Professional Documents
Culture Documents
u điề
u biế
n
Tiết1: Mởđầu
m cơbả
1. Xét 2 khái niệ n của lý thuyế
t truyề
n tin:
Tin: khái niệ
m ban đầu không định nghĩa, gợi ra 1 sốý thống nhấ t với
nhau, hình dung thếnào là tin? Tin là những đ iều, sựkiện, ý, câu
chuyệ n… mà con ngư ời muố n truyền đ ạt cho nhau hoặ c thu nhậ n
được từquan sát khách quan.
Tín hiệ
u: theo đ
ịnh nghĩ
a là biể
u hiệ
n vậ
t lý củ
a tin.
:
Ví dụ
Thông tin thoạ
i bao gồ
m:
i dung cuộ
o Tin: nộ c nói chuyệ
n.
u: tiế
o Tín hiệ ng nói. Vậ
t lý: sóng âm thanh.
Thông tin radio:
i dung cuộ
o Tin: nộ c truyề
n tin.
u: sóng đ
o Tín hiệ iện từ. (Trư
ờng đ
iện từbức xạ- radiation)
2. Đặ
c điể
m của tín hiệ
u radio:
n sốrấ
Có tầ t cao vì bộphậ
n bức xạsóng (anten phát), muố
n bứ
c xạ
t phả
tố i có kích thư
ớc hình họ
c xấ
p xỉbư
ớc sóng của dao đ
ộng ( ).
4
Bước sóng càng bé thì kích thước anten càng nhỏkhi đó tính khảthi
t lý củ
vậ a anten càng cao. Bước sóng càng ngắ n tầ
n sốcàng cao.
: 1. cho f = 50 Hz.
Ví dụ
c 3.108
Ta có: λ= c.T = = 6.106 (m ) = 6000 (km)
f 50
6000
= = 1500 (km) (Kích thướ
c củ
a anten)
4 4
1
6
2. Cho f = 1Mhz = 10 Hz
c 3.108
6 = 300 (m)
f 10
300
= = 75 (m)
4 4
Như ng tín hiệu ban đầ u (từkhông đ iệ
nđ ượ c chuyể n thành điện) tầ
n
sốkhông đ ủcao đ ểtrực tiếp bức xạ. Muố n bức xạđ i xa, cần có biện pháp
đưa lên miền tần sốcao (quá trình đ
ó gọi là quá trình đ iều biến).
Tham gia thành phân đ
iều khiể
n có 2 thành phầ
n:
Tín hiệ u ban đ
ầu x(t): hàm tin. Hàm tin x(t) là khách quan yêu cầ
u,
bất kì.
Tả
i tin: dao đ
ộng có tầ
n sốcao: u(t). Tả
i tin u(t): do kĩ
thuậ
t chủđộ
ng.
iđ
Phân loạ iề
u biế
n:
i tin lựa chọ
Do tả n mà có các loạ
iđiề
u biế
n khác nhau. Xét 3 loạ
iđ u
iề
n:
biế
Loạ i 1: tín hiệuđiều biến cao tần (ĐBCT): tả
i tin u(t) đ
ược chọ
n như
sau: dao đ ộng điề
u hòa có tần sốcao.
Loại 2: Tín hiệ
uđ iều biế
n xung: là 1 dãy xung (tín hiệ
uđộ
t biế
n) tuầ
n
hoàn có tần sốcao.
Loạ i 3: Tín hiệ
uđiề
u biế
n số
: các hàm tin x(t) có dạ
ng số(0,1), bứ
c
xạ.
i tin là dao đ
Tả ộng đ
iều hòa, tầ
n sốcao: u (t ) U 0 .cos(0 .t 0 )
Có 3 thông sốđ
ặc trư
ng:
U 0 : Biên độu (t ) U 0
2
0 : Tần sốgóc rad
s
f0
2
t 0 và f0 dựa vào đ
Chú ý: - Phân biệ ơn vịvà kí hiệ
u.
nđ
- Khi chuyể i từ0 sang f0 chú ý hệsố
ổ : 2π
u thức tả
Biể i tin:
u (t ) U 0.cos(0.t 0 ) (1)
3
Từ(1) ta có: udt (t ) U 0 .c os (t)dt U 0c os
0 .t x (t )dt
(3)
u điề
3. Tín hiệ u pha (PM- Phase Modulation)
Hàm tin x(t) đ
iều khiể
n dị
ch pha u(t).
(t ) 0 .x(t )
u thức tín hiệ
Biể uđ u pha: udp (t ) U 0.cos
iề 0.t .x(t ) 0 (4)
t 3: Tín hiệ
Tiế u điề
u biên (AM)
Từ(2) ta có:
udb (t )
U 0 U .x (t )
cos
0 .t 0
U
1 .x (t )cos
udb (t ) U 0 0 .t 0
U 0
udb (t ) U 0
1 .x (t )
cos
0 .t 0
u
ó:
Trong đ
u0
t: x (t ) 1
Giảthiế n hóa hàm tin x(t)
chuẩ
: là hệsốđ
iều biên: vớ
iđiề n 0 1 ; đ
u kiệ ơ là: %.
n vị
u
0 100% 100%
u0
u 1 : đ
Nế iều biên quá mức dẫ
nđế
n làm “méo” hàm tin x(t).
4
Đồthịminh họ
a
5
i máy phát : phát đ
Tạ i tín hiệ
u udb ( t) :
i máy thu: đ
Tạ ểnhậ
nđượ
c tín hiệ
u giố
ng vớ
i tín hiệ
u ban đ
ầu phát đ
i
i thực hiệ
(x(t)), phả n việ
c hình bao biên đ
ộ.
Có hai khảnă
ng có thểxả
y ra:
γ< 1: dạ
ng hình bao biên đ
ộcó dạ
ng giố
ng hàm tin x(t): trung thự
c
(không “méo”).
γ> 1: dạ
ng hình bao biên đ
ộcó dạ
ng khác dạ
ng x(t): không trung
c: “
thự méo”
t 4: Phổcủ
Tiế a tín hiệ
u điề
u biên (AM)
1. Mởđầu
: là cấ
Phổ u tạ
o tầ
n sốcủ
a tín hiệ
u.
: cấ
Quang phổ u tạ
o tầ
n sốcủ
a ánh sáng.
i màu mộ
•Mỗ t tầ
n số
u có mộ
•Tín hiệ t tầ
n số
: ánh áng đ
ơ c
n sắ
u có nhiề
•Tín hiệ n số
u tầ : ánh sáng trắ
ng
u diễ
2.Biể n phổcho dao động điề
u hoà theo tầ
n số
:
t: x (t ) cos
Giảthiế .t+; chuẩ
n hóa x(t), đ
ơn sắ
c (1 tầ
n số
: Ω)
Ta có: udb (t ) U 0
1 .cos(t )
cos
0 .t 0
Phươ u diễ
ng pháp biể n phổtheo tầ
n sốcho dao đ
ộng đ
iều hòa.
Mộ t dao độ ng đ
iều hòa đ
ược biể
u diễ
n bằ
ng mộ
t vạ
ch trên trụ n số0
c tầ
(phía > 0).
0 ω
Hoành đ
ộcủ
a vạ
ch: tầ
n sốdao đ
ộng.
Độdài củ
a vạ
ch: biên đ
ộdao đ
ộng.
ch pha: viế
Dị t giá trị
kèm theo mạ
ch.
- Hàm tin x (t ) cos (t+ )
6
1
0
0
uđ
-Tín hiệ iề
u biên: 0
.U
udb (t ) U 0 cos
0 .t 0 0 .cos
0 t 0
2
.U
0 .cos
0 t 0
2
0
U0 U0
U0
0 0
2 2
0
0 0 0
n xét:
Nhậ
a. Phổtín hiệ
uđiề
u biên gồ
m:
t vạ
- Mộ n số0 (vạ
ch trung tâm tầ ch tầ
n sốmang).
- Xung quanh vạch tầ
n sốmang là 2 vạ
ch đ
ối xứng 0 gọ
i
là các vạch tầ
n sốbên.
Cả3 vạ
ch đ
ề n sốcao ( 0 ), nên dễdàng bứ
u ởtầ c xạ
.
m bềrộ
b. Khái niệ ng phổ
: B (dả
i tầ
n, bă
ng tầ
n)
Theo đ
ịnh nghĩ
a là khoả
ng mà phổcủ
a tín hiệ
u chiế
m trên trụ
c tầ
n số
0.
ng cho tín hiệ
Áp dụ uđ u biên: Bdb 2 : tín hiệ
iề u dả
i hẹ
p.
Bdb 2
Xét giá trịtư
ơng đ
ối: 1
0 0
7
0 : ởdả
i tầ
n sốcao (sóng trung, sóng ngắ
n)
u:
c. Thông tin toàn cầ
i sóng và phươ
Phân loạ c truyề
ng thứ n lan:
3.108
Sóng dài (LW): λ> 1000 m, f 5 3.10 5 0.3 MHz .
10
Sóng đ
ất: sóng giả
m nhanh, ít sửdụ
ng trong thông tin.
Sóng trung (MW): 100 m 1000 m , 0.3MHz f 3MHz .
n (SW1,2 ): 10m 100m , 3MHz f 30MHz
Sóng ngắ
Sóng trời: phả
n xạtừtầ
ng ion (đ
iện ly), phủsóng toàn cầ
u:
n: 10m
Sóng cực ngắ
Sóng met, sóng decimet, ….
Sóng vũtrụ
: xuyên qua tầ
ng đ
iện li, thông tin trong tầ
m mắ
t nhìn.
p
Bài tậ
.103 .t 0, 2.sin 3.103.t
1. Cho hàm tin: x(t ) cos
6 4
i tin: u (t ) 0,1.c os 2.106 .t
Và tả
3
t biể
a.Viế u thức udb (t ) với γ= 80 %. Chỉrõ các hệsốđ
iều biên bộ
n (Ứng với mọ
phậ i tầ
n sốcủ a x(t))
b.Tính và vẽphổcho tín hiệ
u.
i
Bài giả
c: udb ( t) U0
a. Theo công thứ 1 . x( t)
.cos
0 .t 0
i U 0 0.1,
Vớ 1
x(t)
Mà x(t) = x1(t) + x2 (t)
xmax = x 1max + x 2max = 1+ 0,2 = 1,2
0 2.106 rad / s , 0
3
8
Thay vào ta đ
ược:
0,8 3 3 6
udb (t) 0,1
1 .
cos 10 .t 3
0.2.sin .10.t 2
.cos .10 .t
1,2 6 4
3
0,8 3 0,16 3 6
0,1 10 .t
1 .cos 3.10.t
.sin 2.10 .t
.cos
1,2 6 1,2 4
3
0,8 0,8
Như y:
vậ
1 1.0,67 , 2 0, 2. 0.13
1, 2 1, 2
1 2 0,67 0,13 0,8
b. Đồthị
phổcủ
a tín hiệ
u:
0.1 / 3
0.033 / 2 0.033 / 6
0.0065 /12 0.0065 7/12
u có phổnhưhình vẽtrên.
2. Cho tín hiệ
t biể
a.Viế u thức thờ
i gian cho tín hiệ
u và chỉ
rõ loạ
iđiề
u biế
n.
b.Tính các hệsốđ
iều biế
n.
i
Giả
s( t) 0,1.cos(2.10 6 t )
3
0,033{cos[2(106 500)t ] cos[2(106 500)t ]}
6 2
7
6,510 3{cos[2(106 1500)t ] cos[2(106 1500)t ]}
12 12
0,066cos(106t )cos(103t ) 13.103 cos(106t )cos(3103t )
3 6 3 4
0,1cos(10 6 t )[0,66cos(103 t ) 0,13cos(3103 t )]
3 6 4
s( t) U db ( t)
9
t 5. Tín hiệ
Tiế u điề
u biế
n góc
u thức gầ
Hai biể n giố
ng nhau, hàm tin x(t) cùng nằ
m trong góc pha, chỉ
khác:
Vớ m trong
i udt (t ) : x(t) nằ dt
1. Đị
nh nghĩ
a các hệsốđiề
u biế
n góc:
Chỉsốđ iề
u biế n góc β: Chỉsốđ iề
u biế
n góc βlà đ ộsâu điều pha (Độsâu:
đại lượ
ng biểu thị mức đ ộảnh hư
ởng của hàm sinx(t) đ
ến dị
ch pha u(t))
i hai biể
Vớ u thứ
c trên thì dt và dp
Độlệ ch tầ n) : theo đ
n số(di tầ ịnh nghĩ a là độsâu điều tầ n (đ
ại lư
ợng
u thị
biể mức độảnh hư ởng củ
a hàm tin x(t) đ
ến tần sốcủa u(t)).
i tín hiệ
Vớ uđiề n: dt
u tầ
i tín hiệ
Vớ uđ u pha: dp .
iề
ng quát: .
Quan hệtổ
10
2. Đồthịminh họa:
11
3. Đặ
c điể
m của các tín hiệ
u điề
u tầ
n, điề
u pha:
U 0 = const Có khảnă
ng chố
ng “
nhiễ
u”cao
Nhiễu là tín hiệ u lạxen vào qua trình truyề
n tín hiệ
u có ích, gây ả
nh hư
ởng
u cho truyề
xấ n tin.
Nhiễu cộng vào tín hiệ
u có ích làm biế n thiên biên đ
ộ, với đ
iều tầ
n, đ
iều
pha ả
nh hưởng dễdàng phát hiện và loạ
i trừ .
12
2. Đồthịphổbiên độ:
U0 J0
U0 J2
U 0 J1
… …
0 0 0 0 0
n xét:
Nhậ
Phổcủa tín hiệ
uđiề
u biế
n góc gồ
m:
t vạ
Mộ n số0 hay gọ
ch trung tâm tầ i là vạ
ch tầ
n sốmang.
Xung quanh 0 : 2 dả n số0 k
i biên, tầ
1. Vềđộrộng phổ: Bdg : là khoả ng chiế m toàn bộtrục O. Thự
c tế
cần hạ
n chế
, dự
a vào tính chấ t: J k () 0 khi k
2 1
2. Bdg 2(1)
2 1
củ
Giá trị a :
thông thườ
ng: vài chụ
c
m hàng nghìn
n: vài tră
Lớ
t lớn: vài chụ
Rấ c nghìn.
Điề
u tầ
n và đ
iều pha: tín hiệ
u dả
i rộ
ng, bă
ng rộ
ng.
Xét giá trịtư
ơng đ
ối:
Bdg 2
1
0 0
Tầ ng ( 0 ) Tín hiệ
n sốcàng tă n sửdụ
u siêu cao tầ ng cho thông tin
đị
a phươ
ng.
Bdg : trảgiá cho tính chố
ng nhiễ
u.
13
p:
Bài tậ
1. Cho hàm tin: x( t) cos(2.103 t )
6
và tải tin U (t ) 0.1cos(.10 8 t ) .
4
a. Viế t các biể i 60 .
u thức tính toán U dt , U dp vớ
rõ các đ
Chỉ ộsâu đ
iều biế
n.
b. Vẽđ
ịnh tính phổcủ
a các tín hiệ
u.
i
Bài giả
U dt (t ) U 0cos 0t
x(t ) dt
8
.10 t
0.1cos sin 2.10 3
t 4
2 .10 3
6
U dp (t ) U 0cos
0t x(t ) 0
8
.10 t 60cos(2.103 t )
0.1cos
6 4
Độsâu đ
iều pha: 60(rad )
Độsâu đ
iề n: 60.2.103 12.104 (rad / s )
u tầ
2.Vẽđ
ịnh tính phổ
:
0.1 J 0
60
0.1 J 1
60 0.1 J 1
60
… … f
5 107 60 103 5 107 103 5 107 5 107 103 5 107 60 103
14
t 7 Tín hiệ
Tiế u điề
u biến xung
Tải tin: là mộ
t dãy xung (tín hiệ
u có đ
ột biế
n ), tuầ
n hoàn, có tầ
n sốcao, chu
kỳnhỏ .
h
t
t0 t0 +T t0 +2T …. t0 +kT
15
Đồthịminh hoạ
x(t)
1
0 t
T/2 T
-1
u(t)
h0
0 t
T0 2T0 kT0
h(t)
h(t)
h0+h
h0
h0-h
t
h0
0 t
h0
0 t
h0
0 t
n xét:
Nhậ
uđ
a. hai tín hiệ iề
u tầ
n xung và đ
iều vị
trí xung
ng nhau:
- Giố
+ Khi thay đ
ổi T làm cho thờ
iđiể
m xuấ
t hiệ
n (tk (t) thay đ
ổi )thay
đ
ổi.
uđ
b. Hai tín hiệ iề
u biên xung và đ
iềuđ
ộrộ
ng xung
ng nhau:
- Giố
n tích xung tỷlệthuậ
+ Diệ n với x(t).
u xung là dòng đ
Nế iện A thì diệ
n tích xung A.s = q
16
ch đ
Trong mạ iện q nạ
p vào và phóng ra bởi tụđ
iện
Điềuđ ộrộng xung có biên đ
ộkhông đ
ổi h0 = const chố
ng nhiễ
u tố
t
ng trong thông tin).
(thông dụ
Gắ n tả
i tin vào mộ t thông sốnào đ iđ
ó ta có các loạ iề
u biế
n xung khác
n loạ
nhau (có bố iđ iề
u biế n xung)
- Điề
u biên xung (PAM: Pulse Amplitude Modulation).
h(t) =h0 + h.x(t).
- Điề
u tầ
n xung (PFM: Pulse Frequency Modulation).
