Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Nh÷ng thiªn
®−êng mï
Tên sách: Những thiên ñường mù
Tác giả: Dương Thu Hương
Nguồn: Vnthuquan
Ngày hoàn thành: 24/5/2007
Bản PDF này thuộc về Phạm Minh Tuấn và TGE
http://www.esnips.com/web/minhtuan89 và http://www.thegioiebook.com

1
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 1
Chín giờ sáng, bà Vêra ñưa cho tôi bức ñiện: “Cậu ốm nặng, Hằng tới ngay”.
Sau khi quan sát gương mặt tôi, bà bảo :
- Tội nghiệp cho mày. Mày là một con bé thiếu may mắn.
Nói xong, lắc mái ñầu ñồ sộ, bà quay ñi. Mùi nước hoa rẻ tiền tạt lại, vương trong không gian, như một thứ
nhựa loãng dính vào các bức tường vôi ñã tróc lở. Tôi mặc ñồ ngủ, ñứng co ro nhìn tấm thân phì nhiêu của
người ñàn bà gác dan, ñầu óc rối tung. Chính tôi, tôi cũng ñang ốm. Những trận viêm phế quản liên miên vừa
qua khiến hai vai tôi còng xuống như lão già nghiện nặng. Ngực lép dẹt, không chiếc áo lót nào còn mặc vừa.
Khu cư xá chỉ có vài mống ñàn ông, toàn thứ ñồ cổ. Vậy mà ñi qua mặt tôi, họ cũng không buồn ñưa mắt liếc
qua. Trong số 800 rúp dành dụm ñược, tôi ñã tiêu hết 450 tiền thuốc men và thức ăn bồi dưỡng. Tôi dự ñịnh
tiêu thêm 50 rúp nữa khoản ñó, cho ñủ sức ñi làm. Vậy mà, ñúng lúc bức ñiện trời ñánh kia giáng xuống.
- Con ñiên, mới bảnh mắt ñã ra ñứng ngoài ấy làm gì? Vào phòng ngay không cảm lại một trận nữa thì ñời ra
tương.
Cô bạn cùng phòng hét to. Tôi quay vào, chui trong tấm chăn nồng sực hơi ấm. Hạnh phúc quá. Hôm nay chủ
nhật, tất cả ñều nghỉ việc. Cả bọn dự ñịnh làm bún kiểu Việt Nam ăn bữa trưa. Còn lúc này, tất cả rúc trong
chăn nghe nhạc. Tiếng nhạc từ căn phòng nào ñó từ tầng trên vẳng xuống. Vừa nghe, vừa thả lỏng tấm thân
mệt mỏi, vừa gặm nhấm nỗi nhớ nhà. Khung cửa sổ căn phòng của chúng tôi mở rộng. Không ngọn cây nào
vươn ñược tới ñó. Nhưng bù lại, là trời xanh ngăn ngắt, màu xanh trong và lạnh, thăm thẳm ñơn côi.
- ðiện gì thế Hằng?
Cô bạn tôi hỏi.
- Ông cậu ốm.
Tôi ñáp lời.
- Cái ông ở Matxcơva chứ gì?
- Ừ.
- Nhưng mày cũng vừa ốm dậy.
- ...
- Chỉ còn ñược nghỉ bốn hôm nữa thôi. Hôm qua, mụ Tanhia vừa nhắc ñấy
- ...
- Từ ñây tới Matxcơva có ít ñường ñất ñâu? Những ñi về ñã ñủ ốm rồi.
- ...
- Mà mày xanh bủng ra như ñàn bà hậu sản. Không chịu phấn son vào, nhìn pháp khiếp.
Tôi lặng im, không ñáp. Nhưng dường như, cùng lúc với tiếng nói của cô bạn, trong tôi thầm vang lên lời phản
bác :
- Không ñi, không ñi! Mặc kệ, mặc kệ.
Con ñường hun hút lướt qua. Những cột cây số chạy lùi. Các cánh rừng và những ñồng lúa mì ngút ngát. Các
tỉnh lỵ với chóp nhà thờ và những khuôn viên. Tiếng bánh xe lăn trên ñường ray buồn tẻ. Cac sân ga trong
ánh ñiện hoặc trong lớp sương mù.
ðang nằm, chợt cô bạn tôi vùng lên, vẫn tay áo lê thê như thế, cô tới giá sách, chọn một chiếc ñĩa hát. Rồi cô
mở chiếc máy quay ñĩa mới vừa mua, giá 120 rúp. Bỏ tấm vải phủ, bật nắp máy, cô ñặt chiếc ñĩa hát và cho
máy chạy. Tiếng kim chạy xè xè qua những vòng rãnh câm, Cô bạn lại nhảy lên giường, trùm chăn. Lúc ấy,
tiếng hát bỗng cất lên, ñột ngột :
Ở tận sông Hồng em có biết?
Quê hương anh cũng có dòng sông
Anh mãi gọi với lòng tha thiết
Vàm Cỏ ðông! Ơi Vàm Cỏ...
Giọng hát bay chói vói trong không gian. Xanh và lạnh. Trời ñang nắng rỡ ngoài kia, nhưng cái lạnh ly hương
thấm vào da thịt. Bài ca, như sợi chỉ bạc mong manh, lạc lõng giữa khung trời. Nó khiến tôi có cảm giác bị xô
ñẩy tới tận cùng trái ñất. Rồi nó lại kéo tôi về với 1 triền sông quen, bờ cát nóng bỏng ánh trời, cánh buồm tả
tơi chòng chành trên sóng nước, tiếng kêu khắc khoải của lũ chim di trú bay.
Trời ơi, mái nhà ñã sụp lở của mẹ tôi. Một bên mái ghép bởi tấm tôn và mảnh giấy tẩm nhựa ñường. Ngày
mưa, tiếng mưa gõ trên mái tôn rổn rảng. Trưa hè, mùa nhựa ñường khét lẹt bốc lên khiến ta muốn buồn nôn.
Những rãng nước bẩn chảy từ nhà nọ sang nhà kia, dưới các phiến gạch xi măng ghép. Lũ trẻ trong ngõ
thường khuấy dòng nước ñen nhơ bẩn ñó lên chơi. Chúng thả xuống cống những con thuyền gập bằng giấy
trắng. Ngay bên rãnh nước, bụi nhài tỏa hương ngây ngất. Con ñường phố quen, những bụi cỏ leo cớm nắng
2
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
dưới chân tường, nơi lúc nào cũng khai nồng nặc vì dòng nước tiểu của ñám người say bia vô sỉ rót xuống.
- Hằng ơi! nghĩ gì thế?
- Không
- Nhớ nhà quá mày. ðau quặn ruột.
- ...
Cô bạn tôi cất tiếng rên rỉ. Nó quấn chăn lăn giẫy ầm ầm trên giường, rồi ñột ngột bật kêu to :
- Ối giời ơi, thế này thì chết mẹ nó ñi cho xong.
Tôi im lặng, không ñáp. Vì chính tôi cũng ñã khóc tự lúc nào chẳng rõ. Nước mắt nóng và mặn khiến tôi
nghẹn họng. Trong làn sóng nước mắt, gương mặt u uất của mẹ tôi hiện lên. Mắt bà rất ñen, lút dưới hai hố
sâu, chiếu ra những tia sáng buồn. Trong cái nhìn của bà găm giữ nỗi thống khổ và sức chịu ñựng không thể
ño ñếm. Hồi trước, mỗi lần gia ñình chúng tôi gặp tai biến, là một lần mẹ nhắc nhở :
- Làm người cốt nhất là không ñược thối chí. Chỉ một phút xuôi tay, mọi sự sẽ ñổ nát. Gừng già gừng rụng,
gừng cay, anh hùng càng cực càng dày nghĩa nhân.
Mẹ ñã sống theo châm ngôn ấy suốt ñời. Mẹ muốn tôi cũng sống ñược như mẹ. Vậy mà tôi ñã làm gì cơ chứ?
Ông cậu ruột, người em duy nhất của mẹ bị ốm, ñiện cầu cứu tôi, và tôi ñã ñịnh làm ngơ.
Ở phòng gác dan, bà Vêra ñang ñan một tấm khăn len bằng rất nhiều thứ ken tháo từ các tấm áo cũ ra. Tấm
khăn ấy có thể choàng kín cả tấm lưng ñồ sộ của bà vì nó xấp xỉ một tấm khăn trải bàn. ðôi tay nhỏ, trắng
trẻo, trẻ hơn mặt bà 10 tuổi, luồn lách mũi kim 1 cách khéo léo. Không ai ñoán ñược một người vóc dáng thô
tháp, mông vại, lưng gấu gù gù như bà lại có thể ñan nổi chiếc khăn ñẹp thế. Bà ñang chăm chú ñan nốt
những dòng cuối cùng. Thấy tôi, bà ngẩng mặt lên nhìn, cặp kính lão tụt xuống chóp mũi :
- Mày nhất quyết ñi Matxcơva?
- Cháu phải ñi, bà Vêra ạ.
- Tao trông mày xanh lắm.
- Vâng, nhưng ông ấy là cậu ruột cháu.
Bà Vêra cúi xuống :
- Chờ tao một lát.
Tôi ñứng chờ, hơi sốt ruột vì sợ trễ tàu. Nhưng nể bà nên không dám giục. Bà Vêra kiên trì chiết nốt dòng
cuối, rồi vuốt ve tấm khăn một cách trìu mến, bà bảo tôi :
- Mày thấy ñẹp không?
- Rất ñẹp.
- Toàn len cũ giặt lại ñấy.
Bà nói, giọng ñầu tự hào. Xong xuôi, bà ghi tên tôi vào cuốn sổ trực to tướng. Chỉ ñợi có thế, tôi vội vã chào :
- Cháu ñi ñây.
Nhưng bà gác dan ñã thò cánh tay hộ pháp qua cửa nắm tay tôi :
- Chờ ñã. Tao cho mày mượn tấm khăn len này. ðêm nay sẽ phải dùng tới nó ñấy, chuột nhắt ạ.
Tôi cúi chào, cảm ơn người gác dan nặng 92 kilô, tốt bụng nhưng cũng nghiệt ngã và hay nổi nóng một cách
bất ngờ, như hầu hết những người ñàn bà góa bụa sau chiến tranh ở nước Nga. Tôi ñi ôtô buýt ra ga. May
mắn sao, tôi ñã tới kịp chuyến tàu tốc hành duy nhất trong ngày. Tàu khởi hành lúc 5 giờ chiều. Khoảng khắc
ấy, tất cả các ngôi nhà trong thành phố, những rặng cây bên vỉa hè, và các mảnh rừng nhỏ nằm xiêu xiêu nơi
ngoại ô ñều ñẹp lên rực rỡ vì tẩm nhiễm làn ánh sáng nhấp nhoáng của vàng tan loãng. Váy các cô gái bay
tung, mỏng hơn, gọi mời hơn trong thứ ánh sáng ấy. Tôi ngắm các cô không chán mắt, với tâm trạng ñã trở
lại thơ thới. Khi vào cửa ga, tôi bỗng chạm phải một người ñàn bà tóc hoe vàng, quấn thành từng lọn trên mái
ñầu tròn trĩnh. Bà ta khẽ nhăn ñôi mày lại, không nói gì. Tôi lí nhí cất tiếng xin lỗi, nhưng có lẽ giọng tôi quá
nhỏ, hoặc người ñàn bà quýphái ñó không muốn nghe, nên bà ta ñã ñi lướt qua rất nhanh. Tấm áo nhung ñỏ
và chiếc váy nhung ñen bó sát tấm thân óng ả. Cặp mắt kiêu hãnh nhìn thẳng. Mùi phấn bay như một loài
hoa... Rồi tôi thấy mình trong gương: Một con bé da xanh tái, nét mặt ngơ ngác và âu lo, vai lép dẹt, mặc bộ
ñồ nâu lợt, dáng vẻ thiếu tự tin, cân nặng 42 kilô.
- ðừng cả nghĩ... ðừng mặc cảm... Mình là một con bé ña sự, vớ vẩn...
Tôi tự lẩm bẩm mắng mình. nhưng dẫu sao, cảm giác tủi hổ vẫn bám trên hai gò má nóng rực của tôi, như lớp
son dính. Tôi bỗng thấy oán ghét ông cậu tôi. Lên tàu, chui vào góc toa của mình, tôi nhắm mắt lại. Và như
một cuốn phim sử thuật, cuộc sống quá vãng lần mở ra...

3
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 2
Ông ngoại tôi làm nghề bốc thuốc. Cụ cứu chữa cho rất nhiều con bệnh nặng trong vùng, nhưng chính cụ
không cứu ñược mình. Ông tôi mất năm 43 tuổi, vì một căn bệnh không ñịnh rõ. Sau này, theo triệu chứng
lâm sàng, người ta ñoán là bệnh ung thư. Bà ngoại tôi năm ấy 42 tuổi, ở vậy nuôi con, mẹ tôi và cậu Chính.
Mười tám tháng sau, bà cũng cảm hàn ñột ngột ñi theo ông. Lúc ñó, mẹ tôi 19, cậu Chính 17. Cậu ñược một
người bà con tình cờ về dự ñám ma dắt lên chiến khu Việt Bắc. Cậu vào bộ ñội luôn. Mẹ tôi ở làng bán hàng
xén trên chợ huyện, chăm sóc nhà cửa, mồ mả ông cha. Ngôi nhà của ông ngoại tôi, tôi ñã về thăm một lần.
ðó là một ngôi nhà thấp, lợp ngói vẩy cá, hiên bức bàn, cửa gỗ, các chân cột kê ñá hình trụ chống ẩm. Ngoài
nhà ở, còn ba gian nhà ngang dùng làm nơi gác nong tằm, xay giã gạo và chứa nông cụ. Nhà của ông bà
ngoại tôi rất chắc chắn, nhưng tối tăm, loại nhà cổ. Buổi trưa, tôi ñứng trong nhà, thấy hơi ẩm toát ra từ các
bức tường ghép gỗ, từ các cây rui ñược ñẽo gọt cầu kỳ giương hình chạm như những con mắt bí hiểm. Từ
các ñầu hồi tăm tối, nơi thỉnh thoảng một chiếc mạng nhện ñu ñưa, ánh sáng rọi qua các kẽ ngói mục ẩm bị
ñứt quãng, run rẩy như lửa ma trơi. Tự dưng tôi sởn da gà, vội chạy ra sân. Mẹ tôi, lúc ấy ñang cùng mấy
người ñàn bà nữa ngồi uống chè xanh liền hỏi :
- Làm sao thế em?
- Không sao, nhưng con sợ.
- Rõ ñồ con vịt, giữa ban ngày ban mặt mà còn thế.
Mẹ chửi, miệng tủm tỉm cười. Tôi nhìn hai hàm răng ñều chằn chặn, ánh trắng rực rỡ như ngọc trai của mẹ,
bỗng nhiên buồn. ðó là mảnh nhan sắc cuối cùng còn sót lại của mẹ. Một thời xuân sắc qua, chẳng ñể làm gì,
chẳng dành cho ai. Tôi hỏi vu vơ :
- Ngày trước, mẹ có sợ không?
Mẹ gắt :
- Nhà của tổ tiên, ông bà, có gì mà sợ?
Tôi gặng :
- Nhưng mẹ ở một mình.
Một bà hàng xóm cỡ tuổi mẹ tôi, nhếch mép cười :
- Không sợ, nhưng buồn. Chả thế chưa kịp mãn tang ñã lấy anh chàng Tốn.
Các bà nhìn mẹ tôi cười ré lên. Rồi bà nọ ñấm lưng bà kia thùm thụp như các cô gái. Hai gò má mẹ tôi ñỏ rực
lên như say trầu.
Tôi hỏi :
- Anh chàng Tốn ấy là ai hở dì?
- Là bố mày. Rõ con nhà vô phúc
- Không.
Tôi hét lên, ñâm ñầu chạy ra vườn. Người ta ñã trêu tôi, người ta ñã sỉ nhục tôi. Tôi, ñứa con không bố, ñứa
trẻ vô thừa nhận. Tôi khóc nức nở trong góc vườn, giữa một cây ổi già và một bụi dứa gai. Rồi mẹ tôi tìm tôi,
dắt tôi vào nhà. ðám láng giềng ñã về hết. Trên mảnh sân gạch chỉ có hoa khế rụng. Mẹ múc nước giếng
trong chiếc bể vỡ, gạn từng gáo ñổ vào thau ñồng, rồi rửa mặt cho tôi. Tôi nức nở mãi. Tia mặt trời ñốt lửa
trong các vòng sóng nước và trong mắt tôi. Tôi ngủ vùi. Hôm sau, lúc rạng ñông, những con chim hót líu lo
trên ngọn tre và khắp khu vườn. Gió mát thổi tan cơn ám ảnh, người bán kẹp mạch nha rong cất tiếng rao dẻo
quẹo ngoài ñường thôn :
-Ai mạch nha, mạch nha ñây ây ây...
Mẹ tôi mua cho tôi hai que kẹo lớn, ôm tôi vào lòng và thủ thỉ kể chuyện anh chàng Tốn. Năm ấy, 9 tuổi tròn,
tôi mới biết bố tôi là ai...
Trong cái năm ñầu tiên sống một mình, khi ông bà ngoại ñều mất và cậu Chính lên chiến khu, mẹ tôi ñã phải
cắn răng lại chống ñỡ nỗi cô ñơn, ba gian nhà trên, ba gian nhà dưới trống huyênh. Những quét cho sạch
nhà, sạch sàn ñã mệt. Lại còn khu vườn ñầy cỏ, cứ dọn góc này góc kia ñã um tùm. Trưa hè, trong không
gian im vắng tù ñọng chốn làng quê, tiếng chim tu hú cất lên cũng khiến cô gái trẻ giật thót tim hoảng sợ. Vào
nhà, ra sân thui thủi một bóng theo. Ngọn lửa rơm liếm lem lém quanh cái niêu ñồng một. Vại dưa chua mốc
meo bốc mùi trong nhà, một con cá kho hay nửa quả trứng luộc ñặt trên cái ñĩa nhỏ bằng lòng tay. Bắt canh
leo pheo dăm ngọn rau mồng tơi hay rau dền hái ven bờ rào. ðôiï khi, vừa nhìn ngọn lửa rơm vừa ứa nước
mắt thương thân, mẹ tôi lắng nghe tiếng láng giềng gọi nhau sửa soạn bửa cơm chiều, nào giã cua nấu riêu,
nào luộc khoai ăn thêm buổi tối, nào rang thóc làm cốm, nào nầu chè lam cúng rằm tháng giêng. Cô gái 19
tuổi không cắt nghĩa ñược những tai họa giáng xuống ñời mình. Thêm vào ñó, bọn trai làng nghịch tặc lẫn
ñám ông lý ông nhiêu háo sắc dòm ngó như quạ vào chuồng lợn, Tối tối, mẹ tôi khóa chặt các cửa, rồi thắp
4
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
ngọn ñèn hoa kỳ hạt ñỗ, nằm chờ cho tới sáng. Lúc ngủ dược ñã vậy, lúc thao thức chỉ còn biết tặp ba nén
nhang khấn tổ tiên, xin các người che chở cho cảnh sống cheo leo, như một mình neo con thuyền trong gió
dữ. ðúng lúc ấy, mẹ tôi ñã gặp bố tôi. Anh chàng Tốn là hương sự mới ñược bổ về làng. Trước, bố tôi dạy
học trên phố huyện. Nhưng vì bà nội tôi bị tê thấp, bại tiệt một chân nên ông xin ñổi về xã ñể hầu hạ mẹ già.
Mẹ tôi 20, bố tôi 26. Mẹ tôi xinh gái nhất vùng, bố tôi cũng là người khá kẻng trai, lại có học vấn. Tình yêu của
hai người nảy nở nhanh chóng và tăng trưởng với một tốc ñộ mà dư luận xã hội không chấp thuận. Theo tục
lệ, mẹ tôi phải ñể tang ba năm, và trong thời gian ba năm ấy, không có quyền yêu ñương, trang phục lòe loẹt
tham dự hội hè. Bố tôi ñã vượt qua những lời ñàm tiếu, sự khinh thị, thái ñộ diễu cợt hay châm chọc của dân
làng ñể cưới mẹ tôi. Người ta mỉa mai :
- Anh chàng Tốn theo Tây học. Bên Tây, chỉ chịu tang một năm thôi.
- Mình có phải giống mắt xanh mũi lõ ñâu? Rõ quân xanh như lá bạc như vôi, bước qua mồ mả ông bà mà
không biết nhục.
- ðáo giang tùy khúc, nhập gia tùy tục của tổ tiên.
- Các ông các bà cứ chờ ñấy mà xem. ðã trái lệ ắt sinh sự chẳng lành. Rồi chúng nó cũng chẳng ăn ñời ở
kiếp ñược với nhau ñâu.
Lời tiên tri ñộc ác của họ ñã thành sự thực. Nhưng không phải vì bố mẹ muốn chia lìa nhau. Thời gian ñầu,
hai người ñã thực sự hạnh phúc. Bởi vì, trong câu chuyện kể, dù sầu thảm ñến ñâu, tôi cũng thấy mắt mẹ ánh
lên ánh hồi quang nồng nàn, thắm thiết của một tình yêu không thể ño ñếm, không thể tìm kiếm lại, thứ tình
yêu chỉ có một lần... một năm hai tháng sau ngày bố mẹ cưới nhau, hòa bình lập lại. Bộ ñội ta từ chiến khu
Việt Bắc kéo về. Khắp nơi vang khúc hát mừng giải phóng, khút hát yêu hòa bình, khúc hát của ñồng lúa và
rừng xanh. Mẹ tôi mừng mừng tủi tủi, hồi hộp chờ ñứa em trai duy nhất. Từ hồi cậu ñi, biệt vô âm tín, tịnh
không có lấy một dòng thư nhắn về. Có người làng ñi buôn thuốc Tây ngược lên vùng Trại Cờ gặp cậu, bảo
cậu khỏe mạnh lắm, ñã lên chức trung ñội trưởng rồi. Người khác lại quả quyết thấy cậu sốt rét, da vàng khè
như nghệ, chăn mấy con ngựa cho một ñại ñội thông tin. Mà cậu không ñủ quần áo rét chỉ có một manh trấn
thủ giữa tiết tháng Chạp, run lẩy bẩy như người nghiện thiếu thuốc. Mẹ tôi khóc hoài, giục bố tôi lần tìm khắp
các ñơn vị bộ ñội trong tỉnh. Bố tôi cũng cất công ñạp xe khắp nơi, nhưng không bắt ñược tin. Rồi, bỗng dưng
nửa năm sau ngày giải phóng, cậu tôi ñeo ba lô lùi lũi bước vào nhà.
Mẹ tôi ñang dỡ khoai sọ trong vườn, ném cây cuốc ngồi thụp xuống khóc. Ai gọi mẹ tôi cũng không ñứng
ñược lên. Bố tôi dạy học trở về, chào cậu em vợ, ñun nước pha trà ngon cho cậu uống. Nhưng ñáp lại những
săn sóc nồng nhiệt của bố tôi, cậu Chính chỉ hờ hững gật ñầu, hoặc ầm ừ trong miệng. Thái ñộ của cậu vừa
trịch thượng, vừa có gì rất khó hiểu. Bố tôi ra vườn gọi mẹ tôi vào rồi bỏ sang nhà mình. Nhà bà nội tôi cách
ñấy một vườn cau với hai hàng dậu trồng hoa móng rồng. ðứng ở nhà này, có thể gọi vóng sang nhà bên kia.
Bà sống với cô Tâm, chị ruột bố tôi. Côtôi 27 rất ñẹp nhưng có học lại lạnh tính nên chưa lấy ñược chồng. Cô
vừa làm ruộng vừa nuôi tằm. Bà tôi cơm nước. Bố tôi ñã ở bên ấy luôn cho tới ngày bỏ quê ñi.
Về phần mẹ tôi. Khi bố tôi ñi khỏi, cậu Chính ñã bảo mẹ ngồi xuống chiếc tràng kỷ ñối diện với mình và nói :
- Chị Quế, từ nay về sau chị không ñược gặp mặt, không ñược nói năng, không ñược trao ñổi bất cứ việc gì
với tên Tốn.
- Tên Tốn? Sao cậu lại gọi anh ấy như thế?
- Vì anh ta là phần tử bóc lột.
- Bóc lột?
- Gia ñình anh ta thuộc thành phần ñịa chủ, kẻ thù của nông dân. Chị Quế, trước khi về nhà, em ñã ñược trên
giao nhiệm vụ ñội trưởng ñội cải cách ruộng ñất. Em ñã họp dự thảo từ cấp huyện xuống xã, và ñã sơ bộ quy
ñịnh thành phần cho các nhóm trong làng. Gia ðình tên Tốn có ruộng cho cấy rẽ, có bóc lột công nhân. Theo
tình hình ñược cung cấp, hắn thuộc ñối tượng phải ñem ñấu tố.
- ðấu tố là thế nào hở cậu?
- Là buộc kẻ có tội phải cúi ñầu nhận tội trước bà con nông dân
Mẹ tôi run rẩy nói :
- Từ xưa tới nay gia ñình anh ấy vẫn ăn ở hiền lành, chưa làm ñiều gì ñộc ác . Cậu biết ñấy, ở làng ai xấu ai
tốt xóm giềng ñều biết cả.
Cậu Chính nghiêm giọng bảo :
- Chị không ñược ñể kẻ khác lung lạc. Chị phải giữ vững lập trường giai cấp. Chúng ta phải ñánh ñổ bọn ñịa
chủ cường hào giang ác ñể ñem lại ruộng ñất cho bà con nông dân. Nếu không nghe em, chị sẽ bị ñào thải
khỏi ñội ngũ, chị sẽ chịu các hình thức kỷ luật của cách mạng.
Mẹ tôi òa khóc :
- Nhưng xưa nay chị và anh vẫn sống êm thấm với mọi người. Anh Tốn tốt nhịn lắm. Hồi anh chị cưới nhau ai
mắng chửi, mỉa mai anh ấy ñều nuốt giận làm lành. Chị không biết anh bóc lột ra sao. Mà chị cũng chưa nghe

5
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
những ñiều em nói bao giờ.
- Chưa ai nói thì bây giờ ðội cải cách nói, cách mạng nói. Chị Quế, chị phải nghe em.
Cuộc ñối thoại ấy diễn ra trước mặt một số bà con thân quyến. Ai nấy sợ xanh mặt, lặng lẽ ra về. Mọi người
không hiểu vì sao bà lão Tam, chủ nhân một mẫu 8 ruộng hương hỏa lại trở thành kẻ thù với mình, thành giai
cấp bóc lột phản ñộng. Cô Tâm coi sóc số ruộng ấy. Mùa cày, cô thuê thợ cày. Mùa cấy cô ra ñồng cấy. Mùa
gặt, cô quần quật vừa làm vừa lo cơm nước cho tốp thợ gặt thuê từ dưới thôn ðông, thôn Sở lên. Trong làng,
không thiếu người gia cảnh tương tự như thế. Họ là ñám người cốt lõi của làng quê. Những kẻ yêu nghề nông
như chính sinh mạng của mình. Tháng Giêng, tiếng trống hội hè vang lên khắp các sân ñình, lũ trẻ mặc quần
áo mới chạy chộn rộn các ngả ñường thôn. Các ñám rước và các gánh hát thi nhau dựng rạp, hòng moi
những ñồng xu nóng ấm thắt kỹ trong hầu bao dân quê. ðám người này, nửa con mắt ngó lên sân diễn, nửa
con mắt kia ñã liếc ra cánh ñồng, nơi những vạt lúa xanh non phủ kín mặt ruộng. Tay họ vục trong bùn, cảm
thấy ñộ ấm lạnh của ñất, ñộ tan nguyễn hay thô cục của các rạch cày. Mùa hạ, trong các cơn gió chạy rần rật
qua mái tranh, họ ñoán trước ñược tai họa hay ân huệ của trời ñất. Và từ tiếng sấm ñầu tiên của cơn mưa
ñầu tiên, họ ñã biết mình phải vác cuốc ra be bồ hay xáo xới các ruộng màu ngoài bãi sông. Tháng Tám, ñêm
thu trong vắt, tiếng chày giã cốm vọng từ các mảnh sân qua ñường làng, tiếng cười ñùa chí chóe của lũ ñàn
bà con gái làm không gian nở bung ngàn ñóa hoa trắng, mùi hoa móng rồng mê mệt du níu các vườn cây. Lúc
ñóù, họ nhìn trăng, quầng ñỏ hay tán bạc màu mây xanh leo léo oan nghiệp kia báo trước hiểm nguy gì?
Tháng Chạp, những ñêm ñông tê tái, họ có thể tỉnh dậy giữa lúc giấc ngũ ñang nồng, và lặn khỏi giường,
chạy ngay tới chuồng trâu, ñể ñem thêm một ôm rơm, hay ñốt lên một ñống lửa. Nghề nào cũng có những
người tận tụy với nó, yêu mê nó. Tình yêu ñó ñôi lúc không cắt nghĩa ñược. Nhưng chính nhờ tình yêu ấy mà
nó tồn tại.
Phải, mẹ tôi ñã không hiểu ñược tai họa giáng xuống ñầu mình. Mẹ tôi khiếp sợ, như nhiều người khác ñã
khiếp sợ vào lúc ñó. Cậu Chính ñã triển khai ñội cải cách rất nhanh. Bà nội tôi và cô Tâm chịu quỳ trước sân
ñình, ñấu gục xuống , hai tay vòng trước ngực. Trước mặt hai người là ñám dân làng ñốt ñuốc ngồi. Họ có
nhiệm vụ lắng nghe những lời ñấu tố. Và mỗi khi có tiếng hét bật lên: “ðả ñảo ñịa chủ.” họ có nhiệm vụ giơ
nắm tay lên hô thật to: “ðả ñảo! ðả ñảo...”
Hô càng to càng chứng tỏ tinh thần cách mạng vững vàng, chứng tỏ lòng căm ghét giai cấp bóc lột. Mà trong
ñám ñông ấy, không ít những nông phu có ruộng ñất và yêu ruộng ñất với tình yêu máu thịt, nhờ kinh nghiệm
lao ñộng và tính cần mẫn mà có ñược một nóc nhà, một con trâu với vài ba vựa thóc. Chỉ cần bị một lời tố
giác ñiêu toa, họ dễ dàng nhảy từ ñịa vị của người ngồi tham dự xuống ñáy hố của kẻ bị kết án. Tai họa, nỗi
nhục nhã, cái chết treo lơ lửng tựa một trái cây chín rục trên cành cao, không biết nó rụng xuống lúc nào. Bởi
lẽ ñó, trong tiếng hô rầm rập của ñám dân làng, không ít những tiếng gào ñể che lấp cơn sợ hãi, một cách tự
trấn an tinh thần, một cách cầu lợi thấp hèn, cái thấp hèn mà con người khó tránh khỏi trong những cơn giông
tố. Mẹ tôi kể rằng trong ñám dân làng có hai kẻ ñược liệt vào loại cốt cán ñã ñấu tố bà nội tôi và cô Tâm.
Người thứ nhất là một gã du thủ du thực, sống lang bang hết làng này qua làng kia, suốt mùa ñông tới mùa hè
ñều ñánh một bộ ka ki vá víu, bẩn thỉu. Nghe ñâu gã ñã có thời ñi lính. Sau rồi nghiện rượu, gã ñược xuất ngũ
trước thời hạn. Gã cao lớn, khá ñẹp trai, nhưng lười. Người ta chỉ thuê gã làm những việc vặt trong nhà như
dọn dẹp mâm bát, coi sóc sân phơi lúa hoặc lật lá thuốc, hù dọa bọn trẻ con ăn trộm mùa quả chín. Gã có tài
pha trò hầu chuyện mấy lão chức dịch trong làng, xách thúng ñi chợ hoặc làm gà, pha thịt cho mấy bà ñịa chủ
giàu có, gã có thể ngồi ñánh tổ tôm suốt ñêm, xoa mạt chược suốt ñêm như các ông chủ, bà chủ, có thể tán
tỉnh các cô thợ gặt từ ñầu mùa tới cuối mùa không chán, càng tán càng xôm nhưng chỉ cần cuốc một luống
khoai, gã ñã thở hồng hộc, mồ hôi toát ñầm ñìa khắp thân mình vạm vỡ như một võ sư chính cống. Người ta
vẫn thì thầm với nhau rằng gã ñã ngủ khắp lượt với bà lý Tiềm, bà tống Hớn, bà nhiêu Lan, bà cai Hồng...
Còn mấy bà chủ ruộng góa chồng thì có các thêm vàng cũng không dám cho hắn vào nhà vì sợ ễng bụng ra.
Không chồng thì biết ñổ nọc cho ai?
- Bích, lại ñây mày.
ðám ñàn ông trong làng thường gọi hắn thế, dù hắn ít hơn hoặc nhiều hơn họ một chục tuổi. Hắn không ñược
ñịnh giá theo bảng giá trị chung của dân làng. Hắn có cái tên ñàn bà: Ngọc Bích, không hiểu cha mẹ hắn ñặt
từ thuở lọt lòng hay hắn ăn mày ở ñâu trong ñời phiêu bạt. Người ta cũng không biết cha mẹ hắn là ai. Hắn là
dân cư ngụ.
- Bích, kể chuyện ñi.
- Thưa vâng, chuyện gì bây giờ?
- Chuyện sờ vú sư cụ.
- Hi hi... Cho xin một chén ñã.
Từ lão chánh tổng dâm ô 60 tuổi ñến gã trai làng phóng ñãng vừa có ria mép ñều sai khiến ñược gã theo
cách ñó. Bỗng dưng, khi ñược liệt vào thành phần cố nông, ñối tượng bắt rễ của ñội cải cách, gã liền biến

6
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
thành kẻ ñược trọng vọng. Thay vì nói chuyện phiếm mua vui cho cánh mày râu, gã dạy họ phải giác ngộ giai
cấp, kiên quyết ñấu tranh với bọn ñịa chủ bốc lột, nêu cao tinh thần chiến ñấu. Thay vì ngồi bệt xuống ngạch
cửa, chìa bàn tay cáu ghét ra xin chén rượu, hắn ngồi chồm hỗm trên tràng kỷ, nhìn chòng chọc vào mặt
những ai bị ñấu tố, la lối, sỉ nhục họ với vẻ hả hê bèo bọt. Thứ hả hê của loài cỏ leo.
Nhưng thôi, hãy nhắc tới nhân vật thứ hai, ñó là một mụ góa, một người ñàn bà nở nang phốp pháp từ mặt
mũi tới thân hình xộc xệch cả áo quần lẫn tâm tính. Mẹ tôi kể rằng mụ khá xinh. Tên mụ là Nần. Da trắng nhây
nhẫy, có phơi nắng nửa năm cũng không ñen. Hồi chồng mụ còn sống, cứ năm ngày mụ bị ba trận ñòn vì tội
ăn cắp vặt. Ăn cắp từ trong nhà qua hàng xóm. Từ dăm quả cà, ổ trứng gà ñang ấp, mớ ngô, cho tới con cá
diếc. Mụ có tật tham ăn. Bún riêu cua, một lúc và lùa sáu bát. Bánh ñúc hành mỡ, quẹt ngang miệng cũng bốn
ñĩa lật. Bánh da kê, người ta ăn hết một góc thì mụ phải làm cả chiếc mới ñã nư. Cứ quỳ gối xuống hàng quà
là mụ quên tất tần tật: cả chồng, cả con, cả hàng xóm láng giềng. May mà mụ chỉ ñẻ mỗi một mống con gái.
Người ta bảo mụ ăn quá nhiều, mỡ lấp tịt cả trứng nên không sinh nở ñược thêm. Giá ñẻ nhiều, chắc cả lũ
con mụ chết ñói dở. Chồng mụ trước kia ñăng lính, sau bị sa hố gãy dóng xương chân nên ñược về làng. Ông
ta vốn người cù mì như cục tính. Suốt ngày lặn lội ngoài ruộng, ngoài bãi, lúc vác cày dong trâu về nhà thấy
mụ vợ nằm lù lù trên giường ngáy, cơm nước chưa thổi, ông ta liền vác ñòn tre phang. Ngày mùa, thóc tuốt
về ñổ vựa lớn, cót con nhưng chưa qua tháng ñã thấy vơi như bị ma làm phép. Ông chồng ñầu tiên còn hồ
nghi, sau vài bận rình rập mới mục kích vợ xúc thóc trộm bán lấy tiền ăn quà. Ông ta lại nện cho mụ một trận
thừa sống thiếu chết rồi thuê người ñóng một chiếc rương gỗ lớn bằng cả gian nhà ngang chứa thóc. Cái
rương ấy ñược khóa chặt bởi một ổ khóa bằng gang. Hết ñường xơ múi, mụ Nần vác rá sang buồng hàng
xóm. Từ láng giềng gần tới bà con xa. Không biết bao nhiêu bận lại bắt quả tang, mụ phải quỳ xuống van lạy.
Rồi có lúc ông chồng phải tới tận nơi ñem tiền chuộc vợ về. ðòn ñánh như ñập ñất nhưng mụ vẫn không
chừa. Thoạt tiên, còn là trộm thóc, sau tới cả con cá, lá rau. Người làng vẫn kể ñi kể lại một giai thoại về tính
tham ăn của mụ :
Mùa ñông, buổi sớm trời rét như cắt tai. Chưa lăn xuống ñất, mụ ñã kêu ñau bụng. Ông chồng chẳng nói
chẳng rằng vào buồng xúc gạo nếp nấu nồi cơm nếp ñậu ñen. Xong xuôi, ông gọi ñứa con gái dậy ăn rồi cha
con chuẩn bị cuốc xáo ra bãi. Trước khi ñi, ông ta dặn vợ :
- Nửa trưa, hễ bớt ñau bụng thì ngồi dậy nấu cho bố con tôi bát chè. ðường tôi ñể trong chạn.
Mụ Nần nhăn nhó :
- Cứ ñi ñi. Tôi xem bụng dạ thế nào ñã.
Chồng con vác cuốc ñi khỏi ngõ, mụ nhỏm dậy, xuống bếp vét sạch nồi cơm nếp. Xong, mụ sang nhà hàng
xóm ñánh võng, tán chuyện. Chùng non trưa, ngon ngót bụng, mụ về nhà cạo khoai từ nấu chè. Nồi chè chín,
ñặc sánh như mỡ, múc vừa ñầy bốn bát. Thoạt tiên, mụ Nần ăn hai :
- ðể cho bố con mỗi người một bát.
Rồi mụ ñi vo gạo nấu cơm. Cơm cạn, vùi trấu xong mụ ra vườn hái rau dền nấu canh trứng cáy. ði ra, ñi vào,
nhìn hai bát chè, không nhịn ñược cơn thèm, mụ lại tặc lưỡi húp bát nữa :
- Thôi, hai bố con nó chia nhau một bát cũng ñược. ði ngoài bãi về lạnh bụng ăn của ngọt dễ giở chứng.
Nồi canh ra ñã chín, mấy con cá mắm khô cũng ñã nướng xong, mụ Nần sắp bát ñũa vào chiếc mâm gỗ,
bưng lên nhà. Còn bát chè mụ ñặt tít trên bàn thờ ñể khỏi nhòm ngó tới. Nhưng chồng con mụ ham việc nên
quá trưa mới về. Trong khoảng thời gian ñó, mụ hết ra ngõ ngóng lại vào nhà cởi áo bắt rận. Bát chè ñặt tít
trên cao không nguội ñi mà cứ nóng hôi hổi trong cơn thèm. Mụ không chịu nổi. Mùi thơm của nó, vị ngọt của
nó, hương vị bùi ngậy của nó khiến các giác quan mụ bứt rứt, không yên.
- Ôi dào, ăn nốt cho gọn chuyện. Lần khác, bố con nó chén hẳn một nồi.
Người ñàn bà tặc lưỡi lần thứ hai. Ông chồng về biết chuyện, lẳng lặng ngồi ăn cơm. Nhưng ñứa con gái mới
11 lại bô bô kể cho lũ trẻ trong làng. Hơn nửa năm sau, gia ñình mụ có giỗ, Ông chồng mời anh em, họ mạc
tới ñông ñủ vẫn chưa thấy vợ ñi chợ về. Xôi dỡ rồi, gà giết rồi chỉ còn thiếu gia vị và các thức nấu. Từ nhà lên
chợ huyện những tám cây số rưỡi. Người chồng ñành nhờ chú em trông nhà rồi ba chân bốn cẳng chạy té lên
phố huyện. Tới chợ, mồ hôi tháo ướt áo quần, ông ta sục tìm khắp nơi. Cuối cùng, tới dãy hàng quà, ông
tathấy mụ ñang quỳ gối trước chỗ bánh khúc. Bên cạnh, chiếc rổ xề ñựng các thứ ñồ lề và thực phẩm. Ông ta
không nói ñược câu gì, chỉ hộc lên một tiếng rồi ngã lăn ra. Mọi người xúm lại. Lúc ấy, mụ Nần mới ngẩng
ñược mặt lên. Chồng mụ ñã cấm khẩu, mặt mũi tím ñỏ như cổ con gà bị thít trước khi cắt tiết. Khi người ta
võng ông ta ñến trước cổng nhà thương thì ông ta trút hơi thở cuối.
Chồng chết, mụ Nần bán bớt ba gian nhà ngang ñể lấy tiền làm ma. Số thóc trong rương ñủ nuôi hai mẹ con
tới mùa sau. Nhưng vì mụ vẫn không chừa ñược tật tham ăn. nên mới ñược nửa mùa, mụ ñã vét thúng thóc
cuối ñem bán. ðứa con gái 11 tuổi không thể thay cha cáng ñáng việc nhà. Còn mụ, vốn quen chơi hơn quen
làm nên càng ngày càng sa sút. Vừa giỗ ñầu cho chồng xong, mụ bán nhà bán ñất, dọn tới ở một mái lều
ngoài trại, cách làng non cây số. Qua năm, mụ giao ñứa con gái cho một bà con ñưa lên tỉnh. Con bé ñã ra ñi

7
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
không nhỏ một giọt nước mắt. Nghe ñâu nó làm công cho một hàng bán bánh cuốn. Vì cơ chỉ, nên nó cũng
dành dụm ñược món tiền còm. Co lần, quá túng ñói, mụ Nần lên tỉnh tìm con, nhưng ñứa bé trốn không ra
gặp mẹ.
hai nhân vật ñó, gã Bích và mụ Nần, không ai trong làng không biết. Chẳng hiểu vì cớ gì, cậu tôi lại xếp vào
ñội ngũ cốt cán củagiai cấp nông dân. Chúng ngồi lên hàng ghế danh dự, ñập bàn, quát :
- Mụ Tam, mày có biết tao là ai không?
- Thưa có, ông là ông Bích.
- Con Tâm, con ñịa chủ gian ác, mày có biết tao là ai không?
- Thưa có, bà là bà Nần.
Bên tay trái bà nội và cô tôi, những người khác quỳ gối chờ tới lượt họ. Cứ mỗi lần tiếng hô: “ðả ñảo...” cất
lên, họ lại run bần bật. Chỉ cô Tâm không hề run rẩy. Mẹ tôi nói rằng cô có cặp mắt tượng, trơ trơ cùng thế
gian. Lần ñấu tố thứ hai, bà và cô tôi phải ñứng ñưới một cái hố sâu chừng nửa thước. ðứng ở dưới ñó, con
người có cảm giác mình là một sinh vật thấp hèn, tủi nhục, bị ñầy ải. Ngay những người ñàn ông lì lợm rơi
vào cảng ngộ ấy cũng phải gục. Bà tôi ốm nặng rồi chết. Chỉ cô tôi là thản nhiên.
Tôi hỏi mẹ :
- Còn bố con thì sao?
- Bố con không như cô Tâm, bố con không chịu ñược nhục.
Mẹ tôi trả lời, với một giọng buồn, chẳng ra chê trách, cũng chẳng ra thán phục. Mẹ kể rằng bố tôi ñã ñau khổ
ngay từ lần ñầu tiên cậu Chính tới nhà bà nội tôi, chỉ vào mặt ông mà nói :
- Trước kia, anh với chị Quế là vợ chồng. Bây giờ, anh là kẻ thù giai cấp, không có quyền ñi lại với chị tôi. Nếu
anh còn bén mảng tới nhà chị ấy, tôi sẽ ra lệnh cho du kích bắt trói.
Cậu nói xong, tiếng trống cà rùng nổi lên, dinh tai nhức óc. Rồi tiếng hô uy hiếp vọng vào :
- Kiên quyết ñánh ñổ ñịa chủ ðỗ thị Tam
- Kiên quyết ñánh ñổ...
Cậu Chính nhìn bố tôi, hất hàm :
- Nghe rõ chưa?
Bố tôi không trả lời. Cậu quát :
- ðội hỏi, có trả lời không?
Mặt bố tôi tái xanh, mồ hôi và ñầy hai thái dương nhưng vẫn im lặng. Lúc ấy cô Tâm bước lên :
- Bẩm thưa ñội, bây giờ chúng con biết thân biết phận, dù ðội không ra lệnh, người nhà con cũng không dám
chơi trèo.
Cậu Chính là ñội trưởng ñội cải cách. Lúc ấy, ñội cải cách là Thượng ñế, là Trời. Câu trả lời của cô Tâm thỏa
mãn lòng tự ái của cậu. Cậu ñi ra. Nhưng theo lệnh của cậu, ñoàn thiếu nhi còn ở lại, hô khẩu hiệu, ñánh
trồng thị uy, và ñồng thanh hát. Bài hát thế này :
Cắt ñứt là cắt ñứt
Dứt khoát là dứt khoát
không vương vấn giai cấp dịa chủ...
Bài ấy mới hợp tình cảm của bố mẹ tôi làm sao? Dăm hôm sau, vào một ñêm mưa, cô Tâm thu xếp cho bố tôi
trốn khỏi làng :
- ði ñi, em không chịu ñược nhục ñâu. Muốn sống qua lúc này, phải chịu nhục. ðừng lo gì cho chị cả. Rồi trời
khắc có mắt thôi.
Giá người khác như thế, ắt bị truy lùng khốn khổ, nhưng cậu Chính chỉ tra hỏi cô Tâm qua loa rồi lờ ñi. Cậu
bảo mẹ tôi :
- Thằng ấy ñi khuất mắt càng tốt cho chị. Từ ñây, chị yên tâm làm ăn. Gánh hàng xén ñem bỏ ñi. Cặp bồ ñể
mà dấm chuối. Ruộng ðược chia rồi, nay mai nước mình sẽ tiến ngang với Liên Xô, mùa cày có máy cày,
mùa gặt có máy liên hoàn gặp ñập, không ai phải mó tay vào bùn ñất.
Mẹ tôi cúi ñầu nghe cậu nói, nước mắt rơi lã chã hai hàng. Trưa hôm sau, mẹ tôi vác giỏ ra ñồng móc cua,
chờ cô Tâm ñem quần áo ra ñầm giặt. hai người nói chuyện với nhau, một người cúi gầm mặt xuống bờ
ruộng giả bộ móc cua, một người vỗ ñập quần áo :
- Cô Tâm, nhà tôi ñi ñâu thế?
- Thưa bà nông dân, chúng con không biết.
- Tôi xin cô, tôi có làm gì nên tội ñâu.
- Thưa bà, con biết bà là chị ruột ñội Chính. ðội là Trời, bọn ñịa chủ chúng con là sâu bọ.
- Trăm lạy cô, ngàn lạy cô, ñừng dày vò ruột tôi nữa. Chồng tôi ñi ñâu?
- Chị ñã có em, chị khỏi phải có chồng. Người nhà tôi không chịu ñược nhục. Nó nhất thiết phải bước khỏi
ñây, dù núi cao hay sông sâu, dù kiếm ăn nơi ñồng chua nước mặn hay sống nơi lam sơn chướng khí cũng

8
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
còn hơn cảnh ñọa ñầy này.
Nói xong, cô Tâm cắp rổ quần áo ướt, tong tả về làng. Mẹ tôi cứ cúi khom lưng xuống ruộng, tay vẫn ngâm
trong hốc cua, nước mắt mồ hôi chan chứa.
Tối hôm ñó, cậu Chính hỏi mẹ tôi :
- Trưa nay chị gặp con Tâm?
Mẹ tôi cãi :
- Ai bảo cậu thế?
Cậu ñáp :
- Anh em du kích theo dõi.
Mẹ tôi nói :
- Tôi ñi móc cua.
Cậu bảo :
- Không ai móc cua lại ñứng mãi một góc ruộng. Chị ñừng cãi.
hai người lặng im một lát, rồi cậu bảo :
- Vì ba ñời nhà ta làm thuê bốc thuốc, không có một tấc ñất nên tôi mới ñược làm ñội trưởng. Nếu chị liên hệ
với bọn ñịa chủ, có ñứa báo cáo lên cấp trên, sẽ ảnh hưởng uy tín của tôi.
Mẹ tôi lại bật khóc :
- Tôi khổ quá.
Cậu Chính quát :
- Chị không ñược nghĩ tới cá nhân mình. Chị phải nghĩ tới quyền lợi giai cấp.
Nói xong, cậu bước ra khỏi nhà. Mẹ tôi quằn quại, rên rỉ một mình trong gian nhà trống vắng, với cây ñèn hoa
kỳ trên bàn thờ gia tiên. Từ dạo ñó mẹ tôi càng ngày càng gầy rộc, hai hố mắt trũng sâu. ðêm ñêm, mẹ tôi thờ
thẫn ra vườn, ñến từng gốc khế, bụi móng rồng, từng gốc ổi, gốc sung thì thầm. Phải chăng mẹ trò chuyện với
những vật vô tri vô giác ấy về tình yêu của mình, về người ñàn ông duy nhất ñã ñem tới nguồn vui sướng và
tuổi xuân, về nỗi oan khuất không thể bày tỏ. Người làng thì thầm là mẹ tôi mắc bệnh tâm thần. Cậu Chính
giận lắm :
- Người làng xì xào bàn tán. Họ bảo chị còn thương tiếc thằng ñịa chủ Tốn. Rằng vì thế mà chị dở ñiên, dở
dại, suốt ngày nói chuyện một mình.
- ...
- Chị có biết rằng chị ñang giết hại uy tín của tôi không? Khắp vùng này, chẳng có ñội nào tiến hành cải cách
triệt ñể bằng ñội của tôi. Không khéo vì chị, hóa thành công cốc. Chị Quế, hãy nghe em. Chị em mình vẫn là
chị em, trước sau như một.
- ...
- Chị Quế, bố mẹ chết chỉ còn hai chị em mình. Em không thương chị thì thương ai? Chị còn trẻ, ñược nết
ñược người, thành phần cơ bản, có nhà có ruộng, lấy ñâu cũng ñược người tử tế. Chị nghĩ ñi, một ñằng
tương lai sáng sủa, ñược cách mạng dìu dắt, một ñằng bị ñào thải khỏi hàng ngũ, ñứng trong ñám kẻ thù
nhân dân.
- ...
- Em nói lời cuối cùng, chị hãy tỉnh ngộ. Vài hôm nữa lên tỉnh em sẽ giới thiệu chị với anh Nham, cấp trên của
em. Hồi ở chiến khu, anh ấy là ñại ñội trưởng thông tin của tư lệnh mặt trận.
Trước những lời lẽ ấy, mẹ tôi lặng im. một ñêm tháng Chạp, mẹ cuốn bọc quần áo rời khỏi làng. Cậu Chính
cho người dò xét, không ai biết. Tra hỏi cô Tâm, cô một mực bảo rằng không liên quan. Cuối cùng cậu tuyên
bố với dân làng tằng mẹ tôi mắc bệnh thận, phải lên thành phố chữa.
Nửa năm trôi qua, cậu Chính cùng ñội cải cách rút khỏi làng. Căn nhà ñược khóa lại bởi một ổ khóa gang to
tướng, chìa ñem gửi một người bà con gần gụi. Trẻ con nghịch, ñem ñất sét trát kín ổ khóa, rồi vẽ lăng nhăng
nhảm nhí lên những cánh cửa vá các bức tường vôi. Lá tre rụng lấp ñầy chân tường. Màng nhện bắt ñầu
chăng lớp mỏng lớp dầy hai bên ñầu hồi. Lúc ấy, mẹ tôi về, thất thểu như bóng ma. Làn da hồng mịn màng
xưa kia ñã sạm. Những nếp nhăn mờ in trền gò má và sơn căn, giữa hai tràng mày cong vút. ðêm ấy, chòm
xóm kéo sang thăm hỏi. Mẹ tôi ngồi vòng tay ôm gối, nước mắt thánh thót rơi. Thói thường, người làng hay
tọc mạch. Họ nhất thiết dò tìm ñiều muốn biết. Nhưng dạo ấy, họ không cật vấn mẹ tôi. Phần vì thương, phần
bị hút vào cuộc xáo ñộng mới. ðội sửa sai về làng.
Giống như làn gió sung mãn thổi qua cánh ñồng tiêu ñiều trơ gốc rạ, ñội sửa sai không thể cứu những cánh
ruộng ñã bị giông gió quần nát, những hạt thóc bị vùi giữa bùn, nhưng ít nhất nó cũng quét ñược phần nào làn
không khí hắc ám tù ñọng trong không gian. Thôn xóm vang tiếng cười, tiếng khóc, tiếng than hờ, lời kể lể
những nông nỗi oan khuất, tiềng hú gọi hồn những người thác oan. ðèn dầu cháy thâu ñêm trong các căn
nhà. Người ta mở cửa thâu ñêm, trò chuyện thâu ñêm, họp hành thâu ñêm. Người ta ñòi rạch mồm những kẻ

9
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
tố ñiêu, ñòi bồi thường danh dự, ñòi nợ máu. Kẻ bị căm ghét nhất là cậu Chính. Lúc ñó, không rõ cậu ẩn núp
nơi nào. Chỉ mẹ tôi và căn nhà tổ tiên ñể lại là không thể chạy trốn cơn giông bão thù hận. một tối ñám người
bị kích ñộng tay thước tay dao ñã ập tới cổng, ñòi mẹ tôi ra ñền nợ máu thay ñứa em trai. Họ nguyền rủa, ñập
phá, la hét. Mẹ run như giẽ núp trong buồng. Buồng ñã cài then. Cửa chính cũng ñã khóa. Nhưng chắc chắn
nếu ñám người kia lấn tới, chúng sẽ bị ñập tan. Lúc ấy cô Tâm ñã nhảy ra :
- Các ông các bà có ñiên không?
Cô nói, giọng lạnh lùng, ñầy uy lực.
- Chỉ có lũ trẻ chưa ráo máu ñầu mới xử sự như thế này, chỉ có kẻ mất trí mới giận cá chém thớt. Người biết
nghĩa không ai làm bậy. Hơn nữa... tôi hỏi, liệu em dâu tôi có ñáng chịu tội không? Các ông các bà mất ruộng,
cô ấy mất chồng. Bây giờ sửa sai, ruộng vườn còn ñòi lại ñược, cô ấy tìm chồng mòn gót lại trở về tay không.
Cơn ñiên của ñám ñông dịu xuống. Cán bộ sửa sai tới trấn an. Người ta ra về. Cô Tâm gọi mẹ tôi mở cửa. hai
người ñàn bà ông nhau khóc...

10
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 3
Con tàu dừng lại. Ga ñầu tiên trên chặng ñường dài. Bảy giờ kém 15 phút. Người ñàn ông bên tôi giơ tay che
miệng ngáp. Ông ta gấp cuốn sách trinh thám bỏ vào túi, rồi ñưa mắt liếc nhìn tôi như nhìn một con mèo ngồi
trong góc ñi văng.
- Ư hừm ừm...
Bỗng dưng ông ta hắng giọng một cách vô lý, rồi nhoài qua mặt tôi, áp chiếc mũi khoằm vào cửa kính nhìn ra
bên ngoài. Tàu dừng ở một ga tỉnh lỵ. Thành phố nhỏ nhưng ñẹp, êm dịu, u tịch. Các dãy phố ñổ từ các ngọn
ñồi xuống lòng thung, nhà nọ tiếp nhà kia chẳng nhà nào giống nhà nào nhưng tất cả ñầu toát ra hương vị
ngọt ngòa của các mối tình xưa cũ. Các bức tường trắng diệp màu trong ánh trắng hoàng hôn. Các rèm cây
uốn lượn theo dọc phố, thếp vàng trên ñỉnh các ngọn ñồi và biến màu tím thẫm dưới lòng thung, nơi phố chia
thành nhiều hẻm con, khuất lấp trong các khu vườn.
Người ñàn ông ngắm nghía tỉnh lỵ, gật gù. Rồi ông ta khẽ nhếch lông mày, nheo mắt nhìn tôi. Dường như ông
ta muốn nói :
- Thế nào, thành phố của chúng tao ñẹp ñấy chứ, bé con?
Tôi im lặng, không ñáp. Trong những trường hợp như thế, tôi thường không tìm cách ứng xử khôn ngoan.
Người khách ñồng hành rút trong chiếc túi ñi ñường hai miếng bánh mì kẹp thịt, chìa cho tôi :
- Làm một miếng cho vui, cô bạn ñồng hành, cô cũng tới Matxcơva chứ?
Tôi ñáp :
- Vâng. Cảm ơn ông, tôi chưa thấy ñói.
Ông ta khẽ nhún vai, cười. Răng ông ta ñã hỏng nhiều, cái trẩm bạc, cái thay răng giả. Vì thế, nụ cười thật hài
hước. Bất giác, tôi cũng cười theo. Người ñàn ông bắt ñầu nhai bánh mì một cách ngon lành. Nhưng ñược vài
ba miếng chợt ông ngừng lại. ðoạn, lấy trong túi ñi ñường chiếc rañiô cát sét Nhật, ông ta thận trọng ñặt lên
bàn, bật nút. Ngay tức khắc, giọng hát quen thuộc của Pugatrôva vang lên. Ông khách ñồng hành nhìn tôi.
Cái nhìn thay cho câu hỏi :
- Thế nào, không làm cô khó chịu chứ?
Tôi nói :
- Tôi rất thích. Cám ơn.
Ông khách ngả người vào thành ghế, vừa nghe hát vừa nhai bánh mì, vẻ mặt ông mãn nguyện. Nhưng tôi
cũng không còn chú ý tới ông, cũng không chú ý tới con tàu ñã bắt ñầu chuyển bánh, rời xa tỉnh lỵ. Giọng hát
nổi loạn của người nữ ca sĩ mê hoặc tôi. Có lẽ giọng hát ấy ñã là một trong những niềm vui hiếm hoi ở xứ
này, giúp tôi chiến thắng nỗi buồn ly hương kể từ ngày bắt ñầu cuộc ñời công nhân xuất khẩu. Lần ñầu, tôi
nghe giọng hát ấy ở nhà một tay nghiên cứu sinh trong thàng phố Kiep. Ông ta là chú họ cô bạn cùng cư xá
với tôi. Cô ta cao lớn, rắn rỏi, sống phóng ñãng. Cô có thể cùng một lúc chung sống với dăm bảy anh chàng,
nhưng không bao giờ nhớ tới họ.
- “Trong giấy mơ của tao không có chỗ dành cho gương mặt ñàn ông.”
Cô thường tuyên bố với bọn tôi như thế. Vậy mà, tụi ñàn ông lại lăn vào mê say cô như ñiếu ñổ. ðám con gái
ghen ghét với cô thì thầm rằng cô học ñược cách làm bùa mê của mấy mụ digan. Tôi, tôi biết cô rất ñẹp. một
vẻ ñẹp tàn bạo, thiêu ñốt. Những người ñàn ông bản lĩnh tầm thường không thể tránh khỏi ngọn lửa ấy. Nó
biến họ thành tàn tro. Nhưng tôi cũng thích cô vì cô thành thực, thành thực ngay với tội ác của mình, và hay
bênh vực kẻ yếu. Mùa ñông năm ñầu tiên chúng tôi sang Nga, nỗi buồn tê tái xâm chiếm tâm hồn. Căn buồng
khu cư xá như cái hộp tẩm ướt những ý nghĩ buồn tẻ, và quây bọc chúng tôi trong nỗi nhớ nhà. Cứ ngày nghỉ
chúng tôi lại tìm cách ñi chơi. Ít nhất là ñể lẩn tránh bốn bức tường nhàm chán ấy và nghe tiếng nói mới, nhìn
gương mặt mới của người Việt. Lần ñó, cô bạn dẫn tôi ñến Kiep. Chú họ cô ñang nghiên cứu môn ðiện cơ.
Khu nhà ñủ sinh viên các màu da, lúc nào cũng rầm rập người ñi lại, khuân vác hòm xiểng, hàng hóa. Lạc vào
ñó, khó mà tìm ñược lối ra. May sao, vốn từ vựng tiếng Nga của tôi cũng khá. Hai chúng tôi kéo ñi chợ, mua
thực phẩm và hoa quả trước khi tới nhà khách. Cô bạn tôi bảo :
- Các lão nghiên cứu sinh bao giờ cũng keo kiệt. Mình chuẩn bị trước vẫn tốt hơn.
Chú họ cô trạc ngoại 40, dáng vẻ nho nhã. Ông ta ñang cạo chiếc móng giò, thứ thực phẩm rẻ tiền cho
nhữnng ai muốn dè xẻn từng côpếch. Nghe tiếng gõ cữa, ông ta vội dúi vào xoong, ñậy nắp. Cô bạn tôi cười
khanh khách, lật nắp xoong bảo ông :
- Ôi dào ôi, có giấu diếm thì người ta cũng biết tỏng ra rồi. Các chú già trót ñời cũng không chừa ñược tính sĩ.
Chú cô ngượng gỏ mặt, nhìn tôi. Chừng như thấy tôi quê mùa, nhút nhát nên ông ta yên tâm mỉm cười. Cô
cháu bảo :
- Thôi dẹp cái móng giò ấy lại. Cháu mua thịt bò với gà làm sẵn rồi. Gà loại một của Hung nhập sang ñấy. Chú
11
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
ở nhà nấu nướng với cái Hằng nhé. Cháu phải chạy sang mấy ñứa bạn tí xíu.
Nói xong, cô ném túi thực phẩm xuống sàn, vào phòng vệ sinh mở nước rửa, rồi lát sau quay ra :
- Hằng ở ñây, tao ñi một lát thôi.
Không chờ tôi trả lời, cô xách ví ñi luôn. Buộc lòng, tôi phải cùng ông chú họ cô chuẩn bị bữa ăn. Cô bạn tôi ñi
một giờ, hai giờ, ba giờ ñồng hồ sau cũng chưa thấy về. Ông chú họ mời tôi ăn cơm trước. Ăn xong, trời mờ
tối. Tuyết bắt dầu rơi. Từng vệt trắng dài, cheo chéo ngoài cửa kính. Bóng mây xám tro bồng bềnh như một
biển hoàng hôn trải trên thành phố. Các cành cây ñã rụng hết lá, trơ trọi vẽ những nét gầy guộc, cọ quạnh.
Giữa ñám cây, một ñốn ñen vụt lướt qua. Chắc hẳn, ñó là một con quạ.
Tôi ñang dán mặt vào khuôn cửa, chợt ông chú họ cô bạn nói :
- Uống một chút rượu cho ấm bụng nhé?
Tôi ngạc nhiên, chưa kịp ñáp, ông ta ñã hấp tấp mở tủ, lấy chai rượu. Rồi cúi xuống gầm giường, ông ta kéo
ra chiếc hòm gỗ, trong xếp ñầy những bát chén sứ, ly cốc bằng thủy tinh và pha lê. Những chiếc ly khua lanh
canh. Rót hai chén ruợu, ông chìa cho tôi :
- Uống ñi, nào uống cho ấm. Tuyết lại rơi, trời rét ghê.
- Cảm ơn chú, nhưng cháu không uống ñược rượu nặng.
- ðược, ñược... rượu nhẹ thôi. Mà có nặng thì trời rét này cũng chẳng thấm vào ñâu.
Ống ấn ly rượu tận môi tôi. Lúng túng, nhưng quá nể nang, tôi ñành uống một ngụm.
- Ngụm nữa, ngụm nữa sẽ thấy người ấm lên.
Ông nài nỉ, dốc tuột cốc rượu vào họng tôi. một chất lửa lan truyền khiến toàn thân tôi nóng rực. Mắt nhìn
chao ñảo, bập bênh. Ông chú họ cô bạn tôi uống cạn ly rượu, rất nhanh. Rồi một ly nữa, ly nữa... Quái lạ, sao
ông ta lại uống rượu sau bữa ăn? Tôi ngơ ngẩn với nỗi băn khoan ấy. Người ñàn ông ngồi xuống ghế, cười
ngây ñộn. Rồi rất nhanh, ông ta nhào tới ôm chặt lấy tôi :
- Em, em... nào em...
Miệng ông ta nồng nặc mùi rượu và mùi tỏi. Cặp môi dày hé mở, thật ghê tởm. Những ngón tay cứng như
gọng kìm, xiết chặt vai tôi. Trong khoảnh khắc ấy, chợt một nỗi căm hờn dâng lên, nghẹn ứ tim. Tôi tỉnh rượu
tức khắc, tôi nhìn thấy từng sợi râu, li ti trên mép người ñàn ông, mụn ruồi thịt trên cánh mũi, cả chất mỡ
ngoang nhoáng trên hai gò má ñỏ ửng lên vì rượu :
- Ông bỏ tôi ra. Tôi sẽ hét lên ñấy.
Tôi ñáp, bằng một giọng nhỏ nhẹ nhưng bình tĩnh. Tôi cố sức nhìn vào mặt ông ta, cố ñẩy cái khuôn mặt ấy ra
xa ñể nhận diện cho rõ ràng.
- Không có gì ñâu... Không có gì ñâu em.
Ông ta lắp bắp. Hai khóe môi dày khép mở, giống như miệng cái mặt nạ ông ðịa trẻ con thường chơi ngày
Tết Trung Thu. Tôi hoàn toàn không thấy sợ, nhưng ghê tởm và căm thù, có lẽ, ông ta ñã lờ mờ nhận biết
ñược ñiều ñó qua ánh mắt tôi. Ông ta nhếch môi cười.
- Tuyết rơi... Trời rét... rét ghê.
Có tiếng gõ cửa. Cô bạn tôi trở về. Tức khắc, cô mỉm cười :
- Chú mà cũng khốn nạn thế à? ðẹp mặt nhỉ.
Ông chú họ co rúm lại, buông thõng hai tay ngồi xuống giường. Các thớ thịt trên mặt ông chảy xuống. Lúc ấy,
trông ông già như một ông lão lục tuần. Cô bạn tôi mở tủ, rót nước lạnh uống rồi bảo :
- ðánh ñĩ phương cũng phải chừa một phương ñể lấy chồng chứ? Bạn cháu mà chú cũng không tha à?
Ông chú im ro, không ñáp. Hai vai ông nhô lên gần chấm tai. Cô bạn nói tiếp :
- Thôi, sang phòng bên mà ngủ nhờ. ðêm nay chúng cháu ở ñây. Từ giờ trở ñi, chú liều liệu ñấy.
Ông chú lật nắp giường, lấy ra một bộ chăn gối :
- ðây này. Mới giặt xong tuần trước.
Nói ñoạn, ông lùi lũi mở cửa phòng, ñi ra. Cô bạn tôi khóa trái cửa buồng, trải chăn nệm cho tôi nằm, rồi nói :
- ðừng buồn. ðời nó thế. Tất nhiên là cũng có những người tốt. Nhưng mà... Thôi, ñừng nghĩ cho mệt óc. Tao
mở máy quay ñĩa cho mà nghe.
Tuyết rơi trắng xóa bên ngoài. Những tia sáng xuyên qua, giống những chiếc kim lấp lánh ai ném vào ñêm tối.
Cảm giác buồn tủi và nỗi nhớ nhà cùng một lúc ào ạt xô ñến, như những ngọn triều câm nín cuồng liệt. cô bạn
tôi mặc chiếc váy ngủ xanh, loay hoay với chồng ñĩa hát. Ánh ñèn lịm dần, những sợi tuyết trắng trở nên
huyền ảo. Luc ñó, giọng hát của người nữ ca sĩ vang lên. Thoạt tiên, tôi không rõ lời ca. Dường như một
chuỗi sấm lan truyền trong không gian. Sấm của những cơn mưa mùa hạ. Cơn bùng nổ giận dữ của các dãy
núi xa xanh mài miệt nơi chân trời, của các cánh rừng hoang dã, của các ñồng cỏ trơ trụi dưới nắng, của bình
nguyên xanh bị lãng quên. Tôi choáng váng. Sau ñó, khoảnh khắc lạ lùng qua ñi, tôi bị xô ñẩy bởi một loạt âm
thanh khác, khó ñịnh ñược màu sắc, nhưng êm dịu hơn, mặn mòi hơn. Chúng ñưa tôi tới cõi hoang lặng của
tâm hồn, nơi tiếng nức nở của con người hòa trộn với niềm hy vọng, nỗi khoắc khoải ñược ñếm trong nhịp

12
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
thời gian, góc u tối trong mỗi căn phòng với cánh hoa buổi sớm. Bài hát chấm dứt. Lại một bài hát tiếp theo.
Tôi không nhớ các cảm xúc và ý nghĩ của mình. chúng tiếp nối nhau, chồng chéo, xóa nhòa nhau. Cô bạn tôi
chồm dậy, lật mặt ñĩa hát. Làn sóng âm thanh tuôn chảy không ngừng. Tôi không nghe hát nữa, tôi nghĩ ñến
người ñàn bà ñang hát. Chắc hẳn những khát vọng trong chị ñã có lúc bị vùi lấp dưới tro bụi rồi trộn lên như
mầm cây lúc sang xuân. Chắc hẳn chị ñã có lần cúi xuống vì thất vọng, vì chán chường rồi lại ngẩng lên, học
cách hy vọng, tìm niềm vui sống. Tiếng hát của nữ ca sĩ như tia lửa vọt lên từ ñám cháy, như cánh chim phiêu
bạt giữa khoảng xanh... Tôi lắng nghe. Rồi tôi sửng sốt khi nhớ lại câu chuyện xấu xa buổi tối. Âm nhạc ñã
vang lên trong căn phòng của một gã ñàn ông dơ dáy. Món trộn kỳ quái của cuộc ñời.
Bây giờ, lại là giọng hát ấy, trên con tàu tới Mátxcơva. Các cột cây số lùi qua. Bên ngoài, rừng bạch dương
lấp lánh. Màu trắng óng như satanh trên thân cây gợi vẻ ñẹp yếu mềm. Bỗng nhiên, tôi chợt khám phá ra nét
quyến rũ trong giọng hát kia. Cái chất lửa cuồng nhiệt của tình yêu, ngọn phong ba bạo liệt của sự phản
kháng, sức mạnh ñẹp ñẽ nhất, cần thiết nhất với con người... Tôi thu mình trong góc toa, khoành tay lại. Giá
chi mẹ tôi có ñược chút cỏn con sự phản kháng ấy?... Giá chi trong trái tim mẹ có ñược ngọn lửa nhỏ của
ñám cháy khát vọng?

