1

Chuong 1. TONG QUAN VE KINH TE VI M

Mc tiu Sau khi nghin cuu chuong nay, nguoi hoc co th
- Xac dinh nhung vn d co ban cua moi t chuc kinh t va cach thuc giai quyt cua nn kinh
t.
- Giai thich duoc Kinh t hoc la gi, phn bit pham vi phn tich kinh t hoc vi m va kinh t
hoc vi m.
- Giai thich duoc khai nim doanh nghip, phn tich cac yu t cua mi truong kinh doanh
anh huong dn doanh nghip.
- Phn tich chi phi co hi, vn dung duong gioi han nng luc san xut, cac qui lut chi phi co
hi tng dn, qui lut loi sut giam dn,vn d hiu qua kinh t dn su lua chon kinh t ti uu
cua doanh nghip.

1. NHNG VN DE KINH TE CO BAN
1.1. Ba vn d kinh t co ban
l hiu duoc su vn hanh cua nn kinh t,chung ta phai nhn thuc duoc nhung vn d
co ban ma bt ky nn kinh t nao cng phai giai quyt. lo la
- San xut cai gi?
- San xut nhu th nao?
- San xut cho ai?
"uyt dnh san xut ci g?
ao gm vic giai quyt mt s vn d cu th nhu san xut hang hoa, dich vu nao, s
luong bao nhiu va thoi gian cu th nao.
l giai quyt tt vn d nay, cac doanh nghip phai lam tt cng tac diu tra nhu cu
cua thi truong. Tu nhu cu v cung phong phu va da dang, cac doanh nghip phai xac dinh
duoc cac nhu cu co kha nng thanh toan d xy dung k hoach san xut kinh doanh. Su
tuong tac cua cung va cu, canh tranh trn thi truong s hinh thanh nn gia cua hang hoa va
dich vu, la tin hiu tt cho vic phn b cac ngun luc x hi.
"uyt dnh san xut nhu th no?
ao gm cac vn d
- Lua chon cng ngh san xut nao.
- Lua chon cac yu t du vao nao.
- Lua chon phuong phap san xut nao.
Cac doanh nghip phai lun quan tm d san xut ra hang hoa nhanh, co chi phi thp
d canh tranh thng loi trn thi truong. Cac bin phap co ban cac doanh nghip ap dung la
thuong xuyn di moi k thut va cng ngh, nng cao trinh d cng nhn va lao dng quan
ly nhm tng ham luong cht xam trong hang hoa va dich vu.
"uyt dnh san xut cho ai?
ao gm vic xac dinh r ai s duoc huong va duoc loi tu nhung hang hoa va dich vu
duoc san xut ra. Trong nn kinh t thi truong, thu nhp va gia ca xac dinh ai s nhn hang
hoa va dich vu cung cp. liu nay duoc xac dinh thng qua tuong tac giua nguoi mua va ban
trn thi truong san phm va thi truong ngun luc.
Thu nhp chinh la ngun tao ra nng luc mua ban cua cac ca nhn va phn phi thu
nhp duoc xac dinh thng qua tin luong,tin li, tin cho thu va loi nhun trn thi truong
ngun luc san xut. Trong nn kinh t thi truong, nhung ai co ngun tai nguyn, lao dng,
2
vn va k nng quan ly cao hon s nhn thu nhp cao hon. Voi thu nhp nay, cac ca nhn dua
ra quyt dinh loai va s luong san phm s mua trn thi truong san phm va gia ca dinh
huong cach thuc phn b ngun luc cho nhung ai mong mun tra voi muc gia thi truong.
1.2. Nn kinh t
Trong nn kinh t thuc, thi truong khng th quyt dinh tt ca cac vn d nay. Trong
hu ht cac x hi, chinh phu tac dng dn cai gi s duoc san xut, san xut bng cach nao va
ai s nhn duoc san phm va dich vu. Chi tiu cua chinh phu, cac qui dinh v an toan suc
khoe, qui dinh v muc luong ti thiu, lut lao dng tre em, cac qui dinh v mi truong, h
thng thu va cac chuong trinh phuc loi co anh huong quan trong dn cach thuc giai quyt
cac vn d co ban trong bt ky x hi nao.
Cc thnh phn cua nn kinh t
l hiu duoc nn kinh t vn hanh nhu th nao, chung ta hy xem xet cac thanh phn
cua nn kinh t va su tuong tac ln nhau giua cac thanh phn nay. Trong nn kinh t gian don,
cac thanh phn cua nn kinh t bao gm h gia dinh, doanh nghip va chinh phu.
- H gia dinh. bao gm mt nhom nguoi chung sng voi nhau nhu mt don vi ra quyt
dinh. Mt h gia dinh co th gm mt nguoi, nhiu gia dinh, hoc nhom nguoi khng co quan
h nhung chung sng voi nhau.
H gia dinh la ngun cung cp lao dng, tai nguyn, vn va quan ly d nhn cac khoan
thu nhp tu tin luong, tin li va loi nhun. H gia dinh cng dng thoi la nguoi tiu dung
cac hang hoa va dich vu.
- Doanh nghip. la t chuc kinh doanh, so huu va diu hanh cac don vi kinh doanh cua
no. lon vi kinh doanh la mt co so truc thuc duoi hinh thuc nha may, nng trai, nha ban
bun, ban le hay nha kho ma no thuc hin mt hoc nhiu chuc nng trong vic san xut,
phn phi san phm hay dich vu.
Mt doanh nghip co th chi co mt don vi kinh doanh, hoc cng co th co nhiu don
vi kinh doanh. Trong khi do mt nganh gm mt nhom cac doanh nghip san xut cac san
phm ging hoc tuong tu nhau.
l tao ra san phm va dich vu, cac doanh nghip su dung cac ngun luc nhu nha
may, thit bi vn phong, phuong tin vn tai, mt bng kinh doanh va cac ngun luc khac.
Cac nha kinh t phn chia ngun luc thanh cac nhom
Tai nguyn la ngun luc thin nhin nhu dt trng trot, tai nguyn rung, qung mo,
nuoc.
Vn (con goi la du tu), nhm h tro cho qua trinh san xut va phn phi san phm.
ao gm cng cu may moc, thit bi, phn xuong, nha kho, phuong tin vn tai.
Lao dng bao gm nng luc tri tu va th luc tham gia vao qua trinh san xut hang
hoa va dich vu.
Quan ly la kha nng diu hanh doanh nghip.Nguoi quan ly thuc hin cac cai tin
trong vic kt hop cac ngun luc tai nguyn, vn, lao dng d tao ra hang hoa va dich vu ; dua
ra cac quyt dinh v chinh sach kinh doanh; di moi san phm, k thut; cai cach quan ly.
- Chinh phu. la mt t chuc gm nhiu cp, ban hanh cac lut, qui dinh va vn hanh
nn kinh t theo mt co ch dua trn lut. Chinh phu cung cp cac san phm va dich vu cng
cng nhu an ninh quc phong, dich vu chm soc suc khoe cng dng, giao thng, giao du.
ng cach thay di va diu chinh lut, qui dinh, thu, chinh phu co th tac dng dn su lua
chon cua cac h gia dinh va doanh nghip.
3
Dng lun chuyn trong nn kinh t

Hinh 1.1. So do chu chuyn nn kinh t
ong tin t di kem voi dong dich chuyn hang hoa, dich vu va ngun tai nguyn. H
gia dinh su dung thu nhp (tu vic cung cp ngun luc) d thanh toan cho hang hoa va dich vu
tiu dung. Cac doanh nghip chi co th tra tin luong, tin li, tin thu va loi nhun tu doanh
thu do ban hang hoa va dich vu cho cac h gia dinh. Chinh phu thu thu tu h gia dinh va
doanh nghip, va cung cp cac dich vu cng cng tro lai. l tao ra cac dich vu cng cng,
chinh phu mua cac ngun luc tu cac h gia dinh va doanh nghip. lng thoi chinh phu cng
thanh toan cho cac h gia dinh va cho cac doanh nghip.
iu d trn m ta mi quan h giua cac thanh phn trong nn kinh t thng qua cac
tuong tac trn thi truong san phm va thi truong cac ngun luc. Thuc t, khng phai tt ca thu
nhp cua h gia dinh du chi tiu ht vao hang hoa va dich vu, mt s thu nhp danh d tit
kim duoi hinh thuc du tu. Khi do cac trung gian tai chinh dong vai tro trung gian trong vic
dich chuyn ngun vn cho cac nhu cu du tu cua doanh nghip.
Trong nn kinh t toan cu, thuong mai phai duoc xem xet trong cac nn kinh t. Nhp
khu lam dich chuyn hang hoa, dich vu tu thi truong nuoc ngoai vao thi truong ni dia.
Trong khi do, xut khu dich chuyn hang hoa, dich vu tu thi truong ni dia ra thi truong th
gioi. Xut khu rong la phn chnh lch gia tri hang hoa va dich vu giua xut khu va nhp
khu. Khi do, xut hin dong tin rong chay vao trong nuoc nu nhu xut khu rong duong va
nguoc lai.
Thi truong san phm
P
Q
S


Q
P
S

Thi truong ngun luc

4anh nghip

H gia dnh
Chnh phu
Hang hoa
dich vu
oanh thu
ban hang
Hang hoa
dich vu
Chi tiu
hang hoa
dich vu
Ngun luc
san xut
Chi phi su
dung ngun
luc
Ngun luc
san xut
Chi phi su
dung ngun
luc
Thu
Hang hoa-
dich vu
Thu Hang hoa
dich vu
Chi tiu
hang hoa-
dich vu
Hang hoa-
dich vu
Chi phi su
dung ngun
luc
Ngun luc
san xut
4
Cc m hnh cua nn kinh t
X hi co th vn dung nhiu cach thuc va co ch phi hop d giai quyt cac vn d
kinh t. Cac m hinh cua nn kinh t phn loai dua trn hai tiu thuc sau
- Quan h so huu v ngun luc san xut
- Co ch phi hop va dinh huong cac hoat dng cua nn kinh t.
An kinh t th trung
lc trung
- Quan h so huu tu nhn v ngun luc san xut.
- Su dung h thng thi truong va gia ca d phi hop va dinh huong cac hoat dng kinh
t.
Trong nn kinh t thi truong, cac thanh phn cua nn kinh t vi loi ich ca nhn s ra
cac quyt dinh nhm ti da thu nhp. Thi truong la mt co ch ma o do cac quyt dinh va so
thich ca nhn duoc truyn thng va phi hop voi nhau. Thuc t, cac san phm va dich vu
duoc tao ra va cac ngun luc duoc cung cp duoi diu kin canh tranh thi truong thng qua
hanh dng dc lp cua nguoi mua va nguoi ban trn thi truong.
Nn kinh t thi truong thuc dy su dung ngun luc hiu qua, gia tng san luong, n
dinh vic lam va tng truong kinh t. Vi vy, vai tro cua chinh phu la rt han ch, chu yu la
nhm
- ao v quyn so huu tu nhn v ngun luc san xut.
- Thit lp hanh lang phap ly phu hop voi kinh t thi truong.
An kinh t k hoch
lc trung
- Quyn so huu cng cng di voi moi ngun luc
- Quyn dua ra cac quyt dinh kinh t boi chinh phu thng qua co ch k hoach hoa
tp trung. Chinh phu quyt dinh co cu cac nganh, don vi san xut va phn b san luong va
cac ngun luc su dung d t chuc qua trinh san xut.
Cac doanh nghip so huu boi chinh phu va san xut theo dinh huong cua Chinh phu
giao k hoach san xut va dinh muc chi tiu cho cac doanh nghip va hoach dinh phn b
ngun luc cu th cho cac doanh nghip d thuc hin cac muc tiu san xut.
An kinh t hn hp nm giua hai thai cuc cua hai m hinh trn. Hu ht cac quc
gia hin nay du vn dung m hinh kinh t hn hop. Nn kinh t hn hop phat huy uu dim
cua nn kinh t thi truong, dng thoi tng cuong vai tro cua chinh phu trong vic diu chinh
cac khim khuyt cua nn kinh t thi truong.
Vai tro cua chinh phu di voi nn kinh t
- Cung cp mt nn tang phap ly.
- uy tri nng luc canh tranh.
- Phn phi thu nhp.
- liu chinh phn b cac ngun luc x hi.
- On dinh nn kinh t