1 1
f .x(t )
Tt T0
- Điề
u vịtrí xung (PPM: Pulse P osition Modulation)
th (t) = tk0 + tk .x(t)
- Điề
uđộrộ
ng xung (PWM: Pulse Width Modulation)
t0 . x
t
c tiế
Không tính toán trự p từtoán mà chỉ
suy ra từphổtín hiệ
u Điề
u biế
n cao
n.
tầ
a. Phổđ
iều biế
n cao tầ
n : - Mộ
t vạ
ch tầ
n sốmang ởtrung tâm
ch tầ
- Xung quanh vạ n sốmang có hai dả
i bên.
b. Phổtín hiệ
uđiề
u biế
n xung:
u vạ
- Có nhiề ch tầ
n sốmang (vì tả
i tin là dãy xung, không đ
iều hoà).
i vạ
- Xung quanh mỗ ch tầ
n sốmang cũ
ng có hai dả
i bên.
c. Đồthị
phổcủ
a tín hiệ
uđiề
u biế
n xung.
17
vạch tần sốmang
sin x
dạng
x T0 =4
0
ch tầ
vạ n sốbên
2 2 4
0
T0 0
n xét:
Nhậ
Phổcủ a tín hiệ
uđ iề
u biến xung tập trung chủyếu ởmiề n tần sốthấ p.
Vì vậ y mà nó không thểtrự c tiếp bức xạđ i xa. Dó đóđ
iề u biến xung chỉ là
mộ t bước xửlý tín hiệu. Muố n bứ c xạphả i có thêm một bướ cđ iề
u biến cao
n.
tầ
d. Sơđ
ồkhố
i củ
a mộ
t máy phát thông tin xung.
Điều biế
n Điều biế n
xung cao tần
Hàm tin
i tin
tả 0
18
Tiết9: Các phương pháp FDMA, TDMA, CDMA, OFDM
1. §a truy nhËp ph©n chia theo tÇn sè (FDMA)
- D¶i tÇn ®-îc chia lµm c¸c b¨ng nhá, mét hoÆc nhiÒu ng-êi dïng cã thÓ sö
dông mét b¨ng.
- Mçi ng-êi dïng ®-îc cÊp mét kªnh riªng cã tÇn sè kh¸c víi ng-êi dïng
kh¸c.
- Khi sè ng-êi dïng nhá h¬n sè kªnh th× sù ph©n chia nµy lµ tÜnh, nh-ng
khi sè ng-êi sö dông t¨ng lªn th× ph-¬ng ph¸p ph©n bè kªnh ®éng lµ rÊt cÇn
thiÕt.
- Trong hÖ thèng cell viÖc ph©n bè kªnh ®-îc ®i theo cÆp nªn mçi thuª bao
sÏ ®-îc cÊp hai kªnh ph©n phèi ®Ó truyÒn tõ ng-êi dïng ®Õn tr¹m gèc
(uplink) vµ ng-îc l¹i (downlink).
- C¸c kªnh kh«ng ®-îc ph©n bè gÇn nhau v× c¸c m¸y ph¸t ho¹t ®éng trªn
b¨ng chÝnh còng ph¸t ra n¨ng l-îng trªn c¸c b¨ng phô cña kªnh. V× vËy, tÇn
sè cña c¸c kªnh cÇn ®-îc ng¨n c¸ch b»ng c¸c b¨ng b¶o vÖ ®Ó tr¸nh sù giao
thoa cña c¸c kªnh. Tuy nhiªn, sù hiÖn diÖn cña c¸c b¨ng b¶o vÖ lµm gi¶m
kh¶ n¨ng sö dông phæ.
2. §a truy nhËp ph©n chia theo thêi gian (TDMA)
- B¨ng réng ®-îc ph©n chia thµnh c¸c khe thêi gian, kÕt qu¶ lµ t¹o ra
khung TDMA. Trong ®ã, mçi nót ho¹t ®éng ®-îc chØ ®Þnh mét hay nhiÒu
khe.
- §-êng uplink vµ downlink cã thÓ nhËn c¸c b¨ng cã tÇn sè kh¸c nhau
(FDD-TDMA) hay tÇn sè kh¸c nhau trªn cïng mét b¨ng (TDD-TDMA).
19
- Thùc chÊt lµ kü thuËt half-duplex v× nã cã mét cÆp nót liªn l¹c, nh-ng t¹i
mçi thêi ®iÓm cô thÓ chØ cã mét nót cã thÓ truyÒn. Tuy nhiªn, kho¶ng thêi
gian c¸c khe tån t¹i lµ rÊt ng¾n (trong GSM kho¶ng 577s) nªn t¹o ra ¶o ¶nh
hai chiÒu.
- §Ó tr¸nh giao thoa gi÷a c¸c khe do cã nhiÒu ®-êng truyÒn kh¸c nhau ®Õn
m¸y di ®éng ®-îc chØ ®Þnh cho c¸c khe gÇn nhau, hÖ thèng sö dông nh÷ng
kho¶ng thêi gian b¶o vÖ ®Ó hÖ thèng ho¹t ®éng b×nh th-êng.
- C¸ch ph©n bè TDMA ®éng ph©n bè khe cho c¸c nót dùa trªn nhu cÇu
®-êng truyÒn, -u ®iÓm cña nã lµ thÝch nghi víi nh÷ng ®-êng truyÒn hay thay
®æi.
Cã 3 c¸ch phèi hîp:
C¸ch thø nhÊt do Binder ph¸t minh: gi¶ thiÕt sè tr¹m Ýt h¬n sè
khe nªn mçi tr¹m cã thÓ cã khe riªng.
C¸c khe cßn l¹i ®-îc bá trèng ®Ó tuú vµo nhu cÇu ®-êng truyÒn mµ
c¸c tr¹m dµnh lÊy c¸c khe nµy.
Mét tr¹m cã thÓ dïng khe cña tr¹m kh¸c nÕu nã kh«ng sö dông.
Khi mét tr¹m muèn sö dông khe cña m×nh nã b¾t ®Çu truyÒn tõ ®Çu khe.
20
- C¸ch thø hai lµ ph¸t minh cña Crowther: sè l-îng tr¹m kh«ng x¸c ®Þnh vµ
cã thÓ thay ®æi. Khi mét tr¹m cã ®-îc mét khe, nã truyÒn ®i mét khung ®Ó
c¸c tr¹m kh¸c biÕt r»ng nã ®· sö dông khe nµy.
- C¸ch thø ba lµ ph¸t minh cña Roberts: cè g¾ng gi¶m hao hôt b¨ng réng
do va ch¹m.
Mét khe ®Æc biÖt trong khung ®-îc chia ra lµm c¸c khe nhá ®Ó gi¶i
quyÕt viÖc sù tranh dµnh c¸c khe.
Khi mét tr¹m muèn sö dông mét khe, nã göi yªu cÇu vµo mét khe
nhá ngÉu nhiªn cña khe dù tr÷, lóc nµy c¸c tr¹m sÏ tr¸nh ®-îc nh÷ng khe ®·
sö dông ®Ó tr¸nh viÖc tranh dµnh.
- Lµ sù lùa chän cña nhiÒu hÖ thèng cell thÕ hÖ hai nh- GSM, IS-54, DECT
3. §a truy nhËp ph©n chia theo m· (CDMA)
- Cã nguån gèc tõ viÖc tr¶i phæ, ®-îc ph¸t triÓn tõ chiÕn tranh thÕ giíi II.
ViÖc truyÒn tin qua c¸c kªnh ®-îc sö dông mét mËt m· mµ c¶ hai bªn ®Òu
hiÓu. Sö dông ph-¬ng ph¸p nµy khiÕn qu©n ®Þch kh«ng thÓ biÕt nÕu nh-
kh«ng cã mËt m·.
D¹ng tr¶i phæ nµy ®-îc gäi lµ tr¶i phæ nh¶y tÇn (FHSS), mÆc dï kh«ng
®-îc sö dông nh- mét kü thuËt MAC nh-ng nã vÉn ®-îc øng dông vµo mét
vµi hÖ thèng nh- IEEE 802.11 cña WLAN.
- CDMA th-êng liªn quan ®Õn d¹ng thø hai lµ tr¶i phæ chuçi trùc tiÕp
(DSSS), nã ®-îc sö dông trªn tÊt c¶ c¸c hÖ thèng ®iÖn tho¹i di ®éng CDMA.
- CDMA s¾p xÕp tÊt c¶ c¸c nót vµo mét b¨ng réng cïng mét lóc. TÊt c¶ c¸c
nót ®Òu cã m· n bit, gi¸ trÞ tham sè n ®-îc biÕt ®Õn nh- lµ tû lÖ chip cña hÖ
thèng.
- C¸c bit cã thÓ truyÒn cïng lóc b»ng c¸ch sö dông m·, c¸c m· ®-îc sö
dông cho liªn l¹c nh- sau: NÕu ng-êi sö dông muèn truyÒn mét d·y sè nhÞ
21
ph©n th× cÇn truyÒn m· cña nã, thay v× truyÒn bit 0 th× nã cã thÓ truyÒn mét
tÝn hiÖu kh¸c ®Ó thay thÕ.
- §-êng truyÒn cña mçi ng-êi dïng ®-îc ph©n biÖt b»ng mét m· duy nhÊt
®-îc chØ ®Þnh tr-íc.
4. ALOHA- §a truy nhËp theo c¶m biÕn sãng mang (CSMA)
- ALOHA lµ mét trong nh÷ng nç lùc ®Çu tiªn khi thiÕt kÕ mét m¹ng kh«ng
d©y nh-ng nã còng cã thÓ ¸p dông cho m¹ng kh«ng d©y.
- Nguyªn lý lµm viÖc cña ALOHA: khi tr¹m cÇn truyÒn th«ng tin th× viÖc
truyÒn ®i ®-îc thùc hiÖn ngay tøc th×. NÕu tr¹m ®ã ®ang n»m gi÷a mét sè
tr¹m ®ang ho¹t ®éng trong m¹ng th× viÖc truyÒn dÉn còng cã thÓ thùc hiÖn
thµnh c«ng. Tuy nhiªn, nÕu sè l-îng c¸c tr¹m lµ t-¬ng ®èi nhiÒu, th× rÊt cã
kh¶ n¨ng ®-êng truyÒn cña tr¹m nµy ®ông tr¹m víi ®-êng truyÒn cña tr¹m
kh¸c, kÕt qu¶ lµ c¸c gãi tin cña tr¹m ®ã cã thÓ bÞ ph¸ huû.
- C¸c ®iÓm cÇn l-u ý trong ho¹t ®éng cña ALOHA:
C¸c ®-êng truyÒn kh¸c kh«ng ®-îc lµm viÖc trong khi ®-êng
truyÒn nµy b¾t ®Çu truyÒn tin.
Kh«ng ®-îc thùc hiÖn tiÕn tr×nh cña c¸c tr¹m kh¸c khi tr¹m nµy b¾t
®Çu truyÒn dÉn.
- Ng-êi ta chøng minh ®-îc r»ng, th«ng l-îng T(G) dµnh cho khung cña
t¶i träng G trªn mét khung thêi gian trªn hÖ thèng ALOHA sö dông nh÷ng
khung cã kÝch th-íc cè ®Þnh nh- sau:
trong ®ã, gi¸ trÞ lín nhÊt cña T(G) = 0,184 khi G = 0,5.
- ALOHA sÏ ®¹t hiÖu qu¶ gÊp ®«i nÕu nã ®-îc chia thanh c¸c khe nhá cã
kho¶ng thêi gian t-¬ng ®-¬ng nhau (nh-ng tæng sè thêi gian ph¶i b»ng
kho¶ng thêi gian truyÒn gãi) vµ ®-êng truyÒn chØ ®-îc b¾t ®Çu ë mçi ®Çu
khe. Lóc nµy, th«ng l-îng TS(G) cña t¶i träng khung G trªn mét khung thêi
gian cña hÖ thèng khe ALOHA sö dông nh÷ng khung cã kÝch th-íc cè ®Þnh
nh- sau:
trong ®ã, gi¸ trÞ lín nhÊt cña TS(G) = 0,37 khi G = 1.
22
- ¦u ®iÓm cña ALOHA lµ sù ®¬n gi¶n, nh-ng sù ®¬n gi¶n l¹i lµ nguyªn
nh©n ho¹t ®éng kÐm cña hÖ thèng. CSMA hiÖu qu¶ h¬n ALOHA. Tr¹m
CSMA nghe xem ®ang cã mét tiÕn tr×nh truyÒn th«ng nµo kh¸c ®ang ho¹t
®éng kh«ng. NÕu cã, nã sÏ ®îi. Mét sè ®iÓm cÇn chó ý trong CSMA:
P- persistent CSMA (CSMA liªn tôc): NÕu tr¹m CSMA nghe xem
®ang cã mét tiÕn tr×nh truyÒn th«ng nµo kh¸c ®ang ho¹t ®éng kh«ng. NÕu cã,
nã sÏ chê ®îi cho qu¸ tr×nh ®ã kÕt thóc. Sau ®ã, nã sÏ truyÒn víi mét x¸c
suÊt p. NÕu p =1 nã sÏ trë thµnh 1-persistent CSMA.
CSMA kh«ng liªn tôc: trong khi ®-êng truyÒn bËn nã sÏ chê ®îi
mµ kh«ng cè g¾ng ®Ó truyÒn ®i vµ nã sÏ thö truyÒn l¹i trong mét kho¶ng thêi
gian ngÉu nhiªn nµo ®ã.
- Khi sù va ch¹m x¶y ra gi÷a hai nót CSMA, c¸c nót nµy sÏ bÞ gi÷ l¹i ë bé
®Öm vµ chê ®îi cho ®Õn khi nã cè g¼ng thö l¹i. Kho¶ng thêi gian chê ®-îc
tÝnh b»ng:
t = ks
trong ®ã:
s lµ khe thêi gian cña hÖ thèng.
k lµ hÖ sè [0,…,2i-1 ], i = min(c,cw), c lµ sè lÇn va ch¹m vµ cw lµ hÖ
thèng th«ng sè bÞ chi phèi bëi chuçi sè ngÉu nhiªn lín nhÊt k.
CSMA ®-îc sö dông trong hÖ thèng m¹ng kh«ng d©y, ®Æc biÖt lµ WLAN vµ
lµ c¬ së cña giao thøc IEEE 802.3 cña m¹ng cã d©y sö dông cho m¹ng
Ethernet.
5. §a truy nhËp theo tÇn sè trùc giao OFDM.
OFDM lµ kü thuËt ®iÒu giao ®a sãng mang (MCM), nh-ng c¸c sãng
mang con cña nã ®-îc ghÐp trùc giao víi nhau, v× vËy tiÕt kiÖm ®-îc b¨ng
tÇn sö dông. §Ó xö lý tÝn hiÖu OFDM ng-êi ta dïng kü thuËt FFT (biÕn ®æi
Fourier nhanh) do vËy tèc ®é nhanh vµ dÔ thùc hiÖn.
Mét trong nh÷ng -u ®iÓm quan träng nhÊt lµm cho OFDM cã tiÒm
n¨ng trë thµnh kü thuËt truyÒn dÉn ®-îc ph¸t triÓn m¹nh trong t-¬ng lai lµ
hiÖu suÊt sö dông d¶i tÇn sè cho tr-íc cao. Trong ®iÒu kiÖn dÞch vô truyÒn
th«ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh- hiÖn nay mµ b¨ng tÇn cho phÐp lµ h÷u h¹n, do
®ã kü thuËt truyÒn dÉn nµo truyÒn ®-îc nhiÒu th«ng tin h¬n th× kü thuËt ®ã
23
®-îc sö dông. §Ó thùc hiÖn ®-îc ®iÒu nµy, trong qu¸ tr×nh truyÒn dÉn sÏ t¨ng
thªm sè sãng mang con. ViÖc t¨ng sè sãng mang con sÏ lµm gi¶m tèc ®é d÷
liÖu mµ tõng sãng mang con ph¶i truyÒn. Nh- vËy thêi kho¶ng cña mét ký
hiÖu kÐo dµi h¬n, do ®ã nhiÔu ISI chØ g©y ¶nh h-ëng nhá tíi mét phÇn tr¨m
cña mçi ký hiÖu.
Trong mét hÖ truyÒn d÷ liÖu th«ng th-êng, ký hiÖu th«ng tin ®-îc
truyÒn ®i mét c¸ch tuÇn tù, phæ cña mçi ký hiÖu sÏ truyÒn chiÕm toµn bé ®é
réng b¨ng truyÒn.
OFDM lµ tr-êng hîp ®Æc biÖt cña truyÒn dÉn ®a sãng mang. Khi mét
luång d÷ liÖu ®-îc truyÒn ®i trªn c¸c sãng mang con cã tèc ®é thÊp h¬n tèc
®é luång ban ®Çu. OFDM cã thÓ coi nh- lµ mét kü thuËt ®iÒu chÕ hay lµ kü
thuËt ghÐp kªnh. Mét lý do chÝnh ®Ó OFDM ®-îc sö dông trong c¸c øng
dông lµ kh¶ n¨ng chèng l¹i fading ®a ®-êng, fading chän läc tÇn sè (nhiÔu
b¨ng hÑp) mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
Trong hÖ thèng mét sãng mang, mét sù th¨ng gi¸ng tÝn hiÖu hoÆc
nhiÔu cã thÓ g©y ra lçi toµn bé hÖ thèng. Nh-ng trong hÖ thèng ®a sãng
mang, chØ mét tû lÖ nhá phÇn tr¨m c¸c sãng mang con bÞ ¶nh h-ëng. NÕu
dïng m· söa lçi h-íng thuËn cã thÓ söa lçi cho c¸c sãng mang con bÞ lçi.
