Vũ khí giành lại tự do ngôn luận Page 1 sur 4

Vũ khí giành lại tự do ngôn luận

Trần Giao Thủy – trangiaothuy@gmail.com

Trong một phòng thí nghiệm (Citizen Lab) thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Munk, nằm sâu dưới hầm đại
học Toronto là một một toán hành động, tóc không chải chuốt, áo T–shirt nhăn nhúm, miệng thì thầm những từ
ngữ đâu đâu, ‘nodes’, ‘secure socket layers’, ‘routers’ ... Họ cũng chính là nhà khoa học chính trị, chuyên viên nhu
liệu và các “chiến sĩ phá tường lửa” – đem đam mê chính trị cùng tài năng công nghệ thông tin và lòng yêu quý
giá trị tự do ngôn luận để hoàn thành một vũ khí mới nhất, và một số cho là cao cấp nhất từ xưa đến nay, giúp
người dùng internet vượt qua chế độ kiểm duyệt mạng lưới toàn cầu của nhà nước.

Canada có tường lửa? Cái ông thủ tướng Harper gì đó vừa mới tuyên bố “không bán dân chủ lấy đô la” trong
khung cảnh hội nghị APEC 2006 đã đổi hướng rồi sao? Không phải vậy. Vũ khí cao cấp mới toanh, tên gọi
psiphon, là trả lời rốt ráo và thẳng thắn trước sự kiện các nhà nước độc tài trên thế giới đang quân sự hoá việc
bưng bít thông tin, nâng cấp và củng cố tường lửa, ngăn chận không để công dân của họ tự do truy cập internet.

Ronald Deibert, trưởng dự án và cũng là người thiết kế psiphon – cùng với Nart Villeneuve, and Michael Hull –
cho biết chủ đích của dự án này nhằm xé rào cản, xuyên thủng tường lửa chận thông tin của các nhà nước độc tài
với hy vọng sẽ đem lại lý tưởng ban đầu của internet: tự do truy cập mạng và tự do truyền thông.

psiphon là một giải đáp giúp người dùng

internet từ trong các quốc gia độc tài đang
bị nhà nước kiểm duyệt, ngăn chận bằng
tường lửa. psiphon biến một máy điện tính
bình thường, ở một quốc gia không bị kiểm
duyệt, thành một máy chủ, mã hoá
(psiphonode, dạng thu gọn của “psiphon” và
“node”, pN1) có khả năng đem thông tin
khắp nơi về và hiển thị bất kỳ trang web
nào.

Người dùng Internet, tại vùng bị tường lửa,

nối vào psiphonode đó bằng đường truyền,
cũng được mã hoá, và dùng nó như proxy để
truy cập các trang web bị cấm.

Ronald Deibert và toán thiết kế chủ ý làm

Từ Việt Nam vào Đàn Chim Việt: tường lửa!
Nguồn: DCVOnline
mã hoá. Những tư nhân này, người quản lý máy chủ, tự chọn những người bạn thân quen, tin cậy lẫn nhau, và đưa
địa chỉ độc nhất của psiphonode để dùng.
psiphon thật dễ sử dụng, không như các
chương trình proxy phức tạp khác. Người
dùng psiphon không phải cài đặt nhu liệu.
Nối vào psiphonode không khác gì ghi biệt
hiệu và mật mã để vào đọc và viết thư trên
mạng. Đặc điểm thứ hai, những psiphonode
này (pN1, pN2, pN3 …) không thuộc một
cơ quan nào, công hay tư, vụ lợi hay bất vụ
lợi, mà là những computer của tư nhân tự
động cài đặt psiphon, biến thành máy chủ

Số người thân quen trong vùng bị tường lửa

(psiphonite) dùng psiphonode cùng
psiphonode cấu thành một mạng hoạt động
đặt trên cơ sở quan hệ xã hội, tín cẩn. Độ
rộng lớn và kín đáo của mạng xã hội này
hoàn toàn do người sử dụng cùng quyết
định. Nó có thể là một mạng thật nhỏ, thật
kín chỉ gồm 1 psiphonode với hai, ba người
dùng hay có thể lớn hơn và không hoàn toàn
kín. Đây là quyết định của người dùng
psiphonode (cùng mạng) trong và ngoài
tường lửa. psiphon hoạt động theo mô hình
tản quyền. Mỗi mạng gồm psiphonode và
người sử dụng hoàn toàn độc lập với các
mạng khác.

