhng g chng ta tng bit n. Chng hu nh mu thun v tri ngc vi nhng g m ngy hm nay vn c tha nhn v coi l thnh cng. Chng ta ang sng trong thi k QU SU SC vi nhng s thay i c th cn cc oan hn so vi nhng bin i trc y khi bc vo cuc cch mng cng nghip ln th hai gia th k XIX, hay nhng bin i c cu do cuc i khng hong v Chin tranh th gii th hai tng gy ra. Ngi c cun sch ny s c cm gic bt an v lo u nh cm gic ca chnh tc gi khi vit n. Bi v trong nhiu trng hp chng hn trng hp nhng thch thc do s BIN MT ca T L SINH SN cc
2
Peter F.Drucker
nc pht trin, hoc nhng thch thc i vi c nhn v t chc s dng lao ng c bn lun chng cui ni v T QUN L BN THN nhng thc tin mi m v nhng yu cu t ra i hi phi O NGC cc chnh sch c tng c p dng c kt qu tt trong sut th k qua, v thm ch hn th na, n i hi phi thay i c NP NGH ca cc t chc cng nh cc c nhn. y l SCH V QUN L. Tc gi c tnh khng a vo y NHNG THCH THC KINH DOANH, ngay c nhng vn rt quan trng nh l liu ng Euro c thay th ng Dollar M lm ng tin chnh ca th gii khng, hoc ci g s thay th cho pht minh kinh t thnh cng nht ca th k XIX tc l ngn hng thng mi v ngn hng u t. Tc gi cng c khng cp n cc kha cnh KINH T HC, mc d nhng thay i c bn v QUN L kinh t (chng hn s ni ln ca tri thc thnh ngun lc ch yu ca nn kinh t) chc chn s rt cn n l thuyt kinh t mi, v cng khng km quan trng l chnh sch kinh t mi. Cun sch cng khng bn n chnh tr, thm ch khng cp n nhng vn ct yu nh liu nc Nga c th phc hi c v tr
3
Peter F.Drucker
cng quc v chnh tr, qun s v kinh t hay khng. Cun sch bm st ch chnh l cc VN V QUN L. C rt nhiu l do gii thch iu ny. Nhng vn m cun sch bn ti, nhng THC TIN mi v x hi, dn s hc v kinh t khng phi l nhng vn m CHNH PH c th gii quyt c. l nhng ch tuy c nh hng su sc n chnh tr nhng khng phi l nhng vn chnh tr. khng phi l vn m th trng t do c th gii quyt c. cng khng phi l ti ca L THUYT KINH T hay CHNH SCH KINH T. l nhng ti m ch c khoa hc QUN L v C NHN lao ng tri thc, chuyn gia hay nh qun l mi c th x l v gii quyt. l nhng iu chc chn s c tranh lun trong chnh gii cc nc pht trin v cc nc mi tri dy. Nhng gii php ca n ch c th ny sinh bn trong mt t chc ring l v phi c thc hin thng qua S QUN L ca mt t chc ring l v do tng c nhn lao ng tri thc (c bit l do tng nh qun l) bn trong t chc tin hnh.
Peter F.Drucker
Mt phn ln cc t chc ny, tt nhin s l cc doanh nghip. V phn ln c nhn cc lao ng tri thc chu nh hng bi nhng thch thc ny s l nhng ngi lm thu cho doanh nghip hoc lm vic vi cc doanh nghip. Tuy vy, y l cun sch ni v QUN L hn l ni v QUN L KINH DOANH. Nhng thch thc cun sch ny nu ra c nh hng n tt c cc t chc trong x hi ngy nay. Thc ra, mt s thch thc s c tc ng n cc t chc phi kinh doanh thm ch cn nhiu hn, v nhiu t chc loi ny, chng hn nh trng i hc, hay bnh vin, ch cha ni ti cc c quan chnh ph, rt cng nhc v km linh hot hn cc doanh nghip v thng n su bm r vo nhng quan nim, gi nh v chnh sch c ca ngy hm qua v thm ch nh mt s trng i hc cn bm cht vo nhng gi nh ca ngy hm kia (nh cc gi thit th k XIX). c cun sch ny nh th no? Tc gi gi bn c nn c mi ln tng chng mt, v cc chng u kh di. Ri trc tin hy t hi: Nhng ti ny, nhng thch thc ny C NGHA g i vi t chc ca chng ta v i vi c nhn ti vi t cch l mt lao ng tri thc, mt chuyn gia, hay mt nh qun l?. Mt khi suy
5
Peter F.Drucker
ngh k iu ny ri hy t cu hi: Nhng HNH NG no m t chc ca chng ta v c nhn ti vi t cch l lao ng tri thc v /hoc nh qun l cn lm bin nhng thch thc c nu ra trong chng ny thnh nhng C HI cho t chc ca chng ta v cho c nhn ti?. V HY BT TAY VO VIC? Peter F.Drucker
Peter F.Drucker
Chng I NHNG M HNH MI V QUN L V sao cc gi nh li quan trng Qun l c ngha l qun l kinh doanh M hnh t chc duy nht ng Cch duy nht ng qun l con ngi Cc cng ngh v ngi s dng cui cng c xc nh t trc Phm vi ca qun l c xc nh theo php l Phm vi ca qun l c xc nh theo a l chnh tr Ni b t chc l lnh a ca qun l.
Peter F.Drucker
Dn nhp V SAO CC GI NH LI QUAN TRNG. Cc gi nh c bn v thc tin chnh l nhng khun mu ca cc mn khoa hc x hi chng hn nh khoa hc qun l. Cc gi nh thng nm trong tim thc ca cc hc gi, tc gi, nh gio, cc nh thc hnh trong lnh vc ny. Tuy vy, chnh nhng gi nh li quyt nh phn ln nhng g m cc hc gi, tc gi, nh gio v nh thc hnh cho l thc tin. Nhng gi nh c bn v thc tin ca mn khoa hc s quyt nh b mn tp trung vo ci g. N quyt nh ci m mn khoa hc coi l thc tin v thc ra n quyt nh lun c lnh vc nghin cu ca mn khoa hc . Cc gi nh cng quyt nh phn ln ci g s b b qua, hoc vt ra ra nh l mt ngoi l kh chu. Nh vy cc gi nh quyt nh c hai iu: iu cn c tp trung ch v iu b b qua hoc xem nh trong mn khoa hc no . Mt v d in hnh l s kin xy ra i vi mt hc gi sng sut nht trong s cc hc gi khoa hc qun l thi k u: Mary Parker Follett (1868
8
Peter F.Drucker
1833) . Do nhng gi nh ca b khng ph hp vi cc gi nh ca ngnh khoa hc qun l chm n nhng nm 1930 v 1940 m b tr thnh mt ngi hon ton b pht l, thm ch cho n trc ci cht ca b vo nm 1932. Nhng cng trnh ca b b lng qun trong sut 25 nm hoc lu hn th. Tuy vy, ngy nay chng ta u bit rng nhng gi nh c bn ca b v x hi, v con ngi v qun l l gn vi thc tin hn nhiu so vi nhng gi nh m cc nh qun l thi ly lm c s v thm ch cho n by gi nhiu ngi vn ly lm c s. Mc d vai tr ca gi nh c tm quan trng nh vy, nhng t khi n c a ra phn tch, nghin cu, v i chng, thm ch t khi c trnh by mt cch r rang v y . i vi mt ngnh khoa hc x hi nh khoa hc qun l th nhng gi nh thc ra quan trng hn nhiu so vi nhng nh trong mn khoa hc t nhin. nh l gi thuyt tng qut ang ph bin, n chng c nh hng g
*
Xem bi gii thiu ca tac gi v quyn Mary Parket Follett, Nh tin tri ca qun l (Boston: Harverd Business School Press, 1995)
Peter F.Drucker
n v tr t nhin c. Bt lun nh cho rng mt tri quay quanh tri t hay ngc li, tri t quay quanh mt tri th iu chng c nh hng g n mt tri v tri t c. i tng nghin cu ca khoa hc t nhin l hnh vi ca cc vt th. Nhng i tng nghin cu ca mt mn khoa hc x hi nh mn khoa hc qun l l hnh vi ca con ngi v cc nh ch ca con ngi. V th cc nh thc hnh c xu hng hnh ng v x s theo cc gi nh ca b mn khoa hc . Quan trng hn na, thc tin ca khoa hc t nhin, v tr vt l v cc nh lut ca n, khng thay i (hoc nu c thay i th ch xy ra vi khong thi gian rt lu n hng triu nm, ch khng phi l l lng vn th k, ch ng ni n thp k). V tr x hi khng c nhng quy lut t nhin nh th. Do n chu s thay i lin tc. V iu c ngha rng nhng gi nh ng i vi ngy hm qua c th tr nn khng ng v hon ton sai vo bt c lc no. Ngy nay mi ngi ca tng cch lm vic theo nhm nh l mt kiu t chc ng cho mi cng vic (bn thn tc gi cng bt u ca tng nhm lm vic t rt sm vo nm 1954 v c bit trong cun sch xut bn nm 1973 nhan Qun l:
10
Peter F.Drucker
Nhim v, Trch nhim v Thc hnh). Nn tng ca nim tin chnh thng hin nay v nhm lm vic l mt gi nh c bn c tt c cc nh l thuyt v qun l v hu ht cc nh thc hnh tip nhn t nhng ngy u tin hnh thnh t duy v t chc, tc l t thi Henri Fayol Php v Walter Rathenau c khong nm 1900: cho rng phm l m hnh t chc th ch c mt m hnh t chc ng m thi. V iu quan trng nht khng phi l liu nhm lm vic c thc s l p s hay khng (cho n nay khng c nhiu bng chng cho iu ny) m l, nh s tho lun phn sau, gi nh c bn v mt m hnh t chc duy nht ng khng cn ng vng na. Do , iu quan trng nht trong mn khoa hc x hi nh mn qun l l cc gi nh c bn. V s thay i cc gi nh c bn li cng quan trng hn. T khi vic nghin cu khoa hc qun l c bt u, v thc ra n cha xut hin cho ti nhng nm 1930, th hai b gi nh v thc tin qun l c hu ht cc hc gi, tc gi v cc nh thc hnh tip nhn:
11
Peter F.Drucker
B gi nh th nht xc nh quy tc ca qun l 1. Qun l c ngha l qun l kinh doanh 2. Ch c hoc phi c mt c cu t chc duy nht ng. 3. Ch c hoc phi c mt cch duy nht ng qun l con ngi B gi nh th hai xc nh thc hnh ca qun l 1. Cc cng ngh, th trng v s s dng cui cng c xc nh t trc 2. Phm vi qun l c xc nh theo php l 3. Qun l tp trung vo ni b 4. Nn kinh t c xc nh bi bin gii quc gia l mi trng sinh thi ca doanh nghip v qun l. Hu nh trong sut thi gian ny t nht l n u nhng nm 1980 tt c cc gi nh ni trn tr gi nh u tin kh gn vi thc t p dng, bt k cho nghin cu, vit sch, ging dy hay thc hnh qun l. n nay tt c cc gi nh ny khng cn hu ch na. Chng tr nn gn vi s giu ct. Gi y chng xa ri thc
12
Peter F.Drucker
t n mc tr thnh vt chng ngi cho l thuyt v thm ch cn tr nghim trng s thc hnh qun l. Qu thc, thc tin ang nhanh chng tr nn i nghch vi nhng g cc gi nh ny nu ra. Do , n lc phi cho qua cc gi nh ny v c gng hnh thnh nhng gi nh mi cho c nghin cu ln thc hnh qun l.
I QUN L C NGHA L QUN L KINH DOANH i vi hu ht mi ngi, c trong v ngoi lnh vc qun l th gi nh ny l iu hin nhin. Qu thc, nhng tc gi vit v qun l, nhng nh thc hnh qun l v ngi ngoi cuc thm ch cn cha nghe thy t qun l th t ng nghe ra thnh qun l kinh doanh. Gi nh v v tr ca qun l c xut x kh gn y. Trc nhng nhm 1930 mt vi tc gi v nh t tng quan tm n qun l, bt u t Frederick Winslow Taylor vo u th k ny v cui cng l Chester Barnard ngay trc Chin tranh th gii th II, tt c h u cho rng qun l kinh doanh ch l mt chi di ca qun l
13
Peter F.Drucker
tng qut v c bn n chng khc g vi qun l mi t chc khc, cng nh ging ch ny so vi ging ch khc. S p dng trc tin l thuyt qun l vo thc t khng xy ra trong lnh vc kinh doanh m l trong lnh vc phi li nhun v cc c quan ca chnh ph. Frederick Winslow Taylor (1856-1915), ngi sng lp ra Qun l theo khoa hc, rt nhiu kh nng cng l ngi sng to ra thut ng Qun l v Nh t vn vi ngha nh ngy nay. Trn danh thip ng t gi mnh l Nh t vn Qun l v ng gii thch rng ng c tnh chn nhng thut ng mi l ny gy tc ng vo nhn thc ca cc thn ch v nhng iu hon ton mi l m ng s a ra cho h. Tuy nhin, Taylor khng chn mt doanh nghip m li ly Bnh vin Mayo phi li nhn lm v d hon ho ca Qun l theo khoa hc trong bi tng trnh ca ng trc Quc s hi M nm 1912 m ln u tin lm cho nc M gic ng v qun l. V s p dng Qun l theo khoa hc ca Taylor c bit n nhiu nht (mc d cht yu do p lc ca cng on) khng phi vo mt doanh nghip
14
Peter F.Drucker
m l vo kho qun gii Watertown ca qun i M do chnh ph s hu v iu hnh. Cng vic u tin m thut ng nh qun l (manager) - vi ngha nh ngy nay khng c p dng trong kinh doanh. M l qun c thnh ph (City Manager) mt sng to ca ngi M vo nhng nm u ca th k ny. Tng t nh vy, vic p dng ln u tin mt cch c thc v c h thng cc nguyn tc qun l khng phi trong mt doanh nghip. M l vic t chc li qun i M nm 1901 do Elihu Root (1845-1937), B trng Chin tranh ca Tng thng Theodore Roosevelt tin hnh. i hi Qun l u tin ti Praha nm 1922 khng phi do gii kinh doanh t chc m do Herbert Hoover, lc l B trng Thng mi M v Thomas Masaryk, mt nh s hc ni ting th gii v l Tng thng sng lp nc Cng ha Tip Khc. V Mary Parker Follett, m cng trnh ca b v qun l bt u xp x cng thi k , cng khng bao gi phn bit gia qun l kinh
15
Peter F.Drucker
doanh v qun l phi kinh doanh. B ni v vic qun l cc t chc m tt c u c p dng cc nguyn l nh nhau. iu dn n vic ng ha Qun L vi Qun L Kinh Doanh chnh l cuc i khng hong vi s th ch ca n i vi kinh doanh v s khinh b i vi cc nh qun l doanh ghip. khng b coi l cng mt giuc vi kinh doanh, qun l trong khu vc cng cng c t tn l Qun tr cng cng (Public Administration) v cho ra i mt mn khoa hc ring, vi khoa ring ti trng i hc, vi cc thut ng ring v thang bc cng danh ring. Cng lc v cng l do , vic nghin cu qun l trong cc bnh vin ang pht trin nhanh chng (chng hn bi Raymond Sloan, em trai ca Alfred Sloan ca GM) c tch thnh mn khoa hc ring bit v t tn l Qun tr bnh vin. Ni cch khc, trnh b gi l qun l chnh l s ci chnh chnh tr trong nhng nm i khng hong. Tuy nhin, n thi k sau chin tranh th tnh th li i ngc. n nm 1950 Kinh Doanh tr thh mt t t gi, mt phn ln do kt qu hot ng ca qun l kinh
16
Peter F.Drucker
doanh Hoa K trong Chin tranh th gii th II. Sau khng lu, quan trng hn ht qun l kinh doanh tr thnh ng n v chnh tr nh l mt lnh vc nghin cu. V t , qun l c ng ha trong nhn thc ca cng chng cng nh gii hc gi vi qun l kinh doanh. Tuy nhin, gi y chng ta ang bt u sa li li lm 60 nm, nh c chng kin nhng v sa li tn trng kinh doanh thnh trng qun l, s gia tng nhanh chng nhng li mi d cc kha qun l t chc phi li nhun ca cc trng , s xut hin cc chng trnh qun l iu hnh tuyn sinh c cn b qun l kinh doanh ln phi kinh doanh hay s xut hin ca b mn Qun l vic o ca cc trng dng. Nhng gi nh rng qun l tc l qun l kinh doanh vn c tn ti. Do , iu quan trng l phi khng nh, v cn ln ting khng nh rng qun l khng phi l qun l kinh doanh, cng chng khc g khi ni y hc khng phi l sn khoa. Tt nhin, c s khc nhau gia qun l cc t chc khc nhau, v xt cho cng mc ch xc nh chin lc, v
17
Peter F.Drucker
chin lc xc nh c cu t chc. Chc chn c s khc bit gia qun l mt chui ca hang bn l v qun l mt gio phn Cng Gio (mc d s khc bit t hn rt nhiu so vi iu m cc gim mc v cc ch chui ca hng vn tng); gia qun l mt cn c khng qun, mt bnh vin v mt cty phn mm. Nhng s khc bit ln nht l cc thut ng tng t chc ring l dng. Ngoi ra th s khc bit ch yu l cch p dng hn l cc nguyn tc. Chng hn, cn b iu hnh ca tt c cc t chc dng khi lng thi gian gn nh nhau gii quyt cc vn ca con ngi, v vn ca con ngi th hu nh lun ging nhau. 90% (hoc gn nh th) vn m cc t chc ny quan tm l chung nhau. V i vi 10% cn li th s khc bit gia kinh doanh v phi kinh doanh khng ln hn s khc bit gia cc doanh nghip trong cc ngnh ngh khc nhau, chng hn gia ngn hng a quc gia v nh sn xut chi tr em. Trong bt k t chc no, kinh doanh hay phi kinh doanh cng vy, ch c 10% cn li ca qun l l phi c iu chnh cho ph hp vi nhim v, vn ha, lch s v t vng c th ca t chc m thi.
18
Peter F.Drucker
Vic phn bit qun l khng phi l qun l doanh nghip c bit quan trng v ngnh tng trng trong mt x hi pht trin th k XXI khng chc l ngnh kinh doanh thc t, kinh doanh khng cn l ngnh tng trng trong th k XX cc x hi pht trin na ri. Mt t l t hn nhiu s lao ng cc nc pht trin hin ang tham gia vo hot ng kinh t, tc l kinh doanh, so vi thi k cch y 100 nm. Lc hu nh mi ngi n tui lm vic phi kim sng bng cc hot ng kinh t (chng hn lm nng nghip). Cc ngnh tng trng trong th k XX cc nc pht trin l lnh vc phi kinh doanh chnh ph, ngnh chuyn mn, y t, gio dc. Kinh doanh, vi t cch l ngi thu nhn cng v l ngun kim sng khng ngng thu hp li trong mt trm nm qua (hay t nht t Chin tranh th gii I). V chng ta c th phn on trong th k XXI ti cc nc pht trin th ngnh tng trng s khng phi l kinh doanh, tc l hot ng kinh t c t chc. C nhiu kh nng s l ngnh x hi phi li nhun. V cng chnh l ngnh m ngy nay ang cn
19
Peter F.Drucker
qun l nht v l ni m qun l mt cch c h thng, c nguyn tc, c c s l lun c th to ra kt qu ln nht, nhanh nht. Do , kt lun th nht t s phn tch cc Gi nh xc inh tnh cht ca qun l lm cho vic nghin cu v ng dng thc t c kt qu s l: Qun l l b phn cu thnh c th v phn bit c ca bt c t chc no.
II M HNH T CHC DUY NHT NG S quan tm n qun l v nghin cu qun l bt u t s xut hin t ngt ca t chc quy m ln nh doanh nghip, c quan chnh ph, qun i thng trc, l nhng ci mi ca x hi th k XIX. V ngy t ngy u hn mt th k qua, vic nghin cu t chc da vo mt gi nh. C hoc phi c mt m hnh t chc duy nht ng Vic din t mt m hnh t chc duy nht ng lun thay i. Nhng s tm kim mt m hnh t chc duy nht ng vn tip tc cho n ngy nay.
20
Peter F.Drucker
Cu trc ca t chc trong kinh doanh l ln u tin c bn n ti Php vo khong u th k ny bi Henri Fayol (1841 1925), ngi ng u mt cty khai thc than , mt doanh nghip ln nht chu u, nhng cng hon ton v t chc nht (tuy vy, phi n nm 1916 ng ta mi xut bn cun sch ca mnh). Cng thi gian cc nh thc hnh cng l nhng ngi u tin quan tm n t chc M: John J.Rockefeller, Sr J.P.Morgan v nht l Andrew Carnegie (ngi vn xng ng c nghin cu v l ngi c nh hng lu di nht). Sau t lu Elihu Root p dng l thuyt t chc vo qun i M, nh ni, v khng phi ngu nhin khi m Root tng l c vn php lut cho Carnegie. Cng thi gian , Georg Siemens (1839 1901) ngi sng lp Deutsche Bank nm 1870, dng (khong nm 1895) cc khi nim t chc ca ngi bn Fayol cu vn Cty in T Siements do ngi anh em h ca ng l Werner Siements (1816 1892) sng lp, nhng trng ngi lnh o khi ng my qua i, v ang b chao o.
21
Peter F.Drucker
Tuy vy, nhu cu v c cu t chc cha phi l iu r rng i vi mi ngi nhng nm u tin y. Frederick Winslow Taylor khng h nhn thy iu . Cho n trc khi mt ng ta vn ni va vit nhng ng ch v nhng ngi gip vic. V chnh da vo khi nim ny, tc l phi cu trc m Henry Ford (1863 1947) cho n trc khi mt tm cch iu hnh mt cty m trong nhiu nm (cho ti nhng nm 1920) l mt cty sn xut cng nghip ln nht th gii. Chnh Chin tranh th gii th I lm r nhu cu v mt c cu t chc chnh thc. Nhng cng chnh Chin tranh th gii th nht cho thy cu trc theo chc nng ca Fayol (v c Carnegie) khng phi l mt c cu t chc ng. Ngay sau chin tranh, u tin l Pierre S.Du Pont (1870 1954) v sau l Alfred Sloan (1875 1966) pht trin phi tp trung ha. V hin nay, trong vi nm tr li y, chng ta rao bn nhm lm vic nh l mt m hnh t chc duy nht ng cho hu ht mi th. D vy, gi y iu tr nn r rang l khng h c chuyn mt c cu t chc duy nht ng. M ch c nhng m
22
Peter F.Drucker
hnh t chc, m mi m hnh c sc mnh nht nh, c nhng gii hn nht nh v nhng p dng c th. Mt iu r rng l t chc khng phi ci g tuyt i c. N ch l mt cng c lm cho con ngi tr nn hu hiu khi lm vic vi nhau. Nh vy th mt c cu t chc no s thch hp vi nhng nhim v no trong nhng iu kin nht nh v nhng thi im nht nh. Ngy nay ngi ta ni nhiu v s kt thc ca t chc theo th bc. y l iu hon ton v l. Trong mi t chc cn phi c ngi c thm quyn cao nht, l sp, tc l ngi c th ra quyt nh cui cng v mong i nhng ngi khc tun theo. Trong tnh hung c him ha chung mi t chc sm mun cng s gp phi tnh hung nh th - th s sng cn ca mi ngi ph thuc vo s ch huy r rng. Nu nh con tu ang b chm th thuyn trng khng th triu tp cuc hp m phi ra mnh lnh. V nu mun cu con tu th mi ngi phi tun theo mnh lnh, phi bit chnh xc i u, lm g v phi lm m khng cn tham gia hay tranh lun. Th bc v s chp nhn n khng cn bn ci ca mi ngi trong t chc l nim hy vng duy nht trong mt cuc khng hong.
23
Peter F.Drucker
tnh hung khc trong cng mt t chc li i hi s tranh lun bn bc. tnh hung khc li i hi tnh ng i L thuyt t chc gi nh rng cc t chc l ng nht v do mi doanh nghip phi c t chc cng mt kiu. Fayol gi nh c mt doanh nghip sn xut in hnh. Alfred Sloan trong nhng nm 1920 tng t chc cc b phn phi tp trung ha ca cty GM theo cng mt cch ht nhau. 30 nm sau, khi t chc li GE quy m ln vo u nhng nm 1950, ngi ta vn coi l ngoi o nu t chc mt n v nh gm vi chc nh nghin cu ch tham gia n thun vo cng trnh pht trin cho Khng qun M m khc vi t chc cc ban b khng l s dng hng ngn ngi v sn xut sn phm tiu chun, nh l nng bnh cho nh bp. Mt nhm nh nghin cu pht trin nh th m phi gnh vc mt gim c sn xut, mt gim c nhn s, mt gim c ti chnh v mt gim c PR.
24
Peter F.Drucker
Nhng trong bt k doanh nghip no, c th ngay c trong doanh nghip sn xut in hnh ca Fayol, vn cn thit c mt s c cu t chc khc nhau cng song song tn ti. Qun l giao dch ngoi t l mt cng vic ngy cng kh khn v phc tp trong nn kinh t th gii. N i hi phi tp trung ha hon ton. Khng mt n v no ca doanh nghip c php giao dch ngoi t cho ring mnh. Nhng trong cng doanh nghip vic cung cp dch v cho khch hng, c bit khch hng trong lnh vc k thut cao, li i hi s c lp hon ton, vt xa s phi tp trung ha truyn thng. Mi c nhn nhng nhn vin dch v ny phi l sp m nhng ngi khc trong t chc phi tun theo yu cu ca h. Mt s loi hnh nghin cu i hi mt t chc theo chc nng nghim ngt vi tt c cc chuyn gia t chi nhc c ca mnh. Tuy vy, mt s loi hnh nghin cu khc, c bit nghin cu gn lin vi vic ra quyt nh giai on u (chng hn nghin cu dc phm) th i hi tnh ng i ngay t u. V hai loi nghin cu nh th
25
Peter F.Drucker
thng tn ti song song cng trong mt t chc nghin cu. Vic tin rng phi c mt c cu t chc duy nht ng gn vi sai lm cho rng qun l l qun l kinh doanh. Nu nhng nh nghin cu qun l thi trc khng b che mt bi sai lm ny m nhn vo vic qun l cc t chc phi kinh doanh th h sm pht hin thy c s khc bit ln trong c cu t chc ty thuc vo bn cht ca cng vic. Gio phn ca gio hi C c c t chc rt khc vi nh ht giao hng. Mt qun i hin i c t chc rt khc vi mt bnh vin. Nhng iu ging nhau l cc t chc ny khng phi ch c mt c cu t chc. Chng hn i vi gio phn Cng Gio th gim mc l ngi c thm quyn tuyt i mt s ni, cn ni khc th quyn lc b hn ch ngt ngho, chng hn trong vic k lut linh mc thuc gio phn ca mnh, v ni khc li hon ton khng c quyn g chng hn ng ta khng c n thm x o trong gio phn ca mnh nu khng c cha x mi. Gim mc l
26
Peter F.Drucker
ngi b nhim cc thnh vin ca ta gio phn, mc d tc l ch nh cc mc s no tiu chun c b nhim. Nhng mt khi c b nhim th ta gio phn, ch khng phi gim mc, mi c quyn c bit rt nhiu khu vc. Thc ra c mt s nguyn tc ca t chc. Mt nguyn tc chc chn l t chc phi c tnh minh bch. Ngi ta phi bit v phi hiu r c cu ca t chc m ngi s vo lm vic. iu ny c v l iu hin nhin, nhng li thng xuyn b vi phm hu ht cc t chc (ngay c trong qun i) Mt nguyn tc khc c tc gi nhc n: Trong t chc phi c ai c thm quyn ra quyt nh cui cng trong mt lnh vc no . V phi c ngi r rng ng vai tr ch huy khi c Khng Hong. Mt nguyn tc cng rt ng n l quyn lc phi i i vi trch nhim. Mt nguyn tc ng na l mt ngi trong mt t chc ch nn c mt ng ch. Mt iu khn ngoan trong thnh ng c ca lut La M ni rng
27
Peter F.Drucker
mt ngi n l no m c n ba ngi ch th s l ngi t do. C mt nguyn tc rt c xa trong mi quan h gia ngi v ngi l khng ai c lm vo tnh hung c xung t v lng trung thnh, v khi ngi ta c nhiu hn mt ng ch th s to ra s xung t ( l l do v sao m kiu nhm lm vic Jazz Combo ang rt ph bin, nhng rt kh thc hin, v mi thnh vin trong nhm c hai ng ch, mt ng u v chuyn mn, v mt l ngi lnh o nhm). Mt nguyn tc v c cu ng n l c t tng cp nht, tc l c mt t chc cng phng cng tt, l v nh l thuyt tin hc dy chng ta mi ci rle s lm tng gp i ting n v gim thng tin i mt na. Nhng cc nguyn tc ni trn khng ni cho chng ta bit phi lm ci g m ch cho ta bit khng nn lm ci g. Cc nguyn tc trn khng cho ta bit ci g s hiu qu m ch cho ta bit ci g chc chn s khng hiu qu. Nhng nguyn tc ny khng khc my so vi cc nguyn tc lm vic cho kin trc s: khng cho anh ta bit phi xy li cng trnh no m ch nu ln nhng iu cn trnh. V cc
28
Peter F.Drucker
nguyn tc v c cu t chc ch c th lm c n mc thi. Mt hm : Cc c nhn phi c kh nng lm vic vi nhiu c cu t chc khc nhau cng mt lc. Vi cng vic ny th h lm tp th cng vi ng i. Nhng vi cng vic khc v trong cng lc h phi lm vic trong mt c cu t chc khc c ch huy v gim st. Mt c nhn l sp trong t chc ring ca mnh, ng thi l i tc trong mt lin minh, ng thi l i tc trong mt lin minh khc, mt nhm thiu s, mt lin doanh Ni cch khc, cc c cu t chc khc nhau chng qua ch l mt cng c trong hp ngh ca nh qun l m thi. Quan trng hn na: Chng ta cn bt tay vo nghin cu im mnh v hn ch ca cc c cu t chc khc nhau. C cu t chc no thch hp nht i vi cng vic no? V khi no, trong qu trnh tin hnh cng vic chng ta nn chuyn i hnh thc t chc? y c l l s phn tch cn thit nht cho m hnh t chc hin ang c cao: nhm lm vic (team)
29
Peter F.Drucker
Ngy nay ngi ta tha nhn rng ri rng ch c mt loi nhm lm vic gi l Jazz Combo thch hp vi mi cng vic. Thc ra, t nht c n na t hoc c t loi nhm lm vic khc nhau, mi loi c lnh vc ng dng ring, c nhng hn ch v kh khn ring, mi loi i hi cch qun l khc nhau. Nhm lm vic ph bin hin nay, Jazz Combo, c coi l loi kh thc hin c kt qu nht v c nhiu hn ch nht. Nu chng ta khng tm ra v nhanh chng tm ra loi nhm lm vic no thch hp vi cng vic no, v khng thch hp vi cng vic no, th m hnh nhm lm vic s b bt tn nhim chng khc g cc mode ch trong mt vi nm. Tuy vy, nhm lm vic rt quan trng. N l c cu t chc hiu qu nht nhng ni m n thch hp v pht huy tc dng. V chc chn chng ta phi nghin cu v s dng cc c cu t chc hn hp hn l c cu thun khit, c cu t chc duy nht ng m cc l thuyt v t chc cng nh ng dng thc t vn tin tng.
30
Peter F.Drucker
Mt v d: mt chc con ngi hoc hn th c o to rt k cn phi thc hin mt ca phu thut tim, chng hn m c tim. H c th c coi nh l mt v d rt hon ho ca c cu t chc theo chc nng ca Henri Fayol, trong cc thnh vin (bc s phu thut chnh, hai tr l phu thut, chuyn vin gy m, hai y t gip bnh nhn chun b m, ba t gip ca m, hai hoc ba y t v nhng ngi trong phng hi sc v phng chm sc c bit, k thut vin h hp iu khin my tim phi, ba n bn k thut vin in t) mi ngi ch lm duy nht mt cng vic v khng bao gi lm vic g khc. Tuy vy, nhng ngi ny t coi mnh l mt nhm lm vic v mi ngi trong bnh vin cng coi h l mt nhm. Thc ra h ng l mt nhm lm vic, trong mi ngi lp tc thay i cch tin hnh cng vic h ang lm khi ch cn c cht thay i trong nhp iu, tin , qu trnh phu thut m khng cn c ai ra lnh hay ni mt li no. Mt lnh vc c bit cn thit kho st v nghin cu l T Chc B My Qun L Cp Cao
31
Peter F.Drucker
S quan tm n c cu t chc thc s bt u t bn thit k c ch u tin v cng tc qun l cp cao. l bn Hin Php ca nc M. Bn thit k ny ln u tin thc s gii quyt c vn t chc xa xa nht ca x hi chnh tr m trc khng c h thng chnh tr no c th gii quyt c, l vn k tc. Hin php bo m rng lun lun c mt quan chc hnh php cao nht l ngi hon ton hp php, hon ton c thm quyn v (hy vng rng) c chun b y cho nhim v, v tuy th khng e da quyn hn ca ngi ng chc nh cc hong thi t thi xa. Khi ni v c cu t chc qun l cp cao trong cc t chc phi chnh tr, th thc tin cng i trc l thuyt chnh thc v t chc. Georg Siemens tng c nhc n nh l ngi sng lp ngn hng Deutsche Bank v l v cu tnh ca cty in t ca ngi anh em h ca ng ta (c Deutsche Bank v Cty in t Siemens hin vn l hai doanh nghip ln nht nc trong lnh vc ca mnh) bng cch p t c cu t chc chnh thc l ngi thit k ra ci m ngy nay l c cu t
32
Peter F.Drucker
chc c tnh php l ca c quan qun l nh nc cp cao ca c (v c th ni c Trung u v Bc u vi s iu chnh nh): mt nhm lm vic ca cc i tc bnh ng m mi ngi d vy vn l chuyn gia Chc Nng v hu nh t tr trong lnh vc ca mnh, khi ton nhm bu ra Ngi Pht Ngn, mt ngi khng phi l ng ch m l ngi lnh o Tuy th tc gi cho rng khng ai dm khng nh chng ta thc s hiu cch t chc cng vic qun l cp cao, bt k trong mt doanh nghip, trng i hc, bnh vin hay thm ch mt nh th hin i. Mt du hiu kh r l s khc bit ngy cng tng gia li ni gio hun v thc t hnh ng: chng ta ni khng ngt v cc nhm v mi cng trnh nghin cu u i n kt lun rng cng vic qun l cp cao thc s i hi phi c mt tp th. Tuy vy ngy nay chng ta p dng trong thc t - v khng ch trong cng nghip M t sng bi c nhn cc oan nht i vi cc siu nhn CEO. V khng mt ai my may n trong s tn th
33
Peter F.Drucker
hin hay ca chng ta i vi cc v CEO c phng i ny vn bng cch no v bng qu trnh g h s c k v - m k v lun lun l php th ti hu ca mi qun l cp cao v l php th ti hu ca mi t chc. Ni cch khc, c mt khi lng cng vic khng l cn phi c tin hnh trong lnh vc l thuyt t chc v thc tin v t chc, mc d c hai u l cc lnh vc lu i nht ca cng vic c t chc v thc hnh qun l c t chc. Nhng ngi i tin phong trong qun l th k trc l ng n. C cu t chc l cn thit. Mt n v c t chc hin i bt k l doanh nghip kinh doanh, dch v cng, trng i hc, bnh vin, nh th ln hoc n v qun i ln u cn n c cu t chc ging nh mi t chc sinh hc ln hn t bo cn n cu trc. Nhng nhng ngi i tin phong sai khi gi nh rng c hoc phi c mt c cu t chc duy nht ng. Cng nh cc t chc sinh hc c rt nhiu c cu t chc khc nhau. Thay v i tm kim mt c cu t chc ng, cp qun l cn phi xem xt, pht trin v th nghim.
34
Peter F.Drucker
C cu t chc thch hp vi nhim v ca n. III CCH DUY NHT NG QUN L CON NGI. Khng c lnh vc no m cc gi nh c bn truyn thng c ngi ta bm gi vng chc nh i vi lnh vc con ngi v qun l con ngi. V cng khng c lnh vc no m cc gi nh c bn li tri ngc hon ton vi thc t v hon ton phn tc dng nh trong lnh vc . C mt cch duy nht ng qun l con ngi hoc t ra l phi c mt cch nh th. Trong thc t gi nh ny c nhn mnh mi cun sch v bi bo ni v qun l con ngi. iu ny c dn xut nhiu nht trong cun sch ca Douglas MacGregor nhan Kha cnh nhn bn ca doanh nghip (xut bn 1960), trong tc gi khng nh rng vic qun l con ngi phi la chn gia hai v ch hai cch khc nhau thi l L thuyt X v L thuyt Y, sau tc gi khng nh L thuyt Y l duy nht ng (Trc t lu tc gi cng ni tng t nh vy trong
35
Peter F.Drucker
cun sch xut bn nm 1954 nhan Thc hnh qun l). Vi nm sau Abraham H.Maslow (1908 1970) trnh by trong cun sch ca mnh nhan Eupsychian Management (xut bn 1962, ti bn 1995 vi nhan Maslow ni v qun l) rng c McGregor v tc gi l hon ton sai lm. ng ta qu quyt rng vi loi ngi khc nhau th phi c cch qun l khc nhau. Tc gi sau ci o theo Maslow ngay lp tc v bng chng ca ng rt thuyt phc. Tuy vy cho n nay rt t ngi n iu ny. Gi nh c bn cho rng c hoc t ra l phi c mt cch duy nht ng qun l con ngi l ch da cho mi gi nh khc v con ngi trong t chc v qun l con ngi. Mt trong nhng gi nh l ngi lm vic cho mt t chc l nhn vin ca t chc v lm vic c ngy, v ph thuc vo t chc v cuc sng v ngh nghip ca mnh. Gi nh khc cho rng nhng ngi lm vic cho mt t chc l nhng ngi b l thuc. Tht vy, ngi ta
36
Peter F.Drucker
cho rng a s nhng ngi ny khng c tay ngh hoc tay ngh thp v lm nhng g c ch nh. 80 nm v trc, khi nhng gi nh ny mi c xc lp vo cui Chin tranh th gii th I, chng t ra st vi thc t v c coi l ng n. Ngy nay tt c nhng gi nh ny u chao o. a s nhng ngi lm vic cho mt t chc no vn c th l nhn vin ca chnh t chc . Nhng mt thiu s v ang tng ln khng ngng mc d lm vic cho mt t chc no nhng khng cn l nhn vin ca t chc , ch cha ni n lm vic c ngy. Chng hn nh h lm vic cho nh thu theo hp ng tng vic, cho cty cung cp dch v bo tr trong bnh vin hay trong nh xng, hay cty nhn hp ng m trch h thng x l s liu cho c quan chnh ph hay doanh nghip. H l nhng lao ng thi v hoc nhn vin bn thi gian. H ngy cng tr thnh nhng nh thu c nhn lm vic theo tin th lao tr trc hay theo thi gian hp ng c th; iu ny c bit ng i vi lao ng tri thc nht v do c gi tr nht ang lm vic cho mt t chc.
37
Peter F.Drucker
Ngay c nhng ngi c tuyn dng lm vic c ngy cho t chc, th ngy cng t ngi ph thuc, thm ch i vi cng vic bc thp. H ngy cng tr thnh nhng lao ng tri thc. V phm l lao ng tri thc th h khng phi l ngi ph thuc; h l nhng cng tc vin. Bi l khi qua giai on hc vic, cc lao ng tri thc s phi bit v cng vic ca h su hn sp ca h, cn nu khng nh vy h s t loi mnh ra. Thc ra vic hiu bit cng vic ca mnh hn ht thy mi ngi trong t chc l mt phn nh ngha v lao ng tri thc. Ngi k s phc v khch hng khng hiu bit v sn phm hn trng phng k thut. Nhng anh ta li bit v khch hng nhiu hn v c th iu cn quan trng hn kin thc v sn phm. Nhn vin d bo thi tit ti cn c hng khng c cp bc thp hn nhiu so vi ngi ch huy cn c hng khng. Nhng anh ta s v dng nu nh khng bit nhiu hn ngi ch huy cn c v d bo thi tit. Mt th c kh bo tr my bay hiu bit v iu kin k thut ca my bay hn rt nhiu so vi gim c sn bay, cp trn ca anh ta, v c nh th.
38
Peter F.Drucker
Hn na, ngy nay nhng cp trn thng cha tng lm nhng vic ca cc thuc cp nh ngi ta vn thng lm trong vi thp k trc v nh nhiu ngi vn tng l nh vy. Mt ch huy cp trung on trong qun i, ch vi thp k trc, tng nm gi mi cng vic ca cp di nh ch huy tiu on, ch huy i i, ch huy trung i. S khc nhau duy nht gia cc cng vic ny gia ch huy cp thp trung i v ch huy cp cao trung on l s lng ngi di quyn ch huy m thi, cn tnh cht cng vic h lm th tng t. Hn nhin, ngi ch huy cp trung on ngy nay tng tri qua cng tc ch huy cc binh i khi mi vo binh nghip ca minh, nhng thng ch l thi gian ngn. H cng c th tri qua cp bc i y v thiu t. Th nhng trong phn ln s nghip ca mnh h tng tri qua nhng cng cn rt khc nhau nh cng tc tham mu, nghin cu, hun luyn, ty vin qun s nc ngoi H khng cn c th ni rng h bit nhng g m thuc cp ca h (mt i y ph trch i i chng hn) ang lm hoc c gng lm, tt nhin
39
Peter F.Drucker
h tng l i y nhng c th cha bao gi ch huy mt i i no c. Tng t nh th, mt ph gim c ph trch tip th ca cty c th trng thnh t khu bn hng. Ngi bit kh r v cch bn hng nhng li khng bit g v nghin cu th trng, xc nh gi c, ng gi, dch v, d on th trng. Do ph gim c ph trch tip th khng th bo cc chuyn gia trong b phn tip th cn lm g v lm th no. Tuy vy, cc chuyn gia ny vn c coi l thuc cp ca ph gim c tip th v ph gim c tip th hon ton chu trch nhim v hot ng ca h v ng gp ca h i vi cng tc th trng ca cty. iu ny cng ng i vi ngi qun l bnh vin, hay gim c dc ca bnh vin i vi cc lao ng tri thc lm vic trong phng th nghim y dc hoc vt l tr liu. Qu tht, nhng cng tc vin ny l nhng thuc cp ch h ph thuc vo ng ch khi ni v vic h c tuyn dng hay cho thi vic, ln chc, khen thng
40
Peter F.Drucker
Nhng khi ni v cng vic th cp trn ch c th lm c cng vic ca h nu nhng thuc cp ny m nhn vic gin dy, tc l lm cho cp trn hiu c nghin cu th trng hay vt l tr liu c th lm c g v nn c tin hnh nh th no v nhng kt qu trong lnh vc ra sao. i li, nhng thuc cp ny s da vo cp trn v phng hng ch o. H trng cy vo cp trn vch ra bn tng ph cho ton b t chc. Ni cch khc, mi quan h ny rt ging vi mi quan h gia ngi ch huy dn nhc giao hng vi cc nhc cng hn l mi quan h truyn thng gia k trn ngi di. Thng thng th ngi cp trn trong mt t chc c s dng lao ng tri thc chng khc g nhc trng kh c th thi kn Tuba. Ngc li, lao ng tri thc ph thuc vo cp trn ra phng hng ch o v trn tt c l xc nh bn tng ph cho c t chc, tc l tiu chun v gi tr, thc hin v kt qu. V cng ging nh trng hp mt dn nhc c th hy hoi mt nhc trng ti nng nht v chc chn ngay c mt ngi c on nht th mt t chc tri thc cng
41
Peter F.Drucker
c th d dng hy hoi mt ngi ch huy ti nng nht, cha ni n mt ngi c on nht. Ni chung, ngy cng c nhiu ngi lm thu ton phn phi c qun l nh nhng ngi tnh nguyn. ng nhin l h c tr tin cng. Th nhng lao ng tri thc rt c ng. H c th ra i ty . H lm ch phng tin sn xut ca mnh, l tri thc. (Ch tit Chng 6). Hn 50 nm qua chng ta bit r l ch c ng tin khng thi th khng lm ng c thc y hnh ng. S khng tha mn v tin bc lm mt ng c thc y. Tuy nhin, s tha mn v tin bc ch yu li l mt yu t sch s nh Frederick Herzberg tng gi nh th trong cung sch xut bn nm 1959 ca ng nhan ng c lm vic. Ci lm ng c thc y, c bit i vi lao ng tri thc, chnh l ci ng c thc y nhng ngi tnh nguyn phi t c nhiu tha mn i vi cng vic ca h hn l nhng ngi lm thu c tr lng, chnh l bi v h khng c tin lng. Ci h cn hn tt c chnh l s thch
42
Peter F.Drucker
thc. H cn bit c nhim v ca t chc v tin tng vo . H cn c o to lin tc. H cn nhn thy kt qu cng vic. Hm ca iu ni trn l trong m ngi lm vic th nhng nhm ngi khc nhau cn phi c qun l theo cch khc nhau v i vi cng mt nhm ngi li phi c qun l khc nhau ti tng thi im. Nhng ngi lm thu ngy cng phi c qun l nh nhng i tc v theo nh ngha ca s cng tc th cc bn i tc u bnh ng. V cng theo nh ngha ca s cng tc th cc i tc khng th b ra lnh. H ch c th b thuyt phc. Do , vic qun l con ngi cng tr thnh mt cng vic tip th. V trong tip th, ngi ta khng bt u cu chuyn bng cu hi Chng ta mun g?. M ngi ta phi bt u bng cu hi Pha bn kia mun g? Gi tr ca h l g? Mc tiu ca l l g? H coi ci g l kt qu t c?. V y khng h c L thuyt X hay L thuyt Y hay bt k l thuyt c th no khc v qun l con ngi. C th chng ta phi xc nh li t u cong vic ny. c th khng phi l qun l cng vic ca con ngi.
43
Peter F.Drucker
im xut pht c trong l thuyt ln thc t c th phi l qun l s thc hin cng vic. im xut pht c th l xc nh v kt qu, cng nh im xut pht ca ch huy dn nhc giao hng, hay ca hun luyn vin bng l s im ghi c. Nng sut lao ng ca lao ng tri thc chc chn s tr thnh trng tm ca cng tc qun l nhn s, cng nh vic nghin cu v nng xut lao ng ca lao ng chn tay tr thnh trng tm ca cng tc qun l nhn s mt trm nm trc y, ngha l t thi Frederick W.Taylor. iu ny s i hi trc ht cc gi nh hon ton khc v con ngi trong t chc v cng vic ca h: Ngi ta khng qun l con ngi. Nhim v l dn dt con ngi. V mc tiu l lm cho th mnh ring v kin thc ca mi c nhn em li hiu qu.
IV CNG NGH V NGI S DNG CUI CNG C XC NH T TRC.
44
Peter F.Drucker
Bn gi nh c bn nh ni trn lm nn tng cho vic Thc Hnh qun l t lu nay, thc ra t trc khi c mn kho hc qun l rt lu. Nhng gi nh v cng ngh v ngi s dng cui cng to nn tng cho s xut hin doanh nghip hin i cng nh nn kinh t hin i. Chng c xut x t nhng ngy u ca cuc Cch mng Cng nghip. Khi ngnh cng nghip dt mi c pht trin t cc ngnh th cng nghip, ngi ta cho rng (vi mt cn c vng chc) ngnh cng nghip dt ny c cng ngh ring ca n. iu ny cng ng i vi ngnh cng nghip khai thc than , cng nh cc ngnh cng nghip khc xut hin cui th k 18 na u th k 19. Ngi u tin hiu c iu ny v ly n lm nn tng xy dng mt doanh nghip ln cng l ngi u tin pht trin ci m ngy nay gi l mt doanh nghip hin i, l Werner Siemens (1816-1892). Vo nm 1869 ng ta tuyn dng mt nh khoa hc c trnh o to i hc u tin m mt phong th nghim nghin cu hin i, c dnh hon ton cho lnh vc m
45
Peter F.Drucker
ngy nay gi l in t v da trn mt nhn thc r rng rng in t l ci g khc bit, tch khi tt c cc ngnh cng nghip khc, v n c cng ngh ring ca n. Xut pht t tm nhn ny sn sinh ra khng ch cty ring ca Siemens cng vi phng th nghim nghin cu ring ca n, m cn c ngnh cng nghip ha cht c chim v tr hang u th gii bi v n da trn gi nh cho rng ha hc, c bit l ha hc hu c, c cng ngh ring ca n. Ri t sn sinh ra cc cty ln hng u trn th gii, bt k l cc cty in v ha cht M, cc cty ch to xe hi, in thoi Ri t li sn sinh ra ci m c th gi l s pht minh thnh cng nht ca th k 18, l phng th nghim nghin cu, m ci cui cng ra i sau gn mt th k so vi phng th nghim ca Siemens l phong th nghim nm 1950 ca IBM, v cng vo khong thi gian l phng th nghim ca cc cty dc, xut hin nh ngnh cng nghip quy m ton cu sau Chin tranh th gii th II. Gi y cc gi nh ny khng cn ng vng na. Mt v d r nht tt nhin l trong ngnh cng nghip dc m
46
Peter F.Drucker
ngy cng ph thuc vo nhng cng ngh khc bit v c bn vi nhng cng ngh m cc phng th nghim nghin cu dc ly lm ch da: nh di truyn hc, vi sinh hc, sinh phc phn t, in t y hc Nhng iu tng t cng xy ra trong ngnh cng nghip t m ngy cng ph thuc vo in t v my vi tnh. N cng xy ra i vi cng nghip thp m ngy cng ph thuc vo cc mn khoa hc vt liu m cc cty thp lu i hon ton m tt v phn ln n nay vn nh vy. N cng xy ra i vi cng nghip giy, v danh sch cc ngnh cng nghip nh vy c th ko di mi. th k 19 v na u th k 20, ngi ta mc nhin cho rng nhng cng ngh nm ngoi lnh vc cng nghip ca h th khng c nh hng g hoc ch c nh hng ti thiu n ngnh cng nghip . Ngy nay, gi nh xut pht li l nhng cng ngh chc chn c nh hng ln nht n mt cty v mt ngnh cng nghip l nhng cng ngh nm ngoi lnh vc chuyn mn ca cty v ngnh cng nghip .