Trong hÖ truyÒn d÷ liÖu truyÒn thèng, ®é réng b¨ng tæng céng ®-îc
chia thµnh N kªnh b¨ng tÇn con. Mçi kªnh tÇn con ®-îc ®iÒu chÕ víi mét ký
hiÖu th«ng tin. Sau ®ã, N kªnh tÇn con ®-îc phÐp theo kªnh tÇn sè. ViÖc t¸ch
thµnh N kªnh tÇn con nh- vËy ®-îc xem lµ tèt nhÊt ®Ó tr¸nh phæ chång lªn
nhau cña kªnh ®Ó giíi h¹n nhiÔu ISI. Tõ ®ã dÉn ®Õn hiÖu suÊt sö dông phæ
kh«ng cao.
24
Ch1 Ch2 Ch3 Ch4 Ch5 Ch6
(a)
25
Gäi lµ tËp hîp tÝn hiÖu x¸c ®Þnh trªn [a,b] vµ k lµ ký hiÖu thø k
trong tËp, th× c¸c tÝn hiÖu lµ trùc giao nÕu:
b
1 nÕu i k
t
t
dt (1.1)
a
i k
0 ik
nÕu i k
§Ó truyÒn dÉn ®a sãng mang ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt dùa trªn c¬ së tÇn sè
trùc giao. N¨m 1971, Weinstein vµ Ebert sö dông phÐp biÕn ®æi Fourier rêi
r¹c (DFT) hÖ thèng truyÒn d÷ liÖu song song, nh- lµ ®-îc sö dông ®Ó ®iÒu
chÕ vµ gi¶i ®iÒu chÕ tÝn hiÖu OFDM.
T¹i ®Çu ph¸t, qu¸ tr×nh c¸c sãng mang thùc hiÖn bëi phÐp biÕn ®æi tÇn
sè Fourier ng-îc rêi r¹c (Inverse Discrete Fourier Transform: IDFT) T¹i ®Çu
thu sö dông phÐp biÕn ®æi Fourier rêi r¹c (DFT) vµ tÝnh to¸n c¸c gi¸ trÞ t-¬ng
quan víi tÇn sè trung t©m cña mçi sãng mang con ®Ó mçi sãng mang con
®-îc gi¶i ®iÒu chÕ chÝnh x¸c, kh«i phôc l¹i d÷ liÖu ®· truyÒn ®i mµ kh«ng cã
sù xuyªn ©m.
Phæ cña mét sãng mang Phæ cña 5 sãng mang
f f
a.Phæ cña mét sãng mang b. Phæ cña 5 sãng mang OFDM
Ngoµi ra, dïng kü thuËt ®iÒu chÕ ®a sãng mang dùa trªn phÐp biÕn ®æi
Fourier rêi r¹c nªn viÖc ghÐp kªnh trªn tÇn sè ®-îc thùc hiÖn kh«ng ph¶i bëi
c¸c bé läc th«ng d¶i mµ bëi xö lý tÝn hiÖu b¨ng gèc.
Tõ h×nh vÏ 1.3(b) ta thÊy t¹i tÇn sè trung t©m cña mçi sãng mang con kh«ng
cã sù xuyªn ©m.
26
Tiết 10: Tín hiệ
u điều xung mã
(PCM: Pulse Code Modulation)
cđ
- Mụ ích: biế
n mọ
i hàm tin x(t) bấ
t kỳsang dạ
ng số(0,1).
i thông qua ba bư
- Phả ớc cơbả
nđểthực hiệ
n:
Bước 1: Lấ
y mẫ
u (rời rạ
c hoá):
x(t)
x(kt)
x
H.1
0 t...............kt T
t
- Thay việc xét hàm tin x(t) trong một khoả ng thời gian liên tục, bằ
ng việ c
chỉxét giá trịcủ a x(t) tạ
i các thờiđiểm rời rạc cách khoả ng t, nghĩ
a là chỉ
xét x(kt).
- Cơsởlà: Đị
nh nghĩ
a Shannon, đ
ịnh nghĩ
a Kachennhikop, đ
ịnh lý lấ
y mẫ
u.
t giá trị
Mộ x(kt) đ
ược gọ
i là mộ
t mẫ
u thứk củ
a x(t).
uđ
Phát biể ịnh lý: Mộ t hàm tin x(t) bấ
t kỳxác đ ịnh trong
ng (t0, t0 +T) đ
khoả ược hoàn toàn lậ p lạ
i từcác mẫ u rời rạ
c x(kt) theo:
N
1
sin c
t kt
x
t x kt
.
k 0 c
t kt
ó: c: tầ
Trong đ n sốcao nhấ
t (cut-off frequency: tầ
n sốcắ
t) trong phổx(t).
1
t : bướ
c lấ
y mẫ
u (bư
ớc rời rạ
c hoá).
c 2 f c
N: là sốmẫ
u cầ
n lấ
y; N=T/t
ý nghĩ
a:
27
x(kt)
x(kt
sin c t kt
c t kt
Mộ
t sốlưu ý vềbư
ớc lấ u t:
y mẫ
t t 1 : thự
Khi viế c tếchỉ
là giớ
i hạ a t.
n trên củ
c 2fc
1
t i hạ
: giớ n Nyquist.
c 2 f c
Bước 2: Lượ
ng tửhoá
Sau khi lấy mẫu thu được mộ t dãy giá trịbất kỳx(kt), thực hiện lượng tử
nđ
hoá: là biế ổ
i các x(kt) thành mộ t dãy sốnguyên xk (quy tròn số).
- Mức quy tròn:
x: đ
ơn vị đo các mẫ u bướ
c lượ
ng tửhoá dùng làm đ
ơ khắ
n vị cđộtrụ
c tung
(thướ
cđ o của mẫ u).
VD: Hình vẽ(H.1)
x(0) =12,3; x(t) = 8,2; x(2t) = 13,6; x(3t) = 17,8; x(4t) = 23,1;
x(5t) = 21,7...
Quy tròn:
x0 = 12; x1 = 8; x2 =14; x3 = 18; x4 = 23; x5 = 22,...
ó ta có công thức quy tròn: x Png x k t 0,5
Từđ
k
i Png: lấ
vớ y phầ
n nguyên.
Chú ý: Khi thực hiện lượng tửhoá thì sẽgây ra sai số(sai số
lượng tửhoá) Như ng sai sốnày do chủđ ộ ng kỹthuật, nên dễdàng đ iều
khiển. Khi gặ
p sai sốthì khuynh hướng muố n lấ
y bé.
28
i : trị
gọ tuyệ
tđố
i củ : x
a sai số
2
u muố
Nế n giả
m thì ta phả m x. Tuy nhiên khi x giả
i giả m thì xk sẽtă
ng:
vấ nđềđ
ặt ra là ta có thểchấp nhận sai sốđểsốđ o vừa phải hay không? Đây
nđ
là vấ ềcầ n cân nhắ c.Vì đ
ơn vịcàng bé thì sốđ
o càng lớn.
Bước 3: Mã hoá (lập mã):
ợ
Sau khi lư ng tửhoá ta có dãy sốnguyên xk. ởbư ớc này ta thự
c hiệ
n mã hoá
bằng cách viết các xk trong hệđế
m nhịphân (0,1).
t: Theo hàng.
Cách viế
VD: Trong hệthậ
p phân; 1895= 1.103 + 8.102 + 9.101 + 5.100
Đố
i vớ
i hệnhị
phân; 101011 = 1.25 +0.24 + 1.23 + 0.22 +1.21 +1.2 0
n sang hệthậ
Chuyể p phân: 32 + 8 + 2 + 1 = 43.
Đểchuyể n từthậ p phân sang nhị
phân, ta phả
i xác đ
ịnh sốbít (binarydigit) n
n thiế
cầ tđ ểviết các xk .
VD: - với hệthậ
p phân
i n=4
+ Vớ
1000 x 10000
i n bấ
+ Vớ t kỳ
10 n-1 x 10n
i hệnhịphân:
- Vớ
2n-1 max xk 2 n
Đểxác đ
ịnh n ta sửdụ c ; n Png
ng công thứ log 2 max x k 1
29
u diễ
Biể n tín hiệ
u:
0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 1 1 0
0 x0 t x1 2t x2 3t t
c. KÕt qu¶ cña ®iÒu chÕ ASK ®-îc biÓu diÔn trªn h×nh 2.23 sö dông mét
chuçi nhÞ ph©n trªn h×nh 2.22 vµ sãng mang ë h×nh 2.17.
30
a. Frequency Shift Keying (FSK)
§Çu ra cña FSK khi truyÒn mét chuçi bit nhÞ ph©n x ®-îc thÓ hiÖn nh- sau:
31
i. TÇn sè sãng mang f cã mét kho¶ng trèng tÇn sè nhá k, bit nhÞ ph©n
1 ®-îc dïng ®Ó thay thÕ cho tÇn sè sãng mang f + k cho mét kho¶ng thêi
gian xen gi÷a cô thÓ.
ii. Bit nhÞ ph©n 0 ®-îc thay thÕ cho tÇn sè sãng mang f – k.
iii. Nh- vËy, víi mét sãng mang d¹ng cosin, biªn ®é A, tÇn sè f ta cã:
Hai líp tÇn sè ®-îc sö dông, kü thuËt nµy ®-îc biÕt ®Õn nh- lµ FSK nhÞ ph©n
(BFSK).
KÕt qu¶ cña ®iÒu chÕ BFSK sö dông chuçi nhÞ ph©n ë h×nh 2.22 vµ sãng
mang h×nh 2.17 ®-îc biÓu diÕn trªn h×nh 2.24.
d. Trong BFSK mét vµi tÇn sè thay ®æi m· ho¸ 1 bit. Nã ®Þnh nghÝa
kho¶ng trèng dµnh cho ®é lÖch tÇn sè, FSK cã thÓ truyÒn nhiÒu th«ng tin h¬n
víi mét tÇn sè ®-îc dÞch chuyÓn. VÝ dô nh- FSK 4 møc:
32
e. FSK ®· ®ö dông ë mét sè hÖ thèng truyÒn th«ng kh«ng d©y. VÝ dô,
BFSK vµ FSK 4 møc ®-îc sö dông ë líp vËt lý cña chuÈn IEEE 802.11 dµnh
cho WLAN.
b. Phase Shift Keying (PSK)
f.§Çu ra cña FSK khi truyÒn mét chuçi bit nhÞ ph©n x ®-îc thÓ hiÖn nh-
sau:
i. f lµ tÇn sè sãng mang. Bit nhÞ ph©n 0 ®-îc dïng ®Ó thay thÕ cho tÇn
sè sãng mang trong mét kho¶ng thêi gian xen gi÷a cô thÓ.
ii. Bit nhÞ ph©n 1 ®-îc thay thÕ cho mét tÝn hiÖu sãng mang cã ®é lÖch
pha (rad) cho mét kho¶ng trèng.
iii. Nh- vËy, víi mét sãng mang d¹ng cosin, biªn ®é A, tÇn sè f ta cã:
g. Mét kü thuËt kh¸c ®-îc biÕt ®Õn nh- lµ PSK nhÞ ph©n (BPSK). KÕt qu¶
cña ®iÒu chÕ BPSK sö dông chuçi nhÞ ph©n h×nh 2.22 vµ sãng mang h×nh
2.17 ®-îc biÓu diÔn trªn h×nh 2.25.
h. PSK cã thÓ truyÒn th«ng tin ®i nhiÒu h¬n víi mét tÇn sè dÞch chuyÓn
nh- PSK 4 møc (QPSK) sö dông 4 pha kh¸c nhau víi ®é lÖch /2:
33
i. QPSK cã thÓ truyÒn 2 bit trªn mét tÇn sè dÞch chuyÓn. Tr-êng hîp tèc ®é
bit dµnh ®-îc bëi tÝn hiÖu QPSK lµ gÊp ®«i, mçi tr¹ng th¸i cña sãng mang se
®-îc m· ho¸ 2 bit.
QPSK vµ c¸c ®iÒu biÕn 4 møc kh¸c lµ sù lùa chän cho m«i tr-êng tÕ bµo.
34
CHƯƠNG 2
THÔNG TIN VÀ LƯỢNG TIN
Từđ ây vềsau, chúng ta sẽgiảthiế t rằ
ng nguồ n tin và các ảnh hư ởng
u mang thông tin là các quá trình ngẫ
lên tín hiệ u nhiên, đư ợc mô tảbởi các
luật thống kê. Chỉcó các quá trình ngẫ u nhiên mới tạ o ra thông tin và tín
hiệu khi đó mớ i mang thông tin.
m thông tin.
2.1. Khái niệ
Sựtiế p xúc củ a con người với ngoạ i vật và cả m hiểu, nhậ n thứ cđ ượ c
ngoạ i vật là thông qua thông tin tiếp thu đ ược. Khái niệ m thông tin là một
khái niệmđ ãđ ược hình thành từlâu trong tưduy củ a con ngườ i. Đểdiễ n tả
khái niệm này, chúng ta giảthiế t rằng trong mộ t tình huố ng nào đ ó, có thể
xảy ra nhiề u sựkiệ n khác nhau và việ c xả y ra mộ t sựkiệ n nào đ ó trong tậ p
hợp các sựkiệ n có thểlàm cho chúng ta thu nhậ nđ ược thông tin.
Mộ t tin đố i với ngườ i nhậ nđ ề
u có hai phầ n, hay hai nộ i dung. Mộ t là
độbấ t ngờcủ a tin, và hai là ý nghĩ a của tin. Đểso sánh các tin vớ i nhau
chúng ta có thểlấ y mộ t trong hai hoặ c cảhai nộ i dung trên đ ểlà thư ớ cđ o.
Như ng nộ i dung, ý nghĩ a củ a tin, mà chúng ta gọ i là hàm ý củ a tin, không
ảnh hưở ng đ ến các vấ nđ ềcơbả n của của hệthố ng truyề n tin nhưtố cđ ộhay
độchính xác. Nó chính là ý nghĩ a của những tin mà con ngư ời muố n trao đ ổi
với nhau thông qua việ c truyề n tin.
Độbấ t ngờcủ a tin lạ i rất liên quan đ ến các vấ nđ ềcơbả n của hệ
thố ng truyề n tin. Ví dụmộ t tin càng bấ t ngờ , sựxuấ t hiệ
n củ a nó càng hiếm,
thì rõ ràng thời gian nó chiế m trong mộ t hệthố ng truyề n tin càng ít. Nhưvậ y
muố n cho hiệ u suấ t truyề n tin có hiệ u suấ t cao, chúng ta không thểcoi các
tin nhưnhau nế u chúng xuấ t hiệ n ít, nhiề u khác nhau.
Vì lý do trên, đểđ ị
nh lượ ng thông tin trong các hệthố ng truyề n tin,
chúng ta lấ y mứ cđ ộbấ t ngờđ ểso sánh các tin với nhau. Chúng ta cho rằ ng
lượ ng tin càng lớn nếuđ ộbấ t ngờcàng lớ n. Điều này là hợp lý vì khi chúng
ta nhậ n mộ t tin chúng ta đã biết trước, thì xem nhưđ ã không nhậ nđ ược gì,
và việ c nhậ n đư ợc một tin mà ta ít có hy vọ ng nhậnđ ược thì lạ
i rất quí đ ối
vớ i chúng ta.
2.2. Lượng tin của nguồn rời rạ
c.
35
2.2.1. Nguồn rời rạ
c.
Đị
nh nghĩ
a: Nguồ
n rờ
i rạ
c là nguồ
n tạ
o ra các tin dư
ới dạ
ng rờ
i rạ
c.
Ví dụnhưmộ t tin liên tụ
c cầ
n truyề
nđiđ
ược rờ
i rạ
c hóa, thì ta có thểtruyề
n
đi các xung có biên đ ộkhác nhau.
Nguồ n thông tin rờ i rạ
c: là nguồ
n tạ
o ra mộ
t chuỗ
i các biế
n ngẫ
u
i rạ
nhiên rờ c x1 , x2,…,xn ,…
u: là phầ
Ký hiệ n tửnhỏnhấ
t có chứa thông tin.
Ví dụvềmã Morse, sửdụ
ng bộbố
n ký hiệ
u (hình 3.2.1)
x1 t
x2 t
x3 t
36
Nguồ n rời rạc có nhớ: là nguồn mà xác suất xuấ t hiện mộ t ký hiệu
phụthuộc vào mộ t hay nhiề
u các ký hiệ
uđ ã xuất hiện trư ớc nếu khảnă ng
nhớcủa nguồn là đủlớ n.
Nguồ n dừng: là nguồ n mà xác suấ
t xuất hiệ
n mộ t ký hiệ
u không phụ
thuộc vào mốc thờ i gian mà chỉphụthuộc vào vịtrí tươ
ng quan giữa các ký
hiệu, có nghĩa là:
i mọ
P(xi,n) = p(x i,n+k) vớ ik (3.2.2)
t thống kê củ
Nói cách khác là các tính chấ a nguồ
n không phụthuộ
c vào gố
c
thời gian.
Nguồ n dừng Ergodic: là nguồn dừng không nhớhoặ c có nhớhữ u hạn,
có các đ
ặc tính thống kê theo thời gian bằ
ng các đặ
c tính thống kê theo tập
hợp.
Nguồ n có tố cđộthông tin không điều khiểnđ ược: là nguồ
n tạ
o ra các
bản tin với tốcđ ộcốđ ị
nh, không điều khiểnđ ược từbên ngoài nguồn, tốc
độnày là tính chấ t nộ
i tạ
i của nguồn.
Ví dụtrong trư ờ ng hợ p này là nguồn rờ i rạc tạo ra khi lấ
y mẫ u mộ t tín
u liên tụ
hiệ c theo thờ i gian. Các mẫ uđượ c tạ o ra liên tiếp nhau, cách nhau
một khoả ng thời gian cốđ ị
nh phụthuộ c vào tín hiệ u liên tục.