5







Hinh 1.2. Mc d t do hoa th trung mt s quc gia
(Nguon. Begg,1994)
2. KINH TE HC
2.1. D|nh nghia kinh t hc
Kinh t hoc la mt mn khoa hoc v kinh t, no di vao nghin cuu cach thuc x hi va
ca nhn su dung cac ngun luc khan him d thoa mn nhu cu v han cua con nguoi.
Moi hoat dng cua nn kinh t du nhm muc dich thoa mn nhu cu cua con nguoi.
l thoa mn nhu cu, x hi cn phai co cac ngun luc, do chinh la cac yu t san xut duoc
su dung d san xut ra cac san phm, dich vu ma con nguoi cn. Phn lon ngun luc cua nn
kinh t co tinh khan him. Tinh khan him th hin s luong hin co cua chung it hon so voi
nhu cu cua con nguoi cn co chung d san xut ra cac san phm ma ho mong mun. l dung
hoa mu thun giua nhu cu v han cua con nguoi va kha nng dap ung nhu cu co gioi han
cua x hi, mi quc gia phai co nhung quyt sach co ban d giai quyt 3 vn d kinh t co
ban trn.
Su khan him ngun luc doi hoi ca nhn va x hi phai dua ra quyt dinh lua chon.
Cac nha kinh t cho rng inh t hc la khoa hc cua s la chn. Kinh t hoc tp trung
vao vic su dung va quan ly cac ngun luc han ch d dat duoc thoa mn ti da nhu cu vt
cht cua con nguoi. lc bit, kinh t hoc nghin cuu hanh vi trong san xut, phn phi va tiu
dung hang hoa va dich vu trong th gioi ngun luc han ch.
ua vao hanh vi kinh t, cac nha kinh t phn kinh t hoc theo hai muc d phn tich
khac nhau kinh t hoc vi m va kinh t hoc vi m.
2.2. Kinh t hc vi m.
Kinh t hoc vi m nghin cuu nn kinh t quc dn va kinh t toan cu, xem xet xu
huong phat trin va phn tich bin dng mt cach tng th, toan din v cu truc cua nn kinh
t va mi quan h giua cac b phn cu thanh cua nn kinh t.
Muc tiu phn tich cua kinh t hoc vi m nhm giai thich gia ca binh qun, tng vic
lam, tng thu nhp, tng san luong san xut. Kinh t hoc vi m con nghin cuu cac tac dng
cua chinh phu nhu thu, chi tiu, thm hut ngn sach ln tng vic lam va thu nhp. Chng
han, kinh t hoc vi m nghin cuu chi phi cuc sng binh qun cua dn cu, tng gia tri san
xut, chi tiu ngn sach cua mt quc gia.
2.3. Kinh t hc vi m
Kinh t hoc vi m nghin cuu cac quyt dinh cua cac ca nhn va doanh nghip va cac
tuong tac giua cac quyt dinh nay trn thi truong. Kinh t hoc vi m giai quyt cac don vi
kinh t cu th cua nn kinh t va xem xet mt cach chi tit cach thuc vn hanh cua cac don vi
kinh t hay cac phn doan cua nn kinh t.
Muc tiu cua kinh t hoc vi m nhm giai thich gia va luong cua mt hang hoa cu th.
Kinh t hoc vi m con nghin cuu cac qui dinh, thu cua chinh phu tac dng dn gia va luong
hang hoa va dich vu cu th. Chng han, kinh t hoc vi m nghin cuu cac yu t nhm xac
dinh gia va luong xe t, dng thoi nghin cuu cac qui dinh va thu cua chinh phu tac dng
dn gia va luong san xut xe t trn thi truong.
Kinh t k hoach
hoa tp trung
Kinh t thi truong
tu do hoan toan
C
u

b
a

T
r
u
n
g

Q
u

c

H
u
n
g
a
r
y

T
h
u
y

l
i

n

A
n
h

M

n
g

K
o
n
g

6
Mi quan h gia vi m v v m
#anh gioi giua kinh t hoc vi m va kinh t vi m khng thuc su r net vi d hiu r
cac hoat dng kinh t o pham vi tng th ta cn phai nm vung thai d cua cac doanh nghip,
nguoi tiu dung, cua cng nhn, cac nha du tu, ;.;. liu nay cho thy rng kt qua cua hoat
dng kinh t vi m phu thuc vao cac hanh vi kinh t vi m nhu hoat dng cua cac doanh
nghip, nguoi tiu dung, ;.;. Nguoc lai, hanh vi cua doanh nghip, cua nguoi tiu dung, ;.;.
bi chi phi boi cac chinh sach kinh t vi m. o vy, chung ta cn nm vung ca hai nganh
trong mi lin h tuong tac voi nhau d co th nghin cuu mt cach thu dao cac hin tuong
kinh t.
3. ANH NGHIJP V MI TRUNG KINH ANH
Kinh t vi m tp trung xem xet hanh vi san xut, trao di va tiu dung cua cac don vi
kinh t. l san xut hang hoa va dich vu, doanh nghip su dung cac ngun luc nhu lao dng,
vn, tai nguyn va quan ly. Voi nhung yu t nay, doanh nghip co th hoach dinh va kim
soat d dat duoc muc tiu cua doanh nghip. Ngoai ra, mi doanh nghip hoat dng trong thi
truong va chiu su tac dng cua mi truong kinh doanh.
3.1. Khi nim v d4anh nghip v chu ky kinh d4anh cua d4anh nghip.
Khi nim doanh nghip
oanh nghip la don vi kinh doanh hang hoa, dich vu theo nhu cu thi truong va x
hi d dat loi nhun ti da va dat hiu qua kinh t - xa hi cao nht.
Qua trinh kinh doanh cua doanh nghip
- oanh nghip san xut
Nghin cuu nhu cu thi truong
Chun bi dng b cac yu t du vao d thuc hin quyt dinh san xut
T chuc tt qua trinh kt hop cht ch, kheo leo giua cac yu t co ban cua du vao
d tao ra hang hoa va dich vu, trong do lao dng la yu t quyt dinh.
T chuc tt qua trinh tiu thu hang hoa, dich vu, ban hang hoa thu tin v.
- li voi doanh nghip thuong mai dich vu
Nghin cuu nhu cu thi truong v hang hoa va dich vu d lua chon va quyt dinh
luong hang hoa cn mua d ban cho khac hang theo nhu cu thi truong.
T chuc vic mua cac hang hoa, dich vu theo nhu cu thi truong.
T chuc vic bao goi hoc ch bin, bao quan, chun bi ban hang hoa, dich vu.
T chuc vic ban hang hoa va thu tin v cho doanh nghip va chun bi qua trinh
kinh doanh tip theo.
Chu ky kinh doanh cua doanh nghip
Mt trong nhung bin phap quan trong d nng cao hiu qua cua kinh doanh la rut
ngn chu ky kinh doanh cua doanh nghip.
Chu ky kinh doanh la khoang thoi gian tu luc bt du khao sat nghin cuu nhu cu thi
truong v hang hoa, dich vu dn luc ban xong hang hoa va thu tin v. ao gm
- Thoi gian nghin cuu nhu cu thi truong va quyt dinh san xut.
- Thoi gian chun bi cac du vao cho san xut
- Thoi gian t chuc qua trinh san xut hoc bao goi ch bin va mua ban hoc thoi gian ban
mua.
Mun rut ngn chu ky kinh doanh, doanh nghip cn ap dung nhiu bin phap d dy
nhanh qua trinh kinh doanh, trong do phai ht suc coi trong cac bin phap v kinh t, t chuc
k thut cng ngh va quan ly. Vic rut ngn chu ky kinh doanh co y nghia quan trong dn
vic tng hiu qua kinh doanh va giam cac chi phi kinh doanh.
7
liu quan trong o dy la cac doanh nghip mun d ra cac bin phap d dat duoc hiu
qua cao trong kinh doanh, tn tai va phat trin duoc trong canh tranh, cn phai giai quyt tt
duoc nhung vn d kinh t co ban, nhung hoat dng co tinh quy lut va xu huong vn dng
cua cac hoat dng kinh t vi m trong doanh nghip cua minh.
3.2. Mi trung kinh d4anh
Khi nim
Mi truong kinh doanh bao gm cac luc luong bn ngoai anh huong dn kha nng
hoat dng cua doanh nghip.
Tuy thuc vao pham vi va muc d anh huong cua cac yu t mi truong, cac nha kinh
t phn chia cac yu t mi truong kinh doanh thanh hai nhom mi truong vi m va mi
truong vi m.
Mi trung v m
Mi truong vi m bao gm cac tac nhn bin ngoai doanh nghip, anh huong dn
doanh nghip mt cach gian tip. Thng thuong, pham vi anh huong dn hoat dng chung cua
nganh. Cac yu t thuc mi truong vi m bao gm kinh t,chinh tri -phap lut, vn hoa x
hi, cng ngh va tu nhin.
Chng han, qui dinh dong cua rung cua chinh phu s anh huong dn cac doanh nghip
khai thac g hoc doanh nghip san xut hang g gia dung. Tuy nhin, dy la co hi cho cac
doanh nghip san xut nguyn vt liu tng hop, co th thay th cho g trong vic san xut
cac mt hang gia dung hay vn phong.
Mi trung vi m
Mi truong vi m bao gm cac luc luong bn ngoai,anh huong truc tip dn hoat dng
kinh doanh cua doanh nghip. Thm chi voi cung mt nganh, cac doanh nghip khac nhau
cng s co cac luc luong bn ngoai khac nhau nhu khach hang, di thu canh tranh, trung
gian, nha cung cp.
Chng han, cac doanh nghip gia cng hang may mc chiu anh huong khi chinh phu
qui dinh han ngach xut khu. ly la anh huong thuc mi truong vi m vi anh huong chung
cho tt ca cac nganh. Ngoai ra, cac doanh nghip co th co cac nha cung cp nguyn vt liu
ring va thi truong cho san phm may mc co th o Chu u, M, hoc thi truong ni dia.
ly la nhung luc luong anh huong dn tung doanh nghip cu th.
Cac luc luong mi truong co th duoc xem nhu la 'khng th kim soat duoc. Mc
du, doanh nghip khng th kim soat duoc cac luc luong bn ngoai, nhung ho co th tac
dng dn chung theo nhiu cach thuc khac nhau. Chng han, cac doanh nghip phat trin
cng ngh vt liu co th anh huong dn nhiu doanh nghip khac su dung nguyn liu du
vao. San phm va quang cao cua doanh nghip co th anh huong dn nhn thuc va quan dim
v gia tri cua ca nhn va x hi.
Mi truong kinh doanh co th tac dng dn cac doanh nghip theo chiu huong khac
nhau, cng co th la co hi hoc la de doa. Chi nhung doanh nghip co nng luc canh tranh
moi chop ly co hi trong mt khoang thoi gian nht dinh. Mt chin luoc phu hop duoc thit
lp va thuc hin d khng bo l co hi va han ch anh huong de doa. liu quan trong di voi
doanh nghip la du bao cac thay di v diu kin mi truong, hoach dinh thich hop va thuc
hin phan hi chinh xac.
. SJ LJA CHN KINH TE TI UU CUA ANH NGHIJP
Su khan him ngun luc doi hoi x hi, ca nhn phai dua ra su lua chon. Quyt dinh
lua chon phai duoc cn nhc trn co so xet chi phi co hi. oi l mi ca nhn trong x hi so
huu nhung ngun luc nht dinh (d co th san xut hay tiu dung mt s hang hoa nht dinh)
cho du ca nhn co ngun luc di dao di chng nua thi su gioi han v thoi gian va nhn luc chi
cho phep ho san xut va tiu dung mt s hang hoa nht dinh.
8
.1. Chi ph co hi
Chi phi co hi la khai nim huu ich nht duoc su dung trong ly thuyt lua chon. ly
la mt y tuong don gian nhung duoc su dung ht suc rng ri trong cuc sng. Nu chung ta
hiu r khai nim nay, thi no tro thanh mt cng cu huu ich nht giup chung ta dua ra cac
quyt dinh lua chon co hiu qua khi dung truoc hang loat cac tinh hung khac nhau xay ra
trong hoat dng kinh t.
Chi phi co hi la gia tri lon nht trong cac gia tri cua cac co hi bi bo qua khi dua ra
mt quyt dinh lua chon d nhn duoc mt gia tri tu quyt dinh do.
'i du. mt sinh vin trong qua trinh hoc d hoc tp rt chuyn cn, chm chi, co
phuong phap hoc tp tt va d th hin duoc kha nng tu nghin cuu va trinh d cua minh qua
kt qua cao trong hoc tp. Sau khi tt nghip d co nhiu doanh nghip moi anh ta v lam
vic. Co 4 doanh nghip dn chao moi anh ta voi cac muc luong duoc d xut nhu sau doanh
nghip A 5 triu, 4,8 triu, C 6 triu, 7 triu (cac diu kin khac d lam vic tai 4
doanh nghip nay la nhu nhau). Nhu vy, anh ta co 4 co hi d lua chon va tt nhin anh ta s
chon doanh nghip . Vy chi phi co hi cua quyt dinh nay la bao nhiu ? Quyt dinh nay
dung hay sai ? Chi phi co hi cua quyt dinh nay la 6 triu. ly la quyt dinh dung vi voi
quyt dinh nay, anh ta d nhn duoc mt gia tri (7 triu) lon hon chi phi co hi.
Vi vy, nguoi ta ly giai hanh vi kinh t bng cach lun chung rng, cac tac nhn kinh t
s lua chon mt cach hanh dng bng cach cn nhc, so sanh nhung loi ich do su lua chon do
dem lai va chi phi tinh theo nhung co hi do d bi bo qua. Chng han, khi quyt dinh su dung
thoi gian cua minh trong ngay hm nay, ti d chon vic nghe chuyn gia giang chuyn d, vi
nhung loi ich dat duoc s lon hon la chi phi co hi trong truong hop su dung thoi gian hin co
d doc sach.
Khi cac nha kinh t d cp dn chi phi va loi ich lin quan dn lua chon. Cac tranh
lun thuong tp trung vao loi ich bin va chi phi bin. Loi ich bin cua mt hoat dng la loi
ich tng thm lin quan dn vic gia tng thm mt don vi hoat dng. Chi phi bin duoc xac
dinh bng chi phi tng thm lin quan dn vic gia tng thm mt don vi hoat dng. Cac nha
kinh t gia dinh rng cac ca nhn c gng ti da hoa loi ich rong lin quan dn mi hoat dng.
Nu loi ich bin vuot qua chi phi bin, loi ich rong s tng ln nu muc hoat dng tng
ln. Vi vy, cac ca nhn s tng muc hoat dng khi ma loi ich bin con lon hon chi phi bin.
Noi cach khac nu chi phi bin vuot qua loi ich bin,loi ich rong s tng ln nu muc hoat
dng giam xung. Khng co ly do gi phai thay di muc hoat dng (loi ich rong dat duoc cuc
dai) tai muc hoat dng ma o do loi ich bin bng voi chi phi bin.
.2. Dung gii hn nng lc san xut
Su khan him tai nguyn lam cho vic san xut bi han ch v mt san luong. lung
gii hn kha nng san xuat cho bit cac kt hop khac nhau cua hai (hay nhiu loi hang hoa)
co th duoc san xuat t mt s luong nhat dnh cua nguon tai nguyn (khan him). luong
gioi han kha nng san xut minh hoa cho su khan him cua ngun tai nguyn.
Thi du, gia su mt nn kinh t co bn don vi lao dng tham gia vao san xut thuc
phm va vai. S liu v kha nng san xut cua nn kinh t nay duoc trinh bay trong bang 1.1
duoi dy.
9
Bang 1.1. ha nng san xuat
Phuong n
san xut
Thc phm Vai
S don v| la4 dng San lung S don v| la4 dng San lung
A 4 25 0 0
3 22 1 9
C 2 17 2 17
1 10 3 24
E 0 0 4 30
ua vao s liu trong bang 1.1, ta co th v nn mt duong cong duoc goi la duong
gioi han kha nng san xut nhu trong hinh 1.2 duoi dy.









