Chng V: Nguyn l I nhit ng hc

CHNG V NGUYN L I NHIT NG HC

Nhit hc nghin cu cc hin tng lin quan n nhng qu trnh xy ra bn trong vt nh vt nng chy, vt bay hi,vt nng ln khi ma st nhng hin tng ny lin quan n mt dng chuyn ng khc ca vt cht l chuyn ng nhit. Chuyn ng nhit l i tng nghin cu ca nhit hc. 1. PHNG TRNH TRNG THI KH L TNG I. Mt s khi nim c bn 1. p sut p sut l mt i lng vt l c gi tr bng lc nn vung gc ln mt n v din tch. Gi F l lc nn ln din tch S th p sut l: F p= (5-1) S Trong h SI n v p sut l N/m2 hay pascal (Pa). Ngi ta cn dng cc n v: Atmophe k thut, Milimet thu ngn (cn gi l tor) 1 at = 736 milimet thu ngn = 9,81 . 104 N/m2= 736Pa 2. Nhit Nhit l i lng vt l c trng cho mc chuyn ng hn lon phn t ca cc vt. Nhit lin quan n nng lng chuyn ng nhit ca cc phn t. Tuy nhin khng th dng nng lng o nhit v khng th o trc tip nng lng chuyn ng nhit, hn na nng lng ny li rt nh. Do d ngi ta o nhit bng n v l . 3. Nhit giai Tu theo cch chia ngui ta s dng cc nhit giai khc nhau. a. Nhit giai Celsius (nhit giai bch phn) K hiu: OC. Ngi ta chn im tan ca nc v im si ca nc tinh khit 1at l 0 0 C v 100 OC ri chia 100 phn bng nhau, mi phn l 1OC. b. Nhit giai Fahrenheit K hiu: OF. Ngi ta chn im tan ca nc v im si ca nc tinh khit 1 at l 32oF v 212 O F ri chia 180 phn bng nhau, mi phn l 1 OF. H thc lin h gia nhit giai Celsius v nhit giai Fahrenheit t O C t O F 32 5 = t O C = (t O F 32) 100 180 9 c. Nhit giai Kelvin (nhit giai tuyt i), k hiu l K Gi T l nhit tuyt i, th n lin h vi bch phn t: T = tOC+273,15

(5-2)

84

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc Khi khng cn chnh xc cao v tnh ton n gin ta ly: T= tOC+273. II.Cc nh lut thc nghim ca kh l tng 1.Kh l tng Kh l tng l cht kh c c im sau: - Khi kh gm v s cc phn t kh. Cc phn t c kch thc rt nh so vi khong cch gia chng. - Cc phn t kh chuyn ng hn lon khng ngng v b qua s tng tc gia chng. - S va chm gia cc phn t vi nhau v gia cc phn t vi thnh bnh l hon ton n hi. 2. Phng trnh trng thi kh l tng Trng thi ca mt khi kh l tng c m t bi cc thng s: nhit T, p sut P v th tch V. Merdeleev-Clapeyron tm ra phng trnh pV=RT P,V,T l p sut, th tch v nhit ca 1 Kilomol kh mt trng thi bt k. J R l hng s, go l hng s kh l tng R= 8,31( ) mol .K i vi khi kh c khi lng m, th tch v th V= v ( l khi lng phn t gam) m m Suy ra pv = RT (5-3)

i vi khi kh xc nh (m= const) th: pV pV pV = const hay 1 1 = 2 2 T T1 T2 3. nh lut Boyle-Mariotte nhit nht nh, p sut v th tch mt khi kh xc nh t l nghch vi nhau. Tht vy, khi T= const pV = const hay p1V1 = p2V2 (5-4) ng biu din p sut bin thin theo th tch V khi nhit khng i gi l ng ng nhit, l ng Hyperbol. 4. nh lut Gay-Lussac p sut nht nh, th tch ca mt khi kh xc nh t l vi nhit tuyt i ca n. Tht vy, khi p= const V V V (5-5) = const hay 1 = 2 T1 T2 T

