Nghch l ca tit kim 1. Tit kim ca tng c nhn l g? Li ch ca tit kim? 2.

V sao trong thi k kinh t suy thoi tt c mi ngi u ng lot tng t l tit kim? 3. Nu tt c mi ngi u tng tit kim trong thi k kinh t suy gim th s dn n nhng h qu g? 4. Nghch l ca tit kim l g? 5. Lm th no gii quyt hin tng nghch l tit kim? Tham kho:

Lnh vc sn xut v tiu dng M tip tc i xung mnh Ngi M tng tit kim bi h c gng t bo v mnh khi tnh hnh suy thoi ca kinh t M. Thu nhp ngi dn h 0,2% trong thng 12/2008. Tnh hnh sn xut ti M thng 1/2009 v tiu dng ngi M thng 12/2008 tip tc i xung k lc. Nh vy n nay cha c du hiu cho thy kinh t M suy gim n y. Vin qun l ngun cung (ISM) thng bo ch s ca lnh vc sn xut thng 1/2009 l 35,6. Mc di 50 c coi l tng trng m. B Thng Mi M cng b tiu dng ngi M thng 12/2008 h 1%. Chi tiu vo lnh vc xy dung gim n thng th 3 lin tip. Cc nh my ca M nhiu kh nng s tip tc sa thi nhn cng bi lng hng tiu th chm, d tr hng tn kho khng bn c ngy mt cao. Bo co mi nht v ngnh xy dng cho thy vic xy dng nh chng li s lan sang lnh vc xy dng thng mi. Lnh vc xy dng nh thng mi gim 0,6% trong thng 12/2008, mc h su nht t thng 7/2008. Tnh tng s, ngnh xy dng suy gim 1,4% trong thng 12/2008 v chnh thc c 1 nm t hi cha tng c trong lch s. Ngi M tng tit kim bi h c gng t bo v mnh khi tnh hnh suy thoi ca kinh t M. T l tit kim l 3,6%, tng ln gn bng thi k na u nm 2008 khi ngi dn nhn c hon thu t chnh ph M. Thu nhp ngi dn h 0,2% trong thng 12/2008. Qu tin t quc t (IMF) a ra d bo tng trng kinh t th gii nm 2009 c th ch l 0,5% v tng thua l t khng hong tn dng s l 2,2 nghn t USD. (Internet)

Tng trng ca cc quc gia ph thuc rt nhiu vo tit kim v u t. Ngay t b, chng ta c dy rng tit kim l mt c tnh quan trng; trong cun Nin lch ca Richard Ngho kh c vit: Ca dnh l ca c. Cc v tng thng v th tng thng lun lun khuyn khch nhn dn tng tit kim nhm lm cho x hi phn thnh hn. Nhng liu mc tit kim cao c nht thit mang li li ch cho nn kinh t hay khng? Trong mt lp lun gy n tng, Keynes ch ra rng, khi dn chng c dnh nhiu hn th cha chc ton th quc gia c nhiu tit kim hn. Vn ny c cch nh kinh t hc gi l nghch l ca tit kim. Trong nn kinh t thiu dng ngun lc (c bit l khi nn kinh t ri vo tnh trng suy thoi) mong mun tiu dng t i ti mi mc thu nhp s lm cho tit kim nhiu hn. V khi tit kim d kin cao hn u t d kin, thu nhp phi gim i v gim theo cp s nhn cho ti khi mi ngi nhn ra rng h ngho v ch cn mun tit kim bng vi mc u t d kin. Mt cch trc gic, nu mi ngi u c gng tng tit kim v gim tiu dng ti mc u t kinh doanh cho trc th doanh s bn hng (bng chi tiu C+ u t I) s gim. Cc doanh nghip s ct gim sn xut. Mc sn xut gim bao nhiu? GDP s gim ti mc khi mi ngi ngng khng tit kim nhiu hn so vi mc u t ca cc doanh nghip na. C l iu ny xem ra rt hin nhin. Nhng c mt s iu thm ch cn ngc nhin hn na. Tit kim v u t thc c s gim i khi c tit kim nhiu hn. Khi tit kim ca ton x hi tng ln (tng ng vi tiu dng ca ton x hi gim i mt mc tng ng) s lm cho nn kinh t gim i v mc tit kim cao s lm gim thu nhp v sn lng, t lm gim u t v thu nhp cng nh sn lng li tip tc gim xung. Cui cng sn lng thc s