Hinh 1.3. lung gii hn kha nng san xuat (PPF)
Tng quat, duong gioi han kha nng san xut cho bit san luong ti da cua hai (hay
nhiu) san phm co th san xut duoc voi mt s luong tai nguyn nht dinh.
Nu s cng nhn phn dinh cho mi nganh cang nhiu thi s cang tao ra nhiu san
phm, nhung nng sut cua mi cng nhn v sau cang giam. Hin tuong nay duoc m ta boi
quy lut kt qua bin giam dan. Quy lut kt qua bin giam dn cho bit la s tro nn kho hon
khi thuc hin mt hoat dng nao do o muc d cao hon. Thi du, khi ta lai xe tht chm, ta co
th d dang tng tc d ln, chng han, 10 km/gio, nhung khi ta d lai xe tht nhanh thi vic
tng tc d ln thm 10km/gio s rt kho dat duoc. Quy lut nay co th duoc quan sat thy o
rt nhiu linh vuc. Trong linh vuc kinh t, ta co th cu th hoa no nhu sau vic mo rng san
xut bt ky mt hang hoa nao do thi s cang luc cang kho hon va ta phai su dung ngun tai
nguyn cang luc cang nhiu d tao ra thm mt san phm. Vic tng muc d thoa mn cua ta
di voi mt loai hang hoa nao do s cang luc cang kho khn hon khi chung ta tiu dung no
cang nhiu.
Nu ta di chuyn doc theo duong gioi han kha nng san xut, chng han tu dim A dn
dim B cua hinh 1.2, ta s thy vic san xut thm vai s lam cho s luong thuc giam di. Tu
nhn xet nay, cac nha kinh t gioi thiu khai nim chi phi co hi cua vic san xut thm mt
loai hang hoa nao do.
Chi phi co hi (d san xuat ra thm mt don ; san phm X) la s don ; san phm Y
phai san xuat bt di d san xuat ra thm mt don ; san phm X. Nhu vy, nghich du voi d
dc cua duong gioi han kha nng san xut tai mt dim chinh la chi phi co hi tai dim do.
o do, trn so d trn ta co th thy chi phi co hi khac nhau giua hai dim A va B cua duong
gioi han kha nng san xut.
Cng thuc tinh chi phi co hi nhu sau
Chi phi co hi -
dX
dY
- l dc cua dung gii hn kha nng san xuat
Thuc phm
(s luong)
Vai (s luong)
A
10
17
22
25

C

E
9 17 24 30
luong gioi han kha nng san xut (PPF)
10
luong gioi han kha nng san xut cho chung ta thy 3 vn d lon nhu sau
- S khan him. duoc biu thi bng su tn tai cua cac kt hop khng th dat duoc.
- S la chn. duoc biu thi bng su cn thit phai lua chon giua cac kt hop co th
dat duoc (nm trn duong gioi han kha nng san xut).
- Chi phi co hi. duoc biu thi qua dang nghich bin cua duong gioi han kha nng san
xut. No cho thy d co thm duoc mt san phm nay thi ta phai tu bo mt hay nhiu san
phm khac.
Su lua chon kinh t ti uu truoc ht phai nm trn duong gioi han nng luc san xut
hin co, nhung trn duong nng luc cho phep do, chung ta s chon tai dim nao thi ti uu nht
cho mong mun cua chung ta. lim co hiu qua nht truoc ht la dim nm trn duong gioi
han kha nng san xut va dim do thoa mn ti da cac nhu cu cua x hi va con nguoi mong
mun.
.3. Anh huong cua quy lut khan him, li sut giam dn, chi ph co hi ngy cng tng
v hiu qua dn vic la chn ti uu.
1c dng cua quy lut khan him
Nhu cu cua con nguoi khng ngung tng ln va ngay cang da dang, phong phu, doi
hoi hang hoa va cht luong dich vu ngay cang cao, tin ich mang lai ngay cang nhiu. Tuy
nhin tai nguyn d thoa mn nhung nhu cu trn ngay cang khan kim va can kit (dt dai,
khoang san, lm san, hai san...).
Quy lut khan him tai nguyn so voi nhu cu cua con nguoi anh huong gy gt dn
su lua chon kinh t ti uu trong hoat dng kinh t vi m. li voi vn d lua chon kinh t ti
uu dt ra ngay cang thuc hin rt kho khn. loi hoi doanh nghip phai lua chon nhung vn d
kinh t co ban cua minh trong gioi han cho phep cua kha nng san xut va suc canh tranh
ngay cang gia tng.
1c dng cua quy lut li sut giam dn
Quy lut loi sut giam dn cho bit khi luong du ra co thm ngay cang giam khi ta
lin tip bo thm nhung don vi bng nhau cua mt du vao bin di (du vao khac giu
nguyn).
Quy lut loi sut giam dn doi hoi trong lua chon ti uu doanh nghip phai phi hop
du vao san xut voi mt ty l ti uu
1c dng cua quy lut chi phi co hi ngy cng tng
Chi phi co hi la chi phi d san xut ra mt mt hang duoc tinh bng s luong mt
hang khac bi bo di d san xut thm mt don vi mt hang do.
Quy lut chi phi co hi ngay cang tng cho bit khi mun tng dn tung don vi mt
hang nay, x hi phai bo di ngay cang nhiu s luong mt hang khac quy lut doi hoi su dung
tai nguyn vao san xut cac mt hang khac nhau mt cach hiu qua .
Hiu qua kinh t
Hiu qua kinh t la mi quan tm duy nht cua kinh t hoc noi chung, kinh t vi m
noi ring.
Hiu qua, noi khai quat nghia la khng lng phi, nhung no quan h cht ch voi vic
su dung nng luc san xut hin co. Mt doanh nghip hoat dng co hiu qua khi no khng th
san xut mt mt hang voi s luong nhiu hon, ma khng san xut mt mt hang khac voi s
luong it hon, khi no nm trn duong gioi han kha nng san xut. Muc san xut co hiu qua
nm trn duong nng luc san xut, nhung dim co hiu nht la dim cho phep vua san xut ti
da cac loai hang hoa theo nhu cu thi truong va su dung dy du nng luc san xut. uoi
duong nng luc san xut la khng co hiu qua vi su dung khng dy du nng luc san xut.
Ngoai duong nng luc san xut la khng kha thi.
11
Nhu vy, ta co th nhn manh my vn d co ban v hiu qua kinh t theo quan dim
kinh t hoc vi m
- Tt ca nhung quyt dinh san xut cai gi trn duong gioi han nng luc san xut la co
hiu qua vi no tn dung ht ngun luc.
- S luong hang hao dat trn duong gioi han cua nng luc san xut cang lon cang co
hiu qua cao.
- Su thoa mn ti da v mt hang, cht luong, s luong hang hoa theo nhu cu thi
truong trong gioi han cau duong nng luc san xut cho ta dat duoc hiu qua kinh t cao nht.
- Kt qua trn mt don vi chi phi cang lon hoc chi phi trn mt don vi kt qua cang
nho thi hiu qua kinh t cang cao.
Su dat duoc hiu qua kinh t cao nht trong khoang thoi gian ngn nht cho ta kha
nng tng truong kinh t nhanh va tich ly lon. Hiu qua kinh t la tiu chun cao nht cua
moi su lua chon kinh t cua cac doanh nghip trong nn kinh t thi truong.
Anh hung cua m hnh kinh t
M hnh kinh t ch huy
oanh nghip hoat dng theo nhung k hoach kinh t cua chinh phu , dua trn quan h
cp phat, giao np san phm hu nhu doanh nghip khng co co hi lua chon , nhung vn d
kinh t co ban du duoc giai quyt tu k hoach hoa tp trung cua chinh phu . oanh nghip
chi la nguoi thuc hin , chi lua chon nhung phuong huong , nhung giai phap d thuc hin tt
nht k hoach chinh phu trn co so nhung quy dinh cua chinh phu.
M hnh kinh t th trung
oanh nghip la chu th kinh t dc lp tu chu kinh doanh , phai lua chon , xac dinh
ti uu nhung vn d kinh t co ban. No khng gp phai nhung suc ep hay su h tro nao do tu
chinh phu , tuy nhin canh tranh gay gt , bin dng kho luong. oanh nghip phai nng dng
nhay ben tim moi bin phap d phn phi su dung ngun luc co hiu qua nht. Co th noi o
dy su lua chon kinh t ti uu cua doanh nghip d dat dn dinh cao cua tu do lua chon .
M hnh kinh t hn hp
M hinh kinh t nay phat huy duoc tinh nng dng , tich cuc cua doanh nghip trong
tu chu kinh doanh tao ra dng luc phat trin khoa hoc , k thut va kinh t . lng thoi phat
huy duoc vai tro quan ly diu tit kinh t vi m cua chinh phu la diu kin cn thit d doanh
nghip lua chon kinh t ti uu mt cach co hiu qua.

