Ni dung 1. S lc v bi cnh ra i v qu trnh pht trin ca trit hc Hi Lp c i 1.1 Bi cnh ra i : 1.1.

1 iu kin kinh t x hi : Lnh th ca Hi Lp c i rng ln hn nc Hi Lp ngy nay rt nhiu , bao gm : min Nam bn o Ban-Cng , cc o trn bin gi v min ven bin pha Ty Tiu . Trong quan trng nht l min Nam bn o Ban Cng , tc l vng lc a Hi Lp .Vng b bin pha Ty bn o Ban-Cng khc khuu to nn nhiu vnh v hi cng , rt thun li cho vic pht trin hng hi . Cc o trn b bin gi tr thnh nhng trm ngh chn cho thuyn b li t Hi Lp n Tiu v Bc Phi, trong ln nht l o Crt pha Nam ca bn o Ban-Cng . Trong khi ,bin gi gingd nh mt ci h ln m , sng yn , gi nh nn cng to iu kin thun li cho ngh i bin trong iu kin k thut cn th s .Cn Tiu l mt vng giu c v l chic cu ni lin Hi Lp vi cc nc phng ng c i c nn vn minh pht trin sm. iu kin a l gip cho Hi Lp c i tr thnh nc c nn cng thng nghip pht trin .Thng mi rt pht trin . Thng mi pht trin lm xut hin nhu cu trao i hng ho tm li nhun nn cc in trang bt u chuyn canh vi nn sn xut mang tnh cht hang ho . Do , t chuc v trt t x hi cng thay i theo . Lc ny cuc sng con ngi khng cn ho tan vo cuc sng cng ng nh trong c hi cng sn nguyn thu m tr nn c thc v bn thn mnh , cn c mt quan im sng ph hp vi hon cnh mi .X hi phn chia thnh giai cp ( giai cp ch n v giai cp n l ) , c s phn cng gia lao ng tr c v lao ng chn tay , dn ti s hnh thnh mt b phn cc nh tri thc chuyn nghin cu trit hc khoa hc . T xut hin tri thc trit hc v khoa hc , lm ph v thc h thn thoi v tn gio nguyn thu . Hi Lp v La m l hai quc gia ring bit do cc tc khc nhau to nn . n nm 146 tr.CN , Hi Lp b La M chinh phc , nhng trc rt lu , La M tip thu nhiu thnh tu vn minh ca Hi Lp . Sau khi Hy Lp b nhp vo quc La M , nh hng ca vn minh Hi Lp i vi La M cng mnh m hn na . C mt nh th tng ni : ngi Hi Lp b ngi La M chinh phc , nhng ngi b chinh phc y li chinh phc tr li k i chinh phc mnh . Vn hc ngh thut Hi Lp trn sang t La Tinh hoang d . V vy , vn minh Hi Lp v La M c cng mt phong cch v thng c gi chung l vn minh Hi- La . Nn vn minh Hi-La pht trin rt ton din , mi mt u c nhng thnh tu rc r , trong quan trng nht l cc lnh vc vn hc , ngh thut , s hc , khoa hoc t nhin v trit hc . cng chnh l l do vn minh Hy lp v La M gi chung l vn minh Hi- La v trit hc Hi Lp , La M c gi chung l trit hc Hi La c i . 1.1.2 Vai tr c tinh thn : S ngc nhin truc th gii rng ln v y b him thc y con ngi tm hiu th gii y . bui u lch s , hn ch ca nng lc ca nng lc nhn thc c b p bng tr tng tng v cc hin tng t nhin, thn thnh ho chng . Thn thoi l s

i thoi u tin y tnh hoang tng ca con ngi vi t nhin . Ngi nguyn thu b vy bc trong quyn lc ca xc cm v tr tng tng ; nhng quan nim ca h v s vt hy cn m h , ri rc , phi logc . Cc yu t t tng v tnh cm , tri thc v ngh thut , tinh thn v vt cht , khch quan v ch quan , hin thc v suy tng , t nhin v siu t nhin thn thoi cn cha b phn i . Tuy nhin thn thoi cng tri qua nhng bc pht trin nht nh ghi du cc mc trng thnh ca thc . nh cao pht trin ca thn thoi cng ng thi bo hiu s co chung tt yu ca n , s thay th n bng hnh thc th gii quan mi , p ng nhu cu nhn thc th gii ngy con su sc hn ca con ngi .Thn thoi pht trin rc r nht l trong thi i Homre .Lc ny con ngi tr thnh hnh mu h miu t cc v Thn . Cc v Thn khng cn l nhng nhn vt hon ho nh trc na m cng c y cc mi quan h , tnh cm , sinh hot v c nhng thi h tt xu ca con ngi . Vo khong cui th k VII -u th k VI tr.CN , thi k pht trin kh thnh vng . S phn cng lao ng ln th hai v xut hin ng tin kim kh to nn nhng khi sc trong cac lnh vc i sng x hi , c bit l s hnh thnh cc nhm ngi lao ng tr c , bit tch hp nhng tinh hoa vn ho khoa hc vo trong nhng cch ngn , nhng tn vn c gi tr nhn thc cao . Nh Thals , ngi m Aristte gi l nh trit hc u tin ca Hi Lp c i . Vi Thals , trit hc ra i thay th thn thoi v tn gio nguyn thu , ng thi thu tm cc tri thc khoa hc vo trong mt h thng mang tnh khi qut cao . V thc s gii quyt mu thun gia bc tranh thn thoi v th gii ., c xy dng trn tng tng vi nhn thc v t duy mi , nh s ph bin t duy t din hp ra din rng . Trit hc ra i khng c ngha l thn thoi mt i , m tip tc tn ti trong tn gio , ngh thut v c nhng nh hng nht nh i vi trit hc . 