s gim i mt mc nhiu gp nhiu ln so vi mc tit kim ca ton t c theo m hnh s nhn ca Keynes. Nh vy nghch l ca tit kim l khi x hi mun tit kim nhiu hn, nh hng thc s khng ch lm cho thu nhp v sn lng gim, m ngay c tit kim v u t cng gim. Sn lng thc c s gim theo s nhn cho ti khi thu nhp gim ti mc khin mi ngi ch tit kim bng vi mc u t d kin. Cng cn ch rng cc nh kinh t sau Keynes cho rng lp lun ca Keynes v nghch l tit kim ch ng trong tnh trng kinh t suy thoi. Khi kinh t ri vo tnh trng suy thoi, ngi dn v cc doanh nghip s tch tr mt lng ln tin mt trn mt quy m ln. Do c chi tiu cho tiu dng v u t u b gim. Ngi tiu dng gim chi tiu mt phn bi s rng mnh c th b mt vic lm, v th h mun tit kim nhng khon ti chnh ca mnh. H gim chi tiu khng phi v nhu cu chi tiu ca h gim m bi v mun m bo rng h s cm c c lu hn nu b mt vic lm. Song ngi tiu dng cng c th gim chi tiu v mt l do khc. C th gi hng ha ang gim v ngi tiu dng ngh rng n c th tip tc gim na. Nu h tm thi ngng chi tiu, h c th mua c nhiu hng ha hn sau ny vi cng mt lng tin. H khng mun chuyn vn ca mnh thnh hng ha l nhng th mt gi tr m mun gi n dng tin t l th ang tng gi (xt mt cch tng i). Chnh suy ngh ny cng khin h ngng u t. H mt nim tin vo kh nng sinh li ca cc doanh nghip; hoc h cho rng nu h i mt vi thng na, h c th mua c c phiu vi gi r hn. Chng ta c th coi h l nhng ngi t chi gi hng ha (l th c th h gi) hoc nhng ngi gi tin ( ch tng gi). Trong lp lun mt trong cun Hiu kinh t qua mt bi hc, nh bo kinh t Henry Hazlitt cho rng gi hnh ng t chi mua (hng ha, c phiu) mang tnh tm thi ny l tit kim l khng chnh xc. N c cc ng c khc so vi tit kim thng thng. V ta s sai lm nghim trng hn na nu cho rng kiu tit kim ny l nguyn nhn gy ra khng hong. Thc t hon ton ngc li: n l hu qu ca khng hong. ng cho rng s tit kim qu mc l nguyn nhn gy ra s suy thoi trong hot ng kinh doanh cng ging nh ni rng vic gi to gim khng phi do v ma to bi thu m do ngi tiu dng khng chu tr gi cao hn khi mua to.

Kinh t v m (macroeconomics) l s nghin cu nhng vn ng kinh t trong phm vi ln ca quc gia: v d GDP tng hay gim, mc tng trng ca nn kinh t ra sao, mc sn xut hng cng nghip v s tuyn dng lao ng thay i th no, gi c ni chung v mc lm pht trong nm...Ni chung n tp trung vo cc xu th ln xung (trnd) v cc vn ng (movements) chnh ca 1 bc tranh kinh t ton cc. Trong khi kinh t vi m (microeconomics) tp trung kho st bc tranh nh ca kinh t nh thi ca ngi tiu dng, nhng yu t no lm nh hng n quy nh ca mt doanh nghip hay 1 c nhn. N kho st sn phm, khu phn phi hng ha v dch v, v mc li nhun cng nh vic phn phi li nhun th no...Trong khi kho st , N coi 1 doanh nghip nh ngi cung cp hng ha cng nh l nh tiu th sn phm v dch v ca cc hng khc trong khi i chiu vi lut cung cu rt kt lun. Tm li KTv m tp trung nghin cu vn ng v xu hng kinh t cp quc gia trong khi KT vi m nhn c nhn ngi tiu dng hay c th tng doanh nghip.

