You are on page 1of 72

Ð i 1 www.hobieuchanh.

com

i
Bi u Chánh

Quy n nh t
I
PHÚ QUÍ MÊ NG I

Nhà n c m i m cái l qu n-h t cho xe-h i ch y t Sài Gòn xu ng C n Th .


Nh n-dân d c theo l n y, thu nay c x n b n trong ch n thôn quê lo l p v n làm
ru ng, ph n nhi u ch a th y nh ng x o1 v n-minh phát hi n n i th -thành, b i v y h
nghe ti ng xe-h i ch y trên l , thì công c y công m ng loi-nhoi d i ru ng u
xóng l ng xây m t mà ngó, còn trong xóm trong làng thì con nít ng i l n u b nhà
ch y ra sân ng mà coi.
t bu i tr a, tr i ui-ui, gió mát-m , có m t cái xe-h i phía d i M Thu n ch y
lên, qua kh i ch Cai-L y m t i r i r -r ng ng ngay cái xóm nhà d a l , bên mé tay
trái.
Nh n-dân trong xóm ch y túa ra ng dài theo l ng mà coi, n-ông có, n-
bà có, bà-già có, con-nít có, song ai n y u ng xa xa mà ngó ch không dám l i g n,
không hi u t i h s cái m u-nhi m c a món c -x o l lùng, hay là t i h kiêng h i oai
nghiêm c a ng i ch xe sang tr ng.
Cái xe còn m i tinh nên kèn c n chói sang lòa, l i s n màu lá cây s m nên coi m n-
mòi p- .
Ng i s p -ph m c a xe leo xu ng, m c tây tr ng, mang giày tây tr ng, i
t c ng màu tr ng, gi tay ngo t ám dân làng và kêu mà nói r ng: “Ê! m y ng i l i
ây ng h i th m m t chút coi nào”.
oai nghiêm, gi ng c ng-c i, ai n y t ng ho c quan l n i vãng dân vãng làng,
ho c i qu n i ki m b t o-t c, nên tr m t nhìn nhau, không dám b c l i. Ng i
p-ph kêu n a r ng: “Ai ó, i l i ây m t ng i cho bà l n h i th m m t chút; kêu
sao ng tr tr ó”.
Ông cai-lân C , tu i ã 64, mà s c còn m nh-m , tóc x p-x p, râu le-the, nhìn m c
t cái qu n v i tr ng c tr màu lu c-lu c v i m t cái áo qu ng- ông v i xiêm tay
ng, vai có v t m t cái kh n v n s c xanh s c tr ng, ông ngh mình có ch c s c l n nh
chút nh trong p, không l không m- ng trong c h i n y mà t d u trên tr c
trong xóm, b i v y ông n m cái kh n v n mà lau mi ng, t ng-h ng m t ti ng mà làm
n-d , r i th ng-th ng i l i ch xe u. M y ng i ng v i ông, ngó th y ông i thì i

1
Khéo léo

1
Ð i 2 www.hobieuchanh.com

theo, có l không n cho ông i m t mình, mà c ng có l mu n coi cái xe h i cho


ng-t n, song k nhát ng i d n nên i r i-rác sau xa.
Ông Cai-lân i g n t i thì ng i s p-ph n t r ng: “D hôn! Kêu l i h i m t chút,
mà làm b ng ng! Ông ây có làm ch c gì hay không?”
Ông b r y, li n ch p tay khum l ng mà xá và áp r ng: “Th a, tôi làm ch c Cai-
lân”.
Ng i s p-ph th y ông lóm-khóm s -s t thì t c c i nên i gi ng nói d u r ng:
“À, ông làm Cai-lân! Ông i ri t l i g n ây cho bà l n h i th m m t chút, ông Cai-lân”.
Ông Cai-lân l i t i, th y trên xe có ba a nh v i m t bà u choàng kh n màu
tr ng gà, mình m c áo màu xám tro. Ông nghe nói “bà l n” thì s , nên v a th y thì rúc
cái kh n v n v t vai, vò tròn trong tay mà xá.
Ng i n-bà ng i trên xe mà s p-ph x ng hô “bà l n” ó, g c u r i h i r ng:
“Ông xóm n y, ông bi t H ng thân Luông hay không?”.
Ông Cai-lân ng ng -ngáo, d ng nh không hi u câu h i. Ng i n-bà nói ti p
ng: “H ng-thân Luông thi t tên là Ph m-gia-Luông, anh ru t c a ông Ph Ph m-gia-
ng, nghe nói h i tr c xóm d a bên ch Cai-L y ây, ông không bi t hay sao?”
Ông g c-g c u mà áp r ng: “ , ! T ng h i ai, ch H ng-Thân-Luông tôi
bi t l m, sao l i không bi t. H ng-Thân-Luông ch t h i m t c2 l n mà”.
Ng i s p-ph b c l i v vai ông Cai-lân mà nói r ng: “Ê! ông Cai-lân, bà l n
ây là bà Ph trên Saigon, ông tr l i ph i có phép t c, l -m tù ch t, ch không ph i
ch i âu”.
Ông Cai-lân day l i ngó s p-ph r i xá bà l n mà nói r ng: “Xin l i bà l n, tôi quê
mùa không hi u”.
Bà l n c i mà áp r ng:
-Ph i, H ng-Thân-Luông ch t lâu r i, tôi bi t. Mà v con còn ây hay không?
-B m bà l n, v c ng ch t lâu r i.
a, ch t h i nào?
-B m, thím H ng-Thân ch t h i n m kia, n m nay mãn khó r i.
-C kh d hôn! V y mà tôi có hay âu! Ch ch t còn con bây gi âu?
-V ch ng có m t a con gái; h i thím m t, Cai-tu n Kim th y con nh b -v chú
th ng, nên chú em v chú nuôi m y n m nay.
-Cai-tu n Kim nhà g n ây hay không?
-B m, nhà ng tr c kia, ngay ch cây c t dây-thép th nhì ó.
-Con nh bao l n?

2
N m tu t

2
Ð i 3 www.hobieuchanh.com

-B m, n m nay nó c 15-16 tu i.
âu, ông làm n d t xe tôi l i nhà Cai-tu n Kim m t chút ng coi con nh ra làm
sao. Tôi ây là bà Ph T ng, em dâu c a H ng-Thân-Luông. Ông bi t quan l n c a tôi
hay không?
-B m, tôi bi t h i nh . M y ch c n m nay quan l n không có v trong làng, nên
p ch c tôi quên.
p-ph m c a xe và bi u ông Cai-lân leo lên ng i ch nhà Cai-tu n Kim. Ông
Cai-lân du-d , ngó cái xe mu n leo lên, song i h i3 nói r ng: “ Tôi i b c mà”.
p-ph n m cánh tay ép ông leo lên và nói r ng: “Ông i b theo sao k p xe. Ông lên
ng i ng ch nhà cho tôi ng ng ch ”.
Ông Cai-lân C lên ng i d a bên S p-ph , trong ng c ph p-ph ng; ch ng nghe
máy r ông càng thêm s , nên quíu hai tay ch n.
Xe rút ch y; m y ng i ng d c theo l ng th y ông Cai-lân ng i trên xe thì
th y làm l , không hi u t i sao ông l i c i xe, nên chong m t ngó theo mà h i nhau.
Ông Cai-lân m i c ng i xe-h i l n th nh t, ông l y làm c ý, m t tay c m cái
kh n v n, m t tay vu t râu, mi ng chúm-chím c i. Ông ch phía tr c mà nói v i s p-
ph r ng: “C u ng ng ngay cái nhà, ch cây c t dây-thép tr c kia, ch có b i cây ch n-
u4 ó. Nhà Cai-tu n Kim ó a”.
Ông nói d t l i, th y có m t a con gái, ch ng 15-16 tu i, ng ng trên l
ng mà coi xe, ông li n ngo t và kêu mà nói l n r ng: “Ph c, có bà l n Ph ki m m y
ây nè; tr v nhà cho mau. Tr v ”.
Ông l i day l i phía sau mà nói v i bà Ph r ng: “B m bà l n, con nh ó là con
a chú H ng-Thân.”
Bà Ph g c u, r i xe ng ng ngay m t cái nhà lá ba c n xông, nhà d n vén-khéo
ch s , tr c có sân p lúa, hai bên hè có tr ng rau t chút nh.
p-ph m c a xe. Ông Cai-lân leo xu ng, mi ng c i ng n-ngo n. Ông ngó m t
ám ng i ta ng ng trong sân và kêu mà nói l n r ng: “Chú Cai-tu n, có bà l n
Ph ki m chú ây. Chú b c ra cho bà l n bi u”. Ông b c l i ng g n ch bà Ph ng i
mà nói r ng: “Có hai v ch ng chú Cai-tu n Kim nhà h t kia. tôi kêu chú ra ây
cho bà l n h i th m”.
Bà Ph nói: “Thôi, tôi vô nhà. Nhà g n mà”. Bà v a nói v a leo xu ng t. Ba
a nh c ng theo bà mà leo xu ng, m t a con gái ch ng 13-14 tu i, và hai a con
trai ch ng 9-10 tu i, con gái m c áo tím qu n tr ng, i giày thêu nh n-nha, còn con trai
c tây xám, u i k t en, coi ch m-h m l m.

3
làm b t ch i
4
trâm b u

3
Ð i 4 www.hobieuchanh.com

Bà Ph tr c ch ng 45 tu i, nh thó, th p ng i, m t d i ph n tr ng toát, ch n mày


o nh rí, nh ng mà c p m t oai nghiêm, t ng i y u- u. Ông Cai-lân C th y Cai-
tu n Kim t i l thì nói r ng: “Bà l n Ph ây là em dâu c a chú H ng-Thân-Luông h i
tr c. Bà l n ki m chú mà h i th m con Ph c. Bi u bày tr ch y kêu con Ph c v ây
coi. Tôi m i th y nó i phía trên kia.”
Cai-tu n Kim ch ng 40 tu i, en- úa, v m-v , nghe nói bà Ph thì l t kh n mà xá
và nói r ng: “M i bà l n vô nhà”. Anh ta day l i kêu v mà bi u vô quét ván tr i chi u.
Bà Ph v i m y a nh i theo Cai-tu n Kim mà vô sân. Ông Cai-lân C ngo t
kêu con Ph c om-sòm, bi u ch y v cho mau. Còn dân trong xóm t u l i, t p ng chung
quanh cái xe-h i mà coi, t p i theo coi bà Ph và m y a nh .
Bà Ph vô nhà v a ng i, thì ông Cai-lân d t con Ph c vô mà nói r ng: “B m bà
n, con nh n y là con c a chú H ng-Thân-Luông ây”. Ông l i day qua mà nói v i
con nh r ng: “Bà l n ó là thím dâu c a cháu a. T i nghi p quá! nghèo kh , côi-cút, có
cô bác giàu sang mà có bi t âu mà i tìm. Bà l n ph i th t công i tìm cháu nh v y,
thi t bà l n nh n c quá”.
Bà Ph th y con Ph c m c áo qu n b ng v i en c xì, u tóc r i nùi, tay ch n
lem-lu c, nh ng mà g ng m c sáng r nh tr ng r m, n c da tr ng trong, hai môi
chói, ch n mày nh mà l i cong-vòng nh v , mi ng t nhiên mà c ng nh chúm-chím
i hoài, hai bàn tay ngón nh mà dài, c p con m t long-lanh a tình a c m. Bà th y
nhan s c y thì bà khen th m trong b ng, nên bà g c-g c u mà h i r ng: “Má c a cháu
t h i nào? Sao cháu không g i th cho chú thím hay?”
Con Ph c áp r ng:
-Th a, cháu không bi t chú thím âu, nên không bi t làm sao mà g i th .
-Cháu c m y anh em?
-Th a, cháu có m t mình, không có anh em nào h t.
-N m nay cháu m y tu i?
-Th a, 16 tu i.
-T ngày má cháu m t r i cháu v i hai v ch ng anh Cai-tu m Kim ây ph i
hôn?
-Th a, ph i. M Cai tu n th ng cháu nên em cháu v nuôi.
-Có bà con chi hay không?
m t xóm thu nay quen bi t cha v i má cháu, ch không có bà con.
Cai-Tu n Kim chen vô nói r ng: “Th a bà l n, trong xóm quen bi t nhau lâu. Ch
ng Thân m t, v ch ng tôi th y cháu b -v t i nghi p, nên em nó v làm ph c”.
Bà Ph c i mà nói r ng: “Anh không có bà con, mà anh nh v y, thi t là anh t t
m. Quan l n c a tôi ng hay ch c là ng c m n anh bi t ch ng nào. H i tr c anh

4
Ð i 5 www.hobieuchanh.com

ng-Thân nhi u cái không ph i, quan l n c a tôi ng gi n, nên ng không ch u nhìn


nh là anh em n a. Tuy v y mà ch ng nghe nh m t r i thì v ch ng tôi c ng bu n,
không bi t v con nh ra làm sao. M y n m nay tôi có ý i ki m tìm m con ch ng
em v Saigon r i giúp v n cho ch làm n. Ng t vì ng-sá cách-b c, i không ti n,
nên không bi t làm sao. Nay nh nhà-n c m cái l n y cho xe h i ch y, tôi v Cái-
n, quan l n tôi d n ti n ng ph i ghé ki m m con ch . Thi t ch m t, v ch ng tôi
không hay, ch n u tôi hay, thì d u xa-xuôi cách nào c ng xu ng ng tr c lo chôn-c t
ch , sau em cháu v nuôi, ai n nó b -v nh v y. V ch ng anh Cai-tu n ra công
nuôi nó m y n m nay, thi t là ph c c l n l m. Thôi, nh tôi không g p thì không nói
gì; bây gi tôi g p cháu tôi ây, tôi nói v i hai v ch ng cho tôi r c nó v Saigon. Công
n hai v ch ng nuôi nó m y n m nay, quan l n tôi không quên c âu. H tôi v tôi
nói l i ây thì ch c quan l n tôi s xu ng mà cám n”.
Cai-tu n Kim ng d a cây c t nghe bà Ph xin r c con Ph c thì c i mà áp
ng:
-V ch ng tôi nuôi nó m y n m nay c ng m n tay m n ch n. Ph n tôi không có
con gái, nên tôi th ng nó lung l m. Bà l n b t nó thì t i nghi p v ch ng tôi.
-Ph i, tôi bi t ch nuôi nó thì t nhiên ch th ng; bây gi tôi r c nó i thì làm sao
mà ch kh i bu n c. Nh ng mà tôi xin ch Cai-tu n ph i ngh u5 n y: Quan l n tôi
ng làm t i ch c Tri Ph Hàm, giàu có sang tr ng, danh giá L c-Châu ai ai c ng u
bi t. N u ng b con cháu r i-r t, không em v mà nuôi, thì còn gì là danh giá c a ng.
Tôi ph i em nó v ng cho nó h c ch ngh a bánh m t, h c thêu thùa may vá, r i tôi
ki m ch sang tr ng x ng áng mà g nó l y ch ng, ch n u nó ây i6 hai v
ch ng, thì thiên h h c i quan l n tôi, mà r i cái thân nó ngày sau c ng c c kh t i
nghi p.
Ông Cai-lân C chen vô nói r ng: “Bà l n nói ph i l m. Thím Cai-tu n ch ng nên
cãi, ph i cho bà l n em con Ph c v Saigon bà l n nuôi nó, ng nó nh ngày sau.
Thím th ng nó thì ph i cho nó i, ch th ng mà thím gi nó l i thì c ng nh thím
ghét thím h i nó. Chú Cai-tu n ngh th coi tôi nói ó ph i hay là qu y.”
Cai-tu n Kim th dài mà nói r ng: “Ông nói ó ph i l m ch . Bà l n th ng con
Ph c, bà l n em nó v tr n mà nuôi, y là cái ph c c a nó, có l nào tôi l i c n tr . Mà
bà l n là thím dâu, còn v ch ng tôi là ng i d ng, tôi có quy n gì mà dám c n. Nh ng
còn ng i m t u n y là không bi t con Ph c nó ch u i hay không ch .”
Bà Ph c i mà nói r ng: “Có l nào nó không ch u i”. Bà ngo t con Ph c mà nói
ti p r ng: “L i ây cháu, l i g n cho thím h i m t chút. Cháu ch u lên Saigon i chú
thím hay không? Cháu lên tr n r i Thím may áo qu n t t cho cháu b n, thím mua dây

5
u
6
v i

5
Ð i 6 www.hobieuchanh.com

chuy n, s m vàng, s m bông cho cháu eo, thím cho i h c, nh m y a em c a cháu


ây v y. Sao, cháu b ng lòng i d i thím hay không?”
Con Ph c th y cái xe h i ã chóa m t, th y bà Ph và m y a nh i d i bà n
c lòe lét thì ã ng lòng, l i còn nghe nh ng l i d d d u ng t nh v y n a, thì có
th nào mà nó không mê cho c, b i v y nó ngó v ch ng Cai tu n Kim r i cúi u
áp nh -nh r ng: “Th a, cháu b ng lòng”.
Bà Ph c i mà nói r ng: “ , v y m i ph i ch ”.
Cai-tu n Kim không còn l i chi mà c n n a c, nên ph i c ig ng mà bi u
con Ph c r ng: “Thôi con vô gói áo qu n mà i d i bà l n”.
Con Ph c i vô bu ng. V Cai-tu n Kim ngó theo, mà ch y n c m t, nên ph i l y
t áo mà lau.
Ông Cai-lân C ngó ba a nh mà h i bà Ph r ng:
-Cô v i hai c u nh ây là con hay là cháu c a bà l n?
-Con c a tôi h t.
-Bà l n v i quan l n c m y ng i con?
-Có ba a ó.
-Có ph c quá, giàu c a mà c ng giàu con. c t i hai ng i con trai. Bà l n còn
làm ph c em cháu v nuôi ây, ch c tr i ph t còn cho bà l n có con trai thêm n a.
-Thôi, bao nhiêu ó c ng r i.
Cai-tu n Kim cùng nhi u ng i khác n a c ng chen vô mà nói chuy n.
Còn con Ph c vô bu ng ng x p qu n áo mà gói. Th ng Hi n, là con c a Cai-tu n
Kim, n m nay ã c 18 tu i nó ng ng i ch m-h m t i c a sau, nó th y con Ph c
thì b c l i g n mà h i r ng: “Em i v i bà ó hay sao?”
Con Ph c c i mà áp r ng: “ i”.
Th ng Hi n ng ngó trân-trân, b bu n th m l m. Ch ng con nh gói g n
xong, Hi n m i nói ti p r ng: ”Em i qua bu n l m, ch c qua ch t, ch h c gi ng gì
c n a”.
Con ph c day qua th y Hi n a n c m t, nh ng vì cái màu phú quí nó m nh h n
cái th m thi t c a Hi n. B i v y con Ph c ã không c m ng mà l i ành n c i và
áp r ng: “Gi ng gì mà bu n. Tôi i r i lâu lâu tôi v tôi th m. Thôi, anh nhà m nh
gi i”. Nó nói d t l i r i xách gói b c ra kh i c a bu ng.
Bà Ph ng ng i khoe giàu khoe sang v i m y ng i trong xóm, bà th y con
Ph c s a so n r i bà bèn nói r ng: “Thôi, tôi ki u m y bà con ng em con nh v cho
m k o quan l n tôi nhà ng trông.V ây ch c ng m ng l m. Con Ph c th a v i v
ch ng anh Cai-tu n Kim mà i cháu c n gì mà ph i em áo qu n theo nhi u; v tr n r i
thím may l a nhi u cho mà b n, ch d i n y mà em v Saigon b n sao
c”.

6
Ð i 7 www.hobieuchanh.com

Con Ph c b c l i ch p tay cúi u xá v ch ng Cai tu n Kim. Hai v ch ng cai


tu n c m ng nên không nói c m t ti ng chi h t.
Bà Ph d t ba a con v i con Ph c ra xe, sau l ng ng i ta i theo r n r n, k
khen bà Ph nh n c, ng i m ng cho con Ph c có ph c.
Con Ph c xách gói lên ng i phía tr c v i s p-ph , m t mày h n h , mi ng chúm
chím c i hoài. Ông Cai-lân C nói r ng: “Thôi bà l n v tr n m nh gi i. Xin nói dùm
i quan l n bà con trong làng g i l i th m quan l n. Còn con Ph c, cháu c nh v y
là nh cái c c a bà l n. Cháu v tr n ph i g ng n t -t cho quan l n bà l n th ng
ng sung s ng t m thân. T rày s p lên cháu kh e r i, kh i i mót lúa, kh i i i
trâu n a”.
Bà Ph nói r ng: “Thôi, ông Cai-lân v i v ch ng anh Cai-tu n l i m nh gi i.
Hai v ch ng Anh Cai-tu n có công nuôi cháu tôi m y n m nay, thi t tôi cám n l m.
ít ngày r i quan l n tôi s xu ng mà th m hai v ch ng. Bây gi có l , nên i d r i. Tôi
ki u h t m y bà con”.
Xe h i rút ch y, bà Ph t ic i, con Ph c h n h .
Ai n y ng ngó theo th y u vui, duy có th ng Hi n, ng phía sau, nó r ng r ng
c m t r i b i tr c vô nhà.

7
Ð i 8 www.hobieuchanh.com

II
CON LÀ MÁU CHÁU LÀ M

i ch C u Kho i theo ng Nguy n-T n-Nghi m lên tr i lính t p Aux Mares,


7
qua kh i ng Galliéni m t khúc xa xa, th y bên tay trái có m t cái nhà l u ba c n, m i
n u cu ng c a bán nguy t, ngoài có hàng rào s t s n lòm, trong có sân r ng l n
tr ng nhi u th hoa qu , m t bên có nhà xe, m t bên có nhà b i nhà b p. Vì nhà c
nên ki u v không khéo, nh ng mà nh cái sân r ng, nên ng ngoài l ngó vô c ng có
nguy nga p- .
Cái nhà y là nhà c a ông Tri-Ph Hàm Ph m-Gia-T ng.
Ông Ph T ng g c Cai L y. H i nh ông có h c hai th ch : Ch nho và ch
8
tây. Tuy th ch nào ông h c c ng tham-nham mà thôi ch không gi i, song khi ông
c 20 tu i, cha m m t khu t h t r i, ông không ch u d i anh là Ph m-Gia-Luông,
ông tu t lên Saigon quy t chí kiên nh n, t n th ng l p thân, l p nghi p. Ông l n-lóc
i kinh thành trong m y n m, vi c gì ông c ng làm, ch nào ông c ng ; nh tánh ông
nh -nhen, nh t là nh l i ông lanh l i, nên ông th ng c no c m lành áo.
t b a n , T ng i l u-kh u may g p cô Võ-Th -Phuông ng i Cái-V n, ki n
ch ng, b Tòa-s C n-Th bát n, cô ch ng án lên Tòa Phúc-Án9, nên cô lên Saigon
ki m Tr ng-s m n cãi giúp. T ng lãnh em ng ch n o, m u tránh d i tìm khôn;
trong m y tháng cô Phuông c án ch ng, mà r i cô l i ánh p v i T ng, m n ph
chung, k t tình ân ái. Trong lúc dìu-d t h u ki n, T ng ã bi t cô Phuông là con gái c a
t nhà giàu l n, m m t s m, còn cha thì già, tuy cô có m t ng i anh c v i m t ng i
em trai, song b nào ngày sau cô c ng c h ng gia tài c a cha m , b i v y T ng
quy t l y o v ch ng mà l p ng công danh, nên h n non th bi n, làm cho cu c
tr ng gió tr nên cu c á vàng.
Thi t qu , cách vài n m sau, ông già c a cô Phuông qua i, anh em cô thu n phân
gia tài, cô Phuông lãnh ph n n c 30 ngàn ng b c m t v i 200 m u ru ng t t t i
Cái-V n m i n m cho m n c b y ngàn gi lúa.
ng th y k l p nghi p ã thành t u, ng công danh ã r ng m , m i òn- bày
xu t 10 ngàn ng b c mua cu c nhà nguy-nga mình m i th y tr c ó. Còn 20 ngàn
thì làm v n cho vay. Cách cho vay c a T ng thi t là khôn khéo: nh t nh ch ng ch u
giùm cho ai s v n quá m t ngàn, mà ai mu n vay t n m tr m s p lên m t ngàn thì ph i
treo ru ng ho c treo ph cho ch c-ch n m i ch u ra b c. T ng th ng d n v ph i làm
nh v y m i kh i m t v n, b i vì m y ch vay l n n u h không tr thì mình l y ru ng

7
Hi n nay là i l Tr n H ng o
8
lam nham
9
phúc th m

8
Ð i 9 www.hobieuchanh.com

y ph mà tr , còn m y ch vay nh d u m i n m có m t hai ng i tr n i n a, thì s


ti n l i c a ng i khác c ng mà p s v n m t, không n n i thi t h i c.
ch ng chuyên có m t ngh vay mà s ru ng t ngày càng t ng hoài, s b c
n c ng t ng b ng n m, b ng b y, r i l i c th ng ch c Huy n-Hàm, sau xu t n m
ngàn ng b c c u giúp th y tai m i th ng h c Ph -Hàm.
Lúc vi t truy n n y thì v ch ng ông Ph T ng có 3 a con:
1. Con gái Ph m-Th -Liên-Hoa, 13 tu i
2. Con trai Ph m-Gia-Trinh, 11 tu i,
3. Con trai Ph m-Gia-T ng, 9 tu i.
ch ng c ng con không ai bì k p, mà l i c ng c ng b c ti n ch ng có chi b ng,
i v y cách m i m y n m tr c Ph m-Gia-Luông, là anh c a ông Ph , nghe em giàu
có, lên h i m n 200 ng b c ng em v mua trâu làm ru ng. Th i v n ch ng may
nên trâu ch t, l i ru ng th t, Luông không tr 200 ng b c l i c, v ch ng ông Ph
ng nhi c u, r i c m bi t không cho Luông t i nhà n a. Khi Luông ch t, v
Luông có m n ng i lên cho hay, mà v ch ng ông Ph c ng không thèm v , ch g i
cho 5 ng b c mà thôi. Hôm nay bà Ph v Cái-V n th m anh em, nh có l m i nên i
ngang qua Cai-L y; ông Ph nh t i thân t c, ông d n bà ghé h i th m, nên bà m i ghé
và r c con Ph c ó.
i 5 gi chi u xe h i c a bà Ph T ng v t i nhà, ch y th ng vô sân mà u.
Con Ph c thu nay ch a lên Saigon, mà c ng ch a t i nhà giàu m t l n nào, b i
y trên xe leo xu ng nó ngó quanh qu t, th y nhà l u s , th y v n hoa p- , trong
lòng h i h p, tay ôm gói áo qu n ng trân-trân.
Ông Ph T ng trong nhà nghe xe v , ông b c ra sân m ng v m ng con; ông
ôm hai a con trai nh ông hun, r i ông day l i th y con Ph c thì ông h i bà r ng: “Con
nh nào ây? Bà m n d i ph i hôn?”
Bà Ph và b c xu ng xe và áp r ng:
-Không. Con c a anh hai ó á.
-Anh hai nào?
-Anh hai mình d i Cai-L y, ch anh hai nào.
Ông Ph nghe nói nh v y thì ông ch m ch ngó con Ph c r i h i bà n a r ng:
-Con c a anh hai mà bà ch nó lên trên n y làm gi ng gì?
-Ch ch t r i, nó b -v i ng i ta, tôi th y v y nên tôi em nó v ó.
em v mà làm gì! Ch ch t h i nào?
-Ch t ã mãn tang r i.