1.1.3 S nh hng ca nn vn minh phng ng : Vo th k .VIII tr.CN , nhng chuyn vt bin t , vic trao i , bun bn thng xuyn vi cc nc phng ng , nht l vi Ai Cp , Babylon , lm cho Hi Lp c dp tip xc , hc hi v ho hp vi cc nn vn ho khc lu i hn Hy Lp rt nhiu . iu ny th hin rt r Ch vit theo s xc nh ca cc nh kho c hc chng minh . Thi i Homre , Hi Lp cha xut hin ch vit nhng ngc li Ai Cp , Msopotamie , n , Trung Hoa u pht trin thnh vng , to nn nhng thnh qu vn ho cc k c sc t rt sm Khng ch th , n th k Tr.CN lnh th ca quc La M do s bnh trng ca Alexandre i m rng khp chu u , chu v chu Phi .Nh vy m ngi Hi Lp cn tip thu c nhiu thnh tu vn ho ca phng ng xy dng v pht trin nn vn ho ca mnh .Phng ng , c th Cn ng v Ai Cp tc ng n t duy ca ngi Hi lp bi nhng tuyt tc ngh thut , nhng thnh tu khoa hc ( ton hc , thin vn hc ) v mt s yu t huyn hc . Nhng trit hc Hi Lp khng phi l kt qu ca s k tha nhng thnh tu phng ng m ngc li trit hc Hi Lp l kt qu ca s pht trin logc ni ti ca tinh thn Hi Lp , c th hin phn no trong truyn thng thn thoi v tn ngng mang phong cch ring , c o , khng lp li Trit hc Hi lp c s giao lu tch cc vi nhng tinh hoa vn ho phng ng nhng n vn to ra c trng rt ring tiu biu cho phong cch t duy phng Ty . 1.2 Qu trnh pht trin ca trit hc Hi La c i :

1.2.1 Giai on s khai : L thi k trit hc Hi La ra i , thay th thn thoi ; l tr thay th s tng tng trong vic gii p cc vn th gii quan , bn th lun . Lc ny cc th quc u tin bt u hnh thnh .Ch chim hu n l cng dn thay th cho ch th tc .Cch gii thch th gii ca thn thoi khng cn c tin tng m con ngi mun tm kim mt li gii p nghim tc , hp l cho nhng vn ca s tn ti v nhn thc . Tiu biu cho thi k ny l cc nh trit hc ca cc trng phi nh : Mi let , Pithagore , Hraclite, Ele V c nhng tri thc v khoa hc nn cc nh trit hc thi k ny t chu nh hng ca th gii quan thn thoi v tr thnh nhng ngi u tin bc vo con ng chinh phc th gii , l gii v khm ph ngun gc s sng mt cch khoa hc hn . Tuy mi hnh thnh song c tnh h thng v s phn cc trong qu trnh gii p cc vn chung nhng vn cn ngay th , cht pht v u tr . D cn mc s khai , song trit hc Hi Lp thi k ny cng bc l nhng quan im tri ngc nhau , th hin cuc u tranh gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm , gia bin chng v siu hnh . 1.2.2 Giai on cc thnh : Thi k rc r nht ca trit hc Hi Lp c i cng l thi k rc r ca nn dn ch Athene . Giai on ny Hi Lp xut hin nhng nh trit hc v i c nh hng su rng n ton b qu trnh pht trin ca trit hc Hi Lp v ca c chu u sau ny nh Socrate , Dmocrite , Platon , Aristote . H quan tm nghin cus mt kha cnh gn gi l con ngi . Con ngi c v tr nh th no trong th gii ? S phn ca h ri s ra sao ? ngha v s tn ti ca h ? H c nng lc v phng tin no nhn thc ? C vai tr g trong tin trnh pht trin ca lch s ? Mi quan h ca h vi th gii xung quanh ? Rt nhiu cu hi lin quan n con ngi c cc nh trit hc t ra v i tm cu tr li .V th , ch ngha duy tm ra i , trit hc Hi La c i bc vo mt cuc tranh lun mi : cuc tranh lun gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm . V tr thnh hin tng ph bin trong lch s pht trin ca trit hc . 1.2.3 Thi k Hi Lp ho : Cuc u tranh Athne Sparte ( 430 -404 tr.CN) lm Hi Lp suy yu v b vua Macedoine Philippe II xm lc (387 tr.CN) . Sau khi quc Macedoine sp , Hy Lp b La M h , m u gia on Hi Lp ho . Vn ho thi k ny l s ho nguyn gia vn ho Hi Lp , La M v vn ho phng ng . Trit hc thi k ny c s bin i to ln : cc trit gia khng mun bn ( cng nh khng sc bn ) n nhng vn bn th lun m ch tp trung vo cc vn o c c nhn v cuc sng i thng . Cc hc thuyt bt tnh l lun thun tu , tng cht dung d , phm tc , i thng . T tng ca cc trit gia thi k ny phn nh su sc s bin i , khng hong ca x hi . i din cho trit hc thi k ny l Epicure v Znon. n nm 259, trng phi Platon chnh thc b ng ca .Thi k trit hc Hi La c i hon ton chm dt . 2 .Nhng c im c bn ca trit hc Hi La c i : 2.1 Th gii quan v h t tng giai cp ch n ang thng tr lc by gi .