13
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 4
Dầu sao, mẹ tôi không thể tiếp tục sống ở làng. Người ta không nỡ thù ghét mẹ, nhưng cũng khó chịu khi nhìn
thấy mẹ. Hai chị em, mẹ và cậu Chính, giống nhau như hai giọt nước. Từ khổ người, hình dáng, tới nét môi,
ñường mày, ñiệu cười, giọng nói. Ngôi nhà tổ tiên chỉ còn lưu giữ những kỷ niệm buồn. Gánh hàng xén, theo
lệnh cậu Chính, mẹ ñã bán. ðôi bồ xẹp trong xó bếp ñể ủ chuối. Mẹ tôi ñắn ño một tuần trăng, rồi ñem cầm
ngôi nhà cho người trong họ, thu xếp tiền bạc tư trang, lên thành phố...
Mười năm sau, tôi ñã ra ñời trong căn nhà gạch, nửa lợp tôn và giấy dầu, nửa lợp ngói Tây. Ngõ hẻm nằm
trong một khu phố ngoại ô, nơi cư trú của dân lao ñộng. Sáng tinh mơ, vào trước buổi lê minh, những người
bán xôi lúa, bánh rán, bánh chưng, bánh giò, bún ốc, bún riêu, bánh cốm, bánh khúc và những thứ quà vặt
khác ñã thức dậy làm hàng. Bếp trấu, bếp than bập bùng cháy. Mùi thơm của hành phi mỡ, bánh rán, ớt
chưng... tỏa khắp nơi, ñánh bạt mùi các ñống rác, các chuồng tiêu, các hốc tường nồng nặc thứ nước tiểu lưu
cữu. Rồi những mùi vị thần tiên ñó nhạt dần, bay xa dần với tiếng quang gánh kẽo kẹt, tiếng rao ời ợi của
những người ñàn bà :
- Xôi vò, xôi lúa ñây ây ây...
- Ai... bánh rán, bánh chưng, bánh dầy...
Mỗi tiếng rao có một âm ñiệu riêng, với những âm nhấn, những tiết ñiệu lên bổng xuống trầm. Trong xóm có
bẩy người bán xôi vò, xôi lúa. Qua tiếng rao, có thể phân biệt từng người. Tiếng rao hàng ời ợi vào buổi lê
minh, trong khoảng trời ngoại ô là thứ âm nhạc ñầu tiên ñã thấm vào tôi. Mẹ tôi lúi húi xếp hàng vào gánh. Hai
chiếc quang chất dầy tới cổ, nào măng khô, bánh ña nem, bánh ña thái, miến tàu, miến ta, ñỗ xanh, ñỗ ñen,
ñậu lạc, vừng trật vỏ, vừng nguyên... cả tò ho, thảo quả, hoa hồi... mỗi thứ một ít. Mẹ sắp xếp hàng rồi tới vỗ
lưng tôi :
- Em ăn cơm rồi hãy ñi học nhé. Chìa khóa nhà mẹ vẫn ñể trong hốc tường.
Mẹ ñi. Từ trên giường lăn xuống, tôi ñã thấy chiếc mâm ñồng sứt vành ñặt trên bàn. Bát dưa cải xanh với ñĩa
nhộng rang hành. Hoặc bát tương dầm cà với con cá khô nướng. Mùa hè qua mùa ñông năm nay qua năm
khác, thức ăn dường như không ñổi. Cơm ủ trong chiếc liễn sành, bên ngoài là chiếc giỏ cũ lót rơm. Bên cạnh
khay nước uống, có sẵn một gói kẹo nhỏ, khi là kẹo bột, khi là mấy thanh chè lam.
- Em ăm chè lam nữa không? Mai mẹ lại mua?
- Kẹo bột ông Tảo có gừng, em có thấy mùi thơm không?
Mẹ cúi xuống bên tôi, thì thầm. Mắt mẹ nhìn tôi, vừa ấp iu vừa ngưỡng mộ. Tôi lờ mờ cảm thấy, ngay từ ñộ
ấy, tình yêu của mẹ với tôi có gì khác biệt. Những người ñàn bà trong xóm, không nhìn con với ánh mắt như
thế.
Một sớm ñông, trời bỗng rét cằn rét lụn, tưởng như nước trong chậu ñông sánh lại. Mẹ tôi ñi chợ sớm. Gần
Tết Nguyên ðán người ta tranh thủ bán hàng. Quanh năm, chỉ có dịp ấy là dân tiểu thương kiếm ñược tấm
món. Tôi thức dậy, thấy tấm áo bông ñặt ngay cạnh gối. Sờ vào còn ấm. Mẹ ñã hơ than trước lúc ñi. Tôi mặc
áo, ăn cơm rồi chạy sang nhà cô bạn hàng xóm. Nó còn ngủ li bì, ông bố nghiện thuốc lào ngồi co ro trên
phản, vừa thấy tôi ñã giơ chiếc xe ñiếu lên dọa :
- Về nhà ngay, trời rét thế này muốn sưng phổi hay sao màrủ nhau ñi chơi hả? hả?
Tôi ñi thơ thẩn dọc ñường. Gió lùa những ñám lá úa bay qua. Con chó trắng nhà bà Miều rên ư ử, quét cái
ñuôi xơ xác lông trên hè phố. Nó cứ dò dẫm bước từng bước một, vừa bước vừa ñưa cặp mắt già nua kiếm
ñường, cái mũi nhăn nheo hếch lên một cách khó nhọc.
- Này, Trắng xồm, Trắng xồm...
Tôi gọi :
- Trắng xồm, có ñi chơi với tao không?
Con chó già lờ ñi, ra ñiệu khinh khỉnh. Lúc ñó, anh con trai què của bà Miều từ trong nhà cất tiếng rống lên :
Rồi thu sang lá vàng rơi ñầy.
Hàng bạch dương buồn im xác xơ ven ñồi...
Tự dưng tôi muốn khóc. Lúc ấy, con bé Thu bỗng từ sau lưng tôi bước lên :
- Chơi không mày?
Tôi im lặng không ñáp. Trong Xóm, cả bọn chúng tôi không ñứa nào chơi với con Thu. Nó xấu bụng, lại có
thói ñiêu toa. Nhiều lần, nó bày trò rủ rê mọi người chơi. Khi bị mắng, Thu liều ñổ ngay tội ñầu têu cho ñứa
khác, và nhanh như cắt lẩn trốn. Con bé ñứng chặn ngay trước mặt tôi, nhắc lại :
- Tao với mày ñi chơi nhá?
Tôi không ñáp, lưỡng lự.
Thu liếc nhìn quanh rồi bảo :
14
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Không ai biết ñâu. mẹ tao lên cơ quan rồi. Mà trưa nay mẹ tao cũng không về. Cơ quan có tiệc trà liên hoan.
Tôi phân vân. Nhưng nghĩ tới gian nhà trống vắng, lại thấy sợ. Thu ñán ñược ý nghĩ của tôi, liền kéo áo tôi,
bảo :
- ði ñi... Ra bãi xem thuyền muồm vui lắm. Nếu chịu khó chúng mình có thể ñào ñược dế mèn.
Tôi theo nó. Chúng tôi vượt qua dãy phố, qua bờ ñê, ra ngoài bãi sông. Không gian thơm ngát. Các bụi cây
vòi voi ñu ñưa chùm hoa tím, các loài cúc áo bé bỏng ñơm hoa dọc bờ cỏ, thỉnh thoảng lại gặp một dây lạc
tiên hiếm hoi với chùm quả như những chiếc ñèn lồng. Êm ả trôi, dăm cách buồm trên dòng nước. Người
chèo thuyền ngồi trước mũi lái, mặt nhuộm ánh nắng ñồng.
- Dô huây, dô huây...
Tiếng hò vẳng từ dưới bến sông ñưa lên. Người ta ñang hạ thủy một con thuyền... Chúng tôi mê mải ñi dọc
theo bờ cátm theo duổi không chán lũ chuồn chuồn và cánh cam. Thu hái ñược một vạt áo ñầy quả lạc tiên
chín. Nó ăn không kịp thở, không chia cho tôi một quả. Tôi lắng nghe tiếng hò của những người dân chài.
Bỗng nhiên, có tiếng hét vọng từ bờ ñê xuống :
- Thu, Thu ơi i i...
Bóng một người ñàn bà ñang ñi dọc triền ñê. Thu vội kéo tôi núp vào ruộng ngô gần ñấy. Mẹ nó vẫn tiếp tục
gọi :
- Thu, Thu ơi i i...
Tiếng gọi chứa ñầy tức giận, nghe như tiếng hét. Cả Thu lẫn tôi ñều nín thở. Nó nằm ẹp xuống rãng ngô, kéo
tôi theo. Chờ cho mẹ nó ñi thật xa, xuôi bãi sông tới trở dậy :
- Về, về ngay...
Thu bảo tôi. hai chúng tôi men theo các ruộng ngô và bí ñỏ về phố.
- Giả vờ chơi ô ăn quan nhé. Vào sân ông lão mù xem bói.
Thu kéo tôi vào cái hẻm ñầu tiên trong ngõ phố. Ở ñó, có một ông già mù, chuyên sống bằng nghề bói. Ông ở
trong một căn nhà gạch nhỏ, nghe ñâu bà vợ dã xây cho ông trước khi bỏ ñi với một người ñàn ông khác,
cách ñây 17 năm. Căn nhà nhỏ nhhưng khá sạch và ñầy ñủ vật dụng cần thiết. Sân rộng, lát gạch men nâu,
có cả tường hoa bao quanh và một luống ñất trồng những loại cây lưu niên như lựu, ñào, mơ. Người từ các
nơi nghe tiếng ñồn thường tới ngồi ở mảnh sân ấy, chờ tới lượt mình ñược thày xem. Lũ trẻ trong ngõ phố tới
sân chơi nịt, chơi nhảy lò cò, chơi ô ăn quan hoặc ñá cầu lông. Thu kéo tôi ngồi xuống, ấn vào tay tôi hòn
gạch non nó ñã nhanh tay lượm ñược trên ñường về :
- Vẽ ñi, vẽ ngay ô ăn quan không mẹ tao về tới nơi bây giờ.
Tôi cầm hòn gạch, hối hả vẽ vòng ô ăn quan. Còn Thu chạy ngay ra ñống sỏi ñầu xóm bốc về ñầy vạt áo. Nó
vừa chia sỏi, rải ñều vào các ô, mẹ nó ñã xộc tới :
- Ở ñâu? Nãy giờ mày ở ñâu?
Con bé ngẩng lên :
- Chúng con chơi ô ăn quan.
Mắt mẹ nó trợn ngược, gần như chỉ còn lòng trắng. Cập môi phai son trơ ra, thâm tím. Bà ta cúi xuống túm
tóc ñứa con :
- Tao rẽ vào ñây rồi mới ra bờ sông tìm mày. ði ñâu? Chết băm chết vằm ở ñâu?
- Con chơi...
Thu ấm ớ, miệng méo xệch.
Mẹ nó kéo con gái ñứng lên, róng rả từng lời :
- ði ñâu? Khai ra thì sống. Còn quanh co, tao ñánh tuốt xác. ði ñâu?
Mặt cái Thu tái xanh nước mắt vãi như tháo cống. Rồi, bất chợt nó khóc hu hu :
- Cái Hằng rủ con ra bãi sông. Nó bảo con ñi ñào dế mèn... Hu hu... Nó còn rủ con bẻ ngô về nướng.
Người ñàn bà quay nhìn tôi. Cặp mắt bà ta lồi hẳn ra, trơ và nhẵn như mắt tượng trong chùa, Môi bà mím lại,
hằn thành vệt thâm và mọng. Bà im lặng. Những tia nhìn lạnh buốt, ñe nẹt, khinh bỉ của bà quất vào mặt tôi,
ñè bẹp tôi xuống mặt ñất lấm bụi. Tôi run lên, hai ống chân cơ hồ không ñứng vững. hai tay bấu chặt lấy vạt
áo, tôi cố sức chịu ñựng cái nhìn sắc sảo của bà. Cổ tôi nghẹn lại. Bà lia mắt từ ñầu tới chân tôi, kiểu như
người ta nhìn một con vượn trong chuồng sắt sở thù. Rồi bà ghìm giữ cơn tức giận sắp biến bà thành một vị
chúa sơn lâm nhảy vào xé xác tôi, bà cúi xuống ném vào mặt tôi từng câu một :
- Con kia, tao cấm mày lân la tới gần cái Thu, tao cấm mày bén mảng tới ñầu sân, trước ngõ nhà tao. Quân
vô thừa nhận, trên không chằng, dưới không rễ. ðồ con hoang không bố, lần này tao tha, lần sau thì chớ
trách.
Nói ñoạn, bà ta túm lấy tay con, xềnh xệch kéo ñi. Tôi ñứng trên mảnh sân gạch, rải rác lá rụng, nghe gió bắt
lùa ngang trời. Hồn tôi như ngôi nhà tan hoang, không tường không vách. Con chó già nhà bà Miều lại kéo
ñuôi lững thững ñi qua hè phố, vừa ñi vừa ñưa mõm sang hai bên hít hít, ngửi ngửi. Nó cũng không khốn khổ

15
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
như tôi, trơ trọi như tôi. Ông già mù ngồi trong nhà bỗng cất tiếng :
- Hằng ơi, vào ñây ông bảo...
Tôi ñứng lặng, nước mắt dâng cay xè.
- Hằng ơi...
-
Tôi cắm ñầu chạy khỏi sân, nước mắt nhòe trong gió lạnh. Ngang trời ngoại ô, mây xám lướt chầm chậm, lũ
chim di trú cuối cùng vỗ cánh bay. Món cháo bi thương của người ñời có vị ñắng ngắt, không trôi ñược qua
họng. Tôi chạy mãi, chạy mãi. Cho tới khi kiệt sức, ngã xuống, tôi thấy làn sóng ñỏ của dòng sông nhấp nhô
trước mắt mình. Và một cánh buồm nhỏ, góc bên dưới rách tơi tả nhấp nhóang trôi...
ðêm hôm ấy, nước mắt mẹ rơi ướt ñầm món tóc bên thái dương tôi :
- Mẹ xin em, em ñừng khóc. Nín ñi, em nín ñi, ñừng khóc.
- Nhưng con phải có một người bố chứ? Ai cũng ñược mà.
- Mẹ xin em, em ñừng hỏi.
- ðứa nào cũng có bố, dù bố nó ñã chết hoặc ñui mù, mẹ phải chỉ cho con biết bố của con.
- Em ñừng hỏi. Mẹ chắp tay lạy em ngàn lạy, xin ñừng hỏi. Mẹ con ta sống với nhau, có nhau, thế là ñủ, mẹ
xin em.
Những giọt lệ của bà ñã thắng. Tôi ñành chịu thua, và hình ảnh về người bố vẫn nằm im trong tấm màn ñen bí
ẩn.
Hơn một năm sau, cũng vào một ngày ñông giá, nhà tôi có khách. một người ñàn ông cao lớn lưng hơi gù,
khuôn mặt vuông, mắt ñen, môi cười hình trái ñào :
- ðây là cậu Chính, cậu ruột của con.
Mẹ tôi bảo. Tôi cúi chào thật to. Cậu cao lớn nhưng nét mặt rất giống mẹ. Tôi có cảm tình với cậu tức khắc.
- Con nấu cơm mẹ nhé? Có phải ra phố mua thịt quay không?
Mẹ tôi gật ñầu :
- Mẹ nấu cơm cho. Con ñến hiệu thịt quay chú Tàu mua nửa cân lợn quay, nửa cân ngỗng quay với hai lạng
kiệu muối.
Cậu Chính cau mày :
- Không cần lãng phí như vậy.
Mẹ tôi ñáp nhỏ nhẹ :
- Ngót chục năm trời chị em mới gặp nhau.
Nói xong, mẹ sai tôi vào buồng lấy chiếc làn tre Lạng Sơn ñi chợ. Trong buồng, tôi nghe cậu hỏi :
- Con bé Hằng mấy tuổi?
Mẹ tôi ñáp :
- Cháu gần tròn 9 tuổi rồi.
Cậu bảo :
- Nó giống hệt anh ta.
Mẹ tôi im lặng không ñáp. một lát sau. cậu nói :
- Chị không có lập trường. Chị không dứt bỏ ñược con người ấy. ðáng lẽ chị phải xây dựng gia ñình mới từ
lâu.
Tôi nghe mẹ nói, yếu ớt :
- Gia ñình bên ấy xuống trung nông ngay hồi sửa sai rồi. Mà thôi, tôi xin cậu ñừng nhắc lại chuyện cũ.
Tôi cầm làn ñi ra. Cả hai người im bặt. Tôi hỏi :
- Mẹ ơi, có phải mua thêm rau ñậu nữa không?
Mẹ tôi lắc ñầu :
- ðủ rồi em ạ.
Nói xong, mẹ cúi xuống ngay. Nhưng tôi ñã thấy hai giọt nước mắt rơi xuống ñầu gối người.
Tối hôm ấy, sau bữa cơm mẹ mời láng giềng thân thuộc sang chơi, giới thiệu cậu em ruột. Dân trong ngõ xóm
ñều là lao ñộng, người buôn thúng bán mẹt, người làm hàng xôi hàng bún, người kéo xe ba gác chở hàng
hoặc ñạp xích lô. Họ nghe giới thiệu cậu Chính tôi là cán bộ tuyên huấn của tỉnh Quảng Ninh thì nể vì lắm.
Trong con mắt chúng tôi lúc ñó, tuyên huấn là một nghề cao siêu, không thể so sánh với các nghề nghiệp
khác trong xã hội, vì nó ñem lại cho con người tư tưởng, ánh sáng, những tài sản cao quý không tiền bạc nào
mua nổi. Cậu tôi ñọc nhiều tài liệu trong và ngoài nước, cậu kể chuyện hấp dẫn. ðám láng giềng nhà chúng
tôi ngồi nghe mê mẩn. Nào là cuộc ñấu tranh của hai phe trên thế giới. Nào là các cuộc bãi công nổ ra trong
phe tư bản, phong trào công ñoàn phản ñối nữ hoàng Anh. Nào là những dòng thác cách mạng trên ñịa cầu.
Những thủ lĩnh da ñen lãnh ñạo cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc. Các bộ tộc da ñỏ ñấu tranh ñòi hưởng
thụ nền văn minh vật chất của bọn ñế quốc mới. Quá nửa ñêm, dân xóm mới chịu ra về. Mẹ tôi hỉ hả. Vẻ mãn

16
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
nguyện hiện ra trên nét mặt. Mẹ thu dọn những cốc chén, tàn thuốc lá thuốc lào, ñĩa ñựng mứt sen, mứt bí,
kẹo chanh... Giống như người ta thu dọn bàn tiệc sau lễ cưới. Rồi mẹ trải chiếu mới, sắp xếp chăn màn cho
cậu Chính ñi ngủ :
- Mẹ con tôi ôm nhau nằm võng càng ấm. Cậu ñi nghỉ sớm cho ñỡ mệt. ðường dài...
Cậu bảo :
- Không cần. Chị cho cháu Hằng ñi ngủ trước ñi. Em còn có chuyện phải nói.
Mẹ tôi bảo tôi vào giường ngủ. Xong. Mẹ pha ấm trà ướp hoa cúc :
- Cậu có ăn chè sen tôi nấu? Hồi còn thầy u, năm hai lần, ngày lễ Nguyên tiêu và Tết, bao giờ nhà cũng nấu
xôi vò, chè sen.
Cậu Chính ñáp :
- Vâng. Nhưng dạo ñó em còn nhỏ quá, em không nhớ.
Mẹ tôi nói :
- Tôi tuổi Hợi, cậu tuổi Sửu, chỉ thua tôi chưa ñầy hai năm, sao lại không nhớ?
Cậu tôi im lặng một lát rồi ñáp :
- Phải, nhưng em mải nghĩ ñến việc nhà nước, ñầu óc bận rộn luôn luôn.
Mẹ tôi nói, giọng hờn dỗi :
- Thế nên 9, 10 năm trời cậu chẳng thèm hỏi tôi lấy một câu. Giá tôi chết, cũng không có người sang ñiếu.
Cậu Chính ñáp, cằn nhằn :
- ðã bảo chị là em bận. Việc công chứ em có ñi chơi ñâu. Hết cuộc tập huấn này tới cuộc tập huấn khác, hết
hội nghị tỉnh ñoàn tới hội nghị tỉnh hội phụ nữ. Rồi là mặt trận tổ quốc, rồi là công ñoàn, không có lấy một ngày
thảnh thơi. Sắp tới, lại có chiến dịch tuyên truyền, phổ biến nghị quyết xuống các cấp. Chắc xong việc thì Tết
cũng tới sau lưng.
hai người im lặng. Tôi nghe tiếng cậu rót trà, uồng ừng ực rồi ñặt chén xuống chiếc khay nhôm, một khoảnh
khắc lặng lẽ nữa trôi qua. Chợt mẹ tôi bật kêu :
- Sao cậu chẳng hỏi gì giỗ tết thày u thế? Bao nhiêu năm...
Cậu Chính thở dài :
- Ôi dào, chị khéo ña sự. Thày u chết lâu rồi còn hỏi làm gì?
Mẹ tôi khóc dấm dứt :
- Nhưng mà là thày u của mình. Chết hay sống cũng vậy. Thày u chỉ có cậu là người nối dõi.
Cậu Chính gắt :
- Chị ăn nói lạ, thời buổi này là thời duy vật, không ai còn nghĩ vớ vẩn như chị. Chết là hết.
Cậu ngừng lời, gian nhà im vắng, chỉ có tiếng nấc khe khẽ của mẹ tôi ñiểm nhịp. Cậu tôi, sau một lát im lặng,
cất tiếng :
- Em quên chưa hỏi, bây giờ chị sống bằng nghề gì?
Mẹ tôi lau nước mắt, trả lời :
- Thế cậu không thấy gánh hàng khô chị ñặt trong góc nhà hay sao? Hồi ở quê, dấn vốn có gánh hàng xén
cậu bắt ñem bán. ðôi bồ nan cật, quang dầu tốt thế ñành ñem dấm chuối cứ mục dần ra. Làm vườn không
ñược, chị ñành phải cầm nhà ra phố. Thoạt ñầu, chị ñi kéo sợi thuê cho nhà làm chỉ. Sau quen chúng quen
bạn dần, kiếm gánh hàng ra chợ. Lúc vốn ít thì buôn hoa quả, măng tươi, mì miến. Sau dấn vốn nặng hơn, chị
cất cả ñường, ñậu, các loại gia vị, các thứ ñồ ngũ cốc chế biến.
- Tóm lại chị buôn chứ gì?
Cậu tôi cắt ngang, giọng khó chịu, lạnh lùng. Mẹ tôi lặng ngắt, không ñáp. Cậu tôi lên tiếng, chì chiết :
- Trong xã hội này, chỉ có hai loại người có chỗ ñứng xứng ñáng. một là giai cấp công nhân tiên phong, ñội
ngũ lãnh ñạo các mang. Hai là giai cấp nông dân lao ñộng, người bạn ñường của giai cấp công nhân, cùng
tiến lên xã hội chủ nghĩa. Ngoài ra, không ñáng kể. Loại con buôn, dù lớn dù nhỏ, ñều là những kẻ bóc lột. Chị
không thể ñứng trong hàng ngũ bọn chúng.
Mẹ tôi hốt hoảng :
- Nhưng tôi không bán hàng khô thì biết làm gì bây giờ? Tôi còn phải nuôi cháu cậu.
Cậu tôi ñáp, giọng tỉnh khô :
- Em sẽ xin cho chị là công nhân nhà máy. Mới vào, hãy làm tạp vụ. Sau, họ sẽ dìu dắt vào nghề. Nhà máy
ñệt Mồng 8 tháng 3, nhà máy ñiện Yên Phụ, nhà máy xay Lương Yên, nơi nào cũng ñược.
Mẹ tôi mếu máo :
- Thôi chị xin cậu. Ngần này tuổi mới tập phụ nghề rồi biết bao giờ mới thành nghề. Mà có thành nghề rồi tóc
cũng hai thứ. Lúc ấy, chẳng lẽ nghỉ hưu?
Cậu Chính nói :
- Cái chính là chị ngại lao ñộng. Chị ñã quen với môi trường của dân tiểu thương. Nhưng chị hãy nghe em,

17
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
trướn hay sau ðảng và Nhà Nước cũng sẽ cải tạo triệt ñể loại người phi lao ñộng. Chị hãy từ bỏ bọn chúng,
ñứng vào ñội ngũ của những người lao ñộng ngay bây giờ là hơn.
Mẹ tôi nóiL
- Cải tạo tư sản nhà nước ñã làm từ 10 năm trước. Như chúng tôi, mờ sáng ñã ñặt dòn gánh lên vai, tối ñất
mới ñược ăn bữa cơm ñèn, cậu bảo bóc lột ai? Mấy mùa ñông năm trước, chưa kiếm ñủ tiền giấy bút cho
cháu, ban ngày ñi chợ, tối về phải xách nồi than ra ñầu phố, quạt ngô bán thêm.
- Thôi thôi...
Cậu tôi cắt ngang lới :
- Chị không phải nói nhiều. một bộ phận giai cấp tư sản ñã ñược hình thành từ ñám tiểu thương như chị.
Nhưng ñất nước ta sẽ tiến thẳng lên xã hội chủ nghĩa không qua giai ñoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản.
Do ñó, tư bản trở thành ñối tượng của cách mạng. Phải trừ tận gốc rễ mầm mống giai cấp ấy.
Tôi nghe mẹ tôi thở dài. Rồi lát sau, mẹ rầu rĩ nói :
- Cậu Chính, bỏ lỗi cho chị. Chị không ñược học hành nhiều, chị không biết lý luận. Nhưng ít nhất cậu cũng
cho chị kiếm ñủ miếng cơm nuôi cháu Hằng ăn học.
- Chính vì nghĩ tới tương lai cháu Hằng em mới yêu cầu chị vào nhà máy. Trong xã hội mới, con em của giai
cấp công nhân và nông dân ñược hưởng mọi quyền lợi ñể phát triển khả năng lao ñộng. Ở Liên Xô, các nhà
văn lỗi lạc, các nhạc sĩ thiên tài, các giáo sư tiến sĩ khoa học ñều ñược ñào tạo từ ñội ngũ của giai cấp công
nhân.
Mẹ tôi không trả lời. Cậu Chính gằn giọng :
- Tôi làm công tác tuyên huấn, giáp dục tư tưởng của ðảng cho các tầng lớp nhân dân trong xã hội. Tôi không
thể có một người chị là con buôn.
Mẹ tôi uống nước, rồi khe khẽ ñáp :
- Chị mệt quá. Cậu ñể cho chị ñi ngủ. Rồi mai mốt chị sẽ nghĩ thêm.
Cậu gật ñầu, giọng nói êm dịu lại :
- Vâng. Nhưng em có việc nói với chị. Vợ chồng em xin chuyển về Thủ ðô. Cô ấy công tác ở Thành ðoàn.
Chúng em ñược phân phối nhà ở nhưng cần tiền ñể tu tạo và mua sắm ñồ ñặc.
Mẹ tôi nói :
- Vâng. Nhà của thày u tôi cầm cho người ta, hẹn khi nào lấy hết tiền mới làm giấy chính thức. Phần của cậu
vẫn còn nguyên. Bao giờ cậu cần?
- Cần ngay, càng sớm càng tốt.
- Vậy cậu về lấy tiền, hay tôi?
- Em bận, làm gì có thời giờ về làng.
- Vâng. Tuần sau tôi sẽ thu xếp hàng họ, ñưa cháu về quê. Tôi lấy tiền cho cậu và cho cháu về thăm nom họ
hàng làng xóm.
ðúng một tuần lễ sau, mẹ ñưa tôi về làng. Hai mẹ con tôi ñi xe ca, xuống bến xép ở thị trấn. Từ thị trấn phải ñi
bộ 8 cây số mới tới bờ sông. Ngang ñường, tôi ñòi mẹ dẫn vào chợ huyện, một cái chợ quê ñông ñúc họp
ngay trên ñồi, cách ñường chừng 500 thước. Những cây ña cây muỗm um tùm nối thành mái che. Dưới các
tán cây, người ta dựnng một dãy lều sơ sài, chỉ vài cây cọc chống với mái lá mía hoặc thân nứa ñập dập.
Phía sau chợ, ngôi chùa nhỏ phơi tường vôi trắng mốc với mái ngói rêu phong. Trên gò ñất trước cửa chợ, vợ
chồng người thợ nhuộm ñang vắt những mảnh lụa vừa vớt trong nồi lên cây sào tre. Mảnh nào mảnh nấy bốc
hơi nghi ngút, màu hoa sen chói mắt. Trên chiếc sào bên cạnh, chừng dăm mảnh vải và quần áo màu thiên lý,
màu hoa hòe, màu gụ, màu ñen. Những thứ màu muôn thuở dân quê ưa thích. ðối diện với hàng nhuộm, một
ông già mặc quần áo trắng bẩn, ngồi dãi thẻ nặn những con giống bột, nào lợn, nào gà, nào trâu, nào ông
tướng, bà tướng, thằng tốt ñen, cỗ xe hồng. Từng ñoàn con giống sặc sỡ xếp hàng trên tấm ván mỏng, kê lên
4 hòn gạch.
- Te tò te, ñây là ban kèn Tây.
Ông già vừa nặn xong cây kèn, ñưa lên miệng thổi. Lũ trẻ ngồi quanh giương mắt, há miệng chầu hẫu theo
cục yết hầu nhảy lên tụt xuống trên cần cổ già nhăn nheo.
- Te tò te, ñây là ban kèn Tây.
To tò tò te tí, có anh nào muốn chơi...
Câu mời chào quyến rũ làm sao. mẹ mua cho tôi hẳn 12 con giống với cây ñèn ngũ sắc. Tôi xếp mớ tài sản
vào chiếc hộp giấy, trước ánh mắt thòm thèm của ñám trẻ quê. Mẹ ñưa tôi qua dãy hàng xén, bồi hồi nhìn
những chiếc hộp gỗ mặt kính bề rộng chừng gang rưỡi, bề dài hai gang, bên trong xếp từ viên bi thủy tinh,
mớ chỉ thêu, gói kim ngoại cho tới những chiếc mùi xoa Tàu in bướm sặc sỡ, từ những chiếc ngòi bút sắt,
viên băng phiến cho tới chỗi hạt vỏ ốc hoặc ngọc trai bằng nhựa giả.
- Ngày xưa, mẹ cũng bán hàng xén. Nhưng ở chợ huyện nhà.

18
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Những giải quai nón bằng lụa ni lông bay phấp phới trên nóc lều. Các cô bán hàng trẻ, lông mày tỉa cong vút
như vành trăng ngồi nhể ốc trên trong. Mùi nước mắm gừng bay trong gió. Chợ quê, ñến là nhiều thứ quà.
Những quà rẻ tiền và ñôi khi ñơn sơ một cách lạ lùng. Kề bên những bánh bún riêu, bún ốc người ta bán cả
bún canh rau cải, rau rút. Cạnh hàng bỏng ngào mật, chè lam, ngũ vị, người tabán cả những thúng bánh con
sâu, một hào 12 con, vừa bằng ngón tay út ñứa trẻ lên hai. Thứ bánh ñó nặn bằng cơm nguội giã trộn bột
nếp. Cứ 10 phần cơm nguội mới có hai phần bột nếp. Rồi nặn hình con sâu rau ném vào chảo dầu lạc. Bao
giờ bánh chín, bột vàng rộm, nứt khía ra và nổi lên trên.
Bánh nếp ở ñây chỉ vừa bằng trôn chén. Bánh gai nhỉnh hơn cái hạt mít, bọc năm bẩy lượt lá chuối bên ngoài.
Hàng khoai luộc, củ ấu, củ súng luộc ngồi cạnh gánh xẩm. Chồng xẩm ñeo kính mắt ñen ngồi kéo nhị, vợ xẩm
mặc áo lụa ñỏ phai màu gân cổ hát bên cạnh :
- “Con tàu Việt Nam ñi suốt bốn mùa vui...”
Mẹ tôi hỏi tôi có ñói không? Tôi lắc ñầu. Kì thực tôi có thấy ñói nhưng không muốn ăn. Mấy người ñàn bà
ñang cắm cúi ăn bánh ñúc mắm tôm ngay gần ñó. Nón họ sụp xuống mặt. Chỉ thấy bàn tay hạ xuống, cất lên.
Hai mẹ con tôi ñi khắp lượt các hàng quán trong chợ, len lách giữa ñám người. Giọng hát xẩm của người ñàn
bà ñuổi theo. Cứ nghe mỗi lời hát, tưởng chừng lại nhìn thấy sợi gân cổ bằng chiếc ñũa nổi lên. Giọt mồ hôi
ñọng trên cái cằm cáu bẩn. Tôi nói :
- Ta vào chùa ñi mẹ.
Tôi kéo mẹ về phía cổng ngôi chùa. Ở ñó, có một cây ña huyền diệu. Cây ña có tới bảy thân, một thân chính
và sáu thân phụ. Mỗi thân phụ là một chòm rễ nối từ cành cây xuống mặt ñất. Nhưng các thân phụ cũng lực
lưỡng gần như thân chính. Chúng tạo thành các vòm cổng kết thành thân cây, như những cổng chào kì bí,
những khải hoàn môn của trận thắng xa xưa. Tôi ngồi xuống gốc ña, tựa vào ñùi mẹ. Những chòm rễ ña trắng
ngà ñu ñưa, ñu ñưa. ðột nhiên, như những cái vòi bạch tuộc lạ lùng, chúng dính chặt lấy tôi, bứt tôi khỏi vòng
tay mẹ. Tôi muốn kêu, nhưng cơm mê dịu ngọt khiến tôi không cất ñược thành lời. Những chòm rễ ña ñung
ñưa tôi trong cái nôi xanh êm ả, lộng gió. Rồi chúng ñưa tôi tới tận cổng trời. Một bức tường thành sừng sững
bởi các lớp mây nặng nề, có ánh bạc như kim khí tạo nên, chạy dài. Giữa tường thành, cái cổng ñược trổ ra,
với hai cây cột lớn bao phủ làn mây ngũ sắc, cuộn xoắn như những con rồng ñùa giỡn. Hai cánh cổng tựa hai
tấm ñồng sáng chói, bóng như gương, cánh khép, cánh mở, nửa như mời mọc, nửa ñe dọa con người. Phía
sau hai cánh cửa ấy, một khoảng không gian kì bí hiện ra, màu lục thẫm, trong suốt, và lấp lánh như ẩn chứa
ngàn ngàn tinh tú.
- Em ơi, dậy ñi, dậy ñi nào.
Tôi mở mắt. Mẹ tôi cười :
- Con chó con, ñến là dễ ngủ.
hai hàng ngọc trai sau làn môi mẹ ánh lên. Ánh lên nỗi buồn. Xuân sắc ñã qua rồi. Không ñể làm gì. Chẳng ñể
cho ai.
- Cũng phải ăn tí ti chứ em? Mẹ cũng ñói rồi.
Tôi ngồi dậy, từ bỏ vòm ña xanh và cái cổng trời huyền hoặc. Nhà chùa cũng bán hàng: bánh nếp ñậu xanh
và chả ñỗ xanh. Ni cô cầm chiếc quạt tre phẩy ruồi. Mẹ con tôi ăn chả ñỗ, uống nước vối hãm gừng. Mặt trời
ñã tụt xuống ngang ñỉnh núi. Nắng le lói, vàng hực, tỏa hơi nóng như lò gạch ñang nung. Mẹ tôi bảo :
- Trời ñang ấm, phải ñi ngay kẻo lát nữa sẽ lạnh.
Tay cầm túi, tay ñắt tôi mẹ lên ñường. Hôm ấy là một ngày ñông hiếm hoi. Trời lặng gió, ấm. Con ñường vượt
qua các cánh ruộng, các thôn mạc. Bãi cỏ hoang với cây gạo già. một nghĩa trang có những bậc thềm xây,
ngọn tháp in hình ngôi sao 5 cánh với dòng chữ: Tổ quốc ghi công. Một khu hồ bát ngát, nước lặng ngắt dưới
chân các cọng sen tàn.
- Nhanh chân lên em. Hay ôm cổ mẹ, mẹ cõng.
- Không, con ñi ñược.
- Từ ñây tới bến sông còn dăm cây số nữa.
- Dăm cây con cũng ñi, mẹ ñừng lo.
Tôi chạy vượt lên, cách mẹ một ñoạn. Chờ mẹ ñuổi tới nơi, tôi lại chạy tiếp. Cứ thế, mẹ con tôi ñã tới bên
sông trước lúc hoàng hôn. Cái bờ ñê dốc thoai thoải ăn xuống tận mép nước. Những ñám rác quẩn tụ ở ñó,
với xác vờ. Mẹ tôi xuống bến rửa chân tay cho tôi, rồi chúng tôi tìm một phiến ñá, ngồi chờ ñò. Trời trở gió.
Làn hơi lạnh từ mặt sông thốc ngược lên phả vào da thịt. Hơi thở của mùa ñông. Tôi ôm choàng cổ mẹ :
- Mẹ ơi, bố con ở ñâu?
Mẹ nhìn tôi ngạc nhiên, rồi sau ñó khẽ than van vỉ :
- Mẹ xin em, ñừng hỏi.
Tôi nhắc lại :
- Bố con ở ñâu? Sao mẹ không nói cho con biết?

19
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Mẹ cầm bàn tay tôi, không ñáp. Ánh hoàng hôn tím dần nơi chân trời. một làn khói tỏa giữa thinh không, khiến
mọi vật không rõ nét. Tôi biết câu hỏi của tôi khiến mẹ ñau lòng. Nhưng tôi không thể cầm giữ. Tôi chưa bao
giờ hình dung rõ gương mặt của một người bố. Nhưng nỗi cô ñơn, hơi thở giá lạnh của chiều ñông, làn
sương tím lãng ñãng trên khoảng trời nhạt nhòa mây nước, cái khung cảnh ấy khiến tôi run rẩy vì lẻ loi. Mẹ tôi
cũng trở nên nhỏ bé và lẻ loi. Tôi muốn cầu cứu một gương mặt nào khác, một cánh tay nào khác trong ñời.
Gió mỗi lúc mỗi mạnh, rít u ú qua các tầng dây ñiện trên cao. Mẹ tôi vẫn im lặng hoài. Nhưng lúc ấy, cánh
buồm trắng ñã chòng chành tới bến :
- Qua sông thì xuống ñi. Chuyến cuối ñấy.
Tiếng người lái thuyền ném lên, cục cằn. ðám khách ngồi trên thuyền láo nháo ñứng dậy.
- ði ñi em.
Mẹ tôi giục khẽ. Rồi chúng tôi xuống dốc. Những hòn sỏi trơn tuột lăn xuống nước, chút nữa tôi ngã theo. Chờ
ñám khách dưới thuyền lên hết bờ, người lái thuyền mới cho chúng tôi bước lên cầu.
Trên bờ ñê, một người ñàn bà gánh gánh khoai tây nặng trĩu, vừa chạy vừa cất tiếng gọi :
- ðò ơi i i... Bớ ñò ò ò... Chờ với í í...
Người lái thuyền cắm cây sào ñứng chờ. Người ñàn bà gánh ñược gánh khoai tây lên thuyền, rút vuông khăn
trùm ñầu xuống lau mặt :
- Lạy trời, may thật là may. Lỡ chuyến này là tôi chết.
Mặt bà ñỏ ửng, nhễ nhại mồ hôi. hai tay bà xương xẩu, gân guốc như tay thợ nề. Các ñốt xương lồi cả ra,
như ñốt xương người mắc chứng viêm khớp. ðôi vai bà rất mảnh, rất gầy, không hiểu sao nó có thể chịu nổi
gánh khoai tây nặng ngót nghét một tạ.
Trên ñỉnh dốc, lai một người ñàn ông nữa hấp tấp kêu :
- Bớ ñò ò ò... Chờ tôi với í í...
Ông ta có dáng vẻ như một người buôn hàng chuyến. Quần ka ki vàng, áo ca rô nhàu nát buông ngoài quần,
tay xách túi du lịch lấm bê bết. Chân ông ñi giày, thứ giày sĩ quan ñế to, khâu những mũi chỉ dài hai ba ly,
trông cục mịch. Khi ông bước lên cầu thuyền, con thuyền chao hẳn về một bên.
- Úi chao ơi. Cái nhà ông này, trông thế mà nặng khiếp.
Người ñàn bà gánh khoai tây kêu to. Ông khách mới quay ñầu lại, trừng mắt nói :
- Nặng nhẹ thì ñộng gì tới nhà bà?
Người ñàn bà chưng hửng nhìn ông ta, rồi gương mặt chấc phác hiện rõ vẻ bối rối, khốn khổ. ðưa mắt nhìn
chúng tôi, bà lắp bắp mấy lời :
- Ấy là... ấy là... tôi cũng nói thế.
Lần nữa, người ñàn ông quay hẳn mặt lại. Một gương mặt to, thô lậu, hai gò má sần sùi. Tương phản với nó
lá cái miệng nhỏ, môi tròn, có ngấn xẻ. Một cái miệng ñàng ñiếm của ñàn bà trên khuôn mặt tên ñồ tể. Trong
cặp mắt của ông ta, lảng vảng một làn khí hắc ám. Chúng luân chuyển giữa ñôi tròng ñen luôn chao ñảo và
phần lòng trắng rất lớn, sắc vàng nhờ, nối những mạch máu li ti. Ném một cái nhìn dữ tợn vào mắt người ñàn
bà, ông ta quát :
- Câm mồm ñi.
Tiếng quát khiến cả thuyền sững sờ. Mẹ con tôi, dăm người khách quá giang, và người ñàn bà gánh khoai
khốn khổ ñều im bặt, ñưa mắt nhìn xuống ñáy thuyền. Nơi ñó, một chiếc gàu tát mẻ miệng nằm chềnh ềnh
giữa hai làn nước lênh láng. Chỉ người lái thuyền là thản nhiên nhìn lên bờ ñê. Ông ta khoèo một chân giữ
mái chèo, ñưa tay mân mê mấy sợi râu cằm lún phún. Gió vẫn phần phật thổi vào lỗ rách của cây buồm. Con
thuyền ñu ñưa. Những ñám xác vờ trắng bị sóng ñánh tan tác như nắm hoa nhài tàn ai ném xuống mặt nước.
Rồi vài khoảng khắc sau, chúng lại hợp tụ giữa những lườn nước xoáy. Từ bờ ñê bên kia, gió ñưa lại một
giọng ca véo von.
- ði thôi.
Người lái thuyền nói. Rồi rút cây sào ñáng phựt một tiếng, ông ta ñẩy thuyền rời bến. Tiếng nước óc ách vang
ñộng hoàng hôn. Những vòng sóng tím thẫm vỡ tan dưới mũi thuyền. Tôi co người lại, ôm lấy mẹ vì làn hơi
giá buốt phà vào da thịt. Cót két... cót két... cánh buồm lắc lay ngay trên ñầu tôi. Tôi có cảm giác như cây cột
gỗ kìa sẽ bị gió bẻ và cả cánh buồm chụp xuống. Cót két... trục buồm vẫn kêu, những cánh buồm vẫn phồng
lên hứng gió. Con thuyền lướt sang sông. Tới giữa dòng, chợt một người ñàn bà trẻ lao xuống bến :
- Bớ ñò ò ò... Bớ ñò ò ò...
Người lái thuyền không quay ñầu lại. Cái gáy của ông ta rất lực lưỡng cạo nhẵn thín, nổi trên cái cổ sơ mi cũ.
hai cánh tay trần, áo len sắn tận khuỷu ñiều khiển cây dầm chèo lẹ làng.
- ðò ơi i i...
Tiếng gọi lan dài trên mặt sóng. Trời chạng vạng. Chỉ trong giây lát, ráng mây cuối cùng của hoàng hôn tắt
lịm. Mây khói nhòa ñường chân trời. Làn nước trở nên huyền bí ñưới lớp áo màu tro xám, ánh từng viên sóng

20
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
như thủy ngân. Cái dáng lẻ loi của người trễ ñò nhỏ dần, nhỏ dần. Bờ ñê bên kia ñã lừng lững hiện ra.
ðêm hôm ñó, tôi mơ thấy mình bị ñánh. Nhưng tôi không hiểu ai ñã ñánh tôi và tôi có tội gì. Tôi ñã khóc rất
lâu, rất lâu, nước mắt ướt ñẫm gối. Có lẽ mặc cảm của trận ñòn ấy kéo dài nên hôm sau, khi những người
ñàn bà láng giềng trêu chọc, tôi ñã bỏ ra vườn.
- Bây giờ, mẹ kể cho con nghe.
Sáng hôm sau, khi ñã an ủi tôi bằng hai que kẹo mạch nha thật to, mẹ bắt ñầu nói tới người chồng của mẹ,
ông bố tôi chưa bao giờ biết tới.

21
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 5
Không chịu nổi oan ức, nhục nhã, bố tôi ñã bỏ làng ñi. Ông dắt theo lưng số vốn còm của người chị gái. Thoạt
ñầu, bố tôi lên huyện tìm người bạn cũ. Ông này trước ñây dạy cùng trường với bố tôi, con một gia ñình ba
ñời làm nghề buôn nước mắm trên thị trấn. Tìm ñược tới nơi, người bạn cũng ñã bỏ phố huyện lên Lào cai.
Gia ñình ông bị nghi là chứa chấp Quốc dân ñảng, chính quyền quản thúc chờ ngày xét xử. Lúc ấy, ngay ở
phố huyện, bãi cỏ lớn trước vốn là sân quần ngựa cũng ñã biến thành trường ñấu. ðịa chủ lớn, cường hào,
ác bá ñiển hình trong các xã ñược ñưa lên ñấu tố và ñem ra trước tòa án của nông dân xét xử. Suốt ñêm
tiếng trống, tiếng kèn, tiếng hô, tiếng la hét của ñám ñông vang ñộng. ðội du kích ñi tuần tra, lưỡi lê giương
sáng quắc. Các ñội viên du kích, súng lăm lăm chĩa về phía trước, trong tư thế sẵn sàng chiến ñấu. Mắt họ
cũng sáng quắc như lưỡi lê vì tinh thần cảnh giác, nhìn như lục soát ñám khách bộ hành. “Không ñể bọn ñịa
chủ lọt lưới” – Khẩu hiệu kẻ ngang dọc trên ñường, bằng ñủ loại chữ. Bất cứ người nào bị họ gọi tới cũng run
như cầy sấy, trước những ánh mắt hừng hực căm hờn – một sự căm hờn rất an nhiên không cần căn ñế và lí
trí.
- Thưa thày, xin thày ñi ngay cho, trăm lạy thầy, xin thày ñi ngay cho.
Gia ñình người chủ trọ, ñồng thời là phụ huynh học sinh của bố tôi chắp tay lạy ông như tế sao. Vào lúc ñó,
sự xuất hiện của bất cứ người lạ mặt nào cũng có thể làm cớ cho những kẻ ghen ghét trả thù: Có liên lạc với
bọn ñịa chủ, có quan hệ với bọn Quốc dân ñảng trốn tránh, có hiện tượng khả nghi chống phá cách mạng...
vân vân và vân vân...
- Thưa thầy, chúng tôi biết cư sử thế này là lỗi ñạo, nhưng thày thương cho.
Vợ chồng thân chủ dúi vào tay bố tôi một gói giấy nhỏ, trước khi ông quay ñi, rồi họ ñóng cửa. Bố tôi gọi trả lại
món ñồ, nhưng cánh cửa vẫn im lìm. Lát sau, có tiếng học trò run run nói qua khe cửa :
- Thưa thày, thầy cầm theo ñộ thân. Thế nào cũng có lúc cần. Bố mẹ em bảo thế.
Hơi thở của ñứa bé cũng run run theo lời nói. Rồi có tiếng chân nó chạy qua sân, trở vào. Bố tôi nhét gói ñồ
vào túi áo, tiếp tục ñi. Lúc ñó, trời vừa sẩm tối. Giờ các ñội du kích chưa tuần tra ráo riết. Ở bến xe phố huyện
một người ngồi úp nón ngủ. Chợt ông ta lật chiếc nón chào bố tôi :
- Thầy giáo ñi ñâu?
Bố tôi dừng lại, nhận ra ông xích lô quen thuộc. Trước ñây, mỗi lần bố tôi ở quê lên, ông thường chở bố tôi về
trường. Thấy bố tôi im lặng, ông ta liền nói :
- Thầy giáo ñừng ngại tôi. Xưa thày dạy chữ cho học trò, tôi ñạp xe chở khách kiếm cơm nuôi vợ. Thời thế ñổi
thay, kẻ bất lương mới khuấy ñục nước kiếm mồi, con người ăn ở hẳn hoi ñặt chữ ñức lên trên chóp nón.
Bố tôi ñáp :
- Cảm ơn bác. Nhưng chính tôi cũng chẳng biết ñi ñâu. Có người ñồng nghiệp là anh Tuấn...
Ông xích lô cắt nhời :
- Thày Tuấn con ông bà nước mắm Vạn Vân ñi rồi. Chính tôi chở thầy ấy lên bến xe tỉnh tháng trước.
Hai người im lặng. Lúc ấy, thấp thoáng có một ñội tuần tra ở phía ñầu bến. Ông xích lô bảo :
- Thày cứ ngồi lên xe, tôi ñạp. ðứng thế này, họ lại ra hỏi giấy má lôi thôi.
Bố tôi ngồi lên xe, ông thủng thẳng ñạp về phía cuối bãi. Khi hai người ñã ra tới tỉnh lộ, ông ta nói :
- Tôi chắc dưới quê không yên thày mới lên ñây. Nhưng ở ñây cũng nhộn nhạo lắm, ở lại thày sẽ gặp sự khó.
Trường thày dạy vẫn mở cửa nhưng số thầy cô cũ chẳng còn lại bao lăm. Thôi, cổ nhân ñã dạy: “Cùng tắc
biến.” Mạng thày ñã tới ngày phải ly hương.
Bố tôi chỉ nói ñược một câu :
- Cảm ơn bác.
Rồi không nói thên lời nào nữa. Ông xích lô cứ ñạp xe dọc tỉnh lộ. Tới ngã ba ñường, ông cúi xuống hỏi :
- Thầy mạng gì thế?
- Mộc.
Ông xích lô lẩm bẩm tính rồi bảo :
- Thủy sinh Mộc, dưỡng mộc. Tôi chở thày tới bến sông. Ở ñó có ñò dọc, mua một xuất ñi tận bến năm ñồng
rưỡi. Ngồi hết ba ngày.
Ông dấn lên ñạp. Chiếc xe bon bon về phía Tây Nam. 17 cây số rưỡi, tới bến Còn. ông xích lô dừng lại, cho
bố tôi bước xuống. Lúc ñó, khoảng 9 giờ tối, sao chi chít trên trời. Những con thuyền dưới bến im lìm như ñã
ngũ. Hai người cúi chào nhau. Bố tôi lần túi áo lấy tiền trả. Ông xích lô cầm một tờ giấy bạc, nói :
Tôi cầm một ñồng ñể thày khỏi băn khoăn. nhưng tôi lại guở thầy dồng này làm tiền âm phủ mai sau. Khi nào
mồ tôi xanh cỏ, thầy hãy mua vàng thoi, bạc nén, hương ngát, hoa tôi cúng cho vong hồn tôi mát mẻ. Thôii
thầy xuống ñò cho may mắn. Mong cho thày vạn sự bình an.
22
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Ông ñặt lại tờ giấy bạc vào lòng tay bố tôi, rồi quay xe ñi. Bố tôi ñứng nhìn theo, cho tới khi người và xe chìm
trong ñm tối. ðưới bến, có tiếng gọi vọng lên :
- Ai ñợi í í... Có ñi ñò dọc thì xuống.
Một ngọn ñèn chai từ trong khoang thuyền ñược ñặt ra ngoià sạp. Cái ñầu vấn khăn của người ñàn bà cũng
nhô lên. Bố tôi bước xuống bến.
- Nhà ông ñi ñâu?
Bố tôi lúng túng, rồi ñáp lại một câu chẳng ăn nhập gì :
- Tôi dạy học.
Người ñàn bà hỏi gặng :
- Dạy học ở ñâu ta?
Bố tôi bảo :
- Phố huyện.
Bà ta hỏi :
- Muốn lên ñò ngược hay ñò xuôi?
Bố tôi ñáp :
- Thế nào cũng ñược.
Một giọng ñàn ông gay gắt trong khoang thuyền :
- Ngược cũng ñược, xuôi cũng ñược là thế nào?
Khoảnh khắc im lặng trôi qua, rồi giọng ñàn ông với lên :
- Chắc là quân ñịa chủ, phú nông trốn làng. Có giấy tờ không?
Bố tôi ñáp :
- Tôi là giáo viên tiểu học. Tôi có căn cước ñây.
Người ñàn bà vấn khăn gạt ñi :
- Giấy má làm khỉ gió à? ðây chẳng cần giấy má gì hết. Nhà ông ngược hay xuôi?
Bố tôi buông một tiếng liều :
- Ngược.
Bà ta nói :
- Hai chục.
Bố tôi bất giác buông tiếng thở dài :
- Trời ơi, cả lưng vốn chị tôi cho có 26 ñồng. Xuất ñò thường chỉ năm ñồng rưỡi thôi mà.
Người ñàn bà gắt gỏng ñáp :
- ðò thường mặc ñò thường. Nhà ông có ñi không?
Chắc hẳn lúc ấy bố tôi ñứng im lặng, ñắn ño hơi lâu, nên người ñàn bà hạ giọng :
- Thôi, bớt cho hai ñồng. Nhà ông ñưa 18 ñồng rồi lên ñò.
Bố tôi không còn tính thêm nữa. Ông ñếm ñủ 18 ñồng ñưa cho người chủ ñò rồi vào khoang, có một ông lão
tóc bạc như cước với ñứa cháu trai 14 tuổi. Họ ngồi giữa những bao khoai khô, im lìm như tượng. Người ñàn
bà chủ thuyền xếp cho bố tôi ngồi cạnh hai ông cháu họ rồi bảo chồng :
- Ngược.
Gã ñàn ông không rõ mặt, lùi lũi bước lên sạp mũi, dóng mái chèo. Con thuyền vẽ một nửa vòng tròn ướt
loáng ánh sao, rồi từ từ rẽ nước ñi. ðò dọc ñi suốt ba ngày ba ñêm. Hai ông cháu nhà kia xuống một bến nhỏ,
vào buổi chiều ngày thứ ba. Họ ñi tìm trại của một người bà con ñã sinh sống lâu năm, bằng nghề trồng cây
trám, cây trẩu và chăn bò. Bố tôi, tuân theo ngọn gió của ñịnh mệnh, bước xuống bến ñò cuối cùng, vào lúc
sao hôm vừa mọc.
Bến ñò, trơ trụi hai nóc nhà, một quán nhỏ bán quà, một ngôi lều sơ sài vách nứa của gã khùng làm nghề
ñánh xe trâu. Bố tôi xin trú nhờ vợ chồng chủ quán hàng, họ vốn người Kinh phiêu bạt lên ñây từ thời kháng
Pháp. Không con cái, lại có oán thù với dòng họ, hai người không trở về làng mà dựng túp lều ở tại bến sông
hiu quạnh, ngày gói vài chục bánh chưng cho khách qua ñường. ðêm ñêm ngồi vót nan rổ ñan thúng, chờ
phiên chợ. Họ có một khi vườn rộng, trồng cây ăn quả, cả lạc, vừng, ñậu xanh, ñậu ñen. Mỗi thứ một vạt. Mùa
mít, người vợ gỡ từng thúng hạt ñồ chín rồi phơi khô, cất vào chum ăn dần. Bố tôi ñã ở lại với họ chừng nửa
tháng. Họ tốt nhưng tham tiền. Khi ñã tiêu hết 8 ñồng bạc, bố tôi không thể cầm bát cơm của họ lên ăn, dù ñó
chỉ là thứ cơm ghế quá nửa sắn khô, ăn với vừng chườm. Vả chăng, cả hai người ñều lầm lì, khóhiểu. Dường
như không bao giờ họ trò chuyện với nhau. Làm bánh, mở quán, nấu cơm, dọn cơm, bán hàng, vót tre, ñan
thúng... họ như hai cỗ máy di ñộng dưới một mái lều. Ngay ñến khi nhìn mặt nhau họ cũng không nhìn. Bố tôi
lờ mơ ñoán rằng trong quá khứ, có một tội ác nào ñó liên quan tới hai người, liên quan tới cái lý do khiến họ
phải rời bỏ quê quán ở lại ñây. Quá vãng ấy liên kết họ nhưng ñồng thời ñào một vực sâu giữa hai tâm hồn,
nó trói buộc hai số kiếp nhưng lại chia lìa hai trái tim. Bởi lẽ ñó, cuộc sống chung của họ ngầm chứa những

23
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
nọc ñộc. Làn ám khí quẩn tụ dưới mái lều khiến bố tôi lo sợ. Người ñã biếu ông chủ quán bộ quần áo lành
nhất rồi ra ñi, ñồng tiền cuối cùng ñã hết. Bố tôi mở cái gói nhỏ bố mẹ cậu học trò ñưa tặng. Trong ấy, có một
sợi dây chuyền vàng.
- “Mạng ông là Mộc. Thủy dưỡng Mộc. Cứ theo sông mà ñi...”
Nhớ lời ông xích lô, bố tôi ngược theo sông, lần lên mãi. Vùng ấy, toàn bản người Mường. bản ñầu tiên rất
nhỏ, dân cư sống bằng nghề trồng lúa nương, dệt lanh. Nhưng bản thứ hai rất trù phú, dân Mường vừa trồng
cây, chăn nuôi gia súc, vừa buôn bè và ñủ loại hàng hóa. Ở bản ñó, sợi dây chuyền có giá trị. Nó ñưa bố tôi,
từ ñịa vị của một kẻ lang thang làm thuê kiếm từng bữa tới ñịa vị người con rể trưởng ông phó chủ tịch bản.
Bố tôi dạy chữ quốc ngữ cho lũ trẻ con nhà khá giả, hướng dẫn ñám thanh niên những kiến thức khoa học mà
ông có. Ở ñấy, ngoài các loại chiêng, cồng của dân tộc Mường, người ta có cả một cây ghi ta và hai cây ñàn
mandolin. Hồi dạy học ở huyện, bố tôi thường chơi cả hai loại nhạc cụ này. Vậy là, nghiễn nhiên, ông trở
thành một bậc trí giả cao sang, một nghệ nhân ñáng kính trọng của bản.
Ông có ñứa con trai ngay năm ñầu tiên làm rể vị phó chủ tịch. Qua năm sau, ông có tiếp ñứa thứ hai. Cuộc
sống cũ, với bão tố ñã lùi xa. Cơn dông mệt nhoài nằm dưới vạt cỏ ướt. Nước hồ ñã lắng lại, những cặn bùn,
những rác rến, những bèo bọ. Năm tháng qua. Nhưng rồi năm thứ sáu, kể từ ngày bố tôi rời làng ñi, chợt một
gã bán hàng rong lạc tới bản Mường. Gã bán ñủ loại, từ cá mắm khô tới thuốc ho gà, cam Hàng Bạc cho trẻ
nhỏ...
- Ai mua hàng xuống thang mà mua... ai mua hàng...
Gã có giọng rao hàng vui vẻ, bỡn cợt. Cứ rao một câu tiếng Kinh xong, gã lại rao một câu tiếng Mường. Nghe
vui tai, bố tôi gọi gã lên nhà. Giáp mặt, chợp ông nhận ra gã là người làng bên, chỉ cách làng tôi một bờ
mương.
- Ở ñây, ở ñây chơi vài ngày, tôi sẽ nuôi anh, tôi sẽ mua cho anh nửa gùi hàng.
Bố tôi ñã nuôi gã bán hàng như một thượng khách, ngày ba bữa gà luộc với rượu. Sang ngày thứ hai, ông thịt
một con dê. Gã bán hàng săm sắm làm món tái, cũng nộm rau thơm, cũng thính giã, cũng lá chanh, cũng
tương chấm... hệt cách nấu ăn dưới xuôi. Ngày thứ ba, thợ săn trong bản biếu một ñùi nai lớn. Gã bán hàng
rong, lần ñầu trong ñời gặp may, cười hơn hớn. Kho chuyện tiếu lâm có bao nhiêu, gã xổ ra hết, khiến ñám
trai bản cười lăn cười lộn.
ðêm khuya, khách khứa về, gã không còn bông ñùa nữa. Với giọng nói âm thầm của kẻ ñã từng phiêu bạt, gã
kể cho bố tôi nghe những biến cố ở vùng quê. Cải cách ruộng ñất, sửa sai, phong trào ñổi công, phong trào
hợp tác hóa... Gã biết cô Tâm tôi, gã cũng biết cả mẹ tôi. Lúc ấy mẹ tôi ñã cầm cố ba gian nhà, lên tỉnh sống.
Câu chuyện triền miên như dòng nước. Trái tim người ñàn ông thức dậy. Cuộc sống no ñủ êm ấm ở bản
Mường không còn kìm giữ ñược bố tôi. Tuần lễ sau, ông cùng gã bán hàng rong xuôi bè về. Từ làng quê, ông
dò hỏi ñược chỗ ở của mẹ tôi, lọt trong ngõ hẻm khu phố ngoại ô. Năm ấy, mẹ còn xuân sắc, con mắt không
liếc ai, miệng không cười với ai. Tình yêu của họ thức dậy. Như ñám cháy sau hồi âm ỉ ñược dội thêm dầu.
Khoảng thời gian xa cách, nhớ nhung và hờn tủi, nỗi oan khiên của ñời sống và sự cay nghiệt của hoàn cảnh.
Tất cả như những âm thanh dồn tích lại, cùng lúc cộng hưởng, rung ñộng tới từng tế bào. Bố mẹ tôi ñã yêu
thương nhau, ăn ở với nhau trong căn nhà vá víu tồi tàn ấy. Và ñẻ ra tôi...