9
Ð i 10 www.hobieuchanh.com

Con Ph c t nh chí l n không bi t m t chú. Nay nó g p thì trong b ng m ng


th m, t ng chú ngh tình c t nh c mà ni m-n . Ch ng nó nghe m y l i l t l o y thì
trong lòng nó l nh ng t, nên nó ng ng n-ng .
Ông Ph h i nó r ng:
-M y c m y anh em?
-Cha m cháu sinh có m t mình cháu mà thôi.
-H ! N m nay M y m y tu i?
-Th a, cháu c 16 tu i.
-T khi má m y ch t t i bây gi m y d i ai?
-Cháu d i v ch ng c u Cai-tu n Kim.
m t n m bao nhiêu?
-Th a, v ch ng c u Cai-tu n Kim th y cháu côi cút b v thì th ng nên em
cháu v nuôi, ch không ph i m n cháu.
-N u v y thì v trên n y mà c ng ph i, gi hai a nh và d c nó i h c.
Bà Ph ti p n i r ng: “Tôi c ng tính nh v y nên tôi em nó v ó. Nó i mình
thì có ngh a h n là i ng i ta, may áo may qu n cho nó b n r i giao hai a nh
cho nó a r c i h c.”
Ông Ph g c u r i d t ba a con vào nhà. Bà Ph kêu m t ông già ang lui cui
i bông g n ó mà nói r ng: “Ông Cao, ông d t con Ph c xu ng nhà b i cho nó c t
qu n áo, r i m t lát tôi s kêu nó lên nhà l u tôi sai c t ph n vi c cho nó làm”. Bà d y r i
bà i th ng vô nhà l u v i ch ng con, còn con Ph c tay ôm gói áo i theo ông Cao xu ng
nhà b p.
Con Ph c i coi cùng trong nhà b i nhà b p, r i l n l n b c ra ng núp vách
ng nhà l u mà xem hoa.
Tr i chi u mát m , hoa n màu, ti ng c i inh i trên l u, xa mã r n-r n ngoài
. C nh tình coi l m t mà b n c ng ch a yên, con Ph c b i h i trong lòng r i nh
xóm mình x a nay, nh cái nhà c a Cai-tu n Kim r ng-r ng n c m t.
Ng i n u n b ng lên nhà trên mà d n c m, ông Cao thôi t i bông, ông c ng
ph mà b ng, song hai ng i không ai nói ng n con Ph c. Nó th y v y m i lén i
n c a ngõ mà ngó ngoài ng, th y xe kéo ngh u ngh nh không hi u là xe gì, th y
thiên-h l i qua có nhi u ng i m c áo qu n không gi ng v i ng i Cai-L y. Nó ng
ng ngó mông, thình-lình ông Cao ch y ra kêu mà nói r ng: “Nè em, bà l n kêu nãy gi
tr ng. Làm gi ng gì mà ng ngoài n y? Bà l n bi u vô coi cho c u ba, c u t n
m”.

10
Ð i 11 www.hobieuchanh.com

Con Ph c theo ông Cao mà tr vô. B c lên nhà l u, nó th y v ch ng ông Ph v i


ba a con ng ng i t i bàn n c m.
Bà Ph châu mày h i r ng: “M i ó mà m y i âu m t v y?”
-Con Ph c c i ng n ngo n áp r ng:
-Cháu ra ng ch i ngoài c a ngõ.
-Ch i gi ng gì ngo i? Con gái không c phép ra ng ngoài ng. L y ng
sau l ng c u ba c u t ây, coi g p n cho hai c u n.
Con ph c ã quen cái thói hèn h , l i th y bàn gh t gi ng trong nhà cái nào
ng p, nên nó m c ngó , không ý n m y l i qu nó ó.
Ông Ph nói: “Con nh b n d dáy quá. N u bà tính giao s p nh cho nó, thì
ph i may áo tr ng cho nó b n s ch-s m i c ch ”.
Bà Ph g t u áp r ng: “Ch sao. mai r i tôi mua v i m n may m i cho
nó b n. Gi s p nh mà n b n d dáy sao c”.
Bà l i day qua nói v i con Ph c r ng: “Mai m y t m-r a cho s ch-s nghe hôn.
Ph i r a m t g u, ch ng làm nh thói d i ru ng v y không c. Nhà tao là
nhà quan, khách-kh a t i th ng. Ph i n nói cho có l phép, ph i gi áo qu n cho s ch
. Thôi, l i góc kia v n èn lên coi nào”.
Con Ph c nghe bà Ph bi u thì v ng l i, ngó theo tay bà ch mà i l i góc vách
ng, song l i ó r i nó ng l láo, không th y cái èn nào h t, nên không bi t t i sao
mà bi u k nh v y. Ông Ph bi t nó quê mùa, không hi u èn khí10, ông bèn buông a,
c l i d y nó cách t èn t t èn. Nó th y v n m t chút àng n y, mà èn l i b c
cháy àng kia, thì nó l y làm l h t s c, nên ng ch ng-h ng.
Ông Ph v n cháy h t các èn trong nhà sáng tr ng. Cho t càng thêm h c-h ,
con Ph c dòm th y l i càng thêm c ý h n n a.
p nh n c m r i, bà Ph bi u con Ph c coi r a tay r a mi ng và b ng n c cho
chúng nó u ng. Ch ng ng i n u n b ng n u n d em xu ng b p h t r i, bà Ph
i kêu ông Cao mà d n ch ng d i nhà b p n c m thì kêu con Ph c n v i. Thi t m t
lát ông Cao lên kêu con Ph c xu ng nhà b p mà n c m v i ông, ng i n u n và ng i
p-ph .
ng h gõ 8 gi , cô Liên-Hoa, là con gái c a ông Ph ng trên th m nhà l u kêu
mà nói r ng: “Ph c, m y l y gi ng gì ó? Bà bi u m y lên nhà trên cho bà d y vi c”.
Ng i s p-ph c i và nói v i ông Cao r ng: “con Ph c là con nhà bác, ng vai
ch , mà cô hai kêu b ng : “m y” ch !

10
èn n

11
Ð i 12 www.hobieuchanh.com

Con Ph c nghe m y l i bình ph m y, song nó không bu n, h ng-hái b c lên nhà


u. Nó th y ông Ph n m trên b ván l n, ng làm thu c á-phi n mà hút, bà Ph n m
phía bên kia, cô Liên-Hoa ng d a bàn c sách còn hai c u nh thì gi n ch i, c i la
om sòm.
Bà Ph th y con Ph c thì bà nói r ng: “ âu b c l i g n ây ng nghe thím d n
nè. M y là con cháu trong nhà, thím tin c y l m, nên thím m i em v thím nuôi. V y
ph i h t lòng lo coi sóc công vi c trong nhà cho chú thím. ng có làm công chuy n
i nhà b p, d i có th ng b p nó lo. Còn ngoài v n thì có ông già Cao ng lo nh
t i cây, m y c ng kh i làm nh ng vi c y. M y ch lo n i nhà trên v i coi s p nh
mà thôi. Con Liên Hoa nó h c nhà tr ng. M t tu n nó m i v nhà m t ngày, mà nó i hay
là v u có xe h i a r c, nên m y kh i lo, duy có hai a nh nó h c tr ng C u-
Kho ây, m i bu i h c ph i a, ch ng tan h c ph i r c. X a rày ông già Cao a r c
hai a nó mà ng già c l m-kh m quá nên thím không v a lòng. Thím mu n m y lãnh
a r c em i h c thì thím m i ch c ý. V y h khuya th c d y thì m y lo quét nhà cho
ch s , r i a hai em i h c. M t lát tr v coi gi t áo gi t qu n cho nó, lo d n d p trên
nhà l u, g n tan h c i r c em, r i v coi ch ng nó n ng . Công vi c c a m y ch có
bao nhiêu ó mà thôi: d n d p trên nhà l u, s n-sóc hai a nh ”.
Ông Ph nói ti p r ng: “Thím m y d n ó, ph i nh mà làm. Con gái ph i siêng
ng, ch ng có ham ch i-b i mà h thân. Ph i g ng làm công chuy n cho gi i, r i
thím m y s m áo qu n cho mà b n. T i ph i ng trên nhà trên, ng b ván phía sau
ó, ng có vi c gì thím m y kêu cho d . Chú nói ó nh hôn?”
Con Ph c d và cúi u, ch không nói chi h t.
Bà Ph nói: “Thôi, l i bóp ch n cho thím m t chút. Ngày nay ng i trên xe h i sao
i b p ch n quá”.
Con Ph c b c l i ng d a ván mà bóp ch n cho Bà Ph , bóp ch n r i n m
ng, bóp m trót n a gi ng h , hai tay m i mu n r ng r i bà m i d c vô trong, ch
t b ván nh có tr i m t chi c chi u tr ng c mà bi u n m ó ng . Tr c khi b c ra
bà d n thêm r ng: ”Thôi, ng cho s m ng sáng d y s m m c a quét nhà, r i i theo
ông Cao a s p nh i h c m t l n cho bi t ng. mai tao i ch mua v i m n
may áo qu n m i cho mà b n.
Con Ph c vì l ng i l ch , nên n m thao th c hoài ng không c. Tuy nó n
m d v i b n bè d i nhà b p, tuy ph n vi c c t cho nó làm là ph n vi c c a tôi t , tuy
nó ng m t b ván nh v i m t manh chi u c không có mùng m n, nh ng mà nó không
ý n nh ng vi c y, nó c nh c i xe h i, c n m trong nhà l u, nh t là nh
nh ng câu: “Con cháu trong nhà”, “tin l m m i em v nuôi”, ”may áo qu n m i cho mà
n” b i v y trong lòng nó vui v , không h n chú-thím, không bu n b n ph n chút nào
t.

12
Ð i 13 www.hobieuchanh.com

Cách m t lát, nó nghe bà Ph kêu Ông Cao bi u óng c a r i bà d t ba a con lên


u. Ông Ph n m hút thêm ít u r i ông c ng t t èn mà lên l u, mang giày hàm ch
c lên thang l u ti ng nghe l p-x p.
Con Ph c c ng còn thao th c n a, nó nh m t cha h i tr c c ng gi ng nh m t
chú nó, duy cha nó còn tóc, còn chú nó thì h t tóc ma-ninh, cha nó nghèo nên áo qu n c
rách, chú nó giàu nên ch n v ch n giày. Nó nh chú nó g p nó không có nh c t i cha
nó. Nó suy ngh không hi u t i sao v y, suy ngh ri t r i ng quên.
Tr i sáng con Ph c m i th c d y m c a i r a m t, r i ki m ch i quét nhà, quét
ván, lau gh , lau bàn.
Ông Ph d y tr c, ông bi u cô Liên-Hoa s a so n r i ông kêu s p-ph em xe
i ra mà a cô vô nhà tr ng cho k p gi h c. Ông l i bi u con Ph c coi b n áo qu n
cho hai a con nh c a ông là Trinh và T ng, coi l y bánh mì v i s a bò cho chúng nó
n, r i d t chúng nó l i tr ng C u-Kho, ông Cao c ng i theo mà ch ng m t l n cho
con Ph c bi t ng sau nó a r c m t mình cho c.
Xe h i a cô Liên-Hoa tr v nhà r i bà Ph m i th c d y. Bà trang m thoa
i, thay qu n i áo trót m t gi ng h r i bà m i lên xe h i mà i ch B n Thành.
Ch ng bà tr v , bà kêu con Ph c ch y ra xe ôm vô m y gói c a bà mua. Ông Ph h i
bà mua v t gì mà l c c c t i ba b n gói. Bà m m t gói ra là gói v i en, bà nói may
qu n cho con Ph c. Bà m m t gói n a, là gói v i tr ng mà có l n v i bông, bà nói hai
th v i ó may áo cho con Ph c. Bà m luôn gói th ba, bà l y ra m t cái kh n
choàng h u b ng l a tr ng, bà kêu con Ph c l i mà bi u i th cho bà coi. Con Ph c
c da tr ng , g ng m t tròn tr a, nó i cái kh n m i lên thì m t mày sáng r coi
p vô cùng.
Bà Ph nh m nó bà c i, r i móc túi l y ra m t gói nh b ng ngón tay, bà a cho
nó mà nói r ng: “Thím c ng có mua m t ôi bông nh n h t ây. eo th coi”.
Con Ph c th y ôi bông thì chóa m t, trong lòng kh p kh i, c m ph c chú thím h t
c. Tuy ôi bông áng giá ch ng m t ng r i, nh ng mà thu nay nó th y ch ch a
c eo l n nào, b i v y nó m ng c ng nh ng i ta m i s m c ôi bông xoàn. V
ch ng ông Ph d t nhau lên l u, nó lén l i ng tr c m t cái t ki n mà soi, th y hai trái
tai h t chói sáng sáng, thì nó l y làm c ý.
Th ng nghe th y m t ng t nên ch t ru i, kim ti n hay mê chúng. Thi t qu con
Ph c vì m y l i d u ng t c a bà Ph , r i l i vì m y th c v i v i m t ôi bông tai, mà nó
sanh m i c m trong lòng, m i v m t vài ngày mà nó th ng yêu kính ph c chú thím
nh tr i nh bi n. a r c hai a nh i h c thì nó ân-c n s t-s ng, mà v nhà ch ng
lúc nào nó không, quét nhà, quét c a r i thì lau bàn, lau t ; tr a n ng thì gi t em
ph i; chi u mát thì lo t m s p nh . ã v y mà nó còn ph i lo h u tr u n c cho bà Ph ,
ban êm ph i m bóp cho bà. Nó làm không h tay, mà trong lòng nó l i vui, không ti c
cái thú quê mùa mà thong th d i Cai-l y chút nào h t.

13
Ð i 14 www.hobieuchanh.com

Cách m y ngày bà Ph m n may áo qu n m i xong r i, bà Ph a cho con Ph c


t cái áo v i tr ng bông v i m t cái qu n v i en, bà bi u b n th cho bà coi. Con
Ph c nó có s c s n, mà h m nay nó t m g i, m t mày tay ch n u sach s , tóc tai b i
vén khéo, nên b n m i vô coi nó càng thêm p b i ph n. Bà Ph ngó nó bà c i,
i bà i m t l y ra m t chi c ng tr n bà a cho nó mà nói r ng: “Có m t chi c
ng h i tr c s m cho con vú c a th ng T ng ây. Con Vú, thôi , tao gi n tao òi l i.
ây m y eo th coi v a hay không?”
Con Ph c th y chi c ng mà eo vô tay trái, vì c m tay nó tr ng n n l i no tròn,
nên nó eo chi c ng khít-khao coi v a l m. Bà Ph nói: “ eo v a thì l y mà eo, song
ph i gi , ng làm móp nghé”. Con Ph c c eo bông tai, c b n áo qu n m i mà
i c eo vòng ng n a, thì s vui m ng c a nó ch ng có chi b ng. N u lúc n y mà
ch ng Cai-tu n Kim lên khóc lóc n n-n xin nó tr v , thì ch c d u nói th nào nó
ng không ch u.
c m y tháng, con Ph c tuy làm c c, song nó không phi n. Nó ch bu n có
t u là hay b cô Liên-Hoa m ng ch i và b hai c u nh ánh p ng t véo.
t b a ch nh t, l i 5 gi chi u, có m t bà H trong Cholon ra th m bà Ph .
Con Ph c l ng-x ng lo tr u n c, cô Liên Hoa trong nhà t m cô kêu nó ôm sòm bi u
y áo qu n cho cô thay, mà nó m c ch n c nên không v ng l i mau l c. Ch ng
nó l y áo qu n ôm vô nhà t m, thì cô Liên Hoa g t cái qu n p trên u nó mà ch i
ng: “ chó , tao kêu m y sao m y mi t ngo i? Cái m t sao gi ng ng a quá!”
Con Ph c b ánh qu n trên u và b ch i n a thì nó t c gi n thái quá, không th
n c nên nó la l n r ng:”M y h n ha, Liên-Hoa? tao mét v i chú thím cho m y
coi”.
Cô Liên-Hoa x trong m t nó mà nói r ng: “M y mét thây k cha m y. Tao không
âu. !”.
Con Ph c gi n a n c m t, nó quây qu tr lên nhà l u, th y bà Ph ng ng i
nói chuy n v i bà H thì nó b c l i ngay m t mà nói r ng: “Th a thím, con Liên Hoa
nó h n quá! Nó p qu n trên u tôi, nó ch i cha tôi, nó m ng tôi là chó ,
ng a”.
Bà Ph châu mày, tr n m t n t r ng: “É! Nó ch i m y thây k m y! Tu ng m t
y ó nó p qu n trên u không áng hay sao? vô phép! Có khách nó theo làm
n, không nói chuy n “.
Con Ph c ríu ríu b c ra, li c th y ông Ph ng n m làm thu c á phi n t i b
ván g n ó, mà ông không nói chi h t, thì nó b c l i cái th m bên chái nhà ng i mà
khóc thút thít. M t lát khách v , bà ph kêu nó vô bà nói r ng: “M y vô phép quá!Tao ã
có d n m y: nhà tao là nhà quan, n ph i cho có l ngh a. Tr c m t khách sao m y
dám kêu tao b ng thím, sao m y dám kêu cô hai b ng con Liên Hoa? Tao nói m t l n n y
a cho m y bi t: n u m y mu n trong nhà tao thì m y ph i kêu Liên Hoa b ng “cô

14
Ð i 15 www.hobieuchanh.com

Hai”, ph i kêu hai a nh b ng “c u ba và c u t ” ch không c phép kêu con n y,


th ng kia n a. Còn h i nãy t i sao con Liên Hoa m ng ch i m y?”
Con Ph c b u b o th a r ng: “Th a, H i nãy tôi m c ch n c trà cho khách u ng.
Cô hai i t m, cô kêu tôi em qu n áo, mà tôi m c ch n c, nên ph i ch m tr m t chút,
cô gi n cô ánh ch i tôi”.
Ông Ph buông ng hút, ông men-men i l i g n mà nói r ng: “D hôn! Chuy n
nh m n nh v y mà c ng th a g i l n x n. Nó bi u l y qu n áo cho nó thay, sao không
y cho mau, nó l nh nó au r i làm sao? ng có v y n a”.
Con Ph c nghe chú nói nh v y thì h t tr l i c ng trân trân. V ch ng ông
Ph d t nhau ra sau xem hoa.
Sáng b a sau Liên-Hoa lên xe h i i vô Nhà-Tr ng, Con Ph c a Trinh và T ng
i h c, nó còn nh vi c hôm qua ã b m ng ch i mà l i còn b qu trách, nên trong
lòng không vui. Thình lình T ng v t ch y tr c, nó s th ng nh v p té, nên la l n
ng: “ ng có ch y; m y ch y r i m y té tao b r y sao”.
T ng nghe la thì ng l i, tr n m t ngó con Ph c. Ch ng con Ph c v i th ng
Trinh i t i thì nó nói r ng: “Con chó, sao m y dám r y tao?”. Nói v a d t l i thì nó l i
y sách mà p con Ph c. Trinh ch y l i xô T ng ra mà nói r ng: “M y h n h T ng?
Sao m y kêu ch Ph c là con chó? M y h n tr i ánh m y cho mà coi!”
T ng th y Trinh binh con Ph c thì gi n, nên cùng qu n b mà i, mi ng nói l m-
m r ng: “ tao v mét má cho mà coi.” Trinh nói r ng: “M y gi i thì v mét i. Tao
làm ch ng cho Ch Ph c. M y h n, m y ch i m y ánh ch , l i còn h m v nhà mét n a
ch !”.
Con Ph c tuy b ánh b ch i, song th y Trinh binh nó thì nó h t phi n, nên d u
ng t d hai a nh mà d t vô tr ng. Ch ng nó tr v m t mình, i d c ng nó nh
y l i T ng h m mét má h i nãy thì trong long nó lo s , lo T ng mét r i chú thím
y n a.
Nó và i và suy ngh , thình-lình sau l ng có ti ng ng i h i r ng: “Em i
ông Ph bà Ph ph i hôn em? m t tháng bao nhiêu v y?”
Nó day l i thì th y m t ng i n-bà gánh bánh-canh v i chè- u i bán, ng i
tr c ch ng 35 tu i, m c qu n lãnh và áo bà-ba xuy n en, b dong-dãy g n gàng. Ng i
y th y con Ph c day l i thì c i mà h i r ng: “Em n bánh-canh hôn em? Bánh-canh
a nay ngon l m”.
Con Ph c ng l i, c ng c i mà áp r ng:
- Tôi không n. Tôi không có em ti n theo.
- Không sao âu mà. Qua bán ch u cho. Em v i ông Ph Qua bi t, xa l gì sao
mà ng i.

15
Ð i 16 www.hobieuchanh.com

Ng i n-bà y và nói và gánh d a l ng r i múc m t chén bánh-canh mà


a cho con Ph c, bánh-canh còn nóng, h i lên ngui-ngút. Con Ph c th y bánh-canh
ngon, l i ngh th ng Trinh khi thì cho nó m t xu khi thì cho hai xu, m y tháng nay nó
gi u dành c m t c c ai nhà, d u xài vài ba xu c ng không h i gì, b i v y nó
ng chén bánh-canh và h i r ng:
- Ch múc bao nhiêu v y?
- Hai xu.
- Tôi n r i mai m t tôi g p ch n a, tôi s tr ti n a.
- c mà, ch em, th m t hai xu mà ngh a gì, d u không tr c ng c.
- Ch bán ch u, có nhi u ng i x u, h n r i không tr ti n thì ch c t v n ch .
- Ta coi theo ng i, ta bán ch u ch .
- Ch bán cho tôi, thì b a nào tôi g p ch tôi s tr ti n, ch ng có l i nhà
mà òi a, nghe hôn.
- Ai mà d i quá v y, nên em ph i d n.
Con Ph c ng i d a cái gánh mà n.
Ng i bán chè ngó nó r i h i n a r ng:
- Em nhà ông Ph có s ng hay là c c?
- Không ph i mà.
- Coi! Qua th y em trong ó còn cái nhà c trong ng Nguy n-T n-
Nghi m kia ch âu.
- Ph i, tôi ó, mà không ph i .
- y ch sao?
- Tôi là cháu c a ông Ph ó, tôi kêu ông b ng chú ru t.
- Cháu ông Ph !
Ng i bán chè th y làm l , ng i ngó con Ph c trân-trân, con Ph c và bánh-canh mà
i và nói n a r ng:
-Tôi nói thi t ch . Cháu ru t a. Cha tôi h i tr c là anh ru t c a ông Ph , cha m
tôi m t r i, chú thím tôi m i ki m em v nuôi.
-Cháu ông Ph sao b n v i, i ch n không, in nh v i ng v y? Em ng
ch u. Em v nói v í ông Ph ph i mua hàng l a cho em b n, ph i s m giày dép cho
em mang. Ông Ph giàu sang, con gái ng th y b n t t, i xe h i, còn cháu ng sao
cho n b n nh nay t v y!

16
Ð i 17 www.hobieuchanh.com

-R c tôi v r i, thím tôi m i mua may qu n áo n y cho tôi b n ó.


-T t lành gì! ng thèm. H i tr c em âu?
-Tôi d i Cai-L y.
-Em nghe l i qua, v òi may áo qu n hàng cho em b n, òi mua giày cho em
mang. Cháu ông Ph gì mà eo bông h t chai, ph i òi mua bông h t xoàn mà eo.
-Ai mà dám.
-Em s v ch ng ông Ph ó hay sao?
-Sao l i không s .
-Hay ánh em l m sao?
-Không có ánh, chú thím tôi có r y chút nh. Mà có a con gái l n v i th ng út
nó h n l m, nên nó hay ánh ch i tôi.
-H ! Hai a nh h n nh v y, mà ông Ph bà Ph không r y nó hay sao?
-Không. Chú thím tôi c ng con l m.
-Con là máu, cháu là m ! T i em nghèo nàn côi-cúc nên m i b h t-h i cái thân nh
y ó, ch ph i em giàu th coi. Nuôi em trong nhà có b t em làm công chuy n hay
không?
-Không có làm gi ng gì l m. Ph n tôi thì a r c hai a nh i h c. V nhà tôi
quét nhà quét c a, lau gh , lau bàn, gi t , t m r a cho s p nh , có khách thì lo tr u
c, thay ng nh , t i thì bóp ch n m l ng cho thím tôi v y thôi.
-Tr i i công vi c làm quá công vi c c a m t a ày t , v y mà em nói không có
gi ng gì l m. V y ch còn i gi ng gì n a!
-Công vi c làm không c c gì l m. Tôi phi n có cái hai a nh nó m ng ch i ó.
-Nuôi mà bi t th ng kìa, cho em n h c, làm cho em sung s ng t m thân, ch
nuôi mà b t làm công vi c nh ày t , l i kh i tr ti n m n, ó là l ng công, ch nuôi
gi ng gì. ng thèm . Qua coi em l ch s l m, m t mày tr ng tr o, tay chon d u nhi u.
Em i theo qua, r i qua gã em l y ch ng, ch c em sung s ng l m.
-Tôi còn nh mà l y ch ng gi ng gì?
-L n i còn gì! Em n m nay m y tu i?
-Tôi 16 tu i, t t n y m i 17 tu i.
-D hôn! M i sáu m i bay tu i r i, còn nh gì n a. C ó có ch ng ph i l m
ch .
Con Ph c n h t bánh canh, tr chén cho ng i bán, r i ng i b p xu ng t, khoanh
tay trên u g i mà suy ngh . Ng i bán chè r a chén và úp lên tràng và c i mà nói

17
Ð i 18 www.hobieuchanh.com

ng: “Cái s c c a em ó n u có t k 11, thì m y ông m y th y h trét. i n y con


gái có s c p thì lo gì không sung s ng”.
Ng i bán chè m i nói t i ó, thì có m t cái xe h i mui ki n ch y t i, trong xe có
t ng i n bà tr tu i, trang m thi t p, qu n áo thi t t t, ng i coi nh tiên n h
tr n.
Xe qua kh i r i, ng i bán chè nói r ng: “Ng i ó là con hai Kiêu, h i nh má nó
nghèo, nó i gánh n c l vai, nó l y Tây m y n m r i sau ó ng m t th ng mái chính
mê nó quá, bây gi nó có nhà t t, nó i xe h i, coi s ng hôn? Qua bi t nó l m. Nó là
con c a thím Ti u h i tr c Ch i ch âu. H i nh nó có l ch s c nh em v y
âu”.
Con Ph c th dài m t cái r i ng v y ph i ít. Ch bán chè c ng ng d y,
gánh lên vai mà nói r ng: “B a nào em có r nh qua nhà qua ch i. Qua ngoài c u R ch-
n. Em ra t i c u ó em h i th m “ch Ba có bán chè” thì ai c ng bi t h t”.
Ch bán chè nói d t r i, ch gánh gánh mà i và ch rao: “Ai n bánh canh chè- u
hôn”, ti ng nghe l nh lót.
Con Ph c th ng-th ng i v , bên tai còn v ng-v ng nh ng l i c a ch Ba Có, tr c
t còn lao-xao cái xe c a cô Hai Kiêu.

