:

Tµi nguyªn ®Êt

HiÖn tr¹ng vµ ®Þnh h­íng sö dông

®Êt ®åi nói T©y Nguyªn

H­íng dÉn: Th.S TrÇn ThÞ TuyÕt Thu

Nhãm 11: Hoµng Minh Tïng

Ng« Ngäc Tó
NguyÔn ThÞ Kim Tó
NguyÔn ThÞ Kim Vui
TrÇn V¨n Vinh
Vò ThÞ Hång V©n
Lêi nãi ®Çu
 T©y nguyªn lµ mét vïng cã lo¹i ®Êt rÊt ®Æc tr­
ng, ®ã lµ ®Êt ferralit víi diÖn tÝch lín ®ñ ®Ó
cã mÆt trªn b¶n ®å ®Êt thÕ giíi. Cã ý nghÜa
trong n«ng l©m ng­ nghiÖp. Ngoµi ra vïng cã 1
diÖn tÝch lín ®Êt x¸m.
 Trong qu¸ tr×nh sö dông, khai th¸c, ®Êt ®ai sÏ
kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc sù tho¸i hãa, b¹c mµu do
nhiÒu lý do.
 Trong khu«n khæ bµi luËn giíi h¹n, chóng t«i
còng xin tr×nh bµy hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt
còng nh­ ®Þnh h­íng sö dông ®Êt hîp lý h¬n
cña vïng.
I. Tổng quan về Tây Nguyên
Vị trí địa lý; Địa hình; Khí hậu; Kinh tế- Xã hội
II. Các loại đất chính ở Tây Nguyên
1.Đất Ferralit
2. Đất Xám
III. Hiện trạng sử dụng đất ở Tây Nguyên
1.Đất sử dụng trồng rừng
2. Đất sử dụng cho nông nghiệp
IV. Mốt số vấn đề gặp khi sử dụng đất đồi núi Tây Nguyên
1. Ảnh hưởng của khai thác rừng đến đai
2. Ảnh hưởng của sản xuất nông nghiệp đến đất đai
V. Định hướng sử dụng đất đai ở Tây Nguyên
1. Về mặt quản lý
2. Về mặt nghiên cứu, sử dụng đất Tây Nguyên
3. Chống xói mòn
4. Các loại hình sử dụng đất nông nghiệp phù hợp với đất đai TN
5. Một mô hình nông lâm kết hợp có thể áp dụng cho TN
6. Đất mất sức sản xuất
7. Một số kết quả đạt được
Nguyªn

1. Vị trí địa lý
N»m ë vÜ ®é 11,8o Bawcs -
Diện tích 55,6 nghìn km2
Đây là vùng duy nhất ở nước ta không giáp biển.
Khối các cao nguyên xếp tầng đồ sộ này nằm sát dảo duyên hảo Nam Trung
Bộ dài và hẹp, lại giáp với miền Hạ Lào và Đông Bắc Campuchia.

2. Địa hình
T©y Nguyªn cao trung b×nh 1000m
Vùng cao nguyên khoảng 2.637,7 nghìn ha (chiếm 47%), vùng núi có độ cao
từ 800m tới 2.598m có diện tích khoảng 1.536,14 nghìn ha (chiếm 34,5%), thung
lũng giữa núi khoảng 1037,8 nghìn ha (chiếm 17,5%)
Địa hình phân hoá tạo ra những mặt bằng tương đối bằng phẳng, thuận lợi
cho phát triển kinh tế xã hội nhất là phát triển nông lâm nghiệp
 3. Khí hậu
KhÝ hËu nhiÖt ®¬Ý Èm thùc sù
Môt mùa mưa và một mùa khô kéo dài (có khi tới 4 – 5 tháng ). Về mùa khô,
mực nước ngầm hạ thấp
NhiÖt ®é trung b×nh th¸ng ®¹t thÊp nhÊt 18-20oC ë nh÷ng
vïng tròng vµ cao nguyªn d­íi 800m, lªn cao h¬n, nhiÖt ®é gi¶m
xuèng d­íi 18oC.
4. Kinh tế - Xã hội
Trong vùng thiếu lao động lành nghề, các cán bộ khoa học – kỹ thuật.
Tây Nguyên là vùng thưa dân nhất nước ta. Co nhiều dân tộc ít người
với hơn 40 dân tộc anh em ( Xê Đăng, Ba Na, Gia Rai, Ê đê, Cơ Ho, Mạ,
M'nông…) với các truyền thống canh tác đất khác nhau và điều này cũng gây
ra nhiều vấn đề về canh tác sử dụng đất.
Mức sống của nhân dân còn thấp, tỷ lệ chưa biết đọc biết chữ cao.
Cơ sở hạ tầng còn thiếu thốn, trước hết là mạng lưới giao thông, các cơ
sở dịch vụ y tế, giáo dục, dịch cụ kỹ thuật.
Công nghiệp trong vùng là các trung tâm công nghiệp nhỏ và điểm công
nghiệp.
 II. Các loại đất chính ở Tây Nguyên