24
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 6
Chợt tàu rú lên hồi còi. Nó dứng lại ñột ngột khiến tôi bị xô về phía trước. Người ñàn ông giơ tay ñỡ tôi lại, rồi
nhăn mũi cười. Những chiếc răng bạc lấp lánh. Nhờ ánh lấp lánh ấy, tôi biết trời ñã tối. Giọng hát của
Pugatrôga ngân lên lần cuối, rối tắt hẳn. Người ñàn ông tắt máy cassette, bỏ vào túi ñi ñường. Ông ta vươn
vai ngáp liền vài cái, duỗi ñôi chân dài như chân ngỗng. Bên ngoài, trời tím ngắt. Những thân bạch dương kẽ
vệt trắng trong ñêm tối. Vài cây bồ ñề ngã bóng um tùm trên mặt ñất vươn qua bờ rào gỗ thấp và những gò
ñất nhỏ nở chi chít một loài hoa ánh bạc. Ngôi nhà cô lẻ, mái chóp nhọn có ống khói, trong ánh chiều chạng
vạng, u hoài. Nó gợi cho tôi biết bao ẩn ức về quá vãng, quá vãng của chính tôi, của cha mẹ tôi, bạn bè thân
thiết của tôi, xứ sở của tôi. Cái quá vãng mỗi con người từng trải nghiệm hoặc liên ñới với nó bởi một sợi dây
thấm sâu của máu huyết và nòi giống. Con tàu vẫn chạy, nhưng ngôi nhà lẻ loi bên hồ vẫn ám ảnh tôi. Tôi lại
nhớ mảnh ñầm ướt ñỏ hoàng hôn nơi làng quê, trong những chiều mẹ ñưa tôi ñi thăm họ mạc. Tuy ñã ra
thành phố, mẹ tôi giữ nguyên tục lệ của dân làng. ði xa về, phải có gói bánh, hộp chè biếu bà con gần xa,
phải thăm hỏi mọi người và kể chuyện mình. Tôi có nhiệm vụ cúi chào người làng, gật ñầu vâng dạ thật to khi
họ hỏi chuyện, nhớ mối quan hệ trong gia tộc ñể khỏi lầm lỡ khi xưng hô. Có người ít hơn tôi dăm ba tuổi
nhưng tôi phải gọi bằng cô. Có người hơn tôi hai ba chục tuổi lại cung kính gọi tôi là chị... Tất cả ñều khiến tôi
bỡ ngỡ ngại ngùng. Nhưng phong cảnh nơi thôn mạc lại thân quen với tôi mau lẹ. Ngay buổi ñầu tiên, tinh mơ
thức dậy, rón rén ñi giữa những vòm cây ướt sương, tôi rình con chim chích chòe có tiếng hót chang chói. Tôi
rình những quả ổi chín bị chim khoét rụng. Tôi ñã mê mải ngắm không chán mắt lũ chim thân ái, khi chúng rỉa
lông cho nhau, khi chúng quên những khẩu cao su của lũ trẻ tai ác hoặc nòng súng ghém của gã săn chim
tham lam, cõi ñời chỉ còn tồn tại trong niềm trìu mến. Giữa bụi mây và gốc khế già, tôi ngồi thu lu trong bóng
râm, nhìn con kì nhông bò trên những cành mây xanh mướt, sắc da nó ñổi từ màu nâu mốc thếch sang màu
lục của cỏ cây. Các bụi hoa móng rồng lúc nào cũng tỏa một mùi hương lạ lùng, kì bí. Nhất là ban trưa, khi
không khí bị mặt trời hun nóng.
- Ai kẹo mạch nha ñổi tóc rối, lông gà, lông vịt ñây?
- Ai kẹo mạch nha ñổi mảnh kính vỡ, nồi ñồng nát át... át...
Tiếng rao vọng qua các xóm ngõ, xen tiếng tre kẽo kẹt. Người ñàn bà gánh gánh hàng ñồng nát ñi qua, ñôi
mắt lấp dưới vành nón, hai bàn chân lấm lem bụi cát. Tôi hỏi mẹ :
- Mẹ ơi, hồi mẹ còn bé có bà hàng ñồng nát này không?
- Có. Nhưng bà lão ấy ñã chết rồi. Còn bà hàgh ñồng nát bây giờ là cô con gái ñầu của bà lão ấy.
Tôi nhìn mãi bàn chân của bà ta, to bè, sần sẹo và có những vệt ñen lấm tấm như than bột rắc lên. Trước ñây
vài chục năm, cũng ñã có một bà lão gánh gánh hàng lem luốc này, bước qua các lối xóm này, với ñôi chân
trần như thế.
- Mẹ ơi i i...
Tôi níu vạt áo mẹ ñịnh hỏi. Nhưng lại im lặng. Mẹ cúi xuống :
- Em bảo gì cơ?
- Không ạ.
Tôi ñáp lúng búng. Thực ra, tôi ñịnh hỏi mẹ rằng liệu mấy chục năm nữa, tôi có sống cuộc sống của mẹ bây
giờ không? Nhưng tôi sợ. Cảm giác sợ hãi chạy qua sống lưng, lạnh buốt. Lần nữa, tôi thấy mẹ cười. Hàm
răng ñẹp ánh lên một cách phí hoài. Rồi mẹ bảo tôi :
- Con chó con, chưa già ñã lẩn thẩn. Thôi, ñi ra sân mẹ tắm cho rồi còn sang nhà cô Tâm. Cô vừa ñi tỉnh Nam
về, cho người sang nhắn.
Mẹ tắm cho tôi kĩ lưỡng, mặc bộ áo quần ñẹp nhất, tức là chiếc sơ mi trắng cổ cánh nhạn và chiếc quần âu
bằng vải chéo xanh Trung quốc, có dây ñeo. Kể ra, so với lũ trẻ làng, ăn mặc như thế ñã là tinh tươm lắm. Từ
nhà tôi sang nhà cô Tâm chỉ vài trăm bước. Cổng mở toang cả hai cánh, một bà già ñang ngồi tuốt lạc bằng
cặp néo tre bên trong. Thấy mẹ con tôi, bà ngẩng lên :
- Dì ñưa cháu vào chơi. Bà Tâm chờ trong nhà rồi ñấy.
Nói ñoạn. bà ñưa mắt ngắm nghía tôi, tuồng như người ta ngắm một cái bình quí trước khi mua :
- Chao ơi, giỏ nhà ai quai nhà nấy, giống bố quá hề. Thế này thì bà Tâm quí hơn vàng.
Mẹ tôi cười, mắt sáng rỡ :
- Vâng, tạ ơn bà.
Mẹ dắt tôi vào sân. Sân rộng, lát gạch vuông khía lá nem, trong sang trọng nhưng khác với sân mọi nhà trong
xóm. Họ thường lát gạch hoặc láng xi măng trơn nhẵn ñể phơi thóc. Bên trái sân là một tòa nhà kiểu mới,
quét vôi vàng nhạt, phía trước có trụ chống hiên rộng, trên ñổ mái bằng. Bên phải sân là bức tường hoa chạy
dài, án ngữ tòa nhà ba gian, phân cắt sân với hai dãy cau. ðằng sau hai dãy cau là vườn quả, lấp ló hồng
25
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
xiêm và cam chiết. Khu nhà phụ rất lớn, nằm phía sau mảnh sân, ở bên trái tòa nhà chính. Giữa khu nhà phụ
với vườn cây là mái chòi lợp bằng tôn, che cái giếng xây. Có cả trục quay nước, sợi dây nối với chiếc gầu tôn
lớn ñặt ngay trên nắp giếng. Toàn bộ khu nhà gợi cho tôi cảm giác bề thế, khang trang nhưng nghiêm ngặt.
Tất cả ñều sạch sẽ, ngăn nắp. Tất cả ñều ñược tính toán một cách cẩn trọng. Nhưng lạnh lẽo và nghiệt ngã.
Giữa khoảng sân rộng là chậu hoa ñinh lăng trơ trọi.
Cánh cửa chính bỗng mở. Một người ñàn bà nhanh nhẹn băng qua sân, tới trước mặt chúng tôi :
- Nó ñây phải không?
Một giọng nói trầm, và nghẹn, khiến tim tôi lặng ñi. Một ñôi mắt mở rộng, ñau ñáu nhìn như muốn xuyên qua
thân hình tôi. làn môi khô mím chặt, nhưng từng hồi run rẩy :
- Nó ñây à, cô Quế?
Mẹ tôi ñáp lại, cũng vẫn giọng nghẹn ngào :
- Cháu ñấy, chị ạ.
Rồi mẹ bảo tôi :
- Con chào cô ñi.
Tôi không dám nhìn thẳng vào ñôi mắt sáng rực của cô, cất tiếng :
- Cháu chào cô ạ.
Cô Tâm bỗng quì xuống, mặt cô gần sát với mặt tôi. Tay cô rờ từ tóc, xuống thái dương, lướt qua khuôn mặt,
xuống vai tôi, dường như muốn tìm kiếm gì ñó. Ngón tay cô nhỏ, nhưng cứng và nháp. Mắt cô rực như hai
ngọn ñèn, tôi có cảm tưởng là chúng rọi tới từng sợi mi, từng mụn ruồi li ti trên gương mặt tôi, sục sạo. Nhưng
thái ñộ kì quái ñó không làm tôi bực. Tôi biết cô là người ruột thịt, cây cầu nối giữa tôi và bố tôi, một tình yêu
tôi chưa kịp biết ñã vĩnh viễn chôn vùi trong bùn ñất. Vì thế, tôi ñứng yên cho cô rờ rẫm, vuốt ve. Khuôn mặt
héo úa của cô chắc chắn bình thường rất nghiệt ngã, bỗng trở nên ñờ ñẫn, ngơ ngác. Cô lắp bắp :
- Hạt máu của... Cháu tôi...
Hai giọt nước mắt trào qua mi, lăn trên gò má ñã sạm từng mảng. Những vết sạm, lẫn những chấm tàn nhang
trên má cô khiến tôi phải cúi ñầu xuống. Rồi chợt như tự trấn an, cô Tâm ñứng lên :
- Thôi, hai mẹ con vào nhà.
Cô thoăn thoắt ñi trước. Dáng người cô gầy, dẻo dai. Gương mặt cô trở lại vẻ lạnh lùng. Môi mím chặt. Tôi
nhìn những vết nứt nẻ trên gót chân cô, và bị hút vào ñó. Những vết nứt sâu như chẻ hai gót chân ra nhiều
mảnh, khiến chúng biến dạng, xấu xí. Dáng ñôi bàn chân của cô khá dẹp, thon nhỏ, gót tròn. Nhưng sự tàn
phá của công việc lao ñộng nặng nhọc, của thời gian ñã khiến vẻ ñẹp ấy bị hủy hoại tàn nhẫn. Giờ ñây, mặc
dù cô ñã sung túc, cô ñi ñôi dép bằng nhựa trắng, thứ nhập của Thái Lan, thật xa xỉ so với ñám phụ nữ ở
nông thôn, nhưng dấu vết nhọc nhằn vẫn không che dấu ñược.
- Cô cho cháu ngồi vào mâm. Tôi lấy chai rượu.
Cô bảo mẹ tôi, giọng uy quyền của bà chị. Ngay gian nhà bên trái, một cái sập gụ chân quì kê sát tường. Màu
gỗ ñen bóng như sừng. Những hình vẽ hoa lá khảm trai chạy dọc theo mép. bốn góc, là bốn chùm nho lớn
khảm bằng thứ vỏ ốc ngũ sắc. Cái phản ñẹp ñến nỗi tôi ngại ngần không muốn ngồi lên ñó. Tôi hình dung thứ
ñồ vật quí giá như thế chỉ nên ñặt trong các phòng triển lãm hoặc nhà bảo tàng. Dường như biết ñược ý nghĩ
ấy, cô Tâm giục :
- Hai mẹ con ngồi vào mâm.
Tôi thầm kinh ngạc. Cô là phù thủy chăng, dù quay lưng ñi cô vẫn ñọc ñược í nghĩ của tôi một cách rõ ràng.
Cô bước tới gian giữa, nơi bàn thờ sáng choang những lư ñồng lớn, lư ñồng con, các bộ chân ñèn, tượng
Phật. Hai cây nến ñỏ cháy hai bên. một mâm ngũ quả ñồ sộ ñặt chính giữa. Phía sau, các hộp bánh, các loại
rượu. Một bình hoa huệ trắng thơm ngát. Cô Tấm lần lượt ñiểm các chai rượu chanh, rượu cam, rượu Thanh
Mai, rượu cà phê... Sau cùng, cô bảo :
- Ta uống nếp cẩm. Nếp cẩm tôi cất lấy cô Quế ạ. Cho cháu Hằng uống ñược.
Cô sắp những chai rượu lại rồi mở khóa cửa vào gian buồng bên phải, ñược xây chắn với gian chính bởi bức
tường. Lát sau, cô bê ra một bình thủy tinh lớn, chứa thứ rượu nếp cẩm ñặc sánh như hồ. Khệ nệ ñặt chai
rượu lên bàn nước, cô tìm cái phễu và một vỏ chai không, chắt rượu từ bình ra. Xong xuôi, cô bảo :
- Nào, cô Quế so ñũa.
Mẹ tôi lật lồng bàn lên. Mâm cỗ ñầy tu ụ như cỗ ngày Tết. Gà luộc, gà rán, giò lụa, chả quế, nem thính, nộm,
măng, miến xào... Mẹ tôi bật kêu lên :
- Sao chị bày vẽ thế này? Còn những ai nữa?
Cô Tâm ñáp :
- Ai vào ñây? Chỉ mẹ con cô với tôi thôi. Bà ðũa ăn trước khi cúng. Bà ấy không chịu ñược dói.
Cô nói, môi hơi mỉm cười. Tôi không hiểu nụ cười ñó. Nhưng nó ẩn chứa sự khinh miệt. Vén hai ống quần lụa
ñen, cô ngồi lên phản :

26
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Nào mẹ con cô cầm ñũa lên.
Mẹ tôi lần lượt so ñũa cho từng người. Cô Tâm rót rượu ra những chiếc chén sứ nhỏ như mắt trâu, loại chén
xưa người ta dùng uống trà ướp sen buổi sớm.
- Hôm nay cô ñưa cháu về chơi, tôi làm mâm cơm cúng gia tiên và khấn hương hồn chú ấy. Mong sao cho
mọi vong linh ñược mát mẻ, phù hộ ñộ trì cho cháu Hằng.
Tôi bối rối. Tôi chưa bao giờ nghĩ mình có một vị trí quan trọng như thế. Cô Tâm giơ tay chỉ lên bàn thờ, bảo
tôi :
- ðáng lẽ cháu phải khấn trước vong hồn tổ tiên và bố cháu. Nhưng cô làm lễ sớm, vả lại cháu còn nhỏ nên
cô khấn thay. Dăm ba năm nữa, thành người rồi phải nhớ mà lo giỗ Tết.
- Thưa cô vâng ạ.
Tôi ñáp. Cô hài lòng, nói tiếp :
- Cháu biết nghĩa, cô mừng lắm. ðời cô, ñời bố cháu không hoài hủy. Cô mất mát nhiều, thua thiệt nhiều so
với thế gian. Nhưng bây giờ, cô chẳng tiếc ñời. Nào, cháu uống ñi.
Tôi nâng chén rượu. Rượu ñặc sánh, màu tím ñỏ, trong ráng chiều ánh lên, như một thứ máu. Lòng thi thoáng
qua nỗi lo âu. Những giọt rượu nếp ngọt lừ, nuốt xong rồi còn ñọng lại vị cay và tỏa ra mùi thơm rạo rực, phấn
khích. Nhưng tôi thấy trong mỗi giọt rượu ấy, một lời nguyền sâu xa, cay ñộc, giống như lời nguyền thiêng
liêng của những bộ lạc da ñỏ xưa, sống trong khoảng rừng âm hiểm.
Trời chiều, tiếng người ñi ñồng về dong trâu trên các ngả ñường thôn. Tiếng những người ñàn bà quát nạt,
mắng chửi con cái :
- Thằng Tí, thằng Tèo ñâu rồi, về ngay ñây không chết với tao o o...
- Cha tiên nhân con ñĩ Lan, cả ñống bèo lù lù như mả thằng ăn mày ngoài bờ ao, mà mày còn chải ñầu chải
tóc hả ả ả...
Tiếng vo gạo, vỗ rá ñồm ñộp. Tiếng người giặt giũ bì bòm ngoài ao, tiếng la hét của trẻ ñang bơi lội. Mùi khói
rạ, mùi gai bồ kếp cháy lẫn trong những ñống trấu dấm, mùi phân trâu tươi hăng xè, mùi ổi chín nẫu trong các
khu vườn ấm nóng. Tất cả hòa trộn với nhau, mỗi lúc mỗi nhạt, theo những ráng mây chiều hôm. Cuối cùng,
bóng tối lan trên các ngả ñường, thôn xóm chìm vào một khoảng không gian êm ả. Tất cả những âm thanh eo
sèo, ỉ óc lắng xuống, tựa gợn bùn lắng xuống ñáy hồ. Vòm trời trở nên thanh khiết. Các ngọn tre ñu ñưa rì
rào, ban phát cho thế gian giai ñiệu vô cùng vô tận du dương và tĩnh lặng, giai ñiệu không hòa trộn, không ñổi
thay của những vùng quê an nhiên, nơi mọi giông tố chỉ khuấy ñộng các lớp nước, xáo trộn bùn nhơ vào bèo
bọt trong chốc lát, ñể rồi cuối cùng còn lại mảnh ñầm xưa cũ, với tiếng ếch nhái vang ñộng trong bóng chiều,
tiếng côn trùng nỉ non lúc canh khuya, tiếng chân trâu, chân người bì bõm trên các cánh ruộng lúc rạng ñông.
- Ra sân uống nước cho mát. Cô Quế xách cho chị phích nước, Hằng bưng cho cô bộ ấm chén trên bàn.
Cơm xong, cô Tâm phân công hai mẹ con tôi. Còn cô mỗi tay xách hai cái ghế gỗ cẩm lai, ñem ra sân. Những
sợi gân và các thớ thịt nổi thăn trên hai cánh tay rám nắng của người ñàn bà. Cô bước qua bậc tam cấp, nhẹ
nhàng không ñể các thân ghế va ñập. Rồi cô ñặt chúng giữa sân, cũng nhẹ nhàng như thế. Chỉ sức lực của
những người ñàn ông thực thụ mới sánh nổi sức lực của cô tôi. Cô ñưa tay vuốt nhẹ mấy sợi tóc vương trên
trán, ngồi xuống ghế :
- Chè tôi ướp hoa nhài. Vẫn bụi nhài ở giáp tường hoa. Ngày cô chú cưới nhau cũng pha chè ướp hoa nhài ở
ñấy.
Mẹ tôi hỏi :
- Từ dạo ấy mà bụi nhài vẫn còn dưới chân tường hay sao?
Cô Tâm nhếch mép, không ra cười, không ra mỉa mai :
- Tôi mới gây, cùng năm xây lại nhà này.
Mẹ tôi nhẩm tính :
- Năm năm... À, ñể em xem... ngót nghét năm năm, phải không chị?
Cô Tâm ñáp :
- Năm năm hai tháng rưỡi.
Cô rót nước. Mùi nhài tỏa trong không gian, ñiệp với hương cau, với mùi thơm của những ñóa hồng, tường vi
phía sau vườn cam. Cô tôi khoanh tay trước ngực, bắt chéo chân lại rồi kể :
- Hồi cải cách, cô biết ñấy, ngôi nhà này chia làm ñôi, một nửa cho thằng Bích, nửa cho con mụ Nần. Chúng
ñuổi tôi ra cái lều của vợ chồng thằng mõ, kề với ñình làng. Trong tay chỉ có ba sào ruộng xấu, trâu không, bò
không, cày bừa không. Bòn ñược vài chục bạc ñưa cả cho chú Tốn. Nhiều ñêm không ngủ, tôi ngồi nhìn ñám
ruộng trắng, nước mắt ứa hai hàng. Giá cứ ñâm ñầu xuống giếng làng là rảnh chuyện. Mà duyên nghiệp ma
quỷ ñưa ñón, ngày nào cũng dăm sáu bận ñi qua cái giếng trước cửa ñình. Nước trong leo lẻo cứ như mời
gọi. Soi mãi bóng xuống mặt nước, tôi lại nghĩ: “Chết thì khỏe xác, nhưng mà hèn. Những kẻ bức hại mình,
nhăn răng cười trước mộ. Phải sống, ñể nhìn ngày tận mạt của chúng. Phải sống, ñể xoay ván cờ với Trời

27
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
già.” Hồi ấy, tôi còn cặp áo lụa mỡ gà mới nguyên, chưa xỏ ống tay. Tôi ñem sang chợ huyện bán, lấy tiền
mua hai gáng khoai sọ. Hết thóc, ăn khoai sọ mát ruột, ñủ sức làm ñồng từ buổi mai tới quá trưa. Tôi ñi cấy
cho người ta, năm công cấy xin ñổi một công cày. Cày bừa xong, tôi sục ruộng cho nhuyễn như bột bánh trôi
rồi mới cấy. Lúa kín ruộng quay ra lo phân. Chịu ñổ mồ hôi, ruộng chó ỉa cũng thành ruộng nhất ñẳng ñiền.
Lúa lên xanh, tôi cắp nón sang thôn Hà làm thuê cho bà cô họ
Bà cô tôi có nghề làm miến bằng củ rong riềng. Hồi ở làng, cô thấy rong riềng chỉ ñể ăn ñộn những ngày ñó
kém. Không ai ngờ rằng mài rong, lắng bột, tráng như bánh ña rồi phơi khô thái nhỏ, nó trở thành một thứ
miến sợi sai, trong suốt, nấu rất ngon. Dạo mới làm thuê, ngày nào tôi cũng ôm cối ñá vành to như chiếc mẹt,
ngồi quay bột lại. Bột rong riềng mài và lọc rồi, phải xay thêm cho nhuyễn. Sau tôi học ñược cách lắng bột,
cách pha thuốc tẩy cho bột trắng, cách tráng và thái bánh thành sợi nhỏ. Tiền công dành dụm ñược, tôi mua
một bộ ñồ nấu và vài tạ rong riềng làm vốn ñầu tiên. Mò mẫm cả tuần học nghề mộc, tôi cũng tự ñóng ñược
cái trục mài rong riềng quay tay. Một mình, vừa làm bột, tráng bánh vừa thái thành sợi, ñưa giao hàng lên chợ
huyện. Tôi kiếm ñược món tiền kha khá. Dịp ấy, rong riềng rẻ thối ra, tôi mua luôn hai tấn, chứa ñầy nhà.
Không có chỗ kê chõng, ñêm tôi vác manh chiếu ra ñình làng ngủ. Có ñồng tiền nào dắt kỹ trong bụng, còn
dao phay mài sắc kê dưới gáy phòng thân, cứ thế, ñặt lưng xuống là tôi ngủ cho tới bảnh sáng, không biết sợ
hãi gì.
Chịu khó làm cho hết hai tấn rong riềng, lưng vốn tôi ñã nặng. Tôi mua một cái máy ép miến, thay cho cách
thái khó nhọc, lại tốn thời gian. Cả huyện, lúc ấy chỉ có ba chiếc máy ép. Thuốc tẩy ñang rẻ, nhân công ñang
rẻ, tôi thuê người tiếp tục làm miến còn mình vác liềm ra ruộng cắt lúa. Mùa ấy, lúa của tôi tốt nhất làng. Hết
mùa lúa, ñội sửa sai về. Họ quy lại phần gia ñình tôi là trung nông, trả lại nhà và năm sào ruộng tốt.
Hơn một năm trời, tôi mới lại ñặt chân vào ngõ nhà mình. Xưa kia, có mẹ, có em. Giờ, một thân thui thủi. Ngôi
nhà xưa khang trang, sạch sẽ. Giờ tan hoang như mồ vô chủ. Gã Bích và mụ Nần ñã phân chia ranh giới
bằng tấm phên tre. Mỗi ñứa chiếm một gian rưỡi. Khu nhà ngang và bếp, chúng cậy gạch, ñập tường bán ăn
ngay từ hồi ñầu tiên. Rồi mỗi ñứa nhóm một cái bếp con bằng ba hòn gạch vỡ ngay trong gian nhà ở. Người
nằm trên, gio trấu, khói than, muội bay bên dưới. Rồi ngan ngỗng nuôi không chuồng, ỉa vãi cùng nhà, cùng
sân. Khi tôi nhận nhà, lớp gạch lát sân và lát khu nhà ở cũng ñã bị cạy nham nhở, cả hai ñứa ñều kịp bán vét
trước khi buộc rời ñi. Bỏ ra ba ngày dọn dẹp, tôi thu xếp nhà cửa cho gọn gàng rồi chuyển ñồ lề làm miến và
khoai riềng về. Những người làm công cho tôi ñã trở về nhà. một mình một máy mài, một nồi nấu, một máy
ép, tôi làm thâu ñêm. Canh ba chưa nằm, canh năm ñã thức. ðầu tiên còn thèm ngủ, sau quen mắt cứ trơ trơ
như mắt tương gỗ. Xưa kia, chưa bao giờ tôi ham làm giàu ñến thế. Cô biết ñấy, hồi còn mẹ, cụ vẫn bảo tôi
hay lam hay làm, nhưng không có máu tham tiền.
Khi công việc nông tang rảnh rỗi, tôi hay rủ mẹ ñi lễ chùa hoặc ñi hội. Hội chùa Hương, hội chùa Thầy, hội
Gióng, xa xôi mấy cũng tìm ñường ñi. Không lễ lạt, hội hè, không biết tới cả ngày rằm, mồng một. Trống chèo
ñánh nhức ñình làng cũng mặc, văn công tỉnh về diễn trên phố huyện, người ta rủ nhau ñi từ bữa cơm chiều
tôi cũng bưng tai làm ngơ. Ngày nắng ñổ lửa, cho tới ngày mưa chết cò, tôi vẫn trần lưng ra làm việc. Vừa lo
cấy lúa, vừa lo ñổ ñất bứng cây vườn, vừa làm miến bán. Chẳng lúc nào ngơi tay. ðá còn có lúc ñổ mồ hôi,
vậy mà năm năm liền tôi không ốm. Cũng lạ cho con người.
Cô ngừng lại. Trong ánh chiều chạng vạng, mắt cô rực lên như than. Mẹ tôi rót nước cho cô. Hai người cùng
thong thả uống chè, im lặng. Nhưng khoảnh khắc ấy chỉ là một dấu ngừng trong bản nhạc. Tia lửa lóe lên
trong hai hố mắt sâu, cô Tâm nhìn hàng cau thẳng tắp bên kia tường. Chúng in vào trời ñêm, những ñóa hoa
ñen kì bí. Bỗng nhiên, cô dằn mạnh chiếc chén cầm trong tay xuống khay nước, rồi cô nói :
- Tôi muốn tôi phải giàu có. Ngôi nhà của tổ tiên phải ñược tu tạo khang trang hơn xưa, cho người ñời mở
mắt. Giá cần xé xác mình ra, tôi cũng làm, miễn ñạt ñược ñiều tôi ao ước. Cô thấy ñấy, tôi ñã xây ngôi nhà
này, bức tường hoa này, trồng lại dãy cau, gây lại bụi nhài. Vườn ổi xưa phá ñi thay bằng cam ñường và hồng
xiêm. Tới mùa, dân buôn từ trên tỉnh về tận nơi, thầu cả vụ. Thềm nhà tôi, ñổ ba khối ñá, cao nhất làng. Gạch
lát nền là gạch hoa loại một gửi mua từ Hà Nội. Bộ sa lông cẩm lai, tôi cũng ñặt của một tay phó giám ñốc
nông trường cà phê Buôn Mê Thuột ở làng bên. Gạch lát sân là gạch lá nem dùng lát hè phố, chỉ cung cấp
cho các công trình ñô thị. Người làng bảo bà Tâm chơi ngông. Tôi gật ñầu: “Phải, chơi ngông cho bõ những
ngày khổ ải.” Nhà cửa, sân xướng xong xuôi tôi thuê thợ ñồng ñúc lại toàn bộ thứ ñồ thờ gia bảo ngày xưa,
bọn thằng Bích mụ Nần ñã lấy. Bọn người ấy, bán tống bán tháo tất cả mọi thứ ñồ quí giá ñi, chỉ ñể ñổi lấy
một cút rượu, một bữa thịt cho sướng miệng. Cô biết, người ta ñã có câu “Nhà giầu ham mần, nhà bần ham
ăn...” Chúng nó khá ñược lên ñâu. Những kẻ không dám chịu ñói một bữa ñể tát cố cho ñầy ruộng nước,
không dám mất một ñêm ngủ ñể cày cho kịp mùa cấy. Thằng Bích bạt xuống tận thôn ðông, sống lay lắt ở ñó.
Còn mụ Nần vẫn ở cuối làng, ngày mai tôi dẫn cô tới xem. Nó ụ ra như một cái bị thịt, ăn mặc rách rưới bẩn
thỉu, nhà dột tứ bề không ñánh nổi tấm tranh lợp mà túm ni lông lên che. Nhưng thôi, nghĩ cho cùng, bọn
người ấy chẳng ñáng chấp làm gì. Cái thằng ñáng căm là thằng Chính. Giờ nó ở ñâu?

28
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Mẹ tôi ñáp, giọng ấp úng :
- Cậu ấy ở Quang Ninh, hình như ñang xin chuyển về Hà hội.
Cô Tâm hỏi :
- Nó vẫn tới nhà cô à?
Mẹ tôi ñáp :
- Chín mười năm bặt tin tức. Tháng trước, cậu ấy mới tìm ñến chỗ em. Cậu ấy cần tới số tiền bán nhà.
Cô Tâm nói :
- Nó không dám vác mặt về làng. Những người oan ức, người ta rạch mép ra.
Mẹ tôi khẽ nói :
- Cậu ấy phải nghe lệnh cấp trên.
Cô Tâm ñáp :
- Cấp trên ra lệnh thế họ ñã chẳng phải sửa sai. Nhưng tại sao cô còn bênh nó chằm chặp như vậy? Cô có
biết vì cớ gì chồng cô chết hay không?
- Em sinh cháu ñược hai tháng, nghe tin nhà em ngã nước sốt rét. Không ñưa kịp xuống tỉnh.
Cô Tâm ngắt lời mẹ tôi, nóng nảy, ñột ngột :
- Phải, ốm chết. Cái lý ấy lừa người ta dễ nhất. Hồi ñầu, tôi cũng bán tin bán nghi, nhưng ñành chấp nhận.
Năm ngoái tôi sang làng bên ñặt người khảm lại cái phản, tình cờ gặp một người bán hàng rong. Chính anh ta
ñã lên mường chú Tốn ở, kể mọi chuyện trong làng ngoài xã. Rồi về ñây. Tôi ñã cho chú ấy ñịa chỉ của cô.
Hồi cô sắp ở cữ cháu, chú ấy trở lên, toan thu xếp với người vợ Mường ñể về xuôi một thời gian nuôi cô và
cháu Hằng. Nhưng người ñàn bà kia không chịu. Chắc chắn giữa hai người có cãi vã hoặc xô xát. Chắc chắn
người ñàn bà kia ñã sỉ nhục hoặc dày vò chú Tốn. Nó là em tôi, tôi biết. Nó có thể chịu ñói, chịu khát, chịu rét
nhưng không chịu ñược nhục. Một buổi sớm nó bỏ vào rừng, rồi hai hôm sau, người trong mường ñi săn tìm
thấy xác nó ven bờ suối. ðúng hôm ấy, cái anh bán hàng rong tới, và chứng kiến cảnh người ta ñưa xác nó
về làm ma...
Cô ngừng lời. Mẹ tôi cúi mặt, khóc sụt sịt. Mẹ móc túi tìm mãi không thấy mùi xoa, liền ñưa ống tay áo gạt
nước mắt. Cô Tâm nói tiếp :
- Nếu em cô không ñối xử với nó tàn tệ, làm sao nó phải bỏ làng ra ñi, làm sao nó phải chịu kiếp sống lang
bạt, làm sao nó phải chết oan khốc như vậy? Không, tôi không chịu ñược. Nếu cô còn nhìn mặt cái kẻ ñã giết
ñứa em trai tôi.
Mẹ tôi nức nở. Hồi lâu, mới cất ñược lời :
- Em xin chị, em lạy chị, oán thù chỉ nên cởi ñừng nên buộc.
Cô tôi im lặng, không ñáp. Mắt cô nhìn trừng trừng vào vườn cam. Giờ ấy, các vòm lá ñen kịt, không còn rõ
hình thù, chỉ còn những khối ñen nặng nề chồng chất lên nhau. Trong ñám bóng cây dày ñặc, một con ñom
ñóm bay ra, lượn vòng, rồi mất hút. Cô Tâm chợt cười lên tiếng, cười gằn, rất khẽ, nhưng khô rợn người :
- Sao dễ dàng thế ñược? Còn mẹ tôi, lúc chết ñi bà cụ gọi tên ñứa con trai, nước mắt trào ra mà mắt không
nhắm ñược. Còn bao nhiêu...
Cô chợt im bặt vì nghẹn lời. Tôi ngồi im lặng trong bóng tối, không dám thở mạnh, vì cảm thấy những hơi thở
nóng hổi, dồn dập của người ñàn bà ngồi bên lan truyền. Người ấy chung máu huyết với máu huyết của tôi.
Người ấy là một phiên bản ñã thất lạc của cha tôi. Người ấy ñã tự tắt ñi ngọn lửa sống, những vui buồn, nhớ
nhung, thương cảm, tình yêu, sự sinh nở, hạnh phúc và nỗi ñau của cuộc sống trần gian. Người ấy ñã biến
thành cỗ máy của ý chí phục thù, chỉ còn vận hành vì mục tiêu ñó, nghiền nát tất cả mọi vật cản trên ñường
ñi. ðôi mắt sáng rực như hai hòn than trong hốc mắt thâm quầng. hai gò má nhô cao với những vất sạm,
những ñám tàn nhang. Những nếp nhăn chân chim sau ñuôi mắt. Món tóc bạc lấp giữa những món tóc khô
xác, chẳng ra ñen cũng chẳng ra màu hung...
Một ngôi sao rơi xuống, vạch lửa nơi chân trời. Con ñom ñóm ban nãy lại nhào từ bóng tối ra, lượn vòng
quanh sân rồi biến sau bức tường. Hương thơm của những ñóa tường vi dâng lên, ngập tràn không gian, như
một thứ nhựa dính kết, dung dịch không sắc màu nhấn chìm con người trong làn nước nhức nhối âu lo...

29
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 7
Người ñàn ông ngồi bên tôi bỗng ngáp rất to. Ông ta không buồn giơ tay che miệng, rồi nhắm mắt lại, ông ta
gối ñầu lên chiếc áo va rơi vắt trên thành ghế mà ngủ. Tàu ñang chạy qua một một thị trấn không tên. Chỉ có
vài ba dãy phố, với cây cầu ngắn. Con sông nhỏ như một lạch suối, mất hút trong bóng ñêm. ðám cỏ ven bờ
in xuống những vệt ñen ngoằn ngoèo. Lát sau, con tàu ñã bỏ lại ngọn ñèn cuối cùng của dãy phố xép. Hai
bên ñường ray, lại là những cánh ñồng phẳng lặng, trải dưới ánh bạc của tinh tú. Giống một vùng biển nhợt
nhạt. Biển u buồn. Phong cảnh nào rồi cuối cùng cũng ñến như nhau. Cái ñông ñầu tiên trên ñất Nga tôi ñã
ñứng 6 giờ ñồng hồ liền bên khung cửa sổ nhìn tuyết rơi. Trời rét. Nhưng các tấm cửa kính trong suốt, tôi dán
mắt vào ñó, nhìn một thế giới của hoa phù dung bay lượn, tuôn chảy, làm ngập mặt ñất bằng sắc trắng tinh
khiết và lạnh lẽo, làm cho những tâm hồn trở nên e ngại và mềm yếu, làm cho những cơn cuồng vọng của
con người nguội bớt, cô ñặc lại, ñược lọc cho tinh sạch hơn. Trong khi ñó, nắng như bay cao lên, sáng nhẹ,
rực rỡ như vàng lỏng, chói lói và mỏng manh như giấc mơ thời thơ ấu. Khung cảnh ấy làm tim tôi ñau nhói.
Cái gì thái quá cũng làm con người ñau. Hồi nhỏ, tôi ñã trải qua cơn ñau ấy một lần. Ngày ñó, mẹ tôi ñưa tôi
ñi lễ ở Côn Sơn. Trên ñường về, xe vòng qua Bãi Cháy. Tôi ngồi ngủ gà ngủ gật trong tay mẹ. Chợt ôtô ñỗ, và
một giọng nói vang bên tai :
- Tỉnh dậy ñi em, tới nơi rồi.
Tôi dụi mắt, choàng dây. Ngay tức khắc, vịnh Hạ Long hiện ra. Biển lặng trong sương, không một gợn sóng
xao, không một cánh buồm, không tiếng rì rào của cây lá, không tiếng thì thầm của sóng nước. Sự im lặng
không cùng ngưng ñọng trong không gian màu lam. Những trái núi giống những thỏi mực ñen in xuống mặt
nước. Chúng giấu trong nỗi trầm mặc ñen của chúng muôn ngàn huyền thoại, những uẩn khúc lịch sử, những
chứng tích câm lặng u uất, những châu báu ngà ngọc bị chôn vùi. Các vòm cửa hang ngó nhìn cõi ñời với con
mắt chột ñộc ñịa. Trong mỗi con mắt ấy, lưu trữ một ngàn hình ảnh của các anh hùng ñã tử vong, của các trí
nhân bị ám hại, của các tên cướp sống cuộc ñời hoang dã sầu thảm. Nơi chân trời, bị phân cách bởi các trái
núi cô lẻ, làn mây ngọc thạch vắt ngang. Ấy là màu mây của buổi lê minh. Tôi nhìn mãi làm mây ñó, như một
chiếc vòng ngọc khổng lồ ai ném xuống thế gian. Màu xanh lá non trộn lẫm màu khói, ñược lọc bởi ánh trời,
ñẹp như thế chỉ có một lần trong vũ trụ. Phải, chính vì cảm nhận vẻ ñẹp ấy, trái tim non nớt của tôi ñã ñau, dù
tôi chẳng hiểu duyên cớ.
Bây giờ lại tuyết trắng xứ người. Cái ñẹp không có biên giới, cái ñẹp thống trị với quyền uy như nhau. Xứ
người, tuyết trắng bay như thể có một trời hoa phù dung ñổ xuống. Nhưng rồi, sau lưng tôi có tiếng kêu ré lên
:
- ðứa nào lấy cái ñầu máy khâu của tao dưới gầm giường?
Tôi giật mình quay lại. Cô ta nhớn nhác ñưa mắt nhìn khắp lượt bọn tôi. Tôi, ñứng bên cửa sổ. Hai cô khác
ñang trùm chăn trên giường. Cô nào cô nấy tung chăn thò ñầu ra :
- Vớ vẩn, ñầu máy khâu nào?
- ðầu máy khâu 69 rúp, thằng cháu tao ở Kháckốp vừa gửi hôm qua. Lúc ấy, tụi mày ñi xuống cửa hàng bánh
mì.
- Làm sao chúng tao biết ñược?
- Nhưng cả phòng chỉ có bốn ñứa mình. Chẳng lẽ...
Cô ta nói, và mặt ñỏ lên. Có lẽ vì lo, vì tức, cả vì xấu hổ, tôi bảo :
- Sáng nay bọn mình làm bún ăn chung. Chiều qua, mày tiếp khách ở nhà, chúng tao ñi cửa hàng, rồi về xem
xiếc. Chín rưỡi tối mới ăn cơm. Chẳng có ai kịp biết mày có máy khâu và ñể ñâu hết.
Mặt cô ta ñỏ hơn lên, gần như người mắc chứng xung huyết. Rồi, cô ta phân bua :
- Rõ ràng tay tao cất chiếc ñầu máy khâu dưới gầm giường. Trước khi cất, tao còn kiểm tra hộp phụ. Lại phủ
tấm vải sơn hoa tím cũ lên trên. Tấm vải bọn mày vẫn trải bàn ăn năm ngoái.
một trong hai cô nằm trên giường tức giận, quát lên :
- Phủ vải sơn hay vải trắng thì kệ xác mày. Chúng tao biết ñâu ñược.
Mặt cô ta từ tím ñỏ chuyển sang xanh tái, hai tay ñặt trên mép bàn bắt ñầu run :
- Chúng mày ñừng ức hiếp tao. Chỉ có chúng mày cùng ở trong phòng này, làm sao mà chiếc ñầu máy khâu
biến mất. Chẳng lẽ nó mọc cánh bay qua cửa sổ?
Cả hai cô nằm trên giường ñều tung chăn, ngồi nhỏm dậy :
- Vậy mày nghi chúng tao lấy, phải không?
Mắt họ lóe lên như lửa ñạn. Cô ta hoảng sợ, lùi lại, lắp bắp :
- Không nghi, không... nhưng cái ñầu máy của tao... rõ ràng tay tao cất trong phòng này.
Nước mắt lăn xuống hai gò má. Cánh mũi rung rung. Cô ta ñưa tay quệt nước mắt. Những giọt lệ loang qua
30
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
sống mũi tẹt. Tôi bỗng thấy mủi lòng. Tôi bảo hai cô bạn ñang ngồi chòm hỏm trên giường, mắt long như hổ
dữ :
- Bình tĩnh, ñừng có ấm lên. Phòng bên cạnh nghe thấy thì xấu hổ. Bây giờ tất cả ñứng dậy, mặc áo ấm vào
giúp nó tìm kỹ xem sao? Căn phòng này có rộng lớn gì ñâu. Kể cả khu phụ nữa, chỉ nửa giờ là xong hết.
Hai cô bạn cũng nể tôi, họ mặc áo khoác, và chúng tôi bắt ñầu lục từng gầm giường lên. Hết trong phòng tới
bếp. Mới chỉ 10 phút sau, một cô ñã kêu như thét :
- ðây rồi.
Cô lôi chiếc ñầu máy khâu trong ngăn cuối của chiếc tủ ñựng bát ñĩa ra. Ngăn ấy là ngăn lớn nhất, thường ñể
cất các gói mì. gói gạo, khoai tây, hành tỏi khô và ñồ gia vị chưa dùng tới. Chắc cô ta ñã tự tay lôi chiếc máy
khâu dưới gầm giường dúi vào ñây, dùng những túi gạo túi mì lấp lên trên, rồi cuối cùng lại quên mất. Bà
hàng xóm nhà tôi ở cái xóm thợ ngoại ô, một người ñã ngoại 50, chuyên sống bằng nghề bán sách báo cũ
cũng có thói cất dấu như thế. Thỉnh thoảng, lại nghe ông chồng bà ta chửi một trận vì tội tìm một gói chè mốc
nhét giữa ñám quần áo cũ, một cân ñường dấu dưới ñáy thùng mì chảy ñến ăn rỉ cả lớp vỏ thùng, hoặc một
gói mứt sen ñể từ Tết năm này qua Tết năm sau ở giữa những vỏ hộp bánh mốc. Thói quen ấy xuất phát từ
cuộc sống quá cơ cực, khiến con người nhiễm thói bần tiện và gian dối. Khởi ñầu, có thể nó có ý nghĩa như
sự cơ chỉ. Sau rồi nó trở thành sự vụng trộm một cách vị kỷ và làm họ hóa thành hèn mọn, nhục nhã.
- Cái gì ñây?
Cô bạn tìm thấy chiếc ñầu máy khâu ñã hét to lên, cầm cả khối kim loại mặng mấy chục cân sát vào mặt cô
ta.
- Mở mắt ra mà nhìn. Có phải chính nó ñây không?
Cô ta ñứng sát cái bàn ăn, hai tay buông thõng xuống. ðôi cắp cụp mi, nhìn như ñóng ñinh vào lớp ván gỗ lát
sàn. Cái mũi tẹt lúc ấy trông càng thêm tẹt. Một người phụ nữ có thể xấu, nhưng không nên hèn. Nếu ñã xấu,
lại cộng thêm tính hèn, thì vẻ khó coi của dung mạo sẽ tăng lên theo cấp số nhân. Không hiểu vì ñâu, mà một
cô gái 21 tuổi ñã nhiễm thó quen tồi tệ ấy. Tôi bảo cô bạn :
- Thôi, thôi.
Cô ta gắt lại :
- Nhưng ức lắm, không chịu ñược. Mà tất cả ở lỗi mày. Ngay hồi ñầu, chúng tao có muốn nhận nó về phòng
ñâu? Những ñứa khác cũng không chịu ở chung với nó. Chẳng ai muốn rước cái của nợ ấy. Chỉ có mày.
Tôi cầm tay cô bạn :
- Thôi ñừng to tiếng nữa. ðằng nào chuyện cũng qua rồi mà.
Cô bạn tôi ném thịch cái ñầu máy khâu xuống, ngồi xuống ghế thở hổn hển. Còn cô ta, cô ta vẫn ñứng bên
mép bàn, móng tay cạo lớp sơn màu xanh nhạt ñã loang lổ. Những giọt nước mắt bẩn chạy trên hai gò má to
và bẹt, rồi chúng lan xuống cái chỏm mũi. Trán cô ta thấp, một ñám tóc ñen ăn lan xuống bên thái dương trái
khiến nó lệch lạc. Một mụn ruồi nhỏ nằm ngang chính giữa sơn căn. Ở với nhau gần hai năm, ñây là lần ñầu
tiên tôi ngắm gương mặt cô ta kỹ lưỡng.
Chúng tôi trở về phòng, bỏ mặc cô ta với chiếc máy khâu trong phòng ăn, giữa các túi gạo, túi mì ngổn ngang.
một cô bạn tôi lại chui vào chăn ngủ. Cô kia chải tóc, chuẩn bị ra phố. Tôi ra ñứng bên cửa sổ. Tuyết vẫn rơi
bên ngoài. cơn giông tố của một vẻ ñẹp thuần khiết và huy hoàng vẫn trút xuống. Những làn sóng mỹ cảm
ngây ngất vẫn lan truyền trong không gian. Nhưng tôi trở nên ñờ dại. Tôi quay vào, ngồi trước bàn. một cuốn
sách ñể ngỏ với mấy cái lô cuốn tóc. Những dòng chữ sắc nét, in bằng thứ mực ñen nhánh trên giấy trắng
tinh. Tôi nhìn những dòng chữ, mà không thấy gì cả. Lần ñầu tiên trong ñời, tôi hiểu rằng, cho tới lúc nào ñó,
có những ñiều thiêng liêng cao cả, tươi ñẹp bỗng tan biến như làn khói. Các giá trị mà suốt cuộc ñời con
người thờ phụng và theo ñuổi tới một khoảnh khắc thức tỉnh, trở nên hèn mọn, xoàng xĩnh. Khoảnh khắc ấy
thật ñáng sợ. Khoảnh khắc ấy thật khủng khiếp. Nhưng, không tránh ñược...

31
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 8
Hồi ñưa tôi về quê, mẹ tôi ñã ñi chơi khắp xóm trên làng dưới. Gia ñình người chủ mua nhà cũng phải chạy
chọt, thu xếp hết non tuần lễ mới ñủ tiền. Nhận tiền xong, mẹ tôi viết văn tự bán ñoạn cho họ. Rồi, sớm hôm
sau, chúng tôi trở về Hà Nội. Cô Tâm ñưa tôi ra tận bến ñò. Có lẽ cô ñã phải thức dậy từ nửa ñêm, ñể ñồ xôi,
luộc gà, rán chả lợn... Tất cả xếp chặt trong chiếc làn tre Lạng Sơn ñể ñem cho tôi. Mẹ tôi ngại ngần nói :
- Thôi, chị khỏi phải ñưa cháu, ñường xa lắm.
Cô ñáp :
- Xa cũng chưa bằng nửa doạn ñường tôi cắp nón ñi làm công cho người ta hồi cải cách.
Mẹ tôi nói thêm :
- Còn nhà cửa, công việc nữa.
Cô bảo :
- Tôi dậy từ canh ba, bà ðũa vẫn ngủ. Lúc ñi, tôi mới ñánh thức bà ấy cài cửa ngõ. Cô cứ yên tâm.
Và ngừng lại một lát, cô nói thêm :
- Cháu tôi về, có việc tày ñình cũng cứ gác lại.
Rồi cô nắm tay tôi, dắt ñi.
Trời chưa sáng, những vòm lá ướt sương quệt ngang ñầu tôi. Cô Tâm chẳng nói chẳng rằng, ñưa chiếc làn
thức ăn cho mẹ tôi, rồi xốc tôi lên lưng cõng. Tôi van vỉ.
- Cô ơi, cháu ñi ñược, cô cho cháu ñi mà.
Cô nói, giọng như ra lệnh.
- Ngồi im, ñể cháu ñi, nhỡ lá ngứa quệt phải má cháu lại sưng lên.
Tôi ñành ngồi im. Cô cõng tôi ra khỏi ñường thôn, mới ñặt tôi ñứng xuống. Thở phào một hơi khoan khoái, tôi
chạy vượt lên. Trong lòng, tôi vẫn thầm lo cô lại bắt tôi phải cưỡi lên tấm lưng gầy của cô lần nữa, vì lí do nào
ñó mà cô tìm ñược tình yêu còn sót lại trong tim cô, hoặc nói cho ñúng hơn, tình yêu thương của cô như con
chim hóa ñá trong những năm phục thù, giờ ñã sống trở lại. Và cô dành cho tôi. Trong ánh mắt nhìn, trong các
cử chỉ thân yêu ñường ñột, trong lời nói. Nhưng tôi sợ. Có lẽ tôi còn quá bé nhỏ ñể lãnh nhận một tình yêu
như thế. Tôi lờ mờ cảm thấy tình yêu ấy quá lơn, quá khốc liệt, và không bình thường. Tôi cũng yêu cô,
nhưng tôi cố lảng tránh cô trong những cơ hội có thể ñược.
- Hằng, ngã bây giờ.
Phía sau, cô cất tiếng gọi. Tôi dừng lại.
- ði từ từ thôi, ñường nhiều gồ sống trâu. ðể cô dắt.
Cô nắm chặt tay tôi, như ñứa bé khư khư giữ ñồng xu mẹ cho lúc ñến trường. Mẹ tôi biết ý, ñi vọt lên trước,
cách chúng tôi vài chục bước chân. Cô Tâm nhìn theo, thấy mẹ tôi ñã xa, cô mới nói :
- Bây giờ, chỉ có con là giọt máu duy nhất của dòng họ Trần. Nhà cửa, từ ñường, vườn ruộng của cô cũng chỉ
ñể cho con ngoài ra không còn ai khác. Con biết không?
- Thưa cô con biết ạ.
- Ông nội con xưa là hương sư lừng danh cả tổng phải kính nể. Bố con cũng là người hiếu ñễ, giỏi giang. Mới
12 tuổi, sách Tây ñã ñọc làu làu. Con phải cố học, ñừng ñể tủi vong hồn của ông nội và bố, nhớ chưa?
- Thưa cô, nhớ ạ.
- Con chưa hiểu ñược những oan khổ bố con ñã chịu. Nhưng hãy ghi nhớ trong dạ. Rồi lớn lên sẽ biết.
- Vâng ạ.
- Mỗi tháng viết thư cho cô một lần, báo cho cô biết tình hình học hành, sức khỏe. Áo quần, giấy bút, thuốc
men bồi dưỡng, cô sẽ chu cấp ñầy ñủ cho con học hành thành tài. Thời này, khối ñứa con gái làm nên, con
biết không?
- Thưa cô, có ạ.
- Ở làng ðông, con nhà bà Bút thi ñậu bằng phó tiến sĩ bên Balan cơ ñấy.
- Vâng ạ.
- Con thi vào ñại học, cô mua cho con cái xe ñạp Lơ-giô. Con ñược ñi nước ngoài, cô sẽ gom tiền lên Hà Nội
mua cho con căn nhà gác. Nhớ chưa?
- Nhớ ạ.
Cô ngồi thụp xuống, móc trong túi một gói giấy nhỏ thì thầm :
- ðứng lại cô bảo ñã.
Tôi ñứng lại, chờ ñợi. Cô mở gói giấy ra, Hết lượt giấy bọc ngoài, tới một mảnh lụa ñen, chắc cắt ra từ ñiềm
vải thừa của một cái quần phụ nữ, sau cùng là nhúm bông nõn. Ở giữa nhúm bông, là ñôi hoa tai kiểu cũ, có
hai mặt ñá ñánh tòng teng. Cô lấy ra từng chiếc, mắc vào tai cho tôi. Dạo ấy, tôi ñã xỏ lỗ tai. Và mẹ tôi ñeo
32
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
cho tôi hai hạt nụ hoa bằng nhựa ñỏ. Cô Tâm tháo ñôi hoa nhựa ra, ñeo ñôi hoa tai vàng vào. Rồi, cô lại rút
thêm gói nhỏ thứ hai, trong túi áo cánh bên kia. Lần này là một cặp nhẫn, chiếc nào cũng quấn len :
- Cô phải quấn len thế này mớ vừa ngón tay con. Nào chìa ra.
Tôi ngại ngần :
- Con không ñeo ñâu, con sợ lắm.
Cô Tâm quắc mắt :
- Chẳng sợ gì hết. Của cô cho con mà.
Tôi nói :
- Nhưng trên ấy, trẻ con ñeo vàng dễ bị cướp giật, bị mẹ mìn bắt.
Cô bảo :
- ðeo từ ñây về ñến nhà, tới nhà mẹ con sẽ gỡ cất ñi. Cô cho con làm vốn riêng. Sau này, sẽ còn những thứ
khác.
ðeo nhẫn xong cho tôi, cô lùi ra, ngắm nghía. Bấy giờ tôi hiểu vì sao cô nhất thiết bắt tôi ñeo hoa tai, ñeo
nhẫn, những thứ ñồ trang sức không mấy người bắt ñứa trẻ mười tuổi phải mang theo. Ánh mắt cô nhìn tôi
lúc ấy là ánh mắt của một họa sĩ với bức tranh vừa vẽ. Các ñồ vật quý giá này ñã ñược cất trong bóng tối từ
ngày mua cho ñến lúc tới tay tôi. Nhưng những ñứa bé khác, hẳn tôi phải mừng lắm. Nhưng tôi sợ. Tôi ñưa
tay sờ lên chiếc hoa, những riềm sắc bao quanh hạt ñá, mặt ñá hình lục lăng lạnh lạnh. Rụt tay lại, tôi thọc tay
vào túi. Món ñồ trang sức khi truyền sang cảm giác lạnh lẽo, băng giá. Chúng như cánh hoa tàn cuối mùa
xuân, rải xuống nấm mộ hoang cô lẻ, ñể gió cuốn ñi.
Mẹ con tôi xuống thuyền, cô Tâm còn ñứng trên bờ nhìn theo mãi. Khi thuyền sang quá nửa dòng, cô mới
quay về. Trong ánh lê minh, cái bóng nhỏ bé của cô in như một chấm mực trên bức tranh thủy mạc. những
vầng mây phía ñông ửng lên màu hoa ñào tươi thắm trước khi chuyển sang vàng rực. ðàn nhặng nhào lộn
trên không, rồi bổ xuống xác một con mèo chết trôi ai ném lên bờ. Trong không khí thoảng qua mùi thối rữa.
Mặt trời lên, cùng với lúc thuyền cặp bến bên kia. Người lái thuyền gác cây cầu gỗ cho khách, miệng quát :
- Từ từ, ñừng có chen nhau. Mới bảnh mắt ñã ñi ñâu mà vội thế?
Bên kia, ñám khách chờ qua ñò ñã nhong nhóng ñứng, ñợi lượt xuống thuyền. Mẹ con tôi mau mắn, vừa sang
bờ ñê bên kia ñã gặp ñuợc hai chiếc xe ñạp thồ vắng khách. hai người ñàn ông mặc áo nâu, trạc tứ tuần có
lẻ. Họ ñang chống xe phì phèo thuốc lá cuốn. Họ nhận lời chở mẹ con tôi ra bến xe thị trấn với giá rẻ không
ngờ. ðỡ ñược ñoạn ñường ñi bộ, chúng tôi ra kịp chuyến xe thứ hai. Từ ñó, trở về Hà Nội chỉ hơn ba tiếng.
Khoảng non trưa, hai mẹ con tôi ñã tới nhà :
- Này, ngày thường chả thấy ai, ñi vắng hôm nào cũng có người tới hỏi.
Bà lão bán chè ñỗ xanh nóng bảo mẹ tôi thế. Bà ngồi sau tấm mành trúc nói vọng ra. Mẹ tôi cảm ơn, mở khóa
vào nhà. một mình mẹ dọn nhà, còn tôi ñi thăm bạn trong xóm. Từ nhà thằng Khang sứt tới con Hà, con
Quyên... Cả con chó Trắng xồm nhà bà Miều. Nó ñang nằm dưới chân anh què, ngủ mê mệt. Còn anh què
vẫn ngồi trên chiếc ghế vải bố như thường lệ, thỉnh thoảng lại ném quyển truyện, ngước nhìn trời hát rống lên
:
Mùa thu sang lá vàng rơi ñầy...
Tôi chạy ñến toát mồ hôi hột. Lúc trở về, mẹ ñã dọn dẹp nhà cửa nấu cơm xong :
- Rửa mặt mùi cho sạch rồi ăn cơm. Hôm nay nhà có khách ñấy.
Tôi ngạc nhiên :
- Ai bảo mẹ thế?
Mẹ tôi ñáp :
- Tuần vừa rồi, cậu Chính ñến ñây tìm mẹ con mình. Chắc nhà cậu ấy có việc. Bên cô Vị vừa nói.
Tôi buột miệng :
- Chắc cậu ấy ñến tìm mẹ lấy tiền, chẳng có việc gì ñâu.
Mẹ tôi im lặng thu xếp ñống hàng họ, rồi lát sau, khẽ hỏi :
- Ai bảo con như vậy?
Tôi ñáp :
- Cô Tâm.
Mẹ tôi không nói gì thêm, cất bồ hàng vào góc nhà rồi xới cơm. Cơm hôm ấy có canh hoa thiên lý nấu thịt
nạc, món ăn tôi thích nhất trên ñời. Tôi ăn rõ no, những ba bát cơm chan lại thêm miếng cháy. Ăn no quá, tôi
ngủ ngay tức khắc. Và giấc ngủ kéo dài tới nửa chiều. Lúc tôi thức dậy, ñồng hồ treo tường thong thả gõ ba
tiếng. Mỗi tiếng kèm theo một sợi dây âm thanh run rẩy, ngân nga. Tôi nhắm mắt, lắng nghe tiếng chuông
quen thuộc. Bên ngoài, xuyên qua không gian xao ñộng của phố xá, vẫn nghe rõ tiếng gào của anh con trai
què :
Màn sương trắng nép ngang mái nhà ven ñồi

33
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Mà không thấy bóng người tôi mong chờ...
Tôi bỗng nhớ một người tôi chưa bao giờ gặp mặt :
- Bố, bố ơi...
Tuổi thơ tôi hiển hiện lên, như trái bóng lăn qua dường. một trái bóng không ñịa chỉ. Những con ñường lấm
bụi nơi ngoại ô. Gió bấc rít ngang trời, với làn mây xám không di ñộng. Bầu trời vẩn ñục vì khói nhà máy và
cát bụi cuốn theo những ñoàn xe tải. Chúng chạy rầm rầm suốt ñêm ngày. Con Trắng xồm lại tru lên. Nó ñã
già quá rồi, lông ñuôi bết từng ñám bẩm thỉu, xơ xác. Nó bước ñi lử thử, mắt kéo màng. Nó không còn nhận ra
tôi. Mỗi lần tôi cất tiếng gọi, nó ñưa mũi hít hít rồi gục gặc cái ñầu ñã trụi hết nửa lông. Có lẽ nó vẫn còn ngửi
thấy lờ mờ cái mùi của quá khứ. Nhưng nó không ñủ tình thương mến ñể xẻ chia. Nó, người bạn thời thơ ấu,
vị hiệp sĩ của tôi bao năm dài.
- Ú ú ú...
Tiếng tru của con chó bay qua ngõ. Tôi như thấy cái mũi lạnh và ướt của nó chạm vào tôi. một mùa hè nồng
ấm ñã tắt ñi quá sớm.
- Bố ơi.
Tiếng gọi vang trong ba gian nhà, rồi lắng ñi, như thứ bụi vô hình. Nước mắt tôi ứa qua hàng mi. Tôi bước
khỏi căn nhà trống, không buồn khóa cửa. Mẹ ñi chơi quanh quất ñâu ñó, chắn chắn sẽ quay về. tôi quấn
chiếc khăn len kẻ ô vào cổ, ra ñường. Các nhà hàng xóm ñều ñóng kín. Tôi ñến nhà ông lão mù xem bói. Nhà
vắng khách, mảnh sân ñầy lá ñào, lá mai rụng. những chiếc lá khô bị gió ñuổi trên sân, dồn từ góc này sang
góc kia, xạc xào. Ông lão ñang ngồi thu lu trên giường, hai tay bó gối :
- Ai ñấy?
Tôi ñáp lời.
- Cháu ạ...
Ông gọi.
- Con bé Hằng nhà mẹ Quế phải không? Vào ñây chơi với ông.
Nhưng tôi chán ngắt. Tôi chẳng muốn chơi với ai. Tôi trả lời :
- Ông ơi, cháu phải ñi ra chợ một tí.
Nói rồi, tôi chạy ñi. Những chiếc lá ñào khô ñuổi theo tôi. Tôi chạy một mạch, chẳng biết tới ñâu. Sau cùng, tôi
thấy mình ngồi trước miệng cống thoát nước. Dòng nước cống chảy tong tỏng xuống hầm chứa, qua hàng
răng chắn rác ñã mòn trũng. Rác dồn tụ ở ñó, từ chiếc bàn chải ñánh răng tới mảng lược gãy, từ vỏ trứng vịt
lộn, vỏ cà chua, hột gấc, bã mía tới lông gà lông vịt, nhãn dán rượu, ñồng tiền lẻ rách... Cả những ñám vỏ hạt
bí, hạt dưa từ ñám cưới nào ñó hắt xuống. Cả những mảnh vải thêu kim tuyến, chắc xé ra từ tấm áo biểu diễn
cũ của diễn viên, phân tươi trẻ con nổi lều bều cạnh những ống thủy tinh rỗng, vật thải của một trạm y tế. Tôi
kiếm chiếc que dài, lẩn mẩn bới từng thứ kên, cố cắt nghĩa xem chúng từ ñâu tới. một bàn tay cứng nhắc bóp
vai tôi :
- Hằng.
Tôi ngẩng lên. Té ra ñó là cậu Chính, ñôi mày cậu nhíu lại trên sống mũi :
- Mày nghịch bẩn thế hả? Về nhà ngay!
Cậu túm vai tôi, kéo lên. Chân cậu vẫn gác khung xe ñạp. Tôi nhìn cậu, thấy cậu rất giống mẹ tôi. Trong khi
ñó, cậu ñã kịp ñặt tôi ngồi lên tấm lưới sắt ñèo hàng, và cậu chở tôi về nhà. Mẹ tôi ñang ngồi sao chè. Chắc
hẳn rôi vừa ñi chơi, mẹ ñã trở về. Trong chiếc thúng ñặt cạnh bếp, có tới hai cân chè vừa sao còn nóng hổi.
Thấy cậu Chính, mẹ bỏ ñôi ñũa, bắc chảo chè ñổ ra nong :
- Cậu vào nhà ñi.
Cậu tôi ñặt chiếc xe ngay trước cửa, khóa lại cẩn thận, mới vào nhà. Chưa kịp ngồi xuống ghế, cậu ñã nói :
- Mấy hôm vừa rồi em tới tìm chị luôn.
Mẹ tôi ñáp :
- Vâng tôi cũng nghe hàng xóm nói lại. Hằng, lấy cho mẹ gói chè sen. Bên trên chiếc xích ñông ấy.
- Khỏi cần chè cháo, em vừa uống nước bên cơ quan. Chị lấy ñược tiền cho em chưa?
- Cậu hã thong thả uống nước cho ấm bụng. Tôi ñã lấy ñủ tiền cho cậu, rồi làm văn tự bán ñoạn cho người ta.
Mẹ tôi rót nước chè vào chén, ñặt trước mặt cậu. Xong xuôi, mẹ vào buồng lấy ra một bọc tiền :
- Phần cậu ñấy.
Cậu tôi cầm gói tiền, lật qua lật lại. Mẹ tôi biết ý, bảo :
- Không cần phải kiểm tra lại ñâu. Tôi vừa nhận tiền hôm qua, ñếm ñủ. Người trong họ, không ai dám làm ăn
ñiêu bạc.
Cậu tôi im lặng uống nước rồi bảo :
- Em xin cho chị làm tạp vụ ở nhà máy văn phòng phẩm Hồng Hà. Sáng mai tới nhận việc cho sớm sủa.
Mẹ tôi nhẩn ngơ nhìn cậu, khi hiểu ra, mẹ dãy nảy lên :

34
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Thôi chết, sao cậu làm ăn ñường ñột thế? Cậu ñể cho chị ngẫm nghĩ ñã.
Cậu tôi cau mày, gắt :
- Còn ngẫm nghĩ cái gì? ðã bảo chị rồi, ñường quang không muốn ñi, lại ñâm quàng vào bụi rậm.
Mẹ tôi van vỉ :
- Muốn sống phải nghĩ chứ cậu? Ngần này tuổi tôi còn làm loong toong cho người ta sai vặt, biết bao giờ mới
thành nghề thành nghiệp? Mà trước mắt, lương bổng như thế, tôi làm sao nuôi nổi cháu Hằng?
Cậu tôi nói :
- Chị nghe ñây này. Cái nghề buôn gánh bán bưng của chị, dù bây giờ kiếm ñủ ngày hai bữa cơm, nhưng mai
sau sẽ bị tiêu diệt. Còn ñứng vào ñội ngũ giap cấp, dù làm tạp vụ chăng nữa, cũng sẽ nắm tương lai trong tay.
Chị muốn ñường nào?
Mẹ tôi bối rối cúi mặt xuống, nhưng lát sau, mẹ vẫn lắc ñầu nài nỉ :
- Chị chịu thôi, cậu cho chị nghĩ ñã. Không thể quyết ñịnh việc tày trời một chốc một lát ñược.
Cậu tôi ñứng lên, thở một cách bực dọc, rồi bảo :
- Thôi ñược, tùy chị ñấy. Sau này khốn khổ ñừng có trách em. Em ñã làm hết phận sự của mình.
Mẹ tôi cũng ñứng lên, run rẩy :
- Chị cảm ơn cậu. Cậu ñừng giận. Nhưng sự thể là...
Cậu tôi nói :
- Chị không nhìn ñược qua chóp mũi của mình. Chị không dám nhìn thẳng tới tương lai. Nếu cháu Hằng có bị
thua kém con nhà người ta, ấy là lỗi tại chị.
Mẹ tôi ñứng im, vẻ mặt lo âu, khổn khổ ñến nỗi tôi phải phải chạy tới :
- Mẹ ơi i i...
Tôi gọi mẹ, ñoạn quay sang nói với cậu Chính :
- Cậu ñừng dằn vặt mẹ cháu.
Cậu trợn mắt lên :
- Tất cả những ñiều tao lo lắng là vì tương lai của máy, cuộc sống của mày nghe chưa.
Cậu bỏ gói tiền vào chiếc cặp da, treo lên ghi ñông xe ñạp. Rồi cậu mở khóa xe, ra về. mẹ tôi cung cúc ra
theo, ñịnh chào cậu nhưng không dám lên tiếng. Khi cậu ñã ñạp xe khuất hẳn nơi lối rẽ, mẹ mới quay vào. Mẹ
ngồi xuống bàn, ñầu rũ xuống. Tôi hỏi :
- Mẹ ơi, làm sao thế?
Mẹ ngẩng lên, nước mắt lưng tròng :
- Mẹ chỉ còn một cậu Chính là người thân. Vậy mà tan nát hết...
Tôi nói :
- Có phải lỗi tại mẹ ñâu?
Mẹ tôi ngẩng ñầu lên :
- Lẽ ra, khi ông bà chết, mẹ phải tẩn tào nuôi cho cậu con ăn học. Nhưng mẹ không giỏi giang ñược bằng
thiên hạ, mẹ ñã không làm nổi ñiều ấy.
Buổi tối, nhà buồn như có tang. Mẹ tôi nằm trên giường, mặt quay vào tường. Không nghe tiếng mẹ khóc,
cũng không nghe tiếng mẹ nói. Làm sao người ta có thể lặng im lâu như thế? Tôi sắp xếp bài vở, rồi bỏ sang
nhà thằng Khang sứt chơi cờ ca rô. Vài tuần sau, tôi nghe mẹ nói với cô Vị hàng xóm :
- Cậu ấy không muốn nhìn mặt tôi nữa. Tôi không ñứng trong ñội ngũ của giai cấp công nhân, cũng không là
nông dân lao ñộng hợp tác. Tôi làm ảnh hưởng tới cậu ấy.
Cô Vị hỏi :
- Ảnh hưởng gì?
Mẹ tôi ñáp :
- Tiến bộ. Cậu ấy bảo tôi rằng, nếu tôi cũng là một cán bộ cách mạng có 10, 15 năm tuổi ðảng như bà chị ruột
của cậu bạn cùng phòng thì cậu ấy ñã lên cấp năm ngoái. Cậu kia năng lực kém, nhưng nhờ có bà chị bên
Hội Phụ nữ trung ương hoạt ñộng cách mạng năm 45 nên ñược ñề bạt phó phòng.
Nói xong, mẹ thở não nề. Cô Vị im lặng ngẫm nghĩ một hồi rồi nói toáng lên :
- Làm sao chị phải rầu rĩ? Ai chọn cửa mà sinh cơ chứ? Nếu chọn ñược cửa, thì cả chị lẫn tôi chẳng dại gì
không làm con ông Hoàng bà Chúa. Có ai muốn sống kiếp dân ñầu chợ mom sông, sớm sương muối rát mặt
ñã lo gánh hàng ra chợ, tối phố lên ñèn còn ñi vét hàng.
Mẹ tôi nói khẽ :
- Giá không có cháu Hằng, tôi cũng liều nghe lời cậu ấy ñi làm loong toong trong nhà máy. Thật nghề ngỗng
chẳng ra sao nhưng cũng ñược 2 chữ công nhân. một thân một mình ném xuống ao tôi vẫn sống, nhưng khốn
nỗi, còn có con Hằng.
Cô Vị bảo :

