NoDoi Ges2

Ð i 1 www.hobieuchanh.
com
i
Bi u Chánh
Quy n nhì
X
NHI U TI N THÌ CAO
Theo i kim-ti n, thì ti n b c là quí h n các h nh t t, n m trên các tánh cao h t

th y. D u h i tr c mình làm nh ng chuy n b t nh n, b t ngh a, hay là mình làm nh ng
u x -ti t, ô-danh h mình có nhi u ti n r i, mình nhà cao, mình ng i xe t t, thì
thiên-h bái qu , b , kính tr ng, ph c tùng, ng i ta không c n xét tra cái ph ng-
ch c c a mình dùng mà làm ra ti n, mà ng i ta c ng không c n dòm ngó cái tâm tánh
a mình coi cao hay là th p.
Nh sanh nh m cái i nh v y, nh g p dàn-trí nh v y, nên cô Hai Ph c làm b n
i Mái Chín Ngánh h n m t n m r i, bây gi cô có cà rá h t xoàn, cô có bông tai h t
xoàn, cô có dây chuy n h t xoàn, cô có vòng nh n h t xoàn, trong nhà c h c-h , t
t th ng c t b c ngàn, h b c ra kh i c a thì leo lên xe h i, ch ng có cu c vui nào mà
cô thi u m t, t nhiên h t th y thiên-h t sang chí hèn u kính tr ng cô, ch ng có ng i
nào tính tìm lai l ch c a cô, hay là dám xét coi cô làm th nào mà cô có xe h i, có h t
xoàn, có b c ngàn, có t t nh v y. Mà ng i ta sao không kính tr ng cô cho c. Cô
ã có ti n b c nhi u, l i vì ti n b c cô làm ra không m t, b i v y cô xài ti n b c r ng rãi
m. H ai n quuyên ti n ng cúng hay giúp dân b th y thiên tai hay là h a ho n, thì
cô vui lòng u luôn luôn, khi cô giúp 5 ng, khi cô giúp 10 ng n u có m y “Bà l n”
n thân i quyên, thì cô giúp n m b y ch c ho c m t tr m cô không ti c. Cách cô c s
nh v y t nhiên k nghèo hèn u kính m n cô, còn ng i sang tr ng thì khen ng i cô,
trên cho t i d i ng cho cô Hai Ph c là ng i nh n c.
ã v y mà cô còn mua t t c các th nh t-báo tu n báo h t, mua mà b ng,
ch không coi. Ba Có có c n-r n, thì cô nói mua ng giúp cho nhà h c-th c khai thông
dân trí d n d n t n hao chút ít c ng ch ng h i gì, mà cô l i có l i nhi u, m i vi c cô làm
nh v y u khen ng i cô, ph m-giá c a cô càng thêm cao, l i c quen v i b c có h c
th c n a.
t êm có H i T ng t t ch c cu c hát t i Thành ph hí vi n Saigon l y ti n
cho h i mua t làm ngh a a, Cô Hai Ph c c thi p m i i coi hát, nên n c m t i r i,
cô cùng Ba Có trang m h n hoi, m c áo qu n thi t p, eo h t xoàn th , r i lên xe
i mà i xu ng r p hát.
1
Ð i 2 www.hobieuchanh.com
Tuy còn h n n a gi ng h n a m i khai di n, nh ng mà tr c r p hát xe h i, xe

kéo chen nhau u ch t, nam thanh n tú ua nhau mua gi y vô c a p-d u1 .
Xe h i c a cô Hai Ph c v a ng ng, s p ph nh y xu ng m c a xe, cô Hai Ph c
th ng th ng leo xu ng, ai th y i xe t t, b n áo màu, h t xoàn nhi u, m t có duyên, s c
thì p thì c ng chong m t, day u mà ngó. Ba Có mua hai cái gi y th ng h ng, r i ch
em d t nhau vô c a, i t i âu àn ông con trai th y u ngó Cô Hai Ph c mà tr m tr .
Ch em ng i yên ch r i m i ngó thiên-h ch i, ng i thì x u-qu c mà l i d i ph n thoa
son, k thì già chát mà còn n m c lòe-l t, coi b vúc-v c t ng ai c ng mu n mình, rà
t láo liên dòm m y ch ph n .
Hai ch em ng coi thiên h mà bàn-lu n th tình, thình lình cô Hai Ph c kéo tay
Ba Có mà nói r ng: “Ý! Ch Ba, có thím tôi i coi hát kìa”.
Ba Có h i “ âu? Thím nào?“
- Thím c a tôi là bà Ph ó.
- âu?
- ó, thím ng i vô kìa, thím i v i ba a con c a thím ó.
Cô Hai l y tay mà ch , Thi t qu bà Ph Hàm Ph m Gia T ng th ng th ng i vô v i
ba a con, Liên Hoa i tr c, Gia T ng và Gia Trinh i gi a, bà i sau chót h t. Có
t th y xâm-xâm i ngay l i ch cô Hai Ph c ng i, r i kêu bà Ph ch 3 cái gh ó và
nói r ng: “Th a bà, ba cái gh n y c a bà mua ây.”
Cô Hai Ph c ngó Ba Có và c i mà r ng : “Mua gi y ng i g n mình n a ch ! Làm
sao?” Ba Có áp r ng: “Ng i g n thì nói chuy n ch i, có sao âu mà ng i”.
Liên Hoa t i tr c, dòm th y cô Hai Ph c ch ng h ng nên ng kh ng l i. Cô Hai
Ph c c i và nói r ng: “Chào cô Hai, cô i coi hát n a sao? Có chú i hay không?” Bà
Ph T ng i t i. Cô Hai Ph c ng d y, ch p tay xá bà mà chào r ng: “B m, thím i coi
hát. B m, có chú tôi i hay không?”
Bà Ph b èn khí chóa m t, l i b cô Hai Ph c m trang theo b c sang tr ng, nên
bà không nhìn c, bà ng d d mà không bi t ai mà tr l i.
Cô Hai Ph c c i mà nói r ng: “Cháu là con Ph c ây, thím quên cháu hay sao?”
Bà Ph ch ng-h ng, không k p ki m m t l i khôn khéo mà áp, l i nói r ng : “Tr i i,
y hay sao? Bây gi coi l o c, có dè âu”.
Cô Hai Ph c c i mà nói r ng: “M i thím ng i. M y n m nay chú thím m nh gi i
há? N m nay cô hai l n i, hai c u c ng v y”. Cô l i v vai Gia Trinh mà h i r ng:
“C u nh tôi hôn, c u ba?” Gia Trinh g c u mà áp: “Tôi nh l m ch . H i m i vô tôi
th y thì tôi bi t li n”.
1
d p di u
2
Bà Ph ng i cái gh d a bên cô Hai Ph c, Liên Hoa ng i k ó, còn hai c u nh

ng i chung m t cái k ó n a. Bây gi bà Ph ã nh tâm l i c r i, nên bà h i cô Hai
Ph c r ng:
- Bây gi cháu âu?
- B m, Saigon ây, cháu mi t trên kho n.
- nhà ai tr n?
- B m, cháu nhà cháu, ch nhà ai.
- Cháu có ch ng hay ch a?
- B m, cháu có ch ng h n m t n m r i.
- V y hay sao, thím có hay âu. Có ch ng g n ây, sao không xu ng thím mà
ch i? Ch ng c a cháu làm vi c s nào v y?
- B m, ch ng c a cháu làm vi c nhà, ch không có làm s nào h t. Th y có ti m
a, ti m g , có lò g ch, nh làm ngh th u khóan, i u giá lãnh c t nhà, ho c b t c u
y thôi.
- Cha ch , giàu l m m i làm ngh th u khóan c ch .
- B m, có v n làm n v y thôi, ch không giàu gì l m.
- Có lò g ch, có ti m c a thì giàu r i, còn i gi ng gì n a. B t nh n quá, g n
ây mà không xu ng th m ch i ch . Quan Ph nhà nh c nh cháu hoài. B a nào xu ng
ch i nghe hôn.
- D , cháu xu ng s chú r y quá.
- Gi ng gì mà r y?
- H i tr c chú ánh chú i cháu, n u cháu léo hánh t i n a, cháu s chú r y
ch .
- i chuy n x a nh c l i làm gì. H i tr c ng gi n ng r y v y thôi, ng không
có c ch p âu.
- B m thím, m y n m nay chú tôi m nh gi i th nào?
- , ng m nh.
- Sao, chú tôi không i coi hát ch i?
- ng ít a hát x ng l m. Cháu không bi t ý ng hay sao? ng vui v i cái èn
mâm thu c, ch ng không bi t vui vi c chi n a h t.
Bà Ph ngó ôi bông tai, ngó b cà rá, ngó cái m ay ng c a cô Hai Ph c, th y
xoàn h t nào h t n y tr u-tr u nh t là b h t nh n ôi bông tai l n và chi u h n h t c a
bà thì bà kiêng n trong lòng, nên bà mu n h i t i duyên c làm sao cô g p ch ng giàu
nh v y, mà r i bà không dám m mi ng.
Cô Hai Ph c day qua h i Ba Có r ng:
- Ng i ta vô ch t r p r i, mà h còn i gi ng gì n a, nên không ch u kh i s hát,
ch Ba há.
3
- B ch a t i gi , nên h ch a hát ch .
Có hai v ch ng c a ông H i ng Thành ph vô, g p cô hai Ph c thì chào h i
ng r , b coi thân thi t l m. Bà Ph th y cô Hai Ph c quen bi t v i b c thân- hào, thì
bà l i càng thêm kiêng n h n n a, Bà Ph h i nh cô Hai r ng:
- Cháu có quen v i bà H i ng ó hay sao?
- B m, bà h i ng ó là ch em b n c a cháu, i h i v i nhau hoài.
- H i gì?
- B m, m y h i ph c thi n.
- Cha! Cháu có vô m y h i ó hay sao?
- B m, m y bà theo r hoài, nên cháu vô h i ng lo giúp m y k nghèo nàn, tàn
t, làm ph c chút nh v y mà.
- N u v y thì bây gi cháu sang tr ng l m.
- B m, thiên h làm sao, mình c ng làm b y theo v i h cho vui, ch không sang
tr ng gì.
- Còn cô nào ng i m t bên cháu ó, mà nãy gi cháu nói chuy n hoài v y?
- Thím h i ch Ba cháu ây ph i hôn? B m, ch c a cháu?
- H ? Ch c a cháu hay sao? Cháu không có ch mà.
- Ch em b n dì.
-C âu?
- C ng Saigon ây. H i chú thím i cháu ó, nh ch em cháu v ch nuôi,
i sau m i g cháu l y ch ng. Cháu mang n ch lung l m.
- V y hay sao?
Bà Ph nghe chuy n nh v y, mà bà không h th n, bà l i mu n làm quen v i Ba
Có, nên ngó Ba Có mà chào r ng: “Chào cô. Té ra cô là ch c a cháu tôi ây, mà tôi
không bi t ch ”.
Ba Có g c u và c i, ch không nói chi h t
Cô Hai Ph c nói v i Ba Có r ng: “Bà ây là Bà Ph trong C u Kho, thím dâu
a em”.
Ba Có c i mà nói r ng: “B m bà l n, em có nghe danh ti ng c a bà t lâu, ti c vì
em không có d p g p c bà l n, nên nãy gi em không bi t mà chào bà l n. V y xin bà
n tha l i cho em.”
Bà Ph áp r ng: “Không. Cô có l i gì âu. Không bi t mà chào h i sao c.
Thôi, té ra c ng là bà con, ch ch ng ph i xa l chi. B a nào r nh i v i con Hai ây vào
nhà tôi ch i”.
Bà nói t i ó thì b n hát kéo màn khai di n. êm nay hát tu ng Ph ng Ki u-Lý
áng, hát l p m con Ph ng Ki u ùm u t i nhà H -Phát g p Lý áng b òn, hai bên
tình cùng nhau r i th nguy n vàng á. Cô Hai Ph c th y thân ph n c a Ph ng Ki u
4
hèn h ch ng khác nào thân ph n c a cô ngày tr c, thì cô m i lòng, nên r ng r ng n c

t. Cô li c coi thì th y Bà Ph , Liên Hoa v i Gia T ng h n h nh th ng, duy có
t mình Gia Trinh không vui, nó th y v ch ng H Phát khinh b c m con Ph ng Ki u
thì nó kêu bà Ph mà nói r ng: “V ch ng H Phát x u quá má há, Ph ng Ki u là cháu
mà coi b nó không th ng ch ”. Bà Ph ã không bi t h mà bà l i nói r ng: “ , hai v
ch ng th ng cha ó b y quá. Sau con Ph ng Ki u nó làm hoàng h u ây r i m i bi t m c
ch ”.
n khuya vãng hát, cô Hai Ph c v i Ba Có i v i m y m con bà Ph mà ra c a
tl t. Bà Ph kêu xe kéo mà v C u Kho. Cô Hai Ph c bèn th y v y h i r ng:
- a ! Thím không có xe h i hay sao?
- Có xe nhà, mà không có s p ph . Hôm tr c th ng s p ph phá xe, ng gi n
ng i nó, r i h m nay ch a m n a khác c m bánh, nên i âu ph i i xe kéo b t
ti n h t s c.
- Cháu có xe s n ây. Thôi thím v i m y c u và cô lên xe cháu r i cháu av .
Xe cháu l n, t i 7 ch ng i nên i .
- Cháu có xe h i hay sao?
- D có.
- Cháu a m t công cháu l m.
Ba Có h t mà áp r ng: “B m bà l n có m t công âu. a bà m t chút r i ch em
tôi v không tr gì. bà l n i xe kéo b t ti n l m”.
Ch ta và nói và ngo c s p ph em xe l i. Bà Ph th y cái xe thùng ki ng l n i
mà l i m i tinh, thì bà khen th m và càng kiêng n cô Hai Ph c thêm n a. S p ph nh y
xu ng m c a, v n èn trong mui sáng tr ng. Cô Hai Ph c và Ba Có m i m con bà Ph
lên xe, b n ng i l n ng i phía sau, Hai a nh ng i phía tr c.
Bà Ph th y ni m2 xe bao n xám, ch ch n lót n , có bình c m bông th ng
i, coi ra có v sang tr ng vô cùng thì bà h i cô Hai Ph c r ng:
- Xe n y c a ch ng cháu hay là c a ai?
- B m, không. Xe riêng c a cháu i ch i ch . Ch ng cháu i làm công vi c, th y
có hai ba cái xe khác n a.
- Cha ch ! S m xe h i nhi u d v y hay sao?
- Ph i s m mà i ch sao.
- N u v y thì ch ng cháu giàu l n l m.
Cô Hai c i và ch ch cho s p ph ng ng. M y m con bà Ph leo xu ng, r i bà
i ch em cô Hai Ph c ghé u ng n c ch i m t chút r i s v . Cô Hai Ph c áp r ng:
- B m khuya r i; n u cháu ghé s nói chuy n làm m t gi c ng c a chú.
2
n m
5
- ng ch a ng âu. Bây gi ng th c ng hút hà r m, ch ph i ng s m nh h i

tr c. B a nay tôi i coi hát ây, ng l i ph i th c coi nhà mà ch ch
ng nói lang cang3 thì th y trong nhà ph t èn khí sáng lòa, c a m r ng ra,
ông ph T ng i ra sân và h i r ng: “Ch ! Xe h i âu mà v ó v y!”
Bà Ph không tr l i v i ông, bà l i nói v i Hai Ph c và Ba Có r ng: “Kia kìa,
ng còn th c ó th y hôn? i vô u ng n c ch i m t chút r i s v .”
Ba Có th y bà ân c n, bèn nói v i cô Hai Ph c r ng: “Không nên cho bà l n
bi u lâu. S n có quan l n th c kia, v y em nên vô mà th m quan l n m t chút”
y ng i d t nhau i vô, g p ông Ph i ra, ông h i r ng: “Xe c a ai a bà v
ó?”
Bà Ph áp r ng:
- Xe c a con Hai.
- Con Hai nào?
- Con Hai Ph c
- Con Hai Ph c nào?
- Con Hai Ph c là cháu c a mình, ông quên r i hay sao?
Ông Ph còn ú , thì cô Hai b c t i ch p tay xá ông và nói r ng: “B m chú m nh
gi i, cháu ây, chú quên hay sao?”
Ông Ph ch ng-h ng, không bi t l i chi mà nói. Bà Ph m i vô nhà. èn khí chói
sáng, ông Ph th y rõ cô Hai Ph c, th y cô y ph c àng hoàng, trang- m p- , không
ph i nh con Ph c b n ti n h i tr c, thì ông ng n ng , ch l y con m t ngó cô, ch
không nói c
Bà Ph c i mà áp r ng:
- Ông coi cháu bây gi t t quá th y hôn?
- …
- Nó có ch ng giàu có l n, có lò g ch, có ti m c a, có xe h i n m ba cái, sung
ng bi t ch ng nào.
- …v yh .
- Ch sao. Nó ch i b i v i bà n y bà kia, sang tr ng úng b c.
-V yh
Bà Ph m i khách ng i r i kêu a bi u em n c u ng. Bây gi ông Ph nh
tâm l i, ông m i h i cô Hai Ph c r ng:
- Cháu có ch ng âu bây gi ?
- B m, cháu bên trên phía Kho n
3
lang bang
6
- Cháu có ch ng giàu có t t , y là nh ph c c c a ông bà. V y cháu ph i ti n

n, ng có b t tr c thiên h lãng phí không t t.
- Cháu cám n chú.
- Cháu có con hay ch a?
- B m ch a.
Ông Ph châu mày không dám h i thêm n a.
Ba Có v i Hai Ph c u ng n c r i bèn t gi mà v . V ch ng ông Ph a ra xe
và c n d n h có r nh là ch y xu ng th m ch i.
Xe ch y r i, v ch ng ông Ph tr vô nhà, bà nói r ng: “Ngày mình ánh i nó
i, mình có dè bây gi nó c nh v y âu. Nó g p tôi trong r p hát, nó h i tôi, thi t tôi
c c h t s c”.
Ông Ph áp r ng: “M c c n i gì? N u nó bi t suy xét thì nó mang n mình l m.
Nh mình i nó nên ngày nay nó m i c nh v y ó”.
Bà g c u nói r ng: “Ông nói ph i l m. Có l nó ngh nh v y ó, nên coi b nó không
phi n mình”.
7
XI
C THANG TH NHÌ
Cô Hai Ph c nh ti n b c c a Mái Chín Ngánh mà cô c nh p theo h ng ng i

giàu sang. Ch ng nh ng cô t i lui th m ông Ph T ng, thì v ch ng ông Ph T ng tr ng
ãi mà thôi, mà v ch ng ông Ph l i c ng th ng d t con lên nhà cô mà ch i, còn Liên
Hoa n m nay ã l n r i thì th ng i ch i xe, ho c i coi hát v i cô, kêu cô b ng “Ch
hai” nghe ng t x t, ch không ph i khinh khi m ng ch i cô nh h i tr c v y n a.
i lui ch i vài n m, mà v ch ng ông Ph , vì h “cái c ch ” “ph b n” c a mình
ngày tr c, nên ch ng bao gi dám h i th m t i vi c cô Ph c ch a , cho bi t coi h i ó
cô sanh trai hay là gái, và a nh bây gi âu. Mà cô Hai Ph c c ng y nh l i c a Ba
Có d n, cô ch ng h nói t i chuy n y.
t bu i chi u, cô Hai Ph c i xe h i l i nhà ông Ph r c cô Liên Hoa i ch i.
Cô nghe tin c u Hai Hùng h c bên Pháp ã thi u b ng C nh n Lu t Khoa và c u ã
xu ng tàu mà v , trong n m m i ngày n a c u s t i Saigon.
Trót n m n m r i cô ã quên c u Hai Hùng, nay thình lình cô nghe c u v g n t i
thì trong lòng b i h i, n m ng i không an. Cô còn oán cái thói en b c c a c u ch ng?
Hay là b p l a tình len-lúc nhen-nhúm ngày x a n bây gi mà nó c ng ng m ng m còn
ngúng? Cô b i h i mà cô không bi t trong hai l y t i l nào.
êm y là th n m, nh m êm cô i coi hát bóng, mà n c m t i r i cô dã d i,
không ch u s a so n trang m gì ng i coi hát. Ba Có th y ng h treo trên vách ã
ch 8 gi r i, mà cô Hai Ph c mãi còn b n mát, n m trên gh xích- u thì ch ta h i
ng:
- B a nay là êm em i coi hát bóng mà. Em quên hay sao?
- Em nh l m ch . Mà b a nay sao em không mu n i coi xem hát bóng.
- Sao v y?
- T i sao em không bi t mà sao em không mu n i coi hát.
Cô n m lúc-l c cái gh , m t ngó ng n èn khí trân trân m t h i, r i vùng nói v i
Ba Có r ng:
- Em m i nghe nói c u Hai bên Tây v g n t i a, Ch Ba.
- C u Hai nào?
- C u Hai Hùng là ng i h i tr c l y em có ch a r i tr n b i qua Tây mà h c
ó.
- ! Th ng kh n n n ó mà nh c t i làm gì. H i tr c mình nghèo, nên tính v
nó ng ki m xu, ch bây gi mình c n gì nó. Nó v thây k nó ch .
- Nghe nói c u thi u c -nh n, ch không ph i ch i âu.
8
- C -nh n c nhéo gì c ng v y, h ng i có cái óc hèn h khi p nh c, thì dù h c

cho nhi u, làm quan cho l n, c -ch c ng hèn h khi p-nh c hoài, ch gì. ó th y
m l m.
- Không bi t ch ng h i tr c c u còn nh tu i, l i h c ít, nên c u không bi t ph i
qu y. Bây gi c u l n r i, c u h c gi i, có l c u i tánh ch .
- Th g ng v i qu , h già ch ng nào càng cay ch ng n y. Con ng i c ng v y,
thái- hèn h l n ch ng n y. Em có th y th ng ng mà nó thành con h c c bao gi ?
u em b t nó em ng tr c bàn th Th n ng ng c ng là ng ng, ch thành h c âu
c.
- Ng ng hay là h t c ng v y, em s c u v ây c u ki m em mà òi con c a c u,
i em không bi t làm sao ch .
- Khéo lo d hôn!
- Không lo sao c. C u thông th o lu t, c u h i mình không bi t âu mà tr l i
ch .
- C u có h i thì em ng nói gì h t. Em bi u c u h i qua ây, ng c u l t t i ây
qua nói lu t v i c u cho c u bi t.
- Nh c u có h i em nói th ng nh ch t, c hay không?
- c. Mà em c u h i qua, ng qua nói chuy n v i c u cho vui mà.
Cô Hai Ph c n m suy ngh m t h i n a, r i h i r ng:
- Ch Ba, nh c u Hai v ây, c u t i ch u l i r i c u xin c i em mà chu c cái
qu y h i tr c, em ph i tr l i làm sao?
- Em h i k c c quá! Bao gi mà có chuy n nh v y. Trông th mà em còn
th ng th ng ó l m hay sao mà em c m nó c i em?
Cô Hai Ph c n m nín khe, không tr l i.
Ba Có thu ra mà nói r ng: “Qua s em còn ph i nguy v cái tay th ng m ó
a cho mà coi!”
Cô Hai Ph c c ng không tr l i.
Cách ch ng 10 ngày sau, cô vô nhà ông Ph T ng mà ch i, cô g p c u Hai Hùng,
u bi t cô nên c u b -ng , nh ng mà c u làm l , không dám h i.
Bà Ph bây gi bà yêu và tr ng cô Hai Ph c l m, bà mu n khoe cô, mà c ng
mu n phui-pha chuy n c cho r i, nên bà h i c u Hai Hùng r ng : “ th ng Hai bi t cô
y là ai.?”
u Hai làm b l láo áp r ng:
- Cháu i lâu quá nên cháu quên.
- Cô Hai Ph c ó a. H i tr c cô nuôi nó, lúc cháu ây mà i h c có nó. Cháu
nh hôn?
- Th a, cháu nh r i. Bây gi cô Hai l n nên trông l .
9
Cô Hai Ph c c i mà nói r ng: “C u thi u c -nh n r i c u làm l v i em ch i,