47
Peter F.Drucker
Gi nh trc y tt nhin cho rng phng th nghim nghin cu ca ai s v c th lm ra nhng g m cty hoc ngnh cng nghip cn n. V gi nh tip theo s l bt c ci g m phng th nghim lm ra s phi c s dng trong v bi ngnh cng nghip m n phc v y l nn tng hot ng r rng ca phng th nghim c coi l thnh cng nht trong cc phng th nghim ln ca hn mt trm nm qua, d l Bell Labs ca cty in thoi Hoa K. c thnh lp vo nhng nm 1920, cho mi n cui nhng nm 1960 Bell Labs qu thc sn sinh ra mi kin thc mi v cng ngh mi m ngnh cng nghip in thoi cn n. V tip theo , hu nh mi th m cc nh khoa hc Bell Labs tm ti c u c s dng ch yu trong h thng in thoi. iu ny thay i mnh vi pht minh khoa hc c th coi l ln nht ca Bell Labs l n bn dn (transistor). Bn thn cty in thoi l ngi s dng nhiu n bn dn. Nhng n bn dn c s dng ch yu bn ngoi h thng in thoi. iu ny qu bt ng n ni khi mi c pht trin, cty Bell Telephone gn nh cho khng pht minh ny
48
Peter F.Drucker
v khng thy cng dng y ca n trong h thng in thoi. Cty cng khng hnh dung c cng dng ca n bn ngoi lnh vc in thoi. V th l ci c coi l pht tin cch mng nht v thc s c gi tr nht ca Bell Labs c bn t do cho bt k ai vi ci gi r mt 25.000USD. y l mt sai lm hon ton khi Bell Labs khng hiu c ngha pht minh ca mnh thc t li l ch da cho tt c cc cty in t hin i bn ngoi lnh vc in thoi. Ngc li, nhng ci cch mng ha h thng in thoi nh tng i k thut s hay cp quang li khng phi do Bell Labs sn sinh ra. N ra i t cc cng ngh xa l vi cng ngh in thoi. V y chnh l nt in hnh trong thi gian 30-35 nm qua v ngy cng ph bin mi ngnh cng nghip. Khc vi cng ngh th k 19, cc cng ngh ngy nay khng cn tn ti song song vi nhau na. Chng khng ngng an xen vo nhau. Khng him trng hp mt pht minh trong mt ngnh cng ngh m ngi trong ngnh
49
Peter F.Drucker
khc t khi nghe thy (nh trong ngnh dc phm cha h bit v di truyn hc, ng ni n in t y hc) li cch mng ha chnh ngnh cng nghip v cng ngh ca ngnh . Cng khng him trng hp, nhng cng ngh ngoi ngnh li buc ngnh cng nghip phi hc tp, tip thu, thch ng, thay i np ngh, ch cha ni n thay i c kin thc k thut ca mnh. Nhng gi nh c bn ca di truyn hc l xa l vi cc nh dc hc, d vy di truyn ang cch mng ha nhanh chng ngnh cng nghip dc phm. V np ngh ca cc nh di truyn hc rt xa l n ni cha mt cty dc ln no c th hi nhp di truyn thnh cng vo chng trnh nghin cu ca mnh. N ch c th tip cn vi di truyn hc bng cch lin minh vi bn ngoi, c th bng cch thng qua s tham gia thiu s vo cty di truyn hay thng qua hp ng vi khoa di truyn ca trng i hc. iu quan trng khng km i vi s ln mnh ca ngnh cng nghip v cc cty th k 19 v u th k 20 l gi nh t hai: i tng s dng cui cng l c nh v c t trc. Chng hn, khu cui cng l vic ng bia ca cuc tranh ginh quyt lit gia cc nh cung cp chai bia. Nhng cho n gn y, cc nh cung cp ny u l cc
50
Peter F.Drucker
cty thy tinh v ch c mt cch ng chai bia l dng chai thy tinh m thi. Tng t nh vy, ngay sau khi sn phm thp c mt, tc l vo u thp k cui ca th k 19, ng ray xe la ch c lm bng thp, ch khng phi bng vt liu khc. Hoc ngay khi in c th c truyn ti qua khong cch ln, th dy dn in ch lm bng ng. Gi thit tng t cng p dng cho ngnh dch v. Tn dng m doanh nghip cn ch c th c cung ng bng khon vay thng mi t ngn hang thng mi. Cn bu in th chin c quyn t nhin trong lnh vc vn chuyn v trao i th tn vit tay hoc in n. Hoc ch c hai cch n: hoc t nu nng ti nh hoc ra tim. Nhng iu ni trn c coi l hin nhin khng ch bi gii doanh nghip, cng nghip v ngi tiu dng, m cn bi cc chnh ph na. Lut l kinh doanh ca M da trn gi nh cho rng mi ngnh cng nghip u gn lin mt cng ngh duy nht v mi i tng s dng cui cng u gn vi mt sn phm hay dch v c th v duy nht. y l nhng gi nh lm ch da cho lut chng
51
Peter F.Drucker
c Quyn. V cho n nay lut ny tp trung ch vo s thng tr th trng v chai thy tinh v t ch n thc rng i vi bia, ngi ta ngy cng t dng chai thy tinh m dng lon (hay ngc li, lut chng c quyn c bit quan tm n vic tp trung cung cp lon bia kim loi m t ch n thc t l chai thy tinh vn cn c dng v lon lm bng cht do ngy cng ph bin). Khong gia nhng nm 20, Ta n ti cao Hoa K quyt nh rng ch c hai cch loi tr ln nhau v khng cnh tranh nhau i vi lin lc vin thng l li ni truyn qua in thoi v ch vit truyn qua in tn. V 10 nm sau trong thi k i khng hong kinh t, Quc hi M tch bit ngn hng u t vi ngn hn thng mi, v mi loi ngn hng ny c thnh lp theo th ch ring bit v c i tng s dng cui cng ring cho mnh. Nhng k t Chin tranh th gii th 2, nhng i tng s dng cui cng khng cn gn duy nht vi mt sn phm hay dch v nht nh no na. Cht do d nhin l trng hp ngoi l u tin. Nhng n nay mt iu r rng l khng phi ch c mt loi vt liu xm nhp vo
52
Peter F.Drucker
ci c coi l lnh a ca mt loi khc. Cng mt nhu cu ang ngy cng c tha mn bi nhiu cch rt khc nhau. Ch c nhu cu (ch khng phi phng tin lm tha mn nhu cu) mi l duy nht. Cho n u Chin tranh th gii th 2, tin tc thi s v c bn do bo ch, mt pht minh th k 18 v tng trng nhanh nhng nm u th k 20, chim c tn. Gi y th c rt nhiu phng tin ang cnh tranh nhau truyn tin tc thi s: ngoi bo in vn tip tc vai tr, th tin tc ngy cng c lan truyn trn Internet, i pht thanh, truyn hnh, nhng t chc truyn thng ch dng phng tin in t; tng t nh trng hp thng tin kinh t v kinh doanh, v nhiu cch khc na. o lut Glass-steagall ca M trong thi k i khng hong khng ch nhm ngn chn cc ngn hng thng mi hot ng kinh doanh trong th trng u t m cn nhm ngn cn cc ngn hng u t hot ng kinh doanh thng mi v qua trao cho cc ngn hng c quyn cho vay. Mt kt qu nghch l l o lut ny, nhm xc lp v tr c
53
Peter F.Drucker
quyn ca ngn hng thng mi, trao th trng thng mi cho cc nn hng u t. Do mt s tnh c trong h thng lut php ca M (mt quyt nh ca Ta n ti cao nhng nn 1920) chng t thng mi (t ng M tng ng vi tn phiu trao i Bill of Exchange ca chu u) c xp loi nh mt chng khon. iu ny sau cho php cc nn hng u t sau nm 1960 tr thnh lc lng thng tr trong kinh doanh ngn hng thng mi, tc l ngy cng thay th khon vay thng mi ca ngn hng bng chng t thng mi ca ngn hng u t. Nhng ngy nay ti tt c cc nc pht trin ngun cung ng tn dng thng mi pht trin nhanh nht u khng phi l ngn hng thng mi hay ngn hng u t. N chnh t th tn dng, tuy cha nhiu nhng ang tng ln chng mt, hin c nhiu th tn dng c dn, c th 25 hay 30 loi. H s dng nhng th ny nhn v duy tr mt mc tn dng vt qu kh nng thanh ton ca n. Hnh nh mc li sut rt cao khng lm h bn tm v h khng h c nh tr n. H vn dng bng cch
54
Peter F.Drucker
chuyn nhng khon n t th tn dng ny sang th khc h khng bao gi phi b bt buc ph tr nhiu hn mt khon rt nh, mc ti thiu. Th tn dng do tr thnh ci c gi l ngun tin hp php (legal tender). Khng ai bit c hnh thc mi ny ca ng tin ln ti c no, nhng r rng y l mt hnh thc mi ca ng tin. V n ln n mc lm cho s lng tin lu hnh hu nh v ngha, bt k l M1, M2 hay M3 m da trn cc ngn hng trung ng v cc nh kinh t ly lm c s cho l thuyt ti chnh ca mnh. Th ri sau xut hin thng tin ngun c bn. N khc tn gc mi hng ha khc ch khng tun theo nguyn l khan him. Ngc li, n tun theo nguyn l di do. V d, nu ti bn i mt th g , nh mt cun sch, ti s khng cn cun sch na. Nhng nu ti cho ph bin mt thng tin ti vn cn c n. V trn thc t, gi tr thng tin cng ln khi cng c nhiu ngi c n. iu ny c ngha g i vi kinh t hc l iu vt qu phm vi cun sch ny, mc d r rang n s buc chng tai phi xem xt li tn gc cc l thuyt kinh
55
Peter F.Drucker
t c bn. Nhng ng thi n cng c ngha rt ln i vi qun l. Nhng gi nh c bn s cng phi c thay i . Thng tin khng gn vi mt ngnh hay mt doanh nghip no, cng khng c i tng s dng thng tin c bit hay ph thuc vo mt loi thng tin c bit. Do , qun l ngy nay phi bt u vi gi nh rng khng c mt cng ngh no gn vi mt ngnh cng nghip no v ngc li, tt c cng ngh u hu dng v chc chn c tm quan trng cho mi ngnh cng nghip v c nh hng n mi ngnh cng nghip. Tng t qun l cng phi bt u vi gi nh rng khng c i tng s dng cui cng c sn cho mt sn phm hay dch v v ngc li khng c i tng s dng cui cng gn vi mt sn phm hay mt dch v. Mt s h qu ca iu ni trn l cng ngy phi khch hng (noncustomer) ca doanh nghip, bt k l c s kinh doanh, trng i hc, nh th, bnh vin, cng quan trng ngang vi khch hng ca doanh nghip, nu khng ni l quan trng hn.
56
Peter F.Drucker
Ngay c doanh nghip ln nht (ngoi doanh nghip c quyn ca chnh ph) cng c phi khch hng nhiu hn khch hng. C rt t t chc kinh t c th cung cp ti 30% th phn. Do , cng t t chc kinh t no m s lng phi khch hng ca n khng chim ti t nht 70% th trng tim nng. Vy m, c rt t t chc kinh t hiu bit v phi khch hng, v thm ch cng bit rt t v s tn ti ca n, ch cha ni n phi khch hng l ai. Li cng c rt t t chc kinh t hiu ti sao h khng phi l khch hng ca mnh. Nhng chnh phi khch hng ny lun lun l im xut pht ca s thay i. H qu quan trng khc l im xut pht ca qun l khng cn l sn phm hay dch v, cng khng phi th trng bit v i tng s dng cui cng bit i vi sn phm hay dch v. im xut pht phi l ci m khch hng cho l c gi tr. im xut pht phi l gi inh mt gi nh c chng minh m mn bi kinh nghim ca chng ta rng khch hng khng bao gi mua ci m nh cung cp mun bn. Ci l gi tr i vi khch hng lun lun khc vi ci l gi tr v cht lng i vi
57
Peter F.Drucker
nh cung cp. iu ny ng vi t chc kinh doanh, cng nh trng i hc hay bnh vin. Mt v d l cc nh th ng qu quy m ln v ang pht trin rt nhanh chng M k t nm 1980, v chc chn y l mt hin tng x hi quan trng nht ti M trong 30 nm qua. T ch hu nh khng ai bit 30 nm trc, lc c khng qu 1000 nh th m s ngi tp trung ln hn 2000 ngi, n nay c hn 20.000 nh th nh vy. Trong khi mi gio phi truyn thng dn i xung, th cc nh th i quy m li bng n. iu xy ra v h t cu hi ci g l gi tr? i vi ngi khng n nh th. V h pht hin ra rng ci gi tr khc vi iu m cc nh th vn ang cung cp. Gi tr ln nht i vi hng ngn ngi m ngy nay ang ko ti cc nh th i quy m, k c ngy thng v ch nht, chnh l mt s tri nghim tm linh hn l mt nghi l v c trch nhim qun l i vi hot ng tnh nguyn, bt k bn trong nh th hay, thng qua nh th, trong cng ng dn c.
58
Peter F.Drucker
Ni cch khc, qun l ngy cng phi da trn gi nh cho rng khng phi cng ngh cng khng phi i tng s dng cui cng l nn tng cho chnh sch qun l. Nhng iu ny u l nhng gii hn. Nn tng chnh sch qun l phi l nhng gi tr ca khch hng v nhng quyt nh ca khch hng v s phn b ngun thu nhp c th chi tiu c. Chnh nhng iu ny phi l im xut pht cho nhng chnh sch qun l v chin lc qun l.
V PHM VI CA CA QUN L C XC NH THEO PHP L. Qun l, c v l thuyt ln thc tin cp n thc th php l, mt c s ring bt k l cty kinh doanh, bnh vin hay trng i hc. Do , phm tr qun l c xc nh theo php l. iu ny v vn l gi nh gn nh ph bin. Mt l do ca gi nh ny chnh l khi nim truyn thng v qun l c da trn s ch huy v kim sot. Qu tht, s ch huy v kim sot c xc
59
Peter F.Drucker
nh theo php l. Gim c doanh nghip, gim mc ca mt gio phn, hay gim c bnh vin u khng c thm quyn ch huy v kim sot vt qu gii hn php l ca t chc mnh. gn mt trm nm qua khi ln u tin ngi ta pht hin vic quy nh khung php l l khng qun l mt doanh nghip ln. Ngi Nht thng c gn cho sng kin v Keiretsu, mt khi nim qun l trong cc nh cung cp cho mt doanh nghip c lin kt cht ch vi khch hng chnh, chng hng Toyota, v lp k hoch, pht trin sn phm, kim sot chi ph, Nhng thc ra Keiretsu c t lu v l pht minh ca ngi M, xut x ca n l vo khong nm 1910 v t mt ngi u tin nhn thy tim nng ca t s tr thnh mt ngnh cng nghip quan trng, l William C.Durant (1861-1947). Chnh Durant l ngi sng lp ra GM bng cch mua li cc hng sn xut t nh nhng thnh cng nh Buick v st nhp li thnh mt cty t ln. Vi nm sau Durant nhn ra rng ng ta cn phi a
60
Peter F.Drucker
cc nh cung cp chnh vo cty ca mnh. ng ta bt u mua li v st nhp vo GM cc nh sn xut chi tit v ph tng, v kt thc vo nm 1920 bng vic mua li cty Fisher Body, l hng sn xut thn xe t ln nht nc M. Nh s mua li ny GM s hu cc hng sn xut ti 70% cc b phn dng trong t v tr thnh doanh nghip kinh doanh lin kt ln nht t gii lc . Chnh nh m hnh Keiretsu ny to cho GM mt li th quyt nh c v chi ph v tc , qua ch trong vi nm n tr thnh cty ch to t va ln nht th gii va thu c li nhun ln nht th gii v l ngi tin phong khng c i th trong th trng t cnh tranh gay gt M. Thc t trong vng hn 30 nm qua, GM chim li th v chi ph ti 30% so vi tt c cc i th, k c Ford v Chrysler. Nhng m hnh Keitetsu ca Durant vn da trn nim tin cho rng qun l c ngha l ch huy v kim sot, y chnh l l do khin Durant mua li tt c cc cty tr thnh cc b phn trong
61
Peter F.Drucker
Keiretsu GM. V cui cng y li tr thnh t huyt ca GM. Durent lp k hoch cn thn m bo tnh cnh tranh ca cc nh cung cp ph tng do GM s hu. Mi dn v (tr nh cung cp thn t Fisher Body) u phi bn 50% sn phm ca mnh cho khch hng ngoi GM, ngha l bn cho cc nh sn xut t ang cnh tranh vi GM, v qua buc phi duy tr chi ph cnh tranh v cht lng cnh tranh. Nhng sau Chin tranh th gii th 2 cc nh sn xut t cnh tranh bin mt v cng vi n l s gim st tnh cnh tranh ca cc b phn sn xut ph tng do GM s hu. Ngoi ra, vi phong tro cng on ha ngnh cng nghip t nm 1936-1937, gi nhn cng cao trong ngnh lp rp t cng c p t cho cc b phn sn xut ph tng ca GM, t chng vo th bt li v chi ph m cho n tn ngy nay vn cha khc phc c. Ni cch khc, vic Durant lp m hnh Keiretsu ca ng da trn gi nh cho rng qun l c ngha l ch huy v kim sot gii thch phn ln nguyn nhn lm GM i xung trong vng 25
62
Peter F.Drucker
nm qua cng nh vic n khng c kh nng o ngc tnh th. iu ny c nhn thc r rng vo nhng nm 1920 v 1930 bi ngi xy dng Keiretsu k tip, Sears Roebuck. Khi Sears tr thnh nh bn l ln nht nc M, c bit v cc dung gia nh v kim kh th bn thn ng ta cng nhn thy s cn thit phi a cc nh cung cp chnh vo mt nhm c th lp k hoch chung, pht trin v thit k sn xut chung, kim sot chi ph trong ton chui kinh t. Nhng thay v c ngha tng trng cho s cam kt hn l u t thc s v t cc mi quan h da trn hp ng. Ngi xy dng Keiretsu tip theo v c th l ngi thnh cng nht cho n nay (thm ch thnh cng hn c ngi Nht) l Marks&Spencer ca Anh quc, bt u vo nhng nm 1930 lin kt tt c cc nh cung cp vo h thng qun l ca mnh, nhng thng qua cc hp ng hn l thng qua s hu c phn hoc s hu quyn kim sot. Chnh m hnh Marks&Spencer c ngi Nht sao chp li mt cch c thc vo nhng nm 1960.
63
Peter F.Drucker
Thc ra, phn ng gp ca mt doanh nghip c lin kt d mc cao nht ch chim phn kh nh trong tng chi ph v tng kt qu ca qu trnh hot ng. Trong khi GM vo lc nh cao nht sn xut c 70% ca mi th to nn chic t hon chnh, cty ny ch nhn c 15% khon thanh ton m ngi s dng cui cng thc s tr cho mt chic xe mi. 50% ca tng s thuc v nh phn phi, ngha l cho nhng chi ph pht sinh sau khi chic xe t hon chnh ri xng lp rp ca GM. 10-15% ca tng s l chi tr cc loi thu. Mt na ca 35% cn li, tc l 17% vn l chi tr cho nh cung cp bn ngoi. Tuy nhin, khng mt cty sn xut no trong lch s li chim lnh nhiu phn ng gp trong tng quy trnh kinh t hn GM vo thi thnh cng nht ca mnh, tc l vo nhng nm 1950 v 1960. Phn ng gp ca mt cty sn xut bnh thng trong tng chi ph v doanh thu ca qu trnh kinh t, tc l ci m ngi tiu dng thanh ton cui cng, t khi t ti 10% tng chi ph v doanh thu, mt t l khng ng k. Tuy nhin, nu phm vi qun l c xc nh theo php l, th t l
64
Peter F.Drucker
l tt c thng tin m nh sn xut c c v cng l tt c nhng g m nh sn xut c th tm cch qun l. Trong mi trng hp, bt u t GM, Keiretsu tc l s tp hp vo mt h thng qun l cc doanh nghip c lin kt vi nhau v kinh t hn l v php l, s cho li th v chi ph t nht l 25% v thng l 30%. V trong mi trng hp n chim v tr chi phi trong tng lnh vc cng nghip v th trng. Tuy vy Keiretsu vn l cha . N vn cn da trn c s quyn lc. Bt k l GM hay nhng cty nh, c lp m Durant mua li vo gia nhng nm 1915 v 1920, hay Sears Roebuck, Marks&Spencer hay Toyota th cty trung tm vn c quyn lc kinh t p o. Keiretsu khng phi da trn quan h i tc bnh ng. N da trn s ph thuc ca cc nh cung cp. Tuy nhin, chui hot ng kinh t dn dn a n cc i tc tht s, tc l mt c ch trong c s bnh ng v quyn lc v s c lp thc s. iu ny l ng vi quan h i tc gia cty dc phm v khoa sinh hc ca trng i hc ln c nghin cu khoa hc. iu ny l
65
Peter F.Drucker
ng i vi cc lin doanh m cc ngnh cng nghip M thnh lp Nht Bn sau Chin tranh th gii th 2. iu ny ng i vi quan h i tc ngy nay gia cc cty ha cht v dc phm vi cc cty trong lnh vc di truyn hc, sinh hc phn t hay in t y hc. Cc cty trong lnh vc cng ngh mi ny c th cn kh b nh v thng l rt thiu thn vn ling. Tuy nhin, cc cty ny li lm ch cng ngh c lp. Do vy, khi ni v phng din k thut, th h l l nhng i tc tm c. H, ch khng phi cc cty trong lnh vc dc phm hay ha cht ln mnh hn, mi c quyn la chn ai lin kt vi mnh. iu tng t cng ng i vi lnh vc tin hc, cng nh ti chnh. V th l c m hnh Keiretsu c in ln c ch ch huy v kim sot u khng c tc dng. T , cn thit phi xc nh li phm vi ca qun l. Qun l phi bao trm ton b quy trnh. i vi doanh nghip iu ny ni chung c ngha l quy trnh kinh t. Nhng b mn sinh hc ca trng i hc ln c nghin cu khoa hc li khng coi mnh l mt n v kinh t, v khng th qun l theo kiu c. i vi cc t chc khc th quy trnh cng phi c xc nh khc i. Lnh vc m chng ta i xa nht trong n lc xy dng h
66
Peter F.Drucker
thng qun l ton b quy trnh l bo v sc khe M. T chc HMO (T chc y t) l mt n lc u tin cn rt s khai v cn gy nhiu tranh ci nhm a ton b quy trnh bo v sc khe di s qun l theo quan h i tc. Gi nh mi m ngy cng tr thnh ch da cho qun l c v phng din l thuyt ln thc hnh l phm vi ca qun l khng nn xc nh theo php l, m phi trn c s thc t hot ng. N cn phi bao trm ton b quy trnh. N cn phi tp trung vo kt qu v s vn hnh ca ton b chui kinh t.
VI PHM VI CA QUN L XC NH THEO A L CHNH TR. Trong l lun cng nh thc tin cng tc qun l ngi ta tha nhn, thm ch coi l ng nhin rng nn kinh t ni a c gii hn bi bin gii quc gia, chnh l mi trng sinh thi ca cc doanh nghip v ca cng tc qun l, i vi c cc t chc kinh t v phi kinh t.
67
Peter F.Drucker
Gi nh ny l nn tng cho khi nim a quc gia theo ngha c in. Nh chng ta bit t trng ng gp ca cty a quc gia trong tng sn phm cng nghip v tng dch v ti chnh th gii vo trc Chin tranh th gii th 2 cng bng vi mc nh hin nay. Vo nm 1913 cty ng u mt ngnh kinh t, bt k ngnh cng nghip hay ti chnh, u c doanh thu do xut khu hng ha v doanh thu do bn ni a bng nhau. Nhng khi n sn xut hng ha bn ngi bin gii quc gia ca n th n li sn xut bn trong bin gii quc gia ca mt nc khc. Ly v d: Ngun cung cp ln nht cc vt dng chin tranh cho qun i Italia trong Chin tranh th gii th 1 l mt cty cn non tr nhng pht trin rt nhanh, l Fiat ti thnh ph Turin. Cty ny sn xut tt c xe t v xe ti cho qun i Italia. Ngun cung cp ln nht cc vt dng chin tranh cho qun o-Hung trong Chin tranh th gii th 1 cng l cty c tn Fiat thnh ph Vienna. Cty ny cung cp ton b
68
Peter F.Drucker
t v xe ti cho qun o-Hung. Quy m ca cty ny ln gp 2-3 ln cty m. V th trng o-Hung ln hn nhiu so vi th trng Italia, mt phn v c dn s ln hn v mt khc cng do c trnh pht trin cao hn, c bit b phn thuc Ty u. Cty Fiat-o do cty Fiat-Italia s hu ton b. Tuy nhin, tr thit k xe t l t Italia, cn li cty Fiat-o hon ton ring bit. Ton b linh kin u c sn xut hoc mua sm ti o. Ton b sn phm u tiu th ti o. Ton b cn b nhn vin cty k c tng gim c u l ngi o. Khi Chin tranh th gii th 1 n ra, nc o v Italia bin thnh k th ca nhau, th iu m cty Fiat-o phi lm by gi ch l thay i ti khon ca mnh ti ngn hng m thi, cn cc vic khc vn tin hnh nh c. Gi y, ngay c cc ngnh cng nghip truyn thng nh t hay bo hin cng khng cn t chc theo cch na. Cho n gn ay, hai cty con chu u ca GM l Opel c v Vauxhall Anh vn l hai cty ring bit, mt ty th sn xut ti c v bn sn phm ti lc a chu u, cn mt cty th sn xut v bn sn
69
Peter F.Drucker
phm Anh. Gi y GM ch c mt cty chu u va thit k, ch to v bn sn phm trn ton chu u v ch c mt tng hnh dinh chu u. GM-chu u cng sn xut Nam M v chu v cng bn sn phm M. GM-chu u cng thit k sn phm cho GM trn ton th gii. Cn GM M cng thit k v sn xut nhiu sn phm cho GM-chu u v Gm-Brazil v c th. Cc cty bo him quy m th gii, nh cty hng u ca c l Alliaz, ang khng ngng chuyn cc hot ng chnh nh thanh ton hp ng bo him v c bit l u t, vo cc c s trung tm l ni gii quyt mi giao dch cho tt c cc doanh nghip ca tp on, bt k tr s t u. Cc ngnh cng nghip ra i sau Chin tranh th gii th 2 nh dc phm, cng ngh thng tin thm ch cn khng t chc thnh cc n v trong nc v quc t nh cty GM v cty Allianz vn lm. Cc cty ny iu hnh mt h thng quy m ton th gii trong cc chc nng ring bit nh nghin cu, thit k, k thut, pht trin sn phm mi, th nghim v k c sn xut v tip th c t chc theo kiu xuyn quc gia.
70
Peter F.Drucker
Mt cty dc phm ln c 7 phng th nghim t 7 nc khc nhau, mi phng th nghim tp trung vo mt lnh vc chnh (chng hn khng sinh) nhng tt c u hot ng nh mt b phn nghin cu v nm di s ch huy ca mt gim c ph trch nghin cu ti tr s chnh ca cty. Cng cty c cc nh my sn xut t ti 11 nc, mi nh my ny c chuyn mn ha cao v sn xut mt hoc hai nhm sn phm phn phi v bn l khp th gii. Cty c mt gim c dc phm ngi s quyt nh mt loi dc phm mi nn c th nghim u trong s 5 hoc 6 nc. Tuy nhin, vic iu hnh cng tc qun l ngoi hi ca cty li c tp trung hon ton ti mt a im cho c h thng. Hot ng kinh doanh ti lnh vc in t y hc ca cty GE (M) c ba tr s, mt ti M, mt ti Nht v mt ti Php, mi tr s ph trch mt lnh vc cng ngh chnh v cc sn phm trn c s cng ngh trn phm vi th gii (chng hn, cc sn phm chp hnh nh my chp X-quang truyn thng hay gn y l cc my siu m). V mi tr s li c cc nh my t ti hn 10 nc
71
Peter F.Drucker
khc nhau cung cp mt s b phn chnh cho tt c cc nh my khc khp th gii. Trong hot ng kinh doanh a quc gia theo truyn thng th mi trng kinh doanh v mi trng i l chnh tr l tng ng vi nhau. Mi nc c th c coi l mt n v kinh doanh, ni theo thut ng ngy nay. Nhng hin nay trong hot ng kinh doanh xuyn quc gia, cng nh trong hot ng kinh doanh a quc gia kiu c ang ngy cng buc phi chuyn i, mi quc gia nay ch cn l mt trung tm chi ph(cost center) m thi. N l mt phc hp hn l n v ca mt t chc, hay mt doanh nghip, mt chin lc, mt quy trnh sn xut,(xem Chng 2 ni v cc vn pht sinh) Phm vi cng tc qun l v bin gii quc gia nay khng cn tng ng vi nhau na. Phm vi ca qun l nay khng cn c xc nh bi a l chnh tr na. Trong khi bin gii quc gia vn c vai tr quan trng ca n. Do vy, gi nh mi phi l: Bin gii quc gia c tm quan trng trc ht v n l cc gii hn cho hot ng kinh doanh. Cn thc tin qun l, khng ch i vi cc doanh
72
Peter F.Drucker
nghip thi, s ngy cng phi c xc nh theo hot ng hn l theo a l chnh tr.
VII NI B T CHC L LNH A CA QUN L. Tt c nhng gi nh c din a n kt lun: Ni b t chc l lnh a ca qun l. Chnh gi nh ny gii thch l do ti sao c s phn bit kh hiu gia qun l (management) v nng lc kinh doanh (entrepreneurship). Thc ra s phn bit ny rt v l. Mt t chc, bt k l doanh nghip hay mt nh ch khc, m khng bit i mi v khng c nng lc kinh doanh th khng th tn ti lu . Mt nh ch lu i nht trn th gii l gio hi Thin cha gio La M. N c coi l mt nh ch bo th nht v t ho cho mnh l khng c thi quen bin i nhanh chng. Tuy vy, nh cc quan st t thi c cho thy c mi s thay i ln xy ra trong x hi u ko theo s ra i nhng dng tu
73
Peter F.Drucker
mi v khc bit trong Gio hi Thin cha gio La M, chng hn nh dng Benedict th k th 5 khi m ch La M b qun d gio trn vo; hay dng Francis, v dng Dominic xut hin 700 nm sau khi m cc thnh ph ti hng thnh thi k Trung c; hay dng Tn (Jesuit) th k 16 nh l s p li i vi dng ci cch Tin Lnh i vi o Tin Lnh, theo nh s hc Rechard Niebuhr (18941962) vit trong nhiu cun sch th mi s thay i ln trong x hi u dn n s xut hin cc gio phi Tin Lnh mi. Ngy nay, s xut hin ca x hi tri thc mt mt dn n s bng n ca nh th kiu mi gi l siu nh th (mega churches) c quy m ln, phi gio phi v c tnh cht thn d rt hp dn i vi cc lao ng tri thc mi, mt khc cng dn n s bng n khng km mnh m trn phm vi th gii ca cc gio phi Pentecostalist (nhm tn gio dng m tn d oan cha bnh) ch yu thu ht dn chng thuc tng lp t hc do khng c ng lc tin ln trong x hi mi. ng ra cn phi thy r ngay t u l qun l v nng lc kinh daonh ch l hai kha cnh ca mt nhim v. Mt
74
Peter F.Drucker
nh kinh doanh nu khng bit cch qun l th khng th tn ti lu. Mt nh qun l m khng i mi th cng khng th tn ti lu. Nh s c bn lun Chng 3, ngy nay doanh nghip cng nh mi t chc khc cn phi thch nghi vi s thay i, coi s thay i l iu bnh thng v cn bit to ra s thay i hn l ch bit ng ph vi s thay i. Nhng cc hot ng kinh doanh li bt u t bn ngoi v tp trung vo yu t bn ngoi. Do n khng thch hp vi cc gi nh c in v lnh a ca cng tc qun l, iu gii thch l do v sao hai mt ny thng c coi l khc nhau, nu khng ni l khng tng ng vi nhau. Thc ra, bt k t chc kinh t no cho rng qun l v nng lc kinh doanh l khc nhau, ch cha ni n khng tng ng vi nhau th sm mun t chc cng b loi khi thng trng m thi. S ln mnh ca cng ngh thng tin trong thp k qua lm trm trng thm hng tp trung vo bn trong t chc ca cng tc qun l. Cho n nay cng ngh thng tin hnh nh lm hi hn l lm li cho cng tc qun l, nh s c tho lun k Chng 4.
75
Peter F.Drucker
Gi nh c in cho rng ni b t chc l lnh a hot ng ca qun l, c ngha l qun l ch cn tp trung vo cc n lc bn trong, nu khng phi l ch vo chi ph thi. V n lc ch tn ti bn trong mt t chc, v tng t nh vy, mi ci bn trong ca t chc u c coi l mt trung tm chi ph. Nhng trong khi kt qu hot ng ca mi t chc li nm bn ngoi t chc. iu d hiu l cng tc qun l thng bt u t s quan tm n ni b t chc. Khi cc t chc kinh doanh ln ln u tin xut hin vo khong nm 1870, th qun l ni b chnh l thch thc mi. Cha tng c ai lm vic ny. Nhng thi k u gi nh cho rng lnh a hot ng ca qun l l ni b ca t chc cn t ra c l, hoc t ra cn gii thch c, th vic ko di gi nh nh th l iu v l. V n mu thun vi chc nng v bn cht ca t chc. Qun l phi tp trung vo kt qu thu c v thc tin hot ng ca mt t chc. Thc ra, nhim v trc tin ca qun l l xc nh xem kt qu v thc tin hot ng ca mt t chc l g, v y chnh l nhim v kh khn
76
Peter F.Drucker
nht, d gy tranh ci nht, nhng li quan trng nht. Do nhim v ca qun l l phi huy ng c cc ngun lc ca t chc t c kt qu nm bn ngoi t chc . Do , mt gi nh mi lm c s cho m hnh qun l mi c v l lun v thc hnh s l: L do tn ti ca qun l l nhm t c mc tiu ca t chc. Qun l phi xut pht t kt qu mong i ca t chc v phi ng vin cho c mi ngun lc ca t chc t c kt qu . Qun l l mt b phn ca t chc bt k l doanh nghip, nh th, trng i hc, bnh vin hay nh tm tr cho ph n b ngc i , nhm gip cho t chc t c kt qu nm ngoi t chc . Kt lun: Mc ch ca chng ny ch l nu ra vn ch khng phi a ra cu gii p. Nhng nn tng ca cc vn ny l mt nhn thc su sc. Trng tm ca mt x hi hin i, mt nn kinh t hay mt cng ng dn c khng phi l cng ngh, cng khng phi l thng tin, hay nng
77
Peter F.Drucker
sut lao ng. M chnh l mt th ch qun l tt nh mt b phn ca x hi nhm t c kt qu. Qun l l mt cng c c th, mt chc nng c th, mt phng tin c th, gip cho t chc t c kt qu mong mun. Tuy nhin, iu i hi dt khot mt m hnh qun l mi: Mi quan tm v trch nhim ca qun l l tt c nhng g c nh hng n s hot ng v kt qu t c ca mt t chc, bt k nm trong hay nm ngoi t chc, chu s iu khin hay khng chu s iu khin ca t chc .
78
Peter F.Drucker
Chng II CHIN LC NHNG THC TI MI Ti sao phi c chin lc? S st gim ca t l sinh sn S phn phi thu nhp Nhng ngnh tng trng hin nay Xc nh hiu nng Tnh cnh trnh ton cu Khong cch ngy cng ln gia thc ti kinh t v thc ti chnh tr
79
Peter F.Drucker
Dn nhp TI SAO PHI C CHIN LC? Mi t chc u hot ng da trn mt l thuyt kinh doanh* no , tc l mt tp hp cc gi nh v cng vic kinh doanh ca n l g, cc mc tiu l g, nh gi kt qu kinh doanh nh th no, khch hng l ai, khch hng nh gi v tr tin cho ci g. Chin lc s a l thuyt kinh doanh i vo hot ng thc t. Mc ch ca chin lc l nhm gip cho t chc t c kt qu mong mun trong mt mi trng hot ng khng d on trc c. V chin lc gip cho t chc sn sng nm bt ng thi c.
V vn ny c thm L thuyt kinh doanh, chng 1, Peter Drucker bn bn qun l (Cambridge, Mass: Harvard Business School Press, 1998)
80
Peter F.Drucker
Chin lc cng l s th nghim cho l thuyt kinh doanh. Khi chin lc tht bi, khng a n kt qu kinh doanh nh mong mun th s l du hiu nghim trng u tin cho thy cn phi xem xt li l thuyt kinh doanh. V nhng thnh cng bt ng cng l nhng du hiu u tin ngi ta xem xt li l thuyt kinh doanh. Thc ra, ch c th xc nh ci g l c hi khi c c mt chin lc. Nu khng th khng c cch g ni c ci g thc s dn dt t chc i n kt qu mong mun, v ci g s l s trch hng v lm tiu tan cc ngun lc. Nhng phi da vo u xy dng chin lc trong thi k m th gii ang bin i nhanh chng v y ry bt trc vo lc chuyn sang th k 21? Liu c nhng gi nh no lm c s xy dng chin lc cho mt t chc, v c bit cho mt doanh nghip? Liu c nhng iu chc chn no khng? Thc ra c ti 5 hin tng c th c coi l chc chn. Tuy nhin, nhng hin tng ny khc vi nhng g cc chin lc hin ti xem xt ti. Trc ht v cn bn,
81
Peter F.Drucker
khng phi l hin tng kinh t, m ch yu l hin tng x hi v chnh tr. Nm iu chc chn d l: 1. S st gim ca t l sinh sn ti cc nc pht trin. 2. S thay i trong phn phi thu nhp rng 3. nh gi thnh tch. 4. Tnh cnh tranh ton cu 5. Khong cch ngy cng ln gia ton cu ha kinh t v s manh mn v chnh tr.
I S ST GIM CA T L SINH SN Mt iu chc chn mi v quan trng nht v cha tng c tin l trong lch s loi ngi l s st gim ca t l sinh sn ti cc nc pht trin. Ti Ty u, Trung u v Nht Bn, t l sinh sn gim xung di mc cn thit duy tr dn s. Tc l di mc 2,1 a tr cho mt ph n tui sinh sn. mt s vng giu c nht ca Italia, chng hn Bologna, t l sinh sn nm 1999 gim xung cn 0.8, Nht l 1.3. Trong thc t, Nht v tt c cc nc Nam u nh B o Nha, Ty Ban Nha, min
82
Peter F.Drucker
nam nc Php, Italia, Hy Lp ang trt di n kt cc dit vong vo cui th k 21. Ti lc , dn s Italia t 60 triu by gi s gim xung cn 20 hoc 22 triu ngi; Nht t 125 triu xung cn 50 hoc 55 tiu. Nhng ngay cc nc Ty v Bc u t l sinh sn ng gim xung cn 1.4 v cn tip tc gim. Ti M cng th, t l sinh sn hin nay l di 2 v ang tip tt suy gim. S d M cn c t l cao nh vy l do s lng ln ngi nhp c vo M th h th nht vn c xu hng gi t l sinh sn mc cao ca nc xut s, chng hn nh Mexico. Ti Nht v Nam u, dn s t ti nh im nh xy ra ti c. Ti M dn s s cn tip tc tng trong vng 20 n 25 nm na, mc d s tng dn s sau nm 1015 ch yu l ngi c tui t 55 tr ln. Nhng diu quan trng hn s lng dn s tuyt i l s phn b tui ca dn s. Trong s hn 20 triu ngi Italia vo nm 1080, th s ngi di 15 tui l rt t, phn ln dn s - t nht l mt phn ba dn s - c tui t 60 tr ln. Ti Nht s mt cn i gia t l ngi tr v ngi cao tui hn tui hu truyn thng s cng nh vy
83
Peter F.Drucker
nu khng ni l trm trng hn. Ti M, s gia tng ca dn s tr chm hn s gia tng ca dn s cao tui hn tui hu truyn thng. Mc d vy, d kin cho ti khong nm 2015, th s ngi tr tui M vn cn tng v con s tuyt i, nhng ri chc chn sau s gim xung rt nhanh. T l sinh sn c th thay i, v c th thay i rt nhanh, nh kinh nghim ca M sau Chin tranh th gii th 2 chng t. Nhng ngay c khi t l sinh sn cc nc pht trin c tng mnh tr li, th cng phi mt 20 nm hoc lu hn na cho nhng a tr mi sinh ra ny n tui lao ng. Khng c cch g c th ngn cn c s gim mnh lc lng lao ng tui truyn thng (chng hn di 60 hoc 65 ui) ti cc nc ph trin, M l khong sau 2025 v cc nc pht trin khc cn sm hn nhiu, tr vic nhp c vi quy m t cha tng c m thi. Hin tng trn cha c tin l trong lch s. T l sinh sn ti quc La M c th suy gim sau nm 200 hoc 250 sau Cng nguyn, nhng chng ta khng c s liu chnh xc. Hn th na, cha tng c tin l v cu trc
84
Peter F.Drucker
dn s, trong s ngi cao tui hn tui hu truyn thng vt tri hn s ngi tr tui nh xy ra mt s ni ca chu u v s xy ra tt c cc nc pht trin vo trc th k 21 Trong vng t nht l 200 nm qua, tt c nh ch ca th gii hin i v nht l tt c t chc kinh t u gi nh rng dn s lun tng ln . Ti phng Ty dn s lin tc tng k t nm 1500. V t nm 1700 tr i dn s khu vc ny tng ln rt nhanh cho n sau Chin tranh th gii th 2. Dn s Nht bt u tng k t khong nm 1600, tc l sau khi chm dt cc cuc ni chin. Dn s Nht tng mnh t nm 1800 v ti tc tng cho n sau Chin tranh th gii th 2. Tuy vy, k t nay tr i ti tt c cc nc pht trin, mi t chc phi xy dng chin lc da trn mt gi nh hon ton khc vi trc - l s suy gim dn s, v c bit l suy gim dn s tr. S gi i ca dn s, mt hin tng dn s hc ang lm bn tm cc nh kinh t, cc nh chnh tr v c cng chng tt c cc nc pht trin, khng phi l vn mi. Tui th cc nc pht trin bt u tng ln th th k 18 v tng vng chc k t th k 19. Trong vng 50 nm qua
85
Peter F.Drucker
tc tng khng nhanh hn giai on 150 nm qua. V chng ta cng bit cch s l vn . Nhng iu chc chn l gii php y kh khn, au n, gy bt n x hi v mt long dn. Nhng trong vng 20 n 30 nm ti y, tui v hu ti tt c cc nc pht trin s phi tng ln n khong 79 tui, tc l tui tng ng vi tui 65 v c phng din i sng v iu kin sc khe vo nm 1936 khi M l nc phng Ty cui cng p dng chnh sch hu tr ton quc (chnh sch an sinh x hi). Tng t nh vy, tc tng trng dn s ca cc nc thuc th gii th ba cng khng c g khc bit. S tng trng dn s ca th gii th 3 cng tng t nh s tng trng dn s ti cc nc pht trin 100 nm v trc, ch khng phi l tng nhanh hn mt cch ng k. V s tng dn s hu ht cc nc th gii th 3 ang gim nhanh n ni c th d on gn nh chc chn rng dn s cc nc th gii th 3 c th tr n ra s tr nn cn bng trc khi t n dim khng hong. Nh chng ta bit ng v phng din lng thc v nguyn liu s khng c khng hong ln. Chng ta cng bit rng nc sch v khng kh trong lnh s tr thnh vn to
86
Peter F.Drucker
ln v vn dn s cng vn mi trng i hi phi c gii php cn bng. Nhng cc vn thc ra cng khng phi l mi nh nhiu ngi tng. Ti mt s ni chu u (chng hn vng Ruhr ca c) ngi ta gp phi vn ni trn ngay t u th k 20 v n c gii quyt kh m mn. Vy cn nhc li, iu cha tng thy l s st gim ca t l sinh sn ti cc nc ph trin. iu ko theo mt s h qu sau: (1) --Trong vng 20 hay 30 nm ti, dn s hc s l vn chnh tr bao trm ti tt c cc nc pht trin. V iu khng trnh khi l n s tr thnh vn bt n ln v chnh tr. Cha c nc no chun b i ph vi vn c. Khng c nc no m cc thnh phn hay ng phi chnh tr lien kt vi nhau i ph vi vn ca dn s hc. Liu vic ko di tui hu tr l t hay hu? Liu vic khuyn khch ngi gi hn 60 tui tip tc lm vic bng cch min mt phn hay ton b thu thu nhp cho h l tin b hay phn cch mng, t do hay bo th?
87
Peter F.Drucker
Nhng iu gy bi ri khng km thm ch cn hn th - s l kha cnh chnh tr ca vn nhp c. S suy gim dn s ti cc nc pht trin v cc nc giu c i i vi s tng dn s hu ht cc nc lng ging v cc nc ngho ca th gii th ba, chng hn i vi nc M l cc nc Trung M v Caribe, i vi Nam u l Bc Phi; i vi c l mt nc Nga thuc th gii th ba; i vi Nht l Philippines, Indonesia v lc a ng Nam . Tuy nhin ,vic chng li sc p nhp c cng chng khc g chng li quy lut sc ht trng trng. Cha c vn no d gy bng chy hn vn nhp c quy m ln, c bit t cc nc c nn vn ha v tn gio khc bit. V chc chn, s bt n nghim trng nht s l ti Nht, mt phn v Nht c tui v hu thp nht, mt phn v th trng lao ng y hon ton cng nhc, chng cng l v trong lch s ca mnh Nht cha bao gi chp nhn vic nhp c. Ngc li, vn trn hu nh s t nghim trong hn M, bi v xt cho cng, y l t nc ca ngi nhp c v v y l th trng lao ng linh hot nht. Nhng ngay c M th nhng thay i dn s hc nht nh s gy ra nhng tm trng chnh
88
Peter F.Drucker
tr dn n nhng thay i chnh tr hon ton mi l v khng d on trc c. (2)--Do ,trong vng 20 hay 30 nm ti hu nh khng mt nc pht trin no c c s n nh chnh tr cng nh mt chnh ph vng mnh. S bt n nh ca cc chnh ph l iu thng thng. (3)--Hu tr s c hai ngha khc. iu kh chc chn l khuynh hng v hu non vn s tip tc. Nhng iu khng c ngha l ngi v hu chm dt lm vic, m c ngha l ch chm dt lm vic ton phn, hay c nm cho mt t chc chuyn sang lm vic ngn hn mi ln vi thng. Mi quan h gia ngi lao ng v s dng lao ng vn l nhng mi quan h cng nhc, rp khun nht c khuynh hng ngy cng tr nn a dng v ngy cng linh hot, t nht l i vi ngi lao ng ln tui (vn ny xin c thm Chng 1 v Chng 6). iu ny s cng ng khi m trng tm sc ht ca dn s ln tui c chuyn t lao ng chn tay sang lao ng tr c, v c bit l lao ng tri thc s bin i d kin s din ra ti M vo khong nm 2010 khi m nhng a tr ca thi k bng n dn s bt u t nm 1948 t n
89
Peter F.Drucker
tui ngh hu truyn thng. V nhng a tr ny l i qun th h th nht ca lch s loi ngi m i a s khng i vo lao ng chn tay m chuyn sang lao ng tri thc. Do , h cng l i qun th h th nht ca nhn loi m sau 30 hay 40 nm lm vic ton phn khng b kit sc bi lao ng chn tay cc nhc, m a s h vn cn hon ton sung sc hot ng, lm vic c v th lc ln tr tc. V l do m nhng ci cch ln v vic lm v tuyn dng lao ng ang l iu cn thit ti chu u v Nht Bn. Ti M th vn cn lao ng tr tui c th tr hon s thay i ln cho ti khong nm 2010. Tuy vy, iu chc chn l mi quan h mi gia ngi lao ng v s dng lao ng s din ra trc tin ti M, bi v th trng lao ng y nh cp l linh hot nht v t hn ch nht v y cn c truyn thng thch th nghim ci mi ca c ngi ch ln ngi lm thu. Do vy, ti M cc t chc s dng lao ng v khng ch i vi cc doanh nghip nn bt u ngay vo vic th nghim mi quan h lao ng mi vi ngi ln tui v c bit vi cc lao ng tr thc ln tui. T chc
90
Peter F.Drucker
no m thnh cng trc trong vic thu ht v gi c cc lao ng tri thc sau tui hu lm vic cho mnh v pht huy c nng sut lao ng ca h th t chc s c li th so snh to ln. Trong mi trng hp, xy dng chin lc, cc t chc cn da trn gi nh rng khong 20 hay 30 nm na th phn ln cng vic v c mt s cng vic quan trong nht trong t chc s do nhng ngi qua tui lao ng truyn thng m nhim. Nhng ngi ny khng phi l cn b qun l, cng khng phi l thuc cp, h khng c chc v, h cng khng l nhn vin theo ngha c v chc chn h khng phi l lao ng ton phn, hng ngy n cng s lm vic. (4)--H qu cui cng l ti tt c cc nc pht trin nng sut lao ng ca tt c cng nhn bt k lao ng ton thi gian hay bn thi gian v c bit l lao ng tri thc s phi tng ln rt nhanh chng (xem thm Chng 5). Nu khng, th quc gia v mi t chc thuc quc gia s mt ch dng v tr nn ngho i. Nhng i vi tng cty ti cc nc pht trin th cc h qu l g?
91
Peter F.Drucker
Cu hi u tin l liu s tng ln khng ngng s lng ngi ln tui c tip tc to ra cc c hi cho th trng hay khng v trong bao lu na? Ti tt c cc nc pht trin nhng ngi ln tui tr thnh nhm ngi giu c nht trong x hi, vi mc thu nhp sau khi ngh hu trong nhiu trng hp cn cao hn ng k so vi trc khi ngh hu. S ngi ny s cn tip tc tng. Nhng liu thu nhp ca h vn gi mc cao hay gim xung? V liu h c tip tc chi tiu thoi mi nh h lm? V cu hi ln nht l liu h c cn tip tc mun c tr trung v tiu pha nh hi cn tr? Cu tr li cho cc cu hi ny s gip nh hnh th trng tiu th ti cc nc pht tin cng nh nn kinh t ni chung ca cc nc . Cn s suy gim s lng ngi tr tui c bit ngi di 18 tui, tc l tr s sinh, v tng lp thanh thiu nin s c nh hng g i vi nn kinh t v i vi tng doanh nghip? C phi n ch l mt mi e da? Hay cn l mt c hi cho mt t chc c th no ? S lng tr con s t i c th coi nh mt c hi ln nng cp cc trng hc mi ni. Cho n nay , duy nht ch c Nht Bn l nc hiu c yu t quyt nh n
92
Peter F.Drucker
nng lc hnh ng ca mt quc gia chnh l nn gio dc i vi tr th v do gio vin tiu hc l b phn cc k quan trng ca nn gio dc cn c i x, c knh trng v c tr cng xng ng. Nhng ngay c i vi mt doanh nghip tn ti bng cch lm ra hng ha cho tr nh th s suy gim t l sinh sn cng c th l mt c hi. Ngi ta cho rng s lng tr con t i c ngha l tr con tr nn ngy cng qu v do ngi ta s b ra phn ln thu nhp chm sc chng. iu ny tng xy ra ti mt t nc coi vic ct gim t l sinh sn nh mt mc tiu quc gia, l Trung Quc. Chnh sch ca Trung Quc hn ch mi cp v chng ch c mt a con c hiu qu ti cc thnh ph ln Trung Quc, ni m a s cc gia nh ch c mt a con. V ti Trung Quc rt nhiu gia nh, bt k l cn ngho kh, chi ph cho a con duy nht nhiu hn l mc chi ph dnh cho 3-4 a con trc kia. Hin tng tng t c du hiu xut hin ti c, cng nh ti . V ngay ti M, cc gia nh trung lu vi t l sinh sn h thp cng c c xu hng chi tiu
93
Peter F.Drucker
ln hn cho s lng con ngy cng t ca h. Cty Mattel vi sn phm bp b t tin Barbie thnh cng rc r nh nhn r v bit khai thc c hi ni trn. S st gim ca t l sinh sn gy ra h qu chnh tr v x hi to ln m hin nay chng ta vn cha th lng ht c. Nhng iu chc chn l n s c nhiu h qu ln n kinh t v kinh doanh, trong mt s hu qu c kho st v th nghim. V l m mi chin lc, tc l s giao ph cc ngun lc ca ngy hm nay cho s k vng trong tng lai, cn phi xut pht t yu t dn s hc m trc ht l s st gim t l sinh sn ti cc nc pht trin. y l mt hin tng c sc nht, bt ng nht v cha tng c tin l.