35
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Anh trai tôi làm thợ ñiện trong nhà máy Yên Phụ, chị gái tôi làm thợ dệt dưới Minh Khai, chẳng ai bỏ tôi chỉ vì
tôi không ñứng cùng một ñội ngũ. Tôi ăn ở lương thiện, không trộm cắp, không lừa gạt, không ám hại ai.
Mẹ tôi ñáp :
- Vâng... Vẫn biết thế, nhưng mỗi nhà mỗi khác. Cậu Chính khó tính từ nhỏ. Dòng họ ðỗ nhà tôi có cậu ấy là
con trai. Xưa nay, nó muốn thế nào, mọi người phải làm theo thế.
Cô Vị ối giời lên một tiếng rồi bảo :
- Thế thì ông em chị là ông vua con, cách mạng cái khỉ gió. Nhà tôi dân nghèo, Cô lôi chiếc ñầu máy khâu
trong ngăn cuối của chiếc tủ ñựng bát ñĩa ra. Ngăn ấy là ngăn lớn nhất, thường ñể cất các gói mì. gói gạo,
khoai tây, hành tỏi khô và ñồ gia vị chưa dùng tới. Chắc cô ta ñã tự tay lôi chiếc máy khâu dưới gầm giường
dúi vào ñây, dùng những túi gạo túi mì lấp lên trên, rồi cuối cùng lại quên mất. Bà hàng xóm nhà tôi ở cái xóm
thợ ngoại ô, một người ñã ngoại 50, chuyên sống bằng nghề bán sách báo cũ cũng có thói cất dấu như thế.
Thỉnh thoảng, lại nghe ông chồng bà ta chửi 1 trận vì tội tìm 1 gói chè mốc nhét giữa ñám quần áo cũ, 1 cân
ñường dấu dưới ñáy thùng mì chảy ñến ăn rỉ cả lớp vỏ thùng, hoặc 1 gói mứt sen ñể từ Tết năm này qua Tết
năm sau ở giữa những vỏ hộp bánh mốc. Thói quen ấy xuất phát từ cuộc sống quá cơ cực, khiến con người
nhiễm thói bần tiện và gian dối. Khởi ñầu, có thể nó có ý nghĩa như sự cơ chỉ. Sau rồi nó trở thành sự vụng
trộm 1 cách vị kỷ và làm họ hóa thành hèn mọn, nhục nhã. anh em chẳng ai làm vua ñược với ai. Hễ người
nào gặp bão, ñổ nhà trốc mái thì bốn người kia góp tiền góp sức. Con ai lấy vợ lấy chồng, cả họ xúm vào sắm
lễ, sắm áo quần. Tôi bánh pháo thì anh chịu buồng cau. Ngày giỗ bố giỗ mẹ cũng phân cắt ra, năm nay anh
cả, sang năm chị hai, cứ thế mà làm. Việc nhà chúng tôi nhẹ tênh tênh, còn như chị ấy à, nói xin lỗi, tôi cạch
mặt. Anh em máu chảy ruột mềm thật, nhưng phải có lí có tình.
Mẹ tôi nói :
- Nhưng tôi ít học. Cậu ấy là cán bộ nhà nước, nhìn xa trông rộng.
Cô Vị ñáp :
- Tôi cũng ít chữ. Tôi sống như ngày xưa bố mẹ tôi vẫn sống. Có thực mới vực ñược ñạo. Chẳng ai nhịn ñói
ñược qua năm Dậu ñể chờ tới năm Tuất ăn cỗ Tiên.
Tới ñó, cô bỗng bật kêu :
- Thôi chết tôi rồi. Nồi chè kho cháy. Thể nào mà cứ thơm lừng cả lên.
Cô chạy bổ ra sân. Quả nhiên, tôi thấy mùi thơm của ñỗ xanh bén lửa. Cô Vị về chừng 10 phút, lại quay sang,
trên tay có ñĩa chè :
- Chị ăn chè với cháu ñi. Chè tôi kho kĩ lắm. Trong như bánh dừa mà còn om trên than.
Trời rét, tuy còn bốc khói nhưng ñĩa chè cũng ñã ñặc quánh, như bánh ñậu xanh ñổ ra. Bên trên, vừng lột vỏ
rang vàng rắc kín. Mẹ tôi trầm trồ khen :
- Cô nấu khéo quá. Tết này cô cho tôi chung nồi chè kho nhá?
- Có nồi chè, làm gì phải chung? Tôi cho hẳn mẹ con chị 10 ñĩa. Vừa ăn, vừa tiếp khách ba ngày Tết thỏa thê.
Nói xong, cô lại con cón chạy về. Từ hôm ấy cho tới dịp Tết Nguyên ðán, cậu Chính không lại chơi nữa. 28
Tết, cô Vị mới nghỉ bán hàng, cả ñêm, cô xoay xỏa ñãi gạo, ñãi ñỗ, pha thịt, róc lá gói bánh chưng. Gói bánh
xong vừa rạng sáng, ñã thấy cô nấu chè kho, nồi chè to tướng, hết ba cân ñỗ. Cô múc cho mẹ con tôi 10
chiếc ñĩa Bát Tràng :
- Ăn xong phải trả ñĩa ñấy nhớ. Hết ñĩa nào mang trả ngay ñĩa ấy, ba ngày Tết, tôi lười rửa.
2 má cô ñỏ hây hây, mặc dù những nếp rạn chân chim ñã hằn dưới ñuôi mắt. Mẹ con tôi bưng chè về nhà,
thấy một người ñàn bà ñứng trước bàn thờ, lưng quay về phía cửa. một tấm lưng thon gầy, hơi dẹt, dưới lần
áo cánh màu nâu non.
Mẹ tôi bảo :
- Cô Tâm.
Rồi mẹ bước dấn lên, ñánh tiếng :
- Chị vừa lên?
Cô Tâm quay lại. ðỡ mấy ñĩa chè trên tay mẹ tôi, hỏi :
- Bưng chè ở ñâu về thế này? Cô mua hả?
Mẹ tôi ñáp :
- Hàng xóm cho. Em lười nấu quá.
Thấy tôi cũng lễ mễ bưng chè vào, cô lắc ñầu :
- Mẹ con mày dắt nhau ñi ăn xin thiên hạ? Ngày Tết, không chịu khó nấu mà cúng lễ cho thoải mái.
Cô có vẻ không bằng lòng. Cô ôm tôi, xoa ñầu, hít ngửi mái tóc tôi. May mà chiều hôm trước mẹ tôi vừa ñun
nước hương nhu cho tôi gội ñầu. Cô Tâm hài lòng lắm :
- Cái răng cái tóc là gốc con người. Phải ñun nước lá thơm mà gội cho mượt tóc.
Cô dặn, chẳng hiểu dặn mẹ tôi hay dặn tôi. Rồi cô lôi 2 chiếc làn tre ñặt dưới chân bàn tới gần, lần lượt mở

36
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
từng làn ra. Làn nào cũng ñầy ắp thức ăn. Giò lụa vài cân, chả quế vài cân, giò hoa vài cân. Thứ nào cô cũng
ñặt trước. Thứ nào cũng còn mướt lá, chứng tỏ vừa ñược vớt chiều hôm qua. Rồi chè lam tỉnh Thanh, ngũ vị
tỉnh Bắc, bánh cáy Thái Bình, chè ướp nhài ướp ngâu. Rồi mứt sen, bánh quy bơ, quy xốp. Rồi bánh gai,
bánh tro nhuộm gấc, bánh tro rơm vàng. Giá một người ñàn ông lực ñiền, cũng không thể mang nặng hơn
thế. Mẹ tôi ñứng sững sờ, rồi bối rối :
- Em không thể nhận ñược. Em cũng có, chị ñừng cho quá nhiều thế này. Mẹ con em làm sao ăn hết?
Cô Tâm, trả lời giọng lạnh tanh :
- Tôi có cho cô ñâu! ðây là phần tôi cúng em tôi và cho cháu Hằng. Ăn không hết thì ñem biếu thầy giáo, cho
bạn bè, quyền ở nó.
ðến lượt tôi ñứng sững. Tôi không biết nói sao. Những quyền uy quà lớn ban cho một ñứa trẻ khiến nó sợ
hãi. Cô tôi ôm tôi vào lòng :
- Cô lo cho Tết từ rằm cơ ñấy. Cô nghe tin con ñược thưởng học kỳ vừa rồi, phải không?
- Thưa cô, vâng.
- Tại sao không viết thư báo cho cô biết?
- Thưa cô... con bận quá. Tháng vừa rồi trường bắt làm kế hoạch nhỏ.
- Kế hoạch nhỏ với chả kế hoạch lớn. Cha tiên nhân nó, chỉ hành con cái nhà người ta. Dưới làng, con nhà
Bùng ñi kiếm dây thép gai về bán lấy tiền nộp, ñạp trúng uốn ván chết. Từ rày, chớ có dại mà ñi kiếm mảnh
chai với giấy vụn, lỡ sứt tay, nhiễm uốn ván thì nguy. Dòng họ Trần chỉ trông cậy vào con thôi ñấy.
Nói ñoạn, cô mở chiếc ghim băng gài túi áo trong. Bên trong chiếc áo cánh bằng len màu nâu non. Cô mặc
chiếc áo vải trắng, có bôñêâ gấu và cổ tay :
- Tiền ñây. Họ muốn bao nhiêu con cũng nộp. Chớ có dại dột mà theo lũ bạn ñi ra bãi rác nhặt nhạnh ñồ thừa.
Cô ñưa cho tôi một cuộn tiền mới. Toàn giấy bạc lớn, thứ bạc không bao giờ trẻ con ñược phép tiêu. Tôi rùng
mình, ñấy là ñồng tiền của một người ñàn bà không bao giờ có tuổi xuân. Người ñàn bà ñã ăn khoai sọ trừ
cơm suốt vụ lúa, ñêm ngủ ngoài trời với con dao mài sắc gối dưới ñầu, kiếm từng xu một ñể thách ñố ñời
sống.
- Cầm lấy.
Cô ấn cuộn giấy bạc vào tay tôi. Tôi ôm cổ cô, run run :
- Con còn nhỏ, con không muốn tiiêu tiền. Cô cất ñi.
Cô tôi quát :
- Không. Cô bảo con cầm, con phải cầm lấy, không ñược cãi. Mạng con quý nghìn vàng, tiền bạc kể vào ñâu?
- Còn cô ñây, còn 2 bàn tay này.
Cô chìa ñôi tay khô xác của cô ra trước mặt tôi, giọng rắn như chém ñá :
- Còn ñôi tay này, còn tiền còn bạc. ðừng lo. Cô biết cách tính. Chỉ một vụ cà chua, cô thu hoạch gấp ba lần
vụ lúa tốt nhà khác. Chỉ một vụ hồng xiêm, một vụ cam, cô ñủ xắm cho con dây chuyền vàng. Con biết không,
cô ñặt người ta làm sẵn rồi, mặt hình trái tim nặng chỉ rưỡi, dây cũng chỉ rưỡi, cô cất ở nhà. Bao giờ 16 tuổi,
con sẽ ñeo.
Nói xong những lời ấy, mắt cô sáng lên. Dường như trong cái viễn cảnh huy hoàng cô vẽ ra cho tôi, cô ñã
ñứng vượt lên mọi ñau khổ và thua thiệt, cô ñã thấy ñược hình ảnh của chính cô trên ñài chiến thắng. Tôi
không nói ñược nữa, tôi quay ñi. Cổ nghẹn lại, tôi bước ra cửa. Trong khi ñó, cô tôi nhét cuộn giấy bạc vào tủ.
Rồi cô gọi mẹ tôi ở dưới bếp lên, xăng xái lau bàn thờ, giũ tấm lụa ñỏ phủ trên tấm ảnh của ông bà ngoại. Cô
ñem sẵn theo tấm ảnh của bố tôi lồng trong khung kính. Tấm ảnh ấy cắt ra từ một tấm ảnh chụp ñại gia ñình
trước ngày bố tôi lên tỉnh học.
Hình người trong khung kính là một niên thiếu dịu dàng, với những nét gần giống như cô Tâm, nhưng mờ ảo,
vì hình phóng lớn, nên thấy rõ những vết rạn ngoằn ngoèo. Cô tôi ñặt tấm ảnh của ñứa em trai lên bàn thờ,
bảo mẹ tôi lấy một chiếc bát mẫu chưa dùng làm bát cắm nhang. Cô xếp các thứ bánh trái, chè thuốc, các cây
giò lớn nhỏ. Cô sai mẹ tôi ra chợ :
- Mua thêm bó hoa ñơn trắng và hoa chân chim tím. Hồi còn ở nhà, chú Tốn thích nhất hai màu hoa ấy.
Sau khi bày biện bàn thờ hoàn tất, cô tôi lùi ra ngắm nghía, vẻ mãn nguyện. Từ hồi lớn lên, tôi chưa từng thấy
bàn thờ nhà ai sang trọng như bàn thờ của bố tôi năm ấy. ðèn nến sáng choang, trông lóa mắt. Tiếng pháo ñì
ñùng vọng ñến. Trong không gian, lan truyền những làn sóng vô hình, như ảo giác, ñan xen những giấc mơ
ñã héo tàn và những giấc mơ chưa tới. ðám người ñi qua cửa nhà tôi, ñều vác cành ñào hoặc chậu quất, hí
hửng một cách tức cười. Tôi ñứng tựa cửa, quay quay sợi pháo sáng trong tay. Cuộn tiền cô tôi cho có thể
mua cả một nhà pháo. Nhưng tôi không còn háo hức. Ném sợi dây pháo xuống rãnh, tôi bỏ chạy ra phố. Chạy
mãi, tôi tìm ñược một quán cắt tóc vô chủ. Ông thợ cắt tóc ñã bỏ về quê ăn Tết. Ông ta là loại người không có
hộ khẩu thường trú ở thành phố này. Cái ghế gỗ xấu xí, sứt sẹo nằm giữa căn lều. Trên nền gạch, rải rác
những món tóc rơi. Phía trước, cánh cửa bằng gỗ thùng ghép nửa mở nửa ñóng ơ hờ. Tôi chui vào quán,

37
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
ngồi lên ghế. Qua khuôn cửa, tôi ngắm người qua ñường. Tôi không muốn ở nhà lúc ñó. Tôi không muốn cô
tôi và mẹ tôi tưng bừng chuẩn bị cho cuộc lễ tất niên: Nến ñỏ và nến trắng, nhang que và nhang vòng, hoa và
hoa, những thứ của ngon vật lạ, những lời khấn tụng rì rầm. Tất cả tạo dựng nên một thiên ñường muộn mằn,
phung phí...

38
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 9
Mùa xuân qua rất nhanh. Rồi mùa hè. Cậu Chính tôi không ñến nữa. Mẹ tôi không còn buồn khổ như hồi ñầu
tiên, khi bị cậu hất hủi. Tôi học khá, mỗi tháng một lần tôi viết thư cho cô Tâm báo cáo việc học hành. Từ nay,
tôi là con người khác, tôi có guồng máy khác thống trị. ðó là vinh quang của dòng họ Trần, của ông tôi, của
bố tôi. Và tất cả ñược giao lãnh cho cô Tâm. Thư tôi gửi cho cô chỉ vài dòng. Thư cô trả lời ñặc bốn trang
giấy. Phần ñối thoại với cuộc ñời bị ngắt quãng cô dồn cả về cho tôi. Cô kể cho tôi nghe ñủ thứ chuyện: Nào
là ñêm rằm tháng trước cô tới chùa Pheo, nghe sư ông tụng kinh cả ñêm, về nhà nhẹ lâng lâng như ñược
uống thuốc cải lão hoàn ñồng. Nào là trong vườn cam, còn sót lại một gốc ổi, sát bờ dậu. Vừa rồi gốc ổi ấy
bỗng bị mối ñùn to như ñống rơm, khiến người làng xôn xao bàn tán. Cô ñã ñi xem bói và ông thày mù bảo ñó
là ñiềm báo trước họ Trần sắp phát quí, phát phú. Ngôi sao ứng nghiệm lại là Thái âm nên người thành ñạt là
phụ nữ. Nào mùa cam năm nay, cô bán ñược 6000 quả, còn lại dăm trăm quả cô vùi cát nhờ người chuyển
dần lên Hà Nội cho tôi ăn... Thư nào cũng có lời dặn dò, khích lệ.
Mùa thu năm ấy mẹ tôi chữa lại bức tường phía sau bếp. Tôi bảo mẹ tôi bán ñôi hoa tai cô Tâm cho tôi ñể lợp
lại mái nhà, ném tấm tôn và lớp giấy dầu ñi. Mẹ tôi không chịu :
- Vốn cô Tâm cho riêng con, không ñụng tới ñược.
Tôi nói :
- Nhưng con muốn thế.
Mẹ bảo :
- Của cô, con không thể tùy tiện dùng.
Tôi cãi :
- Nhưng cô ñã cho con.
Mẹ lại bảo :
- Cho là một chuyện. Cho con ñể con ñeo. Bán ñi là chuyện khác.
Tôi cáu :
- Nhưng con còn nhỏ, con không muốn ñeo vàng trong khi ở mái nhà dột nát thế này.
Mẹ tôi thở dài, hồi lâu mẹ hạ giọng :
- Bây giờ bố con mất, mẹ nuôi con, không lo sửa ñược mái nhà mẹ xấu hổ với cô Tâm, với bà con họ mạc.
Thôi, mẹ xin con. Hãy chờ mẹ ít lâu.
Từ ngày cô Tâm xuất hiện, mẹ không còn gọi tôi là em, cũng không nựng nịu tôi nhiều như cũ. Mẹ xa hơn, e
ngại, và dè chừng. Chúng tôi vẫn sống dưới mái nhà cũ. Mái nhà mà xưa kia, dưới bòng mát của nó, bố mẹ
tôi ñã thương yêu nhau và sinh nở ra tôi. một cuộc ái ân không ở trong cũng không ở ngoài pháp luât. Và tôi,
ñứa bé không ñược thừa nhận, ñã lớn lên như loài cỏ không tên vẫn mọc ñầy các chân tường. Mẹ không chịu
bán ñôi hoa tai của tôi lấy tiền chữa mái nhà. Những ngày nắng, mùi nhựa chảy trên các tấm giấy dầu bốc lên
hôi khét, như mùi hỏa ngục. Ngày mưa, nhất là những ngày mưa thu, tiếng mưa gõ trên mái tôn buồn kinh
hoàng. Một mái nhà chia ñôi: nửa xám, nửa ñen giống hai mảnh vá cùng gá trên một vạt áo cũ. Hình ảnh ấy
không bao giờ rời tâm trí tôi.
Cuối ñông, giữa phố bỗng mọc lên một quán bia nhỏ. Những tay anh chị vô nghề nghiệp tụ lại ở ñó, ngươi
chạy bia từ các cửa hàng quốc doanh ñem về, người bưng mẹt ñồ nhắm, thông thường là lạc rang, lạc luộc,
vó bò, nộm ñu ñủ tới bán. Sau này quán bia phình ra mãi, thu nạp thêm những khách nhậu lắm tiền. Chủ yếu
là cánh lái xe ngoại tỉnh và ñám dân buôn xe ñạp, xe máy. Người bán ñồ nhắm tăng lên và cấp ñộ thức nhắm
cũng tăng lên theo. Ngoài những mẹt hàng nôm và lạc, còn có các gánh thịt chó, các lò than quạt lạp sường,
mực nướng, khô cá thiều nướng và thịt bò khô dầm tương ớt. Mùi thơm ngạt ngào bay khắp phố. Lũ bợm
nhậu lúc say sưa, bất cứ góc tường nào cũng loạng quạng xô tới rót nước tiểu. Những dòng nước tiểu khô
thành vệt dưới chân tường. Mùi khai lưu cữu vào những ngày trở trời xông lên nhức óc. Ngõ phố trở nên
ñông ñúc, nhộn nhạo. Chợ gần kế ñó cũng sầm uất lây. Mẹ tôi và các bạn hàng khấm khá lên trông thấy. Mẹ
thu góp nhặt tiền, tính toán. Mẹ mua sẵn hai tạ sắt và vài nghìn gạch máy dự ñịnh Tết xong sẽ nâng cao thêm
tường và ñổ mái bằng. Chỉ còn lo ximăng và công thợ.
- Cứ chờ cho mẹ qua Tết.
Mẹ bảo tôi, hớn hở. Dáng ñiệu tự tin hẳn lên. Có lẽ, trước sức mạnh kinh tế của cô Tâm, mẹ mặc cảm. Mẹ
nghĩ rằng sự lo toan về phương diện vật chất của người chị chồng sẽ làm cho giá trị của mẹ giảm ñi. ðôi khi,
những suy nghĩ của người lớn thật phiến diện và nông cạn. Tôi nói với mẹ :
- Mẹ không cần lo nhiều quá.
Mẹ ñáp :
- Qua Tết, mẹ con mình sẽ có mái nhà mới. Khỏi lo dột, lo nóng. Không cần ñến hoa tai của cô Tâm.
39
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Mắt mẹ sáng lên ñắc thắng. Nhưng mẹ không gặp may. một chiều, ñi học về tôi thấy mẹ ñang xếp hàng vào
góc nhà. Tôi hỏi :
- Sao mẹ về sớm thế?
Mẹ bảo :
- Có việc. Con rửa mặt mũi, thay áo quần rồi ñi với mẹ thăm cậu Chính. Cậu ốm nặng, khó bề qua khỏi. Mau
lên.
Nói xong, mẹ chạy vào buồng thay quần áo. Tôi chưa thấy mẹ vội vã như thế bao giờ. Tôi cất cặp, thay áo
quần ngay. Hai mẹ con tôi ra ñầu phố, gọi xích lô. Từ ñó tới bệnh viện hết nửa giờ. ðang lúc tan tầm, ñường
ñông nghẹt xe pháo. Ởû bệnh viện cũng tấp nập người ra vào, người mang cơm, người tới thăm nom, người
ôm từng chồng quần áo ñi giặt. Gác cổng bệnh viện là một ông lão ngoại ngũ tuần, béo phì, mặt như người
mắc chứng thần kinh hoang tưởng. Giá cứ ñi thì lại xong. Mẹ tôi thận trọng ñến trước cửa phòng trực, xưng
danh, sau ñó mới xin phép vào thăm người ốm.
Ông gác cổng nhìn chúng tôi bằng một con mắt, con mắt kia ông ngó xuống ñịa ngục hoặc nhìn lên thiên
ñường. Ông hỏi những câu ngô nghê nhưng ñầy vẻ quan trọng. Rút cục ông phát một cái lệnh rất quí tộc :
- Chờ ñã, tôi giải quyết sau.
Một mệnh lệnh có thể gặp nhan nhản trong suốt thời buổi này. Tôi kéo áo mẹ, lùi ra cổng. Chừng hai phút
sau. ông ta ñã cúi xuống ñọc báo. Tôi bảo mẹ :
- ðừng hỏi, cứ ñi thẳng mẹ nhé.
Mẹ ngần ngừ :
- Thôi, nhỡ người ta biết.
Tôi gắt :
- Mẹ hay nhỉ, mình có ăn trộm cắp gì mà lo.
Tôi kéo tay mẹ ñi. Chúng tôi ñã vượt qua cổng chính vào sân viện một cách bình yên. Từ ñó, chúng tôi phải
lần mò qua bốn tòa nhà cao tầng, hỏi hết người này qua người khác mới tới ñược căn phòng cậu nằm ñiều
trị. Ông già nằm cùng phòng với cậu bảo :
- Anh ấy vừa xuất viện chiều hôm qua. hai mẹ con chị ñến muộn rồi.
Mẹ tôi ñứng bần thần, mãi mới cất ñược tiếng hỏi :
- Thưa bác, có ñúng người bệnh là ðỗ Quốc Chính không?
Ông già ñáp :
- Phải, ngày nào y tá chẳng gọi tên từng người ñi tiêm.
Mẹ tôi nói :
- Nhưng cháu nghe bảo cậu ấy bệnh nặng, khó bề qua khỏi.
Ông già cười :
- Ngất ñi như thế người ta dễ sợ về chầu Diêm Vương. Nhưng anh Chính chỉ ngất vì hạ ñường huyết. Cái
bệnh chung của lũ cán bộ chúng tôi: ñói, thiếu dinh dưỡng... Vào ñây ñược tiếp có một phần tư lít nmáu lại
tươi ngoay ngoảy.
Mẹ tôi nhìn nụ cười của ông, bán tín bán nghi. Ông già thấy thế, lắc ñầu :
- Ô hay, chẳng lẽ tôi nói dối chị hay sao? Cứ về nhà anh ta ngay bây giờ, khắc biết.
- Mẹ con cháu xin ña tạ bác.
Chúng tôi ra viện, qua ông già gác cổng. Ông ta ñã bỏ tờ báo xuống bàn, nhìn chúng tôi như nhìn vào ñám
sương mù. Cửa viện chen chân cũng không ñược. Hàng quà bánh ngồi la liệt không thứ tự. Khó nhọc, chúng
tôi mới lách ra ñược ra. Mẹ tôi lần túi áo rất lâu, móc một tấm giấy lịch, trong ñó ghi ñịa chỉ cậu Chính. Tờ lịch
cũ, nhàu nát, ñọc mãi mới ra mặt chữ.
- Xích lô.
Một chiếc xích lô cọc cạch lao tới từ dãy xe chờ sẵn. Người ñạp là một thanh niên vạm vỡ. Tóc húi móng lừa :
- ði ñâu bà chị?
- Chú cho hai mẹ tôi con tôi về tập thể K.
- Hai sọi nhé?
- Vâng.
- A ha, bà chị này nhẹ vía ñấy. Nào, lên ñi.
Anh chàng xích lô hăng máu thí mạng. May mà ñường ñã vắng. Hồ Thuyền Quang như mảnh gương xanh
thẫm thấp thoáng qua rặng cây. Một người ñàn bà béo múp míp, mặc áo lụa mỡ gà phóng xe máy vọt lên,
vừa phóng xe vừa cười tít mắt. Phía sau, cũng có một phụ nữ ñã qua tuổi ngũ tuần, cưỡi Honda ñuổi theo.
Anh chàng xích lô phởn chí, hét lên :
- Ếp ếp ếp...
Xe ñi hết non một giờ ñồng hồ mới tới nơi. Mẹ tôi trả tiền, cảm ơn anh chàng ñạp xích lô. Anh ta trợn mắt nhìn

40
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
hồi lâu rồi bảo :
- Bà chị ngày tử tế nhỉ!
Nói ñoạn anh giơ tay vẫy, miệng huýt sáo rồi ñạp xe ñi. Chúng tôi ñi qua một phòng trực ghép bằng gỗ, kiểu
như những trạm chỉ ñường của công an trong thành phố, nhưng không sơn xanh hoặc sơn trắng mà sơn màu
cánh dán. Nhìn gần, thật khó coi. Ngồi trong phòng trực là một ông già hói, gầy tong teo, vừa ho khù khụ vừa
liếc nhìn khách qua ñôi tròng kính lão :
- ðỗ Quốc Chính? Có ñấy. Tôi vừa thấy anh ta dắt ñứa con lớn ñi qua ñây buổi chiều. Chị có giấy tờ gì
không?
- Dạ, cháu có chứng minh thư nhân dân.
Ông già ngần ngừ vài giây rồi hất tay :
- Thôi khỏi cần. Cho mẹ con chị ñi.
Con ñường trải nhựa bề ngang chỉ ñộ ngót nghét ba thước, nhưng khá dài. Hai bên ñường, những thùng gỗ
lớn bằng gian nhà xếp thành dãy. Thùng nào cũng vẽ dấu hiệu chống va ñập, dễ vỡ. Hoặc chiếc ô hoặc chiếc
ly thủy tinh. Nhìn nhãn in bằng mực trên lớp gỗ thông, có thể biết ñó là những côngtennơ chở hàng viện trợ
thời chống Mỹ. Những nét chữ ñã phai màu. Lớp gỗ cũng ñã ải. Mẹ con tôi ñi hết ñường, rẽ sang trái. Nơi
ñây, có những khu nhà một tầng kiểu như những dãy trường học cấp một xếp song song. Nhà nọ giống nhà
kia như hai giọt nước, cùng một kiểu kiến trúc, cùng màu vôi tường vàng nhạt, cửa sổ và cửa ra vào sơn màu
cánh dán, trông thô lậu, gớm ghiếc. Nhà nhà ñã lên ñèn. Người ta ñang ăn cơm. ði ngoài ñường có thể nhìn
rõ mồn một.
Mẹ tôi lại móc túi tìm tấm lịch. Lần này, mẹ ghé hẳng vào ánh ñèn, ñọc lẩm nhẩm: số 56 nhà G. Chúng tôi
ngước nhìn ñầu hồi của từng căn: A, B, C, D... G là dãy cuối cùng, sát vào bức tường phần cắt khu tập thể K
với một cơ quan khác. Có lẽ ñấy là một nhà máy in vì nghe rõ tiếng máy in chạy rùng rùng bên kia tường. Gia
ñình cậu Chính ñang ăn cơm. Cả nhà ngồi trên phản. Cậu tôi, một người ñàn bà mặt rỗ hoa tóc kẹp và hai
ñứa con trai, ñứa lớn chừng lên bẩy, ñứa nhỏ trạc lên ba. Cả hai ñứa gầy như hai con nhái. Cậu tôi, so với
hồi ñầu ñã sút ñi non nửa. Hai hô xương quai xanh nhô lên. Cái mũi dọc dừa giống mũi mẹ tôi teo hết thịt, trơ
xương sống lá mía. Cậu mặc quần ngủ với cái áo bông phai màu.
- Cậu Chính.
Mẹ tôi gọi tên ñứa em trai, ngay từ lúc ñứng ngoài hè. Cả bốn người ñều quay ra, nhưng quáng ñèn nên họ
không thể nhìn rõ mặt chúng tôi.
- Cậu Chính.
Mẹ tôi cất tiếng gọi lần thứ hai, vẫn giọng bồi hồi. Không chờ câu trả lời, mẹ dắt tôi vào nhà :
- Tôi nghe cậu ống nặng. Vào viện tìm quanh quất mãi, người ta bảo cậu ñã xuất viện chiều hôm qua.
Cậu tôi ñứng lên, bảo người ñàn bà mặt rỗ hoa :
- Thành này, ñây là chị Quế.
Rồi quay sang mẹ con chúng tôi cậu giới thiệu :
- Nhà em, cán bộ trường ðoàn.
Bà mợ tôi, nghe chồng nói thì à lên một tiếng, rồi gật ñầu. Mẹ tôi chưa kịp chào lại mợ ta ñã quay ñũa gõ lên
ñầu ñứa con trai :
- Ăn ñi, trong bữa cơm không ñược há mồm ra.
Tôi thấy mẹ tôi có vẻ ngượng ngùng, tay chân mẹ thu cất, ñôi vai cũng như co lại trước cái nhìn có tính chất
quan sát nghiêm ngặt của người em dâu. Có lẽ mợ ta ñã quen quan sát các học viện trường ðoàn như thế.
Cái nhìn sắc lạnh lướt từ tấm khăn nhung choàng cổ, tới tấm áo len dài tay màu be thẫm ñính hàng khuy mạ
vàng trang nhã, từ chiếc làn nhựa mẹ tôi xách trong tay tới chiếc quần sa tanh ngoại mẹ tôi ñang mặc có viền
bôñê gấu. Nó bộc lộ cuộc sống của lớp dân sống ngoài biên chế nhà nước, nó cũng ñịnh vị luôn giá trị của họ
trong xã hội.
Cậu tôi rót nước sôi vào ấm, rồi từ ấm rót ra một thứ nước trắng phếch, có lẽ bã chè ñã ñược pha ñi pha lại từ
chiều hôm qua.
- Chị và cháu uống nước ñi.
Mẹ tôi khẽ ñáp :
- Vâng. Cậu cứ ra ăn cơm cho xong bữa.
Rồi mẹ ñưa mắt trìu mến nhìn hai ñứa bé trai giống hai con nhái bén kia :
- Gai cháu ñấy phải không?
Cậu tôi gật ñầu :
- Vâng, thằng Tuấn, thằng Tú. Chào bác ñi con.
Lúc ấy hai ñứa mới ñồng thanh :
- Chào bác.

41
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Mẹ tôi, từ nãy lúng túng như gà mắc tóc, liền bán víu tiếng chào của hai ñứa bé :
- Ối giời, cháu tôi ngoan quá. Cháu Tuấn học lớp mấy rồi?
Thắng bé lại giương mắt chầu chẫu ra nhìn. Cậu tôi bảo :
- Trả lời bác ñi.
Nó liền ñáp :
- Cháu học lớp hai.
Nói xong, nó cúi xuống chọc ñũa vào ñĩa nhộng rang hành. Chợt thằng em kêu ré lên, Nhanh như cắt, mẹ nó
trở ñũa gò lên ñầu con :
- Tuấn, làm cái gì thế hả?
Hóa ra thằng bé gắp nhầm phần thức ăn của ñứa em, không biết cố tình hay vô ý. Bị ñánh, nó giơ tay xoa
ñầu, không dám kêu. Mẹ tôi cúi mặt xuống. ðĩa nhộng, lúc ấy tôi mới ñể ý, gạt làm ba phần, mỗi phần chừng
15,16 con. Ngoài ñĩa nhộng, có một ñĩa rau muống luộc và một chiếc chén nhỏ, loại chén dùng ñựng nước
mắm hay múc chè, ñụng thịt nạc băm. Chắc chắn, ñó là phần bồi dưỡng cho cậu Chính. Cậu tôi ñã ăn xong
bát cơm, trở lại bàn uống nước. Mợ Thành cũng ñã ăn xong, bưng cốc nước sôi ñể nguội uống một lèo rồi ra
ngồi xuống ghế làm việc. Một cái ghế tựa cao, ñặt trước bàn viết có cây ñèn chân ốc. Cậu tôi bảo :
- Nhà em phải soạn bài ñể mai lên lớp. Cô ấy là cán bộ cứng của trường. Gia ñình ñều là công nhân,11 tuổi
ðảng.
- Vâng.
Mẹ tôi ñáp, vẫn không ngẩng mặt lên. Trước những lời giới thiệu ñầy kiêu hãnh của cậu tôi, bà cảm thấy tủi
nhục. Một người chị ruột, nhưng chẳng có một giá trị nào mang lại niềm an ủi cho ñứa em. Cậu tôi vừa xỉa
răng vừa nói :
- Em vẫn còn ñược nghỉ. Nhưng không có gì nguy hiểm. Chị không cần lo. Cơ quan em, toàn gia ñình cán bộ,
ra vào khó khăn.
Mẹ tôi nuốt nước bọt. Nhưng ngập ngừng một lát, lại ngẩng lên :
- Nhưng... tôi nghe nói cậu yếu lắm, suy dinh dưỡng.
Cậu tôi bảo :
- Chị nghe người ta nói nhảm. Vừa qua, em làm việc căng thẳng quá.
Giọng cậu lạnh tanh. Mẹ tôi không nói thêm ñược lời nào, cầm nón, xách làn ñứng lên :
- Thôi, thế chị về.
Cậu tôi gật ñầu :
- Chị bảo cháu về ñi.
Rồi quay vào nhà, cậu gọi :
- Thành ơi, chị Quế về.
Vợ cậu ngẩng lên :
- Chào chị.
ðó là câu chào duy nhất tứ khi mẹ con tôi ñặt chân vào nhà. Nói xong, bà mợ tôi lại cúi xuống cuốn sách. Một
cuốn sách rất dày, láng bóng. Nhìn kĩ, có ñề chữ: V.I. Lênin tập 13. Cậu tôi lại bảo :
- Chào bác ñi các con.
Hai ñứa con trai cậu vươn hai cái cổ cò ra, ñồng thanh :
- Chào bác.
Mẹ con tôi ra về. Cậu Chính ñưa tiễn hết dãy nhà G. Khi chúng tôi rời khu nhà tập thể, rẽ vào con dường nhỏ
hai bên chất san sát những dãy côngtennơ, mẹ tôi thút thít khóc. ðầu mẹ cúi gằm xuống, ñôi vai mỏng nhô
lên. Dáng ñiệu của một kẻ phạm lỗi. Tôi bảo :
- ðừng bao giờ ñến ñây nữa mẹ ạ.
Mẹ tôi rút khăn lau mặt, hỉ mũi sụt soạt rồi nói :
- Tình ruột thịt. Không bỏ ñược con ạ.
Tôi nói :
- Lần sau mẹ ñến, con không ñến nữa ñâu.
Mẹ im lặng, ñôi vai rung lên. Từ lúc ấy cho tới khi ra ñường, mẹ tôi không nói thêm lời nào. Tôi cầm chiếc nón
cho mẹ rồi gọi xích lô. Chúng tôi trở về khu ngoại ô lấm bụi. Những ñĩa nhạc cải lương não nề vọng oang
oang ngoài phố, giọng ca này lấn át giọng cakia. một hàng phở rong bắt ñầu gõ dịp :
- Xịt tắc... xịt tắc...
Mùi nước dùng có hoa hồi và gừng nướng thơm ngậy bay theo gió. Tôi nắm áo mẹ :
- Con ñói quá, mẹ ơi!
Mắt mẹ tôi như mờ ñi. Mẹ bảo :
- Ờ, thế mà mẹ quên mất. Từ trưa ñến giờ hai mẹ con chẳng ăn gì.

42
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Chúng tôi ngồi ăn phở gánh ngay lối rẽ. Ăn xong, mẹ tôi bỗng kêu khó chịu :
- ði mau lên, mau lên con...
Mẹ bảo tôi rồi dấn bước như ma ñuổi. Tôi vừa ñi vừa chạy mới kịp. Vừa về tới nhà, mẹ tôi chạy nhào ra bể
nước. Ngồi thụp xuống miệng cống, mẹ nôn thốc nôn tháo :
- Hằng ơi, gọi cô Vị cho mẹ ñi con.
Tôi chạy sang nhà cô Vị, ñấm cửa thùm thùm :
- Cô Vị ơi, cô Vị, mẹ cháu làm sao ấy.
Người ñàn bà láng giềng ñang ngồi cắn hạt dưa, ném ngay nắm hạt dưa trong tay xuống giường rồi chạy
sang nhà tôi. Theo sau cô, lốc nhốc cả bốn ñứa con lớn bé. Chú Vị làm ca ba, phải tảng sáng mới về. Cô Vị
bế thốc mẹ tôi vào nhà, ñánh gió, dùng ngải cứu khô ñốt các huyệt. Cô lại xoa dầu trùm khắp ñầu, lay giật
chân tóc. Mẹ tôi tỉnh, mở mắt nhìn cô :
- Tôi cảm lạnh, phải không?
Cô Vị ñáp :
- Cả lạnh, cả ñói, cả lao tâm. Chị cảm nhập tâm, phải kiêng lâu ñấy.
Mẹ tôi nắm tay người ñàn bà láng giềng, nước mắt chảy quanh :
- Tôi thương con Hằng quá, cô ạ.
Lúc ấy tôi ñứng sau lưng cô Vị. Vì tôi khuất lấp trong bóng tối, cùng lũ con lốc nhốc của cô Vị nên mẹ không
nhìn thấy tôi. Nhưng tôi thấy gương mặt mẹ, vòng nước mắt ứa long lanh, và một nỗi buồn tiên cảm, một trắc
ẩn mơ hồ trong tia nhìn lúc ñó. Tôi bỏ ra cửa. Tôi không muốn thấy người khác xót thương tôi. Tôi ngồi thụp
xuống, trong bóng tối của lùm cây ñăng tiêu bên dàn hoa nhà cô Vị trùm sang. Mấy năm nay, người trong ngõ
thi nhau trồng thứ hoa này. ðó là một loài dây leo có vẻ ñẹp cuồng dại. màu lá xanh quá thể xanh. Với những
chùm hoa chi chít màu nghệ thắm, màu của máu, của lửa, của ráng chiều, của mặt trời giữa ngọ cùng lúc hòa
trộn nhau. Tôi ngồi ñó, nghe tiếng trò chuyện trong nhà vọng ra. Mùi dầu tràm, mùi ngải cứu cháy vẫn tỏa
trong không gian, thơm ngai ngái. Bỗng dưng, một con vật lừ lừ ñi tới. Một con chó lạc chăng, hay con mèo
của chú Tín bỏ ñi hoang ba bốn tháng lại quay về? Nó vẫn lử thử bước tới. Qua cây cột ñèn, tôi nhận ra ñó là
con Trắng xồm.
- Trắng xồm... Trắng xồm...
Tôi gọi thì thầm, Giọng tôi trở nên lạc ñiệu, xa lạ như giọng của một người nào khác.
- Trắng xồm, lại ñây...
Con chó khẽ ñụng ñậy cái tai xơ xác, chảy thõng một bên ñầu. Có lẽ nó không nhận ra tiếng gọi của tôi. Nó
lượn lờ thêm nửa vòng nữa. Lúc tôi tưởng nó ñến gần, nó lại ñi, quay trở lại ñường cũ. Con Trắng xồm ñi qua
cây cột ñèn, cái bóng nhù hòa như một mảnh vải rách ai kéo lê trên hè phố. ðúng lúc ấy, anh con trai què của
bà Miều lại gào lên. Anh ta ngồi suốt ngày trên ghế vải bố, có lúc anh ta ñòi lấy vợ, có lúc anh ta ñòi nhảy
xuống giếng tự vẫn, có lúc anh ta ñòi ñi học nghề. Nhưng rút cục, anh ta chỉ biết ñọc biết viết và không làm cái
nghề nào khác hơn là ngồi trên ghế, ñọc ñi dọc lại vài cuốn truyện trinh thám, tán tỉnh chòng ghẹo bọn trẻ con,
bị bọn trai trẻ chòng ghẹo lại, nghe ñủ loại chuyện tục tĩu, mơ tưởng tới cuộc sống trên thiên ñường, và thỉnh
thoảng lại gào lên :
Mùa thu sang lá vàng rơi ñầy
Hàng bạch dương buồn im xác xơ ven ñồi...
Giọng hát sai lạc rót vào nỗi sầu phố xá. Hòa với tiếng rao hàng :
- Bánh nóng ñây. Bánh nóng óng óng ñây ây ây...
Tiếng hai cây tre gõ nhịp của gánh phở rong :
- Xịt tắc... xịt tắc... tắc xịt tắc...
Cô Vị kéo lũ con ra về. Giơ tay xoa ñầu tôi, cô bảo :
- Mẹ mày ñỡ rồi ñấy. Vào ngủ ñi.
Tôi ñóng cửa, trèo lên giường. Mẹ tôi ñã ngũ. Nhưng tôi vẫn như thấy ñôi mắt long lanh của mẹ, mỗi tia nhìn
ánh lên một nỗi buồn tiên cảm. Có lẽ, ý nghĩ cuối cùng của con người trước khi bước vào giấc ngủ thường có
ñược linh cảm tính nhạy, như tia sáng cuối cùng lóe lên trước khi tắt mặt trời. Sáng hôm sau, mẹ tôi vẫn sốt.
Nhưng khi tôi mua cháo ép mẹ ăn, mẹ lại nắm tay tôi :
- ðược rồi, mẹ sẽ ăn. Nhưng con phải hứa một ñiều.
Tôi gật ñầu :
- Mẹ ăn cho khỏi ốm. ðiều gì con cũng hứa.
ðôi mắt của mẹ lóe lên :
- Con thương mẹ chứ?
Tôi ñáp :
- Sao con không thương mẹ? Mẹ ăn cho nóng. Cô Vị bỏ nửa bát lá xương sông với lá hành.

43
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Mẹ tôi nhìn vào mắt tôi :
- Mẹ sẽ ăn. Mẹ sẽ khỏi ngay thôi. Nhưng con hãy ñến nhà cậu Chính.
Tôi im lặng. Chắc lúc ấy tôi cau mày hoặc nhăn trán, nên mẹ tôi hối hả nói thêm :
- Dù sao mẹ cũng chỉ có cậu là người ruột thịt duy nhất trên ñời. Cậu ấy thiếu ăn, cậu ấy khổ quá. Hai ñứa em
của con nữa. Trông chúng giống như hai cái giải khoai.
Tôi nghĩ :
- Sao mẹ không nói thẳng ra: Hai ñứa cháu ruột của mẹ. Hai giọt máu mang dòng họ ðỗ...
Cuối cùng, mẹ cũng giống cô Tâm. Hai người ñàn bà ruột thịt của tôi. Nhưng tôi ñã không nói ñiều tôi nghĩ.
Cuộc sống lẻ loi ñã dạy tôi khôn sớm hơn các ñứa trẻ bình thường. Tôi ôn tồn nói với mẹ :
- ðược rồi, Mẹ ăn ñi ñã.
Bưng bát cháo, tôi kề sát môi mẹ. Nhưng mẹ giữa tay tôi lại, và nhìn tôi, như người ta cầu khẩn một lời
nguyền trước khi nhảy vào lửa :
- Con thương mẹ nhé. Con hứa ñi.
Tôi gật ñầu :
- Vâng, con hứa.
Mẹ tôi hớn hở. Mẹ ăn hết bát cháo, uống thuốc cảm rồi sau ñó,bảo tôi ñem cho mẹ chiếc làn. Rút chiếc túi lụa
ñen ñựng tiền, mẹ lấy ra một xấp bạc, ñếm và bảo tôi :
- Con mua hai cân giò, hai cân chả quế, hai cân thịt nạc ñem cho cậu. Thịt nạc mợ ấy làm ruốc, còn giò chả
cho cậu và các em ăn. Nói với cậu mợ rằng mẹ cháu gửi thức ăn tới cho hai em Tuấn và Tú.
Tôi cầm tiền, ñáp” :
- Vâng.
Mẹ dặn :
- Giò chả mua ở phố Hàng Bông. Còn thịt thăn lấy của cô Hòe. Nói cô bán cho mẹ cháu con lợn ngon nhất.
Tôi ñáp :
- Vâng.
Mẹ bảo :
- Thế thôi. Con thay áo ñi cho sớm sủa. À ñừng có cói với cậu mợ là mẹ ốm.
Mẹ dặn dò tôi ñiều cuối cùng, rồi yên tân trùm chăn nằm xuống. Tôi ñã ra chợ, rồi ñạp xe lên phố Hàng Bông,
mua bán ñủ thứ theo lời mẹ dặn. Xong xuôi, chưa tới 10 giờ, tôi rẽ vào nhà ñứa bạn cùng lớp chơi. ðúng 11
giờ rưỡi, tôi ñạp xe tới khu tập thể K. mang theo tấm thẻ học sinh. May sao, lần này người gác cửa lại là một
bà già béo tốt, gương mặt phúc hậu. Bà ñang ngồi thái dưa cải muối. Bà cho tôi vào ngay, không hỏi giấy tờ.
Tôi phóng xe thẳng tới nhà cậu Chính. Cả hai ñứa con trai của cậu tôi ñang chơi ngoài cửa. Chúng dùng xẻng
moi ñất ở một kẽ gạch vỡ lên. Chiếc xẻng nhựa bé như chiếc thìa xúc tương ớt, cái xô nhựa cũng nhỉnh hơn
chiếc chén hạt mít uống trà. Thấy tôi, chúng nhớn nhác gọi :
- Mẹ ơi, có khách.
Mợ Thành ñang lúi húi thu dọn gì ñó trong nhà. Nghe con gọi, quay ra :
- Khách nào?
Giọng của một bà chủ muốn ñuổi khách ra khỏi cửa. Tôi nhớ tới cặp mắt cầu khẩn của mẹ tôi. Tôi cúi chào :
- Cháu chào mợ ạ!
Mợ ta ñưa mắt nhìn tôi, à lên một tiếng rồi nói :
- Cậu Chính chưa về.
Tôi ñáp :
- Mẹ cháu bảo cháu ñem cho em Tuấn và...
Tới ñó, tôi thấy ñôi mắt người ñàn bà ñảo một vòng lẹ như chớp, rồi hạ giọng, mợ ta nói :
- Vào nhà, hãy vào nhà ñã...
Tôi gỡ chiếc làn tre nặng trĩu từ ghiñông xe ñạp xuống, xách vào. Mợ ta vội ñóng cửa, rồi hất hàm bảo tôi :
- Cháu ngồi xuống ghế ñi.
Tôi vẫn ñứng gần cửa, và nói :
- Mẹ cháu sai cháu ñem thức ăn cho em Tuấn và em Tú. ðây.
Tôi mở lớp giấy bao phủ bên trên, lần lượt lấy ra hai cân giò lụa nguyên cây, hai cân chả quế bọc lá chối
nướng, hai cân thịt thăn nõn gói giấy cẩn thận. Tôi ñặt tất cả lên mặt bàn. ðôi mắt người ñàn bà như tối tăm
ñi. Mợ ta lắp bắp :
- Không ñược... không ñược...
Nói rồi, mắt ñảo ra cửa, dường như sợ một cặp mắt nào ñó rình mò. Tôi xách làn lên, nói :
- Cháu chào mợ, cháu về.
- Khoan, khoan ñã.

44
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Mợ ta vồ lấy tay tôi, nói với một giọng sai lạc :
- Không hiểu ra sao cả. Chờ tí ñã... cậu về bây giờ ñây.
Tôi nhìn những nốt rỗ hoa trên mặt người ñàn bà, bỗng thấy mệt mỏi. Trèo lên xe ñạp về cũng chán. Tôi ngồi
xuống ghế. Hai ñứa trẻ lúc ñó ló ñầu vào :
- Ra ngoài chơi... Tuấn, Tú...
Mợ ta hét lên ñột ngột, ñến tôi giật bắn người. Trong ñôi mắt tối tăm ấy, lộ ra vẻ hoảng sợ. Tôi không hiểu
nguồn cơn. Tôi bám chặt lấy thành ghế, nhìn hai ñứa bé chạy vụt ra ngoài như hai con chuột, gương mặt
nhớn nhác. Người ñàn bà khép cửa lại, rồi xếp những gói thực phẩm vào chiếc trạn gỗ, kê phía lối ñi vào
buồng trong. Dáng ñiệu hối hả như tên trộm cất giấu hàng chết. Có tiếng gọi từ bên ngoài :
- Sao lại ñóng cửa thế này?
Giọng cậu Chính. Cậu tôi ñẩy cửa vào. Thấy tôi, mặt cậu sa xuống :
- Cậu ñã bảo rồi. Cậu ñã khỏe. Sao mẹ mày còn sai ñến ñây?
Mợ Thành, vừa rửa tay sau nhà ñi ra, ñón lời :
- Chị ấy sai cháu ñến chơi.
Tôi nói :
- Mẹ cháu bảo hai em gầy quá. Mẹ cháu gửi thức ăn cho em Tuấn, em Tú.
Cậu tôi nhăn mặt lại. Trán cậu nổi u lên, giận dữ :
- Tạng chúng nó gầy. Có phải cứ gầy là thiếu ăn ñâu.
Ngừng lại một lát, cậu nói thêm :
- Dù có thiếu, cũng là tình hình chung. Không có gì ñáng phàn nàn. ðấy nước còn khó khăn.
Tôi nói :
- Cháu không biết. Cháu chỉ làm theo lời mẹ cháu.
Không chờ cậu trả lời, tôi xách làn ñứng lên. Lúc ấy, mợ Thành bước ra, ñứng giữa cậu Chính và tôi, giọng
phân giải :
- ðấy là cậu nói chung. Nhưng dù sao, mẹ cháu cũng tốt với các em, ñúng không?
Tôi không trả lời, bước khỏi cửa. Lúc tôi về nhà, mẹ tôi hỏi ñón từ trong buồng :
- Hằng ñã về phải không con?
Mắt mẹ hau háu nhìn tôi, háo hức, trông ngóng. Tôi ñáp :
- Con ñưa cậu mợ ấy rồi.
Mắt mẹ ánh lên mừng rỡ :
- Cậu ñi làm rồi chứ?
- Vâng.
- Em Tuấn, em Tú ra sao?
- Bình thường.
- Chúng nó có nhận ra con không?
- Có.
- Chúng nó có mừng không?
- Mừng.
Mẹ chép miệng :
- Rõ ñoảng vị, mẹ quên không bảo con mua cho hai em ấy mấy cặp bánh dầy cho chúng nó ăn bánh dầy kẹp
chả. Cậu mợ ấy lương bổng như thế, các em con chẳng mấy khi ñược miếng ngon.
Tôi không trả lời, bụng ñầy cơn tức. Chẳng phải vì ghen tuông với hai ñứa bé, nhưng tôi không thể yêu chúng
ñược. Càng không thể yêu bố mẹ chúng. Tôi quay mặt vào tường, bĩu môi :
- Thế mà còn dặn, con ñừng nói với cậu mợ là mẹ ốm nhé. Chẳng ma nào nó thèm ỏ ê...
May, mẹ tôi ñã không nghe rõ những tiếng lầm bầm. Mẹ hỏi :
- Cái gì thế Hằng?
- Không có gì ñâu mẹ ạ. Con mắng lũ kiến. Chúng nó bu ñen cả lọ ñường.
Hai ngày sau, mẹ tôi gánh hàng ra chợ, mặc cô Vị khuyên can. Mẹ nói :
- Cô ñừng lo, tôi khỏe lắm. Gánh gáng hàng cứ nhẹ như lông ngỗng.
Tôi hiểu ý nghĩ của mẹ: Giờ ñây, mẹ có nhiệm vụ phải bảo trợ cho hai ñứa cháu. Mẹ có nguồn hạnh phúc
mới. Sự hy sinh quyến rũ làm sao. Tối tối, tôi thấy mẹ ngồi ñếm tiền, lẩm nhẩm tính toán say mê khác thường.
Mẹ buôn thêm cả măng tây và cà chua. Cô Vị bảo :
- Mẹ mày tham quá. Sức người có hạn, cứ quay như chong chóng cả ngày thế nào cũng ngã bệnh. Khỏe ñến
như voi cũng còn gục chứ chẳng phải người.
Dịp ấy, chúng tôi ñược nghỉ học kỳ. Lũ bạn rủ tôi ra bờ sông chơi. Với chúng tôi, những cuộc ñi như thế thật
quyến rũ. Tôi mang sẵn bao diêm, tới nơi, chúng tôi gom góp củi khô, ñốt lửa. Cả bọn xúm quanh, nhìn ngọn

45
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
lửa liếm từng cành cây hay búi cỏ, tưởng tượng tới một hòn ñảo hoang, một khe núi, ñời sống của những bộ
lạc man dại xưa. Gió thổi. Mùi các thân cây phơi nắng, thân ngô, thân cúc dại, dây bí ngô hoặc cỏ mật bốc
lên, ngào ngạt. Hạnh “diếc”, cô tổ trưởng tổ học tập của tôi, cao lêu ñêu như cái cọc dẫn ñầu một tốp ba ñứa
ñi tới ruộng ngô gần nhất bẻ ngô về nướng. Trước khi ñi, nó bảo tôi :
- Mày có nhiệm vụ canh gác và kiếm thêm củi.
Tôi lắc ñầu :
- Không. Tao không ở lại một mình.
Nhưng con bé ñã trợn ngược cặp mắt xếch lên :
- ðồ hèn. Ngồi ở ñấy.
Tôi ñành tuân lệnh. Vừa kiếm củi, tôi vừa ñưa mắt tháo nhác nhìn bọn chúng. Chừng nửa giờ sau, bọn chúng
mới về, ñứa nào ñứa ấy phưỡn bụng ra. Toàn ngô bên trong. Chúng tôi nướng ngô ăn. Bắp ngô nướng lúc ñó
ngon hơn mọi thứ mỹ vị trên ñời. Tan cuộc chơi trời ñã tối mịt. Chúng tôi rủ nhau về.
Phố ñã lên ñèn. Ở nhà tôi, có tiếng người lao xao trò chuyện. Người ta nói gì ñó tôi không nghe rõ. Toàn
những bạn buôn của mẹ tôi và hàng xóm. Người chép miệng, kẻ lắc ñầu. Lần lượt họ ñi ra. Còn một mình mẹ
tôi ngồi trên giường, mặt tái nhợt. Thấy tôi, mẹ gọi :
- Hằng ơi.
Tôi tới gần :
- Mẹ cảm lại hay sao thế?
Sờ trán mẹ, lạnh toát như nước ñá. Hai ñường gân ñập phật phồng hai bên thái dương. Mẹ tôi ñáp, giọng âm
thầm :
- Mất hết rồi con ạ. Chỉ một phút thôi, mẹ quay ñi bưng bát cháo. Cả vốn liếng suốt hai tuần lễ vừa rồi.
Tôi nhìn mẹ, ngạc nhiên :
- Ô hay, con tưởng người ta vẫn bưng thức ăn tới bán?
Ngày thường, mẹ tôi cùng những người bán hàng khô ngồi thành dãy. Tới bữa, hoặc cơm, hoặc cháo gà,
cháo vịt, hoặc bún thang, bún ốc... Các hàng rong ñem bán tận nơi. Làm sao mẹ tôi có thể quay ñi cầm bát
cháo mà mất cả túi tiền? Người ta hói: Buôn bán có bạn có thuyền. Những người ta thành nhóm thành hội
kiếm ăn thường có ý thức bảo vệ nhau. Mẹ tôi, tránh con mắt nhìn của tôi, ñáp khe khẽ :
- Mẹ mua... mẹ mua bát cháo ñỗ.
Vậy, tôi ñã hiểu. Mẹ tôi hà tiện, mẹ bỏ quầy nhảy sang dãy hàng bên kia, mua cháo ñỗ xanh ñem về ăn với
ñường cát của nhà. Không ngờ bọn kẻ cắp rình ñúng dịp liều lĩnh ñầu tiên ñể nẫng nhẹ túi tiền của mẹ. Chợ
Tết, người mải bán, người mải mua, các bạn hàng không ñể ý. Vả lại, xưa nay, chưa ai hàng ñộng như thế
bao giờ. một bát cháo, hà tiện ñược bao nhiêu? Mẹ tôi thì thầm :
- Vận hạn con ạ. Biết làm sao?
Tôi nói với mẹ :
- Mẹ ñi nghỉ ñi. Con nấu cháo nhé?
Mẹ ñáp :
- Tùy con, con ăn gì mẹ ăn nấy. Lưỡi mẹ giờ ñắng như nước vôi.
Tôi nấu cháo thịt, gia nhiều hành và hạt tiêu cho mẹ. Phần mình, tôi húp một bát nhỏ rồi chạy ra ñầu phố mua
ngô nướng. Bà lão bán ngô cúi tấm lưng còng xuống chậu than. Chiếc quạt nan trong tay bà phe phẩy một
cách kiên nhẫn. Than hồng rực lên, bắn từng chùm hoa cải. Những hạt ngô già nứt ra, nở hoa trắp lốp.
- Cho cháu mua một cái. Chọn cái non bà nhé.
Bà lão ngẩng ñầu lên :
- Con nhà Quế ñã lớm thế này ư? Má hồng mắt ñen, sắp ñến tuổi lấy chồng rồi.
Tôi sực nhớ, Hồi tôi con nhỏ, mẹ tôi ñã từng bưng chậu than ra chân cột ñèn như bà. Và mỗi ñêm, mẹ nhặt
những ñồng bạc lẻ nhọ nhem than bụi ñể nuôi tôi. Bàlão lật ñi lật lại một chiến thuôn thuôn, hạt rất ñều.
- Chiếc này ngon nhất thúng ñấy nhé.
Tôi trả tiền bà.
- Cho cháu xin.
Những hạt ngô nếp dẻo quẹo dính vào chân răng. Mùi ngô thơm và những tia lửa bắm tóe ra từ chậu than, rọi
sáng một ñêm ñông quá vãng. Những cột ñèn trên hè phố trôi dập dềnh như trong ñám sương mù. Chợt một
gã cà lơ túm ñuôi tóc tôi, cười cợt :
- Em ơi, dừng lại cho anh yêu một tí. Ôi, ñôi môi xinh tệ... Cười lên cho anh ngắm nào... 13 tuổi chưa?... Phải
rồi, tuồi này ngày xưa ñã có chồng có con rồi ñấy... Lấy chồng từ thủa 13, ñến năm 18 em ñà năm con... Vậy
mà còn thẹn thùng cơ chứ?
Tôi cố sức giằng khỏi tay gã. Gã trạc ngoài hai mươi, gương mặt ñẹp như tài tử Alain Delon, ria mép tỉa tót
ñiệu nghệ. Miệng gã sặc hơi bia. Gã xoay tôi trong tay như xoay con búp bê gỗ, rồi buông tôi ra, gã phá lên

46
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
cười :
- Ôi, em bé sợ thất thần, trông ñến là tội nghiệp.
Gã bước ñi, những bước dài khoan thai, như bước của một tài sử siêu việt dạo qua ñám công chúng ngưỡng
mộ. Và gã hát, bằng tiếng Pháp, bài hát tủ của nữ danh ca Dalida: Lịch sử tình yêu. Giọng hát ám ảnh của gã
lơ lửng trong không gian, như một ñám bụi kết ñọng, không tan ñược. Tôi nắm chiếc ngô nóng bỏng trong tay,
trở về nhà. Mẹ tôi ngồi dậy, ngẩn nhìn cuốn lịch con :
- Sao mẹ không ngủ ñi?
Thay vì trả lời tôi, mẹ ngước mắt lên :
- Mai ñã là 25 tết. Nhà cô Vị cúng ống Táo ngày hôm qua. Mẹ mải bán hàng, quên mất.
Rồi mẹ lại buông tiếng thở dài :
- ðúng là vận hạn.
Tôi an ủi mẹ :
- ðằng nào chuyện cũ cũng qua rồi. Ngủ ñi mẹ.
Mẹ tôi gấp cuốn lịch tay, lẩm bẩm :
- Bao nhiêu việc phải lo.
Tôi nói :
- Có hai mẹ con, ñặt vài cái bánh chưng cũng xong. Mẹ ñừng lo cho mệt xác.
Mẹ tôi cười, lắc ñầu :
- Con nghĩ ñơn giản quá.
Tôi sực tỉnh, chắc chắn mẹ tôi không chỉ lo cái Tết cho mẹ con tôi. Bây giờ, mẹ ñã gia nhập vào một guồng
máy khác. Trách nhiệm khác. Sự hy sinh thật dịu ngọt và êm ñềm.