ch em có quên c u âu”.
y l i nói y g m các ý trách v i cái ý còn dan-díu. Bà Ph s k nói qua,
ng i áp l i, r i lòi tình t c không t t, nên bà h t mà nói v i c u Hai r ng:
- Con Hai bây gi có ch ng giàu l m, nó có xe h i, có nhà t t , ch không ph i
nh h i nh v y âu.
- c v y thì tôi c ng m ng cho cô.
Cô Hai Ph c c i mà nói r ng: “Cám n c u. Tôi c ng m ng cho c u h c thành
công”.
Câu chuy n ch có bao nhiêu ó mà thôi, mà c ng cho c u Hai th y cô Hai ã
không oán h n mà ý l i không quên c u.
Cô Hai Ph c v nhà cô t thi t cho Ba Có nghe r ng cô có g p c u Hai Hùng. Cô
nói r ng:
- C u g p em mà c u làm m t l ch .
- Sao em không nh c chuy n x a cho c u nh ?
- Có chú thím c a em ó, em nh c chuy n c coi sao c?
- C u có h i th m con c a c u hôn?
- Không.
- C u i Tây r i c u quên chuy n An Nam h t. khi nào qua g p r i qua s nh c
cho c u nh .
n m t tháng nay Mái Chín Ngành ít t i lui n a. H i tr c m i ngày m i ghé,
bây gi c tu n l m i ghé m t l n, mà ghé m t lát r i i, không chà l t n c m, không
vui c i h n-h nh x a n a. Tuy v y mà ti n b c c ng cho cô Hai Ph c n xài nh
th ng.
t êm cô Hai Ph c i ch i v , cô bu n trong b ng nên ng không c, cô bèn
nh t trình ra mà c. Cô th y có m t bài báo nói r ng: M t ng i khách trú tên Mai-
Ngân kêu Mái Chín Ngành, làm ngh th u khoán Cholon, g t g m nhi u hãng mà mua
ch u xi m ng, mua ch u s t, l i còn g t nhà b ng mà vay b c c th y trên 200 ngàn. Vài
tháng nay không tr n cho h ng và nhà b ng nào h t. M y hãng vào n n i Tòa
Th ng-mãi mà ki n. Tòa xét s sách thì th y Mái chín Ngành làm nhi u vi c gian l n,
nên lên án bu c t i sang t theo phép Th ng-mãi. Tòa ch a k p b t mà giam thì Mái
Chín Ngành s t i nên ã tr n i âu m t. Theo tin c a s C nh sát thì có l Mái Chín
Ngành tr n lên Cao miên, r i lén qua Xiêm La ng quá giang tàu mà v Trung Qu c.
Nhà chuyên trách còn ng t p nã, mà ch a bi t k ph m bây gi âu.
Cô Hai Ph c c ch a h t bài nh t trình thì r i cô m hôi, cô kêu Ba Có mà
nói l i cho ch ta hay. Ba Có ch c l i l c u mà than r ng: “Xuôi x o quá! Làm vi c gì
mà m c n n n i ph i tr n l n. ây r i ch em mình m i làm sao ây?”
Cô Hai châu mày nói r ng:
10
- Th y nguy mà th y không nói tr c cho mình hay ch . V y mà hôm u tháng

th y còn phát ti n cho em xài nh th ng. Ai mà dè.
- B i không ph i t i mình mà nó nguy, nên nó có trách mình c âu.
- Th y m c n n n c ng t i em m t m ch .
- T i sao? M i tháng nó t n v i mình ch ng 500 ng b c ch bao nhiêu. M y
m c ng l i nó nhi u l m là 20 ngàn. Nó mua xe h i, mua h t xoàn cho em ch ng 10
ngàn n a thì t n hao t i 30 ngàn, có ph i nhi u âu.
- Ba ch c ngàn còn gì n a!
- i! Mà chuy n r i thì thôi, h i nào mà tính. Bây gi mình ph i lo ph n mình ây.
- Em không lo. M y n m nay em giành c 3 ngàn.
Ba ngàn nhi u l m sao? Ch chi c 30 ngàn thì kh i lo, ch ba ngàn mình xài
lâu l m là m t n m, tiêu h t r i làm sao?
- T i âu hay ó ch bi t làm sao!
Ch em cô Hai Ph c ã m t vú s a r i, nên không dám xài phí h i h t nh tr c
a. Chi u chi u cô Hai ng i xe h i i ch i m t vòng r i v , không n c m nhà hàng,
không coi hát n a.
t bu i s m m i hai ch em th c d y th y m t t p th h th s n xe l id m
a, s n quét cái nhà bánh ch bên phía tay m t. V cái nhà n y b tr ng g n m t n m
i, không có ai m n. Nay th y ng i ta l ng-x ng s n s a, mu n bi t coi ai m n, nên
Ba Có b c ra ng d a hàng rào mà h i th m m y ng i th . Cách m t h i ch ta tr vô
nói v i cô Hai r ng:
- Không ph i m n. Ng i ta mua cái nhà v i t 11 ngàn, nên ng i ta tu b l i
ng d n mà .
- Nhà ó bán hay sao? H em hay thì m y tháng tr c em nói v i Mái Chín mua
ph t cho ch em mình , ti n bi t ch ng nào.
- Nó g n ch t r i mà mua cái n i gì.
- B nào c ng ch t, m c n m y tr m ngàn, d u thêm 11 ngàn n a c ng không h i
gì. Nhà ó bây gi ng i Tây hay là ng i An Nam mua v y ch ?
- An Nam. M y ng i th h nói ông c-Ph Lê-nh -Th n nào L c-T nh
không bi t, ng h u trí, nên mua nhà y v i v con.
- B ông ó giàu l m hay sao mà mua nhà t i 11 ngàn.
- Làm quan lên t i ch c c-ph mà không giàu sao c, em h i k quá.
Cô Hai Ph c ng i bu n hiu, cô suy ngh th nào không bi t, mà cách m t h i cô
i than r ng: “Em ngh l i thi t em d i quá, h i c th i c ham ch i cho sung s ng cái
thân, không thèm tính t i vi c h u nh t, nên nay th t th i m i ph i c c lo nh v y”
Ba Có ngó cô Hai mà h i r ng:
- Cái gì mà th t th i, em già r i hay sao?
11
- Tuy ch a già, song ng i mình n ng t a nh c y ã tiêu r i, thì mình th t th i

ch sao.
- Mái Chín Ngành tiêu ó, ch a ch c là r i hay là may cho mình. i em ng
có th i chí ch . Vì n m tr c ch em mình nghèo, em không có vi ki n, l i ch a có danh
gì, nên qua cho em g n Mái Chín Ngành ng ki m ti n. Em t ng qua cho em
y Mái Chín Ngành ó qua v a lòng ó hay sao? Có ph i v y âu. Qua d y d em, qua
mu n cho em làm bà n y bà kia, qua m i v a lòng, ch làm “thím mái chín” mà ngh a gì.
Em ng có bu n, th ng ó b t quá là m t n c thang th nhì ch gì. Em còn ph i leo cao
nm i c.
- Leo lên n a c hay không ch a bi t, ch bây gi em th y ph i leo xu ng r i.
- Sao mà leo xu ng?
- ây r i mình ph i ki m ph r r d n mà , ch nhà n y r i ti n âu mà tr .
ó không ph i là leo xu ng hay sao?
- Chuy n gì mà ph i l i d n ra ph mà ? V y ch tr c khi g p Mái Chín Ngành
em âu?
- H i tr c Ông Huy n Hàm ng tr ti n nhà; bây gi ai mà ch u tr ?
- Em khéo lo d ! Th tr ti n nhà, qua nói ra m t ti ng thi u gì ng i ch u. Em
ng có s mà lo tính tr nhà m n ph . Tính nh v y thì quê l m. Em mu n trèo cao thì
em ph i gi ph m giá cho cao m i c ch . Em không th y ch c bán trái bom hay sao?
Nó mu n bán m c, nó ph i bao b ng gi y l a, nó bán m c m i c. Em ph i gi cách
sang tr ng luôn luôn, m i ngày ph i b n m i, ph i i ch i xe-h i, nh th ng hoài,
ch ng có làm hèn h mà m t ph m giá.
Cô Hai Ph c c i.
Chi u mát Ba Có xúi cô thay mà i ch i m t vòng v i ch ta. Cô Hai còn ng
trang m; Ba Có s a so n r i tr c, nên ch ta ra tr c sân mà coi s p ph lau xe h i.
Thình lình ch ta th y m t ông b t kh n en, b n áo dài, tay c m ba-ton, râu h t ng nh trê,
mái tóc b c hoa râm, m t eo kính g ng vàng, ng ng xe kéo tr c cái nhà ng s n s a
ó. Ông y ch ng ba ton i vô, th h th s n u b m và b m quan l n.
Ba Có bi t ông y là quan c Ph Lê nh Th n, nên ng ngó ngay trân trân.
Quan c ph i chung quanh mà coi nhà th làm, i t i hàng rào, ngang ch Ba Có
ng v i cái xe-h i, thì ngài ngó ch ta, mi ng c i ng n-ngo n.
Ba Có cúi u mà chào ngài và h i r ng:
- B m quan l n, quan l n mua cái nhà n y hay sao?
- Ph i. Tôi mua r i.
- B t nh n quá! Hai ch em tôi m t bên ây, mà hãng bán cái nhà n y hai ch
em tôi không hay chút nào h t. Ch ph i hay bán thì con em tôi nó mua r i.
- Tôi có m t th ng con trai làm vi c ngoài Saigon, nó th y trong nh t-trình rao
bán, nên nó ch cho tôi mua ó.
12
- Có rao trong nh t trình hay sao? Nhà tôi có mua th nh t trình mà không
ý n l i rao, nên có hay âu. B m, quan l n mua giá bao nhiêu v y?
- Tôi h u trí, tôi c n dùng có ch g p, nên tôi mua m c quá. Tôi mua v nhà
t t i 11 ngàn.
- B m quan l n, 11 ngàn có m c âu. Quan l n mua ó r l m. Ph i mà con
em tôi nó hay bán giá ó, thì nó c ng mua. B m quan l n, xin m i quan l n qua nhà tôi
ng nu c ch i.
Quan c-Ph Th n do d m t chút r i ch ng ba-ton i vòng ra c a ngõ mà
qua sân c a Ba Có. Ngài th y Ba Có y ph c ch nh t , l i có cái xe-h i tr c s n, thì ngài
nói r ng:
- Cô, s a so n i, mà tôi qua làm khách cho cô v y sao ph i.
- B m, không. Tôi không có i âu h t. Con em tôi nó bi u s p-ph em xe ra
chùi lau ng chi u t i nó i ch , ch bây gi ch a i. M i quan l n vô nhà.
Quan c ph i theo Ba Có mà vô nhà. Ba Có m i ngài ng i gh gi a, nh n
chuông kêu b i b p bi u ch m t bình trà m i, bi u lau chén cho s ch s .
Quan c Ph th y c h c-h , l i ch ng d n p , thì khen th m trong
ng và h i r ng:
- Ông ch nhà i âu v ng?
- B m quan l n, nhà n y là nhà c a con em tôi, ch không ph i nhà c a tôi. Nó
có ch ng Mái-Chín-Ngánh làm ngh th u khoán. Ch ng nó mua bán l n x n v i m y
hãng sao ó không bi t, mà b i v Tàu. Còn tôi có ch ng An nam nhà trên Hoà H ng.
Ch ng tôi nó mêm v bé, tôi phi n tôi giao nhà c a h t, r i tôi xu ng ch i v i con em
tôi ây.
Cô Hai Ph c trang m r i, cô trong cái phòng m t bên, cô m c a b c ra.
Quan c Ph th y nhan s c, t ng m o c a cô thì ngài ch ng-h ng, nên ng d y chào
cô.
Ba Có nói v i ngài r ng: “B m quan l n, con em tôi ó. Nó là ch nhà”. Ch ta day
i nói v i cô Hai Ph c r ng: “ Quan l n là Quan c Ph m i mua cái nhà d a bên
mình ó”. Cô Hai Ph c cúi u chào Quan c Ph r i ng i cái gh g n m t bên ngài ó,
mùi d u th m bay ng t ngào.
Th ng b i b ng m t mâm trà lên trên bàn. Ba Có l y bình trà mà rót ba tách. Cô
Hai Ph c b ng m t tách mà m i Quan c Ph , tay b ng d u-nhi u, mi ng c i h u
duyên.
Quan c Ph c ý, nên chúm chím c i mà nói r ng: “Tôi mua nhà v ch n y
coi b êm ái l i vui. Tôi ch u ch nh v y, ch ch ông o l n x n quá”.
Cô Hai Ph c c ng c i mà áp r ng:
13
- B m quan l n. ch n y t t l m. Em ây h n b n n m r i, không có vi c
chi h t. Quan l n h u trí v m y ch n y thì ph i r i. Em ch c bà l n th y ch n y bà
n mu n nên bà l n m i c quan l n mua ch gì.
- Không. Bà b y tr ã m t n m sáu n m nay r i, còn âu mà c.
- Té ra bà l n m t r i sao? V y thì quan l n mua cái nhà r ng mênh-mông r i
sao h t.
- Tôi v im y a con tôi.
- Quan l n c m y cô m y c u?
- Sáu a, 3 trai 3 gái.
- Quan l nn có ph c quá, ã giàu sang mà l i giàu con cháu ông n a. Quan
n n m nay c m y m i tu i?
- Tôi c 57.
- T i 57 tu i mà quan l n coi còn m nh quá. Tôi t ng âu quan l n ch ng 45
tu i, tóc có b c chút nh, mà r ng con y nguyên.
- Ph i. R ng tôi còn c ng l m, n mía c ng c n a.
Quan c Ph ngó quanh qu t, th y m y cây n treo trên vách bèn nói r ng:
“Nhà m y coi phong l u quá, có s m n n a ch ”.
Ba Có nói r ng: “B m quan l n, con em tôi nó s m ng khi nào nó bu n nó
n ch i gi i khuây”.
Quan c Ph ngó cô Hai Ph c trân-trân mà h i r ng:
- Chà ! Cô bi t n n a sao?
- D , em bi t c t- qu t ít b n.
- Phong l u quá!
Quan c Ph c ng i nói chuy n ch i, u ng t i 3 l n n c r i m i t mà v .
Ch em Ba Có a ngài ra t i c a ngõ. Ba Có h i r ng:
- B m quan l n, ch ng nào quan l n m i d n v nhà mà ?
- nó s a xong r i tôi d n. Có l ch ng vài tu n n a nó s a r i, s a ít nh
i s n ph t n c vôi, ch không có s a chi l m.
- Còn bây gi quan l n âu?
- Tôi v i th ng con tôi, d i ng Testard.
Quan c Ph v , hai ch em Ba Có tr vô sân. Ba Có h i cô Hai Ph c r ng:
“Em mu n làm bà l n hôn?”
Cô Hai Ph c chúm-chím c i mà áp r ng: “ ng áng cha em, coi k quá”.
14
XII
NHÚM B P L A TÌNH
i 4 gi r i chi u. M t tr i hiu-hiu, gió àn phay-pháy. Bên ng m y ch u
Cau vàng qu c qua qu c l i, ngó lâu có cái v y u u mà l i thanh tao. Ngoài ng xe
ch y l ng x ng, trông ra ch n kinh-thành ng i ta tr c l i tranh danh thi t là náo nhi t.
Ba Có l y xe-h i i Cholon t h i 2 gi tr a t i bây gi mà ch a v . Cô Hai Ph c
nhà m t mình cô bu n, nên cô ng d a c a mà ngó ra sân. Khi tr i mát m , hoa-th o
t t i, cô nhìn hoa m t h i lâu r i cô sanh c m tình-ch a chan trong lòng, cô bèn kéo
cái gh xít- u em tr c hàng ba, r i cô l y m t cây àn kìm ra n m t i cái gh y lên
dây n rao ch i. Cô m c b mát b ng l a màu xanh da tr i, bâu áo, lai tay và lai
qu n u có vi n màu bông h ng.
Gió th i hiu-hiu, ti ng n r -r , mái tóc dã-d i, gò má ng h ng, nhà o c n u
p cái c nh n y ch c c ng khó d n ng n sóng tình d n d p. Cô Hai rao ch i m t h i r i
cô c m h ng, nên cô b t n bàn V n-Thiên-T ng, ti ng n cao th p nh khóc nh
than, mi ng cô l i ca, ti ng ca phù tr m nh chim kêu, nh n c ch y. Cô n ca d t bài
i, b ng có ti ng nói trên u cô r ng: “Hay l m! Hay l m! Phong l u ki t! Cô Hai
n ca tuy t di u, mà hôm tr c cô khiêm nh ng, cô nói cô bi t c t qu t ch ”.
Cô Hai gi t mình; cô ng i d y day l i th y Quan c Ph Th n, thì cô th n-thùa v
cách cô n m c l l i, mà c ng th n-thùa v s cô vô ý không hay ng i ta lén nghe cô
n ca. Cô l t t cúi u chào Quan c Ph r ng: “B m quan l n, xin quan l n tha l i
cho em. Quan l n qua ch i mà em không hay ng nghinh ti p”.
Quan c Ph c i mà áp r ng:
- Không, cô có l i chi âu mà ph i ái-ng i. Tôi không xin phép cô, mà tôi vô nh u
trong nhà cô b t l i tôi m i ph i ch .
- B m quan l n, em âu dám. B m quan l n, em xin m i quan l n vô nhà.
- Không, không. ây ch i thú v h n, vô nhà làm chi. Tôi ng bên rào coi ch
cho tr tr ng bông tôi nghe v ng v ng có ti ng n ca bên n y, nên lén b c qua coi ai
ch i phong l u n th nh . Tôi th y cô, tôi bèn núp phía sau l ng ng lén mà h ng
tr n cái thú phong-l u y m t lát. Xin cô tha l i cho tôi.
- B m quan l n, em âu dám b t l i quan l n. Xin m i quan l n vô nhà, ch
ngoài hàng ba v y sao ph i.
- Không. ngoài n y mát. Cô cho tôi m n m t cái gh ng i ây c ng c mà,
ng i nghe cô n ca ch i.
Cô Hai b c vô b ng m t cái gh em ra, Quan c Ph r cl yr i i di n
i cái gh xít- u mà ng i. Cô Hai Ph c c i mà nói r ng:
- Xin phép quan l n cho em vô m c m t cái áo dài, ch em m c nh v y mà
ti p khách thì vô l quá.
15
- Mình là b n lân c n v i nhau, ch khách kh a gì mà l -phép. Tôi c ng b n

mát ây v y. Tôi mu n cô b n nh v y ó, ch cô th l quá thì m t vui.
- Quan l n cho phép em m i dám.
- Tôi cho phép. Cô c n m cái gh xích- u nh h i nãy v y, n m r i n và ca
nh nh cho tôi v i cô nghe mà thôi, nghe n ca nh v y m i có thú v
- B m quan l n, có quan l n ng i ó, em s , em n ca l i nh p h t.
- T i sao v y?
- Vì quan l n có oai, làm cho em kh p nên khó ca l m.
- ng s gì h t. Cô coi nh không có tôi v y mà. Cô c thong-th ca nh h i nãy
i.
- B m quan l n, em bi u b i l y r u la-ve cho quan l n u ng gi i khát.
- c. Mà nhà có s n r u hay không?
- B m, có s n.
Cô Hai b c vô trong nh n chuông. Ng i b i ch y lên. Cô bi u i l y n c á
i em la-ve ra ãi khách.
Quan c Ph kêu cô Hai mà h i:
- Còn ch c a cô i âu v ng?
- B m, ch Ba em i vô trong Ch -L n.
- Ch ru t c a cô, hay là ch em sao ó?
- B m, ch b n dì.
- À! Có v y ch ng, ch cô th Hai, còn ch c a cô th Ba, thì trái c a quá.
- B m, quan l n d n nhà xong r i h t.
- B m, nhà quan l n em th y m y cô m y c u ông, coi vui quá. Bên n y em có
hai ch em nên v ng oe.
- Hai a con gái l n c a tôi có ch ng r i nó riêng ch h i tr c còn ông h n
a. Bây gi tôi có hai v ch ng th ng con trai l n c a tôi, hai a con trai gi a còn i
c, v i a con gái út, không ông gì l m. Cô n m trên gh xít u ó i, n m n ca
nghe ch i mà.
Cô Hai v ng l i. Cô ng i d a trên gh xít u, tay ôm cây n, lên dây r i rao ch i.
Cô ngâm nh -nh , ti ng ngâm l nh-lót, ti ng n trong ng n, quan l n ng i nghe nh ng
câu tình t sâu-xa, ng i ngó m y ngó tay nh n n d u nhi u thì ngài nh say nh mê,
ng t ng nh ang trong ch n ng ào tiên c nh.
Ng i b i b ng m t cái bàn nh ra tr c m t quan l n, r i l i b ng ra m t
mâm, trong mâm có m t chai r u la-ve v i 2 cái ly, m i ly u có m t c c n c á. B i
r u la ve r i, cô Hai buông cây n, cô ng d y l y chai r u mà rót vào hai ly.
i rút lén mà i m t. Cô Hai b ng m t ly r u mà m i quan l n, m c li c, mi ng c i,
ti ng m i h u tình mà l i h u duyên.
16
Quan l n a tay r c ly r u, trong lòng hân hoan, mà cô Hai c n ly r i ngài

i u ng.
ir u n ng nàn, hai gò má c a cô Hai ng , dung nhan coi càng pb i
ph n.
Quan l n thêm c m h ng, nài cô ph i n ca n a. Có h i r u, cô hai h t ái ng i
a. Cô b ng m t cây n tranh ra trên bàn, kéo gh l i xít g n, r i cô lên dây oán mà
n m t bài, và n và ca. Quan l n ng i nghe n mà u ng r u và ngó cô Hai. Gió
th i mái tóc ph t ph trên m t áo l a bó sát trong mình, làm cho quan l n th y ngài iên
o tinh-th n, ng n-ng lòng d .
Cô n d t bài r i, cô ng d y ngó quan l n mà c i, và rót r u thêm cho ngài
ng. Cô nói: “Em l i quá, em quên l y thu c mà ãi quan l n ch . em vô bu ng l y
thu c ng lê cho quan l n hút”. Cô nói d t l i thì cô b i vô nhà. Quan l n ng d y i
theo cô. Cô i th ng vô bu ng. Quan l n ng t i c a bu ng mà ngó. y là cái phòng
riêng c a cô Hai ng , gi ng ng chùi sáng ng i, ni m4 gòn dày 2 t c, mùng và drap
u tr ng nõn, bàn r a m t ng th d u th m, có t ki ng l n soi mình, có
divan c m lai n m coi sách. Quan l n nói r ng: “Phòng ng p quá, mà ch ng b i
Tàu, ng có m t mình ch ”.
Cô Hai day l i ngó quan l n mà c i. Quan l n men-men b c vô, tay vu t râu,
mi ng c i ng n-ngo n. Cô ng ngay cái ki ng l n, tay vu t mái tóc mà nói r ng: “Tr i
i! tôi u ng r u m t ngòm ch . Ch c em say r i à quan l n”.
Quan l n ng m t bên cô mà ngó vô ki ng, hai ng i nhìn nhau r i c i h t.
Cô b c l i cái bàn nh l y h p thu c ng-lê v i cái h p qu t mà m i quan l n
hút thu c. Quan l n và l y u thu c và k m t g n cô mà nói nh nh r ng : “ b a
nào tôi v i cô i Long H i ch i nghe hôn cô Hai?”
Cô nghiêm s c m t và ngó quan l n mà áp r ng:
- B m quan l n em i sao c.
- Sao v y?
- B m, quan l n thì goá v , còn em là àn bà, em i ch i v i quan l n nh v y,
em s thiên h h àm ti u.
- Mình i lén, ai bi t c mà àm ti u. Tôi m n m t cái xe h i cho l i ây r c
cô tr c r i vô Bà-Chi u r c tôi, làm nh v y thì ng i nhà bi t sao c.
- B m quan l n, vi c gì c ng v y, h mình gi u ch ng nào, h càng hay ch ng
y, gi u sao c. Mà Ch Ba em i nào ch cho em i m t mình.
- Cô Ba khó l m hay sao?
- B m, không ph i khó, song ch không ch u cho em i ch i b y b .
- i ch i v i tôi mà b y b gi ng gì.
4
n m
17
Cô Hai ngó quan l n r t h u tình và c i và nói r ng: “N u quan l n mu n em i