11
ch ng di n

18
Ð i 19 www.hobieuchanh.com

III
CON GÁI V I CH TRINH

Ngày qua tháng l i, tuy con Ph c làm công vi c kh mà l i còn b r y la m ng


ch i, tuy nó nghe nh ng châm chít c a ch Ba Cô làm cho nó h t hân hoan vui-v , song
nó c ng an ph n mà làm tôi m i cho chú thím m t n m r i.
t bu i s m m i, con Ph c i r c Trinh van T ng n nhà, thì th y có m t
ng i trai ch ng 20 tu i, m t tr ng-tr o, m c m t b âu-ph c b ng n xám, ch n
mang giày vàng, ng ng i t i b gh gi a mà nói chuy n v i v ch ng ông Ph và kêu
ông Ph b ng d ng.
Bà Ph th y Trinh và T ng thì kêu mà nói r ng: “L i xá anh hai ây nè. Quên anh
hai hay sao?”
Trinh và T ng b c l i xá ng i trai y. Ng i y níu tay kéo hai a nh vào
lòng.
Con Ph c i th ng vô trong thì th y ông già Cao quét d n m t cái gi ng s t thu
nay tr ng, không. Ông Ph b c vô nói v i ông Cao r ng: “ , d n quét cho s ch s
i, r i lên l u vác t m ni m12 l n ó mà tr i. D n cho c u Hai ng d i n y ng ban
êm c u h c cho thong-thã”
Ng i trai ng i ngoài tr c nói chuy n, mà ông Ph kêu b ng c u Hai ó, tên là
Võ-Phi-Hùng, con trai l n c a th y H i ng Võ-Phi-Thành Cái V n, d i C n Th .
Thu nay c u h c tr ng trung- ng Albert Sarraut ngoài Hà N i, thi tú tài u cl n
th nh t r i, nay nghe tr ng trung ng Chasseloup-Laubat Saigon m các l p h c
thi tú-tài, nên c u v xin vô ó h c thêm m t n m chót, ng thi l n th nhì mà l y b ng-
p Tú-tài cho hoàn-toàn. Nh ng mà c u s trong tr ng tù-túng, nên c u tính ngoài
i mua xe máy m i b a c i i h c cho thong-th . V bà Ph có m t ng i anh trai v i
t ng i em trai mà thôi, anh là th y H i ng Võ Phi Thành, còn em là Võ Phi Lung,
i c c p b ng làm Cai t ng, c ng mi t Cái-V n. C u Võ Phi Hùng, là con trai c a
th y H i ng Thành, thì kêu bà Ph b ng cô ru t, b i v y c u ghé th m v ch ng ông
Ph và xin u mà i h c. ã có tình cô cháu, mà cha m c u l i giàu sang, t nhiên v
ch ng ông Ph ni m n tr ng ãi, ch u cho li n, nên d n d p gi ng ni m l ng-x ng
ó.
ng m t h ng cháu, mà cháu c a ông thì hèn h nh tôi t , l i còn b ánh ch i;
còn cháu c a bà thì c h u ãi nh th ng khách, c ng gi ng s t ni m gòn, c
n c m chung v i v ch ng ông Ph .

12
n m

19
Ð i 20 www.hobieuchanh.com

n y con Ph c còn c c h n thêm n a, nó ph i gi t kh n, gi t v , gi t áo qu n


mát cho c u Hai Hùng; c u t p cho nó ít l n r i nó ánh nón, ánh giày tr ng cho c u
a.
u Hai có tánh vui v , nói v i con Ph c thì dùng l i d u ng t luôn luôn, c u hai
nói chuy n v i nó, mà h nói thì c u c i, n m ba b a c u l i cho nó ho c 5 xu, ho c m t
c mà n n nó gi t cho c u. B i c u nh v y, nên con Ph c c c thêm mà nó
không phi n, coi b nó l i s t s ng mà ph c s c u l m.
u Hai Hùng nhà ông Ph , ban êm c u ng m t mình trong m t cái phòng
ng d i; con Ph c tuy ng t ng d i, song nó n m trong m t cái xép nh phía sau,
còn v ch ng ông Ph v i m y a con thì ng trên l u. êm nào c ng v y, l i 9 gi thì
ch ng ông Ph d t con lên l u. C u Hai th c h c khuya, ch ng có b a nào c u t t èn
i ng tr c 11 gi .
u Hai c vài tháng. M t êm n , tr i m a d m d , giông gió v t-v t. V
ch ng ông Ph bi u ông Cao óng c a r i d t m y a con lên l u. C u Hai Hùng ng i
i bàn vi t mà làm bài. Ngoài sân m a gió m- m, d u t ng d i la làng, trên l u
ng không nghe. C u Hai buông cây vi t, c u l y m t u thu c mà hút, r i c u i nh
nh vô phía sau, l i cái xép nh t i mò, ch con Ph c ng ó, c u kêu mà h i r ng: “Ph c
a, Ph c h i s m m i qua a cái kh n mu-soa cho em gi t r i em âu em?”
Con Ph c d và áp r ng: “Th a, tôi gi t r i, tôi x p tôi trong gi ng c u.
u Hai v a b c và nói r ng: “ âu em d y l y mà a cho qua. Tr i m a mu n
m i”.
u tr ra bàn vi t mà ng i. M t lát con Ph c c m cái kh n em ra a cho c u.
u vói n m tay nó mà kéo l i m t bên c u. Nó day m t ngó lên thang l u, mi ng chúm
chím, m t m c c s ng, nó và trì l i và g tay c u. C u m t tay c n m ch t tay nó còn
t tay choàng ôm ngang mình nó và h i r ng: “Em mu n i kh n m i hay là mu n
c d u th m hôn, qua mua cho”. Con Ph c c i và nói nh r ng: “C u buông ra. Chú
thím tôi hay, ph i òn ch t”.
u ôm mà hun hai bên gò má nó. Nó g ra c r i i ri t vô cái xép mà ng .
i b a sau, c u Hai Hùng c ng ng i h c m t lát, nghe trên l u im lìm, c u s lén
i vô bu ng c a c u mà l y m t cái kh n l a, m t ve d u th m c u mua h i chi u, c u l i
bóp ph i l y m t ng b c gi y, r i c m h t trong tay mà i nh nh vô xép con
Ph c. B a nay tr i có tr ng nên trong cái xép không t i l m. M m c u th y d ng con
Ph c n m co trên m t b ván nh . C u v a b c vô thì nó c a mình, r i day qua mà ngó,
song không h i, không nói chi h t. C u bi t nó th c, c u bèn ng i ghé trên b ván, nh
nh kéo tay nó mà nói nh r ng: “H i chi u i h c v , qua ghé ch B n-Thành mà mua
cho em m t cái kh n v i m t ve d u th m ây. Qua c ng cho em m t ng b c em c t
dành n bánh, ch ng nào xài h t em nói r i qua cho n a”.

20
Ð i 21 www.hobieuchanh.com

i nghi p cho thân ph n con gái, nh t là con gái không có h c th c, không hi u


nh n tình, g p cái c nh nh v y thì âu có trí mà m ng ch ng c ng gi mình ti t
trong giá s ch cho c. N u la lên, thì s x u h , mà l i e còn b ánh b ch i n a, b
i ra kh i nhà. Mu n n n n xin c u Hai ng làm vi c qu y cho c. Hu ng chi
ph n mình hèn h , còn ph n c u sang giàu, c u có ti n nhi u, c u b n t t, c u h c
gi i, c u nói hay, m y tháng nay c u t t v i mình bây gi c u l i mua cho mình n a,
có l nào mình kháng c mà làm mích lòng c u.
Có l t i c nh tình nh v y ó nên con Ph c n m l y cái kh n, ve d u và ng b c.
u Hai Hùng xô nó n m xít vô trong, r i c u n m v i nó, mà nó c ng không ch ng c
chi h t, c u thong-th mu n th nào t ý.
Vi c gì c ng v y, khó t i kh i u mà thôi. ng i qua m t l n, l n sau ch ng
con b ng gì n a qua êm sau c u Hai Hùng h c r i c u t t èn i ng thì c u i th ng
vô cái xép n m tay d c con Ph c qua phòng c u mà ng v i c u, ng n h ng sáng r i
nó m i tr v cái xép c a nó. T ó v sau c u Hai c làm nh v y hoài, song ban ngày
u t t nh nh th ng, c u nói ngay th ng, ch ng bao gi c u pha l ng.
Con Ph c càng ngày càng i dáng, bây gi nó n m c s ch s h n h i tr c, tóc
tai vén khéo h n, mà nhan s c coi c ng p h n. Ông Ph là n ông nên ông không th y
cháu tr mã s a dáng. Còn bà Ph là n bà, t nhiên con m t bà khác h n ông, bà dòm
th y con n i thay dáng thì bà phát nghi, r i ít tháng sau bà th y b ng nó ngày càng l n
thì bà càng thêm nghi n a.
Có l , nên các tr ng cho h c sinh ngh m t tu n. C u Hai Võ Phi Hùng v Cái
n th m nhà.
t êm bà Ph bi u Liên Hoa d t hai em lên l u mà ng tr c, bà còn n m t i b
ván, ch ông hút mà nói chuy n v i ông. Ch ng s p nh i r i, bà m i nói v i ông r ng:
- Tôi coi b con Ph c sao tôi nghi quá.
- Nghi gi ng gì?
- Tôi coi b ng nó sao m t ngày m t l n in là nó có ch a.
- Nó nhà ây hoài, l y ai c mà có ch a?
- Ông khéo nói! Sao l i l y trai không c. M i ngày nó ar c b y tr , nó
mu n l y trai có gì khó âu. Mình có theo mà gi nó âu nên nó s .
- ar c b y tr , nó i có m t lát r i v , ngày gi âu có mà trai gái.
- Sao l i không có. a hay là r c c ng v y, ây l i ó mà nó i h n m t gi
ng h . Nó a b y tr l i tr ng, r i nó ghé nhà n nó trai gái, mình bi t sao c.
- Mà bà th y b ng nó l n thi t hay sao? Tôi b t ý coi.
- n thi t a! Coi nh có ch a b n n m tháng.

21
Ð i 22 www.hobieuchanh.com

- âu mai tôi coi l i coi. N u thi t nó làm vi c kh n n n, l y trai có ch a,


làm x u h cho mình, thì p u nó ra ngoài sân ng nó i làm , ch ch a nó trong
nhà n a mà làm gì.
- Ông ng có nóng. Vi c âu còn có ó, th ng-th ng coi l i coi.
- Thôi sáng mai tôi coi l i. N u thi t nó có ch a, thì tôi ánh i nó ra kh i
nhà li n.
Qua ngày sau, v ch ng ông Ph th c d y r i ng i l i bàn n mà n cháo lót lòng
i m y a con. Con Ph c ng sau l ng c u Trinh ng coi ch ng múc cháo cho hai
u nh n. Ông Ph ngó nó m t h i r i h i r ng: “Ph c, sao b ng m y l n d v y?”
Con Ph c l t t l y tay che cái b ng, day m t ch khác không tr l i.
Bà Ph Liên Hoa và hai a nh u chong m t ngó nó. Nó càng thêm khó ch u,
nên a n c m t.
Ông Ph ng i n h t chén cháo r i ông buông a mà nói r ng: “Cha m m y ch t
t, m y thân s th t s b a ói b a no. Thím m y th y v y t i nghi p nên em v mà
nuôi. M y c m no lành l r i l i sanh ch ng, m y khôn nên thì m y nh ; m y d i
y h thì m y ch u tao không c n gì. Ng c vì m y trong nhà tao, ai c ng bi t n y là
cháu c a tao, m y ch a oan l nh nh v y thì còn gì danh giá c a tao. Tao nuôi m y
m no sung s ng, r i m y n n cho tao ó ã a há? kh n n n! M y làm x u cho
tao, tao ph i p ch t m y tao m i v a lòng. M y l y th ng nào có ch a ó, m y nói cho
tao nghe th coi”.
Con Ph c ng cúi m t xu ng t, n c m t ch y ròng ròng, mà c ng làm thinh,
không ch i nói ti ng chi h t.
Bà Ph nói r ng: “Th y nó i ng i ta c c kh t i nghi p nên tôi mang v ây
nuôi. Ai dè nó kh n n n nh v y. Mà c ng ph i l m, c p con m t nó ó, không l y trai
sao c. Ông không nh hay sao? B a tôi r c nó v ó, t i l i thì nó ra ng ng
li n. Cái óc nó là óc làm mà. Th con cháu h nh v y ó, bi u th ng nó thì làm sao
mà th ng cho c ây, mà mình có gi n mình i nó i, kh i nó ra ngoài r i nó
gia ti ng oán nó nói mình c ác”.
Ông Ph nghe bà nói ông n i nóng nên ông ng d y ch y l i gi tay mu n b t
13
tai con Ph c, mà r i ông không ánh, ông xô cái vai nó và n t r ng: “ m ir !M y
gi ng giòng nào âu, ch giòng c a tao không có h thúi nh v y! Tao mu n p ch t
y cho khu t con m t tao! M y l y th ng nào âu m y ph i ch ra cho tao bi t m t chút
coi”.
Con Ph c và khóc thút-thít và nói r ng:
“C u Hai l y tôi!”

22
Ð i 23 www.hobieuchanh.com

Ông Ph ng nóng n y, mà b n ti ng nói nh nh y v a bay ra thì làm cho lòng


ông l nh ng t. Ông ng xuôi x , day l i ngó bà, không bi t nói sao c.
Bà Ph bi n s c, môi tái xanh, bà dùng ng d y g n-gàng, bà b c l i h i con
Ph c r ng:
- y nói, m y l y c u Hai mà c u Hai nào?
- u Hai trong nhà n y ây
- Hã! M y nói sao? Cái léo m tiên t m y, m y h , m y thúi, m y làm l y
trai âu, cho có ch a b ng thè-lè, r i bây gi m y nói xán-xã cho cháu tao h ? Cháu
tao nh r ng nh ph ng, còn m y là quân n mày, m y r a ít cho nó c ng ch a c,
sao m y dám nói nh v y?
Bà Ph và nói và x vào trong m t Con Ph c, nó s quá nên a hai tay b m m t.
Bà gi n, bà bèn g t cây ch i lông gà máng theo cây c t g n ó, bà áp p lo n trên
u trên vai nó. Con Ph c v t ch y vô trong mà tránh òn. Bà Ph và r c theo và m ng
ng: “ chó! M y ph i i ra kh i nhà tao li n bây gi ây. i, i cho mau, tao không
ch a n a.”
Con Ph c ch y vô cái xép, ch nó ng mà tr n. Bà Ph vô theo và bà nói r ng: “L t
ôi bông tai v i chi c ng tr l i ây, r i tr l i mau. T ng m y t -t thì cho eo vòng,
eo bông, ch m y kh n n n nh v y thì không cho gi ng gì h t. Mau c i tr l i ây
mau”.
Con Ph c c i chi c ng v i ôi bông giao l i cho bà. Bà l y y b vào túi, r i
và b c ra và nói r ng: “M y gói áo gói qu n mà i ra kh i nhà tao l p t c. M y còn
nán thì tao ánh m y ch t, nói cho mà bi t. Tao cho áo qu n ó là ph c c c a m y
n l m, l thì tao l t tr n l t tru ng m y m i v a b ng tao”.
Bà Ph ra ngoài tr c u ng n c, r i ng i l i b ván mà n tr u, b bà còn gi n
m. Bà th y ông Ph ng t èn s a-so n mâm hút, bà nói r ng: “Ông th y hôn! Tôi
làm ph c cho cháu ông, tôi r c nó v tôi nuôi, bây gi nó tr n cho tôi ó! Quân kh n
n thi t! Rau nào sâu n y, cha m nó nh v y, l i sanh nó nh v y ph i l m”.
Ông Ph ng i chùi ng hút, ông nín khe, không nói m t ti ng.
Cách m t h i, con Ph c xách m t gói áo qu n trong b c ra, n c m t, n c m i
chàm-ngoàm. Nó b c l i ng ngay tr c m t ông Ph và xá và nói r ng: “Th a, chú
i m nh gi i, cháu i”. Ông Ph g m u ngó mâm hút ông không nói chi h t. Con Ph c
tr l i xá bà Ph r i i ra c a.
Liên-Hoa ng ngó theo mi ng chúm-chím c i.

13
ánh vào tai

23
Ð i 24 www.hobieuchanh.com

u Trinh c ng ng ngó mà b c u bu n l m. Trông theo c u th y con Ph c c u


ch i không c hay sao, nên ch ng con n xách gói b c xu ng th m thì c u kêu mà
i r ng: “Ch Ph c, ch i thi t hay sao?”
Con Ph c day l i, l y v t áo lau n c m t, r i l m-l i ra c a ng mà i tu t.

24
Ð i 25 www.hobieuchanh.com

IV
CH PH I V CH QU Y

Tuy con Ph c lên t Saigon ã hai n m r i, nh ng mà ngày nh êm nó m c


làm tôi m i, c ra kh i nhà là lúc a r c hai c u nh i h c mà thôi, ch không
c i ch i âu h t. ng sá thì nó bi t có khúc ng t nhà ông Ph T ng l i tr ng
c C u kho. Thân t c thì tr ông Ph ra, nó ch ng có bà con n i ngo i xa g n nào khác
a.
Nay b ánh i nó ph i i, mà ra ngoài ng r i nó b i-r i không bi t ph i i
âu. Vì nó quen khúc ng l i C u kho, nên nó th ng-th ng i l i ó.
Còn l , h c-trò ch a i h c, nhà tr ng óng c a v ng hoe. Con Ph c cái gói
trên l ng Galliéni r i ng i khoanh tay m t bên ó. Lúc y ã 9 gi s m m i, tr i
ng g t. Nó bèn m gói l y cái kh n l a tr ng c a c u Hai Hùng mua cho nó ó mà i
ng che n ng. M t nó bu n mà nó i cái kh n lên thì g ng m t nó có cái v thiên
ch n nghiêm ngh , coi p vô cùng.
ng Galliéni h i ó ch a có xe- n ch y, ch có xe h i, xe ki ng v i xe kéo mà
thôi. Nó ng i ngó xe qua l i r i b i h i không bi t i âu. Ph i tr v Cai-l y ch ng? V
y v ch ng Cai-tu n Kim mà xin cho l i. Nghe nói i Cai-l y thì i xe l a xu ng M
tho r i i b v Cai l y c. Con Ph c thò tay vô túi móc ti n c a c u Hai cho n bánh
ó em ra mà m, thì còn có n m c c hai xu, làm sao à i xe l a c. Phãi ch c u Hai
lên mà t công vi c cho c u Hai nghe r i xin ti n c u v m i c. Mà nghe nói l ngh
c, c u v Cái-v n m t tu n r i c u m i lên. Bây gi m i bi t âu mà ch c u.
Con Ph c ng i suy ngh t i ó r i nó s c nh nó có quen v i ch Ba Có, là ch bán
chè. Ch hay r nó ra nhà ch ch i. ch ch nhà ch c u R ch-B n, ra t i c u ó h i thì ai
ng bi t. Nó tính i ki m nhà chi Ba Có mà xin u ít b a ch c u Hai lên xin ti n r i
v Cai-L y.
Nó bèn xách gói i dài theo ng Galliéni h i th m h mà ra c u Rach B n, i d c
ng nó th y ai ngó nó c ng m c c , nên cái gói tr c b ng hoài. Ra t i c u R ch
n, nó th y tr c dãy ph lá có m t bà già ng i út c m cho m t a nh n. Nó bèn
ghé mà h i th m nhà ch Ba Có.
Bà già châu mày ngó nó r i l i h i nó r ng:
-H i th m Ba Có nào?
-Ch Ba Có bán bánh canh chè u ó mà.
-À, ! Nó không có ây n a. Nó có ch ng r i d n nhà i ã b y tám tháng nay
n mà.

25
Ð i 26 www.hobieuchanh.com

Con Ph c nghe nói nh v y thì bu n hiu. Bi t có m t mình ch Ba Có, mà ch l i


không còn ây n a, bây gi còn bi t n ng d a v i ai! Nó ng ng -ngáo r i h i bà
già r ng:
-Không bi t chi Ba Có d n nhà i ch nào âu bà há?
-Nó d n ra ngoài kia. Ki m con Có chi v y? Có bà con v i nó hay không?
-Th a, tôi không có bà con, ch em quen bi t lâu, h i tr c ch ch nhà cho tôi và
bi u tôi có r nh ghé ch i. Tôi ki m th m ch , ch không có chuy n chi h t. Bà bi t ch
n nhà ch nào, xin bà làm n ch giùm cho tôi.
-Ph i ki m nó mà òi ti n hay không?
-Th a, không. Tôi âu có ti n cho ch m n mà òi.
, n u không ph i òi ti n thì ta ch giùm cho, b i vì nó hung l m, n u ch nhà cho
ng i ta òi ti n nó thì nó vô nó ch i m ng nát. Nó có ch ng r i m n ph ngoài
ng Luovani.
ng ó ch nào âu bà?
-Không bi t hay sao? ây i th ng ra B n-Thành, i m t i g p cái ngã t . Cái
ng ngang ó là ng Luovani. Qu o qua ng tay m t th y có m t dãy ph ngói
ch ng vài ch c c n. Con Có nh m c n th ba.
- Cháu cám n bà. Thôi, cháu i ki m th coi.
Con Ph c t giã bà i. Thi t qu nó i m t lát thì g p ng t , nó qu o qua tay m t,
có m t dãy ph dài, nó m n c n th ba, r i ng ngoài l ngó vô coi có th y ch Ba
Có hay không.
t lát, Ch Ba Có phía sau i ra tr c, b n áo dài b ng l a tr ng, b n qu n lãnh
en, ch n mang gu c, m t mày s ch s , tóc tai v n-van, ch không ph i u xù nh h i bán
chè v y. Con Ph c ngó th y thì m ng quýnh, nên kêu: “Ch Ba” r i xâm-xâm i vô c a.
Ba Có th y nó thì ch ng h ng14, nên nói l n r ng: “ a em! D hôn, t h i ó n
gi m i ch u ghé nhà ch a. Ai ch cho em bi t ch ây mà em l i?”
Con Ph c l t kh n và cái gói trên bàn r i c i mà áp r ng:
-Em ghé trong c u R ch-B n em ki m, nh h ch nên em m i bi t mà ki m ra
ây.
- Em i âu mà có gói ó?
- Em thôi d i chú thím em r i. Chú thím em ánh i nên em m i i ây.
- Sao v y?