47
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 10
Sáng hôm sau tôi dậy muộn. Trời rét. Nhưng vừa xỏ chân vào guốc, ñã nghe tiếng người ngoài sân. Tôi lò dò
chạy ra cửa. Hai thanh niên lực lưỡng ñang khuân sắt. Mẹ tôi ñã bán lại hai tạ sắt dư ñịnh ñổ mái bằng cho
nhà ông Tạo ở ngoài phố. Ông ta cơi tầng gác thứ hai thêm một gian và cố làm xong trước Tết ñể ăn một cái
Tết vui vẻ. Mua ñược mớ sắt rẻ, trông ông sung sướng hể hả ra mặt. Ông chỉ huy ñám con khuân vác, ñiệu
bộ tung tăng, cười hớn hở hết cả lũ bốn chiếc răng bịt vàng.
Mẹ tôi gánh hàng ra chợ. Trước khi ñi, còn quay lại dặn :
- Chiều nay nấu cơm sớm Hằng nhé. Ăn xong, mẹ con mình có việc phải ñi.
Bốn giờ chiều, tôi ñã nấu cơm xong xuôi. Cá kho, dưa cải, vài miếng ñậu phụ sống. Xưa nay, nhà chúng tôi
vẫn sống tằn tiện. mẹ tôi quẩy gánh hàng nặng oằn ñòn gánh về. Khi mẹ dỡ lần lượt các thứ hàng ra, tôi thấy
mẹ ñã sắm sửa ñầy ñủ vật dụng cho ngày Tết: nào giò, nào chả, nào thịt, nào mỡ, rồi gạo nếp, ñỗ xanh, lạc,
măng, miến, bánh da nem, bóng bì lợn... Trông mẹ tươi tỉnh hẳn lên :
- Lạy Trời, qua năm hết vận hạn, làm ăn khấm khá lên mẹ con mình sửa nhà cũng ñược.
Tôi ñáp: Vâng.
Chúng tôi ăn cơm xong vừa lúc trời sẩm tối. ðồng hồ chỉ 5 giờ 27 phút. Mẹ tôi nhẩm tính :
- Giờ này, chắc cậu mợ Chính sắp ăn cơm. Ta cứ thong thả con ạ.
- Vâng, con chạy sang nhà thằng Khang một tí.
Tôi chạy sang nhà Khang sứt, rủ nó chơi cờ carô. Nửa tiếng sau tôi quay về, ñã thấy mẹ sắp xếp nhà cửa gọn
gàng. Một chiếc túi cói lớn, căng phồng chờ trước cửa.
Mẹ bảo: ði ñi con.
Chúng tôi ra phố, gọi xích lô tới khu nhà tập thể K. Nhà cậu tôi ñang sửa soạn chứ chưa ăn cơm. Ở ñây, họ
ăn cơm muộn hơn ñám dân ngoài phố. Mợ Thành ñang lom khom thái một cà muối chườm thành các lát
mỏng, trộn ñường và tỏi. Trên mâm, một ñĩa bắp cải xào và vài miếng chả cá thái nhỏ bỏ trong bát ñựng nước
mắm. Cậu tôi ñang ngồi ñọc báo. Hai ñứa con trai gõ ñũa xuống mâm, chờ tới phút ñược lệnh ăn cơm. Thấy
mẹ con tôi vào, cậu Chính ngẩng lên :
- À chị Quế.
Rồi cậu cau mặt lại tức khắc :
- Em ñã bảo chị ñừng lo gì hết. Chị... rắc rối quá.
Mẹ tôi, với vẻ mặt của một kẻ có lỗi muốn ñược cứu chuộc, ñáp ấp úng :
- Chẳng là... hai cháu gầy quá, Chị muốn cho các cháu...
- Chị buồn cười. Tạng chúng nó gầy. Hồi nhỏ em cũng có béo ñâu?
Hồi nhỏ... Cái danh từ ấy khơi gợi cả một dĩ vãng thân ái. Mắt mẹ tôi sáng lên, và vẻ mặt mẹ vừa xúc ñộng
vừa có gì ñó quỵ lụy, như mặt một con chó cưng ngửi thấy hơi hướng thân chủ :
- Ôi chao, hồi nhỏ cậu cũng khá lắm, chứ ñâu có như cháu Tuấn cháu Tú bây giờ.
Bà vợ rỗ hoa của cậu tiến ra, tay bưng bát cà, miệng cười :
- Chị Quế ăn cơm với chúng em.
Rồi như chợt nhớ ra tôi ngồi phía sau, mợ ta a một tiếng rồi nói thêm :
- Cả cháu Hằng nữa.
Vẻ mặt tươi tỉnh của người em dâu khiến mẹ tôi hớn hở. Mẹ cười, hai hàm răng lấp lánh :
- Mẹ con tôi ăn rồi. Cậu mợ cho các cháu ăn. ðây, quà Tết bác chuẩn bị cho Tuấn, Tú.
Mẹ tôi mở chiếc túi cói. Ngay tức khắc, mợ Thành lao ra, khép chặt hai cách cửa. Sau ñó mợ ta còn kéo tấm
riñô bằng vải hoa Trung Quốc ñỏ rực che kín khuôn cửa sổ. Mẹ tôi ñặt trước mặt vợ chồng người em trai toàn
bộ những thứ ñồ vật mẹ ñã sắm ngày hôm nay. Một cái Tết trù phú cho tám người chứ không phải bốn người.
ðôi mắt người em dâu của mẹ tối tăm lại, trong lúc những nốt rỗ như nở to hơn và trắng ra. Mắt mợ ta hết
dáo lên lại dáo xuống. Cậu Chính quay ñi, miệng bảo :
- Không cần, không cần... chị lãng phí thế làm gì?
Những câu nói của cậu không có âm sắc, không nhằm vào ai. Như một ñường bóng không ñịa chỉ trên sân
ñấu. Hai ñứa con cậu hét lên, vươn cổ ra nhìn. Từ trước tới nay, chúng chưa thấy sự trù phú bao giờ. Mợ
Thành huỳnh huỵch chạy ra rồi chạy vào, khuân mớ thực phẩm cất vào tủ, vào trạn. Tôi nghe tiếng loảng
xoảng, tiếng lục ñục gì ñó trong buồng, chắc chắn ñó là sự va dập khi bà mợ của tôi thu xếp, chứa ñựng ñám
của cải không có trong kế hoạch.
ðồng hồ treo tường nhà tren thong thả gõ bảy tiếng. Cậu tôi bảo :
- Thành, cho các con ăn cơm thôi.
Bà vợ cậu ñáp :
48
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- ðược rồi, em ra ngay ñấy.
Lát sau, mợ ñem ra một ñĩa giò, miếng nào miếng nấy thái mỏng như lưỡi mèo. Vậy mà, mợ phải khép kín cả
hai cánh cửa sổ. Người ñàn bà nói.
- ðể cho họ khỏi nhòm ngó.
Bây giờ, tôi mới hiểu vì sao khi tôi ñem quà tới hai con mắt mợ ta cứ ñảo lên ñảo xuống như mắt kẻ trộm. Hẳn
là ở ñây, người ta có thói quen rình mò nhau, kiểm soát lẫn nhau, và kẻ nào ăn hơn một miếng sẽ trở thành
ñối tượng cho cả ñám ñông nghi vấn.
Hai ñứa trẻ ñã thôi gõ ñũa cành cạch vào miệng bát. Chúng ngồi im, mắt châu hẫu nhìn ñĩa giò. Mẹ chúng,
người em dâu mẹ tôi bắt ñầu cuộc phân chia khẩu phần thường lệ. Mẹ tôi, ñắn ño, rụt rè một hồi rồi nói :
- Mợ cứ cắt thêm cho các cháu.
Mợ ta ñáp gọn lỏn.
- Không ñược, sinh hoạt phải có kế hoạch, tổ chức.
Nói ñoạn, mợ ta gắp một ñũa rau cải xào, bỏ vào miệng, rồi vừa nhai vừa nói :
- Chị ăn cơm.
Tôi muốn về. Nhưng mẹ tôi ñang ngắm nhìn hai ñứa cháu trai của dòng họ ðỗ. Chúng ăn một cách ngon lành,
say sưa. Mẹ tôi nhìn chúng, cũng say sưa như thế. Mợ Thành vừa ăn vừa nói :
- Hồi nhà em cầm tiền về, ñã bảo mua lấy cái tivi không chịu. Sắm giường tủ, bàn ghế xong, ñem gửi hết vào
ngân hàng lấy tiền lãi. Bây giờ thành mớ giấy lộn.
Cậu Chính ñưa mắt lườm vợ :
- Thành, ăn nói hay nhỉ!
Vợ cậu như sực tỉnh, im bặt. Mẹ tôi ñỡ lời :
- Thời vận, tính sao ñược hả mợ? Cũng nhiều người hai thứ tóc còn dại, huống chi cậu ấy.
Cậu tôi trừng mắt :
- Gửi tiền vào ngân hàng nhà nước, sao chị lại nói là dại?
Mẹ tôi ấp úng :
- Ấy là... Tôi chỉ nói thế thôi. Vì hai năm nay, tiền mất giá mấy chục lần. Lúc gửi cả lạng vàng, bây giờ mua
ñược hai gói mì chính.
Cậu tôi cắt lời :
- Lạng với chả hoa. Em có phải dân tiểu thương như chị ñâu mà biết mấy thứ ấy.
Mẹ tôi cúi mặt, làm thinh. Tôi ñịnh kéo mẹ về, nhưng chợt có tiếng gõ cửa. Giọng vui vẻ của một chàng trai.
- Thủ trưởng có nhà không ạ?
Rồi anh ta xuất hiện tức khắc, không ñợi ý kiến chủ nhà.
- A ha, giờ thủ trưởng mới ăn cơm. Sao muộn thế?
Cậu tôi bỏ ñũa bát, bước ra bàn :
- Ngồi xuống ñây.
Thấy nhà có khách, mẹ kéo tôi ra giường ngồi. Chàng trai trẻ nháy mắt với tôi một cách hồn nhiên :
- Em gái cứ ngồi ñây. Thế giới bình ñẳng mà.
Anh cũng trạc ngoài 20, người thấp ñậm, tóc dày, mắt dài. Khi cười, trông tinh nghịch và lẳng lơ. Anh ta mặc
sơ mi xanh chấm ñen, quần bó, dáng khỏe khoắn. Gương mặt rám nắng, riêng hai gò má hồng bóng lên.
Thấy cậu Chính rót nước vào ấm trà, anh kêu to :
- Thủ trưởng cho em uống xái ba hay xái tư ñấy ạ?
Cậu Chính không ñáp, ñặt chến nước trước mặt anh nghiêm giọng hỏi :
- Có việc gì thế cậu?
- Dạ, có việc ñây.
Chàng trai ñáp, ñoạn rút từ lưng quần phía sau một cuốn sổ con. Mở cuốn sổ, anh nói :
- Báo cáo thủ trưởng, sắp Tết Nguyên ñán, lại có ñoàn ñại biểu công ñoàn các tỉnh phía Nam ra họp, chúng
em dự ñịnh tổ chức buổi lễ kỷ niệm nhà thơ ðồ Chiểu.
- ðồ Chiểu nào?
- Dạ, nhà thơ yêu nước nổi tiếng nhất những năm ñầu thế kỷ, một phần linh hồn của những người dân miền
Nam.
- Cậu ñưa nội dung tôi duyệt.
- Chàng trai ñưa ra một bản ñánh máy lớn, gấp làm 8. Cậu Chính mở rộng tờ giấy, trải gần kín mặt bàn. Cậu
ñeo kính, cắm ñầu ñc. Chàng trai ñưa mắt nhìn hình cô gái múa ô trên tờ lịch, chờ ñợi. Lát sau, cậu ngẩng lên
nghiêm giọng :
- Không ñược.
Chàng trai sửng sốt :

49
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Sao ạ?
Cậu Chính cau mày :
- Nhà thơ yêu nước gì mà ủy mị thế? Cậu nghe ñây.
Cúi xuống, ñưa ngón tay lên tìm các dòng chữ, cậu ñọc :
- Bến Nghé cửa tiền tan bọt nước, ðồng Nai tranh khói nhuốm mày mây. Thế này làm gì có tinh thần xốc tới,
liên tục tiến công? Bỏ, bỏ... ðồ Chiểu cũng bỏ.
Chàng trai nói :
- Thưa thủ trưởng, những năm ñó cuộc kháng Pháp của nhân dân ta ñang ở trong thời kỳ ñen tối. Hoàng ðiệu
tự sát. Trương Công ðịnh bị xử trảm. Hàng vạn sĩ phu yêu nước bị bức hoặc bị lưu ñày, trong hoàn cảnh cụ
thể ñó...
Cậu Chính giơ tay chém ngang.
- Tôi biết... tôi biết... nhưng trong bất cứ hoàn cảnh nào người chiến sĩ cách mạng cũng lhông ñược phép ủy
mị, buồn rầu. Ông ðồ Chiểu này không có tinh thần của người cách mạng. Lại còn ñây nữa nhé.
Cậu cúi xuống, ñọc tiếp :
- Phan Lâm, mãi quốc, triều ñình khi dân... Hỏng. Hỏng. Câu này còn nguy hiểm hơn nữa. Nói triều ñình là
muốn ám chỉ trung ương hay sao?
Mặt chàng trai ñỏ như say bia, trên cần cổ vạm vỡ của anh, nổi lên một ñường gân căng thẳng, phập phồng :
- Nhưng thưa thủ trưởng, trong cuộc chiến tranh chống Mỹ của chúng ta, rất nhiều chiến sĩ ñã ngâm thơ ðồ
Chiểu, nghe những làn ñiệu dân ca Nam Bộ phổ thơ ðồ Chiểu trước giờ xuất trận. Bất kỳ người nào chịu khó
tìm hiểu và nhận biết ñời sống, ñều thấy nhà thơ ðồ Chiểu có một chỗ ñứng không ai thay thế ñược trong tâm
hồn người dân miền Nam.
ðến lượt cậu Chính ñỏ cả mặt lẫn cổ. Cậu chòng chọc nhìn chàng trai sau cặp mắt kính :
- Không ai thay thế ñược? Cậu nói thế nghĩa là ðồ Chiểu còn ñứng cao hơn ðảng, trong tâm hồn nhân dân
miền Nam, ñúng không?
Bàn tay cậu xòe ra, như lưỡi kiếm. Chắc chắn nó sẽ chén ñứt ñôi cái cổ chàng trai, nếu nó muốn. Dù ñó là
một cần cổ vạm vỡ, tràn trề sinh lực. Mặt chàng trai ñang ñỏ rực bỗng chuyển sang màu xanh xám rồi xanh
lẹt, mồ hôi ñổ lã lã trên trán. Cậu Chính nói :
- Uy tín của ðảng là tuyệt ñối trong lòng dân tộc, hôm nay và mãi mãi về sau. Không một ai có thể so sánh với
chỗ ñứng duy nhất ñó.
Chàng trai cúi ñầu, im lặng. Sự quy phục của anh ta làm cậu nguôi giận. Như con gà chọi ñã hả máu sau khi
bật mấy cú ñá thí mạng vào ức ñối pgương, cậu nói tiếp, giọng ñã bớt căng thẳng :
- ðảng ñã lãnh ñạo nhân dân ta làm nên một chiến thắng tuyệt diệu. Do chiến thắng ấy, chúng ta trở thành
lương tâm của nhân loại, trở thành ngọn ñuốc dẫn ñường cho cuộc ñấu tranh giải phóng dân tộc toàn cầu.
Trong ba dòng thác cách mạng của thế giới, chúng ta là một ngọn cờ. Cậu phải luôn luôn quán triệt tinh thần
ñó.
- Thưa thủ trường em nhớ rồi.
- Chúng ta, những người làm công tác tư tưởng, ñội quân canh gác cho thành trì cách mạng, chúng ta phải
luôn luôn cảnh giác với những biểu hiện ủy mị, thiếu tính chiến ñấu, suy ñồi.
- Thưa thủ trưởng, vậy cuộc lễ kỉ niệm có ñược duyệt không ạ?
- ðể ñó, tôi nghiên cứu ñã.
- Nhưng, chỉ còn hai hôm, vừa gửi giấy mời, vừa thuê người vẽ panô, trang trí hội trường, mời các diễn giả và
nghệ sĩ minh họa.
- Thế hả?
Cậu Chính chớp mắt, nâng gọng kính khỏi sống mũi :
- Kể ra thì... cái tay dồ Chiểu này cũng không ñáng ngại lắm, Nhưng sao ít nghe tên ông trên ñài, báo? Thơ
cách mạng, cứ Tố Hữu ra mà ngâm là yên trí.
- Thưa Thủ Trưởng, ðồ Chiểu là nhà thơ của những năm ñầu thế kỷ. Và lịch sử...
- Gượm ñã.
Cậu Chính cắt ngang lời chàng trai, ñoạn cúi xuống ñọc nốt những dòng chữ li ti trên tấm chương trình tổng
hợp. Ánh mắt cậu soi lục qua các dòng chữ. Rồi cậu gục gặc ñầu :
- Theo ðại Việt sử ký toàn thư... tay viết lời bình dẫn cuốn sách này ở ñâu ra thế?
Chàng trai ñáp :
- Dạ. ðại Việt sử ký toàn thư là...
Cậu bỗng à lên một tiếng thật to, tay vỗ trán ñánh ñét, rồi nói :
- Nhớ rồi, nhớ rồi. ðại Việt sử ký toàn thư của Lê Quí ðôn. Tay này nổi danh lắm ñấy. Quê ở Thái Bình.
Miệng chàng trai thoạt ñầu nhoành ra như sắp cười. Nhưng nửa tích tắc sau thu lại, biến dạng méo mó như

50
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
sắp mếu. Mặt anh chàng ngây ñộn. Anh ñứng thẳng lưng, chằm chằm nhìn thủ trưởng. Lúc ấy, ông cậu tôi
cẫn tiếp tục gật gù vì sự uyên bác của mình. Cậu bảo :
- Thôi ñược, tôi duyệt.
Cậu gấp tờ chương trình tổng hợp lại, ñưa trả cho chàng trai :
- Các cậu bảo nhau mà làm. Nhớ gửi giấy mời ban tuyên huấn các cấp, và các cục, vụ, viện cho ñàng hoàng.
- Vâng ạ... cảm ơn thủ trưởng.
Cháng trai cúi ñầu, chào chúng tôi rồi vội vã rút lui. Tôi bảo mẹ tôi :
- Con về ñây.
Mẹ tôi cần túi, chào vợ chồng cậu Chính. Lần này, mợ Thành ra tiễn tận cửa, nghĩa là tận dan gác bằng gỗ
sơn màu cánh gián khó coi ấy. Nhưng có ñiều, mỗi khi gặp người quen, mợ ta lại vùn vụt ñi trước, hoặc cúi
xuống móc hòn sỏi lọt vào dép, ñể tụt lại phía sau. Tôi không hiểu ñiều ñó. Bởi vì, ñấy là lần cuối cùng tôi tới
khu nhà tập thể K. Mẹ tôi ép cách nào, tôi cũng nhất quyết ở nhà. Hơn một năm sau, trong lúc chuyện trò với
cô Vị, mẹ tôi phàn nàn :
- Mợ ấy không muốn ñi cạnh tôi. Làm sao vậy? Tôi có ăn trộm, ăn cắp, cướp của, giết người ñâu?
Cô Vị bảo :
- Tôi không lạ gì chuyện ấy. Trại lính mà.
Mẹ tôi ngẩng ñầu nhìn cô Vị. Lúc ấy, cả hai người cùng bổ trám ñể ngâm nước mắm :
- Cô nói thế nghĩa là sao?
Cô Vị ñáp :
- Nghĩa là ở ñấy người ta sống với nhau theo cách sống của trại lính. ðã là trại lính thì phải ăn như nhau, mặc
như nhau, ở như nhau. Khác nhau tấm áo manh quần ñã chướng mắt. Hơn nhau ñồng tiền bát cơm là sinh
sự. Tôi bảo chị nhé. Chị cứ sắm một bộ quần áo y hệt như quần áo của cô em dâu, mặc vào. Tôi bảo ñảm cô
ta sẽ cư xử khác. Có sai, cứ ñem ñầu tôi ra mà chặt.
Mẹ tôi cười. Nhưng ít lâu sau, tôi thấy mẹ mua vải may một bộ quần áo mới, theo kiểu của cô em dâu thật.
Mỗi lần tới khu K mẹ thay bộ quần áo ấy, và từ ñó, mẹ tươi tỉnh nhẹ nhõm hẳn lên.
Lại nói chuyện Tết năm ấy, mẹ tôi mua sắm cho gia ñình cậu Chính ñã cạn tiền, nên chỉ thừa vài chiếc bánh
chưng với nửa cân giò. 29 tháng Chạp, cô Tâm từ quê lên. Lần này, bà ðũa gánh theo cô cả một gánh các
thức bánh trái, giò, thịt, cam, bưởi, chuối, hồng xiêm... không thiếu thứ gì. Lại còn lồng gà, có một con gà
sống hoa trắng và tám con gà mái non. Cô bảo :
- Con gà sống hoa này cho mẹ con mày làm lễ cúng giao thừa. Còn ñám gà mái chưa ghẹ ổ ñể hầm dần cho
con cháu Hằng ăn. Năm nay qua tuổi dậy thì rồi, phải chịu khó ăn uống cho có da có thịt.
Nói xong, cô bước tới bàn thờ, lật tấm lụa trắng phủ ảnh bố tôi xem qua. Rồi cô gọi bà ðũa về.
- Cô gửi nhà hàng xóm. Phải về ngay nội nhật hôm nay. Hai mẹ con mày không phải lo cơm nước gì cả. Cô
có tiền. ðến ñâu ăn quà ñó.
Cô ôm tôi vào lòng, vuốt ve, rồi bảo :
- Xem kìa, càng lớn lên càng giống bố mày như ñúc. Thật là rau nào sâu nấy, chẳng lẫn vào ñâu.
Cô cúi xuống hít tóc tôi. Cô có thói quen ấy. Rồi cô lật mái tóc lên xem có chất trứng không.
- Nó giữ tóc sạch ñấy. ðừng có phi dê phi bò gì con nhé!
- Vâng ạ.
- Thôi, cô về. Sang giêng viết thư cho cô.
- Thưa cô, vâng.
Tôi nắm áo cô, tiễn cô ra tận phố chính. Cô gọi xích lô chở cô với bà ðũa ra bến xe. Chiếc khăn len bay phấp
phới trong làn bụi mờ. Cô dướn ñầu lên, quay lại nhìn tôi. Tôi cũng nhìn theo cô cho tới lúc xe xuống dốc. Lúc
ñó tôi trở về nhà, mẹ tôi ñang bày bàn thờ. Tôi biết mẹ tôi có ý chờ cô Tâm lo Tết cho tôi, nên mẹ tôi dồn tiền
sắm sanh cho gia ñình cậu Chính. Mẹ nựng tôi :
- Tết nhà mình to ghê. Nhờ lộc của con gái ñấy.
Tôi không thể chịu ñược một giọng nói thiếu tự trong ñến như thế. Tôi bỏ ñi. Tại sao mẹ tôi phải cư xử như
vậy? Và cậu tôi, và người ñàn bà mặt rỗ hoa vợ cậu ấy, cả hai ñứa bé kia nữa, có gì ñáng ñể mẹ phải hạ
mình như vậy với tôi? Xích xiềng êm dịu làm sao? Tiếng anh con trai què lại rống lên thê thiết, trong bầu
không gian nhộn nhạo của phố xá ngày tất niên :
Rồi thu sang lá vàng rơi ñầy...
Trong những ngày cuối năm, nhịp sống dồn lên, thúc ñẩy, xô lấp như dòng lũ, tiếng hát kia càng thê thảm làm
sao. Một âm thanh ñứt ñoạn, một tia sáng lóe lên rồi ngút tắt, một tàn lửa thoi thóp, một âm giai quẫn bách
của kiếp người.

51
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 11
Người ñàn ông bên cạnh ñập vào vai tôi.
- Này cô bé.
Tôi choàng dậy. Tôi vừa chìm vào giấc mộng của những cơn hồi tưởng. Người ñồng hành cười. Những chiếc
răng bạc của ông ta lại sáng lên trong bóng tối :
- Không có gì ñắp hay sao?
Tôi nhận thấy tôi ñã co quắp và rúc vào vai ông ta trên ñoạn ñường vừa qua. Tôi xấu hổ, lúng búng xin lỗi.
Người ñàn ông lắc ñầu :
- Không sao, cô bé ạ. Tôi có thể cho cô mượn tấm áo varơi của tôi.
Tôi ñáp :
- Cám ơn ông. Tôi có mang khăn theo.
Tôi mở túi, lấy tấm khăn của bà Vêra. Người ñồng hành nhún vai, ồ lên một tiếng thán phục. Bà Vêra nói
ñúng. ðêm lạnh, và tấm khăn len mênh mông của bà thật là một cái tổ chim lý tưởng cho chim trú rét. Tôi
choàng tấm khăn của người ñàn bà cô ñơn thấy hơi ấm tỏa toàn thân. Thật dễ chịu. Tàu vẫn ñang chạy. Bên
ngoài, cảnh sắc mờ ảo như một bức tranh của Jôn Oátsten một họa sĩ vô danh tiểu tốt tôi gặp trên bãi biển
Crimê. Jôn Oátsten gốc Anh. Dù ñã ở Tây Ban Nha nhiều năm, anh ta vẫn mang trong mình dòng máu sương
mù xứ sở. Tranh của Jôn là những cơn hoang tưởng trộn lẫn sương mù. Mọi thứ màu sắc của anh ñều bị
sương mù phủ lên, như nhựa dính, như nỗi ám ảnh không có cơ suy giảm. Cường ñộ nỗi ám ảnh sương mùa
càng ngày càng mạnh hơn, ñiên khùng hơn trong những bức tranh của Jôn. Anh ta ñã cho tôi xem tới trên
một ngàn bức sơn dầu
và phấn màu. Với ñịa chỉ và thời gian ghi dưới các tấm tranh, tôi biết càng ngày, Jôn Oátsten càng rời xa quê
hương, dấn thân vào xứ sở của mặt trời. Nào Angiê, Los Angeles, Cairô, nào Tân ðêli, Bombay, nào những
thành phố mới của Úc Châu cuồng phóng. Thật lạ, càng xa quê hương, nỗi nhớ quê hương cần ám ảnh.
Càng lãng quên sương mù, sương mù càng trở thành một xúc cảm có tính toàn năng chi phối người nghệ sĩ.
Có lẽ, nếu Jôn ñã là danh họa, anh ta sẽ chẳng bao giờ trò chuyện với tôi, một người con gái bình thường
trên bãi biển Crimê ồn ào có hằng hà sa số mỹ nhân. Nhưng cũng chính vì anh ta chỉ là một họa sĩ vô danh,
tôi mới tìm thấy ở anh ta sự quyết liệt của khát vọng, và nguồn cảm xúc dồi dào, ñôi lúc có khuynh hướng bội
phát chỉ có ở ñoạn ñời trước của con người.
- Tại sao?...
Jôn nhún vai, anh ta nói tiếng Nga tồi, không mạch lạc. Cái mũi tróc da của anh ta ñỏ ửng, nối trên những
ñám da chưa kịp tróc rám ñen. Jôn tới thành phố Crimê ñể vẽ. Thuộc loại khách châu Âu không nhiều tiền.
Một chàng trai xấu xí và cô ñộc. Các cô chiêu ñãi viên xinh ñẹp nhất, có giá nhất trong các khách sạn và các
restaurant không quan tâm tới anh. Jôn nhắc lại.
- Tại sao cơ? Tôi không hiểu. ðã 12 năm tôi chưa trở về Anh. Gia ñình tôi có một chuyện gì ñó không thuộc
loại chuyện vui vẻ. Vì thế, tôi cứ ñi mãi. Khi nào, nhờ ñám họa sĩ ñàn anh, tôi bán ñược vài bức tranh, thì tôi
tích trữ toan, cọ vẽ, và các loại màu. Sau ñó tôi tiêu xài xa xỉ một chút. Nếu không, tôi sống với ñồng tiền lợi
tức của tôi.
Anh ta ngừng lại, ñể ñưa chai nước suối lên tu. Suốt một tuần ở bãi bể Crimê, quên Jôn, tôi chỉ thấy anh ta
uống nước khoáng. Sau ñó, Jôn lăn cái vỏ chai rỗng lên cát, và nói tiếp :
- ðã mười hai năm tôi không giáp mặt với sương mù xứ sở, nhưng tôi thấy nó ngày ngày. Như nó tẩm ướt tóc
tôi, như nó phả vào hai lỗ mũi tôi buốt giá, nhưng nó chạm vào làn da tôi. Sớm nay cũng vậy, khi tôi từ trên
giường bước xuống, tôi cũng bước trong lớp mù sương ấy, lạnh và ẩm ướt, và màu xám nhẹ, như có ai tung
lớp bột mịn trong không gia.
Jôn nhắm mắt lại. Ánh nắng chói như lửa của Crimê chiếu vào mặt anh. Nhưng tôi biết tất cả những ñiều Jôn
nói là hoàn toàn ñúng.
Vâng, ñôi khi người ta không lý giải ñược một ẩn ức ở trong mình. Nó tồn tại bởi một sức mạnh khác, một sức
mạnh vô hình, không thể nắm bắt... Sương mù trong những bức tranh của Jôn Oátsten khiến tôi nhớ tới cảnh
một ao bèo. Thật là một liên tưởng kì quái. Nhưng có thực. Sao tôi không nhớ tới cánh ñồng xanh khoáng ñạt,
với những con diều bay lượn trên cao? Sao tôi không nhớ tới ñồng lúa chín, với các chân ruộng bậc thang
ñậm nhạt pha sắc, vì hình ảnh ấy thanh nhã. Sao tôi không nhớ tới những thành phố trắng của miền Trung
với các bãi biển mơ màng: nào Nha Trang, nào Mỹ Khê, nào ðại Lãnh... Sao tôi không nhớ tới con ñường
cheo leo lên Tây Bắc, vào một ngày xuân, trước khi bước vào trường ñại học, tôi ñã theo bạn bè tham dự
cuộc rong chơi. Con ñường ấy lượn quanh co giữa các vách núi và vực thẳm, tựa sợi dây ñàn căng ra trong
cơn hứng khởi trước vẻ ñẹp và hiểm nguy. Những rừng ban trắng, ban tím trùng ñịp nở, như thánh thần,
52
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
trong phút quên lãng, ñã buông thả bao nhiêu giấc mộng ñẹp cho con người. Biển hoa trắng ngần, tung trên
ñỉnh núi và rừng cây, như tuyết ñọng. Rồi vào sâu hơn nữa, với những rừng ban tím nhẹ, người ta có cảm
giác mây hoàng hôn quần tụ lại, và choàng trên núi rừng tấm khăn choàng mỏng manh, lộng lẫy, khiến trái tim
con người lo âu, ngột ngạt vì e ngại vẻ ñẹp thần tiên kia sẽ tan biến trong thời khắc.
Nhiều cảnh trí ñã ghi dấu quyền uy của cái ñẹp. Nhưng không hiểu sao, như Jôn Oátsten ñã nhớ tới sương
mù, tôi luôn bị ám ảnh bởi một ao bèo. Một cái ao bèo tầm thường như bất kì ai trong chúng ta ñã từng nhìn
thấy, và hờ hững bước qua. Giữa vùng quê, nơi tiếng còi ôtô hoặc còi tàu hỏa vẳng tới như ảo giác. Nơi mà
người ñàn bà trẻ có thể chắp tay lạy ñức ông chồng như nô tì lạy chủ nô, và gã có thể lấy ñòn gánh phang vợ
vì tội ñã trái lời gã, dám cho người bà con vay dăm gánh thóc hoặc vài nghìn viên gạch. Và những ñiều ñó xảy
ra ngay trong thập kỷ 80 này.
Hồi nhỏ, có lần, theo mẹ tôi ñến một làng ngoại ô, tôi thấy một bà già ngồi vo gạo trên cầu ao. Ao rộng, nước
trong, góc bên kia, lênh ñênh dám bèo Nhật Bản. Trên ñám bèo xanh, xòe những bông hoa tím nhạt. Giống
nụ cười bí ẩn của người ñàn bà ñẹp trên một gương mặt hứa hẹn niềm yêu. Tôi ngắm mãi.
Bà già vo gạo xong, vỗ rá, rồi khỏa chân rửa. Mặt ao sóng sánh. ðám bèo Nhật Bản cũng sóng sánh theo, Và
những bông hoa tím như thể thẫm lại trong cơn chao ñảo. BÀ già ngẩng lên :
- Mẹ con bác hỏi nhà ai?
Mẹ tôi cười :
- Cháu tới nhà cô Lài. Nhưng con bé thích ñám hoa bèo, ñòi xem.
Bà già cười :
- Lạ lùng gì thứ hoa bèo cơ chứ.
Sau này, khi trở về quê, tôi nhiều lần ñứng ngắm những ao bèo khác. Những chiếc ao thật sự của vùng quê
thật sự. Những chiếc ao tù hãm, mặt nước nổi bọt vì chất thối rữa, các loại rong tảo nảy nở ñến nỗi nước
không còn trong và loãng mà trở nên nhớt nhát như một thứ dầu. Những chiếc ao vây bọc bởi các ngôi nhà
chen chúc, những khu vườn bị phân cắt, những chuồng tiêu hôi thối dưới nắng hè. Mùi bèo, mùi cỏ dại, mùi
ñám rong ñuôi chó, rong chùm bị phơi héo trên bờ, mùi bùn, mùi ếch nhái chết. Những con cá cờ bị lũ trẻ ném
lên khô cong khô nỏ, vây sạm ñen. Và trong cái khung cảnh ngột ngạt ấy, những cành hoa tím ñiểm trên nền
xanh giống như một thứ ñộc dược, một vẻ ñẹp của xú ếu, sự tô ñỉm cho một ñời sống thiếu sinh khí, không
cởi mở và tăng trưởng. Trời chiều, mặt trời ném xuống các vũng ao một bát tiết ñỏ lòe, nhếnh nhoáng như
rượu hòa máu con vật bị ñâm chết trong những ngày ñình ñám. Và trời lặng gió, không khí như ngưng ñọng
trong oi ả của mệt mỏi và ñợi chờ. Và tiếng kêu của một con cuốc ném từng nhát vào tĩnh lặng. Và người ta
lắng nghe, lắng nghe, vớt tìm tiếng còi tàu nơi xa. Màu tím ñã trở thành ám ảnh. Niềm vui thơ ấu, nỗi khắc
khoái của tuổi thanh niên. Cùng một lúc, nó là hạt sương sớm trong lành, là ñộc tố của nỗi sầu không thể cắt
nghĩa...

53
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 12
Tàu vào ga. Người ñàn ông răng bạc mở túi ñi ñường lấy ra mấy quả ñào. Ông ta chìa cho tôi một quả.
- Cảm ơn ông.
Tôi cầm quả ñào. ðào Bungari. Trái lớn bằng nắm tay ñứa trẻ lên mười. Vỏ chím hồng, thịt ngọt và ñặc biệt
nhiều nước. Cầm trái ñào trên tay ñã cơm thèm. Hoa quả của Bun nhập sang Liên Xô rất nhiều. Nhất là ñào
và táo. Thứ nào cũng ngon. Khắp các quầy bán thực phẩm và hoa quả, nếu có hàng nhập của Bun, người ta
xếp hàng dài dằng dặc.
Ông khách ñã ăn gần hết trái ñào. Ông ta hất hàm bảo tôi :
- Ăn ñi chứ, cô bé, ngon lắm.
Tôi gật ñầu :
- Vâng, rất ngon.
Tôi cắn một miếng. Nước ngọt tứa ñầy miệng. Thật ñúng như câu nói: Ngon tỉnh cả người. Qua ô cửa kính,
thấy ñám hành khách ñang hối hả lên tàu. Trên ñường kè xi măng bóng nhẵn, một cặp trai gái ñang hôn
nhau. Nụ hôn ly biệt. Mắt người con gái ướt ñẫm. Biệt ly, nổi buồn thiên cổ, nỗi buồn vĩnh hằng của nhân loại.
Chẳng cuộc biệt ly nào nham nhở như những cuộc biệt ly ñã diễn ra trên sân bay Nội Bài, xứ sở của tôi. Cái
ngày tôi lên tàu bay rời xứ, chỉ có một người khóc, chắc chắn người ấy sẽ khóc, nhưng khóc ở một làng quê
xa ngắt, bên kia sông. Tôi nhớ người ñàn bà ấy, lòng nhói ñau.
Người con trai ñứng trên bờ kè xi măng xốc chiếc túi ñi ñường ñeo lưng, rồi lau vệt nước mắt trên má người
yêu. Cô ta nhào tới, ôm chặt anh ta thêm lần nữa. Tóc họ cùng có màu vàng rơm. Dưới ánh ñèn, chúng giống
như tơ tằm. Một nụ hôn nữa. Rồi họ rời nhau. Người con gái ñứng lại, bóng ñổ xuống sàn xi măng.
Tiếng người con trai từ ñầu toa nào ñó vang lên.
- Viết thư cho anh nhé.
Người con gái giơ tay vẫy. Rồi cô ta quay ñi. Chiếc váy kẻ ô cắt chéo vải ñập vào hai bắp chân tròn trĩnh. ði
ñược vài chục bước, cô ta quay ñầu lại. Gương mặt ướt ñẫm. Vừa lúc, con tàu rời ga.
- Masa... Masa...
Tiếng người con trai ném lại, tan hòa trong gió. Tôi nhìn theo cô gái, cho tới khi nhà ga mất hút. Con tàu
nhanh chóng vượt qua khu ngoại ô ñể ñi tới một vùng ñồi thoai thoải. Trong bóng tối, vẫn có thể nhận ra các
vệt thẫm của vườn cây.
- Biệt ly.
Con tàu rú còi. Âm thanh của những cuộc chia ly. Nó khiến tôi nhớ lại sân bay Nội Bài. Cái sân bay chật chội
và nóng nực. Những ñoàn người ñứng chen chúc trong bầu không khí oi nóng và ngột ngạt. Nhưng oi nóng
và ngột ngạt hơn nữa là tâm trạng âu lo, khắc khoải của họ trong lúc chờ ñợi làm thủ tục hải quan. Những
gương mặt ñờ dại, những ñám tóc bết mồ hôi, những cặp mắt bồn chồn, nôn nóng, luôn mở to và căng thẳng
nhìn bốn phía như ñể chờ ñợi và chống chọi lại các biến cố, các rủi ro. Bên ngoài dòng người ñông ñúc ấy, lại
có dòng người ñông ñúc khác, cũng chen chúc nhau tới nhễ nhại mồ hôi, bên kia dãy hàng rào bằng sắt ñan,
cũng hướng những gương mặt vừa lo âu, vừa khoắc khoải, vừa hồi hộp vào phòng chờ. ðó là ñám người
ñưa tiễn, thân nhân của những kẻ ra ñi. Một khi mọi thủ tục xong xuôi, và dòng người chuyển ñộng như một
hải lưu hỗn tạp và nóng bức qua các khuôn cửa rà soát vũ khí cuối cùng ñể ra sân bay, thì trên gương mặt
của những người ñưa tiễn, người ta có thể ñọc ñược nỗi vui sướng, tiếng thở dài nhẹ nhõm, niềm hứng khởi
của thành công, nỗi hoan lạc trước một lời hứa hẹn tốt ñẹp và sáng sủa của ngày mai. Những nụ cười viên
mãn. Các cung bậc phấn khích tinh thần. Chưa ở nơi ñâu, cuộc chia ly sung sướng một cách thảm thê như
thế. Những cuộc chia ly nham nhở. Phép sai số trong những quay luật vĩnh hằng của con người. Ngày ấy, tôi
ñứng giữa ñám người chờ làm thủ tục hải quan, vừa lau mồ hôi chảy ròng ròng hai bên thái dương, vừa nhìn
ñám người tiễn ñưa bên ngoài hàng rào sắt. Mẹ tôi ốm, nằm viện. Cô Tâm giận, không tới. Biết thế, nhưng tôi
vẫn mong chờ nhìn thấy cô. Mong chờ một cách vô vọng, vì tôi biết rõ ràng, chính lúc ấy cô ñang ngồi khóc
trong căn nhà rộng thênhh thang. Căn nhà hiu quạnh ở bên kia sông.

54
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 13
Ngày tôi thi ñại học, cô gửi nhà cho bà ðũa cả tuần. Tuần lễ ấy, cô ở nhà nấu nướng, chăm sóc tôi. Mẹ tôi
vẫn ñi chợ ngày ngày.
- Người buôn bán, tham buổi chợ, chẳng mấy khi dám nghỉ.
Cô bảo mẹ tôi như thế. Tôi thi xong, cô về quê. Nhưng tuần một lần, cô lại gửi thư lên thăm kết quả. Mặc dù,
ñã ba lần tôi nói với cô, phải vài tháng sau mới có thông báo chính thức. Sự quan tâm, lòng thiết tha của cô
khiến tôi lo ngay ngáy. May sao, tôi ñã trúng tuyển. Vừa ñược tin, ngay hôm sau cô ñã có mặt. Lại bà ðũa
gánh hoa quả, bánh trái, gà vịt theo sau. Cô bảo :
- Cho cái Hằng mở tiệc khao bạn bè.
Nói xong, cô mở túi, rút cho tôi một cuộn giấy bạc :
- Còn ñây là tiền cho cháu ñi chơi. Chơi cho thoải mái ñầu óc. Trước khi vào trường một tuần lễ cô nhắn
người ñón cháu về quê. Lúc ấy, cô khao họ hàng, làng xóm.
Tôi giãy nảy lên :
- Thôi, cháu chịu thôi. ðỗ ñại học ñã nên công trạng gì mà làm thế.
Cô nói :
- Cô bảo, phải nghe.
Tôi lắc ñầu quầy quậy :
- Không, cháu chịu thôi, cháu chẳng làm thế.
Cô cau mày lại. Gương mặt cô như ñen hơn bình thường. Cô nghiên giọng nói :
- Ngày trước, bố mày mới ñỗ ñíplôm thôi. Cháu là người ñầu tiên ñậu bằng tú tài trong dòng họ nhà ta. Có
phải chuyện ñùa ñâu. Hãy nghe cô.
Biết không thể cãi ñược, tôi ñành im lặng. Hôm ấy cô tôi về ngay. Bà ðũa, thu xếp ñồ lề xong, quảy chiếc
gánh không ñi theo. Tôi nhìn tấm lưng mỏng của cô dưới lớp áo nâu, cái dáng khô cứng bất thường của
người ñàn bà không qua kỳ sinh nở, ứa nước mắt.
Sau khi cùng bàn bè ñi chơi, tôi theo chị em cô bạn ñi du lịch. Họ là con của một gia ñình cán bộ cao cấp
ngành ngoại giao. So với cán bộ cỡ cục vụ trưởng khác, tài chính phong phú hơn nhiều. Năm ấy, cô bạn tôi
cũng ñỗ ñại học. Cô chị ñã ñi làm, nhưng chưa chồng nên xin phép nghỉ hè ñi chơi với em. Ba chúng tôi ñủ
tiền tiêu xài. Chuyến ñó, chúng tôi ñã ñi khắp vùng biển miền Trung: Nha Trang, ðà Nẵng, Qui Nhơn, Sau rồi
vòng lại Sầm sơn, ra Bãi Cháy. Vẫn chưa hết tiền cô Tân cho, khi ñã vào học rồi, nghỉ Tết Nguyên ðán xong,
chúng tôi còn rủ nhau lên Tây Bắc. Và chuyến ñi cuối cùng lại là chuyến ñi kỳ thú nhất trong dịp ấy.
Nhưng thôi, hãy trở lại với cô Tâm. Trước ngày tôi vào học mươi hôm, một người ñàn ông ngoại tứ tuần
phóng Honda 67 vào tận cửa nhà tôi :
- ðây có phải nhà cô Quế, con tên Hằng không?
Tôi ñang ngồi thêu chiếc túi trong nhà. Nghe tiếng hỏi trống không, tôi cắm ñầu thêu, chẳng thèm ngẩng ñầu
lên.
- Tôi hỏi.
Người ñàn ông dóng tiếng to hơn. Ông ta vẫn ngồi trên xe, và chiếc xe Honda ñen trùi trũi, vẫn nổ máy phun
ra làn khói hôi xì :
- Tôi hỏi, ñây có phải nhà cháu Hằng không?
Bất ñắc dĩ, tôi phải ló mặt ra :
- Phải. Ông cần gì?
Người ñàn ông nhìn tôi qua cặp kính che nắng màu xanh chai :
- Tôi là người bà Tâm phái lên ñây. Xin cô nương chuẩn bị quần áo, tôi ñưa về nhà.
Nói xong, ông ta tắt máy, gạt chân chống xuống ñể dựng xe vào một góc sân. Rồi không ñợi mời, ông vào
nhà, ngồi phì phèo hút thuốc. Dáng ñiềm nhiên của ông, khiến tôi không còn cách nào khác là thu xếp vài bộ
quần áo vào chiếc túi du lịch nhỏ rồi theo ông ta ra ñi. Tôi nói với người ñàn ông trước khi lên xe.
- Chú cho cháu qua chợ.
Ông ta ñáp gọn ghẽ.
- Sẵn sàng.
Vứt mẩu thuốc cuối cùng xuống sàn, ông cho xe nổ máy. Chiếc xe Honda 67, trong xấu xí như một con ong
ruồi, nhưng ñi khá êm. Người ñàn ông ñưa tôi tới cửa chợ, rồi vào một quán giải khát gọi cà phê :
- Tôi ở ñây. Cô nương cứ chuyện trò thoải mái với bà cụ. Bà Tâm dặn tôi nói với cô rằng cô phải ở dưới quê ít
nhất một tuần.
- Vâng. Chừng 15 phút cháu sẽ quay ra.
55
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Tôi vào chợ, ñưa chìa khóa cho mẹ. Lúc ấy, mẹ tôi ñang vắng khách. Dãy hàng ñồ khô của mẹ cũng vắng
khách. Hai bà ngồi xõa tóc cho con gái nhổ tóc sâu. Bà thứ ba ngủ gật. Tôi nói với mẹ :
- Con ñi nhé.
Mẹ tôi gật ñầu :
- Ờ, con ñi.
Nói xong, mẹ lại cúi xuống, nhặt những hạt lạc lép trong thúng lạc. Từ ngày tôi ñược cô Tâm bảo trợ, và mẹ
tôi tìm ñược những người cần sự bảo trợ của mẹ, mối quan hệ giữa chúng tôi trở nên nhạt nhẽo. Tôi không
ngờ sự thể như vậy. Dù sao, mẹ cũng vẫn là mẹ của tôi. Tôi im lặng chờ ñợi một vài phút rồi hỏi :
- Mẹ không dặn dò gì hay sao?
Mẹ tôi ngẩng ñầu lên, mắt thoáng qua ánh ngạc nhiên và có phần mỉa mai :
- Có cô Tâm rồi mà.
Tôi tức nghẹn họng. Nhưng tôi vẫn nói bình thản :
- Con không muốn xa mẹ. Nhưng dù sao, việc cũng phải ñi.
Mẹ tôi ñáp :
- Con ñi ñi. Ở dưới ấy chắc người ta mở tiệc mừng to lắm. Mẹ thì chẳng ñủ tiền ñể lo.
Tôi nhìn mẹ :
- Mẹ ñừng nói thế. Xưa nay, mẹ con ta vẫn sống với nhau tằng tiệm, có cần tiền bạc gì ñâu.
Mẹ không ngẩng lên nhìn tôi, ñáp nhạt nhẽo :
- Ờ... mẹ biết thế. Nhưng xưa khác, nay khác.
Những hạt lạc lép lọt qua kẽ tay mẹ rơi xuống chiếc rổ nhựa con. Mắt mẹ tôi chăm chăm nhìn xuống thúng
lạc, vẻ như không còn muốn tiếp tục chuyện trò nữa. Vẻ mặt mẹ ñiềm tĩnh, có phần lạnh lùng. Vẻ mặt của
người ñàn bà tự chủ. Khác hẳn với mẹ trong những lần cùng tôi ñến nhà cậu Chính. Vậy là, tôi cầu xin tình
yêu của mẹ, còn mẹ lại cầu xin sự ñoái hoài của những người họ ðỗ. Trò ñuổi bắt quái gở và vô lý. Tôi nuốt
cơn nghẹn ngào :
- Con ñi ñây. Mẹ nhớ giữ gìn sức khỏe.
- Ờ, con ñi.
Người ñàn ông ngồi trong quán cà phê ñang tán tỉnh một thiếu phụ ñẫy ñà, mặt tròn tóc xoăn tít. Trông chị ta
mũm mĩm như con búp bê. Thấy tôi vào, ông ta ngẩng lên :
- Ô, nhanh thế à? Tôi chưa uống hết cốc cà phê.
Tôi nói :
- Xong rồi.
Ông ta bảo :
- Cô uống cái gì nhé?
Tôi ñáp :
- Cám ơn. Cháu không khát.
Nhanh nhẹn, người ñàn ông dốc tuốt ly cà phê vào họng rồi ñứng lên :
- Bao nhiêu ñây bà chủ?
Ông ta móc từ túi quần sau ra một chiếc ví da ñen cũ bẩn, nhưng bù lại, nó có rất nhiều ngăn và rất nhiều
tiền. Toàn những xếp bạc lớn. Người thiếu phụ mũm mĩm liếc mắt nhìn :
- Ái chà, ông anh sộp ghê.
Người ñàn ông nhoành mồm cười :
- Cũng kha khá, bà chị ạ. Hẹn lần sau lên chơi. Giờ tôi phải làm nhiệm vụ.
Nói ñoạn, ông ta quay lại tôi :
- Mời cô nương lên xe.
Tôi vừa thấy ông ta vui tính vừa khó chịu vì vẻ nhăng nháo nhà quê ñó. Chờ ông ta quay xe, nổ máy, tôi mới
ngồi lên. Người ñàn ông sửa lại cặp kính màu xanh chai rồi ñưa tay chào thiếu phụ. Chiếc xe lao vụt về phía
trước. Tôi ngồi sau tấm lưng lực lưỡng của ông ta, chịu ñựng một thứ mùi hôi nhờm gớm cùa mồ hôi dầu, mùi
hôi nách thượng thặng, trộn lẫn mùi nước hoa nội ñịa hăng xè. Cái thứ mùi hỗn hợp ấy không thể nào gọi tên
ñược. Suốt chặng ñường dài, tôi không mở miệng vì phải chống ñỡ cái mùi khó ngửi ñó một cách quyết liệt.
Người ñàn ông, thoạt ñầu còn hăng hái trò chuyện. Sau thấy tôi toàn ñáp lại bằng những tiếng ưm, hừm...
ñành thôi. Chắc ông ta ghét tôi vì ông ta thuộc loại người vui tính, thích chuyện trò.
Dầu sao tôi cũng ñã cố gắng ñể không xảy ra một cuộc va chạm nào ñáng tiếc. Khi người ñàn ông ñưa tôi tới
trước cổng nhà cô Tâm, ông ta gọi tướng lên, giọng oang oang :
- Này, bà chủ ơi. Bà chủ ơi, ra mở cửa. Sứ giả về rồi ñây.
Không phải bà ðũa mà ñích thân cô tôi ra mở cửa. Có tiếng cô cười hỉ hả phía sau cánh cửa gỗ :
- Nhanh quá nhỉ. Tôi cứ nghĩ tối sẫm hai chú cháu mới về.

56
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Tiếng then lách cách, rồi hai cánh cửa mở toang. Cô tôi ôm lấy tôi :
- Ối dào ơi.
Cô cất tiếng kêu vô nghĩa. Tôi bất giác bật cười :
- Cô khỏe không cô?
- Khỏe lắm. Mong con suốt ngày.
ðoạn, quay sang người ñàn ông ñeo kính xanh, cô bảo :
- Cậu vào chơi.
Ông ta lắc ñầu :
- Thôi, xin kiếu bà chị. Em phải về nhà trình diện không con hổ cái lồng lên. Thế là bà chị hài lòng nhé.
Cô tôi gật ñầu :
- Vâng, cám ơn cậu.
Người ñàn ông nhe răng cười, chìa tay cho tôi :
- Chào cô nương.
Bắt tay tôi xong, ông ta co chân ñạp khởi ñộng máy một cách hùng dũng rồi phóng xe ñi. Tôi ngạc nhiên nhìn
theo, hỏi cô :
- Sao cô không mời chú ấy vào uống nước?
Cô tôi ñáp :
- Thôi, vào nhà ñi con.
ðóng cổng rồi cô mới nói tiếp :
- Cậu ta có vợ lẽ ở cách ñây non 20 cây số. Cô vợ cả ghen lồng ghen lộn, có bữa dội cả thùng dầu hỏa vào
người dọa tự thiêu. ðể cho nó về.
Cô xách túi cho tôi. Rồi hai cô cháu vào nhà. ðồng hồ treo tường thong thả ñiểm hai tiếng. Trên phản, có
mâm cơm ñậy lồng bàn. Tôi hỏi :
- Cô vẫn ñợi cơm con hay sao?
Cô tôi gật ñầu :
- Ờ, không thấy ñói. Sáng dậy cô ăn khoai sọ luộc chấm vừng. Rồi uống hai ấm chè ướp ngâu, bụng dạ lưng
lửng chẳng ra ñói chẳng ra no. Giờ con về thì cô thấy ñói. ði rửa mặt mũi rồi hai cô cháu ăn cơm.
Cô lại theo tôi ra tận giếng, cầm chiếc khăn mặt bông mới. Thứ khăn nhập ngoại. Trên nền bông trắng, in một
chùm hoa lyla tím. Tôi thả chiếc khăn vào thau ñồng, trong lớp nước tinh khiết của giếng khơi, lòng êm dịu.
Nước mát, rửa sạch bụi bám. Thật hạnh phúc khi biết ở cuối chặng ñường dài, có người chờ ñợi ta, với tấm
khăn trắng, và chậu nước tinh khiết. Trời oi, thỉnh thoảng, tiếng chim vườn lại thả vào không trung. Bóng râm
ñã bò tới hàng gạch thứ ba ở dưới hiên.
Cô Tân bảo :
- Nào, ta ăn cơm.
Cô thong thả mở lồng bàn. Tôi reo lên, trên mâm có món canh tôi thích nhất. Hoa thiên lý nấu, không phải với
giò sống mà là cua ñồng lẫn trứng cáy nghiền. Những tầng gạch vàng rộm nổi trên mặt nước, với những ñám
hoa lý bị luộc hín, ngả sang trong suốt. Cô còn rán món chả xương sông với vài bìa ñậu sống chần nước sôi
chấm tương. Tôi ăn ngon lành. Cô sung sướng, chốc chốc lại chống ñũa nhìn tôi. Tôi ăn gần xong bữa mà cô
vẫn chưa qua bát thứ 2. Cô ăn rất ít. Dường như cô thưởng thức tôi ăn hơn là thưởng thức các món ăn. Xong
bữa, chúng tôi tráng miệng bằng hai bát chè sen, cô tôi nấu lấy, với sen trần hầm nhừ và bột sắm dây. Không
có vani nhưng nhiều sen nên nước rất thơm. Cô bỏ mâm xuống bếp, lau phản cho tôi nằm. Tôi hỏi cô :
- Bà ðũa ñâu ạ?
Cô bảo :
- Bà ấy ñi mời người làm tối nay.
Nói ñoạn, cô ñưa cho tôi chiếc gối nhỏ bọc vải trắng thêu, còn cô gối gối mây :
- Nào, cô cháu ta tềnh tang.
Tôi nằm xuống tấm phản gụ bóng nhẵn, mát như thạch, ngủ liền. Lúc thức giấc, chiều chạng vạng. Có tiếng
kêu eng éc chói tai của một con lợn bị chọc tiết. Hai cánh cửa chính ñóng kín, khiến căn nhà tối om. Ngoài
sân, có ánh ñèn. Tôi ngồi trên phản, nghe tiếng lợn kêu hộc lên, rồi những tiếng kêu rời rạc tắt dần, người ta
ñã chọc tiết xong con vật xấu số.
- Thôi, tao ñã bảo thôi, hứng sang chậu sành.
Tiếng một người ñàn ông, nghe thô lỗ. Ngừng một lát, lại vẫn tiếng ông ta :
- ðã nhớ chưa? Lần sau cứ thế mà làm. Tham một tí là tiết canh chẳng ra gì.
Một thiếu niên ñáp lời :
- Con nhớ rồi.
Hóa ra một ông ñồ tể luyện nghề cho con trai.

57
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Múc nước sôi ra sân mau lên.
- Có ngay ñâu. Liệu bao nhiêu thì pha xong?
- Hai mươi phút là cùng. Cánh bên ấy cứ lau cối rửa chày di. Tay tôi pha thịt chỉ một nhoáng.
- ðược rồi. ðể tôi bảo ñám ñàn bà băm hành răm ñã. Xong việc, ta làm cỗ lòng rõ ngon.
- Rõ ngon. Lại như hôm giỗ cụ Toái ấy chứ? Nguyên cả mùi phân.
- Ông này thù dai thật. Hôm ấy tôi say, tôi ñể cho anh em thằng Cựu làm giúp. Mà nhà chúng nó ăn mắm mút
ròi quen, ai lạ gì?
Tiếng nói qua lại vang dãy sân. Tôi khẽ hé cánh cửa, nhìn ra. Chính giữa sân, trên chiếc ñòn sứ men xanh,
cây ñèn măng sông cháy rừng rực. Ánh sáng chói chang của nó rọi tới tân hàng cau, vướt qua bức tường
hoa, soi từng vòm lá cam um tùm. Trên sân, phía bên trái, gần cửa bếp, một người ñàn ông ñang ñưa dao
cạo lông lợn xoèn xoẹt. Một thiếu niên trạc 17, 18 ñể ria mép con kiến, rất ñẹp trai ñang cầm gáo dội nước
sôi. Nước dội tới ñâu, lưỡi dao của người ñàn ông ñưa tới ñó, và lượt lông lợn ñen tuột ñi, phơi làn da trắng.
Gần nơi bố con người ñồ tể làm lông lợn, ñã kê sẵn một tấm ván gỗ nhẵn nhụi, chờ pha thịt. Hai người ñàn
bà ñang ngồi băm một mớ hành và rau thơm, chắc ñể làm món dồi. Sau lưng họ, bà ðũa ngồi xát mẻ lạc
rang. Bên phải sân, hai người ñàn ông khác ñang lau chày cối. Thứ chày cối vĩ ñại, lần ñầu tôi nhìn thấy.
Chày cao quá ñầu tôi và chiếc cối ñá cũng ước chừng non tám tấc. Rõ ràng, họ ñã phải mượn các ñồ dùng
này ờ nhà những gia ñình chuyên làm giò chả hoặc những ñại gia ñình thường xuyên phải lo những bữa cúng
giỗ hàng trăm khách. Quang cảnh thật tấp nập, nhưng rất trật tự. Và dường như ñám người ñang hoạt ñộng
náo nhiệt kia chịu sự chi phối chung của một người chỉ huy tối cao, ñầy uy lực. Mãi rồi tôi mới nhìn thấy người
ấy. Bà cô tôi ngồi ngay sát cửa, trên một bậc tam cấp, khuất lấp trong bóng tối chậu cây ñinh lăng. Cô ngồi vót
tăm. ðầu cúi xuống, tay ñưa con dao bổ cau ñều ñặn, cô không ngẩng ñầu lên, không ñể mắt tới bất cứ công
việc gì. Nhưng rõ ràng, cái guồng máy ñang cử ñộng kia chịu sự ñiều hành nhẹ nhàng, và ñầy uy thế của cô.
- Uỵch...
Ông ñồ tể ném con lợn ñã mổ xuống tấm phản gỗ. Xong, ñứng ngay ngắn phía cuối tấm ván, ông gọi :
- Dao, mày.
Chàng thiếu niên ñẹp trai ngoan ngoãn mang tới các loại dao cần thiết cho ông bố. Người ñàn ông lấy mu bàn
tay ñẩy hai ống tay áo lên, cuộc pha thịt bắt ñầu. Trước hết, ông ta cắm cây xiên vào chính giữa cái bụng mổ
banh của con vật. Rồi, giơ con dao pha lưỡi vuông lên: “Phập.” Nhát dao thật ngọt, chính xác, chẻ giữa sống
lưng con lợn. Nhát thứ 2, thứ 3... Không nhát nào chệch, trong nháy mắt con lợn bị phanh làm hai mảnh, ñều
ñặn hơn tất cả mọi cán cân công lý. Rồi ông ta ngẩng lên :
- Nong. Rải tao mảnh nilông.
Tức khắc, hai người ñàn ông có nhiệm vụ giã giò chả lăn tới chiếc nong, ngả cạnh tấm phản pha thịt. Chàng
thiếu niên ñẹp trai có hàng ria con kiến rút tấm nilông trong chiếc bị cói ñem theo, rũ ñánh “roạt” rồi rải lên.
Ông ñồ thể ném một nửa con lợn vào nong, xoay ngang nửa còn lại, bắt ñầu dùng tới con dao khác. Một trong
hai người ñàn ông ñứng bên cạnh trầm trồ :
- Nhanh thật. Thịt còn bốc khói.
Người ñàn ông ñáp gọn lỏn :
- Thịt nóng hôi hổi mới giã ñược giò ngon. Thịt nguội mà giã giò, chỉ có ñem cho cửa hàng mậu dịch.
Nói xong câu ñó, ông ta ñã lọc ñược một tảng thịt to tướng.
- Vào cối ñi.
Lại buông ta một mệnh lệnh, dõng dạc không kém mệnh lệnh của các nguyên soái. Hai người ñàn ông ñón
tảng thịt cũng nhanh nhẹn như những thủ môn siêu việt của sân bóng ñá thế giới, bắt bóng, chạy sang sân
bên kia.
- Nhớ nước mắm tiêu chưa?
Ông ñồ tể vừa tiếp tục pha thịt, vừa ném sang lời nhắc nhở rất nghiêmngặt, một trong hai người giã giò ñáp :
- ðủ hết rồi.
Sau ñó là tiếng chày thì thụp.
Trước cửa bếp, ñám ñàn bà ñã băm xong hành và rau thơm, bắt ñầu trộn tiết ñể nhồi. Họ ñụng chậu, ñụng
nồi, vui vẻ lắm. Và những câu chuyện rì rầm của họ, về ñồng áng, về ông chủ tịch xã với bà trưởng cửa hàng,
về cô con dâu nọ ñánh nhau với mẹ chồng bị ñuổi khỏi nhà, cắp nón với hai bộ quần áo ra ñi... giống như
tiếng nước chảy qua miệng cống.
Trời tối hẳn. Xung quanh, mọi nhà ñã ăn xong bữa cơm chiều, im hơi lặng tiếng, Chỉ thỉnh thoảng có con chó
ăng ẳng sủa người ñi ñường. Tối hôm ñó, lần ñầu tiên tôi cảm nhận ñược bầu không khí u tịch nơi thôn dã.
Nó thật vô ñịnh, nhưng bền vững khủng khiếp. Như làn nước thâm u của quá vãng, nó trôi chảy, lãnh ñạm ù
lì, trơn tuột qua những kẽ tay nắm bắt của con người. Giống như nước, nó mềm mại, uốn lượn, nhưng sẽ làm
chết ngạt một cách dễ dàng những kẻ không biết bơi. Và ánh mặt trời chói chang nhất, cũng chỉ hâm nóng

58
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
ñược làn nước mỏng bên trên, và cơn dông tố mãnh liệt nhất cũng chỉ cày xới lớp sóng bên trên. Cô tôi vẫn
ngồi vót tăm trong bóng cây ñinh lăng, không nhúc nhích rời chỗ. Mái ñầu nhỏ nhắn, ñôi vai nhọn nhô lên. Tôi
nhìn cô, chợt hiểu: người ñàn bà ñó, người ruột thịt của tôi cũng như bầu không khí u tịch kia ñã hòa nhập
thành một toàn thể. Cái toàn thể ấy ngự trị trong tôi, nơi cỗi rễ, nơi máu huyết, vừa gần gũi nhưng vừa cách
xa, vừa ñem lại nỗi êm dịu vừa trói buộc tôi trong nghiệt ngã và ñau ñớn. Tuy nhiên, ñó hoàn toàn là những
tiên cảm rất mơ hồ.
Dường như linh cảm ñược, cô vội quay lại :
- Hằng dậy rồi phải không?
Vẫn ñứng sau cánh cửa, tôi ñáp :
- Vâng ạ.
Cô bảo :
- Ra ñây chơi, chờ lòng và cháo chín.
Tôi ñáp :
- Con không ñói.
- Ờ, chắc con cũng chẳng thích gì món cháo lòng. Thế thì lại ngủ nữa ñi. Mai cô gọi dậy sớm.
Sớm hôm sau 4 giờ rưỡi, tôi tỉnh giấc. Như thế cũng ñã ngủ bù cho cả tuần lễ trước mải xem phim và ñánh tú
lơ khơ với lũ bạn cùng phố. Chiếc gối may của cô tôi vẫn ñặt sát tường, không suy suyển. Suốt ñêm, cô
không ngủ. Tôi bước ra sân. Trời vừa sáng. Cây ñèn măngsông vẫn còn ñặt trên chiếc ñôn sứ men xanh.
Nhưng ñám người làm ñêm qua không còn ai. Chiếc chày gỗ ñã rửa sạch sẽ chống bên tường hoa. Chiếc cối
ñá lăn ngiêng cạnh ñó. Tấm phản gỗ vừa cọ rửa, còn ướt nước kê sát tường bếp. Tấm nong cũng ñã lăn ñi.
Sát giếng, ba chiếc rổ xề lớn ñựng các loại thịt ñã pha. Hai thúng cỡ ñại ñựng giò vừa vớt. Một làn hơi mỏng
bay lên: chắc chắn giò hãy còn nóng. Bên kia bức tường hoa, gần gốc cau ñầu tiên, còn bếp tro kê bằng viên
ñá lớn. Than chưa tàn hết, chốc lát lóe lửa. Cô tôi ñang cọ rửa vết tiết ñọng trên sân. Thấy tôi, cô ngẩng lên :
- Sao con dậy sớm thế?
Cô hoàn toàn tỉnh táo, nhanh nhẹn, không có vẻ gì biểu hiện là ñã thức ñêm qua. Tôi hỏi :
- Sao cô không ngủ ñi một lát?
Cô cười, răng không còn trắng bóng nhưng vẫn ñều tăm tắp :
- Ăn thua gì! Ngày mùa, cô có thể thức liền năm bảy ñêm. Con rửa mặt rồi vào nhà ăn sáng.
Thấy tôi còn chần chừ ñi vòng quanh sân, cô bảo :
- Mau lên con, lát nữa thợ nấu cỗ ñến ñây, chẳng còn rảnh rang ñâu.
Nghe lời cô, tôi ñi ñánh răng. Lúc vào bếp lấy muối, tôi thấy bà ðũa ngủ lăn trên chiếc chõng tre kê sát tường,
không còn ñủ kiên nhẫn ñể ñi ñến chiếc giường riêng của bà, vẫn kê ở nhà phụ. Thấy tôi nhìn bà ta, cô Tâm
cười :
- Thế ñấy, người ta ñến chết cũng không ñổi thay ñược tính nết. Hễ khát, là nước ruộng cũng vục nón xuống
múc uống. Hễ ñói, cơm thiu cũng và lấy và ñể, hết cả bát mới ngửng mặt lên. ðụng cơn buồn ngủ là gốc cây,
vệ ñường cũng lăn ñùng ra ngủ. Hồi cô còn nhỏ, bà ấy ñã có cả một ñứa con trai. Ông chồng người Thổ Cao
Bằng, lưu lạc về xuôi. Ông ta làm thợ mộc, ñóng tủ thuê cho vợ chồng cụ Nhiễu. Thấy cô con gái xinh xắn,
béo tốt ñem lòng yêu. Vợ chồng cụ Nhiễu gả tắp. Còn ñứng lên lo cưới. Ông chồng ở rể luôn. Bà ấy tốt nái,
ngay năm ñầu ñã ñẻ ñược ñứa con trai. Núc ních như hòn bột. Ông chồng Thổ yêu lắm ñi làm thì chớ, về tới
nhà lại bế ẵm nựng nịu con. Thế mà rồi vài năm sau, ông ta cũng không chịu ñược. Trần ñời mới có một
người ñàn bà ñoảng như thế. ðụng tới bát mắm, bát mắm ñổ, ðụng vào vại dưa, vại dưa khú. Người ta trồng
lau ra mía. Bà ta trồng củ tía ra củ nâu. Năm ñứa con bẩy tuổi, ông chồng dắt ñi mất tích. Bố mẹ già chết,
không dựa ñược vào ai, bà ta bán sạch nhà ñi mà ăn. ðang từ chỗ có cơ nghiệp thành trắng tay ñi ở ñợ.
- Bà ấy họ hàng thế nào với nhà ta ạ?
- Ông bà Nhiễu gọi bà nội con là chị họ. Chị em con dì, con già cách ba ñời. Hồi cải cách, cũng ñược bầu vào
nông hội ñấy. Sau làng nước thấy không ñược việc gì nên lại cho ra. Mấy năm làm hợp tác, không ñủ bảo
ñảm ngày công, sông lơ lắt, manh quần tấm áo cũng ñi xin. Có mảnh vườn ñất phần trăm trồng toàn rau môn
thục. Cuối năm kìa, thấy bà ta túng thiếu, dẹo dọ quá, cô nghĩ gần nghĩ xa, dù giọt máu pha trăm bát nước
cũng còn hơn nước ao nước hồ, cô gọi về ñây.
Bà ðũa vẫn ngủ say như chết, thỉnh thoảng lại ngáy khò khè. Tiếng ngáy của bà hệt như tiếng ngáy của ñàn
ông. Cô tôi bảo :
- Thôi, ra ñánh răng, kệ cho bà ấy ngủ. Hễ ngủ không ñẫy giấc ñang ngồi ñun bếp bà ấy cũng ngã dụi vào
ñống than.
Ngoài sân, trời sáng trắng. Hương cau thoang thoảng, mát lạnh. Như mùi thơm có hơi ẩm của sương ñêm.
Chích choè hót lảnh lót ngoài bụi tre ñầu ngõ. Cô tôi ñã chuẩn bị cho tôi ăn sáng: Xôi trắng với chả ống. Chả
ống gần giống như thứ chả nạc, nhưng người ta pha nhiều tiêu, quế và quấn quanh các ống vầu lớn mà

59
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
nướng trên than. Gắp miếng chả lên rất nhẹ, thơm. Miếng chả uống cong rồi lại bật ra, dai như cao su vì thịt
rất tươi, quết kỹ trong cói, lại pha thêm chút ít hàn the. Ở Hà Nội, cả những thanh chả quế nổi tiếng cũng
không tìm ñược thứ chả ngon thế. Như mọi bận, cô tôi ăn rấy ít, rồi chống ñũa ngắm tôi ăn.
Chúng tôi vừa ăn cơm xong, chưa kịp uống nước ñã nghe tiếng gọi ơi ới ngoài cổng :
- Bà Tâm ơi... Ới bà Tâm.
Cô bảo :
- Họ ñến ñấy. Cháu dọn bát ñũa lại cho cô.
Rồi cô ra mở cổng. Ba người ñàm bà cũng trạc ngoại tứ tuần bước vào. Họ ăn mặc gần như cô tôi: Quần lụa
ñen, áo cánh. Tóc búi hoặc kẹp thả sau lưng. Lớp phụ nữ nông thôn sau này không vấn khăn nữa. Các bà
ñon ñả hỏi :
- Chúng tôi có ñến sớm quá không bà?
Cô Tâm cười :
- Không ñâu. Vừa rạng ñông. Mời các chị lên nhà.
Cả ba người ñàn bà cùng bước qua bậc tam cấp, vào gian bên trái. Tôi ñã kịp dọn xong bát ñũa. Các bà xếp
thúng mủng vào chân tường. Mỗi bà ñem theo một thúng nhỏ, kiểu thúng ñựng ñồ lễ. Rồi họ ngồi lên sập. Cô
tôi tự tay bưng lên một mâm ñầy xôi, chả. Một chồng bát sứ trắng với ñũa mun. Một ñĩa chuối tiêu chín :
- Xin mời các chị ăn sáng rồi giúp cho.
Các bà xoa tay :
- Úi dào, bà chủ cho ăn sáng sang quá. Nào, các chị. Thiên hạ thì tiền chủ hậu khách. Còn bà Tâm thì tiền
khách hậu chủ, các chị lên ñũa lên bát cho vui.
Họ mời mọc nhau xong, quay lại hỏi cô tôi :
- Cỗ trưa hay cỗ chiều ñây bà chủ?
Cô tôi ñáp :
- Cả trưa, cả chiều, phải ăn hai ñợt mới hết khách.
- Mấy ñĩa, mấy bát?
- Năm ñĩa, năm bát.
- Làm gì mà gớm thế?
- Các chị dấn lên cho. Lần ñâu tiên dòng họ Trần nhà tôi có con cháu Hằng ñỗ tú tài.
- Bà cô như bà, nước Nam này có một thôi ñấy. Nào kể ñi.
- Vâng, xin phép các chị. Mỗi mâm xin cho năm ñĩa: một giò lụa, một giò pha, một chả ống, một chạo nem,
một thịt luộc. Còn năm bát là: một bát măng, một bát càri. Thịt, giò, xương ñã ñủ. Riêng bát hầm và bát càri,
tôi ñã nhốt sẵn lồng gà. Thức ăn tráng niệng bữa trưa thì xin cho nồi chè ñỗ xanh. Còn buổi chiều, các chị lo
cho vài ñõ xôi gấc.
Một bà bảo :
- To gấp ba lần cỗ cưới nhà người ta ñấy. Thảo nào, mới bảnh mắt ñã nghe con vợ thằng cha ðường hỏi
chồng: Tôi nay anh ñi ăn cỗ nhà bà Tâm phải không?
Nghe tới ñó, người ñàn bà thấp bé, có vết bớt trên má quay sang, giật giọng hỏi cô Tâm :
- Chị mời lão ðường ñấy à?
Cô tôi ñáp :
-Vâng, cả ñám chức sắc trong làng, tôi mời hết. Chị sợ tốn kém hay sao?
Người ñàn bà có vết bớt trên má ñáp :
- Không. Nhưng lão ðường ñang ñịnh cướp mảnh vườn xóm Trại của chị cả tôi. Bà ấy thân cô thế cô, chồng
chết bệnh, con liệt sĩ chống Mỹ, giờ còn vườn hồng nuôi thân, lão ñịnh cuỗm nốt.
Bà bên cạnh nói :
- Thằng cha ấy vừa gả chồng cho ñứa con gái lớn. Nó muốn cướp mảnh vườn xóm Trại ñể làm nhà cho con
ở riêng.
Người ñàn bà có vết bớt trên má nói tiếp :
- Chị tôi ñang ñâm ñơn kiện trên huyện. Chẳng hiểu có ăn thua gì hay lại kiện củ khoai. Nhưng tôi không thể
bưng mâm rót nước cho cái thằng cướp ngày ấy.
Nói xong bà ta cúi ñầu xuống. Cô Tâm tôi thong thả ñáp :
- Tôi biết rõ mọi chuyện. Chị cứ yên tâm. Không phải áy náy gì.
Nói ñoạn, cô tôi bước ra ngoài hiên, cất tiếng gọi :
- Bà ðũa ơ... ñã dậy ñược chưa?
Người ñàn bà có vết bớt trên má ngẩng lên, gương mặt ñã trở lại bình thản. Họ tiếp tục ăn sáng. Tôi nhìn theo
cô Tâm, không hiểu trong ñôi vai lép kẹp kia ẩn chứa sức mạnh nào mà khiến cho những người khác tin cậy
và tuân thủ một cách lạ lùng như thế?