Ni dung c bn ca s pht trin Hi-La c i l cuc u tranh gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm , phn nh cuc u tranh gi tng lp ch n dn ch tin b trong nhng iu kin lch s thi v tng lp ch n qu tc . Trit hc Hi-La c i cn phn nh cuc u tranh gia cp gia ch n v n l . Ch n l l hnh thc p bc tn nhn , v nhn o nht so vi tt c mi hnh thc p bc , bc lt . Ngi n l l ti sn s hu ca ch n ; h l nhng cng c bit ni , b i x nh xc vt , khng c mt th quyn hn no , khng c tham gia vo cc hot ng x hi , chnh tr v vn ho . B p bc, nhng ngi n l ng ln u tranh i quyn li , nhng cha c s thng li no . Tuy nhin , ch p bc , bc lt n l cng l c s kinh t trn con ng pht trin ca Hi-La c i .C ch , giai cp ch n Hi Lp mi c th thot li c cuc i lao ng chn tay vt v xy dng trit hc, khoa hc v ngh thut . ngghen cho rng , phi c nhng kh nng ca ch n l mi xy dng c mt quy m phn cng lao ng ln lao hn trong nng nghip v cng nghip , mi xy dng c nc Hi Lp c giu c . Nu khng c ch n l th cng khng c quc gia Hi Lp , khng c khoa hc v ngh thut Hi Lp . Hracrt ng trn lp trng ca phi ch n qu tc chng li phi ch n dn ch . ng coi chin tranh l mt hin tng vnh vin . Nh chin tranh mi c thn tng , c mt s ngi c t do , mt s ngi tr thnh n l . ng ng trn lp trng giai cp khng tin b . Hracrt chng li mi cuc u tranh i quyn dn ch . mcrt ng h ch n l . ng coi ch n l hon ton hp o l , cn phi s dng nhng ngi n l nh cc b phn trn c th con ngi . Nhng ngc li vi Hracrt , mcrt ng trn lp trng ca phi ch n dn ch chng li phi ch n qu tc . mcrt gii thch ngun gc ca s vn ng : chnh s va chm ca nguyn t vid nhau lm cho cc s vt vn ng . Vn ng ca nguyn t theo chiu hng thng ng . iu ny quy nh tnh tt nhin , quy lut trong s vn ng ca cc s vt . V t , theo ng , khoa hc t nhin phn nh trt t x hi , l trt t ca x hi theo ch chim hu n l Cng nh Hracrt , Platn ng trn lp trng ca phi ch n qu tc chng li phi ch n dn ch . Quan im chnh tr ca ng th hin m hnh xy dng nh nc l tng . Nh nc l tng theo ng l nh nc xy dng bng ba ng cp trong x hi. Mi ng cp tng ng vi mt b phn trong linh hn con ngi . ng ph phn tt c cc loi hnh nh nc tng tn ti trong lc s nh : nh nc vua chua hay nh nc qun ch mang tnh tc ot ; nh nc qun phit mang tnh n p ; nh nc dn ch , quyn li thuc v s ng , l u mi ca mi s ri lo . ng xo b ch ngha t nhn nhng vn duy tr cc ng cp trong x hi . iu ny l mu thun . Nh Hracrt v Platn , Arixtt cng ng trn lp trng ca ch ngha qu tc chng li ch n dn tc , ng h chim hu n l , cao li ch ca giai cp ch n. ng cho con ngi v bn cht phi thuc v nh nc , nu vt ra ngoi khun kh nh nc , con ngi khng phi l con ngi pht trin v o c hoc l ng vt hoc l Thng . Dn c u thuc v nh nc , nhng khng phi mi dn c . Nhng ngi n l khng thuc nh nc m ch l nhng cng c bit ni m thi . Nhng quan im trit hc ca cc nh suy vt nh mcrt chng hn gn vi quan im chnh tr l c s l lun cho hot ng x hi ca nhng ngi tin b trong giai cp ch n dn ch. Tri li , nhng quan im chnh tr ca phi ch n qu tc v c dng lm c s l lun cho hot ng ca phi ny .