P: Đất phù sa
GL: Đất Glây trung tính và ít chua
RK: Đất đá bọt
R: Đất đen
X: Đất xám
F: Đất đỏ
A: Đất mùn alit núi cao
E: Đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá
1. §Êt feralit
Đất có màu đỏ hoặc lẫn đỏ.

Tầng tích luỹ chất hữu cơ (tầng A) mỏng, hàm lượng chất hữu cơ trong đất thấp,
trong thành phần của mùn, axít fulvônic chiếm ưu thế. Thường có tầng tích tụ Fe
và Al (tầng B) trong phẫu diện.

Hàm lượng các khoáng vật nguyên sinh rất thấp, trừ các khoáng vật rất bền. Trong
thành phần keo sét của đất, chủ yếu là khoáng sét Kaolinít, bên cạnh còn có một số
keo dương: hydrôxít Fe, Al và Titan.
Khả năng trao đổi của khoáng sét thấp. Đoàn lạp của đất có tính bền tương ®èi
cao
§Êt feralit (tiÕp)
1. Đất nâu đỏ trên đá mác ma bazơ và trung tính (Rhodic Ferralsols)
S=1.311.416 ha chiếm tới 50% diện tích đất này trên toàn quốc.
2. Đất đỏ vàng trên đá sét và đá biến chất (biến hình) 647.454 ha.
Chiếm khoảng 1% diện tích toàn lãnh thổ.
3. Đất vàng đỏ trên đá mác ma chua (Granite, Riolite) [Ferric
Acrisols] 991.981 ha. Chiếm khoản 2 % diện tích cả nước
4. Đất vàng nhạt trên đá cát (Ferralic Acrisols) 92.133 ha trong số
2.190.278 ha (cả nước)
5. Đất nâu vàng trên phù sa cổ (Ferric Acrisols) 48.066 ha. Chiếm
khoảng 20% diện tích cả nước.
 2. §Êt x¸m
Đất có màu xám nhạt và kém màu mỡ, phẫu diện toàn cát, thành phần cơ
giới nhẹ, nghèo dinh dưỡng.

Độ no bazơ <50; Hàm lượng Ca2+, Mg2+ trao đổi thấp. Do đất dốc nên dễ
bị rửa trôi Ca, do đó phải chú trọng đến vấn đề nâng cao hiệu quả bón vôi cho
loại đất này.

Những tính chất "nghèo, chua, khô, rắn" dần dần được cải thiện. Do địa
hình cao, đất nhẹ, dễ thoát nước nên cũng dễ tăng vụ, dễ đưa các cây trồng khác
vào, hiệu quả kinh tế.
III. Hiện trạng sử dụng đất ở Tây
Nguyên
 Đất ở Tây nguyên được sử dụng vào các mục đích chính là đất nông nghiệp, đất
lâm nghiệp có rừng, đất chuyên dùng, đất ở, đất chưa sử dụng và sông suối núi
đá.
1. §Êt sö dông trång rõng
Phần lớn diện tích đất của vùng hiện nay và trước đây là rừng,
S=3140 nghìn ha rừng các loại chiếm tới 31,9% diện tích và 36,3% trữ
lượng rừng toàn quốc

Việc khai thác rừng không hợp lí đã làm cho diện tích rừng tự
nhiên giảm Rừng giàu chỉ còn 192 nghìn ha (6,0%), rừng trung bình còn
khoảng 600ha chiếm 18,7% còn lại 75,3% là rừng nghèo, rừng non, rừng
cằn, rừng hỗn giao và tre nứa.