14
ng c nhiên

26
Ð i 27 www.hobieuchanh.com

Con Ph c m c c nên không tr l i. Nó th y có b u n c l nh v i cái ly trên bàn


nó b c l i rót n c mà u ng. Ba Có kéo gh ng i têm tr u mà n và nói r ng:
- Em c ra kh i nhà ó là em có ph c l n. Th làm m i mà không n mà làm
gì.
- Em ngh thi t ch nói trúng l m: làm m i mà không n.
- M i l n qua th y em có eo ôi bông tai v i chi c ng sau âu m t r i? B h
i mà h còn l t l i hay sao?
- Ph i a, thím em l t l i h t.
- Nh m n quá! Mà t i sao i em v y?
Con Ph c châu mày, th ra, ng suy ngh m t h i r i v t nói r ng: “Nói em l y
trai có ch a, làm x u làm h nên ánh i em”.
Ba Có ngó m t và ngó b ng con Ph c r i nói r ng:
-Mà thi t em có ch a mà. Em trai gái d i ai v y?
- C u Hai l y em ch ai. T i em khai thi t, thím em gi n, m i ánh i em ó.
- C u Hai nào?
- C u Hai Hùng là cháu kêu thím em b ng cô, c u u trong nhà mà i h c.
- C u l y em có ch a, r i bây gi b c u không tính gì h t sao?
- L ngh h c, c u v Cái-V n th m nhà, không có trên n y.
- Ch ng nào c u lên?
- Nghe nói ngh tr n m t tu n l , b a nay m i có 3 b a.
- Ch ng c u lên c u ph i tính sao m i c ch . L y ng i ta có ch a r i làm l ,
ng i ta lôi l ng ch . Mà t i sao trong nhà, mà c u Hai l y em cho t i có ch a mà
không ai hay, âu em c công chuy n cho qua nghe th coi.
Con Ph c tuy quê mùa thi t-thà, nh ng mà nó c ng có liêm s , nó c ng bi t làm
thân con gái ch ng có chi quí giá b ng cái trinh ti t, b i v y nó nghe Ba Có h i t i
chuy n nó ân ái v i c u Hai Hùng thì nó h th n, cúi m t xu ng t, r ng-r ng n c
t. Ba Có th y v y bèn nói r ng: “Qua th y em qua th ng c ng nh em ru t c a qua
y. Em còn nh d i, có vi c gì em ph i t thi t cho qua bi t ng qua ch ch d i khôn
cho. Ch em mà m c c n i gì?”
Ph n con Ph c m côi, thu nay bu n hay là vui, c-u t hay là c ý, nó không bi t
d i ai. Nay nó nghe m y l i d v êm-ái c a Ba Có, thì ch ng khác nào cây khô g p
c m a, b i v y nó kéo gh ng i g n Ba Có r i kh -kh m15 thu t h t công chuy n cho

15
thì th m

27
Ð i 28 www.hobieuchanh.com

Ba Có nghe. Nó nói ban u c u Hai Hùng Hùng t t v i nó làm sao, c u mua cho nó
t gì, cách c u làm sao mà c nó, nó nói không sót m y-múng nào h t.
Ba Có nghe r u uôi, ch ta ng i suy ngh m t h i lâu r i h i r ng:
- C u Hai ó giàu hôn? Con c a ai âu v y?
- C u là cháu kêu thím em b ng cô ru t. Nghe nói c u là con c a ông H i ng gì
i Cái-V n không bi t, th khi cha m c u giàu, nên c u n m c sung s ng l m.
- C u trai gái v i em mà c u có th th t c u s c i em hay không?
- C u không có nói t i cái ó.
- C u không có h a làm v ch ng v i em hay sao?
- Không có.
- Em d i quá. N u c u mu n em, thì em ph i mu n làm khôn mà bu c c u cho ch c
ch . cho ng i ta l y tr c r i bu c sao c. C u hay em có ch a hay không?
- Hôm tr c em có nói v i c u.
- Em nói r i c u có tính l nào không?
- C u nói em nói b y, ch gi ng gì mà có ch a. Coi c u t ng em nói g t c u.
- Th ng m chó! L y ng i ta có ch a r i mu n làm l a!
Ba Có b c ra c a nh bã tr u r i tr vô h i n a r ng:
- Bây gi em mu n làm sao ây?
- Em có bi t làm sao âu. Em l d i thì em ph i ch u. Em tính ki m ch ng xin
ch làm n cho em u ít ngày ch c u Hai lên, em xin c u ít ng b c ng i xe v
Cai l y.
- Ý! cái gì mà xin ít ng b c! Sao em kh quá v y? n cái danh giá cho em ít nào
ng ph i n m ba tr m m i c ch . Mà em v Cai l y làm gi ng gì? Có bà con anh em
gì d i hay sao?
- Em m côi cha m , ch có chú em ó mà thôi, ch không có bà con n i ngo i nào
khác n a h t.
- V y thì em v Cai l y i ai?
- Em tính tr v d i c u Cai-tu n Kim.
- Có bà con hay không?
- Không. H i má em m t, v ch ng c u g n, th y ph n em b -v thì th ng nên
em v nuôi, sau thím em xu ng ki m em mà b t em v trên n y ó.

28
Ð i 29 www.hobieuchanh.com

- Không có bà con mà tr v ó sao c. H i nào c ng i ta t -t , em không


thèm d i ng i ta, l i b i theo bà Ph , bây gi mang b ng ch a tr v , ai mà ch i
ch a.
Con Ph c nghe câu ó thì bi t l i, nên ng i khóc ròng.
Ba Có cho nó khóc m t h i cho b t cái u t r i nói r ng: “Em tính tr v Cai l y
thì sái l m. Thân con gái duy có trinh ti t là tr ng h n h t. Cha m em d u giàu d u
nghèo c ng v y, b nào c ng có danh giá trong xóm trong làng. Nay cha m em m t r i,
em b x mà i, l i l y trai có ch a, n u em tr v trong làng, chi cho kh i thiên-h chê
i em là gái h , mà h l i c i n cha m em n a, h nói cha m em b c c nên con
cháu m i làm l y trai h nh v y. Qua t ng em v Cai l y thì mang x u, ch không
ai th ng yêu âu mà v ”.
Con Ph c nghe l i c t ngh a nh v y, nó t i ph n, nên càng khóc h n n a. Nó nói
u-b o r ng : ”N u em v Cai L y không c thì em ph i ch t, ch bi t i âu bây
gi ”.
Ba Có c i mà áp r ng:
- Chuy n gì mà phãi ch t? Ch t âu cho u ng v y.
- V y ch em bi t làm sao?
- ây i qua. Tuy qua nghèo mà qua t t l m, tuy qua không có bà con, mà qua
bi t th ng em, ch không ph i nh v ch ng ông Ph v y âu. Em th y thiên h hay
ch a h ? H giàu sang, h nhà t t, h ng i xe h i, b ngoài coi h c h , mà trong ru t
không ra kh gì h t. Cái i n y là i kh n n n, i tr ng b c ti n, khinh nh n ngh a.
có ti n dù qu y c ng t t c ng sang, h không có ti n d u ph i cho m y a i n a
ng không ra gì. Qua nói cho em bi t, h i nh qua có h c ch nho b n n m r i qua h c
ch qu c ng ba n m n a. Qua không ph i là con ngu d i, mà b cái i kh n n n ó nên
thân qua m i ra nh v y. Qua oán thiên h h t th y, qua nói thi t, tr ra ng i nào qua
th ng thì thôi, k d qua quy t l t túi g t u h h t th y. N u qua ch a làm cho th a
chí y là t i tr i, ph t không giúp, ch không ph i t i qua không mu n âu. Qua ph i tr
thù cho b ng c r i qua s n chay ni m ph t.
Ba Có nói t i ó, m t ph ng ph ng, b gi n d l m. Ch ta têm tr u n n a, r i
tay x a thu c ngoai r ch mà nói ti p r ng: “Em ngh ó mà coi, nh ph n em côi cúc,
may l i có m t ông chú giàu sang, nhà l u nguy nga, làm t i ch c ông ph . L thì khi
cha m em còn s ng, chú em ph i ân c n b o-b c cho cha m em làm n, ch ng cha m
em khu t r i ph i em v mà nuôi d ng, cho em n h c, r i ch ng em khôn l n ki m
ch t t g em l y ch ng. Cái n y khi cha m em còn s ng, chú em không ngó ngàn t i,
ch ng cha m em khu t, c ng không c n t i em. May thím em có d p i Cái V n v ghé
i th m ch i, ngó th y em s ch s l i ngh trong nhà thi u y t gái, m i làm b
th ng yêu, nói r c em v nuôi. H ! nuôi gi ng gì v y! nuôi sao l i b t gi t , b t súc
ng nh , b t m l ng bóp c ng, b t a r c con i h c. ó là m n y t mà kh i tr

29
Ð i 30 www.hobieuchanh.com

ti n, ch nuôi gi ng gì. ã v y chú thím c a em nuôi th ng cháu trong nhà, không lo d y


nó, cho nó phá duyên con gái nhà nghèo. L thì ch ng nghe câu chuy n nh v y
ó, thím em ph i r y cháu r i ph i tính th nào v i em cho vuôn tròn, ch có âu l i áp
ch , ánh i em i cho nh m vi c. c âu vi c n y nhi m16 vi c c hay sao. Còn
u Hai ó, c u l i kh n n n n a. C u là con nhà giàu sang, c u th y ng ti n mà choá
t b t mi ng em là gái nghèo kh . C u trai gái v i em t i em có ch a mà c u l i làm b
không tin. Rõ ràng c u là m t con qu sanh ra ng phá trinh phá ti t c a con gái thi t
thà, ch không có liêm s chi h t. Em th y hay ch a? Chú thím c a em tuy giàu sang,
ngoài m t làm b coi nh n ngh a l m, mà s hành thì c ác ch có nh n ngh a chi âu.
Còn c u hai Hùng tuy c u h c gi i, song vi c c a c u làm có gi ng sách c a c u h c âu.
i kh n n n nh v y ó, ch ng ph i chú thím c a em hay c u hai Hùng mà thôi âu,
ph n nhi u thiên h u nh v y h t th y, h gi nh n ngh a gi t ng i ta, h dùng
c th c l a k d i. Thôi em ng có bu n, ây qua nuôi. Em ng có ng i qua
ch ng ph i nh chú thím c a em, nuôi em ng b t làm tôi m i âu. Qua nuôi em thì qua
ph i làm cho em c giàu sang cho t i nó ghê qua m i nghe; mà ví d u không c
giàu sang b ng chúng nó, thì ít n a em c ng c sung s ng t m thân”.
Con Ph c ng i nghe Ba Có ch ch ph i v ch ch qu y ch ng khác nào nh soi
lòng t m trí cho nó, b i v y ch ng Ba Có nói d t l i thì nó áp r ng:
- Ch th ng em, ch ch ch khôn d i cho em hi u, thì em mang n ch ã nhi u
i. Ch còn b o em ây d i ch cho ch nuôi, thi t em ái ng i quá.
- Ái ng i n i gì?
- Ch không ph i bà con, mà ch c ng không giàu có, cho em ây thì t n hao cho
ch . Em m nh gi i thì em làm công vi c cho ch mà n c m, ch ng nói làm chi r i ch ng
em m i bi t làm sao.
- Khéo lo d hôn! Qua nghèo thi t, song c m nuôi em mà. Ch ng em thì qua
ng nuôi, có sao âu mà s . Qua bây gi khá mà, qua có ch ng r i, em hay hôn?
- H i nãy em i ki m ch trong c u R ch B n, em nghe h nói ch có ch ng r i.
- qua có ch ng r i. Anh Ba c a em làm th y ký kho cho nhà thu c ngoài Catinat,
n l ng t i 80. Anh Ba c a em tr a v ây n c m ngh tr a, r i chi u v nhà trên Chí
Hoà. nh có nhà, có t, có nuôi ng a ua n a. Ch l n tr n v i 3 a con, còn nh
n c n ph n y cho qua , nh v ây có bu i tr a mà thôi.
- Té ra nh có v l n hay sao?
- , mà ch ó s nh l m; qua làm bé ch ch không dám nói ng t i qua. tr a
anh Ba em v ây, em là em b n dì v i qua nghe hôn.
- Ch ch a em trong nhà, nh r y hôn?

16
nh m

30
Ð i 31 www.hobieuchanh.com

- R y cái gì? nh t t l m mà. tr a nh v ây cho em coi. Thôi, em em gói


vô c t trong bu ng, r i óng c a ra sau b p ph n u c m v i ch . Nè, mà c u Hai
Hùng b a nào lên?
- H t l , r i c u m i lên ng i h c.
- c. b a nào th y h c trò i h c r i qua s d t em i ón c u. C u phá trinh
ti t c a ng i ta, c u làm cho ng i ta có ch a, thì c u ph i tính l nào, ch c u làm l
có c âu. Em ph i ch c u cho qua bi t m t ng qua nói chuy n v i c u. N u c u nói
lôi-thôi, qua kéo l ng ch ph i ch i sao.
Con Ph c c t gói áo qu n, r i ch em hi p nhau làm cá n u c m.

31
Ð i 32 www.hobieuchanh.com

V
T TÌNH

Thi t tình, Ba Có làm bé th y Khuyên ã b y tám tháng r i. Th y ã 48 tu i, còn


Ba Có m i 35 tu i. Th y ch n-ch t hi n lành, còn Ba Có thì giòn-giã lanh-l i, b i v y
th y c ng v nh , không cho bán chè- u bánh-canh n a, m n ph ngói cho , l i cho
ti n n xài ph phê.
n tr a th y Khuyên c i xe máy v n c m. Ba Có d t con Ph c ra trình di n,
nói r ng nó là em b n dì, ch ng b mà l i có ch a, không n i n ng t a, nên n xin
u. Th y Khuyên g c u nói r ng: “Em út nó nghèo mình ph i nuôi nó ch sao. nó
i mình cho có b n mình i âu thì nó coi nhà. c l m a.”
Con Ph c th y tánh tình th y t -t mà l i vui-v , thì h t ái ng i n a.
Cách ít ngày Ba Có i ch v , m i b c vô c a thì kêu Con Ph c mà nói r ng:
“Em Hai a, b a nay h c trò i h c. V y thì sáng mai ch em mình th c d y s m ng
cùng nhau i ón c u Hai. Em bi t th ng c u i h c c u hay i ng nào?”
Con Ph c nghe nh c t i c u Hai thì nó h th n, nên làm thinh m t chút r i áp
ng:
- M i l n i h c em th y c u i lên ng phía trên nghe h kêu ng Ô-Ma-Ô-
i gì ó.
- Bi t r i. ng trên ó là ng Ô Ma. Mà th ng b a c u i xe h i hay xe
kéo?
- C u i xe máy.
- V y thì d l m. Th ng thì c u i gi nào? V gi nào?
- S m m i úng 7 gi c u i t i 11 gi c u v . Bu i chi u g n 2 gi c u i, còn
n vê không ch ng, b a v s m, b a v t i.
- Bu i chi u ón không ti n, b i vì th y Ba quá 2 gi r i th y m i i làm, 2 gi
mình i không c. mình ón bu i s m m i. Qua d n tr c em, h g p c u Hai em
ph i làm m t gi n cho hung, em nói em có ch a, em bu c c u ph i tính cho vuôn-tròn,
không thôi thì em kéo l ng c u. Em ph i nói cho g c, r i qua ti p qua nói cho. N u c u
nói lôi-thôi, em ph i m ng mi t c u m i c.
- Nói n ng s c u gi n c u ánh ch .
- Cha ch ! Gan tr i a! Có qua ó chi. C u gi i c u ánh còn khá h n n a. Em
ng s gì h t. Ph i nói cho h n-hoi ng c u s c u m i nuôi em n mà ch .
- Khó nói quá; em không quen nên không bi t nói sao c.

32
Ð i 33 www.hobieuchanh.com

- Nh em không bi t nói, thì em c làm m t gi n, em bu c c u ph i c i, r i qua


ti p qua nói cho.
- , ch ph i ti p v i em m i c.
- Ch sao.
Sáng b a sau, m i 6 gi thì Ba Có ã d t con Ph c lên ng Ô Ma i th th n mà
ón c u Hai Hùng, th y ai i xe h i c ng ngó ch ng coi có ph i c u Hai Hùng hay
không. L i 7 gi có m t ng ib n tây tr ng, c i xe máy, trong ng Nguy n T n
Nghi m ch y ra. Con Ph c ng ngó r i nói r ng: “ C u Hai kia!”
Ba Có ng gi a ng, ch ng xe máy c u Hai ch y g n t i thì ch ta kêu mà nói
ng: C u Hai, C u Hai, ghé u cho tôi h i th m m t chút”.
u Hai Hùng th y con Ph c thì c u bi n s c, ph n Ba Có chàng-ràng tr c cái xe,
u lính- quýnh p không c, nên c u nhãy xu ng r i kéo cái xe vô l ng.
Ba Có th y con Ph c ng xa mà khóc, bèn kêu mà nói: “L i ây em, l i nói
chuy n ch , sao ng ng”
Con ph c l y v t áo lau n c m t và men-men i l i. Nó không nói chi h t, mà c u
Hai c ng ng làm thinh. Ba Có th y v y bèn nói v i c u Hai r ng: “Con Ph c là em c a
tôi. Nó là con c a dì tôi h i tr c. Nó kh d i, c u d d trai gái làm cho nó có ch a,
Ông Ph , bà Ph gi n l t ánh i nó i. Bây gi nó b -v , không ch , không c m
n, ph n thì thiên-h chê c i n a. Vi c n y c u tính l nào xin c u nói cho tôi bi t; ch
nó bu n r u, nó òi t v n ngày m t, c u mu n làm l , c u cho nó ch t hay sao.
u Hai Hùng b i-r i trong trí, mà c u th y nh ng ng i i ng, d u i qua hay
i l i, ai c ng dòm ngó c u, c u m c c , nên c u cúi m t xu ng t và nói nh nh r ng:
“Tôi có bi t chuy n gì âu mà tính”.
Ba Có tr n m t h i r ng: “C u nói sao? C u l y em tôi có ch a, r i bây gi c u
mu n ch i h ? Ê! chuy n n y không ph i d âu. C u ph i tính c i nó, ho c c u ph i
nuôi nó, ch c u lôi thôi, tôi bi u nó lôi l ng c u xu ng bót cho c u coi”.
Ng i i ng nghe Ba Có nói lên gi ng thì ng l i mà coi.
Ba Có không ái ng i chi h t, ch ta nói ti p r ng :” C u là con nhà giàu, c u l i có
c th c n a, c u ph i bi t nh n ngh a ch . C u còn nh mà c u ch i n h u quá, thì
u làm nên sao n i. C u ph i suy ngh l i. Em tôi kh d i, bây gi tôi ph i r c nó v
mà nuôi. Nhà tôi trên ng Louvain, c n th 3. T i nay c u ph i ra ó cho tôi nói
chuy n cho c u nghe. Tôi nói cho c u bi t, n u t i nay c u không ra thì sáng mai tôi bi u
nó ón kéo c u cho c u mang x u, tôi không v tình n a”.
C u Hai m c c quá, c u c i ng n-ngo n, và d t xe máy mà i. Ba Có kéo con
Ph c i theo và nói láp dáp r ng: “G p ch ng mà nó c ng khóc, không bi t nói ti ng
chi h t. Con t quá!”

33
Ð i 34 www.hobieuchanh.com

u Hai leo lên xe máy i, không nói chi h t, mà c ng không t giã, Ba Có kêu mà
nói vói r ng : “ T i c u ra hay không c u Hai. Ch em tôi ch a”. C u Hai p xe máy
ch y tu t, Ba Có c i và nói r ng: “Câ n y p trai há. B thi t-thà. Qua th y v y qua
i hâm do cho c u s . t i c u ra nhà r i mình s b m ng t c u l i. Cách mình bu c
ng i ta, thì ph i làm nh v y. Ban u ph i nói g c cho c u kiên n , r i sau ó ng t c u
i dính. qua o b xu i c u v nhà xin ti n nuôi em. Em b t nh n quá! Qua ã có d n
i, mà sao g p c u em không làm gi n c, em không nói chi h t, c ng khóc hoài”.
Con Ph c áp r ng: “ Th y c u Hai, em m c c quá, nên nói không c”.
Ba Có c i và nói r ng: “B ng chành-ành còn m c c n i gì! i ph i cho lanh
im i c, khi ph i làm b gi n, khi ph i làm b m ng, khi ph i làm b bu n, khi ph i
làm b vui. G p c nh nào thì mình ph i làm c nh y thì m i nên vi c. Em giàu hay
nghèo, s ng hay c c là t i c h i n y a, nói cho em bi t”.
Hai ch em d t nhau i th ng ra ch B n-Thành mua ng v n u c m.
i b a y Ba Có i t i 10 gi mà không th y c u Hai Hùng ra. Ch ta bi u con
Ph c óng c a i ng và nói l m b m r ng: “ Th ng m thúi n y mu n ch t. sáng
mai r i m y coi tao”.
Sáng b a sau Ba Có d t con Ph c i ón c u Hai Hùng n a, l i d n nó, h g p thì
néo kéo c u, làm cho v -l ra t i bót t i toà thì có ch ta, không sao âu mà s . Hai ch
em ng ch hôm qua mà ón t i 8 gi r i, song không th y t m d ng c u, nên ph i b
mà i ch . n 10 gi Ba Có m c lo n u c m, nên sai con Ph c i ón m t mình d n nó
g p thì níu, bu c c u ph i cho ti n n . Con Ph c ón t i 12 gi mà không th y c u
Hai i h c v . Bây gi nó m i bi t gi n, nên x nó i ón n a, ón t i chi u t i mà
không g p c u i h c bu i chi u, l i c ng không th y c u i h c v .
Ba Có nghi c u Hai s g p nên tr n i ng khác, ch li n bi u con Ph c ón th
ng Galliéni, con Ph c nghe l i, b a thì ón ng Ô Ma, b a thì ón ng Galliéni,
ón t i 2 tu n l mà c ng không g p c.
t bu i s m m i, con Ph c i ón v , v a b c vô nhà thì nó khóc mà nói v i Ba
Có r ng:
- Ch nói nó là th ng m thúi, thi t qu r i ch ôi!
- H ? Em nói ai là m thúi?
- C u Hai Hùng ó ch ai.
- Sao v y?
- Nó tr n mà i Tây ã n m sáu b a rày r i.
- Sao em bi t? Ai nói v i em?
- Em m i g p ông già Cao là ng i b n c a chú thím em, ng nói em m i hay.

34
Ð i 35 www.hobieuchanh.com

- ng nói làm sao?


ng nói hôm l r i nó lên h c có m t hai b a gì ó, k nó i xe h i v i thím em v
Cái V n xin gi y xin t . Nó d i sáu b y b a, r i tr lên s a so n xu ng tàu i Tây mà
c. Nó i ã n m sáu ngày r i.
- Phãi r i, mình ón g p nó l n u, nó th t kinh không dám i h c n a, nên tính i
Tây mà h c ng kh i g p mình ch gì. Hèn chi h m nay em ón ng nào c ng không
th y h t. khi p-nh c quá! n nh v y h c làm sao cho nên c.
- Quân kh n n n thi t.
- Em th y hay ch a? H giàu sang, h h c gi i, h n nh v y ó. Mình nghèo,
nhìn bà-con là h mu n mình làm m i cho h , ch không ph i nhìn ng h b o b c
làm nên cho mình. Mình là con gái, h mu n mình là h mu n làm cho ph tình-d c c a
, mình d i cho h l y thì mình ch u, d u có ch a có nghén c ng thây k mình, h ã
không bi t lo chu c cái t i h phá trinh ti t mình, mà h c ng không k gì n máu th t
a h , là a nh trong b ng ó. Qua th y cái i nh v y nên qua oán thiên h h t
th y. Thi t cách 10 n m tr c qua th i chí, qua mu n c o u lên núi l p am mà tu,
ng ng có th y nh ng u b t nh n b t ngh a, nh ng vi c nh -nhu c t i b i c a th
gian-n a. Mà r i qua ngh n u m i ng i th y c ch ê ti n c a th gian thì gi n r i b
mà i tu h t d ng y thì còn ai mà v ch ch nh ng thói ê ti n y cho ng i i bi t mà
a i tánh-tình. B i qua ngh nh v y nên qua còn ây, ng mà v ch m t ngoáy
tai ng i i, mà r n d y tr ng-tr thiên h . V ch ng ông Ph vô nh n ngh a, em
ch ng m t mà coi qua r n d y. Cái c u Hai Hùng vô liêm-s , em yên lòng mà ch qua
tr ng tr . H vay thì ph i tr , n i không th nào tr n ch y n a âu.
Con Ph c thi t thà, thu nay ch a t ng nghe ai nói lu n vi c cao xa, ch a t ng
nghe ai ch thói i m-l nh, nay nó ng u t vì tình mà ngã lòng th i chí, nó ng
bu n gi n thói en b c c a ng i nó trông c y, mà nó c nghe nh ng l i châm-chít
cay ng c a Ba Có, thì ch ng khác nào nh ai ó r i sáng tâm-trí c a nó, b i v y nó n i
gi n, v t ng v y nói r ng: “Ch nói ph i l m! Thi t thiên h không ra chi h t! Tôi kính
tr ng h mà h coi tôi không b ng con heo. Tôi th ng yêu h mà h coi tôi ch ng khác
nào m t ôi gu c, h mang i cho s ch ch n, r i ch ng g p giày thì h á gu c vô
vách. Tôi t c quá mà bi t làm sao tr thù cho c bây gi ”
Ba Có nhích mép c i m t cách r t cay ng mà nói r ng: “ Ph i tr thù. N u em
mu n thì qua giúp cho. Thân ch ngày nay ph i ra nh v y, bây gi em c ng v y n a, au
n bi t ch ng nào. Còn gì n a mà tính nh n ngh a, mà mong th ng yêu, mà lo kính
tr ng thiên h . Hai a mình k t thành ch em ng hi p nhau gi t h ch i cho h bi t
ch ng.
Con Ph c li c m t ngó Ba Có thì th y m t ch ta khác th ng, l cái v hi n t d
th ng-m n, mà l i có v kh c b c áng ghê áng s . Rõ ràng là cái t ng c a ng i t
v i k l ng-thi n, hung ác v i-tay gian -d i.

35
Ð i 36 www.hobieuchanh.com

Ba Có ng i ngó s ng ra ngoài ng, không hi u ch ta ngh th nào, mà cách m t


i m t ch ta l i i gi n ra vui và nói v i con Ph c r ng: “Thôi, em ng bu n gì h t.
Có qua ây, qua rán nuôi em, có c m n c m v i nhau, có cháo n cháo v i nhau. Ch ng
em qua c ng lo cho, n u không ti n thì vô nhà th ng thí mà n m, có sao âu mà em
. Em r i coi, không bi t ch ng r i ngày sau em có ch ng sang tr ng h n th ng m
ó n a, em giàu có h n v ch ng ông Ph mà coi”.
Con Ph c a n c m t mà áp r ng:
- Em ngh l i, em gi n c u Hai h n h t.
- Qua hi u, t i em th ng yêu C u quá, nên bây gi em m i oán nh v y ó. Em
phãi t p tánh l i, ng th ng ai n a h t, b i vì có ai th ng mình âu mà mình th ng
cho u ng công. i mình ph i coi thiên h là m t b y-gian x o gi -d i h t th y.
Mình ph i rèn lòng úc trí cho c ng nh s n nh á, ng thèm th ng, ng bi t gi n,
thì mình m i kh i b h l ng g t và m i có th gi t h c.
- T i sao mà ch c ng oán thiên-h d v y?
- Vi c riêng c a qua, khó nói cho em nghe c. Qua ch xin em tin ch c r ng qua
ng là m t ng i b xã-h i v y b a nh em v y. Em bi t bao nhiêu ó là r i.
Con Ph c thu dài, l y tay r b ng, r i ng v y i l y ch i quét nhà.
Con ng i có nhi u cái tình nó phát hi n m t cách l lùng, không th c c ngh a
c. Ba Có t ng m o kh c b c, m mi ng ra thì nói nh ng l i oán h n loài ng i, mà
i v i Con Ph c thì ch ta tuy không bà con, song th ng yêu nó nh ch em ru t.
Ch ng l bây gi l y nó l ch n trái b c, chiu-chít b -v nên m i th ng, s th ng
yêu y phát bi u t khi m i g p nó m t l n u. T i th y thân ph n nó con gái côi-cúc
nghèo-nàn, bi t nó th nào c ng là m t v t làm vui cho n ông mà th ng, hay là t i
th y nó có nhan s c nghiêng n c nghiêng-thành mu n l i d ng cái nhan s c y mà
th ng? u y khó oán c, b i vì Ba Có kín-mít, không ch u bày tâm s c a mình,
mà c ng không t ý riêng cho ai bi t.
Con Ph c n ng-náu d i Ba Có ã c m y tháng, thân c no- m, trí c
th nh-th i. Th y Khuyên th y nó nh -nhoi thi t-thà th y c ng th ng.
trong nhà Ba Có d y nó t ng chút, d y cho nó bi t cách khôn d i i, d y cách
ng ng i có duyên, d y cách n nói úng m c, d y cách li c truy n ý, d y cách c i
a tình, d y cách u làm cho ng i mê, d y s a s c làm cho chúng ngó, d y không sót
t ch nào h t. Ch ta th y nó b n áo c t qu n v i mà thôi, ch ta m i òn- xin ti n
Th y Khuyên mà dành r i tháng thì may cho nó m t cái qu n l a tr ng, tháng thì may
cho nó m t cái áo xuy n en dài, b i v y thân nó c m no th nh th i mà c ng lành l .