Nguồ n Markov: Nguồ
n Markov giữmộ
t vai trò quan trọ
ng trong lĩ
nh
c truyề
vự n thông.
2.2.2. Lượng tin riêng, lượng tin tương hỗ
, lượng tin có điề
u kiệ
n.
Nhưchư ơng 1 chúng ta đ ã đềcậ p vềđ ộđ o thông tin, hàm loga đ ã
được chọnđểđ ánh giá, đ
ịnh lượ ng các lượng tin. Đố i vớ i mỗi tin xi củ
a
nguồnXđ ều có mộ t lượ
ng tin riêng đượcđ ánh giá bằ ng ([1]):
I(xi) = -logp(xi ) (3.2.3)
Nế u nguồ n X thông qua mộ t phép biế n đổi trởthành nguồ n Y ví dụnhư
thông qua sựtruyề n lan trong kênh, thì phép biế nđ ổiđ ó có thểkhông phả i là
mộ t - mộ t. Ở đ ầu vào củ a kênh là các tin củ a nguồ n X, các tin trong quá
trình truyề n lan bịcác nhiễ u phá hoạ i, làm cho sựchuyể nđ ổi từnguồn X
sang nguồ n Y không phả i là mộ t - mộ t. Một tin xi có thểchuyể n thành mộ t
tin yj bất kỳtrong nguồ n Y ởdầ u ra của kênh, với những xác suấ t chuyể n
đ ổi khác nhau tùy theo tính chấ t nhiễu trong kênh. Bài toán truyề n tin trong
37
trường hợ p này đặt ra là: cho biết cấu trúc thống kê của nguồ n X, tính chấ t
tạp nhiễu của kênh biể u thịdướ i dạ ng xác suất chuyểnđ ổi củ a tin, khi nhậ
n
đ ược ởđ ầu ra một tin yj thuộc nguồ n Y, hãy xác đ ịnh tin tương ứng củ a
nguồ n X.
Rõ ràng rằ ng đ ây là mộ t bài toán thống kê, lờ i giải khẳ ng đị nh không
có đ
ượ c. Lời giải tìm đ ượ c sẽcó dạ ng: với tin yj nhậ nđ ược, tin nào của
nguồn X (phía phát) có nhiề u khảnă ng đãđ ược phát đ i nhấ t.
Muố n giải quyế t vấ nđ ềnày chúng ta lầ n lư ợt đi qua hai bư ớc. Tính
các lượ ng tin vềmộ t tin bấ t kỳxi củ a tập X chứa trong tin yj nhậ nđ ược,
lượ ng tin đó đư ợc gọ i là lư ợng tin tươ ng hỗgiữ a xi và yj . Bước thứhai đ em
so sánh các lư ợng tin tư ơng hỗvớ i nhau, và lư
ợng tin nào cự cđ ại sẽcho biế t
xi có khảnă ng nhiều nhấ t chuyển thành yj trong quá trình truyề n tin.
Đểxác định lư ợng tin vềxi chứ a trong yj chúng ta cầ
n phả
i biế t lư
ợng
tin ban đầu củ
a xi và lượng tin còn lạ
i củ a xi sau khi đ
ã nhậnđ ượ
c yj . Lượng
tin tương hỗsẽlà hiệu của hai lượng tin này.
Lượ ng tin ban đ ầu là lượng tin riêng đ ược xác định bằng xác suấ
t tiên
m củ
nghiệ a tin. Lư ợng tin còn lại củ a x i sau khi đã nhậnđ ượ c yj đ
ược xác
đị
nh bằng xác suấ t hậu nghiệ m:
I(xi
yj) = -logp(x i
yj) (3.2.4)
y lượ
Nhưvậ ng tin tươ
ng hỗsẽtính theo:
I(xi,y j) = I(xi ) – I(x i
yj) = log[p(xi
yj)/p(x i)] (3.2.5)
Lượ ng tin vềxi chứa trong yj có nghĩ ơng hỗgiữ
a là tư a xi và yj với nhữ
ng dữ
kiệnđ ã cho củ a bài toán truyền tin là xác suất ban đầu p(xi ) và xác suấ
t
chuyển đổ i p(xiyj ):
I(xi, yj ) = log[p(x i
yj )/ p(xi)]
Hay
I
x i y j log p
xi / y j
/ p
y j
. p xi / y j
(3.2.6)
j
I(xi
yj) là lư ợng tin còn lại củ a xi sau khi đ
ã nhậ nđ ược yj gọi là lư
ợ ng
tin có điều kiệ n, trong quá trình truyề n tin, lượng tin đ
ó chính là lượng tin đã
bị tạp nhiễu phá hủ y không đ ếnđ ầu thu đ ược.
38
Chúng ta hoàn toàn có thểmởrộ ng lượ ng tin tương hỗsang các phép
biếnđ ổi phức tạ p hơn. Lúc đ
ó lượng tin tươ ng hỗcũ ng được xác đị
nh theo
các xác suất tiên nghiệm và hậu nghiệ
m củ a tin đ
ang xét.
t của lượng tin
2.2.3. Tính chấ
Tính chấ t 1. Lư ợng tin riêng bao giờcũ ng lớn hơ n lượ ng tin vềnó
chứ a trong bấ t kỳmộ t ký hiệ u nào có liên hệthố ng kê vớ i nó. Khi xi và yj
độc lậ p thống kê vớ i nhau lư ợng tin tươ ng hỗbằ ng không, và trởthành cự c
đại, đồ ng thời bằ ng lư ợng tin riêng khi yj xác đ
ịnh đ ược xi , nghĩa là xác suất
có đ iều kiện p(xi
yj ) bằng 1.
điều nói trên cho thấy lượng tin tươ ng hỗmô tảsựràng buộ c giữa xi
và yj, nếu sựràng buộ c ấy càng chặ t chẽthì lượng tin vềxi chứ
a trong yj
càng lớn, hay lượ ng tin vềyj chứ
a trong xi cũng tă
ng lên.
Từđ ấy cũ
ng có thểgiả i thích ý nghĩ
a của lượ
ng tin riêng nhưlà lượ
ng
ơng hỗcực đ
tin tư ạ
i giữa xi và yj
39
đểdùng đ ánh giá vềmặ t tin tức của tập hợp trong đó xi tham gia. Trong thự c
tếđ iều ngư ời ta quan tâm là giá trịtin tức củ a một tập hợ p chứkhông phả i
giá trịtin tức mộ t phần tửnào đ ó trong tập hợp. Điề u này có thểđ ược trình
bày trong ví dụsau :
Mộ t nguồ n gồm có hai ký hiệ u x = x0 ,x1 với xác suấ t x0 = 0.99 và x1
=0.01. Khi nhậ n đư ợc ký hiệ u củ a nguồ n này ngườ i ta có thểtin chắ c 99% là
ký hiệu xo và có thểxem nhưmộ t tin đ ã biế t trư ớc. Đứ ng vềquan đ iể
m
thông tin mà xét, tin nhậ nđ ượ c củ a nguồ n tin này ít có giá trịtuy rằ ng trong
đó có tin x1 với lượng tin riêng khá lớn.
Từđ ấy, trong thực tếđ ểđ ánh giá được mộ t tin nhận đ ược từmột
nguồ nđ ã cho, ngườ i ta phả
i dùng đến khái niệm lượ ng tin trung bình (trị
trung bình theo tậ p hợp) :
I ( x ) p ( x) log( x)
x
i là lư
I(X,Y) gọ ợng tin tươ
ng hỗtrung bình.
40
Tươ ng tựlượ ng tin riêng trung bình có đ u kiệ
iề n i(Y X) là lượng tin
a mộ
trung bình củ t tin bấ t kỳcủa Y khi đã biết một tin bất kỳcủ a X và đượ c
xác định nhưsau :
I
Y, Xp log p
x, y y x (3.2.9)
XY
vềsốđ
o H(X) và I(X) giố
ng nhau :
i là entrôpi củ
H(X) gọ a nguồ
n, là mộ
t thông sốthố
ng kê cơbả
n củ
a
nguồn
t của entrôpi H(X)
2.3.1. Tính chấ
t 1. Entrôpi là mộ
Tính chấ tđạ
i lư
ợng luôn dươ c bằ
ng hoặ ng không :
H(X) 0
Tính chấ t 2. Entrôpi sẽbằ ng không khi nguồ n có mộ t ký hiệ
u bấ t kỳ
có xác suấ t xuấ t hiện bằng mộ t xác suất tấ
t cảcác ký hiệ u còn lại bằ ng
không, nghĩ a là nguồ n có mộ t tin luôn luôn đ ược xác định, nhưvậ y giá trị
thông tin của nguồ n sẽbằ ng không.
41
Tính chất 3. Entrôpi cự
c đ
ại khi xác suấ t xuất hiệ
n các ký hiệu củ a
nguồ n bằ
ng nhau, lúc đóđ ộbấ tđ
ịnh củ a một tin bất kỳtrong nguồ n là lớn
nhất.
Ta lấy mộ t ví dụđơn giản vềnguồ n có hai tin X =[x0,x 1 ] với sắ
c xuấ
t
tương ứng là p0 và p1 đểminh họa điề
u trên,chúng ta có qui luậ t phân bốsắc
xuât.
p0 + p1 = 1- p0 hay p1 = 1- p0
a nguồ
Entrôpi củ n sẽlà:
H(x) = -p0logp0 – p 1logp1 = -p0logp0 –(1- p0 ).log(1-p0 )
o sát H(x) theo p0 bằ
Khả ng đ
ồthị
, ta nhậ
n thấ
y H(x) = 0 khi p0 = 0
c khi p0 = 1 (hay p1 = 0). H(x) cực đ
(hay p1 = 1) hoặ ại khi p0 = p1 = 1/ 2, lúc
đó H(x)max = log2, nếu dùng loga cơsố2 thì H(x)max = 1(bit/ ký hiệ u).
Điề
u nói trên giải thích ý nghĩ
a củ
a đ
ơn vịbít là entrôpi của một
n gồ
nguồ m có hai ký hiệ
uđ ẳng sắ
c xuấ
t:
Ta chứng minh tính chấ
t này trong trườ
ng hơ
p tổng quát.
Các giá trịp(x) làm cự
cđi hàm H(x) = - p(x)logp(x) vớ
ạ iđiề
u kiệ
n
X
c đ
p(x) làm cự ại hàm p( x ) log p( x ) p( x ) 1với là hệsố
X X
p(x) làm cự
Lagrange. Các giá trị cđạ
i hàm thỏ
a mãn đ
iều kiệ
n:
i mọ
0 vớ i giá trịp(x)
p
x
hay
= -logp (x) – loge + = 0
p
x
với mọ i giá p(x), tức là các giá trịp(x) bằng nhau với tấ t cảcác tin củ a
nguồn, và khi đ ó giá trịcự
cđ ại của H(X) sẽlà log 2 L nế
u lấ
yđ ơ là bit và
n vị
nguồn có L tin.
42
2.3.2.Tốc độlập tin và độdưcủa nguồn
43
Nế u sựtruyề n tin trong kênh là liên tụ c theo thời gian thì kênh đư ợc
gọi là liên tục theo thời gian và nế u sựtruyề n tin chỉthự c hiện ởnhữ ng thời
điểm rờ i rạ
c theo thờ i gian thì kênh đượ
c gọ i là rời rạ
c theo thời gian.
Nếu sựchuyể nđ ổi ký hiệ
u vào là x thành ký hiệ u ra là y không phụ
thuộc vào các chuyểnđ ổi trư
ớcđ ó thì kênh đ ược gọ i là không nhớ. Nế u như
sựchuyể nđ ổiđ ó không phụthuộ c vào gố c thời gian thì kênh đ ược gọi là
dừ ng.
n này, ta quan tâm tớ
Trong phầ i kênh rờ
i rạ
c dừ
ng, không nhớ([1],
[2]).
2.4.2. Entrôpi ởđầu vào và đầu ra của kênh.
Ta ký hiệu [X] là tậ p hợp tấ t cảcác ký hiệ u ởđ ầu vào củ a kênh, tạo
nên mộ t trư
ờng các sựkiệ n. Ví dụtrong mộ t kênh Telex sửdụ ng mã Morse,
[X] gồ m có bố n ký hiệu x 1, x2 , x3 , x4 . Tổ
ng quát, nếu có n ký hiệu thì không
gian tín hiệu ởđầu vào củ a kênh là:
[X] = [x1 , x2 , …,xn ]
Giảsửmỗ
i ký hiệ
u xi đ
ược sửdụ
ng vớ
i xác suấ
t pi:
[px ] = [p(x1) p(x2)…p(x n)]
Các xác suất [px] không phả
i là tính chấ
t củ
a kênh, chúng là mộ
t tính
t củ
chấ a nguồn tin.
p hợ
Tậ p tấ
t cảcác ký hiệ
u ởđ
ầu ra củ
a kênh là:
[Y] = [y1 y2 …y m]
i xác suấ
vớ t củ
a các ký hiệ
u:
[py ] = [p(y1 ) p(y2)…p(y m)]
Do tính chấ t của nhiễu trên kênh, không gian [Y] có thểkhác với
không gian [X], cũng nhưcác xác suấ t [py] cũ
ng có thểkhác với xác suấtở
đầ u vào [px ]. Với không gian các ký hiệ u ởđ ầu vào kênh và ởđầu ra kênh,
ta có thểđ ị
nh nghĩ a một trườ
ng tích:
x1 y1 x1 y2 ... x1 y m
x y x2 y2 ... x 2 y m
X , Y 2 1 (3.4.1)
... ... ... ...
xn y1 xn y2 ... x n y m
44
trong đ ó tích xi yj là sựxuấ t hiệnđ ồng thờ
i hai sựkiện xiyj . Chú ý rằ
ng ởđ ây
ta không giảthiế t gì vềsựđ ộc lập hay phụthuộ c giữa xi và yj . Ma trận
(3.4.1) tươ ng ứ ng vớ i ma trận xác suất:
p( x1 , y1 ) p( x1 , y 2 ) ... p( x1 , y m )
p( x , y ) p ( x2 , y 2 ) ... p (x 2 , y m )
p( X ,Y ) 2 1 (3.4.2)
... ... ... ...
p( x n , y1 ) p ( xn , y 2 ) ... p (x n , y m )
Từma trậ
n xác suấ
t ta có:
x i p
xi , y j
m
p (3.4.3)
j1
và
p
y
p
xi , y j
n
(3.4.4)
i
1
y ta có thểđ
Nhưvậ ịnh nghĩ
a ba trư
ờng sựkiệ
n:
ờng ởđ
Trư ầu vào kênh với entropi H(X)
ờng ởđ
Trư ầu ra kênh vớ
i entrôpi H(Y)
ờng hợp giữa đ
Trư ầu vào và đầ
u ra kênh với entrôpi H(X,Y)
u thức củ
Và biể a chúng nhưsau:
n
H
X p
xi
log p
xi (3.4.5)
i
1
Y p
yj
log p
yj
m
H (3.4.6)
j1
X , Y p
xi , y j
log p
xi , y j
n m
H (3.4.7)
i1 j
1
45
n p(x
kiệ y) và p(yx) cũng nhưtheo định nghĩ
a vềentrôpi, ta xây dựng đư
ợc
u thức entrôpi có đ
biể u kiệ
iề n H(XY):
X Y p
H xi , y j
log p
xi y j
n m
(3.4.8)
i1 j1
H p
X Y xi , y j
n m
log p y j xi (3.4.9)
i1 j1
Và H(Y
X) = H(Y) (3.4.12)
Cuối cùng đ
ềxác đ
ịnh các entrôpi có đ
iều kiệ
n, cầ
n phả
i biế
t xác suấ
t có
đ u kiệ
iề n:
px1 y1 p x 2 y1 ... px n y1
px1 y 2 p
x 2 y 2 ... p
xn y2
P X Y
... ... ... ...
(3.4.13)
p
x1 y m p
x 2 y m ... p
xn ym
46
py1 x1 p
y 2 x1 ... pym x1
py1 x2 py 2 x 2 ... p
ym x2
P Y X
... ... ... ...
(3.4.14)
p
y1 x n p
y 2 x n ... p
ym xn
47
I(X,Y) = H(X) + H(Y) – H(X,Y) (3.4.21)
Các biể u thức này có mộ t ý nghĩa cụthểkhi dùng chúng đ ểmô tảsựtruyề n
tin trong mộ t kênh có nhiễ u. Lượ ng tin trung bình nhậ n đ ược vềtin phát
bằ ng tổng các đ ộbấ tđ ịnh trung bình vềtin phát đ i và tin thu được xét mộ t
cách đ ộ c lập với nhau trừcho đ ộbấ tđ ị
nh trung bình vềsựxuấ t hiệnđ ồng
thời củ a chúng. Nế u giữa tin thu và tin phát không có liên quan gì vớ i nhau
nghĩ a là tập phát X và tậ p thu Y đ ộ c lập thống kê vớ i nhau, thì lư
ợng tin
trung bình nhậ nđ ược vềtin phát sẽbằ ng không vì:
H(X,Y) = H(X) + H(Y) và I(X,Y) = 0
Từđ óđ ểgiả i thích lư
ợng tin tươ
ng hỗnhưmột sốđ i liên hệthố
o mố ng kê
a X và Y.
giữ
2.4.5. Thông lượng, độdưvà hiệ
u quảsửdụng kênh rời rạ
c.
Theo đ ịnh nghĩa thông lượ ng củ a kênh là lượ
ng tin tốiđa mà kênh cho
đ
i qua trong mộ tđ ơn vịthờ i gian mà không gây sai nhầ m, ký hiệ
u bằng C và
đ
ơ n vịđ ng nhưtố
o, giố cđ ộlậ p tin (bit/ sec).