III.Tnh cht bao trm trong trit hc Hi-La c i l php bin chng t pht , ngy th , mc mc : Trit hc Hi-La c i c tnh cht bin chng s khai , t pht . Nhng m trit hc u tin ca Hi- La c i l nhng nh bin chng t pht , bm sinh . H mi ch da vo phng on v trc gic thin ti v s vn ng v pht trin ca t nhin ch cha l gii c nhng quy lut vn ng v pht trin mt cch khoa hc . Mt khc , do khoa hc k thut thi k cn lc hu nn h cha th gii thch r rng tng lnh vc ring bit ca t nhin . Xt v mt lc s , tnh cht bin chng trong trit hc Hi La c i l mt thnh tu v i song n vn l bin chng ngy th . Ngy th v cc nh trit hc c i khng ch nghin cu php bin chng . i sng chnh tr ca Hi La thi by gi si ng , nhng quan h thng mi vi nhiu nc khc nhau trn a Trung Hi , s tip xc vi iu kin sinh hot v nhng tri thc mun v ca nhn dn cc nc y ,s quan st c hin tng t nhin mt cch trc tip nh mt khi duy nht v lng mong mun gii thot chng mt cch khoa hc gp phn quy nh v lm pht trin th gii duy vt t pht v bin chng s khai ca Hi lp c i . ngghen nhn xt : Khi chng ta dng t duy xem xt gii t nhin , lch s loi ng , hay hot ng tinh thn ca bn thn chng ta , th trc nht chng ta thy mt bc tranh v s chng cht v tn ca nhng mi lin h v nhng tc ng qua li trong khng c ci g ng nguyn , khng thay i , m tt c u vn ng bin ho , pht sinh v mt i . Ci th gii quan ban u , ngy th nhng thc cht th ng l th gii quan ca cc nh trit hc Hi La c i .. Talt cho rng nc l c s ca mi vn ng , pht trin , l c s chyn ho ca cc mt i lp . C th ni , ln u tin Talt c t tng v cc mt i lp , v mu thun . Nhng y cng l t tng bin chng t pht , ngy th . Anaximngr c t tng bin chng khi ng gii quyt c th mi quan h gia ci ton th v b phn . Theo ng , ci ton th l bt bin , ci b phn lun bin i . ng mun khng nh tng th vt cht th khng i , cn ci b phn trong th gii vt cht th lun bin i . Pcmnt cho rng , khng th c ci khng tn ti . Bi v , thng qua ci khng tn ti con ngi khng th hiu n l ci g c . Hn na, bt k mt ci g phi c sinh ra t ci g , ch khng phi t h khng . Ci mt i cng khng th khng li du vt . Ai cho rng c ci khng tn ti , ch l s ngu dt . Tn ti l duy nht , l bt bin , l thun khit v ng nht vi chnh bn thn n .Khi nguyn ca th gii l tn ti . Th gii thng nht tnh tn ti ca n . n y ta thy c ch ging vi nh ngha v vt cht ca Lnin . Dnng tip tc quan im ca Pcmnt bng cc nghch l (Apria). ng cn ph nhn tnh hin thc ca vn ng . Thuyt v cc Apria phn i , mi tn bay ca ng thot nhn tng ng l siu hnh , nhng thc ra ng t ra tnh bin chng ca vn ng . Vn ng l mt phm tr bin chng , y mu thun , y nghch l . iu ny chng ta cng d dng nhn ra trong thuyt Mc-Lnin : Th gii va ng im va vn ng , va a dng va thng nht , va lin tc va gin on Theo Lxt , s kt hp ca nguyn t hnh thnh nn s vt , nguyn t phn tn bo hiu s tan r ca s vt . mcrt cng gii thch : chnh s vn ng ca nguyn t

lm cho s vt sinh ra hoc mt i ( tip cn c vi s vn ng, nhng cha ch ra c ng lc bn trong s vt chnh l mu thun ) ; chnh s va chm ca cc nguyn t vi nhau lm cho s vt vn ng . mcrt l ngi u tin a ra gi thuyt v s hnh thnh v tr . V tr c hnh thnh t cc nguyn t . T s va cham gia cc nguyn t to nn lc nguyn t , ri gy nn cn lc nguyn t . Cn lc y nguyn t nng vo trong , nh ra ngoi theo lc li tm . T , cc v sao , hnh tinh c hnh thnh . ng li quan nim : khng gian l mt khong trng rng ln , trong cha ng cc vt th lun lun vn ng, pht trin khng ngng . y l mt quan im rt bin chng . Anaximen li cho khng kh vn ng theo hia hng : long ra tr thnh la , te ; c li tr thnh gi , my , t , . Chnh s thay i ca trng thi khng kh l nguyn nhn ngun gc bn trong ca mi s vn ng . y l tnh cht t thn vn ng ca vt cht ( chng ta tm thy iu ny trong trit hc Mc-Lnin sau ny ) .Tuy nhin , hn ch ca Anaximen l cha thy c ng lc ca s vn ng l mu thun . C th ni , ngi sng lp ra php bin chng l Hracrt . Hracrt cho rng la l bt sinh , bt dit : Tt c u trao i vi la v la trao i vi tt c nh vng thnh hng ho v hng ho thnh vng . La vn ng theo hai hng : i ln , la tr thnh t , t thnh nc , nc thnh khng kh , khng kh thnh nc ; i xung ngc li . Ging nh cc nh trit hc tin bi , Hracrt ng trn lp trng ca duy vt c i . Theo nh gi ca nh kinh in Mc-Lnin th Hracrt l ngi xy dng php bin chng trn lp trng duy vt . Mc v ngghen coi ng l i biu xut sc ca php bin chng Hi Lp c i . ngnghen vit v Hracrt : quan nim v th gii mt cch nguyn thu , ngy th nhng c bn l ng n (..) Hracrt khng nh mt cch bin chng rng : khng th tm hai ln trn mt dng sng . Tc l s vt lun lun bin i . ng phng on v s phn i ca mt th thng nht thnh cc mt i lp , bi tr , chuyn ho , thm nhp , ph nh , nng ta vo nhau . y l quy lut u tranh thng nht ca cc mt i lp . ng vit : nc bin va sch va khng sch v Tt c l thng nht : ci phn chia c v ci khng phn chia c , ci c sinh ra v ci khng c sinh ra , ci cht v ci khng cht , ci ton b v ci khng ton b , ci quy t v ci phn tn , ci ng v ci bt ng . thi c i , xt trong nhiu h thng thng trit hc khc khng c t tng bin chng nh vy . Di con mt trc quan ngi ta khng th hiu c tt c u va tn ti va khng tn ti .V vy ngi ta gi trit hc Hracrt l trit hc ti ngha. Nhng chnh t tng bin chng s khai ca ng sau ny c cc nh bin chng c in c k tha , v cc nh trit hc mc xt nh gico . Mu thun l ci ngun ca sc sng , ng lc ca s pht trin . Cn nguyn ca s vn ng v pht trin ca th gii l s thay i ca nc v la . Quan im ca Hracrt c im ging quan im t thn vn ng ca vt cht trong trit hc Mc Lnin . ng cho s vn ng v pht trin th gii theo logos khc quan . S vn ng v pht trin ca t tng theo logos ch quan . Logos khch quan phi ph hp vi logos ch quan , nhng biu hin tng ngi l khc nhau . Ngi no cng tip cn ti logos khch bao nhiu th thng thi bt nhiu . Nh vy , chnh ng tip cn n quy lut bin chng , quy lut ca t duy v tn ti . l quy lut ca th gii khc quan . iu ny chng ta cng tm thy trong quan im ca ngghen v mi quan h ca t duy v tn ti .