85

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc ng biu din th tch V bin thin theo nhit T khi p sut khng i gi l ng ng p, l ng thng. 5. nh lut Charles th tch nht nh, p sut ca mt khi kh xc nh t l thun vi nhit tuyt i ca n. Tht vy, khi V= const p p1 p2 = const hay = T1 T2 V (5-6)

ng biu din p sut P l ng bin thin theo nhit T khi th tch khng i gi l ng ng tch, l ng thng. Cc phng trnh trn c th vit: V V0 p p0 = ; = T T0 T T0 Trong T0 l nhit xc nh, p0,V0 l p sut v th tch ca khi kh nhit T0. 2. NI NNG CA H NHIT NG. CNG V NHIT I. H nhit ng Mi tp hp cc vt c xc nh hon ton bi mt s cc thng s v m, c lp i vi nhau, c gi l h v m hay h nhit ng (hoc vn tt hn c gi l h). Tt c cc vt cn li, ngoi h ca ta l ngoi vt i vi h hay mi trng xung quanh ca h. Mi h u c th chia thnh h c lp v khng c lp. H khng c lp nu n tng tc vi mi trng bn ngoi. Trong nhng s tng tc ny ni chung s c trao i cng v nhit. Nu h v mi trng khng trao i nhit th h l h c lp i vi ngoi vt v phng din nhit. Nu h v ngoi vt trao i nhit nhng khng sinh cng th h c lp v phng din c hc. II. Ni nng Nng lng ca h gm ng nng ng vi chuyn ng c hng ca c h, th nng ca c h v phn nng lng ng vi chuyn ng bn trong ca h tc l ni nng ca h: W=W +Wt+U Ty theo tnh cht ca chuyn ng v tng tc ca cc phn t cu to nn vt, ta c th chia ni nng thnh cc phn sau y: a. ng nng chuyn ng hn lon ca cc phn t (tnh tin v quay) b. Th nng gy bi cc lc tng tc phn t. c. ng nng v th nng chuyn ng dao ng ca cc nguyn t trong phn t. d. nng lng cc v in t ca cc nguyn t v in, nng lng trong ht nhn nguyn t. i vi khi kh l tng ni nng l tng nng lng chuyn ng nhit ca cc phn t cu to nn h.

86

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc Trong nhit ng hc ta gi thit rng chuyn ng c hng ca h khng ng k v h khng t trong mt trng lc no, do nng lng ca h ng bng ni nng ca h. III. Cng v nhit Khi cc h khc nhau tng tc vi nhau th chng trao i vi nhau mt nng lng no , phn nng lng trao i c th hin di hai dng. Mt l dng truyn nng lng lm tng mc chuyn ng c trt t ca mt vt. iu ny xy ra khi c tng tc gia cc vt v m ngha l cc vt c kch thc ln hn kch thc ca tng phn t rt nhiu, ngi ta gi dng truyn nng lng ny l cng. Th d: kh dn n trong xylanh lm pittng chuyn ng. Nh vy kh truyn nng lng cho pittng di dng cng. Nhng ng thi n cng lm nng pittng, phn nng lng truyn cho pittng lm pittng nng ln c gi l nhit. Hai l, nng lng c trao i trc tip gia cc phn t chuyn ng hn lon a nhng vt tng tc vi nhau. Khi h dc trao i nng lng nh vy mc chuyn ng hn lon ca cc phn t ca h v do ni nng ca h tng ln hay gim i, ngi ta gi dng truyn nng lng ny l nhit. th d khi c st hai vt, chng nng ln tng t nh chng nhn nhit; khi t nng mt vt ngha l truyn nhit cho vt th vt nng ln ni nng ca vt tng ln nhng ng thi vt dn n, ngha l mt phn nhit bin thnh cng lm dn n vt. Nh vy cng v nhit u l nhng i lng o mc trao i nng lng gia cc h. S khc nhau su sc gia cng v nhit l ch cng lin quan ti chuyn ng c trt t v nhit lin quan n chuyn ng hn lon ca cc phn t ca h. Nhng chng c mi lin h cht ch vi nhau v c th chuyn ha ln nhau: cng c th bin thnh nhit v ngc li Thc nghim chng t rng s chuyn ha gia cng v nhit lun tun theo mt h thc nh lng xc nh, c tn mt cng bng 4,18J th s c mt nhit lng 1cal.