CAU HOI THA LUAN
1. Nhung nhn dinh nao duoi dy thuc pham vi nghin cuu cua kinh t hoc vi m va nhung
nhn dinh nao thuc pham vi nghin cuu cua kinh t hoc vi m?
a. lanh thu cao vao mt hang ruou bia s han ch s luong bia duoc san xut.
b. Tht nghip trong luc luong lao dng d tng nhanh vao thp nin 2000.
c. Thu nhp cua nguoi tiu dung tng s lam cho nguoi tiu dung chi tiu nhiu hon.
d. Nguoi cng nhn nhn duoc luong cao hon s mua nhiu hang xa xi hon.
e. Tc d tng truong cua nn kinh t nm nay cao hon nm qua.
I. Cac doanh nghip s du tu vao nhung nganh co ty sut loi nhun cao.
2. an co giai quyt ba vn d co ban cua kinh t trong cuc sng hang ngay khng? Cho vi
du minh hoa.
3. Nhung nhn dinh nao duoi dy khng dung di voi nn kinh t k hoach tp trung?
a. Cac doanh nghip tu do lua chon thu muon nhn cng.
b. Chinh phu kim soat phn phi thu nhp.
c. Chinh phu quyt dinh cai gi nn san xut.
12
d. Gia ca hang hoa do cung - cu trn thi truong quyt dinh.
. Cu noi sau dy dung hay sai? "Mt nn kinh t co that nghip khong san xuat mc san
luong nm trn dung gii hn kha nng san xuat (PPF)."
. Tai sao duong gioi han kha nng san xut (PPF) co th minh hoa cho su khan him tai
nguyn?
6. Kinh t hoc d cp dn ba vn d co ban cua x hi san xut ra cai gi, nhu th nao va cho
ai. Nhung su kin sau dy lin quan dn vn d nao trong ba vn d trn?
a. Cac nha khai khoang moi phat hin ra mo du co tru luong lon.
b. Chinh phu diu chinh thu thu nhp sao cho nguoi ngheo duoc phn phi nhiu hon
tu nguoi giau.
c. Chinh phu cho phep tu nhn hoa mt s nganh chu yu.
d. Phat minh ra may vi tinh.

BI TAP
1. Mt b lac sng trn mt hon dao nhit doi gm co 5 nguoi. Thoi gian cua ho danh d thu
hoach dua va nht trung rua. Mt nguoi co th thu duoc 20 qua dua hay la 10 qua trung mt
ngay. Nng sut cua mi nguoi khng phu thuc vao s luong nguoi lam vic trong nganh.
a. Hy v duong gioi han kha nng san xut di voi dua va trung.
b. Gia su co mt sang ch ra mt k thut treo cy moi giup cng vic hai dua d dang
hon nn mi nguoi co th hai duoc 28 qua mt ngay. Hy v duong gioi han kha nng san
xut moi.
c. Hy giai thich tai sao hinh dang cua duong gioi han kha nng san xut trong bai tp
nay khac voi trong bai tp 1.




13
Chuong 2. CUNG CAU HNG HA


Mc tiu: Sau khi hoc xong chuong nay, nguoi hoc co th
- Giai thich duoc khai nim cu, luong cu, cu ca nhn, cu thi truong, lut cu, cung, luong
cung, cung ca nhn, cung thi truong.
- Phn tich cac yu t anh huong dn cu, cung hang hoa trn thi truong.
- Giai thich trang thai cn bng thi truong, co ch hinh thanh gia ca cua hang hoa trn thi
truong; su thay di cua cung cu anh huong dn trang thai cn bng.
- Tinh d co gin cua cung, cu.
- Giai thich duoc su can thip cua Chinh phu dn gia ca cua hang hoa trn thi truong, qua do
anh huong dn loi ich cua nguoi san xut, nguoi tiu dung khi mua ban hang hoa, dich vu trn
thi truong.

1. THJ TRUNG
Trong phn nay, chung ti gioi thiu mt dinh nghia hep v thi truong. Thi truong la tp
hop cac thoa thun thng qua do nguoi ban va nguoi mua tip cn nhau d mua ban hang hoa
va dich vu.
Theo dinh nghia nay, thi truong khng phai la mt dia dim cu th va bi gioi han trong
mt khng gian cu th ma chinh la nhung thoa thun giua nguoi mua va nguoi ban. Noi nao
co su thoa thun giua nguoi mua va nguoi ban d mua ban hang hoa, dich vu thi noi do co la
thi truong. o do, thi truong co th la mt quan ca ph, mt cho, mt cuc ky kt hop dng
mua ban...
Tai mt s thi truong, nguoi mua va nguoi ban gp g truc tip voi nhau nhu cho trai
cy, tim n... Mt s thi truong lai duoc vn hanh thng qua cac trung gian hay nguoi mi
gioi nhu thi truong chung khoan; nhung nguoi mi gioi o thi truong chung khoan giao dich
thay cho cac thn chu cua minh. O nhung thi truong thng thuong, nguoi ban va nguoi mua
co th thoa thun v gia ca va s luong. Thi du, tai cho Cn Tho nguoi mua va nguoi ban co
th truc tip thuong luong gia.
Nhu vy, thi truong rt da dang va xut hin o bt cu noi nao co su trao di mua ban.
Hinh thuc cua thi truong khac nhau nhung cac thi truong co cung mt chuc nng kinh t thi
truong xac lp muc gia va s luong hang hoa hay dich vu ma tai do nguoi mua mun mua va
nguoi ban mun ban. Gia ca va s luong hang hoa hay dich vu duoc mua ban trn thi truong
thuong song hanh voi nhau. Ung voi mt muc gia nht dinh, mt s luong hang hoa nht dinh
s duoc mua ban. Vi th, thi truong s giup giai quyt cac vn d kinh t co ban nu trn cua
kinh t hoc.
l hiu r hon co ch vn hanh cua thi truong, ta s tim hiu hanh vi cua nguoi mua
(biu hin qua cu) va nguoi ban (biu hin qua cung) trn thi truong.
2. CAU
2.1. Khi nim cu v lung cu
Khi nim cu
Cu (cua nguoi mua) di voi mt loai hang hoa nao do la s luong cua loai hang hoa
do ma nguoi mua mun mua tai mi muc gia chp nhn duoc trong mt thoi gian nht dinh
nao do tai mt dia dim nht dinh.
Khai nim nu trn cho thy cu khng phai la mt s luong cu th ma la mt su m
ta toan din v s luong hang hoa ma nguoi mua mun mua o mi muc gia cu th.
14
S luong cua mt loi hang hoa nao do ma ngui mua mun mua ng ;i mt mc
gia nhat dnh duoc gi la luong cau cua hang hoa do ti mc gia do. Nhu th, luong cu chi
co y nghia khi gn voi mt muc gia cu th.
Thi du Cu di voi ao qun duoc trinh bay trong bang 2.1. Chung ta nhn thy mt
dc dim cua hanh vi cua nguoi tiu dung la khi gia cang cao, luong cau cua ngui tiu dung
giam di. Chng han, o muc gia la khng, nguoi mua duoc cho khng ao qun. Vi th, luong
cu o muc gia nay s rt cao va co th khng thng k duoc. Khi gia tng ln 40.000 dng/b,
mt s nguoi tiu dung khng con kha nng thanh toan hay nguoi tiu dung mua it di do cam
thy gia dt hon nn tu bo y dinh mua. o vy, luong cu luc nay giam xung con 160.000
b/tun. Tuong tu, khi gia cang cao, s luong hang hoa ma nguoi mua mun mua tip tuc
giam. Nu gia la 200.000 dng/b, nguoi mua co l khng chp nhn muc gia nay nn khng
mua mt hang hoa nao hay luong cu luc nay bng khng.
Bang 2.1. Cau ;a cung di ;i ao quan
Gi (1.000 dng/ b) Cu (1.000 b/ tun) Cung (1.000 b/ tun)
0 - 0
40 160 0
80 120 40
120 80 80
160 40 120
200 0 160
Hm cu v dung cu
Tu thi du trn ta thy rng cu cua nguoi tiu dung di voi mt loai hang hoa nao do
phu thuc vao gia cua mt hang do, nu nhu cac yu t khac la khng di. Khi gia tng thi
luong cu giam di va nguoc lai. Vi vy, voi gia dinh la cac yu t khac la khng di, ta co th
biu din luong cu di voi mt hang hoa nao do nhu la mt ham s cua gia cua chinh hang
hoa do nhu sau
"D f(P) (2.1)
Ham s biu din mi quan h giua luong cu cua mt mt hang va gia cua no, nhu
ham s (2.1), duoc goi la ham cau. l tin loi cho vic ly giai cac vn d co ban cua kinh t
hoc vi m, nguoi ta thuong dung ham s bc nht (hay con goi la ham s tuyn tinh) d biu
din ham cu. Vi vy, ham cu thuong co dang
bP a "
D
+ = hay
D
" P . - + = (2.2)
Trong do "
D
la s luong cu (hay con goi la s cu); P la gia ca va a, b, - va . la cac
hng s.
Vi luong cu va gia co mi quan h nghich bin voi nhau nn h s b co gia tri khng
duong (b 0); tuong tu, . 0. Voi dang ham s nhu (2.2), d thi cua ham cu (hay con goi la
dung cau) co th duoc v nhu mt duong thng (Hinh 2.1).
Cac dim nm trn duong cu s cho bit luong cu cua nguoi mua o cac muc gia nht
dinh. Thi du, dim A nm trn duong cu D trong hinh 2.1 cho bit luong cu o muc gia
120.000 dng/b la 80.000 b. Khi gia tng tu 120.000 dng/b dn 160.000 dng/b, luong
cu giam xung con 40.000 b (dim B).




15










Hinh 2.1. lung cau
o gia tng tu 120.000 dng/b dn 160.000 dng/b, dim A di chuyn dn dim B
trn duong cu D. Su di chuyn nay goi la s di chuyn dc theo dung cau. Su di chuyn
nay bt ngun tu su thay di cua gia cua chinh hang hoa do.
Khi xem xet hinh dang cua duong cu, ta cn luu y cac dim sau
luong cu thuong co huong dc xung tu trai sang phai vi khi gia ca tng ln luong
cu giam di.
luong cu khng nht thit la mt duong thng. Trong hinh 2.1, ta v duong cu co
dang duong thng, diu nay chi nhm lam don gian hoa vic khao sat cua chung ta v cu.
Trong nhiu truong hop, duong cu co th co dang duong cong.
2.2. Cc yu t anh huong dn cu di vi hng ha
Trong cac phn truoc, khi nghin cuu duong cu cua mt loai hang hoa chung ta gia
dinh la cac yu t khac voi gia cua hang hoa do la khng di. y gio, chung ta s ln luot
xem xet su anh huong cua cac yu t khac voi gia dn luong cu di voi hang hoa. Nhn xet
tng quat la cac yu t khac ;i gia thay doi co th lam dch chuyn dung cau. Cng cn
luu y rng chung ta chi co th nghin cuu anh huong cua tung yu t mt dn cu, ma khng
xem xet anh huong tng hop cua cac yu t nhu mt tng th. liu nay co nghia la khi
nghin cuu anh huong cua mt yu t nay thi ta gia dinh cac yu t khac khng di. Co nhu
th ta moi nhn thy r tac dng cua yu t ma ta cn xem xet. Phuong phap nghin cuu nhu
vy goi la phuong phap phan tich so sanh tinh. Su anh huong cua cac yu t khac voi gia dn
cu di voi hang hoa duoc m ta nhu duoi dy.
1hu nhp cua ngui tiu dng
Khi thu nhp tng, cu di voi hu ht cac hang hoa du gia tng vi voi thu nhp cao
hon nguoi tiu dung thuong co xu huong mua hang hoa nhiu hon. Tuy nhin, cng co nhung
ngoai l, tuy thuc vao tinh cht cua hang hoa, nhu duoc trinh bay duoi dy.
Cu di voi loi hang hoa thong thung s tng khi thu nhp cua nguoi tiu dung
tng. Thi du, nguoi tiu dung s mua qun ao, s mua ti-vi mau, su dung cac dich vu giai tri,
;.;. nhiu hon khi thu nhp cua ho tng ln. Nhung hang hoa nay la nhung hang hoa thng
thuong. Nguoc lai, cu di voi hang hoa th cap (hay con goi la cap thap) s giam khi thu
nhp cua nguoi tiu dung tng. Hang cp thp thuong la nhung mt hang re tin, cht luong
kem nhu ti-vi trng den, xe dap, ;.;. ma moi nguoi s khng thich mua khi thu nhp cua ho
cao hon.
Noi chung, khi thu nhp thay di, nguoi tiu dung s thay di nhu cu di voi cac loai
hang hoa. liu nay s tao nn su dich chuyn cua duong cu. Hinh 2.2 trinh bay su dich
chuyn cua duong cu do anh huong cua thu nhp co tinh dn tinh cht cua hang hoa. luong
cu di voi hang hoa thng thuong s dich chuyn v phia phai khi thu nhp cua nguoi tiu
dung tng ln; nguoc lai, duong cu di voi hang hoa cp thp s dich chuyn v phia trai khi
khi thu nhp cua nguoi tiu dung tang ln.
P
(1000d/ b)
luong cu ()
Q