ch i v i quan l n, thì quan l n nói v i ch ba em; ch cho thì em m i dám”. Quan l n g c
u nói r ng: “ b a nào r i tôi s nói v i ch Ba”.
Hai ng i nói chuy n t i ó k nghe có ti ng xe h i ch y vô sân. Cô Hai lính-
quýnh và b c ra và nói r ng: “Ch Ba em v ”. Quan l n c ng theo mà i ra.
Thi t qu Ba Có ng m c a xe leo xu ng. Cô b c lên th m, ngó th y Quan
c Ph thì h n-h cúi u chào ngài và h i cô Hai r ng: “Quan l n qua ch i, mà không
có tôi nhà. Con Hai, em có bi u n u n c l y thu c mà ãi quan l n hay không? M i
quan l n ng i ch i. T i r i sao b i âu m t, nó không v n èn v y kìa.
Quan l n nói r ng:
- T h i chi u n gi tôi ng i ngoài ch i mát quá.
- Con em c a tôi nó kh l m. Quan l n qua ch i, mà nó không m i vô salon, nó
ng i ngoài hàng ba ch .
- Không. Cô Hai có m i, song t i tôi mu n ng i ngoài ch . D hôn! Cô Hai tr ng
tôi l m, cô ãi r u la ve, l i n ca cho tôi nghe n a ch .
- Thu nay quan l n t ng nghe nh ng cô ca nhi i danh trong l c t nh; con Hai ca
y b mà nó c ng dám ca cho quan l n nghe n a ch , con có gan thi t.
- Không. Cô Hai n và ca hay tuy t di u mà, ch a ch c b n ca nhi hay h n cô
âu. Cô ca tôi nghe tôi mê quá.
- B m, quan l n th y nó em út quan l n th ng, nên quan l n khen v tình, ch nó
ca sao b ng ng i ta c.
- Phãi, th ng thì có, còn khen thì khen thi t, ch không ph i v tình âu. Thôi, t i
i. tôi v bày tr nh nhà nó ch n c m. B a nào r nh hai cô qua nhà tôi ch i.
- D , n u quan l n cho phép thì ch em tôi m i dám.
- G n g i v i nhau, qua l i ch i, phép t c gì! Ng i ta bà con xa không b ng xóm
láng di ng g n. Bi t nhau thì c ng nh bà con, hai cô ng ái-ng i chi h t.
Hai cô a quan c Ph ra t i c a ngõ r i t giã nhau. Khi tr vô nhà Ba Có h i
nh nh r ng:
- Em m i ông hay là khi không ng qua?
- Em bu n em n m gh xích u ngoài hàng ba n ch i. ng nghe r i qua êm, ch
ai mà m i.
- Em cói ý ng th nào?
- Tr u chúa!
ng có ch c em hay sao?
- Tr i i! ng già mà ng o nhãn th t kinh. Em n ca nh nh cho ng nghe,
coi b ng mê m t. Em vô bu ng l y thu c ãi ng, ng l t vô t i trong bu ng em. ng
i r em i Long H i v i ng n a ch .
18
- B t m i r i a. ng có c qu t em hay không?
- H ng có, song em ng ng có theo ng m t bên em, nói chuy n ng hay k
mi ng sát m t bên m t em.
- c r i. Còn ng r em i Long Hãi, em tr l i làm sao?
- Em t ch i, em nói không dám, b i vì ch g t l m. Em nói v i ng n u mu n
i em i ch i thì ph i nói v i ch ch ng nào ch cho phép thì em m i dám.
- c l m. Qua oán ch c trong vài tháng n a em s làm “Bà l n c Ph ” cho
mà coi.
- Em ngh khó l m ch .
- Sao mà khó? ng goá v , em không ch ng, n u ng th ng thì d t nhau i xã
Tây làm hôn thú, có khó gì âu mà khó?
- Làm hôn-thú kình-rình quá, ông ng ch u a.
- Không ch u thì thôi, ch quan l n mà núp lén, còn bà l n mà không gi y t , thì
coi sao c. Em ó cho qua lo.
- ng có con ông quá; ng nói ng có hai ng i con gái l n có ch ng v i m t
ng i con trai l n có v r i. Tu i em áng con ng. Em s m y ng i con ng không
ch u âu.
- Con ng ch u hay là không ch u c ng không h i gì. ng c i v cho ng ch
ph i c i v cho con ng âu, nên con ng b t b . ng mà k t i gia o c a ng cho em
nghe thì ng ã có ý gì ó r i. Em cho ch u ình ó.
- S bu c ng c i ng không ch u ch .
- Ch nuôi em, ch d y em, hy v ng c a ch là mong n ng em lên m t a v
cao sang giàu có. M y n m nay tuy em có ti n b c nhi u, tuy em c ng vào hàng
th ng l u, ngày nào em h t ti n thì h xô em xu ng hàng h l u nh c , không có chi
n v ng. Quan c Ph n y là m t quan c ph thi t th , ch không ph i c Ph
Hàm. Theo trong x mình bây gi ây ng là m t ng i có cái a v sang tr ng t t b c,
u h u trí c ng không m t cái a v y. ng ã sang, mà coi th ng c ng giàu n a,
không giàu mà sao dám mua ch t i 11 ngàn. ng dám mua nh v y t c thì trong nhà
ng có n m ba ch c ngàn. y v y ng là m t ng i giàu sang t t b c. Em ph i làm v
ng cho c, thì cái m c ích c a ch m i t c, cái hy v ng c a ch m i hoàn toàn.
ng xa 10 ph n ch em mình i ã c 9 ph n r i, còn có m t ph n n a em ph i rán.
Em ph i nghe l i ch ; t rày s p lên h g p m t ng thì em ph i vui v , b i-buôi trêu gh o
ng nh em nhen nhúm b p l a tình trong lòng ng. Song em ph i dè d t, ng cho
ng n l a y táp em. Tánh àn ông h không c thì ham, mà c r i hay chán. V y
ph i cho ng i ta ham, ch ng làm cho ng i ta chán. Em c gi cái thái “nhem
thèm” r i m c qua b lái s a lèo cho chi c thuy n dung r i.
19
- Em s v ng l i ch . Mà em còn ng i m t u5, là em s c u Hai Hùng c u t i

ây trèo b o quá.
- Em c nh c th ng ó hoài. Em mu n làm bà c Ph Th n hay là mu n làm m
hai Hùng?
Cô Hai b trách thì cô châu mày, k b i m i i n c m.
Chi u b a sau Ba Có v i cô Hai Ph c trang m theo ng i sang tr ng, cô Hai
c y ph c không loè l t, song thi t p và m c ti n, cô eo h t xoàn nhi u, cô d i
ph n khéo, r i ch em d t nhau qua th m Quan c Ph Th n mà áp l .
Quan l n m ng r ti p r c r t h u. Ngài kêu con dâu l n v i con gái nh ra mà
trình di n v i khách. Ch em Ba Có làm quen v i hai cô, dùng l i thành th t mà àm lu n,
ch l i khôn d i ng mua kh i l m, l i m i hai cô lúc nào r nh thì qua l i ch i. Hai
ch em th m ch i trót gi r i m i t mà v .
Cách vài b a sau, dâu con c a Quan c Ph qua nhà cô Hai th m l i mà tr l ,
ng i con gái nh c a Quan c Ph tên là C m Trâm, m i 14 tu i, coi b quy n luy n
cô Hai Ph c l m.
T y v sau C m Tâm hay qua ch i v i cô Hai Ph c. Có b a cô Hai xúi v xin
phép v i Quan c Ph , ng i xe h i v i cô mà h ng mát. Cô d t xu ng nhà hàng, khi
cô mua bòn-bon cho n, khi cô mua kh n cho i, r i cô l i d t vô th m ông Ph T ng,
cho làm quen v i cô Liên Hoa n a.
ch ng ông Ph T ng th y cô Hai Ph c quen bi t b c c-Ph , thì càng kiêng
h n n a. Mà Quan c Ph Th n nghe con v h c l i r ng cô Hai Ph c có chú ru t
làm Ph Hàm, thì ngài càng tr ng cô thêm.
5
u
20
XIII
CÁ MÊ M I
M t bu i chi u th b y. Cô Hai Ph c ng i xe h i i m t vòng h ng mát, n t i

cô ghé Ch B n Thành mua m t gói trái cây em v t i n ch i. V n nhà cô h i
p d n c m, r i cô ng i n v i Ba Có, không k p thay . n c m v a r i, ch em
ng ng i t i salon mà u ng n c, thì th y Quan c Ph , b n mát, ngoài sân
th ng-th ng i vô. Hai ch em ti p r c ni m n , m i ng i l ng x ng.
Quan c Ph c i và nói r ng: “Th ng Ba tôi nh mai chúa nh t, không có làm
vi c, nên h i chi u nó d t v con v M Tho mà th m ông già v nó. Tôi nhà v i ba
a nh bu n quá, nên qua ây nói chuy n ch i:.
Ba Có áp r ng: “B m quan l n có bu n thì qua bên n y ch i. Ch em tôi có
nhà luôn luôn, ít i âu l m”.
Cô Hai kêu b i bi u súc bình, trà m i mà ch n c u ng, r i cô rón 6 vô bu ng
trang m l i ng dung nhan coi cho t i t ng. Ch ng cô tr ra, thì b i c ng v a b ng
mâm trà lên, nên cô rót n c m i khách u ng.
Quan l n ng i gi a. Ba Có v i cô Hai Ph c ng i hai bên phía ngoài. Quan l n
ng n c mà nói r ng: “ Saigon bu n quá, không có ch nào ch i cho nó thú v phong
u”.
Ba Có c i mà áp r ng:
- B m, t i ý quan l n không mu n ch i, ch saigon thi u gì cu c vui.
- Cu c gì vui âu?
- B m, i coi hát.
- Tôi không thích th ó. Hát b i thì nó v m t v mày nh chúa ô, nó la l c gi ng,
nó qu t roi vô ch n nó mà nó kêu là c i ng a, coi k c c h t s c. Còn hát c i l ng thì
nó ca hoài, ông vua ng i phán oán c ng ca, th ng t ng ra ánh gi c c ng ca, mà ông
già b cháy nhà c ng ca coi càng d k h n n a.
- B m, n u quan l n không thích xem hai th ó thôi thì i xem hát bóng.
- Tôi i coi hát bóng, ngó m t h i thì ch y n c m t, nên khó ch u l m.
- B m, n u quan l n không a hát x ng, thôi thì t i nhà m y ông m y th y àm
lu n vi c i ch i.
- Tr i i! Cô khéo xúi d hôn! Tôi àm lu n v i m y ông m y th y trên 30 n m,
tôi ã thèm r i. Cô t ng m y ông m y th y àm lu n vui l m hay sao?
- B m, m y quan l n là b c cao minh, t nhiên tính nh ng vi c ích n c l i dân,
y k ngu, r n a d , d u nghe không vui c ng có ích l m ch .
6
lón lén, b c nh nhàng b ng u bàn chân
21
- Cô l m r i. Ý cô t ng ó, là t ng theo cái lý. Làm quan ph i tính ích n c d y

dân. Mà sách nói nh v y, ch làm không ph i v y âu. Tôi quan tr ng m i b c ra
ây, tôi hi u rõ h n cô. M y ông b n c a tôi h g p nhau, thì àm lu n d l m, song ông
thì lu n ông Chánh n y hi n ông Chánh kia d , ông thì lu n ng i th ng ch c mau, k
th ng ch c ch m, ông thì lu n t nh n y t t, t nh kia x u. Còn m y ông tr tu i, thì l i có
cách àm lu n khác, ông thì lu n các ki u xe h i coi hi u nào t t, ông thì lu n m y ti m
may y ph c coi ti m nào may khéo, ông thì lu n m y cô ch i b i coi cô nào p trên h t.
Tôi c ng lu n v i h ba m i m y n m nay ã nhàm tai mõi mi ng bây gi tôi thoát kh i
c r i, cô ghét tôi l m hay sao, nên còn mu n kéo tôi vô ó n a?
- Quan l n bu n mà quan l n không a coi hát, l i c ng không ch u àm lu n v i
y ông m y th y, thì tôi bi t làm sao cho quan l n vui c. À! Tôi còn m t cách n y
a. Quan l n h u trí nên r nh-rang, thôi thì quan l n d y m y cô m y c u h c, có l gi i
bu n c.
- c âu. Con c a mình h nó h c ch thì có th y, còn v tánh n t và cách i,
thì a nào có ph n n y, ch c gì mình ph i d y nó m i nên.
Cô Hai Ph c chen vô nói r ng: “B m quan l n nói ph i l m. Chú Ph c a em
trong C u Kho th ng c ng nói nh quan l n v y. Chú nói con c a mình h a nào nên
thì nên còn a h thì nó h , ch khó mà d y c”.
Quan l n ngó cô Hai Ph c mà h i r ng:
- À, hôm kia con C m Tâm nó nói cô d t nó vô nhà chú c a cô, là quan Ph trong
u kho mà ch i, quan ph nào ó v y?
- B m, quan Ph Hàm Ph m Gia T ng.
- , tôi có nghe tên ng, song không quen.
- Chú bà con làm sao v i cô v y?
- B m, chú ru t. Em ru t c a ông thân em.
- À, v y h ? À khi nào quan ph có ra ây ch i th m cô, thì xin cô cho tôi hay
ng tôi m i qua nhà tôi ch i.
Cô Hai Ph c nghe m y l i thì li c m c ngó quan l n mà c i và nói r ng: “H i
nãy quan l n nói quan l n không mu n nói chuy n v i m y ông l n n a mà”.
Quan l n c ng c i và nói r ng:
- Ph i, tôi không mu n nói chuy n v i m y ông khác, song chú c a cô ch c là nói
chuy nn vui c ng nh cô v y.
- B m, em nói chuy n vui l m hay sao?
- N u không vui thì tôi có qua ây âu.
- B m, em nói chuy n vui hay không thi t em không bi t, ch chú c a em ch c
nói chuy n là không vui, b i vì chú hút quá, nói nh a trân.
- M y ông hút h nói chuy n nghe hay l m ch .
22
- Quan l n bi t hút hay không?

- Hút á Phi n mà ai l i không bi t.
- Quan l n mu n gi i bu n, thôi em bày mâm cho quan l n hút.
- Cô có hút hay sao?
- B m, có. Ch ng c a em h i tr c có s m m t b t t l m, khách hút ch i.
- c. Tôi hút thì cô ph i n ca nh nh nh b a h m nghe chút ch i.
- B m, quan l n d y thì em ph i v ng, ch em âu dám cãi.
Quan l n m bóp ph i l y ra m t t m gi y b c 5$00 a cho cô Hai m n bi u
i i mua m t h p thu c phi n v i m t chai r u sâm-banh. Cô Hai cãn tay mà nói r ng:
“B m, không ph i v y. Quan l n qua nhà em mà ch i, quan l n là khách, em ph i ãi
quan l n, có l nào em dám quan l n tr ti n. Trong nhà em có s n r u sâm banh l i
ng có thu c á phi n n a, kh i mua”.
Ba Có li n m t l y ra m t chai r u sâm banh l n v i m t h p á phi n nh . Cô
Hai nh m nhía, nói ngoài có gió, bèn kêu b i bi u lau chùi cái divan trong phòng ng ,
i bày mâm á phi n ra ó v i mâm r u sâm-banh. Ba Có m i quan l n vô phòng. Quan
n c ý, nên nghe m i thì i li n, không d c-d c chút nào h t.
Mâm hút gi a, quan l n ng i m t bên. Cô Hai leo lên ng i bên kia và qu t l a
t èn. Ba Có bi u b i nh c m t cái bàn nh l i mà mâm r u r i p n c á b vô
ly.
Quan l n ng i ngó cùng trong phòng. Ng n èn khí treo gi a phòng có ng bao
ng nh a màu xanh, nên y n sáng d i xanh-xanh r t kho m t. C nh ã p mà ng i
ng i m t bên c ng p, trong lòng quan l n lúc y th -th i nh ng i trong tiên ng.
u rót r i, Ba Có ng i cái gh phô-t i7 d a mâm r u và nh c cô Hai m i quan
n. Cô Hai i r a tay r i l i b ng m t ly r u mà m i. Quan l n ng i u ng r u mà ngó
hoa khôi s c p, thì quên h t cái vi c phàm tr n, quên h t l i l i danh, quên h t ng
vinh nh c.
u ã ngà ngà, quan l n n m xu ng làm thu c hút, cô Hai l y cây n tranh và
cô ng i ngang ó, cô và n và ca r -r , nh khêu ân ái, nh gh o chung tình. Thu nay
quan l n c ng t ng say hoa m ngu êt, nh ng mà ngài ch a bao gi c h ng cái thú
thâm-tr m tao nhã n th n y, b i v y ngài mê m n bàng-hoàng, trong lòng ch a chang
m xúc.
Cô Hai n ca d t m t bài. Quan l n nói r ng: “Thu nay tôi ít nghe n ca.
Ch ng hi u t i sao mà cô Hai n ca tôi l i khoan-khoái lung quá, ch c cô ca t i ngày
sáng êm tôi nghe tôi c ng không nhàm. N y, mà tôi t ng mình leo lên tri n núi ng i
i m y g c cây, ho c mình ra ngoài mé bi n ngó m t n c ch n tr i, mà có c cô
Hai ng i m t bên n ca, thì càng có thú v nhi u h n n a. Tôi mu n m i cô Hai b a nào
7
(Ti ng Pháp faulteuil), gh d a b c n m
23
i v i tôi ra Long-H i ng th ng tr ng th ng gió, ngó n c ngó tr i ch i, không bi t

Cô Ba có vui lòng cho phép cô Hai i v i tôi hay không v y cô Ba?”
Ba Có li c cô Hai r i c i mà áp v i quan c Ph r ng:
- B m quan l n, quan l n d y th nào thì tôi c ng ph i v ng, ch tôi âu dám trái
ý quan l n. Ng t vì vi c quan l n mu n ó có nhi u ch b t ti n, nên khó cho tôi v ng
i c, xin quan l n th ng.
- i ch i mà có chi b t ti n âu?
- B m quan l n, tuy là i ch i, song ph i c ng có ch ph i ch qu y, con Hai mà
c quan l n m i i ch i thì nó vinh d bi t ch ng nào. Ng t vì nó là gái ã có ch ng,
nó i ch i v i quan l n, sau ch ng nó hay c thì còn gì ph n nó.
- Ch ng c a cô Hai v Tàu mà sao hay c?
- B m quan l n, theo phong-hoá c a mình, làm thân n bà d u ch ng ch t c ng
ph i th -ti t v i ch ng, hu ng chi là ch ng v ng m t.
- V ch ng cô Hai có hôn thú hôn?
- B m, không.
- Oái, v ch ng mà không có hôn thú thì có ngh a gì âu.
- B m quan l n. M t ngày gá ngh a, tr m n m tóc t , d u có hôn thú hay là không
có, h k t ngh a v ch ng thì keo s n g n ch t, d u ngàn n m c ng không nên phai nh t.
- Tôi có nghe ai nói hôm tr c ó, ch ng c a cô Hai b Toà th ng-mãi bu c t i
sang t, có trát t p nã, i nào mà dám tr qua An nam n a.
- B m quan l n, có thi t nh v y. Mà d u Mái Chín Ngành không tr qua An nam
a, con Hai nó c ng ph i th ti t tr n i mà ch , ch bi t làm sao.
- Th ch ng khách-trú, c n gì mà cô Hai ph i th ti t quá v y.
- B m quan l n, d u n c nào c ng v y, h mình k t tóc v i ng i ta, thì ph i th
ti t th ngh a tr n i, ch l nào mình dám thay lòng i d .
- Cô gi phong-hoá theo i x a quá!
- B m quan l n, cái quí c a b n ch em ph n chúng tôi ch có bao nhiêu ó mà
thôi, n u b n ch em chúng tôi không gìn-gi , thì có còn gi ng gì n a âu.
- Cô bu c g t quá, tôi ch c cô Hai c không vui lòng chút nào h t. Ph i v y hay
không cô Hai?
Cô Hai Ph c li c m t ngó quan c Ph và c i và áp r ng:
- B m quan l n, nh ng l i ch Ba em m i nói ó là l i chánh áng. Ph n n bà
ch có trinh ti t là tr ng, ai c ng ph i gi gìn trinh ti t, Ch Ba em có bu c u chi g t
âu mà em không vui lòng.
- Té ra d u chú Mái Chín không tr qua n a, cô c ng v y mà ch , cô không l y
ch ng khác hay sao?
- B m, d u ch ng em ch t c ng v y, ch ng lu n là còn s ng bên Tàu.
24
- Cô n m nay m y tu i?
- B m em 23 tu i.
- Còn nh quá, th ti t sao c?
-B m, d u không c c ng ph i làm cho c. Ph n n bà nên hay là h ut i
cái “ c” hay là cái “không c” ó mà thôi ch .
- D u có ng i giàu sang tr ng nói mà c i cô i n a, cô c ng th -ti t v i chú
Mái Chín, cô không ng hay sao?
- B m, có chi quí cho b ng tình ngh a v ch ng.
- Cô th ng chú Mái Chín l m hay sao?
- B m quan l n, n u không th ng thì làm sao mà k t ngh a v ch ng.
- Thu nay, thi t tôi ch a th y n bà nào mà có ngh a có tình v i ch ng nh cô
Hai v y. Quí l m, quí l m.
- B m quan l n, em ca m t bài nam “V ng-phu” cho quan l n nghe th coi.
- , c, c. Cô ca i.
Cô Hai Ph c lên dây n r i ca bài nam. Quan c Ph n m d a mâm hút mà m t
ngài ngó tay nh n dây n d u-nhi u, ngó mi ng ca r t có duyên, ngó m t tròn-tr a mà
sáng r nh tr ng m, ngó c p m t h u tình, ngó ch n mày nh v , ngó nu c da trong
bóng, ngó mái tóc en huy n, ngó c , ngó mông, ngó tai, ngó ng c, ngó h t c th y mình,
thì ngài ng -ng n ng n-ng , n a say n a t nh. Ba Có th y quan l n mê m t thì ch ta
chúm chím c i, r i ng d y b c ra ngoài.
Cô Hai ca d t bài r i ngó quan l n mà c i. Quan l n ng i d y l c u nói nh
ng: “Cô Hai, cô làm ng i ta ch t c, ch không ph i ch i âu, cô có bi t hay không?
Tôi l n tu i h n cô nhi u, mà tôi nghe ti ng cô ca, tôi ngó m t cô, r i d u cô mu n tôi
gi t ai tôi c ng gi t h t th y”.
Cô Hai li c quan l n, r i b ng ly r u m i quan l n u ng và nói r ng;
- B m quan l n, t i quan l n d y em ca, nên em m i dám ca cho quan l n nghe.
Em có làm gi ng gì âu mà quan l n nói chuy n ch t s ng.
- Tôi mu n nói cái s c, cái tài, c a cô ó làm cho h t th y anh hùng u ch t c.
- B m quan l n, em có mu n làm chi v y. Anh hùng ch t h t, r i còn ai âu mà
nghe em ca.
Quan c Ph ng i suy ngh m t h i r i ngài m i nói r ng:
- T rày s p lên tôi không dám qua ây n a.
- B m quan l n, có u chi phi n em hay sao?
- Không ph i tôi phi n. Tôi s qua ây n a, tôi th y cô r i tôi d n lòng không
c, mà ph i mang t i l i ch .
- B m, em áng con cháu c a quan l n, d u th nào i n a em âu dám b t l i
quan l n hay sao mà quann l n ng i.
25
Quan c Ph nghe m y l i nh v y, ngài ngó cô Hai m t hào quang, ngài