3. NGUYN L TH NHT CA NHIT NG HC I. Nguyn l th nht ca nhit ng hc 1. Pht biu Nguyn l th nht l mt trng hp ring ca nh lut bo ton v bin i nng lng vn dng vo cc qu trnh v m. bin thin nng lng ton phn W ca h trong mt qu trnh bin i v m c gi tr bng tng cgn A v nhit Q m h nhn c trong qu trnh . W= A+Q (5-7) trn ta gi thit rng c nng ca h khng i, do W = U nn (5-7) tr thnh : U= A+Q (5-8) Cc i lng U,A,Q c th dng hay m. Nu A>0, Q>0 th U > 0, ngha l h thc s nhn cng v nhit t bn ngoi th ni nng ca h tng Nu A<0, Q<0 th U<0 ngha l h thc s sinh cng v to nhit ra bn ngoi th ni nng ca h gim.

87

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc 2. H qu a. i vi h c lp, tc l khng trao i cng v nhit vi bn ngoi: A=0; Q=0, khi U=0 hay U= const. Vy ni nng ca h c lp c bo ton. Nu h c lp gm hai vt ch trao i nhit vi nhau v gi s Q1,Q2 l nhit lng m chng nhn c th: Q = Q1+Q2= 0 Q1 = -Q2 Vy trong h c lp gm hai vt ch trao i nhit th nhit lng do vt ny to ra bng nhit lng do vt kia thu vo. b. Trng hp h l mt my lm vic tun hon, ngha l n bin i theo mt qu trnh kn hay chu trnh. Sau mt dy cc bin i h tr v trng thi ban u. Nh vy sau mt chu trnh: U=0. T U= A+Q A=- Q Quy c du ca cng (A )v nhit (Q ) A>0 ; Q>0: khi h nhn chng t bn ngoi. A<0; Q<0: khi h cung cp chng ra ngoi. Nu A > 0 th Q < 0 v ngc li. Vy, trong mt chu trnh, cng m h nhn c c gi tr bng nhit do h ta ra bn ngoi hay cng do h sinh ra c gi tr bng nhit m h nhn t bn ngoi. Khi h thc hin mt qu trnh bin i v cng nh, biu thc nguyn l th nht c dng: dU = A + Q Trong dU l bin thin ni nng ca h A, Q l cng v nhit m h nhn c trong qu trnh bin i . Cch vit trn c ngha l v ni nng l mt hm trng thi, bin thin ca n khng ph thuc qu trnh nn vi phn dU ca n l mt vi phn ton phn cn cng v nhit l nhng hm ca qu trnh nn vi phn A, Q ca chng l nhng vi phn khng ton phn. II. ng dng nguyn l th nht ca nhit ng hc kho st cc qu trnh cn bng ca kh l tng 1. Trng thi cn bng, qu trnh cn bng a. nh ngha Trng thi cn bng ca h l trng thi trong mi thng s ca h c hon ton xc nh v nu khng c tc dng bn ngoi th trng thi s tn ti mi mi. Qa trnh cn bng l mt qu trnh bin i gm mt chui lin tip cc trng thi cn bng. Trong thc t khng c qu trnh hon ton cn bng, v trong qu trnh bin i, bao gi trng thi cn bng trc cng b ph hy. Tuy nhi, nu qu trnh thc hin v cng chm h c thi gian thit lp mt trnng thi cn bng mi th qu trnh c th coi l gn cn bng.

88

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc V cc thng s trng thi ng vi mt gi tr cn bng l hon ton xc nh, nn trn th OPV, mi trng thi cn bng c biu din bng mt im, do mi qu trnh cn bng c biu din bng mt ng cong lin tc. b. Cng m h nhn c trong qu trnh cn bng Ga s xt mt khi kh trong xylanh. Gi F l lc nn ln pittng, S l tit din ca pittng, p sut bn ngoi nn ln pittng bng: F p= S Trong qu trnh cn bng, p sut ng bng p sut ca khi kh. Theo nh ngha, cng m khi kh nhn c khi pittng di chuyn mt on d bng: A = Fdl V khi nn khi kh nhn cng A > 0 , nhng d < 0 nn trc F.d phi c du tr. M F = p.S, do ta c: A = p.Sdl = pdV Cng m khi kh nhn c trong qu trnh bin i th tch t V1 n V2 l: A = pdV
V1 V2