rong kinh t hc, tng sn phm ni a, tc tng sn phm quc ni hay GDP (vit tt ca Gross Domestic Product).GDP l gi tr th trng ca tt c hng ha v dch v cui cng c sn xut ra trong phm vi mt lnh th quc gia trong mt thi k nht nh (thng l mt nm). Gn y, trong cc ti liu thng k mang tnh nghim ngt, thut ng ting Anh national gross domestic product- NGDP hay c dng ch tng sn phm quc ni, regional (hoc provincial) gross domestic product hay dng ch tng sn phm ni a ca a phng. GDP l mt trong nhng ch s c bn nh gi s pht trin kinh t ca mt vng lnh th no . i vi cc n v hnh chnh khc ca Vit Nam, thng thng t khi dch trc tip m thng s dng t vit tt GDP hoc tng sn phm trong tnh/huyn v.v

Phng php tnh GDP

[sa]Phng

php chi tiu

Theo phng php chi tiu, tng sn phm quc ni ca mt quc gia l tng s tin m cc h gia nh trong quc gia chi mua cc hng ha cui cng. Nh vy trong mt nn kinh t gin n ta c th d dng tnh tng sn phm quc ni nh l tng chi tiu hng ha v dch v cui cng hng nm. GDP=C+G+I+NX Trong : I=De+In De l khu hao In l u t rng NX=X-M X (export) l xut khu M (import) l nhp khu TIU DNG (C) bao gm nhng khon chi cho tiu dng c nhn ca cc h gia nh v hng ha v dch v. ( xy nh v mua nh khng c tnh vo TIU DNG m c tnh vo U T T NHN). U T (I) l tng u t trong nc ca t nhn. N bao gm cc khon chi tiu ca doanh nghip v trang thit b v nh xng hay s xy dng, mua nh mi ca h gia nh. (lu hng ha tn kho khi c a vo kho m cha em i bn th vn c tnh vo GDP) CHI TIU CHNH PH (G) bao gm cc khon chi tiu ca chnh ph cho cc cp chnh quyn t TW n a phng nh chi cho quc phng, lut php, ng x, cu cng, gio dc, y t,... Chi tiu chnh ph khng bao gm cc khon CHUYN GIAO THU NHP nh cc khon tr cp cho ngi tn tt, ngi ngho,... XUT KHU RNG (NX)= Gi tr xut khu (X)- Gi tr nhp khu(M) [sa]Phng NX l cn cn thng mi C l tiu dng ca h gia nh G l tiu dng ca chnh ph I l tng du t

php thu nhp hay phng php chi ph

Theo phng php thu nhp hay phng php chi ph, tng sn phm quc ni bng tng thu nhp t cc yu t tin lng (wage), tin li (interest), li nhun (profit) v tin thu (rent); cng chnh l tng chi ph sn xut cc sn phm cui cng ca x hi.

GDP=W+R+i+Pr+Te+Dep Trong W l tin lng R l tin thu i l tin li Pr l li nhun Te l thu gin thu rng Dep l phn hao mn ti sn c nh [sa]Phng

php gi tr gia tng

Gi tr gia tng ca doanh nghip k hiu l (VA) , gi tr tng thm ca mt ngnh (GO) , gi tr tng thm ca nn kinh t l GDP VA = Gi tr th trng sn phm u ra ca doanh nghip - Gi tr u vo c chuyn ht vo gi tr sn phm trong qu trnh sn xut Gi tr gia tng ca mt ngnh (GO) GO = VAi (i=1,2,3,..,n) Trong : VAi l gi tr tng thm ca doanh nghip i trong ngnh n l s lng doanh nghip trong ngnh Gi tr gia tng ca nn kinh t GDP GDP = GOj (j=1,2,3,..,m) Trong : GOj l gi tr gia tng ca ngnh j m l s ngnh trong nn kinh t Lu l kt qu tnh GDP s l nh nhau vi c 3 cch trn. Vit Nam GDP c tnh ton bi Tng cc thng k da trn c s cc bo co t cc n v, t chc kinh t cng nh bo co ca cc Cc thng k tnh, thnh ph trc thuc trung ng. Cn M GDP c tnh ton bi Cc phn tch kinh t (vt: BEA). [sa]GDP