Tính đến hết năm 2003, tỉnh có nhiều rừng chủ yếu nằm ở khu vực
Tây Nguyên (Gia Lai: 758.975 ha, Lâm Đồng 632.760 ha, Kon Tum:
629.942 ha, Đăk Lăk: 608.919 ha).
2. §Êt sö dông cho n«ng nghiÖp
Cơ cấu đất nông nghiệp (trồng màu - khoai, sắn và trồng lúa) của vùng:
+ Đất ruộng trồng màu chiếm 16,19% so với diện tích nông nghiệp của cả
vùng.
+ Đất nương rẫy chiếm 41,19% so với diện tích nông nghiệp của cả vùng.
+ Đất cây công nghiệp lâu năm chiếm 32.57% so với diện tích nông nghiệp
của cả vùng.
Các loại cây khác chiếm 9,60% so với diện tích nông nghiệp của cả vùng.
Trong ®ã
C©y l­¬ng thùc lµ ng«, lóa
C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy; B«ng, mÝa, ®Ëu nµnh, ®Ëu
l¹c
C©y c«ng nghiÖp dµi ngµy: cµ phª, cao su, ®iÒu
Thùc phÈm c¸c läai rau qu¶

Diện tích đất canh tác nương rãy ở Tây Nguyên ( 1999 ) chỉ khoảng
176.268 ha trong đó KonTum 18.923 ha; Daklak 87.704 ha; Gia Lai 49.650
ha; Lâm Đồng 42.539 ha => Đất ruộng trồng màu chiếm quá ít so với toàn
vùng => chặt phá rừng tự nhiên => góp phần xói mòn, rửa trôi đất.
2. §Êt sö dông cho n«ng nghiÖp
(TiÕp)
Các loại cây công nghiệp lâu năm và chăn nuôi gia súc là thế mạnh
của Tây Nguyên.
Diện tích cây công nghiệp lâu năm năm 1985 mới có 238 nghìn ha
tăng lên 618 nghìn ha năm 2000 và 633 nghìn ha năm 2004 và ước 640
nghìn ha năm 2005.
Diện tích cà phê từ 147 nghìn ha tăng lên 468 nghìn ha, 450 nghìn
ha và 452 nghìn ha;
Diện tích cao su từ 41 nghìn ha tăng lên 82 nghìn ha, 85 nghìn ha
và 88 nghìn ha;
Diện tích chè (Lâm Đồng) từ 11 nghìn ha lên 18 nghìn ha; 20,5
nghìn ha và 22 nghìn ha trong 4 năm tương ứng.
Chăn nuôi gia súc, gia cầm có bước phát triển mới: đàn bò năm
2004 đạt trên 50 vạn con gấp 2 lần, đàn lợn 1,4 triệu con gấp 3 lần so với
năm 1985
 IV. Một số vấn đề gặp khi sử dụng
đất đồi núi Tây Nguyên
1. ¶nh h­ëng cña khai th¸c rõng ®Õn sù xãi
mßn ®Êt.
Số người có thu nhập thấp này chiếm 80% dân số của vùng nên họ
buộc phải chặt phá rừng làm nông nghiệp.
Từ năm 1976 – 1990 mất 30.400 ha.
Từ năm 1991 – 1999 mất 25.200 ha
Đăc biệt là ở Gia Lai.Từ năm 1987 – 1997 mất khoảng 176.268 ha trong
đó 48% là để lấy đất làm nông nghiệp
 1. ¶nh h­ëng cña khai th¸c rõng
®Õn sù xãi mßn ®Êt. (TiÕp)
Diện tích rừng bị cháy và bị chặt phá khiến quá
trình xói mòn diễn ra nhanh chóng làm thoái hóa đất
biểu hiện:
+ Cường độ xói mòn đất trở nên gay gắt hơn.
+ Hàm lượng mùn và các chất dinh dưỡng trong đất
cũng mất đi mỗi năm khoảng 15 – 20% khối lượng vốn
có trong đất.
+ Lý tính đất bị thoái hóa mạnh.
+ Quá trình rửa trôi các chất khoáng dinh dưỡng và
keo sét theo dòng chảy ngày càng mạnh
+ Quá trình hình thành tầng kết von Fe2O3 + Al2O3
và tầng đá ong, diễn ra mạnh hơn
2. ¶nh h­ëng cña s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp lªn ®Êt ®ai
Do phong tục tập quán của bà con dân tộc thiểu số với cơ chế quản
lý của nước ta hiện nay: quản lý và phong tục trồng cây du canh du cư
làm đất chưa kịp phục hồi đã sử dụng lại.
Diện tích đất canh tác toàn vùng hàng năm là 200.000 ha nhưng
diện tích đất bị hoang hóa lên đến 400.000 ha khiến tổng diện tích đất sử
dụng cho mô hình rừng – nương rẫy lên đến 600.000 ha
Ảnh hưởng của các loại thuốc bảo vệ thực vật, phân bón hóa học
làm thiệt hại nguồn dinh dưỡng từ 700.000 – 900.000 đồng
2. ¶nh h­ëng cña s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp lªn ®Êt ®ai (tiếp)
Phần lớn diện tích đất ở đây nằm trên đất dốc, thường xuyên chịu
ảnh hưởng của khí hậu nóng ẩm, khô hạn hoặc mưa nhiều tập trung, do
kết cấu đất ở đây có khả năng trao đổi và hấp phụ các chất dinh dưỡng
kém, đất có cấu tạo kém và ít bền vũng.