(5-9)

c. Nhit m h nhn c trong qu trnh cn bng- Nhit dung Nhit dung ring c ca mt cht l mt i lng vt l, v tr s bng nhit lng cn thit truyn cho mt n v khi lng nhit ca n tng thm mt . Nu gi m l khi lng ca vt Q l nhit lng truyn cho vt trong mt qu trnh cn bng no v dT l bin thin nhit ca vt trong qu trnh th: Q hay Q = m.cdT (5-10) c= mdT Ngoi ra ngi ta cn dng khi nim nhit dung mol C ca mt cht. l mt i lng c gi tr bng nhit lng cn truyn cho mt mol cht nhit ca n tng mt . C = .c Trong l khi lng ca mt mol cht . Trong h SI, n v ca ca c l J/kgK, cn n v ca C l J/molK. Ta c th vit li (5-10) nh sau: m Q = C.dT (5-11)

2. Ni nng ca kh l tng i vi kh l tng ni nng tng ni nng l tng nng lng chuyn ng nhit ca cc phn t cu to nn h.

89

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc Nng lng do chuyn ng hn lon ca cc phn t to nn v chnh l ng nng ca cc phn t. Nng lng ny ph thuc vo nhit ca cc phn t vt cht v c gi l nhit nng. i vi cc phn t cht kh c mt nguyn t, ng nng trung bnh ca chng l: 3 Wd = KT 2 R vi K= = 1,38.10-23 J/K NA Ngi ta chng minh rng biu thc ng nng trung bnh ca phn t trong trng hp tng qut c dng: i W d = KT 2 trong , i c gi l s bc t do ca phn t, l i lng c lin quan n cu to phn t, vi phn t mt nguyn t: i=3, vi phn t hai nguyn t: i=5, phn t c ba nguyn t tr ln: i=6. Nng lng chuyn ng ca mt mol kh i i W = N A .Wd = N A KT = RT 2 2 Nng lng chuyn ng ca mt khi kh c khi lng m i m W = RT 2 Vy ni nng ca mt khi kh c khi lng m : i m U= RT (5-12) 2 Ni nng ca mt khi kh l tng ch ph thuc vo nhit ca khi kh y. 3. Kho st cc qu trnh cn bng ca kh l tng a. Qa trnh ng tch l qu trnh trong th tch khng i. Phng trnh ca qu trnh ng tch l: V = const Trn th p V , qu trnh ng tch c biu din bng mt on thng song song vi trc Op (hnh 52). on 1-2 biu din qu trnh h nng ng tch, on 1 -2 biu din qu trnh lm lnh ng tch. Theo nh lut Charles ta c : p p p = const hay 1 = 2 T1 T2 T Cng m khi kh nhn c trong qu trnh ng tch:

90

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc A = pdV = 0 (5-13)

V1 V2

Nhit m khi kh nhn c trong qu trnh ng tch: Q = Q = m

CV dT =
T1

T2

CV (T2 T1 ) =

CV T

(5-14)

Dng nguyn l I ta c th tnh c bin thin ni nng ca khi kh: U = A + Q trn ta tnh c ni nng ca kh l tng: i m U= RT 2 Do , ta cng tnh c bin thin ni nng ca kh l tng: i m U = RT (5-16) 2 So snh (5-14) vi (5-16) ta c:
CV = i R 2

(5-15)

(5-17)

b. Qa trnh ng p l qu trnh trong p sut ca khi kh khng i: p = const Trn th (p,V) qu trnh ng p c biu din bng mt on thng song song vi trc OV. on 1-2 ng vi qu trnh gin ng p, on 1-2 l qu trnh nn ng p. Theo nh lut Gay-Lussac ta c phng trnh : V V V = const hay 1 = 2 T1 T2 T Cng m khi kh nhn c trong qu trnh ng p: A = pdV = p (V1 V2 ) (5-18)
V1 V2

Nhit m khi kh nhn c trong qu trnh ng p: m 1 m Q = Q = C p dT = C p T

T

T1

(5-19)

Theo nguyn l I, bin thin ni nng ca khi kh: U = A + Q = p (V1 V2 ) + bin thin ni nng ca khi kh: m

C p T

(5-20)

91

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc U = i m RT 2 m

T phng trnh trng thi ca kh l tng: pV = i vi qu trnh ng p: m m p(V1 V2 ) = R(T1 T2 ) = RT

RT

Thay biu thc ny vo (5-20), ri so snh vi (5-16) ta c: i+2 Cp = R 2 Suy ra: C p CV = R Ta c: Cp CV = = i+2 i