36
Ð i 37 www.hobieuchanh.com

VI
I CON
n m t tu n nay, b Con Ph c t- t17 l m. M t bu i s m m i sáng chúa-nh t
Ba Có dòm th y nó âm- 18, nghi nó t i th i k khai hoa, bèn khoá c a g i nhà cho ng i
m t bên r i d t Con Ph c vô nhà b o-sanh Ch -L n. Ch ta lanh l i, vô t i nhà th ng
thì i ki m cô m -chánh làm quen, r i c y cô coi giùm coi ch ng nào Ph c . Cô m coi
i nói có l Ph c t i ngày mai 9-10 gi m i sanh. Ba Có l i h i cô coi nh v y mà cô có
bi t tr c s sanh con trai hay là con gái hay không? Cô m c i r i áp r ng: “Con em
ch c là sanh con trai ch gì. Tôi nói có sai thì em mà chém tôi i”. Ba Có h i: “Làm sao
mà cô bi t tr c s ó c?”. Cô m tr n m t áp r ng: “Tôi nhà th ng n y ã 17
m, tôi coi 10 ng i tr t ch ng m t là nhi u. r i coi mà”.
Vì ngày chúa-nh t th y Khuyên không có n c m, Ba Có r nh-rang, nên không
t- t gì v . Ch ta con Ph c l i phòng thí, r i i dài theo m y phòng nhà giàu mà
ch i. i ngang qua m t cái phòng h ng nh t, Ba Có th y m t cô tr c ch ng 25, 26 tu i,
t tr ng tr o, b ng chành-bành, ng ng ng i m t cái gh tr c phòng, b coi
bu n-hiu. Ch ta mu n làm quen, nên ng l i ngó cô n mà c i ng n-ngo n và h i
ng:
- Cô n m phòng n y ph i không cô?
- Ph i.
- Ch ng nào sanh mà b coi âm- d v y? Cô có m n cô m chánh coi giùm hay
không? M n c coi i. Cô m chánh nhà th ng n y h n c coi gi i l m .
- C coi cho tôi r i.
- C có nói ch ng nào sanh hay không?
- C nói khuya nay, mà có tr l m l i b y tám gi s m m i mai.
- N u v y thì cô sanh tr c con em tôi m t chút. Con em tôi l i m i gi mai. Nè,
cô m n y có ngh hay l m, cô coi tay mà c bi t con trai hay là con gái. Cô có m n
cô m coi giùm cái ó hay không?
- Tôi không có m n, song c có nói c ch c tôi sanh con gái. C nói nh v y mà
mình tin sao c. Tr c khi i lên n m nhà th ng, th y Cai có d t tôi l i ông c-t
n-Th coi m ch ng tiêm thu c d ng thai cho tôi. Th y Cai có c y ông c-T coi
th coi tôi sanh con trai hay con gái. Ông c-T c i ng t, ông nói vi c ó dù th y
thu c gi i n b c nào c ng không oán tr c c. Nay lên ây cô m c nói tôi sanh
con gái, tôi không bi t sao mà tin.

17
có v n ng n , ch m ch p
18
au ngâm ngâm

37
Ð i 38 www.hobieuchanh.com

- Không. Thu nay tôi th ng nghe ng i ta n cô m n y coi vi c ó hay l m.


Không bi t c h c ngh ó âu, mà c coi m i ng i không sai m t.
- C coi hay thi t sao?
- Hay thi t, ch không ph i nói ch i âu.
Cô n nghe Ba Có nói nh v y r i th dài r i b c vô gi ng mà n m, m t coi
bu n b c l m.
Ba Có còn mu n nói chuy n n a, nên b c vô phòng kéo gh mà ng i r i h i
ng:
- Cô m chánh nói cô sanh con gái hay sao?
- Ph i. C nói tôi sanh con gái. N u l i c nói mà úng thì tôi vô ph c l m.
- Con gái hay là con trai c ng là con, tr i cho sao thì mình nuôi v y, sao cô sanh
con gái mà cô l i nói vô ph c?
- Ch không rõ gia- o c a tôi. Tôi ph i sanh con trai thì m i khá, ch sanh con
gái thì không ích gì h t.
- Cô âu mà n m nhà th ng ây?
- Tôi d i C n Th .
- D hôn! d i mà lên sanh t i trên n y.
- Có xe h i thì i m y h i. Th y cai tôi th y mu n nh v y, nên th y l y xe h i
nhà th y a tôi lên ây r i th y v làm vi c, th y d n ch ng nào sanh thì ánh dây thép
cho th y hay.
- Cô n m nhà th ng có m t mình, không em ai theo ng mà nuôi cô hay sao?
- Có ch . Tôi có em theo m t ng i vú-già. Tôi lên n m sáu b a rày. Hôm m i
lên quan Th y coi m ch r i nói tôi còn lâu, song bi u tôi n m tr c trong nhà th ng
ng u ng thu c an-thai. Hôm i không em áo qu n theo nhi u, ph n thì tôi t ng còn
lâu m i sanh, nên h i khuya n y tôi sai ch vú i xe ò v d i l y áo-qu n thêm cho tôi
n. Ch ng dè h i nãy tôi mu n au b ng, tôi m n cô m coi, c nói có l khuya n y
sanh. B t nh n quá, tôi sai l ch vú v d i, chi u mai ch tr lên m i t i, ch ng tôi sanh
ây có m t mình.
- Có sao âu mà cô lo. Trong n y có m y ng i h c m thi u gì. Nh cô không có
ai nuôi, cô có c n dùng vi c gì, thì cô c y m n m y ng i y c mà. Té ra cô ây là
cô Cai-T ng d i C n-Th ?
- Phãi. nhà tôi là Cai- T ng Lung d i Cái V n.
- Cô có c m y ng i con r i?
- Tôi ch a có con; tôi sanh l n n y là sanh con so.

38
Ð i 39 www.hobieuchanh.com

- Hèn chi cô không mu n sanh con gái!


- Không phãi v y. H nói sanh con gái u lòng d nuôi h n ch . Mà tôi mu n
sanh con trai là t i m t vi c riêng. Ch ng gi u chi ch , tôi là v c a Th y Cai Lung, mà
nh ch không ph i v chánh. Ch Cai l n có sanh c ba a con, mà gái h t, ch
không có trai. Tôi có nghén x a rày Th y Cai tôi nói hoài, th y nói n u tôi sanh cho th y
t chút trai ng có ng i n i nghi p cho th y,thì th y c ng tôi l m, th y r c tôi v
chung nhà l n li n. T i nh v y ó nên tôi m i mu n sanh con trai ch . Th y Cai tôi giàu
có l m, n u tôi sanh con trai th y m i nhìn, r i sau con tôi m i c n gia tài, ch con
gái th y có n 3 a r i, th y màng gì n a.
Ba Có nghe chuy n nh v y thì ch ta ng i suy ngh . Ng i khôn lanh vi c gì tính
ng l . Ch ta kéo gh ng i g n cô Cai -T ng Lung mà nói nh nh r ng: “D u mà cô
con gái, n u cô mu n nó hoá ra con trai thì c ng c có khó gì âu”.
Cô Cai nghe m y l i cô l m-c m ng i d y ngó Ba Có mà h i r ng:
- Con gái làm sao hoá con trai c?
- Mình i.
- Ai có con mà ch u i?
- L a ng i nghèo c c, mình i mình bù ti n nhi u, thì có l h ch u ch .
- Cha ch , n u l tôi sanh con gái, mà ai ch u i con trai cho tôi, d u bù n m b y
ch c ho c m t tr m tôi c ng bù.
- N u cô mu n, thì tôi lãnh tôi i ki m tôi nói giùm v i ng i ta cho. Mà m t tr m
ít quá, s ng i ta không ch u. Cô không nghe ng i ta nói con trai giá áng m t ngàn
hay sao?
- Vi c tình c , tôi không có s n ti n nhi u ây, n u quá s y thì tôi không th
bù n i.
- Cô nói gia tài c a Th y Cai l n l m. N u cô mu n con c a cô là tr ng-nam
ng sau h ng ít nào c ng phân n a cái gia tài y thì bây gi cô t n hao m t hai ngàn có
lã gì âu. Hu ng chi cô có con trai, th y Cai l i còn c ng cô h n v l n nhà, cô nh
bi t bao nhiêu.
- Ch nói ph i l m. Ng t vì bây gi thình-lình, tôi không có ti n s n, bi t làm sao.
- Thôi, tôi làm n tôi ki m h tôi nói th coi có ai ch u hay không.
- Khoan! Ch i tôi nói chuy n m t chút. Tôi s làm lôi thôi, ngày sau b , th y
Cai th y phi n th y b tôi ch .
- Làm sao mà b c? Cô nói ch vú v d i chi u mai ch m i lên. Khuya
nay ho c sáng mai thì cô sanh; nh mà cô sanh con trai thì thôi, còn nh r i cô sanh con

39
Ð i 40 www.hobieuchanh.com

gái thì cô i tr c khi ch vú lên, làm nh v y ch vú bi t sao n i, mà ch ng ánh dây-


thép cho Th y Cai lên th y th y con trai thì th y hay con trai, có cái gì mà nghi c.
- S m y cô m h th y mình i ch n l n xôn, h mách v i quan th y ch .
- Vi c ó có can c p gì v i h . Sanh thì v ph n cô m chánh, c bi t con trai hay
là con gái. Ch ng sanh r i mình làm sao t ý mình, c có c n bi t t i làm chi. Mi n là lúc
sanh r i, ng i ta l i h i tên h ng l p khai sanh, mình trình a nh úng con mình,
có cô m làm ch ng, r i mình i ai bi t c.
- , còn khai sanh nó n a! Tôi con gái thì tôi ph i khai con gái. Ch ng v nhà
tôi em con trai v , không trúng v i khai sanh, m i làm sao? Tôi làm b n v i th y Cai
không có hôn thú.
-N u v y thì quá d . Theo phép l p khai sanh mà không có m t th y Cai, l i cô
không có trình hôn-thú, thì t nhiên a nh ph i khai theo h m , còn ch tên h ng i
cha thì ng i ta ph i biên “không bi t cha là ai”. Còn m là n bà, không có gi y thu
thân, t nhiên mình mu n khai tên h gì c ng c, ai bi t âu mà cãi. H hai àng ng-
thu n i con r i, ch ng cô , n u con gái thì cô khai sanh con gái, song tên h m thì
cô l y tên c a ng i kia mà khai. Ch ng ng i kia sanh, h con trai thì h khai sanh con
trai, song h l y tên h c a cô mà khai ng i m , làm nh v y trong nhà th ng bi t sao
i ch .
- Nh ng ng i kia h có ch ng phép, khai sanh có tên h cha r i làm sao?
- Ai d i gì i l a ng i nh v y! Nói thi t v i cô, tôi có m t con em có ch ng
không hôn thú, mà ch ng nó b nó r i. Tôi m i em nó vô nhà th ng h i nãy, cô m
chánh coi r i ch ng 10 gi mai nó sanh, l i ch c sanh con trai. V y tôi i nói v i nó
th coi nó ch u i con hay không, r i tôi tr l i cho cô hay.
- c a, âu ch làm n nói giùm th coi.
Ba Có v i-vã tr l i phòng thí kêu con Ph c ra ng i h i nh r ng:
- Em tính sanh r i em con em nuôi, hay là em cho ng i ta?
- Ch nh l nào t ý ch .
- Mình nghèo, n u nuôi con, mình m c ôm m nó ó, i làm l ng không c, thì
ch t ói còn gì.
- Em oán th ng Hùng l m, em r i em ki m k hung d em cho, ng th ng
nh ngày sau nó làm du-côn n-c p cho cái dòng th ng cha nó mang x u ch i.
- c! M y tháng nay em h c v i qua ã kha khá r i, nên em m i bi t tính tr
thù nh v y ó. Mà em tính nh v y thì hay song không có l i. qua nói cho em nghe
hung d h nghèo, h m c lo ki m n, h có thèm nuôi con nuôi làm chi mà em cho.

40
Ð i 41 www.hobieuchanh.com

Mà d u h có ch u nuôi i n a, có l em ph i ch u ti n cho h , ch h ng19 cho em


ti n a. Ch em mình nghèo, ph i lo ki m ti n. Em r i ph i lo s m vi-ki n ng có
ki m ch ng. N u không ti n làm sao. Qua m i làm quen c m t cô nhà quê, mà giàu
m, c n m phòng nh t mà m coi nói c s sanh con gái. C r u quá, c nghe nói em s
sanh con trai thì c mu n i con v i em, nh em ch u c bù m t tr m ng b c ch u
hôn?
- Ch u ch . Mà c bù 100, r i c b t mình ph i nuôi con c thì c c mình quá.
- Em kh quá! H i con r i mình mu n làm gì thì t ý mình; mình mu n nuôi
thì , hay là mu n cho ai thì cho ch .
- N u v y thì c.
- C xin bù 100 r i mà qua ch a ch u. Qua òi m t ngàn, c nói không có ti n s n
ây. Vi c ti n b c qua lo cho, qua òi c nhi u ch ng nào càng t t ch ng y. Qua
khôn d i âu.
- Ch tính l nào em c ng vâng l i h t. Mà cô nào, âu mà l i i con nh v y?
- Em không bi t âu, ng i ta d i L c-T nh mà.
- T i d i v n lên ch ráng g t nó, B nó có l i gì nên nó m i mu n có con trai;
mình phãi th a d p n y.
- Qua bi t mà, có l nào qua i em d y. Mà em ph i con trai m i c a.
- Ch ch u ph t i. Ch c con trai. Nh r i sanh con gái thôi b t quá m t công
tính, ch t n hao gì mà em s .
Ba Có th y Ph c hi p ý v i mình thì m ng, nên l t- t l i cho cô Cai-T ng Lung
hay, song v s b c òi thì nói Ph c òi n m t ngàn. Cô Cai n n n , nói vi c tình c
mình không có t i s b c y. Cô xin ch ng i con cô a 100, r i i th y cai lên l p
th xin th y mà a thêm ít ch c n a. Ba Có nói vi c ti n b c ch ng i con r i s
tính l i.
Ch ta lân-la trong phòng nói chuy n ch i v i cô Cai t ng Lung. n tr a, ch ta
nh Con Ph c có nói c u Hai Hùng là con c a m t ông H i ng Cái V n, ch ta bèn
i cô Cai r ng:
- Cô Cái V n mà cô bi t C u Hai Hùng là con c a ông H i ng nào ó hay
không? C u Hai Hùng h i tr c h c trên Saigon, c u m i i Tây ch ng b n n m tháng
nay.
- Sao l i không bi t. Nó là con c a anh ch ng tôi là H i ng Thành, nó kêu th y
Cai tôi b ng chú ru t. Sao ch bi t nó?

19
ng: ng thèm= không bao gi ch u

41
Ð i 42 www.hobieuchanh.com

- H i c u h c trên Saigon, c u có quen v i tôi. Có l ông H i ng Thành giàu


m hay sao mà cho c u i Tây?
nh c ng giàu, song thua th y Cai tôi nhi u. nh góp ch ng 10 ngàn gi , còn
th y Cai tôi góp trên 40 ngàn. ã v y nh ánh b c l n l m, nghe nói nh m c n c ng
n.
Ba Có c bi t c n nguyên c a c u Hai Hùng, r i nh t i vi c i con, thì ch ta
y làm l cho cái thiên-c khéo s p t. Mà s p t nh v y là may hay là r i? u y
không th oán tr c c. Ch ta ngh riêng nh v y mà thôi, ch ch ng h ló mòi cho
cô Cai bi t, mà nh t nh gi u kính không cho con Ph c hay.
n x Ba Có v , có h a v i Ph c khuya s tr vô th m.
Khuya l i ch ta khoá c a, g i chìa khoá cho ng i m t bên d n n u tr a th y
Khuyên v thì nói r ng ch ta m c vô th m Con Ph c , xin th y ra ti m n c m m t
a.
Ch ta vô t i nhà b o-sanh, nh m lúc cô Cai ng chuy n b ng, n 8 gi thi t
cô sanh m t a con gái. Ch ta i m làm thu c t m em r i i h t, ch ta m i l n vô
phòng thì th y cô Cai n m bu n xo.
Cô Cai v a th y m t Ba Có l c u nói r ng: “Thi t qu con gái r i ch “.
Ba Có g c u áp r ng :
- Tôi hay r i. Tôi vô t t ng sáng t i gi . Tôi nghe cô chuy n b ng mà tôi nhát
quá, tôi không dám vô. Cô sanh m nh gi i tôi m ng cho cô.
- Tôi bu n quá, ch . Sanh th con gái có ích gì âu. Cô làm sao nói i giùm cho
tôi con trai cho tôi thì tôi mang n l m.
- Nó ch a nên ch a bi t con trai hay gái. Mà nó òi t i m t ngàn, bi t làm sao.
- Tôi l y ch làm n nói giùm. B i tôi không có ti n s n ch nh có thì bao nhiêu
tôi c ng ch u h t.
- Nó mu n chuy n b ng ng. ch ng nó sanh s hay.
- Ph i làm sao mà i tr c khi ch vú lên, ch th y con gái r i i sao c.
- Cô ng lo. Có l n i bu i s m m i n y mình tính xong. Cô nói chi u ch vú
i lên mà s gi ng gì. Nè, mà n u s m m i n y có th y ký l i h i tên h ng l p khai
sanh thì cô khoan khai, i con kia nó r i s khai luôn nghe hôn. Cô nói th ng
th ng chi u hay mai cô ki m tên t t cô t cho con nh r i cô s khai. Theo lu t còn 8
a còn khai c, mình tr m t hai ngày có h i gì.
- Cha chã! Mà có cái n y khó quá ch .
- Cái gì khó?

42
Ð i 43 www.hobieuchanh.com

- Tôi con gái, m chánh m ph u bi t. N u tôi i con trai, sáng mai cô m


ph l i t m cho em, c th y khác, c h i r i b vi c ch vú bi t còn gì.
- Tôi ã có tính t i chuy n ó r i, cô ng lo. Phàm ng sanh cho nhà giàu thì
ph n c a cô m chánh, song sanh r i c không bi t t i n a. Còn m ph nào ng giúp
ó thì m i b a c lo s n-sóc t m-r a cho em. Ng i khác không xen vào c. h i nãy
cô sanh, tôi ng ngoài ch i mà tôi ã nhìn m t cô m -ph ó r i. N u cô i con, thì tôi
o b nói tr c v i cô m ph ng c kín mi ng, r i ch ng cô v cô n- n cho c vài
ch c ng b c thì êm ch gì.
- Ch tính hay quá. Xin ch u ình giùm, n u xong vi c thì tôi không quên n
ch âu.
Cô m ph xách hai ve n c nóng vô phòng th y Ba Có ng i nói chuy n thì h i
ng:
- Cô nh nh ngoài Saigon vô n m phòng thí h i s m m i hôm qua ó ph i là
em c a cô hôn?
- Ph i, sao ó cô m ?
- Con so mà c sanh l quá.
- Sanh r i hay sao? Con trai hay con gái?
- Con Trai. Th ng nh l n quá, còn ng t m ng ch a cân, mà tôi ch c nó
ng ít nào c ng 3 kilo 8.
Ba Có ngó Cô Cai mà c i r i ch y l i phòng sanh mà coi. Cách m t h i ch ta
tr l i nói v i Cô Cai r ng: “May cho nó l m. Thi t con em tôi sanh con trai.”
Cô Cai c i r i day qua ngó con, th y nó n m ng , lòi hai bàn tay ngón tr mà
dài, cái m t tròn-tr a d th ng, thì cô a n c m t.
Ba Có nói r ng:
- Con em tôi g t quá, nh t nh m t ngàn nó m i ch u i, ch ít h n không c.
Nó nói nó th ng con nó l m.
- Tôi không có ti n bi t làm sao ây. Tôi nói thi t v i ch hôm Th y Cai a tôi
lên ây th y a cho tôi 200$00. H m nay n xài và a cho ch vú i xe, hao h t 30$00.
Bây gi trong mình tôi còn 170$00. Thôi tôi ch u 150$00.
- Nó nói không c, ph i s m t ngàn. Tôi nói giùm h t s c mà nó không
ch u b t.
- Kh quá! thôi, tôi nói nh v y; bây gi ch a 150$00, ch ng tôi ánh dây
thép cho Th y Cai lên, tôi xin thêm c bao nhiêu thì tôi a h t cho ch n a, c hôn.

43
Ð i 44 www.hobieuchanh.com

- tôi nói l i v i nó coi c không. Tôi t ng n u nó không ch u, thì cô a


c bao nhiêu hay bao nhiêu, còn thi u bao nhiêu thì cô làm gi y r i sau v d i cô s
i lên tr , có khó gì.
Cô Cai n m suy ngh m t lát cô nói ch m-h m r ng: “ c làm gi y thì tôi làm
cho, r i sao tôi s g i tr d n. Xin ch nói giùm v i c ”.
Ba Có i m t lát r i tr l i nói Con Ph c ch u i theo l i Cô Cai xin. Ch ta bèn
bàn tính v i cô Cai bây gi hai a nh ph i khai sanh tên gì, m tên h gì. Cô Cai nói
th y Cai tên Lung thì con c a th y ph i t tên là L ng. Mà cô tên là Lê th M o thì khai
sinh ph i a nh là Lê V n L ng. Còn con ru t c a Cô thì ph i khai là Th Hai vì nó
u lòng.
Ba Có là tay khôn ngoan nh m l , vi c khó cho m y ch ta tính c ng ph i d . Ch
ta tu t lên phòng gi y o b th y ký ng khai sanh luôn cho hai a nh . Th y ký c m
gi y vi t i xu ng nhà sanh, vô phòng cô Cai thì Cô khai tên là Ph m Th Ph c 22 tu i,
cô t tên con là Ph m Th Hai. Qua bên phòng thí thì con Ph c khai tên nó là Lê Th
o 25 tu i, nó t tên con nó là Lê V n L ng. Th y ký biên r i th y ký ngó con Ph c
mà nói r ng: “ Cô c t tu i lên chi v y? Cô ch ng 17-18 tu i ch gì t i 25 l n”. Ba Có
t mà áp r ng: “Không, con em tôi nó nh vóc, ch nó tr ng tu i l m ó th y. Nó 25
tu i thì nó khai 25, ch khai gian làm chi. n bà có thu má gì mà ch ng tu i cho mau
ra lão”.
Th y ký rùn vai r i b i lên phòng nhà gi y.
Ba Có i ki m cô m ph mà on thông m u, xin cô kín mi ng thì cô Cai s cho
vài ch c ng b c, cô m nghe h a n n thì cô nh n l i li n, l i cô t ng Ph c nghèo
i con b t quá có l i ch ng ít ch c ng b c là nhi u, nên cô không kèo nài chi h t.
Ba Có s p t xong r i m i b ng con c a Con Ph c em giao cho cô Cai Lung.
Cô Cai móc túi l y ra 150$00 mà a cho Ba Có, r i bi u Ba Có b ng con c a cô mà
giao l i cho Con Ph c. Ch ng Ba Có b ng con nh mà i thì cô Cai ngó theo, cô ch y
c m t, và nói vói r ng: “Xin ch làm n nói v i cô ó ráng nuôi giùm con tôi cho t t
nhé”.
Ba Có l i lãnh i ánh dây thép giùm mà cho th y Cai T ng Lung hay r ng cô
Cai sanh con trai, m con m nh gi i.
Chi u l i ch ta lên nhà l y hai t r i khai sanh mà giao cho hai ng i, t c a Lê
n L ng, m là Lê Th M o thì giao cho Cô Cai, t c a Ph m Th Hai, m là Ph m Th
Ph c thì giao cho Ph c.
Chi u b a sau Th y Cai T ng Lung lên t i, th y bi u a th ng nh cho th y
ng th ; th y b t kh n en, b n áo dài, mang giày tây, râu ng nh trê, mà th y b ng th ng
nh còn hói, th y i qua i l i, mi ng c i ng n ngo n, coi ng quá. Cô Cai a t
khai sanh cho th y coi, th y nói t tên L ng ph i l m. Th y ngó th ng nh m t h i r i

44
Ð i 45 www.hobieuchanh.com

th y nói r ng: “ Th ng L ng coi nó gi ng tôi quá mình há. Tôi có con trai n i dòng r i,
tôi không lo gì n a. Mình ph i ch u c c nhà th ng cho 10 b a, ng tr c là mình
d ng, sau n a th ng L ng nó c ng cát. T rày tr i mình mu n th gì tôi c ng cho
t thãy. Tôi trên n y th m mình vài b a r i tôi v làm vi c, úng 10 ngày tôi s em
xe lên r c mình v i th ng L ng”.
Cô Cái nói r ng:
trên n y t n hao lung quá. Th y ph i cho tôi ít tr m ng b c tôi n n
y cô m và tôi mua ch i.
c mà. Mình con trai cho tôi nh v y, d u h t nhà tôi c ng không phi n.
Mình c n lo b d ng, lo chi vi c hao t n.
Th y th ng nh n m trong nôi, r i m bóp ph i l y a cho v 300$00 và nói
ng: “ ó, mình mu n n xài vi c gì tu ý, mi n là mình vui thì thôi. Còn n n cho m
thì b a lên r c mình tôi s a ti n cho mà n n”.
Th y Cai m n phòng khách s n ngoài Saigon mà ngh ng vô ra th m hai b a
i v . Cô Cai t thi t v i Ba Có r ng Th y Cai cho có 300$00. Cô không dám xin nhi u,
th y nghi, cô a thêm cho Ba Có 200$00 và h a ít b a c ng cát ng i d y cr i
cô s làm gi y thi u 650$00, sau cô s tr .
Ph c n m nhà th ng 8 b a, ng i ta không cho n m n a. Ba Có vô r c nó
, l i ghé phòng cô Cai mà bi u cô ph i làm gi y thi u Ph m Th Ph c 650$00, h a qua
m sau s tr l i, song n u có ti n thì tr tr c l n l n c ng c.
Cô Cai th y ch ng vui m ng, không nghi chi h t, nên cô làm gi y li n, l i n n
riêng cho Ba Có 20$00
Ph c b c l i hun th ng L ng, r i b ng con Hai i v v i Ba Có, Cô Cai ngó theo
mà r ng r ng n c m t.