ờng tố
Thông thư c đ
ộlậ
p tin bé hơ u so vớ
n nhiề i thông lượ
ng củ
a
kênh:
R«C
Nhiệ m vụcủ a mã hóa thố ng kê là thay đ ổi tốcđ ộlập tin của nguồ n
bằ ng cách thay đ ổi entrôpi, đ ểtốcđ ộlậ p tin có thểso sánh đ ượ c với thông
lượ ng, gọ i là phối hợp giữ a nguồ n với kênh vềphư ơng diệ
n tố cđ ộtruyề n
tin. Trư ờng hợp truyề n tin trong kênh có nhiễ u thì nhiệ
m vụcủ a mã hóa là
lợi dụ ng đ iều kiệ
n R<Cđ ểxây dựng mã hiệ u mang tin có khảnă ng chố ng
nhiễ u, gọi là mã hiệ u chố ng nhiễu.
Giảthiế t kênh không nhớ, nghia là nhữ ng tin nhậ nđ ược sau không
phụthuộ c vào những tin nhậ n đượ c trư
ớc, nói cách khác chúng đ ộ c lập
thống kê với nhau hoặ c là khoảng cáh giữa hai tin kếcậ n lớ
n hơn thờ i gian
tương quan củ a quá trình. Nhưvậ yđ ộchính xác củ a tin truyềnđi trong kênh
còn chỉbị ảnh hưở ng củ a nhiễu làm giảmđ i mà thôi.
Nguồ n X = [x i], i = 1,2,…,m ởđ ầu vào của kênh, đ ầ u ra của kênh
nhậnđ ược các tin tư
ơ ng ứ ng hợp lại thành tập Y = [yj]. Vì trong kênh có
u nên sựchuyể
nhiễ nđ ổi trong kênh giữ a X và Y không phả i mộ t - một mà
48
giữ a X và Y có một xác suất chuyể
nđổi p(yj
xi ), yj Y và xi X. Trong
trườ ng hợp này lượ
ng tin tư
ơng hỗtrung bình giữ a X và Y được xác đị
nh
bằ ng:
I(X,Y) = H(X) - H(X
Y)
I(X,Y) = H(Y) - H(Y
X)
cđ
Tố ộlậ
p tin ởđ
ầu ra của kênh trong trư
ờng hợ
p kênh có nhiễ
u bằ
ng:
R = n0H(X,Y) = n0 [H(X)-H(X
Y)] (bit/ sec) (3.4.22)
n0H(X,Y) vềmặ tđộlớ n và lư ợng tin bịnhiễ u phá hủ y trong mộ tđ ơn
vị thời gian. Nế u các thông sốcủ a kênh đãđ ược xác đ ị
nh, lượ ng tin đó cũng
đ ược xác đ ịnh, vậ y muố n nâng cao tố c độlậ p tin ởđ ầ u ra củ a kênh nhất
nhiế t phải thay đ ổi thông sốthố ng kê của nguồ n nhằ m tă ng entrôpi. Lúc đó
lượ ng tin tố iđ a mà kênh cho đ i qua mà không xả y ra sai lầm sẽlà tố cđ ộlập
tin cực đ ại trong kênh có nhiễ u.:
C = Rmax = n0 [H(X) – H(X
Y)] max (bit/ sec) (3.4.23)
Độdưtươ
ng đ
ối củ
a kênh đ
ược đ
ịnh nghĩ
a nhưsau:
R
rC 1 (3.4.24)
C
Hiệu quảsửdụ ng kênh đư ợc đ
ị nh nghĩ
a là tỷsốtố
cđộlậ
p tin ởđ
ầu ra củ
a
kênh với thông lượng của kênh:
R
C (3.4.25)
C
y rằ
ta thấ ng
C 1 rC (3.4.26)
và C 1
49
này thường gặ p trong thực tế
, thì theo đ
ịnh lý lấ
y mẫu có thểthay mỗ
i thể
hiện bàng n trị
tức thời lấ
y ởnhữ ng thờiđ m khác nhau mộ
iể t quãng
T = 1/2f, (f là dả
i phổtrong đ ng lượ
ó nă ng của tín hiệ
uđượ
c tậ
p trung,
[1], [2], [6]):
n = 2fTS (3.5.1)
i T S là thờ
Vớ i gian tồ
n tạ
i thểhiệ
n đó.
Mỗ i thểhiệ n x(t) là một hàm theo biế n thời gian t tồ n tạ i trong quãng
thời gian TS và đ ượ c xác đ ị
nh bởi n trịtức thờ i xi, i = 1,2,…,n. Các giá trịxi
có thểlấ y bấ t kỳtrong phạ m vi dảiđ ộ ng của tín hiệ u (s min, smax ).
Muố n biết tính chấ
t thố
ng kê của nguồ
n phả
i biế
t quy luậ
t phân bốxác
t nhiề
suấ u chiều:
P(x1 , x2,…,xn ; t1, t2 ,…,tn)
Trong thự c tiễ
n truyề n tin, thư ờng gặ p các quá trình ngẫ u nhiên dừng,
tính chất thố ng kê củ a quá trình này không phụthuộ c gố c thời gian. Nói một
cách chính xác các quá trình có thờ i gian tồn tạ i nhấtđ ịnh không phả i là quá
trình dừ ng, nhưng ởđ ây có thểxem gầ n đúng nhưdừ ng vì mố i quan hệ
thố ng kê giữa các trịlấ y tạ
i nhữ ng thờ iđ iểm t1 , t2… rất lỏng lẻ o. Do vậ y xác
đ ị
nh qui luậ t phân bốnhiề u chiề u củ a các quá trình đ ang nghiên cứu trởnên
dễdàng hơ n:
n
p
x1 , x 2 ,..., x n ; t1 , t 2 ,..., t n p
xi (3.5.2)
i1
Giảthiế
t các giá trịxi đ
ều chung mộ
t qui luậ
t phân bốthì (3.5.2) sẽtrở
thành:
x1 , x 2 ,..., x n ; t1 , t 2 ,..., t n
p x
p n
(3.5.3)
So sánh x(t) vớ i mộ t dãy x củ a nguồn rờ i rạ c, mỗi mẫ u xi = x(ti) có thể
so sánh với mộ t ký hiệ u xi trong dãy x. Điề u khác là x i là mộ t trong sốký
hiệu hữu hạ n củ a bộchữcủ a nguồ n rời rạc, và ký hiệ uđ ó của bộchữcó một
xác suấ t nhấ tđịnh. Còn x(ti ) thì có thểlấ y mộ t trị bấ t kỳtrong phạ m vi (smin,
smax), sốtrịnhưvậ y là không đ ếmđ ượ c, cho nên nói xác suấ t xuấ t hiện của
mộ t trịbấ t kỳlà vô nghĩ a. Nhưng nế u biết qui luậ t phân bốxác suấ t (mậtđ ộ
phân bốxác suấ t) các trịtứ c thời của mẫ u x(ti ) là p(x) thì có thểxây dựng
entrôpi vềnguồ n liên tụ c tươ ng tựnhưtrườ ng hợ p nguồ n rời rạ c.
50
2.5.1. Entrôpi nguồn liên tục.
Entrôpi là đ ại lượ ng đ ođ ộbấ tđ ịnh trung bình củ a mỗ i trịbất kỳmà
mẫ u x(ti ) có thểlấ y. Vềsốđ o thì cũ ng có thểcoi đ ó là lượng tin trung bình
của mỗi trịbấ t kỳx(ti). Với giảthiế t các mẫ u x(ti) độc lậ p thống kê với nhau
và cùng mộ t quy luật phân bốxác suấ t p(x), entrôpi củ a nguồ n liên tục là:
H
X p
x log p
x dx (3.5.4)
Khi sựtruyề n tin xảy ra trong kênh có nhiễ u, ứng vớ i mộ t thểhiệ n x(t)
ởđ ầ u vào củ a kênh có mộ t thểhiệ n y(t) ởđ ầ u ra đ ã bịsai lệch ít nhiề u. Tại
mộ t thời điểm bấ t kỳmộ t trịnào đ ó x(ti) qua kênh sẽchuyể n đổ i thành mộ t
nào đ
trị ó y(ti ) theo quy luậ t phân bốcó đ iều kiện p(x y).
Quy luật phân bốp(x y) cho phép xác định đ ộbấtđịnh trung bình về
một trịx nào đó khi nhậ nđ ư ợc mộ t trịy, nghĩ
a là xác đ
ịnh đượ c entrôpi có
đ u kiệ
iề n của nguồ n liên tục:
H
X Y px , y log px y
dxdy (3.5.7)
H
X , Y px , y log px , y dxdy (3.5.8)
Y), có thểxác đ
và cũng nhưH(X ịnh H(Y
X) với quy luậ
t phân bốp(y
x):
H
Y X px , y log p y x dxdy (3.5.9)
51
và ta cũ
ng có:
H p
Y y log p
y dy (3.5.10)
(3.5.13)
Quan hệgiữa lượ
ng thông tin tươ
ng hỗvà các entrôpi đ
ược tính theo:
I(X,Y) = H(X) – H(X
Y)
I(X,Y) = H(Y) – H(Y
X)
Cầ n chú ý các biể u thức cho entrôpi và lư ợng tin tươ ng hỗởđây
không phả i là suy diễn và mởrộ ng từcác biể u thứ c tượ ng tựtrong nguồ n rời
rạc vì làm nhưvậ y sẽdẫ nđ ến giá trịcủ a entrôpi nguồ n liên tục lớn vô cùng
vì sốlư ợng tin là vô hạ n. Điều kiệ n chú ý thứhai là entrôpi nguồ n liên tục
thay đ ổi khi đ ổi hệtọ a độcác biế n ngẫ u nhiên x,y, cho nên không mang ý
nghĩa vậ t lý đ ầyđ ủnhưnguồ n rờ i rạ c và chỉlà nhữ ng khái niệ m mởrộ ng
dùng trong bư ớc tính trung gian. Ý nghĩ a vậ t lý củ a nguồ n tin tương hỗlà
hiệu củ a hai entrôpi không phụthuộ c hệtọ ađ ộ.
Điều chú ý cuố i cùng là entrôpi nguồn liên tục phj thuộ c quy luậ t phân
bốp(x), p(y), p(xy), p(x,y). Khi tính cụthểchỉgiớ i hạn trong mộ t sốquy
t có hạ
luậ n và gầnđ úng vớ i thực tếđểđ ơn giản hóa các bướ c tính.
52
y(t) = x(t) + n(t)
y(t) Y, x(t) X và n(t) N vớ i X là tập nguồ n, Y là tậpđ ích và N là tập
nhiễ u, H(X), H(Y), H(N) là entrôpi các tập tương ứ ng. Giữa nguônd X và
nguồ n nhiễ
u N không có sựliên hệthố ng kê nào, ta có thểviết entrôpi đ
ồ ng
thời của X và Y nhưsau:
H(X,Y) = H(X,X+N) = H(X,N) = H(X) + H(N)
t khác, entrôpi đ
Mặ ồng thờ
i có thểviế
t lạ
i nhưsau:
H(X,Y) = H(X) +H(Y
X)
So sánh hai công thức ta nhậ
n thấ
y:
H(Y
X) = H(N)
Từđ y rằ
ây ta thấ ng H(Y a nguồ
X) là entrôpi củ n nhiễ
u.
cđ
Tố ọlậ
p tin ởđ
ầu ra của kênh xác đ
ịnh theo:
R n0 Y H
H n TS H
Y X Y H
N2f
H
Y H
N(3.5.16)
Thông lượ ng kênh liên tụ c theo định nghĩ a là lượ
ng tin cực đ
ại mà
kênh cho truyền trong mộ tđ ơ n vịthời gian mà không bịnhiễ u phá hủ
y, nói
c độlậ
cách khác chính là tố p tin cực đại ởđầu ra của kênh.
C = Rmax (3.5.17)
Tố cđ ộlậ p tin cực đạ i khi entrôpi tậ
p Y cựcđ ạ
i. Các tin củ a tập Y gồm hai
thành phầ n x(t) và n(t) xuấ t phát từhai nguồnđộ c lậ p thố
ng kê với nhau là
nguồ n tin X và nguồ n nhiễ u N. Tậ p Y xem nhưmộ t nguồn tin hỗn hợp của
X và N.
53
Chương 3: Lý thuyế t mã
t 1. Tổng quan vềmã hóa (lậ
Tiế p mã)
u vềmã hoá:
1. Tìm hiể
n tin X
Cho nguồ x1 , x2 , x3 ,..., xn
N: sốmẫ
u tin trong nguồ
n (cỡnguồ
n tin)
p: M
p hợ
Cho tậ m1 , m2 , m3 ,..., mn
M: bộchữmã
mi : chữmã (code letter) (i= 1, 2, 3,…,q)
q: cơsốmã. Thư
ờng sửdụ
ng q = qmin = 2: mã nhị
phân.
Đị
nh nghĩ
a: Mã hóa X theo M có nghĩ u tin xk X
ơng ứng 1 mẫ
a làm tư
i 1 tổhợp các mi M .
vớ
t: xk mk1 mk 2 mk 3 ...mkl gọ
Viế i là từmã. l: sốchữmã trong từ
:độdài từ
mã.
2. Mục đích của mã hoá:
a. Phối hợ
p nguồ
n tin X và nhậ
n tin Y với kênh thông tin.
54
u suấ
b. Nâng cao hiệ t của thông tin.
t thời gian đ
- Trong mộ nđ
ã cho truyề ư
ợc nhiề
u tin nhấ
t (hiệ
u suấ
t cao).
n tin X: H(X) bấ
- Nguồ t kỳ
- Mã hoá: chủđ
ộ t H(X) H(X) max đ
ng kỹthuậ ộdưR(X) 0
ođ
c. Bả ả
m chính xác cho thông tin.
Đố i với mã nhị phân M=(0, 1). Nế
u có lỗi thì 0 chuyể n thành 1 và ngư
ợc lạ
i
1 thành 0. Điều này đơn giả
n, dễdàng phát hiệ n và sửa.
Chú ý: Hai mụcđích b và c thườ ng trái ngư ợc nhau, rất khó đ
ạtđ ược cảhai
đồng thời. Đểđ
ạtđược hai mụ c đích trên ta cầ
n hai loại mã khác nhau:
u suấ
- Mã có hiệ t cao: mã tối ưu.
- Mã chính xác: mã sửa sai.
o mậ
d. Bả t thông tin.
- Giữbí mậ
t các khóa lậ
p mã và giả
i mã, thay đ
ổi ngẫ
u nhiên và
ờ
thưng xuyên.
- Mật mã cũng là mộ t loại mã riêng. Nhưng ởđ
ây ta chỉxét các mã
công khai đ iư
ó là mã tố u và sửa sai.
u cơbả
- Yêu cầ n củ
a mã hóa là:
o Giả i mã đ ượ c: Tức là từ1 mã thu đ ược ta phả i khôi phục lạ i
đư ợc mẩ u tin ban đ ầu. Muố n làm đ
ư ợc nhưvậ y bộmã phả i có
tính đơn trịnghĩ a là ứ
ng với 1 từmã chỉ có duy nhấ t 1 mẫ
u tin.
o Điề
u kiệ
nđơ :
n trị
Mã có cơsốlà q, đ
ược gọ
i là mã đ
ều khi l k l , k (các từmã
trong bộmã có chiề
u dài nhưnhau )
p trong bộmã: ql
Sốtừmã có thểlậ
Cỡnguồ
n tin (sốtừmã có thểcó trong bộmã): N.
yđ
Vậ ểthoảmã đ
iều kiệ
nđơ i có: ql N
thì bộmã phả
n trị
l .logq q logq N
1
55
l
min
Png log q N 1 i Png: phầ
Vớ n nguyên
o Đố
i vớ
i từ
ng loạ
i bộmã riêng nó còn có nhữ
ng yêu cầ
u riêng.
- Mã thố ng kê tố
i ưu: phả
iđạ
tđượ
cđộdài trung bình củ
a các
từmã là phải tố
i thiể
u.
i các mã chố
- Vớ ng nhiễ
u : phát hiệ
n và sử
a đ
ược nhiề
u lỗ
i
t.
nhấ
o Thoảmãn tính prefix
- Điề u cầ n và đ
ủ:đ
ểmã có tính phân tách đượ c là không có bấ t
kỳ1 từmã nào trong 1 từmã tồ n tại với phần đ ầu củ a từmã khác
trong cùng mộ t bộmã. Bộmã thoảmãn tính chấ t trên gọ i là bộmã có
tính prefix.
tđ
o Bấ ẳ
ng thức Kraft
Điề u kiện cầ
n và đủđ ểchỉ tồ
n tạ
i mộ
t từmã có tính prefix cơ
sốq là nó phải thoảmãn đ ẳ
ng thức sau:
k l
q i 1 li : đ
ộdài từmã thứi
i1
xét mã nhị
Chỉ phân: q = 2, M= (0, 1)
1. Phương pháp liệ
t kê:
Ghi toàn bộmẫ u tin của nguồn tin và các từmã củ
a mẫ
u tin tư
ơng ứng. Đây
là phươ n dụ
ng pháp thô sơ, tiệ ng.
: N 8 2 l 3
3
Ví dụ
56
X Từmã
x1 000
x2 001
x3 010
x4 011
x5 100
x6 101
x7 110
x8 111
57
3. Phương pháp hình họ
c:
Từ1 từmã có đ ộdài l sẽđ ược biể u diễn bằ
ng tọ
ađộmộ
tđỉ
nh khố p
i lậ
ơng l chiề
phư u (trong không gian l chiều)
u):
Khi l = 2 (không gian 2 chiề
y
01 11
00 10 x
u):
Khi l= 3 (không gian 3 chiề
u):
Khi l = 4 (không gian 4 chiề
Ta vẽlại trường hợp l = 3 bổxung chữmã 0 bên trái các tọ ađ ộđỉnh
khối lập phương 3 chiều. Từtâm khố p phươ
i lậ u nố
ng 3 chiề i ra các đ
ỉnh,
kéo dài 1 đ
oạn(đ ường màu đ ỏ) và thêm 1 bên trái.