 Qu¸ tr×nh sö dông ®Êt cßn béc lé nhiÒu bÊt hîp lý.
§éc canh c©y ng¾n ngµy bãn ph©n kh«ng c©n ®èi, bãn
qu¸ nhiÒu ph©n hãa häc, sö dông thuèc trõ s©u kh«ng
®óng kÜ thuËt dÉn ®Õn tho¸i hãa ®Êt.

DiÔn biÕn ®é ph× x¶y ra theo chiÒu ©m, hµng tr¨m

ngh×n ha ®Êt bÞ mÊt mÇu, thiÕu n­íc tr¬ cøng, chÆt dÝ,
mÊt søc s¶n xuÊt.
 VI. Định hướng sử dụng đất đai ở
Tây Nguyên
1. Về mặt quản lý
Quan trắc môi trường đất, dự báo ô nhiễm môi trường và
xây dựng bổ sung hệ phân loại đất toàn vùng, soạn thảo ra hệ
phân loại đất chi tiết cho các cấp phân vị nhằm sử dụng định
lượng hóa được các chỉ tiêu phân cấp, dễ hiểu và dễ áp dụng
trong quá trình quản lý đất.
Hoàn thành việc định cư cho người dân thiểu số địa
phương. Công tác định cư cho người dân sẽ giúp làm giảm tình
trạng du canh du cư, chặt phá rừng gây xói mòn đất.
Tổng kết kinh nghiệm của Việt Nam và khu vực về quản lý
và kiểm soát phân bón
 1. Về mặt quản lý (tiếp)
Tăng cường hợp tác với các dự án phát triển đất và phát triển nông
nghiệp trong và ngoài nước để tranh thủ vốn vào cải tạo đất

Chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học kĩ thuật chuyên ngành đất.

Nâng cao mức sống của người dân, từ đó tăng nhận thức của người dân
về ý nghĩa của việc bảo vệ và sử dụng đất hợp lý.