45
Ð i 46 www.hobieuchanh.com

VII
C NG LÀM BÀ
Ph c b ng con nh v nhà, con nh khát s a nó khóc, nên Ph c ph i v ch áo lên
mà cho nó bú.
Ba Có ngó th y thì ch c l il c u mà nói r ng: “Không c, em cho nó bú r i
c p vú còn gì!”
Ph c nghe m y l i thì l y làm l , nên ngó s ng Ba Có mà h i r ng:
- V y ch nó khóc bi t làm sao? Ph n s a c ng khó ch u quá, nên con bú b t
ch .
- Qua tính cho em làm bà n y bà kia, ch qua có tính cho em nuôi vú âu mà em
lo cho bú. Ph i tính th nào, ch qua không mu n cho em nuôi con nh n y chút nào h t.
- Không nuôi thì b cho ai nuôi? Mình i con v i ng i ta h l i bù ti n cho
mình n a, không nuôi sao c.
- Không. Vi c nuôi ó không có giao kèo. Mình mu n nuôi c ng c, hay là
mu n cho ai t ý mình ch . Mà em nuôi con c a ng i ta làm chi? N u em nuôi nó, em
nhà ôm nó mà cho bú hoài r i làm sao?
- V y ch b nó cho ai bây gi ?
- Qua tính sáng mai qua b ng nó lên nhà nuôi m côi trên Tân- nh qua cho
ph t r nh.
- Ch tính sao c ng c, song em ngh con c a mình h em v h c nuôi t -t ,
còn con c a h giao cho mình mà mình em b nhà m -côi, coi c ng k l m ch .
- i n y ch ng có cái gì g i b ng k h t. Em t ng h i con c a em ng h
nuôi hay sao, ó là t i h th ng nó l m hay sao? Có ph i v y âu! H vì cái l i tr c
t, h mu n t gia tài, nên h m i làm nh v y ch . H tính l i thì mình d i gì mà
bo-bo nh n ngh a. H bù cho em v m t v ch u m t ngàn ng b c, nhi u nhõi gì ó, mà
em ph i thí thân ng nuôi con cho h . Không c âu. qua i mua m t h p s a bò
i khu y mà cho con nh bú t i sáng mai qua b ng nó qua em cho nhà nuôi m côi.
Nhan s c c a em c u m t muôn ng b c, bi t qua ch u i hay ch a, có l nào vì có m t
ngàn ng b c mà ph i h y cái nhan s c y.
Ph c sanh s n r i thì s c l i càng p h n tr c, xinh b i ph n, l ng eo, ng c n ,
da tr ng , m t no tròn, c i h u duyên, i y u u. Nó v n bi t nó có s c, nh ng mà
nó nghe Ba Có khen, thì nó th n nên day m t ngó ch khác.
Ba Có ngó li c nó r i nói r ng:
- Em i nhà th ng n m sanh, v ti n xe, v ti n bánh hàng, v ti n n n cho
, t n hao không y 5 ng b c, mà mình có l i b c m t c 370$00. Còn 650$00

46
Ð i 47 www.hobieuchanh.com

a, ó g p gì mà òi. B nào h c ng tr , b i vì qua bi t h s mình khai thi t r i h


vi c c a h , bao gi h dám ch i. Hi n bây gi 370$00 c a em còn y nguyên ây, em
mu n mua th gì em nói i, ng qua mua s m cho.
- B c y là b c c a ch làm ra, ch nào ph i b c c a em mà em dám bi t. Em nh
ch mà em c no m lành m nh ây, cái n y tr l n l m, em không bi t làm sao mà
n c, có l nào em dám nói t i vi c b c ti n v i ch .
- Em ng nói v y. Qua nuôi em là mu n làm nên cho em, ch không ph i qua
tính làm l i cho qua âu. Thi t qua mu n có ý l i d ng em, song l i d ng ng tr thù
xã-h i ch i, ch không ph i l i d ng ng qua ki m ti n. th ng th ng ngày sau r i
em s bi t b ng qua. Còn em nói em mang n qua, em không bi t làm sao mà báo áp.
Em mu n n n cho qua thì không có khó gì, em c làm theo l i qua d y, em không trái
ý qua, bao nhiêu ó thì n n r i. Qua nói tr c cho em bi t, qua không d y vi c h i
cho em, mà qua c ng không mu n vi c em làm không c u. D u l i qua d y hay ý
qua mu n, c ng u mong làm l i ích cho em mà thôi, n u qua chung h ng là h ng
cái vui c th y tr oán tr thù ó thôi.
- Thân em nh có ch nên m i còn s ng c nh v y. Em nói thi t, d u ch em
mà bán em i n a em c ng vui lòng. Vì ch không mu n t tâm s c a ch cho em hi u,
nên em không rõ ý ch nh th nào. Nh ng mà ch d y cách nào, ch mu n vi c gì, em
ng làm theo h t th y.
- L i em nói ó, em ph i nh ó
- Em th ch ng bao gi quên.
Ba Có ng i suy ngh m t h i r i nói r ng: “ Sáng mai s em con nh lên nhà
-côi qua cho. Còn s b c mình ki m c ây, mà dùng s m chút nh qu n áo và n
trang cho em, còn bao nhiêu ph i cho em h c. H c chi có ích, ph i h c m i c”.
Ph c th dài mà áp r ng:
- H i nh vì cha m em nghèo, nên em không i h c c. Bây gi l n r i mà h c
gi ng gì?
- Nh thì h c theo nh , bây gi l n thì ph i h c theo l n, sao l i h c không c.
Em t ng qua bi u em i h c ng làm cô-giáo hay sao? Có ph i v y âu. H c chi v y
cho m t ngày gi , mà không danh v ng gì h t. Qua mu n cho em h c ng làm bà nhà
giàu, ho c làm bà H i ng, hay là bà Huy n, bà Ph kìa m i sang tr ng ch .
- Có tr ng h c nh v y hay sao?
- Tr ng c a qua ây. Em không hi u, qua c c ngh a cho em nghe. in y
n-ông trong x mình h t n b lung l m; không ph i h t n b v tài ngh , hay là v
n h c, hay là v c x o, hay là v o c. Không, m y khoa y h không thèm ngó
i, mà n u có ai h c gi i h l i ganhn ghét kích bác, n u có ai m n o c h l i khinh
ng o bán. H t n b có m t khoa mà thôi, là khoa háo s c. Tánh háo s c c a h , không

47
Ð i 48 www.hobieuchanh.com

bi t h trau d i th nào, mà qua coi nó m nh m c c m, m nh m n n i h th y gái


p thì h tr t, không k gì ph m giá c a gái son, không bi t tr ng ch trinh cho n bà
có ch ng. Mi n là h ph tình d c c a h thì thôi, d u t n hao bao nhiêu h không c n,
u ph m danh ngh a th m y h c ng không s . Cái i nh v y ó n u mình không
ng theo mà c u l i c u danh thì mình quê quá. Qua nói thi t v i em, vì cái tính háo
c c a n ông ó mà ngày nay thân qua m i ra nh v y ây. Nh c t i thân ph n c a
qua thì qua t c gi n oán thù l m. Ti c vì qua không có s c, mà l i tr ng tu i, nên qua
không th báo thù c. Em có s c mà l i còn nh , nên qua tính d y em ng tr thù cho
qua, em ch u hay không?
- Em ã nói d u ch em em i bán, em c ng vui lòng n a, y v y ch ng có vi c gì
ch d y mà em không ch u.
- c l m. Qua tính d y em h c là d y các u cho n ông mê. X a rày qua
ã d y em cách i ng cho d u dàng, d y u nói chuy n cho thanh nhã, ã g n xong
i. Bây gi ph i d y cho em bi t ch qu c ng , ng em c ti u thuy t coi nh t trình,
i d y em h c n, h c ca, h c ngâm, h c làm thu c á phi n, ph i d y cho em th o
y ngh y thì m i làm cho n ông mê c.
- Cha ch , h c nhi u th quá, bi t ch ng nào m i r i.
- Em ng lo. H c các th m t l t, trong sáu tháng thì xong h t. Em c lo ti p
ng cho thân th c ng cáp i, r i kh i công mà h c. Qua làm c h c, qua c n c n thì
ch c em h c mau l m.
Ph c c i. Ba Có i mua s a ng cho con nh bú.
Sáng b a sau, Ba Có kêu m t cái xe kéo, bi u Ph c a cái khai sinh c a con Hai,
i b ng con nh mà i, nói em lên nhà nuôi m -côi trên Tân nh mà g i cho h nuôi.
Xe ch y v a kh i t-Thánh tây thì có m t ng i n bà che dù , kêu mà h i
ng: “Ch Ba, ch i âu ó?”
Ba Có ng ng xe. Ng i n bà y i l i, té ra là cô N m Liêu, ch em quen bi t
i tr c. Hai ng i m ng nhau, r i cô n m Kiêu h i r ng:
- Ch b ng con i âu mà a nh còn l m-lói v y?
- Không ph i con c a tôi. Con c a h , vì h nghèo quá nuôi không n i, nên h
n tôi em cho nhà nuôi m côi.
- H ! Con âu mà em cho nh v y! âu a cho tôi coi th . Con trai hay là con
gái v y?
- Con gái.
- Nè, con nh ng quá há? M t d th ng l m ch . Nó sanh c bao lâu r i ây?
- c tám, chín b a.

48
Ð i 49 www.hobieuchanh.com

- M i sanh mà con nh c ng quá. Tôi mu n xin ng tôi nuôi ch i.


- Cô nuôi làm gì? Cô không có con hay sao?
- âu mà có. B i v y nên tôi m i mu n nuôi ch .
- Có mu n nuôi thì tôi cho cô nuôi, ch cho nhà m -côi c ng v y.
- Tôi mu n xin tôi nuôi quá. Mình không có s a, mình cho nó bú b ng s a bò
c không?
- c l m ch .
- Con nh n y có khai sanh phép hôn?
- Sao l i không có, nhà th ng không khai sanh sao c.
- Thôi, tôi m i ch l i nhà tôi ch i, l i ó ng tôi nói cho nhà tôi hay, r i tôi
lãnh tôi nuôi cho.
Cô N m Kiêu kêu m t cái xe kéo n a, r i d t Ba Có v nhà ng Champagne.
20
Ch ng c a N m Kiêu là m t tay bác , ch không có ngh nghi p chi h t, song n
c sung s ng, nhà c a h c h , tuy m t c n ph mà d n d p vén khéo s ch s l m.
Cô N m Kiêu nói chuy n mình mu n nuôi con nh cho ch ng nghe, thì ng i
ch ng b ng lòng, và l y 5$00 mà a cho Ba Có, m n em v a cho m con nh . Ba
Có giao con nh v i lá khai sanh r i lên xe tr v , nói d i v i Con Ph c r ng ng i ta có
cho 5$00. Ph c tin Ba Có, nên không g n h i chi h t.
t tháng v a qua, thì thân th c a Ph c ã m nh kho l i nh x a, mà Ba Có
ng ã s m vi ki n cho nó r i h t, may áo qu n thêm, mua giày thêu, mua kh n s t,
mua m t chi c vòng c m th ch, mua m t ôi bông nh n h t sa-lông.
n y, b a nào c ng v y, h n c m chi u r i thì Ba Có trang m cho Ph c,
bi u ánh r ng cho tr ng, d y thoa son làm môi , bi u chu t móng tay r i nhu m phao
ng h ng, bi u d i ph n t m t cho t i c , cho t i bàn tay bàn ch n, r i ch em d t nhau
i ra B n Thành mà ch i. Ch thì c m c en, còn em thì c b n qu n tr ng áo màu.
Khi màu tím, khi màu h t gà, khi màu khói nhang, khi màu thi t.
Ph c ã có s c s n, mà bây gi nó ra mã n bà, l i nh trang m khéo, y ph c
t, nên s c p càng b i ph n, p vì cái g ng m t có v hi n t , p vì hình vóc
m, má dong dãy, nh t là p v cái mi ng c i r t có duyên, vì ti ng nói d u dàng, i
ng y u u, Nh ng trai i ch i ch ng có m t nào g p m t Ph c mà không li c ngó,
ch ng tr m tr .
t bu i chi u, hai ch em ng i ch i t i m t cái b ng, ngoài ng kính l p. Cách
t h i có hai th y, phía d i mé sông i lên, r i c ng ng i x n i cái b ng y, phía
ng kia, m t th y tr c tr ng 22-23 tu i, m t th y tr c tr ng 25-30 tu i, th y l n b n

20
bài b c

49
Ð i 50 www.hobieuchanh.com

tây, th y nh b n mát, song b n l a tr ng m i tinh, l i ch n mang giày hàm ch


ng m i. Th y l n nói v i th y nh r ng:
- H i hôm toa n b n gì hay quá, m a ng i m a nghe c m h t s c.
- Ch c là anh nói b n V n Thiên T ng ch gì.
- M a không bi t tên b n gì. b a nào toa n l i, r i t i cái b n ó m a s ch
cho toa.
- H i hôm tôi n cây tranh, mà anh khen hay, ch c là anh khen b n V n-Thiên-
ng ch gì. Anh ch a nghe tôi n cây kìm. Tr i i, c m cây kìm mà tôi n nam thì
ng tr m l c nh n nghen anh. b a nào tôi n cho anh nghe th coi.
- Toa n kìm còn hay h n n a sao?
- úng l m. t V nh Long các th y n u cho tôi t i nh t v cây kìm.
Hai th y nói chuy n t i ó thì Ba Có xen vô mà h i r ng: “Xin l i th y, không
bi t th y d y n thì th y n bao nhiêu ti n công, m t b n là bao nhiêu v y th y h ?”
Th y l n c i ng t mà áp r ng:
- Tôi có bi t âu.
- Nãy gi tôi nghe th y nói chuy n n, tôi t ng th y d y n ch .
- Phãi. Th y n hay l m, ngón t i, nh p ch c, mà th y làm th y thông ch
không ph i làm th y n.
Th y nh b n mát, kêu b ng th y t ó, day qua h i cô Ba Có r ng:
- Cô h i th y n chi v y?
- Tôi mu n cho con em tôi ây h c ít b n n tranh, ít b n n kìm, mà không bi t
th y n âu ng cho nó h c.
Hai th y nghe nh v y bèn li c m t ngó Cô Ph c.
Ph c ng i nghiêm ch nh, c ngó ngay tr c m t, d ng nh không dè ng i ta
nhìn mình.
Th y l n nói v i Ba Có r ng:
- Cô mu n cho cô em h c n thì cô nói v i th y t ây th y d y giùm cho c
mà. Th y có thua th y n nào âu.
- Th y làm th y thông th y ký, tôi âu dám vô phép mà c y th y d y em tôi.
- c mà. Th y không có v con, ban êm th y th i ch i b y c ng v y, th y
y giùm còn có ích h n, không bi t ch ng th y d y mà th y không n ti n công n a .
- N u th y không n ti n công thì tôi âu dám cho h c. B m th y, không bi t h c
n m t b n ph i tr bao nhiêu ti n?

50
Ð i 51 www.hobieuchanh.com

Th y nh c i mà áp r ng:
- Cái ó không có ch ng, tu theo tài c a ông th y, mà c ng tu theo th l c c a
c trò n a. H c thành th c r i có ng i h n n 3 ng m t b n, có ng i n n 5
ng m t b n, có ng i t i 10 ng.
- Xin l i th y t , không bi t nhà th y âu v y th y T ?
- Tôi không có d n nhà riêng, Tôi u i anh tôi ng Bourdais.
- Té ra c ng g n tôi mà. Hai ch em tôi ng Louvani. Tôi dãy ph 20 c n ó,
nhà tôi s 72. M i hai th y b a nào có i ch i vô ngã ó, ghé nhà tôi u ng n c. Tôi
nhà có hai ch em, ch không có ai h t.
Ba Có nói d t l i r i li n ng d y r Ph c xu ng ch c mua trái cây và cúi u
hai th y mà i, Ph c c ng ch p tay cúi u mà t giã, b nghiêm ngh l m.
i c m t khúc, Ba Có nói nh v i Ph c r ng:
- Em ng ngó l i ch hai th y ng i ó nghen hôn.
- Sao v y?
- N u mình ngó l i, thì ng i ta bi t mình ngó ch ng, r i ng i ta cho mình là b n
“t th i” i trêu b o ng i ta. Mình ng thèm ngó l i, h m i mê mà i theo mình.
- Ch nói ph i l m.
- May quá i ch i t m b y mà ki m c th y cho em h c n h c ch ch .
- Ng i ta làm th y thông, ng i ta ng ch u d y mình a.
- D y mà. r i em coi, t i nay th y s l i nhà mình; l i mà d y giùm mà không
n ti n âu.
- Sao ch bi t? Th y có h a d y âu.
- Em quê mùa qúa! Qua th y c p nhãn c a th y thì qua ã bi t th y mê em r i.
Qua nói th y s t i nhà mình, em mu n cá bao nhiêu qua c ng cá h t. Th y nói th y
không có v , qua nói mình nhà có hai ch em, có cái gì ng n c n âu mà th y không l i
nhà mình?
- Ch oán nh th y bói.
Hai ch em i vòng xu ng ch c r i th ng th ng tr v nhà, nh c gh tr c
a mà ng i nói chuy n ch i. Thi t qu , l i 8 gi t i thì th y T b n mát h i chi u ó
th ng th ng i ngang qua, day m t vô ph dòm ki m s nhà. Ba Có kh u tay Ph c mà
ch , r i b c ra chào th y, mà m i th y ghé nhà ch i.
Th y T n y tên Cao con c a H ng s Hàng V nh Long. Th y m i 22 tu i, thi
ra tr ng r i xin i làm vi c t i phòng v n quan c lý thành ph Saigon ã cm t

51
Ð i 52 www.hobieuchanh.com

m r i mà ch a c i v . Th y u t i nhà m t ng i anh nhà bác, là ông Phán Kh i,


làm vi c s T o-Tác.
Ba Có ti p th y T Cao vô nhà, m i th y ng i, h i Ph c rót n c trà, l y thu c
u mà ãi.
Th y T Cao b -ng , không dám ngó Ph c, th y ngh không l ng i l ng thinh
hoài, nên th y nói r ng: “ ng n y mát quá, ban êm tôi hay i ch i phía trên n y hoài
mà không dè ch ây”.
Ba Có nghe th y kêu b ng ch , thì hi u ý th y, nên c i mà nói r ng:
- Bây gi bi t r i thì t i th y lên ch i, tôi có ch ng mà ch ng tôi ban êm v nhà
n trên Chí Hoà, không có ây. Tôi nhà có hai ch em. Con Hai ây là con c a dì tôi
nó g c d i Cai L y, nó lên v i tôi ng h c n h c ch cho bi t chút nh v i
ng i ta. H i chi u tôi nghe nói th y n hay. N u th y vui lòng d y giùm con Hai thì tôi
mang n th y l m.
- N u cô Hai mu n h c v i tôi, thì có l nào tôi dám t , song tôi m c làm v c, ban
êm m i r nh c.
- Thì c u h c ban êm c ng mà. êm nào th y r nh thì lên d y giùm nó ít gi ,
n gì ph i d y t i ban ngày. Nè, mà nó nghèo, nh ng th y d y thì tôi xin th y n ti n
công re r v y nghe hôn, ch th y òi m c quá, nó không có ti n mà tr a.
- Không mà. Tôi d y giùm cô Hai mà ch i, ch ti n g o gì.
- Th y không n ti n, tôi s th y d y không h t lòng ch .
- Không n ti n d y m i k a ch .
- Th y làm nh v y thì n ngh a l n quá, con em tôi làm sao mà n áp cho n i.
- Tôi làm n ngh a thì cô Hai l y n ngh a mà áp, có khó gì.
Ph c b c l i m i th y T Cao u ng n c, li c m t h u tình ngó th y, mi ng c i
nh hoa bán khai mà nói r ng:
- Th a th y, th y m i bi t em mà th y nói nh v y, thì em c m-tình l m. Song em
xin t v i th y, ví nh th y mu n làm n ngh a v i em, ch ng ph i em s em không có
n ngh a mà áp l i. Ngo t vì i n y là i kim ti n, n u em dùng n ngh a mà áp
i. Ng t vì i n y là i kim ti n, n u em dùng n ngh a mà áp n ngh a, em s trái
mùa ch ng?
- i kim ti n, mà mình làm nh n ngh a, mình m i cao ch .
- Cao thì m t.
- M t mà vui.

52
Ð i 53 www.hobieuchanh.com

Trai gái ngó nhau, m t li c mi ng c i, coi tâm u ý hi p l m. Ba Có th y v y thì


nói r ng:
- Nè mà th y d y nó h c n, th y ph i t p nó ca n a a, nghe hôn.
- Cô Hai mu n h c th gì tôi c ng d y h t th y.
- Nó mu n h c ch qu c ng n a.
- C ng c n a.
- Ch ng nào kh i công d y?
- N u cô Hai mu n h c g p, thì tôi d y li n bây gi c ng c. nhà có n hay
không?
- Không có. mai i mua m i h c c.
- Ch kh i mua. Tôi có n s n, t i mai tôi em l i tôi d y.
- Th y s n lòng nh v y thì con Hai mang n l m.
Ba Có b i ra ng sau, con Ph c nói chuy n v i khách cho thong th .
Th y T Cao mê-m t, ng i nói chuy n ch i t i 11 gi khuya m i ch u v .
êm sau Th y T em m t cây kìm v i m t cây tranh lên mà d y Ph c h c. Ban
u còn ké-né e l , d y trong vài êm r i, thì tình bi t tình, ngh a th m ngh a, gió tr ng
mang mát, ong b m v n v , khi thì d y n khi thì d y ca n khuya t i d t nhau ra ch
n mì, khi thì chong èn trò chuy n sáng êm, kh ng khít th nguy n tràng-tr ân ái.
Trong m y tháng mà Ph c ã n c ít b n tranh, ít b n kìm, bi t ca trúng nh p,
i bi t c nh t báo, th y d y ã không tính ti n công, mà l i s m gi ng s t, mùng l i
cho h c trò n m, s m m t ôi bông xoàn cho h c trò eo, s m m t b dây chuy n, s m
áo s m qu n, s m giày s p dép, không thi u v t chi h t.
t êm th b y, Th y T Cao m c i n ti c v i chúng b n, th y không lên nhà
Ba Có c.
Ph c n m trên ván mà nói chuy n v i Ba Có, ch m rãi nói r ng: “Th y T th y
th ng em lung l m, th y nói h th y xa em ch c th y ch t. Em mu n th gì th y c ng
mua cho h t th y. Không bi t t i sao mà em bi u th y làm hôn thú ng v ch ng d n v
chung v i nhau, thì th y c làm l hoài”.
Ba Có nghe m y l i thì l m c m ng i d y ngó ph c mà h i r ng:
- Em mu n làm hôn thú chi v y h ?
- Làm hôn thú cho ch c ch n ch chi.
- Tr i t i! em quên l i qua d n r i sao? Qua ã có nói v i em; ph n mình là
n bà, h mu n mình là h mu n làm cho ph cái tình d c c a h , ch không có ngh a
gì h t. Qua ã có khuyên em; i ph i t p tánh l i, ph i rèn lòng úc trí cho c ng nh

53
Ð i 54 www.hobieuchanh.com

n nh á, ng thèm th ng ai, ng thèm gi n ai thì m i kh i b ng i ta l ng g t,


sao em ch a thoát kh i cái bi n n y? Em t ng th y T th ng em l m sao? Ch chi
th y th ng thi t, thì th y ã v nói v i cha m th y mà c i em r i. Mà qua nuôi em,
qua d y em, có ph i qua tính cho em làm cô thông thím ký âu; qua mu n cho em làm
“bà” kìa ch . Em làm v Th y T sang tr ng sung s ng gì ó mà mong? Th y n l ng
t tháng ít ch c ng b c, n u em làm v th y thì b t quá ng i ta kêu em là “cô
thông” mà em ph i xách r i ch , em ph i vô b p n u n, r i sau em sanh con, em ph i
m b ng cho bú c c kh . Qua làm l cho em ân ái v i th y T , là qua mu n tr c cho
em h c n, h c ca, h c ch , sau n a cho em có vi ki n mà cao bay xa ch y. Nay em
c g n thành, mà vi ki n c ng có ít nh r i, qua ng tính k d t dây cho em bay cao,
sao em l i tính bu c ch n bu c c ng.
- N u d t dây thì t i nghi p cho th y l m.
- H ! em quên mau quá! T i nghi p! T i nghi p! v y ch h i ó h d t dây em
ó, h có t i nghi p cho em hay không?
Ph c n m l ng thinh m t h i lâu r i ng i d y mà nói r ng: “ Ch nói ph i. Em h c
còn non m t chút. Em h a ch c v i ch t rày v sau em không d i nh v y n a âu”.
Thà là em g t thiên h , ch em không cho h g t em n a.
Ba Có g c u và c i.
Cái v n mu n t cho cô hai Ph c làm Bà, là m t v n quan h c a Ba Có,
ngày êm ch ta ch ng h quên. Ch ta ngh n u mu n cho Hai Ph c làm “Bà l n” thì
tr c h t ph i cho l n vào ám giàu sang. Mà mu n t c cái m c ích y thì u c n
nh t là ph i có ti n ng s m áo qu n cho t t, lên xe xu ng ng a thì m i c chen l n
vào ám giàu sang c.
Tuy m y tháng nay Th y T Cao có ph ti n cho Ph c n xài c ng b n, nh ng mà
b c c a cô Cai T ng Lung a h i tr c nó tiêu mòn l n l n, còn không y m t tr m.
Tuy th y T Cao có s m áo qu n n trang cho Ph c nh ng mà nh ng y là t m
th ng, không làm cao ph m giá cho Ph c c. V y ph i i C n Th ki m v bé c a
th y Cai T ng Lung mà òi ti n.
Ba Có h tính r i thì làm li n. Ch ta nói cho Ph c hay r i m t mình tu t xu ng
n th .
Lê th M o sanh cho th y Cai T ng Lung m t a con trai thì th y coi nh vàng
nh ng c, nên th y ã em m con cô v chung t i nhà l n, v l n c a th y y u th nên
không dám c n nh n ng n c n chi h t.
Th M o th y Ba Có n nhà thì bi n s c, song m y tháng nay cô gi u út
giành ã s b c r i. Cô nói v i v ch ng th y Cai T ng r ng Ba Có là ng i cô k t
làm ch em h i lúc cô n m nhà th ng mà sanh, nay có d p i C n Th nên ghé th m cô.
Ba Có là tay th , mu n có ti n ch không ph i mu n h i ai làm chi, b i v y v a th y m t

54
Ð i 55 www.hobieuchanh.com

cô cai nh thì ch ta m ng r , h i th m l ng x ng, b ng th ng L ng mà n ng, làm b coi


nh thân thích l m v y. V ch ng th y Cai ni m n , không nghi u chi h t, l i c m
ch i b a sau m i v .
i l i th a lúc không có ai, Ba Có m i nói nh v i th M o r ng: “Ch em tôi
nghèo quá, nên xu ng ây c y cô cho m n ti n v xài”.
Th M o g c u, ngó tr c ngó sau không th y ai, m i móc túi l y m t gói mà
a cho Ba Có nói r ng: ”Tôi tr s sáu tr m r i, ch trao cái gi y cho tôi h i tr c
ó l i cho tôi”.
Ba Có b c ra sàn m b c, r i tr vô giao cái gi y cho cô M o. Hai ng i ngó
nhau mà c i
Th M o h i nh r ng:
- Con Hai m nh gi i th nào ch ?
- S s a l m. Bi t tr n r i.
- Ch làm n nuôi giùm nó.
Ba Có g c u khoác tay, r i h i nh l i r ng: “Th y cai có nghi hay không?”
Th M o l c u và c i.
Sáng b a sau, Ba Có tr v Saigon. Có ti n nhi u ch ta m i t may y ph c, và
n ch Ph c r t p . M i bu i chi u ch ta bu c Ph c ph i ng i xe-kéo i ch i m t
vòng, và m i t i th b y ch ta l i d t i coi hát C i-L ng ho c i coi hát bóng.
Cô Hai Ph c ã có s c khuynh thành, mà l i còn bi t n ca, v n nói khôn khéo,
i v y nh ng ông giàu sang n ch i ai c ng tr m tr g m ghé.
Ph c ã n i danh chút nh; may lúc y có m t H i ph c thi n t ch c m t cu c
l y ti n c u giúp n n l t, l i có bày cu c u s c p. Cu c thi y cô g t c gi i
nh t. Các nh t báo u ng tên c a cô, chân dung c a cô mà khen ng i làm cho danh
ti ng c a cô b ng lên, t Nam chí B c ai c ng u bi t m t “Cô Hai Ph c” là gái p
nh t trong L c T nh.
Khách làng ch i l i càng xôn xao h n n a, em xe t i giành nhau mà r c cô i
ch i, ph i t n b c tr m m i nói chuy n c v i cô. T rày cô Hai Ph c th ng có b c
ngàn trong nhà, b n xài ch ng khác b c giàu sang.
Th y T Cao t ý không mu n cho cô i ch i. Cô châu mày h i r ng: “Th y
c ch u m i tháng 500$ cho tôi xài hay không, mà th y không mu n cho tôi i n ca?”
Th y T Cao cúi u, không tr l i, mà s c m t bu n l m.