(1000b/ tun)

A
160
120
40 80
16
Mt loai hang hoa co th vua la hang hoa thng thuong va vua la hang hoa cp thp.
Chng han, nguoi tiu dung s mua qun ao nhiu hon ung voi mt muc gia nht dinh khi thu
nhp tng. Nguoi tiu dung co l s chi tin nhiu hon cho cac loai qun ao thoi trang, cao
cp, dep nhung s chi it hon cho cac loai qun ao re tin, kem cht luong. Nhu vy, qun ao
co th vua la hang hoa binh thuong va vua la hang hoa cp thp.
Cung voi su gia tng cua thu nhp cua nguoi tiu dung theo thoi gian, mt hang hoa,
dich vu la hang binh thuong hm nay co th tro thanh mt hang thu cp trong tuong lai. Thi
du, o Vit Nam, xe dap la hang hoa binh thuong vao du nhung nm 1990 nhung lai la hang
thu cp vao cui nhung nm 1990 do thu nhp cua nguoi tiu dung vao cui nhung nm 1990
cao hon thu nhp vao du nhung nm 1990.












Hinh 2.2. Anh hung cua s gia tng thu nhp dn cau cua
hang hoa thong thung ;a th cap
Khi thu nhp cua nguoi tiu dung tng ln, nu qun ao la hang hoa thng thuong, (a)
tai muc gia 120, luong cu tng tu 80 ln 100, lam cho duong cu dich chuyn sang phai tu

1
dn
2
. Nu qun ao la hang hoa thu cp, nguoi tiu dung giam luong mua xung con 60,
duong cu dich chuyn sang trai (b)
ang 2.2 cho thy mi lin h giua thu nhp va s luong tiu thu cua mt s loai
hang tiu dung tinh binh qun trn mt h gia dinh cua nuoc ta trong giai doan 1997-1998.
Trong cac mt hang luong thuc - thuc phm, gao va mui co th duoc xem nhu la hang cp
thp vi cac h gia dinh co thu nhp cang cao co xu huong tiu dung gao va mui cang it di.
lo la do khi thu nhp tng ln, tm ly tiu dung cua nguoi dn co th thay di. Khi thu nhp
tng ln, nguoi tiu dung nghi dn vic thuong thuc bua n ngon hon la n cho no.
P
(
1
)
Q

A
1
120
80
A
2
(
2
)
100
P
(
2
)
Q

A
2
120
60
A
1
(
1
)
80
a) Su thay di cu cua
hang hoa thng thuong
b) Su thay di cu cua
hang hoa thu cp
17
Bang 2.2. hi luong tiu dung mt s hang luong thc thc phm phan theo nhom chi tiu
Nhm chi tiu
1 2 3
Thu nhp (1000 dng) 1239 1904 2450 3440 8646
Hng ha
Gao cac loai (kg) 11,48 13,37 13,62 13,22 10,94
Mui (kg) 0,32 0,33 0,31 0,31 0,25
Thit cac loai (kg) 0,49 0,81 1,03 1,44 2,06
Trung (qua) 0,73 1,52 1,95 2,94 4,60
Thuy hai san (kg) 0,66 0,96 1,22 1,41 1,43
Sua, san phm sua (kg) 0,00 0,01 0,05 0,03 0,17
Nuoc giai khat (lit) 0,01 0,04 0,05 0,12 0,28
ia, ruou (lit) 0,32 0,37 0,40 0,51 0,66
(Nguon liu tra mc sng dan cu 'it Nam 1997 1998)
Khac voi gao va mui, cac loai thuc phm nhu thit, trung, sua, thuy hai san, ruou va
bia du duoc tiu dung nhiu hon khi thu nhp cua nguoi tiu dung tng ln. Cac loai hang
hoa nay co th duoc xem la hang hoa binh thuong. lc bit, s luong tiu dung cua cac mt
hang trung, sua va nuoc giai khat tng rt cao o nhom chi tiu 5 so voi nhom 4.
y gio, chung ta hy xem xet su thay di cua co cu tiu dung di voi cac mt hang
luong thuc - thuc phm khi thu nhp cua nguoi tiu dung tng ln theo cac nhom chi tiu d
nghin cuu su thay di cua cu trong tuong lai.
Bang 2.3. Co cau chi tiu mt s mt hang phan theo nhom chi tiu
(lon ; tinh )
L4i hng ha
Nhm chi tiu
1 2 3
Luong thuc, thuc phm 61,65 55,81 51,07 43,98 28,75
n ung ngoai gia dinh 0,70 1,86 2,74 4,48 7,63
May mc 5,79 5,71 5,38 4,76 3,34
O 4,00 4,62 5,29 6,44 9,81
Y t 4,64 5,21 5,45 5,71 5,01
Giao thng, buu din 0,48 0,65 0,77 0,94 1,80
Giao duc 3,22 3,95 4,52 5,53 8,28
Vn hoa th thao va giai tri 0,08 0,10 0,17 0,37 1,12
(Nguon. liu tra mc sng dan cu 'it Nam 1997 1998)
Tu bang 2.3, ta co th thy rng cac mt hang luong thuc - thuc phm va may mc la
nhung mt hang cp thp vi ty trong chi tiu cho chung giam dn khi muc sng cua nguoi dn
tng ln. ich vu y t di voi nhung nguoi co muc chi tiu thp co th la loai hang binh
thuong vi khi thu nhp tng ln thi chi tiu cho dich vu y t co xu huong tng ln; khi nhom
chi tiu tng dn tu 1 dn 4, ty trong chi tiu cho hang hoa nay tng dn. Tuy nhin, di voi
nhom nguoi thu 5, nhung nguoi co muc chi tiu cao nht, ty trong chi tiu cho hang hoa nay
18
lai giam di. ich vu y t co th lai tro thanh hang thu cp. Giao thng, buu din, giao duc va
giai tri la nhung hang hoa binh thuong va co phn xa xi. Nhung nguoi thuc cac nhom co thu
nhp thp chi rt it cho nhung hang hoa nay. Muc chi tiu cho chung s gia tng khi thu nhp
tng. Nhung nguoi thuc nhom thu 5 co muc chi tiu cho hoat giai tri rt cao so voi nhom 4.
liu nay chung to nguoi dn s chu trong nhiu hon dn vui choi gia tri khi muc sng duoc
nng cao.
Vic nghin cuu su thay di cua nhu cu khi thu nhp cua nguoi tiu dung thay di co
y nghia trong vic hoach dinh k hoach san xut va phn b tai nguyn cua mt nn kinh t.
Tp quan tiu dung s thay di khi thu nhp thay di. o vy, co cu hang hoa san xut ra
cng phai thay di theo d phu hop voi nhu cu moi. Co nhu vy, su phn b tai nguyn trong
x hi moi co hiu qua va tranh duoc lng phi.
Ci ca cua hng ha c lin quan
Chung ta co th d dang thy rng gia xe gn may hay gia xng tng ln co th lam
tng nhu cu su dung xe buyt tai mi muc gia nht dinh, nu gia ve xe buyt khng di. Cac
nha kinh t cho rng xe gn may la nhung phuong tin thay th cho xe buyt. Noi chung, nhu
cu di voi mt loai hang hoa nao do chiu anh huong boi gia ca cua hang hoa co lin quan.
Co hai loai hang hoa co lin quan ma cac nha kinh t thuong d cp dn la. hang hoa thay th
va hang hoa bo sung.
Hang hoa thay th. Hang hoa thay th la nhung loai hang hoa cung thoa mn mt nhu
cu (nhung co th muc d thoa mn la khac nhau). Thng thuong, hang hoa thay th la nhung
loai hang hoa cung cng dung va cung chuc nng nn nguoi tiu dung co th chuyn tu mt
hang nay sang mt hang khac khi gia cua cac mt hang nay thay di. Thi du, nguoi tiu dung
co th thay th thit bng ca khi gia thit tng ln va gia ca khng di; khach du lich co th lua
chon giua Vng Tau, la Lat hay Nha Trang. Quan sat trn cho phep ta dua ra nhn xet quan
trong sau cau di ;i mt loi hang hoa nao do s giam (tng) di khi gia cua (cac) mt hang
hoa thay th cua no giam (tng), nu cac yu t khac la khng di.
Hang hoa bo sung. Hang hoa b sung la nhung hang hoa duoc su dung song hanh voi
nhau d b sung cho nhau nhm thoa mn mt nhu cu nht dinh nao do. Trong thuc t co rt
nhiu hang hoa b sung. Thi du, xng la hang hoa b sung cho xe gn may vi chung ta khng
th su dung xe gn may ma khng co xng. Gia xng tng co th dn dn luong cu di voi xe
gn may giam xung. Gas va bp gas, may hat C va dia C la nhung hang hoa b sung cho
nhau. Tu nhung thi du trn, ta cng co th dua ra mt nhn xet quan trong sau cau di ;i
mt loi hang hoa nao do s giam (tng) khi gia cua (cac) hang hoa bo sung cua no tng
(giam), nu cac yu t khac khng di.
Ci ca cua chinh loi hng ha d trong tuong lai
Cu di voi mt hang hoa, dich vu con co th phu thuc vao su du doan cua nguoi tiu
dung v gia cua hang hoa, dich vu do trong tuong lai. Vic nguoi dn d x mua dt dai trong
thoi gian gn dy la do ho du doan gia dt dai s gia tng trong thoi gian toi khi nhu cu v
dt d sinh sng va d thi hoa gia tng. Thng thuong, ngui tiu dung s mua nhiu hang
hoa, dch ;u hon khi h d doan gia trong tuong lai cua hang hoa, dch ;u do tng ;a nguoc
li.
1h hiu cua ngui tiu dng
Trong cac phn truoc, co mt mt yu t nua duoc giu c dinh khi phn tich duong
cu. lo la thi hiu hay so thich cua nguoi tiu dung. So thich cua nguoi tiu dung co th chiu
anh huong cua phong tuc, tp quan, mi truong vn hoa - x hi, thoi quen tiu dung, ;.;. cua
nguoi tiu dung. Khi nhung yu t nay thay di, nhu cu di voi mt s loai hang hoa cng
di theo. Thi du, khi phim Han Quc duoc trinh chiu ph bin o nuoc ta, thi hiu v nhum
toc va qun ao thoi trang Han Quc trong thanh nin gia tng. liu nay dn dn nhu cu di
voi thoi trang Han Quc cng gia tng.
19
"uy m th trung
S nguoi tiu dung trn thi truong di voi mt hang hoa, dich vu cu th nao do co anh
huong quan trong dn cu di voi hang hoa, dich vu do. Co nhung mt hang duoc tiu dung
boi hu ht nguoi dn nhu nuoc giai khat, bt git, lua gao, ;.;. Vi vy, s luong nguoi mua
trn thi truong nhung mt hang nay rt lon nn cu di voi nhung mt hang nay rt lon.
Nguoc lai, co nhung mt hang chi phuc vu cho mt s it khach hang nhu ruou ngoai, nu trang
cao cp, kinh cn thi, ;.;. o s luong nguoi tiu dung di voi nhung mt hang nay tuong di
it nn cu di voi nhung mt hang nay cng thp. n s noi tn tai cua thi truong la yu t
quan trong quyt dinh quy m thi truong. Cung voi su gia tng dn s, cu di voi hu ht cac
loai hang hoa du co th gia tng.
Cc yu t khc
Su thay di cua cu di voi hang hoa, dich vu con phu thuc vao mt s yu t khac.
lo co th la cac yu t thuc v tu nhin nhu thoi tit, khi hu hay nhung yu t ma chung ta
khng th du doan truoc duoc. Thi du, cu di voi dich vu di lai bng may bay dt ngt suy
giam sau khi xay ra su kin ngay 11 thang 9 nm 2001 tai New York (M) hay cu v thit bo
giam manh khi xay ra dich bnh 'bo din o Anh va cac nuoc chu u khac.
Noi chung, duong cu di voi mt loai hang hoa, dich vu nao do s dich chuyn khi
cac yu t khac voi gia anh huong dn cu di voi loai hang hoa, dich vu do thay di. Luong
cu cua nguoi tiu dung tai mi muc gia s thay di khi cac yu t nay thay di.
3. CUNG
3.1. Khi nim cung v lung cung
Cung cua mt loai hang hoa nao do chinh la s luong cua loai hang hoa do ma nguoi
ban mun ban ra thi truong trong mt khoang thoi gian nht dinh ung voi mi muc gia tai mt
dia dim nht dinh nao do.
Tuong tu voi cu va luong cu, ta cng co khai nim cung va luong cung. Ct thu 3
trong bang 2.1 m ta luong cung cua qun ao trn thi truong tai mi muc gia. Tu bang nay ta
co th thy rng, ngui ban cang mun ban nhiu hon nhng mc gia cao hon. Tai muc gia
bng khng, s khng co ai san xut va ban loai hang hoa nay vi khng ai san xut ra d
chng thu loi duoc gi ca. Thm chi, tai muc gia 40.000 dng/b vn chua co ai ban ra. Tai
muc gia nay co th chua co nha san xut nao co th thu duoc loi nhun hay ho co th bi l nn
luong cung vn bng khng. Khi gia la 80.000 dng/b, co th mt s nha san xut d bt du
thu duoc loi nhun nn sn sang ban ra thi truong mt luong la 40.000 b/tun. Tai nhung
muc gia cao hon, kha nng thu duoc loi nhun tu vic cung ung qun ao s cao hon nn cac
nha san xut s mun ban ra nhiu hon. n canh do, gia cao cng co th la dng luc d cac
nha san xut khac gia nhp vao nganh lam s luong doanh nghip trong nganh tng ln, dn
dn luong cung cng tng ln. Vy, gia cang cao luong cung s cang ln ;a nguoc li gia
cang thap luong cung s cang giam. Quy lut ph bin nay s duoc chung minh o Chuong 4.
3.2. Hm cung v dung cung
# rang, s luong cung cua mt hang hoa, dich vu nao do phu thuc vao gia cua hang
hoa dich vu do. Luong cung cua mt hang hoa, dich vu nao do cng phu thuc vao mt s cac
nhn t khac. Gia su ta xem cac nhn t nay la khng di thi luong cung cng la mt ham s
cua gia, nhung khac voi cu, luong cung dng bin voi gia. Ta co th thit lp duoc ham cung
nhu sau
) (P f "
S
= (2.3)
"
S
duoc goi la ham cung. Ging nhu di voi truong hop cu, cac nha kinh t hoc
thuong dung ham s tuyn tinh d biu din ham cung nn ham cung thuong co dang
bP a "
S
+ = hay
S
" P . - + = (2.4)
Trong do "
S
la luong cung; P la gia; a, b, - va . la cac hng s duong.
20
luong cung cng co th duoc v la mt duong thng nhung co d dc di ln. Nhu
vy, d dc cua duong biu din cung va cu nguoc chiu nhau.
Cac dim nm trn duong cung biu din luong cung cua nguoi ban o cac muc gia
nht dinh. Thi du, dim A nm trn duong cung (S) cho bit luong cung cua qun ao o muc
gia 120.000 dng/b la 80.000 b/tun. Khi gia tng tu 120.000 dng/b ln 160.000 dng/b,
luong cung tng ln thanh 120.000 b/tun. liu nay duoc biu din boi dim B trn duong
cung. lo la s di chuyn dc theo dung cung. Su di chuyn nay xay ra khi gia cua qun ao
thay di.
Khi xem xet hinh dang cua duong cung, ta cn luu y cac dim sau
- luong cung thuong co huong dc ln tu trai sang phai; va
- luong cung khng nht thit la mt duong thng.