mu n vói n m tay cô. Cô gi t tay và ng d y và nói nh nh r ng: “B m, có ch Ba c a
em ng ngoài kia. Quan l n nói chuy n ch i, ch ng làm nh v y t i nghi p em”.
Quan c Ph th t v ng mà l i h th m, nên ngài thu dài và n m xu ng làm
thu c mà hút. Ngài th y Ba Có b c vô và ngài nói r ng:
- Tôi qua ch i mà vì mê n ca, mê sâm banh, mê á phi n, nên rà gà khuya quá,
ch c cô Ba phi n tôi l m.
- B m, tôi m ng l m, ch có l nào tôi dám phi n.
- Nghe cô Hai n ca, d u th c n sáng mà nghe tôi c ng không nhàm.
- B m, quan l n mu n ch i t i ch ng nào c ng c, ch em tôi vui l m.....Con
Hai, em kêu th ng b p bi u g t c n ng n u ít chén chè cho quan l n n ch i.
Cô Hai b c ra. ng h gõ 12 gi , Quan c Ph nói r ng:
- Cô ng i lên ây nói chuy n ch i cô Ba. Tôi h i thi t cô v y ch cô Hai nh t nh
không ch u c i giá hay sao?
- B m, nó nh t nh nh v y ó.
- Tôi nghe chú Mái Chín tr n v Tàu, có dám tr qua n a âu mà ch . Cô Hai còn
nh , ph i ki m n i khác gá ngh a ng có ng i b o b c cho ch .
- B m quan l n nói ph i l m. Nó còn nh tu i quá, m t mình có ph i d gì âu.
Ng t vì Mái Chín Ngánh t t v i nó l m, nên nó không n ph b c. Quan l n ngh ó
mà coi, ph n nó m côi, h i nh không có m t ng m t ch . Tuy chú nó làm quan, song
nó không nh nhõi chi c. Nó ng Mái Chín Ngánh m y n m, chú Mái Chín Ngánh
m nhà c a cho nó, s m xe h i, mua h t xoàn, l i còn cho nó n m b y ngàn làm v n.
Chú i8 nó nh v y ó, làm sao mà nó quên chú cho c.
- T i chú b cô Hai, thì cô l y ch ng khác, ch ph i chú còn ây âu mà cô b
chú cô l y ch ng hay sao mà cô ng i.
- D u ch ng nào c ng không yêu nó cho b ng Mái Chín Ngánh.
- Cô nói ch i sao ch ! Cô khi An nam không b ng khách trú hay sao?
- B m, tôi âu dám khinh khi ai. Song khi quan l n ngh l i i, nh nó v y ó, có
An nam nào dám xu t b c muôn mà c i nó nh Mái Chín Ngánh h i tr c.
- Ph i. Xu t b c muôn mà c i, tuy không ph i nhi u, song có ng i không
c, nên không c i n i. Mà òi b c muôn làm chi? Mi n là mình l a ng i nào có danh
giá cao s c b o b c nuôi d ng mình sung-s ng tr n i thì r i. Nh n ngh a m i
quí, ch b c ti n là ph n th , có ngh a gì âu.
- B m, quan l n nói ph i l m. Tôi nói ví d cho quan l n nghe, ch không ph i
con Hai òi c i b c muôn nó m i ng. Nó là a ham nh n ngh a l m, ch không ph i
8
v i
26
nó ham ti n. Nó nh t nh th ti t v i Mái Chín Ngánh thì quan l n bi t tánh tình nó

ra th nào.
- Cô là ch c a Cô Hai. Cô tr ng tu i h n, cô bi t vi c i nhi u h n, cô ph i c t
ngh a cho cô Hai hi u. V ch ng không có hôn thú, l i ch ng là ch ch khách, nó ã b
mình, thì có tình ngh a gì mà bo bo th ti t tr n i v i nó.
- X a rày có nhi u ch g m ghé. Tôi c ng th ng can gián nó hoài, t i nó không
ch u tôi âu n ép duyên nó.
- Cô ph i ráng mà c t ngh a cho cô Hai nghe n a. Tôi coi ý cô Hai kiêng n cô
m. N u cô nói ri t thì t nhiên cô Hai ph i nghe l i.
- B m quan l n, ch a có ai c y mai m i nói mà c i, mà quan l n bi u tôi ép nó
làm chi.
- y! Cô ép tr c i, h cô Hai ch u thì thi u gì ng i xin c i.
- B m, ai âu?
Quan c Ph ngó Ba Có mi ng c i ng -ngo n và nói r ng: “N u cô Hai ch u,
thì ng i g n ây h áp vô tr c h t, kh i i ai xa làm chi”.
Ba Có c i ng t. Quan l n c ng c i xoà.
Ba Có nghiêm s c m t l i mà nói nh nh r ng:
- B m quan l n, con em tôi tuy nó vui v , nói nói c i c i song tánh ý nó ch c-
ch a l m. X a rày có nhi u ch t t l m theo ve v n nó hoài, mà nó kháng c luôn luôn,
không thèm ai h t.
- T i m y c u y không ph i b c sang tr ng nên cô Hai m i chê ch .
- B m, h sang tr ng l m ch , ng i nh ông c T Thi n, nh ông Huy n Cao,
nh ông H i ng H i, thì sang tr ng úng m c, ch còn i sao n a.
- M y ông y ch a cao. Còn có ng i cao h n n a.
- B m, ng i y ra m t r i s hay
- Cô ch u làm mai hay không?
- B m, tôi không dám nói “không ch u”. Mà n u tôi nói “ch u”, r i tôi làm mai
không thành thì tôi có l i.
- Tôi ch c h cô ch u thì t nhiên ph i thành.
- B m, không ch c.
- T i sao v y?
- B m, tôi hi u ý con em tôi l m. Bây gi nó có xe h i, nó có h t xoàn áng muôn
c, trong nhà l i có b c m t n n m ba ngàn, Nó không thi u v t chi h t, ch ch a có
t cái nhà v i m t mi ng t nho nh mà cho an thân. N u ai mu n c i nó, mà ch u
mua cho nó m t cái nhà, thì ch c nó vui l m.
27
- Tr i i! N u cô Hai bu c mua m t cái nhà l u theo ng Norodom9, giá áng

ba b n muôn thì ai mua n i.
- B m, không. Nó không có huy v ng cao quá nh v y. Thu nay nó th ng ao
c có m t cái nhà bánh ch mi t Phú-Nhu n, ho c Bà Chi u, giá l i vài ba ngàn v y
thôi, ch mu n nhà l u làm chi.
! Mu n nh v y thì có l c.
- Mà tôi coi ý nó, h nó ng ai thì nó bu c ph i làm hôn thú phép m i c.
- Cha ch ! Bu c g t d hôn!
- B m, n u l y ch ng mà không có hôn thú thì thành v ngày v b a, x u h nó.
- Cô Hai nói c ng ph i, song v ch ng n u b n ch t nh n ngh a là h n, ch không
ph i có hôn thú r i m i ch c.
Hai ng i nói chuy n t i ó, k cô Hai Ph c tr vô, ba ng i ng i n, àm lu n
i hai gi khuya quan c Ph m i v ng .
a quan l n ra kh i c a r i, hai ch em th ng th ng b c vô, Ba Có nói nh v i
cô Hai Ph c r ng: “Cá mê m i quá! Không thoát kh i âu!”
9
ngày nay i l Th ng Nh t
28
XIV
ÁI TÌNH V I KHÁCH A TÌNH
B a sau l i 4 gi chi u.
Ông C Võ Phi Hùng ng i xe kéo ch y l i ghé ngay c a cô Hai Ph c. Ông m c
tb Tây b ng n en, ch n mang giày vàng, u i nón xám. Ông ngó s nhà, day
i bi u xa-phu ó mà ch , r i ông b c vô c a ngõ.
Cô Hai Ph c ng i trong nhà dòm ra ngó th y ông, thì cô lính quýnh ch y vô bu ng
kêu Ba Có mà nói r ng: “Ch Ba, ch ba, c u Hai Hùng lên kia kìa, tôi nói hay l m!”
Ba Có châu mày áp r ng: “ D hôn! C u Hai Hùng lên thì lên, ch chuy n gì mà
lính quýnh nh v y. H m nay qua trông g p c u, mà không có d p g p c. Nay c u
mang m t t i ây thì may cho qua l m. Em ra m i c u ng i i, qua b n áo r i qua s
ra nói chuy n v i c u ch i”.
Cô Hai b c ra chào ông c Hùng, r i m i vô sa lông mà ng i. Ông C ngó cô mà
i, mu n nói chuy n v i cô, song m c cô l ng x ng kêu b i kêu b p n u n c, ch trà,
nên ông nói không c.
Ba Có b c ra h i r ng: “C u Hai, c u còn nh tôi hay không? N m tr c tôi m i
u l i nhà ng tôi nói chuy n sao c u không l i, còn bây gi không m i mà c u l i tìm
i ây?”
Ông c Hùng d d m t chút r i áp r ng:
- Ph i h i tr c Cô Hai không còn nhà d ng ph tôi n a, ch em cô v ch
nuôi, r i ch d t cô mà ón nói chuy n v i tôi ó ph i hay không?
- Ph i. C u còn nh h . a! mà nghe nói c u i Tây h c, c u thi u c nh n, tôi
kêu b ng “ông c ” m i ph i ch . Th a ông c , không bi t t i sao h i tr c ông c tác t ,
i l i tr n i Tây, không c m t l i ph i qu y v i con Hai v y?
- H i nh kh d i nên làm b y, b i v y l n khôn r i tôi n n n, nên tôi m i n
ây.
- Ch không ph i h i nh ông th y ph n con Hai hèn h ông coi trinh ti t c a nó
nh c a con trâu ho c con heo, không có giá tr gì, ông ch i cho ph tình r i ông b , bây
gi ông th y nó c giàu sang, có xe h i, có h t xoàn, nên ông ráp l i mà làm nh c nó
a.
- Ch nói nh v y thì ch coi tôi ti u nh n quá!
- Tôi ph i l y cái thái c mà oán cái thái m i ch sao.
- H i nh kh d i nên làm b y. Bây gi l n khôn r i, có l nào còn làm nh v y
a.
- Cây b n mình tr ng dù m y m i n m nó c ng là cây b n hoài, ch có ph i l n
i nó thành cây ào hay cây gì c âu.
29
Cô Hai Ph c b c l i rót n c trà mà ãi khách. Ông c không tr l i v i Ba Có

a, ông ngó cô Hai mà h i r ng:
- H i ó cô có ch a thi t hay sao cô Hai?
- V y ch có ch a gi là có ch a th nào?
- Té ra cô có ch a thi t. V y mà cô sanh con trai hay con gái. a nh bây gi có
trong nhà cô hay không, cô kêu nó ra ây coi m t chút c hôn?
- Tôi sanh con trai mà nó ch t r i.
- Sanh c bao lâu r i nó m i ch t?
- Sanh ra r i nó ch t li n.
- R i d há!
Ba Có ch n mà h i r ng:
- T i sao mà ông l i nói r i? May l m ch . N u th ng nh con s ng thì con Hai
y chi mà nuôi nó?
- Th ng nh nó là d u tích c a tôi v i cô Hai. Tôi nói r i là vì nó ch t là m t cái
u tích y.
- Ông quí tr ng cái d u tích ó l m hay sao?
- N u tôi không quí tr ng, thì tôi tìm n ây làm chi.
- Ông nói nh v y, con Hai nó còn phi n nhi u h n n a. Ông mu n c ph n
ông, còn ông không k ph n nó chút nào h t. Ông có bi t cái a nh y là u nh c nhã
a con Hai hay không, mà nó ch t ông l i nói r i?
- Tôi bi t l m ch , b i tôi bi t, nên tr v n c, tôi th m cha m bà con r i, tôi l t
t tìm cô hai ây?
- Tìm chi v y?
- Tôi tìm ng bàn tính v i cô Hai mà chu c cái l i c a tôi ngày tr c.
- Ông mu n chu c l i, v y mà ông làm cách nào, âu ông nói nghe th coi?
- Cô Hai mu n cách nào tôi c ng v ng l i theo h t th y.
- Theo thái ng i quân t , h mình làm ô danh x ti t m t ng i n bà, thì
mình ph i c i cô ta làm v , ng r a s ch s nh c nhã c a ng i ta ó. Ông làm ô danh
ti t con Hai, r i ông b tr n m t, bây gi ông tính chu c thì ã tr r i.
- Làm d u tr c ng còn h n là không làm.
- Ông b ng lòng c i con Hai hay sao?
- Tôi tính nh v y, nên tôi m i n ây.
Ba Có v i cô Hai Ph c nghe m y l i u ch ng h ng ngó v i nhau trân-trân,
không nói c n a.
Cô Hai Ph c c m xúc quá, nên cô a n c m t mà nói v i ông C r ng:
30
- C u có hay vì c u b em, nên thân em l u l c phong-tr n, em ã có t i hai i

ch ng khác hay không?
- Tôi không hay. Mà tôi t ng n u m y n m nay cô l u l c phong tr n, thì cái t i
a tôi càng thêm l n, nên tôi c n ph i chu c t i y cho g p h n n a.
- Tôi h l m. Tôi âu x ng áng làm v c u. Xin c u ng có nói t i chuy n ó.
Ông C Hùng ng i bu n hiu. Ông ngó s ng ra ngoài sân m t h i r i ông h i cô
Hai r ng: “M y l i cô m i nói ó là thi t tình hay là gi n l y mà nói v y cô Hai?”
Cô Hai cúi m t mà áp r ng:
- Em nói thi t tình, ch không ph i em gi n nên em nói l y v i c u âu.
- N u cô nói thi t tình, thì tôi xin áp v i cô r ng: “Cô t xét mà cô bi t cô không
ng áng làm v tôi, y là cô x ng áng làm lung l m. i tôi t ng th y có nhi u
ng i h làm l m vi c t i b i mà h không t xét, h c vinh m t vinh mày, h t ng h
ng áng, r i thiên h h dua b c ng hùa nhau cho h là x ng áng, nh ng ng i y
i thi t không x ng áng làm v tôi.
Cô Hai li c m t ngó ông c mà c i.
Ba Có châu mày, coi b không vui. Ch ta không mu n cô Hai Ph c nghe
nh ng l i thâm tr m và tình t c a ông c n a nên ch ta h i ông c r ng:
- Ông h c ã thành tài r i, bây gi ông tr v quê h ng, ông tính làm vi c gì?
- Tôi ch a tính làm vi c gì c, b i vì tôi v tôi hay vi c nhà c a tôi l n-x n l m,
mà lúc n y ông thân c a tôi l i au nhi u. th ng th ng tôi lo s p t vi c nhà cho yên,
i tôi s tính b làm n.
- Ông c bà c còn song toàn hay không?
- Bà già tôi m t r i. Tôi i Tây có m t n m k nhà bà già tôi m t.
- Ông có anh em c m y ng i?
- Tôi là con m t, không có anh em nào h t. Vì cha m tôi ít con ít cháu, nên qua
bên Tây tôi suy ngh l i, tôi n n m v i cô Hai ã có thai nghén, mà tôi b cô tôi i v y là
thi t b y l m, l thì th y Ba khuyên tôi ph i nán l i mà nhìn nh n con tôi s i m i ph i.
y n m nay tôi n n n bi t ch ng nào, b i v y v t i ây r i tôi mu n ki m cô Hai
ng h i th m vi c ó. Hôm ó tôi g p cô d i nhà d ng ph mà vì có cô v i d ng tôi
ó, nên tôi không dám nhìn cô, mà c ng không dám h i th m vi c cô ch a. Thi t bây
gi tôi m i bi t nhà tôi vô ph c, nên tr i t m i khi n th ng con c a tôi không còn.......
Ông C nói t i ó r i ông a n c m t, b bu n th m n n n lung l m.
Cô Hai nh chuy n c , th y b c a ông c , thì cô ng lòng nên cô c ng ch y
c m t.
Ông c ng i nói chuy n h n m t gi ng h , r i ông m i t mà v . Khi ra t i
a ông day l i mà nói v i cô Hai r ng: “Ông thân tôi au nhi u, nên t i nay tôi mua
31
thu c r i khuya nay tôi ph i v d i Cái V n. ít ngày ông thân tôi m nh gi i r i tôi s
tr lên tâm s c a tôi cho cô Hai nghe”.
Ông i r i, Ba Có c i g n mà nói r ng: “ N u ai c c c m h i thi tuy n nh n
tài mà sung vào cái “ng ch m àng”, thì ch c ông c Hùng s chi m th khoa”.
Cô Hai Ph c châu mày h i r ng:
- Ông C nói l i nào c ng chánh áng, mà b ông c ng n n n thành th t l m, sao
ch l i cho ông là th ng m?”
- Em còn ph i h c nhi u n a m i c. Em ch a bi t l ch duy t nh n tình, em
ch a bi t coi t ng m o, em ch a bi t cân l i nói. Qua bi t ch c n u không có qua ki m
ch , thì ngày nay em ã làm v c a th y ký Cao, b ng con cho bú, b ng r i ch , vô b p
u n, m i tháng n 20 tây thì vô ti m c m , ch làm sao mà trong nhà có b c ngàn,
t xoàn eo y mình, b c ra c a thì có xe h i, mà nay mai ây l i còn c làm “Bà
n c” n a.
- Oái ! Ch ng có nói chuy n ó mà! K c c quá, ai mà ch u!
- Nói cái gì mà không ch u?
- Nói chu ên quan c Ph ó. ng l n tu i, ng áng cha c a em, ai mà ng ng
cho c.
Ba Có nghiêm s c m t, ngó s ng cô Hai, coi b ch ta b t bình, song ch ta li n
i gi n thành vui mà nói r t êm ái r ng:
- Em kh qúa! Ch ng già nó m i c ng nhi u ch .
- C ng hay không thì ch a bi t, mà ch ng già v tr i chung v i nhau coi nh
cha con, m c c quá.
- M c c n i gì? Mình nh mà h kêu làm “Bà l n” m i vinh vang ch .
Cô Hai c ir ib i vô phòng mà n m không cãi n a.
i l i Quan c Ph Th n c ng l t qua nhà cô Hai Ph c mà ch i. Ba Có ti p
c ân c n. Cô Hai c ng chào h i vui v , song b a nay cô dè d t nghiêm ch nh, không
nói gi ng l l i, không ra dáng trêu b o nh m y l n tr c. Quan l n d y cô n ch i, thì
cô c ng v ng l i, song ti ng n nghe không th ng tr m, gi ng ca nghe không c m xúc
a.
Cô Hai Ph c dè d t ch ng nào thì ng n l a tình c a Quan c Ph l i càng l ng
y ch ng y, nên ngài c qua hoài, mà có b a Ba Có l i ki m c i ch , cho ngài
thong th mà nói chuy n v i cô Hai.
a chúa nh t k ó, hai ng i con gái l n c a Quan c Ph , là cô C m Tú và
Cô C m Nhung, v nào ch ng n y u t t u v ây th m cha cho bi t nhà m i. Ng i
con trai l n v i m y a em nó c ng có nhà m t. Quan c Ph m ng r , d y
ng i dâu l n i ch mua th t cá bánh trái v d n ti c ng cha con n u ng vui ch i v i
nhau m t b a.
32
Ch ng n c m r i, cô C m tú là gái l n u lòng, m i m l i nói v i Quan c

Ph r ng: “Th a cha, con m i nghe nói t hôm d n nhà v ây mà , cha hay qua l i cái
nhà m t bên ây mà ch i hoài. Th a cha, cha ã tr ng tu i r i, mà cha lân la ch nh v y,
n bè trong nhà nó x m xì, coi không c l ch s , mà m y a em nó c ng bu n n a.
u cha có bu n thì cha i à L t, V ng Tàu ho c i thiên, thích mà ch i, ch
ch i chi cái ch ó”.
Quan c Ph n i gi n, ngài m t tr n m t mà nói r ng:
- Bây gi m y d y khôn tao, ph i hôn C m Tú?
- Th a, con âu dám. Con nói chuy n ph i qu y trong nhà cho cha nghe v y thôi
ch .
- i l t ng c r i, nên con nó d y khôn d y d i cho cha nó ch ! lân c n thì
ph i làm quen v i nhau. Ng i ta là ng i úng ng t t , tao t i lui nói chuy n ch i,
sao bây l i b t l i tao?
- Th a, không ph i con b t l i cha. Con nói cha g n g i ng i nh v y thì thiên-
h chê c i ch .
- Tao ch i, m c m gì h mà h chê c i? Sao mà h c i?
u Lê Nh Tiên, là con trai th ba c a Quan c Ph bèn ti p v i ch mà áp
ng:
- Th a cha, con bi t t i nó không t t.
- Sao mà không t t. Ng i ta giàu có sang tr ng, con dòng cháu gi ng, sao bây
dám nói ng i ta không t t.
- Th a, con bi t rõ hai ch em cô hai ó là ph ng buôn h ng bán ph n, song h
gi t cách cao, h làm b m t quí, ng h l t da ng i ta cho hãm ó cha.
- Cha ch ! Ng i ta nh v y mà bây dám kêu ng i ta là ph ng buôn h ng bán
ph n ch .
- Th a, i n y h qu quy t l m. B n buôn h ng bán ph n th ng l u nó c ng
n nhà t t, nó c ng s m xe h i, nó c ng eo h t xoàn, nó làm sang tr ng nh v y nó h i
ng i ta m i sâu.
- Bây ph i bi t, cô Hai ó cháu c a m t quan tri ph Hàm, ch không ph i b y
âu.
- Th a, ph i. Cô là cháu c a m t quan tri ph hàm, mà con bi t h i tr c cô làm
cho m t th y ký l c Xã tây ph i th t h ng, sau cô làm m t ng i Mái Chín tiêu h t s
nghi p ph i tr n v tàu. Cha t i lui ch i v i nàng nh v y thì còn gì danh giá c a cha.
- Tao bi t h t, tao làm quan t t b c, tao ã hai th tóc trên u, có l nào tao d i
n bây sao, nên bây d y tao. Tao ngh l i thi t tao vô ph c. T nh chí l n tao ng i
khòm l ng chai ít, làm cho có ti n mà nuôi bây, ngày nay bây nên vai nên vóc, tao già
ph i h i h u d ng lão trong ít n m r i có xu ng l . Tao bu n tao ki m ng i bi t l
ngh a ng nói chuy n ch i cho gi i khuây. Bây không v a lòng, bây ra r p v i nhau mà
33
ki m chuy n b t l i tao. Tao hi u r i, bây th y tao già r i, không làm m i cho bây c
a, bây mu n i tao i nên bây m i sanh chuy n nh v y. Tao không c n bây âu,
bây ng có l p l ng, ph n c a tao thì tao bi t t x , bây kh i lo. r i bây coi.
Quan c Ph th l nh ng l i oán trách nh v y r i ngài b i ra ngoài tr c,
ch ng tay lên lan can, ng bu n hiu. M y ng i con c a ngày, t l n chí nh , u nhìn
nhau ngh n ngào, không dám h môi n a.
n x Quan c Ph thay i áo qu n r i kêu xe kéo mà i. M y con không dám
i ngài i âu. Hai chàng r th y gia o xào-xáo, không vui gì mà ch i nên d t v v
li n.
34
XV
C M NH C A ÁI TÌNH
ng h g 9 gi . Ba Có v i cô Hai Ph c ng n m t i b ván lót phía trong nhà

mà c nh t trình, th y có m t t báo có ng tin ông c u Ngh vi n a h t Võ Phi
Thành là thân sanh c a ông Lu t khoa C nh n Võ Phi Hùng, Cái V n ã m t l c, cu c
ng chung c hành ngày 24, r t long tr ng.
Cô Hai Ph c hay tin y thì cô th dài mà nói r ng: “ Té ra c u bây gi c ng m
coi luôn v n l n cha nh tôi v y!”
Ba Có châu mày ngó cô Hai, k nghe ngoài th m có ti ng giày i vô, ch ta l m
m ng i d y thì th y Quan c Ph Th n y ph c àng hoàng, kh n en áo dài, xâm
xâm b c vô c a, Ch ta l t t ti p chào. Cô Hai c ng ng i d y chào m ng.
Quan c Ph ng i t i sa lông, b t ng nghi m ngh không nói pha l ng, không
vui c i nh m y l n tr c. Cô hai c ng i bên ván mà coi nh t trình, ch cô không qua
sa lông mà nói chuy n v i khách.
Ba Có l ng x ng kêu b i ch n c, ch ng ch ta th y cô Hai ng i riêng m t mình,
thì ch ta nói r ng: “Con Hai thi t là t quá, tôi m c lo n c nôi, nó không thèm qua h u
chuy n v i quan l n ch ”.
Cô Hai th y quan c ph ngó cô, thì cô buông t nh t trình xu ng r i b c qua
sa lông mà ng i. Ba Có rót n c m i khách r i h i r ng: “B a nay quan l n i n ti c
âu hay sao mà ch ng n y quan l n còn b n l n?”.
Quan c ph th dài mà áp r ng:
- Tôi gi n m y a con tôi, nên tôi b tôi i ch i t h i x n bây gi . Tôi ghé
i nhà hàng tôi n c m r i tôi v ây.
- M y c u m y cô làm u chi trái ý quan l n, thì quan l n qu trách r i thôi,
quan l n gi n h n làm chi. Quan l n tr ng tu i r i, mà quan l n gi n, thì quan l n n
không ngon, ng không an, s e sanh b nh ch .
- Th con i nay nó b t ch c thói gì âu không bi t, nó nói h i khôn ngoan
mình ch u không n i, làm sao mà không gi n sao c.
- B m quan l n, i nay m y c u tân h c, m y cô thanh niên, h t -do l m, h
mu n làm th nào h làm, h không k l ngh a, h không c n o c gì h t. Cái phong
trào nh v y, mình ph i ch u, ph i nh m m t co tay mà cho l n sóng y a r i t p
vào âu hay ó, ch bi t làm sao.
- Cô Ba nói nh v y ngh c ng ph i. R i g p cái i kh n n n nh v y, vi c qu y
mà thiên-h h g p nhau cho r ng ph i còn vi c ph i thì h l i r p nhau cho r ng qu y i
a, có m t mình mà d gì cãi cho l i h , chèo xuôi mái mát y là th ng trí. Ng t gì
mình nh m m t co tay trôi theo l n sóng, s e l n sóng nào không a mình t i cái
xinh p, mà nó y mình vào cái b n d -dáy m i kh cho ch .
35
- B m, quan l n lo xa quá! Tôi t ng cái b cái b n ó còn xa. Ng i tr ng tu i