Xiao Qiang, một nhà nghiên cứu về Internet

tại Trung Quốc ở đại học Berkey nói, trong
tương lai gần “có thể rồi sẽ có hàng ngàn
hay nhiều ngàn máy chủ (proxy) tư nhân

http://anhduong.net/LinhTinh/Dec06/VuKhiVuotTuongLua.htm 16/01/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 Vũ khí giành lại tự do ngôn luận Page 2 sur 4

khiến cho những người kiểm duyệt trở nên Từ Việt Nam nối vào 1 psiphonode (ở Canada hay 1 nước tự do
bất lực khó có khả năng theo dõi từng máy khác): Không bị tường lửa!
một”. Nguồn: DCVOnline

Cơ quan kiểm duyệt, bộ máy điều hành

tường lửa hay cả quân đoàn công an mạng không thấy người dùng psiphon truy cập trang web nào trên mạng, họ
chỉ thấy một computer trong vùng kiểm soát của nhà nước độc tài nối với một máy khác ở ngoài vòng kiềm chế
của họ. Dù có lén nghe trên đường truyền giữa người dùng và psiphonode, công an mạng cũng sẽ không thấy gì
khác, vì đường truyền mã hoá, những trao đổi giữa máy khi mua bán hàng trên mạng ở những trang của ngân hàng
hay các thương vụ khác. Cấu trúc của psiphon khiến công an mạng, những nhà cung cấp dịch vụ rất khó có thể
biết người dùng psiphonode đang sử dụng psiphonode. Bạch hoá thông tin truyền qua psiphonode dễ tựa tìm kim
trong đống rạ.

Công an mạng của các nhà nước độc tài

cũng không có chứng cớ gì để buộc tội
người dùng psiphon vì trên máy không cài
đặt nhu liệu hay dấu vết liên hệ đến mạng
psiphon.

Dĩ nhiên, khả năng các nhà nước độc tài

truy tìm được người dùng psiphon vẫn
không thể là zero nhưng rất rất nhỏ. Vì
muốn đạt kết quả tìm kim đáy bể thì khả
năng tính toán (cả phần cứng và mềm) phải
tăng bùng nổ theo đường số mũ. Michael
Hill, kỹ sư trưởng trong nhóm Citizen Lab
cho biết “điều này bất khả thi trong giai
đoạn hiện tại”.

Tuy thế, cuộc đấu tranh lấy lại quyền tự do

ngôn luận và tự do truyền thông trên mạng
cho tất cả mọi người là cuộc chiến gian nan.
Bắt đầu dự án psiphon từ năm 2000, nhóm
Deibert chỉ theo dõi 3 nước Trung Quốc, Từ 1 psiphonode (ở Canada hay 1 nước tự do khác) vào Đàn Chim
Iran, và Saudi Arabia. Đến nay Citizen Lab Việt truyền về Việt Nam: xuyên tường lửa!
đang theo dõi hơn 40 nước có chính sách Nguồn: DCVOnline
bưng bít thông tin, hơn cả 13 nước, có Việt
Nam, trong danh sách các nhà nước đang
đàn áp tự do ngôn luận theo công bố mới đây của Tổ chức Phóng viên Không Biên giới (RWB/RSF).

Gần đây một điều tra viên hợp tác với Citizen Lab, theo dõi tường lửa và mức kiểm duyệt tại một quốc gia trong
vùng Trung Á bị bắn chết. Báo chí tường trình đây là một vụ tự sát nhưng nhóm Citizen Lab không tin thế, Dilbert
nói, “Cả phòng thí nghiệm đều bị xốc. Anh ấy bị bắt hai phát đạn vào đầu, thế thì …”

Trong thế giới gián điệp mạng theo dõi gián điệp mạng, Deibert đã được cảnh báo. Đầu Xuân 2006, nhân viên
CSIS (Canadian Security Intelligence Service, tương đương với CIA của Mỹ) đã ghé thăm vào báo cho Deibert
biết những nghiên cứu về cách vượt tường lửa cũng như dự án psiphon có thể gây ảnh hưởng xấu đến an ninh cá
nhân của ông. Có nhiều khả năng kẻ chủ động là nhóm gián điệp Trung Quốc. Deibert cảm ơn quan tâm của CSIS,
nhưng mọi người ở Citizen Lab đều hiểu những rủi ro trong dự án ở tầm cỡ này có thể xẩy đến bất cứ lúc nào, ông
nói, “một chuyên gia phần mềm ở Atlanta đã được một số người xem như là gián điệp của Trung Quốc hỏi thăm.
Họ đánh anh nhừ đòn và lấy luôn cả máy tính”.

Về việc viếng thăm Deibert, Barbara Campio, người phát ngôn của CSIS cho biết, “Chúng tôi điều tra mọi hoạt
động có ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và đưa khuyến cáo đến cho chính phủ. Trên nguyên tắc CSIS không có
chính sách khuyên nhủ hay thông báo cho từng cá nhân”. Deibert nói, “Có lẽ, chúng tôi là trường hợp ngoại lệ”.