Hinh 2.3. lung cung
3.3. Cc nhn t anh huong dn cung
Nhu chung ta d bit, cung cua mt loai hang hoa, dich vu nao do phu thuc vao gia
ca cua chinh hang hoa, dich vu do. Ngoai ra, cung con phu thuc vao mt s yu t khac. S
thay doi cua cac yu t nay s dn dn s dch chuyn cua dung cung. y gio, chung ta s
xem xet chi tit hon v cac yu t nay.
1rnh d cng ngh duc s dng
luong cung duoc v trong hinh 2.3 ung voi mt trinh d cng ngh nht dinh. Khi
cng ngh san xut duoc cai tin, kha nng cua nha san xut duoc mo rng hon. Nha san xut
su dung it du vao hon nhung co th san xut ra san luong nhiu hon truoc. o vy, nha san
xut s cung ung nhiu hang hoa, dich vu hon tai mi muc gia. Khi do, duong cung dich
chuyn sang phia phai. Su dich chuyn cua duong cung sang phai cho thy rng tai mi muc
gia cho truoc, luong cung cao hon so voi ban du.
Thi du, su cai tin trong cng ngh dt vai, giup cac nha san xut chuyn tu cng ngh
khung cui sang dt kim, d san xut ra mt khi luong vai khng l trong x hi hin nay.
Mi mt su cai tin cng ngh mo rng kha nng cung ung cua cac nha san xut. Cng ngh
cang tin b giup cac doanh nghip su dung yu t du vao it hon nhung lai co th tao ra
nhiu san phm hon.







P
(1000d/ b) luong cung (S)
Q
S
(1000 b/ tun)

A
160
120
120 80
21










Hinh 2.4. S cai tin trong cng ngh dt ;ai
luong cung dich chuyn sang phai cho thy cac doanh nghip cung ung hang hoa ra
nhiu hon o mi muc gia nht dinh.
Ci ca cua cc yu t du vo
l tin hanh san xut, cac doanh nghip cn mua cac yu t du vao trn thi truong
cac yu t san xut nhu lao dng, xng du, din, nuoc, ;.;. Gia ca cua cac yu t du vao
quyt dinh chi phi san xut cua cac doanh nghip. Gia ca cua cac yu t du vao giam xung
(thi du nhu tin luong cng nhn, gia nguyn liu, ;.;. tro nn re hon, chng han) s khin cho
cac nha san xut co th san xut nhiu san phm tai mi muc gia nht dinh. Khi do, duong
cung s dich chuyn sang phai. Gia ca cac yu t du vao cao hon s lam chi phi san xut gia
tng. Khi do, cac nha san xut s cam thy kem hp dn hon khi san xut vi co th loi nhun
s thp hon va do vy s ct giam san luong. Chng han, khi gia bt mi tng ln, cac nha san
xut banh mi s cung it banh mi hon o mi muc gia. Su tac dng cua vic tng ln cua gia ca
cac yu t du vao di voi su dich chuyn cua duong cu duoc minh hoa trong hinh 2.5.









Hinh 2.5. S dch chuyn cua dung cung
Gia xng du tng lam cho chi phi san xut tng. luong cung dich chuyn sang trai
cac doanh nghip cung it di o mi muc gia.
Ci ca cua mt hng d trong tuong lai (d bo)
Tuong tu nhu nguoi tiu dung, cac nha san xut cng dua vao su du bao gia trong
tuong lai d ra cac quyt dinh v cung ung hang hoa. Thng thuong, cac nha san xut s cung
ng nhiu hon nu d bao gia hang hoa trong tuong lai s giam xung ;a nguoc li s cung it
di nu gia tng, gia su cac yu t khac khng di. Khi gia trong tuong lai tng ln, cac doanh
nghip co l s du tru lai hang hoa va tri hon vic ban trong hin tai d co th kim duoc loi
nhun cao trong tuong lai khi gia tng.
Chinh sch thu v cc quy dnh cua chinh phu
Chinh sach thu cua chinh phu la mt yu t quan trong anh huong dn cung cua cac
nha san xut. Khi chinh phu tng thu di voi mt nganh san xut nao do, cac doanh nghip
P
(S)
Q
P
0
Q
2 Q
1
(S
`
)
P
(S`)
Q
P
0
Q
1 Q
2
(S)
22
trong nganh s bi ganh nng thm chi phi trong san xut va nganh nay s tro nn kem hp
dn. o do, cac doanh nghip s cung ung it hon va mt s doanh nghip co th roi khoi
nganh.
Ngoai thu, cac quy dinh, chinh sach khac cua chinh phu cng co anh huong lon dn
cung. Chinh sach chng nhim d bao v mi truong s lam gia tng chi phi cua mt s
nganh cng nghip nhu san xut xe gn may, xe t, ;.;. va lam giam loi nhun cua cac
nganh nay. Nhung chinh sach nhu vy co th lam giam san luong cua nganh san xut xe gn
may, xe t, ;.;. Nguoc lai, chinh sach h tro nganh mia duong trong thoi gian qua o nuoc
ta, chng han, d lam tng cung cua nganh nay.
Diu kin t nhin v cc yu t khch quan khc
Vic san xut cua cac doanh nghip co th gn lin voi cac diu kin tu nhin nhu dt,
nuoc, thoi tit, khi hu, ;.;. Su thay di cua cac diu kin nay co th tac dng dn luong cung
cua mt s loai hang hoa nao do trn thi truong. Thi du, diu kin tu nhin co th la mt yu
t kim hm hay thuc dy vic san xut cua cac doanh nghip kinh doanh nng nghip. li
tuong cua san xut nng nghip la cy trng va vt nui. lo la nhung co th sng nn rt d
bi tac dng boi diu kin tu nhin. Cac nghin cuu v san xut lua cua nng dn nuoc ta cho
thy nng sut lua dat duoc mt phn do diu kin tu nhin quyt dinh. liu kin tu nhin
thun loi s tao ra nng sut cao va nguoc lai s lam giam nng sut. Mt nn san xut nng
nghip cang lac hu thi cang d bi tu nhin chi phi va nguoc lai.
Cac yu t khach quan cng co th lam thay di muc cung cua cac doanh nghip. Mt
thng k vao nm 2000 cho thy sau khi khanh thanh cu M Thun, luong rau qua cung ung
o cho Cu Mui (thanh ph H Chi Minh) tng ln. Nguoc lai, thin tai (nhu l lut chng han)
co th lam dinh tr mt s nganh san xut o lng ng Sng Cuu Long va lam giam cung
cua cac mt hang nhu lua gao, cy n trai, thit, ;.;.
S thay doi cua cac yu t anh hung dn cung s lam dch chuyn dung cung.
Ngui ban s thay doi luong cung moi mc gia khi cac yu t nay thay doi.
. TRANG THI CAN BANG CUA THJ TRUNG
Sau khi tim hiu khia canh cung va cu cua thi truong, chung ti gioi thiu co ch hinh
thanh su cn bng cua thi truong. Gia ca va s luong hang hoa duoc mua ban trn thi truong
duoc hinh thanh qua su tac dng qua lai giua cung va cu.
Trn hinh 2.6, duong cu va duong cung ct nhau tai dim E. lim E duoc goi la
dim can bng cua thi truong; tuong ung voi dim cn bng E, ta co gia ca can bng P
E
va s
luong can bng "
E
. Gia can bng la mc gia ma ti do luong cau bng luong cung.
Thi truong co xu huong tn tai o dim cn bng E. Nu do mt ly do nao do, gia ca
trn thi truong P
2
cao hon gia cn bng P
E
, s luong hang hoa cung ra trn thi truong s lon
hon luong cu di voi hang hoa do. Khi do, trn thi truong xut hin tinh trang du cung hay
thua hang hoa (cung lon hon cu). Vi th, d ban duoc hang cac nha cung ung s co xu huong
giam gia. Gia ca giam lam cho luong cung cng giam theo va luong cu tng ln. Kt qua la
gia ca hang hoa s giam dn dn gia cn bng P
E
va s luong ban ra trn thi truong s dich
chuyn v "
E
.