II S PHN PHI THU NHP S thay i v c cu chi tiu trong thu nhp kh dng (thu nhp thc t sau khi tr thu) cng quan trng khng km s bin ng v dn s, nhng lun t c quan tm. M s thay i trong c cu chi tiu cng kch lit chng khc
94
Peter F.Drucker
g s bin ng v dn s hc trong nhng thp nin u tin ca th k 21. Cc doanh nghip cng nh cc ngnh cng nghip nhn thc r tm quan trng v ch ng ca mnh trong th trng. H lun ghi chp doanh s bn hng ca mnh v bit rt chnh xc n ang i ln hay i xung. H cng bit rt r khi lng hng bn c c tng ln hay khng. Nhng khng mt ai bit c mt s liu thc s quan trng l phn thu nhp kh dng m khch hng ca h - d l cc t chc, cc doanh nghip hay cc khch hng cui cng dng chi tiu cho sn phm hoc dch v m h sn xut v bn ra. V thc t khng mt ai bit c phn thu nhp tng ln hay gim xung. C cu chi tiu trong thu nhp kh dng l c s ca thng tin kinh t. Trc ht, trong s cc loi thng tin bn ngoi m doanh nghip cn n (xem thm vn ny Chng 4), th y l thng tin d thu thp nht. N cng thng l c s ng tin cy nht xy dng chin lc. Bi v, xu hng phn phi thu nhp kh dng dnh cho mt loi hng ha hoc dch v no mt khi c xc lp
95
Peter F.Drucker
thng s tn ti trong thi gian di. Bi v n khng chu nh hng thm ch bi chu k kinh doanh. V l do , i vi mt t chc khng c s thay i no quan trng bng s thay i v xu hng ca khch hng. V iu quan trng khng km l s thay i bn trong xu hng, tc l s chuyn hng ca khch hng t mt loi sn phm hay dch v ny nm trong mt chng loi sang loi sn phm hay dch v khc nm trong chng loi . V trong nhng thp nin u tin ca th k 21 s xut hin c hai s thay i, s hay i v xu hng v s thay i bn trong xu hng. Th nhng, c nh qun l ln nh kinh t chng ai ch nhiu n s phn b ca c cu tiu dng trong thu nhp kh dng ca ngi tiu dng c. Ni ng ra, hu nh h chng bit g c. Trong thc t tt c cc nh kinh t v a s cc nh qun l doanh nghip u cho rng s pht trin kinh t mnh m ca th k 20 l do s thc y cu cc lc lng kinh t. iu khng ng; m ngc li, phn thu nhp kh dng dnh cho s tha mn cc nhu cu kinh t ti cc nc pht trin khng ngng gim xung trong th k qua.
96
Peter F.Drucker
Bn khu vc tng trng trong th k 20 l: Chnh quyn Y t Gio dc Gii tr Trong s tng trng khng l ca khu vc gii tr bng c ba khu vc u gp li v nng sut lao ng v doanh thu. Vo nm 1900 phn ln c dn ti cc nc pht trin vn phi lm vic t nht 60 gi mt tun, 6 ngy mt tun, 51 tun l mt nm, v mt nm c 8 ngy ngh php. n cui th k th a s lm vic di 40 gi mt tun, nh c l 34 hoc 35 gi mt tun, v cao nht (nh M) l 47 tun mt nm (ngha l 12 ngy ngh php mt nm ) v 5 ngy lm vic mt tun, gim t hn 3.000 gi mt nm xung cn di 1.500 gi mt nm ti c v 1850 gi ti nc pht trin lm vic chm ch nht l M.
97
Peter F.Drucker
Trong bn khu vc tng trng nht ca th k 20, th chnh quyn c th l khu vc c tc ng ln nht n s phn phi thu nhp kh dng. Khng phi v n l khch hng hay ngi s dng sn phm hoc dch v; tr thi chin ngay c chnh quyn ln nht cng ch l mt khch hang nh. M chnh l v chnh ph cc nc pht trin c chc nng phn phi li t 30%-50% thu nhp quc gia. Do khng c yu t no nh hng ln n s phn phi c cu thu nhp quc gia bng s thay i chnh sch ca chnh ph. Ba khu vc cn li y t, gio dc v gii tr u l ngun tiu th ch yu cc sn phm v dch v, tc l cc hng ha vt cht. Nhng c ba lnh vc ny u khng cung cp s tha mn vt cht, tc l s tha mn kinh t. V c bn khu vc ni trn u khng thuc th trng t do, u khng hnh x theo quy lut cung cu, v cng khng nhy cm v gi, v u khng ph hp vi cc m hnh kinh t hay hnh x theo cc l thuyt kinh t.
98
Peter F.Drucker
Tuy nhin, bn khu vc ni trn chim hn mt na ca mt nn kinh t pht trin, ngay c nc c coi l t bn nht. Do xu hng pht trin ca bn khu vc k trn l iu u tin cn phi tnh n khi xy dng chin lc. iu chc chn l c bn khu vc ny s c s thay i ln lao trong cc thp nin ti y. Chnh ph, s c vai tr ngy cng gim i vi t cch theo truyn thng l ngi thu nhn v phn phi li thu nhp quc gia (mc d theo s liu n nay, c bit ti M, Anh cha chng t t iu ny). Nhng cch chnh ph ti cc nc pht trin mc d c chng rnh t nhn ha - ang nhanh chng c cc cng c mi v mnh m gy nh hng, nu khng ni l kim sot, s phn phi thu nhp kh dng, l cc hnh sch mi kim sot v nh hng cc ngun lc kinh t cho cc mc tiu mi, chng hn bo v mi trng. Do vy, cc chin lc pht trin ngnh cng nghip hay pht trin cty cn phi coi trng trc ht vai tr ca chnh ph. Ngc li, khu vc gii tr chn mui v c th s suy thoi. Ti cc nc pht trin, hnh nh ti gii
99
Peter F.Drucker
hn ca vic ct gim gi lao ng trong tun. Thc t, ang c du hiu cho thy s gi lao ng tng tr li, c bit ti M v Anh. Th trng gii tr, th trng pht trin nhanh nht th k 20 ch ng sau th trng v kh, ang c cc du hiu ca s suy gim, l: s cnh tranh ngy cng tng ginh git thi gian nhn ri, tc l ginh git sc mua ca th trng gii tr; s suy gim r rt ca t sut li nhun; v tnh khc bit thc s ca cc sn phm gii tr ngy cng b thu hp, v d gia vic n rp xem phim v ngi xem video qua my truyn hnh ti nh chng hn. C hai khu vc cn li l y t v gio dc s tip tc l khu vc tng trng cao, l iu chc chn xt theo dn s hc. Nhng bn trong c hai khu vc ny chc chn s c nhng bin i ln, chng hn s chuyn hng, nh ni phn trn, t vic o to lp tr n vic gio dc thng xuyn lao ng tri thc trng thnh c o to. V c th l s chuyn hng trong lnh vc y t, ti cc nc pht trin, s din ra mt cch quyt lit v nhanh hn chng ta ngha.
100
Peter F.Drucker
Nhng s pht trin ca cc khu vc tng trng th k 20 ni trn c nga g i vi chin lc th k 21 ca tng ngnh v tng t chc ca n nh l doanh nghip, trng i hc, bnh vin, gio hi? tr li cu hi ni trn, trc ht cn xc nh ci g l nguyn nhn lm cho mt ngnh tr nn tng trng, mt ngnh chn mui hay mt ngnh suy thoi. Ngnh tng trng l ngnh trong nhu cu i vi sn phm ca n bt k l hng ha hay dch v s tng nhanh hn thu nhp quc dn v/hoc dn s. Ngnh m trong nhu cu i vi sn phm hoc dch v ca n tng cng nhp tng thu nhp quc dn v/hoc dn s l ngnh chn mui. V ngnh trong nhu cu i vi sn phm v dch v ca n tng chm hn thu nhp quc dn v/hoc dn s s l ngnh suy thoi, cho d doanh s bn ra v s tuyt i vn tip tc tng ln. Chng hn, ngnh cng nghip t ch khch trn th gii tr thh ngnh cng nghip suy thoi trong sut 30-40 nm qua. N tng l ngnh cng nghip tng trng cho n nm 1960 hoc 1970. Vo lc chu u v Nht hon ton t ha.
101
Peter F.Drucker
Tng doanh s bn ra ca xe khch ton th gii vn tip tc tng ln mc d rt chm. Nhng s tng ln ny li chm hn nhiu so vi tc tng thu nhp quc dn hay tc tng dn s. Tng t nh vy, k t Chin tranh th gii th I, v c th sm hn l t nm 1900, ti cc nc pht trin cng nh trn th gii ni chung th phn thu nhp kh dng dng chi tiu cho cc loi hng ha khng ngng gim xung vi tc 0,5% nm tr trong thi gian chin tranh. iu ny ng cho c ngnh lng thc v nguyn liu cng nghip. iu ny c ngha l k t nm 1900, gi c ca tt c cc loi hang ha c xu hng i xung vo bt c thi im no. V xu hng hin nay vn tip tc i xung. Cc ngnh chn mui v suy thoi c th o ngc v tr li thnh ngnh tng trng. iu ny l ng i v cc ngnh cng nghip sn xut cc thit b cho ngnh giao thng vn ti, chng hn u my xe la hay thit b lm ng. Ti cc nc pht trin vic duy tu bo dng c s h tng giao thng vn ti hin rt km. Ti cc nc mi
102
Peter F.Drucker
tri dy v cc nc th gii th 3 phi mt hiu thp k na vn ny mi p ng c i hi ca nn kinh t v ca dn c, ly v d r nht l Trung Quc. Liu iu ny c dn n s bng n v giao thng vn ti ln na nh tng tip nhin liu cho s tng trng kinh t gia th k 19 khng. Cho n nay cn t du hiu cho thy iu ny, nhng y l mt xu hng cn theo di st. nhc li, cn lu rng t c iu g nh hng quan trng n chin lc mi e da ln c hi nh l s thay i xu hng phn phi thu nhp kh dng. Nhng ngnh tng trng hin nay. Vy th cc ngnh tng trng hin nay l g, v chng ta c th rt ra bi hc g t ? Ngnh tng trng nhanh nht v pht t nht trn th gii vo nm 30 ca th k 20, khng phi l ngnh cng ngh thng tin. M l ngnh dch v ti chnh, nhng l loi dch v ti chnh m cha h c thi k trc y, l cc loi dch v bn l ca cc sn phm ti chnh cung cp thu nhp hu tr cho b phn dn s giu c v ln tui ti cc nc pht trin. V nhng s thay i v
103
Peter F.Drucker
dn s hc nu phn u chng l nn tng cho cc dch v ti chnh mi ny. Ti cc nc pht trin, tng lp trung lu kh gi mi xut hin, c bit nhng ngi khng phi lao ng chn tay m l cc lao ng dch v hoc lao ng tri thc, khi h t n 45 hay 50 tui h s nhn thy rng ch hu tr hin c chc chn l khng sng khi h bc vo tui gi. Do vy, nhng ngi ny t lc 45 hoc 50 tui bt u tm kim c hi u t m bo s an ton v ti chnh cho h 30 nm sau . Ngnh mi tng trng ny rt khc vi ngnh ti chnh truyn thng nh l tp on ngn hng (corporate banker), chng hn J.P.Morgan, Citibank hay Goldman Sachs. iu quan tm trc ht i vi cc nh u t mi ny khng phi l lm giu hay tm kin cc giao ko lm n, m l lm th no duy tr c ng vn t i mnh c c lm vt phng thn cho nhng nm thng ngh hu. Nhng nh ch ti chnh nm bt c xu th ny cc qu h tr (mutual fund) cc qu hu tr v mt
104
Peter F.Drucker
vi t chc rt mi m nh l cc t chc mi gii (broker age houses) tr nn cc k pht t trc tin l ti th trng M sau l Anh v khng ngng tng ln ti chu u lc a v Nht Bn. tuy vy, hu ht cc i gia ti chnh truyn thng khng nhn thc c rng chnh ngha ca khi nim dch v ti chnh thay i. H ch thy ti chnh nm gi phn ln hn rt nhiu ca thu nhp kh dng ti cc nc pht trin. Do h khng ngng m rng cc dch v cty truyn thng. Nhng thc ra th phn ca dch v ti chnh truyn thng ny tc l cc khon vay ln ca cty hay cc khon u t ca cng chng vo chng khon ca cty khng tng ln, khng nhng th cn ang gim i v gim i rt nhanh. Bi v, y l th trng ch yu dnh cho cc cty ln. Trong khi , thnh phn kinh t tng trng ti cc nc pht trin, k c Nht, trong vng 20 nm qua li l cc doanh nghip loi va v phn ng gp ca doanh nghip ln ngy cng gim i. Cc doanh nghip
105
Peter F.Drucker
loi va li khng phi l khch hng chnh i vi cc dch v ti chnh truyn thng phc v cty Do vy, cc tp on khng l v dch v ti chnh truyn thng bnh trng qu mc trn th gii. V do vic kinh doanh vi khch hng chnh thng l cty em li li nhun ngy cng gim mt phn v khch hang ngy cng t, mt phn v cuc cnh tranh ginh git phn bnh ang nh dn ngy cng quyt lit, ang y li nhun ti im khng cc tp on ngn hng khng l M, Anh, Nht, c, Php, Thy S ang ngy cng phi dng n bin php kinh doanh trc tip (nguyn vn bun bn cho chnh mnh ND) tc l hot ng u c trc tip nhm b p cho cc khon chi ph c nh tng ln qu mc. Hnh ng ny, nh bi hc lch s ti chnh nhiu th k qua (bt u t ngn hng Medici chu u th k 15) cho thy, ch dn n mt kt cc duy nht, mt kt cc chc chn tuyt i, l nhng tn tht bi thm. V chnh nhng tn tht do nhn nh sai v xu hng ca dch v ti chnh nh l mt ngnh tng trng ch yu dn n cuc
106
Peter F.Drucker
khng hong ti chnh chu vo gia nhng nm 90 v e da nn kinh t ton th gii. Tuy nhin, xu hng hin nay v s tng trng ca dch v ti chnh bn l v ca cc nh u t mi vn s tip tc bt chp cuc khng hong. N s tip tc pht trin t ra l cho n khi cc x hi pht trin iu chnh c h thng hu tr ca mnh thch nghi vi thc t n s hc nh nu phn u chng ny. Sau y l mt v d khc v mt bi hc khc. Trong chng ta ai ai cng bit n tin hc v c th gi cho chnh xc hn l s tip cn vi th gii tr thnh mt ngnh tng trng ch yu, ang pht trin vi tc nhanh hn nhiu so vi tc tng trng thu nhp quc dn hoc dn s ti cc nc pht trin cng nh cc nc ang pht trin, v thm ch ti cc nc cha pht trin thuc th gii th ba. Tt c chng ta u c nghe in t hay my vi tnh khi nghe ni n tin hc. Nhng s lng sch c in n xut bn v bn ra ti tt c cc nc pht trin trong vng 30 n 40 nm qua tng nhanh chng khc g s lng bn ra
107
Peter F.Drucker
ca cc sn phm in t (xem thm Chng 4). Cc cty xut bn sch hng u th gii c th khng pht trin nhanh nh mt s cty in t hng u nh Intel v Microsoft M hay SAP ti c, nhng li nhanh hn ngnh cng nghip in t thng tin tnh chung li v c th cn c li nhiu hn. V mc d M l th trng sch in pht trin nhanh nht v ln nht th gii, nhng khng mt nh xut bn M no nhn ra iu ny. Do vy m nhiu nh xut bn M hin nay l do ngi nc ngoi s hu (dn u l Bertelsmann, Holtzbrinkc v Mudoch). V cc cty ny ngy cng thng tr th trng sch in cc ni khc trn th gii, vi s tng trng nhanh nh M, Nht v chu u (chng hn cc cu li b sch ca Bertelsmann ti Trung Quc). Cc ngnh , d thuc lnh vc kinh doanh hay khng kinh doanh, cn phi c qun l khc nhau ty theo l ngnh tng trng, hn mui hay suy thoi. Mt ngnh tng trng m c th da vo nhu cu i vi sn phm hay dch v ca ngnh ang tng nhanh hn tc tng trng kinh t hoc dn s th c th lm ch tng lai. N
108
Peter F.Drucker
cn phi i u trong vic i mi v cn phi sn sng chp nhn mo him. i vi mt ngnh chin mui cn phi chim v th hng u trong mt vi khu vc then cht, c bit l nhng ni m nhu cu c th c tha mn vi chi ph thp hn nh cng ngh tin tin hoc cht lng cao. Hn na n phi c qun l theo hng linh hot v thay i nhanh. Mt ngnh chn mui phi bit thay i cch tha mn nhu cu khch hng t cch ny sang cch khc. Do cn qun l n theo hng lin minh, lin danh, lin kt c th thch nghi nhanh chng vi s thay i. Ly v d ngnh cng nghip dc phm. T khi pht minh ra cc thuc Xunfonamit v thuc khng sinh trc Chin tranh th gii th 2 n rt gn y, l ngnh tng trng hng u. Vo nhng nm 1990, n tr thnh ngnh chn mui. iu ny c ngha l rt c kh nng s xut hin s bin i nhanh chng v t ngt sang nhng cch thc mi m trong vic p ng nhu cu c in trc kia, chng hn s chuyn t dc phm ha cht sang di truyn hc, sinh hc phn t, in t y hc hay thm ch s thay th dc phm.
109
Peter F.Drucker
Cn vi ngnh ang suy thoi th trc ht cn phi qun l cho c vic gim chi ph tng bc, c h thng, c mc ch ri n ci tin tng bc v cht lng v dch v. Tc l tm cch cng c v th ca cty trong ngnh hn l gia tng doanh s - iu m ch c th lm c bng cch ginh git t cty khc. V trong mt ngnh ang suy thoi vic to ra s khc bit c ngha trong sn phm l cc k kh khn. Sn phm ca mt ngnh suy thoi c khuynh hng tr thh hang ha thng dng nh iu xy ra nhanh chng vi ngnh ch to xe khch (ngoi tr xe t sang trng). Kt lun, cc t chc kinh doanh ln phi kinh doanh s phi hc cch xy dng chin lc cho mnh da trn s hiu bit cng nh s thch ng vi xu hng phn b thu nhp kh dng v, quan trng hn ht, vi bt k s thay i no trong s phn b ny. H cn thng tin c tnh nh lng ln phn tch nh tnh.
III XC NH HIU HNG. James Harrington (1611-1677), cha ca trit hc chnh tr Anh vi cc mn nh Locke, Hume, Burke v tp ch
110
Peter F.Drucker
The Federalist Papers trong cun sch ca mnh Oceania a ra l thuyt ca ci sinh ra quyn lc. ng ta lp lun rng chnh s chuyn i ch s hu ti sn t cc i qu tc sang cc i a ch l nguyn nhn gy ra cuc Cch mng Anh vo nhng nm 1640 lt chnh th chuyn ch v thay bng chnh th ngh vin ca ch s hu mi l cc lnh cha (gentry). Trong vng 50 nm qua, dn s hc lm thay i ch s hu ti sn ti tt c cc nc pht trin. V gi y chng ta bt u chng kin hu qu ca n l s thay i quyn lc. Hai din bin mi l s xut hin mt tng lp trung lu kh gi (cha phi giu c) ca gii lao ng tr thc v s ko di tui th bnh qun dn n s pht trin ca cc t chc mi nh cc qu hu tr v cc qu h tr. V chnh cc t chc ny by gii l nhng ng ch hp php ca ngun ti sn ch yu trong x hi pht trin v hin i, l cc cty c phn do cng chng s hu. Din bin ni trn c xut x t M - vn ny ln u tin c nu ra trong cun sch xut bn nm 1975 ca tc gi nhan Cuc cch mng v hnh (The Unseen
111
Peter F.Drucker
Revolution), v ti bn nm 1993 vi nhan Cuc cch mng Qu hu tr (The Pension Fund Revolution). n nay, cc t chc i din cho nhng ngi hu tr tng lai s hu t nht 40% cc cty c phn s hu cng cng trn ton nc M, v khong hn 60% cc cty ln. iu tng t xy ra ti Anh v bt u din ra ti tt c cc nc pht trin khc nh c, Php, Nht V vi s thay i v ch s hu ny cng ta ang chng kin s thay i v quyn lc. iu l nn mng cho nhng cuc tranh lun hin nay v vn qun l doanh nghip, m thc cht ca n l vn qun l doanh nghip nhm phc v li ch ca ai. N gii thch s bin i ln lao dn n li ch ca c ng chim u th. Cuc tranh lun nh vy cng bt u ni ln ti tt c cc nc pht trin khc. Cho n hm nay cha c nc no trn th gii m xc lp l lun cho rng vic qun l doanh nghip, c bit l doanh nghip ln phi nhm mc ch phc v hon ton hoc ch t phc v ch yu cho li ch ca cc c ng. Ti M, t nhng nm cui 1920, hnh thnh l lun tuy cn m h, cho
112
Peter F.Drucker
rng vic qun l doanh nghip phi nhm mc ch cn bng cc li ch ca khch hng, ca ngi lm thu, c ng.. ngha l n khng ch phc v cho ring ai. Anh cng tng t nh vy. Cn ti Nht, c v mt s nc Bc u th vic qun l cc doanh nghip ln v ang c coi l nhm mc ch trc ht to ra v duy tr s hi ha trong x hi, c ngha thc t l n phi c qun l phc v li ch ca ngi lao ng chn tay. Nhng quan im truyn thng ny nay li thi. Nhng ngay c l lun ang hnh thnh M cho rng ic qun l doanh nghip phi nhm mc ch phc v hon ton li ch ngn hn ca cc c dng cng khng ng vng, n chc chn s phi c xem xt li. S an ton kinh t trong tng lai i vi s ngi ngy cng nhiu tc l nhng ngi k vng sng n gi ngy cng ph thuc vo s du t kinh t ca chnh h, tc l ph thuc vo thu nhp c c vi t cch l ch s hu. Do hiu nng ca doanh nghip trong vic phc v tt nht li ch ca c ng s vn cn l iu c nhn mnh. Tuy vy, nhng li ch trc mt, bt k l di
113
Peter F.Drucker
dng li tc hay gi c phiu, khng phi l iu h cn nht. iu h cn nht l li ch kinh t trong tng lai 20 hay 30 nm v sau. Nhng ng thi, nh s trnh by Chng 5 v nng xut lao ng ca lao ng tri thc, cc doanh nghip ngy cng phi tha mn li ch ca ngi lao ng tr thc, hoc t ra cng phi nng cao li ch thu ht v gi h lm vic v pht huy c nng sut lao ng. Do vy, vai tr ca ngi lm thu tc l lao ng chn tay m theo cc cty c v Nht truyn thng coi l mc ch hot ng ca cty, s ngy cng km quan trng, cng nh vai tr ca s hi ha x hi vn c coi l mc tiu hot ng ca doanh nghip, nht l cc doanh nghip ln. Do cuc tranh lun hin nay v qun l doanh nghip mi ch l cuc ng u tin. Chng ta s cn phi hc xc lp nh ngha mi v hiu nng hot ng ca mt doanh nghip ngha l g, c bit i vi doanh nghip ln do cng chng lm ch s hu. Chng ta s phi hc bit cch cn bng cc li ch ngn hn m ngy ny ngi ta nhn mnh bng thut ng gi tr c
114
Peter F.Drucker
phiu vi li ch lu di l s phn vinh v s sng cn ca doanh nghip. Ngay c trong nhng thut ng ti chnh thun ty, chng ta cng gp khi nim hon ton mi m, l nhu cu cho doanh nghip tn ti qua 30 hay 40 nm, ngha l doanh nghip tn ti cho n khi cc ch u t ca n t n tui hu tr. y l mt mc tiu y gian nan, nu khng ni l o tng. Tui th bnh qun ca cc doanh nghip trong qu kh, t ra l i vi doanh nghip thnh cng, cha bao gi lu hn 30 nm. V vy chng ta phi xc nh khi nim mi v hiu nng ngha l g i vi mt doanh nghip. Chng ta s cn phi a ra cc thc o mi v Nhng ng thi vic xc nh hiu nng cn phi cn c vo cc tiu chun phi ti chnh c ngha i vi lao ng tri thc v lm cho h c s gn b vi cty. V chnh l mt khon li phi ti chnh, nhng rt c gi tr. Bi vy, tt c cc t chc s phi xc nh cho r ngha ca khi nim hiu nng l g. iu tng c coi l qu r rng v n gin ny nay khng phi nh vy na. V vic xy dng chin lc s ngy cng cn phi da v nh ngha mi v hiu nng.
115
Peter F.Drucker
IV TNH CNH TRANH TON CU Mi t chc cn phi ly tnh cnh tranh ton cu lm mt mc tiu chin lc ca mnh. Khng mt t chc no, d l doanh nghip, trng i hc hay bnh vin c th tn ti, cha ni n thnh cng, nu khng t c cc tiu chun cnh tranh do nhng ngi dn u trong lnh vc t ra, bt c l u. Mt h qu ca n l: ngy nay khng cn c th ly lao ng r lm c s pht trin mt doanh nghip hay nn kinh t ca mt nc na ri. Mt doanh nghip d vi nhn cng gi r n u tr doanh nghip rt nh v thun ty a phng, chng hn mt hiu n cng kh c th tn ti, cha ni n pht t, nu nh lc lng lao ng ca doanh nghip khng nhanh chng t c mc nng sut lao ng ca cc doanh nghip ang dn u trong lnh vc d bt c u trn th gii. iu ny c bit ng i vi ngnh cng nghip sn xut. V trong hu ht cc ngnh cng nghip sn xut ti cc nc pht trin th chi ph lao ng chn tay nhanh chng tr thnh yu t ngy cng nh hn, ch chim vo khong 1/8
116
Peter F.Drucker
tng chi ph sn xut hoc thp hn. Nng sut lao ng thp ng l mi e da cho s tn ti ca doanh nghip. Nhng chi ph lao ng thp li khng cn li th b p cho chi ph do nng sut lao ng thp. iu ny (nh nu Chng 1) cng c ngha l m hnh pht trin kinh t ca th k 20 tc l m hnh ln u tin p dng Nht sau nm 1955 v sau c m phng thnh cng Hn Quc v Thi Lan nay khng cn hiu nghim na. Mc d d tha nhiu lao ng tr tui khng c tay ngh, nhng pht trin kinh t thnh cng th t nay cc nc ang pht trin s phi ly cng ngh tin tin (nh M v c lm na sau ca th k 19) hay nng sut lao ng cao ngang vi mc dn u th gii trong tng ngnh lm c s cho s pht trin ca mnh, nu khng phi l t h tr thnh nhng nh sn xut dn u th gii v nng sut. iu cng ng cho mi lnh vc khc nh l thit k, tip th, ti chnh, ci tin, ngha l cho mi lnh vc qun l. Bt c t chc no m hiu nng ca n thp hn chun mc cao nht ca th gii th d chi ph c thp n u v
117
Peter F.Drucker
mc tr cp ca chnh ph cao n u chng na th cui cng cng s b nh tr. V s bo h khng cn bo v c na, mc d cc hng ro thu quan c cao n my v hn ngch nhp khu thp n u chng na. Mc d vy, iu chc chn l chng ta s cn gp phi mt ln sng bo h trn khp th gii trong vi thp k ti. Bi v phn ng u tin ca con ngi trc s bt n l tm cch xy dng bc tng chn khu vn ca mnh khi gi lnh t bn ngoi. Nhng cc bc tng nh th khng cn c th bo v cc t chc c bit l cc doanh nghip m hiu nng hot ng khng t c chun mc ca th gii. N ch lm cho cc t chc yu ui thm m thi. Mt v d in hnh l Mexico, mt nc m trong sut 50 nm k t nm 1929 p dng mt chnh sch quyt tm xy dng nn kinh t khng h thuc vo bn ngoi. Mexico thc hin chnh sch ny khng ch bng cch xy dng bc tng bo h rt cao ngn khng cho nc ngoi vo cnh tranh, m cn bng bin php rt c o duy nht ca Mexico trong th k 20, l cm cc cty ca nc
118
Peter F.Drucker
mnh xut khu. N lc nhm xy dng nn kinh t hin i nhng thun ty Mexico tht bi thm hi. Thc t, Mexico ngy cng ph thuc vo nhp khu t bn ngoi, k c lng thc ln cc sn phm cng nghip. Cui cng, nc ny buc phi m ca vi bn ngoi, n gin ch v khng cn kh nng thanh ton hng ha cn nhp khu. V lc Mexico mi nhn ra rng phn ln cc ngnh cng nghip ca mnh khng th tn ti c na. Tng t nh vy, Nht cng tm cch bo h nhiu doanh nghip v cc ngnh cng nghip ca mnh bng cch ngn cn ngi nc ngoi, trong khi c gng xy dng mt s ngnh cng nghip xut khu tuy nh nhng c nng lc cnh tranh ln, ri cung cp vn cho cc ngnh vi li sut rt thp hoc khng c li sut, qua tng li th cnh tranh rt ln cho cc doanh nghip Nht. Tuy nhin, chnh sch ny cui cng cng tht bi. Cuc khng hong nm 1999 Nht mt phn ln l do tht bi trong vic lm cho cc doanh nghip v cc ngnh ca Nht (c bit l ngnh ti chnh) c sc cnh tranh ton cu.
119
Peter F.Drucker
V vy, xy dng chin lc cn phi chp nhn nn tng mi. l mt t chc khng ring g doanh nghip cn phi i chiu mnh vi chun mc do nhng ngi dn u ca tng lnh vc t ra, d bt c u trn th gii.
V KHONG CCH NGY CNG LN GIA THC TI KINH T V THC TI CHNH TR Khong cch ngy cng ln gia thc ti kinh t v thc ti chnh tr l nn tng cui cng xy dng chin lc trong thi k m s thay i c cu v s bt trc ang din ra trn khp th gii. Kinh t th gii ang ngy cng ton cu ha. Trog khi cc bin gii quc gia l nhng ro cn v trung tm chi ph. Nh bn lun chng u ca cun sch, cc t chc kinh doanh cng nh cc t chc thuc lnh vc khc, khng cn c th gii hn phm vi hot ng ca mnh trong phm vi nn kinh t hay bin gii quc gia ca mt nc, m phi xc nh phm vi hot ng trn ton th gii i vi lnh vc cng nghip hay dch v ca mnh.
120
Peter F.Drucker
Nhng ng thi, cc bin gii chnh tr s cn tn ti lu di. Tht kh tin rng ngay c cc t chc lin kt kinh t khu vc mi c hnh thnh nh Cng ng Kinh t chu u. Khu vc thng mi t do Bc M (NAFTA), hay Cng ng Kinh t Nam M (Mercosur) ang xc tin thnh lp s thc s lm yu i cc bin gii chnh tr, cha ni l c th thay th c n. Ngi ta tng ni n s co chung ca ch quyn quc gia t trc nm 1918 kh lu. Nhng thc t chng h c ci g ra i thay th cho chnh ph v ch quyn quc gia trong quan h chnh tr c. Ngc li, t nm 1914 n nay xu hng l ngy cng chia nh quc gia. Cc ch hp nht v chnh tr cc khu vc rng ln trn th gii trc nm 1914 nh ch o-Hung v ch ttman; cc quc Anh, Php, H Lan; cc ch B o Nha, B; ch u Nga Hong v X Vit u khng cn tn ti. Trong khi , nhng khu vc bin gii chnh tr nh b li c sc sng kinh t mnh m bi v ng tin v thng tin tr nn xuyn quc gia (c ngha l n khng mang quc tch ca nc no c). K t nm 1950 n nay cc quc gia mini
121
Peter F.Drucker
ln lt ra i ht nc ny n nc khc, mi quc gia u c chnh ph ring, qun i ring, c quan ngoi giao ring, c ch ti chnh v thu ring Cho n nay cng khng h c du hiu ca bt c mt th ch ton cu no ngay c trng phm tr kinh t, chng hn mt ngn hng trung ng ton cu kim sot ton b s lun chuyn bt cn ca ng tin trn th gii, cha ni n mt nh ch ton cu kim sot thu kha v chnh sch tin t trn ton th gii. Ngay c trong cc t chc kinh t xuyn quc gia, th chnh tr quc gia vn lun ng vai tr ph quyt cc quyt nh hp l v kinh t. Chng hn, d l Cng ng Kinh t chu u th cng ch chng minh cho thy l v l do chnh tr ngi ta khng th no ng ca mt nh my t ti B tr nn hon ton d tha chuyn cng vic sang nh my t ti Php ca cng mt cty ch nm cch chng 30 dm, nhng li nm trong bin gii ca nc khc.
122
Peter F.Drucker
Thc ra, chng ta c ba phm tr chng cho ln nhau. Trc ht, l mt nn kinh t ton cu thc s ca tin t v thng tin. Tip dn l cc nn kinh t khu vc trong hng ha giao lu t do v hng ro ngn cn s chuyn ng ca cc dch v v con ngi ang c ct gim, mc d khng th b loi b. V cui cng, l cc thc th quc gia v a phng, va c tnh chnh tr va c tnh kinh t, nhng trn ht l chnh tr. V c ba phm tr ny ang pht trin rt nhanh chng. i vi cc doanh nghip v cc t chc khc, chng hn nh cc trng i hc, th khng c s la chn. Cc t chc ny buc phi sng v hot ng trn tt c cc phm tr ng thi vi nhau. Thc tin ny chnh l nn tng lm c s xy dng chin lc. Nhng khng mt nh qun l u c th bit c thc tin ny thc s c nga g. H vn cn ang m mm. Nhiu cty, ni ng hn l hu ht cc cty a quc gia c ln trong cc lnh vc sn xut cng nghip, ti chnh v bo him thng sp xp t chc cty thnh cc n v kinh doanh (Business Units) ton cu xuyn bin gii quc gia. Chng hn, b phn kinh doanh thu mua ti chnh ca mt cty dch v
123
Peter F.Drucker
ti chnh hot ng nh mt doanh nghip bt k ti Ty Ban Nha hay Hng Kng. V doanh nghip ny hot ng c lp vi cc doanh nghip khc ca cty dch v ti chnh ti Ty Ban Nha hay Hng Kng, chng hn doanh nghip kinh doanh ngoi hi ca cty. Nhng cc cty u nhn thy rng i vi chnh ph hay t chc cng on hay bt k t chc chnh tr no ca nc s ti th n v kinh doanh chng c ngha l g c. i vi h Ty Ban Nha hay Hng Kng mi l thc th c y ngha. V do cc doanh nghip Ty Ban Nha hay doanh nghip Hng Kng ca cty mi l n v c h cng nhn v c quan h lm vic. Cha c mt cty a quc gia no m tc gi bit c th ni trc c rng quyt nh v hnh ng no l ca n v kinh doanh, quyt nh v hnh ng no l ca cty quc gia cha ni n lm th no xc nh trc lm sao cho mt quyt nh hay hnh ng ph hp vi c hai thc ti, tc l thc ti kinh t ca n v kinh doanh xuyn quc gia v thc ti chnh tr ca ch quyn Ty Ban Nha hay Hng Kng.
124
Peter F.Drucker
Tuy vy, mt s h qu rt r rang. Trc tin, iu khng nn lm l b mua chuc bi chnh quyn s ti khi ra cc quyt nh kinh t. Bi v cc chnh quyn s ti ngy cng tr nn km sc mnh v kinh t, do n khng ngng a ra mi hnh thc mua chuc nhm t c li th v kinh t nh l min gim thu; bo h bng hng ro thu quan c bit; bo m v tr c quyn; mi hnh thc h tr khc Mt v d in hnh l vic mt s cc bang min ng Nam nc M a ra nhng u i hu h dnh cho cc cty ch to t chu u v Nht Bn nhm mua chuc cc cty ny t nh my mi ti bang ca mnh. Tt nhin cn c hng trm v c th l hng ngn v d tng t nh vy. V rt nhiu v d khc cn ti t hn na. Cc cty chu u v Nht c l do kinh t xc ng (t ra l suy ngh ca h) xy dng nh my ca h ti M. Trong nhiu trng hp khc, chng hn nhng s mua chuc do cc nc nh a ra, s mua chuc l l do duy nht mt cty u t vo mt nc no hoc cu mt cty a phng ang gp kh khn. iu c th d on trc
125
Peter F.Drucker
c l mt quyt nh xut pht t s mua chuc hn l t thc ti kinh t chc chn s dn cty n thm ha. V d nh s kin xy ra i vi tt c cc nh my do mt cty M t ti mt nc nh M Latin vo nhng nm 1960 v 1970 ch v chnh ph nc ny ha s cho cty M v tr c quyn ti th trng nc h. Ca r l ca i l li rn c t lu i. Quy tc s mt i vi mt doanh nghip trong vic x l s khc bit gia thc ti kinh t v thc t chnh tr l KHNG nn lm iu g tri vi thc ti kinh t. Cu hi trc tin cn t ra l: nu chng ta khng c s mua chuc , th liu chng ta c lm vic nh l mt phn trong chin lc kinh doanh ca cty hay khng? Nu cu tr li l khng, th ng lm vic d s mua chuc c hp dn n th no. V s l mt sai lm phi tr gi t. Nhng d cu tr li l c chng na, th s l khn ngoan nu tr li khng i vi s mua chuc c mi cho. Rt nhiu kinh nghim cho thy, rt cuc ngi ta s phi tr gi t cho vic chp nhn s mua chuc nh vy.
126
Peter F.Drucker
Ngoi ra cn c iu khng nn khc. l: khng nn m rng hay pht trin kinh doanh ra ton cu bng cch tham gia vo cc doanh nghip nht l phi bng cch mua li cty nu khng ph hp vi l thuyt kinh doanh v chin lc chung ca cty. i vi cc sn phm v/hoc dch v khc nhau th cn phi c cch x l khc nhau ty vo khu vc hay quc gia c th. Chng hn, ti Php Coca-Cola bn c nc tri cy vi s lng ln hn rt nhiu so vi nc Coca c ga. Cn ti Nht, sn phm chnh ca cty li l coffe pha sn c cha trong cc my bn hng t ng. Nhng c hai sn phm nc tri cy v coffe pha sn u ph hp vi l thuyt kinh doanh v chin lc ca Cty CocaCola. Xt v mt vt l th hai sn phm n khc vi Coca-Cola chnh gc, nhng v cc mt khc, nh kinh doanh chng hn, th chng chng c g khc nhau c. Cn nhc li iu ni phn u chng ny: Mt chin lc phi gip cho t chc sn sng nm bt ng thi c. Nu c tnh hung trng c v nh
127
Peter F.Drucker
l c hi nhng li khng gip tin n mc tiu chin lc ca t chc, th khng phi l c hi m ch l s nhiu lon. Thm ch ngay c khi n c v ph hp vi mt thc ti chnh tr c th no , th vn ch l s nhu lon v c mc n khng nn bn tm Nu khng, th ch chuc ly tht bi thi. Chng ta ni nhiu v nhng iu khng nn lm. By gi l hai iu nn lm m chng ta bit. Xu hng pht trin v m rng kinh doanh sang cc nc trn th gii ngy cng khng da trn c s ca vic st nhp v mua li doanh nghip hoc thm ch trn c s lp doanh nghip mi s hu 100% vn, m ngy cng da trn c s lin minh, lin kt, lin doanh v cc hnh thc hp tc khc vi cc t chc nm di php quyn ca nc khc. Ni cch khc, xu hng pht trin v m rng kinh doanh ngy cng phi da trn c cu t chc theo kiu n v kinh t, ch khng phi n v php l hay n v chnh tr C nhiu l do gii thch, m mt s l do c nu ra phn trc, v sao s tng trng t
128
Peter F.Drucker
nay phi da vo cc hnh thc lin kt kinh t hn l thng qua s chim hu trc tip, s kim sot v ch huy. Nhng l do c sc thuyt phc hn c l s cn thit ca doanh nghip phi hot ng ng thi c trong nn kinh t ton cu v c trong mt chnh th th gii manh mn. Ni nh th khng c ngha l hnh thc lin kt l gii php hon ho cho vn t ra. V bn thn hnh thc lin kt cng c nhiu vn . Nhng ch t th s xung t gia thc ti kinh t v thc ti chnh tr s gim i ng k nu n v kinh t khng phi l mt n v php l m l mt lin kt, lin minh minh hay lien doanh, tc l mi quan h trong cc kha cnh chnh tr v php l c th tch bit khi thc ti kinh t. H qu sau cng l: mi doanh nghip cn phi bit cch qun l vn tin t. V ngy nay doanh nghip no, k c doanh nghip thun ty ni a, cng u nm trong nn kinh t th gii v do u chu nh hng ca s bin ng tin t trn th gii, d doanh nghip khng c hot ng mua bn vt ra khi bin gii ca nc mnh.
129
Peter F.Drucker
Ngay c cty Mexico nm ti x xnh ho lnh ca nc ny cng b tc ng nng nn bi s sp t ngt ca ng Peso vi nm trc y. Hay mt cty ni a thun ty ca Indonesia cng b tc ng nghim trong bi s sp ca ng tin nc ny nm 1998. Ngy nay khng mt nc no c th trnh khng b nh hng bi s bin ng t ngt ca h thng tin t th gii, v l do n gin l th gii ngy nay ang b chm ngp trong mt i dng ng tin cht (virtual money) ngha l trong s lun chuyn tin t khng c hot ng u t sinh li. Do vy, cc nc b chm ngp bi nhng ng tin khng c em u t vo cc lnh vc bt ng sn, sn xut kinh doanh lm ra sn phm hay cung cp dch v m c chn vo cc danh mc u t lu ng (d chuyn thnh tin mt ND) v khng n inh. V rt t quc gia c c cn cn thanh ton di d tr li sut cho danh mc u t ny, cha ni n c th tr c n gc khi c s tho chy. Ni cch khc, h thng tin t ca mi nc u ph mc cho s lu chuyn ngn hn ca ng tin m c th khng c l do kinh t xc ng.
130
Peter F.Drucker
y ng l s o ngc iu ngi ta mong i vo nm 1973 khi m Tng thng Nixon ni lng ng Dollar khi gi tr c nh v th ni ng Dollar M. Theo suy ngh lc th hnh ng ny s lm gim s bin ng tin t xung mc khng ng k. Nhng v cc chnh ph - khi u l chnh ph M - lm dng th bo s t do mi ny, nn cc ng tin tr nn cc k bt n nh, v s cn tip tc bt n inh. Thc t chng c l do g hy vng rng cc n v chnh tr, tc l cc nc li cho chnh sch ti chnh, tin ti v tn dng ca mc mnh phi ph thuc vo nc no khc ngoi chnh quyn nc mnh. C th hy vng rng Ngn hng chu u mi c th s duy tr c s n nh ca ng Euro vi t cch l ng tin khu vc. Nhng s l qu ng nu t hy vng rng mi nc trong Lin minh chu u s chu cho cc chnh sch ni b ca nc mnh l thuc vo s n nh ca ng Euro. Ni cch khc, vic xy dng chin lc phi da trn gi nh rng cc h thng tin t s tip tc bin ng v mt n nh. Mt h qu rt ra l cc nh qun l phi hc c
131
Peter F.Drucker
iu m cho dn nay t ai lm c l: qun l c tnh trng ngoi hi ca mnh. Cc thc ti nu ra trong chng ny cha gip cho cc t chc bit h cn phi lm g, cng cha ni n lm cch no. Chng mi nu ra cc cu hi m nhim v ca chin lc l phi c cu tr li cho tng t chc c th. C nhng cu hi m cho n nay t khi c xem xt n trong chin lc. Nhng nu t chc no khng bt u xem xt nhng thc ti mi ny th khng th c c chin lc ng v cng khng th sn sng i ph c vi nhng thch thc chc chn s xut hin trong vi nm ti, nu khng phi l trong vi thp k ti. Nu cc doanh nghp khng vt qua c cc thch tc ny th khng th no thnh cng c, cha ni ti c th hng thnh, trong thi k y ry s bin ng, s thay i c cu, v nhng s bin i v kinh t, x hi, chnh tr v cng ngh.
132
Peter F.Drucker
Chng 3 NGI DN U S THAY I Khng ai c th iu khin c s thay i Cc chnh sch thay i S ci tin c t chc Khai thc cc thnh cng
133
Peter F.Drucker
Sng to ra s thay i Cc ca s c hi iu khng nn lm Lm th im Hai ngn sch ca ngi dn u thay i S thay i v tnh lin tc To ra tng lai
Dn nhp
134
Peter F.Drucker
KHNG AI C TH IU KHIN C S THAY I Khng ai c th iu khin c s thay i. Ngi ta ch c th i trc s thay i m thi Ngy nay t ngi ni n vn vt qua s chng i thay i m 10 hay 15 nm trc y tng l ti ph bin nht trong cc sch, cng nh ti cc cuc hi tho v qun l. Gi y ai cng tha nhn s thay i l iu khng th trnh khi. Nhng ni nh th cng c ngha coi s thay i ging nh ci cht v thu kha (t thnh ng M mi s trn i u khng chc chn, ch c ci cht v thu kha l chc chn m thi ND): tc l nn tr hon n cng lu cng tt, v khng c s thay i no l tt c. Nhng trong thi k bin ng, nh thi i chng ta ang sng hin nay, th s thay i l iu bnh thng. S thay i chc chn l au n, y ri ro v i hi ngi ta phi lm vic nhiu hn. Nhng nu cc t chc, bt k l doanh nghip, trng i hc, bnh vin khng t cho mnh nhim v phi i trc s thay i, th s khng th no tn ti c. Trong thi k ca s thay i c cu
135
Peter F.Drucker
nhanh chng th ch c nhng ngi i trc s thay i mi c th tn ti c m thi. Do , mt thch thc trng tm ca th k 21 i vi qun l l lm th no t chc ca mnh tr thnh ngi i trc s thay i. Ngi i trc s thay i xem s thay i l c hi ca h. Ngi dn u s thay i tm kim s thay i, bit cch tm ra s thay i no thch hp v bit cch thc hin hiu qu cc thay i c bn trong cng nh bn ngoi. Mun lm c iu , i hi phi c: 1. Cc chnh sch xy dng tng lai 2. Cc phng php c h thng pht hin v d kin trc s thay i. 3. C bin php thch hp gii thiu s thay i vi c bn trong ln bn ngoi t chc 4. Cc chnh sch cn bng s thay i v tnh lin tc Bn yu cu tr thnh ngi dn u s thay i nu trn l ni dung chnh ca chng ny.
136
Peter F.Drucker
I CC CHNH SCH THAY I Ngy nay ngi ta hay ni nhiu v t chc i mi. Nhng lm cho mt t chc d tip nhn s i mi, hay thm ch bit t chc i mi i chng na, th cng cha tr thnh ngi dn u s thay i. Thm ch cn l s nhiu lon. Bi v, tr thnh ngi dn u s thay i i hi phi c quyt tm v kh nng thay i ci c ang lm cng nh thc hin ci mi, ci khc cha tng lm bao gi. N i hi phi c cc chnh sch lm cho ci hin ti to ra tng lai. Chnh sch th nht v l c s cho cc chnh sch khc l loi b ci c. iu cn thit trc ht l gii phng mi ngun lc ang c dng duy tr ci khng cn c ch cho hot ng, v khng cn em li kt qu cho t chc. Ngi ta khng th xy dng c tng lai nu trc ht khng loi b qu kh. Duy tr qu kh lun l iu kh khn v tn nhiu thi gian. duy tr qu kh ngi ta phi s dng cc ngun lc khan him nht v qu gi nht ca t chc m trn ht l nhng con ngi c kh nng nht lm nhng vic v ngha. Tuy vy, nu lm khc i cha ni n i mi - s gp phi nhng kh khn
137
Peter F.Drucker
khng lng ht. Do cn phi c vai tr lnh o ca nhng ngi c nng lc cao v tri qua th thch. Nu nhng ngi ny c s dng vo vic duy tr qu kh th s khng c ngi to ra tng lai. Do vy, chnh sch u tin i vi ton b t chc l s loi b c t chc. Ngi dn u s thay i phi kim nghim tui th ca mi sn phm, chch v, quy trnh, th trng, knh phn phi, khch hng v ngi s dng cui cng. V cn tin hnh lm nh k. Cn phi t cu hi mt cch nghim tc: Nu nh chng ta cha lm iu ny, liu chng ta c nn bt tay vo vic hay khng? Nu cu tr li l khng th phn ng tip theo s l By gi chng ta phi lm g? ch khng phi l Hy nghin cu tip. Mt doanh nghip quyt tm thay i l phi c quyt tm hnh ng. Vic loi b ngay l hnh ng ng trong ba trng hp sau y: Trng hp th nht: s loi b l hnh ng ng nu mt sn phm, dch v, th trng, hay quy trnh sn xut kinh doanh vn cn th c vi nm.