60
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 14
Từ lúc ấy, tôi ngong ngóng chờ buổi tối. Chờ sự xuất hiện của cái nhân vật có tên là: thằng cha ðường phó
chủ tịch. Buổi trưa, họ mạc tới kìn kìn. Hết mâm này tới mâm khác. Tôi ñóng vai trò của một con rối, mặc dù là
con rối danh giá. Bất cứ ông chú, bà bác, rồi các thím, các cô, các dì, các già, các chị, các anh... xa gần nào
ñược cô Tâm giới thiệu tôi ñều phải tươi tỉnh chào. Trên môi, luôn thường trực một nụ cười giao ñãi. Thế mới
biết, nghề chiêu ñãi viên cực nhọc. Cười cho ñủ số lượng cần thiết trong một giờ cũng khổ không kém phải
rặn ra những tiếng khóc hờ cho một ñám ma có nhiệm vụ khóc. Tôi không ăn ñược miếng gì, mệt phờ. Ba giờ
chiều, tôi húp nửa bát chè ñỗ xanh rồi trốn sang nhà hàng xóm ngủ nhờ. Sẩm tối, cô Tâm cho bà ðũa sang
gọi.
Tôi về nhà. Cây ñèn măngsông ñã ñược thắp sáng. Lần này, nó không ñặt trên chiếc ñôn sứ men xanh mà
treo trên xà dọc. Ánh sáng trắng lóa khắp mấy gian nhà, khắp sân, vướt qua tường hoa tới dãu cau. Cả trong
nhà lẫn ngoài sân ñều la kiệt các bàn cỗ. May thay họ ñã ăn gần xong. Tôi theo cô Tâm ra mắt khi các mâm
chè ñã ñược bưng lên, thay thế cho cỗ mặn. Và các ñĩa xôi gấc ñỏ rói ñang dược chiếu cố rất mặn mồng :
- Xôi gấc thế này là hết ý ñấy.
- Vâng, chẳng ñám nhà ai nấu ñược thứ xôi gấc như hôm nay.
- Khó gì ñâu, cứ nhiều ñỗ xanh, nhiều ñường, nhiều mỡ là khắc ngon.
- ðừng nói láo. Có một tạ ñỗ với ñường vào tay nhà bà cũng thành cháo khê. Có nhớ hồi ñi công trường bà
cho chúng tôi ăn xôi bánh ñúc hay không? Dạo ấy bà còn ñang xuân mà tôi cũng là trai tơ hơ hớ.
- Rõ ñồ khỉ gió nhà ông.
- Ông ấy nói ñúng ñấy, xôi ngon tốn công lắm. Gạo nếp vo xong ñể cho ráo nước. Không khô phải lấy khăn
mặt bông mà xoa. Gạo trăm hạt rời cả trăm mới trộn gấc. Mà gấc cũng phải chọn thứ gấc nếp, gai thưa, ruột
dầy, màu thắm như son. Nạo ruột xong, bóp lẫn ruợu ngon mùi thơm mới dậy. Hết phần gạo, lo tới phần ñỗ.
ðỗ xanh ñãi sạch vỏ, vẩy kiệt nước mới trộn muối. Rồi chõ ñồ chỉ dùng ñược loại rộng miệng, kín vung. Nồi
nước ñáy không ñược ñầy, hơi phì lên, ướt gạo là xôi nhạt. Ố dào trăm thứ công mới ra ñược miếng ăn ngon.
Cô tôi dẫn tôi len lách qua các dãy người. Người nào người nấy mặt ñỏ gay, cười nói tưng từng vui vẻ. Từ
sân vào nhà, tôi phải trả lời không biết bao nhiêu lần những câu hỏi giống nhau. ðại loại như :
- Cháu mười mất tuổi rồi? Mười tám cơ à?
- Học ñại học gì? À... ñại học tổng hợp văn? Thế học ra rồi làm nghề gì? Có ñược ngang chức trưởng phòng
huyện hay không?
Tới trước ñám người ngồi trên chiếc sập gụ, cô tôi nói :
- Cháu Hằng nhà tôi ñây.
Cả ñám người ồ ề nói gì tôi không nghe rõ. Tôi cúi chào lia lịa, miệng mấp máy cho phải phép. Rồi cô tôi rẽ rọt
giới thiệu :
- ðây là ông ðường, phó chủ tịch xã. Cháu chào ông ñi.
Tôi cúi ñầu :
- Chào ông ạ.
Hình như ông chỉ hơn cô tôi có vài ba tuổi. Ông ta gật gù :
- Ờ ờ...
Cái miệng hơi méo nhếch sang một bên. Tôi chỉ chờ có vậy, liền ngầng mặt lên, bắt chuyện :
- Ông làm ở xã lâu chưa ạ?
- Cũng khá... ờ ờ...
Tới ñó, tôi không tìm ñược câu nào ñể hỏi thêm. Tuy nhiên, chỉ trong khoảng thời gian ngắn ngủi ấy, tôi cũng
ñã kịp quan sát. ðó là một người ñàn ông thấp, to ngang. Mặt không ra tròn cũng không ra vuông.ñỏ như mắc
chứng xung huyết. Cặp mắt lẩn dưới hai mí dày mỡ. Mũi ông ta ngắn, có vết sẹo chém ngang cánh mũi phải.
Một cái miệng dẩu ra như thổi lửa, môi ñỏ một cách bất thường, trông không ñẹp mà rờn rợn. Ông ta nhìn cô
Tâm, tươi cười :
- Bây giờ mới thấy bà chủ. Bà chủ ngồi xuống ăn với anh em chúng tôi một hòn xôi, uống với anh em chúng
tôi một hớp ruợu chứ. Thời ñại chúng ta là thờii ñại duy vật mà.
Nói xong, ông ta tự thưởng công bằng cách rinh rích cười. Cô tôi ñáp :
- Cảm ơn ông. Tôi ăn mỗi mâm mỗi miếng cũng no. Mời các ông tự nhiên cho.
Ông phó chủ tịch ngả người, nắm cánh tay cô Tâm :
- Không ăn bà chủ cũng cứ ngồi ñây. Lát nữa tôi có việc phải nhờ cậy bà chủ ñấy nhé.
Cô Tâm ñáp nhẹ nhàng :
- Vâng. Ông phó chủ tịch sai gì mà chúng tôi chẳng phải làm?
61
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Người ñàn ông dãy lên ñây ñẩy :
- Ấy chết, bà nói thế có kẻ nghe thấy là khổ tôi. Họ không biết chuyện ñùa mà tưởng là chuyện thật.
Cô Tâm vẫn cười :
- Gớm, sao ông phó chủ tịch lo xa như vậy?
Ông ta lắc ñầu :
- Không lo xa sao ñược hả bà? Thời này, người ta hại nhau như bỡn.
Cô Tâm vẫn cười cười :
- Thế à? Tôi chẳng mấy khi tới nới hội họp, tôi không biết. Ai dám hại ông phó chủ tịch thế?
Ông ta cũng cười, gượng gạo :
- Có, có chứ. Nhưng bà biết mà làm gì, cho nó nặng ñầu óc ra.
Rồi nheo mắt, ông ta nhìn cô Tâm có vẻ thân mến :
- Cứ như bà bây giờ là sướng nhất làng. Cửa cao nhà rộng, thóc ñầy bịch, tiền ñầy túi. Tháng ngày thanh
thản, lời nặng tiếng nhẹ chẳng ñến tai.
Cô Tâm vẫn cười :
- Ra tôi sướng thế ư? Thế mà tôi chẳng biết. Kìa, các ông uống rượu nữa ñi chứ! Hãy còn quá nửa chai.
Ba bốn người cùng giơ tay :
- Thôi thôi, cơm no ruợu say rồi bà chủ ạ.
Cô Tâm gọi :
- Dưới nhà có ai rảnh giúp tôi cái mâm.
Có tiếng :
- Dạ.
Rồi một người ñàn bà to béo nhưng nhanh nhẹn lên, dọn mâm bát ñi. Chắc bà ta mới tới buồi chiều, vì tôi
không biết mặt. Cô tôi thong thả mang phích nước, ấm chén lại :
- Chè tôi ướp ngâu lấy, các ông uống thử xem.
Phó chủ tịch cười bả lả :
- Bà làm cái gì mà mà chả nhất làng này!
Cô Tâm lại cười :
- Chết nỗi, ông phó chủ tịch cho tôi ñi tàu bay giấy.
Rồi cô chăm chú rót nước. Lúc ấy, tôi mới ñể mắt tới cái góc chéo, ñối diện với gian nhà tôi ñang ngồi. Góc
ấy, khuất lấp sau cánh cửa, có một người ngồi bó gối. Ấy là người ñàn bà có vết bớp trên má. Bà ta, xong
nhiệm vụ ñầu bếp, ñã tới ñó, ngồi lặng lẽ trong bóng tối, giương ñôi mắt âm thầm lên. Cô tôi vẫn tươi cười
chuyên trà mời khách. Phó chủ tịch ðường gật gù :
- Ngon quá là ngon. Bà dạy tôi ướp chè nhà. Tôi bảo nhà tôi trồng lấy vài bụi ngâu.
- Chết nỗi, ông quá lời. Sao mà tôi dám dạy ông?
Ông ta hăng hái :
- Không khách khí gì ñâu. Tôi nói thật, thật trăm phần trăm bà Tâm ạ.
- Cái thời này con người ñểu cáng lắm, tử tế thì ít mà ba que xỏ lá thì nhiều.
Cô Tâm cười :
- Chết nỗi ông lại quá lời. Tôi thấy người làng ta nhũn như chi chi ấy chứ? Chả thế ông sai quân bắt trói nhà
Sâm không giấy má gì mà nó vẫn chịu.
Phó chủ tịch gật ñầu :
- ðúng. Nó chống lại nghị quyết của chi bộ, tôi không gông cổ nó vào nhà ngục là may.
Cô Tâm vẫn cười cười :
- Theo luật pháp, bắt người phải có lệnh. Nhà Sâm không trộm cắp, không buôn thuốc phiện lậu, không chứa
chấp kẻ gian. Nó chỉ mắc tội chửi bí thư chi bộ xã và chửi ông. Không có giấy lệnh nó cũng chìa cho các ông
trói, thế nghĩa là dân làng này ñệ nhất hiền lành, ông chẳng nên trách họ ba que xỏ lá.
Ông ta cau mày, nói gay gắt :
- Bà bảo những trường hợp cứng ñầu cứng cổ như thế, tôi không xử trí nhanh thì còn gì là kỷ cương nữa?
Hôm nay nó chửi bí thư chi bộ huyện, rồi ngày kia là... là...
Tới ñó, ông ta ngừng lại, giơ bàn tay chém một nhát vào không khí rồi dằn giọng :
- Chính quyền phải chuyên chính. Không chuyên chính là không ñược. Từ xưa tới nay, nhà nước nào cũng
phải có phép tắc, kỷ cương.
Cô Tâm vẫn cười :
- Rước các ông xơi chè. Thuốc ñây ạ. Tôi nhờ người quen mua ñược thứ Du Lịch còn mới.
ðoạn, quay lại phó chủ tịch ðường, cô nhẹ nhàng nói tiếp :
- Tôi không ñược học chính trị, tôi không hiểu phép tắc, kỷ cương của nhà nước ra sao. Nhưng hồi nhỏ, thầy

62
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
tôi còn sống, thầy tôi có kể cho tôi nghe chuyện này. Nếu các ông cho phép, tôi xin kể hầu các ông.
Mấy người ñàn ông nhao nhao ñáp :
- Kể ñi, bà kể ñi.
- Khoan ñã, cho tôi vô phép rít ñiếu thuốc lào. Lâu lắm mới có dịp rảnh rỗi thế này.
Một ông khách nạp thuốc, châm lửa, rít ro ro. Rồi ngửa mặt lên, nhả khói. Trong khoảng thời gian ấy, cô Tâm
ñợi chờ, vẻ mặt bình thản. Mấy ñám người chơi tú lơ khơ và tổ tôm ngoài sân ñã bỏ cuộc vào hiên, hóng
chuyện. Trong góc tối bên kia, không chì là người ñàn bà nhỏ thó có vết bớt trên mặt mà cả một ñám ñàn bà
con gái túm tụm ngồi.
Sau khi ñã nhả khói một cách mãn nguyện, ông khách già ngồi bên cô Tâm nói :
- Nào, bà kể ñi.
Cô Tâm ñặt chén trà xuống, cất tiếng :
- Thầy tôi kể rằng: Dưới triều vua Tự ðức có một ông quan Thượng Thư liêm chính lắm. Ông quê ở Thái
Bình, dân thường gọi là cụ Thượng Chính. Vua Tự ðức ñã phải có câu ñối ñề tặng :
Nam phi Bình bất chính.
Bắc phi Chính bất bình.
Hồi tham triều, cụ Thượng ñứng ra làm một công trình thủy lợi lớn. Công trình này ñem nước tưới cho ñồng
ruộng khắp vùng. Con kênh ñào ñi qua ba huyện. Trong ba huyện ñó, có huyện quê cụ. Các ông biết rồi, ñất
ñào thủy lợi xưa chạy vào ruộng nhà nào, nhà ấy phải chịu. Không nghiêm, những ñịa chủ giàu sẽ dẫn hối
vàng bạc ñể con kênh ñi xéo qua ruộng nhà khác. Những nhà nghèo, thấp cổ bé họng chẳng biết cầu cứu vào
ñâu. Cụ Thượng ðính suy ngẫm tìm ra cách thức công bằng nhất khi thực hành việc ñào kênh. ðêm tối, cụ
cho lính ñốt ñuốc, rọi theo ánh lửa mà kẻ ñường thẳng trên mặt ruộng. Hai hàng lính cầm ñuốc ñứng hai bên.
Người chỉ huy ñiều chỉnh các cột lửa sao cho chúng thành hai ñường song song từ ñầu tới cuối. Cứ theo vệt
lửa làm mốc mà ñào. Tàn lửa ñuốc này thắp lửa khác. Không chủ ruộng nào dám kêu ca. Con kênh thẳng thư
kẻ mực Tàu, cứ thế dài ra mãi.Tới phần huyện quê nhà, quan chức sở tại bảo rằng theo ñường kẻ của dòng
kênh, ñám ñất sắp bị ñào chính là mảnh ruộng có phần mộ tổ tiên cụ. Họ xin cụ Thượng hủy lệ, cho con kênh
vòng sang hướng khác. Cụ Thượng Chính bảo :
- Ta biết xót phần mộ tổ tiên ta, vậy những kẻ khác không biết xót hài cốt cha ông họ hay sao? Lệ ñã ñịnh, cứ
thế mà làm.
ðám quan chức dưới quyền chỉ biết cúi ñầu tuân thủ. Khi ñào tới phần mộ của cụ tổ ba ñời cụ Thượng, nước
phun ra ñỏ như máu. Những toán lính ñang ñào, hoảng sợ nhảy lên, chạy về dinh phi báo. Lại một lần nữa, cụ
Thượng ra lệnh :
- Không ñược làm rối kỷ cương ñất nước.
Quan quân rập ñầu lạy tạ, tiếp tục ñào kênh. Con kênh ấy hoàn thành, chảy suốt qua ba huyện. Khắp vùng no
ấm. Người ta ñã ñặt cả ñồng dao, cả tích chèo về nó. Hồi ông tôi và thầy tôi còn sống, chẳng mấy người là
không biết chuyện này.
Cô tôi ngừng lại một vài giây, rồi cười :
- ðấy, các ông tính xem, những ông thượng thư thời nay, ñếm ñược bao nhiêu người như cụ Thượng Chính?
ðám người ngồi trong nhà ồn lên, Họ xuýt xoa, bình phẩm. Người lên tiếng trước tiên, là ông phó chủ tịch :
- Ghê thật, các cụ nhà ta ghê thật.
Nhưng tiếng ông ta chìm ñi giữa những tiếng xôn xao :
- Quan như thế mới là quan chứ!
- Chuyện nghe như ðông Chu Liệt Quốc ấy. Dân ta thiếu gì người quân tử ñâu?
- Bà Tâm nhớ dai thật. Tôi cũng ñã nghe chuyện này mấy lần mà quên biến ñi mất. Hồi ông cụ nhà tôi với cụ
bên ấy ñánh cờ, tôi chuyên ñứng chầu rìa, xem chơi. Năm ấy, hình như tôi chín, mười tuổi. Bà Tâmn tuổi gì
nhỉ? À, tuổi Hợi, vậy thì tôi hơn bà hai tuổi.
Cô Tâm rót nước uống, rồi nói tiếp :
- Thầy u ñẻ ra tôi, chẳng ñược tích sự gì, ngoài cái nét nhớ dai. Dạo ấy, thầy tôi còn kể nhiều chuyện nữa.
Trong ñó, tôi nhớ nhất chuyện quan huyện Trần Bình.
- Hay quá, hay quá, kể ñi dì Tâm.
- Hôm nay thế mà thú vị. Vừa ñược chén, vừa ñược nghe chuyện.
- Trời phật ban lộc cho ta.
Ông khách già ngồi bên cô tôi lại cười khà khà :
- Ấy, gượm ñã, cho tôi làm mồi thuốc.
Bọn ñàn bà ngồi trong góc tối nhao nhao phản ñối :
- Thôi thôi, bác Tâm kể ñi. Kệ ông ấy.
- Rõ cái nhà ông này, về nhà mà bắt bà ấy chờ.

63
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Lại có giọng ñàn ông hòa giải :
- Thôi mà, sao các bà nóng tính thế! Chờ ông ấy một tẹo ñã sao?
Nói thế thôi, nhưng người ta vẫn an lòng chờ cho ông khách nghiện rít hết ñiếu thuốc, và nhả khói một cách
thư thả. Tới ñó, cô Tâm lại cất giọng kể :
- Thời cụ Thượng Chính về hưu, an nghỉ tại quê nội là phủ Tiên Hưng. Phủ Tiên Hưng giáp huyện Duyên Hà.
Dạo ấy tên quan huyện Duyên Hà là Trần Bình ñi ñón bố về làng, cả ñám lính hầu ñi theo, trống rong, cờ mở,
tán lọng nghêng ngang. Bên ñường có hai tên lính lệ khiêng một người nào ñó trong chiếc võng xoàng xĩnh,
trên ñòn nghiêng vắt chiếc chiếu che nắng. Chiếu ñã cũ ải. Tên lính dẹp ñường của Trần Bình thấy vậy ngứa
mắt chạy lên :
- Dẹp, dẹp mau.
Hai người lính khiêng cáng vẫn bước từ tốn. Tên lính huyện thấy vậy lấy roi quất vào chiếc chiếu tre.
- Nghe lệnh chưa? Dẹp cho quan lớn ñi, dẹp...
Những cọng cói rụng xuống. Bên trong, một cụ già nằm yên, chiếc quạt lụa phủ lên mặt che nắng. Tên lý
trưởng sở tại nghi hoặc giật mình ghé vào tai Trần Bình nói nhỏ :
- Bẩm quan lớn, hình như cụ Thượng nằm trên võng.
Trần Bình tái mặt, vội quát bọn lính dẹp hết cờ quạt, võng lọng, còn chính hắn nhảy xuống ñường, quỳ lạy.
Nhưng chiếc võng gai cũ kỹ vẫn lướt qua.
Nghe ñâu, sau ñó tên quan huyện hống hách ñã tới nhà cụ Thượng lễ tạ tội “Nghi thức lộng hành.” Cụ
Thượng ra lệnh cho lính rút vồ nọc nện hắn hai vồ. Tới vồ thứ 3, người con cả của cụ chạy ra quỳ lạy cha, xin
tha tội cho hắn. Người con cả của cụ Thượng Chính là ông cử Ái, một người hiếu ñễ, tốt bụng, học khá. Ông
ñã ñỗ cử nhân, ñược nhà vua vời ra làm quan, nhưng cụ Thượng Chính ñã bác bỏ việc tiến cử con trai mình.
Cụ bảo vợ :
- Thằng này tốt bụng nhưng gàn, ñể cho nó làm quan là hại dân...
Cụ bà nghe ra, không dám than thở nửa lời. Ông Cử Ái tuân lời cha, ở nhà dạy học, tham gia việc nông tang,
không màng danh lợi.
Lại nói về tên quan huyện Trần Bình. Thầy tôi kể không biết bao nhiêu chuyện về hắn. ðại ñể, chuyện hắn xui
dân lành kiện tụng ñể có dịp moi tiền, khiến cả hai bên khuynh gia bại sản. Nào là chuyện hắn ám hại kẻ khác.
Nhưng lâu quá tôi không nhớ rõ. Riêng chuyện quan huyện vời hát xẩm, là tôi nhớ như in.
Cô tôi dừng lại, rót nước uống. Cả ñám cử tọa im phăng phắc, chờ ñợi. Mắt họ dán như dính vào gương mặt
hao gầy, có vẻ ñẹp úa tàn. Cô tôi, không nhìn ai, rẽ ràng kể tiếp :
- Trần Bình có một ông bố mù và ñứa con trai duy nhất cũng mù. Hắn dán yết thị trước cửa công ñường: “Ai
chữa cho ông thân sinh và công tử của quan huyện khỏi bệnh, sẽ có thưởng lớn.” Yết thị dán ñược nửa năm,
mới có một thầy lang dưới thành Nam lên xin chữa bệnh cho nhà quan huyện. Ông lang này chưa phải danh
y, nhưng là người tài cao học rộng biết ñủ nho, y, lý, số. Ông cho bố và con trai Trần Bình uống non hai chục
thang thuốc, bệnh ñã ñỡ hẳn. Từ chỗ mù hoàn toàn, cả hai người ñã nhìn thấy mọi vật. Ông bố tên quan
huyện bảo hắn :
- Tao trông thấy hai thằng Bình.
Còn ñứa con trai ñộc nhất của hắn, cũng thế. Người ta bảo nó ngồi trong buồng tối, không cho ánh sánh bên
ngoài lọt vào, cũng không thắp ñèn, ñể thằng bé không thể nhận biết vật gì. Rồi, chính Trần Bình cầm cây
nến, mở cửa vào phòng. Thằng bé reo lên :
- Con nhìn thấy hai bố Bình, hai cây nến...
Tên quan huyện tủm tỉm cười, không nói gì thêm. Sáng hôm sau hắn ñưa cho thầy lang một ñồng bạc, ñể
thầy tiếp tục ñi lấy thuốc ở thành Nam. Ông thầy thành thực, không nghi hoặc. Tới cửa hàng thuốc, mới vỡ lẽ
là ñồng bạc giả. Thầy lang trở về, thưa với gia chủ :
- Bẩm quan lớn, con không lấy ñược thuốc cho cụ với công tử. Dưới thành Nam, người ta chê ñồng bạc ngày
hôm qua là bạc giả.
Trần Bình cười nhạt :
- Thầy nói thế nào? Tôi là quan, người lo việc nước là lại chứa bạc giả trong nhà hay sao?
Nói xong, hắn chắp tay sau lưng, lững thững vào buồng. Ông Trần Bình thầy lang ngớ người, quay về nghĩ
ngợi. Càng nghĩ càng toát mồ hôi. Ông biết Trần Bình bày kế quỵt tiền công. Quyền lực trong tay, hắn khép tội
chứa bạc giả ông có chạy lên rừng cũng không thoát hình ngục. Ba giờ sáng hôm sau, ông thày thu xếp áo
quần, khăn gói. Chờ bọn gia nhân mở công sau cho tá ñiền ñi làm ông thày cũng lẻn ñi luôn. Trước khi rời
huyện, ông ta chạy ra chợ. Ở chợ, có một gia ñình xẩm sống dưới mài lều chúa. Người ta gọi như vậy vì mái
lều ñược cất lên làm phúc, cho những kẻ nhỡ ñộ ñường trú thân. Một ông xẩm già, hai vợ chồng xẩm với ñứa
con trai lên bảy. Tất cả ñều mù. Tất cả ñều có giọng hát ñủ kiếm miếng cơm ñộ nhật. Mới mờ sương, nhà
xẩm ñang lục ñục trở dậy luộc khoai ăn sáng. Ông thầy lang tới gọi :

64
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Này, quan huyện sai tôi tới gọi cả nhà cụ tới công ñường. Hôm nay, có ngày lễ lớn. Quan muốn nghe hát
xẩm.
Ông xẩm già mừng quá, run lập cập :
- Thật phúc ñức quá, có thật không thầy?
Ông lang bảo :
Tôi là gia nhân của quan huyện. Quan sai tới gọi nhà cụ sớm ñể lo sắp ñặt ăn uống, rồi ôn luyện bài vở cho
chu ñáo. Hôm nay, có các quan khách tỉnh bên sang chơi.
Cả ông xẩm già, cả vợ chồng nhà xẩm cúi rạp ñậu cảm tạ :
- Nhà con xin ñội ơn thầy. Cuối giờ mão, chúng con sẽ có mặt tại cổng công ñường, không dám sai.
Thày lang chào cả gia ñình nhà xẩm rồi ra bến xe, chuồn thẳng.
Lại nói tới nhà xẩm. Nào ông nội, nào cháu ñích tôn, vào vợ chồng xẩm ra công mà ôn luyện bài vở. Nấu
khoai ăn xong, tất ta tất tưởi, dắt nhau tới ôcng ñường. ðám lính gác cản lại, gia ñình xẩm kêu la ầm ĩ.
Trong dinh, Trần Bình thức giấc, nghe ồn ào, sai người ra hỏi. Người nhà bẩm có ñám hát xẩm chờ trước cửa
công ñường, bảo là gia nhân của quan huyện ra chợ gọi họ từ sớm. Hôm nay quan huyện có lễ, rước khách
các tỉnh sang chơi, muốn nghe hát xẩm. Trần Bình hỏi thầy lang, ông ta ñã không cánh mà bay. Hắn biết ông
lang chơi xỏ, sai lính phóng khắp nơi tìm. Nhưng thầy lang có phép tàng hình ñã biến mất. Chỉ khổ cho ông
cháu, cha con nhà xẩm, bị Bình sai tụi lính giã cho một trận ñòn, rồi tống ra cửa.
Ông thày lang thành Nam ñi mất, nhưng lời nguyền của ông ta với Trần Bình ñã thành sự thực. Bạ cắt thuốc,
chẳng bao lâu bố hắn, con trai hắn mù trở lại. Bảy năm sau, hắn cũng mù nốt. ði ñâu cũng phải có người dắt.
Riêng ñánh tổ tôm, chả cần ai nhắc, hắn vẫn ñọc vanh vách tên các quân bài. Nhưng cảnh ông mù, cha mù,
con mù... tam ñại mù ñã trở thành câu chuyện truyền khẩu cho nhân gian. Thầy tôi bảo Trần Bình không có
ham thú nào hơn thú kiếm tiền. Các ñời quan trị nhậm ñịa phương, có người tốt, có người xấu, nhưng ngay
cả những người xấu nhất cũng không ai ñạt tới mức ñộ tàn bạo và vô liêm sỉ như hắn. Sau, người ta ñem hắn
ñối với một ông quan thanh liêm ñời trước, tên là Phạm Thụ. Câu ñối như thế này...
Phạm Thụ hữu tồn, dân hữu khố
Trần Bình bất khứ, hộ vô mao...
ðám cử tọa nhếnh mắt lên, vừa nghe vừa nhìn miệng cô tôi. Khi cô ñọc xong vế ñối, ñám ñàn ông ồ lên.
Người cười, người vỗ ñùi bồm bộp. ðám dàn bà, có người cười rúc rích, có người ngơ ngác nhìn quanh. Rồi
một thiếu phụ vẻ bạo dạn, cất tiếng :
- Mọi người cười gì thế?
Người ta vẫn ồn ào tán chuyện không ai trả lời chị. Chị nhắc lại lần thứ 2, cao giọng hơn :
- Câu ñối ấy nghĩa thế nào? Các ông phải giảng giải cho bọn ñàn bà chúng tôi chứ?
Ông khách nghiện thuốc lào ñang ngửa mặt lên trời há miệng phô hai hàm rắng ñen xì khói thuốc mà cười.
Thấy thế, ông ñáp lời :
- Này nhé, nghe cho rõ: Phạm Thụ hữu tồn, dân hữu khố. Nghĩa là quan Phạm Thụ còn trị nhậm, dân còn khố
mà mặc. Trần Bình bất khứ, hộ vô mao. Nghĩa là: quan Trần Bình chưa ñi, thì... ñến cái con ba ba nhà các chị
cũng chẳng còn râu...
- Úi giời ơi.
ðám ñàn bà con gái rú lên, người nọ ñám người kia thùm thụp. Họ cười, cười ngặt nghẽo, cười giàn giụa
nước mắt, cười ré từng hồi, nức từng cơn :
- Ối cha mẹ ơi, phải gió cái nhà ông này.
- Có nhà bà phải gió ấy. Không biết, người ta giảng cho. ðã chẳng cảm ơn lại còn nói láo.
ðám ñàn ông gật gù, liếc nhìn nhau :
- Giỏi thật, giỏi thật... Thật là tuyệt.
- Mấy ông ñồ nho thâm thúy. Chịu các ông.
Trong khóe mắt, trong nụ cười của họ, dù ồn ào hay thầm kín, ñều hàm chứa những ẩn ý. Tôi lại ñưa mắt về
phía bóng tối ñồi diện với mình. Người ñàn bà có vết bớt trên má vẫn ngồi lọ thỏm trong ñám phụ nữ. Nhưng
ñôi mắt sâu của bà ánh lên như hai hòm than. Nóng và dữ dằn. Tôi không quên ñược ñôi mắt ấy. Giữa ñám
người ồn ào cười nói, tôi thấy ông phó chủ tịch ðường cũng cười. Chiếc miệng thổi lửa hơi lệch của ông ta
nhếch lên, phô những chiếc răng nhỏ. Hai gò má ông ta sạm ñi, không còn giữ ñược màu ñỏ ban ñầu.
Rồi như không chịu ñược không khí ấy, ông giơ ñồng hồ ñeo tay lên xem, cao giọng :
- Nào bà chủ còn gì cho ăn uống nữa không?
Cô Tâm vẫn cười tươi :
- Ông phó chủ tịch muốn ăn uống gì, tôi vẫn còn ñủ sức phục vụ ạ.
Ông ðường cười :
- ðùa thôi. Có cỗ yến bây giờ cũng lèn vào ñâu ñược. Thôi, tôi về bà chủ nhé.

65
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Cô Tâm nói :
- Lúc nãy ông có bảo rằng...
Ông ta gật ñầu :
- Tôi nhớ... tôi nhớ rồi.
Rồi ñưa mắt liếc quanh, ông hạ giọng :
- Thôi ñể khi khác.
Cô tôi cười, giọng gạn gùng :
- Có gì khúc mắc ñâu mà phải ñể khi khác. Ông cứ nói luôn cho xong.
Ông phó chủ tịch hơi cúi ñầu, vẻ như ngại ngần, rồi ông ta nói :
- Tôi vừa cho cháu lớn ra ở riêng. Nghe bà chủ có nghề, lại vẫn giữ ñược bộ máy ép miến, muốn phiền bà
cho cháu học.
Cô Tâm vẫn cười :
- Không khó gì chuyện ấy. Chẳng cứ con ông phó chủ tịch, con ai tôi cũng giúp ñược. Chỉ ngại nỗi là việc làm
miến trông tưởng nhàn nhưng còn mất sức hơm làm ruộng. Cô bên nhà xưa nay có lấm chân lấm tay ñâu.
Hồi còn ăn công ñiểm, cô ấy làm trong ñội tuyên truyền văn nghệ. Sau lên tỉnh học. Từ thời khoán việc ñến
nay, ông bà vẫn phải nuôi không.
Hai gò má ông phó chủ tịch lại ñỏ rực lên. Ông ta gật ñầu :
- Phải, phải, nhưng kỳ này tôi nhất quyết tống cổ nó ra ở riêng. Tay làm hàm nhai, ñó no kệ xác.
Những tiếng cuối cùng, ông ta vội vã ñến nuốt cả lời. Rồi giơ ñồng hồ lên xem lần thứ 2, ông bảo :
- Gay quá, thế mà ñã gần 10 giờ rồi. Tôi còn phải họp một lát. Thôi chào cả nhà nhé.
Lác ñác, có tiếng chào lại :
- Vâng, chào ông.
- Chào ông.
Tấm thân ñậm, thấp của ông ta lách rất nhanhqua ñám người. Ánh ñèn pin quét lóe ngoài sân, rồi tiến ra ngõ.
Cô Tâm tôi nói với ra :
- Ngoài ấy có ai mở cổng cho ông phó chủ tịch không?
- Tôi ñây.
Giọng bà ðũa ñáp lại. Ngoài cổng, có tiếng chó sủa. Rồi mỗi lúc, tiếng chó sủa mỗi xa hơn. Trong nhà, tiếng
cười ñùa ồn ĩ :
- Hôm nay có ñứa bị trát gio vào mặt nhé. Thật ác giả ác báo.
- Này, nói thế mà nghe ñược. Làng này mới chỉ có ác giả, ñã làm gì có ác báo?
- Rõ ông thật hàm hồ. Còn thế nào nữa hở ông?
- Bà mới thật hàm hồ, bà tưởng nghe vài câu chuyện thế là mọi việc sẽ ñâu vào ñâu vào ñấy sao? Loại người
ñã xoay thừ bữa chén xoay ñi thì làm gì còn liêm sỉ. Lại quyền hành, dấu má nắm trong tay. Rồi mà xem, nhà
chị Hài ñố có thoát!...
- Chị ấy ñang kiện trên huyện. Chẳng nhẽ giữa thời buổi này, lại thanh thiên bạch nhật.
- Tôi với bà cược nhé!
- Ờ thì cược. Cái gì nào?
- Ít thôi. Một cổ lòng ngon với ba lít rượu. ðích thứ ruơu gạo nhà ông cả Từu ñấy nhé.
- Thôi. Cám ơn bà chủ, ñược bưas no ruột no cả lòng. Các ông cá bà, về ñi thôi. Cho khổ chủ còn dọn dẹp.
Mọi người lần lượt ra về. Cô Tâm tôi bê chồng thúng không của các bà ñầu bếp lên phản, chuẩn bị cho mỗi
người một phần cỗ. Một ñĩa xôi gấc, một khoánh giò nạc, một mảnh chả ống, chừng ba lạng thịt luộc, dăm
quả chuối tiêu. Mỗi phần ñược bọc gói cẩn thận bằng lá chuối tươi hơ lửa, ñặt vào thúng. Các bà bưng thúng
quà, trông như ñi lễ chùa về. Người ñàn bà có bết bớt trên mặt nói :
- ðội ơn chị Tâm. ðáng lẽ tôi còn phải ñem lễ tạ chị.
Cô tôi bảo :
- Có gì ñâu. Lòng vả cũng như lòng sung. Chị Hài bị bức hại, ít nhất cũng nửa dân làng ñau ruột. Thôi, chị
ñem phần cỗ về cho các cháu.
Cô tôi tiễn các bà ñầu bếp ra ngõ. ðám người giúp việc ñã dọn dẹp gọn gàng. Người nào nhận phần xôi thịt
của người nấy, lũ lượt kéo về luôn/ Cô Tâm chào người này, trò chuyện hỏi han người kia, dịu dàng và kiên
nhẫn. Dáng người bé nhỏ, lưng mỏng, vai mỏng, lại mặc quần áo thẫm màu, trông xa cô như ñứa bé gái. Lúc
cô tiễn khách cuối cùng, ñóng cổng rồi quay vào, ñã quá nửa ñêm. Trời mát lạnh. Sương xuống, thấm ướt
hàng hiên. Cô thở dài khoan khoái, kéo tôi ngồi xuống bậc tam cấp :
- Thế nào, có mệt không con?
Tôi nói :
- Cô mệt hơn nhiều. Cháu có ñụng tay vào việc gì ñâu?

66
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Cô cười :
- Con chẳng phải mó tay vào việc gì hết. Còn cô, cô ñã quen.
Nói xong, cô bóp chặt tay tôi. Tôi không muốn nói gì thêm, ñể nguyên bàn tay mình trong bàn tay nhỏ bé xơ
xác của cô. Từ lớp da thịt ấm nóng và thô nháp ấy, truyền sang tôi niềm yêu thương dịu nhẹ. Chúng tôi ngồi
như thế, giờ lâu. Trăng hạ tuần nhô khỏi vườn cam, ñính một mảnh ngọc xanh xao, trên bóng tối dày ñặc của
vòm lá.

67
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 15
Tàu ñỗ lại ñột ngột khiến người ñàn ông răng bạc và tôi cũng bật ngửa về phía sau. Nó chạy thêm vài chục
thước nữa, rồi dừng hẳn lại. Ga mới ñứng sừng sững dưới ánh ñèn. Ga này vắng khách. Trên ñường kè xi
măng, chỉ có dăm người ñủng ñỉnh lên tàu. Những chiếc vali nhỏ nơi tay họ giống như hộp ñựng ñồ hóa trang
của diễn viên. Ga không lớn, nhưng kiểu kiến trúc nặng nề. Chúng giống những tảng ñá xếp xô lệch, chồng
chất lên nhau. Và những cây cột ñèn ñứng thành hàng ñều ñặn trên khoảng sân rộng, trông trơ trọi, chẳng ăn
nhập vào ñâu. Tuyến ñường này, tôi ñã ñi vài lần. Tên các nhà ga, tôi không nhớ hết. Những cái tên Nga, dài
lòng thòng, trúc trắc ñối nghịch tâm hồn giản dị của họ. Nhưng bù vào ñó, ñịa thế và kiến trúc các nhà ga, tôi
nhớ như in. Ga này xấu xí. Không hiểu vì sao, cứ nhìn thấy nó tôi ñã có cảm giác nặng nề, u uất. Dường như
những dáng thô lậu, thiếu hài hòa ấy hăm dọa con người, ñem cho họ những dự cảm không may mắn.
Tàu dừng ở ga khá lâu, có lẽ do bảng ñiều phối chung của ngành ñường sắt. Trong khoảng thời gian chờ ñợi,
tôi móc trong túi ñược một nắm kẹo. “Chìa khóa vàng”. Tôi mời khách ñồng hành. Ông ta cười váng lên :
- Răng tôi sắp hỏng hết rồi. Kẹo là kẻ thù số một ñấy.
Tôi nhí nhách bóc kẹo, mong cho con tàu nhanh nhanh rời ga.
Rồi cũng tới lúc tàu rời ga thật. Những khối ñen nặng nề từ từ trôi về phía sau. Cả các cột ñèn trơ trọi, với
những bình thủy tinh chụp hình trái anh ñào lộn ngược. Cả cái bồn hoa hẹp và dài, chạy dọc theo kè xi măng,
rùm ròa loài cây gai ñầy hoa nở.
Người ñàn ông mở sổ ra xem, và nói :
- Còn ba ga nữa thôi. Khoảng một giờ bốn mươi phút nữa ta sẽ tới Mátxcơva.
Tôi ñáp,
- Vâng.
Ông ta hỏi,
- Có người chờ cô ở ñấy chứ?
Tôi lúng búng ñáp,
- Không biết. Có thể có.
Ông khách liếc nhìn tôi, rồi nhún vai :
- Một con chuột nhắt như thế này mà không có ai ra ñón ư?
Tôi mỉm cười, thay cho câu trả lời. Còn ông ta rung ñùi nhìn tôi, mắt nheo lại ñầy hoài nghi. Lúc ấy, có tiếng
mở cửa. Hai gã trai trẻ bước vào. Một gã cao to, lưng gấu, tóc vàng. Gã kia tóc ñen, lông mày ñen, ria mép
ñen, kiểu như người xứ Grudia. Toa tàu tràn ngập mùi rượu. Người ñàn ông ngồi bên tôi ngả người ra phía
sau, duỗi dài ñôi cẳng chân. Rồi ông ta ñưa mắt nhìn hai gã trai trẻ. Ngược lại, hai gã không nhìn ông ta mà
nhìn tôi :
- A...
Gã tóc ñen cất tiếng reo rồi xô tới :
- Mày có quần bò mốc không? Tao mua.
Tôi lắc ñầu,
- Không có.
Dường như gã không nghe tôi trả lời, gã cao giọng nhắc lại lần thứ hai.
- Quần bò mốc, quần bò hoa. Tao mua cho.
Tôi ñáp lại, to tiếng hơn.
- Không có.
Gã tóc vàng, lưng gấu cúi ñầu xuống :
- Tao trả 130 rúp, bán ñi. Ở Mátxcơva chúng nó mua rẻ hơn. Chỉ 115 rúp thôi.
Tôi ñáp,
- Tôi ñã bảo là tôi không có.
Gã tóc ñen cau mày, hàng ria mép ñen ñụng ñậy,
- Mày không muốn bán cho chúng tao, phải không?
Gã móc túi, chìa ra một nắm bạc,
- Chúng tao không ăn cắp, chúng tao trả tiền. Nhìn ñây.
Hơi rượu phả vào tận mũi tôi. Tôi thấy óc não bắt ñầu quay cuồng, hai thái dương nóng rừng rực.
- Tôi ñã bảo là tôi không có. Mấy người ñiên hay sao?
Mắt gã trai tóc ñen long lên, tức giận. Gã nhét tiền vào túi, tiến lên một bước, ñứng chặn ngay trước mặt
người ñàn ông răng bạc. Rồi gã xỉa ngón tay vào trán tôi :
- Mày không chịu bán, phải không? Tụi Việt Nam chúng mày không bán, còn ai bán. Lần trước, một con bé
68
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
giống mày bán cho tao chiếc áo phông tồi. ðem về nhà, em gái tao mặc. Một lần, ñã rách hết ñường chỉ. Ở
ñường phố Áccbát ấy, biết không, chỉ có chúng mày và tụi digan bán hàng rong.
Nước mắt và muối cùng lúc tràn lên che kín mắt tôi. Người ñàn ông răng bạc ñứng lên, làm gì ñó, hình như
túm cổ gã trai. Tôi nghe tiếng ông ta hét :
- Cút ngay, cút ngay, không ta cho chúng mày xuống ñường tàu.
Tiếng ông ta bập bùng như gõ trống bên tai. Hình ảnh ông cũng lờ mờ, bị lủi chìm trong màn nước mắt. Tôi
trùm tấm khăn len lên ñầu, khóc nức nở, khóc như bị ñòn oan, không còn kiềm chế ñược. Người khách ñồng
hành vỗ vai tôi nhẹ nhẹ, ra chiều an ủi. Rồi sau ñó, ông ta khoanh tay, ngồi im lặng với vẻ mặt của một người
từng trải, kiên nhẫn chờ ñợi.
Bây giờ, tôi không hiểu vì sao tôi ñã khóc như thế. Nhưng lúc ấy, nước mắt như dòng lũ không ngăn ñược.
Lần ñầu tiên, trong ñời, tôi khóc trước một người khách lạ. Ông ta lại rút thuốc ra châm. Còn tôi, khi ñã khan
hét giọng, tôi rũ xuống như tàu lá héo, ngã vật vào góc toa tàu. Bên ngoài, những thị trấn, những phố lẻ lác
ñác ánh ñèn trôi qua. Giống như những ñốm lửa lạnh lẽo, xa cách, chúng nhắc nhở sân ga Mátxcơva năm
trước.
Năm ngoái, cũng bà Vêra trao cho tôi bức ñiện :
“Hằng ñến ngay Mátxcơva. Khách sạn Ratxia. Phòng 607.”
Tôi biết cậu Chính ñã sang Nga, vì từ ba tháng trước, mẹ tôi viết thư báo. Tôi cũng ngồi trên con tàu này,
vượt qua hàng ngàn cây số ñể tới Matxcơva vào một sớm lạnh lẽo. Tuyết chưa rơi, nhưng những ñám lá
vàng cuồi cùng của mùa thu ñã ngả sang nâu sạm. Trên hè, những mảnh lá úa tàn bị gió lùa theo gót khách
vãng lai. Trên không, thỉnh thoảng lại có vài chiếc lá vàng hiếm hoi bay lượn, như mảnh ước mơ của mùa thu
bay lượn trước cửa ngõ mùa ñông. Áo mỏng quá, tôi rét. Tôi phải giở bản ñồ thành phố, nhanh chóng tìm bến
xe ñiện ngầm gần nhất ñể xuống. Dưới các ñường hầm ấm hơn trên mặt ñất nhiều. Tìm ñược bến, tôi cắm
ñầu cắm cổ chạy. Lúc ấy, dân Mátxcơva chưa ñi làm. ðường phố vắng, chỉ có những cảnh sát giao thông
ñứng trực trên các ngã tư, và trên quảng trường. Vừa chạy, tôi vừa ước ao một chén chè nóng pha ñường.
Nhưng lúc ấy, có tài thánh cũng không kiếm nổi một chén chè. Chưa tới giờ các quán ăn công cộng cũng như
các bútphét mở cửa. Xuống ga, tôi ném ñồng năm xu vào cửa tự ñộng rồi bước qua hàng rào, vào trong.
Tuyến ñường tôi ñi ngay gần ñó. Hai phút sau, tôi ñã ngồi trong toa, tở dồn dập vì mệt và lạnh. Da dẻ tôi dần
dãn ra trong bầu kkhông khí ấm. Ngả người ra phía sau, tựa vào lưng ghế, tôi nhắm mắt lại, lắng nghe tiếng
bánh xe nghiến lúc tới các bến ñỗ, tiếng của các hành khách mới lên. Khách vắng, cả toa chỉ dăm người. Tuy
thế, tôi không thấy côi cút, tôi mong mỏi giờ gặp gỡ. Tôi sẽ biết tin mẹ tôi, và mọi chuyện bên nước nhà,
Mỗi ga, người phát thanh viên lại xướng lên trong loa phóng thanh. Nhờ ñó tôi có thể mở mắt ñứng dậy vào
ñúng ga cần tới.
Tàu dừng hẳng, tôi bước lên bờ kè. Ở ñó, phải nhảy một lúc cho ấm người, tôi mới ñủ dũng khí ra ñi. Từ ga
tàu ñiện ngầm tới khách sạn rất gần, chỉ qua vài khúc phố với một vườn cây nhỏ, ngả nghiêng những thân
liễu mềm, thân bạch dương trắng óng. Cỏ ñã trụi, ñất phơi ra màu ñen xỉn như xỉ than nghiền vụn. Những con
chim câu già lông cánh xác xơ kiếm ăn sớm, kéo lê bộ ñuôi bẩn thỉu dọc hè phố. Dưới bờ sông ñào, con sông
ñang ngủ, làn nước màu chì phẳng lặng, không gợn sóng xao. Có một người ñàn ông cao lớn, thọc hai tay
vào túi, ñi dọc theo bờ kênh. Vừa ñi, ông ta vừa huýt sáo khe khẽ. ðó là giai ñiệu một ca khúc ñang ñược ưa
chuộng “Tình Yêu Màu Xanh.” Tôi ñi sau người ñàn ông, lắng nghe tiếng huýt sáo vọng trong không gian yên
tĩnh như mơ ngủ. Tiếng sáo làm tôi bớt lạnh. Giờ này, có tới, người gác khách sạn cũng không cho vào. Vì lẽ
ñó, tôi ñã mê mải ñi theo thứ âm nhạc dân dã kia. Tôi ñuổi theo nó mãi, tới khi người ñàn ông dừng lại trước
một tòa nhà cao tầng, ngẩng lên tìm kiếm một ñịa chỉ nào ñó, và ông ta thôi không còn huýt sáo nữa. Sang
ñường, tới khách sạn, tôi phải ñợi hơn nửa giờ sau mới ñược vào. Cậu tôi ñã chờ tôi ở phòng khách tầng
dưới, cùng với một chàng trai. Anh ta là phiên dịch của ñoàn. Nhờ anh ta năn nỉ với người gác phòng, tôi
ñược ñưa lên tầng gác thứ sáu, nơi cậu tôi ở. Hành lang trải dạ thẫm màu, vắng tanh. Khách còn ñang ngủ.
Cậu Chính nói oang oang :
- May quá, nhờ cậu chú cháu tôi khỏi phải ñứng dưới nhà. Thôi nhé, lúc nào cần tôi sẽ gọi.
Tôi nói.
- Cậu khe khẽ thôi. Có phải ở nhà mình ñâu?
Cậu há miệng.
- Ờ ờ...
Rồi ñưa tay chào người phiên dịch. Tôi thấy anh liếc tôi, mủm mỉm cười trước khi mở cửa phòng mình. Chúng
tôi còn phải ñi xa nữa, người phiên dịch ở phía ñông, cậu Chính ở phía tây. Qua gian sảnh chung, tôi thấy hai
phụ nữ trẻ ñang ngồi ñan áo. Cậu bảo :
- Giá cháu giỏi tiếng Nga, bán ñược mấy chiếc áo len cánh dơi cho các cô này thì tốt.
Tôi nhìn cậu, không nói gì. Tới trước cửa phòng, cậu rút chìa khóa, mở cửa.

69
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Vào ñi cháu.
Tôi vào trước, cậu vào sau. Cậu khóa cửa cẩn thận rồi mới ñưa tôi vào phòng. Tôi hỏi :
- Cậu ở một mình?
- Ờ, tiêu chuẩn của cậu.
Ngẫm nghĩ tí chút, cậu nói thêm :
- Ở một mình là tiện nhất.
Nói xong, cậu ñưa mắt liếc ra ngoài cửa sổ. Nơi ñó, những mái nhà thành phố hiện lên trong làn ánh sáng
trắng như sữa của bình minh. Cậu ngó nghiêng lần nữa, vẻ yên tâm. Lúc ñó, cậu nói :
- Cháu ñem giải quyết mớ hàng này.
Rồi quì xuống, cậu lôi chiếc túi du lịch nhét trong ngăn dưới cùng của chiếc tủ gỗ ra.
- Hàng mợ chuẩn bị ñầu ñủ lắm cơ.
Kéo phécmơtuya roạt một tiếng, cậu sắp sửa lôi các thứ hàng xếp bên trong ra. Tôi vội nói :
- Từ từ ñã cậu.
Cậu bảo.
- Nhưng lát nữa cậu còn phải họp ñoàn, còn làm việc với bạn.
Tôi bảo.
- Chẳng ñi ñâu mà vội, ở ñây, người ta không thức dậy sớm như bên mình.
Cậu băn khoăn.
- Nhưng lỡ tay phiên dịch nó sang.
Tôi nói.
- Chẳng sang người ta cũng thừa biết.
- Hằng..
Cậu quát lên, mặt tái mẹt.
- Mày nói gì thế!
Tôi ñáp :
- Cháu nói thật.
Cậu gằn giọng.
- Cháu mấy chắt, ñồ mất dạy.
Tôi lặng im. Cậu hùng hổ ñi tới trước cửa sổ, vén tấm rèm lên, chẳng hiểu cậu tìm thấy gì trong khung cảnh
của thành phố sớm mai yên tĩnh? Hai tay chống nạnh, ñôi vai nhô lên, chắc cậu ñang trút những hơi thở dài,
bực bội. Lát sau, cậu quay vào, giọng hiền từ hơn.
- Thôi... Nhưng lẽ ra, cháu cũng không nên nói thế.
Tôi lặng im, không ñáp. Cậu khẽ nói.
- Hằng này, cậu không muốn nhờ người khác, hoặc họ dìm giá, hoặc họ thóc mách, ñồn thổi. Cháu giúp cậu.
Tôi bỗng thấy mỏi mệt ñến nỗi muốn lăn ra giường ngay. Các ñầu khớp xương nhức buốt. Da nổi gai ốc ñầy
lưng, và những cơn ớn lạh liên tục chạy dọc theo xương sống. Cảm giác giá lạnh cộng với cơn ñói dày vò,
khiến các cơ bắp như chảy lan ra, không có cơ hồ giữ lại. Tủi cực chăng? Khóc chăng? Nước mắt ñã cạn. Tôi
nhìn cậu, nói khe khẽ :
- ðáng lẽ, cậu nên thông báo cho cháu tình hình gia ñình, sức khỏe mẹ cháu ra sao? ðáng lẽ, cậu nên cho
cháu một chén nước chè. Cháu từ hàng nghìn cây số tới ñây.
Cậu ñứng ngẩn người ra, rồi ờ ờ... những tiếng vô nghĩa, tay cậu trở nên thừa thãi. Lát sau, cậu ñi ñến tủ
lạnh, mở cánh cửa. Bên trong, lổng chổng một ñống bánh mì tròn, thứ bánh mì bán trong các bútphét, hai xu
một chiếc.
Tôi nói :
- Cám ơn cậu.
Nói ñoạn, tôi ñứng lên.
- Cậu làm ơn mở khóa cửa cho cháu.
Cậu mở cửa. Tôi ñi dọc hành lanh, tới gian sảnh. Hai người phụ nữ trẻ vẫn ñang ñan. Tôi hỏi họ bútphét ở
ñâu? Họ chỉ ñường cho tôi. ði tới cuối mút hành lang, xuống tầng thứ 3. Bút-phét ñã mở. Khách ăn còn vắng.
Chỉ vài ba người ñàn ông to béo ngồi ăn dăm-bông với pho-mát. Bàn trong cùng, một cặp trai gái cao gầy, tóc
bạch kim, có lẽ người Bắc Âu ñang uống bia. Tôi mua một phần tư con gà, một ñĩa trứng ốplếp với một chiếc
bánh ngọt phết mứt dâu. Chừng ấy, ñủ cho tôi chống cơn rét mệt. Ăn sáng xong, tôi trở về phòng, mang theo
túi hoa quả. Trong phòng, chừng non một chục người ngôi. ðó là ñoàn công tác của cậu tôi sang họp. Anh
chàng phiền dịch ngồi sát cửa, ghé mắt nhìn xuống phố xá. Những người khác, vừa nghe vừa nặn trứng cá
hoặc gãi mụn ruồi. Người nào cũng có vẻ bồn chồn. Chắc chắn họ ñang tính cách nào bán hàng hóa nhanh
nhất và nhờ ai mua ñược nhiều hàng hóa nhất. Cậu Chính ñang cao giọng nói :

70
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Tôi yêu cầu các ñồng chí nêu cao tinh thần gương mẫu trên ñất nước bạn. Tất cả phải có ý thức tổ chức.
Tôi lặng lẽ quay ra. Tới gian sảnh tôi ngồi vào một góc ghế bành, chờ ñợi. Nhưng trong góc chiếc ghế bành
êm ái bọc nhung ñỏ, tôi thấy côi cút. Tôi thấy cực nhục. Cơn ñói và rét qua rồi, chỉ còn lại cơn xâm kích của
các làn sóng tê tái. Chúng giống như các làn sóng biển thực sự, cứ ào tới rồi lại rút ra xa, lặp ñi lặp lại triệu
triệu lần. Nhưng không phải nước mặn, mà một thứ muối xót xa, một nỗi ñau quằn quại,1 mỗi buồn thê thảm,
không thể cắt nghĩa.
- Mẹ ơi i i...
Gương mặt mẹ hiện lên, trong khoảnh khắc ấy. Một gương mặt hiền dịu, tươi cười. Vừa thân yêu, vừa xa
cách.

71
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 16
Dẫu sao, mẹ cũng vẫn là mẹ của tôi. Tôi yêu người. Từ biệt cô Tâm, với làng quê, với bao nhiêu ưu ấp, tôi trở
về thành phố. Mẹ ñang ngồi chải ñầu. Hình như mẹ vừa gội ñầu xong, tóc chưa kịp khô. Tôi chạy ào tới mẹ :
- Mẹ... Mẹ nhớ con không?
Mẹ ngẩng lên, ñôi mắt chớp chớp xúc ñộng. Nhưng qua giây phút ấy, mẹ lại dằn dỗi, nói :
- Nhớ! Chỉ có con nhiều thú vui, con mới chẳng nhớ ai.
Tôi ôm mẹ cười :
- Chẳng nhớ ai thật. Nhưng chỉ nhớ riêng mẹ thôi.
Rồi tôi nói thêm, khẽ khàng :
- Mẹ buồn cười lắm. Chẳng ai thay thế ñược mẹ.
Mẹ cúi ñầu im lặng. Có lẽ, ñó là nỗi im lặng sung sướng. Tối hôm ấy, mẹ nấu chè sen cho tôi ăn. Suốt ñêm,
tôi ôm mẹ ngủ. Chỉ còn ba ngày nữa là tựu trường. ðã bước vào năm học, tôi sẽ chẳng còn thời giờ nhõng
nhẽo. Vừa từ giã ñám bạn học cũ, tôi ñã có những bạn gái mới, những nữ sinh viên ñại học tương lai. Suốt ba
ngày liền, họ kéo ñến, sắm sanh quần áo, sách vở, tính toán trước những khoản tiền phải nộp cho nhà
trường. Giá một ñôi guốc bây giờ cũng ñủ cho các bà mẹ có con gái lớn lo thắt tim. Có một cô, trong ñám nữ
sinh ấy, phải rửa bát thuê cho hàng phở, gánh nước suốt một vụ hè mới sắm nổi một bộ quần áo thường và
một ñôi guốc. So với các bạn, tôi phong lưu hơn. Cô Tâm sắm cho tôi một sấp vải các loại, từ thứ hàng kaki,
hàng len ngoại may quần với các thứ phin nõn pha nilông, pôpơlin màu, vải sợi bông thô, lụa tằm pha sợi tổng
hợp. Cứ sấp vải ấy, tôi có thể may quần áo ñủ mặc suốt bốn năm. Nhưng mẹ tôi lại kỳ cục tìm mua cho tôi
một mảnh phin nõn Nhật màu hoa cà, ñiểm những chấm trắng lấp lánh như chấm tuyết. Rồi mẹ lặn lội xuống
tận Hàng Bông may cho tôi một chiếc sơmi kiểu mới, tại một hiệu may ñang có tiếng là thời trang.
- Cô Loan bảo bây giờ ñang có mốt áo ðan Mạch. Mẹ may cho con kiểu ấy.
Tôi ôm cổ mẹ.
- Mẹ trở thành một tay chơi chính hiệu rồi ñấy. Hơn con nửa cây số công mười lăn phân.
Mẹ cười sung sướng. Chiếc áo trông rất kỳ khôi, với các mảnh vải ñan chéo, bổ ngang, các thứ quai và khóa
sáng loáng. Mặc lên, tôi hóa thành một nữ ca sĩ trong băng nhạc da ñen, da ñỏ nào ñó ở châu Mỹ Latinh.
Nhưng tôi ñã mặc nó trong ngày tựu trường. Mẹ tôi nắc nỏm khen.
- ðẹp lắm, con ạ. Hiện ñại lắm.
Chắc những danh từ ấy mẹ nghe lỏm của thiên hạ, ñám người ngày ngày vẫn tới hàng của mẹ mua măng
khô, miến, ñỗ, lạc, ñường... Mấy anh chàng sinh viên khóa trên nhìn tôi cười nhăn nhở.
- Ai vẽ cho em cái áo mốt thế?
Tôi im lặng. Và bọn họ cười ré lên. Nhưng tôi vẫn mặc cái áo tím kỳ khôi ấy, ñể thấy mẹ tôi cười. Người lớn,
ñôi khi cũng không khác con nít là bao. Những cơn mưa thu lại rơi, rổn rảng trên mái tôn. Nhưng gia ñình tôi
ñã trở lại vui vẻ. Tối tối, mẹ ngồi ñan áo. Chiếc áo len màu hoàng yến sẽ cho tôi diện dịp Tết Nguyên ðán này.
Còn tôi, tôi cắm cúi trên các trang sách, thấy nhịp ñiệu ñời sống xiết bao êm ái, thanh bình. Trong ngõ nhỏ,
tiếng hát của anh què lại rống lên :
Rồi thu sang lá vàng rời ñầy...
Nhưng tôi không còn thấy tim tái tê vì nỗi buồn thống thiết, vì một thất vọng che chắn cuối chân trời. Tôi chỉ
cảm nhận trong những âm thanh ấy, một nỗi xót xa mơ hồ khiến ta phải não lòng, một niềm thương cảm trìu
mến, ý muốn ñược che chở cho ai ñó, ñược ủ ấp một mái ñầu nào ñó, ñược ñưa bàn tay cho một bàn tay
chới với giữa dòng nước xiết.
Tôi vào trường ñược hơn hai tháng, một chủ nhật, mẹ rủ tôi tới nhà cậu Chính. Không muốn làm mất lòng mẹ,
tôi nhận lời. Thế là, sau mấy năm trời, tôi trở lại khu tập thể K. Khu nhà ấy ñã cũ nhiều. Con ñường chạy qua
các trục chính ñã tróc lở nhiều khúc. Các khoảng sân, các bậc thềm cũng như vậy. Người ta tự tu tạo bằng
nhiều thứ vật liệu khác nhau, trông như nhiều mụn và khác màu trên một mảnh áo. Các bức tường vôi nhạt
màu, hoen mưa gió, in những hình vẽ loằng ngoằng thô tục của bọn trẻ hư. Không khí oi nóng, quẩn tụ một
thứ khói lạ, rất khó gọi tên. Có lẽ, nó là tổng hợp của khói thuốc lào, thuốc lá, khói các bếp dầu vừa tắt, khói
ngún từ các bếp lò ñun mùn cưa, và khói từ các ñống rác nhỏ rải rác khắp các ngóc ngách khu nhà. Rất nhiều
nhà mở ñĩa hát và máy nghe băng nhạc. Nhạc Rock, nhạc trữ tình, nhạc tiền chiến xen lẫn ñiệu hát chèo và
cải lương. Thanh niên tụ thành từng nhóm trước hè, miệng phì phèo thuốc giương những cập mặt thô lỗ nhìn
người qua ñường, buông lời chòng ghẹo. Tất cả ñã thay ñổi. Trạm gác gỗ ngoài cửa cũng không còn. Những
mảnh ván ñã ñược dọn trơ trụi, chỉ còn cây tre làm gạt chắn vẫn ngơ ngất chọc lên trời.
Cậu mợ Chính ñang ngồi vặt lông vịt trong nhà. Thấy mẹ con tôi, mợ Thành rửa tay chạy vào, niềm nở chào
hỏi. Hai ñứa con trai họ ðỗ ñã lớn lên nhiều, so với hồi tôi gặp. Nhờ thực phẩm của bà bác trợ cấp, chúng
72
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
hồng hào béo tốt hẳn lên.
- Cháu chào bác. Em chào chị Hằng.
Lần này, không cần mệnh lệnh của ông bố, chúng cũng cất tiếng ñồng thanh. Mẹ chúng liếc nhìn tôi, cười hớn
hở.
- Cháu Hằng lớn lên, xinh quá nhể.
Mợ ta béo ra nhiều, mặc bộ quần áo lụa xanh hoa dây hồng, lại ñính thêm một hàng ñăngten lòe xòe dưới
gấu áo. Mợ xăng xái ñi lại, pha trà, rót nước, cả hai lườn, cả ñôi mông lặc lè mỡ. Mặc dù ñon ñả mời nước,
ñôi mắt hẹp của mợ vẫn liếc về chiếc làn thực phẩm của mẹ tôi ñặt dưới sàn nhà, gần góc tủ. Tuy vậy, lúc ấy
trong mợ vẫn dễ chịu hơn lúc ngồi trước bàn, vừa ngậm tăm vừa ñọc tuyển tập của Lênin. Sau lần ñến nhà
mợ ñầu tiêu, tình cờ tôi ñược nghe một ñứa bạn kể. Bố mẹ nó là giảng viên trường ñại học, ñược trưng tập về
giảng dạy ở trường ðoàn. Họ phải làm việc dưới quyền mợ Thành vì mợ là ðảng viên lâu năm. Cả hai khốn
khổ 8 năm ròng vì bị trù úm. Vốn là những người có kiến thức, giàu lòng tự trọng, họ không thể chịu ñược một
người ngu dốt, lại chỏng lỏn. Mợi ta vừa tự ti, vừa cường hào một cách phi lý. Có lẽ, bởi vì mợ mới học hết
cấp hai trong trường bổ túc công nông, mà lại có trọng trách duyệt toàn bộ chương trình triết học.
- Kìa, cháu uống nước ñi. Em mời chị.
Mợ ta vỗ vai tôi, rồi chỉ chén trà nóng, tươi cười. Khi cười, những nốt rỗ có bớt phần nguy hiểm. Tôi hỏi mợ :
- Hồi trước, cháu thấy mợ có bộ tuyển của Lênin mới tinh. ðâu rồi?
- Trong tủ, mợ cất trong tủ.
Người ñàn bà trả lời hăng hái, tay chỉ chiếc tủ gỗ mới, nước sơn vécni còn mùi thơm.
- Cháu có cần, mợ cho mượn. Mợ ñã nghiên cứu xong chủ nghĩa Mác-Lênin rồi, Giờ, mợ ñang phải nghiên
cứu các văn kiện.
Nói tới ñó, chợt mợ ñổi giọng kêu :
- Ay, chị ñể em... ñể em.
Vừa nói, mợ vừa lao tới, ñỡ gói ñường trên tay mẹ. Miện túi nilông bị sút sợi thun buộc, chỉ chút nữa ñường
ñổ tung tóe. Mợ Thành cười hỉ hả.
- May thật là may.
Tới ñó mợ quên bẵng câu chuyện về chủ nghĩa Mác-Lênin với các văn kiện, mợ quay sang cái làn thực phẩm.
Cùng với mẹ tôi, mợ lần lượt dỡ từng túi ñường, ñổ vào những chiếc thẫu thủy tinh cao cổ miệng loe, những
chiếc thẫu dùng ngâm rượu rắn cho ñàn ông, ngâm mơ, ngâm táo cho ñàn bà con trẻ. Xong xuôi, mợ lấy thịt
và giò, thứ ñem cất, thứ ñem thái rim, thứ ñem bày ra ñĩa. Hai gò má mợ hồng hào, nhoáng mỡ.
- Gớm, bác cho hai cháu nhiều ñường thế! Uống tới mùa thu sang năm cũng chưa hết. Anh Chính ơi! Xong
chưa? Nhớ hãm tiết canh ñúng kỹ thuật ñấy nhé. Chị Quế chỉ thích mỗi món tiết canh vịt thôi.
Nói xong, mợ cười, hai mắt tít lại. Mẹ tôi cũng cười, hồn nhiên, thành thật. Giờ ñây, mẹ ñã có vị trí xứng ñáng
trong gia ñình người em trai. Mẹ hoàn toàn mãn nguyện. Cái khoảng thời gian me bị khinh khi, ghẻ lạnh ñã
qua rồi. Giờ ñây, mẹ trở thành người bảo trở. Mẹ gom góp từng xu ñể bù trì cho ñứa em trai.
Và mái nhà cũ kỹ của chúng tôi sẽ không thể nào thay ñổi. Mái nhà như hai mảnh vá khác màu. Trưa hè bỏng
rãy, mùi nhựa ñường khét lẹt bốc lên. Và mưa thu, gõ, gõ, gõ, gõ trên mảnh tôn ñã lốm ñốm thủng. Quá vãng
ñã ñược chôn vùi trong tro trấu. Món cháo lú của tinh thần hào hiệp và ñức hy sinh. ðầu óc những người ñàn
bà nói chung là ngắn ngủi. Họ chỉ sống với khoảng khắc ñang sống...
ðột nhiên, cậu Chính cao giọng gọi tên tôi.
- Cháu Hằng,
- Dạ.
- Vào bưng cho cậu ñĩa tiết canh.
Tôi chạy vào buồng, bưng ñĩa tiết canh theo chỉ thị của cậu. Tới mâm, tôi ñặt xuống, ngắm nghía. Tiết canh
ñông cứng như khối thạch, chân ñĩa không có ngấn nước long. Bên trên, gan vịt thái mỏng, lạc rang vừa lửa
vàng rươm rắc ñều cộng với tỏi nhánh ñập vụn. Cậu lại gọi :
- Còn ñĩa rau thơm ăn kèm, bưng lên nốt.
Một ñĩa rau húng chó, húng láng, răm, ngổ, hành sống, mùi ta, mùi tàu. Không thiếu thứ gì. Cậu giải thích.
- Gia vị mỗi người mỗi sở thích. Ai thích gì, lấy thứ nấy.
Rồi cậu xoa tay.
- Hồi trên chiến khu Việt Bắc, chỉ nhờ tài ñánh tiết canh vịt mà ñại ñội trưởng yêu cậu ñấy.
Mợ Thành hể hể, ñế thêm.
- Bây giờ cũng thế. Thủ trưởng của cậu Chính, có giỗ có Tết có tiệc tùng ñều gọi cậu tới làm món tủ: tiết canh
với hầm ba ba.
Cậu Chính hỏi vợ.
- Chai rượu mùi ñâu Thành nhỉ?