Hinh 2.6. Trng thai can bng cua th trung
Thiu
Thua
Q
E
()
E
(S)
P
P
2
P
E
P
1
Q

23
Nguoc lai, nu nhu gia ca P
1
thp hon gia cn bng P
E
thi s xay ra hin tuong cu lon
hon cung hay thiu hang hoa. o thiu hang nn ap luc cua cu s lam cho gia ca tng ln boi
vi nguoi tiu dung co th sn sang tra gia cao hon d mua hang hoa. Khi gia ca tng ln thi
luong cu s giam dn va luong cung tng ln. Nhu th, gia ca s tng dn dn gia cn bng
P
E
va s hang hoa duoc ban ra trn thi truong s dich chuyn v "
E
.
Thi truong co xu huong tn tai tai dim cn bng vi tai do luong cung bng voi luong
cu nn khng co mt ap luc nao lam thay di gia. Cac hang hoa thuong duoc mua ban tai gia
cn bng trn thi truong. Tuy nhin, khng phai luc nao cung cu cng dat trang thai cn
bng, mt s thi truong co th khng dat duoc su cn bng vi cac diu kin khac co th dt
ngt thay di. Su hinh thanh gia ca cua hang hoa, dich vu trn thi truong nhu duoc m ta o
trn duoc goi la co ch th trung.
Thi du Gia su ham cu di voi mt hang hoa nao do la Q

1000 100P; ham cung

cua hang hoa nay la Q
S
125 125P
Thi truong cn bng khi Q

Q
S
1000 100P 125 125P
Suy ra Gia ca cn bng P* 5 don vi tin. Thay th gia ca cn bng nay vao ham cu
(hay ham cung) ta duoc s luong cn bng "* 500 don vi san phm.
. SJ VAN DNG CUA GI CA CAN BANG V S LUNG CAN BANG
Nhu d bit, gia ca ma cac loai hang hoa, dich vu duoc mua ban trn thi truong chinh
la gia ca cn bng. Tuy nhin, gia ca thi truong cua bt ky mt loai hang hoa, dich vu nao
cng du thay di lin tuc. Trong phn nay, chung ta nghin cuu nguyn nhn cua su thay di
cua gia ca thi truong.
Trn nguyn tc, gia ca ;a ca s luong can bng thay doi la do s dch chuyn cua it
nhat dung cung hay dung cau. O hu ht cac thi truong, duong cung va cu thuong xuyn
thay di do cac diu kin thi truong thay di lin tuc. Thi du, thu nhp cua nguoi tiu dung
tng khi nn kinh t tng truong, lam cho cu thay di va gia thi truong thay di; cu di voi
mt s loai hang hoa thay di theo mua, chng han nhu quat may, qun ao, nhin liu, ;.;.,
lam cho gia ca cua cac hang hoa nay cng thay di theo.
Dung cu dch chuyn, dung cung khng di
Trong phn truoc, chung ta d xem xet cac nguyn nhn gy ra su dich chuyn cua
duong cung va duong cu. Trong phn nay, gia su chung ta nghin cuu tac dng cua thu nhp
cua nguoi tiu dung, mt trong nhung nguyn nhn gy ra su dich chuyn cua duong cu, dn
su thay di cua gia ca thi truong.
Nhu d nu o trn, khi thu nhp cua nguoi tiu dung tang ln, cu di voi qun ao cao
cp s tng ln lam duong cu dich chuyn qua phai. Hinh 2.7 cho thy su dich chuyn cua
duong cu lam cho dim cn bng di chuyn tu dim E dn dim E` (hinh 2.7). Tai dim cn
bng moi, gia qun ao cao hon so voi ban du va s luong cn bng cng cao hon.









Hinh 2.7. S thay doi cua dim can bng khi cau tng
do thu nhp cua ngui tiu dung tng ln
Q
1
()
E
(S)
P
P
1
P
2

Q

E`
(`)
Q
2
24
Khi thu nhp cua nguoi tiu dung tng ln, nhu cu di voi mt loai hang hoa nao do
cng gia tng. Khi do, duong cu co xu huong dich chuyn sang phai. Vic dich chuyn sang
phai cua duong cu dn dn gia ca cua hang hoa nay tng ln.
Nhu vy, khi cu di voi mt hang hoa, dich vu nao do tng, gia va s luong cn bng
cua hang hoa, dich vu do trn thi truong s tng, nu nhu cac yu t khac khng di. Chung ta
cng co th suy ra diu nguoc lai khi cu giam.
Dung cung dch chuyn, dung cu khng di
Su dich chuyn cua duong cung cng s lam thay di tinh trang cn bng trn thi
truong. Thi du, khi cng ngh dt vai duoc cai tin, cac doanh nghip s cung nhiu hon
(trong khi cac yu t khac khng di) lam duong cung dich chuyn sang phai (hinh 2.8).
lim cn bng E di chuyn dn dim E` (hinh 2.8). Khi do, gia cn bng s giam va s luong
cn bng tng ln.









Hinh 2.8. S thay doi cua dim can bng khi cung tng
Thng qua su dich chuyn cua duong cung lua, chung ta cng co th giai thich tai sao
khi trung mua gia lua lai thuong co xu huong giam (cac yu t khac giu nguyn) va, nguoc
lai, khi mt mua gia lua co xu huong tng.
Dung cung v dung cu cng dch chuyn
Phn tich su vn dng cua gia ca va san luong cn bng trn thi truong s phuc tap
hon khi ca cung ln cu mt hang hoa thay di. Khi do, gia ca va luong cn bng s thay di
tuy thuc cung cu thay di cung chiu hay nghich chiu, cung muc d hay khac muc d.
Vi du, khi ca cung ln cu mt hang hoa tng ln, thi truong s cn bng tai luong cn
bng o muc cao hon, nhung muc gia cao hon, thp hon hay nhu c phu thuc vao muc tng
cua cung, cu.












E
E`
P
1
P
2
P (S)
(S`)
()
Q Q
1
Q
2
()
E
E`
P
1
P
2
P (S)
(S`)
Q
Q
1
Q
2
(`)
()
E
E` P
1
P
2

P
(S)
(S`)
Q
Q
1
Q
2
(`)
()
E
E`
P
1
P
2
P (S)
(S`)
Q Q
1
Q
2
(`)
Muc tng cua cung
lon hon muc tng cua cu,
gia cn bng giam.
Muc tng cua cung
bng muc tng cua cu,
gia cn bng khng thay di.
Muc tng cua cung
nho hon muc tng cua cu,
gia cn bng tng.
Hinh 2.9. S thay doi cua dim can bng khi cung ;a cau cung tng
25
Vic hiu r ban cht cac nhn t tac dng dn su dich chuyn cua duong cung va
duong cu giup chung ta du doan duoc su thay di cua gia ca cua cac hang hoa, dich vu trn
thi truong khi cac cac diu kin cua thi truong thay di. l du doan chinh xac xu huong va d
lon cua nhung su thay di, chung ta phai dinh luong duoc su phu thuc cua cung, cu vao gia
va cac yu t khac. Tuy nhin, trong thuc t diu nay khng don gian
Thi du. Mt nghin cuu thng k cho bit ham cung cua mt loai hang hoa la nhu sau
Q
S
1800 240P; ham cu di voi loai hang hoa nay la Q

2580 150P.
Cau hi.
1. Hy xac dinh dim cn bng cua loai hang hoa nay trn thi truong?
2. Gia su do mt nguyn nhn nao do (khng phai la do su thay di cua gia ca cua hang hoa
nay) nguoi tiu dung quyt dinh mua thm 195 don vi hang hoa nay. Hy cho bit gia ca va s
luong cn bng moi cua hang hoa nay trn thi truong?
Bai giai.
1. Gia ca cn bng cua hang hoa nay trn thi truong
Q
S
Q

1800 240P 2580 150P 390P 780

Suy ra P
E
780/ 390 2 don vi tin.
Khi do, s luong cn bng Q
E
2280 don vi hang hoa.
2. Khi nguoi tiu dung quyt dinh mua thm 195 don vi hang hoa nay, ham cu s tro thanh
Q

2580 150P 195 2775 150P

Khi do, thi truong cn bng khi
Q
S
Q

1800 240P 2775 150P 390P 975

Suy ra P
E
975/ 390 2,5 don vi tin.
Khi do, s luong cn bng Q
E
2400 don vi san phm.
Nhn xet. khi nguoi tiu dung mun mua nhiu hang hoa hon (cu tng) thi gia va san
luong cn bng trn thi truong tng theo, nu cung la khng di.
6. SJ C GIN CUA CAU V CUNG
6.1. H s c4 gin cua cu
Chung ta thy rng cung hay cu di voi mt loai hang hoa, dich vu nao do phu thuc
vao gia cua loai hang hoa do, nu cac yu t khac la khng di. liu nay co nghia la khi gia
thay di s dn dn luong cung, cu thay di. Cac nha kinh t mun bit r hon su thay di do
la bao nhiu. Gia su khi gia gao tng 10 thi luong cu s giam xung bao nhiu phn trm
va cung tng ln bao nhiu? l tra loi cu hoi nhu vy, chung ta hy lam quen voi khai nim
v s co gin va h s co gin.
Vic nghin cuu su co gin cua cu la rt quan trong vi no giup ta thy su anh huong
cua gia ca hay mt s cac nhn t khac (nhu thu nhp chng han) dn luong cu cua mt loai
hang hoa nao do.
l do luong su co gin cua cu theo mt nhn t anh huong nao do (gia ca, thu nhp,
;.;.) ta dung khai nim h s co gin cua cu. H s co gin cua cu la t l thay doi luong
cau khi mt nhan t anh anh hung dn cau dang xet thay doi 1 (cac yu t khac khong doi)
Thng thuong, nguoi ta khao sat ba loai h s co gin cua cu nhu sau
- H s co gin cua cu theo gia (
P
D
E );
- H s co gin cua cu theo thu nhp (
I
D
E ); va
- H s co gin cheo cua cu (
Py
Dx
E ).

26
H s co gin cua cu theo gi
Trong phn nay, chung ta s nghin cuu mt trong nhung h s quan trong nht trong
kinh t hoc vi m. lo la h s co gin cua cau theo gia.
H s co gin cua cau theo gia la t l thay doi luong cau khi gia san phm thay doi
1 (cac yu t khac khong doi).
Cng thuc tinh h s co gin cua cu theo gia duoc vit nhu sau
) (
) ( ' ) ( '
/
/
P f
P
P f
"
P
P f
"
P
dP
d"
"
P
P
"
P P
" "
E
P
D
= =
A
A
=
A
A
=
Trong do Q I(P)
Thi du. Gia su tai mt dim nht dinh trn duong cu, gia bp tng ln 3 lam cho
luong cu giam di 6. H s co gin cua cu di voi gia bp tai dim nay la bao nhiu?
H s co gin cua cu di voi gia bp tai dim nay la
2
3
6
/
/
=

=
A
A
=
P P
" "
E
P
D

uu y. Trong cng thuc
P P
" "
E
P
D
/
/
A
A
= , co vn d d nhm ln v " va P (cac s liu o
mu s). Ta co th su dung cac gia tri truoc hay sau khi co su thay di. li khi, cac nha kinh
t su dung s trung binh. Khi do, cng thuc trn co th vit lai nhu sau
2 1
2 1
2
1 2
2 1
1 2
2 1
1 2
2 / ) (
/
2 / ) ( /
/
" "
P P
P P
" "
P P
P P
" "
" "
P P
" "
E
P
D
+
+
-

=
+

=
A
A
=
Ta con goi dy la cng thuc tinh h s co gin trn mt doan duong cu. Khi ta xem
xet mt su thay di rt nho cua gia (P) va san luong (") thi "
1
va "
2
rt gn nhau, P
1
va P
2

cng nhu th. Khi do cng thuc h s co gin trn mt doan s co cung y nghia voi h s co
gin dim.
Thuong thi
P
D
E