58
Ý nghĩ
a:
Từphư ơng pháp biể
u diễn hình họ
c dẫ
nđế
n khái niệ
m vềkhoả
ng cách mã
ng cách Hamming).
(khoả
ng cách Hamming giữ
Khoả a hai từmã xk , x j đ
ược ký hiệ
u là: d xk , x j :là
sốcạ
nh tố
i thiể
uđ n từ xk x j và ngượ
ểchuyể c lạ
i trong biể
u diễ
n hình
c.
họ
Ghi chú:
Khoảng cách mã giữa 2 từmã chính là sốvịtrí tươ
ng ứng trong 2 từmã mà
ởđó các chữmã khác nhau.
4. Phương pháp đa thức:
Trong phươ ng pháp biể u diễ
n đa thứ
c 1 từmã đ
ộdài l sẽđ
ược biể
u diễ
n
ng 1 đ
bằ a thức bậ
c (l – 1).
Đánh chỉsốchữmã trong từ
: al 1al2 al 3 ...a1 a0 ( chỉsốgiả
m dầ
n từtrái
i)
qua phả
Từmã đ
ược biể
u diễ
nđa thức nhưsau:
l l 2 l 3
al1al2al 3 ...a1a0 al 1.x al 2 .x al 3 .x ...a1 .x a0 f (x )
1
Trong đ
ó:
x: là 1 biến nào đó, bản thân không có ý nghĩ
a, ta chỉquan tâm ởbậ
c
a x nói lên vị
củ trí củ
a sốhạ ng trong đa thức.
ai là chữmã nhịphân (0, 1).
59
Ví dụ: Hãy biể
u diễ
n từmã 1100101 có l = 7 theo phư
ơng pháp đ c:
a thứ
1100101 1x 1x 0 x 0 x 1 x 0 x 1
6 5 4 3 2 1
ng cách Hamming giữa hai từmã d x k , x j mà
- Cho phép tính khoả
n theo phư
không cầ ơng pháp hình họ
c
d
x k , x j W
x k x j
: d (1100101, 1010110)
Ví dụ
ng:
Làm phép cộ
1100101 1010110 = 0110011
W (0110011) = 4
Bả a phép giữ
ng chân lý củ a hai sốa và b
a b c
0 0 0
1 0 1
0 1 1
1 1 0
60
5. Phương pháp cây mã (code tree)
n xét:
Nhậ
- Ởtầ
ng 1: có 2 từmã, mỗ
i từmã có đ
ộdài 1 (l = 1)
- Ởtầ
ng 2: có 4 từmã, mỗ
i từmã có đ
ộdài 2 (l = 2)
- Ởtầ
ng 3: có 8 từmã, mỗ
i từmã có đ
ộdài 3 (l = 3)
Ý nghĩ ng bả
a: Giố ng liệ
t kê, nhưng tiệ
n dụ
ng hơn.
t 3. Mã thống kê tốiưu
Tiế
iư
- Tố u ởđ
ây có nghĩ
a là tố
iưu vềđ
ộdài trung bình củ
a từmã
- Nguyên tắc: dự
a trên cơsởđ
ộdài từmã tỷlệnghị
ch với xác suấ
t xuấ
t hiệ
n
của mẫu tin:
u tin: lư
Mẫ ợng tin lớn ( xs xuấ
t hiệ
n bé): Từmã dài.
u tin: lư
Mẫ ợng tin bé ( x s xuấ
t hiệ
n lớ
n): từmã ngắ
n.
- Đánh giá hiệ
u quảmã thố
ng kê qua:
+ Hệsốhiệ
u quảtương đ
ối:
a X (bit/ mẫ
Entropy củ u tin)
Kt =
Độdài từtrung bình củ
a từmã (chữmã/ từ
)
61
N
P xk
log 2 P
xk
HX
= k
1
N
P x k l k
l
k
1
i ưu)
Khi Kt =100% (hoàn toàn tố
+ Hệsốnén thố
ng kê:
max H ( X ) log N
Kn N 2 1
P xk lk
l
k
1
Trong đ
ó Kn : chỉra lợi ích thu đ
ược khi quan tâm đ
ến thố
ng kê.
1. Mã Shannon – Fano:
t sựtố
Chưa thậ iư t kinh đ
u, có tính chấ iển.
Bước 1: Sắp xế
p tất cảcác tin củ
a nguồ
n tin X theo thứtựxác suấ
t
t hiệ
xuấ n tă
ng dần hoặ
c giảm dần.
Bước 2: Chia toàn bộcác tin củ
a nguồ
n tin X thành hai nhóm có tổ
ng
xác suất xấ
p xỉnhau.
Bước 3: Gán cho mỗ
i nhóm 1 chữmã nhịphân (0, 1).
Bước 4: Lặ
p lạ
i bướ
c 2, 3 cho đ
ến khi mỗ
i nhóm chỉcòn lạ
i 1 ký hiệ
u.
Bước 5: Viế
t các từmã: duyệ
t từmã từgố
cđế
n ngọ
n.
n tin X x
Ví dụ1: Cho nguồ k k 1,..,8
62
- Hệsốhiệ
u quảtư
ơng đ
ối:
2.75
Kt 1: Hoàn toàn tố
iưu.
2.75
- Hệsốnén thố
ng kê:
max H ( x ) log 2 N
Kn N
1
p( x ).l
l
k k
k
1
3
Kn 1.09
2.75
lợi ích thu đ
Kn: Chỉ ược khi quan tâm đ
ến thố
ng kê là 9 %.
i ưu Huffman:
2. Mã tố
Thực sựtố
i ưu.
Bước 1: Sắ
p xếp các mẫu tin trong nguồ
n tin theo thứtựxác suấ
t xuấ
t
n tă
hiệ ng dầ
n hoặc giả
m dầ n.
Bước 2: Gán cho 2 mẫ
u tin có xác suấ
t bé nhấ
t: 2 nhánh cây, mỗi
nhánh (0, 1)
Bước 3: Ở nút của 2 nhánh thực hiệ
n tổ
ng xác suấ
t coi nhưmẫ
u tin
nút thay thế2 mẫu tin cũ
.
Bước 4: Làm lạ
i từbướ
c 1 cho đ
ến hế
t.
Bước 5: Từmã là tổhợ
p các chữmã nhánh: đ
ọc từgố
cđế
n ngọ
n
Ví dụ n tin X với xác suấ
: Cho nguồ t xuấ
t hiệ
n củ
a từ
ng ký hiệ
u tư
ơng ứng
trong bả ng
63
2.75 3
Kt N 8 2 K n 1.09 . Có tính Frefix.
3
1;
2.75 2.75
- Ví dụvềgiả
i mã:
10 0011 010 11
0010 10
x2 x5 x4 x1 x6 x2
nh có nhượ
- Mã Huffman tĩ cđ m:
iể
+ Yêu cầ u cần truyề n đ u trúc củ
i cấ a cây mã trướ c khi truyề nđi số
uđ
liệ ượ c mã hoá đểbên thu có thểgiả i mã đúng các tin nhậ nđ ược. Do việc
thực hiện mã hoá và giả i mã đ ược thực hiện trên cùng mộ t cây mã Huffman
nên đã làm giảm hiệ u suấ t nén của dữliệ u và không đ áp ứng đ ượ c yêu cầu
của các ứng dụng thời gian thực
u giữquá trình mã hóa đ
+ Lư ểgiả
i mã, vậ
y khi N tă
ng thì đ
ộphức tạ
p
tă
ng.
Đểtă ng tính linh hoạt khắc phụ c như
ợc đ m trên, ngườ
iể i ta sửdụng phương
pháp mã hóa Huffman đ ộng: ởphươ ng pháp này cảphía phát và phía thu
đều phải xác đ ịnh và cập nhật cây mã trong suốt quá trình phát và nhận tin.
64
Nghĩ u trúc cây mã thay đ
a là cấ ổ i trong suố
t quá trình phát và thu. Việ
c xây
dựng cây mã không cầ n phân tích thố ng kê toàn bộnguồ n tin ngay từban
đầ
u.
t toán tạ
Thuậ i phía phát:
Bước 1: Thực hiệ
n khởi tạ
o cây mã rỗ
ng đ
ầu tiên
Bước 2: Lấy một ký tựcần phát và mã hoá theo cây mã hiệ
n thời, rồ
i
phát đ
i từmã tương ứng.
Bước 3: Cậ
p nhậ
t lạ
i cây mã , thoảmãn tính Silling
t toán tạ
Thuậ i phía thu:
Bước 1: Khở
i tạ
o cây mã rỗ
ng đ
ầu tiên
Bước 2: Nhậ
n mộ
t từmã và giả
i mã theo cây mã hiệ
n thờ
i
Bước3: Cậ
p nhậ
t lạ
i cây mã và quay lạ
i bư
ớc 2
Tính Silling:
Trừnút gố c, cây mã còn có các nút anh em, trọ ng sốcủ a các nút này đ
ượ c
tính bằ ng tổ ng trọ
ng sốcủ a các nút con và được cấ u trúc sao cho trọng số
củ a các nút tăng dần từtrái sang phả i, từđ
áy lên đỉnh.
Ví dụ: Truyề
n bả
n tin: COCA COLA
1. Huffman tĩ
nh:
2. Huffman đ
ộng:
iđ
- Khở ộ
ng cây rỗ
ng (empty): mẫ
u tin (kí tự
): xuấ
t hiệ
n lầ
nđầ
u
65
e0 : nút rỗng trọng lượng là 0.
C1 : Không nén, trọng lượng là 1.
- Nhập kí tựtiế
p theo: Xuấ
t hiệ
n lầ
nđầ
u,ta phát triể
n nút rỗ
ng, không
nén, trọng lư
ợng 1.
Xuất hiện lầ
n thứ2 trởđi thì nâng cấp nút tư
ơng ứ
ng, tă
ng trọ
ng
lượ
ng củ
a nút thêm 1 đ
ơn vị
,đượ
c nén theo cây mã.
- Sau mỗ i 1 lần lậ
p kí tự(truy nhậ
p) kiể
m tra trạ ng thái cây mã thoả
mãn tính chất silling. Nếu không thoảmãn tính silling thì cập nhậ t lạ
i cây
mã.
e0 1 A1 2 O1 3 C2
Ví dụmấ
t tựnhiên: 1
p nhậ
Cậ t lạ
i thứtựtựnhiên.
66
p
Bài tậ
n tin: THANH THAN. Lậ
1. Cho bả p mã Huffman tĩ
nh và đ
ộng.
2.Lập mã: Shannon – Fano và Huffman và tính hệsốtố
i ư
u và hệsốnén
thống kê:
3. Cho ví dụvềgiả
i mã: Mã S.F
log 10
Kn 2 1.04
l
i mã: 1000111101001100
Giả
x10 x2 x6 x4 x3
Thực hiệ
n giả
i mã lạ
i bằ
ng mã Huffman.
67
t sốbít mang tin (bit dữliệ
Mộ u)
t sốbít kiể
Mộ m tra (bổsung đểtạ
o khảnă
ng sửsai)
- Cơchếsửa sai: gồ
m 2 bư
ớc
n lỗ
+ Phát hiệ i (Thủtụ
c ARQ: Automatic Repeat Request).
+ Sửa lỗ i (sửa lỗ
i trự
c tiếp thủtụ c FEC: Forward Error Correction_
mã sử a lỗi hướng thuận: chia làm hai nhóm chính: mã không nhớ(mã
khối) và mã có nhớ(mã chậ p hay mã xoắn))
n lỗ
1. Phát hiệ i bằ
ng phươ
ng pháp thửchẵ
n lẻ(parity check)
n tin: N 8 23
Nguồ
X Từmã Bổxung
x1 000 0
x2 001 1
x3 010 1
x4 011 0
x5 100 1
x6 101 0
x7 110 0
x8 111 1
68
n lỗ
- Cơchếphát hiệ i:
Ban đ
ầu l =3 N 8 23
Bổxung l =1 2 4 16
Trong đ dùng N= 8 toàn Wchan hoặ
ó chỉ c Wle
Sốtừmã không dùng N1 N 16 8 8 từmã (sốtừmã không dùng
được gọ
i là các từmã cấ
m)
Lỗ i bị phát hiệ
n nếu thu đ
ược từmã cấ
m. Ứng với mộ
t trư
ờng hợp sai thì có
ít nhấ t mộ t từmã cấm.
2. Sửa lỗ
i bằng phương pháp thu theo đ
a số
Tại phía thu, thực hiệ
n thu nhiề
u lầ
n (sốphép thu phả
iđả
m bả
o là lẻvà lớn
hơ
n 3)
Cho từmã có l = 7.
n 1: 1100101
Thu lầ
n 2: 1001011
Thu lầ
n 3: 0111010
Thu lầ
Từmã đ
úng: 1101011
Phư ơng pháp này sẽhoàn toàn chính xác nế
u trong 3 lầ
n thu ởmỗ
i
trí trong từmã chỉ
vị sai 1 lầ
n.
69
ng lậ
Bả p khoả
ng cách mã d x k , y j
X1=000 0 1 1 2 1 2 2 3
X2=001 0 2 1 2 1 3 2
X3=010 0 1 2 3 1 2
X4=011 0 3 2 2 1
X5=100 0 1 1 2
X6=101 0 2 1
X7=110 0 1
X8=111 0
n 1 lỗ
Phát hiệ i: r = 1, s = 0; d m i n 2
n: x3 = 010;
Chọ x2 = 001; x5 = 100; x8 = 111
Từmã cấ
m: x1; x4 ; x6 ; x7
x3= 010 110 = x7 ; 000 = x1 ; 011 = x4
x2 = 001 101 = x6; 011 = x4 ; 000 = x1
x5= 100 110 = x7 ; 000 = x1 ; 101 = x6
x8 = 111 110 = x7; 011 = x4 ; 101 = x6
n: x3 = 010 và x6 = 101 là 2 từmã dùng.
Chọ
i 6 từmã không dùng là cấ
Còn lạ m.
Các trườ
ng hợ
p 1 lỗ
i:
x3 = 010
110 x7 ;000 x1 ;011 x4
3 truonghop1loi
70
x6 = 101 111 = x8; 001 = x2 ; 100 = x5
Ứng vớ
i 1 trư
ờng hợp sai có 1 từmã cấ
m.
m: N 0 N 2l 2k
Sốtừmã cấ
m vectơsai:
1. Khái niệ
e (error); đ
ượcđ
ịnh nghĩ
a là 1 từmã có đ
ộdài l trong đ u thị
ó bit 1 biể lỗi.
Ví dụ
: l = 7.
2. Đị
nh nghĩ
a trường hợp sai:
Trường hợp xả
y ra khi 1 vectơsai tác đ
ộng lên 1 từmã dùng gây ra 1 trư
ờng
hợp sai.
71
- Tác đ
ộng: cộ
ng module 2 “”
i E là tậ
- Gọ p hợ
p các vectơsai e.
Sốtrư
ờng hợp sai có thểcó: E.N
Điề
u kiệ
n sửa sai:
N0 2l (*)
E .N N 0 N N 2k
1 E 1 E
t E:
- Xét chi tiế
i Ei là tậ
Gọ p hợ
p các vectơsai i lỗ
i có độdài l.
E E i 1
i
E 1 l
l !
E
2 !
l 2
2
!
...
l !
E
i !
l i
i
!
...
E l 1
l
Từ(*) trởthành: 2 k 2
l
1
l!
i 1 i ! l i
!
Vớ
i mã nhịphân (0, 1) bả
ođả
m hoàn toàn chính xác.
- Xét trườ
ng hợ
pđơn giả
n: sửa 1 lỗ
i (lỗ
iđơn) E E1
2l
2 k
1 l
l 2 3 4 5 6 7
k 0 1 1 2 3 4
72
t 8 Mã tuyế
Tiế n tính (Mã khốituyế
n tính)
n tính (l,k): l: đ
Có mã tuyế ộdài từmã
u
k: sốbit dữliệ
m tra
m=l-k: các bit kiể
Ta có dãy tín hiệ u nhịphân ngườ
i ta nhóm thành từng khố
i thông tin, 1 tậ
p
tin sẽcó k bit thông tin.
Tập 2k tin đ
ược gọ
i là 1 mã khố
i, tạ
o thành 1 khố
i tin thự
c hiệ
n mã hoá có đ
ộ
dài l
U a 1 . . . a k p ... p
1 m
k b i t t i n l k b i t k i e m t r a
Đị
nh lý 1:
ng cách nhỏnhấ
Khoả t củ
a mộ
t mã khố
i tuyế
n tính chính bằ
ng trọ
ng lư
ợng
i thiể
Hamming tố u củ
a nó.
U,V M
D(U,V) = W(U V) = W min
W(X) với XM, X 0
Wmin = min
p1 z 11a1 z 12 a 2 ... z1 k a k
T
....... Z mk
p z a z a ... z a
m m1 1 m2 2 mk k
n sinh Gkxn
Ma trậ
G
Ik Z i Ik: ma trậ
vớ nđơ
n vị
kxk
n k hàng m cộ
Z : ma trậ t
73
1 0 ... 0 z11 z21 ... zm1
0 1 ... 0 z12 z22 ... zm2
GIkZ
... ... ... 0 ... ... ... ...