(5-21) (5-22) (5-23)

c gi l h s Poatxng c. Qa trnh ng nhit l qu trnh nhit khng i Phng trnh ca qu trnh ng nhit, theo nh lut Boyle-Mariotte l : PV = const hay p1V1 = p 2V2 Trn th (p,V) qu trnh ng nhit c biu din bng mt on hypecbol (hnh 5-4). on 1-2 ng vi qu trnh gin ng nhit, on 1-2 l qu trnh nn ng nhit. Cng m khi kh nhn c trong qu trnh ng nhit l: A = pdV
V1 V2

Theo phng trnh trng thi ca kh l tng: m RT p= V Ta c: A= m RT

V2

V dV m = RT ln 1 V V2 V1 (5-24)

Hay A =

RT ln

p2 p1

V ni nng ca kh l tng ch ph thuc vo nhit nn trong qu trnh ng nhit, ni nng ca khi kh khng i: U = 0 (5-25)

92

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc Theo nguyn l I: U = A + Q Do nhit m khi kh nhn c trong qu trnh ng nhit: p V m m Q = A = RT ln 2 = RT ln 1 p2 V1 d. Qa trnh on nhit l qu trnh trong h khng trao i nhit vi bn ngoi: Q = 0 Theo nguyn l I, ta c th tnh cng v bin thin ni nng ca khi kh trong qu trnh on nhit. mi U = A = RT (5-26) 2 dU = A = mi RdT 2

T c th tm c phng trnh ca qu trnh on nhit: i Ta bit A = pdV v CV = R nn: 2 m pdV = CV dT

Theo phng trnh trng thi ca kh l tng: p =

dV = CV dT V dT R dV + =0 T CV V RT

m RT ta c: V

Hay: M

(5-27)

C p CV R = = 1 , tch phn phng trnh (5-27) ta c: CV CV

ln T + ( 1) ln V = const

Hay: ln T .V 1 = const Do : TV 1 = const Thay T t phng trnh trng thi ca kh l tng ta c: pV = const Thay V t phng trnh trng thi ca kh l tng ta c:
1

(5-28) (5-29)

Tp

= const

(5-30)

Trn th (p,V) qu trnh on nhit c biu din bng mt on ng cong tun theo (5-29). on 1-2 ng vi qu trnh gin on nhit, on 1 -2 l qu trnh nn on nhit. Ta thy rng ng on nhit (lin nt) dc hn ng ng ng nhit( nt t) trn (hnh 55).

93

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc Ta c th biu din cng m khi kh nhn c nh sau: A = pdV
V1 V2

V pV = p1V1 nn p = trn: A = p1V1 Hay:

V2

p1V1 thay vo tch phn V

pV dV = 1 1 V21 V11 1 V1 V

p V V A = 1 1 2 1 V1

1
(5-31)

Hoc thay p1V1 = p 2V2 ta c:

A= p 2V2 p1V1 1

(5-32)

Ta c th thay p1V1 =

RT1 vo (5-31)
1 1 m RT p 1 2 1 1 = 1 p1

m RT1 V1 A= 1 V2

Ta c th tm tt cc biu thc chnh trong cc qu trnh kho st bng bng di y: Qa trnh Phng trnh ca qu trnh
p = const T V = const T

U = A + Q

ng tch ng p ng nhit on nhit

0 p(V1-V2)
m RT ln V1 V2

CV T

CV T

C p T
V2 V1

C p T

pV = const
pV = const

RT ln

0
m CV T

CV T

94

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc HNG DN HC CHNG V I. MC CH, YU CU: Sau khi hc chng 3, yu cu sinh vin: 1. Nm c 3 nh lut thc nghim ca cht kh. 2. Nm c phng trnh trng thi ca kh l tng. 3. Phn bit c khi nim cng v nhit. Cng v nhit m h nhn c trong qu trnh cn bng 3. Hiu c nguyn l th nht ca nhit ng hc v nhng h qu ca n. 4. Vn dng nguyn l ny nghin cu cc qu trnh cn bng nhit ng.

II. TM TT NI DUNG 1. Kh l tng: cht kh l tng l cht kh trong p sut (P) th tch (V) v nhit lin h vi nhau theo phng trnh: PV= nRT n= m (phng trnh Mendeleev-Clapeyron)

:s mol cht kh

R= 8,31 J/mol K Hng s kh l tng. Phng trnh trng thi kh l tng: P1 V1 P2V2 = T1 T2 Khi nhit khng i (ng nhit): P1V1= P2V2 Khi p sut khng i (ng p):

V1 V2 = T1 T2 P1 P2 = T1 T2

Khi th tch khng i (ng tch): 2. Nguyn l I nhit ng hc:

U= A+Q Cc i lng U,A,Q c th dng hay m. Nu A>0, Q>0 th U > 0, ngha l h thc s nhn cng v nhit t bn ngoi th ni nng ca h tng Nu A<0, Q<0 th U<0 ngha l h thc s sinh cng v to nhit ra bn ngoi th ni nng ca h gim.