138
Peter F.Drucker
Chnh nhng sn phm, dch v v quy trnh ang ch cht ny lun i hi s quan tm v c gng ln nht. N tri buc nhng ngi c nng sut cao v nhiu kh nng nht ca t chc. Nhng chng ta li lun nh gi qu mc tui th cn li ca cc sn phm, dch v, th trng hay quy trnh c m ni ng hn khng phi chng ang cht m l cht ri. ng nh mt ngn ng c v y hc Khng c ci g kh khn v tn km nhng cng v ch hn vic gi cho mt cc xc khi thi ra Tng t nh vy, cn phi li b sn phm, dch v, th trng hay mt quy trnh no m l do duy tr n ch l xa s hon ton. i vi ti sn xa s hon ton th ch c vai tr trong tnh thu ch khng cn ch no khc. Xt theo mc ch qun l th khng c khi nim ti sn di gi thnh (cost-less assets), m ch c chi ph chm (sunk cost), mt thut ng kinh t ch vn u t xy dng v cc vn c nh khc. Do ng nn t cu hi: Gi ca ti sn l bao nhiu? m nn t cu hi: N c th lm c ci g?. Mt ti sn m khng cn sn xut c na, m ch l thut
139
Peter F.Drucker
ng k ton, ngha li ti sn c dng sn xut ch v n khng cn chi ph th khng phi l ti sn. N ch l chi ph chm m thi. Trng hp t ba cn li b, v l trng hp quan trng nht, l i vi sn phm, dch v, th trng v quy trnh c v ang i xung m v l do duy tr s tn ti ca chng ngi ta phi ngn chn hoc b qua cc sn phm, dch v, th trng v quy trnh mi ra i v ang pht trin. Mt v d gn y l trng hp cty GM hng sn xut t ln nht nc M, v Lin on thng nht cc cng nhn ngnh t (UAW), t chc cng on ln nht nc M v tn th qu kh m phi hy sinh tng lai nhng nm 90 nh th no. Bt c ai M cng u bit rng cc nh ch to t Nht chim lnh 30% th phn t ch khch M trong thi gian cha ti 10 nm t gia nhng nm 70 n gia nhng nm 80. Nhng t ai bit rng, th phn ny chng lm hi g n hai nh sn xut t nh hn ca M l Ford v Chryler, ngc li c hai hng ny cn tng c th phn. Mt phn
140
Peter F.Drucker
ba th phn do ngi Nht ginh c l ca hng t c l Volkswagen, chim 10% th phn vo nhng nm 70 v hon ton mt th phn ny cho Nht 10 nm sau . 2/3 th phn do Nht ginh c khong 20% th trng M - l th phn ca GM mt v tay Nht, dn n th phn ca cty ny st gim t 50% xung cn 30%. Trong vng 15 nm GM chng lm g khc ngoi quanh qun vi vic gim gi, h gi sn phm m kt qu chng i n u. Th ri cui cng, vo cui nhng nm 80, cty quyt nh phn cng, tung ra th trng loi t mi vi ci tn Saturn. Saturn l loi xe nh nhng gi hi t hn nguyn mu l xe Nht, n sao chp nguyn xi ca Nht v mu m, phng php ch to v tip th sn phm, v cung cp dch v v c quan h lao ng. GM rt vng v trong vic a sn phm mi vo th trng. Tuy nhin, y l thnh cng kh bt ng v s ng dn chng M ang khao kht t loi mi do ngi M sn xut.
141
Peter F.Drucker
Nhng sau khng lu, khi hu ht nhng ngi ngoi GM nhn ra rng vic bn c Saturn khng phi v xe ny cnh tranh c vi xe ca Nht m l do s st km nu khng ni l s co chung ca cc loi xe khc do GM sn xut, nh Oldsmobile, Buick; th lc cty GM v nht l t chc Cng on ca hng ny, Lin on thng nht cng nhn ngnh t (United Automobile Workers UAW) bt u sit c Saturn. H khng cp vn m rng sn xut Saturn, thay vo chuyn vn sang u t cho nhng d n km hiu qu nhm hin i ha cc nh my sn xut l Oldsmobile v Buick. H cng t chi cp vn cho Saturn pht trin cc mu m mi v s vn ny li c chuyn cho vic thit k li Oldsmobile v Buick. ng thi UAW bt u ct gim cc mi quan h lao ng mi v thnh cng ca Saturn v lo ngi rng m hnh qun l lao ng ca Saturn c th lan truyn sang cc nh ny khc ca GM. Bt chp mi c gng, tnh hnh ca Oldsmobile v Buick vn khng c ci thin, c hai vn tip tc i xung.
142
Peter F.Drucker
Trong khi Saturn coi nh b tiu dit. Cn GM v UAW tip tc sa st. Vic loi b c th c nhiu hnh thc khc nhau. Nh vi trng hp ca GM th mt gii php kh thi l ra l phi tin hnh ng thi 2 vic: (1) loi b Oldsmobile ang cht dn v (2) pht huy thng li ca Saturn bng mi cch, chuyn cho n mi ngun lc n cn, nhng tch n ra thnh mt cty c lp t do cnh tranh quyt lit vi tt c sn phm c ca GM v tranh ginh c khch hng c ca GM. Cu tr li ng c th l vn lm ci c nhng vi cch lm khc i. V d, bt c nh xut bn no cng bit rng phn ln doanh s bn hng ca mnh (khong 60%) v thc t mi li c c l t vic bn sch thuc danh mc c (backlist), ngha l cc loi sch pht hnh t mt hoc hai nm tr ln. Tuy vy, khng nh xut bn no tp trung ngun lc vo vic bn sch thuc danh mc c, m li tp trung c gng vo vic bn sch mi xut bn. Mt nh xut
143
Peter F.Drucker
bn ln trong nhiu nm c gng bn cho c sch thuc danh mc c nhng khng thnh cng v khng b mt xu tip th cho n. Th ri mt b gim c ngoi cty t cu hi: Liu chng ta c lm nh vy vi cc sch thuc danh mc c, nu nh by gi chng ta bt tay vo lm?. Khi cu tr li nht tr l khng t b ta hi: Th th chng ta lm g by gi?. Th l cty ny t chc li thnh hai n v c lp: mt n v chuyn mua vo, in n, tip th v bn cc loi sch mi xu bn trong nm; cn n v kia chuyn tip th v bn cc sch thuc danh mc c. Trong vng hai nm doanh s bn cc loi sch trong danh mc c tng gn ba ln v li nhun ca cty tng gp i. Cu hi th hai l loi b bng cch no. Cu hi ny quan trng khng km cu hi u, nhng thc ra n d gy tranh ci v kh khn hn. tm cu tr li cn phi tin hnh th nghim vi quy m nh hay th im trc (xem phn sau ca chng ny). Trong thi k ca s bin i nhanh chng th cu hi Bng cch no? mau lc hu hn cu hi Lm ci g?.
144
Peter F.Drucker
Do , ngi dn u thay i khi ng trc bt c sn phm, dch v, th trng v quy trnh sn xut kinh doanh no phi t u hi: Nu nh by gi chng ta bt tay vo lm, vi s hiu bit hin nay, th liu chng ta c nn lm theo cch hin ang tin hnh hay khng?. Cu hi ny cn t ra mt cch thng xuyn v nghim tc cho c cc dch v, th trng, v quy trnh sn xut kinh doanh thnh cng cng nh khng thnh cng. Cu hi trn p dng cho mi lnh vc hot ng kinh doanh, c bit vi lnh vc m nhiu doanh nghip xem nh, nu khng ni l b qua, l cc i l v cc knh phn phi. Trong thi k ca s thay i nhanh chng th cc i l phn phi v cc knh phn phi c xu hng thay i nhanh hn bt k lnh vc no khc. V chnh i l phn phi v knh phn phi chu tc ng mnh nht ca cuc cch mng thng tin. Thut ng i l phn phi v knh phn phi ng nhin l thut ng kinh doanh. Nhng mi t chc u c i l phn phi v y chnh l khch hng s mt ca mi t chc. Di y l v d trong lnh vc phi kinh doanh:
145
Peter F.Drucker
M, cc trng i hc v cao ng u c truyn thng tuyn sinh da vo knh phn phi tc l cc c vn tuyn sinh cc trng trung hc tip cn vi cc th sinh. Nhng cc hc sinh v ph huynh ngy cng quan tm tm kim thng tin v xp hng cc trng i hc v cao ng c ng trn cc tp ch, hoc cc cun sch gii thiu v xp hng cc trng i hc.Nhiu trng i hc ln M tng ng k s lng v cht lng tuyn sinh nh y mnh qung b tp trung v cc knh phn phi mi ny m khng cn ct gim doanh s cho cc c vn tuyn sinh. Tng t, t chc bo v sc khe (Health Maintenance Organization HMO) ngy cng gi vai tr knh phn phi cho cc bnh vin, m 10 nm trc y l cc bc s gi vai tr ny. Cc bnh vin ngy cng thng qua HMO tm kin c bc s ln bnh nhn. Cho nay chng ta mi ch suy on Internet s c tc ng n phn phi. Nhng l iu chc chn. Nh v d i vi th trng t M cho thy, n v ang din ra rt nhanh.
146
Peter F.Drucker
Ai cng bit t lu nay vic mua sm xe hi l do ngi v quyt nh v chnh ngi v l ngi c kin quyt nh loi xe no khng nn mua. Nhng nh bit t lu, thng th ngi v li khng mun trc tip n i l xe t. Do ngi chng c v l ngi mua nhng thc ra l mua theo ca ngi v. Nay nh c Internet, ph n c th ng ra mua xe trc tip, v i l bn xe gi y ch cn l ni giao hang T y ngnh cng nghip t ng trc nhim v s dng Internet lm knh phn phi cho mnh, hng GM tin hnh cng vic ny ri. Nhng iu c ngha l loi b cc i l t truyn thng khng? Loi b ci g v Loi b nh th o cn phi tin hnh mt cch h thng. Nu khng cc vic s lun b tr hon v chng khng bao gi l cc chnh sch c a chung c Di y l mt v d cho thy cc chnh sch loi b thnh cng cn phi c t chc nh th no. Ti mt cng ty kh ln chuyn lm dch v theo hp ng ti cc nc pht trin, c sng th hai u
147
Peter F.Drucker
tin ca thng l dnh hp bn bn v vn loi b mi cp qun l t cp cao nht n cp thp nht trong cng ty trong tng lnh vc. Mi cuc hp xem xt mt khu trong kinh doanh, chng hn th hai u tin ca thng ny bn v mt ngnh dch v, th hai u tin ca thng sau bn v mt a bn kinh doanh ca cty, th hai ca thng tip theo bn v cch t chc kinh doanh ca mt ngnh dch v no Bng cch , trong vng mt nm cty xem xt tnh hnh cty mnh mt cch cn k, k c vn chnh sch nhn s. Trong thi gian mt nm , c t ba n bn quyt nh quan trong v Lm ci g i vi b phn dch v ca cty, v gp i s l cc quyt nh thay i v cch lm. V mi nm cng c t ba n nm ci mi lm c hnh thnh t cc cuc hp loi b ci g, loi b cch lm c no, hay lm ci g mi c thng bo n tt c cn b qun l ca cty. V cc cn b qun l tt c cc cp phi bo co mi nm hai lm tnh hnh thc hin cc quyt nh v kt qu t c.
148
Peter F.Drucker
Sau thi gian 8-9 nm t khi cty ny bt u thc hin loi b c t chc th cty tng trng hn bn ln ( tnh n lm pht). Theo cty th t nht mt na s tng trng ny l nh cc chnh sch loi b c h thng. S ci tin c t chc. Chnh sch tip theo i trc s thay i l ci tin c t chc (ngi Nht gi l Kaizen) Bt c vic g ca doanh nghp d thuc ni b hay quan h vi bn ngoi cn phi c ci tin mt cch c h thng v lin tc; sn phm v dch v, cc quy trnh sn xut, tip th, cung cp dch v, cng ngh, o to v pht trin con ngi, s dng thng tin. Vic ci tin phi t ch tiu nh mc hng nm. Kinh nghim ca Nht cho thy hu ht cc lnh vc ch tiu nh mc ci tin hang nm 3% l hin thc, v c th dt c. Tuy nhin, c th ci tin khng ngng cn phi c mt quyt nh ln. Yu t g to ra hiu nng trong mt lnh vc c th? Mun nng cao hiu nng m ng nhin mc tiu ca vic ci tin lin tc nhm n th cn phi xc nh r hiu nng ngha l g.
149
Peter F.Drucker
V d, trng hp i vi cc sn phm tinh vi phc tp c t l ph phm cao. Vic gim t l ph phm ca sn phm ny t 40% thnh phm xung cn 35% r rng l mt s ci tin ng k. Nhng nhiu lnh vc khc cc quyt nh hon ton khng n gin nh th. Th no l cht lng ca mt sn phm Nh sn xut c th xc nh cht lng sn phm n mc no? V khch hang xc nh n mc no? Vic xc nh hiu nng trong lnh vc dch v cn kh khn hn nhiu. Mt v d khc: nng cao hiu nng hot ng cc chi nhnh ca mnh, mt ngn hng thng mi ln quyt nh a ra mt s sn phm ti chnh mi v tin tin hn chng hn bn cc tri phiu kho bc, hoc lm dch v t vn x l n. Ngn hng ny tn nhiu thi gian v tin bc cho vic nghin cu xem loi sn phm ti chnh no khch hng cn, ri pht trin nhng loi sn phm v o to nhn vin ca chi nhnh phc v khch hng. Nhng sau khi ngn hng a cc sn phm mi xung cc chi
150
Peter F.Drucker
nhnh, th s lng khch hng n cc chi nhnh li gim mnh. Chi n khi ngn hng mi pht hin ra rng: i vi khch hng th hiu nng ca mt chi nhnh ngn hng ngha l h khng phi xp hng ch i c gii quyt cc giao dch thng thng. Theo khch hng th vic b sung cc sn phm mi l iu tt nhng lu lu h mi cn n n m thi Gii php ca ngn hng a ra l b tr li cc v tr thu ngn ti chi nhnh tp trung gii quyt cc cng vic n gin, lp i lp li, cc dch v thng thng hng ngy khng i hi trnh chuyn mn cao hay mt nhiu thi gian. Cn i vi cng vic giao dch sn phm ti chnh mi th giao co cc nhm nhn vin chuyn trch chuyn sang lm vic ti cc bn ring, c bng qung co gii thiu tng sn phm mi. Ngay sau khi thay i, th hot ng kinh doanh ca ngn hng tng mnh c v cc loi dch v c v mi. Tuy nhin, v khng tin hnh lm th im trc ti mt hay hai chi nhanh rt kinh nghim m tin hnh ci tin ngay nn cty phi mt thi gian gn hai nm v b ra chi ph rt ln cho vic ny.
151
Peter F.Drucker
S ci tin lin tc cui cng s dn n s thay i hot ng, dn n s i mi sn phm, dch v, quy trnh sn xut mi v cng vic kinh doanh mi. V cui cng s ci tin lin tc s dn n s thay i c bn. Khai thc cc thnh cng Chnh sch tip theo m gi dn u s thay i cn p dng l khai thc thnh cng. T khi ngi ta sng to ra bn bo co hng thng v a vo p dng ti cc doanh nghip n nay c 70-80 nm. By gi n tr nn qu quen thuc khp mi ni. Hu nh trn trang nht ca tt c cc bn bo co ny u ni v nhng lnh vc m kt qu thu c thp hn mc tiu ra hoc chi tiu vt qu ngun kinh ph. Ngha l, tp trung ni v cc vn tn ti ca cty. Ti cuc hp hng thng ca cty bn v tnh hnh hot ng sn xut kinh doanh m tr thnh n np quen thuc ca mi t chc ch khng ch ring cc doanh nghip, th chnh bn bo co v cc vn tn ti ny c em ra tho lun, ngoi ra khng c g khc.
152
Peter F.Drucker
Ngi ta khng th xem nh cc vn tn ti, c bit nhng tn ti nghim trng phi c quan tm x l n ni n chn. Nhng tr thnh ngi dn u s thay i, cc t chc phi tp trung vo cc c hi. H phi bit cch dt im cc vn tn ti v ni dng cc c hi mi ny sinh. lm c iu ny, cn mt s thay i v th tc tuy nh nht nhng li rt c bn: l thm mt trang nht vo bn bo co thng, trc trang ni v cc vn tn ti. Trang ny s tp trung ni v lnh vc no c kt q hot ng vt mc d kin, cho d c th l doanh s, thu nhp, li nhun hay s lng hng. Thi gian dnh tho lun v trang nht ny nu cng khng t hn thi gian dnh cho trang v cc vn tn ti. Kinh nghim ca mt t chc thnh cng trong vic dn u i mi l thng dnh trn bui sng hoc c ngy hp th nht tho lun v trang cc c hi v trong bui sang hay c ngy hp th hai tho lun v cc vn tn ti.
153
Peter F.Drucker
Cc doanh nghip dn u i mi thnh cng thng bit cch sp xp b tr nhn s dnh cho cc c hi mi. Cch lm l lit k cc c hi trn mt trang v cc nhn s gii v c hiu nng trn mt trang khc. T , sp xp b tr cc nhn vin gii nht, c hiu nng nht cho cc c hi quan trng nht ca cty. T c th rt ra kt lun c hi u tin v thng l c hi tt nht thc hin i mi thnh cng, l phi bit khai thc cc thh cng ca mnh, ly thnh cng l c s cho s i mi. V d in hnh cho trng hp ny l cty Sony ca Nht. Sony t mnh pht trin tr thnh cty dn u th gii trong mt s ngnh kinh doanh chnh bng cch khai thc mt cch c h thng tng thnh cng ca mnh, d ln hay nh. Ton b cc sn phm in t gia dng do Sony sn xut, tc l ngnh sn xut kinh doanh m Sony dn u th gii v rt ni ting, u da trn c s thnh cng ca mt sn phm m thm ch khng phi do Sony sng ch ra, l my ghi m bng t. Mi thnh cng ca Sony da trn c s my ghi m
154
Peter F.Drucker
bng t li c s dng thit kt mt sn phm khc, v tip n trn c s thnh cng mi ny li ra i mt sn phm mi khc na v c th tip tc. Cc bc thay i ny khng phi l ln v cng khng phi tt c u thnh cng. Nhng nh bit khai thc thnh cng, nn vic a thm sn phm mi gp rt t ri ro, v cho d c nhng sn phm khng thnh cng th cng khng gy ra tn tht ln. Cc sn phm thnh cng cng lm cho Sony tr thnh mt trong nhng doanh nghip ln nht v thnh cng lin tc nht trn th gii. Mt v d khc l trng hp ca nhm sn xut in t y khoa thuc Cty American General Electric ca M. y l lnh vc m s cnh tranh rt quyt lit, nhng cty ny vn ln tr thnh nh sn xut ln nht v thnh cng nht, ng thi l cty i u i mi. Cty thnh cng l do bit cch khai thc cc thnh cng t c, da trn c s thnh cng ca sn phm ny a ra mt sn phm khc thng thng ch vi s thay i nh, nhng li l s ci tin rt c ngha i vi cc bc s v bnh vin.
155
Peter F.Drucker
Cng nh vic ci tin lin tc, vic khai thc cc thnh cng sm mun cng s dn n s i mi thc s. Qua tng bc nh khai thc cc thnh cng s dn n thi im xut hin s bin i c bn, ngha l mt ci thc s mi m v khc bit vi ci c.
II SNG TO RA S THAY I. Chnh sch cui cng m ngi dn u s i mi cn phi xy dng trong doanh nghip ca mnh l mt chnh sch i Mi c h thng, tc l mt chnh sch sng to s thay i. y l lnh vc m ngy nay ngi ta c bit ch n, mc d n khng phi l iu quan trng nht i vi cc doanh ngip nh vic loi b c t chc, s ci tin v khai thc cc thnh cng. V nu khng bit loi b ci c, khng bit ci tin v khai thc cc thnh cng th khng mt t chc no c th hy vng tr thnh mt n v i mi thnh cng. tr thnh ngi dn u s thay i thnh cng th doanh nghip cn phi c mt chnh sch i mi c h thng. L do chnh khng hn v ngi dn u s thay i
156
Peter F.Drucker
phi i mi, m l do chnh l mt chnh sch i mi mt cch c h thng s to ra ci no trng cho mt t chc tr thnh ngi dn u s thay i. Nh mi ngi trong t chc s coi s thay i l c hi cho mnh. Cc ca s c hi. iu ny i hi mt chnh sch c h thng, c 6 thng n 12 thng mt ln, xem xt li nhng thay i c th tr thnh c hi cc lnh vc m tc gi gi l cc ca s c hi, l: Nhng thnh cng hoc tht bi bt ng ca t chc mnh, cng nh ca cc t chc i th cnh tranh ca mnh Nhng s khng tng thch, c bit l nhng s khng tng thch din ra trong quy trnh d sn xut hay phn phi, hoc s khng tng thch trong hnh vi ca khch hng. Nhu cu quy trnh S thay i c cu ngnh v c cu th trng. S thay i v dn s hc S thay i v khi nim v nhn thc
157
Peter F.Drucker
V cui cng l Nhng kin thc mi
Khi c s thay i xy ra bt k lnh vc no ni trn cn t cu hi: C phi y l c hi chng ta i mi, tc l pht trin sn phm mi, dch v mi hay quy trnh sn xut mi? C phi y l du hiu ca mt th trng mi v/hoc khch hng mi? Hay mt cng ngh mi khc bit? Hay knh phn phi mi v khc bit? Khng c s i mi no m khng c ri ro. Nhng nu i mi da trn s khai thc ci tn ti trong bn thn doanh nghip ca mnh, trong th trng vn c ca mnh, trong s hiu bit ca mnh, trong x hi ca mnh, trong iu kin a l dn s hc ca mnh th s bt ri ro hn l i mi m khng da trn c s khai thc cc c hi ny. i mi khng phi l tia chp le ca thin ti. l cng vic nng nhc. V cng vic ny cn phi c t chc thnh mt phn trong cng vic thng xuyn mi b phn trong t chc v mi cp qun l. Nhng iu khng nn lm.
Nhng ca s c hi ny c trnh by chi tit vi nhiu v d minh ha trong cun sch xut bn nm 1985 ca tc gi Innovation Enterpreneurship (New York: Harper Collins; Oxford: Butterworth/Heinemann)
158
Peter F.Drucker
C ba cm by m nhng ngi dn u thay i cn trnh b ri vo, l: 1.Cm by th nht l mt c hi i mi khng ph hp vi cc thc ti chin lc nu Chng 2: C hi i mi loi ny chc chn khng th i n thnh cng. Mun i n thnh cng th s i mi phi ph hp vi cc thc ti ch yu l cc thc ti v dn s, v s thay i phn b thu nhp, v cch m mt t chc v khch hng ca t chc nh gi hiu nng, v tnh cnh tranh ton cu, cc thc ti chnh tr v kinh t, tuy nhin cc c hi khng ph hp ny li thng c v rt hp dn, chnh xc v trng n rt ging sng kin. Nhng cho d khng i n kt cc tht bi m rt thng xy ra th c hi i mi kiu ny lun gy ra tn tht ln v sc lc, thi gian v tin ca. 2.Cm by th hai l s ln ln gia s mi l (noveltry) v s i mi (innovation). Thc o ca s i mi l ch n to ra gi tr. Cn s mi l ch to ra th vui m thi. y th m cc nh qun l li thng quyt nh i mi ch v h chn ngy
159
Peter F.Drucker
phi lp i lp li mt cng vic hay lm ra mt sn phn nh nhau ht ngy ny sang ngy khc. Thc o ca s i mi cng nh thc o ca cht lng khng phi l: Chng ta c thch n khng? M l: Liu khch hng c cn n v chu b tin ra mua n khng? 3.Cm by th ba l ln ln gia ng tc v hnh ng. Thng thng khi mt sn phm, dch v hay quy trnh sn xut khng cn mang li hi qu v cn phi loi b hoc thay i tn gc, th cp qun l se t chc lai. Chc chn t chc lai quan ly la cn thit, nhng no phai i sau hanh ng, tc la sau khi nhn din c vn lam cai gi va lam nh th nao. Ban thn vic t chc lai chi la ng tac va khng thay th cho hanh ng. Ba loai cam by nu trn trng rt hp dn nn d bi sa by. tranh bi sa by hoc thoat ra nu a l sp by ngi dn u thay i cn bit cach t chc gii thiu s thay i, tc la lam THI IM.
III LAM THI IM

160
Peter F.Drucker
Cac doanh nghip co xu hng s dung ngay cang nhiu cac cng trinh nghin du v thi trng va khach hang han ch, nu khng loai bo c, nhng rui ro do s thay i gy ra. Nhng ngi ta khng th nghin cu thi trng i vi san phn hoan toan mi. Mt khac cung khng co san phm mi nao lai ung ngay lp tc. Bao gi cung vy, cac vn t ngt phat sinh n ni khng ai ng ti. Trong khi o co nhng vn ma ngi khi xng bn tm n thi hoa ra la nhng vn vun vt hoc khng h tn tai. Hn th na, cach giai quyt cng vic lai lun khac vi thit k ban u. Hu nh a tr thanh quy lut t nhin la bt c cai gi mi ra i, du la san phm, dich vu hay cng ngh cung thng hay tim c thi trng va s ng dung cua no khac vi d kin ban u cua ngi a sang ch ra lam ra no. Va o la iu khng mt cng trinh nghin cu thi trng hay nghin cu khach hang nao co th phat hin c Di y la mt vi du c in. ng c hi nc a c cai tin do James Watt (1736-1819) thit k va c cng nhn ban quyn nm 1776 i vi nhiu ngi thi o la s kin co y
161
Peter F.Drucker
nghia anh du s ra i cua cuc Cach mang Cng nghip. Thc ra, cho n luc cht Watt chi bit mt cng dung duy nht cua ng c hi nc la bm nc ra khoi cac mo than. o la cng dung ma ng ta a thit k. Va ng ta chi ban no cho cac mo than. Chinh ngi cng tac vi ng la Matthew Boulton (1728-1809) mi la cha e thc s cua cuc Cach mang Cng nghip. Boulton nhn thy ng c hi nc cai tin co th em s dung vao nganh cng nghip u tin cua Anh luc o la nganh dt, c bit la quay si va dt vai bng. Trong vong t 10 n 15 nm sau khi Boulton ban ng c hi nc u tin cho xng dt thi gia vai bng giam 70%. Va chinh s kin nay a tao ra ng thi thi trng ai tra u tin va nha may u tin, va cung vi no la chu nghia t ban hin ai va nn kinh t hin ai. Khng co cng trinh nghin cu ly thuyt hay nghin cu thi trng hay m hinh hoa may vi tinh nao co th thay th c s th nghim cua thc t. Do o, bt c san phm mi hay san phm c cai tin nao thi trc tin cung phai trai qua th nghim vi quy m nho trc, tc la cn phai c LAM THI IM trc
162
Peter F.Drucker
Cach lam la phai tim ngi nao trong doanh nghip thc s mong mun cai mi. Nh a noi trn, bt c cai gi mi u gp rc ri ca. Do o cn phai co nha v ich, tc ngi dam ca gan tuyn b: Ti nht inh lam cho no thanh cng va bt tay vao lam. Ngi o phai la ngi c ca t chc kinh trong va khng nht thit phai la ngi thuc t chc. Cach tt nht thi im san phm hay dich vu mi la tim cho c mt khach hang thc s mun co cai mi va sn sang hp tac vi nha san xut lam cho san phm hoc dich vu mi thanh cng. Nu nh thi im thanh cng, tc la khng chi phat hin c vn cha co ai tru liu trc ma con phat hin nhng c hi cha co ai d kin trc du o la khu thit k, thi trng, va cung cp dich vu thi rui ro do s thay i thng se rt nho. Va nh th moi cai se tr nn ro rang hn v ni ap dung thay i, ap dung nh th nao, nghia la cn theo chin lc kinh doanh nao. Hai ngn sach cua ngi dn u thay i.
163
Peter F.Drucker
Cui cung mun thanh cng ngi dn u thay i cn phai co cac chinh sach tai chinh va k toan phu hp, nghia la phai co HAI ngn sach ring bit. i vi hu ht cac t chc, khng phai chi ring i vi doanh nghip, thng thi chi co mt ngn sach, va ngn sach nay c iu chinh theo chu ky kinh doanh. Khi tinh hinh kinh doanh thun li ngi ta tng chi phi cho toan b t chc, con khi gp kho khn ngi ta lai ct giam chi phi cho toan b t chc. Tuy nhin, cach lam nay d lam mt c hi tng lai. Ngn sach th nht cua ngi dn u thay i la chi phi dung duy tri hoat ng kinh doanh hin tai. Thng thng no chim khoang 80-90% toan b chi phi. i vi ngn sach o lun lun phai t cu hoi: Chi phi ti thiu cn duy tri hoat ng kinh doanh la bao nhiu? thi ky kho khn, tt nhin chi phi nay phai ct giam xung (tuy vy, trong thi ky thun li khng hn c phai iu chinh tng ln, ma nu co tng thi khng vt qua mc tng san lng hoc doanh thu).
164
Peter F.Drucker
K n ngi dn u s thay i cn phai co ngn sach th hai, danh ring cho tng lai. Ngn sach nay phai lun c gi n inh bt k tinh hinh kinh doanh co kho khn hay thun li. i vi cac t chc kinh doanh va phi kinh doanh thi ngn sach nay thng khng qua 10-12% tng chi phi cua t chc. Ngn sach danh cho tng lai nay chi co hiu qua nu c duy tri n dinh trong mt thi gian dai. Ngn sach nay se c dung phat trin san phm mi, dich vu mi, cng ngh mi, phat trin thi trng mi, khach hang va cac knh phn phi mi, va trn ht phat trin con ngi. i vi ngn sach cho tng lai, cn t cu hoi: thu c kt qua ti u thi chi phi ti a dung cho hoat ng nay la bao nhiu?. Mc chi phi nay phai c duy tri bt k tinh hinh kinh doanh kho khn hay thun li, tr trng hp thi ky co khung hoang nghim trong ma vic duy tri mc chi phi nay e doa s tn tai cua doanh nghip. Ngn sach cho tng lai con phai bao gm ca chi phi khai thac thanh cng a co. Mt thoi quen thng gp ng thi cung rt tai hai la thng ct giam chi phi
165
Peter F.Drucker
khai thac thanh cng, c bit trong thi ky kho khn nhm bao am chi phi cho duy tri hoat ng binh thng, nht la hoat dng a co trong qua kh. Lp lun cho hanh ng nay thng la: y la san phm, dich vu, cng ngh a thanh cng ri, u cn phai bo thm tin u t cho no lam gi?. ang ra lp lun ung phai la: y ung la mt thanh cng ri do o cn phai ung h no thu c kt qua ti a co th c. Va cn phai ung h c bit trong thi ky kho khn, khi ma cac i thu canh tranh chc chn la ct giam chi tiu va do o tao ra khoang trng. Chung ta thng co xu hng iu hanh cng vic da theo cac ban bao cao nhn c hoc nhin thy. Do o iu quan trong i vi ngi dn u thay i la phai co bao cao tp trung vao cac linh vc ma doanh nghip hoat ng tt hn d kin cac linh vc ma co thanh cng ngoai d kin, va o la cac linh vc co c hi tim nng. iu quan trong khng kem la phai co mt ngn sach ring lo tao ra tng lai va i trc s thay i.
IV S THAY I VA TINH LIN TUC
166
Peter F.Drucker
T chc c in c thit k theo hng tn tai lu dai. Do vy ma tt ca cac t chc ang tn tai bt lun la doanh nghip, trng ai hoc, bnh vin, nha th u phai ht sc n lc mi co th tip thu s thay i va co kha nng thay i. No cung giai thich ly do vi sao cac t chc hin tai lun gp phai s chng lai thay i. Co th noi, i vi cac t chc c in thi s thay i la mt khai nim y mu thun. Tuy nhin, nhng ngi dn u s thay i phai co khuynh hng thin v thay i, nhng vn cn tinh lin tuc. Ngi ta ai cung cn bit ch ng cua minh, bit ngi se lam vic vi minh, bit iu minh co th ky vong. Ngi ta cung cn bit gia tri va cac quy tc cua t chc minh ang lam vic. Khng ai co th lam vic c trong mt mi trng ma khng th d oan trc c, khng hiu c va khng bit c. Tinh lin tuc cung cn thit khng kem i vi bn ngoai cua t chc. Trong thc t chung ta ngay cang nhn thy tm quan trong cua cac mi quan h lu dai. co th thay i nhanh chong, doanh nghip cn co mi quan h cht che va lin tuc vi cac nha cung cp va cac nha phn phi. Tuy nhin, doanh nghip cung cn phai co tinh cach ring khng inh minh vi
167
Peter F.Drucker
cac khach hang va trn thi trng va mt ln na iu nay cung ung cho cac t chc phi kinh doanh. Do o s thay i va tinh lin tuc la s song hanh hn la i khang. Mt t chc cang c t chc tr thanh ngi dn u thay i bao nhiu thi cang cn phai thit lp tinh lin tuc ca bn trong va bn ngoai by nhiu, cang cn phai cn bng gia s thay i va tinh lin tuc by nhiu. Co th thy trc la s cn bng noi trn se tr thanh mt mi quan tm hang u cua cng tac quan ly trong tng lai ca ngi thc hanh ln hoc gia va tac gia vit v quan ly. Nhng chung ta a bit kha ro lam th nao tao ra s cn bng o. Mt s t chc a tr thanh ngi dn u thay i va a x ly vn nay, mc du khng phai luc nao cung giai quyt c ht. Co mt cach giai quyt vn o la xac lp mi lin kt trong thay i lam c s cho cac mi qun h lin tuc. y chinh la iu ma m hinh Keiretsu cua Nht Ban a lam trong quan h gia nha cung cp va nha san xut va nay c a vao ap dung nhanh chong tai My thng qua m hinh k toan chui kinh t (Economic Chain Accounting)
168
Peter F.Drucker
se ban n trong chng sau. Chung ta ang phat trin cac lin kt trong s thay i tng t lam c s cho mi quan h lin tuc gia nha san xut va phn phi, chng han gia cty Proctor&Gamble nha san xut hang gia dung ln nht th gii,vi cac nha ban le ln nh la WalMart. Nhng cac mi quan h bn trong cua doanh nghip (nh a ban Chng I) cung ang ngay cang tr thanh cac mi lin kt vi ngi lao ng trong doanh nghip, vi nhng ngi thc hin hp ng phu nhng cung la thanh vin cua cac nhom lam vic cua cty, hoc vi gi bn ngoai, cac nha thu c lp. Va mt ln na, ngay cang cn thit phai t chc cac mi quan h nay thanh cac lin kt dai han trong quy trinh thay i. Cn bng s thay di va tinh lin tuc oi hoi phai lin tuc x ly thng tin. Khng co gi pha v s lin tuc va lam hong cac mi lin kt bng s thiu thng tin hoc thng tin kem tin cy (ngoai tr c tinh tung tin sai). No phai tr thanh thng l i vi bt ky doanh nghip nao khi ng trc s thay i, du rt nho u phai t cu hoi: Cn bao tin nay cho ai?. Vic nay ngay cang tr nn quan trong khi ngi ta khng con cn phai lam vic cung mt
169
Peter F.Drucker
ch va gp nhau hang ngay. Vic doanh nghip ngay cang da vao s hp tac gia nhng ngi khng cung lam vic mt ch vi nhau nghia la dung ky thut mi cua cng ngh thng tin thi vic bao dam moi ngi u c cung cp thng tin y u ngay cang tr nn quan trong.
V TAO RA TNG LAI i vi cac nc phat trin, va co th di vi ca th gii, co mt iu chc chn o la: chung ta ang ng trc nhng s bin i su sc. S bin i nay khng phai chu yu trong linh vc kinh t, cung khng phai chu yu v khoa hoc ky thut. Ma o la s bin i v dn s hoc, v chinh tri, v xa hoi, v trit hoc va trn ht la v cach nhin i vi th gii. Ly thuyt kinh t va chinh sach kinh t thng khng th t phat huy tac dung trong mt thi ky nh vy. Va cung cha co ly thyt chinh tri tri xa hi nao cho mt thi ky nh th. Chi sau khi thi ky nh th qua i nhiu thp ky mi co th co cac ly thuyt ra i giai thich cac s kin a din ra. Nhng cung co mt vai iu c coi la chc chn trong mt thi ky nh th. Chng han nh, se la v ich nu lam ng trc s thay i va t
170
Peter F.Drucker
la di rng ngay mai cung se ging nh ngay hm qua, hoc ai loai nh vy. Tuy nhin, y lai la xu hng chung cua cac t chc ang tn tai ng trc mt thi ky nh vy, du o la cac t chc kinh t hay phi kinh t. Trn ht, o lai la chinh sach ma cac t chc thanh cng nht trc khi din ra s bin i thng ap dung. Chc chn cac t chc nay se bi tn tht bi ao tng cho rng tng lai cung se ging nh qua kh, hay ai loai nh vy. Do o, co th oan chc rng phn ln nhng ke ang dn u hin nay trn tt ca cac linh vc, bt lun la kinh doanh, giao duc hay chm soc sc khoe, se khng con tn tai khoang 30 nm na, va nu con thi chc chn se khng con gi c hinh thai nh hin nay. Tuy nhin, tim cach d kin trc s thay i cung khng chc a n thanh cng. Nhng s thay i nay khng th d oan trc c. Chi co chinh sach duy nht dn n thanh cng la phai tim cach tao ra tng lai. S thay i tt nhin se phai phu hp vi nhng thc tai mi (iu ma cun sach nay co gng vach ra chng trc). Du sao, trong gii han o, tng lai la iu vn co th un nn c. Vn co th tao ra tng lai c.
171
Peter F.Drucker
Tim cach tao ra tng lai la rt mao hin. Nhng khng lam nh th se con mao him hn. Trong s nhng ngi c gng lam theo nhng iu ban n trong chng nay, chc chn se co kha nhiu ngi khng thanh cng. Nhng tt ca nhng ai khng lam theo thi se tht bai ht.
172
Peter F.Drucker
Chng IV NHNG THACH THC CUA THNG TIN Cuc cach mang mi v thn tin T T sang I trong IT Nhng bai hoc cua lich s Bai hoc lich s danh cho cac nha cng ngh Cuc cach mang mi v in n Nhng thn tin doanh nghip cn n T hach toan chi phi n kim soat kt qua T h cu mang tinh phap ly n thc tai kinh t Thng tin cn thit tai ra cua cai Kt qua nm u Thng tin cn thit cho nha quan ly T chc thng tin Khng co s bt ng i ra bn ngoai
173
Peter F.Drucker
Dn nhp: CUC CACH MANG MI V THNG TIN Cuc cach mang v thng tin ang rt tin trin. Cuc cach mang nay xut phat t cac doanh nghip kinh doanh vi cht liu la cac thn tin kinh doanh. Nhng chc chn no se lan toa sang TT CA cac inh ch cua xa hi va lam thay i tn gc Y NGHIA cua thng tin i vi doanh nghip ln ca nhn. y khng phai la cuc cach mang v cng ngh, v phng tin may moc thit bi, v ky thut, v phn mm hay tc , ma chinh la mt cuc cach mang v NHN THC. Cuc cach mang nay khng din ra trong linh vc cng ngh thng tin (Information Technology IT) hay h thng thn tin quan ly (Management Information System MIS) va cung khng phai do cac giam c thng tin (Chief Information Officers CIO) dn dt. Nhng ngi dn dt chinh la cac nhn vin k toan, ngi ma trong linh vc cng nghip thng tin hay bi xem thng. Cuc cach mang thn tin cung ang din ra trong linh vc thng tin phuc vu ca nhn. Nhng mt ln na no khng din ra trong pham vi IT hay MIS va ngi dn dt cung khng phai la cac CIO. y la cuc cach mang v in
174
Peter F.Drucker
n. Nguyn nhn gy ra va thuc y cac cuc cach mang v thng tin chinh la s tht bai cua Cng nghip thng tin, tc la tht bai cua cac can b cng ngh thng tin, cac b quan ly thng tin, cac giam c thng tin trong vic cung cp THNG TIN. Trong 50 nm qua, cng ngh thng tin chi tp trung vao vn chinh la D LIU, bao gm vic thu thp, lu tr, truyn tin va tinh bay tin tc. Nghia la no chi tp trung vao ch T trong hai ch IT. Con cuc cach mang mi v thng tin lai tp trung vao ch I. Ngi ta t cu hoi Y NGHIA va MUC ICH cua thng tin la gi?. Va chinh iu nay se nhanh chong dn n vic xac inh lai cac cng vic co th lam c nh s tr giup cua thng tin va t o xac inh lai cac t chc thc hin nhim vu o.
I S CHUYN I T T SANG I TRONG IT Cach y na th ky, tc la vao khoang nm 1950, hu ht y kin moi ngi u cho rng thi trng cho san phm mi ky diu, tc la may vi tinh, se la linh vc qun s va tinh toan khoa hoc, chng han thin vn hoc ma thi. Tuy nhin ngay t luc o a co mt s ngi rt it cho rng
175
Peter F.Drucker
linh vc ap dung chu yu cua may vi tinh se la linh vc nay. Chinh s ngi it oi nay cung nhin thy trc mt thc t trai ngc vi y kin a s luc o (k ca moi ngi lam vic tai IBM, luc o bt u i ln) la may vi tinh ap dung trong kinh doanh se lam c nhiu vic hn ch khng phai chi la mt may tinh cng tc nhanh dung vao nhng cng vic s sach vn phong nh ln bang lng hay cac hoa n in thoai. Mc du v chi tit, co nhng iu ma nhng ngi khng chuyn chung ta khng thng nht y kin, nh cac chuyn gia lun thng nht. Nhng tt ca nhng ke ngoai ao chung ta u thng nht mt im chung o la may vi tinh se cach mang hoa cng vic cua cac nha quan ly cao cp. Chung ta a nht tri may vi tinh co tac ng nhiu nht va sm nht n cac chinh sach, chin lc cung nh cac quyt inh kinh doanh. Chung ta a hoan toan sai lm. Cho n nay nhng tac ng co tinh cach mang nay lai la vao mt linh vc ma khng ai ng ti, o la linh vc HOAT NG. Trc y, chung ta khng ai co th hinh dung rng tin b v phn mm c ap dung rng rai trong linh vc kin truc. Chi mt mt phn nho s thi
176
Peter F.Drucker
gian va chi phi theo cach lam cu, phn mm nay co th thit k chi tit n tn rut gan cua mt cng trinh ln, bao gm cac h thng cp nc, ng ng, chiu sang, si m, iu hoa khng khi, cac chi tit va vi tri lp t thang may, mt cng vic ma chi vai nm trc y chim n hai phn ba thi gian va chi phi thit k mt toa nha ln nh cao c vn phong, trng hoc, bnh vin hay trai giam. Trc y chung ta khng hinh dung ni vic ap dung phn mm vao linh vc phu thut. No giup bac si thc hin giai phu ao dn n ca t vong ao cho bnh nhn trong trng hp co sai sot. Trc y, khi cha tt nghip bac si hin khi c quan sat mt cuc giai phu. Trc y na th ky, khng ai hinh dung c phn mm vi tinh co th giup cac nha ch tao may moc chuyn dung nh Caterpillar t chc hoat ng cua ho, bao gm san xut trn pham vi th gii theo nhu cu d liu v dich vu va thay th cua khach hang. May vi tinh cung co tac ng tng t vao cac
177
Peter F.Drucker
hoat ng ngn hang, lam cho ngn hang tr thanh linh vc c vi tinh hoa cao nht ngay nay. Tuy vy cho n nay may vi tinh va theo o la cng ngh thng tin vn cha co tac ng thc tin n vic ra quyt inh nn hay khng nn xy dng cac cng trinh mi nh cao c vn phong, trng hoc, bnh vin hay trai giam hay cac quyt inh v cac chc nng cua cac cng trinh o. No cung cha co tac ng thc tin n vic ra quyt inh tin hanh phu thut mt bnh nhn ang m nng, hay quyt inh la chon phng phap phu thut. No cung cha co tac ng n vic ra quyt inh cua nha ch tao may moc thit vi v vic nn thm nhp vao thi trng nao, vi loai san phm nao, hay vic ra quyt inh cua mt ngn hang nay mua lai mt ngn hang khac. i vi cng vic cac nha quan ly cp cao thi cho n nay cng ngh thng tin mi chi dng lai ch la phng tin cung cp d liu hn la phng tin cung cp thng tin, ch cha noi n la phng tin cung cp nhng y tng hay cac chin lc khac bit va mi me. Nhng ngi lam vic trong linh vc h thng thng tin quan ly (MIS) hay cng ngh thng tin thng li tht
178
Peter F.Drucker
bai trn cho nhng nha quan ly ma ho goi la phan tin b thuc trng phai cu. y la s giai thich sai trai. Cac nha quan ly cao cp khng dung cng ngh mi nay vi no khng cung cp thng tin ho cn cho cng vic cua ho. Nhng d liu co c trong doanh nghip phn ln vn da vao nhng ly lun co t u th ky XIX cho rng chi phi thp hn tao ra s khac bit cho cac doanh nghip va giup cho vic canh tranh thanh cng. MIS a tin hanh lp cac d liu da trn ly thuyt nay va vi tinh hoa cac d liu o. y la cac d liu cua h thng k toan c in. H thng k toan nay a c lp ra it nht la 500 nm v trc nhm cung cp d liu cn thit cho cty bao toan tai san cua cty va phn phi tai san khi tin hanh thanh ly. T th ky XV, chi co mt b sung ln duy nht vao h thng k toan o la hach toan chi phi, ra i vao nhng nm 1920, chi nhm muc ich lam cho h thng k toan cu phu hp vi kinh t hoc th ky XIX, o la cung cp thng tin v chi phi va kim soat chi phi (Tng t nh vy, ngay nay co s b sung sa i v hach toan chi phi o la quan ly cht lng toan din). Tuy nhin, nh chung ta a bt u nhn thy ngay trong thi ky Th chin th II, bao toan tai san hay kim soat chi
179
Peter F.Drucker
phi u khng phai la nhim vu cua quan ly cp cao. o la nhng nhim vu thuc v IU HANH HOAT NG. Qua thc, s bt li ln v chi phi co th lam sup mt doanh nghip. Nhng thanh cng trong kinh doanh lai da vao iu hoan toan khac, o la s sang tao gia tri va cua cai. No oi hoi phai co cac quyt inh mang tinh rui ro: v ly thuyt kinh doanh, v chin lc kinh doanh, v loai bo cai cu va sang tao ra cai mi, v s cn bng gia li nhun trc mt va thi phn. No oi hoi phai co cac quyt inh chin lc da trn nhng thc tai mi a c ban n Chng 2 cun sach nay. Nhng quyt inh nay chinh la nhim vu cua cac nha quan ly cp cao. Chinh s tha nhn nay a dn n s ra i sau Th chin th II cua mn quan ly nh mt mn khoa hoc c lp va tach bit khoi mn khoa hoc ma luc o goi la kinh t hoc kinh doanh ma nay goi la kinh t vi m. Tuy nhin, h thng k toan c in chng cung cp c thng tin gi cho cac nhim vu noi trn cua cac nha quan ly cao cp ca. Qua vy, chng co nhim vu nao trong cac nhim vu nay phu hp vi cac gia inh cua h thng k toan theo m hinh c in. Cng ngh thng tin mi, da trn c s may vi tinh, chng co s la chon nao khac ngoai vic phai phu thuc vao d liu cua
180
Peter F.Drucker
h thng k toan nay. Ngoai ra, khng co ngun nao khac. No thu thp cac d liu nay, ri h thng lai, tin hanh x ly, phn tich va trinh bay. Chinh vi vy ma cng ngh thng tin a co tac ng ln lao n linh vc ma d liu k toan chi phi nhm phuc vu, o la iu hanh hoat ng. Nhng iu o cung giai thich tai sao cng ngh thng tin hu nh khng co tac ng gi n chinh vic quan ly kinh doanh ca. S bt man cua cac nha quan ly cao cp i vi d liu ma cng ngh thng tin em lai a kich hoat mt cuc cach mang thng tin mi tip theo. Cac nha cng ngh thng tin, c bit la cac giam c thng tin trong cac doanh nghip, sm nhn ra rng cac d liu k toan khng phai la cai ma cac ng nghip cua ho cn n - iu o cung giai thich tai sao nhng ngi trong linh vc MIS va IT co khuynh hng xem thng k toan va cac nhn vin k toan. Tuy nhin, ho cung khng nhn thc c rng cai ang cn khng phai la co thm d liu, nng cao trinh ky thut hay tng tc ma la s xac inh thng tin; cai cn n la nhng khai nim mi. Trong vai nm tr lai y, tai nhiu doanh nghip cac nha quan ly cp cao a bt u t ra cu hoi: Nhng khai nim v thng tin cn n cho cng vic
181
Peter F.Drucker
cua chung ta la gi?. Va nay ho bt u oi hoi nhng thng tin o t nhng ngi cung cp thng tin truyn thng, o la cac nhn vin k toan. Phng phap k toan mi c hinh thanh t cac cu hoi noi trn se c ban ky phn sau cua chng nay (Nhng thng tin ma doanh nghip cn n). Cung nh mt linh vc mi va quan trong nht ma chung ta cha co c phng phap co h thng va co t chc thu thp thng tin, o la thng tin nm BN NGOAI doanh nghip. Cac phng phap mi nay co xut x va gia inh rt khac bit, c hinh thanh hoan tac c lp va do nhng ngi khac nhau. Nhng chung co hai im chung. Chung nhm cung cp thng tin ch khng phai d liu. Va chung nhm phuc vu cho can b quan ly cp cao, cung cp thng tin phuc vu cac nhim vu va vic ra quyt inh cua can b quan ly cp cao. Cuc cch mng mi v thng tin bt u trong lnh vc kinh doanh v tin rt xa rong lnh vc ny. Nhng n cng sp cch mng ha lnh vc gio dc v y t. V ln na, s thay i cc khi nim cui cng th cng quan trng khng km s thay i v cng c v cng ngh.