danh ngha v GDP thc t

GDP danh ngha l tng sn phm ni a theo gi tr sn lng hng ho v dch v cui cng tnh theo gi hin hnh. Sn phm sn xut ra trong thi k no th ly gi ca thi k . Do vy cn gi l GDP theo gi hin hnh

GDPin=QitPit

S gia tng ca GDP danh ngha hng nm c th do lm pht. Trong : i: loi sn phm th i vi i =1,2,3...,n t: thi k tnh ton Q: s lng sn phm ; Qi: s lng sn

phm loi i P: gi ca tng mt hng; Pi: gi ca mt

hng th i. GDP thc t l tng sn phm ni a tnh theo sn lng hng ho v dch v cui cng ca nm nghin cu cn gi c tnh theo nm gc do cn gi l GDP theo gi so snh. GDP thc t c a ra nhm iu chnh li ca nhng sai lch nh s mt gi ca ng tin trong vic tnh ton GDP danh ngha c th c lng chun hn s lng thc s ca hng ha v dch v to thnh GDP. GDP th nht i khi c gi l "GDP tin t" trong khi GDP th hai c gi l GDP "gi c nh" hay GDP "iu chnh lm pht" hoc "GDP theo gi nm gc" (Nm gc c chn theo lut nh). Xem thc t v danh ngha trong kinh t hc. [sa]GDP

bnh qun u ngi

GDP bnh qun u ngi ca mt quc gia hay lnh th ti mt thi im nht nh l gi tr nhn c khi ly GDP ca quc gia hay lnh th ny ti thi im chia cho dn s ca n cng ti thi im . [sa]Cc

thnh phn ca GDP

GDP c th tnh l tng ca cc khon tiu dng, hoc tng ca cc khon chi tiu, hoc tng gi tr gia tng ca nn kinh t. V l thuyt, d theo cch tnh no cng cho kt qu tnh GDP nh nhau. Nhng trong nhiu bo co thng k, li c s chnh lch nh gia kt qu theo ba cch tnh. l v c sai s trong thng k. Theo cch tnh GDP l tng tiu dng, cc nh kinh t hc a ra mt cng thc nh sau: GDP = C + I + G + NX Trong cc k hiu:

C l tiu dng ca tt c cc c nhn (h gia

nh) trong nn kinh t. I l u t ca cc nh kinh doanh vo c s

kinh doanh. y c coi l tiu dng ca cc nh u t. Lu , ng ln ln iu ny vi u t mang tnh u c tch tr vo th trng chng khon v tri phiu. G l tng chi tiu ca chnh quyn (tiu dng

ca chnh quyn). Quan h ca phn ny i vi cc phn cn li ca GDP c m t trong l thuyt kh dng (c th em i tiu). NX l "xut khu rng" ca nn kinh t. N

bng xut khu (tiu dng ca nn kinh t khc i vi cc sn phm v dch v do nn kinh t trong tnh ton sn xut) - nhp khu (tiu dng ca nn kinh t trong tnh ton i vi cc sn phm v dch v do nn kinh t khc sn xut). Ba thnh phn u i khi c gi chung l "ni nhu", cn thnh phn cui cng l "ngoi nhu". GDP theo cch tnh tng chi ph (lc ny khng gi l GDP na, m gi l tng chi tiu ni a hay GDE (vit tt ca Gross Domestic Expenditure) c tnh ton tng t, mc d trong cng thc tnh tng chi ph khng k khai nhng khon u t ngoi k hoch (b hng tn kho vo cui chu k bo co) v n phn ln c s dng bi cc nh kinh t l thuyt. [sa]Phn