55
Ð i 56 www.hobieuchanh.com

VIII
C N C THANG U

Th y T Cao c ng còn u t i nhà Ông Phán Kh i mà i làm vi c.


t bu i chi u, th y i làm vi c v , th y b c vô nhà thì th y ông thân v i bà
thân c a th y ng ng i nói chuy n v i bà Phán. Th y chào m ng cha m , r i ng i t i
ó mà nói chuy n, ch không thay . Cách m t lát ông Phán Kh i v , ông c ng ng i l i
ó mà h i th m bà con cô bác d i t quán.
Ông H ng S Hàng, là ông thân c a th y T Cao, nói chuy n v i ông Phán ít
câu r i day qua h i th y T Cao r ng: “M y làm gi ng gì mà m c n n b c ngàn, nên
i th xin m t ngàn mà tr n ?”.
Th y T cúi m t xu ng áp nh nh r ng:
- Con n xài thâm th ng m t ngày m t ít, nên m c n có làm gi ng gì âu.
- M y làm vi c n l ng m i tháng 40 ng. M y u t i nhà anh Phán m y
ây, m i tháng m y tr ti n c m có 12 ng, t i sao xài không mà t i thâm th ng?
- May áo qu n b n, vô h i n y h kia v i ng i ta, có 28 ng làm sao mà .
-M yb n Tây, may m t b giá ch ng n m ng b c. Không l m i tháng m y
may n ba b n b . Còn hi p h i v i anh em thì b t quá m y vô ch ng 5 h i là nhi u,
ví nh m i h i m y óng m t ng b c, thì t n có 5 ng b c ch bao nhiêu. M y nói th
nào kia, ch m y nói s m áo qu n v i vô h i mà ph i m c n b c ngàn, thì m y khi
ng i ta quá.
Th y T ng i l ng thinh, không tr l i c.
Ông H ng s Hàng li c m t ngó con, r i c i g n mà ti p r ng: “Công vi c c a
y trên n y tao v i má m y u bi t h t th y. M y ng có gi u. Tao ngh l i công tao
cho m y n h c t n hao b c ngàn thi t là u ng l m. H c làm chi mà h quá v y? Ph i tao
dè nh v y thì h i nh tao b t m y gi trâu, r i l n tao b t m y làm ru ng, nh hai th ng
anh c a m y, thì xong quá”.
Th y T b cha qu trách, th y a n c m t và nói nh nh r ng: “Con có làm
vi c chi qu y âu mà h ?”
Ông H ng s châu mày n t r ng:
- M y mê nh v y ó, m y nên l m h ?
- Con có mê âu.
- V y mà nó còn ch i n a ch ! Không mê , v y ch làm gi ng gì mà m c n b c
ngàn? M y mu n h thì tao b cho m y h . Tao không bi t t i m y là con n a âu. M y

56
Ð i 57 www.hobieuchanh.com

có m c n m c k m y; m y tr không n i h ki n m y r i giam thân m y thì m y ch u.


Ph i, tao làm c c kh cho có ti n ng l i cho con. Mà cho con là con nên kìa, ch
con h nh m y thì ng có trông lãnh gia tài c a tao. Không l tao làm m hôi xót
con m t ng có ti n cho m y nuôi .
Th y T Cao không tr l i c n a.
Ông Phán Kh i mu n v t giùm cho th y T , nên can r ng: “Th ng T nó còn nh ,
nhiên nó ch i-b i chút nh. Chú gi n chú nó nh v y, ch l nào mà b nó, h nó có
ôi b n thì nó lo làm n ch gì.”
Ông H ng - S tr n m t áp r ng : “Nó mê m thì nó l y quân ó, c i
t - t cho nó mà làm gì.”.
Ông Phán th y ông H ng-s còn gi n quá, ông không giám nói n a.
C m d n r i, bà Phán m i hai v ch ng Ông H ng-s i n c m. T i l i ông
ng-s i vô Cholon mà th m m t ng i quen. Ông v a ra kh i nhà, thì bà H ng-s
nói r ng : “ Con làm b y, cha con gi n con lung l m. X a rày ng c y mai nh m i, tính
i con c a th y Ban-Bi n cho con. ng tính g n xong k nghe con trên n y sanh tâm
trai-gái ào- , ng gi n h t s c. Hôm kia ng c th con g i xin m t ngàn mà tr n ,
thì ng càng gi n thêm n a, ng gi n n n i b n b ng . d i nhà ng r y-rà lung
m, ng h m ng t con, nói cho con bi t. Sao con d y d v y ? Cha m rán làm có ti n
cho con n h c, con mu n v t gì cha m c ng cho h t th y. M y n m con h c trên Sàigòn
i n m t n hao t i hai ba tr m, cha m c ng vui lòng mà ch u. Bãi tr ng v nhà, con
mu n h c n, cha m c ng r c th y d n cho con h c. T nh chí l n con n h c t n
hao c a cha m không bi t bao nhiêu. Con ra làm vi c m y n m nay, con có l ng-
ng, mà con không giúp cho cha m thì thôi, ch sao con l i sanh chuy n mà làm
cho phi n lòng cha m n a. Má khuyên con hãy b cái tánh ch i-b i b y-b ó i; con có
th ng con nào thì c ng d t ph t cho r i, con lo tu b l i r i l n l n má s th ng-th 21 v i
cha con ng xin ng tha l i cho con, ch con còn eo- i theo ó, ng gi n ch c
ng b luôn con à, nói cho con bi t”.
Th y T Cao ng b i - r i v n n n, l p ti n góp, l p b c tháng, h òi t
tung, th y ch u không n i. Thi t n u có ch ng 500 ng b c thì th y tr d t n h t.
Nh ng mà th y vi t th v xin cha m m t ngàn y là th y mu n cho có d ng th y
m d n nhà mà v i cô Hai Ph c. Ch ng dè cha m không ch u cho b c ng
th y tr n mà l i còn r y th y v s ch i - b i. Th y có ch i - b i gì âu? Th y th ng
cô Hai Ph c, th y có ân tình v i cô, t nhiên th y ph i nuôi cô. Cô là gái không ch ng,
th y là trai không v , hai àng ân ái v i nhau, có can danh ph m ngh a ch nào âu, mà
i r ng h , r ng qu y. K t ôi b n tr m n m ph i cho cha m c i m i nên, ch còn
cho thong th cho tình ki m tình ng thinh ng khí mà ph i hi p thì h hay sao? Cái
lý thuy t nh v y có cái g c ch c - ch n gì âu mà bu c mình ph i nh m m t làm theo

57
Ð i 58 www.hobieuchanh.com

cho c. Mà l i làm con không phép cãi l i cha m , h cha m r y thì ph i ch u. Cha
y tuy cha nói n ng l i, song không có ti ng gay - g t, còn m r y, tuy m nói ngon
ng t, song l i nói châm trong gan trong ru t nên khó ch u không bi t ch ng nào.
Th y T ng i nghe m nói thì th y bu n hiu.
ch ng ông Phán Kh i nói có ban hát hay m i l i, nên m i bà H ng - S i
coi hát ch i cho vui. Th y T ng bu n nên th y ki m ch c nói nh c u mà nhà.
Th y i ra i vô m t mình, s bu n càng d n-d p th y ch u không c, nên th y b n
mát, ch n mang gu c, l n l n i lên ng Louvain.
i tr c c a Ba Có, th y th y có m t cái xe-h i u ngoài ng, còn trong nhà
thì có ba ng i khách: m t ng i ch ng 45 tu i, râu ng nh trê, m c áo dài,b t kh n
en, còn hai ng i n a thì l i 25-30 tu i m c âu ph c, mà t ng m o sang tr ng l m. Ba
ng i khách ng i chung quanh cái bàn gi a mà nói chuy n. Cô Hai Ph c c ng ng i
chung v i khách, cô b n áo màu h t gà, m t d i ph n môi thoa son, nói c i ng -ng n,
coi l -l i l m. Ba Có thì ng i t i cái gh d a vách, s t vô trong nhà n tr u, m t mày coi
ng h n h .
Th y T Cao ng bu n r u v n i riêng, mu n l i cho g p cô Hai Ph c ho c
may có b t bu n ch ng. Nào dè l i t i ây l i th y cái c nh nh v y ch ng-h ng. Th y
tính tháo tr v , mà i c vài b c thì th y tr l i, óng ngó vô nhà n a. Cô Hai Ph c
ng c c i gi n v i khách. Th y T Cao l y làm x n m t khó ch u, nên th y nh t nh
i vô coi khách nào ó cho bi t, th y không th n v y ph c c a th y khi m l .
Th y T xâm-xâm i vô c a. Ba ng i khách ngó th y trân-trân. Cô Hai Ph c c
nói chuy n, cô không chào h i, mà c ng không thèm ngó. Duy có m t mình Ba Có nói
ng: “Ng i trên ván ó ch i th y T “.
Ng i b n áo dài h i r ng : “ Th y ây là ai ? “
Ba Có h t mà nói r ng : “ Th y d y con Hai n ca ó a “.
M t ng i khách b n Tây nói r ng : “May d hôn ! Có s n th y n ây, thôi
i n ít bài cho Cô Hai hát nghe ch i”.
Th y T Cao gi n m t, th y b c l i b ván mà ng i, m t ngó ng i khách
bi u n ó l m-l m mà nói r ng : “Tôi t p n ng khi nào tôi bu n tôi n cho tôi
tiêu khi n, ch không ph i h c n d ng n cho thiên-h nghe âu.”
Cô Hai Ph c châu mày, day l i nói v i th y T Cao r ng:
- Th y vô l quá : M y ông mu n nghe th y n, m y ông dùng l i l ch-s mà
i th y. D u th y không ch u n thì th y c ng nói cho có l ngh a, ch sao th y t l i
khinh-r ng i ta nh v y.

21
n ng n

58
Ð i 59 www.hobieuchanh.com

- Ch n y mà l -ngh a gì ?
- Th y nói sao ?... Th y mu n làm nh c tôi h ?
- Ng i khách b n áo dài th y b hai àng mu n xung t, bèn can r ng : “Thôi,
thôi, t ng th y vui lòng, mình m i th y n ng ca ít bài nghe ch i. Th y không ch u
thì thôi, ép th y làm chi.”
Th y T ng i l ng thinh, mà m t coi gi n l m.
Ng i khách y day qua nói v i Ba Có r ng :
- Ch Ba, sao ch không m n m t cái nhà bánh- ch cho r ng-rãi s ch-s hoa-
khôi s c p ng anh em t i ch i, ch c n ph ch t-h p n c-n i quá, s hoa-khôi
nh ch .
- Tr i i! Ch em tôi nghèo mu n ch t, ti n b c âu mà dám m n nhà bánh- ch
mà . Quan Huy n t ng ch em tôi là i n ch nh quan Huy n v y sao ?
- Nhà bách- ch m n m t n m ch ng n m sáu ch c, ch bao nhiêu.
- Th a ph i. Ch ng n m sáu ch c; mà ph i có ti n ng tr ti n m n, ch ch em
tôi làm gì có ti n tr n i. N u quan Huy n ch u tr ti n m n thì ho c may.
- c mà. Ch m n mà d n i. Ti n nhà anh em tôi ch u cho.
- M n nhà h bu c ph i óng ti n tr c ít n a là m t tháng. L i d n nhà ít n a
ph i có bàn gh t gi ng. Ch em tôi làm sao mà tr tr c ti n nhà và mua s m c
cho n i.
- tôi a tr c cho ch m t m d n nhà…… ng có lo không ti n mà……
- Ông và nói và phành bóp-ph i l y ra n m t m gi y n22 mà a cho cô Hai
Ph c và nói r ng : “ ó, d n nhà i. D n cho xong ng tu n sau tôi lên ch i. D n ch
nào trên n y thì nói cho ông Th y Thu c bi t, ng ch ng tôi lên ng d t tôi l i“.
Cô Hai Ph c c m n m t m gi y s n, m t li c ông r t h u tình c i và nói r ng:
“Em cám n ông. Mà ch ng em d n nhà t t , ông lên ông ph i ó, ch ng có
ngoài nhà hàng ó n a a “.
Ông g t u áp r ng :
- Nh i m t mình thì ng, ch n u i có bà thì sao ng.
- Ông s bà l m sao ?
- Không ph i s . Nh ng mà vi c ch i, cho n-bà h bi t làm chi.
- Chuy n sau ông lên ông ph i mua n tân-gia ã nghe hôn.
- c, cô mu n tôi i h b ng v t gì ?

22
(cent): 100

59
Ð i 60 www.hobieuchanh.com

- Em mu n ông i cho em m t chi c vòng nh n ch ng n m h t xoàn. Em th y


ngoài nhà hàng có bán m t chi c vòng em mu n quá. Nó giá là 350 ng.
- c mà.
Khách nói chuy n t i 10 gi r i r i lên xe h i mà i, h n v i nhau tu n sau s
p nhau mà n l tân-gia.
Cô Hai Ph c a khách i r i cô tr vô, tay n m s p gi y b c mi ng chúm-chím
i.
Th y T Cao ng i ngó cô l m-l m và h i r ng : “Cô Hai, bây gi cô quy t làm
cái ngh nh c-nhã n y hay sao ?”.
Cô Hai nghiêm s c m t mà h i l i r ng :
- Ngh gì mà th y dám g i là ngh nh c-nhã?
- Ngh a c a tr c r c c a sau, ngh rù qu n b m ong mà l y ti n, ch ngh
gì. Cô làm nh v y ó thanh cao l m há ?
- Tôi c n h c v i th y là h c n h c ca mà thôi, ch tôi không c u th y d y
phong hóa. Cái môn phong hóa c a th y ó là gi -d i, g t ng i, ch không có giá-
tr gì.
- Nh ng vi c và nh ng ng i mà th y cho là thanh cao ó b ngoài coi t t p,
còn b trong thì thúi-o c. Th y ng có khoe thanh cao v i tôi.
- Th y T l c u, th ra, n c m t r ng r ng, không nói c n a.
Cô Hai nói ti p r ng : “Th y là ng i có n h c mà th y vô l quá. H i nãy th y b c
vô nhà tôi, th y th y khách c a tôi, thì th y l y m t mà ngó, ch không chào. Ng i ta
i th y n ch i, th y l i tr l i khi m nhã. Tôi t ý trách th y, thì th y l i cùn-qu n
nói ch n y mà l ngh a gì. Sao tr c m t khách c a tôi mà th y dám nh c tôi nh v y?
Tôi nói cho th y bi t, t rày s p lên n u th y còn mu n t i lui ch i, thì h g p nhà tôi có
khách th y ng có vô. Còn nh th y vô thì ph i chào h i cho l . N u th y cãi l i tôi
thì tôi c m tuy t không cho th y t i n a”.
Th y T gi n m t, th y ng d y nói r ng: “Cha ch , bây gi cô còn b t l i tôi
a h ?. Tôi không ánh cô ó là may ph c cho cô l m. Cô ng có mà ch c gi n
tôi”.
Nãy gi Ba Có ng i nghe hai àng cãi l n, ch ta không nói chi h t. Ch ng ch ta th y
th y T nói l n l i lên tay lên ch n thì ch ta x c l i xô th y mà nói r ng: “Th y có gan
thì ánh th coi. Th y ánh m t cái, tôi làm heo cho th y n li n. Th y có quy n gì mà
th y c lên gi ng v i em tôi?”
- Cô Hai làm cho em bu n l m. Ch ba i!
- Th y vui hay là bu n c ng v y, có n thua gì v i tôi âu.

60
Ð i 61 www.hobieuchanh.com

- Không n thua sao c. Ch ngh l i mà coi, tôi g n cô Hai m y tháng nay, tôi
th ng yêu cô, tôi ra công d y cô h c, tôi t n hao v i cô n n m b y tr m ng b c...
- Thôi, thôi, th y ng có k công n. Th y t ng n m b y tr m ng b c c a th y ó
nhi u l m sao? Th y không th y h i nãy ó sao? Em tôi nó nói m t ti ng c ng có n m
y tr m.
- Ch Ba, xin ch nín em nói chuy n ph i qu y cho ch nghe. Không ph i em k
công hay là k c a. Em nh c chuy n mà nghe v y thôi. Em ra công d y cô là vì em
th ng cô. Bây gi cô sanh tâm làm vi c hèn h nh c-nhã quá, mà l i làm tr c m t em,
thì em au n h t s c. Em ph i ch t, ch em s ng mà th y nh v y em ch u không
c.
- V y ch th y mu n cho nó nh n ói mà l y th y ph i hôn? Th y quê mùa quá! Cái
th i k “Tr ng ngh a khinh tài” ã qua lâu r i, th y không dè hay sao? Th i i n y là
th i i “ a khôn l t da a d i”. Th y ng có t ng vi c nó làm ó là hèn-h hay là
nh c nhã. Không có âu, thi u gì b c cao sang h l p m u mà l t l ng thiên h , h c ng
n l i, h c ng b o hình, mà có ai chê c i gì âu, ng i ta l i còn khen h khôn,
khen h gi i n a ch .
Th y T nghe m y l i thì th y ng n-ng . Th y ng suy ngh m t h i r i ch c l i
c u mà nói r ng: “U ng cái tình tôi th ng cô Hai quá!”. Th y nói d t l i li n b c
ra c a. Ba Có c i và nói r ng: “Tôi khuyên th y, i mình ph i th ng l y mình, ch
ng có mong th ng thiên h . Ai c ng tính l t l ng h t th y, không ai th ng mình âu
mà mình th ng h .”
Th y T l m l i i tu t. Ba Có ngó Cô Hai Ph c và c i và nói r ng: “ ó, h c mà
t là v y ó. H c theo sách ch không h c i. Th y t n v i mình có n m b y tr m,
mà h c c bài h c i, có ph i là m c âu”.
Trong nhà ã có ti n, sáng b a sau Ba Có v i cô Hai Ph c ng i xe kéo i ki m nhà
mà m n. Vô t i xóm Tân An g n Kho n, th y có ba cái nhà bánh ch treo b ng cho
n m i cái giá 45$00 m t tháng. Hai ch em th y xóm thanh t nh, l i nhà c ng r ng
rãi mát-m , có nhà t m, có nhà xe, tr c có sân tr ng bông, sau có nhà b i b p , bèn
n m t cái r i mua t , gi ng, bàn, gh d n v mà .
Th y Khuyên là ch ng c a Ba Có, tr a c ng theo v ó mà ngh .
n nhà m i c hai b a. M t bu i chi u, cô Hai Ph c v i Ba Có nh c gh ra sân
ng i h ng mát. Cô Hai Ph c nh l i h i tr a có mua m t s nh t trình mà cô ch a coi, cô
bèn l y ra c cho Ba Có nghe ch i. Cô v a m i m ra thì th y tr ng th nh t có m t
bài t a ch l n nh v y:
TH Y CAO T T
Cô Hai Ph c bi n s c, Ba Có thôi thúc nên cô c bài y nh v y:

61
Ð i 62 www.hobieuchanh.com

“ m m i hôm qua, m t ng i quét lá cây trong v n Bách Thú l i t i góc m t cây


da l n, g n ch chu ng nh t rùa, x y th y m t ng i trai, m c Âu ph c, th c c
treo tòn-ten trên nhánh cây. Tri hô lên. Cò Bót l i t i, m dây em xu ng thì ng i
trai y ch t ã lâu r i, mình m y không có th ng tích chi h t. Phóng viên c a b n
báo i u tra, m i hay ng i b c m ng n y là th y Cao, n m nay 23 tu i, làm ký
c t i dinh quan c-lý Thành ph Saigon. Th y không có v , u t i nhà m t
ng i anh nhà bác, là ông Phán Kh i ng Bourdais. Theo l i ông Phán Kh i
nói thì m y tháng nay th y Cao có t tình v i m t cô mua h ng bán ph n, th y
mê-sa say- m nên m c n . Cha m th y V nh long nghe tin y thì có lên qu
trách th y. Có l th y bu n v n i cha m r y, mà l i thêm lo vi c n n n n a nên
th y chán ngán cu c i mà t -t cho h t cái ki p lao tâm kh -trí.”
Cô Hai Ph c c r i, cô khóc mà nói r ng: “Th y T ch t ch c là t i em b c v i
th y quá, ch không ph i m c n , hay là t i cha m r y âu. Em ngh l i em n-n n h t
c. T i nghi p quá, th y th ng em thi t, ch không ph i gi -d i nh thiên h .”
Ba Có châu mày, coi s c m t ch ta c ng bu n, song nét bu n v a l ra thì l i i
t li n, r i thay m t cái nét gi n, mà nói r ng: “ i! h i nào mà th ng ti c! Ng i n y
ch t là t i ng i kia, r i ng i kia ch t là t i ng i n . i v n công mà gi t nhau, có
gì. Th y T là m t cái n c thang u cho em b c mà leo lên cái a v cao-sang.
Em còn ph i b c nhi u nh c thang khác n a, ch nào ph i m t cái ó là âu. N u
i b c n c u mà em d -d mu n ng l i ó, thì làm sao mà trèo cao c. Qua ã
n em ng th ng ai h t mà”.
Cô Hai Ph c lau n c m t, r i m i qua chuy n khác, mu n bày cu c n ca mà n
ng cô d n nhà m i.