95

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc 3. Trng thi cn bng ca h l trng thi trong mi thng s ca h c hon ton xc nh v nu khng c tc dng bn ngoi th trng thi s tn ti mi mi. Qa trnh cn bng l mt qu trnh bin i gm mt chui lin tip cc trng thi cn bng. Cng m h nhn c trong qu trnh cn bng: A = pdV
V1 V2

Nhit m h nhn c trong qu trnh cn bng: Q = m

C.dT

Ni nng ca kh l tng: U= i m RT 2

4. Da vo nguyn l I nhit ng hc, ta tnh c cng v nhit m h nhn c trong qu trnh cn bng a. Qa trnh ng tch l qu trnh trong th tch khng i. Phng trnh ca qu trnh ng tch l:V = const Cng m khi kh nhn c trong qu trnh ng tch: A = pdV = 0
V1 V2

Nhit m khi kh nhn c trong qu trnh ng tch: Q = Q = m

CV dT =
T1

T2

CV (T2 T1 ) =

CV T

bin thin ni nng ca kh l tng: i m U = RT 2

CV = i R 2

b. Qa trnh ng p l qu trnh trong p sut ca khi kh khng i: p = const Cng m khi kh nhn c trong qu trnh ng p: A = pdV = p (V1 V2 )
V1 V2

Nhit m khi kh nhn c trong qu trnh ng p:

96

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc Q = Q = m 1 m C p dT = C p T

T

T1

bin thin ni nng ca khi kh: i m U = RT 2

i+2 R 2 C p CV = R Cp =

Cp CV

= =

i+2 , c gi l h s Poatxng i

c. Qa trnh ng nhit l qu trnh nhit khng i Phng trnh ca qu trnh ng nhit, theo nh lut Boyle-Mariotte l : PV = const hay p1V1 = p 2V2 Cng m khi kh nhn c trong qu trnh ng nhit l: A= Hay A = m RT
V2

V dV m = RT ln 1 V V2 V1

RT ln

p2 p1

V ni nng ca kh l tng ch ph thuc vo nhit nn trong qu trnh ng nhit, ni nng ca khi kh khng i:U = 0 Nhit m khi kh nhn c trong qu trnh ng nhit: V p m m Q = A = RT ln 2 = RT ln 1 V1 p2 d. Qa trnh on nhit l qu trnh trong h khng trao i nhit vi bn ngoi: Q = 0
TV 1 = const

pV = const
1

Tp

= const

Cng m h nhn c trong qu trnh on nhit: m RT1 V1 A= 1 V2

1 1 m RT p 1 2 1 1 = p1 1

97

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc III. CU HI N TP 1. Trnh by cc khi nim c bn v: p sut; nhit v nhit giai. 2. Nu c im ca kh l tng? Trnh by phng trnh trng thi kh l tng. 3. Nu ni dung nh lut, cng thc tnh ca cc nh lut thc nghim kh l tng? 4. Phn bit s khc nhau gia cng v nhit. 5. Pht biu nguyn l I nhit ng hc. Cc h qu ca nguyn l I. 6. nh ngha qu trnh cn bng. Biu thc cng v nhit m h nhn c trong qu trnh cn bng. 7. Tnh cng, nhit v bin thin ni nng ca h trong qu trnh ng tch. 8. Tnh cng, nhit v bin thin ni nng ca h trong qu trnh ng nhit. 9. Tnh cng, nhit v bin thin ni nng ca h trong qu trnh ng p. 10.Tnh cng, nhit v bin thin ni nng ca h trong qu trnh on nhit. IV. BI TP Th d 1. C 10g kh oxi p sut 3 at. Sau khi h nng ng p khi kh chim th tch 10l. Tm nhit sau khi h nng .Coi khi kh oxi l l tng. Bi gii: V P P Qu trnh ng p ta c: 1 = 2 T2 = 2 T1 V1 T1 T2 T phng trnh Mendeleev-Claperon P1V1=