Giúp đỡ người dân tộc thiểu số có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;
tiến hành giao đất giao rừng của các nông trường quốc doanh không sử dụng
hết cho các nông hộ sử dụng để tiết kiệm quỹ đất.
 2. Về mặt nghiên cứu, sử dụng đất đồi núi Tây Nguyên
Sử dụng phương pháp canh tác nông nghiệp hợp lý : Đặc điểm chung của
phương pháp là kết hợp san ủi nhẹ với việc tạo ra các băng chắn để đất tích luỹ ở phía
dưới.
Tạo ra độ che phủ mặt đất bằng các tán rừng càng cao càng tốt, đặc biệt vào
mùa mưa.
Hạn chế công việc cày bừa, xới xáo , làm đất trong mùa mưa.
Rễ các cây công nghiệp và nông nghiệp cần phân bố hợp lý từ tầng đất mặt đến
tầng đất sâu.
Canh tác các cây trồng ngắn ngày ở vùng đồi núi , nhất thiết phải bố trí các
băng cây xanh chạy theo đường đồng mức để chặn dòng chảy và giữ đất giữ nước.
Cố gắng dử dụng tập đoàn cây họ Đậu
Tiến hành mô hình "nông lâm kết hợp", tức là các hệ canh tác trên một diện tích
đất bao gồm nhiều loại cây. Sắp xếp mô hình theo hướng không gian rộng, dựa trên
các yêu cầu khác nhau về tính chất đất, độ phì của đất, mức độ đầu tư và tác dụng
phòng hộ bảo vệ đất.
3. Chèng xãi mßn

Sd 10% -20% ®Êt ®Ó trång c©y thành b¨ng ch¾n

giã võa lµ c©y chÞu h¹n cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao chèng xãi
mßn t¹o thµnh m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp hiÖu qu¶
øng dông réng r·i c¸c m« h×nh trång trªn ®Êt dèc
T¹o nguån vèn hç trî cho nh©n d©n tù th©m canh
Cñng cè x©y dùng c«ng tr×nh thñy lîi.
4. C¸c loại h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp phï
hîp víi ®Êt ®ai T©y Nguyªn

Trong ®ã, S1: RÊt thÝch nghi, S2: ThÝch nghi, S3: KÐm
thÝch nghi
C¸c lo¹i h×nh SD ®Êt n«ng Smax S1 S2 S3
nghiÖp (ha) (ha) (ha) (ha)
1. SD ®Êt 2 vô (1 ®Ëu tu¬ng, 1 18.03
6.325 _ _
vô b«ng) 3
2. SD ®Êt trång ®iÒu trrªn ®Êt 18.83
4.656 8.076 6.06
x¸m 8
14.43 10.06
3. SD ®Êt chuyªn mÝa 1.075 3.295
9 9
4. SD ®Êt chuyªn cµ phª 7.965 336 4.835 _

5. SD ®Êt chuyªn mµu vµ c©y 17.88

9.562 5.559 2.764
ng¾n ngµy 5
6. SD ®Êt lóa 2 vô 2.104 0 1.406 698
5. Một mô hình nông lâm kết hợp có thể áp dụng cho Tây
Nguyên

Canh tác và trồng các loại hoa màu dọc theo các đường đồng mức
để chống xói mòn, giữ đất và giữ nước.
Sử dụng toàn bộ chất hữu cơ dư thừa có sẵn (các phẩm vật dư thừa
sau thu hoạch, phân động vật) để bón cho đất, chất hữu cơ có tác dụng cải
tạo đất làm cho đất tơi xốp và tăng độ phì của đất.
Đa dạng hoá cây trồng bao gồm cả trồng cây lâu năm. Cây lâu năm
có giá trị phòng hộ đặc biệt trên đất dốc. Cây ăn quả và cây công nghiệp
có thể được trồng thành các vườn nhỏ hoặc xen lẫn cây nông nghiệp
Bảo vệ đất trong giai đoạn bỏ hoá. Sử dụng các chất liệu che phủ
mặt đất bảo vệ đất khỏi phơi ra nắng gắt, bị bào mòn do gió và mưa.
Nuôi gia súc nhốt trong chuồng hay buộc tại chỗ. Vì chăn thả tự do
có thể là nguyên nhân gây ra xói mòn ở vùng cao.
6. §Êt n©u vµng trªn Bazan mÊt søc
s¶n xuÊt
§Æc ®iÓm cña ®Êt n©u vµng trªn bazan
mÊt søc s¶n xuÊt.
XuÊt hiÖn tÇng ph©n biÖt dµy tõ 3 – 5 cm
BiÕn ®æi ®ét ngét mÇu s¾c
PhÇn c¬ giíi thÞt nh­ng rÊ chÆt 40 -50 kg/cm2
Kh¶ n¨ng thÊm n­íc kÐm cña tÇng nµy lµm t¨ng dßng
ch¶y mÆt.
§Êt MSSX cã l­îng cation K,Ca,Mg, l­îng h÷u c¬ nghÌo