Theo Platon , vt cht ni chung tn ti vnh vin , n l cn nguyn to ra cht liu c th ca s vt , lm cho chng a dng bin i khng ngng ; cc nim l bn cht chung ca mi s vt , l c s thng nht ca ton v tr , l linh hn em li sinh kh cho ton v tr ; cn cc con s l mt dng bn cht c lp c bit chim v tr trung gian gia nim v s vt cm tnh , s khc nhau gia cc s vt l do khc nhau v quan h ton hc , do nhng con s quyt nh . Platn dung phng php ialctc ( phng php bin chng ) i lp nhng kin , nhng khi nim theo tng cp nhn thc chn l nim thng qua nhng khi nim i lp , thng qua phng php i chiu nhng mt i lp . Nhng l bin chng duy tm - bin chng ca c khi nim ,tch ri hin thc , t b cm gic , chnhn thc bng t duy thun tu . Arixtt cng c t tung v ba quy lut c bn ca php bin chng . Quy lut mu thun l ng lc ca s pht trin , va thng nht , thm nhp , va bi tr , ph nh , chuyn ho cho nhau . Quy lut lng -cht c ng xc nh , lng bao gm s lng v i lng , s lng mang tnh ri rc cn i lngj mang tnh lin tc , lng v cht thng nht vi nhu mt gii hn nht nh , lng i nhng cht khng i c s hnh thnh sau ny , nhng ng cha ni ti phm tr bc nhy . V quy lut ph nh ca ph nh , ng mi ch phng on m thi . Arixtt cng cp n ci chung v ci ring . Nhn thc ci chung trong nhng ci ring l thc cht ca nhn thc bin chng . Nu hc thuyt Platon khng ct ngha c mt thuc tnh ca vt cht l vn ng ( bi v th gii nim l bt bin , tuyt i , vnh vin ) th Arixtt li khng nh : cc vt th lun lun vn ng , vn ng khng th b tiu dit ,. ng a ra su hnh thc vn ng l : tng , gim , thay i v tr , thay i trng thi , pht sinh , tiu dit . y l t tng bin chng v s vn ng ca th gii . IV . c trng ca trit hc Hi La c i l cao vai tr ca l tnh : C th ni , bn cht ca trit hc l cht tr tu , l tru tng , khi qut . ngghen nhn xt v Pcmnt rng : t Pcmnt tr i trit hc mi thc s c bt u . iu ny c ngha l trit hc ca Pcmnt t n trnh tru tng , khi qut ht sc cao . Khi pht biu quan im trit hc ca mnh , Anaximngdr a ra mt dng vt cht c tn l Apyrn , v theo ng con ngi ch c th nhn thc c Apyrn bng tr tu . iu ny cng th hin trnh tr tng , khi qut cao ca Anaximngdr. V cng c th ni rng ng l mt trong nhng ngi cao vai tr ca l tnh , t duy . Tng t , Dnng ph nhn tnh hin thc ca vn ng . Theo ng, bng cm tnh , thy rng c vn ng , nhng l tnh th vn ng l v l . ng a ra Apria ikhtmia(phn i ) , Apria mi tn bay , Apria Asin v con ra chng minh khng th dng trc gic cm tnh nhn thc s vt , m phi dng t duy tru tng mi thy c thc cht s vt l g . Pitago li cao l tnh bng cc con s ca mnh . Hracrt cho rng , nhn thc c bt ngun t cm gic . iu ny l ng n , L-nin cho rng : cm gic l ca ng ca nhn thc .Hracrt coi trng nhn thc cm tnh

nhng ng khng tuyt i ho giai on ny . ng vit : Th gic thng b la bi t nhin thch giu mnh nn kh nhn thc . Nhim v ca nhn thc l phi t ti nhn thc logos ca s vt , ngha l phi tm ra c ci bn cht , quy lut ca s vt. chnh l nhn thc l tnh . Xnphan chia nhn thc lm hai cp : nhn thc l tnh v nhn thc cm tnh . ng khng tin vo nhn thc cm tnh v n d mc sai lm , cn nhn thc l tnh th hn . Hc thuyt ca Pacmnt cho rng c hai cch nhn th gii , cch nhn cm tnh : thng qua con ngi thy c tnh a dng ca th gii , khng thy c bn cht ca th gii ; cch nhn tr tu : y l cch nhn trit hc , thng qua con ngi thy c bn cht ca th gii .Nh vy , Pcmnt khng nhng cao l tr , tr tu m ng cn cao c trit hc na. Trong nhn thc lun ca mnh , mcrt hon ton ng trn lp trng ca ch ngha duy vt . ng cho rng c hai loi nhn thc , nhn thc kin gii( cn gi l nhn thc cm tnh , nhn thc m ti ) v nhn thc l tnh . Nhn thc i t cm tnh n l tnh . ng cn a ra cch nh ngha v chng minh bng quy np . mcrt quan nim : hnh phc l th hin nng lc tr tu , sng khng c tr tu l cuc sng khng xu nhng