nh quan l n hay là nh tôi ây ch c là không th y c. V y thì mình ch t r i, l p nh
gieo cái nh n nào, h s hái cái qu y, tr i k h , quan l n bu n gi n làm chi cho
nh c trí.
- L i cô lu n-thi t là úng ng. i nh v y mình lo cho l m c ng không n
ngh a gì, mà ph i lo cho m t. n con trong nhà, mà mình lo cho nó, r i nó tr l i nó cho
mình là ngu n a ch .
- B m quan l n, “nhi tôn t h u nhi tôn ph c”. Quan l n làm quan ã th ng t t
c, nay quan l n h i h u thì c lo an tâm nhàn tánh, thi n d ng tinh th n, làm cho chí
hoan l c, trí th nh-th i mà thôi, h i nào mà còn lo gia ình hay là xã-h i n a.
- T h i chi u t i bây gi , tôi c ng có ngh nh v y ó. N u con tôi nó bi t ph i
thì ch ng nói làm chi, ch nó mu n làm m t khôn h n tôi thì c n gì tôi ph i lo cho nó
a. Tôi mu n ki m m t ng i có c, có h nh, l i bi t yêu, bi t tr ng tôi, tôi k t b n
tr m n m r i ki m mua m t mi ng v n ho c trên Th c, ho c trên Lái-Thiêu, c t m t
cái nhà s ch s cao ráo, v ch ng v i nhau, tr ng hoa qu th , r i lúc tr ng thanh
th ng hoa, lúc gió chi u hái trái, say s a nhân thú, chan-ch a ái-tình v i nhau, coi danh
i nh khóm mây bay, coi cu c i nh tr ng hí k ch. Hai cô ngh th coi tôi làm nh
y có c hay không?
Ba Có li c ngó Cô Hai Ph c thì th y cô chúm chím c i, ch ta c ng c i mà áp
i quan c Ph r ng:
- - Cái c nh mà quan l n m i t ó là cái c nh phong-l u nh t. y là cái c nh
ng lai th gian, s b c v ng h u c ng khó mà t o ra c.
- - Thiên h h t o ra không c là vì lòng h còn mê danh l i. Ph n tôi ã chán
danh l i r i, nên tôi mu n làm nh v y ng cao h n thiên-h ch i.
- - N u quan l n làm c nh v y, thì thi t quan l n cao h n thiên h lung l m.
Ng t gì cái c nh quan l n t o ra thì d , còn ng i giúp cho quan l n n lòng n d mà
th ng cái c nh y tôi s quan l n khó ki m ch .
- Quan c ph Th n day qua ngó Cô Hai Ph c và c i và h i r ng: “S n có cô
Hai ây, cô ch u hi p v i tôi mà t o cái c nh b ng lai y nh tôi m i t ó hay không cô
Hai?”
- Cô Hai cúi u áp nhõ nhõ r ng: “ B m quan l n, ph n em quê mùa hèn h , em
không x ng áng mà chung h ng thú phong l u y v i quan l n”.
- Ba Có ti p mà áp v i quan l n r ng:
- - B m quan l n, con Hai nó ái ng i ph i l m. Ng i n-bà mà c làm b n v i
quan l n, thì ph i m t ng i v a có c, v a có h nh, v a có s c, v a có tài m i c.
Quan l n mu n h i th mà ch i, ch con Hai mà x ng áng chi.
- - Không. Tôi h i thi t ch , cô nói khiêm nh ng, ch cô Hai sao l i không x ng
áng chi.
- - Nó là gái ã có m t hai i ch ng r i quan l n quên hay sao?
36
- - Tôi nh l m ch . Cô Hai có m y i ch ng r i l i h i gì hay sao? Tôi ây có

ph i là trai m i l n lên hay âu. Tôi có t i 6 a con, tôi có cháu n i cháu ngo i h t.
Mình mu n t o cái c nh gia ình nhàn l c thì v ch ng c n ph i ng tâm chí mà thôi,
ch có c n u gì khác n a âu. Tôi g n g i cô Hai h n m t tháng nay, tôi th y tánh n t
a cô tôi m n, tôi th y s c tài c a cô tôi th ng, nên tôi m i tính vi c tr m n m v i cô.
u cô Hai không ph tình tôi thì tôi nguy n, h tôi còn s ng th gian n y, thì cô Hai
c m n yêu, kính tr ng, sung s ng, thanh nhàn luôn luôn, mà tr c ngày tôi ch t
tôi c ng lo li u cho cô sung s ng mãn i cô luôn.
Cô Hai Ph c ng i tr -tr , cô không trã l i, mà cái s c m t cô c ng không l cái v
vui m ng chút nào h t.
Ba Có ngó cô hai, coi b ch ta b t bình
Quan c Ph nói ti p r ng: “Cô Hai n y, m y l i tôi m i nói ó là l i
vàng á, ch không ph i là l i qua ng âu. N u cô vui lòng ng tôi thì tôi làm hôn
thú phép, ch không ph i cô núp lén mà làm x u h . Tôi t thi t gia o c a tôi cho
cô hi u. Hi n bây gi ru ng t c a tôi m i n m có huê l i l i 10 ngàn gi lúa. Tôi h u
trí m i k 3 tháng tôi lãnh c 480$, tính ra m i tháng 160$. V b c g i b ng, v s tôi
cho vay, tính ra c ng c vài ch c ngàn. N u tôi c i cô r i thì tôi giao cái nhà tôi mua
ó cho s p con tôi , tôi c ng giao h t s ru ng t c a m chúng nó ng b cho chúng
nó chia nhau mà h ng huê l i. Còn ph n ru ng tôi ng b , huê l i 3000 gi , thì tôi gi
tôi xài. Tôi s mua m t mi ng v n, cô mu n ch nào tùy ý cô nh, r i tôi m n c t m t
cái nhà ng v ch ng mình mà th ng hoa th ng nguy t, khi ngâm phú, khi n ca
quên h t s i, lánh xa danh l i, mình thoát vòng tr n t c ch i m i có thú v ”.
Cô Hai Ph c c ng ng i làm thinh.
Ba Có th y v y mà r c áp r ng:
- Quan l n có lòng th ng t ng con Hai, thì nó mang n quan l n l m ch . Ng t
không bi t m y cô m y c u có ch u hay không?
- i chúng nó ch u hay không ch u m c k chúng nó. Tôi thu c dân Langsa, v tôi
ch t, tôi có quy n c i v khác, s p con tôi có cách nào mà c ng tôi c.
- u quan l n li u vi c nhà c, quan l n mu n bi u con Hai hi p v i quan l n và
gây cu c phong-tr n tr m n m, thì nó ph i v ng l i quan l n, ch âu dám cãi. Tuy h i
tr c Mái Chín Ngánh i nó thi t là t t , nh ng mà Mái Chín là ch ch khách, s t
c a y sao b ng cái tình tri ng c a quan l n. y v y h quan l n c i nó, thì t nhiên
nó ph i t n tâm mà ph c s quan l n.
- Quan c Ph vu t râu, mi ng c i ng n ngo n mà h i cô Hai Ph c r ng: “Sao cô
không nói ti ng chi h t v y cô Hai? Tôi tính nh v y mà cô có vui lòng hay hôn?”
Cô Hai Ph c du d m t chút, r i cô ngó ngay quan c Ph mà nói r ng: “B m quan
n có lòng th ng em thì em c m n quan l n nhi u l m. Ng t vì em không th v ng l i
mà k t tóc xe t tr m n m v i quan l n c”
Quan c Ph ch ng h ng, Ba Có gi n m t, m t ngó cô Hai l ml m.
37
Quan c ph day qua h i cô Hai m t cách r t nh nh êm ái r ng:

- i c nào mà cô chê tôi, âu cô nói thi t cho tôi bi t m t chút coi?
- m quan l n, ng i n b c quan l n mà em còn chê n i gì. Ch ng nh ng là em
không dám chê, mà em ngh ch ng có ch nào chê c. Quan l n tính c i em, quan
n làm hôn thú phép, mà l i còn tính làm cho thân em sung s ng tr n i. Em ng
quan l n, em nh cái th m lây mà em c cái sang tr ng giàu có, làm sao mà em chê
c.
- Cô bi t nh v y mà sao cô còn d c-d c không ng?
- m quan l n, em không ng quan l n c là vì tr i khi n em ã n ng tình v i
t ng i khác r i. N u em mê s sang giàu c a quan l n mà em ng b ng quan l n,
em s ngày sau em không tr n o làm v c, r i quan l n thí n tri ng v i em, mà
em l i áp cái thói gi -d i v i quan l n, d ng y ch ng kh i cái c nh phong l u tao nh
mà quan l n t ng t ng ó nó s thành cái c nh u-s u s nh c, càng h i h n n a. Em
n bi t em t thi t cái lòng c a em, t nhiên quan l n không vui. Mà em ngh thà bây
gi bu n m t chút, r i ngày sau kh i bu n nhi u.
Quan c Ph v i Ba Có nghe m y l i c a cô Hai thì ng i bí-s , c hai u
t, ng i u t vì d dang gi c m ng tình, k m t vì phá ho i công phu g y d ng.
Quan c Ph ng i l ng thinh m t h i r i ngài ng d y t mà v . Ch ng
ra t i c a ngài day l i mà nói r ng: “Cô Hai cô ã nói nh v y, thì tôi không dám nói
ti ng chi i n a. Tôi ch xin cô nên nh r ng tôi s n lòng ch cô luôn luôn; ngày nào cô
i ý thì cô c cho tôi bi t”.
Cô Hai cúi u mà nói: “C m n quan l n”
Nãy gi Ba Có có gi n b y gan, nh ng vì có quan c Ph ng i ó, ch ta
không phát bi u cái lòng gi n ra c. Bây gi ch ta th y cô Hai ng m t mình tr c
t ch ta, thì ch ta d n n a không c, l a giân ph ng-ph ng, quên h t l ngh a tao
nhã, nên s tay trong m t cô hai mà nói r ng: “M y là ngu! Tao ngh l i thi t u ng
công tao nuôi d y d m y không bi t ch ng nào! Ph i tao dè nh v y thì ngày tr c tao
có em v nuôi d ng làm chi, tao cho m y i n mày. kh n n n! Mình ra công
p t ng cho nó làm “Bà c Ph ” ch ng c r i, nó l i xô m t cái, làm cho h h t
công nghi p c a mình!”.
Cô Hai Ph c té ng i trên m t cái gh , cô và khóc và áp r ng:
- Xin ch Ba tha l i cho em. Vì cái tình c a em i v i c u Hai Hùng n ng quá, d u
c làm bà vua i n a em c ng không ành b c u.
- Tao ã có nói v i m y nhi u l n; thiên h u gi d i h t th y. Thói i và lòng
ng i ch ng có chút chi là thi t. y v y mình ch ng nên th ng ai, b i vì có ai th ng
thi t mình âu mà mình th ng h . Tao ã d n nh v y mà sao m y còn th ng th ng
m ó?
38
- T i tr i khi n nh v y, em bi t làm sao! Ví nh c u Hai ph b c em thì có l em

i quên c c u. Ch c u còn theo quy n luy n v i em, thì làm sao em b c u mà l y
ch ng khác cho ành.
Ba Có l c u, ng i d a ng a trên cái gh canapé mà than r ng: “Cái hy v ng c a
tôi ã tan r h t r i! Ôi cái th gian n y tôi còn cái m c ích nào âu!”.
Cô Hai khóc mà nói r ng: “Xin ch Ba tha l i cho em. T i cái tình c a em n ng
quá, ch không ph i em c ý ngh ch v i ch ”.
Ba Có ng i suy ngh , n c m t ch y r ng-r ng. Cách m t h i lâu ch ta th dài
mà nói r ng: “V y m i bi t m i ng i u có m ng s riêng. Cái m ng c a em ph i l y
ái tình, d u làm th nào c ng không tránh kh i c. Qua th ng em qua h t s c lo
u em, mà c u không c thì thôi, ch bi t làm sao. C ng vì lo c u mà m y n m nay
qua mang t i ác nghi t v i i nhi u l m. ã bi t thiên h ác nghi t v i qua tr c, nên
qua m i m n tay em ng tr , tr nhi u, b i v y qua n n n h t s c. Qua t ng t rày
qua ph i tu m i c, tu tr c làm sao tiêu hao các t i ác nghi t c a qua m y n m nay,
sau cho kh i th y thân em l y v ái tình ngày sau n a”.
Cô Hai c m ng nên cô khóc r m r t.
Cách ít ngày sau ông C Võ Phi Hùng m c tang n nhà th m cô Hai Ph c.
Hai ng i nói chuy n nh nh v i nhau m t h i lâu r i ông C t mà v , cô Hai tr vô
bu ng mà trang m r i lên xe h i mà i. Ba Có không h i cô i âu song ch ta ng
ngó theo xe mà m t coi bu n b c l m.
n khuya cô Hai tr v nhà, ng i b i ra m c a. Cô b c vô nhà không th y Ba
Có, cô h i ng i b i, m i hay h i chi u Ba Có b áo qu n vô va ly r i kêu xe kéo mà i
không nói i âu, mà c ng không nói i ch ng nào v .
39
XVI
C M NH C A TÌNH YÊU
Ông H i ng Võ phi Thành không ph i là nhà c phú. Ông nhà th , là m t cái

nhà ngói c mèm, c t theo ki u x a, r ng minh-mông mà th p th i t i mò. S s n c a
ông thì ch có 40 m u ru ng H ng h a ông n huê l i v i 150 m u ru ng ph n th c c a
cha m chia cho ông h i tr c, mà ông ch i b i bài b c nên m c n h n 30 ngàn ng.
Ông tr không n i, ch n ki n thì hành phát mãi h t 150 m u ru ng c a ông ng b .
Tuy hai ng i em c a ông ra tr c Tòa u giá mà mua ru ng y l i, mà Ph T ng mua
50 m u, th y Cai T ng Lung mua 100 m u, và hai ng i có h a s l i cho ông làm n,
nh ng mà ông bu n r u, nên mang b nh mà ch t.
Ông C Võ Phi Hùng t ng táng cha xong r i, ông ki m m gia tài ch ng còn chi
t, ch cái nhà th , góp huê l i 40 m u ru ng H ng h a, ng cúng qu i ông bà mà
thôi. S nghi p y không x ng v i tài h c c a ông, mà c ng không gi ng cái ý c a ông
ng thu nay, b i v y ông b i r i, ông tu t lên Saigon than th v i cô là bà Ph T ng,
i i ki m cô Hai Ph c mà t tâm s .
Ba Có ã i bi t tích, mà Cô Hai Ph c không mu n g n quan c ph Th n n a,
nên cô bàn tính v i ông C Hùng, m n m t c n ph l u ng t , phía sau có
nhà xe h i, r i d n v ó mà .
Ông C Hùng òn v i v ch ng ông Ph T ng m n m t ngàn ng b c, nói
n ng m phòng làm phó tr ng s . V ch ng ông Ph T ng s n lòng mu n giúp
cho cháu l p thân, nên nghe cháu h i thì cho li n, không d d chút nào h t.
Nh có s b c y nên ông C Hùng v chung v i Cô Hai Ph c ông kh i b ng
th n. Ông m n th làm m t t m b n ng kh c ch :”Võ Phi Hùng, lu t khoa C
nh n, Bi n s phòng” óng tr c c a, ông ng l i rao trong báo nh t trình mà
khuyên ng bang ai mu n ki n cáo u chi thì n-tr ng cho. Ông l i xin ph bút v i
t t nh t báo, ông vi t m t bài lu n v hoàn-c u th i s .
Ông C Hùng v i Cô Hai Ph c nh tình v ch ng, m i bu i chi u ng i chung
xe h i i ch i, có êm d t nhau i coi hát bóng, ho c ra nhà hàng ng i u ng r u, không
e l , không núp lén chi h t.
Bà ph T ng th y nhà c a anh mình suy s p, mà nay cháu mình h c gi i, có b ng
p c -nh n, thì bà có ý mu n ki m con gái nhà giàu cho sang tr ng mà làm mai, ng
cháu mình nh nhõi ngày sau. Bà ch a ki m c, k nghe ông C hùng ã nh p c c v i
cô hai Ph c, thì bà t c gi n, t ý mu n òi s b c cho m n và không thèm nhìn bi t n
cháu n a.
Ông Ph theo can ván bà, ông nói r ng có l ta c n duyên ông tr i nh, nên hai
tr tr c kia ã quen nhau, r i bây gi m i h i hi p. Hu ng chi Hai Ph c bây gi c ng có
c muôn, d u k t duyên v i c Hùng, ngh c ng ch ng kém gì. Bà ph ngh c ng là
ng i th “th n kim ti n” nh ch ng nên nghe ch ng nói nh v y thì bà cho là ph i, song
40
bà mu n cháu bà có v giàu h n n a, nên bà không h t gi n, bà nh t nh không n nhà

cháu.
Ông c Hùng và Cô Hai Ph c v i nhau thi t là tâm u ý h p, trai say b i tình
sâu th m-th m, gái quên thói b c b o ngày x a. Có êm ng yêu vì s c, ng m n vì
tình, ông C nh c l i chuy n c , r i ông h i th m cô hai v s ch a. Bây gi cô hai
ch ng còn phi n trách chi n a, b i v y cô t thi t s vi c c l i cho ông c nghe. Cô nói
thi t cô sanh con trai, song lúc y cô phi n ông c b c-b o v i cô nên cô không thèm k
n con, cô nghe l i Ba Có mà i con v i m t ng i giàu mi t v n, cô l y m t ngàn
ng b c. Cô không bi t ng i giàu y tên là gì, nhà c a âu, mà cô c ng không bi t
i ó cô t tên cho con c a cô là tên gì. Còn a con gái c a ng i ta mà cô b ng v
thì b a sau Ba có em cho nhà m côi trên Tân- nh, t y n nay cô không th y m t
a, nên cô không bi t còn hay là m t.
N u ông C Hùng có ý mu n tìm con, thì nói bao nhiêu ó có l ông tìm c r i.
Ông h i cho k l i mà xem cô hai Ph c sanh ngày nào r i ông vô Cholon mà xin coi b
sanh; ông d h t nh ng ng i sanh con gái ngày y t i nhà b o sanh thì ông tìm ph i ra.
i ông c mu n h i cho bi t v y thôi, ch ông không có ý tìm con, nên câu chuy n x a
i ó thì d t, hai àng không ai l u tâm v vi c y n a.
Tuy ông C Hùng lo làm vi c không ngh , ông m u th n y, ông tính cách n , ông
làm c ng ra ti n nhi u, song s ti n ông làm ra không b ng s ti n ông n xài, b i v y
trong vài tháng m t ngàn ng b c c a v ch ng ông Ph T ng ã tiêu h t.
ã k t v ch ng thì ch ng còn riêng t chi n a. Cô Hai ph c có m y ngàn ng
n, h h t ti n xài thì cô châm vô, trong ít n m m y ngàn ng b c ó c ng tiêu hao
luôn, r i cái xe h i c ng tiêu, r i nh ng nh n h t xoàn r i d n d n c ng c m bán.
V ch ng chung ch trót 12 n m, có khi vui, có khi bu n, có khi d xài, có khi
túng r i; nh ng tài v t cùng là n trang c a cô Hai Ph c bây gi ch còn có m t ôi bông
tai h t xoàn cô eo ó là d u tích th nh th i c a cô mà thôi. Tuy v y mà cô không ti c,
cô không phi n, mi n sum h p v i ch ng, d u h t múi c ng ph i c n làm hai mà chia
cho nhau cô c ng vui v .
M t bu i s m m i, Bà Ph T ng sai con trai là Gia Trinh ra ki m ông c Hùng mà
cho hay r ng chú c a ông là Cai T ng Lung ch t và khuyên ông ph i l p t c vô mà i v i
ch ng ông Ph v Cái V n ng lo vi c t ng táng. Cô Hai Ph c mu n nh n d p y mà
ra m t v ông c v i bà con nên cô xin theo. Ông c không cho, r i ông i m t mình vô
u kho hi p v i cô d ng mà v Cái V n.
Ông c i t i 10 ngày ông m i v , mà ch ng v nhà khí s c ông khác th ng, coi
d ng nh ông ang lo l ng m t vi c gì quan h l m v y.
i l i cô Hai to nh ông. Ông l ng thinh m t h i r i ông áp r ng:
- Vi c nhà c a chú T ng l n x n quá, không lo sao c. Chú có hai v , sanh hai
dòng con. Thím l n m t r i, l i 3 ng i con gái, hai ng i l n ã có ch ng, còn ng i
nh h n h t ã 20 tu i r i mà ch a có ch ng. Thím nh còn s ng, thím l i sanh cm t
41
a con trai, mà nó m i 17 tu i, còn i h c, nên ch a có v . Gia tài c a chú T ng l n

quá, m i n m thâu góp huê l i t i b n n m ch c ngàn gi lúa. Chú m t r i bây gi m t
àng là m y a con gái c a thím l n, m t àng n a là thím nh , ghìn nhau bên nào c ng
mu n chia góp huê l i, nên khó tính cho êm c.
- Có chi âu mà khó, hai dòng con có b n ng i, thì chia ph t gai tài ra làm 4 ph n
i ai lãnh ph n n y mà h ng thì xong ch n y.
- Ph i c nh em nói v y thì kh i lo. Ng t vì thím nh thím không ch u chia m i
khó ch .
- i sao mà thím không ch u?
- Thím có hôn thú b c nhì. Thím l y c thím là k m u h ch ng ch t thì thím
ng huê l i mãn i thím r i con m i c phép chia.
- Thím nói nh v y mà trúng lu t hay không.
- Trúng.
- u nh v y thì t i nghi p cho ba a con dòng l n quá.
- i v y nên m i r i trí ch .
- Sao anh không nói v i thím Ph , ng thím phân x giùm? thím T ng nh
thím t h t gia tài hay sao?
- Cô tôi có can thi p, mà cô bày m t vi c g t quá.
- Bày vi c gì mà g t.
- Cô tôi phân r ng: con dòng l n còn m t a ch a có ch ng; con dòng nh , là con
trai, mà c ng ch a thành nh. V y thì ph i h i b n-t c mà c ng i th h gia tài y,
i ch ng nào hai a nh thành nh r i s làm t t ng phân. Ng i th h coi thâu
góp huê l i, m i n m ph i xu t m t m mà c p d ng cho thím nh v i m y ng i con.
Thâu xu t âu ó ph i có s sách cho rành r . Ch ng l p t ng phân gia tài thì s huê l i
còn l i c bao nhiêu s chia ng cho m y ng i con.
- Thím ph phân nh v y thì công bình l m. V y mà thím T ng nh ch u hay
không?
- Cô tôi phân thì thím âu dám cãi. N u thím cãi thì té ra thím ngh ch v i b n t c.
Mình c ng hi u khi chú T ng t t h i thì vàng b c trong t s t thím tom góp h t. N u thím
ngh ch thì b n t c b i móc vi c y, thím ng i c ng không yên.
- u thím T ng ch u thì xong r i.
- y mà ch a xong. Cô tôi bu c tôi ph i lãnh làm th h , thì anh làm giùm cho
p em.
- Nghe nói h làm th h thì có n huê h ng 10 ph n tr m trong s thu và s xu t,
y thì l i ch có h i âu mà s .
42
- Ph i. Làm th h thì có huê h ng, l i có ti n t n phí cho m n ru ng và thâu góp