DÊu hiÖu nhËn biÕt nh÷ng n¬i cã ®Êt mÊt

søc s¶n xuÊt:
 Cã cá l«ng lîn, cá gµ, cá tranh. Nh÷ng lo¹i nµy cã thÓ
mäc riªng thµnh tõng khãm hoÆc xen kÏ nhau.
Vµo mïa m­a chóng ph¸t triÓn nhanh chãng tõ 10 – 15
t¸n/ha/6 th¸ng . Vµo mïa kh« chóng chÕt lµm lé ®Êt.
Cã thÓ sö dông ph©n h÷u c¬ ®Ó c¶i thiÖ ®é
ph× cña ®Êt MSSX
Ph©n chuång, ph©n xanh, l­îng tµn d­ thùc vËt.
C¸c nguån ph©n h÷u c¬ chÝnh cña vïng tõ tr­íc ®Õn nay lµ
ph©n chuång, nh­ng hiÖn nay l¹i ®ang khan hiÕm. Kh¶ n¨ng trång
xen canh c©y hä ®Ëu gi¶m.
Khèi l­îng nµy gÊp 1,2 lÇn – 1,5 lÇn so víi tæng sinh khèi r¬m r¹
t­¬i cña 1 ha ruéng n­íc (t­¬ng ®­¬ng17 tÊn r¬m r¹/ha/n¨m)
C©y che bãng vµ c©y ch¾n giã chñ yÕu lµ c©y Muång §en
(thuéchä
Lo¹i ®Ëu)
Cµnh l¸ cµ phª Cá trªn l« Cá bê l« C©y che bãng Tæng
® ch¾n giã tÊn/
Êt ha
TÊn % TÊn % TÊn % TÊn %

Bazan 962 37.32 4.90 14.11 2.92 11.39 8.20 31.98 25.64

Granit 790 37.79 4.28 20.49 2.40 11.48 6.32 30.24 20.90
Hiệu qu¶ cña viÖc sö dông tµn d­ chÊt h÷u
c¬ :

T¨ng xèp, t¨ng ®oµn l¹p, ®é Èm, gi¶m cè ®Þnh

P2O5, t¨ng hÊp thô NH4+,t¨ng hiÖu lùc cña ph©n ®¹m,
ph©n l©n.
TËn dông nguån tµn d­ h÷u c¬ cã s½n trªn l«, vïi tr¶
l¹i cho ®Êt lµm t¨ng sù ph¸t triÓn cña bé rÔ vµ lµm gi¶m
rông qu¶, t¨ng n¨ng suÊt cµ phª lªn 29 – 80%.
7. Kết quả bước đầu của một số mô hình kinh
tế
Nhiều nông dân Tây Nguyên từ chỗ thiếu ăn, thiếu ở nay đã no đủ
và giàu có. Sản xuất tăng, năm sau cao hơn năm trước.

 Tuy không phải là vùng có thế mạnh về sản xuất lương thực nhưng
sản lượng lương thực có hạt vẫn tăng nhanh: năm 1995: 542 nghìn tấn;
năm 2000: 907 nghìn tấn và năm 2004 đạt trên 1,4 triệu tấn. Lương thực
bình quân đầu người do đó cũng tăng nhanh theo thời gian, từ 160 kg lên
214 kg và 310 kg trong thời gian tương ứng.

Từ năm 2003 đến năm 2004, Tây Nguyên đã đạt bình quân lương
thực đầu người trên 300 kg/năm nên về cơ bản tự túc được lương thực
cho 4,66 triệu dân (2004), không còn phụ thuộc vào các tỉnh Nam bộ như
trước đây dù cho dân số tăng thêm 2,73 triệu người so với năm 1985 (1,93
triệu người).
Ch©n thµnh c¶m ¬n
sù theo dâi
cña c¸c b¹n
Nhãm 11