l cuc sng cht dn cht mn . R rng , mcrt rt quan tm n vn nhn thc ca con ngi , c bit l nhn thc l tnh . Xcrt cao vai tr tr tu con ngi .Lun im ca ng l : Ti chit bit mt iu l khng bit g . Lun im ny ku gi mi ngi nng cao trnh hiu bit ca mnh . Theo ng , khm ph ra chn l ch thc v bn cht s vt tc l phi hiu n mc khi nim . Nu khng c khi nim coi nh khng c tri thc . ng tha nhn nhn thc con ngi v tri thc thng nht l mt : mi iu thin l tri thc, c mi iu c l s dt nt . pht hin ra ci thin ph bin , phi c phng php tm ra chn l thng qua cc cuc tranh lun , lun chin , to m . Phng php ny gi l phng php Xcrt. Platn cho rng , mi ng cp tng ng vi mt b phn trong linh hn con ngi . Phn l tnh tng ng vi ng cp ca nhng nh thng thi , trit hc , nhng nh lnh o nh nc l tng . Phn cm xc tng ng vi cc v binh , v qun bo v nh nc l tng . Phn cm tnh tng ng vi nhng ngi th th cng , ngi bun bn nh , nhng ngi sn xut ra ca ci vt cht . ng cho b phn l tnh l b phn vng , b phn cm xc v cm tnh ch bng bc hoc st . R rng ng cao phn l tinhd ca con ngi . Tuy nhin quan nim ca Platon l quan nim duy tm khi ng cho rng nhn thc k tnh c trc nhn thc cm tnh . Kt qu ca nhn thc cm tnh ch l d lun . Tri thc chn thc-nhn thc nim -ch c th t c bng nhn thc l tnh v c th hin trong khi nim . Gi tr ca trit hc Platn l cao tr tu , mt trong nhng ng lc quan trng trong s pht trin ca x hi . Arixtt quan nim , i tng nhn thc l s vt tn ti khch quan . i tng ca nhn thc l tnh th nht , nhn thc l tnh th hai , nhn thc i t cm tnh n l tnh , t cm gic ring l ngu nhin dn t duy tru tng . Quan nim ca Arixtt l duy

vt , nhng rt tic ng li tuyt i vai tr ca nhn thc l tnh , coi nhn thc l tnh l chc nng ca thung , y l quan nim ht sc duy tm . V. Vn con ngi cng c coi trng . Con ngi tr thnh mt trong nhng ni dung ca trit hc : Trit hc phng ng , trong c bit l trit hc Trung Hoa thng quan tm n con ngi , t quan tm n v tr , t nhin , th gii nh trit hc phng Ty . Ni nh th khng c ngha l trit hc phng Ty khng quan tm n con ngi .Nu con ngi trong trit hc Trung Hoa ha trong tri t , l trung tm ca v tr , trong h thng thin nhn a (chng hn Trang T quan nim : Vn vt c trong ta , nu thin nhin c bn ma th con ngi c t chi , nu mt nm c 365 ngy th con ngi c 365 t xng , vv...)th trit hc Hi-La c i cho rng con ngi tch khi tri t , tch khi v tr , khng nhng th cn i lp vi v tr . Con ngi tch ra khi th gii t con ngi nhn nhn , nh gi th gii . Trong trit hc phng Ty m y l trit hc Hi- La c i , Xcrt , Platn , Arixtt ,u quan tm n con ngi , con ngi l mt ni dung ca trit hc . Xcrt quan nim i tng ca trit hc l con ngi . ng ku gi cc nh trit hc hy tp trung vo nghin cu con ngi : Hi con ngi hy nhn thc chnh mnh .Trong , t nhn thc v mnh l cao nht . Xcrt cho rng trit hc khng cn nghin cu gii t nhin , v gii t nhin thng an bi .Ai nghin cu th gii t nhin l s ngu dt ,l xc phm thng .Trit hc theo quan im ca Xcrt hng vo con ngi cng chnh l cao con ngi vy .Hghel tng nh gi : Xcrt ko trit hc t trn tri xung t . C th ni : Xcrt to ra mt bc ngoc trong lch s trit hc . Theo Xcrt , nghin cu hnh vi o c ca con ngi nhm vch ra ci thin ph bin (ci thin c nhiu ngi tha nhn ), do n c ni dung khch quan , kin ca mt ngi l ch quan .Chn l thuc v s ng .Quan im ny nhn dui gc o c th ng .Trit hc Xcrt l trit hc o c. Nghin cu v o c cng c ngha l ng c bit ch n nghin cu con ngi . Vn con ngi l t tng c bn xuyn sut ton b hc thuyt trit hc ca Platn . Theo ng , th xc con ngi c cu thnh t la , nc , khng kh v t cho nn khng bt dit . Cn linh hn th bt dit , bi linh hn l sn phm linh hn v tr c to ra t lu bi thng .Nu Platn ph nhn kh nng ca con ngi i vi th gii khi ng ni : nhn thc ch l phn nh ci bng m m