182
Peter F.Drucker
Ngy nay ngi ta tha nhn rng cng ngh gio dc s tri qua s bin i su sc v ko theo l s thay i su sc v c cu. Chng hn, lnh vc o to t xa trong vng 25 nm ti s lm cho nh ch gio dc c nht v nh M tr nn li thi, l cc trng cao ng c lp. Ngy cng r hn l s thay i k thut ny s dn n ni ng hn l phi dn n vic nh ngha li gio dc l g. Mt h qu c th l: trng tm ca gio dc i hc (tc vic dy v hc sau ph thng trung hc) c th chuyn thnh gio dc thng xuyn cho ngi trng thnh trong sut qung i lm vic ca h. iu ny, n lt n, chc chn s dn n vic di chuyn ch hc t trng i hc n nhiu a im mi nh ti nh, trn xe t hay tu ha i v thng, ti cng s, nh th hay khn phng ca nh trng ni m mt nhm nh hc vin c th gp nhau sau gi lm vic. Trong lnh vc y t mt s thay i khi nim tng t chc chn cng s dn n vic khi nim bo v sc khe vn c nh ngha l cuc u tranh chng li bn tt s c nh ngha l s bo tr cc chc nng sinh l v tm l ca con ngi. Tt nhin, cuc u tranh chng li bnh tt vn l b
183
Peter F.Drucker
phn quan trng ca chm sc y t, nhng s khng phi l b phn chnh. Nhng t chc cung cp dch v y t truyn thng nh bnh vin v bc s a khoa, c th vn cn tn ti trong s thay i ny, nhng chc chn khng cn gi hnh thc v chc nng hin nay. Nh vy i vi lnh vc gio d v y t, cng c s chuyn dch t chc T trong IT sang ch I nh i vi lnh vc kinh doanh. Nhng bi hc ca lch s Cuc cch mng thng tin hin nay thc ra l cuc cch mng thng tin ln th t trng lch s nhn loi. Cuc cch mng ln th nht l s pht minh ra ch vit t nm n su ngn nm v trc Lng H (Mesopotamia); ri nhiu ngn nm sau na li din ra mt cuc cch mng c lp ti Trung Quc; v khong 1.500 nm sau na ti Trung M bi ngi Maya. Cuc cch mng thng tin ln th hai do vic sng to ra sch vit, trc tin l Trung Quc vo khong nm 1.300 trc Cng nguyn, v sau 800 nm cng din ra mt cch c lp ti Hy Lp khi m Peisistratos, bo cha ca thnh Athens, cho in thnh
184
Peter F.Drucker
sch cc thin anh hng ca truyn khu ca Homer. Cuc cch mng thng tin ln th ba l do pht minh ra my in v b ch in ca Gutenberg vo khong thi gian 1450 v 1455 v bi pht minh v chm khc vo cng thi gian . Chng ta hu nh khng c t liu lu tr no v hai cuc cch mng thng tin u tin, mc d chng ta bit rng s pht minh ra sch vit c tc ng ln lao nh th no Hy Lp, La M cng nh Trung Quc. Thc ra ton b nn vn minh v h thng chnh quyn ca Trung Quc vn da trn nn tng . Nhng i vi cuc cch mng thng tin ln th ba v in n v chm khc chng ta c t liu rt phong ph. Ngy nay chng ta c th rt ra bi hc g t nhng s kin xy ra cch y 500 nm? iu hc u tin l mt cht khim tn. Ngy nay mi ngi tin rng cuc cch mng thng tin hin nay l cha tng c trong vic gim chi ph, v vic lan truyn thng tin, d tnh trn chi ph cho mt byte hay trn s s hu my tnh, cng nh v tc v tm nh hng ca n. Nim tin l thiu c s. Vo thi k Gutenberg pht minh ra my in, chu u ngnh cng nghip thng tin ln mnh. C th ni y
185
Peter F.Drucker
l ngnh thu ht nhiu nhn cng nht chu u thi . N bao gm hng trm tu vin, mi tu vin li c rt nhiu tu s c trnh cao. Mi tu s lao ng ct lc t sng sm n khuya, 6 ngy lm vic mt tun sao chp li cc cun sch bng tay. Mt tu s chm ch, c o to tt mi ngy c th chp c 4 trang sch, hay 25 trang sch mt tun lm vic v t 1.200-1.300 trang sch mt nm. Nm mi nm sau , tc vo nm 1500, cc tu s tr nn tht nghip. Cc tu s ny (theo c tnh l hn 10 ngn ngi trn ton chu u) b thay th bi mt s lng rt nh cc th sp ch, tc cc th in mi, tng cng vo khong mt ngn ngi, nhng ri rc khp chu u (mc d lc u ch tp trung vng Bc u). in mt cun sch i hi phi c s phi hn ca mt i th gm ti 20 ngi, t mt th ct ch in lnh ngh cho n hn chc th ng sch khng cn tay ngh cao. Mt i th nh th mi nm lm ra khong 25 u sch, trung bnh 200 trong mt cun, tc 5.000 trang sch mt nm. Vo nm 1505 my in c th cho ra mt nghn cun sch. iu ngha l mt i th in c th lm ra t nht 5 triu trang sch hng nm, ng thnh 25.000 cun sch, tc l
186
Peter F.Drucker
250.000 trang sch cho mi th trong i so vi 1.2001.300 trang sch m mi tu s lm ra 50 nm trc . Gi c gim i nhiu. Vo gia nhng nm 1400, trc khi Gutenberg pht minh ra my in, sch l hng xa x m ch c ngi giu v cc hc gi mi c th mua ni. Nhng khi cun Kinh Thnh bng ting c ca Martin Luther ra i vo nm 1522 (cun sch dy hn 1.000 trang) th gi ca n rt thp n ni gia nh nng dn ngho nht cng c th mua c. Vic gim chi ph v gi c ca cuc cch mng thng tin ln th ba ch t cng bng vi mc ca cuc cch mng thng tin ln th t hin nay. V tc v phm vi lan truyn cng tng t nh vy. iu nay cng ng i vi mi cuc cch mng ln v cng ngh. Mc d bng vi l loi si c a chung nht trong tt c cc loi si - d git v c th lm thnh nhiu loi vi khc nhau - nhng n i hi qu trnh gia cng tn nhiu thi gian v sc lao ng. lm ra mt Pound (tng ng 0,454kg) si bng bng tay th cn 12-14 ngy cng lao ng, so vi 1-2 ngy cng lao ng nu l si
187
Peter F.Drucker
len, 2-5 ngy cng lao ng nu l si lanh v 6 ngy cng lao ng nu l t la. T nm 1764, khi m ln u tin my dt si bng c a vo s dng lm n ra cuc Cch mng Cng nghip cho n nm 1784, thi gian cn lm ra mt Pound si bng ch l vi gi ng h (mt cch tnh c khong thi gian ny cng bng khong thi gian gia my tnh ENIAC v IBM 360). Gi c gim i 70% v nng sut lao ng tng ln 25 ln. Nhng l trc khi xut hin my tch ht bng khi bng th do Eli Whitney sng ch (nm 1793) h gi si bng gim xung hn 90% v sau cng gi si bng ch bng mt phn ngn gi trc cuc Cch mng Cng nghip 50 hoc 60 nm v trc. Quan trng khng km vic gim chi ph v tc ca cng ngh in n mi l nh hng ca n i vi ngha ca thng tin. Nhng cun sch in u tin, cun Kinh Thnh ca Gutenberg, l bng ting Latin v c cng ch vi cc cun sch do cc tu s chp tay trc , l cc lun vn v tn gio v trit hc, v cc bi vn c ting Latin cn st li. Nhng ch 20 nm sau pht minh ca Gutenberg, nhiu cun sch do cc tc gi ng thi
188
Peter F.Drucker
sng tc bt u xut hin, mc d vn bng ting Latin. 10 nm sau na th xut hin cc sch in khng ch bng ting Hi Lp v Do Thi m cn bng cc ting bn a khc (u tin l ting Anh, sau bng cc ting chu u khc). Vo nm 1476, ch 20 nm sau pht minh ca Gutenberg, mt nh in n ngi Anh tn l William Caxton (1422-1491) xut bn mt cun sch v mt ti rt trn tc l nh c. Vo nm 1500 th khng ch c th ca, thin anh hng ca, c bit th ca do truyn ming l ph bin, m cn c c vn xui in thnh sch cng rt ph bin. Khng bao lu, cuc cch mng in n cng lm thay i cc nh ch, k c h thng gio dc. Trong vi thp k sau , hng lot cc trng i hc c thnh lp khp chu u. Khc vi trc, cc trng i hc ny khng nhm o to cc gio s hay nghin cu thn hc, m c thnh lp pht trin cc mn khoa hc th tc nh lut, y hc, ton hc, trit hc. V cui cng, d mt n 200 nm cc cun sch in to ra nn gio dc ph thng v cc trng hc nh ngy nay.
189
Peter F.Drucker
Tuy nhin, nh hng ln nht ca in n l i vi nh th - trng tm ca chu u thi k trc pht minh ca Gutenberg. My in lm cho phong tro ci cch Tin Lnh thnh cng. Trc , phong tro ci cch ca John Wycliffe Anh (1330-1384) v ca Jan Hus Bohemia (1372-1415) nhn c s ng h nhit tnh ca dn chng. Tuy nhin, cc cuc vn ng ny khng th i xa hn v nhanh hn li ni, do b khoanh vng v n p. Vic ny khng xy ra i vi Luther vo ngy 31-101517 ng inh treo 95 bn lun thuyt ca mnh ln cnh ca nh th ti mt th trn ho lnh ca nc c. ng ta ch c nh khi mo cho cuc tranh lun bn trong nh th v thn hc c in. Nhng khng cn s ng ca Luther (c th Luther cng khng bit vic ny) ngi ta cho in n v phn pht min ph cc bn lun thuyt ca Luther trn khp nc c v sau ra ton chu u. Nhng bn truyn n c in n ny lm bng chy cn bo la tn gio m sau bin thnh Phong tro ci cch Tin Lnh. Liu c th xut hin thi i ca cc pht minh khm ph bt u t na sau th k XV hay khng, nu nh khng c my in? Nh my in m cng
190
Peter F.Drucker
chng bit c tng bc tin m nhng ngi i bin B o Nha t c khi thm him dc ven bin pha ty ca chu Phi tm kim con ng bin i n n . Nh my in m Columbus c c cc bn u tin (d hon ton sai) v cc vng t huyn thoi nm bn kia chn tri pha ty nh l Trung Hoa ca Marco Polo v Nht Bn. Nh my in m ngi ta c th ghi chp li kt qu ngay lp tc ca tng chuyn i thm him v qua xy dng cc bn mi v tin cy hn. Nhng thay i phi kinh t th khng th lng ha c. Nhng c th ni l nh hng ca cuc cch mng in n i vi x hi, gio dc, vn ha ch cha k n tn gio l rt ln v rt nhanh, chng khc g nh hng ca cuc cch mng thng tin ngy nay, nu khng ni l cn nhanh hn. Bi hc ca lch s dnh cho cc nh cng ngh. Bi hc m cuc cch mng thng tin ln trc - cuc cch mng in n - em li cho c nh cng ngh thng tin ngy nay, nhng ngi trong lnh vc IT v MIS v cc gim c thng tin CIO l: H s khng bin mt. Tuy nhin, h
191
Peter F.Drucker
sp tr thnh din vin ph hn l cc super star nh h tng ng vai trong sut 40 nm qua. Cuc cch mng v my in ngay lp tc to ra mt lp cc nh cng ngh thng tin, cng nh cuc cch mng thng tin gn y nht to ra hng lot cc doanh nghip thng tin, cc chuyn gia MIS v IT, cc nh thit k phn mm v cc gim c thng tin. Cc nh cng ngh thng tin ca cuc cch mng in n chnh l cc th in lc u. T ch khng h tn ti v thm ch khng c trong tr tng tng, von nm 1455, h tr thnh cc ngi sao 25 nm sau . Nhng bc thy ca ngnh in trc y c bit n v sng bi khp chu u, chng khc g tn tui ca cc hng my tnh v phn mm c cng nhn v ngng m khp th gii ngy nay. Cc th in n tng c cc vua cha, hong t, gio hong v thng gia giu c ve vn v h tng tm mnh trong vng bc v danh vng. Ngi th in tr nn giu c ni ting u tin tn l Aldus Manutius (1449-1515). ng ta nhn ra rng my in mi c th in c s lng ln n phm t mt bn km, vo nm 1505 s lng ny l 1.000.
192
Peter F.Drucker
ng ta lm ra cc cun sch c sn xut hng lot vi gi thp. Chnh Aldus Manitius lp ra ngnh cng nghip in. ng l ngi u tin m rng vic in n sang cc ngn ng khc ngoi ting Latin, v cng l ngi u tin in sch do cc tc gi ng hi sng tc. Tnh tng cng ng in ra hn 1.000 u sch cc loi. Ngi cui cng trong s cc nh cng ngh in n ni ting l Christophe Plantin (1520-1589) ca thnh ph Antwerp. Khi nghip t th hc vic ng sch, ng ta xy dng nn mt hng in n ln nht v ni ting nht chu u. Bng cch kt hp hai k thut mi l in n v chm khc ng lm ra cc b sch c tranh minh ha. ng tr thnh mt nh qu tc hng u ca Antwerp (thi Antwerp l mt trong nhng thnh ph giu c nht chu u, nu khng ni l nht th gii), v tr nn giu c n mc xy dng cho mnh mt cung in nguy nga m ngy nay cn c bo tn nh mt vin bo tng ca ngnh in. Tuy nhin, sau s nghip ca Plantin v nh in ca ng ta bt u i
193
Peter F.Drucker
xung trc khi ng cht v nhanh chng tn li vo lng qun. Vo khong nm 1580, cc th in n vi s tp trung ch yu vo cng ngh, tr thnh cc th lnh ngh v thng gia ng knh trng nhng khng cn c lit vo tng lp trn na. V h khng cn hot ng sinh li nhiu hn cc ngnh khc, cng nh thu ht c nhiu vn u t nh trc. V tr ca h nhanh chng b chim gi bi t chc m ngy nay gi l cc nh xut bn (mi v sau tn gi ny mi xut hin) m s tp trung ch yu ca cc t chc ny l vo ch I trong IT thay v ch T nh trc . S bin i ny din ra khi cng ngh mi bt u c tc ng n vic xc nh NGHA ca thng tin v cng vi n l nha v chc nng nhim v ca cc nh ch ch yu th k XV nh l nh th v cc trng i hc. y chnh l tnh th m ngy nay chng ta ang gp phi trong cc cch mng thng tin hin ti. Phi chng y chnh l tnh th ca cng ngh thng tin v cc nh cng ngh thng tin hin nay? Cuc cch mng mi v in n.
194
Peter F.Drucker
Cuc cch mng thng tin mi khng nht thit phi l cng ngh cao. Bi v chng ta tng chng kin cuc cch mng thng tin thc s din ra trong 50 nm qua, k t nm 1950 n nay. Cuc cch mng ny khng da trn c s my vi tnh hay in t, m l s bng n thc s v phng tin thng tin c in phi cng ngh l IN N. Vo nm 1950 khi v tuyn truyn hnh bt u trn lan nc M, th nhiu ngi tin rng y s l s co chung ca sch bo in n. Nhng t n nay dn s M tng ln hai phn ba, cn s lng sinh vin cc trng cao ng v i hc - tc l nhng ngi s dng v mua sch nhiu nht - tng ln nm ln. Trong khi s lng sch c in n v bn ti M tng ln khong t 15 n 20 ln. Ngi ta cho rng nhng cty hng u v cng ngh cao nh IBM nhng nm 60 v 70, hay Microsoft t 1980 l nhng doanh nghip pht trin nhanh nht trong thi k sau Th chin th II. Nhng hai cty in n hng u th gii cng pht trin nhanh khng km. Mt l tp on Bertelsmann ng ti c. L nh xut bn nh in cc sch
195
Peter F.Drucker
kinh thnh cho o Tin Lnh trc khi Hitler cm quyn, hang Bertelsmann b c Quc X n p. Sau Th chin th II, n c chu ca ngi sng lp l Reinhard Mohn phc hi li. Nh xut bn do t nhn nm gi ny khng cng b doanh s cng nh li nhun thu c. Tuy nhin, hin nay n l nh xut bn v phn phi ln nht th gii cc n phm (khng k bo ra hng ngy) hu ht cc nc (tr Trung Quc v Nga), thng qua vic s hu cc cty xut bn (chng hn NXB Random House M), cc cu lc b sch v cc tp ch (nh l tp ch kinh doanh hng u ca Php l Capital). Mt tp on khc ln nhanh khng km l ca Rupert Murdoch, gc C. Xut thn t mt nh xut bn hai t bo ngy cc tnh nh ca c, ngy nay Murdoch tr thnh ng ch cc t bo trn khp cc khu vc s dng ting Anh, cc NXB sch v tp ch ting Anh hng u th gii, k c s hu mt cty ln trong lnh vc phng tin thng tin tin my vi tnh, l in nh. Mt sn phm IN N khc cn c tc tng trng cao hn SCH l cc tp ch chuyn . Nhiu tp ch ph thng pht hnh vi s lng khng l tng ngh tr nc M t nhng nm 1920-1930 nh Life hay The Satuday
196
Peter F.Drucker
Evening Port bin mt. Cc tp ch ny l nn nhn ca v tuyn truyn hnh. Nhng hin nay M c n HNG NGN - ngi ta c tnh l phi hn Ba Ngn - cc loi tp ch chuyn , mi loi c s pht hnh khong 50 ngn cho n mt triu bn v rt c li. in hnh l cc tp ch ni v kinh doanh hay kinh t. Ba tp ch hng u trong lnh vc ny M l Business Week (ra hng tun), Fortune (hai tun mt s) v Forbes (ra hng thng), mi tp ch ny c s lng pht hnh n mt triu bn. Trc Th chin th II, tp ch Economist c tr s ti London l tp ch duy nht trn th gii a tin c h thng hng tun v kinh t, chnh tr v kinh doanh trn th gii - hu nh khng c bit n ngoi nc Anh, vi s lng pht hnh rt nh, ch di mt trm ngn bn. Ngy nay s lng pht hnh ca n ch ring M vt qu ba trm ngn bn mt tun. Tng t cng nhiu loi tp ch chuyn vi s lng pht hnh ln mi lnh vc cho mi i tng quan tm, cho mi ngnh v mi ngh, t bo v sc khe, n dn nhc giao hng, tm l hc, ngoi giao, kin trc, sa cha nh ca, my vi tnh Trong , mt tp ch ra i
197
Peter F.Drucker
rt sm v rt thnh cng M l tp ch xut bn hng thng Nh khoa hc M (Scientific American), ra i vo khong cui thp nin 1940, trong cc nh khoa hc ni ting vit bi v lnh vc chuyn su ca mnh cho c gi l nhng ngi khng chuyn, tc l cc nh khoa hc ca lnh vc khc. Vy iu g gii thch c nguyn nhn thnh cng ca sn phm in n? C th ni cc sinh vin i hc l ngi ng gp nhiu nht cho s tng trng cc loi sch c in n ti M. l cc loi sch gio khoa v sch tham kho do cc gio vin ch nh. Loi sch tng trng th hai cha xut hin trc nm 1950, ch t l v mt s lng. Khng c t ting Anh ch loi sch ny. Nhng mt ngi c tn l E.B.Von Wehrenalp l ngi u tin nhn thy tim nng v cho thnh lp nh xut bn in cc loi sch (ngi sng lp nh xut bn Econ Verlag ti Duesselderf - v l nh xut bn cho tc gi bng ting c) gi n l Sachbuch - l sch do cc chuyn gia vit cho ngi nghip d. Khi c hi ngha ca t Sachbuch th Wehrenalp tr li: l sch lm cho ngi
198
Peter F.Drucker
c l th, c tnh cht gio dc. Nhng mc ch ca n khng phi l gii tr hay gio dc m l thng tin. iu ny cng ng cho cc loi tp ch chuyn xut bn hng lot bt k dnh cho ngi c nghip d mun bit v y hc hay ngi th ng nc mun bit v ngnh ngh lp t ng nc n u c chung mc ch l thn tin v trn ht n thng tin v th gii bn ngoi. Cc tp ch chuyn ny thng tin cho ngi c mi lnh vc, ngnh ngh v nhng g ang din ra bn ngoi lnh vc kinh doanh, ca hng hay cng s ca h, v s cnh tranh, v sn phm v cng ngh mi, v s pht trin ang din ra cc nc v c bit v con ngi trong lnh vc, ngnh ngh (v ng nhin nhng cu chuyn mn m hoc tin tht thit lun lun c lng thng tin cao nht). V by gi th sn phm in n ang chim lnh cc knh in t. Ngi bn sch pht trin nhanh nht t thi Aldus Manutius cch y 500 nm cho n nay chnh l Amazon.com bn cc loi sch thng qua Internet. Ch trong mt vi nm na thi th Amazon.com c th tr thnh nh bn l ln nht trn Internet. Cn Bertelsmann
199
Peter F.Drucker
v ma thu nm 1998 mua c phn chi phi 50% trong cty Barnes & Noble, i th cnh tranh chnh ca Amazon. Ngy cng c nhiu tp ch chuyn xut bn trn mng, ngha l chuyn qua mng Internet n ngi c t in ra. Thay v IT thay th cho vic in n, th ngc li in n ang chim lnh cng ngh in t lm mt knh phn phi cho thng tin in n. Knh phn phi mi ny chc chn s lm thay i cc sch in. Cc knh phn phi mi lun lun lm thay i sn phm m n phn phi. Nhng d c chuyn i hay lu tr theo cch no th n vn l sn phm in n. V n vn cung cp thng tin. Ni cch khc, th trng cho thng tin lun tn ti. V mc d cha c t chc, vic cung cp cho th trng cng vy. Trong vi nm ti chc chn khng qu mt n hai thp k - th c hai th ny s thng nht li vi nhau. V s l cuc cch mng mi v thng tin thc s - khng phi do cc nhn vin IT dn dt m s do cc nhn vin k ton v cc nh xut bn. V n lc c doanh nghip ln cc c nhn s phi bit mnh cn thng tin g v lm
200
Peter F.Drucker
th no c c thng tin . H phi hc cch t chc thng tin thnh ngun lc ch yu ca mnh.
II NHNG THNG TIN DOANH NGHIP CN N. Cng ta ch mi bt u hiu lm th no s dng thng tin nh l mt cng c. Nhng chng ta cng c th phc ha cc b phn ch yu ca h thng thng tin m cc doanh nghip cn n. Qua , chng ta c th hiu c cc khi nim lm nn tng cho cc doanh nghip m cc nh qun l s phi iu hnh trong tng li. T hch ton chi ph n kim soat kt qu C th chng ta i bc cui cng trong vic thit k li doanh nghip, cng nh h thng thng tin c in nht ca chng ta, l k ton. Thc ra c nhiu doanh nghip chuyn t hch ton chi ph c in sang hch ton chi ph da trn c s hot ng thc t (activity - based costing). u tin cch hch ton ny c p dng cho lnh vc sn xut nhng nhanh chng c p dng rng ri sang cc lnh vc khc nh kinh doanh dch v v k c lnh vc phi kinh doanh nh l cc trng i hc.
201
Peter F.Drucker
Hch ton da trn c s hot ng thc t th hin c c khi nim mi v quy trnh kinh doanh ln phng php mi v o lng. Hch ton chi ph c in, ln u tin do General Motors p dng cch y 70 nm, cho rng tng chi ph sn xut l tng cng cc chi ph ca cc nguyn cng ring l. Tuy nhin, chi ph c nh hng n tnh cnh tranh v li nhun li l chi ph ca ton b quy trnh v y chnh l iu m hch ton kiu mi da trn c s hot ng thc t c tnh n v s l. Tin c ban cua cach hach toan nay la coi kinh doanh nh mt quy trinh lin kt, c bt u t khi vt t nguyn vt liu va cac chi tit c a ti xng va tip tuc keo dai cho n sau khi thanh phm c a n tn tay ngi tiu dung cui cung. Dich vu hu mai, cung nh vic lp t no, vn c coi la chi phi gia thanh cua san phm mc du khach hang la ngi tra tin. Hach toan chi phi c in chi tinh chi phi a phat sinh khi thc hin mt cng vic, chng han nh vic ct ren vit. Con hach toan trn c s hoat ng thc t thi tinh lun ca
202
Peter F.Drucker
chi phi khi khng thc hin cng vic, chng han chi phi khi may chay khng tai, chi phi thi gian ch i cung cp phu tung hay cng cu cn n, chi phi lu kho ch vn chuyn, va k ca chi phi sa lai hay huy bo mt ph phm. Cac chi phi do khng thc hin cng vic nay, ma kiu hach toan c in khng tinh n, thng ngang bng hoc thm chi con ln hn chi phi khi thc hin cng vic. Do o phng phap hach toan da trn c s hoat ng thc t khng chi kim soat chi phi tt hn ma con giup cho vic kim soat kt qua na. Phng phap hach toan chi phi c in cho rng co mt s nguyn cng nao o nht thit phai c tin hanh, chng han nh vic s ly nhit, va phai tin hanh ni ang c lam. Con phng phap hach toan da trn c s hoat ng thc t se t cu hoi: Co cn phai thc hin nguyn cng nay khng? Nu co, thi phai thc hin ch nao la co li nht?. Nh vy, phng phap hach toan mi nay se lin kt cac quy trinh ring le lai vi nhau phn tich gia tri, phn tich quy trinh, quan ly cht lng va tinh chi phi thanh mt quy trinh thng nht.
203
Peter F.Drucker
Bng cach lam nh trn, phng phap hach toan chi phi trn c s hoat ng thc t lam giam i ang k cac chi phi san xut, trong nhiu trng hp co th giam ti mt phn ba chi phi. Tuy nhin, tac ng ln nht cua phng phap nay la vao linh vc dich vu. Trong hu ht cac linh vc dich vu ngn hang, ca hang ban le, bnh vin, trng hoc, bao chi, ai phat thanh va truyn hinh thi hu nh khng co thng tin v chi phi. Phng phap hach toan trn c s hoat ng thc t cho thy ly do tai sao phng phap hach toan c in khng ap dung c i vi cac cty dich vu. Ly do khng phai vi ky thut cua no la sai, ma bi vi cach hach toan cu a ra cac gia inh sai. Cac cty dich vu khng th bt u bng cac chi phi nguyn cng n le nh i vi cac doanh nghip san xut. No phai xut phat t gia inh cho rng chi co mt loai chi phi, o la chi phi cua ca h thng. Va chi phi nay c inh trong mt khoang thi gian nht inh. S phn bit gia inh phi va bin phi ma phng phap hach toan c in ly lam c s thi khng co y nghia i vi linh vc dich vu. Mt gia inh khac cua phng phap hach toan cu cung vy, gia inh cho rng vn u t co th thay th cho lao ng. Thc ra, c bit i vi cng vic da trn tri thc, khi tng thm vn u t se
204
Peter F.Drucker
oi hoi tng thm lao ng ch khng phai giam lao ng. Do o, mt bnh vin khi trang bi thm mt thit bi chn oan mi thi se khng phai cho ngi nao thi vic ca. Ngc lai, con tuyn thm bn hoc nm ngi na vn hanh thit bi mi. Cac t chc da trn c s tri thc khac cung a phai hoc bai hoc tng t. Vic coi cac chi phi la c inh trong mt thi gian nht inh va cac ngun lc la khng th thay th cho nhau c chinh la cac gia inh lam c s cho phng phap hach toan chi phi da trn hoat ng thc t. Vi vic ap dung phng phap nay vao linh vc dich vu, chung ta ln u tin bt u co c thng tin v chi phi va kim soat chi phi. Vi du, linh vc ngn hang ngi ta a c gng trong nhiu thp ky ap dung cac ky thut hach toan chi phi thng dung vao nganh nay, tc la xac inh cac chi phi tng cng oan va tng dich vu, bt u t cu hoi: Hoat ng nao la trong tm cua chi phi va kt qua? Cu tra li la khach hang. Chi phi tinh trn mt khach hang cac b phn chinh cua ngn hang la chi phi c inh. Nh vy, chinh kha nng sinh li trn mt khach hang, ca v khi lng dich vu cho mt khach hang va s kt hp cac
205
Peter F.Drucker
loai dich vu o, se quyt inh chi phi va mc li nhun. Nhng ngi ban le hang hang ha gia c bit Ty u a nhn thc c iu nay t lu. Ho cho rng mi khi khng gian gia ng hang c lp t thi chi phi cua no cung c xac inh, va vic quan ly la lam th nao tn dung ti a khng gian nay sinh li trong mt khoang thi gian nht inh. Vic tp trung chu y vao kim soat kt qua a giup cho nhng ngi ban le hang ha gia tng c li nhun mc du gia ban thp va ty sut li nhun khng cao. linh vc khac, chng han nh cac phong thi nghim nghin cu, nhng ni rt kho o lng nng sut lao ng, chung ta thng phai da vao s c inh va anh gia hn la tinh toan chi phi. Nhng i vi hu ht cac cng vic da trn c s tri thc va dich vu thi trong vong 10 nm ti chung ta phai phat trin cho c nhng cng cu tin cy o lng va quan ly chi phi va gn lin chi phi vi kt qua.
206
Peter F.Drucker
Suy nghi ro rang hn v tinh toan chi phi trong dich vu se a n cach nhin mi v chi phi dung thu hut va gi c khach hang trong moi linh vc kinh doanh. Nu nh cac cty t ln cua Mi la GM, Ford va Chrysler bit ap dung hach toan chi phi da trn c s hoat ng thc t thi ho a nhn ra t rt sm tinh v hiu qua cua cac chin dich canh tranh chp nhoang cua ho trong 20 nm qua vi nhng khuyn mai hp dn khach hang nh la ai ha gia va nhng phn thng bng khoan tin mt ln. Cac chin dich khuyn mai nay a ngn i nhng mon tin khng l cua ba ai gia san xut t cua Mi, va t hn na cun i mt mt s lng khch hng ln. Thc ra mi t khuyn mi lm gim th phn mt cch thm hi. y th m cc s liu hch ton chi ph theo kiu c ca cc cty ny khng h th hin c chi ph ca nhng tha thun mua bn c bit ln kt qu tiu cc ca n, do m cc nh qun l chng nhn thy tc hi g c. Trong khi cc cty Nht Bn nh Toyota, Nissan v Honda bit dng phng php hch ton chi
207
Peter F.Drucker
ph trn c s hot ng thc t, mc d cn th s, nn h bit rng khng nn cnh tranh vi cc cty M qua cc chin dch gim gi chp nhong, nh vy h duy tr c th phn v li nhun ca mnh. T h cu mang tnh php l n thc ti kinh t. Ch bit chi ph cc hot ng thi cha . cnh tranh thng li trong th trng ton cu ngy cng cnh tranh, mi cty phi bit c cc chi ph ca ton b chui kinh doanh ca mnh v phi phi hp vi cc thnh vin khc trong chui kinh doanh qun l c chi ph v ti a ha li nhun. Do , cc cty bt u chuyn t vic chi hch ton chi ph trong ni b t chc mnh sang hch ton chi ph ca c qu trnh kinh doanh, trong ngay c cty ln nht cng ch l mt mt xch m thi. Mt thc th php l, nh cty, l mt thc ti i vi cc c ng, cc ch n, ngi lao ng v cc cn b thu, nhng xt v mt kinh t, n ch l mt s h cu. Cch y 30 nm, cty Coca-Cola l nh nhng quyn kinh doanh trn ton cu. Cn cc nh ng chai c lp th sn xut ra sn phm. Ngy nay th cty Coca-Cola s hu hu ht cc c s ng chai
208
Peter F.Drucker
M. Nhng nhng ngi ung Coca-Cola, k c vi ngi bit c cu chuyn, cng chng bn tm n vic . iu quan trng i vi th trng l thc ti kinh t, tc l cc chi ph ca ton b qu trnh, bt k ai l ch s hu. Trong lch s kinh doanh, thng xut hin lp i lp li hin tng mt cty t ch chng ai bit n ch trong mt vi nm vt qua c cc cty hng u tn ti lu nm m khng tn nhiu cng sc g lm. Nguyn nhn thng c nu ln l do cty c chin lc tt hn, cng ngh tt hn, tip th tt hn hay sn xut tinh gn. Nhng c mt nguyn nhn khc l cty mi ra i c c li th ln hn v chi ph, thng khong 30%. Bi v cty mi ny hiu v bit cch qun l cc chi ph ca ton b chui kinh doanh ch khng phi ch c chi ph ca ring cty m thi. Mt v d in hnh l trng hp cty Toyota ca Nht. Cty ny hiu v bit cch qun l cc chi ph ca cc nh cung cp v cc nh phn phi cho cty, cng nm trong h thng Keiretsu. Thng qua h thng o, Toyota qun l c ton b chi ph trong
209
Peter F.Drucker
vic ch to, phn phi v dch v hu mi cho cc loi xe do cty sn xut thnh mt dng chi ph thng nht, t cng vic ni c chi ph nh nht v thu c kt qu tt nht (lch s ca Keiretsu xin c Chng I). Cc nh kinh t bit c tm quan trng ca vic hch ton chi ph ton b chui kinh t t khi Alfred Mashall vit v n vo cui nhng nm 1890. Tuy nhin, hu ht cc nh kinh doanh vn coi n l l thuyt tru tng. Mc d vy, vic qun l chui kinh ph s ngy cng tr nn cn thit. Cc nh qun l cn phi t chc v qun l khng ch chui kinh ph m tt c mi th khc na c bit l chin lc cty, k hoch sn xut thnh mt tng th kinh t, vt ra ngoi ranh gii php l ca tng cng ty. ng lc thc y cc cty n vi vic xc nh chi ph chui kinh t s l s chuyn i t nh gi c theo chi ph (cost-led pricing) sang nh chi ph theo gi c (priceled costing). Theo truyn thng, cc cty phng ty thng xut pht t chi ph, ri cng thm mc li nhun mun c th l suy ra gi c. C ngha l h p dng nh gi c theo
210
Peter F.Drucker
chi ph. Cn cc cty nh Sears v Marks&Spencer t lu chuyn sang nh chi ph theo gi c, ngha l gi c m khch hng chp nhn c s quyt nh chi ph cho php, bt u t giai on thit k. Cho n gn y cc cty lm theo kiu ny cn hn hu. Cn gi y vic nh chi ph theo gi c ang tr thnh quy tc chung. tng tng t nh vy cng c p dng cho cc hnh thc t gia cng, lin minh, lin doanh, bt k hnh thc no cng xy dng trn quan h i tc ch khng phi l s kim sot. Cc thc th nh vy, khc vi m hnh cty m s hu cc cty con theo kiu tuyn thng, ang ngy cng tr thnh kiu mu cho s pht trin, c bit trong nn kinh t ton cu (xem phn ny Chng I). i vi nhiu doanh nghip, vic chuyn sang hch ton chi ph chui kinh t l mt vic khng d dng. lm c iu ny i hi cc h thng k ton ca tt c cc cty trong ton b chui kinh doanh phi ng nht hoc t nht cng phi tng thch nhau. Nhng mi cty li hch ton theo kiu ring ca mnh v cho rng cch lm ca mnh l tt nht. Hn th na, vic hch ton chi ph chui kinh t li i hi c s chia s thng tin gia cc cty vi
211
Peter F.Drucker
nhau, m ngay trong cng mt cty, cc nhn vin cng cn khng mun chia s thng tin chung. D c tr ngi th no i na, th vic hch ton chi ph chui kinh t cng s phi c thc hin. Nu khng nh vy, th d l cty hot ng c hiu qu nht cng s phi chu bt li ngy cng ln v chi ph. Thng tin cn thit to ra ca ci. Cc doanh nghip c tr cng l to ra ca ci, ch khng phi kim sot chi ph. Nhng s tht hin nhin ny li khng c phn nh trong phng php o lng truyn thng. Cc sinh vin ngnh k ton ngay t nm th nht c dy rng bng tng kt ti sn m t gi tr thanh l ca doanh nghip v cung cp cho cc ch n nhng thng tin trong trng hp xu nht. Th nhng, thng thng thi doanh nghip hot ng khng phi l b thanh l. N phi c qun l nh n ang tin trin, tc l to ra ca ci. lm c iu i hi phi c bn loi cng c chn on, l: Thng tin c bn, Thng tin v nng sut, Thng tin v nng lc v Thng tin v phn b ngun lc. Cc thng tin ny hp li thnh b ngh cc nh
212
Peter F.Drucker
qun l s dng trong vic iu hnh hot ng kinh doanh. Cc thng tin c bn: Cc cng c chn on dng trong qun l lu i nht v c p dng rng ri nht l bng chu chuyn vn v d bo kh nng thanh ton, cng nh cc ch s o lng tiu chun nh t s gia hng tn tr v hng bn ra, mc doanh li chi tr li sut cho tri phiu pht hnh, v cc t s gia cc khon phi thu tn ng hn 6 thng, tng cc khon phi thu v doanh s. Cc ch s ny cng ging nh cc ch s m bc s phi o hng ngy theo di sc khe nh trng lng, nhp tim, nhit , huyt p, phn tch nc tiu. Nu nh cc s o ni trn l bnh thng thi khng cn quan tm lm. Nhng nu cc s o bt thng th n cho ta bit c vn cn phi xc nh v x l. Do c th gi cc ch s ny l thng tin c bn. Cc thng tin v nng sut lao ng: B cng c th hai dng chn on tnh hnh kinh doanh l nng sut ca cc ngun lc ch yu. Cng c c in nht t thi Th chin th II l thc o nng sut lao ng chn tay. Gi y chng ta ang tng bc to ra
213
Peter F.Drucker
mt thc o mi, d ang dng phi thai, o nng sut lao ng cng vic da trn tri thc v cng vic dch v (xem Chng V). Tuy nhin nu ch o nng sut lao ng ca cng nhn khng thi, d l lao ng chn tay hay tr c, th vn khng cho chng ta thng tin y v nng sut. Chng ta cn c s liu v tng nng sut cc yu t sn xut TFP (total-factor productivity) iu gii thch l do v sao vic phn tch Gi tr Gia tng kinh t (Economic Value-Added Analysis EVA)ngy cng tr nn ph bin. S phn tch ny da trn c s iu m chng ta bit t rt lu: ci m chng ta gi chung l li nhun, tc s tin cn li tr cho c phn, khng phi l li nhun t no m hu nh ch l chi ph tht s. Chng no m doanh nghip cha em li li nhun ln hn chi ph v vn th n vn l l. D rng n c ng thu thu nhp nh l c li thc s, nhng doanh nghip vn ng gp cho nn kinh t t hn so vi ngun lc m n dng ti. Doanh nghip khng b p hon ton cc chi ph nu nh li nhun thu c khng ln hn chi ph v vn. Nu khng lm c nh th th khng phi l doanh nghip to ra ca ci m ngc li ph hot ca ci.
214
Peter F.Drucker
Nu nh dng thc o nh vy, th c rt t doanh nghip M c coi l c li k t Th chin th II n nay. Bng cch o gi tr gia tng i vi mi chi ph k c chi ph v vn, EVA trn thc t s o nng sut ca tt c cc yu t ca sn xut. Bn thn n khng ni cho chng ta bit ti sao mt sn phm hay dch v no khng lm tng gi tr v cch x tr nh th no. Nhng n ch cho chng ta bit cn phi tm kim ci g v cn hnh ng g. EVA cng nn c s dng pht hin ci g c hiu qu. N cho chng ta bit sn phm hay dch v no, cc nguyn cng hay hot ng no c nng sut cao bt thng v lm tng gi tr cao bt thng. T chng ta s t hi: Chng ta c th rt ra bi hc g t nhng thnh cng ny?. Cng c gn y nht c dng thu thp thng tin v nng sut l so snh chun mc, tc l so snh hiu nng ca mt t chc vi hiu nng cao nht trong ngnh, hay tt hn na l so snh vi hiu nng cao nht trn th gii. So snh chun mc da trn c s gi nh rt ng l iu g m mt t chc lm c th t chc khc cng c th
215
Peter F.Drucker
lm c. N gi nh rt ng khi cho rng mi doanh nghip phi c tnh cnh tranh ton cu (xem Chng II). V cng rt ng khi n gi nh rng iu kin tin quyt c tnh cnh tranh l t nht phi lm tt cng vic nh ngi dn u ang lm. Tm li, kt hp c EVA v so snh chun mc s cung cp cho chng ta nhng cng c chn oan o tng nng sut cc yu t sn xut cng nh qun l n. Cc thng tin v nng lc: B cng c th ba l gii quyt vn nng lc. Kh nng dn u i hi phi lm c nhng vic m ngi khc khng lm c hoc rt kh lm c. N i hi nhng nng lc c bn gn kt c nhng gi tr ca th trng v khch hng vi nhng kh nng chuyn nghip ca nh sn xut hoc nh phn phi. Mt s v d minh ha: kh nng ca ngi Nht trong vic to ra cc linh kin in t thu nh l da trn c s truyn thng 300 nm ca ngh ghp tranh phong cnh trn cc hp sn mi nh xu c gi l inro, cng nh ngh khc hnh cc loi ng vt trn mt th cn nh hn c mt chic khuy gi
216
Peter F.Drucker
l netsuke gi chic hp nh trn dy lng ngi eo; hoc l nng lc c o ca GM trong 80 nm qua trong vic mua li thnh cng cc cty; hoc nng lc c o ca Marks&Spencer trong vic thit k ba n sn ng gi ph hp vi ti tin ca tng lp trung lu. Nhng lm th no xc nh c cc nng lc c bn c ri v cc nng lc cn phi trang b thm c th bo m cho doanh nghip duy tr c v tr dn u? Lm th no bit c nng lc c bn ca t chc mnh ang c ci tin hoc ang suy yu i? Hoc c cn ng l nng lc c bn hay khng, cn phi sa i b sung nhng g? Cho n nay vic bn lun v cc nng lc c bn ny phn ln mi ch mc cm tnh. D vy, cng c mt s cty chuyn su, c trung bnh mt cty c phm ca Thy in v mt cty sn xut dng c chuyn dng ca M - ang pht trin phng php lun o lng v qun l nhng nng lc c bn ny. Bc th nht l phi theo di st hiu nng ca mnh v hiu nng ca i th cnh tranh, xem xt
217
Peter F.Drucker
k nhng thnh cng bt ng cng nh tht bi bt ng trong cc lnh vc ng ra phi hot ng tt. Nhng thnh cng t c s cho ta bit th trng ang nh gi cao v sn sng tr tin cho ci g. N cng cho ta bit doanh nghip ang c li th dn u ch no. Cn tht bi cng s l du hiu cho thy hoc th trng ang thay i hoc nng lc ca cty ang yu i. S phn tch nh trn gip sm nhn ra cc c hi mi. Chng hn, bng cch theo di st nhng thnh cng bt ng, mt nh sn xut dng c M pht hin ra rng mt s nh xng ch to my c nh ca Nht Bn ang mua cc loi dng c c k thut cao v gi t do h sn xut mc d cty khng c nh thit k ring cng nh cho hng cc dng c ny cho cc nh xng ca Nht. T cty nhn ra mt nng lc c bn mi ca mnh: Sn phm ca h rt d bo tr v sa cha mc d k thut ca n rt phc tp. Khi nhn thc c p dng vo vic thit k cc sn phm th cty chim c v tr dn u trong th trng cc nh xng
218
Peter F.Drucker
nh M v Ty u, mt th trng khng l m trc cty cha h vi ti. Nng lc c bn i vi tng t chc l khc nhau, c th ni y l nt ring ca tng t chc. Nhng mi t chc khng ch c doanh nghip u cn mt nng lc c bn chung l i mi. V mi t chc cn bit cch theo di v cao hiu nng i mi. Trong cc t chc thc hin vic ny, c cc cty nm trong s cc nh sn xut dc phm hng u, th im xut pht cho s i mi khng phi t hiu qu ca cty. Cc cty ny theo di st sao nhng i mi trong lnh vc trong mt thi k bit c: ci no tht s thnh cng; c bao nhiu thnh cng l ca cty mnh; hiu nng ca cty mnh c tng xng vi mc tiu ra khng; c ph hp vi xu hng th trng, vi th phn ca cty, vi chi ph nghin cu b ra hay khng? Liu nhng i mi thnh cng ca cty c thuc lnh vc ang tng trng v c nhiu c hi ln nht khng? C bao nhiu c hi i mi thc s quan trng m cty b qu? L do v sao? V cty khng nhn ra, hay v nhn ra nhng b qua? Hay l v cty qu vng v lm hng c hi? Lm th no bin mt i mi thnh sn phm c tnh thng mi? Hng lot cu hi nh th c
219
Peter F.Drucker
nu ra nh gi hn l o lng. N t ra cu hi hn l tr li, nhng u l cu hi ng. Thng tin v phn b ngun lc Lnh vc cui cng cn c thng tin chn on qun l kinh doanh nhm to ra ca ci l thng tin v s phn b cc ngun lc khan him l ngun vn v con ngi thc hin. Hai ngun lc ny s chuyn mi thng tin m nh qun l c c v hot ng kinh doanh thnh hanh ng. Hai ngun lc cng quyt nh mc thnh cng ca doanh nghip Cty GM l cty u tin p dng quy trnh phn b ngun vn mt cch h thng t cch y khong 70 nm. Ngy nay, hu nh doanh nghip no cng c quy trnh phn b ngun vn, nhng rt t cty p dng ng quy trnh. Thng thng cc cty ch dng t mt n hai ch tiu sau y nh gi s phn b ngun vn d kin l: li tc u t, thi gian hon vn, lu lng tin mt, hay gi tr hin ti chit khu. Nhng chng ta bit t lu ngy t nhng nm 1930 rng cc phng php ny l khng ng. nh gi ng mt khon u t d
220
Peter F.Drucker
kin th cty cn xem xt c bn ch tiu ni trn. Cch y 60 nm th iu ny i hi khi lng tnh ton v tn cc con s. Ngy nay vi mt my vi tnh xch tay ngi ta c th c ngay s liu cn thit ch trong vi pht. Trong 60 nm qua chng ta cng bit rng quyt nh la chn mt d n u t th khng nn ch n thun xem xt mt d kin phn b ngun vn ring r m phi la chn cc d n c h s gia c hi v ri ro tt nht. iu i hi phi c mt ngn sch phn b ngun vn trnh by cc phng n la chn v mt ln na, y cng l iu m qu nhiu doanh nghip khng lm. T hn na, cc quy trinh phn b ngun vn cn b qu hai thng tin rt quan trng sau y: iu g s xy ra nu nh d n u t tht bi, khng em li kt qu nh mong i, nh thng xy ra vi t l 3/5 trng hp? N s c tc hi nghim trng g n cty hay khng, hay tc ng khng ng k?
221
Peter F.Drucker
Nu nh d n u t thnh cng, v c bit thnh cng ln hn chng ta d kin, th iu s buc chng ta phi lm g? Ngoi ra, vic phn b ngun vn i hi phi c thi hn c th: khi no phi t c kt qu g? Khi mi thng tin v kt qu - thnh cng, gn thnh cng, gn tht bi, tht bi cn phi c tng hp v phn tch. Khng c cch g ci thin hiu qu ca t chc hn l so snh kt qu t c t ngun vn b ra vi kt qu d kin hoc ha hn ban u khi quyt nh u t. Nc M ngy nay s cn phn vinh giu c hn bit chng no nu nh trong 50 nm qua cc thng tin phn hi v cc chng trnh u t ca chnh ph tr thnh tiu chun bt buc? Mc d vn l mt ngun lc then cht ca mi t chc, nhng y khng phi l ngun lc qu nht. Ngun lc qu nht ca mi t chc l con ngi thc hin nhim v T Th chin th II n nay, duy nht ch c qun i M l tin hnh th nghim cc quyt nh b tr nhn lc ca mnh. Ngy nay qun i M s xc nh r yu cu t ra i vi s quan cao cp trc khi b tr h vo cc v tr ch huy quan trng. T
222
Peter F.Drucker
nh gi thnh tch ca cc s quan trn c s i chiu vi yu cu t ra. Qun i M cng thng xuyn nh gi quy trnh chn la cc s quan ch huy trn c s thnh cng hay tht bi ca vic b nhim. Cn trong cc lnh vc kinh doanh hay phi kinh doanh nh cc trng i hc, bnh vin, cc c quan chnh ph vic b tr nhn s vi nhng yu cu c th m ngi c b nhim phi t c cng nh vic nh gi c h thng kt qu hot ng sau khi c b nhim t khi c thc hin. Trong n lc to ra ca ci, khi b tr nhn s cc qun l cn phi thn trng v cn nhc k nh khi phn b ngun vn. V kt qu ca cc quyt nh b tr nhn s cn phi c theo di v nghin cu nh gi k lng. Kt qu nm u Bn loi thng tin ni trn mi ch cho chng ta bit v hot ng kinh doanh hin ti. N cung cp thng tin v hng dn cc chin thut kinh doanh. Cn c chin lc kinh doanh chng ta cn cc thng tin c t chc v mi trng kinh doanh. Chin lc kinh doanh phi c
223
Peter F.Drucker
xy dng da trn thng tin v th trng, v khch hng, cng nh phi khch hng (ngi khng phi l khch hng); v cng ngh trong ngnh ca mnh v ca ngi khc; v tnh hnh ti chnh v tnh hnh kinh t th gii ang bin i. Bi v kt qu hot ng nm ch . Bn trong t chc kinh doanh ch c cc trung tm chi ph. Cn trung tm li nhun l ch khch hng, nhng ngi c tin tiu. Nhng s bin i ln lun xut pht t bn ngoi mt t chc. Mt ca hng bn l c th bit r v khch hng thng n mua hng ca mnh. Nhng d thnh cng n u, th bt c ca hng bn l no cng ch chim c mt phn nh khch hng trn th trng m thi. C ngha l s lng phi khch hng lun chim i a s so vi s lng khch hng c c. Chnh t s lng phi khch hng ny m nhng thay i c bn bt u xy ra v tr thnh quan trng. trong vng 50 nm qua th ch t cng 50% nhng cng ngh mi lm chuyn i mt ngnh no xut pht t cc ngnh khc. Cc loi tn phiu thng mi tng cch mng ha ngnh ti chnh chnh M khng
224
Peter F.Drucker
phi c xut s t lnh vc ngn hng. Sinh hc phn t v k thut gen khng do ngnh cng nghip dc phm pht trin. D rng i a s cc doanh nghip vn s tip tc hot n nhng vn khng trnh khi phi ng u vi s cnh tranh ton cu, t nhng ni m h cha h bit n. Mc d c y ry cc loi tp ch i chng v cc lnh vc chuyn ngnh nhng khng phi lc no thng tin bn ngoi cn thit i vi doanh nghip cng c sn. Chng hn, khng h c thng tin, d l thng tin cha tin cy, ni v cc iu kin kinh t Trung Quc hay cc iu kin php l ti cc nc thuc Lin X c. Tuy nhin, ngay vi cc thng tin c sn th cng c nhiu doanh nghip chng bn tm n n. Rt nhiu cty M n chu u lm n vo nhng nm 1960 m khng h tm hiu n cc quy nh v lao ng y. Cn cc cty chu u th cng m tt v thiu thng tin khi lm n M. Nguyn nhn chnh lm cho u t bt ng sn ca Nht b California vo nhng nm 1990 l do khng nm c nhng iu s ng v quy hoch v thu kha.
225
Peter F.Drucker
Mt nguyn nhn chnh khin cho hot ng kinh doanh tht bi l do mt gi nh chung cho rng cc iu kin thu kha, cc lut l, nhng u i ca th trng, cc knh phn phi , quyn s hu tr tu - phi nh mnh ngh hay t nht l nh mnh ngh l n phi th. Mt h thng thng tin y phi bao gm thng tin gip cho cc nh qun l t du hi i vi gi nh . N phi gip nh qun l t ra nhng cu hi ng, ch khng phi tha mn thng tin h mun. iu i hi trc ht nh qun l phi bit thng tin no l cn thit cho mnh, phi thu thp thng tin u n, v cui cng phi bit tng hp thng tin mt cch c h thng khi ra cc quyt nh. Trn y l nhng bc khi u, nhng n lc u tin t chc tnh bo kinh t, ngha l thng tin v i th cnh tranh thc t ln tim nng trn ton th gii. Mt vi tp on a quc gia chng hn Unilever, Coca-Cola, Nestl, mt s cng ty thng mi Nht Bn v mt s cty xy dng ln tch cc xy dng h thng thu thp v x l thng tin v bn ngoi. Nhng nhn chung, phn
226
Peter F.Drucker
ng doanh nghip u cha bt tay lm cng vic ny. Cng vic s nhanh chng tr thnh mt thch thc quan trng v thng tin i vi tt c mi doanh nghip.