Trả lời câu hỏi tại sao lại tham dự vào cuộc đấu tranh cho tự do ngôn luận, đương đầu với các thế lực độc tài lớn,
mạnh như Trung Quốc, đặt ly nước có hình Che Guevara xuống bàn, Villeneuve nhún vai, cười và nói, “Đấy là
việc đúng, phải làm, thế thôi”.

Các tổ chức và những người vận động cho nhân quyền khắp nơi, rất mong
thấy psiphon chào đời đóng góp với cuộc vận động dân chủ toàn cầu, lấy lại
chỗ đứng xứng đáng của mạng lưới internet: phương tiện truyền thông tự do,
tôn trong quyền phát biểu, thông tin và được thông tin của tất cả mọi người.

Dmitri Vitaliev, một người vận động dân chủ tại cộng hoà liên bang Nga, đã
thử nghiệm dùng psiphon với các quốc gia ngăn chận internet cho biết, “Từ
xưa đến nay chúng ta chỉ mới có những đáp án kỹ thuật cho các chuyên gia
kỹ thuật. psiphon là câu trả lời quần chúng đã mong đợi từ lâu”.

http://anhduong.net/LinhTinh/Dec06/VuKhiVuotTuongLua.htm 16/01/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 Vũ khí giành lại tự do ngôn luận Page 3 sur 4

Sharon Hom, Giám đốc Điều hành của Tổ chức Human Rights in China (New
York), phấn khởi đón chào psiphon, cùng lúc nhận xét mô hình mạng xã hội
giữa những người tin cậy lẫn nhau để phát triển hoạt động của psiphon có thể
“có vấn đề”. Vấn đề của mô hình hoạt động này đặt trên cơ sở “lòng tin nhau”
và đây là khái niệm đã bị đánh rách nát trong cuộc Cách Mạng Văn Hoá
Trung Quốc (1966–1976 kể cả đoạn 1969–76 đến khi Tứ nhân bang bị triệt
hạ). Thời đó con đã tố cha, và vợ cũng không ngại tố chồng. Hệ quả của cuộc
“cách mạng” này dĩ nhiên không chỉ giới hạn trong lãnh thổ Trung Quốc mà
đã ảnh hưởng sâu sắc đến các xã hội xã hội chủ nghĩa, đàn em và láng giềng.

Mô hình psiphonode
Nguồn: psiphon.civisec.org
Cuộc chiến đấu nào không có thử thách? Không gian nan làm sao có ngọt
bùi? Deibert nói bây giờ bóng đã ở trong chân những người đang sống tự do.
Ông cho rằng Canada – với nhiều cộng đồng sắc tộc, với khối di dân lớn – là
nơi rất thuận lợi để phát triển tầm hoạt động của psiphon đến khắp nơi trên
thế giới. “Cũng như đưa tay qua vùng biên giới đỡ lưng người em họ đang bị
chà đạp nhân quyền”. Đơn giản thế thôi. Và làm như thế thì đã phạm tội gì?

Thân mời tất cả bạn đọc Đàn Chim Việt đang sống tự do – nhất là các bạn trẻ tháo vát năng động, quen thuộc với
máy tính và mạng lưới (network) – hãy cùng với với Ron, với Nart, với Michael, với Citizen Lab bắt đầu cuộc thử
nghiệm.

Xin cùng nhau vượt qua những đổ nát xấu xa của cuộc “cách mạng văn hoá”: hãy cùng nhau đặt psiphonode giúp
người trong nước truy cập thông tin. Đây là hành động rất cụ thể, đơn giản với hiệu quả đo được, sẽ trực tiếp góp
phần vào cuộc vận động dân chủ, tự do ngôn luận chung cho cả nước Việt Nam.

Và cũng vì “đấy là việc đúng, phải làm, thế thôi”, như Villeneuve đã trả lời báo giới.

Vài chi tiết khác về psiphon:

– psiphon dùng với hệ điều hành Windows và Linux đã có từ 1/12/2006. psiphon cho Mac đang được chuyển dịch.
– psiphon là nhu liệu miễn phí.
– psiphon giúp người dùng, sau tường lửa, đọc và viết điện thư bằng webmail (gmail, yahoo!, hotmail, …) một
cách an toàn, không để lại dấu vết.
– psihon cũng là phương tiện tốt để viết nhật ký điện tử (blogs) từ sau bức tường lửa.
– Không thể dùng những nhu liệu chuyển tin tức thì và chat (instant messenger/chat) như Skype hay VOIP qua
psiphonode.
– Mạng psiphon và người dùng chỉ bị lộ và phát giác khi mạng xã hội (social network) của chủ psiphonode vị xâm
nhập, bị “nằm vùng”. Dễ hiểu hơn, psiphonode sẽ bị phát giác nếu người quản lý psiphonode (ở vùng tự do) đưa
“khoá” cho kẻ nằm vùng, hay “trao thân nhằm tướng cướp.”