thi , th Arxtt li cho : nhn thc l s phn nh cc i tng vt cht tn ti khch quan vo t duy con ngi .y cng l mt t tng rt duy vt v bin chng . Hracrt quan nim : linh hn ca con ngi cng c hnh thanh t la .Bn cnh la l m t .Linh hn l s thng nht gia la v s m t . La nhiu hn m t th ngi thin hn c v ngc li . mcrt cn rt cao con ngi khi ng cho rng , con ngi khc vi con vt ch : nguyn t cu to nn con ngi sch s hn nguyn t cu to nn con vt . VI.Trit hc Hi-La c i gn lin vi nhng thnh tu ca khoa hc t nhin , mt phn n l kt qu ca khoa hc t nhin C th ni rng cc nh trit hc Hi Lp ,La M thi k c i hu ht l cc nh ton hc , l nhng nh khoa hc v khoa hc t nhin . Chng ta c th k n :nh ton hc

Talt ; nh ton hc Pitago ; nh ton hc , vt l hc Hracrt ; nh sinh vt hc Anaximngr ; nh ton hc , nh vt l hc Dmcrt v.viu ny l rt c ngha .c bit cht t duy tru tng , khi qut ca ton hc , vt l hc v trit hc l rt gn gi . Hn th , trit hc Hi-La c i chnh l kt qu ca cc khoa hc t nhin . Anaximngr cho tng th vt cht l khng i . l quan im mang tnh vt thi i (Vt 25 th k ) .Bi v ng phng on nn nh lut bo ton nng lng , bo tan vt cht m mi n th k XIX sau cng nguyn mi c ngi pht biu : Vt cht khng phi mt i m ch tn ti t dng ny sang dng khc .n y ta cng c th ni gia t tng trit hc v vt l hc hay cc khoa hc t nhin khc c nhng tc ng qua li , c ch gn gi nhau . V ton hc , trung phi Pitago c nhng cng hin c gi tr .V d , trong lnh vc hnh hc , phi ny xy dng nh l : tng cc gc trong mt tam gic vung bng 180 ; trong lnh vc s hc , ng a ra s hu t v s v t . S v t v hu t gn lin vi s u tranh gia cc mt i lp trong trit hc . Pitago cn a ra nh ngha v hai s b bn : hai s c gi l b bn nu s ny bng tng s chia ca s kia . l cc s 220, 284 .??ng a ra hai s hon chnh gm c s 6 v s 28.v.v.. T s nghin cu ton hc m Pitago khi qut trit hc : khi nguyn ca th gii l con s . VII. Trit hc Hi-La c i chu s nh hng ca tn gio , thn hc : Qu trnh hnh thnh v pht trin cu trit hc Hi-La c i cng phn nh cuc u tranh gia tri thc khoa hc v m tn . ng thi cng phn nh cuc u tranh gia ch ngha duy vt ( i din l Talt , Anaximngr , Hracrt , Anaximen , mcrt , ..) v ch ngha duy tm ( i din l Pcmnt , Dnng , Xcrt , Platn ,..). Nhng nh trit hc duy vt cng l nhng ngi v thn bo v nhng quan im khoa hc t nhin tin tin , ra hang lt nim khoa hc , trong c hc thuyt v cu to nguyn t ca vt cht , ph phn m tn v nhng t tng thn hc . Tuy cha vch ra ht ngun gc ca thn hc v tn gio nhng nhng t tng ca h gp phn to ln vo cuc u tranh chng t tng hu thn ca cc nh trit hc duy tm . Cn nhng nh trit hc duy tm , bng cch ny hay cch khc chng li nhng quan im khoa hc t nhin tin tin , cm th ch ngha v thn , bo v m tn . Talt tuy c mnh danh l nh trit hc u tin , nh ton hc u tin , nh thin vn hc u tin nhng ng cng cha th thot khi ca nh hng ca quan nim thn thoi v tn gio nguyn thy khi cho rng , th gii y ry nhng v thn linh . ng cho nam chm cng c linh hn , c thn linh . Vi thuyt : khi nguyn ca th gii l con s , trng phi Pitago cng coi linh hn , thn linh cng c cu to t con s . Linh hn l bt t . Khi th xc mt i th linh hn vn tn ti theo quy lut lun hi . Xnphan tha nhn th gii khng do thn thnh sinh ra .Chnh con ngi ngh ra , sang to cc v thn thnh theo tr tng tng ca mnh . V th , mi dn tc c quan nim ring v cc v thn ca mnh . y l ngun gc tm l ca tn gio . Nh ng Xnphan li thn thnh ha gii t nhin , coi gii t nhin chnh l thnh v thnh gn lin vi tt c , khng do ai sinh ra v tn ti vnh vin .Thnh tng trng cho s thng nht ti cao ca ton b th gii . Do hn ch lch s , Xnphan cha phi nh duy vt trit . Anaximen - ngi theo thuyt a tm , cng l theo ch ngha duy tm cho rng , vng ngoi ca th gii l thn thnh , ch phi vng trong .