lúa ru ng n a. Gia tài nh v y m i n m mình ki m n m b y ngàn ng b c c.
- y thì làm ng ki m ti n mà xài.
- Em ng có xúi! Cô tôi còn bu c tôi m t u n a g t l m.
- Bu c u gì n a.
- Khó nói ra quá.
- Anh tính d u em hay sao? N u vi c y là vi c kia, không nên cho em bi t, thì xin
anh ng nói.
Ông c ngó Cô Hai mi ng c i ng n-ngo n. Ông suy ngh m t h i r i ông nói
ng:
- Không ph i là chuy n kín, song n u qua nói ra ch c em không vui.
- i i em ã n m mùi bu n và mùi vui h t r i, nên d u nghe vi c bu n em
ch ng bu n chi l m.
- d i Cái V n hi n bây gi có m t cô m i 28 tu i, cô góa ch ng, mà cô giàu
m. Cô Ph mu n qua c i cô y. Cô bu c tôi ph i ch u c i thì cô m i nói v i b n-t c
qua th h gia-tài c a chú T ng.
Cô Hai nghe rõ công vi c thì cô c i ng t. Cô ngó ông c mà nói r ng:
- Vi c nh v y mà anh s nói ra r i em bu n ch ! Em nghe thì em vui l m, ch
có bu n âu. Thím ph tính nh v y thi t là hay, anh th ng em, anh theo em 12 n m
nay, anh túng thi u c c kh quá. N u có ng i nào giàu có mà h ng anh, thì anh c ng
nên c i ng sung s ng t m thân m t chút.
- Em nói l y chi v y
- Em nói thi t ch . Anh là con nhà giàu, i h c thành tài r i, thì gia- o suy-s p,
anh không c h ng mùi phú quí chi h t. Thím ph th ng anh, nên tính nh v y là
ph i l m. Ph n em không ph i là ng i x ng áng làm v anh c. ôi ta yêu nhau,
nên hi p cùng nhau mà t m gây cu c th t gia m t lúc ch i. Nay anh g p d p l p thân, thì
anh ph i th a d p, ch ng nên b qua.
- Qua th ng em l m, nên qua không mu n ham giàu mà ph em.
- Em c ng vì th ng anh l m, nên em ph i khuyên anh hãy nghe l i thím ph
mà c i ch ó. Em th ng anh nên em mu n cho anh c giàu sang v i ng i ta.
- Em nói thi t hay là nói ch i? Có l nào em l i mu n qua b em mà c iv
khác.
- Xin em ng t ng em nh n bà khác, h th ng ng i ta thì c eo i
theo, d u th ng mà ph i h i ng i ta h c ng không k . Em không ph i nh v y âu.
u em không th ng ng i ta thì có l em m i quy t làm nên, làm t t cho ng i y mà
thôi.
43
Ông C hùng ng i suy ngh r i ông l i nói ch m-rãi r ng: “N u em c nh v y

thì em là m t ng i t t l m. D u sau qua c giàu có, qua ch ng h quên em, thôi,
i nay r i qua vô qua tính v i thím Ph coi”
Cô Hai Ph c b c l i v vai ông mà nói r ng: “Anh bi t nghe l i ph i c a em nh
y, thì em m ng c ng không bi t ch ng nào. Bây gi còn s m, m i 8 gi , thôi anh thay
ng i vô tính v i thím ph ph t cho r i, i t i mai t i m t làm chi mà m t thì gi .
Thím Ph ng mu n g p anh, v y thì anh ch ng nên thím Ph trông”.
Ông C Hùng c i r i i thay áo qu n mà i vô C u kho.
Cô Hai Ph c th y ch ng lên xe kéo i r i, cô bèn óng c a l i, r i vô bu ng mà
m, n c m t tuôn d m-d . Cái tình c a b n n-ông là v y ó hay sao? Th y mình có
ti n nên k t ngh a v ch ng, ch ng mình h t ti n th y ng i khác có ti n h n, mà b
mình mà theo ng i y. Ngh l i nh ng l i c a ch Ba Có nói th t là có lý: trong i n y
n n ông là m t b y gian x o gi -d i. Làm thân n bà mình ph i rèn thân úc trí cho
ng nh s n nh á, ng thèm th ng, ng bi t gi n, thì m i kh i b thiên h l ng
t. T i mình ngu d i, mình tin c y ái tình, mình mê cái tính x ng ôi v a l a, mình say
cái mùi ngh a c duyên x a, mê say n n i m t quan c ph xin c i phép, c t nhà
n c nh cho mình n , h a ch c b o b c cho mình sung s ng su t i, mà mình ph i
t. L i d t tình ch ba Có là ng i c u v t d y d mình, i theo ng i mình yêu cho
n n i h t vàng, h t b c, h t h t xoàn, h t xe h i, r i bây gi ng i y b mình, cái l i
y là l i ái tình, b i v y mình không oán trách ai c.
Cô Hai Ph c n m khóc m t h i r i ng i d y v n èn lên sáng qu c. Cô i r a m t,
u, d i ph n, thoa son. Cô ng ngay t m ki n l n mà xem dung nhan, r i cô l y t m
hình cô ch p h i cô do t gi i Hoa-Khôi s c p mà so sánh, thì cô th y hình bây gi và
hinh ngày tr c khác nhau r t xa. Bây gi da m t cô ã ùn nên không còn trong bóng
a, tóc cô ã r ng nên ch n tóc không ngay, mình cô ã m nên cái c h t tròn tr a. Cô
xem hình r i cô l c u, cô r a ph n chùi son cho h t cái v trang m. Nay ã 35 tu i
i, nhan s c l t phai, trang m làm sao cho b ng th i xuân xanh c.
Cô t t èn mà tr vô gi ng n m, n 11 gi khuya ông C Hùng v kêu c a. Cô
c ra m c a, th y ông c i ng n-ngo n thì cô c ng c i mà nói r ng :
- Anh vô tr l i, coi b thím Ph vui hay không ?
- Qua nói qua ch u, thì cô qua m ng l m.
- y thì tính ph t i cho r i trì hu n mà chi.
- Cô qua bi u sáng mai qua vô trong ng cô d t qua v Cái-V n tr c tính vi c
i v , sau tính vi c th -h luôn th .
- , h g p d p thì ph i làm s n t i !
- Qua còn lo m t vi c n y: qua c i v thì qua ph i v d i Cái-V n. Em trên
y em làm sao ?
44
- i ! Anh ng có lo cho em. Anh ph i lo vi c c a anh cho xong i mà. Ph n em

l m, th nào c ng c h t.
- Cô Ph bây gi cô th ng qua l m. H i nãy qua than túng ti n, cô l y 200 ng
c cho qua m n li n.
- i thím th y anh có lúa ph i sân, nên thím cho m n b c ch gì.
- qua chia l i cho em m t tr m ng nhà em xài.
- Thôi, thôi. Em có ti n. Anh c t h t s b c y mà dùng.
- Em ph i nh r ng qua v i em là b n tri-k , d u qua có v , ch qua c ng ch ng
quên em. H qua v Cái-V n thì ch t qua h t nghèo. V y thì lúc nào em có túng r i thì
em vi t th cho qua.
- Em r t cám n anh.
- Ông C Hùng x p h t qu n áo b vô m t cái r ng l n. Sáng b a sau, ông kêu xe
kéo mà ch vô C u-Kho. Cô Hai Ph c a ông ra c a, ch ng ông i r i cô c n r ng mà
nói r ng : “Thi t là th ng m !”.
Ngày y cô kêu cu-li ch h t c mà em ra l c-son mà bán, ch ch a qu n áo
mùng m n mà thôi. Cô c ng ki m ng i bán ôi bông h t xoàn. ôi bông y h i tr c
Mái-chín Ngành mua t i 1,200$ mà cho cô, bây gi cô bán có 900$. Cô mua m t ôi
bông nh 200$ mà deo . Cô bán c tom góp c 8 tr m r i. Cô chán ngán nhân-
tình thê-thái, cô h t mu n ch n phi n ba n a, nên cô nh t nh v Cai-L y c t m t cái
nhà lá nh ng mà lánh i.
45
XVII
TÌNH X A NGH A C
i 11 gi tr a n ng chan-chan, có m t cái xe-h i l n, s n màu , ch y hành

khách, phía Sài gòn ch y xu ng r i ng ng ngang cái xóm nhà phía tay m t, tr c khúc
quanh vô ch Cai-L y.
Cô Hai Ph c trên xe leo xu ng, tay cô ôm m t cây dù cán c t l p b ng l a màu
en, chân mang giày da en, mà u c ng choàng kh n màu en, vì tr i n ng g t, nên cô
t- t10 gi ng cây dù ra mà ng d a mé l , coi cho m y ng i l trên mui xe b
xu ng cho cô m t cái r ng thi t là l n.
Xe ch y r i, cô ngó vô xóm, nh m ngoài ng; cô nh ch n y ph i là ch Cai-
Tu n Kim h i tr c, mà sao bây gi l i có m t cái nhà cao ráo s ch-s , tuy trên l p lá,
song d i lót g ch, c t kê táng, vách b kho, coi p- , không ph i t-x t11 nh h i
tr c. Có m t ng i s n-s n v i m t ng i trai cái ngõ g n ó i ra. Cô h i ng i s n
n y r ng :
- Th a chú, không bi t nhà n y có ph i là nhà c a c u Cai-tu n Kim hay không ?
- Ph i. Cô âu mà h i Cai-tu n Kim ?
- Th a,tôi trên Sài Gòn.
- ch ng anh Cai-tu n Kim khu t h t r i, còn âu mà h i.
- y hay sao. Bây gi ai nhà n y ?
- Th y giáo Hi n nào?
- Th y giáo Hi n là con c a anh Cai-tu n Kim. Cô bi t anh Cai Tu n sao không bi t
th y giáo ?
- À, à, tôi nh r i. Anh Hi n ó bây gi làm th y giáo hay sao ?
- Làm ã 15-17 n m nay l n mà.
- Chà. Hèn chi s a nhà c a l i coi t t quá. Không bi t có nh nhà hay không ?
- Có mà. H i tan h c tôi th y th y v v i m y a h c trò. Ch c n c m r i th y
ngh tr a ch gì.
- tôi vô th coi. Hai bà con làm n khiêng giùm cái r ng tôi trong c a kia
c hôn ?
- c mà.
- Cô Hai Ph c i tr c, hai ng i khiêng cái r ng theo sau vì r ng n ng nên i
cáng-náng.
10
l t t
11
x ch x c, x ch x c, lôi thôi
46
Thi t qu th y Hi n ang ngh tr a t i b ván nh lót d a c a s . Th y nghe l i-h i,

gi t mình th c d y, th y cô Hai Ph c b c vào c a, song m t th y còn ba ch p ba sáng,
nên không bi t là ai.
Cô Hai Ph c v t nói l n r ng : “Anh Hai, cha ch , n m nay ã có râu có ria l n mà”.
Th y giáo ng ng ng n.
- Cô Hai h i n a r ng : “Anh quên tôi r i sao ? Tôi là con Ph c ây.”
- Th y giáo la l n r ng : “ a, em. D ác hôn ! T i n m nay em m i tr v ây!”
Cô Hai Ph c nghe m y l i y, thì bi t th y giáo có ý trách mình, nên cô b cl ib
ván mà cây dù r i l t kh n và ng i và nói r ng:
- Em qu y l m. Anh trách bao nhiêu, em c ng ch u h t.
- Không. Qua trách em u chi âu. Em i n m nay n a là 19 n m. Qua th y em
qua m ng, nên qua nói nh v y ch .
- Em v ây em m i hay c u m m t h t. Thi t em không dè. C u m m t h i nào
y anh Hai ?
- Em i vài ba n m k ông già qua m t. Còn bà già qua m t m i gi c m t cái
gi .
- Thi t em l i quá. H i nh em nh c u m nuôi d ng m y n m. Ch ng em khôn
n, em không n n cho c u m c, mà ch ng c u m m t c ng không có m t em.
Cô hai nói t i ó r i cô c m xúc, r ng-r ng n c m t, không nói c n a.
Ng i s n-s n khiêng r ng giùm vô ó m i h i th y giáo coi cô Hai ó là ai. Th y
giáo áp r ng : “ Cô Hai ây là con c a bác H ng-thân Luông h i tr c, chú m i v ây
ch ng 10 n m nay, ch c chú không bi t.”
Hai ng i khiêng r ng giùm bèn ng i l i mà nói chuy n ch i.
Th y giáo kêu th ng Phu là a i ch n u n cho th y mà bi u n u n c ch trà
ng. G n 2 gi chi u, th y thay s a-so n i d y h c. Th y nói v i cô Hai r ng :
- n t i d y h c r i. Có l em v ch i lâu ch ?
- Em tính v ch i lâu.
- c l m. Thôi em nhà ch i. Qua m c i d y h c, chi u v r i nói chuy n
a.
Th y giáo i d y h c. Hai ng i khiên r ng giùm ó c ng t mà v .
Cô Hai bèn i cùng trong nhà mà coi b n c a th y giáo Hi n. Cô không th y
n-bà, con nít, cô bèn h i th ng Phu r ng :
- con th y giáo i âu v ng v y em ?
- m th y tôi m t mình, có v con gì âu.
- a ! th y giáo không có v hay sao ?
47
- m không. Thu nay th y tôi không có c iv .

Cô Hai th y trên bàn th gi a nhà có treo m t b c t ng “thánh-nh n”, thì bi t th y
giáo Hi n nh p o Cao- ài. Cô th y âu ó u s ch-s vén-khéo, tr c sân l i có
tr ng bông, tr ng ki ng, sau hè có tr ng mít, tr ng xoài, có d n ch ng i th ng tr ng,
có xây h nuôi cá, thì cô n c-n khen ng i.
Cô coi tr c coi sau r i cô m i m r ng l y m t b mát b ng l a tr ng ra mà
thay. Cô r a m t, g u, d i ph n s -s a, và vì cô ã có s c s n, nên tuy tr ng tu i song
coi còn p l m.
Tan h c Th y giáo Hi n v , khí s c hân hoan khác th ng. V a b c vô nhà thì
th y kêu th ng Phu mà bi u lên ch ki m mua v d n c m cho cô Hai n. Cô Hai c n
mà nói r ng :
- Trong nhà có món gì n món n y, c n gì ph i mua thêm. Em v ây em m ng quá,
nên n v t gì ch c c ng ngon h t th y.
- Trong nhà có v t gì mà cho em n.
- y ch anh nh n ói hay sao ?
- Qua n chay tr ng, m i b a dùng t ng chao, rao rác, không có cá th t chi h t.
- Anh n chay tr ng hay sao ? Anh n chay thì em c ng n v i anh c mà.
- em n không quen r i em n không no ch .
- c mà. Em ã nói em v ây em m ng l m, nên n v t gì c ng ngon h t.
- Em v ây thi t em m ng l m hay sao ?
- ng l m.
- y sao 19 n m nay em không ch u v m t l n nào h t ?
Cô Hai nghe h i t i câu ó thì cô chúm-chím c i r i nói r ng : “Vi c ó nói ra dài
m, th ng th ng r nh r i em s nói rõ công chuy n c a em cho anh nghe, anh m i h t
trách em. Bây gi lo n c m, vì h i tr a em n bánh mì nên ói r i”.
a nay nh m ngày 12 âm l ch, nên m i t i thì m t tr ng ã lên cao, d i tr c sân
sáng qu c. Cô Hai b c ra ng i trên cái b ng b ng cây mà ngó tr ng h ng mát. Gió th i
hiu hiu a m y chùm bông hu qu c quà qu c qu i, r i l i ph t mùi th m bát ngát.
ng tr ng v c v c soi g ng m t c a cô Hai coi sáng r , mi ng h u duyên m t h u tình.
Th y giáo t nhang cúng n c, c kinh vái l y xong r i th y xách m t cái gh
ra sân ngay tr c m t cô Hai mà ng i. Th y ngó mông m t h i r i th y h i cô Hai
ng.
- Em tính v ch i ch ng bao lâu ?
- Em i 19 n m nay em ã thèm r i. Em tính v ây ki m ch c t m t cái nhà nh
mà ng xa lánh thói i là th làm cho em chán ngán, không bi t có c hay không ?
48
- Sao l i không c. Chung quanh ây còn b n t tr ng. Em mu n c t ch nào thì

em ch ch r i qua nói v i ch t cho em c t. Mà sao em nói nghe nh h i em chán i,
em mu n tu v y ?
Cô hai l ng thinh m t h i lâu, r i cô th dài mà nói r ng : “ i áng chán l m. Em
không hi u tu có ý ngh a gì. N u tu mà tr n n i c thì em tu ph c cho r i”.
Cô nín m t h i n a r i cô ngó th y giáo mà h i r ng : “Em nghe th ng Phu nói t
i nh t i bây gi anh không ch u c i v , ph i v y hay không anh Hai ? T i sao mà
anh không ch u c i v ?”
Bây gi t i lúc th y giáo không tr l i. Th y ng i cúi m t xu ng t mà suy ngh .
Cách m t h i lâu th y m i áp r ng :
- Qua có chuy n bu n nên không mu n l p gia-th t làm gì.
- N u anh có chuy n bu n thì l i c n ph i c iv ng có ng i h -h mà gi i-
khuây cho anh ch .
- Gi i khuây sao cho c.
Th y giáo v t ng d y mà ch p tay sau ít th ng th ng i ra l , d ng nh th y
không nghe câu c a cô Hai h i th y v y. Cô hai l y làm l nên ng i ngó theo, cách m t
lát, th y tr vô, cô bèn nói r ng : “Em coi b anh bu n quá. Anh có chuy n gì u t trong
lòng xin anh nói cho em hi u m t chút. Em ây là em c a anh trong nhà, ch ph i
ng i xa l gì hay sao mà anh d u”.
Th y giáo th dài và áp r ng :
- Vi c bu n c a qua không th nói ra c, nh t là khó nói cho em hi u.
- i sao v y ? Anh không tin b ng em hay sao ?
- Không ph i qua không tin em. S nói ra cho em nghe r i em không tin ch . Mà
thôi, nói làm chi; nói ra thì ph i lo n tâm lo n trí, ch không ích gì. Qua tu ã lâu
i …… thôi …… chuy n c không nên nh c l i.
- Anh nói d c-d c, em nghe em t c quá, nên b t h i hoài. Anh tu thì tu, ch tu r i
không t cái vi c bu n ra c?
Th y giáo ng i ngó cô Hai trân-trân.
n tr ng t r ng, ng n gió lai-rai, m t mày cô sáng r nh hoa n s m mai, qu n
áo cô ph t-ph , l i bay mùi th m bát ngát. T b im-lìm l ng-l , ch nghe ti ng d than
th trong ám c mà thôi.
Th y nh m c nh nh m ng i, r i sanh m i c m xúc trong lòng, không th d n n a
c, nên th y th ra m t cái r t dài mà nói r ng : “ Qua bu n, qua không thèm c i v ,
qua tu ni m tr ng chai ó là t i em, ch không ph i vi c gì khác âu. Em bi t hay
ch a?”
Cô Hai ngó s ng-s t th y, cô châu mày bi n s c r i h i nh nh r ng :
49
- Thi t nh v y hay sao ? Em có dè âu !

- i t i em không dè, nên qua m i bu n qua mu n ch t ó. Em nh hay không ?
Ngày bà ph ghé r c em, qua mu n c n, không cho em i. Mà qua th y em h ng-hái
mu n i quá, nên qua không n c n. Em i r i thì qua bu n r u, không còn mu n vi c chi
a h t; qua h t mu n h c; mà c ng không thèm t ng t i vi c t ng lai. Lúc y qua
nh ng i lãng trí m t h n, s cha m r y nên ph i i h c nh th ng, song vô tr ng
ng i c m ch ng, v nhà i th n-th , s s ng c a qua không có m c- ích chi h t. Qua
bu n quá r i sanh ra cái lòng x u : qua th m vái em lên v i bà Ph em b c c kh áo
cho em ch u không n i, ng em tr n mà v . Qua vái r i qua i, i cho n h n 3
m, ông già qua m t, qua c c p b ng làm th y giáo, r i qua coi nh t-trình, qua th y
hình em h in l n i, h l i nói em t gi i hoa-khôi s c p. T nh t-trình y qua còn
t dành trong t , lâu lâu qua l y ra ch i cho gi i bu n. Qua hay tin y thi t m ng
cho em, mà qua l i bu n thêm cho ph n qua, b i vì qua h t trông em tr v n a r i. Qua
bu n hêt s c, nên qua nh t nh không thèm c i v . Tuy làm th y giáo mà r i ban êm
qua t ng kinh ni m Ph t, qua quy t theo tam-qui ng gi i, trau d i l c-c n ng d t l c-
tr n. Qua tu theo Ph t h n 10 n m, mà sao qua v n còn t t ng em hoài, qua m i day
qua theo o Th y m y n m nay ây.
Th y giáo nói m t h i, r i th y cô Hai móc kh n mu-soa trong túi ra mà lau n c
t. Th y cô c m xúc, th y càng c m thêm, nên nói không cn a!
Cô Hai cúi m t l c u nói r ng : “ Em không dè anh có tình v i em, mà cái tình l i
ng n au n quá nh v y. Ch chi em bi t thì d u trên SaiGon mà n vàng em
ng không thèm. Sao h i em ra i anh không t thi t cho em bi t ? Vì khi th y m t nhau
anh m c c anh m mi ng không c, sao t khi em i r i cho t i bây gi anh không
ch u g i th mà nói cho em hay ?”
Th y giáo áp r ng :
- Qua không bi t em có th ng qua không mà qua dám nói.
- Ph i nói thi t ra r i m i bi t em th ng hay không ch . L i l i anh không nói ra,
ch không ph i t i em âu. Mà thôi, bây gi em xin lãnh cái l i y. Em h a t ây t i già
em s làm cho anh h t bu n r u ng em chu c l i l i c a em. Anh ch u hay không ?
Th y giáo ng i ng m ngh m t h i r i nói r ng : “Nh v y mà tu gi ng gì n a
c !”
Cô Hai c i. Th y giáo ngó cô, th y c ng c i.
Cái tình c a cô ã có cái tình khác chi u i, m t bên mà cô không hay, cho cô
dung ru i 19 n m tr ng, xông pha gió b i, dày d ng th -phi, khi ph i u t thói i, khi
ph i mang m t giã.
Còn cái công tu ni n c a th y ch t-ch a m i m y n m tr ng, b ch tình trong
giây phút u v tan s p h t.
50
Hai ng i u không dè cu c i xây v n nh v y, không dè ã tan mà r i l i hi p,

ng i ngùng còn s n i hi p r i mà có tan n a hai không. Tr ng trong gió mát, th y t
lòng hoài v ng, cô k chuy n phong tr n, th y rõ tâm-s c a cô, th y càng yêu, cô c
bi t tình c m c a th y, cô càng m n, m t nhà vui-v , quên h t u s u.
51
XVIII
N C CHUY N X A
Th y giáo Hi n và cô Hai Ph c sánh duyên v i nhau ã c h n 3 n m.