bit GDP vi GNP

GDP khc vi tng sn phm quc dn (GNP) ch loi b vic chuyn i thu nhp gia cc quc gia, n c quy theo lnh th m sn phm c sn xut hn l thu nhp nhn c . d hiu hn, ta c th ly v d nh sau: Mt nh my sn xut n nhanh t ti Vit Nam do cng dn M u t tiu th ni a. Khi mi thu nhp t nh my ny sau khi bn hng c tnh vo GDP ca Vit Nam, tuy nhin li nhun rng thu c (sau khi khu tr thu phi np v trch np cc qu phc li) cng nh lng ca cc cng nhn M ang lm vic trong nh my c tnh l mt b phn trong GNP ca M.

[sa]So

snh xuyn quc gia

GDP ca cc quc gia khc nhau c th so snh bng cch chuyn i gi tr ca chng (tnh theo ni t) sang bng mt trong hai phng thc sau: T gi hi oi hin ti: GDP c tnh theo

t gi hi oi thnh hnh trn cc th trng tin t quc t. Ngang gi sc mua hi oi: GDP c

tnh theo s ngang gi ca sc mua (ting Anh: purchasing power parity hay vit tt: PPP) ca mi loi tin t tng i theo mt chun chn la (thng thng l ng la M). Th bc tng i ca cc quc gia c th lch nhau nhiu gia hai xu hng tip cn k trn. Phng php tnh theo s ngang gi ca sc mua tnh ton hiu qu tng i ca sc mua ni a i vi nhng nh sn xut hay tiu th trung bnh trong nn kinh t. N c th s dng lm ch s ca mc sng i vi nhng nc chm pht trin l tt nht v n b li nhng im yu ca ng ni t trn th trng th gii. Phng php tnh theo t gi hi oi hin ti chuyn i gi tr ca hng ha v dch v theo cc t gi hi oi quc t. N l ch th tt hn ca sc mua quc t ca t nc v sc mnh kinh t tng i. C th hn, ngh xem Cc ch s kinh t. [sa]Cc

vn

Mc d GDP c s dng rng ri trong kinh t, gi tr ca n nh l mt ch s vn ang l vn gy tranh ci. S ph phn s dng GDP bao hm cc im sau: Kt qu tnh GDP theo cc phng thc khc

nhau lm ngi ta bi ri, nht l khi so snh xuyn quc gia. sng. GDP khng tnh n kinh t ngm, kinh t phi GDP, nh mt ch s v kch c ca nn kinh

t, nhng li khng chun xc trong nh gi mc

tin t nh kinh t trao i, cc cng vic tnh nguyn, chm sc tr em min ph do cc ng b b m (khng lm vic) m nhim hay sn xut hng ha ti gia nh, gi tr ca thi gian ngh ngi v

nhim mi trng. V vy, ti cc nc m vic kinh doanh thc thi mt cch khng chnh thc chim phn ln th s liu ca GDP s km chnh xc. GDP khng tnh n tnh hi ha ca s pht

trin. V d mt nc c th c tc tng trng GDP cao do khai thc khai thc qu mc ti nguyn thin nhin. GDP tnh c nhng cng vic khng em li

li ch rng v khng tnh n nhng hiu ng tiu cc. V d, mt x nghip lm tng GDP nhng gy nhim mt con sng v ngi ta phi u t ci to li mi trng. Vic ny cng lm tng GDP. Xem thm Truyn ng ngn v ca s gy. GDP cng khng cho ta s phn nh trung

thc ca s phn chia li ch trong phm vi t nc. C th c nhng nhm ngi khng thu c li ch g t li ch kinh t chung. GDP cao c th l kt qu ca mt s ngi giu c em li cho nn kinh t trong khi phn ln dn chng sng di mc ngho kh.

Mc d cn nhiu hn ch nhng vic tm mt ch s khc thay th GDP cng rt kh khn. Mt s thay th c bit n l Ch s tin b thc s (GPI) c c ng bi ng Xanh ca Canada. GPI nh gi chnh xc nh th no th cha chc chn; mt cng thc c a ra tnh n l ca Redefining Progress, mt nhm nghin cu chnh sch San Francisco.