RT1

T1 P1 = V1 mR

T2 =

V2 P1 mR

Vi =32 g/mol = 32.10-3 Kg/mol T2 = 10.10 3. .3.9,81.10 4 32.10 3 = 1133,3K 10.10 3.8,31

Th d 2: Mt khi kh oxi chim th tich 3l, p sut 10at v nhit 19,5 oC. a) Tnh khi lng ring ca khi kh. b) H nng ng tch khi kh n nhit 100oC .Tnh p sut ca khi kh sau khi h nng. Bi gii a) Phng trnh Mendeleev-Clapeyron

98

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc P1V1=

RT1 m =

P1V1 RT1

Vi = 32g/mol = 32.10-3 Kg/mol

m=

10.9,81.10 4.3.10 3.32.10 3 = 0,0387 Kg 8,31.292,5

b) Theo qu trnh ng tch ta c:

P1 P2 = T1 T2
hay

P2 =

P1.T2 10.9,81.10 4.373 = = 12,75.9,81.10 4 N / m 2 T1 292,5

P2= 12,75 at.

Th d 3: Mt bnh kn cha 14g kh nit p sut 1at v nhit 270C. Sau khi h nng, p sut trong bnh ln ti 5at. Tm: a. Nhit khi kh trong bnh sau khi h nng. b. Th tch ca bnh. c. tng ni nng ca kh trong bnh. Bi gii: a. Kh ng trong bnh kn nn qu trnh ng tch: p1 T1 p = T2 = T1 2 = 1500 K p 2 T2 p1 b. Ta c:

p1V1 =

RT1 V = V1 =

mRT1 14.8,31.300 = = 12,7m 3 p1 28.9,81.10 4

c. tng ni nng ca kh trong bnh: U = mi 14.5 R.T = .8,31.(1500 300) = 12,465kJ 2 28.2

Th d 4: Mt kmol kh nit iu kin bnh thng dn on nhit t V1 n V2 = 5V1. Tm: a. bin thin ni nng ca khi kh. b. Cng thc hin trong qu trnh dn n. Bi gii: a. U = mi m iR (T2 T1 ) R.T = 2 2

Tm T2 t cng thc: T1V1 1 = T2V2 1 T2 = 143K

99

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc Thay T1 = 273K, V2 = 5V1, = 1,4 ta c: U = 2,69.10 6 J b. Cng m khi kh sinh ra: U = Q + A A = A = U = 2,68.10 6 J Bi tp t gii 5.1 C 10g xy p sut 3at v nhit 100C. H nng ng p khi kh ti th tch 10 l . Tm; 1. Th tch khi kh trc khi h nng. 2. Nhit khi kh sau khi h nng. p s: V1 = 2,4.10-3m3 ; T2 = 1140K 5.2 Mt khi kh nit c th tch 8,3 l , p sut 15at v nhit 270C. 1. Tm khi lng ca khi kh . 2. H nng ng tch khi kh trn n nhit 270C. Tm p sut ca khi kh sau khi h nng. p s: 1. m = 0,137 kg; 2. p2 = 19,62at 5.3 C 40g xy chim th tch 3 l p sut 10at. 1. Tm nhit ca khi kh. 2. Cho khi kh dn n ng p n th tch 4 l . Tm nhit khi kh sau khi dn n. p s: T1 = 283K; T2 = 377,4K 5.4 C 10g kh hydro p sut 8,2at v th tch 20 l . 1. Tm nhit ca khi kh. 2. t nng khi kh v gi cho th tch ca n khng i, p sut khi kh tng n 9at. Hi nhit khi kh sau khi t nng bng bao nhiu? p s: T1 = 388K ; T2 = 426K 5.5 C 10kg kh ng trong mt bnh p sut 107Pa. Gim lng kh m trong bnh th p sut ca kh trong bnh bng 2,5.106Pa. Tm lng kh m ly ra. Coi qu trnh l ng nhit. p.m1 = 7,5kg p s: m = p1 5.6 C 12 g kh chim 4 l nhit 70C. H nng khi kh v gi cho th tch ca n khng i th khi lng ring ca n bng 6.10-4g/cm3. Tm nhit ca khi kh sau khi h nng. p s: T2 = 1400K 5.7 C 10g kh xy nhit 100C v p sut 3at. H nng khi kh ti th tch 10 l v vn gi cho p sut khi kh khng i. Tnh: 1. Th tch ca khi kh trc khi h nng. 2. Nhit ca khi kh sau khi h nng. 3. Khi lng ring ca khi kh trc v sau khi h nng. mRT1 p s: 1. V1 = = 2,497(l ) p

100

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc 2.