Bắt đầu từ trưa ngày thứ sáu, 1 tháng 12, 2006, bạn đọc có thể hạ tải, đem psiphon (psiphoninstall.msi, 1,96MB)
về từ trang nhà của psiphon. Thắc mắc và thảo luận chi tiết của người cài đặt psihon trao đổi tại Diễn đàn. Xem
bản hỏi đáp tổng quát bằng Anh ngữ (FAQ) tại đây.

Vài nét về cha đẻ của psiphon

Ronald J. Deibert (B.A., M.A., Ph.D.) — 41 tuổi, có vợ 4 con nhỏ, phó giáo sư khoa
Khoa học Chính trị, Đại học Toronto. Giám đốc Phòng thí nghiệm Công dân (Citizen
Lab) thuộc trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Munk.

Viết nhiều khảo luận và thuyết trình về Chính trị Mạng, Xã hội Dân sự, Chính trị toàn
cầu, v.v… Là tác giả của cuốn Parchment, Printing, and Hypermedia:
Communications in World Order Transformation (New York: Columbia University
Press, 1997). Trong ban biên tập của các tạp chí International Studies Perspectives, Ronald Deibert (Citizen
Astropolitics, The Journal of Environmental Peace, and Explorations in Media Lab, 2006, U Of T)
Ecology. Nguồn:
magazine.utoronto.ca/Jim
Tư vấn cho bộ Ngoại giao, bộ Ngoại thương, bộ Quốc phòng Canada, Tổ chức Nhân Panou
quyền tại Trung Quốc (New York) về các vấn đề liên hệ đến Internet, Công nghệ
Không gian, Bang giao Quốc tế, v.v… Email: r.deibert@utoronto.ca

Nart Villeneuve — 31 tuổi, Giám đốc Nghiên cứu Kỹ thuật của Citizen Lab cũng là người
đưa đề nghị dự án psiphon.

Từng đọc Karl Marx, Noam Chomsky khi còn làm trong xưởng in. Tự học về máy tính và
phần mềm. Tham gia vận động chống toàn cầu hoá; nếm mùi lựu đạn cay lần đầu tại cuộc

http://anhduong.net/LinhTinh/Dec06/VuKhiVuotTuongLua.htm 16/01/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 Vũ khí giành lại tự do ngôn luận Page 4 sur 4

biểu tình phản đối WTO ở Seattle (1999).

Trở lại trường, Villeneuve chuyển sang đại học Toronto (từ Vancouver) và theo học một
lớp với Deibert. Sau bài luận văn về Kiểm duyệt Internet tại Trung Quốc, Deibert mời
Villeneuve vào làm việc với Citizen Lab.

Villeneuve là tác giả bản Hướng dẫn cách dùng Internet và tránh kiểm duyệt của Tổ chức
Phóng viên Không Biên giới (RWB/RSF) và đã điều trần trước quốc hội Hoa Kỳ về kiểm
Nart Villeneuve: WTO duyệt tại Trung Quốc. Email: nart@citizenlab.org
chẳng hề quan tâm để
giảm lượng giao Michael Hull — Kỹ sư trưởng, dự án psiphon. 42 tuổi làm việc với Citizen Lab từ đầu
thương với các nhà năm 2006, công tác chính là viết lại phần mềm psiphon với giao diện dễ hiểu cho giới sử
nước độc tài khi họ dụng. Viết phần mềm từ khi ở bậc trung học. Được đào tạo trong ngành Vật lý, làm chủ
dùng công nghệ thông công ty mã hoá văn kiện nhưng đã bán đi từ 2003. Email: mhull@citizenlab.org
tin để chà đạp nhân
quyền.
Nguồn: Canada, 1 tháng 12, 2006
cyber.law.harvard.edu
Copyright © 2006 DCVOnline

Nguồn:
1. Citizen Lab
2. Trang psiphon
3. Citizen hacktivist, Breaking down firewalls set by repressive regimes comes at a cost, Danylo Hawaleshka, Macleans, 13/11/2006
4. Web Tool Said to Offer Way Past the Government Censor, Christopher Mason, New York Times, 27/11/2006
5. Web censorship ‘bypass’ unveiled, BBC News, 27/11/2006
6. Hoodwinking the censors , Andrew Chung, Toronto Star, 7/5/2006

http://anhduong.net/LinhTinh/Dec06/VuKhiVuotTuongLua.htm 16/01/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com