62
Ð i 63 www.hobieuchanh.com

IX
NG MÁI -CHÍN
t êm. L i m i gi , có m t cái xe h i l i u ngay c a ngõ cô Hai Ph c, s p-
ph leo xu ng m c a xe. Cô Hai Ph c v i Ba Có b c xu ng. Cô Hai Ph c m c m t b
màu H -Châu, tay ôm bóp da xám. Còn Ba Có thì m c l a tr ng. Hai ng i b c
xu ng xe r i cô Hai Ph c m bóp l y m t ng b c mà a cho s p-ph và nói r ng:
“Anh l y ng b c ây i u ng n c r i s v . Xin anh nói l i giùm tôi cám n quan
Huy n l m”.
Cô nói r i xâm-xâm vô c a ngõ, mùi d u th m bay bát ngát. Ba Có ã nh n chuông
n mà kêu b i nên có m t ng i trai ra m c a ngõ.
Hai ch em vô nhà v n èn khí lên thì th y c h c-h , bàn m t á, gh xích u,
c m lai, tranh s n thu , m y c a s có treo màn t i, ch ti p khách có tr i ta-bi23 trên
bàn có bình bông t i, d a c a có ch u ki ng ki u24, có s m ván i-o n n m hút thu c
á phi n, có s m th n cho khách hoà ch i.
Khi b c vô nhà thì cô Hai Ph c và c i và nói v i Ba Có r ng:
- Mình v coi b ông Huy n ng bu n d . T i sao ch thúc v quá v y ch Ba? Còn
m mà.
- M y ng ch i nhu v y vô l l m. Qua không mu n cho em l i ó n a.
- M y ng c ng t t v i em nh th ng, ch h có th t l v i em âu mà ch b t
i.
- Không phãi h t t ó là . Em ph i nh r ng em là “hoa-khôi-s c- p”. mà em
i có cái tài n ca hay, nói chuy n gi i. Em v a có s c v a có tài, n ông con trai u
nao-n c mu n em. Em ph i gi ph m giá cho cao, thì ng i ta m i tr ng, r i em m i có
i l n, ch ai r c em i n ca, em c ng i h t th y, b c t m th ng trong túi có ôi ba
ch c c ng c g n em, em làm nh v y, ph m giá em nh quá, r i cái s c v i cái tài
a em có quí gì âu. Qua phi n m y ông h i nãy, là t i h không bi t tr ng em. ã có
em r i, h còn kêu thêm hai cô ca nhi kia n a làm chi. N u em ó thì em gi ng nh hai
cô ca nhi kia, nh th c a em quá, c âu.
- Ch nói ph i l m, song ông Huy n, ng r c mình n mà mình b ng mình v
nh v y s ng phi n ch .
- Th ng cha ó phi n hay không phi n c ng v y không c n gì.
- ng i ch em mình c ng khá l m ch . ng cho mình ti n ng d n nhà,
ng còn i h cho em m t chi c vòng n a, ng nh v y còn gì n a.

23
(tapis) th m
24
làm b ng s g i là ki u

63
Ð i 64 www.hobieuchanh.com

- Em t ng bao nhiêu ó là nhi u l m sao? Qua coi th ng cha ó rít-róng l m, xài


không c. Anh ta m mi ng ch ng là i n ch L c t nh, mà xu t m t ng b c
thì run en phát rét. Em không nh hay sao? Hôm mình d n nhà lên trên n y em bi u anh
ta i h cho em m t chi c vòng nh n xoàn. Anh ta làm l , qua ph i nh c t i hai ba l n, l i
có hai th ng cha p tàu25 ó nó c n a, anh ta m i ch u mua, mà mua chi c vòng có
200, nh n xoàn u26, coi nh b . M y tháng nay lên nghe n, n m hút m y l n r i,
mà nó tr m t a hoài. Hôm tr c qua b o mua cho em m t cái xe h i, nó ki m chuy n
nói lãng.
- mình x m i nó r i th ng-th ng mình d t nó, ch mu n làm g p quá sao
c.
- Qua coi t ng th ng cha nó dóc l m, khoe c a, s v , các tánh x u h t, xài
không vô âu. Em t ng nó a cho em 500 ng d n nhà ó là nó thi t có h o tâm hay
sao? Không âu. Vì có hai th ng cha theo c p tàu ó nó mu n ch ng giàu27, nên làm
nh nh v y ó. Nó ngh a 500 mà g n c m t “hoa khôi s c p”, l i sau h lên
Saigon thì có ch n, ng , ch i, kh i t n ti n n a, nó tính ch 28 nên nó m i lòi ra ó ch .
Còn hôm n anh ta i có v theo, anh ta lén vô ây, mà lo ra quá, ch i m t lát r i l t t
s v nghi; ng i ã b n s n, mà l i s v n a, thì có ích chi mà mình ph i v tình v
ngh a. i n y gi ng n ông th y u háo s c, mà h l ng l m. Mình ph i dè d c m i
c. Ông nào có mu n em thì em c nói em s qua r y, r i em m c qua u- ình
cho. Em ph i nh em ng có th ng ai h t, cái m c ích c a mình là c o u, l t da-h t
th y, không ch a th ng nào. Ph i lo làm cho có ti n, h có ti n r i em làm “bà l n” c ng
c n a.
Cô Hai Ph c c i ng t r i nói r ng: “Cha ch ! N u em làm “Bà l n”, em i ám
ti c r i g p chú thím em r i làm sao?”
Ba Có c ng c i mà áp r ng: “V y coi ng l m ch . N u h th n thì v ph n ai,
ch có ph i ph n em âu mà em lo.Qua mu n nh v y l m”.
Hai ch em thay r i t t èn i ng .
n lúc n y th y Khuyên th y cô Hai Ph c th ng có khách giàu sang n nhà,
thì th y ké-né, b i v y th y m n c nhà d n xa s c a th y, nên th y n c m tr a và
ngh u nhà m t ng i anh em b n d i B n-Thành, ch th y không lên n c m v i Ba
Có n a. Tuy v y m i tu n th y u ghé th m Ba Có có m t l n, có l n th y n c m nói
chuy n ch i, có l n th y th m m t chút r i i.
t bu i chi u th b y, th y Khuyên ghé th m, th y v a b c vô c a thì cô Hai
Ph c m ng r và nói r ng:

25
(ti ng lóng): ké, ch u rìa, h ng nh
26
nh nh h t u
27
khoe giàu
28
b , c l i nhi u mà không khó nh c.

64
Ð i 65 www.hobieuchanh.com

- May d hôn! Có anh Ba ghé ây. i lên Th D u M t n c m ch i, anh Ba.


- C m âu tr n mà n?
- Lên nhà hàng mình n. H n nhà hàng Th D u M t n u n úng l m. Lên
n c m r i mình ki m s u riêng mua ch i.
- Tôi không r nh, s i không c.
- Ban êm anh có làm vi c gì âu mà không r nh? T h i chi u t i bây gi , hai
ch em tôi mu n i, ng t không có n ông nên i không ti n. Nh anh ch u i, thì em sai
i xu ng Saigon m n m t cái xe h i lên ây cho mình i. i ch i anh Ba.
- Tôi i không ti n.
- Anh i v i em và ch Ba, anh h th n hay sao, nên anh không ch u i?
- Sao mà h th n? T i tôi m c vi c, nên i không c ch .
- M c vi c gì, âu anh nói cho em nghe th coi?
- Chi u mai trên tr ng ua có ua h i, ng a v nh t lãnh ph n th ng t i hai
ngàn ng. Tôi ã ng con ng a Xài Qu c a tôi ng ch y ó. Tôi lo quá, h m nay
tôi d t thì nó ch y hay l m, song không bi t ông bà có cho tôi lãnh th ng hay không.
êm nay tôi ph i coi d m s ng nó và cho nó u ng thu c ng mai nó ch y. Tôi i ch i
bày tr nhà, nó làm b y b không c.
- Con ng a anh mua 700 h i n m ngoái ó ph i hôn?
- Ph i. Con Xài-Qu ó.
- D hôn! Ng a mua giá có 700, mà ua lãnh th ng gì t i 2 ngàn l n?
- Ch sao. h i ng a lai mà. Ph n th ng H i nh là 3.200$, chia ra con nh t
2.000$, còn con nhì 800$, con ba 400$.
Ba Có xen vô h i r ng:
- D hôn! Nh con ng a c a mình v nh t mình lãnh ti n th ng t i 2.000$ l n
sao?
- Ch sao.
- Chà chà! N u v y thì nên nuôi ng a ua l m. Làm giàu c, ch ph i ch i âu.
- Ph i. Mà ng a mình ph i v nh t thì m i khá, ch m t h ng thì không c lãnh
th ng, mà mình còn ph i t n ti n ng tr nài, nh mình ánh cá thì còn thua thêm ti n
nhà n a.
- H t th y m y con ng a ch y v i ng a mình?
- h i ch y t i 11 con.
- Tr i i! Ch y ông qúa, làm sao mình ch c n cho c.

65
Ð i 66 www.hobieuchanh.com

- Tuy ông v y, ch ph n nhi u ng a không ra gì. Con Sài-Qu c a tôi hay l m.


Nó k có hai con là con D ng Ti n v i con Tái H ng mà thôi. Song con D ng Ti n
hay âm, còn con Tái H ng nó què m i h t, b i v y con Sài Qu có hy v ng nhi u.
- Tôi mu n i coi ch i quá. Mai hai ch em tôi lên tr ng ua coi c hôn?
- c l m ch .
- Làm sao vô c a c mà coi? Th y em hai ch em tôi vô c hôn?
- Tôi ph i em ng a vô tr c ng s p t. Mình v i con Hai lên ó r i mua gi y
mà vô nh h , không khó gì âu.
- Tôi mu n i v i th y ng th y ch con ng a c a th y cho tôi coi và c c ngh a n
thua cho tôi hi u, ch tôi không hi u gì h t.
- Tôi m c lo ng a l n x n l m. Mình c vô ó thì có tôi. May c ng có má bày tr
i n a.
- Có ch i n a sao? Cha ch , ch g p tôi ch c ch ghét tôi l m.
- Có bi t mình âu mà ghét.
- Nói ch i v y ch ghét hay là th ng c ng v y, có h i gì âu. Mai i nghen hôn,
em hai.
Cô Hai Ph c c i và áp r ng: “ i ch . X a rày em nghe nói trên tr ng ua vui,
em mu n i l m, ng t không ai d t i. mai hai ch em mình lên ó ánh cá ch i”.
Tr a b a sau, cô Hai Ph c v i Ba Có trang m r i kêu xe kéo mà i tr ng ua,
Ba Có thì n m c tuy s c s o, song d n theo ng i nghiêm trang l n tu i, y ph c không
hoa hoè, m t mày không son ph n. Còn cô Hai Ph c thì cô ch ng di n theo cái ph m
“hoa khôi s c p”, b n áo thi t t t, d i ph n thi t khéo, có bao nhiêu n trang cô eo
t, nên cô ra ng ch ng ai th y cô mà ch ng ngó, mà ngó r i thì trong b ng ph i khen
th m.
Lên t i tr ng ua, hai ch em mua gi y vô c a r i d t nhau i coi ng a mà ki m
th y Ba Khuyên, i t i âu thiên h u ngó cô Hai Ph c mà tr m tr .
Cô Hai Ph c dòm th y tr c m t cái chu ng ng a có m t ám ông ng i ng
ng bàn lu n, r i cách ó m t khúc l i có th y Ba Khuyên ng ng nói chuy n v i
t ng i m p-m p, m c b tây b ng b xám. Cô ch tay mà nói: “Anh Ba kia kìa!”
i n m tay d t Ba Có i ri t l i ch th y Ba Khuyên. Khi g n t i cô kêu mà h i r ng:
“Anh Ba, con Sài-Qu c a anh là con ng a nào? Anh ch cho tôi coi th tài t ng nó m t
chút ng em ánh cá”.
Th y Ba Khuyên ch m t con ng a h ng ng trong chu ng. Cô Hai Ph c v i Ba
Có i l i g n mà coi.

66
Ð i 67 www.hobieuchanh.com

Ng im c tây xám ngó cô Hai Ph c trân trân, r i i theo cô, mi ng chúm chím
i.
Cô Hai Ph c coi ng a Sài Qu r i nói v i Ba Có r ng: „Con ng a c a anh Ba t t
quá, em ch c h i nó s v nh t. Có ti n bao nhiêu em c ng dám cá h t th y”.
Ng i m c tây xám b c l i ng khít m t bên cô Hai Ph c và nói nh v i cô
ng: “Xin cô bi t thì b ng, ng có nói ra cho h nghe”.
Cô Hai Ph c day qua mi ng c i m t li c r t có duyên và h i ng i y r ng:
- T i sao mà không nên nói cho h nghe?
- mình cá mình n ti n m i nhi u ch .
- ! V y h ! Tr i t i! Tôi có dè âu.
- Nãy gi tôi d coi thì th y thiên h ph n ông h m n ánh con D ng-Ti n v i
con Tái H ng l m. Cô không th y hay sao? Kia kìa, h áp coi hai con ng a y ch t n t
kia.
- V y h ? âu th y làm n d t tôi l i coi hai con ng a y coi ra sao?
- Cô i v i tôi.
Cô Hai Ph c i v i ng i y. Ba Có ng l i h i th y Ba Khuyên r ng:
- Ng i ó là ai mà quen v i mình v y?
- Mình không bi t hay sao? Mai Ngân, kêu là mái-chín29 Ngành ó a. Y làm th u
khoán, trong ch l n, giàu l n l m, có ti m c a, có lò g ch, l i có hùn hãng tàu i
Nam-Vang n a.
- Giàu sao n m c lôi thôi d v y?
- Cái chú n xín-xái30 v y ó, ch y có hai ba cái xe h i n-xài úng l m.
- Coi b y th y con Hai y tr t theo nó.
- S con Hai th y y l n tu i nó chê, ch nó ng y nó no l m s ng h n ông Ph ,
ông Huy n nào h t.
Cô Hai Ph c v i Mái Chín Ngành tr l i. Cô Hai Ph c v n vai th y Ba Khuyên và
nói nh r ng: “Em ch c anh no r i. Nè, mà lát n a mua gi y ánh cá ch nào? Nói làm
sao mà mua? Anh ph i d t em, ch em nhà quê tr t, em có bi t âu”.
Mái Chín Ngánh nói r ng:
- Th y Ba m c lo ng a, ph i cho th y thong-th . lát n a cô mu n ánh con
nào, tôi mua gi y giùm cho. Tôi thay m t cho th y Ba c.

29
(ti ng Tri u Châu): ng i thay m t hãng buôn l n lo vi c thu mua. Gi ng Hán Vi t: mãi t n
30
(ti ng Tri u Châu): b qua, tha th , ây: lôi thôi

67
Ð i 68 www.hobieuchanh.com

- , th y làm n làm hoa-tiêu31 giùm cho tôi, ch tôi nhà quê m i bi t tr ng ua,
tôi không hi u chi h t.
Mai-Chín-Ngánh h i th y Ba Khuyên r ng:
- Cô ây là em c a th y ph i hôn th y Ba?
- Ph i. Em c a tôi. Mai-Chín-Ngánh không bi t nó hay sao? “Hoa-khôi-s c- p”
là nó ó.
Mái-Chín-Ngánh ch ng h ng day l i ngó cô Hai Ph c r i nói r ng:
-Té ra cô ây là cô Hai Ph c hay sao?
-Ph i.
-Xin l i cô, nãy gi tôi không dè. Tôi th y hình c a cô trong nh t trình. Tôi nghe
n tên c a cô lung l m. Thu nay tôi không có d p g p cô, nên tôi không bi t. B a nay
p cô, tôi cá ng a ch c tôi trúng l n.
- Tôi ch con nào, th y c ánh con ó thì ch c trúng.
- Tôi s nghe theo l i cô.
Chuông rung len-ken, nh ng ng a ch y u u d t ra Ba-d c ng qu ng cho
công chúng xem. Mái-Chín-Ngánh r cô Hai Ph c v i Ba Có i coi ng a, r i ba ng i
t nhau mà i, b Mai-Chín-Ngánh hân hoan l m.
Cô Hai Ph c v i Ba Có ng v n tay trên hàng rào mà coi ng a, Mái Chín Ngánh
ng sau l ng cô Hai Ph c, y không thèm ngó m y con ng a, y ch ngó hai cái tay cô
ch m mái tóc cô d n sóng, cái c c a cô da tr ng trong, tay cô v n hàng rào coi d u nhi u,
gió ph t mùi h ng c a cô bát ngát thì y ng -ng n bàng hoàng nh mê nh say.
Thình-lình cô Hai Ph c ch m t con ng a kim mà nói r ng: “Nè th y, th y ánh con
ng a n y ch c nó v nh t a th y”.
Mai-Chín-Ngánh b c t i ng mình cô mà cô không tránh cô l i c i mà h i
ng:
- Con ng a ó tên gì th y bi t hôn?
- S 3, ng a ó tên Kim Cúc. Cô coi ng a gi i quá. Con Kim Cúc hay l m, tu n
i ch y hai ngàn t mà nó v nh t. Tôi s nghe l i cô, tôi mua gi y ánh nó. Cô
mu n ánh bao nhiêu, tôi mua gi y luôn cho cô?
- Không, th y mua cho th y i, tôi i ng a c a anh Ba tôi ch y, tôi s ánh.
Ba ng i d t nhau i mua gi y r i d t nhau lên l u ng i ch coi ng a ch y.

31
ng i lái tàu hay lái máy bay, ây : ng ih ng d n

68
Ð i 69 www.hobieuchanh.com

Thi t qu u con Kim Cúc v nh t. Mái Chín Ngánh ánh 50 nh t 50 nhì, lãnh
c nh t 120 nhì 60, c ng 180, l i 80.
Qua th nhì, Mái Chín Ngánh c y cô Hai Ph c coi ng a giùm ng cho anh ta
ánh n a. Hai ng i d t nhau mà i. Ba Có dòm th y chú Mái Chín Ngánh ã tr t v i
“hoa khôi s c p”, b i v y ch ta l y c không bi t coi ng a mà ng i l i trên l u, không
ch u i theo. Nh m ngày hên th nào không bi t, mà cô Hai Ph c ch m t con ng a ô cho
Mái Chín Ngánh ánh trúng, l i c 50$ n a.
i h i, ng i ta d t 11 con ng a ra qu ng. Mái Chín Ngánh d t cô Hai
Ph c và Ba Có i coi. Công chúng ph n ông u x m-xì, quy t ánh con D ng Ti n
i con Tái H ng.
Mái Chín Ngánh i mua gi y, h i cô Hai Ph c mu n ánh con ng a nào và ánh
bao nhiêu. Cô m bóp l y ra m t t m gi y hai ch c mà a cho Mái Chín Ngánh và nói
ng: “Th y làm n mua giùm con Sài Qu cho tôi, mua gi y nh t h t, ch ng mua
nhì”.
Mái Chín Ngánh i mua m t lát r i em l i a cho cô Hai Ph c m t x p gi y. Cô
y mà b vào bóp, r i i lên l u mà ng i. Nài lên l ng ng a mà c i vô vòng tr ng ua.
Cô Hai Ph c ng i h i h p trong lòng không an, nên ng i m t bên Mái Chín Ngánh mà cô
ng thinh, không nói không c i nh h i nãy n a.
Ng a dàn ra s p hàng. Mái Chín Ngánh ng d y mà ngó. Cô Hai Ph c v i Ba Có
ng ng d y. Ph t c , ng a phát ch y. Công chúng u ngó m t mà ngó. Mái Chín
Ngánh nói :”Con D ng Ti n d n u”.
Cô Hai Ph c ng khít m t bên Mái Chín Ngánh mà h i r ng:
- Con Sài Qu ch y th 3... nó rút lên th nhì r i..
- H ? Nó ch y th nhì ó h ? Th y coi nó rút lên nh t c hôn?
- Cha ch ! Con D ng-Ti n d n u mà b nó còn kho l m.....nài còn nui....coi
th con Sài Qu khó qua quá...
- Còn con Tái H ng?
- Nó ch y theo t p sau ó........ i! Không xong! Con Tái H ng què n a....nó giã
o kìa..
- Cha ch ! Con D ng Ti n ch y quá, con Sài Qu ch c theo không k p.
Ng a v còn ch ng 300 th c n a thì t i m c. Thình lình con ng a ch y u tr
t cái r i tr nh y ngang qua rào mà ch y t m-qu n, ch không trong vòng n a.
Mái Chín Ngánh v tay la l n r ng: “Con D ng-Ti n âm ng r i! Con Sài
Qu v nh t, s ng l m! S ng l m”.

69
Ð i 70 www.hobieuchanh.com

Cô Hai Ph c m ng quá, quên ké-né, tay v n vai Mái Chín Ngánh và c i và nói :
“Rút lên, Sài Qu ! Rút ri t i, gi i, gi i l m!”.
Sài Qu d n u ch y v ngang khán ài, công chúng v tay lóp bóp, nh t là Mái
Chín Ngánh v i hai ch em cô Hai Ph c và v tay và la inh i.
i m c, con Sài Qu h ng nh t, b con Kim than h ng nhì, t i 2 mình ng a.
Mái Chín Ngánh ngó cô Hai Ph c mà c i và nói r ng: “Mình trúng l n l m, m t
ng ch c trúng 3 ng r i. Tôi nghe l i cô thi t hên quá. T rày s p lên h chúa nh t
thì tôi r c cô lên tr ng ua ch cho tôi ánh nghen hôn”.
Cô ph c g c u và c i và nói:
- c tôi ch u. Mà h th y trúng thì ph i chia cho tôi 10 ph n tr m m i c
ch .
- c mà. Cô l y h t c ng c n a, mi n là trúng thì thôi.
Ba Có m ng quýnh nên xen vô h i r ng:
- Mái Chín Ngánh v y ch th y Ba c lãnh ti n th ng hai ngàn hôn?
- Lãnh ch . Tôi bi t th y Ba còn ánh cá, th y còn trúng thêm m y tr m n a à.
Còn ph n cô Hai ây ngoài 7 tr m l n a.
Cô Hai Ph c ch ng h ng, cô ngó Mái Chín Ngánh mà h i r ng:
- Gi ng gì mà trúng nhi u d v y? Tôi ánh có 20 mà trúng gì t i 700 ?
- Không ph i 20 mà. Cô l y gi y ra tính l i coi.
Cô Hai Ph c m bóp. Mái Chín Ngánh móc túi. Mái chín m 60 t m gi y và nói :
“Tôi ánh 300 v n. Tôi ánh 300 v n. Tôi ch c s l nh ít n a là m t ngàn, còn cô có bao
nhiêu gi y ó?
Cô Hai Ph c m r i nói:
- Tôi có 40 t m.
-M it m5 ng, cô tính th coi bao nhiêu?
- Hai tr m... Tr i i!H i nãy tôi m n th y mua gi y có 20, mà sao bây gi 200?
- Tôi cho cô m n ánh thêm ó. Ch c trúng quá, cái gì l i ánh có 20.
Ba Có v i cô Hai Ph c nghe nói nh v y thì ngó nhau mà c i. Có ng i i ngang
qua, h nói con Sài Qu nh t n t i 4 ng, còn nhì- thì 2$20
Mái Chín Ngánh ngó cô Hai Ph c mà nói: “Cô s lãnh c 800 còn ph n tôi thì
1.200. Tôi ch c th y Ba lãnh 2.000$ ti n th ng v i ít n a là 400$ ti n cá n a.

70
Ð i 71 www.hobieuchanh.com

Ba ng i u vui m ng và r nhau i ki m th y Ba Khuyên. G p nhau m ng r


không xi t k . Th y Khuyên nói th y ít ti n nên rán ánh có 100$, th y n ti n cá có
400$ tr 100$ v n, thì l i có 300$.
Mái Chín Ngánh d t m y cô i lãnh ti n. Anh ta giao cho cô Hai Ph c 800$ và
khuyên b vô bóp.
Ba Có nói r ng: “Mái Chín Ngánh làm n cho em tôi, a h t ti n trúng cho nó thì
nó cám n. Thôi nó tr 180$ b c v n l i cho Mái Chín Ngánh ch ”.
Mái Chín Ngánh khoát tay nói r ng: “Xín xái mà! Tôi trúng nhi u, b a nay tôi n
n m t ngàn. Cô hai hên l m, s b c ó tôi t ng cô Hai mà làm k ni m ngày quen
nhau”.
Cô Hai Ph c c i và cúi u nói: “Cám n”
Cô có 800$ thì cô no h i, nên t ý mu n v . Mái Chín Ngánh nói, nh hai cô mu n
thì anh ta s l y xe h i mà a v , vì anh ta c ng không ng ánh m y sau n a.”
Lên xe-h i, Cô Hai Ph c ng i gi a, Ba Có ng i tay m t, còn Mái Chín ng i tay trái.
t i nhà, Cô Hai Ph c m i Mái Chín vô u ng n c cho mát r i s v . Mái Chín c
i thì ch u li n. Ba Có say b i lên xe h i i mua r u la -ve v i n c á em v mà ãi
khách, ba ng i ng i chung m t bàn mà u ng r u vui c i, d ng nh thân thi t ã t
lâu r i. n chi u, Mái Chín l i m i hai cô lên Xuân-Tr ng n c m, i v i nhau t i 11
gi khuya. Mái Chín m i a v .
Khi b c vô nhà thì Ba Có c i nói v i Hai Ph c r ng: “Chú Mái Chín, tuy là ch c
khách, mà chú xài úng h n m y ông l n, m y ông giàu c a mình l m. Chú g p em coi
chú m t ri t. Mai m t chú l i ây n a cho mà coi. Th y k , em ó cho qua lo. N u
chú m h i mu n em, thì qua bu c chú ph i s m h t xoàn, ph i mua xe h i cho em thì
em m i ng. Nh em không có m ng làm “Bà l n”, thì em làm “Bà nhà giàu” c ng c
y”.
Cô Hai Ph c c i vang nói:
Th y Mái Chín l n tu i quá.
Ch ng 40 tu i, ch bao l n. Thi u gì a nó còn nh h n em n a, mà nó ng t i
ông già hay sao. i, i n y, mi n có ti n thì sang tr ng.
Thi t qu , t i b a sau Mái Chín Ngánh i xe h i l i m i Ba Có và Hai Ph c i ch i
a. B a nay anh ta t thi t anh ta th ng cô Hai Ph c và xin k t ngh a cang th ng v i
cô, tuy ai nhà n y, song anh ta h a s b o b c m i vi c, ti n nhà, ti n ch , ti n xài, anh
ta s bao ch u h t.
Ba Có giành mà tr l i. Ch ta ki m ch c mà làm khó, nói Ph c ã có m t ông
Huy n Hàm mu n c i, nói Ph c còn nh n u ng Mái chín s e thiên-h chê c i. Nói

71
Ð i 72 www.hobieuchanh.com

qua cãi l i m t h i r i Ba Có bu c ph i s m m t ôi bông xoàn l n, v i m t cái xe h i


i thì Ph c m i ng.
Mái Chín Ngánh ch u h t. Anh ta mua cho cô Hai Ph c m t ôi bông xoàn giá
1.200$. m t cái xe m i giá 2.800$, l i còn a riêng 500$ cho hai cô s m qu n, s m áo,
mua ph n, mua d u. Ti n nhà, ti n ch , ti n b p, ti n b i, ti n s p-ph , ti n s n nh t, anh
ta lãnh ch u h t th y, mà l i còn h a m i tháng s cho cô Hai 300$ b túi i ch i.
t óa “hoa khôi s c p” mà làm v m t ng i Mái Chín, l i v không có gi y t , thì
ng tài u ng s c thi t. Nh ng mà danh thì không r m, ch ti n b c y, cái n bù cái
kia, nên Ba Có c ng m ng cho cái m c ích t c h n phân n a.

72

You might also like