III THNG TIN CN THIT CHO NH QUN L. Phn chnh ca cng ngh mi l thit b x l d liu dng cho c nhn. Nhng khi ni n thng tin, th ngi ta dnh s ch ch yu vo thng tin cho doanh nghip, nh c nu trong chng ny. Th nhng thc ra th thng tin dnh cho cc nh qun l v ng hn l cho mi lao ng tri thc thc hin cng vic ca mnh cn quan trng hn nhiu. Bi v thng tin chnh l ngun lc ch yu ca lao ng tri thc ni chung v nh qun l ni ring. Thng tin ngy cng to nn mi lin kt gia nhng ngi lao ng vi nhau v vi t chc v mng li ca h. Ni cch khc, thng tin gip cho ngi lao ng tri thc thc hin cng vic ca mnh. n nay mt iu r rng l khng ai cung cp c thng tin m ngi lao ng tri thc v c bit l cc nh qun l cn, ngoi tr chnh h phi t lo liu ly. Nhng c rt t nh qun l b cng sc ra quyt nh xem thng tin
227
Peter F.Drucker
no l cn thit cho mnh, v cng t ngi hn na tm cch x l cc thng tin ny. H thng da vo nhng ngi cung cp d liu, tc l cc nhn vin tin hc v k ton, quyt nh gim cho h. Th nhng, nhng ngi cung cp d liu ny li khng th no bit c nhng d liu no ngi s ng cn bin n thnh thng tin. Ch c tng ngi lao ng tr thc v nht l nh qun l mi c th chuyn cc d liu thnh thng tin m thi. V cng ch c tng ngi lao ng tri thc v c bit l nh qun l mi bit cch x l thng tin c c lm cho cng vic c kt qu. c c thng tin cn thit cho cng vic ca mnh, nh qun l cn phi tr li hai cu hi di y: Nhng thng tin no ti cn cung cp cho ngi ang lm vic vi ti v l ch da cho ti? Bng hnh thc no? V thi gian no? Nhng thng tin no cn thit cho chnh ti? Thng tin ly t ai? Bng hnh thc no? V thi gian no? Hai cu hi trn r rng l khc nhau, nhng c mi quan h cht ch vi nhau. Cu hi u tin xc lp c s trao
228
Peter F.Drucker
i thng tin th s khng c thng tin phn hi tr li cho nh qun l. Chng ta bit iu ny t thi Chester I.Barnard (18861961) khi ng ta xut bn cun sch Cc chc nng ca nh qun l vo nm 1938, cch y hn 60 nm. Trong khi cun sch ny ca Barnard c rt nhiu ngi ca ngi th n li t c tc dng i vi thc tin. Theo Barnard th s trao i thng tin l ci g m h v chung chung. l s quan h gia con ngi vi nhau v mang tnh c nhn. Th nhng iu lm cho s trao i thng tin ti ni lm vic mang li hiu qu l s tp trung vo bn ngoi mt c nhn. Thng tin phi tp trung vo mt nhim v chung, mt thch thc chung. Tm li s trao i thng tin phi tp trung vo cng vic. V vy khi t ra cu hi: Ti cn cung cp thng tin cho ai h thc hin tt cng vic ca h?, th s trao i thng tin do em li kt qu. Do , cu hi u tin khng nn l: Ti mun ci g, hay cn ci g? M nn l: Ngi ta cn ti ci g? v Ai cn n ti? Sau mi n cu hi: Nhng thng tin no cn thit cho ti,
229
Peter F.Drucker
thng tin ly t ai? Bng hnh thc no? Trong thi gian no? Nhng nh qun l no bit t ra nhng cu hi trn s sm nhn ra rng nhng thng tin h cn n l c rt t t h thng thng tin ca cty mnh. Mt s thng tin c c l t b phn k ton, mc d trong nhiu trng hp cc thng tin ny cn phi c sp xp, hiu chnh li cho ph hp vi yu cu cng vic ca nh qun l. Phn ln thng tin m cc nh qun l cn n l t bn ngoi cty v cn c t chc sp xp ring bit khng ln ln vi thng tin t ni b cty. Ngi duy nht c th tr li cu hi: Ti cn cung cp thng tin g? Cho ai? Bng hnh thc no? li khng phi ngi t ra cu hi. Bc u tin thu thp thng tin m nh qun l cn n l phi tm n v hi tt c mi ngi c quan h lm vic v l ch da cho nh qun l. Nhng trc khi t cu hi, ngi ta phi chun b cu tr li. V ngi c hi s - v nn l nh th - hi li: Vy anh cn ti cung cp thng tin g? Do vy, nh qun l cn phi suy ngh trc c hai cu hi ri h bt u
230
Peter F.Drucker
bng vic n gp ngi khc v hi h: Ti cn cung cp thng tin g cho anh? C hai cu hi Ti cn bo cho ngi khc thng tin g? v Ti cn thng tin g? thot tng rt n gin. Nhng ai tng hi cc cu hi ny ri cng u thy rng phi suy ngh rt thu o, phi qua nhiu s th nghim, phi lm vic rt tch cc mi tr li c. V cu tr li khng c nh mi. Thc t, vic t cu hi khng phi ch mt ln l thi m cn lp i lp li, chng hn 18 thng mt ln. V cng cn t cu hi mi khi c s thay i ln trong doanh nghip, chng hn nh thay i l thuyt kinh doanh, thay i ch lm v phn cng nhim v cho cc nhn vin. Nhng ai t ra cc cu hi trn mt cch nghim tc s sm hiu c mnh cn thng tin g v cn cung cp thng tin no. V t bit cch x l c hai loi thng tin . T chc thng tin Nu khng c t chc th thng tin vn ch l cc d liu m thi. lm cho thng tin c ch n phi c t chc. Tuy nhin, iu khng r rng l hnh thc thng tin no l
231
Peter F.Drucker
c ch, c bit l vi hnh thc t chc no th thng tin c ch cho cng vic ca mi ngi. Do cng mt thng tin c th c t chc theo nhng cch khc nhau nhm nhng mc ch khc nhau. y l mt v d. T khi Jack Welch nhn chc tng gim c General Electric (GE) nm 1981, ng ta lm cho cty ny to ra ca ci nhiu hn bt k cty no trn th gii. Mt trong nhng nguyn nhn thnh cng l GE bit cch t chc thng tin v tnh hnh hot ng ca tng n v kinh doanh mt cch khc nhau vi mc ch khc nhau. Cty duy tr phng php bo co truyn thng v tnh hnh ti chnh v th trng m hu ht cc cty s dng nh gi tnh hnh hot ng ca cty hng nm. Th nhng cng d liu li c t chc cho vic x dng chin lc lu di, ngha l mt mt nu ra nhng thnh cng hoc tht bi bt ng nhng ng thi cng nu ra nhng s kin no din ra khc vi d kin. Cch th ba t chc cng cc d liu l tp trung vo hiu qu i mi ca cty hiu qu ny tr thnh yu t ch yu xem xt vic khen thng cc gim c v cn b qun l cao cp ca
232
Peter F.Drucker
mt n v kinh doanh. Cui cng th cng cc d liu ny c t chc nh gi cch i x v pht trin cc nhn vin ca mt n v kinh doanh y tr thnh mt yu t quan trng trong vic xem xt bt cn b qun l, c bit i vi cp gim c mt n v kinh doanh. Theo kinh nghim ca tc gi th mi nh qun l c cch t chc thng tin ring cho mnh v thng tin phi c t chc ph hp vi cch lm vic ca tng nh qun l. Tuy nhin cng c mt s phng php lun c bn trong vic t chc thng tin. Th nht l xc nh s kin then cht. Cc s kin no l cc im mu cht cho hiu qu trong cng vic. c th l cng ngh - yu t quyt nh thnh cng ca mt d n nghin cu. S kin then cht c th c lin quan n con ngi v s pht trin ngun nhn lc. N cng c th lin quan n vic to ra sn phm mi hay dch v mi cho mt s khch hng chnh. Hay cng c th lin quan n vic tm kim khch hng mi. Tm li, ci g c coi l s kin then cht hon ton ty thuc quyt nh c nhn nh qun l. Tuy nhin quyt nh cn c bn
233
Peter F.Drucker
bc tho lun vi nhng ngi trong cty m nh qun l trng cy. y c l l iu quan trng nht m bt k ngi no trong mt t chc cng phi trnh by r vi ngi cng lm vic v c bit l vi cp trn ca mnh. Th hai l p dng khi nim ca l thuyt xc sut hin i mt khi nim lm c s cho phng php Qun l Cht lng Ton din (TQM). l s phn bit gia cc s kin bin i vi phn phi xc sut bnh thng v s kin bt thng. Chng no m s bin i vn nm trong gii hn ca phn phi xc sut bnh thng i vi mt s kin no (chng hn nh cht lng trong mt quy trnh trnh sn xut) th khng cn phi x l. S bin i nh th vn ch l d liu cha phi l thng tin. Nhng s kin bt thng vi phn phi xc sut vt ra ngoi mc quy nh th l thng tin, i hi phi c bin php x l. Phng php lun th ba t chc thng tin xut pht t l thuyt ca Hin tng Ngng (Threhold Phenomenon), mt l thuyt lm nn tng cho khoa hc v Tm l hc nhn thc. Chnh nh vt l hc ngi c Gustav Fechner (1801-1887) l ngi u tin nhn ra rng chng ta s khng cm nhn c cm gic, chng hn nh s bt
234
Peter F.Drucker
rt, cho n khi n t n mt cng nht nh, tc l khi n vt qua mt ci ngng nhn thc. C rt nhiu hin tng khc tun theo quy lut ny. Thc ra chng cha l hin tng m ch l d liu cho n khi chng t n mt cng no v vt qua ngng nhn thc. L thuyt ni trn c th p dng cho nhiu hin tng c ni lm vic ln trong cuc sng c nhn gip cho vic t chc d liu thnh thng tin cn thit. Chng hn khi chng ta ni n hin tng suy thoi trong kinh t chng ta ang cp n mt hin tng ngng, tc l s st gim v doanh s v li nhun tr thnh cuc suy thoi kinh t khi chng vt qua mt ngng nht nh, chng hn khi n c ko di vt qu mt thi gian nht nh. Tng t nh vy, mt bnh truyn nhim c th tr thnh mt nn dch b phn dn c no khi n vt qu mt ngng nht nh. Khi nim ny rt hu ch khi t chc thng tin v cc s kn lin quan n nhn s. Chng hn nh cc s kin tai nn lao ng, thay th nhn cng, s kin co s tr
235
Peter F.Drucker
thnh vn ln khi vt qu mt ngng nht nh. Tng t nh vy i vi hiu qu i mi ca cty, ch c khc l y ngng nhn thc l im m khi s st gim trong hiu qu i mi nm di im th bo hiu s cn thit phi c bin php x l. Khi nim ngng l mt trong cc khi nim hu ch nht xc nh khi no chui cc s kin tr thnh mt xu th i hi phi c s ch v c hnh ng thch hp, cng nh khi cc s kin trng b ngoi c v c bit nhng bn thn n khng c ngha g c. Cui cng, rt nhiu nh qun l nhn ra rng cch t chc thng tin c hiu qu n gin ch l t chc sao cho mnh s c thng tin v nhng iu khng bnh thng. Mt v d l cc th t gi cn b qun l. Nhng nhn vin trong cty hng thng vit th bo co cn b qun l, nu ln tt c s kin khng bnh thng v bt ng trong tng lnh vc, hot ng ca h. Hu ht nhng iu khng bnh thng trong cc bo co ny khng ng c quan tm. Th nhng nhiu khi cng c s kin ngoi l, l s kin m phn phi xc sut ca n vt ra ngoi mc bnh thng. V nhiu khi c s trng khp
236
Peter F.Drucker
cc s kin khng quan trng trong tng bn bo co, nhng khi tng hp li n tr nn quan trng. Nh vy, nhiu khi cc th bo co ca nhn vin nu ra nhng im ng ch cho cc nh qun l. Chng lun chuyn thng tin n cho h. Khng c s bt ng Khng c mt h thng thng tin no do ngi lao ng tri thc nht l nh qun l thit k cung cp thng tin cho h l hon ho c. Th nhng trong nhiu nm qua n dn c ci thin. V mt thc o cui cng i vi mt h thng thng tin l khng c s bt ng. Trc khi cc s kin tr thnh vn ln, nh qun l bit n n, phn tch n, hiu c n v c hnh ng thch hp x l. V d, ch c ba hoc bn, ngha l rt t, cc t chc ti chnh ca M khng b bt ng trc s sp ti chnh chu vo cui nhng nm 1990. H hiu c thng tin l g i vi cc nn kinh t chu v cc ng tin chu . H dn dn loi b cc thng tin nhn c t cc cty con v i l ca h cc nc chu , v h bt u nhn
237
Peter F.Drucker
ra rng ch l d liu ch khng phi thng tin. Thay vo , h bt u t chc cc thng tin nh l t l gia vn u t trc tip v u t gin tip, v t l gia vn u t gin tip (ngha l cc khon vay ngn hn) v cn cn thanh thon ca cc nc ny v cng vi n l khon c th dng tr n ngn hn nc ngoi. T rt lu trc khi cc t s ny tr nn qu bt li, gy ra s hong lon khng trnh khi chu th cc nh qun l ni trn nhn thy l s hong lon ang n. H nhn ra l h phi quyt nh hoc rt lui vi chin lc u t ngn hn, hoc tip tc li vi chin lc u t rt lu di v cng rt mo him. Ni cch khc, h nhn thc c d liu kinh t no l c ngha i vi cc nc kinh t ang pht trin, ri tin hnh t chc, phn tch v din dch cc d liu . H chuyn cc d liu thnh cc thng tin v quyt nh cn c hnh ng g t rt lu trc khi cc hnh ng tr nn cn thit. Ngc li, i a s cc cty ca M, chau u v chu ang lm n chu hoc u t m ch da vo thng tin do ngi ca h ng bo co v u b bt
238
Peter F.Drucker
ng. Cc thng tin ny ha ra khng phi l thng tin, m ch l tin sai lc. Ch c nhng nh qun l no mt nhiu nm trn tr vi cu hi: Nhng thng tin no v lm n Thi Lan v Indonesia l hu ch? mi c s chun b trc. Mt iu kh ph bin l s lng n thun ca d liu li c coi l thng tin, chng khc g vic coi cun danh b in thoi dy cm ca mt thnh ph ln l ng ngha vi vic khng cn thit phi bit n ai cn lin h na, c tn tui, a ch, cng nh l do ti sao phi lin h vi ngi . Cc nh qun l cn phi bit hai iu: mt l LOI B d liu khng c lin quan n thng tin ang cn n; hai l t chc, phn tch v din dch cc d liu v sau tp trung cc thng tin c c vo HNH NG thc t. Bi v mc ch ca thng tin khng phi l tri thc m l a tri thc vo hnh ng thc t. i ra bn ngoi V d v vic cc cty cc nc pht trin b bt ng trc s suy sp kinh t cc nc chu cho thy tm quan trng ca vic thu thp cc thng tin hu ch t bn ngoi.
239
Peter F.Drucker
i vi cc nh qun l, xt cho cng ch c mt cch nhn c cc thng tin ny, l phi t mnh i ra bn ngoi. D cc bn bo co c tt n u, hay cc l thuyt kinh t hay ti chnh c p dng c ng n u i na, th cng khng c g snh bng s quan st trc tip, c nhn v di hnh thc thc s l s quan st bn ngoi Cc h thng siu th ca nc Anh nhiu lm tm cch thit lp c s ti nc Ireland lng ging ca mnh, nhng rt t thnh cng. H thng siu th ang chim lnh th trng Ireland l SuperQuinn do Fergal Quinn thnh lp v iu hnh. B quyt ca ng tya khng phi l hng ha tt hn hay gi c thp hn. B quyt l ng ta v cc cn b qun l ca cty hng tun phi b ra hai ngy lm vic bn ngoi vn phng. Mt ngy dnh lm cc cng vic ti siu th, chng hn nh phc v ti quy thanh ton hay lm cn b ph trch khu bn thc phm ti sng. Cn mt ngy dnh i quan st cc ca hng ca cc i th cnh tranh, lng nghe v ni chuyn vi cc nhn vin lm vic cho cc i th cnh tranh v cc khch hng ca i th cnh tranh.
240
Peter F.Drucker
Cty cung cp thit b cho bnh vin ln nht Hoa K do mt tng gim c thnh lp, ngi dnh bn tun l trong mt nm, tc hai ln mt nm mi ln ko di hai tun l thay th ngi bn hng, trong dp ngi ny ngh php. ng ta i hi mi cn b qun l cao cp ca cty cng phi lm nh vy. Khi ngi bn hng chnh tr li lm vic th khch hng, l mt b x ca mt bnh vin Thin Cha gio, hi ng ta: Ci lo ngu ngc no bn hng thay ng vy? ng ta lun hi ti sao ti li mua hng ca ngi khc m khng mua hng ca ng. ng ta chng quan tm lm n vic nhn c n t hng cho ng. Th nhng chnh y li l ni dung ch yu cn tm hiu cho t i thc t. Mt kinh nghim rt c in cho rng hu nh khng c cch g nng cao cht lng iu tr ca bc s bng vic chnh bc s lm bnh nhn ti bnh vin khong hai tun l. Cc nhm nghin cu th trng, nghin cu i tng tp trung v cc bn nghin cu khc tng t lun c nh gi cao v iu l ng. Th nhng h vn lun tp trung ch vo cc sn phm ca cty. H khng tp trung
241
Peter F.Drucker
ch vo vic khch hng mua g v quan tm ci g. Ch bng cch t mnh ng vai tr khch hng, ngi bn hng, hoc bnh nhn th nh qun l mi c th c c thng tin chn thc bn ngoi. Mc d c c cc thng tin ny nhng vn ch gii hn thng tin v khch hng v phi khch hng. Vy nh qun l cn c thm thng tin g khc bn ngoi v lm th no c c? y chnh l l do v sao vic tnh nguyn tham gia mt t chc phi li nhun li c ngha quan trng nh s c tho lun Chng 6 khng ch chun b cho na qung i cn li ca mnh, m cn l cch nhn c thng tin bn ngoi, tc l thng tin v cch nhn nhn, ng x v ra quyt nh nhng con ngi khc vi mnh v cng vic, qu trnh, v kin thc, v nhn thc v quan im. Cng v l do m vic tip tc o to nhng ngi ln tui thnh t s ngy cng quan trng. Thng qua qu trnh tip tc o to nh th, nhng ngi vo tui trung nin thnh t, tc khong 45 tui l nhng lao ng tri thc nh qun l doanh nghip, lut s, hiu trng trng i hc hay mc s nh th - bt buc phi lm vic vi nhng con
242
Peter F.Drucker
ngi thuc cc tng lp x hi khc nhau v vi nhng gi tr khc nhau. y khng ch l cch nng cao tri thc m cn gip cho nh qun l c c thng tin cn thit cho cng vic ca mnh, l thng tin v bn ngoi. V lu di, thng tin quan trng nht cn thit cho nh qun l lm tt cng vic ca mnh l thng tin v bn ngoi. ng thi, y l thng tin vn cn cn phi c t chc. Nhng thng tin ny khng ch l c s a n hnh ng ng, n cn l c s i ph vi cc thch thc khc s tho lun cc chng sau, l thch thc i vi nng sut ca lao ng tri thc v thch thc i vi vic t qun l bn thn. C hai thch thc ny ph thuc rt nhiu vo s hiu bit ca cc nh qun l v thng tin no cn cho cng vic ca h v thng tin no h cn cung cp cho ngi khc, cng nh ph thuc vo cc phng php bin nhng d liu ln xn thnh cc thng tin c sp xp t chc c h thng v x l c trng tm cho nh qun l.
243
Peter F.Drucker
Chng V NNG SUT CA LAO NG TRI THC Nng sut lao ng chn tay Cc nguyn tc nng sut lao ng chn tay Nng sut lao ng chn tay trong tng lai Chng ta bit g v nng sut ca lao ng tri thc Lm g? Lao ng tri thc l ti sn vn Cc chuyn vin Cng vic tri thc l mt h thng Bt u nh th no? Quyn iu khin doanh nghip
244
Peter F.Drucker
Dn nhp S ng gp quan trng nht v thc s c o ca lnh vc qun l trong th k XX l vic tng nng sut LAO NG CHN TAY trong sn xut ln 50 ln. Tng t nh vy s ng gp quan trng nht ca lnh vc qun l cn lm c trong th k XXI s l vic nng cao nng sut lao ng cc CNG VIC TRI THC v nng sut lao ng ca NGI LAO NG TRI THC. Ti sn c gi tr nht ca mt cty th k XX l thit b sn xut. Cn ti sn c gi tr nht ca mt t chc th k XXI, bt k l kinh doanh hay phi kinh doanh, s l ngi lao ng tri thc v nng sut lao ng ca h.
I NNG SUT LAO NG CHN TAY TH NHT: th xem hin chng ta ang ch no Ch mi c hn mt trn nm nay thi k t khi lN u tin mt ngi c hc thc thc s quan tm n cng vic lao ng chn tay v ngi lao ng chn tay v bt u nghin cu c hai lnh vc ny. Cc nh th v i nh Hesiod ca Hy Lp (th k VI trc Cng nguyn) v 500
245
Peter F.Drucker
nm sau l Virgil ca La M (vo cui th k th nht trc Cng nguyn) ca ngi cng vic ng ng ca nng dn. Nhng tc phm ca h vn l nhng ng th hay nht bng bt k ngn ng no. Th nhng chng c bi th no ni v lao ng ng ng ln ngi nng dn li ging vi thc t cuc sng ca h. C Hesiod ln Virgil cha mt ln trong i cm n chic lim gt hi, cha bao gi chn cu, hoc thm ch cha bao gi quan st ngi nng dn lm nhng cng vic . V 1.900 nm sau thi i ca Virgil, n lt Karl Marx (1818-1883) vit v lao ng chn tay v cng nhn lao ng chn tay, th ng cng cha bao gi quan st h v cng cha bao gi chm tay n cc my mc. Ngi u tin va trc tip lao ng chn tay nh cng nhn v va nghin cu v lao ng chn tay chnh l Fredrick Winslow Tylor (1856-1915). Trong sut qu trnh pht trin ca lch s - v ni ng hn l c trc khi lch s c ghi chp trong cc s sch c s tin b khng ngng ca ci m ngy nay chng ta gi l nng sut lao ng (thut ng ny ch mi tn ti khong 50 nm). Th nhng li l kt qu ca nhng cng c mi,
246
Peter F.Drucker
phng php mi v cng ngh mi. l s tin b trong lnh vc m cc nh kinh t gi l T bn. Th nhng trong sut qu trnh lch s li c rt t s tin b trong lnh vc m cc nh kinh t gi l Lao ng, tc l nng sut lao ng ca ngi cng nhn. iu hin nhin trong sut lch s l ngi cng nhn mun sn xut c nhiu hn th ch c cch l phi lm vic ct lc hn hoc ko di thi gian lm vic nhiu hn. C rt nhiu iu m cc nh kinh t th k XIX khng nht tr vi nhau, cng nh cc nh kinh t hin nay. Nhng h u nht tr vi nhau, t thi David Ricardo (17721823) n Karl Marx, rng c s khc bit rt ln v trnh tay ngh gia cc cng nhn, ch khng c g khc nhau ng v nng sut lao ng, tr s khc nhau gia cng nhn chm ch v cng nhn li bing, hoc gia cng nhn sc khe tt v cng nhn sc khe yu. Lc khi nim nng sut lao ng cha tn ti. Nng sut lao ng vn ch c coi l yu t ngoi lai:, khng phi l mt thnh phn trong phng trnh ca hu ht hc
247
Peter F.Drucker
thuyt kinh t ng thi, nh hc thuyt ca Keynes v Trng phi kinh t o. Ch trong mt thp k sau khi Taylor ln u tin quan st v nghin cu cc ng tc lao ng, th nng sut lao ng chn tay mi bt u tng ln cha tng thy. t tr i, nng sut lao ng chn tay tng ln u n vi tc 3,5% trong mt nm, ngha l tng ln 50 ln k t thi Taylor. Tt c thnh qu v kinh t v x hi th k XX u da trn c s thnh tu ny. Nng sut lao ng chn tay to ra ci m ngy nay chng ta gi l cc nn kinh t pht trin. Trc thi Taylor khng h tn ti khi nim ny, v mi nn kinh t u cha pht trin nh nhau. Ngy nay mt nn kinh t cha pht trin hay thm ch nn kinh t mi tri dy l nn kinh t khng lm c hoc t ra cha lm c vic nng cao nng sut lao ng chn tay. Cc nguyn tc ca nng sut lao ng chn tay Nhng nguyn tc ca Taylor xem ra n gin n mc kh tin. Bc u tin lm cho lao ng chn tay c nng sut l xem xt k tng cng vic v phn tch cc
248
Peter F.Drucker
ng tc cu thnh ca n. Bc tip theo l ghi chp li tng ng tc, c cng sc b ra v thi gian i hi thc hin. Tip n l loi b cc ng tc tha; mi khi quan st cng vic chn tay, chng ta s pht hin thy c rt nhiu ng tc m t lu c coi l hay nhng thc t li tha, khng lm li ci g c. Sau mi ng tc cn thit to ra thnh phm cui cng c xp t li sao cho vic thc hin n gin nht, d dng nht, t tn cng sc nht v i hi thi gian thc hin ngn nht. Tip theo cc ng tc ny c ghp li vi nhau thnh mt cng on theo mt trnh t logic. Cui cng l thit k li cc cng c thc hin tng ng tc. V mi khi chng ta xem st bt c cng on no, d cng on tng tn ti hng ngn nm, chng ta u pht hin thy cc cng c s dng t lu i hon ton khng ph hp cho vic thc hin cng vic . iu ny rt ng, chng hn nh trng hp m Taylor pht hin i vi chic xng dng xc ct trong xng c, cng on u tin m ng ta nghin cu. l chic xng c hnh dng khng ng, kch thc
249
Peter F.Drucker
khng ng v tay cm khng ng. Chng ta cng nhn ra iu tng t nh vy i vi cc dng c y khoa c in ca cc bc s phu thut. Cc nguyn tc ca Taylor xem ra rt hin nhin mi phng php c hiu qu u nh th. Th nhng Taylor phi mt 20 nm my m mi tm ra. Trong hn mt trm nm qua c bit bao nhng s thay i, iu chnh v hon thin i vi cc phng php ny, k c tn gi ca n. Chnh Taylor lc u gi tn phng php ca mnh l S phn tch cng on lm vic hay Qun l cng on lm vic. Hai mi nm sau n c i tn thnh Qun l theo khoa hc. Tip theo 20 nm na, sau Th chin th I, n li c i tn thnh Quy trnh cng nghip cc nc nh M, Anh v Nht Bn. Cn c li gi l S hp l ha. Vic cng b rng phng php ca ai bc b hoc thay th phng php ca Taylor hu nh l mt cch giao t cng cng chun mc. Bi v chnh nhng iu lm cho Taylor v phng php ca ng c sc mnh cng ng thi lm cho ng ta b cm ght. Nhng iu m Taylor nhn nhn v lao
250
Peter F.Drucker
ng l tri ngc so vi nhng g m nh th v trit hc t Hesiod v Virgil cho ti Karl Marx m t v lao ng. H u cao l k nng. Nhng Taylor li cho rng i vi lao ng chn tay th khng c k nng g c, m ch l cc ng tc n gin, lp i lp li. Cn ci lm cho lao ng chn tay c nng sut chnh l Tri thc, tc l cch thc lm cho cc ng tc n gin, khng c k nng c ghp li vi nhau, c sp xp v thc hin cng vic mt cch hp l. Thc t, Taylor chnh l ngi u tin bit p dng tri thc vo cng vic.* iu ny cng lm Taylor tr thnh k th khng i tri chung ca cc t chc cng on cng thi ng ta, l cc t chc cng on cc ngh nghip th cng, da vo b mt ca cc k nng th cng v s c quyn b mt ny ca h. Hn th na, Taylor cn xng nguyn tc, m n nay vn b mt s cng on lao ng nguyn ra, l vic tr
*
i vi cng vic trong ngnh ngh i hi tri thc lu i nht l y hc, th ngi ng thi vi Taylor l William Osler (1849-1919) cng lm ging nh Taylor trong cun sch nm 1892 nhan Cc nguyn tc v thc hnh y hc (c ngi cho rng y l cun sch gio kho tt nht k t cun Hnh hc ca Euclid th k th III trc Cng nguyn). Cng trnh ca Osler c gi ng l s p dng qun l theo khoa hc vo chn on y khoa. Cng ging nh Taylor, Osler cho rng khng h c k nng lao ng m ch c phng php lao ng m thi.
251
Peter F.Drucker
lng cng nhn phi cn c vo nng sut lao ng, tc l theo u ra, ch khng phi theo u vo chng hn nh gi lm vic. Th nhng nh ngha ca Taylor v lao ng l mt dy cc thao tc cng gii thch l do ti sao ng gp phi s phn i bi nhng ngi m bn thn h khng lao ng chn tay: l hu th ca cc nh th v nh trit hc c i, cc hc gi, tr thc. Bi v Taylor ph b tnh lng mn ca cng vic, thay v c coi l k nng cao qu nay tr thnh mt chui cc ng tc n gin. Mc d vy, bt k phng php no thnh cng t nhiu trong mt trm nm qua trong vic nng cao nng sut lao ng chn tay v cng vi n l mc lng tng ln cho ngi lao ng cng u da trn cc nguyn tc ca Taylor, bt chp nhng ngi ch xng c to ting ni rng phng php ca h khc vi phng php ca Taylor. Tt c cc phng php nh l m rng cng vic, nng cao cht lng cng vic hay lun phin cng vic u p dng cc nguyn tc ca Taylor nhm lm gim bt cng sc lao ng ca cng nhn v qua tng nng sut lao ng. Cc nguyn tc ca Taylor v
252
Peter F.Drucker
phn tch cng on lm vic v quy trnh cng nghip c m rng p dng vo quy trnh lao ng chn tay trong dy chuyn lp rp ca Henry Ford (c pht trin sau nm 1914 khi m Taylor ngh hu do gi c v bnh tt). Cc nguyn tc cng c p dng cho cc phng php qun l ca Nht Bn nh chu trnh cht lng (Quality Circle), ci thin cht lng lin tc (Continuous Improvement) v giao nhn ng lc (JustIn-Time Delivery) Mt v d in hnh l phng php Qun l cht lng ton din ca W.Edwards Deming (19001993). iu lm cho phng php qun l cht lng ca Deming em li hiu qu chnh l v tc gi phn tch v t chc cng vic theo ng cch m Taylor lm. Sau vo khong nm 1940 ng ta b sung thm phng php kim tra cht lng da vo l thuyt thng k mi c pht trin sau khi Taylor mt mi nm. Cui cng, vo nhng nm 1970, Deming s dng v tuyn truyn hnh mch kn v s m phng trn my vi tnh thay th cho ng h bm gi v my chp hnh di ng ca Taylor. Th nhng cc chuyn vin phn tch
253
Peter F.Drucker
kim tra cht lng ca Deming th lm vic chng khc g cc k s v hiu qu cng vic ca Taylor c, h ging nhau nh c. Mc d Taylor cn c nhiu hn ch v thiu st, nhng khng ngi M no, k c Henry Ford (1863-1947), c nhiu nh hng nh ng ta. Qun l theo khoa hc( v sau l Quy trnh cng nghip) l mt trit l M c nh hng rng khp trn th gii, hn c Hin php v Lut lin bang M. Trong thi k Th chin th I, phng php Qun l theo khoa hc ca Taylor, kt hp vi dy chuyn lp rp ca Ford da trn c s l thuyt ca Taylor, c ph bin trn ton nc M. Trong nhng nm 1920, phng php qun l theo khoa hc trn qua Ty u v bt u c p dng Nht Bn. Trong thi k Th chin th II cc thnh tu ca c v M u da trn c s p dng cc nguyn tc ca Taylor vo vic o to. B tng tham mu ca c, sau tht bi trong Th chin th I, p dng nguyn tc qun l theo khoa hc ca Taylor di tn gi s hp l ha vo cng vic ca ngi lnh v hun luyn qun s. iu ny
254
Peter F.Drucker
gip cho Hitler pht trin c mt c my nh nhau siu hng ch trong vng su nm, k t nm ln cm quyn cho n nm 1939. Nhng nguyn tc cng c p dng ti M trong vic o to i ng cng nhn cng nghip, lc u cn c tnh thm d trong thi k Th chin th I, sau c p dng i tr trong Th chin th II. iu gip cho M vt xa c v sn xut cng nghip, mc d t l nam gii trong qun ng ca M ln ca c. V nh c o to theo phng php qun l theo khoa hc m lc lng lao ng dn s ca M c nng sut lao ng cao hn lao ng ca c quc x c cng nh ti chu u do c chim ng t hai n ba ln. Phng php qun l theo khoa hc cn gip cho M vt tri hn c c v Nht trn mt trn v nhiu phng din. S pht trin kinh t th gii bn ngoi phng Ty k t nm 1950 n nay u da trn c s sao chp li nhng iu m M lm trong Th chin th II, l p dng phng pp qun l theo khoa hc tng nng sut lao ng chn tay. Ton b s pht trin kinh t trc u da trn c s i mi cng ngh, u tin l Php trong th k XVIII, sau Anh t 1760 cho n 1850 v cui cng ti cc cng quc kinh t mi, l c v M vo
255
Peter F.Drucker
na sau th k XIX. Cc nc nm ngoi chu u pht trin kinh t sau Th chin th II, u tin l Nht Bn trnh i vo i mi cng ngh. Thay vo , cc nc ny du nhp phng php o to nhn lc m M pht trin t thi Th chin th II da trn cc nguyn tc ca Taylor v ng dng n trong mt thi gian rt ngn nng cao nng sut lao ng cho i ng lao ng ca mnh vn cn trong thi k tin cng nghip c trnh tay ngh thp (chng hn nh Nht bn, vo nm 1950 c n 2/3 lc lng lao ng ti y vn cn kim sng ch yu bng ngh nng v cc ngnh ngh c trnh thp, tr lnh vc trng la). Th nhng, mc d c nng sut lao ng cao, lc lng lao ng mi cc nc u tin l Nht Bn, sau l Hn Quc, i Loan v Singapore trong hng thp k vn ch c hng mc lng thi tin cng nghip. Do vy, h c th lm ra cng mt loi sn phm nh cc nc pht trin nhng vi chi ph lao ng ch bng mt phn cc nc m thi. Nng sut lao ng chn tay trong tng lai Cch tip cn ca Taylor xu pht t lao ng chn tay trong sn xut cng nghip v lc ban u n ch c p
256
Peter F.Drucker
dng trong phm vi m thi. Nhng ngay trong gii hn truyn thng th phm vi nh hng ca n cng rt to ln. N vn s lm nguyn tc t chc ti cc nc m cng vic lao ng chn tay, c bit trong lnh vc sn xut, ang l khu vc tng trng ch yu trong nn kinh t, l cc nc thuc th gii th ba ni c lc lng lao ng tr nhng trnh vn ha thp v khng c tay ngh vn cn tip tc tng. Nh s bn n phn sau ca chng ny, vn c mt s lng rt ln cng vic tri thc, k c cng vic i hi nhng kin thc rt cao v l thuyt su rng, nhng li bao gm cc thao tc bng tay. nng cao nng sut lao ng trong cc cng vic ny cng i hi phi c quy trnh cng nghip. Tuy nhin, ti cc nc pht trin th thch thc ch yu khng cn l vn tng nng sut lao ng chn tay na, v h tri qua ri. Thch thc chnh hin nay l vn tng nng sut cho lao ng tr thc. Lao ng tr thc ang nhanh chng tr thnh b phn ln nht ca lc lng lao ng ti cc nc pht trin. Lc lng lao ng ny c th chim ti 2/5 ton b lc lng lao ng M 257
Peter F.Drucker
cn ti cc nc pht trin khc th l ny tuy c nh hn nhng ang tng dn ln rt nhanh chng. Chnh nng sut lao ng ca lc lng lao ng tri thc s ngy cng tr thnh yu t quyt nh s phn vinh v s tn ti ca nn kinh t cc nc pht trin trong tng lai.
II CHNG TA BIT G V NNG SUT CA LAO NG TRI THC. Vic nghin cu v nng sut ca lao ng tri thc mi ch bt u. Nu ni v cc cng trnh nghin cu thc s v nng sut lao ng tri thc, th ci m chng ta c c vo nm 2000 cng tng ng vi ci m chng ta c c vo nm 1900, ngha l cch y 100 nm, i vi cc cng trnh nghin cu v nng sut lao ng chn tay. Tuy vy, hin nay chng ta bit v nng sut lao ng tri thc nhiu hn so vi hiu bit ca chng ta lc v nng sut lao ng chn tay. Chng ta cn bit kh nhiu cu tr li cho nhng vn t ra. ng thi chng ta cn bit c nhng thch thc m chng ta cha bit cu tr li v cn phi tip tc tm cho ra.
258
Peter F.Drucker
C tt c SU yu t quyt nh nng sut ca lao ng tri thc. 1. Nng sut ca lao ng tri thc i hi chng ta phi t cu hi: Nhim v l g? 2. Mi lao ng tri thc phi t chu trch nhim v nng sut lao ng ca mnh. H phi t qun l bn thn. H phi c t tr. 3. S i mi lin tc phi l mt phn ca cng vic, l nhim v v trch nhim ca lao ng tri thc. 4. Cng vic tri thc i hi lao ng tri thc phi khng ngng hc tp v khng ngng ging dy. 5. Nng sut ca lao ng tri thc khng phi ch yu l vn s lng ca u ra ch t l thot u. Cht lng cng quan trng khng km. 6. Nng sut lao ng tri thc i hi rng ngi lao ng tri thc phi c nhn nhn v i x nh l ti sn hn l chi ph. N i hi ngi lao ng tri thc mong mun lm vic cho t chc ca mnh hn l cho cc c hi khc.
259
Peter F.Drucker
Cc yu cu nu trn, c th tr yu cu cui cng, u hon ton ngc vi nhng yu cu cn thit tng nng sut lao ng chn tay. i vi cng vic chn tay th cht lng cng l quan trng. Nhng s km cht lng y c coi l mt gii hn. Do cn c tiu chun ti thiu v cht lng. Thnh tu ca phng php qun l cht lng ton din, tc l phng php p dng l thuyt thng k ca th k XX vo lao ng chn tay, l vic ct gim (d khng loi tr hon ton) sn lng khng t tiu chun ti thiu v cht lng. Nhng i vi cng vic tri thc, th cht lng khng l iu ti thiu phi t c, hay l mt gii hn. Cht lng y l iu ct yu ca u ra. nh gi cht lng ging dy ca mt gio vin, chng ta khng hi c bao nhiu hc sinh trong lp hc. iu chng ta hi l c bao hiu hc sinh nm c ni dung gio vin dy, tc l mt cu hi v cht lng. Trong vic nh gi kt qu hot ng ca mt phng th nghim y khoa, th cu hi c bao nhiu th nghim c th tin hnh trn my ch l cu hi hon ton th yu so vi cu hi chnh l c bao nhiu
260
Peter F.Drucker
th nghim cho kt qu ng v ng tin cy. Cc nh gi ny cng ng khi p dng vo cng vic ca mt nhn vin bn giy. Do , nng sut lao ng tri thc phi nhm trc ht vo vic t cht lng, nhng khng phi l cht lng ti thiu m l cht lng ti u, nu khng phi l cht lng ti a. Ch sau ri mi n cu hi: Khi lng hay s lng ca cng vic l bao nhiu?. iu ny khng ch c ngha l chng ta tm cch tng nng sut lao ng tri thc t cht lng cng vic ch khng phi t s lng cng vic. N cn c ngha l chng ta phi bit xc nh ng v cht lng cng vic. Lm g? i vi nng sut lao ng tri thc, cu hi quan trng t ra u tin l LM G?. Khc vi trng hp lao ng chn tay, cu hi quan trng bao gi cng l LM NH TH NO?. Bi v y cng vic lun c xc nh trc ri. Khng mt ai nghin cu v nng sut lao ng chn tay li t cu hi: Cng vic ca ngi lao ng chn tay l g?. H ch t cu hi: Lm th no ngi lao ng thc hin c tt nht cng vic?
261
Peter F.Drucker
iu ny hon ton ng vi phng php qun l khoa hc ca Frederick W.Taylor, hay ca cc nh qun l ti Sears Roebuck hay cty Ford Motor, nhng ngi u tin thit k dy chuyn lp rp, v cng ng vi phng php kim sot cht lng ton din ca W.Edwards Deming. Cn trong lao ng tri thc th cu hi ch yu t ra l: Lm g? L do l v, khc vi lao ng chn tay, cng vic tri thc khng lp trnh ngi lao ng. Ngi cng nhn lp bnh xe trong dy chuyn lp rp xe phi lm vic theo quy trnh xc lp t trc, ngha l h tin hnh lp rp khi c hai bng chuyn ng thi chuyn n ch h mt bng chuyn khung xe t v mt bng chuyn bnh xe. Ngi nng dn ang ngi trn my ko gieo ht ging trng cy trn cnh ng th khng ri my ko gi in thoi, d cuc hp hay ghi bin bn. i vi lao ng chn tay cng vic cn lm l g c xc nh rt r. Con trong cng vic tri thc, ngi lao ng tri thc khng co quy trinh lam vic co sn
262
Peter F.Drucker
Khi co mt s c xay ra trong bnh vin, chng han nh mt bnh nhn lm vao tinh trang hn m, tt nhin khi o cng vic cua ngi y ta se bi chi phi bi s kin nay. Nhng mt khac, ngi y ta hu nh co quyn quyt inh nn tp trung thi gian chm soc bnh nhn ging bnh hay i lam cac thu tuc giy t. Cac ky s thng bi keo ra khoi cng vic ang lam i vit bao cao hay sa lai ban bao cao, hay i d cac cuc hop Cng vic cua ngi nhn vin ban hang trong siu thi la phuc vu khach hang va gii thiu nhng mt hang ma khach hang a quan tm hoc se quan tm. Thay vao o nhn vin ban hang nay lai con tn rt nhiu thi gian cho cng vic giy t, cho vic kim tra xem hang hoa con trong kho ra sao, bao gi hang hoa se c chuyn ti, va cac cng vic khac, u la nhng vic keo ho xa ri khach hang, va khng h lam tng nng sut lao ng cua ngi ban hang i vi cng vic ma ho c tra lng, o la ban hang va lam thoa man khach hang. Yu cu u tin x ly cng vic tri thc la phai tim ra cng vic cn lam la gi tp trung ngi lao ng tri thc
263
Peter F.Drucker
vao cng vic o va loai bo cac vic khac, it nht la loai bo c cang nhiu cang tt. Th nhng iu nay lai oi hoi ban thn ngi lao ng tri thc phai xac inh cng vic cn lam la gi. Va chi co ho mi co th xac inh c ma thi. Nh vy, vic nghin cu nng sut lao ng tri thc cn bt u bng cach hoi chinh ngi lao ng tri thc: Cng vic cua ban la gi? Cng vic cua ban nn la gi? Ban d inh se co ong gop gi? Cai gi ang ngn can cng vic cua ban va cn phai loai bo? Ngi lao ng tri thc gn nh lun t chim nghim cac cu hoi nay va ho co th tra li c. Tuy vy, vn phai mt thi gian va cng sc t chc lai cng vic ho co th co nhng ong gop ma ho a c tra lng. Th nhng vic nu cac cu hoi va co nhng hanh ng tng ng khi giai ap c thng se lam cho nng sut lao ng tri thc tng ln gp i hoc gp ba va rt nhanh. y la kt qua cua vic t ra cu hoi cho cac y ta tai mt bnh vin ln. Cac y ta nay co y kin rt khac nhau v vic xac inh nhim vu cua minh la gi, mt nhom cho rng o la chm soc bnh nhn, con
264
Peter F.Drucker
nhom kia lai cho rng thoa man yu cu cua bac si. Th nhng ho lai hoan toan nht tri vi nhau v nhng vic ma ho goi la vic lt vt lam ha thp nng sut lao ng cua ho nh la cng vic giy t, cm hoa, tra li cac cu in thoai cua ngi nha bnh nhn, tra li yu cu cua bnh nhn khi ho bm chung goi Hu ht nhng vic nay co th chuyn giao cho cac nhn vin phuc vu co mc lng chi bng mt phn cua y ta. Khi o nng sut lao ng cua ngi y ta ngay lp tc tng gp i, o c bi thi gian ma ho phuc vu tai ging bnh. Con s hai long cua bnh nhn thi tng ln gp nhiu ln. Nh vy, chi trong vong bn thang, tc thay th y ta nghi vic t ch rt cao hu nh ht hn. Mt khi a xac inh c cng vic cn lam thi ngi lao ng tri thc co th t giai quyt c cac vn con lai, o la: 1. Trach nhim cua ngi lao ng tri thc i vi s ong gop cua minh, tc la quyt inh cua ho v cht lng va s lng i vi cng vic c giao xet v thi gian va chi phi. Ngi lao ng tri thc phai
265
Peter F.Drucker
c t chu va iu o oi hoi ho phi co trach nhim. 2. S i mi lin tuc cn phai c a vao cng vic cua ngi lao ng tri thc. 3. Vic khng ngng hoc tp va khng ngng truyn at kin thc phai c a vao cng vic cua ho. Nhng yu cu noi trn a c ban n Chng 3. Tuy nhin vn con mt yu cu trong tm cho vic tng nng sut lao ng tri thc cha c giai quyt, o la: Cht lng la gi? i vi mt s cng vic tri thc, c bit i vi mt s cng vic oi hoi trinh tri thc cao, chung ta cung a co cach o lng cht lng cng vic. Chng han, cht lng cng vic cua bac si giai phu thng c o lng bi nhng ngi ng nghip, thng qua ty l thanh cng i vi cac ca phu thut kho khn va nguy him, vi du nh ty l sng sot cua nhng bnh nhn phu thut tim, hoc ty l phuc hi hoan toan cua bnh nhn sau khi phu thut chinh hinh. Th nhng nhin chung cho n nay vic anh gia cht lng lao ng tri thc chu yu da trn c s xet
266
Peter F.Drucker
oan hn la o lng. Tr ngai chinh khng phai la do kho khn cua vic o lng cht lng, ma la do kho khn, hay no ung hn la s bt ng y kin, trong vic xac inh u la nhim vu hoc cng vic nn lam. Mt vi du in hinh ma ti bit la trng hoc My. Ai cung bit la trng cng tai cac thanh ph cua My a tr thanh nhng khu vc rt ti t. Th nhng ngay canh o, trn cung mt ia im va vi i tng hoc sinh nh nhau, la cac trng t thuc (chu yu la cac trng Thin Chua giao) thi cac em hoc sinh ngoan va hoc tt. Co v s ly do giai thich s khac bit ln lao v cht lng. Th nhng co mt ly do chinh la hai loai trng nay xac inh nhim vu cua minh rt khac nhau. Mt trng cng in hinh se xac inh nhim vu cua minh la giup nhng ngi kem may mn, con trng C c giao (c bit la trng thuc cac giao x Thin Chua giao) lai xac inh nhim vu cua minh la giup nhng ai mun hoc c hoc. Nh vy, mt bn thi bi chi phi bi s tht bai trong hoc tp, con mt bn thi bi s thanh cng trong hoc tp.
267
Peter F.Drucker
Tng t nh vy, hai c s nghin cu thuc cac cng ty dc phm ln co cac kt qua hoat ng hoan toan khac nhau vi xac inh nhim vu rt khac nhau. Mt c s nghin cu xac inh nhim vu la khng c co tht bai, tc la tin hanh cng vic t t vi nhng cai tin nho va co th tin liu c i vi cac san phm a co va cho cac thi trng a c xac lp. Con c s nghin cu kia lai xac inh nhim vu cua minh la phai tao ra nhng t pha va do o se khng tranh c rui ro. Ca hai c s nghin cu nay u c coi la kha thanh cng bi chinh ho, bi cac nha quan ly cp trn va bi cac nha phn tich bn ngoai. Nhng mi c s nay lai hoat ng rt khac nhau va xac inh nng sut lao ng cua minh cung nh cua cac nha khoa hoc rt khac nhau. xac inh cht lng cng vic tri thc va bin inh nghia o thanh nng sut lao ng tri thctrong thc t thi phai xac inh cho c nhim vu la gi. iu nay xac inh cho c kt qua cn at c cua mt t chc hay mt cng vic la gi, y la vic lam kho khn, cha ng rui ro va rt d gy tranh cai. T o, chung ta mi bit c lam
268
Peter F.Drucker
th nao thc hin c cng vic o. y la vn hoan toan mi me i vi hu ht cac t chc cung nh lao ng tri thc. giai quyt c oi hoi phai co s tranh lun va s bt ng. Lao ng tri thc la tai san vn Khng co u ma s khac bit gia nng sut lao ng chn tay va nng sut lao ng tri thc ro rang hn la trong linh vc kinh t hoc lin quan ti hai loai lao ng nay. Trong ly thuyt kinh t va trong thc tin hoat ng kinh doanh thi lao ng chn tay c xem la chi phi. Nhng i vi lao ng tri thc, co nng sut thi phai c coi la tai san. i vi chi phi thi cn phai kim soat va ct giam. Con i vi tai san thi phai lam cho no khng ngng tng ln. Trong vic quan ly lao ng chn tay chung ta a bit t lu rng nu vic thay th nhn cng din ra thng xuyn, nghia la mt nhn cng, thi se rt tn kem. Nh moi ngi con nh s kin ni ting vao thang 1/1914 khi cng ty Ford Mortor quyt inh tng lng cho cng nhn lanh ngh t 80 xu ln 5 USD/ngay cng. S di cng ty phai lam nh vy bi
269
Peter F.Drucker
vi tc thay th nhn cng din ra qua nhanh khin chi phi lao ng tng vot n mc khng th chp nhn ni. duy tri c lng lao ng 10 ngan ngi thng xuyn lam vic, cng ty a phai tuyn dung n 60 nan ngi trong mt nm. Trong khi o tt ca moi ngi, k ca ban thn Henry Ford (la ngi luc u phan i manh me vic tng lng nay) u cho rng vic tng lng lao ng qua cao nh vy thi chi lam giam li nhun cua cng ty ma thi. Th nhng, ngay nm u tin sau khi tin hanh tng lng, li nhun cng ty tng ln gn gp i. Khi c tra 5 USD/ngay cng thi hu nh khng con cng nhn nao vao thi o mun ri nha may, va khng lu thi cng ty Ford Motor co mt danh sach dai ngi ch xin lam vic. Nhng du khng co tn kem do vic thay th, tuyn dung lai hay ao tao lai i chng na thi ngi lao ng chn tay vn c xem la chi phi. iu nay cung ung cho ca Nht Ban, la ni coi trong vic tuyn dung lao ng sut i va vic xy dng mt i ngu lao ng trung thanh dai han. Hn na, du khng co chi phi do thay th lao ng, thi ngi quan ly lc lng lao ng lam cng vic chu yu
270
Peter F.Drucker
da vao lao ng chn tay vn co cach nhin khng phn bit gia nhng ngi lao ng chn tay, chi tr trng hp i vi mt s nho th lanh ngh ma thi. iu nay hoan toan khac i vi trng hp cng vic tri thc. Ngi lao ng chn tay khng lam chu phng tin san xut. Ho co th co, va thng la co, nhng kinh nghim rt quy gia. Nhng nhng kinh nghim o chi quy gia tai ni ho lam vic. Chung khng mang theo ngi c. Con lao ng tri thc thi lam chu phng tin san xut. Vi o la kin thc nm trong u cua ho. o la tai san hoan toan co th mang theo ngi va la tai san vn khng l. Do lam chu phng tin san xut nn lao ng tri thc rt c ng. Ngi lao ng chn tay cn vic lam hn la vic lam cn n ho. Co th vn cha hoan toan ung nu noi rng t chc ni ngi lao ng tri thc lam vic cn n ho nhiu hn la ho cn n t chc. Nhng i vi a s trng hp thi y la mi quan h cng sinh, trong o hai i tng nay u cn n nhau vi mc nh nhau. Nhim vu cua nha quan ly la phai bao toan tai san cua t chc do ho phu trach. iu nay co y nghia gi mt khi kin
271
Peter F.Drucker
thc cua mi lao ng tri thc tr thanh mt th tai san, va trong nhiu trng hp la tai san chu yu cua mt t chc? iu nay co y nghia gi i vi chinh sach quan ly nhn s? Lam th nao thu hut va gi c nhng lao ng tri thc co hiu qua nht? Cn lam gi tng nng sut lao ng tri thc va bin nhng nng sut lao ng cao nay thanh nng lc hoat ng cho t chc?