0 0 ... 1 z1k z2k ... zmk
U
a1 ...ak p1 ... pm
Ví dụ:
Cho (7,4) m=3
1 0 0 0 1 1 0
0 1 0 0 1 0 1
G
0 0 1 0 0 1 1
0 0 0 1 1 1 1
p từmã phát đ
a = (1011) , lậ i
U = a.G = [1011]. [G]
p1 11 0
p 1 1 1 1
2
p 1 1 0
3
U = (1011010)
n kiể
- Ma trậ m tra H: đ
ược dùng đ
ểgiả
i mã
Cho ma trận sinh bấ t kỳG(kxl), k hàng độ c lập tuyế
n tính luôn tồ
n tạ
i mộ
t
n H(l-k,l) với l-k hàng đ
ma trậ ộc lập tuyến tính.
U.HT = 0 với U M (1)
n chuyể
HT là ma trậ n vịcủ
a H và có cấ
u trúc
Z
H T
H
Z
T
Im
I m
Đị
nh lý 2:
74
Cho M là mã tuyế n tính M(l,k) có ma trậ
n kiểm tra H vớ i mỗi vectơmã có
trọng lượ
ng Hamming là W thì tồ n tạ
i W cột củ
a H sao cho vectơtổ ng củ a
nhữ ng cột này bằng 0. Ngượ c lại nếu H có W cộ t mã có tổng bằ ng 0 thì
trong M có 1 vectơmã có trọng lượ ng Hamming là W.
n do tác đ
- Trong kênh truyề ộng củ a nhiễ
u nên nó có 1 sai sốlà e (e là mộ
t
vectơcó l phần tửhay 1 từmã có l bit)
V = U e
Giảsửphát đ i ei
i u i và có vectơlỗ
V = u i ei (2)
u không có lỗi: e = 0 V.HT = 0
Nế
e 0 có lỗ
i
V.HT = (ui ei ).HT = ui .HT ei .HT (3)
n hàng S = V.HT = ei .HT *(ma trậ
Ma trậ n thử_Syndrome) (4)
Ui e i = V
S = ei .HT
S = e.HT i có thểxả
(2k vectơlỗ y ra) (5)
Trong trường hợp kênh nhịphân đ
ối xứ
ng BSC thư
ờng chọ
n vectơlỗ
i có số
bít 1 nhỏnhất.
75
1 0 0 0 1 1 0
0 1 0 0 1 0 1
G
n sinh
Ma trậ
0 0 1 0 0 1 1
0 0 0 1 1 1 1
n kiể
a.Tìm ma trậ m tra H
n đư
b. Từmã nhậ ợc V= (1001010) tìm từmã phát đ
i
2. Cho M(7,4)
1011100
H
1110010
0111001
a. Tìm G
b. V=(1001111), tìm U
TiÕt 9. M· hÖ thèng Haming söa sai mét lçi.
- Lµ mét lo¹i m· tuyÕn tÝnh cã kh¶ n¨ng söa 1 lçi, -u ®iÓm s¬ ®å t¹o vµ gi¶i
m· ®¬n gi¶n.
- §¸nh chØ sè ch÷ m·: a1a2....a l
(ChØ sè t¨ng dÇn tõ tr¸i sang ph¶i, tõ 1 l)
Quy ®inh: C¸c ch÷ m· cã chØ sè 2i (i = 0,1,2....) lµ c¸c bÝt kiÓm tra a1,
a2,a3.....a8 bÝt kiÓm tra.
C¸c b-íc lËp m·
1. Tõ tæ hîp bÝt d÷ liÖu: biÕt k (®ộdµi tæ hîp bit d÷ liÖu) l (®é dµi cña tõ
m· hÖ thèng_ tra b¶ng)
VÝ dô: Tæ hîp bÝt d÷ liÖu 1010
k = 4 => l = 7
ph¶i thªm 3 bÝt kiÓm tra
2. LËp tõ m· cÇn t×m
C¸ch 1:
76
VD: a1 a21a4 010
Thùc hiÖn phÐp thö ®Ó x¸c ®Þnh c¸c bÝt kiÓm tra
l=7 => l- k =3
k=4
Thùc hiÖn 3 phÐp thö.
ViÕt c¸c sè nhÞ ph©n cã 3 ch÷ sè:
S3 S1 S0
0 0 1 a1
0 1 0 a2
0 1 1 a3
1 0 0 a4
1 0 1 a5
1 1 0 a6
1 1 1 a7
PhÐp thö 1:
S0 = a1 a3 a5 a7 = 0
a1 = a3 a5 a7 = 1 0 0 = 1
PhÐp thö 2:
S1 = a2 a 3 a6 a7 = 0
=> a2 = a3 a6 a7 = 1+1+ 0 = 0
PhÐp thö 3:
S3 = a4 a5 a6 a7 = 0
=> a2 = a3 a 6 a 7 = 1 +1 + 0 = 1
VËy tõ m· cÇn t×m: 1011010.
C¸ch 2:
Cho m· M(7,4), cho a= (0001)
77
0001111
H
0110011
Vµ
1010101
C¸c bÝt kiÓm tra ë vÞ trÝ 2i
U = (a1 a20a4 001)
a 4 a 5 a 6 a 7 0
U.HT = 0 = a 2 a 3 a 6 a 7 0
a a a a 0
1 3 5 7
a 4 a 5 a 6 a 7
a 2 a 3 a 6 a 7
a a a a
1 3 5 7
a 4 0 0 1 1
a 2 0 0 1 1
a 0 0 1 1
1
U = (1101001)
- Gi¶i m·:
C¸ch 1:
Thùc hiÖn l¹i c¸c phÐp thö nh- bªn ph¸t (VD: S0, S1, S2 ...)
KÕt qu¶ thu ®-îc: nÕu = 0 tõ mµ nhËn ®-îc lµ ®óng, nÕu kÕt qu¶ kh¸c 0,
cã lçi, ph¶i söa lçi dùa vµo vÞ trÝ ch÷ m· sai
VD: Tõ m· thu ®-îc : 1011000
PhÐp thö 1: S0 = a1 a3 a 5 a 7 = 1 1 0 0 = 0
PhÐp thö 2: S1 = a2 a3 a6 a7 = 0 1 0 0 = 1
PhÐp thö 3: S2 = a4 a 5 a6a7 = 1 0 0 0 = 1
LËp sè nhÞ ph©n : (S2S1 S0 )2 , sau ®ã chuyÓn thµnh thËp ph©n (110)2 = 610 VËy
vÞ trÝ lçi lµ a 6 . Tõ m· ®óng lµ: 1011010
C¸ch 2:
78
Sö dông S = V.HT
NÕu S = 0 kh«ng cã lçi
NÕu S 0 cã lçi
V '
a1' a2' ...a7'
- Gi¶i m· sö dông phÐp céng module 4 bÝt (sö dông cæng XOR 4 ®Çu
vµo 1 ®Çu ra)
4
79
M¹ch gi¶i m· Hamming (7,4)
Bµi tËp:
1. VÏ c¸c m¹ch lËp vµ gi¶i m· Hamming (7,4)
2. Cho m¹ch lËp m· lµm viÖc víi 1001, 1100, 0101 vµ m¹ch gi¶i m· víi :
0010011, 0110100, 0100011
80
TiÕt 10. M· vßng söa sai mét lçi
- Nh-îc ®iÓm cña m· hÖ thèng Hamming: do sö dông m¹ch logic tæ hîp, nªn
tèc ®é bÞ h¹n chÕ.
- §Ó b¶o ®¶m tèc ®é: sö dông m· vßng: thñ tôc CRC (Cyclic Redundancy
Control: kiÓm tra (lçi) b»ng ®é d- m· vßng)
- ¸p dông ph-¬ng ph¸p biÓu diÔn ®a thøc: §¸nh chØ sè ch÷ m· trong tõ
al-l al-2...a1a 0: gi¶m dÇn tõ tr¸i ph¶i, tõ l –1 0.
- §Þnh nghÜa m· vßng: Bé m· V gäi lµ m· vßng nÕu: al-1 al-2 ....a1a0
lµ mét tõ m· cña V th× al-2 al-3 ....a1a0al-1 còng lµ mét tõ m· thuéc bé m· V
- ý nghÜa cña ho¸n vÞ vßng:
al-1 al-2 ...a1a0 = f(x) = a l-1 xl-1 + ...a1x + a0
xf (x) = al-1xl + al-2 xl-1+...+ a1x2 + a0x
NÕu xl = 1 = x 0 lµ ho¸n vÞ vßng
xk+l = xk: hµm cña x tuÇn hoµn víi chu kú l
- C¸c ph-¬ng ph¸p lËp m· vßng:
C¸c b-íc thùc hiÖn:
1. Tõ tæ hîp bÝt d÷ liÖu, biÕt ®é dµi k l (tra b¶ng)
VÝ dô: Cho 1010 k = 4 l =7
2. Thùc hiÖn biÓu diÔn ®a thøc cho tæ hîp bÝt d÷ liÖu
Q(x): bËc k –1
1010 = Q(x) = x3 + x
3. Chän mét ®a thøc P (x) bËc (l –k) gäi lµ ®a thøc sinh
4. Thùc hiÖn nh©n P (x).Q(x) = F (x): bËc l-1 tõ m· cÇn t×m
Ph©n tÝch: xl + 1: thõa sè nguyªn tè. Sau ®ã chän thõa sè bËc l –k lµm ®a
thøc sinh
VÝ dô: l = 7 x7 +1 = (x+1)(x3 + x2 +1)(x3 + x+1)
Chän trong trong hai thõa sè bËc 3 lµm ®a thøc sinh P(x)
81
P (x) = x3+x2+1 hoÆc P(x) = x3 +x+1
VÝ dô: chän P (x): x3 + x2 +1
F(x) = (x3 +x2+1)(x3+x) = x 6+x5+x4 +x = 1110010: tõ m· cÇn t×m lµm x¸o trén
tæ hîp bÝt d÷ liÖu. M· kh«ng cã tÝnh hÖ thèng.
- M· vßng kh«ng x¸o trén tæ hîp bÝt d÷ liÖu (m· khèi)
B-íc1. Tõ k l
B-íc 2. BiÓu ®a thøc Q(x) : bËc k –1
B-íc 3. Chän P (x) bËc l –k lµ ®a thøc sinh
xl k Q( x) R ( x)
4. Thùc hiÖn Q* ( x ) F ( x ) tõ m· cÇn t×m
P (x ) P (x )
5. R(x): ®a thøc d-, bËc nhá h¬n l-k
l k
6. x .Q( x) R( x) Q ( x).P( x) F ( x)
*
VD: Q(x) = x3 + x k = 4
l=7
xl-k Q(x) = x3 (x3 +x) = x 6+x4
chän P(x) = x3+x2 + 1
x6+x4 x3+x2+1
x5+x4+x3 x3+x2+1
x3+x2
1
R(x) =1
F(x) = x6 + x4 + 1 = 1010 001
khèi Khèi kiÓm tra
d÷ liÖu
NhËn xÐt:
Tõ m· ®óng: F (x) lu«n chia hÕt cho P(x)
NÕu cã lçi phÐp chia sÏ d-
82
Gi¶i m·:
Thu F* (x) = 1011001
*
Thùc hiÖn F ( x) víi P (x) = x 3 + x2 + 1 = 1101
P( x)
1011001 1101
1101 1100 => R(x) = 101 0
1100
1101
101
Ho¸n vÞ vßng lÇn 1:
0110011 1101
1101 0100 wdu 3 s 1
111
83
Ho¸n vÞ lÇn thø 4
0011011 1101
1101 001
1
wdu 1 s
Khi träng l-îng cña sè d- b»ng sè lçi cÇn söa ta thùc hiÖn söa lçi
0011011
1
0011010
Ho¸n vÞ ng-îc:
B-íc 1: 001101
B-íc 2: 100110
B-íc 3: 0100011
B-íc 4: 1010001: tõ m· ®óng.
- Tæng qu¸t: P
x a x k
l
k 0
m
x b j x j
Q
j 0
r
F ( x) P( x).Q( x) Ci x i
i 0
C«ng thøc: Ci = a b
k 0
k i k
84
- Gi¶ thiÕt: tõ m·: al-1 a l-2 ....a1a0 .C¸c ch÷ m· trong tõ m· xuÊt hiÖn theo nhÞp
(xung ®ång hå)
nhÞp ch÷ m·
1 a l-1
2 a l-2
..... ....
l-1 a1
l a0
D
ak a k+1
Delay n m
F(x)
a n=1 a n-1 =1 a0 =1
…..
D1 D2 Dn
Q(x)
bm cr b m .a n
bm 1 bm cr 1 bm.an 1 bm 1
cr 2 bm .an 2
bm 2 b m 1 bm
a n1.bm 1 bm2a n
85
..........
b1
b0
VÝ dô: P( x ) x 3 x 2 1 1101 ; Q(x) = 1010
F(x)
a3 =1 a 2=1 a1 =0 a 0=1
D1 D2 D3
Q(x)
1101
1010
11010
11010
1110010 F(x)
Bµi tËp:
LËp m¹ch nh©n víi P(x) = x3 + x +1 = 1011 vµ cho m¹ch lµm viÖc víi 1010.
F(x)
a3 =1 a2=0 a1 =1 a 0=1
D1 D2 D3
Q(x)
86
NhÞp Ra
1 1 1
2 0 1 0
3 1 0 1 0
4 0 1 0 1 1
5 0 1 0 1
6 0 1 1
7 0 0
Q(x)
a0 =1 a1 =1 a3 =1
D1 D2 D3
F(x)
87
- Víi ®Çu vµo 1001110 thu ®-îc ®Çu ra 1010 = Q(x)
NhÞp Ra
1 1 0
2 0 1 0
3 0 0 1 0
4 1
1
0
1
0 1 1
5 1 0 1 0 0
6 1
1
1
1
0 1 1
7 0 0 0 0 0
D1 D2 D3
Nhị
p Vào Ra
Vào* Ra Vào* Ra Vào Ra
1 1 1 0 0 0 0 0 0
2 1 1 1 1 0 0 0 0
3 0 0 1 1 1 1 0 0
4 1 1
1
0 0
1
1 1 1 1
1 0
1
5 1 1
0 1 1 1 1
88
6 1 1
1
0 0
1
1 1 1 1
0 0
1 1
7 0 0 1 1 1 1
8 1 1 1
Q(x)
a0 =1 a 1 =0 a2 =1 a3 =1
D1 D2 D3
F(x)
89
NhÞp Ra
1 1 0
2 1 1 0
3 0 1 1 0
4 0
1
0 1
1
1 1
5 1 1 0 0 0
6 0 1 1 0 0
7 1
1
0 1
1
1 1
8 0 0 0 0
90
x l k .Q( x) R( x)
Q* ( x )
P (x ) P(x)
F ( x) xl k Q( x) R( x) Q*( x). P( x)
Cho m¹ch lµm viÖc víi 1010.
B¶ng m« pháng
D1 D2 D3 Ra
Nhị
p Vào
Vào* Ra Vào Ra Vào* Ra 2 1
1 1 1 0 0 0 0 0 0 0
2 0 0 1 1 0 0 0 0 0
3 1 1 0 1 1 1 0 0 0
4 0
1
1 1 0
1
1 1 1
0 0
0 1
1
5 1 1 1 1
1 1 0
6 0 1 1 1 1 0 0 1
0 1
1
7 0 0 1 1
1 1 0
8 1 1 0 0 0 0 0
9 1 1 0 0 0
10 1 1 1
91
p
Mã chậ
om:
1. Tạ
- Đị nh nghĩa: Mã chậ p là mộ
t loạ
i mã tuyế
n tính như
ng nó khác mã khố i là k
u tốmà từmã không nhữ
bit thông tin là yế ng chỉphụthuộ c vào thời đ
iểm
n tạ
hiệ i mà nó còn phụthuộ
c vào các bit thông tin trướ
cđó:
- Mã này đ
ược tạ
o bở
i:
t thanh ghi dị
+ Mộ ch m trạ
ng thái, có đ
ầura là n , vì vậ
y nó có n bộ
ng module 2
cộ
i nhị
+ Mỗ p nó đ
ẩyđ
i k bit thông tin
Ví dụ1:
Vào Ra
s1 s2 s3 1 2
0 0 0
1 1 1
0 0 0 0
0 1 1 1
1 0 1 0
92
1 1 0 1
0 0 0 0 0
0 0 1 1 1
0 1 0 1 0
0 1 1 0 1
1 0 0 1 1
1 0 1 0 0
1 1 0 0 1
1 1 1 1 0
nđ
3.Giả ồtrạ
ng thái nđ
4. Giả ồmạ
ng lướ
i
93
Ví dụ2:
1 s1
2 s1 s3
3 s1 s2 s3
i:
Giả
ng trạ
1. Bả ng thái 2. Cây mã
Vào Ra
s1 s2 s3 1 2 3
0 0 0 0
1 1 1 1
0 0 0 0 0
0 1 1 1 1
1 0 0 0 1
1 1 1 1 0
0 0 0 0 0 0
0 0 1 1 1 1
0 1 0 0 0 1
0 1 1 1 1 0
1 0 0 0 1 1
1 0 1 1 0 0
94
1 1 0 0 1 0
1 1 1 1 0 1
nđ
3.Giả ồtrạ
ng thái nđ
4. Giả ồmạ
ng lướ
i
95
Chương 4. Phân tích phổcho tín hiệ u tương tựvà số
Tiết 1. Chuỗi Fourier và khái niệ
m phổrời rạc
Hàm điề
u hoà phức Hàm điề
u hoà thực
2
Tính các hệsốAk ta nhân 2 vếcủ i exp
a (1) vớ l t
sau đ y tích phân
ó lấ
T
của 2 vế.