73
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Mợ Thành ñáp.
- Trong tủ, ở góc trái ấy nhé.
Cậu mở tủ, lầy chai rượu cam ra. Mâm cơm ñã dọn trên giường, sau khi khép hai cánh cửa và kéo tấm màn
che một cách kỹ lưỡng. Vịt luộc, vịt rang gừng, tiết canh, chả quế và giò mẹ tôi vừa ñem tới. Cậu Chính rót
rượu.
- Nào, cả nhà ta vui vẻ.
Mọi người nâng cốc. Tôi cũng nâng cốc, chạm cốc với họ.
- Nào, hãy vui vẻ.

74
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 17
Sự vui vẻ ấy kéo dài thêm một năm. Qua năm sau, cậu Chính bị bệnh ñái ñường. Căn bệnh oái oăm, nhất là
thời buổi gạo châu củi quế. Cậu phải ăn toàn thịt, mà lại toàn thịt nạc, không ñược lẫn một tí ti mỡ nào. Cậu là
chuyên viên hai, lương gốc 115 ñồng, nhà nước bao cấp không thể chiêu ñãi cậu cho tới nơi tới chốn. Khi tôi
ñến viện, cậu ngồi bó gối trên giường, hai hốc mắt sâu hoắm, da xanh nhớt như da nhái.
- Mẹ ñâu?
Cậu hỏi tôi, mắt hướng về phía cửa phòng, có ý trông ngóng. Tôi ñáp.
- Mẹ cháu còn mua thêm cân cam.
Cậu rên rỉ.
- Cam với quít. Có ăn ñược ñâu mà mua.
Tôi nói.
- Mẹ cháu vẫn tưởng cậu ñược phép ăn hoa quả.
Cậu nói cấm cảu.
- Kiêng. Kiêng tất. Bác sĩ bảo thế.
Nói xong, cậu ngồi thừ ra, trong ánh mắt hằn lên nỗi âu lo. ðúng lúc ấy mẹ tôi bước vào phòng. Mẹ cúi chào
mọi người rồi rón rén ghé ngồi bên giường bệnh.
- Cậu xanh quá.
Mẹ rền rĩ, nước mắt ứa vòng quanh. Cậu Chính cau mày nhìn mẹ quát.
- ðã chết ñâu mà khóc? Chị gỡ bỏ mẹ ñi.
Lần ñầu tiên, tôi thấy cậu văng tục, nói năng không còn nghiêm túc và thanh lịch như mọi bận. Trong ñôi mắt
hoảng loạn của cậu, lóe lên những tia sáng hãi hùng. Cậu sợ chết. Những ngón tay cậu run run. Cả những
sợi râu thưa thớt lởm chởm ñâm dưới cằm cũng run run. Mẹ tôi cắn môi, nhìn cậu.
- Bác sĩ bảo sao?
Quay mặt vào tường, cậu ñáp trống không.
- Kiêng tuyệt ñối, hoa quả cũng không ñược ăn. Và phải dùng thêm thuốc ngoại, thuốc của Mỹ.
Mẹ tôi cúi mặt, nhìn những ngón chân ñen ñủi xỏ trong ñôi dép kiểu Thái Lan ñã cũ, ñế bẹt hẳn ra. Hồi lâu, mẹ
thở dài và nói.
- Cậu cứ yên tâm chữa bệnh. Trước sau, chị cũng sẽ có...
Nói xong, mẹ xắp ñặt những thứ thuốc bổ, những thứ thực phẩm cần thiết cùng hoa quả lên bàn. Mẹ nhờ cậy
gửi gắm cậu cho những người bệnh xung quanh, rồi cúi chào họ trước khi dắt tôi ra về. Dọc ñường, hai mẹ
con cùng im lặng. Khi ñã vào nhà, cất túi, mẹ bảo tôi.
- Sông có khúc, người có lúc. ðời người, ai cũng có ñận gian truân. Vả chăng, cậu chỉ còn mẹ là người thân
duy nhất. Con hiểu không?
- Vâng, con hiểu.
Tôi ñáp. Và sau một lát ñắn ño, tôi nói thêm.
- Mẹ yên tâm.
Từ dạo ấy, bữa ăn của chúng tôi rút xuống. Thoạt ñầu, từ mức có vài lạng thịt quay hoặc vài khúc cá rán giảm
xuống món ñậu om cà chua hành trường kỳ hoặc nhộng rang. Sau ñó món ñậu om cà chua biến thành cá
thầu dầu hoặc cá riếc răm kho khô. Còn món nhộng rang xuống cấp thành tép biển rang nuối. Cả những thứ
rau ñộn bình thường cũng chạy theo sơ ñồ của sự xuống dốc: từ súplơ, ñậu hà lan, su hào, ñậu ñũa, dưa
chuột chúng tôi trượt qua các loại cải xanh, lá bắp cải già muối dưa răm, cải soong và cả rau chuối thái
ghém....
- Mát lắm con ạ, ăn cho nó giải nhiệt.
- Thứ rau này lành lắm, ăn nhiều da dẻ ñỡ mụn nhọt.
Mẹ lý giải như thế, mỗi bận mẹ vác về một thứ rau mà chỉ nhìn ñã ñủ chán ngắt. ðang mùa ñông, bệnh của
cậu tăng lên, ñòi hỏi lượng thuốc mua ngoài tăng gấp ñôi. Thực phẩm bồi dưỡng cho cậu cũng nhân lên theo
cấp ñộ ñó. Mặt mẹ tôi quắt queo. Không hỏi, nhưng tôi biết mẹ ñã phải nhịn bữa quà trưa ở chợ, lúc tôi học
trong trường. Hai gò má mẹ nhô lên, những nếp nhăn kéo dầy dưới hai ñuôi mắt. Những nốt tàn nhang hai
bên cánh mũi và trên gò má lan rộng, kết liền thành từng mảng nâu sạm trên gương mặt mẹ, khiến nó u ám
và xấu xí.
Bữa ăn của mẹ con tôi chỉ còn dưa cải muối trường kỳ với với su hào kho mỡ. Món su hào thái hình khẩu
mía, kho mặn với tương rồi rưới mỡ nước lên giả làm thịt kho hoặc cá kho tôi nhớ mãi. Tôi ñã ăn nó suốt một
mùa ñông. Tồi sẽ nhớ nó cho tới lúc xuống mồ. Tôi sẽ nhớ cả cảm giác tái tê của những buổi tối, khi ñạp xe
từ trường về, hai lỗ mũi ñặc kịt bụi, bụng ñói ñến teo tóp lại trong lưng quần, tôi ñã thèm một miếng thịt ra sao
75
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
khi ñi qua nhà bà Miều hoặc nhà chị Lan, hoặc nhà anh Hợp, mùi thịt kho tàu thơm lừng bay ra, khiến tay
chân tôi run lên, mắt mũi tối tăm lại. Tôi sẽ nhớ mãi những buổi ñêm như thế, ñi học thêm ngoại ngữ về, tôi ñã
ñạp ñi ñạp lại ba vòng quanh một hàng phở, ñiệu như rong chơi, nhưng thực chất ñể hít thở mùi vị ngon lành
của nó lan tỏa trong không gian. Tôi sẽ nhớ cảm giác hổ thẹn của mình, lúc quay ñi ñể nuốt nước bọt trước
một người ñàn bà mập mạp ngồi tuốt xâu chả nướng bỏ vào bát bún...
Một tối, không chịu nổi, tôi nói với mẹ.
- Con không ñủ sức ngồi nghe giảng nữa. Mẹ bán một chiếc nhẫn ñi lấy tiền mua thức ăn.
Mẹ tôi cau có.
- Nhẫn của cô Tâm, không bán ñược.
Tôi cố gắng ôn tồn.
- Nhưng cô ñã cho con. Con phải sống, phải học ñược trước khi cần ñeo nhẫn.
Mẹ tôi ñáp.
- Không.
Tôi muốn khóc. Nhưng tôi cố ghìm giữ cho nước mắt khỏi trào ra.
- Con ñói.
Mặt mẹ tôi tím lạnh, hai mắt tối sầm, dữ dằn. Mẹ ñột ngột ñứng ñật, hét như người ñộng kinh.
- Không. Tao ñã bảo không là không.
Chưa bao giờ tôi thấy mẹ khủng khiếp như thế. Chưa bao giờ tôi thấy mẹ xưng hô với tôi thô lỗ thế. Tôi im
bặt, lủi ra ngoài sân. Cơn ñói tan biến. Các nỗi thèm khát cũng tan biến. Chờ mẹ nguôi ngoai, tôi lên giường
trùm chăn ngủ sớm. Tôi ñã ngủ một giấc rất dài, rồi thức dậy khoảng hơn hai giờ sáng. Một cảm giác lạnh lẽo
khiến căn nhà trống trải thêm. Tôi nhìn sang giường mẹ tôi, không thấy mẹ nằm ở ñó. Chiếc chăn bông vẫn
cuộn tròn, xếp gọn ghẽ cuối chân giường. Lúc ấy, có tiếng nức nở rất khẽ vẳng tới. Tiếng khóc của mẹ tôi.
Không bật ñèn, chờ cho mắt quen với bóng tối, tôi hé cửa ra sân. Mẹ tôi ngồi trong bếp, gục ñầu lên hai cánh
tay. Cánh cửa bếp nửakhép nửa mở, tôi nhìn thấy bóng ñôi vai mẹ run rẩy từng cơn. Tiếng khóc bị nén trong
họng, chỉ bật ra những cơn nức nghẹn, ngắt quãng, nghe tủi cực và ấm ức. Tôi ñứng giờ lâu, phân vân giữa ý
muốn vào an ủi mẹ và nỗi sợ hãi. Trong cơn giận dữ bùng nổ buổi tối, có nguyên cớ nào ñó rất lạnh lùng,
không thể cắt nghĩa. Nó khiến tôi ghê rợn. Thời khắc trôi qua, sương xuống ướt ñầm mái tóc. Tôi run lên vì
rét. Tôi sực nhớ mình chưa kịp mặc áo ấm. Tôi trở vào nhà nằm thao thức chờ mẹ lên. Nhưng chờ mãi vẫn
nghe những tiếng nấc, như một ảo thanh vẳng bên tai. Lâu dần, tôi ngủ quên...
Sáng hôm sau, tiếng xe máy ồn ĩ bên ngoài ñánh thức tôi. Cửa ñã mở. Ngay giữa sân, người ñàn ông ñi chiếc
Honda 67 ñen trùi trũi ñang ngồi chễm chệ. Ông ta vẫn ñeo cặp kính mắt xanh chai như bữa trước. Và nụ
cười nham nhở như bữa trước ñọng trên môi.
- A... a... Cô nương dậy muộn quá. Ở nông thôn chúng tôi mà lười thế là không lấy ñược chồng.
Ông ta nhìn thấy tôi, liền nói chõ vào nhà. Sau lưng ông ta, một người ñàn bà vừa nhảy xuống: cô Tâm. Tôi
choàng áo bông, chạy ào ra ñón cô. Toàn thân cô, hai tay cô, cả hai gò má và cằm cô lạnh buốt. Cô mỉm
cười.
- Cháu của cô.
Nhưng rồi, chưa kịp ôm tôi vào lòng, cô ñã lại ñẩy bật tôi ra nhìn chằm chằm.
- Hằng làm sao thế?
Tôi cười.
- Có sao ñâu cô?
Nhanh như sóc, cô luồn hai bàn tay vào trong áo len, vuốt dọc theo sườn và lưng tôi.
- Làm sao mà cháu trơ xương sườn, xương sống ra thế này?
Cô hỏi, giọng khẽ khàng, nhưng âm diệu khác lạ, nghe như thất thanh. Tôi chưa kịp trả lời, mẹ tôi ñã từ trong
bếp ñi ra. Hai mắt mẹ tôi sưng mọng, gương mặt héo hon nhuốm vẻ hoảng hốt, sợ hãi.
- Chị vừa lên. Chị vào nhà chơi.
Mẹ quay sang người ñàn ông.
- Mời bác vào nhà chơi.
Tay mẹ tôi cầm siêu nước. Chắc mẹ ñã nấu cơm xong và ñun ñược siêu nước ñầu tiên. Từ chiếc vòi nhôm,
làn khói bay ra. Người ñàn ông ñeo kính, ñáp lại lời chào mời của mẹ tôi bằng một cái gật ñầu rất hiên ngang,
ñoạn quay sang cô Tâm.
- Mấy giờ em dón chị?
Cô tôi bảo.
- Nửa tiếng nữa nhé. Giờ chú ñi ñi. Nhà chúng tôi có câu chuyện hàn huyên.
Người ñàn ông ñeo kính giơ một ngón tay sần sùi nâng gọng kính lênm cúi chào mẹ con tôi.
- Cảm ơn cô nhé. Lúc khác tôi vào chơi.

76
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Nói xong, ông ta cho xe nổ máy lượn ra ñường. Chiếc mũ lông Mông Cổ to xù như chiếc rế ñại trên ñầu.
Tiếng máy Honda dội giữa các bức tường trong ngõ hẹp làm rạn vỡ bầu không gian yên tĩnh. Vào giờ này,
những hàng xôi lúa, xôi ñậu ñen, bánh dày, bánh rán, bún gánh, phở gánh... ñã ra ñi hết. Chỉ còn lại tiếng
nước chảy ồ ồ vào một chiếc thùng tôn ai ñó ñang hứng ở vòi công cộng. Cô Tâm bảo.
- Ta vào nhà.
Rồi cô dắt tôi vào, tay bên kia xách chiếc làn tre nặng trĩu. Mẹ tôi cầm siêu nước ñi theo. Hai mí mắt mẹ tôi
thâm quầng, tròng trắng vằn những tia máu. Mẹ ñổ nước sôi vào phích rồi sai tôi.
- Lấy cho mẹ gói trà.
Tôi hỏi.
- Ở ñâu ạ?
Mẹ nói.
- Bốc trong thúng hàng vậy. Hôm nay bận quá.
Tôi mở thúng hàng, lấy thứ bình dân mẹ vẫn bán, pha nước. Trước ñây, mẹ tôi không bao giờ dùng tới nó.
ðôi mắt sắc như dao cau của cô Tâm nhìn theo, lặng lẽ. Chờ cho tôi pha nước, và mẹ tôi ñã yên vị lên chiếc
ghế ñối diện với cô, cô Tâm nới cất giọng rẽ ràng.
- Con Hằng nó ñó ăn, sao không nói cho tôi biết một lời?
Mặt mẹ tôi ñỏ ửng, mẹ lắp bắp.
- Em bận quá, tối ngày em ở ngoài chợ.
Cô quay sang tôi.
- Sao cháu không viết thư cho cô?
Tôi ñáp.
- Tối qua cháu xin mẹ cháu bán một chiếc nhẫn ñi mua thức ăn, nhưng mẹ cháu không cho.
Cô Tâm hỏi day lạ.
- Mẹ cháu không cho?
- Vâng. Mẹ cháu bảo của cô, không ñược tùy tiện dùng. Dạo này, hàng họ ở chợ khó khăn.
Cô Tâm cười, bảo mẹ tôi.
- Chẳng lẽ tôi quý của hơn người. Cô thừa biết con Hằng sẽ thừa hưởng toàn bộ gia sản nhà này? ðể nó
thành mớ xương khô rồi ñeo vàng vào cổ hay sao?
Mẹ tôi ñáp.
- Tuy là của chị cho cháu nhưng... em nghĩ là quyền ở chị. Chị chưa cho phép.
- Thôi ñược, giờ tôi cho phép. Có cả mẹ cả con cô ngồi ñây, cô lấy ñôi nhẫn với cặp hoa tai cho tôi.
- Vâng.
Nhưng mặt mẹ tôi tái ngắt. Ngập ngừng một lát, mẹ tôi ñứng dậy, vào buồng trong. Mẹ lục rất lâu. Trong
khoảng thời gian ấy, cô tôi thong thả bước tới bàn thờ. Cô lấy tấm ảnh của bố tôi xuống, rút mùi xoa trong túi,
lau sạch, rồi ñặt lên. Cô ñứng trầm ngâm nhìn. Lúc ñó, tôi chợt hiểu. Chàng thanh niên trong tấm ảnh mờ nhạt
ấy, với ñường ngôi thẳng tắp trong trắng, với nụ cười thẹn thùng, ñường cong của vành tai và vẻ tươi tắn
ngời lên trong ánh mắt... sao giống người ñàn bà nhỏ thó da nâu sậm, ñôi vai mỏng và gầy, những nếp nhăn
khắc khổ hằn hai bên khóe mép. Hai chị em giống nhau lạ lùng. Một người dưới cõi âm và một người trên
dương thế. Một thiếu niên và một người ñàn bà khô héo, sắp bước lên bục lão làng. Có lẽ, ñó là sức mạnh bí
ẩn của huyết thống.
- Chị...
Mẹ tôi từ trong buồng bước ra, một tay nắm chặt, mặt bỗng dưng nhợt nhạt như người phải cảm. Cô Tâm
quay lại. Bước những bước khoan thai, cô ñi lại bàn nước, ngồi xuống ghế. Cầm chén chè ñã bắt ñầu nguội,
cô ñưa lên môi nhấp và hỏi mẹ tôi.
- Có chuyện gì thế, cô?
Mẹ tôi vẫn ñứng lom khom, không dám ngồi xuống ghế. Một tay nắm chặt, tay kia vịn vào mép bàn.
- Em ñịnh nói với chị... là...
Cô Tâm im lặng, nhìn thẳng vào mắt mẹ tôi. Từ ñôi mắt cô bắn ra những tia sáng lạnh, nhọn sắc, dường như
chúng có màu tím. Tôi có cảm giác mẹ tôi sắp ngã quỵ trước những tia nhìn giá buốt ấy. Tôi ñịnh chạy tới ñỡ
mẹ. Nhưng một sức mạnh không cắt nghĩa ñược ñã kiềm chế lại. Mẹ tôi vẫn ñứng, môi trắng như giấy ngâm
nước, cô gắng nói cho hết câu.
- Cặp nhẫn của chị, em cho người bạn mượn làm vốn buôn ñường xa. Vì... họ hứa... chia lãi...
Tôi biết mẹ nói dối. Cô Tâm mỉm cười :
- Một tháng họ chia cho cô bao nhiêu?
Mẹ ñáp, lần này trơn tru hơn.
- Năm phân.

77
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Cô tôi vẫn cười, nói từ tốn.
- Nếu thế, một tháng, riêng tiền lãi ñã ñủ hơn 10 cân thịt, làm sao con bé lại gầy trơ xương thế này?
Mẹ tôi ñáp, lần này rất nhanh.
- Nhưng em mới cho họ vay ba tháng nay. Ba tháng, họ chưa nhờ cậy ñược ai quen thuộc và tín cẩn ñể gửi
tiền ra. Em có nhắn cho họ biết, cứ chồng tiền lại, tính lời, nửa năm em lấy một lần, cho ra tấm ra món...
- Họ ở ñâu vậy?
- Minh Hải. Hai vợ chồng ñem nhau vào tận trong ñất mũi làm ăn. ðó là nơi tụ tập dân tứ xứ.
Tôi không ngờ mẹ tôi ứng biến mau lẹ thế. Những người dối trá, chỉ khó khăn nhất khi vượt qua ranh giới ñầu
tiên. Khi ñã qua ranh giới ấy, không còn cái chốt nào hãm họ lại. Cô tôi ñứng dậy ñi xuống bếp. Vẫn dáng ñi
thong thả như thế. Rồi cô trở lại với mâm cơm ñậy lồng bàn. Cô ñặt mâm cơm lên, và lật chiếc lồng bàn ra:
một ñĩa dưa cải củ muối xổi, với một ñĩa xu hòa kho tương. Thực ñơn quen thuộc từ ba tháng nay. Cô nhếch
môi cười. Mẹ tôi rùng mình, rồi cúi gằm mặt xuống. Mặt mẹ, hai bàn tay mẹ, cổ mẹ tất cả ñều tím như người
bị tụ huyết sau trận ñòn. Cô Tâm nói.
- Cô ngồi xuống ghế.
Lúc này, mẹ tôi giống như kẻ mất hồn, ñờ ñẫn làm theo lời sai khiến của cô. Mẹ tôi ngồi, ñối diện với cô
nhưng không ngẩng ñầu lên. Cô lại bảo.
- ðưa ñôi bông tai ñây.
Mẹ tôi ñặt bàn tay vẫn nắm chặt lên bàn khẽ xòe ra, ñể rơi một gói lụa nhỏ màu xanh. Cô Tâm nhặt gói lụa ñó
lên, không thèm mở ra xem, mà gạt nó về phía ấm trà, như người ta gạt một bao thuốc lá hay một chiếc bật
lửa. Cô nói.
- Cô Quế này, trước kia tôi vẫn thương cô. Dù những ngày oan khổ, cũng chưa phút nào tôi oán trách.
Giọng cô Tâm ñều ñều, như người ñọc kinh, hàm chứa sự bình thản tột vời. Nghe cô nói, mẹ tôi rùng mình
như bị lạnh, rồi mẹ cúi ñầu thấp hơn, nhô vai lên cao như ñể tránh cơn gió buốt.
- Cô có nhớ ngày cô giả bộ móc cua ñể gặp tôi không?
Cô Tâm nói, và dường như mỗi lời nói là một lằn roi quất lên ñầu mẹ tôi.
- Ngày ấy, lúc cô ñi theo bờ ruộng, tôi cắp rổ quần áo ướt về làng, nước mắt hai hàng lai láng. Tôi thương
thân, thương chú Tốn, thương cô. Làm sao còn nỡ dày vò nhau, những con người oan khổ. Tất cả nông nỗi
ấy là số kiếp...
Mẹ tôi không gượng ñược, gục ñầu xuống mép bàn. Giọng cô tôi rót ñều ñều.
- Bao nhiêu ñêm ròng tôi thức trắng. Những ñêm ấy, tôi thấy oan hồn mẹ tôi, tôi thấy hình bóng lang thang vật
vờ của chú Tốn, tôi thấy gương mặt cô, cái buổi trưa trời nắng tóe lửa, mà cô khóc ngôi khóc nghê như mưa
dầm. Tôi biết vợ chồng cô thương yêu nhau. Lạy trời cho vong linh em tôi mát mẻ...
Cô ngừng lại, mắt nhìn xa xăm. Rồi cồ nói tiếp.
- Tôi nhớ vụ mùa năm ấy. Ba giờ sáng tôi thức dậy, luộc một nồi khoai sọ, nửa ăn, nửa ñùm vào giỏ ñem
theo. Thắt lưng buộc cho chặt, ñi cấy thuê cho tiên hạ. Non trưa, cơn ñói ñã réo như sôi trong dạ, phải bấm
bụng cấy một mạch tới ñúng trưa mới dám giở giỏ khoai ăn. Mùa ñông rét cắt ruột, người ta cấy xong lui về
nhà làm vườn, chăn con lợn con gà chờ lúa chín. ðèn lửa, cơm tối ấm bụng, vợ chồng con cái họ kéo nhau
lên giường. Tôi vác nón lội qua hai cánh ñồng làm miến thuê. Mười một giờ ñêm còn ngồi ôm cối quay bột.
Gà gáy nửa ñêm mới ñội nón về nhà. Qua ñồng, lửa ma trơi chập chờn như bóng ñèn bay ñuổi. Có bữa ở
ñiếm canh thôn ðông, một thằng ñàn ông xô ra. Nó ñè sấn tôi ngay vệ cỏ... Giá như bây giờ cứ mặc, lại có
ñứa con nuôi. Nhưng lúc ấy, thì sống chết vật lộn, cào cấu. ðồng không mông quạnh, kêu cũng chẳng ai
nghe. Mà có nghe, người trong xã tìm ñến nơi, nhận ra mình là con ñịa chủ, họ cũng chẳng thèm cứu. Không
biết chừng họ còn vu cho tội gian dâm. Cứ nghĩ vậy, mà liều mạng giằng giật. Hồi ấy ñang xuân, tôi còn hăng
lắm. Tôi cắn cổ thằng khốn nạn máu nó phọt ra mặn mà ấm như tiết gà. Nó kêu rống lên thả tay ra. Còn mình
cũng vớ chiếc nón ñâm ñầu mà chạy. Vừa chạy vừa nhổ phì phì. Vị máu ñọng trên ñầu lưỡi, vừa tanh vừa
mặn, ñến nhà, gà gáy canh một, phải nhảy ùm xuống ao tắm, giặt áo, tẩy uế mùi hôi. Lóp ngóp lên bờ, gà ñã
gáy canh hai. May sao ñêm hôm ñó tôi không cảm hàn mà chết.
Cô lại ngừng. Hai bàn tay cô ñặt lên bàn, như hai mảnh rễ cây chồng lên nhau, bất ñộng. Những chiếc móng
tay nhỏ nhưng xù xì, sừng dày và nổi những rạch thẳng như ñường ray. Trên lớp da nhăn nheo hiện lên
những chấm tròn nâu sậm. ðó là những vệt ñồi mồi. Chúng ñã ñược tạo thành quá sớm, so với những người
ñàn bà khác, ở lứa tuổi cô. Sau một hồi lơ ñãng nhìn vào hư không, cô nói tiếp.
- Cô Quế, cô còn nhớ hồi sửa sai không nhỉ? Cái buổi tối những người oan ức trong làng ñã tụ tập lại, ñến
trước cổng ñập phá, ñòi rạch miệng...
- Thôi, thôi...
Mẹ tôi bật kêu to :
- Thôi, thôi... Em xin chị, em lạy chị...

78
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Rồi mẹ tôi khóc rưng rức, ñầu gục xuống mặt bàn toàn thân run bần bật từng cơn. Tôi ñến bên mẹ tôi, van vỉ.
- Mẹ, ñừng khóc, ñừng khóc...
Nhưng tôi biết việc tôi làm thật vô nghĩa. Mẹ tôi buông những lời nói ñứt ñoạn trong cơn nức nở.
- Em lạy chị, em lạy...
Cô Tâm ngồi im lặng. ðôi mắt tròn của cô cũng bất ñộng, không thoáng qua chút ánh sáng nào. Dường như
lúc ấy, trong ñôi mắt ñen của cô, bóng tối và ánh sáng ñã hòa trộn ñể tạo nên một trạng thái âm u, mờ ñục
của khoảng khắc sau chót buổi hoàng hôn. Cô chờ cho mẹ tôi ngớt cơn nức nở, lại nói tiếp, vẫn giọng ñều
ñều không âm sắc.
- Trên ñời, chẳng ai gian dối ñược với ai. Cái kim trong bọc cũng có ngày lòi ra huống hồ chuyện nhân gian,
sờ sờ trước mắt thiên hạ. Ở quê tôi cũng biết ñược một số việc cô làm, mọi ñồng tiền cô tiêu. Tôi chẳng trách
cô, ai ai cũng máu mủ ruột rà. Tôi thương em tôi thế nào, người ñời cũng biết thương em họ như thế. Nhưng
trong chuyện này, tôi phải rành mạch cho cô hiểu, em trai cô là kẻ tử thù của gia ñình tôi. Nó ñã ñẩy em tôi
vào cõi chết. Tôi không cho phép ai dùng ñồng tiền của tôi ñể nuôi dưỡng nó.
Nói xong cô ñứng lên.
- Từ nay, cô cũng không ñược quyền thờ cúng em tôi.
Nói xong, cô bước tới bàn thờ, lấy tấm khung kính lồng ảnh cha tôi. Tìm một mảnh nilông, cô bọc lại cẩn thận.
Sau ñó, cô dỡ trong làn những thứ quà ñem theo: nào giò, nào chả, nào ñường, sữa, nào bánh trái... Tất cả,
chất ngồn ngộn trên bàn. Cô Tâm bỏ tấm ảnh của cha tôi vào chiếc làn ñã rồng không, bảo :
- Những thứ này của cô mua, ñồng tiền của cô, mô hôi nước mắt của cô. ðem cho cháu chứ không cho quân
sát nhân ñâu nhé...
Tôi không dám trả lời cô, chỉ im lặng gật ñầu. Mẹ tôi ñã thôi khóc, không ngửng ñầu lên, nhưng chắc chắn
nghe rõ từng lời của câu nói riết róng ấy. Vừa lúc, tiếng xe Honda nổ ròn trước sân. Cô Tâm nhìn ra.
- ðừng tắt máy. Tôi ra ngay ñây.
Cô cầm gói lụa xanh bọc ñôi hoa tai trên bàn, bỏ vào túi, rồi bảo tôi.
- Cô cất cho con. Của con không chỉ có ñôi hoa tai này. Còn trăm nghìn thứ nữa, Nhưng cô không muốn nó
lọt vào tay kẻ khác.
Nói xong, cô bước ra cửa, không chào ai. Người ñàn ông ñeo kính màu xanh chai giơ tay lên mũ, nheo mắt
cười với tôi. Rồi ông ta phóng xe ñi. Cô tôi ngồi phía sau, bé nhỏ, gầy gò. Như con nhái bén bám vào quả dưa
ếch.
Tôi quay vào. Mẹ ngẩng ñầu lên, nhìn tôi. Mắt mẹ mọng nước, xa lạ và hằn thù. Tôi gọi.
- Mẹ...
Nhưng mẹ không trả lời. Bỏ cơm, mẹ gánh gánh hàng ra chợ. Từ hôm ấy, quan hệ giữa chúng tôi trở nên tồi
tệ. Tôi không cắt nghĩa nổi vì sao. Tôi ñã hết sức cố gắng, hết sức nhường nhịn, nhưng không cứu vãn ñược.
Thoạt tiên, là thái ñộ lạnh nhạt, xen lẫn mỉa mai. Bữa ăn, tôi dọn ra, mẹ cúi ñầu xăm xăm gắp dưa cải. Tôi gắp
giò chả bỏ vào bát mẹ, mẹ hất xuống mâm.
- Mời chị. Tôi không dám ñụng ñũa vào phần người khác.
Tôi van vỉ.
- Mẹ lạ thật. Cô Tâm giận cô nói thế, mẹ ñể bụng làm gì?
Mẹ cười nhạt.
- ðồng tiền của người ta, mồ hôi nước mắt của người ta, tôi không dám.
Tôi cười xí xóa.
- Mẹ buồn cười thật. Ai mà chấp nê như trẻ con thế. Mẹ ăn con mới ăn.
Mặt mẹ lạnh như tiền, giọng kéo dài ra chế riễu.
- Ấy chết, chị phải tẩm bổ cho khỏe mà học cho thành tài. Người nhà chị nuôi dăm bảy con lợn ñể chờ ngày
chị ñỗ trạng nguyên mổ khao làng, khao nước.
Tôi vẫn cười.
- Con chỉ sợ không phải người ta mà chính là mẹ mong con ñỗ trạng thôi.
- Không dám. Tôi ñâu ñược quyền xếp hạng với người ta?
Nói xong, một lần nữa, mẹ hất miếng giò tôi bỏ vò bát mẹ xuống mâm. Tôi cố cười.
- Thế mẹ muốn con xếp mẹ vào hạng nào? Con thì con chỉ xếp ñược mẹ vào hàng lãnh tụ thôi.
- ðừng cho tôi ñi tàu bay giấy. Chị ñem người khác ñặt lên bàn thờ thì hơn.
Dầu sao, tôi cũng chỉ là một cô gái 19 tuổi. Tôi không chịu ñựng ñược thêm. Cơn tức giận bùng nổ. Tôi nói.
- Dù mẹ ñẻ ra con, con cũng phải nói sự thật. Chính mẹ sai lầm. Mẹ ñã dối trá. Xưa nay, chỉ một lần con nói
dối mẹ. Hồi lên bảy, mẹ sai ñi mua ba lạng thịt quay. Con ñã mua hai lạng rưỡi, bớt tiền ñể ñi thuê truyện. Lần
ấy, mẹ ñánh con lằn hết hai mông. Con ñã ñau, con ñã nhục, con ñã hiểu rằng dối trá là thói xấu và không
bao giờ con lập lại.

79
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Mặt mẹ tôi ñỏ bừng lên. Hai mắt mẹ ñảo lia lịa. Rồi bỗng dưng mẹ quăng ñũ xuống, hét.
- Mày bước ñi, bước khỏi nhà này... theo bà cô của mày.
Tôi ñứng dậy, thu xếp quần áo, buộc lên xe. Mẹ tôi lấy cái bị cói, bỏ tât cả những thứ thực phẩm, quà bánh cô
Tâm mua cho tôi vào, treo lên ghidông, miếng nói.
- ði ñi... bước cho khuất mắt.
Tôi ñạp xe vào trường. Hôm ấy là một ngày ñẹp trời. Mùa ñông chưa qua, nhưng trời ñã ấm. Nắng rực rỡ một
cách bất thường, như tấm khăn choàng thiếu nữ. Người ta ñi phố tưng bừng, vui vẻ. Không ai biết tình cảnh
của tôi.

80
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 18
Tôi vào trường, xin ở nội trú. Quản trị tạm ghép cho tôi ngủ cùng với một cô bạn người Tày quê Lạng Sơn. Cô
ta to béo, hai má luôn ñỏ như trái ñào chín, cười nói suốt ngày. Cô giúp tôi thu xếp ñồ ñạc, rồi xẩm tối, cô
trang ñiểm kỹ càng, ra ñi.
- ðằng ấy cứ buông màn ngủ trước nhé. Còn khuya tớ mới về.
Nói xong cô nháy nháy mắt nhìn tôi.
- Thông cảm. Người yêu ñang chờ ở cửa ký túc xá.
Cô ñi. Mùi nước hoa nội ñịa tạt lại, sực nức. Mấy cô trong phòng cũng lần lượt ñi nốt. Tôi ngồi bó gối, nhìn
ngọn ñèn ñiện sụt thế tối lù mù như một thứ ñèn hoa kỳ hạng bét treo lơ lửng giữa phòng. Nó giống con mắt
màu da cam nhìn vào mắt tôi, bệnh hoạn, tăm tối. Bên ngoài, gió rất nhẹ, reo vi vút. Trời không rét, chỉ lành
lạnh. Tôi nhớ căn nhà, ngọn ñèn với cái chao bằng sứ trắng, giá sách cỏn con của tôi. cái lọ sành cắm mấy
bông cúc vàng ñặt ở góc cửa sổ... Giờ này, chắc mẹ tôi cũng ngồi bó gối trong căn phòng trống vắng, giá lạnh
nư tôi. Nước mắt tôi rơi từng giọt. Khi con người có quá nhiều lòng tự trọng, mà buộc phải hành ñộng thiếu
lương tâm, họ không ñủ can ñảm nhìn vào tội lỗi. Liên sỉ, ở khía cạnh tiêu cực, là một sợi thòng lọng không có
cơ hội tháo gỡ. Tôi biết mình thất bại...
Cuộc sống trong ký túc xá bắt ñầu bằng một kỷ niệm vui vẻ. Những chuỗi ngày tiếp theo cũng không nhiều
sóng gió. Có vài ba cuộc va chạm nhẹ, nhưng bản tính tôi không chấp nể, nên mọi kết thúc cũng tốt ñẹp. Cô
bạn người Tày rất ñáng yêu. Một người dễ tính, tốt bụng và có ñôi phần ngốc nghếch. Cô học rất kém, tôi luôn
luôn phải chép bài cho cô. Bù lại, cô có nhiều anh chàng theo ñuổi, toàn những chàng trai ñẹp mã, thân hình
như tượng thần Apôlông. Chàng này tặng thơ, chàng khác làm bài hát tặng cô. Và cô ñánh số thời gian thư
từ, các nhạc phẩm và thi phẩm thành bộ. Bộ sưu tập ấy cứ một tháng một lần ñược ñem ra khoe tôi. Tôi giúp
cô làm những bài thơ họa lại, viết những tình cavớ vẩn tặng lại, khiến ñám nhân tình của cô lăn lóc mê cô như
phải bùa. Tóm lại, chúng tôi quý nhau. Về phần kinh tế, ngay từ tuần lễ thứ hai tôi vào khu nội trú, người ñàn
ông ñeo kính màu xanh ñã ñèo cô Tâm tới nơi. Từ ñó, cứ hai tuần, cô lên chơi. Tiền nong, thực phẩm cô cung
cấp cho tôi thừa mứa. Phải nói thực thà là, cả năm cô nữ cùng phòng với tôi và hội nam sinh nội trú bên cạnh
ñược nhờ cậy ít nhiều vào cái kho thực phẩm của tôi. Người vác bát sang xin mỡ, người bưng ca nước sang
xin ñường. Có nhóm tới bữa cơm cầm chiếc camen gõ coong cong trước cửa lán. Toi lại phải ñem nồi thức
ăn mặn của mình ra san sẻ.
- Hằng ơi, viện trợ bát nước mắm.
- Hằng ơi, tớ xin thìa mỡ.
- Hằng ơi, cơm nhạt khó nuốt quá. Nồi cá kho của cậu xem chừng cần san bớt ñi. Chủ nghĩa cộng sản ñược
xây dựng trên tinh thần tương thân tương ái.
May mắn hơn nhiều bạn sinh viên khác, tôi không phải lo lắng vì miếng cơm, manh áo. Nhưng tôi bị phân tâm
vì mẹ tôi. Bất kể sự ngang trái nào, bất kể sai lạc nào, tôi cũng là con. Và tôi yêu mẹ. Qua tin tức của những
người quen, tôi biết những nỗ lực của mẹ tôi ñã có kết quả. Cậu Chính khỏi bệnh, trở lại làm việc. Một lần mẹ
tôi ốm, cậu mợ ấy ñã ñèo nhau tới chơi. Lần ấy, mẹ cũng bày biện trà thuốc, bánh kẹo, mời cô Vị và ñám láng
giềng sang ñể giới thiệu vợ chồng người em trai.
- Cậu ấy là cán bộ tư tưởng của ðảng và mợ ấy là giáo sư trường ðoàn.
ðứa con gái cô Vị kể lại với tôi, mẹ ñã sung sướng biết bao khi giới thiệu những người ruột thịt của mẹ như
thế, trước ñám dân lao ñộng trong ngõ phố. Nghe chuyện, tôi tạm yên tâm. Tôi mừng cho mẹ. Dầu sao, con
người cũng nên có một cái lý ñể tự hào. Nhưng tôi không thể nén cảm giác tủi cực, có ñôi phần uất ức. Chính
họ, chính những người ñem cho mẹ niềm vinh hạnh ấy là duyên cớ sự chia rẽ trong gia ñình chúng tôi. Và,
chui vào một góc tối trong học ñường, ngồi giữa những hàng ghế thênh thang, bụi bặm, tôi mơ ñến mái nhà
vá víu của mình. Tiếng mưa rỉ rách gõ trên mái tôn. Âm ñiệu xôn xao của buổi lê minh, khi chân trời chưa
rạng, khi tiếng gọi í ới, tiếng mắng chửi con cái, tiếng sai bảo công việc cùng lúc vang lên, ném qua các bức
tường, hòa với mùi thơm của các món ăn sáng, tạo nên bầu không khí quen thuộc với tôi từ thuở ấu thơ. Tôi
mơ tới giàn hoa ñăng tiêu cháy như lửa, ngạo nghễ và chói chang giữa khóm nhà lô nhô, giữa những bức
tường cắm mảnh chai bẩn thỉu và gớm ghiếc, như một bài ca khát vọng quá mãnh liệt trào lên trên ngọn triều
bèo bọt của ñời thường. Tôi mơ ñến tiếng hát khàn và sai lạc của anh què, nghe như tiếng ñổ vỡ, tiếng kêu,
lời mời gọi. Tôi mơ tới một que kẹo mạch nha...
Học kỳ ấy tôi ñược xép hạnh sinh viên ưu tú, Cô Tâm may cho tôi hai chiếc áo bằng hàng mútxơlin ngoại, một
chiếc màu lòng tôm, một chiếc xanh da trời. Ai cũng khen tôi mặc áo mới, trông trẻ và xinh hẳn ra. Cô Tâm im
lặng nghe những lời khen ấy, với vẻ mặt ñăm chiêu. Chắc cô ñang tính xây cho tôi một thiên ñường ngay ở
cõi trần ai này. Cô ñổi chiếc xe nữ Thống Nhất cũ rỉ tôi vẫn ñi bằng chiếc xe Mifa mới. Cô ñịnh mua xe Pơgiô
81
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
cho tôi nhưng may sao, người ñàn ông ñeo kính màu xanh chai ñã kịp gàn.
- Không phải em tiếc cháu. Nhưng con gái ñi xe ñắt tiền chỉ làm mồi cho bọn bất lương.
Cô nghe theo, nhưng cô vẫn ñánh một sợi dây chuyền vàng tây bắt tôi ñeo.
- Nam vô tửu bất thành nam, nữ bất ñiểm trang bất thành nữ.
Cô nói thế. Rồi cô xuống một làng ngoại thành ñóng cho tôi một lúc ba ñôi giày. Thứ có gót, thứ hở gót, thứ
quai tết không khóa cài. Nhưng có một nguyên tắc, không bao giờ cô ñưa quá nhiều tiền cho tôi. Vàng cũng
thế. Tôi ít ra thành phố, thường lúc rỗi tôi chúi mũi vào thư viện ñọc sách. Chưa nhận lời yêu ai, tôi không ham
ñi xem chiếu bóng, xem xiếc, rong chơi. Tiền ñối với tôi dường như không cần thiết. Và thế, món trợ cấp hàng
tháng của cô cứ dồn tích lại. Tôi ñịnh khi nào mẹ nguôi giận tôi sẽ ñem món tiền ấy về, thay lại mái nhà cũ.
Nếu không ñủ ñổ mái bằng, tôi cũng lợp ngói Tây. Nhưng trái với dự tính của tôi, món tiền ấy ñã ñược dùng
vào việc khác.
Ấy là một chiều xuân, tháng hai, mưa phùn rắc ñầy trời. Ánh chiều tím sẫm, lọc qua mưa, bảng lảng như khói.
Chúng tôi ngồi trong phòng, vừa tí tách ăn hạt bí, vừa tán chuyện hôm trước, lớp trướng của chúng tôi cưới
vợ. Anh ta là bộ ñội chuyển ngành, 33 tuổi, xấu mã nhưng rất tốt bụng. Một người chính trực, công bằng.
Trong lớp, kể cả những chàng trai ngang ngược nhất, kể cả những cô gái chỏng lỏn, hoặc lười học ham chơi,
hoặc ñôi co mách lẻo, hoặc có thói ăn cắp vặt... những người bị anh ñề nghị kỷ luật cũng không thù ghét ñược
anh. Sáng qua, mưa phùn dầm dề. Cả lớp ñội mưa, bì bõm lội qua một khúc ñường sống trâu ñể vào dự ñám
cưới. Làng anh ở Vĩng Phú, vùng ñồi xinh tươi nhưng nghèo khó. ðám cưới có cả kẹo nuga, kẹo Hải Hà, cả
kẹo bột và chè lam nhà tự nấu. Hạt bí anh phải mua từ Hà Nội ñem về. Cô dâu ở làng, một thôn nữ khỏe
mạnh, lưng to chân to. Hai má không cần ñánh phấn cũng ñỏ rực. ðám cưới vui.
Chừng bảy tám giờ tối, lũ chúng tôi mới mò mẫm ra ga, trở về Hà Nội. Cô dâu chú rể quần xắn ngang bắp
chân theo ra ga ñưa tiễn. Hai người dúi cho chúng tôi một gói hạt bí, một bọc chè lam, lại cả một ñùm bánh
khoai bánh nếp. Con tàu chạy suốt ñêm. Chúng tôi vừa phải chống ñỡ ñám hành khách lôi thôi tràn trên các
ga lẻ, vừa rôm rà chuyện trò.
Gần sáng, tàu mới tới thành phố. Kéo nhau về khu học xá, cả bọn lăn ra ngủ. Nhưng khi cơn buồn ngủ ñã
ñược thỏa mãn, chúng tôi lại cảm thấy phấn khích, lại tụ tập nhau cắn hạt bí, tán chuyện. ðối với tuổi thanh
xuân, ñám cưới, hôn nhân, tình yêu là ñề tài bất tận. Mội cô nàng chợt hô lên.
- Sắp hết hạt bí rồi.
Cả ñám nhao nhao nói.
- ðề nghị tiếp tục trợ cấp.
- Tới lượt ai?
- Ninh, tới lượt cái Ninh. Ba lần trước nó ñều ñánh trống lảng. Ê, ðào Thị Ninh, xùy tiền ra. nay ñã tới phiên
nhà ngươi nộp thuế thân.
- Nhưng mà ñến hôm nay mỗ lại hết tiền... Ha ha ha... may thật là may.
ðào Thị Ninh, một cô gái quê Hải Phòng, to béo, ñen mập, sống mũi gồ to như con trai nhâng nháo nói. Nói
xong, cô nàng lại ñứng phắt lên, ngay giữa ñám ñông lộn hết các túi áo túi quần. Mấy cậu bạn trai nhăn mũi.
- Hắt xì hơi, mất vệ sinh.
- Thôi, ngồi xuống, ñàn bà con gái gì mà...
Ninh liền túm tóc cậu con trai vừa nói lên.
- Mà làm sao, nói tiếp?
Cậu bạn cười cười, cố gỡ mái tóc uốn quăn chùm nho khỏi bàn tay cứng như thép của nữ lực sĩ. Ninh hỏi.
- Nói mau, không ta cho một chưởng.
Cậu bạn chớp mắt, rồi ñánh liều.
- Mà mà... thơm như hoa nhài vậy.
Cả bọn rũ ra cười, nước mắt giàn giụa, cười xong, chừng vẫn nhớ rằng hạt bí sắp hết, mà câu chuyện ñang
giòn. Tất cả quay lại ðào Thị Ninh.
- Mày ñích thị là ñồ hủi. Lần nào phải nộp phạt mày cũng hết tiền.
Ninh cười ha hả.
- Số mỗ luôn luôn may. Thần tài phù trợ cho mỗ.
ðoạn Ninh khoa chân múa tay, hát tuồng.
- “Như ta ñây, chẳng phải dân Nghệ An, Hà Tĩnh nhưng thánh keo cũng gọi bằng cụ tổ. Năm một hội, tháng
hai kỳ, dân con miền Trung xì xụp khói hương, lễ bái ta, ta phù hộ ñộ trì cho muôn dân xứ... keo...”
Một cô bé quê ở Hải Hưng rú lên trước, rồi cả bọn cứ thế mà cười theo. Lần này, ñứa nào ñứa nấy ôm bụng
bò lóp ngóp trên giường, lũ con trai chổng cả vó lên, giãy ñành ñạch. Từng cơn cười kéo tới, không kiềm chế
nổi, từ người nọ lây lan sang người kia. Phải 10 phút sau, chúng tôi mới hoàn hồn. Tích, một anh chàng quê
Nghệ An, vừa lau nước mắt vừa nói.

82
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Tổ cha mi, mi vào quê tao xem mi có dám hát thế không?
Ninh ñáp lại liền.
- Tổ cha mi, tau mà vào quê mi tau thành triệu phú.
Tích thật thà quay lại hỏi.
- Sao vậy?
- Tau thuê thợ tiện, tiện một ngàn con cá gỗ. ðem sơn vàng, sơn ñỏ, vào quê mi bán giá thắt cổ, tau thành
triệu phú liền.
Tích vỡ lẽ, giơ nắm tay ñấm Ninh. Ninh chạy. Hai người ñuổi nhau mấy vòng liền. Rồi, sau ñó, Ninh giơ tay
ñầu hàng.
- Kéo cờ trắng.
Cả hai về chỗ ngồi, thở hổn hển. Lúc ấy, ðào Thị Ninh quay sang bảo tôi.
- Ê, nhà tài phiệt mặc quần thâm, xì tiền ñi mày.
Tôi bảo.
- Cũng ñược. Nhưng mày phải ñi mua. Trời mưa, tao ngại lắm.
Ninh liền trợn mắt quát :
- A, ra mày cậy có tiền, mày muốn ngồi nhà phải không?
Tôi ñáp :
- Tất nhiên, ông mất của kia, bà chìa của nọ.
Cô gái lực sĩ liền túm lưng áo tôi, nhấc bổng lên.
- Này, ñây là luật của bạn bè, nghe không? Mặc áo mưa vào và ñi ngay tắp lự. Mày giở thói bà chủ ra, mày sẽ
bị tống cổ khỏi hội ngay.
Tôi nghĩ, Ninh cũng có lý. Vả lại, không ai có thể khuất phục cái con bé nặc nô ấy. Bụng tức, nhưng tôi vẫn
phải trùm áo mưa ñi. Ở cổng trường, có một dãy hàng quán. Tới ñó, có thể mua từ hộp sữa ngoại tới vài cái
kẹo vừng hoặc mấy nắm bỏng ngô.
Sân trường lầy lội. Khu nội trú càng lầy lội hơn. Những viên gạch ném trên lối ñi chìm nghỉm trong lớp bùn
nhão. ðám cỏ loi phoi nhú ngọn lên. Tôi bước từ viên gạch lát này sang viên gạch lát kia, cố gắng không trượt
chân dẫm xuống nước. Chú tâm vào việc ñó, tôi không biết có một người ñang ñi ngược lại phía mình.
- Hằng!
Tiếng gọi giật giọng khiến tôi giật nảy, ngẩng mặt lên. Cách tôi vài bước chân là cô Vị. Cô trùm tấm nilông
xám, dài ngang khoeo chân. Quần ñen xắn tới bẹn. ðôi chân trần lội trong bùn. Một tay cô giữa tấm vải che
mưa, tay kia xách ñôi dép.
- Cô tìm cháu suốt từ lúc tan tầm.
Tôi nhìn gương mặt ñầm ñìa nước của cô.
- Lâu quá cháu chưa về nhà... Có chuyện gì thế cô?
Cô cũng ñăm ñăm nhìn tôi, rồi thay vì trả lời, cô nói một câu chẳng ăn nhập gì vào câu chuyện.
- Mày có lớn mà chẳng có khôn, Hằng ạ...
Xung quanh chúng tôi là khoảng sân láng nước, mấp mô các gờ ñất, các lối ñi rải sỏi. Không nơi nào trú chân
ñược. Tôi nói với cô.
- Cô quay ra cổng trường với cháu. Ở ñó, có quán hàng.
Cô gật ñầu.
- Ờ.
Rồi chúng tôi im lặng ñi về phía cổng trường. Mươi phút sau, tôi ñưa cô vào quán bà Nhu, một bà chủ quán
quen thuộc. Nhiều lần cô Tâm lên, cô cháu tôi thường ra ăn quà ở ñó. Bà Nhu ñang ngồi ngáp, ñon ñả cất
tiếng chào. Rồi bà chỉ cho chúng tôi khúc tre thừa ñầu quán, ñề móc mấy tấm vải che mưa. Những chiếc ghế
băng lấm bùn. Tôi mượn bà Nhu mảng giẻ lau. Bà hỏi.
- Cô Hằng ăn gì?
- Cháu xin bà hai chén chè nóng với ñĩa bánh ñậu xanh.
Bà Nhu rót hai chén chè Thái xanh vào chén vại, rồi ñặt một gói bánh ñậu xanh lên chiếc ñĩa hoa Hải Dương.
- Bà với cô tự nhiên nhé, Cho tôi vô phép...
Sau khi nói một cách lịch sự, bà co hai chân lên ghế tựa lưng vào vách, ngủ gà ngủ gật. Cô Vị uống một hơi
hết cả chén nước, có lẽ cô ñang lạnh. Rồi cô hỏi.
- Sao hôm ñi, không rẽ vào cô?
- Mẹ cháu ñuổi cháu ñi tức khắc. Vả lại, lúc ấy cháu không nghĩ ra.
- Lúc ấy, cô còn ở nhà. Hàng chưa ñủ gánh. Giá cô biết thì không ñến nỗi.
Cô thở dài sườn sượt. Tôi ngồi im. Tốt nhất là im lặng và ñợi. Những năm tháng sống cô ñơn dạy tôi ñiều ấy.
Cô Vị lại uống nốt chén chè thứ 2, và nói.

83
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Mẹ mày khổ lắm.
- Nhưng cháu cũng có sung sướng gì ñâu?
- ðã ñành, nhưng mẹ vẫn là mẹ.
- Bao giờ cháu cũng yêu mẹ cháu.
- Trời ñầy bà ấy.
- Chính mẹ cháu ñã ñuổi cháu ñi.
- Phải, cô biết... Nhưng mẹ mày không muốn thế.
- Không muốn?
- Phải, không muốn, nhưng vẫn cứ làm. Ở ñời, nhiều khi như vậy. Bao giờ cháu lớn lên, từng trải hơn khắc
biết. Chẳng phải ñương nhiên, nhân gian có câu: ma ñưa lối, quỷ ñưa ñường.
Tôi mở chiếc nắp bông ủ trên tích nước chè, rót chén thứ ba cho cô. Chén chè nóng giãy. Cô ñưa hai bàn tay
ủ chén nước cho ñỡ rét. Tôi nói.
- Cô bán hết hàng chưa?
Cô gật ñầu.
- Bán hết hàng vừa tan tầm. Cô gửi quang gánh cho người quen rồi ñi ô tô tới ñây.
Uống nốt chém chè thứ ba, cô ñứng dậy.
- ði ñi cháu.
Tôi ngạc nhiên hỏi.
- ði ñâu?
- Mẹ mày què chân rồi. Bị ô tô chèn sáng nay, khi gánh hàng qua ñường. Lúc cô biết tin trời ñã non trưa,
người ta ñã ñưa bà ấy vào viện. Bác sĩ phải tháo khớp gối. ði ñi cháu, bà ấy nằm trong bệnh viện Bạch Mai.
Tôi không nhớ mình ñã làm gì lúc ấy. Chân tay tôi giá lạnh, như bị chuột rút, tôi ngã vào bàn bày bát chén,
bánh trái của bà chủ quán. Cô Vị ñỡ tôi lên, trả tiền, nói gì ñó thì thầm với bà chủ quá. Rồi bà chủ quán ñội áo
mưa le te chạy ñi. Lát sau, bà quay về với chiếc xích lô. Chúng tôi cùng lên xe. Người lái xe kéo chiếc nón lá
già che kín mắt, cắm cúi ñạp. ðường gồ ghề, xóc nảy, mỗi lần xe xóc, lại vòng hào quang nảy ra trong mắt tôi.
Một cơn rét run từ xương tủy lan tỏa ra da thịt. Cô Vị ôm tôi, khẽ ñập vào vai.
- Khóc ñi, khóc ñi cho nhẹ.
Tôi không khóc ñược. Dường như tiếng khóc vón thành cục nước ñá nằm trong họng. Dường như máu cũng
ñông thành một thứ tiết ñặc trong các huyết quản tôi. Mắt tôi tối dần, cùng với bóng tối. Trời vẫn mưa. Mưa
xiên lệch cả ñất trới. Cái cổng vào viện trống toang hoác như cửa nhà mồ. Cô Vị ñã phải năn nỉ mãi, người
gác mới cho chúng tôi ñi qua. Hành lang... Những giường bệnh... Những gương mặt xa cách và sầu não...
Sau cùng là mẹ tôi...
- Mẹ ơi!
Tôi gọi. Và nước mắt trào ra như nước suối, nóng hổi, mặn, chảy tràn trên hai gò má, lan xuống cằm, rơi
thánh thót. Bỗng dưng, khối tiết ñông ñặc trong tôi tan chảy thành các dòng máu. Cục ñá trên tim tan chảy
thành từng giọt lệ. Người tôi nhẹ bổng ñi.
- Mẹ ơi!...
Mẹ tôi quay ra, giơ một bàn tay cho tôi, mỉm cười. Nhưng môi mẹ méo xệch. Rồi nước mắt cũng tuôn ñầm ñìa
trên gò má những vết nám và những vết tàn nhang. Chân mẹ quấn ñầy băng cụt ngang gối.