V1 T1 = T2 = 1133K V2 T2
p p = 4 kg / m 3 , 2 = = 1 kg / m 3 RT1 RT2

3. 1 =

5.8 C mt lng kh cha trong mt bnh kn nhit 270C. Tm p sut ca khi kh nu c mt na khi kh thot ra khi bnh v nhit ca bnh h xung 120C. Cho bit p sut ban u ca khi kh l 40at. m m p s: p1V1 = RT1 ; p 2V2 = RT2 ; V1 = V2 p 2 = 19at 2 5.9 Mt kh cu c th tch 300m3. Ngi ta bm vo kh cu kh hydro nhit 20oC di p sut 750mmHg. Cho bit mi giy bm c 25g kh. Hi sau bao lu th bm xong? pV m m p s: t = ; pV = RT t = = 985 (s ) m1 m1 RT 1.10 Cho axit sunfuric tc dng vi vi (CaCO3) thu c 1320 cm3 kh cacbonic nhit 22oC v p sut 1000mmHg. Tm lng vi tham gia phn ng. p s: Khi lng kh CO2 l: m pV = RT m = 0,316.10 3 kg

Mt khc:
H 2 SO4 + CaCO 3 CaCO 4 + CO 2 + H 2 O

Khi lng vi cn dng: M = 7,18.10-3kg 5.11 - 160 gam kh xy c nung nng t nhit 500C n 600C. Tm nhit lng m kh nhn c v bin thin ni nng ca khi kh trong hai qu trnh; 1. ng tch 2. ng p. p s: 1. Q1 = 250 Calo; 2. Q2 = 350 Calo 5.12 - Mt bnh kn cha 14gam kh nit p sut 1at v nhit 27OC. Sauk hi h nng, p sut trong bnh ln ti 5at. Hi: 1. Nhit ca khi kh sau khi h nng. 2. Th tch ca bnh. 3. tng ni nng ca kh. p p s: 1. T2 = T1 2 = 1500 K p1 2. V = V1 = 3. U =

mRT1 = 12,7 m 3 p1

mi RT = 12,465 KJ 2

101

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc 5.13- Nn ng nhit 3lt khng kh p sut 1at. Tm nhit lng ta ra, bit rng th tch cui cng ch cn bng 1/10 th tch lc u. p s: Q = A =

RT ln

V1 = 676 J V2

5-14: Sau khi nhn nhit lng 150 cal, nhit ca 40 gam kh xy tng t 160C n 400C. Hi qu trnh h nng c tin hnh trong iu kin no? p s: Nhit m khi kh nhn c l: m i Q 5 Q = C x T C x = C x = CV = R = R mT 2 2 Vy qu trnh h nng xy ra trong iu kin ng tch. 5-15- Mt khi kh nit p sut 1at, th tch 10 lt c gin n ti th tch gp i. Tm p sut cui cng v cng do khi kh sinh ra nu qu trnh gin n l: 1. ng p 2. ng nhit 3. on nhit p s: 1. ng p: A1 = p1 (V2 V1 ) = 9,8.10 2 J 2. ng nhit: p 2 =

p1V1 = 0,5at V2

A2 = P1V1 ln
3. on nhit

V2 = 686 J V1

= 0,38at p V p V2 2 A3 = 1 1 = 588 J 1 V p 2 = p1 1 V 2

5-16- Nn 10 gam kh xy t iu kin tiu chun n th tch 4 lt. Tm; 1. p sut v nhit ca khi kh sau mi qu trnh nn ng nhit v on nhit. 2. Cng cn thit nn kh trong mi trng hp. T suy ra nn nn theo cch no th li hn. p s: 1. ng nhit: pV T2 = T1 = 273K ; p 2 = 1 1 = 5.10 5 N / m 2 V2

A=

RT ln

p2 = 1115J p1
1

2. on nhit
V T2 = T1 1 V 2 V = 520 K ; p 2 = p1 1 V 2 = 9,5.10 5 N / m 2

102

Chng V: Nguyn l I nhit ng hc

A= p 2V2 p1V1 = 1500 J 1

Vy nn ng nhit li hn

103