Th y i d y m i tháng lãnh l ng 45 ng b c. Cô nhà h ng b a lo c m n c,
coi cho tr lau chùi bàn gh , ch cho h c trò nh c t i bông. H có bu n thì th y c
truy n cho cô nghe ch i, ho c cô kh y n và ca nh nh cho th y gi i mu n. Cái c nh
an nhàn m m n y làm cho v ch ng say s a mà quên h t nh ng mùi gió b i, quên h t
nh ng thói l i danh c a i.
t bu i chi u chúa nh t, v ch ng n c m s m r i n m v i nhau trên m t b ván
nh n m t a c a s mà h ng mát mà lu n vi c i. Th y c m h ng mà nói v i cô r ng :
“Em ngh ó mà coi, i nào ngh ph i làm giàu cho to, làm quan l n, m i c h ng
nh ph c. Cái h nh ph c tr c m t m i ng i, t i mình n ch ch l i danh, nên nó
i xa mình, r i mình tìm không c ch . Qua l y làm ti c quá. T i em b lên SaiGon
mà mình m t h nh ph c h t 19 n m, ch chi em nhà thì mình h ng h nh ph c tr n
i, không m t n m nào h t “.
Cô Hai l c u áp r ng : “Em t ng không ph i v y âu. Nh em l u l c 19 n m
ó nên bây gi em m i c h ng h nh ph c th nh th i ây a anh. Em m c “n i”
em ph i tr cho xong. R i em m i r nh rang c ch . Anh ch ng nên ti c, mà anh c n
ph i c u nguy n cho n i c a em d t thì mình h ng h nh ph c m i lâu dài.”
Cô nói t i ây ròi cô ng i d y; cô ngó ra c a mà ng m ngh m t h i lâu r i cô day
vô ngó th y mà nói gi ng bu n :
- - Em coi n i c a em ch a d t.
- - Em còn nh chuy n c ng i x a n a làm chi, mà em nói nh v y.
- - Xin anh ng nghi b ng em ch . N u anh nghi thì nh c cho em quá. V ch ng
i nhau h n 3 n m r i anh ch a tin lòng d em hay sao ? Em th ng nói v i anh, em coi
phú quí nh ôi giày rách không có giá tr gì, b i vì em có n m th r i. Còn v cái
tình, thì trong i n y ch có m t mình anh i v i em, anh có cái tình thi t mà thôi. Em
em ch a tr d t n i, là vì em có m t a con, mà thu nay m con lìa nhau, em
con mà em không nuôi d ng nó nên em s t i l i ch ó ch .
- - Vi c ó em s c ng ph i. Mà em nói h i em sanh nó ra r i, em i nó cho m t
cô nhà giàu. Nó c v tay k giàu có thì t nhiên nó no m, ch có th t d ng âu mà
em s .
- - Cu c id i i, mình bi t âu c mà dám ch c.
Hai v ch ng àm lu n t i ó thì có m t ng i thình-lình b c vô c a mà h i l n
ng : “Xin l i, không bi t nhà n y ph i là nhà c a th y giáo Hi n hay không v y ông ?”
52
Tr i ã ch ng v ng t i. Hai v ch ng th y giáo ngó ra, không bi t ai, ch th y m t

ng i n bà tu i trên 50, mình m c y ph c nhu m màu dà theo m y bà vãi, chân không
có giày gu c, u choàng h u kh n en, tay xách m t cái gi nh .
Th y giáo v a leo xu ng t v a áp r ng : “ Th a, ph i. Bà âu mà h i th m
th y giáo Hi n ? “
Bà y ch cô Hai và c i và nói : “Có con Hai kia ! Hai, em quên ch hay sao?”
Cô Hai l i g n dòm bà y, r i ôm ngang mình Bà mà nói l n r ng : “ a ch Ba !
Ch i âu mà m y n m nay em h i th m cùng h t không ai bi t ch âu mà ch ? sao
ch bi t em ây mà ch tìm ? “
Ng i n bà n y là Ba Có.
- Ch ta cái gi lên trên bàn, l t cái kh n en thì lòi u tr c lóc. Ch ta nói r ng:
“Qua i tu t ó cho n bây gi , em ki m sao ra”.
Cô Hai day l i nói v i th y giáo r ng : “Ch Ba ây là ng i nuôi d ng d y d em
i tr c, em th ng có nói v i anh ó”
Th y giáo b c l i chào Bà Có và nói r ng : “Cô Hai th ng nh c nh ch hoài.
Nay tình c mà ch t i ây cho em bi t, thi t em m ng l m. M i chi ng i”.
Cô Hai h i Ba Có n a r ng :
- - Sao ch bi t em ây ?
- - Qua v SaiGon ki m em không có. Qua ch c em v Cai-L y nên qua xu ng ây.
Qua h i th m bên ch , bi t em, h nói em bây gi làm b n v i th y giáo, r i h ch nhà
cho qua l i ây.
- Em g p ch em m ng quá. Thôi, ch y v i em. Ch mu n tu nhà tu c ng c,
n gì ph i i âu. Th y giáo ây c ng tu v y. Mà n u ch ch u ây ch tu, thì có l em
ng tu v i ch .
- Không c. Ch có am riêng. Ch ây r i b am cho ai.
- Am c a ch âu?
- trên núi ông Tô.
- Núi ông Tô âu l n?
- Thu c v núi th t s n, g n ch Xà-Tón.
- Thu nay em không bi t. a! mà quên n a ch . n u c m cho ch n, g p nhau
ng quá, c nói chuy n hoài.
- Không. Qua n c m bên ch h i nãy r i.
- B t nh n d hôn! Sao không qua ây, l i n ngoài ch n a v y?
- Qua n chay, mua c m v i ít trái chu i mà n thì r i. Qua s ki m em không
c, nên xe xu ng t i là qua lo c m n c cho xong r i qua m i i h i th m.
53
Th y giáo kêu th ng phu, bi u t èn n u n c, ch trà m i mà ãi khách. Còn Cô

Hai thì múc n c cho Ba Có r a m t, r i tr i chi u em g i m i ch ta n m ngh .
Ba Có h i Cô Hai Ph c t i làm sao ã ùa Quan c Ph Th n mà theo ông c
Hùng, r i l i tr v Cai L y mà l p gia th t v i th y giáo. Cô Hai ng i kh khâm thu t h t
công chuy n l i cho Ba Có nghe, cô nói v i ông C 12 n m, l n h i tiêu h t xe h i, h t
xoàn cùng là ti n b c, r i ông C ham giàu b i ngh a, nghe l i Bà Ph T ng i c i v ,
cô h n nên tr v Cai l y mà lánh thói i; ch ng dè v n ây hay th y giáo n ng tình
i cô, nên cô ph i l y ngh a mà báo áp. Cô k m i u, không gi u-gi m ch nào
t, r i cô l i nói r ng: “Em ng th y giáo ba n m nay, trí em r t nhàn l c, thân em r t
an n, bây gi em ã bi t h nh ph c là cái gì r i, không ph i lúc em có ti n b c nhi u,
hay là lúc em d a ng i cao sang mà em có cái h nh ph c nh v y âu. B i v y em
không ti c cái ch c bà “ c Ph ” sang tr ng, mà em c ng không phi n cái thói ông C
Nh n b c b o, s e làm bà c hay bà C c ng không c h ng cái h nh ph c n y.”
Ba Có châu mày nói ch m rãi r ng:
- T ngày ch phi n em, ch b em mà i tu, ch lo có m t u, là lo em máng tay
ông c Hùng mà em ph i b kh não...........
- Ch oán thi t là úng l m. Chánh th ng m, ch không có tình ngh a chi h t.
- T i em b tình n ng ám m t em nên em không th y, ch là ng i ng ngoài vòng,
ch sáng su t h n em, nên nghe ti ng th y b , thì ã bi t tâm ông c r i, có l gì âu.
- H i tr c em cãi l i ch , v y mà ch còn h n em hay không?
- H i ó ch gi n em thi t, song gi n là vì s em b h i, ch không ph i là s cái ý gì
khác âu. Thôi, bây gi ch th y em h ng h nh phúc thì ch vui l m, còn h n n i gì n a.
- T i sao ch c o u i tu? Ch nói cho em nghe th coi. i tu chi v y? M im y
m nay ch tu, mà trí ch có c an t nh hay không?
Ba Có ng i l ng thinh, coi ý không mu n t vi c c a mình. Th y giáo th y v y bèn
c tránh ra ngoài sân, ý mu n cho ch em thông th mà nói chuy n. Ba Có bèn kêu mà
nói r ng: “Th y giáo ng i ây ch . Ch em tôi có chuy n gì gi u th y âu mà th y ph i ái
ng i”.
Th y giáo tr vô.
Ba Có nói r ng: “Con Hai, em không bi t t i sao mà ch i tu? Em không bi t c ng
ph i, b i vì thu nay ch có nói tâm s c a ch cho em hi u âu. Ch v n là con nhà giàu
có sang tr ng. Ông thân c a ch h i ó là m t viên quan, quy n th ít ai bì k p. Khi ch
c 18 tu i, thì cha m ch nh g ch cho con m t viên quan khác. ám hõi r i, k ông
thân c a ch b dân th a ki n lum tùm, quan trên m cu c tra v n r t g t. Ông thân c a
ch s t i, nên tuôn h t c a ti n ra mà lo, ch y s p ch y ng a mà lo không kh i t i, nên b
cách ch c. Bên ch ng c a ch th y nhà ch suy s p, thì l t t h i hôn. Cha m c a ch b
th t th i nh c nhã, b dân tình khinh d , b h t c a h t ti n, r i l i th y sui gia ph b c
a, thì bu n r u ch u không n i, d t ch v Saigon c ít tháng k l n l t khu t l n.
54
Lúc ó thân ch b v , không có b c ti n, mà c ng không n i n ng d a. Chi có quen

i m t ng i n bà h i tr c là v c a m t th y i, ch ng ch t r i v Sài gon buôn
bán. Ch xin u v i thím i ó, ch có ti n âu mà m n ph cho n i. Tuy ch là
con quan, nh ng mà b y gi ã th t th i, n u không làm thì l y chi mà n. Ch ngh t
Saigon ai c ng nh n y, có ai bi t ai âu mà s x u h , ch m i n u chè th ng, bánh canh
mà bán ng ki m l i nh t. Nh ch buôn bán n m sáu n m, tuy không d gi l m,
song thân ch c ng c no m lành l , tuy không vui v thong th , song ch gi lòng
trong s ch, không nh c t tông, không h ph n gái. M t b a n ch i bán g p m t ông
Huy n, ng nhìn r i ng bi t ch , b i vì h i tr c ng còn làm thông ngôn thì ng có làm
vi c v i ông thân c a ch . ng t ý th ng xót thân ch , khi tr c l u h ng gác tía, mà
bây gi i mua gánh bán b ng. ng nói ti ng nào c ng trung h u nh n ngh a, ng h i
th m ch ch , ng mua áo qu n mà em l i cho ch , ng còn a cho ch m n 20 ng
c làm v n buôn bán n a. ng t i lui th m ch ít l n r i t thi t r ng ng goá v nên
mu n k t ngh a tr m n m v i ch . Thân ch c ng nh ng i ng ch i v i gi a dòng
sông, có v t gì níu mà s ng thì ch níu li n, l i th y ý ng t t quá, ch còn d c d c gì
a. Ch ng ng, song t i lui mà thôi, ch không ch u làm hôn thú và c ng không r c
nhà chung. H ch nói t i vi c ó, thì ng nói r ng ng có con, th ng th ng ng
tính vi c nhà yên r i v ch ng chung m i c. ng không cho ch i bán n a, m i
tháng ng a cho ch 20$ mà tr ti n c m ti n nhà. Ông Huy n làm b n v i ch c
sáu tháng r i ng b t tin không t i lui n a. Ch i h i th m thì hay ông ã c i v r i,
i m t ng i gái l th i trong Cholon giàu có l m. Th y giáo v i con Hai ngh coi
nh n tình nh v y có oán h n hay không?
Cô Hai Ph c nói r ng:
- Vi c c a ch m i nói ó gi ng nh vi c c a em v y ch gì?
- Ph i. Mà ch b g t có m t l n ch bi t khôn. Còn em lôi thôi cho chúng g t
c m t l n th nhì n a.
- Mà bây gi sao em không bi t gi n. Mình c gi thói cho ch c, ai gi d i thì
cho tr i ph t ph t h . Bây gi ch c ng v y, ch không bi t gi n n a. Mà h i tr c có
ph i v y âu. H i tr c ch hung h ng l m, nh t mà g t mà cho ô danh x ti t ch thì ch
thù oán vô cùng. Ch không bi t làm sao mà nh c ng i g t ch ó c, ch cu ng trí r i
ch oán hêt th y thiên h không ch a m t ng i nào.
- T i nh v y ó ch c y tay em tr thù cho ch ó ph i hôn?
- Ph i. Ph n ch ã tr ng tu i, mà l i không có s c, khó cho ch h i cái gi ng n
ông, nh t là cái gi ng n ông cao sang c. Ch th y em có s c, tr tu i, ch m i nuôi
y em ng gi t thiên h mà tr thù cho ch .
- Bây gi em nói thi t v i ch , h i tr c em v ng l i ch , em làm nhi u vi c ngh l i
i nghi p ng i ta quá, nh chuy n th y Cao ó, h em nh t i là em không vui.
- Bây gi ch còn n n n nhi u h n em n a. Ch là cái óc, em là cái tay, t i óc khi n
tay m i làm, nên ch có t i nên em vô t i. Ch ng ph i vi c th y Cao mà thôi, vi c nào ch
55
ng n n n h t th y. Vay có m t ng i, mà ch b t nhi u ng i ph i tr , t i là t i ch ó,
mà h i ó ch c h ng hái làm cho t i hoài, ch không k t i ph c chi h t. Ch ng em
ch ng c , em không nghe l i ch n a, ch ng ó ch m i m m t mà th y ng t i
ph c, ch m i bi t mà lo s cho cái ki p sau. T i nh v y ó mà ch i tu ó em à.
- M y n m nay ch i tu, mà ch có b t n-n n không?
- B t làm sao c. Tu ng- n n n xám h i hàng ngày ch . Mình ph i nh t i l i
a mình làm, r i c u nguy n mà ch a c i, thì t i l i mình m i tiêu c. T i ch n n n
sám h i nhi u quá, nên ch lo s , ch ph i b am mà ki m em ây.
- Ch b t em ph i i tu v i ch hay sao?
- Không ph i v y. Ch ã nói cái t i l i v ph n ch , em có t i gì mà ph i i tu. Ví
u em có t i i n a, nh ng vi c ng i ta làm v i em ó ã mà chu c t i em r i. Theo
ch t ng thì s em vay thì em ã tr c, b i vì em n u ch a tr d t thì có âu em c
ng cái h nh phúc nhàn l c yên n em nói v i ch h i nãy ó. Ch tìm em là vì hôm
tr c ch có hay m t vi c quan h l m. Vi c y không ph i là vi c c a ch em mình làm,
mà c ng t i mình bày vi c khác nên m i sang vi c ó.
- Vi c gì âu ch nói rõ cho em hay th coi.
- Em nh l i mà coi, cách 20 n m tr c em có sanh m t th ng con trai t i nhà b o
sanh Cholon.
- Vi c ó em quên sao c. Em sanh r i ch i cho m t bà nhà giàu nào ó mà b t
t a con gái.
- Em bi t ng i n bà i con v i em ó là ai hay không? ó là v nh c a Cai
ng Lung, t c là thím dâu c a ông c Hùng ó.
- Úy! Sao t h i ó cho n bây gi ch không nói co em bi t?
- Nói cho em bi t càng r n trí em, ch có ích gì. Tr i Ph t công bình l m. Th ng nh
c c a ki ng h Võ, tuy không ai thèm nhìn, song t nhiên tr i khi n nó c ng nh p v
ki ng h ó.
- Té ra th ng con c a em bây gi nó là em chú bác v i ông c Hùng.
- Phái r i.
Cô Hai Ph c ch ng h ng, cô ngó Ba Có và ngó th y giáo mà nói r ng: “Tr i s p t
c c quá! Ôi mà con tôi nó c giàu có nh v y thì tôi m i an lòng”.
Ba Có l c u mà nói r ng:
- Ch a an âu em. ch nói có u có uôi cho em hi u. Hôm tr c v nh c a
th y Cai T ng Lung i cúng chùa trên núi ông Tô. Tình c cô ghé am c a ch ma cúng,
cô g p ch thì cô ch ng-h ng. Cô có ngh t i am m t êm, cô thu t h t công chuy n nhà
cho ch nghe, cô k gia tài, cô nói chuy n th h , cô thu t vi c c Hùng c i v không
gi u chuy n nào h t. Cô l i nói cô mang n ch l m, nh có ch nên h i em con v cô
i c yêu vì sang tr ng, r i bây gi cô m i c giàu có v ng vàng. Song thu nay
m êm cô th ng nh n con gái c a cô. T khi Th y Cai T ng ch t r i cô mu n
56
ki m con c a cô ng em v mà nuôi, song không bi t ch âu mà h i th m ng cô

xin con nh l i. Cô g p ch cô m ng l m, cô c y ch i ki m giùm con nh cho cô, d u
n hao bao nhiêu cô c ng không n .
- H i ó ch em con nh mà cho nhà m côi Tân nh bây gi ch lên ó mà xin l i,
có khó gì. Ch em con nh mà tr l i cho bà T ng thì b s th ng ch .
- Bây gi ch tu, ch có màng b c ti n n a chi em. Ch bày m u ng t c a ng i
ta, cái t i y l n quá. Mà cái m u y còn chia lìa m con ng i ta n a. Ch mu n ki m
con nh ng tr l i cho cô t ng ng chu c b t cái t i, ng t ki m không c ch m i
bu n ch .
- Không có trong nhà m côi hay sao?
- H i ó ch nói vói v i em, ch ch không có cho nhà mô côi. Chi i d c ng ch
p cô n m Kiêu, cô th y con nh ng cô xin cô nuôi. Ch cho cô, mà m y ngày rày ch
trên Sàigon ch tìm ki m h t s c, không ai bi t cô n m Kiêu xiêu l c x nào. V ch ng
cô là b m bài b c, nay ch n y, nay ch khác, bi t âu mà ki m.
- Báo h i quá! Bây gi làm sao?
- Ch có bi t làm sao bây gi . T ng ki m c thì ch tr l i cho cô Cai T ng Lung,
ng m con t ng hi p cho ch h t n n n v kho n y. Bây gi ki m không ra thì thôi.
Mà ch tìm em không ph i nói chuy n y. Chi còn m t vi c khác r c r i h n n a. Chuy n
y can h em. Em ph i ra tay g r i, gieo m t chút âm c mà c u ng i ta, ng nó nh
t cái t i l i cho ch em mình.
- Vi c gì v y?
- Em rõ bi t Cai T ng Lung ch t r i thì b n t c c ông C Hùng th h gia tài, coi
thâu góp huê l i, m i n m phát m t m ti n mà c p d ng cho v nh và các con c a
Cai T ng Lung, th h n ch ng nào các con thành inh r i thì s l t ng phân.
- Em có nghe vi c ó.
- Bây gi th ng L ng là con trai c a Cai T ng Lung, t c là con ru t c a em ó, nó
c 20 tu i r i, nó thôi h c v nhà c i v .
- Nó có v r i hay sao?
- C i v r i. Nh c i v ó nên nó thành inh, nó bu c ng i th h , là c Hùng,
Ph i tính s sách, giao huê l i thu góp m y n m nay ó l i cho ch em nó chia nhau, c
Hùng làm tiêu h t 30 ngàn ng b c, không có mà giao, nó vào n t i quan bi n lý mà
ki n c Hùng v t i sang t tài s n c a k ch a thành inh. Toà b t giam c Hùng mà
tra xét s sách....
- áng ki p d ! Làm vi c gì âu mà tiêu c a ng i ta h t 30 ngàn ng?
- Theo l i Cô Cai T ng Lung, thì t i bài b c. C Hùng lên à L t ánh phê, ánh xe
a m y l n u thua h t, nên m i thi u ti n th h n s ó.
- Tr i thi t là có con m t. H vay thì ng b t tr nhãn ti n. Vi c n y s i i hình
ch không ph i ch i. c u tù cho sáng con m t.
57
- H i nãy em nói em không bi t gi n ai n a. Ch t ng em tu c o r i, té ra bây

gi em nói còn h i oán, còn ghét c Hùng quá, nh v y thì cái lòng c a em ch a ct
bi nh Ph t. Em ph i tu m i c, có tu m i h t cái “tánh th y ng i b h i mà vui c i”.
Nãy gi th y giáo Hi n ng i nghe hai ng i nói chuy n, th y không cãi chi h t.
Ch ng th y nghe Ba Có nói câu sao ó thì th y kính ph c lòng o c c a ch ta quá,
nên chen vô nói r ng: “M y l i ch Ba nói úng ng l m. Em hai em hãy ghi nh l y mà
tu tâm luy n tánh ng kh i h n gi n. ih mu n h ng h nh ph c thì ng có
ch p tính i m i c.”
- Em xin v ng l i. Còn Chi Ba ki m em ng nói chuy n c Hùng sang t tài s n
cho em nghe làm chi?
- Em ành cho con c a em, là con c a c Hùng, nó làm h i cha nó hay sao?
Cô H i Ph c châu mày, ng i l ng thinh. Cách m t h i lâu, cô m i nói r ng:
- Bây gi em bi t làm sao ây? C Hùng có v giàu l n. V y thì v ông ra b c mà
th ng cho s p con c a Cai T ng Lung, ng m i kh i t i ch .
- Em ng có nói t i v c Hùng. Cô Cai T ng Lung nói con m ó ti n nhi u l m,
song nó r m , m y n m nay c Hùng không nh c m t ng xu, mà còn b nó sai
khi n vày b a hèn h n a. C Hùng b giam có c ng i nh nó xin c u giùm. Nó nói
ch ng nó làm vi c gì h i nào âu nó không bi t, nó không có n s b c ó, nên không có
ti n âu mà tr n lãng nh v y.
- N u nói nh v y thì có tình ngh a v ch ng gì âu.
- Thì nh n-tình v y ó a.
- Thôi, ông c Hùng gi t c a ng i ta, bây gi không có mà tr , thì tù mà tr , ch
bi t làm sao.
- C Hùng nó b ày, hay là nó b ch t chém i n a, c ng m c k nó, không can c p
n ch em mình. Ng t có m t u n y là con c a nó ra làm thi t h i nó, mà cái cu c y
c b i mình t o ra, n u mình nh v y, d u th gian không ai bi t c, ch tr i ph t
n th y rõ, th thì mình có t i nhi u l m. Ki m con c a cô Cai T ng Lung không c
mà trao l i cho cô, y là m t t i. Bây gi cho con c a c Hùng gi t ng n a, th thì
ch tu bi t m y ki p n a m i thành chánh qu .
Ba Có nói t i ó r i ng i khóc.
Cô Hai Ph c th y ch ta n n n nh v y, thì cô ng lòng, song không bi t làm sao.
Th y giáo Hi n nói r ng: “Chi Ba lo s v hai cái t i y thì ph i l m. T i ch bày
u i con, nên bây gi m i sinh ra hai cu c r c r i là m lìa con, con h i cha. V cái
vi c ch ki m con không c mà tr l i cho cô Cai T ng Lung, thì v ch ng em không
th giúp c, b i vì chúng tôi không bi t con nh , mà c ng không bi t m t cô n m Kiêu,
thì bi t làm sao mà tìm. Mà vi c ó không g p l m, th ng-th ng ch tìm ki m, ch ng
nào ra c ng c. Hu ng chi trong vi c y ng i có t i n ng h n h t là cô Cai T ng
Lung, b i gì cô tham ti n không k gì con là máu th t c a cô. N u bây gi ki m h t s c
58
mà không ra a nh , y là tr i Ph t ph t cô Cai T ng Lung, vì cô gieo cái nh n ác, là

u t gia tài c a ng i, thì cô ph i tr c cái qu kh , là bu n r u v cái n i m t
con. Còn vì cái vi c con c a C Hùng thì có l v ch ng em giúp c cho ch mà g r i.
ã bi t t i c Hùng gieo cái nh n ác, là không k t i con, nên bây gi m i c cái qu
ác là b con h i. Nh ng mà ch Ba v i cô Hai Ph c c ng liên can t i cái t i y, vì hai
ng i giúp tay h i tr c, nên ngày nay con m i h i cha. V y thì cô Hai ph i giúp v i ch
Ba mà g cái r i y, ch không nên vì gi n c Hùng mà b xuôi, mà cho con mình
ph m t i h i cha”.
Cô Hai Ph c ngó ch ng mà h i r ng:
- Em làm sao mà r g i c? Em có b c âu mà th ng th cho c Hùng?
- Không c n gì mà ph i ra ti n b c. L y cái mi ng mà g r i c ng c.
- Làm sao?
- Em ph i i v i ch Ba qua Cái V n. Em n nhà mà th m con c a em, là con c a
Th y Cai T ng Lung ó. Em thu t rõ u uôi t s l i cho c u nghe, r i khuyên c u
ph i rút n, ng có bu c t i c Hùng mà ph i mang t i b t hi u b t ngh a v i tr i ph t.
- Em nói ra thì ch c nó c i, nó nghi C Hùng m u s m n em t i nói nh v y,
ch nó tin sao c.?
-N u c u không tin, thì em nài c u h i l i cô Cai T ng Lung coi có ph i nh v y hay
không.
- Tr i i, cô Cai T ng Lung làm th nào mà cô ch u. N u cô ch u thì cô m t gia tài
còn gì?
- Cô ch i sao c, có ch Ba làm ch ng.
- Ch ng nh v y mà ai tin; h nói ch Ba v i em m u s mà c u C Hùng ch .
- N u c u nh ó tin l i em thì t t. Còn nh c u không tin thì thôi. Mà d u mình bi t
tr c c u không tin i n a, em c ng ph i qua ó nói thi t cho c u hi u. Ph i làm nh v y
thì l ng tâm c a em v i ch Ba m i bình an.
Cô Hai Ph c không còn l i gì mà cãi c n a.
Ba Có ph c ý ki n c a th y giáo, nên ch ta nói r ng: “L i th y giáo nói ó úng
ng l m. Con Hai, em ph i nghe theo, mà i v i ch qua Cái V n. D u mình can c
hay là không c, mình ph i qua giáp m t v i c u L ng mà nói c i r c a c u cho c u
bi t. ã bi t n u mình d chuy n c ra mà nói thì cô Cai T ng Lung nguy l m. Mình
không n làm h i c Hùng, có l nào mình l i h i cô Cai T ng Lung. V y qua ó mình
bàn tính v i cô tr c, r i s li u ch c mà nói cho cô kh i b h i”
Cô Hai Ph c ch u i.
59
XIX
N N N T I ÁC
a bên ng Vinhlong qua Cântho, còn ch ng ít tr m th c n a t i c u Cái