III CC CHUYN VIN T u n gi chng ta mi bn lun v nng sut lao ng ca lao ng tri thc lm cc cng vic tri thc. Th nhng mt b phn ln lao ng tri thc li va lm cng vic tri thc va lm cng vic chn tay. Ngi vit tm gi l nhng chuyn vin (technologists). y l nhng ngi bit ng dng tri thc trnh cao nht. Cc bc s phu thut, khi chun b cho mt ca phu thut phnh mch mu no trc khi xy ra xut huyt no gy cht ngi, phi tn hng gi chn on trc khi tin hnh m - v iu ny i hi mt kin thc chuyn mn trnh cao nht. V trong qu trnh m c th xut hin nhng tnh
272
Peter F.Drucker
hung phc tp khng ng ti i hi phi c kin thc l thuyt ln s phn on u phi t trnh cao nht mi c th x l c. Th nhng bn thn phu thut l mt cng vic bng tay, bao gm cc ng tc c lp i lp li i hi phi nhanh, chnh xc v ng b. Cc ng tc ny cng c nghin cu, xp xp, luyn tp ging nh mi cng vic chn tay khc, ngha l cng bng phng php m Taylor tng p dng u tin cho cc cng vic ti nh xng. Trong s cc chuyn vin cng c nhiu ngi m trong cng vic ca h tri thc l tng i th yu nhng li rt quan trng. Chng hn, cng vic ca nhn vin lu tr h s, v cng vic ca nhn vin vn hnh my vi tnh i hi cc kin thc c bn m khng th c c bng kinh nghim. Kin thc ny l b phn nh ca cng vic bng tay, nhng li l nn tng v rt quan trng. Trong s lao ng tri thc th nhm cc chuyn vin c th l ng o nht. y cng c th l nhm pht trin
273
Peter F.Drucker
nhanh nht. Nhm ny bao gm phn ln cc nhn vin y t nh l cc k thut vin phng th nghim, cc nhn vin phc hi chc nng, cc k thut vin v hnh nh nh X quang, siu m, ghi hnh bng cng hng t Nhm ny cng bao gm cc nha s v tt c cc nha t. Ngoi ra cn bao gm cc th c kh t, cng nhn sa cha v lp t thit b cc loi. C th ni rng cc chuyn vin l nhng ngi tha k thc s i ng cng nhn lnh ngh ca th k XIX-XX. Cc chuyn vin cng l nhm lao ng tri thc to nn li th cnh tranh thc s v lu di ti cc nc pht trin. Khi ni v tri thc trnh cao, th ngy nay khng c nc no cn c th dn u, nh nc c lm c th k XIX thng qua cc trng i hc ca h. Ngy nay khng c quc tch ring cho cc nh vt l l thuyt, cc nh ton hc, cc nh l thuyt kinh t v cc nh khoa hc khc. Bt c nc no, vi chi ph khng cao lm vn c th o to c mt s lng ng k nhng ngi c trnh kin thc cao. Chng hn nh n , mc d l nc ngho nhng o to c mt i
274
Peter F.Drucker
ng kh ng o cc bc s hng nht, cc nh lp trnh hng nht. Tng t nh vy (nh nu phn u ca chng ny) i vi nng sut lao ng chn tay cng khng c quc tch. Bng cch o to da trn qun l theo khoa hc th trong mt thi gian ngn tt c cc nc u c th t c mc nng sut lao ng chn tay ca mt nc, mt ngnh hay mt cng ty tin tin nht. Ch cn vic o to cc chuyn vin th vn l li th so snh ca cc nc pht trin trong mt thi gian trc mt. M l nc duy nht thc s pht trin li th ny thng qua h thng cc trng cao ng cng ng c o trn ton quc. Trng cao ng cng ng c thnh lp (bt u nhng nm 1920) nhm o to cc chuyn vin va c trnh l thuyt, va c tay ngh cn thit. Nh , tc gi vn tin tng vo li th v nng sut lao ng cao ca nn kinh t M cng nh nng lc c o ca ngi M trong vic to ra cc ngnh mi trong mt thi gian rt ngn. Cho n nay khng u c c h thng cc trng cao ng cng ng ging nh M. H
275
Peter F.Drucker
thng trng hc ni ting ca Nht Bn th ch o to nhng ngi chun b hoc cho cng vic bng tay hoc cho cng vic tri thc m thi. Theo d kin th t nm 2003 tr i Nht mi bt u c trng o to cc chuyn vin. Thm ch i vi h thng cc trng dy ngh ni ting ca c cng vy. H thng cc trng ny c bt u t nm 1830 v l mt yu t ch yu lm cho c tr thnh nc sn xut cng nghip dn u th gii. Th nhng cc trng ny ch tp trung ch yu cc cc k nng lao ng bng tay v mt t kin thc l thuyt. Do vy, h thng ny c nguy c b lc hu nhanh chng. D sao th c th d kin l cc nc pht trin khc s nhanh chng bt kp M trong lnh vc ny. Ring cc nc mi tri dy hoc th gii th ba th vn cn lc hu n hng thp k, mt phn v vic o to cc chuyn vin l kh tn km, mt phn v nhng nc ny nhng ngi c hc thc li thng coi nh, nu khng ni l kinh thng cc cng vic lao ng bng tay. Thi chung ca h vn l: Nhng cng vic c ngi gip vic lm ri Trong khi ti cc nc pht trin,
276
Peter F.Drucker
trc ht M, ngy cng c nhiu ngi lao ng chn tay tr thnh cc chuyn vin. Trong vic tng nng sut lao ng tri thc th vic tng nng sut lao ng ca cc chuyn vin cn c u tin hng u. Vn ny tng c thc hin 70 nm trc y ti cty in thoi M (AT&T) i vi cc chuyn vin ca cty, tc l nhng nhn vin lp t, bo tr v thay th my in thoi ti cc cng s hay nh ring. u nhng nm 1920, cc chuyn vin ca cng ty ny lm vic bn ngoi trm in thoi v ti cc a im khch hng tr thnh trung tm chi ph ln, ng thi cng l nguyn nhn chnh lm cho khch hng khng va lng v bt mn. Phi mt khong nm nm, t 1920-1925, cty AT&T - lc gn nh chim c quyn cung cp dch v in thoi ti Hoa K v mt phn Canada mi nhn ra rng nhim v chnh ca cc chuyn vin khng phi n thun l lp t, bo tr sa cha v thay th my in thoi v kt ni my in thoi. Nhim v chnh ca h l lm sao cho khch hng hi lng. T , vic t chc li cng vic khng phi kh khn lm. u
277
Peter F.Drucker
tin cc chuyn vin phi t mnh xc nh th no l lm hi lng khch hng. T , dn n cc tiu chun nh cc n t hng lp t in thoi mi, hay ni thm in thoi th phi c p ng trong vng 48 gi, hoc mi khi c yu cu sa cha th phi c p ng trong ngy nu nh yu cu c a ra trc 12 gi tra, hoc vo bui tra ngy hm sau. Mi nhn vin phc v, thi tt c l nam gii, phi l ngi tham gia tch cc vo vic quyt nh liu cn c mt ngi lp t v thay th in thoi v mt ngi khc bo tr v sa cha in thoi, hay ch cn mt ngi lm lun tt c cng vic m v sau ny ngi ta thy rng gii php sau l ng n. Nhng ngi ny cn phi c trang b kin thc l thuyt kh su, trong khi vo ti k c rt t ngi c hc qu su nm. H cn phi hiu nguyn l hot ng ca my in thoi, ca my tng i, v h thng in thoi. Nhng ngi ny khng phi l cc k s gii hay th lnh ngh. Nhng h phi hiu bit v in t chn on c nhng s c k thut xy ra v bit cch khc phc n. Ri h li c hun luyn
278
Peter F.Drucker
cc thao tc lao ng bng tay lp i lp li hoc cch lm ng nht, tc l c hun luyn theo phng php qun l theo khoa hc. V chnh h phi t quyt nh chng hn vic ni in thoi ring l vo mng in thoi thc hin ch no v bng cch g, nn dng li in hoi no v dch v g l thch hp nht i vi tng ngi nh v cng s. Nh vy, bn cnh vic l nhn vin phc v h cn l nhn vin bn hng., Sau cng, cty in thoi ny phi ng u vi vn xc nh th no l cht lng cng vic. Cc chuyn vin phi t s l cng vic, khng cn ai gim st. Ngha l, anh ta phi xc nh cht lng cng vic v thc hin cht lng . Cty in thoi phi mt thm nhiu nm na mi tm c cu tr li. Lc u cty ngh rng cn c kim tra mu, tc c kim st vin i kim tra cng vic ca nhn vin phc v, chng hn tin hnh kim tra cht lng cng vic th 20 hoc th 30 m anh ta lm. Khng lu th cng ty pht hin ra lm cch ny l sai lm, v n lm phin lng nhn vin phc v ln khch hng. Sau cng ty xc nh cht lng
279
Peter F.Drucker
cng vic c ngha l khng c phn nn t khch hng, v cng sm nhn ra rng ch cc khch hng kh tnh mi phn nn thi. Th l cty phi xc nh li cht lng cng vic c ngha l s hi lng ca khch hng. V iu ny rt cuc c ngha l chnh bn thn nhn vin phc v l ngi kim sot cht lng, chng hn sau khi hon thnh cng vic mt tun hay mi ngy anh ta s gi in thoi hi khch hng xem h c hi lng i vi cng vic c thc hin khng v liu khch hng c cn k thut vin phi lm thm iu g na h thc s tha mn. Tc gi c tnh trnh by kh chi tit trong v d trn, iu ny lm r ba yu t quyt nh hiu qu cng vic ca ngi cng nhn va lao ng tri thc va lao ng chn tay. 1. N tr li cho cu hi Nhim v ca cng vic l g? y l cu hi then cht cn tr li lm cho lao ng tri thc c hiu qu. Nh trong v d v cty in thoi Bell System cho thy cu tr li l khng r rng. V cty Bell System hiu ra, th ngi duy
280
Peter F.Drucker
nht bit cu tr li chnh l cc chuyn vin. Qu thc, nu nh cty khng hi cc chuyn vin th s lng tng. Nhng khi hi th cu tr li ca cc chuyn vin l rt r rng v sng t, l: lm hi lng khch hng. 2. Sau cc chuyn vin phi chu hon ton trch nhim lm cho khch hng hi lng, tc l em li cht lng dch v kho khch hng. Mun thc hin iu th cc chuyn vin cn c kin thc bt buc g. Khi , v ch khi phn cng vic lm bng tay mi cn c t chc sp xp thc hin c c nng sut lao ng. 3. iu quan trong nht m v d trn nu cho thy chnh l cc chuyn vin cn phi c i x nh l ngi lao ng tri thc. D phn lao ng chn tay trong cng vic tin hnh c quan trng n u, v chim bao nhiu thi gian i na nh trng hp cng nhn lp t in thoi ca cng ty AT&T, th vn phi tp trung vo vic lm cho cc chuyn vin ny tr thnh ngi lao ng tri thc c trnh , c tinh thn trch nhim v c hiu qu.
281
Peter F.Drucker
IV CNG VIC TRI THC L MT H THNG Nng sut lao ng tri thc gn nh lc no cng i hi bn thn cng vic phi c c cu li v lm cho n tr thnh mt b phn ca h thng. V d, cc dch v i vi thit b ln v t tin nh cc my lm t. Thng thng, cng vic ny c coi l tch bit khng lin quan n cng vic ch to v bn cc loi my . Th nhng khi cty Caterpillar ca M, nh sn xut ln nht th gii cc thit b ny, t ra cu hi: Ngi ta tr tin cho chng ta v ci g?; th cu tr li l: Ngi ta tr tin cho chng ta khng phi v chic my, m v cng vic m my lm c theo yu cu kinh doanh ca khch hng. iu ny c ngha l phi gi cho my chy tt, bi v nu my ngng, d ch mt tin ng h thi cng c th gy tn tht cho khch hng nhiu hn bn thn chic my. Ni cch khc, i vi cu hi:Cng vic kinh doanh ca cty l g? th cu tr li l cung cp dch v. iu ny dn n vic c cu li ton b cc hot ng ca
282
Peter F.Drucker
cty, t khu nh xng tr i bo m vi khch hng my mc s hot ng lin tc v vic sa cha hoc thay th s tc thi. V do , ngi i din cung cp dch v ca cty, thng l mt k thut vin, s tr thnh ngi c quyn quyt nh thc s. Mt v d khc, mt nhm khong 25 bc s phu thut chnh hnh ti mt thnh ph min trung nc M t t chc thnh mt h thng thc hin cng vic c cht lng cao, l s dng ti u cc ngun lc rt hn hp v t tin ca cc phng m v phng hi sc; s dng ti u cc nhn vin trong nhm; v cui cng l gim n ti thiu cc chi ph. Mi bc s phu thut c ton quyn i vi cng vic ca mnh. Mi ngi hon ton chu trch nhim i vi vic tip nhn v iu tr bnh nhn. Thng thng th mi bc s phu thut u ln lch gii phu vo u bui sng. Do hu ht cc phng m v cc phng hi sc thng trng vo thi gian cn li trong ngy. Gi y nhm bc s ny lp lch trnh s dng cc phng m v cc phng hi sc cho c nhm, nh cc ngun lc
283
Peter F.Drucker
khan him v rt t tin ny c s dng n mi ting trong ngy. Nhm cc bc s ny cng quyt nh tp th v cc tiu chun cho cc dng c v thit b nhm t c cht lng gii phu cao nht vi gi thp nht. Cui cng, nhm ny cn xy dng tiu chun kim tra cht lng cho h thng ca h. C ba thng mt ln s c ba bc s phu thut c c ra kim tra t m tng ca phu thut do tng thnh vin trong nhm thc hin bao gm cc khu chn on, gii phu v chm sc hu phu. Sau h s gp tng bc s trao i kin v cng vic thc hin. H s gp ch no cn phi ci tin. H cng c th xut bc s no cn phi thi hi khi nhm nu nh thy cng vic ca bc s khng p ng yu cu. Hng nm, tiu chun cht lng do nhm ra s c xem xt nh gi li ti cuc hp ton th nhm nng cao chun mc v thng l tng ln ng k. Nh , gi y cng vic do nhm cc bc s ny thc hin tng ln gn bn ln, cn chi ph th gim i 50%, trong mt na l do ct gim c lng ph s dng cc phng m v cc phng hi sc, mt na
284
Peter F.Drucker
do tiu chun ha cc dng c v thit b. Cn trong nhng lnh vc c th o lng c kt qu nh t l thnh cng i vi ca thay th khp u gi hay khp vai, hay t l phc hi sau chn thng th thao th kt qu c nng ln rt ng k. Nh vy, chng ta bit kh r cn lm g, cng nh lm th no, nng cao nng sut lao ng tri thc. Nhng bt u nh th no? nng cao nng sut lao ng tri thc i hi phi c s thay i c bn v thi , trong khi nng cao nng sut lao ng chn tay ch cn ni cho cng nhn bit lm th no thc hin cng vic. Vic thay i thi khng ch cn thit i vi tng lao ng tri thc m cn thit i vi c t chc ni chung. Do vic ny i hi phi tin hnh th im nh i vi mi s thay i quan trng khc (v vn nay, xem thm Chng 3). Bc u tin l tm kim mt lnh vc trong t chc hay mt nhm lao ng tri thc d tip thu s thay i. Chng hn i vi cc bc s phu thut chnh hnh, u tin sng kin ca h c bn bc s lm th, trong c mt bc s c tui v ba bc s tr, nhng ngi t lu mong mun c s thay i mt
285
Peter F.Drucker
cch c bn. Sau cn thit phi tin hnh cng vic mt cch nht qun, kin tr trong mt thi gian di khng b gin on trong mt lnh vc hp hoc trong phm vi mt nhm nh. Ln th u tin, d c s c v nhit tnh n u, cng khng trnh khi c nhng trc trc khng lng trc. Ch sau khi nng sut lao ng ca nhm nh cc lao ng tri thc ny c tng ln ng k th phng php lm vic mi ny mi c nhn rng ra phm vi ln hn, nu khng ni l cho ton b t chc. V lc , chng ta cng bit c u l nhng vn tn ti ch yu, v d, d kin u s c s phn ng (chng hn t cc cn b qun l trung cp), nhng s thay i no trong cng vic, trong t chc, trong cch nh gi v thi no l cn thit em li hiu qu y . Nu tm cch b qua giai on lm th - v thng th lun c p lc lm nh vy - c ngha l sai st khuyt im th ai cng bit, trong khi thnh cng th vn cn ln khut cha hin ra. iu ch lm tn hi n uy tn ca ton th t chc. Nhng nu lm th im mt cch ng n, th chng ta lm c nhiu vic ci thin ng k nng sut lao ng tri thc.
286
Peter F.Drucker
Nng sut lao ng tri thc l thch thc ln nht i vi qun l trong th k XXI. Ti cc nc pht trin y l yu cu c tnh sng cn s mt. Khng cn con ng no khc cho cc nc pht trin hy vng duy tr s tn ti ca mnh, ch cha ni n duy tr c vai tr dn u v mc sng ca mnh. Trong vng mt trm nm qua, tc trong th ky XX, vai tr dn u ny phn ln da vo nng sut lao ng chn tay. Bt c nc no, ngnh no, doanh nghip no ngy nay cng c th lm c iu bng cch p dng cc phng php ca cc nc pht trin tm ra v em vo ng dng trong 120 nm qua t khi Fredrick Winslow Taylor ln u tin quan st cng vic chn tay. Ngy nay, mi ngi trn th gii u c th p dng cc nguyn tc ny vo vic o to, vo vic t chc cng vic, vo vic nng cao nng sut ca ngi lao ng, cho d h t hc, nu khng ni l m ch, v hon ton khng c tay ngh. iu trn ht (nh bn n Chng 2) l s cung cp lc lng lao ng tr cho cng vic chn tay ti cc nc pht trin s b gim i mt cch nhanh chng ti Ty u v Nht Bn s rt nhanh chng, cn ti M phn no s
287
Peter F.Drucker
din ra chm hn trong khi s cung cp lc lng ny ti cc nc mi tri dy v cc nc ang pht trin vn tng nhanh, t nht trong vng 30 hoc 40 nm na. Li th duy nht m cc nc pht trin cn c th hy vng l s cung cp lc lng lao ng c chun b, c o to v hun luyn cho cc cng vic tri thc. l li th ng k m cc nc pht trin c th mong i trong vng 50 nm ti, c v cht lng cng nh s lng. Th nhng li th ny c tr nn hiu qu hay khng cn ph thuc vo kh nng ca cc nc pht trin v ca mi ngnh, mi cty, mi nh ch ca n trong vic tng nhanh nng sut lao ng tri thc nh lm i vi nng sut lao ng chn tay trong mt trm nm qua. Cc nc v cc ngnh tri dy thnh ngi dn u trn th gii trong mt trm nm qua l nhng nc v ngnh i u trong vic nng cao nng su lao ng chn tay: u tin l nc M, sau l Nht Bn v c. 50 nm ti y, nu khng ni l sm hn, vai tr lnh o trong nn kinh t th gii s chuyn n nhng nc v ngnh no nng cao nng sut lao ng tri thc mt cch c h thng nht v thnh cng nht.
288
Peter F.Drucker
V QUYN IU KHIN DOANH NGHIP. S ni ln ca lao ng tri thc v nng sut lao ng tri thc c ngha g i vi quyn iu khin doanh nghip? N c ngha g i vi tng lai v i vi cu trc ca h thng kinh t? Trong vng 10 hay 15 nm qua cc qu hu tr v cc nh ch u t khc tr thnh c ng ch yu ca cc cty c phn s hu cng cng ti tt c cc nc pht trin(nh c bn n nhiu ln trong cun sch ny). iu ny chm ngi cho cc cuc tranh lun ny la ti M v vn quyn iu khin doanh nghip (xem thm Chng 1 v Chng 2). Bi v vi s ni ln ca cc qu hu tr v cc qu h tng thnh ch s hu cc cty c phn s hu cng cng th quyn lc chuyn sang cc ng ch mi ny. C th d kin trc rng s thay i tng t trong vic xc nh mc ch ca cc t chc cng nh vic iu khin cc t chc cng s din ra ti tt c cc nc pht trin khc.
289
Peter F.Drucker
Nhng trong mt thi gian rt ngn, chng ta s li gp phi vn quyn iu khin doanh nghip mt ln na. Chng ta s phi xc nh li mc ch ca t chc c tuyn dng lao ng v ca b my qun l ca t chc , bi v c hai phi tha mn yu cu ca ngi ch hp php. l cc c ng, v phi tha mn ngi ch ca ngun vn con ngi l ngun vn lm ra ca ci cho t chc, tc l tha mn ngi lao ng tri thc. Bi v kh nng tn ti ca cc t chc ni chung, ch khng phi ch c doanh nghip m thi, s ngy cng ph thuc vo li th so snh ca t chc trong vic lm cho ngi lao ng tri thc hot ng c hiu qu. V kh nng thu ht v gi li c nhng lao ng tri thc gii nht s l iu kin tin quyt u tin v c bn nht. Liu iu ny c o lng c khng? Hay y ch l ci g v hnh? y chc chn s l mt vn trung tm i vi cc nh qun l, cc nh u t, v i vi cc th trng vn. Ch ngha t bn s c ngha nh th no mt khi m tri thc, ch khng phi ng tin, ng vai tr chi phi? v cc th trng t do s c ngha nh th no mt khi ngi lao ng tri thc v khng ai khc c th s hu kin thc tr thnh ti sn thc s? Khng
290
Peter F.Drucker
c th mua v cng khng th bn ngi lao ng tri thc. Khng th c h bng cch st nhp hay mua li. Trong thc t mc d h c gi tr ln nht, nhng li khng c gi tr th trng, tc l h khng th l ti sn theo mi ngha ca t ny c. l nhng vn vt xa ngoi phm vi ca cun sch ny, cha k l nm ngoi kh nng ca tc gi. Nhng mt iu chc chn l s ni ln ca lao ng tri thc v nng sut lao ng tri thc thnh nhng vn then cht trong mt vi thp k ti s dn n nhng s thay i c bn v cu trc v bn cht ca H THNG KINH T.
291
Peter F.Drucker
Chng VI T QUAN LY BAN THN Th manh cua ti la gi? Ti lam vic nh th nao? u la ch cua ti? ong gop cua ti la gi? Trach nhim i vi mi quan h Na cuc i con lai cua ban Ngh nghip song hanh
292
Peter F.Drucker
Dn nhp Cang ngay se cang co nhiu ngi trong lc lng lao ng - c bit la lao ng tri thc se phai T QUAN LY BAN THN MINH. Ho se phai bit t t minh vao ni ma ho co th ong gop c nhiu nht. Ho phai hoc cach t phat tin ban thn. Ho phai bit lam th nao gi cho minh lun tre trung va minh mn trong sut 50 nm lam vic cua cuc i. Ho cung phai bit thay i cng vic ho ang lam, vao luc nao va bng cach nao. Ngi lao ng tri thc thng sng lu hn t chc s dung ho. Cho du ngi lao ngu tri thc co tri hoan vic gia nhp lc lng lao ng lu n u i na chng han nh ho tip tuc lai trng ai hoc cho n xp xi 30 tui ly bng tin si thi vi tui tho trung binh nh cac nc phat trin hin nay la 80 tui thi rt co th la ho se lam vic, du la ban thi gian, cho n khoang 75 tui hoc lu hn na. Noi cach khac, thi gian lam vic trung binh trong i ngi, c bit i vi lao ng tri thc, la khoang 50 nm. Trong khi o tui tho trung binh cua mt doanh nghip thanh cng cung chi keo dai khoang 30 nm va trong thi ky co nhng bin ng ln, nh thi ky
293
Peter F.Drucker
chung ta ang sng thi khng chc no con c lu nh vy. Ngay ca i vi nhng t chc ma thng thng co thi gian tn tai rt lu, nu khng noi la vinh vin - cac trng ph thng, trng ai hoc, bnh vin, cac c quan cua chinh phu - thi cung se khng tranh khoi nhng thay i nhanh chong trong thi ai y bin ng ma chung ta ang bc vao. Ngay ca khi cac t chc nay vn keo dai s tn tai - ma chc rng mt s kha ln se khng nh vy, it nht la cung khng tn tai hinh thai hin tai thi cac t chc se phai co nhng thay i v cu truc, chc nng nhim vu, yu cu i vi kin thc, tiu chun tuyn dung. Do o, nhng ngi lao ng, c bit la lao ng tri thc, se ngay cang sng lu hn bt ky mt t chc nao s dung ho, vi vy ho cn phai chun bi san sang cho nhiu loai cng vic, nhiu loai nhim vu va nhiu ngh nghip khac nhau. Cho n y, cun sach nay mi cp n s thay i trong mi trng: mi trng xa hi, kinh t, chinh tri, cng ngh. Chng cui cung nay se ban n nhng yu cu mi t ra i vi tng ca nhn.
294
Peter F.Drucker
Nhng ngi thanh at xut chung nh Napoleon, Leonardo da Vinci, Mozart u la nhng ngi bit t quan ly ban thn minh. y cung la ly do chu yu khin ho tr thanh nhng vi nhn. Nhng ho thuc v nhng trng hp ngoai l him nht, cung la s bt thng nht ca v tai nng ln thanh tich, co th xem nh nm ngoai tm vi cua nhng con ngi binh thng. Th nhng gi y, ngay ca nhng ngi khng c tri phu, nghia la nhng ngi binh thng nht cung se phai bit cach t quan ly minh,. Bi vy, ngi lao ng tri thc ang phai ng trc cac oi hoi hoan toan mi sau y: 1. Ho phai t hoi: Ti la ai? Ti co th manh gi? Ti lam vic nh th nao? 2. Ho phai t hoi: u la ch cua ti? 3. Ho phai t hoi: ong gop cua ti la gi? 4. Ho phai co trach nhim i vi mi quan h 5. Ho phai co k hoach cho na cuc i con lai cua minh.
295
Peter F.Drucker
I TH MANH CUA TI LA GI? Ai cung tng rng t minh bit ro ban thn minh co im manh gi. Nhng y la mt sai lm. Thng thng thi ngi ta bit ro im yu cua ban thn minh hn, nhng ngay ca trong trng hp nay ngi ta vn c mc sai lm. Th nhng ngi ta chi co th thanh cng khi da vao im manh, ch khng phai im yu, ng noi chi n nhng vic ma ngi ta khng h co kha nng lam. i vi nhiu ngi, cach y chi mt vai thp ky thi, vic bit c im manh cua minh cung chng co y nghia gi. Bi vi vao thi o khi sinh ra ngi ta a co ngay mt ngh nghip va mt ch lam vic ch sn. Con nng dn ri se tr thanh nng dn. Nu nh anh ta lam ngh nng kem, anh ta se tht bai. Con th thu cng se tr thanh th thu cng, va c th. Nhng gi y moi chuyn a khac, ngi ta co nhiu s la chon hn. Do vy ngi ta cn phai bit ho co th manh gi co th bit u la ch cua ho. Chi co mt cach duy nht tim ra ch manh cua minh: ap dung phng phap phn tich thng tin phan hi. Mi khi
296
Peter F.Drucker
a ra mt quyt inh quan trong, hoc mt hanh ng quan trong, ngi ta vit ra nhng iu minh d kin se xay ra. Sau o, t 9-12 thang ngi ta se i chiu kt qua at c vi muc tiu mong i. Ban thn tac gia a tng lam nh vy trong sut 15-20 nm nay. Va c mi ln lam nh vy tac gia u cam thy bi bt ng. Ai a tng lam cung se cam thy tng t. Phng phap nay hoan toan khng co gi mi. No a c phat minh ra t th ky XIV bi mt nha thn hoc ngi c it ngi bit n. 150 nm sau o, Jean Calvin Geneva (1509-1564), cha e cua thuyt Calvin, va Ignatius Loyola (1491-1556), ngi sang lp dong Tn cua Thin Chua giao, ca hai ngi mt cach c lp vi nhau a bit tip thu y tng nay va a vao cac b quy tc cho cac thanh vin thuc nhom cua minh, tc la cac muc s phai Calvin va cac tu si dong Tn. iu nay giai thich ly do vi sao hai inh ch mi ra i nay (ca hai u c thanh lp vao cung mt nm, tc nm 1536) chi trong vong 30 nm a chim linh ca chu u: phai Calvin ao Tin lanh min bc; va dong Tn ao Thin Chua min nam. Vao thi ky o mi
297
Peter F.Drucker
nhom u tp hp s lng ng thanh vin co n hang ngan ngi ma a s la ngi binh thng ch khng phai xut sc. Nhiu ngi trong s nay phai lam vic mt minh, nu khng noi la hoan toan n c. Nhiu ngi phai hoat ng bi mt va lun lo s bi an ap. Tuy th co rt it ngi ao ngu. Nhng thng tin phan hi thng xuyn v kt qua thu c so vi muc tiu ra a khng inh thm s gn bo cua ho. No giup cho ho tp trung sc hoan thanh c nhim vu, va cui cung i n thanh cng. Bng thu thut n gian nay chi trong mt thi gian rt ngn, khoang hai n ba nm ngi ta se bit c im manh cua ho la gi va o co le la mt thng tin quan trong nht cn bit v chinh minh. T o, no se giup ngi ta bit c vic nao nn lam, vic nao nn tranh co th phat huy c tt nht th manh cua minh. No cung cho ngi ta bit ban thn ho thiu nng lc gi, im yu cua ho u, va vic gi ho khng th lam c. T s phn tich thng tin phan hi co th rut ra nhiu kt lun cho hanh ng.
298
Peter F.Drucker
Kt lun u tin va quan trong nht: Hay tp trung vao im manh cua minh. Hay t minh vao ch nao ma co th phat huy c tt nht th manh cua ban thn. Th hai: tip tuc nng cao khng ngng th manh cua minh. Qua phn tich thng tin phan hi se giup ngi ta nhanh chong bit c cn nng cao nng lc gi hoc cn thu thp kin thc mi. No cung cho bit nng lc va kin thc nao khng con phu hp na hoc cn phai c cp nht. No cung chi ra nhng l hng trong kin thc cua mi ngi. Va ai cung co th trang bi cho minh co u ky nng hay kin thc nao o con thiu. tr thanh nha toan hoc ngi ta cn co tai nng bm sinh. Nhng ngi binh thng ai cung co th hoc c mn lng giac. iu nay cung ung vi mn ngoai ng va cac mn hoc khac nh lich s, kinh t hay hoa hoc Kt lun th ba c bit quan trong: S phn tich thng tin phan hi se sm xac inh c nhng linh vc ma s ngao man tri thc gy ra s dt nat bt lc. Rt nhiu ngi, c bit nhng ngi co kin thc chuyn su v mt linh vc,
299
Peter F.Drucker
hay coi thng kin thc thuc cac linh vc khac, hoc tin rng thng minh thi co th thay th cho hiu bit. Th nhng s phn tich thng tin phan hi se sm cho thy nguyn nhn chinh lam cho kem hiu nng la do s hiu bit khng y u hoc do coi thng cac kin thc khng thuc linh vc chuyn mn cua minh. Cac ky s gioi thng hay kiu ngao, cho rng khng cn hiu bit v con ngi, vi con ngi la v cung ln xn cho t duy cua mt ky s gioi. Cac nha k toan cung vy, ho cung cho rng chng cn thit phai hiu bit v con ngi. Ngc lai, nhng nha quan ly ngun nhn lc lai xem thng, khng cn bit n k toan s ng hoc cac phng phap inh lng. Nhng nha quan ly doanh nghip gioi c phai i am nhim cac vi tri nc ngoai thng cho rng nng lc kinh doanh cua ho la qua u va khoi cn phai hiu bit gi thm v lich s, vn hoa, ngh thut va truyn thng cua t nc s tai ni ho n lam vic, rt cuc ho mi nhn ra rng nhng nng lc kinh doanh siu ng cua ho chng em lai kt qua gi tai cac x s nay ca.
300
Peter F.Drucker
T s phn tich thng tin phan hi co th rut ra mt kt lun quan trong cho hanh ng la cn tranh s ngao man tri tu va khng ngng trang bi cho minh nhng nng lc va kin thc cn thit phat huy th manh cua minh mt cach co hiu qua nht. Mt kt lun cho hanh ng khng kem quan trong khac la khc phuc c nhng thoi quen xu, o la nhng hanh vi lam giam tinh hiu qua va hiu nng. S phn tich thng tin phan hi se cho thy ro cac thoi quen xu nay. Chng han qua phn tich cho thy nhiu ban k hoach ep e cua mt nha vach k hoach a bi chn vui, vi ngi nay khng theo ui cng vic n ni n chn. Cung nh nhiu ngi tai gioi khac, nha lp k hoach nay tin rng y tng co th di chuyn ca nui non. Th nhng may ui mi co th lam c vic o; con y tng la chi ra ch nao cn a may ui n lam vic. Cac nha vach k hoach gioi nht cung thng kt thuc cng vic cua minh khi ban k hoach c lp xong. Th nhng chinh t luc o cng vic mi thc s bt u. Nha vach k hoach cn tim ra ung ngi thc hin ban k
301
Peter F.Drucker
hoach, giai thich cho ho ro v ban k hoach o, giup ho b sung iu chinh thay i ban k hoach cho phu hp vi tinh hinh thc t, cui cung la quyt inh khi nao chm dt thuc y vic thc hin ban k hoach cua minh. Phn tich thng tin phan hi con cho thy co ngi khng at c kt qua cng vic la do khng bit cach c x. Nhng ngi tai gioi, c bit la tng lp tre, thng khng hiu c rng cach c x chinh la du bi trn cua moi t chc. Theo quy lut cua t nhin khi hai vt th ang di chuyn tip xuc vi nhau thi se tao ra ma sat. Do o, khi hai con ngi tip xc vi nhau cung se sinh ra s co sat. Va chinh cach c x se la du bi trn giup cho hai vt th ang chuyn ng nay co th lam vic vi nhau bt k la ho co thich nhau hay khng o la nhng iu n gian nh bit noi lam n hay cam n, nh ho tn hoc ngay sinh nht cua ai o, hoc khng qun hoi thm gia inh cua ho Nu nh s phn tich thng tin phan hi cho thy mt cng vic du rt hay nhng c lun bi tht
302
Peter F.Drucker
bai mi khi oi hoi phai co s hp tac cua ngi khac, thi co th cho thy nguyn nhn la do thiu lich s, tc la cach c x cha tt. Kt lun cho hanh ng tip theo rut ra t s phn tich thng tin phan hi la xac inh vic gi la khng nn lam. T vic so sanh kt qua at c va muc tiu ra se cho thy vic nao la khng nn lam. No cho thy o la linh vc ma ngi thc hin cng vic khng co nng lc cn thit ti thiu nhng linh vc nh vy thng la rt nhiu i vi bt ky ai. Bt ky mt linh vc chuyn mn nao u con rt thiu nhng ngi gioi co nng lc va trinh chuyn su, nhng i vi tt ca chung ta thi co v s nhng linh vc ma chung ta khng co nng khiu, cung chng co nng lc, va thm chi rt it c hi chung ta thanh at du mc tm thng. i vi nhng linh vc nh vy thi bt k ai va c bit la lao ng tri thc thi cung nn tranh, khng nn nhn o lam cng vic, nhim vu hoc ngh nghip cua minh. Kt lun cui cung rut ra la khng nn lang phi sc lc cua minh trong vic tim cach cai thin nhng linh vc ma ban thn minh kem nng lc. Cn phai tp trung sc lc vao
303
Peter F.Drucker
linh vc ma ban thn minh co nng lc va trinh tt nht. Bi vi se tn rt nhiu thi gian va cng sc nng trinh mt ngi t ch khng bit gi ln trinh thp so vi vic nng trinh mt ngi t ch co nng lc ln trinh xut sc. y th ma rt nhiu ngi k ca cac nha giao, cac t chc vn c tp trung sc vao vic lam cho mt ngi khng co nng lc tr thanh ngi co trinh thp. Thay vao o, nn danh sc lc, ngun lc va thi gian lam cho nhng ngi co nng lc tr thanh xut sc thi se tt hn. Ti lam vic nh th nao? i vi lao ng tri thc cu hoi: Ti lam vic nh th nao? cung quan trong khng kem cu hoi : Ti co th manh gi? Noi ung ra, cu hoi nay con quan trong hn cu hoi trc. Thc ang ngac nhin khi chi co rt it ngi bit ho a lam cng vic cua ho nh th nao. a s chung ta thm chi con khng bit rng mi ngi co cach lam va thc hin cng vic rt khac nhau. Do vy, se khng em lai kt qua khi ngi ta phai lam cng vic khng theo cach cua ho.
304
Peter F.Drucker
Nguyn nhn chu yu lam cho nhiu ngi khng bit ho a lam vic nh th nao la vi cac trng hoc t xa n nay c mt mc cho rng chi co mt cach duy nht tt ca moi ngi thc hin cac bai hoc cua nha trng. Mt giao vin day mt lp gm 40 hoc sinh thi khng co thi gian tim hiu xem mi hoc sinh lam bai v nh th nao. Ngc lai, giao vin lun yu cu tt ca hoc sinh phai lam mt cng vic nh nhau, bng mt cach ging nhau va trong cung mt thi gian. Va do o, t thi xa xa n nay, moi ngi ln ln va trng thanh em theo minh mt cach lam vic nh nhau. Va chinh im nay, cng ngh mi co th mang lai tac dung va hiu qua ln nht. Nh ap dung cng ngh mi, mt giao vin loai kha gi y co th bit c tng hoc sinh cua minh hoc tp nh th nao va t o khuyn khich hoc sinh lam bai v theo cach phu hp vi c im cua mi ngi. Cung ging nh im manh cua tng ngi, cach thc hin cng vic cua mi ngi cung khac nhau, nghia la no cung co ca tinh hay phu thuc tinh cach cua mi ngi. Bt lun tinh cach cua mi ngi la do bm sinh hay do nui
305
Peter F.Drucker
dng thi iu chc chn la no a c hinh thanh t lu trc khi ngi o i lam vic. Va cach thc lam vic cua mi ngi, cung ging nh nng khiu hay s vung v mi con ngi, la mt th co sn t trc. No co th c b sung iu chinh, nhng khng th thay i c. Nh vy, nu nh ngi ta co c kt qua bng cach lam nhng cng vic ma minh co th manh, thi ngi ta cung co th thu c kt qua nu thc hin cng vic theo cach cua ho S phn tich thng tin phan hi cung co th chi ra nhng sai sot trong cach thc hin cng vic cua mi ngi. Nhng it khi no chi ra c nguyn nhn. Tuy nhin, tim ra nguyn nhn cung khng phai qua kho khn. Chi cn co kinh nghim sau vai nm lam vic ngi ta co th tim c cu tra li ho a thc hin cng vic nh th nao. Bi vi mt vai net ca tinh binh thng vn quyt inh kt qua cng vic cua mt ngi. Ban la ngi thich oc hay thich nghe? iu trc tin cn bit v cach lam vic cua mi ngi la xem ngi o thich oc hay la thich nghe. Tuy vy rt it ngi bit rng co hai loai ngi nh vy, con s ngi
306
Peter F.Drucker
va thich oc va thich nghe la rt it. Thc t s ngi bit c minh thuc loai ngi nao con it hn na. Mt vai vi du di y se cho ta thy vic khng bit nh vy se co tai hai th nao. Khi con la Tng t lnh Lc lng ng minh tai chu u, tng Dwight (Ike) Eisenhower la thn tng cua gii bao chi, va c tham d vao nhng cuc hop bao him hoi cua ng ta c coi nh mt vinh d hin co. Cac cuc hop bao nay co mt phong cach rt c bit bi s lam chu hoan toan cua Eisenhower i vi moi cu hoi c nu ra, mt khac cung do tai din ta cua ng ta v nhng tinh hung va giai thich chinh sach mt cach ro rang chi bng hai hay ba cu, bong by va lich lam. Mi nm sau o, tng thng Eisenhower lai gp phai s coi thng cng khai cua nhng ngi trc y a tng ngng m ng ta. Ho coi ng ta nh la mt anh h. Bi vi ng ta chng bao gi tra li thng vao cac cu hoi do ho nu ra, ma noi lan man v tn v cac vn khac. Hn th na, ng ta khng ngng bi ch giu vi a lam sai lac ting Anh chinh thng bng cu tra li thiu mach lac va sai vn pham. Tuy
307
Peter F.Drucker
vy s vinh quang trong s nghip trc y cua Eisenhower phn ln la do thanh tich xut sc cua ng khi lam ngi vit cac bai din vn cho Tng MacArthur, mt trong s nhng nhn vt c coi la co phong thai kht khe nht trong sinh hoat chinh tri My. iu o giai thich Eisenhower ro rang a khng bit rng ng ta la ngi thich oc ch khng phai la ngi thich nghe. Khi con la tng t lnh chu u, cac tr ly cua ng lun phai am bao moi cu hoi do nha bao nu ra phai c vit sn va a trc it nht na gi trc khi cuc hop bao bt u. Va nh o, Eisenhower co th lam chu hoan toan trong cuc hop bao. Khi tr thanh tng thng My, ng ta k nhim hai tng thng trc: Franklin D.Roosevelt va Hary Truman la nhng ngi thich nghe. Ca hai ngi nay u bit iu o va ca hai u thich cac cuc hop bao hoan toan t do. Roosevelt bit ro minh la ngi thich nghe n ni ng ta oi hoi bt c cai gi cung phai oc to cho ng ta nghe trc, chi sau o ng ta mi nhin n nhng gi c vit ra. i vi Truman, sau khi tr thanh tng thng ng mi nhn ra rng ng ta cn hoc thm v ngoai giao va qun s, la nhng linh vc ma trc
308
Peter F.Drucker
o ng khng my quan tm. ng a sp xp cho hai thanh vin ni cac co kha nng nht, o la tng Marshall va Dean Acheson hang ngay n kem cp cho minh, mi ngi trinh bay trc bng ming trong 40 phut, sau o ng ta se nu cu hoi. Eisenhower ro rang a cam thy ng ta phai lam iu ma ngi tin nhim a lam. Hu qua la, ng ta thm chi khng nghe c cu hoi ma cac nha bao nu ra. Tuy vy, ng ta vn cha phai la trng hp cc oan cua nhng ngi khng thich nghe. Vai nm sau o, Lyndon Johnson a lam hong chc vu tng thng cua minh mt phn ln do khng bit rng ng ta, khac vi Eisenhower, la mt ngi thich nghe. Ngi tin nhim cua ng ta, John Kennedy bit rng minh la ngi thich oc nn a tp hp mt nhom cac cy vit xut sc nh Arthur Schlesinger, Jr., mt nha s hoc, va Bill Moyers, mt nha bao hang u lam tr ly cho minh. Kennedy yu cu ho phai vit bai cho ng trc khi tin hanh thao lun voi tng ngi. n lt minh lam tng thng Johnson gi lai tt ca nhng ngi nay giup vic cho minh va ho tip tuc vit. Nhng ro rang ng khng bao gi ngo ngang n cac bai vit cua ho.
309
Peter F.Drucker
Th ma chi bn nm trc o khi ng con la thng nghi si ng to ra xut sc, bi vi cac nghi si hn ai ht phai la nhng ngi bit lng nghe. Chi mt th ky trc y rt it ngi, ngay ca tai nc phat trin nht, bit ho la ngi thun tay phai hay tay trai. Nhng ngi thun tay trai thi bi e nen va co rt it ngi t thun tay trai tr thanh thun tay phai. Do o, a s ho cui cung tr thanh ngi chng thun tay nao ca va hn na chon bi tn thng v tm ly chng han nh tt noi lp. Th nhng, c mi ngi thi co chi mt ngi thun tay trai. Con ty l gia ngi thich nghe va ngi thich oc la xp xi 50-50. Tng t nh trng hp rt it ngi t thun tay trai tr thanh thun tay phai, co rt it ngi chuyn c t thich nghe sang thich oc, va ngc lai. Nhng ngi thich nghe tim cach chuyn thanh ngi thich oc cung se chiu s phn ging nh Lyndon Johnson, con ngi thich oc tim cach chuyn thanh ngi thich nghe se chiu s phn ging nh Dwight Eisenhower. Ho se chng at c thanh tich mong mun. Hoc theo cach nao?
310
Peter F.Drucker
im th hai cn bit v cach thc lam vic cua mt ngi la xem cach hoc cua anh ta nh th nao. y tinh hinh con t hn trong vn phn bit ngi tich oc va thich nghe. Bi vi cac trng hoc trn khp th gii c t chc da trn gia inh cho rng chi co mt cach hoc ung n nht va y la cach hoc chung cho moi ngi. Nhiu nha vn ni ting, trong o co ca Winston Churchill lai co thanh tich hoc tp trng rt ti. Trong ky c cua ho thi trng hoc chng khac gi ni tra tn. Theo ho, iu ti t nht nha trng chinh la s nham chan. iu nay chi co th giai thich la i vi nhng ngi co khiu vn chng ho hoc tp chu yu khng phai bng cach nghe hay oc ma bng cach vit. Vi y khng phai la cach ma nha trng cho phep nn ho at kt qua kem. Va bi buc phai hoc theo cach day d cua nha trng vi ho chi la s tra tn. Di y la mt vai thi du v cach hoc khac nhau cua mt s ngi Beethoven lai rt nhiu cac cun s nhap. Th nhng ng lai noi rng ng khng bao gi nhin vao
311
Peter F.Drucker
cun s nhap nay mi khi ng vit ban nhac. Tra li cu hoi: Th thi tai sao ng gi cac cun s nhap lam gi? ng tra li: Nu ti khng vit ngay ra giy thi ti se qun ngay tc khc. Nu ti ghi lai trong cun s nhap, ti se khng bao gi qun no va ti khng cn phai xem lai no ln na. Alfred Sloan, ngi a co cng xy dng GM tr thanh cty ch tao xe hi ln nht, thanh cng nht trn th gii trong sut 60 nm qua, tin hanh hu ht cac cng vic quan ly kinh doanh cua minh tai cac cuc hop nho, nhng si ng. Ngay sau khi cuc hop kt thuc, Sloan tr lai phong lam vic va mt hang gi soan th gi n tng thanh vin a tham d cuc hop. Trong th ng nu lai cac vn then cht a c hi nghi thao lun, nhng vn do hi nghi nu ra va co quyt inh, nhng vn phat hin nhng cha c giai quyt. Khi c khen ngi v nhng bc th nay, ng tra li: Nu ti khng ngi xem xet suy nghi thu ao ngay lp tc sau cuc hop va vit lai, ti se qun no ngay trong vong 24h. Do o, ti phai vit nhng bc nh vy. ***
312
Peter F.Drucker
Mt giam c cty no, ngi vao nhng nm 1950 va 1960 a tng lam cho mt doanh nghip gia inh quy m nho va rt binh thng tr thanh cty hang u th gii trong mt nganh kinh doanh, co thoi quen la c mi tun ng triu tp cac can b chu cht cua cty n phong la vic cua minh va ngi thanh na vong tron quanh ban lam vic cua ng ta va thuyt trinh lin mt mach hai ba gi ng h ma it khi cho ho binh lun hay t cu hoi. ng t nu vn va t tranh lun, chng han v d an sat nhp mt cty nho ang gp kho khn nhng co mt cng ngh c bit nao o. ng lun nu ln ba phng an: tan thanh, bac bo va ung h co iu kin, kem theo la lp lun cho mi phng an. Ly do ng lam nh vy la vi ng ta cn co c toa nghe ng ta noi. y la cach hoc cua ng ta. Du cach lam nay kha lp di, nhng khng phai la ca bit. Rt nhiu lut s thanh cng hay cac nha chn oan y khoa cung lam nh vy. Nh vy co nhiu cach hoc khac nhau. Co ngi hoc bng cach ghi s tay nh Beethoven a lam; nhng co ngi lai khng bao gi ghi chep trong cuc hop nh Alfred Sloan hay ng giam c cty noi trn. Co ngi hoc bng cach t nghe minh noi chuyn; lai co ngi hoc bng cach vit ra;
313
Peter F.Drucker
cung co ngi hoc bng cach thng qua vic lam. Trong mt cuc iu tra khng chinh thc do tac gia tin hanh, cho thy mt s giao s tai cac trng ai hoc My co xut ban sach giao khoa rt thanh cng a nhc i nhc lai vi tac gia rng: Ly do ti giang day la c nghe chinh minh noi chuyn, bi vi co nh th ti mi vit c. Thc ra, trong tt ca nhng iu quan trong cn bit v chinh minh, thi cach minh hoc th hao la iu d bit nht. Khi tac gia hoi: Ban hoc theo cach nao? moi ngi u co cu tra li. Nhng khi hoi: Th ban co dung kin thc nay khng? thi it ngi tra li c. Th ma chia khoa cho s thanh cng trong cng vic la bit s dung kin thc nay, con khng bit s dung kin thc nay chi i n tht bai. Nh vy nhng cu hoi quan trong u tin t t cho minh la Lam theo cach nao? va Hoc theo cach nao? Nhng u phai chi co th. t quan ly minh, con phai t t ra cac cu hoi khac na nh: Thich lam vic vi ngi khac, hay lam vic mt minh? Nu nh d lam vic vi ngi khac, thi: Mi quan h ti d lam vic vi ngi khac la gi?.