Platn cho rng trc khi nhn thc , trong linh hn con ngi c sn tri thc . L:inh hn do thng sinh ra bao gm ba b phn : b phn l tnh b phn bt t -b phn vng , c trnh nhn thc cao ; b phn cm xc th hin nhit huyt ca con ngi , khng bt t , b phn bc ; b phn cm tnh tng ng trnh nhn thc thp , nhn thc bng gic quan , khng bt t , mt i cng th xc , b phn ny bng st . ng cho rng mi linh hn tr ng mt v sao trn tri ri bay xung trn gian nhp vo th xc to ra con ngi . Khi nhp vo th xc con ngi khi n qun ht mi qu kh .V th nhn thc ca con ngi l s hi tng nhng g m linh hn lng qun . Linh hn con ngi l bt t , n c tr trong ngi sng , khi ngi cht n vn tn ti . R rng, trit hc Hi La c i khng th khng c nh hng ca tn gio, thn hc . VIII. Trit hc hi-la c i c s an xen v mt t tng gia cc vng ca Hi Lp , La M ; gia phng ng v gia phng ty . Trit hc Hi-La c i c hin tng : k tha hoc pht trin quan im trit hc ca nhng ngi i trc mnh .Chng hn , Arixtt k tha Platn : vt cht l cht liu cu thnh nn s vt .. Khi Hracrt quan nim khng th tm hai ln trn mt dng sng th n c t tng sinh , tr , d , dit . Mt ng cho rng s vt lun bin i , mt ng s vt v thng .ng cho l c quy lut u tranh ca cc mt i lp . Cc trit gia trc cng nhc n iu ny .ng cng quan nim : hai vt mu thun thng nht , bi tr , chuyn ha , thm nhp , ph nh , nng ta vo nhau ,th phng ng c thuyt m dng , c c , c thin Trng phi Pitago tha nhn linh hn l bt t , linh hn ch tr ng tm thi trong th xc con ngi . Khi th xc mt i th linh hn vn tn ti theo quy lut lun hi . iu ny cho thy trit hc hi-la c i nh hng ca trit hc n , trong b kinh Vda. Nh trn ni , lun im ca Xcrt l : Ti ch bit mt iu l khng bit g .Lun im ny ging Tn T ca Trung Quc : gp tng na bc i vn dm , gp tng git nc c bin rng sng di .c hai ng u cao s hiu bit ca con ngi . Trit hc Trung Hoa xut hin t vic nghin cu con ngi o c , trit l Hi-La c i cng xut pht t con ngi o c vi i din tiu biu l Xcrt .Trit hc ca ng l trit hc o c . Ta thy c s giao thoa v quan nim o c gia Khng T vi Xcrt . o c ca xcrt mang tnh duy l , ng nht gia tri thc v tnh cm . Mi iu thin l tri thc , mi iu c l s dt nt .Thin c ca Khng T ph thuc vo con ng ngi y la chn , l tng ngi y tn th v s hiu bit . y , Xcrt ch nhn thc mt ci : hiu bit . Php bin chng th s cng l mt gi tr ca trit hc n c i . Cc nh trit hc gii thch s mt i ca vt ny v s xut hin ca vt khc l do nguyn nhn ni ti ca s vt ; s vn ng ca vt cht l do yu t kch thch ni tai gy nn ( quan nim ca phi sm khuya ) . C quan nim , th gii bao quanh con ngi va vn ng va ng yn (phi Jaina). R rng , ta thy rt gn vi quan im mcrt, Anaximen , Dnng , Pcmnt,..nh ni trn . C . Kt lun : ngghen nh gi cao trit hc Hi-La c i v ng nhn nh rng , trong nhng hnh thi mun v ca trit hc hi lp c mm mng ca tt c cc loi th gii quan sau ny . Nu khng c Hy Lp v ch La M th khng c chu u hin i . Nhn chung , trit hc Hi-La c i mang tnh duy vt t pht v bin chng s khai .

Trit hc Hi-La c i c nhng thnh tu to ln , song do hon cnh lch s quy nh , n cng khng th trnh khi nhng thiu st. Trit hc Hi-La c i t ra nhng vn v trit hc nh bn th lun , nhn sinh quan , chnh tr -x hi, nhng mm mng ca th gii quan sau ny , m ra cuc u tranh gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm , gp phn thc y s pht trin ca trit hc .

Ti lu tham kho : 1.Bi ging ca tin s Nguyn Ngc Kh v tin s Nguyn Trng Nhip 2.Trit hc tp 1 NXB chnh tr quc gia ,HN, 1997 3.Trit hc Mc-Lnin , tp 1 NXB gio dc , 1997 4. Lch s trit hc Nguyn Hu Vui VXB chnh tr quc gia , HN ,1998.

Mc lc
M u Ni dung 1. S lc v bi cnh ra i v qu trnh pht trin ca trit hc Hi-La c i. 1.1 Bi cnh ra i . 1.1.1 iu kin kinh t -x hi . 1.1.2 Vai tr ca tinh thn . 1.1.3 S nh hng ca nn vn minh phng ng. 1.2 Qu trnh pht trin ca trit hc Hi-La c i . 1.2.1 Trit hc thi s khai : giai on s khai. 1.2.2 Trit hc thi cc thnh . 1.2.3 Trit hc thi Hi-Lp ha 2. Nhng c im c bn ca trit hc Hi-La c i . 2.1. Th gii quan v h t tng giai cp ch n ang thng tr lc by gi. 2.2. Bao trm mi lnh vc th gii quan k c duy vt , duy tm ..iu th hin tnh a dng , phong ph , phc tp ca trit hc Hi-La c i. 2.3. Tnh cht bao trm trong trit hc Hi-La c i l php bin chng t pht , ngy ph , mc mc 2.4. Trit hc Hi-La c i cao vai tr l tnh , vai tr tr tu ca con ngi . 2.5. Vn con ngi l mt trong nhng vn trng tm ca trit hc . 2.6. Trit hc Hi-La c i gn lin vi nhng thnh tu ca khoa hc t nhin , mt phn ca n l khi qut kt qu khoa hc t nhin. 2.7 Trit hc Hi-La c i chu nh hng ca tn gio , thn hc ang thng tr . 2.8 Trit hc Hi-La c i c s an xen v mt t tng vi trit hc phng dng . Kt lun .