n, ngó qua tay m t th y cu c nhà kinh-dinh, ngoài có hàng rào s t, trong có sân r ng
n, sau cái sân y là m t cái nhà ngói n n úc cao, t ng s n tr ng, m t bên có m t l m
lúa, m t bên có nhà xe h i, còn phía sau có v n sum xê th nh h u.
Cu c nhà n y là nhà c a Cai T ng Lung.
Ba Có v i cô Hai Ph c i xe ò qua t i ó thì l i 3 gi chi u.
Cô Cai T ng Lung ng ng i t i nhà c u, cô dòm th y Ba Có ngoài l i vô,
thì cô m ng nên cô nói l n r ng: “Ch Ba xu ng kìa kìa! Hôm lên am, ch h n 17 xu ng,
thi t úng ngày ch xu ng t i”.
Ba Có b c vô c a, cô Cai T ng th y cô Hai Ph c i theo sau, không bi t là ai nên
i r ng:
- Chào ch Ba, còn cô ây là ai?
- Con Hai ây là em c a tôi. Nó là má c a con Hai h i tr c ó, cô quên hay sao?
- Cô Cai T ng h i ý nên g c u. Cô m i khách ng i, r i h i nh Ba Có r ng:
“Con nh âu? Sao ch không d t xu ng luôn th ng tôi coi n m nay nó bao l n?”
Ba Có ngó quanh ngó qu t mà không tr l i. Cô Cai T ng bi t ý nên nói r ng:
“Không có sao âu mà ch s . V ch ng th ng nh tôi m i qua C n Th . S p nh nó làm
ngoài v n. Trong nhà còn có con nh , mà nó là cháu c a tôi”.
Ba Có nói nh nh r ng:
- Ch em tôi ki m ch a c.
- Sao v y? Nó có ch ng r i v ch ng nó d t nhau i x khác làm n hay sao?
- Tôi không hi u. tôi nói cho cô nghe. H i ch em tôi em nó v ó, r i má nó
y ch ng nên em g i nó cho m t ng i bà con nuôi giùm. Cách ít n m sau tôi lên núi
mà tu, còn má nó m c lo làm n. Ng i bà con ó em con nh i âu không bi t, mà i
bi t tích, tôi tìm h t s c mà tìm không ra. Ch em tôi còn lo ki m n a, có l ph i ki m
c. Vì s quá ngày cô trông, nên tôi ph i xu ng mà tr l i cho cô hi u.
Cô Cai T ng nghe nh v y thì bu n hiu.
Con nh xách bình trà lên rót mà ãi khách.
Cô Hai Ph c li c ngó Cô Cai T ng thì th y cô, m i 45 tu i mà da m t giùn, tóc ã
c hoa râm, thân th cô m nhách, nh ng i không có th t.
Cô Cai T ng m i khách u ng n c và h i cô Hai Ph c r ng:
- Cô Hai bây gi âu?
- Em bên Cai l y.
60
- H i trong nhà b o sanh, tr c khi v , cô có l i phòng tôi mà hun th ng nh . Ch

em g p nhau có m t l n ó, r i 20 n m nay không g p n a, nên tôi th y cô mà tôi quên
ch .
- Bây gi coi cô m nhi u quá. Cô có b nh hay sao?
- M y n m nay tôi au r r hoài. Không có b nh gì l m, có cái n không c,
ng không c, mà tôi m nh v y ó. Tôi u ng thu c th y h t mà b nh c ng tr tr .
có ti n h n u ng sung s ng. Có m t mình tôi có ti n không ích chi h t. Hôm tr c
tôi nghe l i ng i ta khuyên, tôi lên Th t s n mà c u tr i kh n Ph t, tôi m i g p Cô Ba
ó.
Cô n chay th coi.
-R t i là cá th t, ch nem, chiên, xào ây mà nu t còn không vô. n chay
ph i n rau c , n sao cho n i r i s m thêm n a ch .
Ba Có r c mà cãi r ng:
- n chay sao l i m? Tôi n tr ng chay m i m y n m r i ây, cô coi tôi có m
chút nào âu?
- Thu nay tôi không có n, nên s n không c ch .
- n ít ngày t nhiên quen. Nh cô ó, cô c n ph i n chay ni m ph t h n ng i ta
i c
- T i sao v y?
- Cô không bi t hay sao? Cô xét l i mà coi, cái chuy n cô làm ngày tr c ó t i là
ng nào. Bây gi cô giàu có sang tr ng, mà cô n ng không c mà n n i m nh
tàu lá, y là tr i ph t ph t cô ó, nói cho cô bi t.
- Tôi có làm vi c gì th t c âu mà Ph t tr i ph t tôi?
Cô tráo con ng làm cho ch ng yêu, mà t gia tài c a s p con ch ng, làm nh
y mà cô còn khoe r ng cô không có làm vi c gì b t nh n th t c.
- Ch ng tôi không có con trai; tôi mu n ch ng tôi có ng i k nghi p, nên tôi làm
nh v y, c ng nh tôi xin con trai c a ng i ta cho ch ng tôi nuôi ng l p t . Tôi làm
ó là làm n cho ch ng tôi, có ch nào ác âu.
- Cô lén ch ng mà làm, cô không cho ch ng hay, t c th cô làm gian. Con là máu
th t c a cô, cô không th ng, cô ành em i v i ng i ta, y là cô ác. Cô tráo con ng
cho ng i ta yêu tr ng r i chia gia tài, y là cô tham. Cô g m gian, ác và tham, sao cô
còn nói r ng không có t i. B i cô có t i nên tr i Ph t khi n bây gi cô có ti n nhi u mà
cô h ng không c, bây gi cô mu n em con c a cô v ng cô nuôi chung h ng
phú quí v i cô, mà con cô i bi t tích, tìm không ra, cho cô ph i bu n th m tr n i
mà n t i gian ác.
Cô Cai T ng nghe Ba Có c c ngh a nh v y thì cô bu n hiu, cô ng i ng m ngh l i
t lâu r i cô nói r ng:
61
- Sao h i tr c ch không c c ngh a c n k , nh v y cho tôi hi u, ch l i xúi tôi

làm r i bây gi ch nói làm ác ?
- T i h i ó tôi còn mê mu i quá, t i không th y t i ph c, nên tôi m i dám xúi
cô làm. Sau tôi hi u thì tôi g t mình, b i vì t i ác c a cô làm ó, tôi c ng có m t ph n,
u cô b tr i Ph t ph t, thì tôi ch y c ng không kh i. B i tôi bi t n n n, tôi bi t s t i,
nên tôi bi t c o u i tu ng c u tr i kh n ph t mà n cái t i ác tôi xúi cô làm ó. N u
cô không ch u n n n nh n t i, thì tôi s e tr i ph t còn ph t cô n ng n h n n a, ch
không ph i h ng gia tài không c, tìm ki m con không ra ó là âu.
- Bây gi n n n, tôi bi t làm sao? Gia tài c a th y ó l i quá l n, tôi b h t mà
i tu nh cô sao c.
- Theo o ph t thì s c t c là không, không t c th s c. Phú quí th gian là gi
cu c nên không có ngh a gì. Cô không nên ham, không nên ti c làm chi. Nh ng mà tu
ng có nhi u cách, ng i tu nhà, k tu t i chùa; u c n h n h t là tu thì ph i thành
tâm. Nhi u ng i quy t tu r i c ng c o u vô chùa làm công qu mà nghe kinh l y
ph t, song n u lòng h không thành, d u h chùa bao n m i n a thì b t quá h d i th ,
ch không b ích chi cho cái ki p c a h c. Cô mu n tu thì nhà mà tu c ng c,
song cô ph i thành tâm, ng k b c ti n v n r ng, ng màng phú quí công danh, ph i
lo ng ngh a nh n o c mà i, nh t là ph i nh t i ác c a mình làm ra ó, thì nên
n âm lo s a l i ng chu c b t t i c a mình. Cô làm nh v y thì r i ch ng c n ph i
vô chùa, hay là ph i l p bàn th ph t r i t nhang vái, ánh chuông g m t i ngày.
Cô Cai T ng ng i nín khe, mà coi s c m t cô lo l ng l m.
Ba Có th y b cô ã nh n t i, thì nói ti p r ng: “T i tôi mu n giúp cho cô, mà
ngày nay tôi ph i mang hai t i ác l n l m, m t là tôi chia lìa m u t , làm cho cô ph i bi t
ly con c a cô, hai là tôi làm cho ph t t ng tàn, m i có vi c c Hùng sang t tài s ng
a con, r i con ki n th a m i tù nh v y”.
Cô Cai T ng nghe m y l i nh v y thì cô ch ng h ng nên ngó Ba Có mà h i r ng:
- Ch nói cái gì v y? C Hùng sang t c a con là ai?
- C u L ng ó là con c a c u Hùng ch ai.
- Sao v y?
- Thì C Hùng l y con Hai ây có nghén r i b tr n i Tây. Sau con Hai c u
ng m i i v i con c a cô ó.
- Tr i t i! Thi t nh v y hay sao?
- Thi t nh v y.
- Sao h i ó cô không nói cho tôi bi t?
- H i ó tôi không dè, sau tôi m i hay cô là thím dâu c a c Hùng.
Cô Cai T ng ng i suy ngh m t h i n a, r i cô th dài mà nói r ng:
- Hèn chi th ng nh tôi bây gi nó gi ng c Hùng quá. Thu nay bà con ai c ng
nói nh v y, mà h t ng anh em chú bác gi ng nhau, nên h không ngh .
62
- Tôi nói thi t, ch em tôi qua ây, là tr c cho cô hay là ki m con nh không
c, sau xin cô hãy l p th nói v i c u L ng rút n bãi vi c ki n ó i, ch n u cho
u L ng làm cho c Hùng tù, té ra con h i cha, sái nh n luân, r i ch em mình b t i
i tr i ph t nhi u l m.
- Bi t làm sao mà nói bây gi ?
Cô Hai Ph c nói r ng: “C Hùng v i tôi nhi u ch qu y l m. Xin cô bi t cho
ng ch ng ph i tôi mu n c u C Hùng nên tôi n ây. Hôm qua tôi nghe ch Ba tôi c c
ngh a, tôi m i ngh l i n u cho con tôi nó gi t cha nó thì nó m t c h t. y v y mà
tôi m i qua ây là can vi c ó, tuy b ngoài nh c u C Hùng, song b trong là c u tâm
c c a con. N u cô không ch u can gián mà d p vi c ki n th a, thì tôi ph i nói thi t
công chuy n cho con tôi hi u r i tôi n n n v i nó mà xin rút n ng ch em tôi kh i
mang t i v i ph t tr i”
Cô Cai T ng bi n s c mà nói r ng:
- Ý! Cô nói thi t v i nó sao c! Cô nói ra thì ch t tôi còn gì!
- Th y Cai T ng khu t r i. Tôi nói riêng cho m t mình con tôi bi t, thì bà con
trong t c có hay âu mà s .
- D u thiên h không hay i n a, mà con tôi nó bi t tôi không ph i là m nó, thì
ng h i tôi r i.
- H i cho cô là sao?
- Nó h t kính ph c tôi là r i.
ng nói chuy n t i ó thì nghe ti ng xe h i ch y vô sân. Cô Cai T ng Lung l t
t nói nh r ng: “Hai v ch ng nó i C n Th v kìa. Hai cô ng nói vi c y cho nó
bi t, nói Cai L y qua th m tôi mà thôi, nó tôi can gián nó”.
u L ng m c âu ph c, còn v c u n m c r t kim th i, v ch ng xu ng xe r i
t nhau b c vô. Cô Cai T ng nói r ng: “Hai cô ây, là ch em v i má, bên Cai l y
qua th m má ây con”.
ch ng c u L ng chào hai cô. Cô Hai Ph c ngó c u s ng s t, trong lòng c m
xúc h t s c, mu n m ng con mà m ng không c.
u L ng ng ngay Cô Cai T ng mà nói r ng: “Con i ch , con có ghé ông tr ng
n a, má à. ng nói v c a mình ó Toà òi r i, th ba tu n t i s x ”
Ba Có v i cô Hai Ph c th y m t c u L ng h n h , thì hai ng i bi n s c.
Cô Cai T ng Lung l c u nói v i con r ng:
- Vi c ó h m nay má tính nói v i con mà má ch a k p nói!.......
- Má mu n nói gi ng gì?
- Má mu n khuyên con thôi, làm h i ng i ta mình l y ti n l i c ng không c.
- Thôi làm sao c má. n c p mà còn th ng n i gì. Ph i tr ng tr cho nó
n, ch n u mình dung nó, r i sau nó n c p ng i khác n a.
63
- Nó là anh c a con, chú bác c ng nh ru t th t, con làm cho nó tù, con t t gì.
- X u t t c ng v y, con không c n. nh n c p mà nh còn nói phách l m, l i cô
Ph c a con c l i thách con n a. con làm cho nh sáng con m t, và cho cô Ph
bi t m t con mà.
- Thôi, bà con mà n thua v i nhau làm chi. Má xin can con; con hãy nghe l i má
mà xin n bãi n i i.
- Anh c em ch ng 30 ngàn r i con s bãi n i.
- Nó không có ti n, làm sao mà ch ng 30 ngàn cho con c.
- nh hay khoe v nh giàu l m. V nh ra ti n c ch . Hay là cô Ph ra ti n
tr th cho nh, c binh nh d l m kia mà.
- S b c y là c a chung c a m y ch em con, ch có ph i là c a riêng mình con
hay sao mà con g t gao l m v y.
- Th a ph i, c a y là c a chung c a m y ch em con, song m y ch c a con ã
làm gi y giao quy n cho con thay m t, thì con ph i làm tròn ph n s , d u cha ru t con i
a, con c ng không dung cho c.
u nói bao nhiêu ó r i b i lên nhà trên mà thay áo qu n. Cô Cai T ng, Ba Có,
Cô Hai Ph c nhìn nhau, l c u, không bi t nói sao c.
Cô Cai T ng dòm quanh-qu t không th y ai, cô bèn nói nh v i cô Hai r ng: “Hai
cô s t i, mà tôi xét l i, t i c a hai cô có m t, t i c a tôi b ng m i. Tôi ã can gián h t
i, mà không c, bây gi bi t làm sao. Thôi, t i mình làm mình ph i ch u, xin hai cô
ng bu n. H i nãy ch Ba nói ph i l m; ph n tôi tr i ph t b t u ph t tôi r i, ph t tôi
không c th y m t con, mà l i ph t tôi giàu có song không c h ng. V y thì tôi
nghe l i ch ba, r i ây tôi s tu ni m mà g b t cái t i gian tham x o trá c a tôi làm dó.
Còn con tôi nó sòng-sòng quy t m t không ch u tha cho C Hùng, y là t i tr i khi n nh
y ó a hai cô. Tr c kia cha không có tình v i con thì làm sao sau n y con nó có tình
i cha c. Ác h u ác báo, máy tr i nh v y, mình làm sao mà s a cho c.”
Cô Hai Ph c ngó Ba Có, mu n bi t coi ý cô th nào. Ba Có châu mày suy ngh mà
c u nói r ng: “Cô T ng nói ph i l m. Ác h u ác báo. H làm thì ph i ch u, không
phép c ng c u tr n tránh. Bây gi ch em ta ph i n n n ch a c i mà nh cái ki p sau”.
Ch ng c u L ng thay r i tr xu ng nhà c u coi d n c m t i.
Cô Hai Ph c v i Ba Có n c m r i ó ngh m t êm. Cô Hai Ph c th y ý c u
ng kính m , th ng v , m t nhà th o thu n, n u cô nh c chuy n x a, thì t nhiên s
th o thu n y ph i v tan, r i s c a cô t ng là ph i nó tr nên m t s qu y n a, vì v y
mà cô không h môi, ch i t i sáng xe ò qua t i r i i v v i Ba Có.
64
XX
T CU C
Ba Có tr v am, trên núi Ông Tô, t y n nay không ai g p m t nhau.

Cô Hai Ph c sánh duyên cùng th y giáo Hi n, tuy không giàu, không sang, song
ch ng lo d y h c, v lo vi c nhà, v ch ng ng tâm hi p ý h ng phú phong l u, khi
ch ng c truy n cho v xem ch i, khi v n ca cho ch ng khi n h ng, ch ng còn ao
c vi c chi n a.
Ông C Hùng b toà kêu án 2 n m tù, m t h t danh d mà l i m t luôn t i v n a.
Cô Cai T ng Lung n bây gi mà cô c ng ch a g p con, cô bu n r u n n n,
ngày êm n chay ni m ph t, thân th m teo, không h ng c thú giàu sang chút nào
t.
u L ng g t gao ti n-t n, gia tài chia cho m y ch r i mà c u c ng còn giàu, song
u giàu r i mà trong thân không ai nh c.
Ông Ph T ng m i ch t, th ng r l n v i th ng con trai út sanh tâm ham m ng a
ua, chúng nó qu n d bà Ph tu n nào c ng i v i chúng nó lên Tr ng ua, ch ng bi t
cá ng a n hay là thua, mà bây gi trong nhà n xài coi mòi b n ch t h n h i tr c.
Còn Quan c Ph Th n t ngày không hi p c v i cô Hai Ph c mà t o c nh
ng lai th gian, thì ngài th t v ng nên không tính ch p n i tóc t n a, c nhà tr ng
bông s a ki ng vui thú v i con cháu mà thôi.
Tr i th ng ph t r t công bình, mà con ng i ai c ng có m ng s n y, h làm lành
thì g p lành, tính d thì g p d , không tránh âu cho kh i.
SAIGON, Avril 1936
(Theo b n in NXB Duc-Luu-Phuong, Saigon, 1936?)
65

NoDoi Ges2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NoDoi Ges2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ð i 1 www.hobieuchanh.

Theo i kim-ti n, thì ti n b c là quí h n các h nh t t, n m trên các tánh cao h t

Tuy còn h n n a gi ng h n a m i khai di n, nh ng mà tr c r p hát xe h i, xe

Bà Ph ng i cái gh d a bên cô Hai Ph c, Liên Hoa ng i k ó, còn hai c u nh

hèn h ch ng khác nào thân ph n c a cô ngày tr c, thì cô m i lòng, nên r ng r ng n c

- ng ch a ng âu. Bây gi ng th c ng hút hà r m, ch ph i ng s m nh h i

- Cháu có ch ng giàu có t t , y là nh ph c c c a ông bà. V y cháu ph i ti n

Cô Hai Ph c nh ti n b c c a Mái Chín Ngánh mà cô c nh p theo h ng ng i

- C -nh n c nhéo gì c ng v y, h ng i có cái óc hèn h khi p nh c, thì dù h c

Cô Hai Ph c c i mà nói r ng: “C u thi u c -nh n r i c u làm l v i em ch i,

- Th y nguy mà th y không nói tr c cho mình hay ch . V y mà hôm u tháng

- Tuy ch a già, song ng i mình n ng t a nh c y ã tiêu r i, thì mình th t th i

- Mình là b n lân c n v i nhau, ch khách kh a gì mà l -phép. Tôi c ng b n

Quan l n a tay r c ly r u, trong lòng hân hoan, mà cô Hai c n ly r i ngài

Cô Hai ngó quan l n r t h u tình và c i và nói r ng: “N u quan l n mu n em i

- Em s v ng l i ch . Mà em còn ng i m t u5, là em s c u Hai Hùng c u t i

M t bu i chi u th b y. Cô Hai Ph c ng i xe h i i m t vòng h ng mát, n t i

- Cô l m r i. Ý cô t ng ó, là t ng theo cái lý. Làm quan ph i tính ích n c d y

- Quan l n bi t hút hay không?

i v i tôi ra Long-H i ng th ng tr ng th ng gió, ngó n c ngó tr i ch i, không bi t

Quan c Ph nghe m y l i nh v y, ngài ngó cô Hai m t hào quang, ngài

nó ham ti n. Nó nh t nh th ti t v i Mái Chín Ngánh thì quan l n bi t tánh tình nó

- Tr i i! N u cô Hai bu c mua m t cái nhà l u theo ng Norodom9, giá áng

Cô Hai Ph c b c l i rót n c trà mà ãi khách. Ông c không tr l i v i Ba Có

- C u có hay vì c u b em, nên thân em l u l c phong-tr n, em ã có t i hai i

Ch ng n c m r i, cô C m tú là gái l n u lòng, m i m l i nói v i Quan c

ng h g 9 gi . Ba Có v i cô Hai Ph c ng n m t i b ván lót phía trong nhà

- B m, quan l n lo xa quá! Tôi t ng cái b cái b n ó còn xa. Ng i tr ng tu i

- - Tôi nh l m ch . Cô Hai có m y i ch ng r i l i h i gì hay sao? Tôi ây có

Quan c ph day qua h i cô Hai m t cách r t nh nh êm ái r ng:

- T i tr i khi n nh v y, em bi t làm sao! Ví nh c u Hai ph b c em thì có l em

Ông H i ng Võ phi Thành không ph i là nhà c phú. Ông nhà th , là m t cái

bà mu n cháu bà có v giàu h n n a, nên bà không h t gi n, bà nh t nh không n nhà

a con trai, mà nó m i 17 tu i, còn i h c, nên ch a có v . Gia tài c a chú T ng l n

- Ph i. Làm th h thì có huê h ng, l i có ti n t n phí cho m n ru ng và thâu góp

Ông C hùng ng i suy ngh r i ông l i nói ch m-rãi r ng: “N u em c nh v y

- i ! Anh ng có lo cho em. Anh ph i lo vi c c a anh cho xong i mà. Ph n em

i 11 gi tr a n ng chan-chan, có m t cái xe-h i l n, s n màu , ch y hành

Thi t qu th y Hi n ang ngh tr a t i b ván nh lót d a c a s . Th y nghe l i-h i,

- m không. Thu nay th y tôi không có c iv .

- Sao l i không c. Chung quanh ây còn b n t tr ng. Em mu n c t ch nào thì

- Thi t nh v y hay sao ? Em có dè âu !

Hai ng i u không dè cu c i xây v n nh v y, không dè ã tan mà r i l i hi p,

Th y giáo Hi n và cô Hai Ph c sánh duyên v i nhau ã c h n 3 n m.

Tr i ã ch ng v ng t i. Hai v ch ng th y giáo ngó ra, không bi t ai, ch th y m t

Th y giáo kêu th ng phu, bi u t èn n u n c, ch trà m i mà ãi khách. Còn Cô

Lúc ó thân ch b v , không có b c ti n, mà c ng không n i n ng d a. Chi có quen

ki m con c a cô ng em v mà nuôi, song không bi t ch âu mà h i th m ng cô

- H i nãy em nói em không bi t gi n ai n a. Ch t ng em tu c o r i, té ra bây

mà không ra a nh , y là tr i Ph t ph t cô Cai T ng Lung, vì cô gieo cái nh n ác, là

a bên ng Vinhlong qua Cântho, còn ch ng ít tr m th c n a t i c u Cái

- H i trong nhà b o sanh, tr c khi v , cô có l i phòng tôi mà hun th ng nh . Ch

- Sao h i tr c ch không c c ngh a c n k , nh v y cho tôi hi u, ch l i xúi tôi

Ba Có tr v am, trên núi Ông Tô, t y n nay không ai g p m t nhau.

SAIGON, Avril 1936

(Theo b n in NXB Duc-Luu-Phuong, Saigon, 1936?)

You might also like