314
Peter F.Drucker
Mt s ngi chi lam vic tt nu ho la ngi tha hanh. Mt vi du in hinh la trng hp tng George Patton, mt anh hung cua qun i My trong th chin II. ng la mt nha chi huy qun s hang u cua nc My. Th ma khi ng c nghi vao mt chc vu chi huy c lp. Tng George Marshall, tham mu trng qun i My va co th la vin tng thanh cng nht trong vic chon ngi, a noi: Tng Patton la ngi tha hanh tt nht ma qun i My tng san sinh ra, th nhng co th ng ta se la chi huy ti nht. Mt s ngi lam vic tt nht nu la thanh vin trong mt nhom cng tac. Mt s ngi lam vic cc ky tt trong vai tro hun luyn vin hay c vn, trong khi ngi khac lai lam vic o rt ti. Mt iu quan trong na bit cach thc hin cng vic cua mt ngi la xem liu ngi o lam vic tt khi chiu ap lc, hay la ngi o lam tt thi cn co mi trng n inh va co t chc. Mt c tinh khac la ngi o lam vic tt nht khi co vai tro nho trong mt t chc ln hay khi co vai tro ln trong mt t chc nho. It ai co th lam tt trong
315
Peter F.Drucker
ca hai trng hp nay. Co nhiu ngi tng thanh cng khi lam vic trong mt cty ln nh GE hay Citibank a tr nn loang choang mt cach tham hai khi chuyn n mt cty nho. Va co nhiu ngi lam vic xut sc trong mt t chc nho nhng lai loang choang tham hai khi nhn vic mt t chc ln. Mt cu hoi quan trong khac cn nu ra: Ban lam vic tt hn khi la ngi ra quyt inh hay khi la ngi c vn? Rt nhiu ngi lam vic tt nht khi lam c vn, nhng khng chiu c ganh nng va ap lc cua quyt inh. Ngc lai, mt s ngi khac lai cn phai co ngi c vn thuc y minh phai suy nghi trn c s o ho co th ra quyt inh va thc hin quyt inh mt cach nhanh chong, t tin va quyt oan. y la ly do tai sao mt s ngi ang vi tri cp pho trong mt t chc lai thng tht bai khi c bat ln cp trng. Bi vi thu trng oi hoi phai la ngi ra quyt inh. Nhng ngi thu trng quyt oan thng chon ngi minh tin tng lam pho c vn cho minh. Va vi tri c vn nh vy ngi cp pho hoan thanh cng vic xut sc, th
316
Peter F.Drucker
nhng khi c bat ln cp trng anh ta lai khng thanh cng. Anh ta co th bit cn phai ra quyt inh nh th nao nhng lai s trach nhim khi ra quyt inh. Kt lun rut ra cho hanh ng: ch nn tim cach thay i ban thn minh, iu o khng chc i n thanh cng. Nhng hay lam vic va lam vic tich cc cai thin cach lam vic cua minh. Va ng c lam bt c cng vic gi theo cach khng phu hp vi cach lam cua ban hoc co hiu qua thp. Cai gi la gia tri cua ban? t quan ly ban thn minh, ban cn phai bit Cai gi la gia ti cua ti? i vi cac tiu chun ao c, thi quy tc chung la ging nhau i vi moi ngi va co mt phep th rt n gian, tac gia goi la soi gng. Chinh vi phep th soi gng, nguyn tc ao c oi hoi mi ngi phai t hoi minh: Ta la loai ngi nao nhi? mi khi soi minh trc gng. Noi cach khac, cac nguyn tc ao c la mt h thng cac gia tri a c xac inh. No it khi thay i. Mt hanh vi ao c trong t chc
317
Peter F.Drucker
hay mi trng nay cung la hanh vi ao c trong t chc hay mi trng khac. Th nhng cac nguyn tc ao c chi la mt b phn cua mt h thng cac gia tri va c bit, chi la mt b phn cua mt h thng cac gia tri cua mt t chc ma thi. Nu ngi nao lam vic trong mt t chc ma khng chp nhn c hoc khng thich ng c vi h thng gia tri cua t chc o thi ngi o se cam thy bc tc va khng th hoan thanh tt cng vic. Di y la mt s vi du v cac gia tri ma ngi ta cn phai bit v minh. Mt n giam c xut sc va rt thanh cng trong ngh nghip cam thy tc ti sau khi cty cu cua minh bi mt cty ln hn mua lai. Ba ta c bat vao mt chc vu cao hn trc va lam cng vic hp vi nng lc cua ba ta nht. Mt trong cac nhim vu cua ba ta la tuyn ngi vao cac vi tri quan trong cua cty. Ba ta tin tng rt su sc vao mt Nguyn tc la chi tuyn ngi ngoai vao vi tri quan trong trong cty khi nao trong cty khng con ngi thich hp. Trong khi o cty ma ba ang lam lai tin rng vic
318
Peter F.Drucker
tuyn ngi vao mt vi tri quan trong ang bi khuyt thi trc ht phai tim ngi bn ngoai nhm a dong mau mi vao cty. Ro rang mi cach nay u co vn cn phai ban thm (theo kinh nghim cua tac gia thi tt hn ht la nn ap dung ng thi ca hai cach). Th nhng hai cach nay lai khng phu hp v c ban, khng phai v cac chinh sach ma v cac gia tri. Chung noi ln cach nhin khac nhau v mi quan h gia t chc va nhn vin, v trach nhim cua t chc i vi cac nhn vin va i vi s phat trin cua ho, v s ong gop quan trong nht cua ca nhn i vi t chc sau nhiu nm lam vic trong tm trang bi c ch, cui cung ba giam c v nhn s anh phai ri bo cty va chiu thit thoi ang k v mt tai chinh. Nguyn nhn la vi quan im v gia tri cua ba va cua cty la khng phu hp vi nhau. Tng t nh vy, nng cao hiu qua hoat ng cho mt cty dc phm thi phai khng ngng thc hin nhng cai tin nho hay phai dung bin phap lu lu mi thc hin mt cuc t pha rt tn kem va mao him, thc ra khng phai la mt cu hoi v kinh t. Bi vi kt qua at c do thc hin mt trong
319
Peter F.Drucker
hai chin lc noi trn co th la nh nhau. Do o vn y chinh la s xung t gia cac gia tri, gia mt bn la h thng gia tri cho rng cty dc phm phai co nghia vu giup cac bac si lam cng vic ngay cang tt hn va mt bn la h thng gia tri theo hng khoa hoc. Tng t nh th, vic la chon gia cach quan ly doanh nghip nhm at c kt qua ngn han hay nhm muc tiu dai han cung la vn v gia tri. Theo cac nha phn tich tai chinh thi cn phai quan ly doanh nghip ng thi at c ca hai muc tiu k trn. V vn nay thi co le cac nha kinh doanh thanh cng con hiu ro hn. Du sao i na thi ai cung cn at c kt qua ngn han cai a. Th nhng khi xay ra xung t gia li ich ngn han va muc tiu phat trin dai han thi co cty la chon v sau, co cty lai chon v trc. Cach la chon khac nhau nay thc ra khng phai la do quan im kinh t, ma chu yu la do s xung t v gia tri i vi chc nng cua mt doanh nghip va trach nhim cua nha quan ly. Trong cac nha th ng qu ang phat trin rt manh tai Hoa Ky, ngi ta coi thc o cua s thanh cng
320
Peter F.Drucker
la s lng cac giao dn mi. Theo cac nha th nay thi iu quan trong hn ca la co bao nhiu ngi gia nhp, co bao nhiu ngi t ch cha bao gi n nha th nay thng xuyn i l. Cac nha th nay, tin rng Chua Tri ri se ap ng nhu cu tm linh cua moi giao dn. Trong khi o, cac nha th theo phai Phuc m cua ao Tin lanh lai tin rng iu quan trong hn ca la c tin vao Chua cua con chin. Cac nha th nay se loai bo dn nhng giao dn mi tham gia nha th nhng khng gia nhp vao cuc sng tm linh cua nha th. y khng phai la vn v s lng. Thoat nhin, co ve nh loai nha th sau se phat trin chm hn so vi loai nha th trc. Th nhng thc t, loai nha th sau lai chim ty l ngi mi gia nhp ln hn nhiu so vi loai nha th trc. Noi cach khac, loai sau phat trin vng chc hn. y cung khng phai la vn v thn hoc, hoc co cung chi la th yu. y la mt vn v gia tri. Trong mt cuc tranh lun cng khai, ai din cua mt nha th noi: Nu nh trc tin quy vi khng n nha th, thi quy vi se khng bao gi tim thy ca i vao vng quc cua Thin ang. Con ai din cua nha th khac ap lai:
321
Peter F.Drucker
Khng phai th, nu trc tin quy vi khng i tim ca i vao vng quc cua Thin ang, thi quy vi khng thuc v nha th. Mi mt t chc u phai co tiu chun gia tri cua minh. Va con ngi cung vy. lam vic co hiu qua trong mt t chc, thi tiu chun gia tri cua ca nhn phai phu hp tiu chun gia tri cua t chc o. Khng nht thit cac tiu chun gia tri nay phai ging nhau, nhng chung phai gn nhau n mc co th cung tn tai. Nu khng thi ca nhn se bi c ch va khng th lam vic co kt qua trong t chc. Cn phai lam gi khi co xung t v gia tri? It co trng hp xay ra xung t gia cac th manh cua mt ngi va cach thc hin cng vic cua ngi o. Chung thng b sung cho nhau. Th nhng i khi xay ra xung t gia cac tiu chun gia tri cua mt ngi va cac th manh cua ngi o. Co nhng vic ma mt ngi lam rt tt va rt thanh cng nhng no co th khng phu hp vi tiu chun gia tri cua ngi o. Cng vic o i vi ngi o co th khng phai la mt s ong gop hay mt
322
Peter F.Drucker
iu ang cng hin cuc i, hay mt phn cuc i minh. Vn nay, tac gia cung xin c nu ra mt kinh nghim cua ban thn: nhiu nm trc y ban thn tac gia cung phai quyt inh la chon gia cng vic ma tac gia lam tt va thanh cng vi cac tiu chun gia tri cua minh. Vao gia nhng nm 1930, luc o tac gia la mt nha ngn hang u t tre tui tai London, cng vic ro rang la phu hp vi th manh cua tac gia. Th nhng, tac gia khng thy minh co ong gop gi vi t cach la mt giam c quan ly tai san. Luc o tac gia nhn ra rng con ngi la gia tri cua minh, va tht v nghia nu tr thanh ngi giu co nht nghia ia. Trong cuc ai khung hoang tac gia cung ri vao canh tung thiu, khng vic lam va khng thy trin vong. Nhng tac gia quyt inh ri bo ngn hang va o la quyt inh ung. Noi cach khac, thc o cui cung chinh la cac gia tri. II U LA CH CUA TI?
323
Peter F.Drucker
xac inh u la ch cua minh, ban cn tim cu tra li cho ba cu hoi: Ti co th manh gi? Ti lam vic nh th nao? Tiu chun gia tri cua ti la gi? y khng phai la quyt inh ma ai cung co th co va cn phai co luc khi u s nghip cua minh. ung vy, chi co rt it ngi bit c t rt sm u la ch cua ho. Chng han nh cac nha toan hoc, nhac si, hay u bp thng bc l ho la nha toan hoc, nhac si hay u bp t rt sm luc 4-5 tui. Con cac thy thuc thi thng bc l vao tui thiu nn, nu khng sm hn. Th nhng a s chung ta, nht la nhng ngi co tai, thng khng bit c u la ch thich hp vi minh cho nn khi vt qua tui hai mi lm. Tuy nhin, n tui o chung ta nn bit u la th manh cua minh, cach lam vic cua minh ra sao va cai gi la tiu chun gia tri cua minh. Ri khi o chung ta mi co th xac inh c u la ch thich hp vi minh. Hoc noi ung hn, u khng phai la ch thich hp vi minh. Ngi nao a bit minh khng thich hp vi cng vic tai cty ln thi cn phai bit noi khng khi c ngi ta nghi vao mt vi tri tai cty
324
Peter F.Drucker
ln. Ngi nao a bit minh khng thich hp vi cng vic phai ra cac quyt inh thi phai bit noi khng khi c nghi vao vi tri phai ra quyt inh. Nhng ngi ging nh tng Patton (ban thn ng ta co th khng bao gi bit c) thi cn phai bit noi khng khi dc nghi mt chc vu chi huy c lp, ch khng phai la mt phu ta cao cp. Tim c cu tra li cho ba cu hoi trn, con giup chung ta x tri ung trc mt c hi, mt nghi hay mt nhim vu mi. Khi o chung ta se noi th nay: Vng, ti se nhn nhim vu nay. Va y la cach lam cua ti. y la cach t chc cng vic. y la mi quan h cn co. y la nhng kt qua ma qui vi co th ch i ti trong khung thi gian nay. Bi vi Ti la ngi nh th o. Ngi ta khng th vach k hoach sn cho s thanh cng trong ngh nghip. co c thanh cng trong ngh nghip ngi ta phai chun bi sn sang khi c hi n, mun vy ngi ta phai bit th manh cua minh, cach lam vic cua minh va tiu chun gia tri cua minh. Bi vi khi bit c u la ch thich hp vi minh, thi du la ngi
325
Peter F.Drucker
binh thng, khng co gi xut sc nhng lam vic chm chi thi ngi ta vn co th thanh cng.
III ONG GOP CUA TI LA GI? Khi t hoi: ong gop cua ti la gi? iu o co nghia la ban chuyn t nhn thc sang hanh ng. Ban khng nn t cu hoi: ti mun co ong gop gi? hay Ngi ta yu cu ti ong gop cai gi? ma nn t cu hoi Ti nn co ong gop gi? y la vn mi trong lich s phat trin cua nhn loai. Trc y nhim cu hay cng vic cua m ngi la c trao cho. No co th do oi hoi cua ban thn ngh nghip, chng han cng vic cua ngi nng dn hay th thu cng. Hoc co th do cac ng chu hay ba chu ra lnh, nh nhim vu cua ngi giup vic trong nha. Va cho n thi gian rt gn y, ngi ta vn c cho rng a s chung ta la ngi bi l thuc, chi lam vic gi c bao lam. S xut hin cua lao ng tri thc ang lam thay i iu nay va thay i nhanh chong. Phan ng u tin i vi s
326
Peter F.Drucker
thay i nay la xem t chc tuyn dung ngi ap tra nh th nao. Vao nhng nm 1950 va 1960 ngi ta coi vic quan ly phong nhn s, c bit tai cac cty ln i vi lao ng tri thc ma luc o goi la Ngi t chc la quy hoach ngh nghip. Nht Ban ngay nay, ngi ta vn quan ly lao ng tri thc ngay cang co kha nng sng lu hn t chc s dung ho. Thc ra thi Ngi t chc va phong nhn s quy hoach ngh nghip a li thi t lu, tr Nht Ban. Va cung vi no thi y tng cho rng co ai o ngoai ban thn minh co th va cn phai la ngi quy hoach ngh nghip cung bin mt. Vao nhng nm 1960 thi phan ng cua nhng ngi co tri thc la t ra cu hoi: ti mun lam cai gi? Cu tra li luc o la lam cng vic cua minh la cach ong gop tt nht va o la iu ma cuc ni loan cua sinh vin nm 1968 a tin nh vy. Khng bao lu ngi ta thy cu tra li o la sai, cung sai nh Ngi t chc vy. Rt it ngi a tin rng lam cng vic cua minh se dn n s ong gop, s hoan thin ban thn hoc thanh cng a at c mt trong ba th o.
327
Peter F.Drucker
Th nhng by gi cung khng th tr lai cu tra li cu, o la lam vic theo mnh lnh, hoc theo cng vic c giao. c bit i vi lao ng tri thc trc tin phai bit t cu hoi: S ong gop cua ti la cai gi? Chi sau o mi n cac cu hoi khac nh la: No co phu hp vi th manh cua ti khng? Mt vi du in hinh v vn nay la cach ma Harry Truman x tri khi ng tr thanh tng thng My sau cai cht t ngt cua Franklin D.Roosevelt vao cui Th chin II. Trc o Truman c chon lam Pho tng thng vi ng rt chu y n cac vn ni b trong nc. Bi vi luc o d lun chung cho rng vi chin tranh sp kt thuc nn mi quan tm cua nc My s tr lai cac vn trong nc. Truman luc o khng h quan tm n cng tac i ngoai, va cung chng bit gi v i ngoai. ng vn hoan toan chu tm vao cng tac i ni khi n d Hi nghi Postdam sau khi c u hang chi vai tm sau khi nm chc tng thng. Tai o trong sut mt tun l ng ta ngi sanh vai vi Churchill va Stalin va git minh nhn ra rng cng vic bao trum luc nay la i ngoai trong khi ng ta hoan toan mu tit v vn
328
Peter F.Drucker
nay. T Postdam tr v ng ta t nhu rng ng phai t bo vic ng mun lam va thay vao o tp trung vao cng vic ma ng phai lam, tc la cng tac i ngoai. Nh a noi, ngay sau o ng t chc lp hoc do tng Marshall va Dean Acheson lam thy giao cho minh. Trong vai thang sau o ng ta lam chu c cng tac i ngoai va chinh ng ta co anh hng n tinh hinh th gii sau chin tranh hn ca Churchill va Stalin vi cac chinh sach hu chin nh k hoach Marshall nhm cu giup Ty u, k hoach xy dng lai Nht Ban va cui cung la ku goi phat trin kinh t th gii. Ngc lai, Lyndon Johnson a bi tht bai ca v chinh sach i vi chin tranh Vit Nam ln chinh sach trong nc, vi ng ta c bam vao Cai ti mun lam la gi? thay vi t hoi minh Ti cn co ong gop gi? Ging nh Truman, Johnson a tng tp trung hoan toan vao cng tac i ni. Khi c lam tng thng ng mun hoan thanh nt cng vic con lai cua chinh sach kinh t mi. Sau o ng ta nhn thy ng ta buc phai tp trung vao chin tranh Vit Nam.
329
Peter F.Drucker
Nhng ng ta khng th t bo cng vic ng mun lam. Do o, ng t xu xe minh gia chin tranh Vit Nam va cng vic cai cach trong nc va cui cung tht bai ca hai. Mt cu hoi na cn t ra quyt inh Ti nn co ong gop gi? la: Ti co th at c kt qua u va bng cach nao tao ra mt s khac bit? Mun tra li cu hoi nay phai bit gi cn bng gia cac s vic. Thanh qua phai kho at, oi hoi s vn minh (stretching) noi theo thut ng thi thng hin nay. Th nhng vn phai nm trong tm vi cua mi ngi. Nu c nhm n kt qua ma khng th at c hoc co th at c nhng chi trong nhng iu kin khng chc chn nht thi o khng phai la tham vong ma la s ngu ngc. Mt khac kt qua mun nhm ti phai la cai gi o y nghia, tao ra s khac bit vi cai a co. No phai la cai gi co th nhin thy c va nu co th o lng c cang tt. Di y la mt vi du trong mt t chc phi li nhun. Mt giam c bnh vin mi c b nhim t hoi minh ti se ong gop gi?. o la mt bnh vin ln va ang co nhiu uy tin. Th nhng bnh vin nay a
330
Peter F.Drucker
t man vi ting tm cua minh trong 30 nm qua va tr nn tm thng. Do o, vi giam c mi nay quyt inh s ong gop cua minh se la thit lp mt tiu chun cht lng xut sc cho mt b phn quan trong cua bnh vin trong thi gian hai nm. Th la ng ta quyt inh tp trung s chu y vao vic xoay chuyn phong cp cu va trung tm chn thng, ca hai b phn nay u ln, d nhn thy va ang trong tinh trang ln xn. ng giam c mi nay a nghi cach t ra yu cu cho phong cp cu va cach anh gia kt qua cng vic. ng ta t ra yu cu mi khi co mt bnh nhn n phong cp cu thi trong vong 60 giy phai co mt y ta gioi n sn soc. Th la chi mt nm phong cp cu cua bnh vin nay tr thanh mt kiu mu cho toan nc My. S chuyn bin cua b phn nay con chng to co th xac lp cac tiu chun, ni quy, thc o trong mt bnh vin. Sau o hai nm ca bnh vin nay chuyn hng theo. Do vy, quyt inh Ti se ong gop gi? cn bng ba yu t. Yu t u tin la t cu hoi: Tinh hinh ang oi hoi cai gi? yu t k tip n t cu hoi: Lam th nao ti co s ong gop ln nht ap ng c oi hoi ang t ra
331
Peter F.Drucker
bng th manh cua minh, cach lam vic cua minh va tiu chun gia tri cua minh? Va cui cung la yu t n t cu hoi? Kt qua cn at c la gi tao ra s khac bit?. T o se dn n cac kt lun cho hanh ng: lam cai gi, bt u t u, bt u nh th nao, muc tiu la gi va thi han thc hin. Trong lich s, rt it ngi co c s la chon. Cng vic n tay ho hoc do t nhin hoc do ng chu ap t. Va nh vy, phn ln cach lam vic cung nh kt qua d kin u c inh trc. Va cung vi vy ma lam cng vic cua minh cha phai la t do. o la s cho phep. No khng em lai kt qua. No khng phai la s ong gop. Nhng nu bt u bng cu hoi Ti se ong gop gi? thi se em lai t do. No em lai t do la vi no em lai trach nhim.
IV TRACH NHIM I VI MI QUAN H. Rt it ngi lam vic mt minh va t minh em lai kt qua, tr mt vai ngh si ln, nha khoa hoc ln, vn ng vin ln con a s chung ta u lam vic vi ngi khac va qua o em lai kt qua cng vic cua minh. iu nay la ung du la thanh vin trong mt t chc hay ng ngoai
332
Peter F.Drucker
c lp v phap ly. Do vy t quan ly minh oi hoi phai co trach nhim i vi mi quan h. Vn nay co hai khia canh: Th nht, mi ngi cn nhn thy mt s thc la ngi khac cung la cac ca nhn ging nh minh. Ho cung oi hoi c c x nh mt con ngi. iu o co nghia la ho cung co th manh ring, cach lam vic ring va co tiu chun gia tri ring cua ban thn ho. Do o, lam vic at hiu qua mi ngi cn phai bit th manh, cach lam vic va tiu chun gia tri cua nhng ngi lam vic vi minh. iu nay xem ra rt hin nhin, nhng co rt it ngi chu y n. Vi du in hinh la trng hp nhng ngi ma cng vic u tin cua ho la lam vic cho mt cp trn la ngi thich oc. Do vy, ho c ao tao vit cac ban bao cao. Sau o ho lam vic cho cp trn tip theo lai la ngi thich nghe. Th nhng nhng ngi nay vn c tip tuc vit cac bao cao cho cp trn mi nay, chng khac gi ngi tr ly cua Tng thng Johnson a tng tip tuc vit bao cao cho ng ta, bi vi cp trn trc o, tng thng Kennedy ngi a
333
Peter F.Drucker
tuyn dung ho, la ngi thich oc. ng nhin, nhng ngi nay se khng at c kt qua. Ho lun bi cp trn mi cho la dt nat, bt lc va li bing. Va cui cung, ho bi tht bai. Tt ca nhng iu nay a co th tranh c, nu nh ho bit tim hiu cp trn mi cua minh va t cu hoi Cp trn mi nay la ngi lam vic nh th nao? Nhng cp trn khng phai la cac chc danh ghi trn bang c cu t chc hay la mt chc vu. Ho trc ht la nhng ca nhn va c giao cng vic lam theo cach cua ho. Va bn phn cua ngi i lam la phai bit quan sat va tim hiu cach lam vic cua nhng cp trn va tim cach thich nghi vi cach lam vic cua ho. Chng han co nhng cp trn nh Alfred Sloan cua GM trc tin phai nhin vao cac con s. ng ta khng phai la nha tai chinh ma la mt ky s co cac giac quan nhay ben v thi trng. Nhng vi la ky s nn ng a c ao tao trc ht la oc cac con s. Co ba can b quan ly tre rt co nng lc cua GM a khng c a ln vi tri quan ly cp cao c, chi vi nhng ngi nay a khng tim hiu ky Sloan. Ho
334
Peter F.Drucker
a khng nhn ra rng i vi Sloan thi vic ho vit bao cao hay trao i vi ng ta se chng co y nghia gi, nu nh trc ht ng ta cha danh thi gian oc cac con s. Ho bc vao phong lam vic va trinh bay ban bao cao. Cui cung, trc khi ri phong ho mi lai cac con s. n luc o thi a qua mun. Nh a noi trn, nhng ngi thich oc thi rt kho tr thanh ngi thich nghe va ngc lai. Th nhng ai cung co th hoc trinh bay ban thuyt trinh bng ming hay vit mt ban bao cao co cht lng kha. Cng vic cua thuc cp n gian la giup cho ng chu cua minh thc hin c cng vic. iu o oi hoi phai tim hiu ky cp trn cua mih va t cu hoi Th manh cua cp trn la gi? Cach lam vic cua ho ra sao? Cac tiu chun gia tri cua ho la gi? Thc ra y chinh la bi quyt iu hanh cp trn. i vi tt ca ngi khac lam vic vi minh thi cung phai lam nh vy. Mi ngi co cach lam vic ring cua ho va khng ging vi cach lam vic cua minh. Va hoc co quyn c lam nh vy. iu quan trong la ho co thu c kt qua khng va tiu chun gia ti cua ho la gi. Cach lam vic cua ho chc la khac nhau. Bi quy u tin cua s lam vic
335
Peter F.Drucker
co hiu qua la phai hiu bit nhng ngi lam vic vi minh va nhng ngi lam ch da cho minh, va bit s dung cac th manh cua ho, cach lam vic cua ho va cac tiu chun gia tri cua ho. Bi vi cac mi quan h lam vic va phu thuc vao con ngi va phu thuc vao cng vic. iu th hai cn lam quan ly ban thn va lam vic co hiu qua la phai co trach nhim trong quan h giao tip. Sau khi suy nghi ky v th manh, v cach lam vic, v tiu chun gia tri, va c bit v s ong gop cua minh, luc o t cu hoi: Ai cn bit iu nay? Ti cn ai giup ? Va ai cn s giup o cua ti? trn c s o tin hanh trao i vi nhng ngi cn giao tip theo cach thich hp vi ngi o, chng han bng th t nu ho la ngi thich o hoc noi chuyn nu ho la ngi thich nghe. Tac gia, cung nh cac nha t vn khac, c mi khi bt u lam vic vi mt t chc nao o, la c nghe noi v tt ca nhng cuc xung t ca tinh trong t chc o. a s cac s xung t o u nay sinh t mt nguyn nhn la ngi nay khng bit ngi kia lam gi, hoc khng bit ngi khia se co ong gop gi hoc kt qua cng vic se ra sao. Va ly
336
Peter F.Drucker
do khng bit la vi hoc khng hoi, do o khng ai noi cho bit. iu nay noi ln s ngu dt cua con ngi hn la phan anh lich s con ngi. Mai n gn y thi vic noi ra nhng iu trn cho bt ky ai vn con la chuyn khng cn thit. Vao thi Trung c, nhng ngi sng trong mt qun cua mt thanh pho cung lam mt ngh nh nhau, t o hinh thanh thanh ph th kim hoan, ph th giay, ph th lam ao giap. (tai thanh ph Kyoto cua Nht vn con gi lai cac ph th gm, ph th dt luamj, ph th sn mai). Bt c ngi th kim hoan nao cung bit chinh xac ngi th kim hoan khac ang lam gi; tng t i vi ngi th lam ao giap Ho chng cn phai giai thich cai gi ca. iu nay cung ung i vi vung nng thn, ni ma moi ngi cung trng mt loai cy nng nghip khi mua mang n. Vi du, chng cn phai noi cho ngi lang ging bit rng anh ta ang chun bi trng khoai ty, vi chinh ngi lang ging cung ang lam iu o va cung mt thi gian.
337
Peter F.Drucker
Va mt s it ngi lam ngh chuyn mn, khng phai la thng thng, lam vic mt minh thi cung khng cn phai noi cho ai bit ho ang lam gi. Ngay nay gn nh ai cung phai lam vic vi nhng ngi khac lam nhng cng vic khac. Nh a noi phn trc, mt pho giam c tip thi cua cty co th xut thn t nhn vin ban hang va bit cn ke v khu ban hang. Nhng ba ta lai khng bit gi v xuc tin thng mai, v gia ca va quang cao, v ong goi va lp k hoach ban hang vi ba ta cha tng lam nhng cng vic nay. Do o nhng ngi lam nhng cng vic nay phai co bn phn lam cho ba pho giam c tip thi hiu ho ang lam gi, tai sao lam vic o, lam bng cach nao va kt qua se thu c la gi. Nu nh ba pho giam c tip thi khng hiu c cac chuyn gia co trinh cao nay ang lam gi, thi li chu yu la cua cac chuyn gia nay ch khng phai cua ba pho giam c vi ho a khng noi cho ba ta bit, va cung khng giup cho ba ta hiu. Ngc lai, trach nhim cua ba pho giam c tip thi la phai lam sao cho tt ca nhng ngi lam vic vi
338
Peter F.Drucker
ba hiu c cach nhin cua ba ta i vi cng tac tip thi la nh th nao, muc tiu cua ba ta la gi, cach lam vic cua ba ta ra sao, kt qua mong i cua ba ta va cua moi ngi la gi. Ngay ca i vi nhng ngi hiu c tm quan trong cua tinh thn trach nhim i vi cac mi quan h thi thng thng ho vn khng noi cho nhng ngi ng nghip bit va cung khng hoi lai ban ng nghip cua minh. Ho e ngai rng lam nh vy se bi coi la tao tn, to mo, hoc ngu dt. Ho a nghi sai. Nu nh co ai o n gp nhng ngi ng nghip cua minh va noi y la cng vic ma ti rt thao. y la cach lam cua ti. y la nhng tiu chun gia tri cua ti. y la nhng d inh ong gop cua ti, va y la nhng kt qua ti se em lai., thi ho se lun lun nhn c phan hi: iu nay rt hu ich. Nhng tai sao ban khng cho ti bit sm hn?. Va theo kinh nghim cua tac gia, nu nh co ai o hoi: Ti co th bit gi v th manh cua ban, cach lam vic cua ban, tiu chun gia tri cua ban, va d inh ong gop cua ban? thi ngi o cung se nhn c phan ng tng t nh trn. Trong thc t, mi ngi lao ng tri thc cn
339
Peter F.Drucker
phai yu cu nhng ngi lam vic vi minh bt k ho la ngi cp di, cp trn, ng nghip, ng i ho iu chinh hanh vi cua ho phu hp vi th manh va cach lam vic cua ngi lao ng tri thc o. Nhng ngi thich oc cn yu cu ngi cng s vit cho minh, ngi thich nghe yu cu ngi cng s noi cho minh nghe trc. Va mi khi co ai o thc hin iu nay thi phan ng ma ngi o nhn c se la: Cam n a noi cho ti bit. iu nay rt hu ich. Nhng tai sao ban khng yu cu ti sm hn? Cac t chc by gi khng con c xy dng trn c s s cng bc na, ma ngay cang c xy dng trn c s s tin cy. S tin cy khng co nghia la ngi nay thich ngi kia, ma ngi nay tin ngi kia. No cung bao ham ngi nay hiu ngi kia. Do o, co tinh thn trach nhim i vi mi quan h la mt iu cc ky cn thit. o la mt nghia vu. Bt k ngi nao du la mt thanh vin trong mt t chc, hay mt nha t vn cho t chc o, mt nha cung cp, hay mt nha phn phi cho t chc o thi cung phai co trach nhim vi mi quan h vi nhng ngi lam vic vi minh va i vi cng vic cua ho ma minh phu
340
Peter F.Drucker
thuc; va n lt ho nhng ngi nay cung se phai co trach nhim.
V NA CUC I CON LAI CUA BAN. Nh a noi phn trc, ln u tin trong lich s loai ngi cac ca nhn co th sng lu hn cac t chc ni ho lam vic. iu nay dn n mt thach thc hoan toan mi me: Ban se lam gi trong na cuc i con lai cua minh? Ban khng con co th mong i rng t chc ma ban lam vic luc 30 tui se vn con tn tai nh th khi ban n 60 tui. Th nhng 40 hoc 50 nm lam cung mt loai cng vic la qua lu i vi hu ht moi ngi. Khi o ngi ta se cam thy suy kit, nham chan, mt hng thu lam vic, nghi hu khi vn lam vic va tr thanh ganh nng cho ban thn va cho nhng ngi xung quanh. iu nay khng nht thit ung vi nhng ngi thanh at mc rt cao, chng han nh cac ngh si ln. Claude Monet (1840-1926), hoa si trng phai n tng vi ai, ngi ma vao tui 80 vn sang tac nhng bc tranh kit tac, hang ngay ng lam vic 12 ting, mc du luc o mt ng hu nh khng con
341
Peter F.Drucker
nhin thy gi. Pablo Picasso (1881-1973), co th la hoa si vi ai nht cua trng phai hu n tng, ng ve cho ti khi ng cht vao tui 90 va ng la ngi a sang tao ra mt phong cach mi khi a 70 tui. Ngh si an Cenlo ngi Ty Ban Nha Pablo Casals (1876-1973), nhac cng vi ai nht th ky qua a co k hoach i biu din mt ban nhac mi va a din tp vao ung ngay ng mt nm ng 97 tui. Nhng y la nhng trng hp ca bit rt him hoi, ngay ca i vi nhng ngi thanh at ln. Ca Max Planck (1858-1947) ln Albert Einstein (1879-1955), hai vi nhn khoa hoc v vt ly hin ai, u khng co cng trinh khoa hoc quan trong nao sau tui 40. Planck a co thm hai ngh khac. Sau nm 1918, luc o 60 tui, ng a t chc lai nganh khoa hoc cua c. Sau khi bi c Quc xa buc phai nghi hu vao nm 1933,n nm 1945 luc o a gn 90 tui, mt ln na ng bt u xy dng lai nganh khoa hoc cua c sau khi Hitler bi lt . Th nhng Einstein a nghi hu vao tui 40 tr thanh mt ngi ni ting.
342
Peter F.Drucker
Ngay nay ngi ta noi nhiu v cuc khung hoang gia cuc i cua cac nha quan ly. Chu yu la s bun chan. Vao tui 45 hu ht cac can b quan ly a at n inh cao trong s nghip kinh doanh cua minh va ho bit iu o. Sau 20 nm hu nh chi lam cung mt loai cng vic, ho tr nn thanh thao trong cng vic cua minh. Th nhng chi co it ngi la con hoc thm cai gi o, chi co it ngi la con ong gop c iu gi o, va chi co it ngi mong i cng vic lai tr thanh mt thach thc mi va mt s thoa man. Nhng cng nhn lao ng chn tay a lam vic sut 40 nm chng han cng nhn trong xng thep hay cng nhn lai tu hoa se tr nn rt mt moi ca v th cht ln tinh thn rt sm trc khi ho n tui tho trung binh, nghia la trc khi ho n tui nghi hu kha lu. Luc o, ho coi nh a chm dt. Nu nh ho sng lu va tui tho cua ho cung tng ln vao khoang 75 tui gi o ho se rt hanh phuc danh 10-15 nm con lai chng phai lam gi, chi chi golf, cu ca, tham d cac hoat ng tiu khin theo s thich. Th nhng vi ngi lao ng tri thc thi cha chm dt. Ho hoan toan co kha nng tip tuc lam vic mc du co au m vun vt. Cho du nhng cng vic u
343
Peter F.Drucker
tin y thach thc khi cac lao ng tri thc 30 tui se tr nn nham chan khi ho n tui 50 thi ho vn c phai lam vic 15 nm, nu khng noi la 20 nm na. Do o, quan ly ban thn minh, ngay cang oi hoi mi ngi phai co s chun bi cho khoang thi gian na cuc i con lai cua minh. (nhng cun sach hay nht v tai nay la cua tac gia Bob Buford mt nha doanh nghip rt thanh at, ngi a tao dng thanh cng na cuc i con lai cua minh. o la cac cun Half Time - Grand Rapids: Zondervan, 1994; va Game Plan Grand Tapids: Zondervan, 1997) V vn nay, co ba phng an: Th nht la thc s bt u mt ngh th hai, hoan toan mi (nh Max Planck a lam). Thng thng iu nay chi la vic chuyn t mt t chc nay sang mt t chc thuc linh vc khac. in hinh la trng hp hang loat cac can b quan ly doanh nghip c trung binh My a chuyn t kinh doanh sang bnh vin, trng ai hoc hay mt s t chc phi li nhun khi n tui 45 hoc 48, khi con cai ho a trng thanh va quy lng hu a c
344
Peter F.Drucker
bao am. Nhiu trng hp la ho tip tuc loai cng vic tng t. Chng han, mt kim toan vin cua mt cty ln nay tr thanh kim toan vin tai mt bnh vin hang trung binh. Nhng ngay cang co nhiu ngi chuyn sang cng vic hoan toan mi. Chng han, ngay cang co nhiu hoc vin 45 tui ch khng phai la 25 tui theo hoc cac trng thn hoc ao Tin lanh My. Nhng ngi nay a tng trai qua ngh nghip u tin trong cac doanh nghip hoc c quan chinh phu, mt s trong linh vc y khoa, va khi con cai a trng thanh ho chuyn sang lam muc s. Tac gia cung co mt ngi ban sau 30 nm thanh at vi cng vi giam c vin bao tang ngh thut va phu trach v cac tac phm ngh thut, sau cung chuyn vao trng dong tui 55. Tai My co mt s lng kha ln phu n trung nin sau khi a lam vic 20 nm trong doanh nghip hoc c quan nha nc tai ia phng, a tng am nhn cac chc vu quan ly cp trung gian va gi y vi tui khoang 45, con cai a trng thanh, ho theo hoc trng lut. Khoang ba hoc
345
Peter F.Drucker
bn nm sau o ho se tr thanh lut s phu tai cng ng ni ho sinh sng. Chung ta se thy ngay cang co nhiu ngi a tng thanh at trong ngh th nht nay co thm ngh th hai. Nhng ngi nay co kha nng va trinh , chng han nh ngi kim toan vin cua mt cty ln hay chuyn sang mt bnh vin tai ia phng. Ho bit cach lam vic. Ho cn co mi trng hoat ng trong cng ng, bi vi nha ca tr nn trng vng khi con cai a ln. Tt nhin, ho cung cn thm thu nhp. Nhng trn ht ho cn s thach thc. Ngh nghip song hanh. Phng an th hai i vi cu hoi cn lam gi trong na cuc i con lai cua minh la phat trin mt ngh nghip song hanh. Mt s lng ln va ngay cang tng nhng ngi, c bit la nhng ngi rt thanh cng trong ngh nghip th nht cua minh, tip tuc lam cng vic ma ho a tng lam 20-25 nm qua. Nhiu ngi tip tuc lam vic 40 hoc 50 gi mt tun vi ngh chinh co thu nhp cua minh. Mt s ngi chuyn t lam vic tron ngay sang lam vic mt s gi trong ngay hoc lam t vn. Th nhng ho ng thi gy
346
Peter F.Drucker
dng cho minh mt cng vic song hanh, thng la trong mt t chc phi li nhun, va cng vic nay chim cua ho 10 gi trong mt tun. Chng han, ho tham gia quan ly nha th, hoc tham gia iu hanh Hi ng n hng ao sinh tai ia phng, hi cu giup phu n bt hanh, lam vic tai th vin ia phng danh cho tre em, tham gia hi ng nha trng. Va cui cung phng an th ba o la cac nha kinh doanh xa hi. y thng la nhng ngi rt thanh at trong ngh nghip th nht cua minh, chng han la cac doanh nhn, cac bac si, cac nha t vn, cac giao s ai hoc. Ho yu cng vic cua minh, nhng nay no khng con la thach thc i vi ho. Trong nhiu trng hp ho vn tip tuc lam cng vic ma ho a tng lam t trc n nay, th nhng ho ngay cang danh it thi gian cho vic o. Ho bt u mt cng vic khac, va thng la mt hoat ng phi li nhun. Di y la mt vi du, bt u t Bob Buford, tac gia cua hai cun sach a noi trn, v vic chun bi cho na cuc i con lai. Sau khi a xy dng mt doanh nghip rt thanh cng trong linh vc truyn
347
Peter F.Drucker
hinh va phat thanh, ng ta vn tip tuc iu hanh doanh nghip nay. Nhng ng cung bt u xy dng mt t chc phi li nhun rt thanh cng trong vic lam cho cac nha th Tin lanh My co th tn tai; gi y ng ang xy dng t chc th hai cung rt thanh cng day cac nha kinh doanh xa hi cach quan ly cac hoat ng ring, phi li nhun trong khi vn quan ly cac hoat ng kinh doanh chinh cua ho. Cung co mt lut s rt thanh at, lam c vn phap ly cho cac cty ln, a bt u mt d an ring thanh lp cac trng hoc kiu mu tai bang cua minh. Nhng ngi quan ly hip hai cua cuc i minh co th lun chi la thiu s. Con a s co th tip tuc lam iu ho ang lam, nghia la nghi hu khi vn lam vic, cam giac nham chan, tip tuc cng vic s vu hang ngay va ngi m nm thang cho n khi nghi hu. Th nhng chinh thiu s nay, nhng ngi nhin thy tui tho trung binh c keo dai la c hi cho ca ho ln xa hi, co th se ngay cang tr thanh nhng ngi dn dt va lam gng ngi khac noi theo. Ho se ngay cang thanh cng.
348
Peter F.Drucker
Co mt yu cu i vi vic quan ly na cuc i con lai cua minh: phai bt u tao ra no t lu trc khi bc vao quang i o. Cach y 30 nm khi bt u thy ro la thi gian lam vic trung binh trong i ngi se keo dai rt nhanh, rt nhiu nha quan sat (k ca tac gia) u tin rng nhng ngi nghi hu se ngay cang tr thanh nhng ngi tinh nguyn cho cac t chc phi li nhun cua My. iu nay a khng xay ra. Bi vi ngi nao khng bt u tinh nguyn trc khi ngi o vao khoang 40 tui, thi ngi o se khng tinh nguyn na khi tui qua 60. Tng t nh vy, tt ca cac doanh nhn lam cng tac xa hi ma tac gia bit u bt u lam cng vic cua ngh nghip th hai a c la chon t lu trc khi at n inh cao cua ngh nghip th nht. Vi lut s noi phn trc a bt u lam cng vic phap ly tinh nguyn cho cac trng hoc tai bang cua minh khi ng ta mi 35 tui. ng ta c bu vao hi ng cua nha trng khi 40 tui. Khi n 50 tui va a tich luy c ca gia tai, ng ta bt u s nghip mi la xy dng va iu hanh cac trng kiu mu.
349
Peter F.Drucker
Tuy nhin, ng ta vn lam vic gn nh toan thi gian vi vai tro la c vn hang u cho mt cty rt ln ma khi con la lut s tre ng ta a giup sc xy dng nn. Con ly do khac khin cho vic quan ly ban thn ngay cang co y nghia la ngi lao ng tri thc tao c mt mi quan tn ln th hai va phat trin no t sm. Khng ai co th mong i c sng rt lu ma khng trai qua mt tht bai nao trong cuc sng cung nh trong cng vic cua minh. Co mt ky s co nng lc khi 42 tui a bi bo qua khng c xem xet bat trong mt cty. Lai co mt giao s co nng lc luc 42 tui nhn ra rng ba ta se lai mai tai mt trng cao ng nho ni ba a c b nhim ln u tin va se khng bao gi c nhn chc giao s tai mt trng ai hoc ln, mc du ba ta co th u tiu chun. Trng hp khac, lai co nhng ngi gp bi kich trong cuc sng gia inh nh la cuc hn nhn tan v, con cai cht. Va luc y mt mi quan tm ln th hai va khng chi chi la mt s thich co th lam thay i tt ca. Anh ky s co nng lc a bi bo qua khng c bat gi y hiu rng
350
Peter F.Drucker
anh ta khng c thanh cng lm trong cng vic cua minh. Th nhng i vi hoat ng bn ngoai, chng han nh lam thu quy tai nha th ia phng, anh ta lai rt thanh cng va con tip tuc thanh cng. Ngi nao o co cuc sng gia inh bi tan v, th nhng khi tham gia hoat ng xa hi bn ngoai thi vn con co mt cng ng. iu nay se ngay cang tr nn quan trong trong mt xa hi coi trong s thanh cng. Xet v mt lich s thi khng co iu o. a s con ngi ta khng mong i gi hn ngoai vic tip tuc lai tai mt ni chn thich hp vi minh nh li cu nguyn c cua ngi Anh. o chi co mt s chuyn ng la chuyn ng i xung. S thanh cng la iu khng c bit n. Trong mt xa hi tri thc chung ta mong i ai cung thanh cng. Th nhng y la iu khng th. i vi hu ht moi ngi iu tt nht co th la ng co tht bai. Bi vi u co s thanh cng thi o phai co tht bai. Va do o co mt iu rt quan trong i vi mi ca nhn, va cung nh i vi gia inh cua mi ca nhn, la lun co mt linh vc mt ca nhn ong gop, tao ra s khac bit, va
351
Peter F.Drucker
tr thanh mt nhn vt. iu o co nghia la co c linh vc th hai, bt k la ngh nghip th hai, ngh nghip song hanh, mt cng vic xa hi, mt mi quan tm nghim tuc ngoai xa hi, tt ca iu nay u tao ra c hi tr thanh ngi dn u, c kinh trong va thanh cng. S thay i va thach thc i vi vic quan ly ban thn xem ra qua ro rang, nu khng noi la s ng nu so sanh vi nhng s thay i va thach thc c nu cac chng trc. Va cac cu tra li xem ra cung rt hin nhin n mc u tri. Thc vy, nhiu tai nu cac chng trc chng han Lam ngi dn u s thay i, hay mt Thach thc cua Thng tin, la qua phc tap va oi hoi nhiu chinh sach, cng ngh va phng phap lun tin tin va kho khn. Th nhng hu ht hanh vi mi chinh sach mi, cng ngh mi, phng phap lun mi c nu ra trong cac chng trc co th coi nh la HOA. Con quan ly ban thn la mt cuc CACH MANG v con ngi. No oi hoi nhiu iu mi va cha tng co t phia ca nhn, t bit la t ngi lao ng tri thc. Bi le thc
352
TIN
Peter F.Drucker
ra, no oi hoi mi ngi lao ng tri thc suy nghi va hanh x nh la mt giam c iu hanh. No cung oi hoi s thay i gn nh 180o trong suy nghi va hanh cng cua ngi lao ng tri thc i vi nhng cach suy nghia va hanh ng ma hu ht chung ta thm chi ca th h tre vn cho la iu ng nhin. Lao ng tri thc, xet cho cung thi a xut hin ln u tin vi s lng ln ang k th h trc (tac gia t ra thut ng lao ng tri thc chi mi cach y 30 nm trong cun sach xut ban nm 1970 The Age of Discontinuity). S chuyn i t cng nhn lao ng chn tay, nhng ngi lam vic khi c ra lnh hoc do cng vic hoc bi ng chu sang lao ng tri thc, nhng ngi phai t quan ly minh ang thach thc su sc cu truc xa hi. i vi moi xa hi ang tn tai, k ca xa hi co tinh ca nhn nht, theo tim thc thi co hai iu la ng nhin: cac t chc sng lu hn ngi lam vic va hu ht moi ngi ngi yn mt ch. S quan ly ban thn c da trn c s nhng thc tin ngc lai: nhng ngi lao ng co kha nng sng lu hn cac t chc ni ho lam vic va ngi lao ng tri thc co tinh c ng.
353
Peter F.Drucker
Tai nc My S C NG (mobility) c chp nhn. Nhng ngay nc My ngi lao ng sng lu hn cac t chc va do o keo theo s cn thit phai chun bi cho na sau rt khac bit cua i minh la mt cuc cach mang ma cha ai c chun bi. Cung nh khng co inh ch nao ang tn tai, chng han h thng hu tri, chun bi cho iu nay. Tuy nhin, tai cac nc phat trin khac, thi s bt ng (immobility) vn c mong i va chp nhn. o la s n inh Chng han, tai c cho n thi gian rt gn y thi s c ng chm dt khi ca nhn at n mi tui hay chm nht 16 tui. Nu mt a tre khng vao hoc trng chuyn (Gymnasium) luc mi tui, thi se mt moi c hi vao trng ai hoc. Con nhng ngi hoc vic, ma a s khng n trng chuyn thi tr thanh th c khi, th ky ngn hang, ngi u bp vao luc 15 hay 16 tui se phai co quyt inh khng thay i c va khng ao ngc v cng vic ho se lam sut cuc i minh. Vic thay i t ngh nay sang ngh khac i vi ngi hoc vic thng la khng din ra mc du khng phai la iu cm.
354
Peter F.Drucker
Xa hi phat trin ang ng u vi thach thc ln nht va se phai thc hin s thay i kho khn nht la xa hi a tng at c thanh tu ln nht trong sut 50 nm qua, o la Nht Ban. Thanh cng cua Nht Ban, va o la thanh cng cha co tin l trong lich s, phn ln da trn c s s bt ng co t chc, o la s bt ng cua ch tuyn dung sut i. i vi ch tuyn dung sut i, t chc se quan ly ca nhn. Tt nhin iu o c tin hanh da trn gia inh cho rng mi ca nhn ngi lao ng khng co s la chon nao khac. Mi ca nhn phai c quan ly. Tac gia hy vong Nht Ban se tim c mt giai phap va duy tri c s n inh xa hi, cng ng va s hai hoa trong xa hi a co c nh ch tuyn dung sut i va ng thi tao ra s c ng ma cng vic tri thc va ngi lao ng tri thc cn phai co. Co nhiu iu ang bi e doa hn ca ban thn xa hi cua Nht Ban va s hai hoa gia cac cng dn. Giai phap cua Nht Ban se la mt hinh mu i vi cac nc bi vi moi nc s vn hanh cua xa hi u oi hoi s gn kt cua cng ng. Tuy vy, mt nc Nht thanh cng se la mt nc Nht rt khac by gi.
355
Peter F.Drucker
i vi cac nc phat trin khac cung se nh vy. S xut hin ngi lao ng tri thc, ngi co th va cn phai quan ly ban thn minh, ang lam chuyn i moi xa hi. Cun sach nay, tac gia c tinh chi gii han trong pham vi NHNG THACH THC CUA QUAN LY. Mc du vy, trong chng cui nay, tac gia co noi v ca nhn, tc la ngi lao ng tri thc. Th nhng, nhng s thay i c nu ra trong cun sach nay vt xa pham vi linh vc quan ly. No vt xa pham vi ca nhn va ngh nghip cua ca nhn. iu ma cun sach nay thc s mun cp la : TNG LAI CUA XA HI
356

Nhung Thach Thuc Quan Ly Trong The Ky 21 - Tech24.vn

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nhung Thach Thuc Quan Ly Trong The Ky 21 - Tech24.vn

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

IV CNG NGH V NGI S DNG CUI CNG C XC NH T TRC.

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI

NHNG THCH THC CA QUN L TRONG TH K XXI