t0 T t T
2 0
2
s ( t )exp T
jl t
dt
k t
exp
j ( k l )
T
t dt
t0 0
96
i Fourier ởdạng thực:
Chuỗ
2 2
s ( t ) A0 Ak c o sk t bk sin k t (3)
k 1 T T
t T
2 0 2
a k A k A k s (t ) c o s k t d t
T t0 T
t T
2 0 k 2 d t ( 4 )
bk j A k Ak
T t
s ( t ) sin t
0
T
t T
1 0
A0 s ( t ) d t la tri tru n g b in h cu a s(t)
T t0
trung bình củ
Giá trị a s(t) : toàn thành phầ
n 1 chiề
u, dòng 1 chiề
u (kỹthuậ
t)
ng chuỗ
(3), (4) là dạ i Fourier ởdạ
ng thự
cI
u diễ
Từ(3) ta có thểbiể n thành
2
s (t ) A0 Ck cos k t k
k 1 T
2 2 (5)
A0 Ck cosk cosk t sin k sin k t
k1 T T
Đồ
ng nhấ
t các hệsốcủ
a (5) với (3) ta có
C k cosk ak Ck ak 2 bk 2
bk
Ck sin k bk k arctg
ak
(6)
10
t
T
A0 s
t dt
T t0
i Fourier ởdạ
(5), (6) là chuỗ ng thực II
97
2. Chuỗi Fourier và khái niệ
m phổrời rạc
i F chỉ
Các chuỗ đ i t0 < t < t0 + T muỗ
úng vớ n nó đ
úng với mọ
i t thì cầ
n có
s(t) = s(t + T) (7)
Tức là tín hiệ
u tuần hoàn với chu kỳT lúc đ n quan tâm đ
ó không cầ ến t, tín
uđ
hiệ ượ c biểu diễ
n theo tầ
n số
Từ(5) ta có biể
u diễ
n phổ(theo tầ
n số
) cho tín hiệ
u:
n 1 chiề
A0 : thành phầ u
n cơbả
k = 1: thành phầ n
pk
k = 2, 3, …: sóng hài cấ
Đặcđ iể
m: Phổrờ
i rạ
c (vạ
ch) cách nhau 2/T ứng với tín hiệ
u tuầ
n hoàn
chu kỳT (7)
Phổ(0 ) theo (5) gọ
i là phổthực, nế
u theo (1) gọ
i là phổphứ
c
-1 1
A1 A0 A1
Ak -k -2 2 k
A2 A2 Ak
-k …. -2 -1 0 1 2 …. k
1
Quan hệthực_ phức: Ak C k
2
u xung vuông, chu kì T, đ
Ví dụ: Cho tín hiệ ng , đ
ộrộ ộcao (biên đ
ộ)h
98
ng công thức (4)
Áp dụ
2
1 2
1 h
A0 hdt ht
T 2 T T
2
2
2 2 2 2h k 2 2h
ak h.cos
k dt
t sin t sin k
T 2 T T k 2 T k T
T 2
sin k
2h T
T
k
T
bk 0 vì s( t ) = s( -t ): hàn chẵ
n (không có tín hiệ
u lẻ
). Do đ
ó, từ(3) ta có:
sin k
T cos k 2t
s( t) h. 1 2
T k1 k T
T
ng số
Khi cho hằ : k=1
T T1 2
h
A0 0,5
T
sin k
ak 2
k
2
99
2
a1 0,64
a2 0
2 0,64
a3 0,21
3 3
a4 0
2 0,64
a5 0,13
5 5
2 6 10
s (t ) 0,5 0,64cos t 0, 21cos t 0,13cos t ...
T T T
u diễ
Biể :
n phổ
100
2 4 6
s(t ) 0,25 0,45cos 0,32 cos 0,15cos ...
T2 T2 T2
i Fourier áp dụ
Chuỗ ng cho s( t ) = s(t + T)
ơng hợp s(t) bấ
Xét trư t kì (không tuầ
n hoàn, biể
u thứ
c trên không thỏ
a mãn)
n hoàn: T
Coi nhưtuầ
Xét lim(ch.F )
T
i Fourier dạ
Chuỗ ng phứ
c:
2
s (t ) Ak exp(jk t)
k=- T
1 2
2
Ak =
T
s(t)exp(-jk
T
t)dt
2
2
lim d: Vi phân tầ
n số
T T
k 2
lim : Tần sốchạy liên tục
T T
d 1
lim Ak A
2
s ( t )exp(-j t)dt= s( ) d
T
2
Trong đ
ó:
101
S
s(t ).exp
-jt
dt
nđ
biế ổ
i thuậ
n Fourier mậ
tđộphổcủ
a s(t)
= F
s(t)
1
s( t ) S
exp(jt)d
2 nđ
biế ổ
i ngượ
c Fourier S()
= F 1 S ()
tđ
Ví dụ: mậ ộphổ1 xung vuông (xung đ
ơn)
2
S () h .exp(-jt)dt
2
h 2
exp(-jt)
j
2
h
j exp(-j )-exp(j )
2 2
e ik c osx+isinx
ik
e c osx-isinx
2isinx
sin
h h 2
j 2 j sin
2
2
sin
S () h 2
2
102
t:
Tóm tắ
S ()=F
s(t) s (t )exp(-jt)dt
1
s (t )=F
S ()
2 -
-1
S ()exp(j t)d
t 3. Mộtsốcặ
Tiế p biế n đổiFourier rời rạ c( F 1 thông dụng)
( DFT 1 : discret Fourier transform)
Số
thứ s (t ) F 1 S () S () F s (t )
tự
+ +
1
a s k k (t) a k S k ()
p
*: chậ
x: nhân
2
s1 (t )s2 (t )
S ( )S
1 0 2 (0 )d 0
3
s (t ) s (t t )dt
1 0 2 0 0 S1 ()S 2 ()
103
ds
s ' (t ) S(1) () jS () S (0)
dt
d 2s S(2) ()
2 S () jS (0) S ' (0)
4 s (t ) 2
''
S( n) ()
jS () j S (0)
dt n n
1
dt
1
5
s (t )dt s (t ) s1 S () s (t )dt
j
1
6 (t ) s() 1
1
7 1( t )
j
1
8 T .1(T )
2
2 2
10 Ck 2 Ak ST (k )
T T
(2)
s (t )exp(-jt )dt
1 0 s (t )exp(-jt )dt
0 0 2 1 1 1
S1 () S2 ()
ds
(4) F s '(t ) s '(t )exp(-jt)dt =S(1) ()
dt
Đặ
t
u exp(-jt) du=-j.exp(-j t)dt
dv=s'(t)dt v = s(t)
104
Tuân theo đị
nh luậtÔm (ảo)
(5)
0
1 1
U C () F
uC (t ) I () i(t ) dt
jC C
1
I () U C (0)
jC
Tuân theo đị
nh luậtÔm (ảo)
tđ
(6) Mậ ộphổxung đ
ơ (xung Dirac)
n vị
0 t 0
(t )
t 0
(t )dt 1 : diện tích xung
105
s() F
(t )
(t )exp(jt )dt 1
7)Hàm đ
ơn vị
0 t 0
1(t )
1 t 0
0 t 0
8) Hàm s (t ) 1(t ).t
t t 0
Hàm đ ch ởt = 0
óng mạ
106
s (t ) t .1( t )
1(t ) dt
1
F
t .1(t ) 2
tđ
9)Tính mậ ộphổcủ
a hàm trễ
s(t ) s(t )
S() F s(t ) )exp(-j
s(t t )dt
t1
t1 dt1
t1 t
t t t1
Đặ
dt dt
1
S() s( t1 )exp(-jt1 )dt1 .exp(-j )
S ( )
i chuỗ
So sánh vớ i Fourier
T
Ak 1
2
2
T s ( t ) e x p (-jk
T T
t)d t
2
1 2
S T k
T T
107
2 2
C k 2 Ak S T k
T T
T
2
F s T ( t ) s
t .e x p
-j t
dt S T ( )
T 2
108
Chương 5: Các hệthống xửlý tín hiệ
u tương tựvà số
( t ) dt 1
Đáp ứng củ
a hệthố
ng đ i (t ) : h(t ) : đ
ối vớ áp ứ
ng xung.
- Đặ
cđiể a xung (t ) :
m củ
x ( t ) x ( t ) ( t )
t tín hiệ
Mộ u x(t) bấ
t kỳlà phép toán chậ
p (*) củ i (t )
a chính nó vớ
0 t
x (t ) x (
) ( t ) d
x ( t ) t
109
X () F x (t )
H () F h (t )
Y () F y ( t )
Y ()
Y () H () X () H () n.
:hàm truyề
X ()
x(k t ) x(t )
K1 K2
x(t) Hệthống y (k t ) yk
t 1
i rạ
rờ c
K2 : đ
ồng
K1 đóng mở
nh vớ
chỉ i K1
theo nhị p t
Xung đ
ơn vịrời rạc:
0 k 0
(t ) t kt k
1 k 0
ng F 1 rờ
Áp dụ i rạ
c hóa
110
+
X ( ) x ( t ) e x p ( -j t ) d t
- t k t
k
x ( k t ) e x p ( - j t ) t
t 1
e x p ( j ) z
k
x k z k X ( z ) (a )
i là biế
(a): gọ nđổ
iZ
X ( z ) Z x k x k z
k
k
H(z)
hk hk z k : hàm truyề
H ( z ) Z n rờ
i rạ
c
k
y ( z ) Z y k y k z k
k
a Z 1 :
a củ
Ý nghĩ
X ( z ) x k z k x 0 x1 z 1 x 2 z 2 ... x k z k ...
k
Z 1 : Biể
u thị
trễ1 nhị
p: trễđơ
n vị
111
t 3. Tổng hợp cấ
Tiế u trúc HTRR theo hàm truyề
n H(z)
1. H(z) đ
a thức:
n
H ( z ) hk z k đáp ứng xung hữ n (n < )
u hạ
k 0
ch nhân Y(z)=H(z).X(z)
- Mạ
Ví dụ:
X ( z ) x0 x1 z 1 x 2 z 2
H ( z ) h0 h1 z 1 h2 z 2 h3 z 3
5
Y ( z ) y k z k
k 0
112
2. Hệthống đáp ứng xung vô hạ
n (IIR)
H ( z ) hk z k
k
0
i hộ
chuỗ i tụ
: lim hữu hạ
n (hư
ớng vềphân thức)
i rạ
Ví dụ: rờ c hóa hàm đơ :
n vị
1(t ) t kt 1(k )
0 k 0
1( k )
1 k 0
1( k )zk hộ
Z i tụ
k 0
1 z 1 z 2 ... cấ i z 1
p sốnhân công bộ
1 z N 1
lim
N 1 z
1
1 z
1
z 1
1
Hệthố
ng IIR:
n
N ( z) a z k
k
H ( z) k 0 m n m
i
D( z) 1 b z i
i
1
Y ( z) j
y z j
j
H ( z) p
x z
X (z) l
l
l 0
Đồ
ng nhấ
t 2 H(z) với nhau ta có
j i
m n p
j
y j z i k xl z
1
i 1
b z
k 0
a z k
l 0
l
Sốhạ
ng bậ
c k củ
ađáp ứ
ng Y(z)
113
k k
y k y i b k i a l x k l
i 1 l 0
k k
y k a l x k l y k i b i
l 0 i 1
Ví dụ:
1 z 1 2 z 2
H ( z)
1 2 z 1 z 2 3 z 3
x ( k ) 1 2 z 1 z 2 0, 5 z 3
Y (z)
H ( z)
X (z)
1 z 1 2 z 2 y 0 y1 z 1 y 2 z 2 ...
1 2 z 1 z 2 3 z 3 1 2 z 1 z 2 0 , 5 z 3
(12z z
3z )(y0 yz y2z
...)
(1z
2z )(1
2z z
1 2 3 1 2 1 2 1 2 3
1 0,5z )
y 0 x 0 a 0 1
y0 .2 z 1 y1 z 1 2 z 1 1 z 1
y1 3 2 5
114
t
Theo lý thuyế
y1 a0 x1 a1 x0 b1 y0 2 1 1 5
y2 a0 x2 a1 x1 a2 x0 b1 y1 b2 y0 1 2 2 10 1 8
y3 a0 x3 a1 x2 a2 x1 a3 x0 b1 y2 b2 y1 b3 y0 0,5 1 4 16 5 3 9,5
y4 a0 x4 a1 x3 a2 x2 a3 x1 a4 x0 b1 y3 b2 y2 b3 y1 b4 y0
n xét:
Nhậ
i hệthố
Vớ ng IIR: đ
áp ứng yk
(ởthờ
iđ iểm t = k t) không chỉphụthuộ c vào các tín hiệ
u vào ởcùng thời
đ m và các thời đ
iể iểm trướ
c xk l l 0,1,2... mà còn phụthuộ c các tín hiệ
u ra ở
ng đ
thố ệquy.
Sơđ
ồcấ
u trúc: Dạ
ng chuẩ
n1
k
a l
x k l
l 0
k k
Yk a k x k-l - bi yk i
l=0 i 0
115
p xế
Sắ p lạ
i:
t 4. Các dạ
Tiế ng cấ
u trúc song song và nối tầ
ng
n xét vềsơđ
Nhậ ồcấ
u trúc dạ
ng chuẩ
n.
Có quá nhiều vòng phả
n hồ i: m vòng (m: bậ
c củ
a mẫ
u thứ
c) nên dễmấ
tổn
đị
nh. Hạn chếsốvòng phả n hồ i.
c 1, m = 2: Khâu bậ
m = 1: Khâu bậ c 2 nố
i song song hoặ
c nố
i tiế
p
u trúc song song:
1. Cấ
n
N ( z) a k z k
H ( z) k 0 m
1 bi z i
D(z)
i 0
i phươ
Giả ng trình:
m
D ( z ) 1 b i z i 0 mđ
(m nghiệ ượ
c gọ
i là các đ
iểm cự
c pi )
i 1
D ( z ) z m
m
z p i
i 1
c tố
Phân tích H(z) ta có phân thứ i giả
n:
116
m
Ai
H ( z ) 1
i 1 1 p i z
Xét hai trường hợp:
Ai
p i thực: c1
khâu bậ
1 p i z 1
Ai Ai*
p i phức: cặ
p liên hiệ
p c2
khâu bậ
1 p i z 1 1 p i* z 1
u trúc song song:
Cấ
n
a z k
k
A m
H (z) m k 0
i 1
1 pi z
1 bi z i i 1
i0
H11
c1
l khâu bậ
H1l Y (z )
X (z )
H 21
m l
r khâu
2
c2
bậ
H 2r
Ví dụ:
1 z 1 2 z 2 1 z 1 2 z 2
H ( z)
1 z 1 2 2 z 1 1 z 2
1 z 1
2 2 z 1 1 z 2
P1 P12 1j
2
A B C z 1
1 z 1 2 2 z 1 1z 2
i ra ta đ
Giả ược: A 0.4; B 1.8; C 1.6
117
0 .4
H ( z)
1 z 1
X ( z) Y (z )
1.8 1.6z 1
H ( z)
2 2 z 1 1z2
u trúc nố
Cấ i tầ
ng
n
a k z k
H (z) k 0
m : ng chuẩ
Dạ n
1 b i z i
i 0
u trúc nố
Cấ i tầ
ng:
n
i N(z) = 0,
Giả a z
k 0
k
k
0 nghiệ
m là các đ
iểm không q k
Ví dụ:
1 z 1 2 z 2 0.5 0.5 z 1 z 2
H ( z)
1 z 1 2 2 z 1 z 2
1 z 1
1 1 z 1 0.5 z 2
Pi
1 Pi 1j
2
A B Cz 1
1
1 z
1 z 1 0.5 z 2
i ra ta đ
Giả ược: A 0.4; B 0.9; C 0.8
0, 4 0, 9 0, 8 z 1
H ( z ) 1
1 z 1 z 1 0.5 z 2
118
0.4 H1 X ( z)
H1 ( z)
1 z 1
X ( z) Y ( z)
0.9 0.8z 1
H2 (z) 1
1z 0.5z2
H 2 X ( z)
N ( z )
0.5 0.5z 1 z 2 0.5
1 z 1 2 z 2 0.5(1 z 1 )(1 2 z 1 )
0.5(1 z 1 )(1 2 z 1 ) 0.5(1 z 1 ) 1 2 z 1
H (z)
1 z 1 z
1 1
0.5 z 2
1 z 1
1 1 z 1 0.5 z 2
H1 H2
0.5(1 z 1 ) 1 2 z 1
X(z) H 1 H2
1 z 1 1 1z 1 0.5z 2 Y(z)
H1 ( z ) H 2 (z)
t:
Tóm tắ
ng chuẩ
Dạ n : m vòng phả
n hồ
i
m
Ai
Song song: H z
pi thực: bậ
c1
i 1 1 p iZ 1
pi phức: bậ
c2
n
i tầ
Nố ng: H z H i
i 1
119
t 5. Các sơđồcấ
Tiế u trúc khâu bậ
c 1,2
1. Sơđồcấ
u trúc khâu bậ
c 1:
Y1
X
Z
Z 1 Y 2
1
Y
X
Y1 X aY2
1 1 aZ 1
Y
2 1Y Z 1
Z 1
Y X
2 1 aZ 1
2. Sơđồcấ
u trúc khâu bậ
c 2:
Y1 Y2
X
Z
Z 1 Z 1 Y3
a1
a2
1
Y1
1 2
X
1 a Z a Z
Y1 X a1Y2 a 2Y3 1 2
1
Z 1
2 1
Y Y Z Y2
1 2
X
2 1 a Z a Z
1 1 2
3
Y Y Z Y Z Z 2
2 1
Y3 1 2
X
1 a1 Z a 2 Z
120
121