84
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 19
Có tiếng ai gọi trong sương mờ. Sao giọng nói xa lạ? Tôi ñịnh mở mắt nhưng không ñược. Tiếng gọi lặp lại
lần thứ hai :
- Dậy ñi cô bé, tới nơi rồi.
Bàn tay cứng cáp của một người ñàn ông nào ñó lắc vai tôi. Tôi choàng dậy :
- Chào cô bé, hết khóc chưa?
Người ñồng hành cười, những chiếc răng bạc lóe lên. Chiếc mũi khoằm của ông ta giờ ñây không còn làm tôi
khó chịu. Giơ ngón tay trỏ, ông quệt nhẹ vào má tôi :
- Hãy còn nước mắt ñọng ñây nhé. Tôi hy vọng là ra ngoài gió nó sẽ khô.
Tôi sực nhớ cảnh toa tàu ñêm qua, hai gã trai thô bạo, cơn tủi cực tràn ñầy con tim nhỏ bé của tôi. Tôi ñã nức
nở mãi trong mơ. Người ñàn ông sắp xếp hành lý :
- Chuẩn bị xuống ga ñi, cô bé. Chỉ còn một hai phút nữa thôi.
Mátxcơva ñã ở bên ngoài. Qua ô cửa, tôi thấy khung cảnh quen thuộc của nhà ga. Các ñường ray, các mái
trú tạm, kè xi măng ñón khách chạy giữa các tuyến ñường. Các cụm ñèn tín hiệu. Các nhân viên nhà ga lặng
lẽ ñi lại. Trên một mái nhà lợp ñá ñen xa xa, lũ bồ câu ñứng hiền lành.
Tiếng còi tàu rú lên. Ở nơi nào trên trái ñất, tiếng còi tàu cũng thế. Người ñồng hành nắm cánh tay tôi :
- Mặc áo vào cô bé. Và ñưa chiếc túi tôi ñeo cho.
Không chờ tôi trả lời, ông ta khoác luôn chiếc túi du lịch của tôi vào vai, trông ông thật giống một con ngựa
thồ. Thứ ngựa vùng sa mạc, gân guốc và thanh mảnh. Chúng tôi cùng ñi ra ga, trông như hai cha con người
Trung Á về thủ ñô, hòa vào dòng người ñông ñúc. Thỉnh thoảng, người ñàn ông cúi xuống nhìn tôi, vẻ như ủ
ấp và che chở. Cái nhìn của ông takhiến tôi nao lòng. Trong ký ức của tôi, biết bao lần ánh mắt che chở như
thế ñã hiện về, giữa những trưa hè oi ả, giữa ñêm lạnh gió mùa ñông bắc ù ù thổi, giữa những cơn mưa thu
dầm dề... khoảng thời gian dài rộng ñã ñược ñan nối bằng quá nhiều giấc mơ non yểu viển vông và quá nhiều
nỗi khao khát. Thỉnh thoảng, người ñàn ông lại cầm bàn tay tôi, bóp nhẹ. Tôi nhìn ông ta với lòng biết ơn.
Nhưng phút giây hạnh phúc ngắn ngủi rồi cũng hết. Chúng tôi chia tay nhau trước sân ga. Người ñàn ông cúi
xuống, nói dịu dàng :
- Rất tiếc, cô bé nhé. Tôi phải ñến nơi hẹn bây giờ. Tôi không thể ñưa cô ñi.
- Cảm ơn ông rất nhiều. Tôi biết tất cả các ga xe ñiện ngần của thành phố.
Ông ta nghiêng ñầu cười :
- Cô bé nói tiếng Nga giỏi hơn tôi. Tôi ở...
Ông ta ñọc một tên thành phố nào ñó chưa từng biết. Có lẽ, nó không ñược ghi trên bản ñồ.
- Một lần nữa, chào nhé. Hãy ñi, và ñừng ñể ai bắt nạt.
Ông ta ghì lấy tôi, hôn lên tóc rồi quay ñi. Ông ta qua ñường hối hả. Tôi cũng bước ñi, hối hả. Tôi tới ga xe
ñiện ngầm gần nhất.
ðừng bao giờ quay lại nhìn, dù một thoáng.
Vì phút giây hạnh phúc sẽ vỡ tan.
Vì phía trước, con ñường sẽ trở nên lạnh lẽo...
Những câu thơ tự dưng vang dội trong óc tôi. Như có thi sĩ nào ñó, vớii giọng ngâm bốc lửa ñang ñọc chúng
trong một căn phòng vắng.
Tới ga xe ñiện ngầm, tôi ñáp chuyến ñi thứ hai trong ngày. Toa tôi ngồi có chừng trên một chục khách, Họ
vừa ñọc báo, vừa nhai bánh mì kẹp thịt. Có lẽ họ từ một nhà máy nào vừa ñi ra, Tới ga thứ ba, bọn họ xuống
hết. Còn một mình tôi. Tôi ngắm mình trong tấm kính ñối diện, lấy lược ra chải lại tóc. Rồi rút bánh trứng trong
túi du lịch, ăn. Lần này khôn ngoan hơn, tôi phải chuẩn bị ñồ ăn từ nhà. Giá có một chén chè nóng với lát
chanh thì tốt. Ăn xong, tôi mở sổ ra xem ñịa chỉ. Năm trước, cậu Chính cùng ñoàn công tác ñi ngắn ngày, ở
khách sạn năm Rátxia. Lần này cậu xin ñi tập huấn bốn tháng, ở trường ðảng Aôn, ngoại thị. Không hiểu sao,
người ta cho một ông già ngót nghét 60 tuổi như cậu ñi học? Có lẽ, ñó là một trong những chính sách tuyệt
diệu nhất. Sực nhớ gương mặt cậu trong lần gặp gỡ trước, tôi không khỏi mỉm cười.
Chuyền tàu mấy lần, tôi mới tới ñược nơi cậu ở. Aôn ñây là trường học ñược biệt ưu ở nước Nga. Không có
một trường học nào ñược dành cho mọi sự thuận tiện về sinh hoạt, phương tiện học tập và giao tiếp như ở
ñây. Tôi ñã nghe nói nhiều về nó. Tôi biết ở ñây, mỗi học viên ñược sử dụng một phòng, ñiều mà sinh viên
các trường khác, kể cả ñại học Lômônôxốp không dám mơ ước. Tôi hy vọng ñược vào căn phòng riêng của
cậu, ñể uống một chén chè nóng pha ñường. Nhưng người ta báo cho tôi biết cậu không có nhà. Tôi hỏi :
- Cậu tôi, ông ðỗ Quốc Chính nằm bệnh viện?
Người trực ban ngạc nhiên nhìn tôi :
85
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Viện nào? ðồng chí ấy gửi cho chúng tôi mảnh giấy này.
Một mảnh bìa nhỏ, trên ñó ghi vài dòng chữ Việt :
“Hằng có ñến, tìm cậu ở nhà anh Khoa, nghiên cứu sinh ở...”
Giờ, tôi không nhớ rõ ñịa chỉ ấy. Nó ở gần ñại lộ Lômônôxốp mang tên nhân vật có họ Ulivanốp, có lẽ là em
của Lênin. Một tòa nhà cao tầng, kiến trúc tầm thường, kiểu kiến trúc phổ thông sau thế chiến thứ hai. Cửa
chính tòa nhà giáp một cửa hàng bách hóa cỡ nhỏ. Trong ñó, người ta bán một số ñồ dùng lặt vặt như cốc
chén, thìa nĩa, xoong nồi, bàn chải răng, các loại xà phòng thơm và xà phòng giặt... Có cả bơ, cả phómát.
Nhưng lớn nhất là quầy bia rượu. Người bán hàng, một ông già cao lớn, vạm vỡ, mặc áo blu trắng, ñội mũ
trắng. Ông ñi ñi lại lại sau các quầy hàng, lấp lánh ñủ thứ chai rượu và các giấy trang kim, trông như một trái
núi tuyết di ñộng. Khách mua hàng rất ñông, từ chai nước quả chục kôpếch ñến chai cônhắc nhãn năm sao
mấy chục rúp. Ông giao hàng và nhận hàng cùng với dáng vẻ vô cảm như nhau. ðôi mắt của ông còn rất
trong, xanh lơ, ñưới hai tràng mày bạc trắng. Hai bàn tay to, rắn rỏi, với những vết ñồi mồi lớn và các ñường
tĩnh mạch nổi phồng lên. Tôi ñã ñứng sau lưng ñám người mua hàng, nhìn ngắm ông rất lâu.
Trong khoảng thời gian ñó, tôi bị giằng co giữa ý nghĩ bước vào khu nhà xa lạ kia và trở lại ga, lên tàu về tỉnh
lỵ của chúng tôi. Rõ ràng, cậu Chính không ốm. Cậu ñã bịa ra cớ ấy ñể gọi tôi lên Mátxcơva. Không lẽ bên
nhà có tin ñột xuất? Nếu có, hẳn mẹ tôi ñã ñánh ñiện thẳng cho tôi. Từ ngày bị cụt một chân, không còn ñi lại
xông xáo ñược. mẹ ñã ngồi ở nhà, mở quán bán chè chén. Khung cửa sổ của chúng tôi ñã ñược ñục to thêm,
trát xi măng phẳng phiu. ðể tạo thành một khoảng không gian rộng rãi. Ở ô cửa ấy, mỗi sáng mẹ ngả tấm ván
gỗ có chân chống xuống, biến thành chiếc bàn bán hàng. Gáng hàng khô xưa ñã bán hết. Vốn buôn cụt dần
ñi, chỉ còn ñủ mua vài chiếc lọ thủy tinh lớn nhỏ ñựng lạc, kẹo vừng, thuốc lá cuốn rẻ tiền, bánh ñậu xanh và
bánh rán không nhân bán dỗ trẻ con, chừng một chục chiếc chén vại Bát Tràng. Dăm túm bánh chưng và
bánh gai của các hàng bán ñem gửi. Một ấm chè Thái ủ trong giỏ lót bông. Thêm chiếc ñiếu cày là ñủ lệ bộ.
Khách ña phần là dân trong ngõ. Họ bán hết gánh bún xong, trở về ngồi ăn chiếc bánh chưng, hoặc bán chè
rồi tới ăn chiếc kẹo vừng cho lạ miệng. HọÏ ñi nhặt những ñồng bạc lẻ, nhàu nát của dân thành phố, rồi ñem
về ngõ xóm nuôi nhau. Có khi, uống một chén chè chiếu lệ, họ ngồi chuyện vãn với mẹ tôi cả buổi. Và mẹ tôi,
cũng bòn những ñồng bạc lẻ của họ, bỏ vào chiếc bị cói nhỏ, như người ta làm một nghĩa vụ không hào hứng
bao nhiêu. Số tiền lời ấy, mẹ có thể mua ñủ xuất gạo. Dương nhiên, tiền ăn tiêu trông cả vào những hòm
hàng gửi qua tàu biển hoặc bưu kiện của tôi. Cuộc ñời sinh viên của tôi ñã kết thúc, kể từ buổi chiều xuân
mưa dầm dề, khi người hàng xóm tới báo cái tin ñộc ñịa...
Giờ ñây, tôi tới thăn cậu Chính làm gì? Người mà tôi bị trói bởi một mối liên quan không thể tháo gỡ. Ông già
bán rượu vẫn ñi lại trước mặt tôi, luôn tay giao hàng. Dáng ñi của ông bồn chồn như con gấu ñợi mồi. Tia
nhìn chậm rãi, nhưng ñôi mắt còn rất trẻ, rất xanh. Những người khách mua hàng xong ñều lặng lẽ ra ñi.
Ngay trước cửa hàng, là bến xe buýt. Xe tới, xe ñi, hầu như không có tiếng ñộng. Khác hẳn Hà Nội, một thành
phố luôn luôn bị lên cơn co giật thần kinh bởi những tiếng còi xe hỗn ñộn, man rợ. Thêm vào ñó, là tiếng pháo
nổ bất thường, không cần luật lệ và tiếng rú thất thanh của một gã say rượu hứng chí hoặc của một vụ cãi cọ,
ñánh ñấm nhau. Những người dân Nga im lặng xếp hàng, mua hàng, im lặng ra bến xe chờ ñợi, im lặng lên
xe. Những con người hiền lành, tuân thủ luật tắc. Trong cái trật tự của ñời sống ở xứ này, hàm chứa cái gì ñó
trì ñọng. Một thứ an bình của làn nước hồ không gió bão, không luân chuyển. Một thứ êm ả của núi cao, của
cỏ cây trong thung lũng, làn không khí trong trẻo nhưng thiếu dưỡng khí cho sức triển nở, sức sáng tạo và sự
thăng hoa của con người. Nhưng dẫu sao, nhìn những người dân với vẻ mặt êm hòa, nhiều chịu ñựng ấy, tôi
vẫn thấy họ ñã ñược nhào nặn qua một từ trường của văn hóa, của một xã hội chí ít cũng tạo nên những
thành trì của văn minh vật chất và tinh thần.
Xe buýt ñã tới. ðám người ñứng chờ trong trạm ghép gỗ nối nhau lên. Họ không chen lấn, xô ñẩy. Lúc này, tôi
phải quyết ñịnh: nhảy lên xe buýt ra ga hoặc vào khu nhà kia. Một chàng trai từ trong cửa hàng chạy bổ ra, va
phải tôi. Anh ta ngoái cổ lại :
- Xin lỗi nhé.
Rồi sải những bước chân rất dài, anh ta lên xe. Hai nách kẹp hai chai rượu. Chai thứ ba thò thò lên từ miệng
túi quần. Tôi ñang nhìn anh, xe ñã lăn bánh. Tôi thầm nghĩ :
- Trễ rồi.
Vậy là trời ñã bắt ta phải gặp cậu Chính thêm lần nữa. Tôi ñi ngược lên chừng 50 thước. Ở ñó, cổng ngôi nhà
ñã khép kín. Tôi ñành ñi vòng lại cổng sau, ở phố bên kia. Trước cổng này, có một ñám ñông thanh niên. Họ
ñứng túm tụm lại, nhưng rất ít chuyện trò. Hóa ra họ ăn kem. Quày bán kem ngay gần ñó thụt sâu vào một
khu vườn. Có khoảng trên một chục người ñang xếp hành trước khuôn cửa gỗ hình tổ tò vò, chờ mua kem.
ða số là người Việt. Tôi chắc họ là những nghiên cứu sinh hoặc cán bộ thực tập trong ngôi nhà kế ñó. Tôi
chọn người ñàn ông tóc muối tiêu, mặc complê màu xám nhẹ, sơmi trắng có ñường thêu hoa văn dọc từ vai
xuống gấu ñể hỏi thăm :

86
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Thưa chú, trong nhà này có anh Khoa, nghiên cứu sinh năm thứ hai không?
Người ñàn ông tóc muối tiêu ăn mốt miếng kem cuối cùng, rút mùi xoa lau miệng, lau tay rồi hỏi lại :
- Khoa nào? Trong nhà này toàn các nghiên cứu sinh cả. Người nhà em làm luận án về môn gì?
Tôi im lặng. Lúc ấy, tôi chưa kịp nghĩ tới ñịa chỉ cụ thể của cái ông nghiên cứu sinh tên là Khoa kia. Tôi vẫn
nghĩ, ñám người làm luận án phó tiến sĩ chắc không bao nhiêu và họ quen biết nhau cả. Người ñàn ông chăm
chú nhìn tôi và hỏi :
- Em ở xa mới về Mátxcơva, ñúng không?
- Vâng. Xa lắm.
- Tiếc cho em quá. Ở ñây có Khoa ðiện-cơ, Khoa Sinh-Hóa, Khoa Ngữ-văn. Nghĩa là chừng ấy ông Khoa
ñược gắn liền với môn khoa học làm luận án thành biệt hiệu.
- Cháu có ñịa chỉ của anh ấy.
Tôi ñáp và ñưa cho người ñàn ông tấm bìa. Ông ta ñọc, rồi ñưa mắt nhìn tôi rất nhanh. Tôi không ñoán ñược
ý nghĩa của cái nhìn ñó. Nhưng tôi biết chắc chắn nó hàm chứa một hiện thực không bình thường. Người ñàn
ông nói :
- Khoa Sinh-Hóa. Tôi có thể ñưa em ñếxn tận nơi. Em có mang ñủ giấy tùy thân theo không? Ở ñây, người ta
nguyên tắc máy móc lắm.
Tôi gật ñầu :
- Cảm ơn chú. Cháu chuẩn bị rồi.
Người ñàn ông giúp tôi xách túi du lịch. Ông ta bước lên bậc tam cấp, ñẩy cánh cửa gỗ luôn khép kín cho tôi
vào. Qua một phòng gỗ hẹp ngăn cách giữa cửa lót bên trong, như kiểu kiến trúc thông dụng các tòa nhà ở
ñây, chúng tôi bước vào gian tiền sảnh. ðó là một căn phòng rộng, có những chiếc ghế gỗ cũ và xoàng xĩnh
kê sát tường cho người lên xuống ngồi chờ. Một tấm bình phong giá ghép bởi các khung gỗ có căng vải sơn
vẽ hình trang trí, ngăn cách gian tiền sảnh chính rộng hơn. Bên trái gian tiền sảnh, một phòng trực ghép gỗ,
khung cửa vuông. Một ông già ngồi trực bên trong. Ông ñang ñọc sách chăm chú, mái ñầu trắng phơ cúi
xuống, những chòm lông bạc ñâm tua tủa từ hai lỗ tai lớn ra hai bên. Người ñàn ông tóc muối tiêu bước tới gõ
gõ vào khuôn cửa gỗ. Tôi chắc ông lão nặng tai. Quả nhiên, người ñàn ông gõ tới lần thứ ba, ông mới ngẩng
lên :
- A... Có việc gì vậy?
Ông hỏi với giọng nặng và trầm, không giống giọng nói của dân Mátxcơva. Thay vì trả lời, người ñàn ông hỏi
lại, với cách phát âm và ngữ ñiệu Nga một trăm phần trăm.
- Bố già lại vùi ñầu vào sách. Ai vậy?
Ông già lật tấm bìa lên. ðó là cuốn Chàng Ngốc của ðốtxtôiépxki. Người ñàn ông tóc muối tiêu xốc cổ áo nói :
- Con người khổng lồ của nước Nga.
- ðúng, ñúng.
Ông già dật ñầu tán thưởng với một niềm hân hoan sâu sắc. Ông chìa bàn tay hồng như bị cước, ñầy những
vết ñồi mồi ra bắt tay người ñàn ông tóc muối tiêu. Họ gật gù nhìn nhau. Sau ñó, người dẫn ñường của tôi nói
:
- Có một cô bé từ tỉnh xa tới, cần gặp anh Khoa Sinh-Hóa. Giấy tờ của cô ta ñây. Bố già vào sổ giúp cho.
Ông ta ñưa giấy tùy thân của tôi cho ông già. Rồi quay lại vẫy tôi lên :
- Cô bé ấy ñây.
Ông già ñưa mắt nhìn tôi một cách nghiêm khắc. Sau ñó ông lấy cuốn sổ trực to tướng, cẩn thận mở ra, ghi
tên họ và số giấy tùy thân của tôi vào những hàng cột dọc. Ghi chép xong, ông bỏ tất cả vào ngăn kéo và gật
ñầu nhìn tôi :
- ði ñi.
Tôi cúi chào ông, bước ñi. Ánh mắt của ông vẫn ñuổi theo, tôi linh cảm thấy ñiều ñó. Nhưng tôi không dám
quay lại nhìn. Chúng tôi vào buồng thang máy, lên tầng tư, tới tận cửa sổ nhà của ông nghiên cứu sinh tên là
Khoa.
- ðây rồi.
Người ñàn ông tóc muối tiêu nói. Chúng tôi cùng ñứng lại. Một lần nữa ông ta ñưa mắt nhìn tôi, cái nhìn hàm
chứa ñiều bí ẩn nào ñó. Hình như ông ta ñịnh nói, nhưng sau phút giây lưỡng lự, lại thôi.
- Tôi ñã làm xong phận sự với em rồi. Thôi, xin chào.
Ông ta chìa tay ra :
- Và chúc mọi sự bình an.
ðó là lời nói sau chót. Người ñàn ông quay ñi, và biến mất ở khúc rẽ của hành lang.
Tôi gõ cửa, chuẩn bị tinh thần ñể gặp một người ñàn ông xa lạ. Nhưng người mở cửa chính là ông cậu tôi.
- Cháu Hằng, vào ñây. May quá, cậu mong cháu từ chiều hôm qua. Ở ñàng Aôn, người ta có nhắn gì cậu

87
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
không?
Tôi bước vào, lẳng lặng treo áo, lẳng lặng ngồi xuống ghế rồi ñáp :
- Cháu không gặp ai cả. Người trực ban ñưa cho cháu mảnh giấy này.
- Thế hả, thế là tốt.
Cậu nói, và thở phào. Lúc ấy, tôi mới nhìn cậu. Một tay cậu cầm con dao lưỡi to bản, chắc ñang thái thịt. Bụng
cậu quấn tạpdề làm bếp. Chân cậu ñi dép lê của ñàn bà, thứ dép thêu từ Việt Nam xuất khẩu sang, bán có hai
ñồng rúp một ñôi. Căn phòng vắng, chủ nhân nó ñã ñể lại chiếc giường với ñống chăn gối nhàu nát, chưa thu
dọn. Tấm vải trải xiên lệch, bên mép ñầy những vét chùi chân. ðầu giường treo tấm áp phích quảng cáo quần
lót phụ nữ của Hà Lan. Một cô gái, ñứng ưỡng rốn vào mặt khách, ở cái vị trí dễ thấy nhất trong căn phòng.
Cô gái có ñôi mắt ñen hoang dã, riềm mi dày và mái tóc uốn xù ñổ xuống lưng. Góc tấm áp phích ấy là tấm
ảnh cỡ chín-sáu của chủ nhân, dược dán ép vào cùng với dòng chữ: “Mùa ñông ñầu tiên ở Mạc Tư Khoa.
Nhớ em Nga của anh”. Cuối giường, một chiếc bàn cao chân, trên ñể các chồng ñĩa hát ép nghiêng giữa ñống
sách báo và tường nhà. Vài bông cẩm chướng khô héo. Vài chiếc dao cạo râu vứt bừa bãi với chiếc mùixoa
bẩn và dụng cụ tránh thai của ñàn ông.
Tôi nóng mặt. Tôi chợt hiểu ánh mắt người ñàn ông tóc muối tiêu, Tôi chợt hiểu cái nhìn nghiêm khắc thầm
lặng của ông già dưới gian tiền sảnh. Tiếng nói của cậu Chính vang lên :
- Hằng uống gì nào? Bia hay nước quả?
Tôi chưa kịp trả lời, cậu nói thêm :
- Uống nước kơvát nhé. Ở ñây tha hồ xả láng.
- Cho cháu chén nước chè.
Cậu cười :
- Con bé này giản dị nhỉ!
Nói rồi cậu ñi pha trà nóng cho tôi. Chưa pha xong chén nước, ñồng hồ treo tường ñã thong thả ñiểm nhịp.
Mười một giờ ba mươi. Con chim cúc cu thò mỏ gỗ ra mổ làm nảy bật một âm thanh trong như tiếng hạc. Cậu
Chính kêu :
- Chết thật, ñến giờ rồi.
Nói ñoạn, cậu hấp tấp bưng chén trà tới ñặt trước mặt tôi :
- Cháu uống nước, ngồi chơi nhé. Cậu ñang dở tay một tí. Chúng nó về bây giờ.
- Cậu nói ai cơ?
Thay vì trả lời tôi, cậu lặp lại như cái máy :
- Chúng nó về bây giờ.
Và cậu ngồi xuống, thái tiếp miếng thịt bò ñang thái dở. Hai cái bếp ñiện ñang cháy, thanh cácbon ñỏ rực. Một
nồi áp suất ñang sôi. Bếp kia, vẫn ñể không. Cậu Chính thái thịt nhanh như một tay bán phở. Cậu ñập tỏi, gia
thêm mì chính, muối tinh ướp thịt. Sau ñó, cậu quay sang thái khoai tây. Khoai tây ñã gọt vỏ, cậu xắp hình
con chì. Còn súplơ cậu cũng xắt lát dày trên năm li. Con dao ñưa thoăn thoắt dưới bàn tay cậu, chắc chắn
còn khéo léo và thành thục hơn 50 phần trăm số ñàn bà Việt Nam thời nay. Còn lại hai củ cà rốt, cậu lách mũi
dao tỉa sơ hình chiếc lá rồi thái sao. Cả cần và tỏi tây cũng ñược tỉa chè hình hoa một cách cầu kỳ. Xong các
ñộng tác chuẩn bị, cậu ñặt chảo mỡ lên chiếc bếp ñể không. Chừng hai phút sau, mỡ ñã sôi. Cậu thả mớ
khoai tây vào. Tôi hỏi :
- Khoai tây xào thịt bò hả cậu? Sao lại thái hình con chì?
Cậu bảo :
- Ngốc. Khoai tây thái con chì mời dòn dều. ðể ăn kèm với rau sống và thịt bò rán. Còn bát thịt ướp tỏi kia ñể
xào súplơ và cần tỏi tây.
Trong lúc chờ khoai tây chín, cậu vừa ñảo ñều lên bằng chiếc bàn sảm, vừa lôi trong gậm bàn một chiếc
xoong nhôm mới. Hóa ra xoong ñựng ñầy nhân nem, bao gồm thịt băm trộn với miến vụn, rau bắp cải thái,
trứng, hành tiêu cùng ướp. Mở ngăn kéo, cậu rút ra vài tập bánh ña nem, như người làm ảo thuật. Và trước
cặp mắt ngỡ ngàng của tôi, cậu cuốn nem thoăn thoắt. Tôi trầm trồ :
- Cậu giỏi thật. Ai dạy cậu thế?
Trán cau lại, cậu làu bàu ñáp :
- Ai dạy? Không biết làm thì có mà...
Tới ñó, cậu ngừng lại. Ngoài hành lang, vang lên những bước chân ồn ĩ. Có vật gì ñó va ñập rất nặng nề. Cậu
Chính ngừng tay, ngẩng lên nghe ngóng :
- Chúng nó về ñấy.
Cậu nói, lần này là lần thứ ba. Ngay tức khắc sau ñó, tiếng gõ cửa vang lên. Cậu nói to :
- Có ñây.
ðoạn bảo tôi :

88
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Ra mở cửa ñi cháu.
Tôi ra chưa tới cứa, ñã nghe tiếng một cậu con trai gắt bên ngoài :
- Mau lên chứ! Ông ngủ trong ấy à!

89
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng

Chöông 20
Cánh cửa vừa mở, tôi ñứng dẹp sang một bên, cả tốp người ñã ào vào như cơn lốc. Họ lần lượt ñặt những
gói, những hòm, những túi ñựng hàng hóa xuống góc phòng, rồi mới ngẩng lên. Ai nấy mồ hôi nhễ nhại. Vẻ
mặt họ mệt mỏi và cáu kỉnh.
- ðói quá, xong chưa bố già?
Vẫn cái giọng gắt gỏng ban nãy gào lên. Câu trai lùn nhất trong bọn, vai ngang, lưng to, và khuôn mặt ñỏ rực
với quai hàm rất nở, vừa gào xong, chợt nhìn thấy tôi bên cánh cửa, cậu ta khựng lại. Cậu Chính ñáp.
- Sắp xong rồi. Nem vào xào phải ăn nóng.
ðoan, cậu ñứng lên :
- Xin giới thiệu: cháu Hằng. Còn ñây là chú Khoa, anh Hải, anh...
Họ chào tôi. Tôi chào lại từng người. Hải, anh chàng thấp lùn quay lại bảo cậu Chính :
- Bố già chơi khăm. Có phái yếu thì phải giới thiệu trước chứ?
Ông nghiên cứu sinh Khoa, cười.
- Phải cho những cô gái chứng kiến cơn háu ñói của anh mới thú vị. Khi xuất hiện trước các cô, anh nào cũng
như siêu nhân.
ðáp lại lời Khoa, cái anh chàng cao dong dỏng, da ngăm ñen khóe miệng ñẹp như khóe miệng của vị thần
săn ñuổi tình ái mỉm cười :
- ðừng chế riễu, ông anh. Chúng em chẳng muốn làm siêu nhân, cũng chẳng muốn làm ma quỷ. Con người là
con người. Những ai thích răn dạy thiên hạ, luôn luôn khoác áo thày tu và miệng ñọc kinh: Nam nữ thụ thụ bất
thân, tới khi tha hóa họ ngủ với con gái không cần ñắn ño 15 phút. những kẻ ấy, ñã trượt là trượt tới ñáy bùn.
Nói xong, anh ta kéo ghế mời tôi :
- Mời cô.
Rồi anh ta ngồi xuống chiếc ghế ñối diện, dáng ñiệu như chủ nhân chính thức của căn phòng. Còn ông nghiên
cứu sinh Khoa thì cười cười như ñể chống ñỡ lực tấn công nào ñó, tay lùa vào mái tóc :
- Tôi là con người hành ñộng. Tôi không ưa lý luận ñâu.
Anh chàng da ngăm vẫn nhếch môi cười, lộ hai hàm răng trắng như ngọc.
- ðúng rồi, sau khi ñã ban phát cho lũ ñàn em chúng tôi mọi thứ lý luận cao siêu thì các ông anh phải gấp gấp
hành ñộng. Không hành ñộng thì thiệt thòi. Tuổi 50 ñuổi sồng sộc sau lưng. Mà cuộc ñời còn nhiều thú vui
quá, và các cô con gái cứ mỗi ngày là một lạ lùng hơn.
Nói xong, anh ta lại cười. Làn môi thanh tú nhếch lên. ðôi mắt nheo nheo nhìn ông nghiên cứu sinh Khoa lúc
ấy giả tảng cúi xuống ñẩy những hòm hàng vừa mua ñược vào gầm giường. Tôi không thể rời mắt khỏi nụ
cười ấy. Nó làm tôi nhớ tới một nhân vật trong bộ phim, 108 anh hùng Lương Sơn Bạc. Nhân vật ấy là lãng tử
Yến Thanh, một tài nhân siêu việt, cầm kỳ thi họa giỏi mà võ nghệ cũng cao cường. ðáng người thanh tú,
gương mặt ñẹp, ñiệu ñi uyển chuyển mềm mại, anh ta xuất hiện giữa ñám ca công, kỹ nữ cũng như xuất hiện
giữa phường lục lâm thảo khấu, hoặc ñám hảo hớn cùng với một dáng ñiệu ung dung tự tại và nụ cười hàm
chứa vẻ mỉa mai lẫn sự ñộ lượng trên môi. Nụ cười ñó vừa là nụ cười của con sói giò ñã vượt qua bao nhiêu
hoang nguyên, ñã tử sinh qua bao nhiêu cuộc chiến, coi hòn ñạn mũi tên như cốc rượu quân cờ, lại vừa là nụ
cười của một chàng trai trẻ ñang ñộ thanh xuân, một cánh rừng trinh trắng và quyền rũ. Chưa có người nào
gợi cho tôi sự liên tưởng mãnh liệt như vậy.
- Ối giời ơi...
Anh chàng to béo tên Hải lại quát tướng lên :
- Thôi ñừng tranh luận nữa/ Tôi ñó quá rồi.
ðoạn quay sang tôi, anh ta hạ giọng :
- Vả lại, cũng còn phải chiếu cố tới vị khách này nữa chứ? Ông Chính ñã mời em ăn gì chưa? Chắc là chưa
phải không? Ông ấy có thể ngậm một ñồng kôpếch từ sáng ñến chiều trong miệng nếu như vì thế mà bớt
ñược hai bữa cơm. Nào bố già, dọn ra ñi.
- Xong tất cả rồi. Chỉ ba phút nữa là có thể chạm cốc.
Miệng nói, tay cậu trải miếng nhựa hoa lên bàn. Rồi cậu lần lượt ñặt ñĩa thị bò xào súplơ, cà rốt, cần tỏi. Sau
ñó tới ñĩa khoai tây rán với bítết. Một ñĩa rau sống cùng với dọc tỏi muối, thứ thực phẩm mua ở các chợ nông
trường. Một tô canh lớn sườn ninh. Cuối cùng là nem rán, xếp trong chiếc giỏ nhựa màu trắng rất xinh, trông
như ñồ chơi của thiếu nhi. Nước chấm nem ñược làm ñúng theo kỹ thuật Việt Nam: nước mắm khô, chanh ớt,
tỏi giã, mì chính, ñường. Mọi người ngồi vào bàn, Cậu Chính lấy bát ñũa, cốc thủy tinh cỡ lớn và một chục
chai bia. Anh chàng Hải xoa ba tay, nói.
- ðược ñược. Sau một buổi sáng ñi chiến ñấu, cứu nước cứu nhà ăn bữa cơm như thế này mới là xứng
90
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
ñáng. Nào, các ông. Kìa bố già chưa mở biara sao? Chậm trễ thế. Ông phải nhớ thời buổi này làthời buổi
chuyên môn hóa cao ñộ. Không ý thức ñược ñiều ấy sẽ bị loại trừ khỏi cuộc sống. Chúng tôi mà cứ rù rờ như
ông có ñến Tết cũng không mua nổi 12 chiếc nồi áp suất trong một giờ ñồng hồ. Thôi, tôi phải làm cái nem ñã.
Anh ta cúi xuống bốc một chiếc nem ăn vã. Hai người kia ngồi im. Trong khoảng thời gian ñó, cậu Chính cố
thao tác mở bia, rót bia vào các cốc cho tật nhanh. Tay cậu run từng chập. Có lẽ, sức khỏe của cậu cũng
không thể phục hồi hoàn toàn sau thời kỳ mắc bệnh. Rót tới cốc của tôi, cậu làm bia rớt xuống bàn. Anh
chàng to béo háu ñói sau khi nuốt hết chiếc nem ngẩng lên.
- Nào, ta chạm cốc.
Tất cả cầm cốc bia. Anh chàng da ngăm quay sang tôi.
- Mời cô.
Tôi cầm cốc lên, cùng chạm với bọn họ.
- Nào chúc sức khòe.
- Chúc cho ñội quân cứu nước cứu nhà.
Giọng cười bỡn cợt. Tiếng cốc chạm lanh canh. Bia lắng dần lớp bọt trắng phau như tuyết, ñể lại thứ nước
trong suốt màu vàng. Màu của cánh ñồng xứ sở, ngày mùa. Màu của nhớ nhung.
ðám ñàn ông ñã uống cạn. Họ bắt ñầu cúi xuống ăn, bình phẩm các món ăn.
- Nem hôm nay hơi mặn ñấy bố già nhé.
- Tôi sẽ rút kinh nghiệm.
- Xào thì ñược. Khá hơn lần trước.
- Lần trước thì là tại thị bò già, thớ nhão mà dai quá.
- Ờ, anh Khoa, bảo anh dúi cho con Irina năm rúp trước ngày mua thực phẩm, sao anh không ñưa?
- Tớ quên.
- ðừng có vờ. Anh chỉ quên một thứ : là tên các em dưới tỉnh lên thôi. Anh liệu ñấy, không xấu chơi ñược ñâu.
- Hôn ấy tao hết tiền ñi taxi.
- Bỏ kiểu ấy ñi, lần sau phải ñưa tiền trước cho nó nghiêm chỉnh. Nó sẽ giành cho mình thịt loại một . Hôm nọ
tôi tặng nó cả một chai Lúa Mới 15 rúp hôm nay mới có thịt ngon như thế này.
- Thế à. Rượu cậu lấy của ai?
- Sứ quán.
Tôi uống ngụm bia. Bỗng dưng tôi thấy căn phòng chòng chành chao ñảo. Các chai bia, những cốc thủy tinh
màu vàng rơm, những ñĩa thức ăn, làn khói bay trên tô canh nóng. Tất cả hòa trộn, quay ñảo cùng với các
gương mặt ñang ñỏ dần lên vì men bia. Cô gái Hà Lan ném vào tôi cái nhìn khiêu khích, mái tóc ñe bồng
bềnh như ñám huyền thảo trong thế giới ảo mộng phiêu lãng nào ñây. Chiếc quần tắm màu ñỏ có các ñường
ren kim tuyến óng ánh kẻ một lằn thẳng căng trên làn da hồng. Cái chụp ñèn gục trên chồng sách.Tất cả bắt
ñầy quay. Trong tôi, từ từ dâng lên những lượn sóng không màu sắc, không mùi vị nhưng dồn dập hết cơn
sóng này tới cơn sóng khác, nhấn chìm tôi xuống, làm tôi nghẹn thở. Tôi cố gắng chống ta ñứng dậy.
- Có lẽ...
Tiếng chàng trai da ngăm cất lên :
- Cô ấy ốm rồi. Mặt tái xanh thế kia.
Tôi thấy bónh anh nhào tới. Bàn tay anh ñặt trên vai tôi, dìu tôi lại chiếc giường. Lúc gương mặt anh sáp gần,
tôi chớt thấy hiện lên một gương mặt của quá khứ. Nhất ñịnh tôi ñã gặp anh ta. Nhất ñịnh thế... lãng tử Yến
Thanh, tôi ñặt cho anh ta cái tên ñó, và chìm trong cơn sốt...
Tôi không rõ mình ñã nằm mê bao lâu. Lúc tôi tỉnh dậy, ánh ñèn sáng chói rọi vào mắt khiến tôi vội nhắm mắt
lại. Ánh ñèn chói như kim ñâm. Lúc ốm, mọi cảm giác ñều sai lạc và khủng khiếp. Tôi kéo chăn, trùm kín ñầu.
Tuy thế, vẫn ngửi thấy mùi khói thuốc, toàn thuốc N.B. hôi khét, khiến ñầu tôi nặng như chì. Nhưng cảm giác
chòng chành như say sóng không còn nữa. Tôi thấy rõ rệt là mình ñang nằm trên giường, bằng phẳng và
chắc chắn, không bị các con sóng ñu ñẩy. Tiếng máy quay ñĩa văng vẳng bên tai. Chợt, giọng anh Hải béo
oang oang :
- Tính xong chưa mày?
- Xong.
ðó là chàng lãng tử ñáp lại. Lại giọng ông nghiên cứu sinh Khoa :
- Tớ phải trả cậu bao nhiêu nữa?
- 120 rúp chẵn.
- Gay quá nhỉ. Kỳ này bà xã thúc gửi hàng ráo riết, lương hết nhẵn như chùi.
- Thôi, anh không cần nhăn nhó, tôi cho anh chịu.
Chàng lãng tử ngừng lại một chút rồi nói tiếp :
- Nhưng tiền ăn phải nạp cho sòng phẳng. Tuần này mỗi người hết 28 rúp.

91
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
Ôâng nghiên cứu sinh kêu thảng thốt :
- Sao lại những 28 rúp?
- Nghe ñây, 84 rúp rưỡi, không phải mỗi người 28 rúp thì bao nhiêu? Cái phần nửa rúp ñương nhiên tôi chịu
cho.
- Còn ông Chính.
- Anh ngu quá...
Giọng anh chàng lãng tử rành rọt :
- Ông ta ñã tới làm thuê cho mình, lại còn bắt nộp tiền ăn. Anh thấy ñời nào có chuyện ấy không?
Anh Hải cười khanh khách :
- ðúng quá. Các ông anh toàn giỏi những lý luận trên trời dưới biển, luật sống tối thiểu thì không chịu biết.
Quên, còn tiền công của bố già Chính, góp vào thanh toán luôn.
- Lão ấy ñòi à?
- Phải, ông ta ñòi trả ngay tức khắc.
Chàng lãng tử cười :
- Ông ta thích cầm chắc ñồng rúp trong tay. Nào các vị, mỗi người hai rúp bỏ lên bàn cho tôi. ðược rồi, lát
nữa ta sẽ chứng kiến nụ cười của lão Grăngñê tái sinh. Ông ấy ñang làm gì? Bát ñĩa rửa sạch từ nãy cơ mà?
- Ông ấy ñang giặt nốt hai cái áo Pantô của ông và tôi.
- Sao lại giặt? Phải chải xăng chứ?
- ðúng. Nhưng tôi bước vào phòng tắm ñã thấy ông ấy ñập bồm bộp, bọt xà phòng bắn tung tóe lên. ðành
chịu chứ sao. Khi nào khô phải ñem chải và hấp lại lần nữa.
- ðúng là mua việc.
- Lần trước ông ấy cũng làm cháy cái áo thun của toi. Hàng Ý xịn hẳn hoi. Hôm nhờ cắt khẩu hiệu cũng không
cắt nổi. Ông anh tôi cùng học trong trường Aôn bảo ông ấy lên lớp toàn ngủ gật. Nhưng về tới nhà, nhanh
như cắt ñi lùng mua hàng căngtin. Thứ nào quý, ông ấy mua ñược trước tiên. Có lẽ, khả năng vĩ ñại nhất
trong con người ông ta là khả năng ñầu bếp.
- Phải, nhờ khả năng ấy ông ta chiếm ñược lòng cấp trên, nhờ ñược lòng cấp trên ông ấy nhảy lên cấp lãnh
ñạo
Lúc ấy, có tiếng bước chân lẹt xẹt. Chắc của cậu Chính. Cậu thở hào hển, kêu :
- Khiếp, vắt hai cái áo nặng quá. Mỏi nhừ cả tay.
Chàng lãng tử cười.
- Một chiến công. Xin chúc mừng ông. ðây, sáu rúp tiền công, mời ngài cầm lấy.
Tôi nghe cậu hẹ hẹ, không rõ ra tiếng cười hay tiếng hắng giọng. Rồi, cậu bảo :
- Hôm nay các anh tiến bộ thật.
Chàng lãng tử hỏi.
- Tiến bộ gì?
- Không mở nhạc nhảy. Từ ngày tới ñây mới có buổi tối yên tĩnh. Tôi cứ nghe thứ chát sình ma quỷ ấy là ñiên
ñầu. Chẳng hiểu hay ho ở chỗ nào mà các anh nghiện như nghiện thuốc lá?
- Ra thế. Trong con mắt ông, chúng tôi là lũ trai hư hỏng, phải không?
- Thời chúng tôi, không ai thích những thứ nhạc nhẽo trụy lạc như vậy.
- Ở cùng số nhà với bố mẹ tôi, có một ông phó giám ñốc, cỡ tuổi gần như ông. Ông ấy mặc quần ống rộng,
ñũng rộng và dài. Không phải thứ quần bó chịt, làm nổi mông nổi ñùi như lũ chúng tôi. Áo kiểu Tôn Trung Sơn
gài khuy tận cổ, cũng không giống thứ áo xẻ bụng, xẻ nách in hình chim cò sặc sỡ như áo tụi tôi. Ông ấy
ñược tiếng là nghiêm nghị. Mở miệng là nói lời giáo huấn. ðầu óc toàn nghĩ tới chuyện cao cả: Nào là tinh
thần cách mạng, nào là ý thức tổ chức, nào là nghĩa vụ quốc tế và nghĩa vụ công dân. Số nhà tôi ở gồm sáu
hộ, 27 nhân khẩu lớn nhỏ, không ai có bộ mặt quyền uy như ông ấy. Ông ấy có hai ñứa con gái và một ñứa
cháu ngoại. Bà vợ kém ông ta vài tuổi, hai ngày một lượt leo lên xe con ñi chợ, mắt chẳng bao giờ ngó xuống
ñám láng giềng. Rồi bỗng một hôm, chúng tôi ñi ñá bóng buổi trưa về, cả lũ tắm truồng lông nhông ngoài sân.
Nghe có tiếng kêu vang trong nhà tắm công cộng. Một ñứa giật cửa, nhưng cửa gài chặt. Mà tiếng kêu ú ớ
bên trong cứ vẳng ra. Lũ chúng tôi bèn công kênh nhau, ghé mắt qua lỗ thông hơi sát nóc nhà tắm, nhìn vào.
Ông phó giám ñốc tôn kính ñang ở trong ñó, trần như nhộng, trên một con bé 14 tuổi. Con bé ấy vẫn ú ớ kêu,
còn ông ta ông ta vẫn tiếp tục làm việc. Lũ mất dạy chúng tôi, thoạt ñầu thích chí cười rinh rích. Hết thằng nọ
tới thằng kia ñổi nhau, xem trò vui. Nhưng con bé giãy giụa mãi, chắc nó ñau. Ông ta bịt chặt miệng nó lại
không thể kêu to. ðó là một con bé mắc chứng tâm thần. Nó học hết lớp năm thì phải bỏ về nhà. Nó cũng là
một ñứa mồ côi. Cha nó làm nghề lái tàu ñiện bị chứng hậu bối chết từ khi nó lên ba . Mẹ nó ở sát số nhà tôi,
làm nghề bán dưa chua cà muối. Hồi nhỏ, lúc nó chưa mắc chứng tâm thần, chúng tôi vẫn chơi trò ú tim, trò
nhảy dây, trò ñá cầu với nhau. Nó không ñẹp, nhưng mũm mĩm xinh xắn, lại thảo ăn. Có quả nhót, quả ổi nào

92
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
cũng chia cho bạn. Lúc ấy tôi chợt thấy mình dã man. Tôi chợt nhớ rằng con bé bị hãm hiếp kia cũng 14 tuổi
như mình, cũng chỉ là một ñứa bé con, không có gì che chắn và bảo vệ, dù một mảnh chai sắc hay nắm ñấm
của một gã ñàn ông thô bạo cũng chẳng ñủ sức chống ñỡ. Tôi không tham gia trò ñùa nhẫn tâm ấy. Tôi chạy
sang nhà bà hàng xóm, gọi bà Cứ ñang thái dưa cải, nghe tin, thét lên như bị chọc tiết. Cứ thế, vẫn con dao
nhọn trong tay, chạy sang...
Chàng trai ngừng lời. Không ai lên tiếng. Gian phòng im phăng phắc. Tôi chỉ còn nghe tiếng ñồng hồ tích tắc
kêu. Rồi lát sau chàng lãng tử hắng giọng nói tiếp.
- Thế ñấy ông Chính ạ. Cái lão hiếp dâm ấy không tới sàn nhảy bao giờ. Chắc chắn cũng răn dạy công nhân
xí nghiệp của hắn là nhảy nhót là trụy lạc, rằng thế hệ của hắn không bao giờ tham dự những trò vui hư hỏng
như thế, rằng cuộc ñời hắn chỉ là ñể phục vụ cách mạng cao cả cho tới hơi thở cuối cùng. Hắn cũng cùng
quan niệm và sở thích như ông. Nói thế, tôi không muốn xúc phạm ông. Tôi biết ông không phải là kẻ hám
gái. Nhưng những người như ông và hắn có gì ñó rất giống nhau.
Cậu Chính hỏi, giật giọng.
- Anh nói cái gì?
Chàng trai ñáp, bình thản.
- Ông cứ bình tĩnh. Và nếu ông ñịnh dọa nạt tôi ở ñây thì ông sẽ phí công. Cho dù ông có tới tòa ñại sứ nịnh
hót, tố cáo, vu khống tôi ñủ ñiều. Cái trò ñó, nhiều kẻ ñã diễn rồi. Hãy ngồi xuống ghế, uống ñi một cốc kơvát,
và tôi sẽ tiếp tục hầu chuyện ông.
Lại một khoảng khắc im lặng. Rồi giọng chàng trai cất lên.
- Chính những người như hắn hoặc như ông ra lệnh săn ñuổi chúng tôi trên ñường phố, cắt ống quần loe khi
các ông không mặc quần loe, cắp ống quần tuýp khi các ông không mặc quần tuýp. Phẩm cách con người
ñược các ông ñịnh khuôn bằng chiều rộng của ống quần. Nếu các ông mặc quần ống 23 thì 18 triệu thanh
niên chúng tôi phải mặc ống quần cỡ 23. Chật hay rộng hơn ñều là phản ðảng, phản quốc. Tôi không bao giờ
quên ñược cảnh tượng ấy, khi tôi còn nhỏ, tôi ñã nhìn thấy anh chị tôi và ñám bạn của họ bị rượt ñuổi, bị chặn
ñứng ở các ngả tư ñường phố, bị soát xét hạch lạc như những kẻ trốn tù. Vẻ mặt nhớn nhác của họ, con mắt
bạc nhược hay hờn căm của họ, những lời họ van xin hoặc gào thét phản ứng. Lúc ấy, tôi ñứng nép vào chân
cột ñiện, tôi nhìn họ và tay chân tôi run bắn. ðường như chính tôi cũng sắp bị lấy dao xẻ rách ống quần. Tại
sao con người lại bị ñọa ñầy vô lý thế? Vết thương ấy không thành sẹo trong tim tôi. Nhát chém nào trong tuổi
thơ cũng không thể lành. Tôi lớn lên. Và dần dần tôi chứng nghiệm rằng những con người từng có sức khống
chế lũ chúng tôi như lão phó giám ñốc kia hoàn toàn không giống hình ảnh kinh sợ và cao cả mà chúng tôi ñã
hình dung. Họ là những diễn viên ñại tài. Họ ñịnh ra bao nhiêu niêm luật khắt khe. Nhưng trong bóng ñêm, họ
sống cuộc sống nhầy nhụa không ñạo lý và luật tắc. Này ông Chính, ông vẫn cứ bảo thứ nhảy nhót của chúng
tôi là trụy lạc. ðã bao giờ ông chứng kiến những cuộc nhảy nhót vô hình còn trụy lạc gấp triệu triệu lần thế
không ?
Cậu Chính ñáp, giọng khô khan.
- Anh ñừng nói tầm phào. Làm gì có những cuộc nhảy nhót vô hình?
Chàng lãng kử cười khe khẽ nói.
- Có ñấy. Tôi ñã chứng kiến vài lần. Những kẻ cao sang, sau một thời gian bày mưu tính kế hãm hại các ñối
thủ, chạy chọt, o bế quan trên, ñã tới ñược cái ñích của họ, một chức tước nào ñó ñủ cả quyền uy và bổng
lộc. ðêm hôm cuối cùng của cuộc hạ sát ấy, họ ngồi hút thuốc lào sòng sọc hoặc ñốt thuốc lá cho tới buổi
sáng mà quyết ñịnh bổ nhiệm họ ñược ñọc lên. ðêm ấy, chắc chắn tim óc họ sẽ nhảy nhót. Chúng tôi nhảy thì
ôm bạn gái. Còn họ ôm cái bóng của chính mình, ôm cái ghế mà họ khao khát. Ấy là ñiệu nhảy vô hình mà tôi
muốn nói. Theo ông, ñiệu nhảy ấy có trụy lạc hơn ñiệu nhảy của chúng tôi không ?
- Tôi không nói chuyện ấy với anh. Các hiện tượng tiêu cực trong xã hội, cơ quan chúng tôi không có.
- Cứ tin là cơ quan ông không có. Vậy khi cơ quan ông không có, ông cũng không thèm ñể tâm tới các hiện
tượng xã hội? Thế các ông làm gì?
Cậu Chính gay gắt.
- Anh lạ thật. Chúng tôi làm công tác tư tưởng.
Lúc ấy, có tiếng gõ cửa. Chàng lãng tử hỏi.
- Ai ñấy? Kìa anh Khoa ngồi gần mở cửa xem ai?
- Thôi tớ ñang viết dở, Hải ra hộ vậy.
Hải béo ñáp.
- ðược.
Tiếng bước chân anh ta huỳnh huỵch. Cửa kẹt mở. Giọng rụt rè của một cô gái.
- Cho em hỏi anh Khoa.
Hải hỏi.

93
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Cô tên gì?
Giọng ñáp lại e dè.
- Em là Chương. Em ở Kiép.
- Chờ nhé.
ðoạn anh ta quay vào.
- Anh Khoa.
Tiếng ông nghiên cứu sinh thì thầm.
- Bảo tớ vắng nhà. Bảo cô ta ñi ñi.
- ðược rồi.
Tiếng chân anh ta ngay ñầu giường tôi nằm. Chợt, giọng chàng lãng tử vang lên.
- Khoan ñã.
Hải dừng lại. Nghe tiếng anh ta thở ngay ñầu giường tôi nàm. Rồi anh hỏi, ngạc nhiên.
- Có chuyện gì vậy?
Chàng lãng tử ñáp.
- Chờ ñã.
Rồi anh ta cười khảy và nói.
- Này anh Khoa. Anh ñuổi một ñứa con gái giữa lúc ñên khuya dễ dàng như thế sao?
- Không ñuổi thì ñể nó vào làm gì? Có cho nó ngủ nhờ cũng chẳng còn chỗ. Cậu treo nó lên ñầu cậu ñược
không ?
- Nếu cần, treo cô ta lên ñầu anh. Bất cứ người con gái nào anh chưa lừa ñược lên cái giường của anh ñều
có giá. Và ngược lại... Chí ít anh cũng phải có một chút lương tri chứ?
Khoa cười nhạt, phì một tiếng, ñáp :
- Cậu ít nhời ñi. Còn ñủ thời gian lý luận.
- Tôi không tranh cãi. Nhưng anh phải ñể cho cô ta vào. Mười giờ ñêm cô ta biết ñi ñâu?
Khoa quát.
- Cậu ra lệnh cho tôi phải không ? Tôi là chủ căn phòng này.
Chàng trai cười khảy.
- Anh là chủ căn phòng này. ðúng. Nhưng tôi lại là chủ thứ khác có giá trị hơn. Nói chung, anh thích nghe
những lời thô lỗ. Giờ, muộn sao?
Trong phòng im lặng. Chỉ còn nghe tiếng tích tắc của ñồng hồ. Rồi, giọng ông nghiên cứu sinh nặng nề.
- Thôi ñược. Hải, gọi cô ta vào hộ tôi.
Hải bước ra khỏi cửa. Rồi quay vào oang oang nói.
- Biến rồi.
Chàng lãng tử bảo.
- Cậu ñuổi theo cô ta. Chắc cô ta còn ở phòng trực.
Anh chàng to béo mở cửa, ñi ra. Tiếng bước chân nặng nề mất hút dần ngoài hành lang. Căn phòng yên lặng.
Không ai nói với ai nữa. Tôi lơ mơ như muốn ngủ lại. Nhưng chừng 10 phút sau, tiếng chân ồn ĩ của anh
chàng to béo ñã khua ngoài cửa. Anh ta vào, nói.
- Biến rồi. Tôi trễ thang máy. Xuống phòng trực, họ bảo cô ta vừa lấy giấy tờ xong. Chạy ra cửa không thấy
bóng dáng ai. Có lẽ cô ta ñã vớ ñược chuyến xe buýt cuối ngày.
Không ai nói gì. Chừng năm phút sau, anh chàng Hải béo lại lên tiếng.
- Thôi ñi ngủ các vị. Mai tiếp tục cuộc chiến ñấu. ðược ngày nào vét ngày ấy không tới kỳ thi lại ñâm ñầu vào
học.
Anh ta ngáp thật to rồi nói.
- Ối giời ơi, thế này mà ở bên nhà mọi người cứ nghĩ mình ñi học nước ngoài là sung sướng lắm ñấy. Thật là
thân trâu cày ngựa cưỡi... Oàm oàm...
Anh ta lại ngáp thật to, nghe như tiếng gầm của một con hổ bị nhốt trong cũi sắt. Sáng hôm sau, khi tôi thức
dậy, căn buồng trống vắng. Nhưng lúc tôi quờ tay, làm rớt vật gì ñó xuống sàn, anh chàng da ngăm chợt xuất
hiện ở cửa thông sang khu vực phụ. Anh ta hỏi.
- Tỉnh rồi hả?
- Vâng.
Mặt và ñầu anh ta ướt ròng. Chắc vừa ở trong phòng tắm. Hôm nay anh ta mặc sơ mi carô nâu nhạt và quần
jin nhung. Tôi chợt nhớ một hình ảng ñã gặp. Tôi ngơ ngác. Anh ta nhìn tôi, tủm tỉm cưới.
- Có phải cô ñang nghĩ xem ñã gặp tôi ở ñâu, phải không ?
- Sao anh biết?
- Tôi ñang học nghề phù thủy hiện ñại. Nói ñúng hơn, tối ñang muốn thử nghiệm khả năng ngoại cảm của

94
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
mình. Cô ñã nhớ ra chưa?
Tôi lắc ñầu.
- Chịu.
Chàng lãng tử cười.
- Trí nhớ tồi qua. Hôm khai trường, cô mặc chiếc áo ñầy những dây và khóa cài màu tím nhạt, và ñi ñôi guốc
trắng vẽ hoa.
Tôi bất chợt reo lên.
- À! tôi nhớ rồi.
Anh ta ở nhóm sinh viên lớn ñã ñùa cợt tôi.
- “Ai vẽ cho em kiểu áo ñẹp thế?”
Nhưng dạo ấy, anh gầy hơn bây giờ, trông như cây lau.
- Tôi là sinh viên khóa Sử. Lúc cô vào, tôi vừa học xong một năm ngoại ngữ, chuẩn bị sang ñây.
- Anh vẫn học?
- Tất nhiên. Phi vụ này là công việc của tụi tôi. Trách nhiệm với gia ñình. Còn cô tại sao bỏ học?
- Mẹ tôi bị tai nạn giao thông, cụt chân. Tôi ñành bỏ trường ñể kiếm sống.
- Làm gì?
- Thợ dệt.
Anh ta lắc ñầu.
- Còm nhom thế chịu sao ñược rét. Kiếm ñược miếng cơm ở xứ này cũng nhọc nhằn lắm cô bạn ạ.
- Tôi biết. Nhưng không còn cách nào khác.
Anh ta xoa mạnh chiếc khăn mặt lên ñầu, ñôi mắt thờ thẫn nhìn ñâu ñó. Mắt anh ta màu hạt dẻ, mơ màng. Rồi
chợt thở một hơi mạnh, hỏi.
- Còn ông Chính là thế nào với cô?
- Cậu ruột.
Chàng trai nhún vai.
- Thế à?
Tôi im lặng. Anh ta lại hỏi.
- Cô lên chơi với ông cậu? Nhưng tôi thấy cô còn ñang ốm.
- Tôi vừa ở bệnh viện về ñược 10 hôm. Cậu ấy ñiện cho tôi lên.
- ðiện thế nào?
- ðiện là : “Cậu ốm. Hằng lên ngay.”
Anh nhếch môi cười. Lúc ấy tôi thấy như chàng lãng tử Yến Thanh hiện về, với tất cả vẻ kiêu mạn trẻ trung
ñầy quyến rũ. Anh thong thả vắt khăn mặt lên ghế, kéo ghế tới gần giường, ngồi ñối diện với tôi.
- Cô biết ông cậu của cô gọi cô lên Mátxcơva làm gì không ?
Tôi không ñáp, nhìn anh chờ ñợi. Anh nói tiếp :
- Ông ta chuẩn bị ñóng hòm gửi biển. Việc ấy, cần phải giỏi tiếng Nga và giỏi chi tiêu. Cả hai thứ ông ta ñều
kém.
Chàng lãng tử ngừng lại, suy ngẫm hồi lâu rồi tiếp.
- ðám người như thế, tôi soi kính lúp vào tận ruột họ. Nhưng dù sao, tôi cũng không thể hiểu ñược, với một cô
gái mảnh khảnh yếu ớt như cô.
- Boong...
Chuông ngân nga. ðã chín giờ rưỡi. Chàng lãng tử nói.
- Ông ấy ñi ra cửa hàng thực phẩm sắp về.
Rồi móc trong túi một xấp bạc, ñưa cho tôi.
- Cô cầm lấy.
Tôi kêu lên.
- Không ñược. Sao anh kỳ cục thế?
Chàng lãng tử nhếch mép cười.
- Không kỳ cục ñâu, cô bạn. Nghe tôi nói ñã. Cô không thể ở ñây giúp ông cậu gửi hàng vì việc ñó tốn sức và
tốn tiền. Mặt cô xanh mét, và tiền chắc cũng không dư dả. Lát nữa, khi ông ta ngỏ lời nhờ cậy, cô hãy ñưa
nắm tiền này ra và nói: Cháu phải về làm việc, không thể ở lâu. Cháu giúp cậu tiền cước.
Tôi lắc ñầu.
- Không phải vậy.
Anh chàng quả quyết.
- Không phải, cho cô chặt ñầu tôi. Cứ cầm lấy. Ông ấy về ngay bây giờ.
Dúi nắm tiền vào tay tôi xong, anh ta quay ñi luôn. Tôi nhét số tiền ấy dưới gối. Chàng lãng tử pha một cốc

95
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
sữa nóng với mấy viên trợ lực ñưa cho tôi.
- Uống ñi.
Tôi cầm cốc sữa, không dám nói lời cảm ơn vì thấy rõ sự nhạt nhẽo của ngôn từ. Uống sữa xong, người tôi
nóng dần lên, mồ hôi rịn ra hai bên thái dương và trên trán. Chừng năm phút sau, lúc tôi nằm trùm chăn,
chàng lãng tử cạo râu trước gương, cậu Chính về. Ném làn thực phẩm xuống sàn, cậu hỏi.
- Anh thấy con cháu tôi nó tỉnh chưa?
- Quái lạ, ñã uống thuốc mà cứ sốt li bì. Lẽ ra, nó phải dậy rồi mới ñúng.
- Chỉ có mấy viên cảm làm sao ñủ trị sốt. Ông phải cho cô ấy ăn uống gì nữa chứ? Không ăn, mẻ cũng chết.
- Ờ ờ... Tí nữa tôi sẽ nấu mì cho nó ăn.
Tôi nghe chàng lãng tử thu dọn ñồ vật gì ñó, rồi chừng năm phút sau, anh ta bảo cậu Chính :
- Tôi ñi. Một giờ tôi về.
Cánh cửa mở rồi ñóng, rung sàn. Tôi ngồi lên. Cậu Chính mừng rỡ bảo.
- Cháu khỏe rồi hả? Có ăn gì không ?
- Cháu không muốn ăn gì.
- Ừ, tới bữa ăn cả thể cũng ñược.
- Bao giờ cậu về trường?
- Ngày mai.
- Cậu gọi cháu lên ñây có việc gì?
Cậu gật ñầu ờ ờ... Rồi bước tới gần tôi vcậu nói :
- Cậu sắp về, chỉ hai tuần nữa thôi. Cháu còn ở lại lâu, cháu có khả năng làm kinh tế. Cậu muốn nhờ cháu
giúp cậu...
Tôi lặng im, cậu tiếp.
- Khi ñi, mẹ mày dặn: khó khăn gì ñã có con Hằng. Cháu giỏi ngữ. Cậu chẳng biết tiếng tăm.
Tôi vẫn ngồi im, cậu hắng giọng, lại tiếp.
- Hàng họ cậu ñã chuẩn bị hòm. Nhưng gay go nhất là khoản cước.
Tôi lại muốn nằm, tôi muốn kết thúc nhanh chóng. Tôi rút nắm tiền dưới gối.
- ðây, cậu cầm lấy.
Cậu nhìn, ngần ngừ hỏi :
- Bao nhiêu? Sao nhiều thế?
- Cậu cứ cầm lấy, cháu chưa ñếm.
Cậu cầm nắm bạc, bắt ñầu ñếm. 134 rúp. Cậu xếp nắm tuyền thứ tự: tờ 50 rúp ngoài, tới tờ 25 rúp bên trong,
tới tờ 10 rúp, năm rúp, một rúp. Một công việc cẩn trọng và say mê. Khuôn mặt cậu hiện ra lồ lộ trước mắt tôi:
ñường lượn của quai hàm, tràng mày, ñường cong ñuôi mắt, sống mũi. Những dáng nét quen thuộc từ phút
giây gặp gỡ ñầu tiên. Phút giây ấy, tôi ñã yêu cậu với một tình yêu sung sướng.
- A à à...
Cậu bỗng buông tiếng thở dài khoan khoái, ñoạn bỏ số tiền ñã xếp gọn ghẽ vào túi áo. Tôi trùm kín chăn ñể
khỏi nhìn thấy cậu. Trong bóng tối, hình ảnh một ngày quá vãng trở về.
Sớm hôm ấy, tôi thức dậy sớm. Tôi pha sữa cho mẹ uống, giặt giũ mớ áo quần bẩn, mua hoa quả, bánh trái
và ñặt sẵn những dụng cụ cần thiết trên bàn. Xong xuôi tôi gửi mẹ cho mấy người nuôi bệnh nhân cùng
phòng ñể ñi báo tin cho cậu Chính. Mẹ tôi ñã yêu cầu khẩn thiết từ buổi tối ñầu tiên tôi vào ngủ trong bệnh
viện. Nhưng tôi khất lần cho tới hôm nay. Mẹ bảo.
- Chủ Nhật, thế nào cô cậu ấy cũng ở nhà.
- Vâng, mẹ cứ yên tâm. Nhưng mới có sáu giờ sáng, chưa thể ñi ngay ñược. Ở những khu tập thể, họ thường
ngủ muộn.
Mẹ lặng im, nhưng nét mặt bồn chồn. Sáu giờ 15, tôi xách làn ñi. Trước hết, ra cổng viện, tôi kiếm hàng xôi
lúa làm một ñĩa ñầy rồi mới thủng thẳng dắt xe ñi. Tới Quốc Tử Giám, gặp gánh xiếc miền Nam có biểu diễn
trò xe leo vòng, tôi lại ghé vào xem một lúc. Tôi tới nhà cậu Chính lúc non 9 giờ. Cậu ñang buộc lại cánh cửa
chuồng nuôi thỏ. Thấy tôi, cậu cười.
- A, cái Hằng. Mẹ cháu ñâu?
- Mẹ cháu bị xe chẹt.
- Có làm sao không?
- Một.
- Thế còn là may. Hôm qua ở ñường Triệu Việt Vương có thằng bé 15 tuổi bị xe chẹt cưa cụt cả hai chân.
Không chịu chấp hành nghiêm chỉnh luật lệ giao thông. Sống mà vô tổ chức vô kỷ luật thì thế nào cũng chết,
chẳng sớm thì muộn. Thôi, vào nhà ñi. Cậu rửa cái tay ñã.
Tôi vào nhà. Cậu Chính thu dọn kìm búa, mấy ñoạn giây thép, vài cái ñinh rồi ñi rửa tay. Mợ Chính ñang bận

96
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
gì ñó trong buồng. Thấy tôi, mợ ló ñầu ra, ñôi mắt sáng rỡ.
- A, Hằng ñến chơi hả cháu? Mẹ ñâu?
Tôi chưa kịp trả lời, cậu Chính ñã nói vọng vào.
- Mẹ nó bị xe chẹt, cụt chân rồi.
Mặt người ñàn bà ñần ra, ñôi mắt tắt ngấm. Mợ ta lắp bắp.
- Thế hả?... Thế hả?
Sau ñó, mợ bảo.
- Ngồi chơi với cậu nhé, mợ ñang tìm cho em Tú chiếc áo len cũ.
Rồi mợ thụt ñầu vào trong buồng. Cậu Chính lau khô tay, tới ngồi trước mặt tôi.
- Mẹ mày nằm viện nào?
- Mẹ cháu nằm trong viện Bạch Mai. Mẹ cháu có ý nhắn cậu từ thứ tư tuần trước, nhưng cháu bận.
Tới ñó cậu lặng ngắt. Tôi cũng lặng ngắt. ðể ý nhìn, gian phòng của cậu ñã khang trang hơn xưa. Nơi ñặt
chiến trạn gỗ ñã thay bằng chiếc tủ lạnh hiệu Xatatốp mới tinh. Trên nóc tủ ñứng, ñặt một chiếc máy truyền
hình Nhật 19 inh. Máy phủ tấm lụa in hoa sặc sỡ. Sau một lát im lặng, Cậu Chính cất tiếng gọi.
- Thành ơi.
Từ trong buồng có tiếng ñáp.
- Có chuyện gì, anh Chính?
- Ra ñây tôi bàn tí việc.
Trong buồng có tiếng ñáp.
- Thì cứ nói, ñang dở tay tìm cái áo cũ cho thằng bé.
- Cần một ít tiền gửi vào cho chị Quế. Nhà mình có không?
Mợ Thành ñáp vọng ra :
- Có hay không anh còn phải hỏi hay sao? Lương kỳ một trả hết tiền căngtin rồi, vừa xà phòng, mì chính vừa
xăm lốp xe ñạp và hai cái xoong nhôm.
- Rút tiết kiệm.
- Anh thật quan liêu. Sổ tiết kiệm nhà mình là loại có ñịnh kỳ, năm năm nữa mới rút ra ñược. Còn hàng tháng
lấy lãi phải tới mồng 7 tháng sau.
- Có vay tạm ai ñược không
- ðoạn ấy thì chịu. Xưa nay mình chẳng vay ai một xu.
Cậu Chính thở dài. ðoạn, cậu làu bàu.
- Có cái gì ñem bán ñi nhỉ?
Cậu nói nhỏ, như hụt hơi. Nhưng mợ Thành nghe thấy. Mợ lao từ trong buồng ra, tay cầm một chiếc áo len
trẻ con màu ñỏ, có lẽ là hàng viện trợ chiến tranh. Mợ thảng thốt nhìn chồng.
- Bán cái gì?
Cậu Chính lằm bằm.
- Ấy là tôi nói thế.
- Chiếc Xalatốp kia là tiền của tôi, tôi mua, trong ñợt tham quan Liên Xô ñấy nhé. Nhà này, anh chỉ mua ñược
cái TV thôi. Anh có bán thì bán. Nhưng bán thì con anh mất xem.
Tôi lẳng lặng bỏ ra về. Cả hai vợ chồng ñang cúi gằm mặt suy tính. Có lẽ, họ không nhìn thấy tôi. Hoặc nhìn
thấy nhưng họ cố tình giả tảng?
Tôi trở lại phòng bệnh của mẹ tôi lúc gần ngọ. Mẹ ñang nằm, mặt quay ra cửa. Thấy tôi, mẹ cười tươi.
- Hằng về hả con?
Nụ cười tươi tắn trên vành môi nhợt và gương mặt trắng như giấy ngâm. Hai mắt mẹ hau háu nhìn tôi, có ý
chời ñợi, phấp phỏng. Ánh mắt ấy là ánh mắt của con chó trung thành chờ âm huệ ban thưởng. Tôi nhói lòng.
Tôi quay ñi. Mẹ có ý nhắc.
- Thế nào còn?
- Cậu Chính ñi công tác mẹ ạ.
Mẹ hỏi, mụ cười vẫn ngời sáng trên môi.
- Cậu ñi công tác xa hay gần hở con?
- Xa.
- Thảo nào, hôm qua mẹ nghe ñài nói có ñoàn ñại biểu Liên Xô vừa sang trao ñổi với ðảng mình về công tác
tư tưởng. Chắc cậu con ñưa ñoàn ấy ñi tham quan các tỉnh miền Nam.
- Vâng.
Có một bàn tay ñập rất mạnh vào vai tôi.
- Dậy, dậy ñi Hằng. Cậu nấu trước bát mì, ăn ñi cho mau khỏe.
Tôi co mép chăn, ñể cậu khỏi giật ra ñược, và tôi ñáp.

97
Nh÷ng thiªn ®−êng mï D−¬ng thu h−¬ng
- Không, cháu không muốn ăn, cậu ñể cho cháu nằm.
Trong bóng tối ấm áp của tấm chăn, tôi ñược tĩnh lặng Tôi quên mọi gương mặt, tôi xóa mọi âm thanh. Trí
nhớ như căn phòng hoang vắng. Và tôi chìm vào giấc ngủ.
Hôm sau, chàng lãng tử ngỏ ý ñưa tôi ra ga thay cậu Chính. Không một phút ñắn ño, tôi gật ñầu ưng thuận,
dù trong thâm tâm tôi biết rắng người con gái cư xử như thế thật chẳng hay ho gì. Tôi không muốn trước khi
bước lên tàu, chịu ñựng một cuộc hành trình buồn tẻ lại phải nhìn thấy ông cậu ruột. Chàng lãng tử ñã mua
sắm ñồ ăn ñường và mua vé cho tôi. Anh cũng mua cho anh tấm vé vào ga ñể ñưa tôi ra tận kè ñá chờ tàu.
Tôi thấy anh ta nói tiếng Nga giỏi chẳng kém gì người ñàn ông tóc muối tiêu ñã ñưa tôi tới căn buồng của ông
nghiên cứu sinh Sinh Hóa. Với ngữ ñiệu ñặc sệt Nga, nước da rám ñen và gương mặt thanh tú anh chàng
khiến cho nhiều cô gái Nga chú ý. Họ ném theo những ánh mắt hoặc vội vã thầm lén, hoặc công nhiên và dai
dẳng. Chàng lãng tử giữ vẻ mặt phớt tỉnh Ănglê. Tôi thầm cười anh ta vì dẫu sao, anh cũng chỉ hơn tôi vài
tuổi. Chúng tôi ñứng bên nhau chờ tàu, nói ñủ thứ chuyện, trừ chuyện về bản thân. Giờ từ biệt, cuối cùng
cũng tới. Tôi xiết chặt tay anh.
- Cảm ơn anh. Cảm ơn anh rất nhiều.
Chàng lãng tử cười.
- ðừng, cảm ít thôi còn ñể dành cho lần sau.
Mắt anh lóe lên tia lửa tinh nghịch, ranh mãnh. Tôi bật cười theo. Anh hỏi.
- Có gửi gắm gì cho cậu không ?
- Không.
Rồi sau chút ñắn ño, tôi hỏi.
- Cậu ấy làm thuê cho các anh từ bao giờ?
- Mấy tháng nay. Trước, chúng tôi thuê một ông khác. Ông ấy về nước và giới thiệu ông Chính. Hai người này
có quen biết nhau. Ở ñây chúng tôi coi là việc hợp lý hóa lao ñộng.
Tôi lắc ñầu.
- Dù sau , tôi cũng không thể hiểu. Ngày hôm qua, sự việc diễn ra ñúng như anh dự ñoán.
Chàng lãng tử ñưa tay kéo món tóc xòa xuống mắt tôi lên, rồi nói.
- Người ta nên hiểu biết hết mọi sự trên ñời cô bé ạ, dù cho là sự thực ñau buồn. Ông cậu của cô giống như
một loạt người tôi từng gặp. Họ là những kẻ ñã phung phí gần hết ñời sống của mình vào việc vẽ nên một
thiên ñường dưới trần ai, nhưng trí khôn ngắn ngủi của họ lại không ñủ ñể hiểu thiên ñường ấy ra sao và con
ñường nào ñưa tới nó. Vì thế khi biết công việc ấy hão huyền thì họ hối hả tìm kiếm những miếng ăn thực,
nhặt nhạnh những hạt ngũ cốc thực trên mảnh ñất bùn lầy, Họ làm việc ấy, bất kể bằng cách nào. Họ là tấn
thảm kịch cho chính họ, tấn thảm kịch cho thế hệ chúng ta.
Tàu ñến, anh xiết chặt tay tôi lần nữa, rồi xách túi ñưa tôi lên toa. Khi tôi ngồi vào chỗ, anh trở lại bờ kè. Ở ñó,
anh ñứng chờ cho con tàu tư từ lướt qua và hình bóng anh nhòa dần sau ô cửa kính.

Heát

Taát caû vì söï phaùt trieån

cuûa e-book team vaø tge!

98