0 vi gia va luong cu thay di nguoc chiu nhau. Tuy nhin, du cua
d co gin it quan trong di voi cac nha kinh t hon quy m cua no. o do, trong tinh toan, ta
su dung gia tri tuyt di.
Khi tinh toan h s co gin cua cu theo gia co th xay ra cac truong hop
1. 1 >
P
D
E , cu co gin nhiu s phn trm thay di cua cu lon hon s phn trm thay di
cua gia.
2. 1 =
P
D
E , cu co gin don vi s phn trm thay di cua luong cu bng dung voi ty l thay
di cua gia.
3. 1
P
D
E , cu co gin it s phn trm thay di cua luong cu nho hon s phn trm thay di
cua gia.
4. 0 =
P
D
E , cu hoan toan khng co gin luong cu hoan toan khng thay di khi gia thay
di.
5. =
P
D
E , cu hoan toan co gin gia khng th thay di.
Cc nhn t anh hung dn h s co gin cua cu theo gi
Mt cu hoi duoc dt ra la cac nhn t nao co anh huong dn h s co gin cua cu
theo gia cua mt hang hoa hay dich vu? Truoc ht, do co th la so thich cua nguoi tiu dung.
Thi du, nu xu th phat trin cua x hi doi hoi mi gia dinh cn co mt cai ti-vi, vy thi gia
ti-vi cao hon co th chi anh huong it dn luong cu. Nu ti-vi duoc xem nhu mt mt hang xa
27
xi, h s co gin cua cu s co d lon cao hon. Chung ta co th lit k cac nhn t anh huong
dn d co gin nhu sau
Bang 2.5. H s co gin cua cau theo gia cua mt s mt hang ti nuc Anh
Hng ha H s c4 gin Hng ha H s c4 gin
Nhin liu va cht dt -0,47 San phm tu sua -0,05
Thuc phm -0,52 anh mi va ng cc -0,22
#uou -0,83 Giai tri -1,40
Hang lu bn -0,89 u lich nuoc ngoai -1,63
ich vu -1,02 ich vu n ung -2,61
Nguon Begg (1994)
1inh thay th cua hng ha: Mt hang hoa cang d bi thay th boi (nhung) hang hoa
khac s co h s co gin cang cao. Khi mt hang hoa co nhiu hang hoa thay th cho no, gia
cua no tng s khin cho nguoi tiu dung sn sang thay th hang hoa nay bng cac hang hoa
khac, lam cho luong cu cua hang hoa co gia tng s giam dang k. Vi vy, h s co gin cua
hang hoa d thay th s cao va nguoc lai.
Nu chung ta xem xet qun ao noi chung, khi gia cua qun ao tng ln 1, nguoi tiu
dung kho long thay th qun ao bng mt mt hang khac. o vy, cu cua qun ao noi chung
rt kem co gin. Nhung nu chung ta xem xet su tng gia cua mt nhn hiu qun ao cu th
(chng han qun ao Vit Tin), nguoi tiu dung d dang chuyn sang su dung nhung nhn
hiu qun ao khac. Thi du nay cho thy chung ta cang dinh nghia cu th hang hoa chung nao,
thi d co gin cua cu theo gia cua hang hoa do s cao chung ny.
Mc d thit yu cua hng ha: Tuy theo tinh thit yu, cac hang hoa, dich vu duoc
phn thanh hai loai
Hang hoa thit yu. Hang hoa thit yu la cac loai hang hoa quan trong, cn thit cho
doi sng. li voi cac loai hang hoa nay, luong cu cua nguoi tiu dung rt it thay di khi gia
tng hay giam. Vi vy, cu di voi chung rt kem co gin. Thi du, gao, xng du, hang luong
thuc thuc phm, ;.;. la nhung mt hang thit yu, vi vy, cu di voi nhung mt hang nay
thuong kem co gin.
Hang hoa xa x. Hang hoa xa xi la nhung loai hang hoa khng cn thit lm di voi
doi sng, co nghia la nguoi tiu dung d dang tu bo chung khi gia cua chung tng hay tiu
dung chung nhiu hon khi gia giam. Luong cu cua nhung mt hang nay rt nhay cam di voi
gia nn cu rt co gin. Thi du, m phm, nu trang, nuoc hoa, du lich nuoc ngoai, ;.;. thuong
duoc xem la nhung hang hoa hay dich vu xa xi; nhung hang hoa, dich vu nay thuong co d co
gin cao.
Mc chi tiu cho san phm ny trong tng s chi tiu: Mt hang co muc chi tiu cho
no cang nho trong tng chi tiu s cang kem co gin. Chng han nhu mt hang kem danh rng
thuong chim ty trong rt nho trong tng chi tiu cua gia dinh nn khi gia cua no tng ln tu
5.000 dng/ng ln 6.000 dng/ng, chng han, tuc la tng 20, thi luong cu di voi no cua
mi gia dinh hu nhu rt it thay di boi vi su tng gia nay hu nhu anh huong khng lon dn
tng thu nhp cua h gia dinh. Nguoc lai, di voi nhung mt hang co muc chi tiu cao, mt su
thay di nho trong gia co th tac dng nhiu dn tng thu nhp cua h gia dinh nn h gia
dinh s co su diu chinh lon luong cu khi co su thay di cua gia.
' tri cua dim tiu th trn dung cu (h s co gin dim) Theo cng thuc tinh h
s co gin, h s co gin cua cu theo gia la su thay di cua luong cu tuong ung voi su thay
di gia
'
+

'

A
A
P
"
nhn voi

'
+

'

"
P
. Khi di doc theo duong cu xung phia duoi thi
'
+

'

A
A
P
"
co th
khng thay di nhung gia va luong cu lun thay di. o vy, d co gin cua cu theo gia
28
phai duoc tinh ti mt dim cu th trn dung cau va h s nay s thay di doc theo duong
cu.
Voi phuong trinh duong cu
Q a bP, voi b 0.
Nhu th
"
P
b
"
P
dP
d"
E
P
D
= =











Hinh 2.10. H s co gin dim
1inh thi gian Nguoi tiu dung co xu huong diu chinh tiu dung khi co su thay di
cua gia theo thoi gian, dc bit la vic tim ra nhung san phm thay th. Vi vy, qua mt thoi
gian dai hu ht cac san phm s co d co gin cao hon. Thi du, cu di voi xng trong dai
han co gin hon trong ngn han. Vic gia xng dt ngt tng ln lam giam luong cu v xng
trong ngn han thng qua vic giam luong di lai bng xe gn may va giam vic su dung may
moc, nhung tac dng lon nht cua su tng gia nay di voi cu la no khin cho nguoi tiu dung
chuyn sang su dung cac loai xe, may moc it tn xng. Nhung vic chuyn di xay ra dn dn
va cn co thoi gian.
Tuy nhin, mt s hang hoa thi hoan toan nguoc lai cu trong ngn han lai co gin
hon trong dai han. lo la loai hang lau bn nhu -t, xe gn may, tu lanh, tivi, ;.;. Nu gia
tng nguoi tiu dung ban du tri hon vic mua moi, vi vy cu giam manh. Tuy nhin trong
dai han, nhung hang hoa nay bt du c, khu hao dn va cn phai duoc thay th, nn cu lai
tng ln. Vi vy, cu trong dai han it co gin hon trong ngn han.
Bang 2.6. H s co gin cua o to ;a xng dau ti My t nm 1974
D c4 gin cua
cu the4 gi
Gi cua xng v t tnh the4 cc nm khc nhau o M t 197
1 2 3 10 20
Xng -0,11 -0,22 -0,32 -0,49 -0,82 -1,17
t 3,00 2,33 1,88 1,38 1,02 1,00
Nguon. Pindyck (1999)
S co gin cua cu v hnh dng cua dung cu
Trong phn nay, chung ti gioi thiu mi quan h giua hinh dang cua duong cu va h
s co gin. H s co gin cua cu do luong muc d thay di cua luong cu khi gia thay di. Vi
th, hinh dang cua duong cu co lin quan cht ch voi h s co gin.
Hinh 2.11 m ta hinh dang cac duong cu ung voi h s co gin cua chung.
Trong Hinh 2.11a, cu kem co gin, voi mt duong cu rt dc, mt su thay di lon
trong gia dn dn mt su thay di rt nho trong luong cu.
P
()
Q
P
A
Q
A
1 >
P
D
E
1 =
P
D
E
1
P
D
E
=
P
D
E
0 =
P
D
E
29
Trong truong hop dc bit cu hoan toan khng co gin, luong cu hoan toan khng
thay di khi gia thay di. Khi do, duong cu s thng dung (Hinh 2.11b).
Nguoc lai, mt hang hoa, dich vu co cu co gin cao s co duong cu phng hon. Mt
su thay di nho cua gia s dn dn mt su thay di lon trong luong cu (Hinh 2.11c).
Truong hop cu hoan toan co gin, duong cu co dang nm ngang. Hinh 2.11d cho
thy nguoi tiu dung chi chp nhn muc gia P
1
.


















Hinh 2.11. Hinh dng cua cac dung cau
ng dng cua h s co gin cua cu theo gi - Mi quan h gia doanh thu v gi
Mt ung dung quan trong cua h s co gin cua cu theo gia la h s nay giup doanh
nghip lp chin luoc gia phu hop d co th nng cao doanh thu. Gia su ta khng xem xet dn
cac yu t khac voi gia, mt cu hoi duoc dt ra la mun tng doanh thu ban hang thi mt
doanh nghip nao do nn tng hay giam gia ban san phm minh san xut ra (gia su la doanh
nghip co th lam duoc diu nay).
Nhu chung ta d bit, khi nguoi ban tng gia ban di voi mt loai hang hoa nao do thi
luong cu di voi hang hoa nay s giam, do vy, luong ban ra s giam. Vic tng gia ban s
lam cho doanh thu tng nhung dng thoi vic giam luong ban ra s lam giam doanh thu.
Nguoc lai, nu nguoi ban giam gia, thi luong ban ra co th tng. Khi do, doanh thu s giam di
do gia giam nhung mt khac doanh thu tng ln do luong ban ra tng. Trong hai truong hop
trn, chung ta kho xac dinh duoc chinh xac liu rng doanh thu tu vic ban hang co tng hay
khng. H s co gin s giup chung ta tra loi cu hoi nay.
Nhu ta d bit, doanh thu (TR) di voi mt san phm nao do bng voi don gia nhn
voi s luong ban ra. Nhu th
T# P.Q
Ngoai ra, ta cng bit la cu la ham s cua gia ca hay ta co th vit nhu sau
TR P."(P)
Ly dao ham cua doanh thu theo gia (P), ta s duoc

)
dP
d"
P P "
dP
P " P d
dP
dTR
. ) (
) ( .
+ = =
c) Cu co gin d) Cu hoan toan co gin
P
()
Q
P
2
Q
2
P
1
Q
1
A

P
()
Q
P
1
Q
1
A

Q
2
a) Cu kem co gin
b) Cu hoan toan khng co gin
P
()
Q
P
2
Q
2
P
1
Q
1
A

P
()
Q
P
2
P
1
Q
1
A

30
) 1 ( .
P
D
E "
"
P
dP
d"
"
dP
dTR
+ = + =
Tu biu thuc nay, ta co cac nhn xet nhu sau
1. Nu 1
P
D
E (hay la cu co gin nhiu) thi 0
dP
dTR
vi " ~ 0. Khi do, doanh thu va gia
nghich bin gia ban tng ln thi doanh thu s giam va nguoc lai.
2. Nu 1 =
P
D
E (hay la cu co gin don vi) thi 0 =
dP
dTR
vi Q ~ 0. Khi do, doanh thu khng
thay di khi gia ca thay di.
3. Nu 1 >
P
D
E (hay la cu co gin it) thi 0 >
dP
dTR
vi Q ~ 0. Khi do, doanh thu va gia dng
bin nn doanh thu tng khi gia ca tng.
Cac phn tich trn duoc minh hoa boi hinh 2.12 duoi dy. O hinh nay, chung ti gia su
gia thi truong thay di do su thay di cua cung (trong khi cu la khng di). Nhu chung ta d
bit o cac phn truoc, khi cung tng ln (nghia la duong cung dich chuyn sang phai) trong
khi cu khng di (duong cu khng thay di) thi gia thi truong s giam di. Nguoc lai, khi
cung giam di va cu khng di thi gia thi truong s tng ln.
Trong hinh 2.12a, voi duong cung S va duong cu D, dim cn bng la E. Nguoi ban
ban ra s luong la "
0
voi gia P
0
, nn doanh thu la din tich hinh chu nht (OP
0
E"
0
). Khi giam
cung, duong cung dich chuyn dn S`, gia tng ln thanh P
1
, s luong ban ra giam con "
1
.
oanh thu luc nay s la din tich (OP
1
E`"
1
). So voi doanh thu ban du, doanh thu sau khi
tng gia bi mt di mt khoan bng din tich duoc danh du tru (-), nhung tng thm phn
duoc duoc danh du cng (). o cu kem co gin, doanh thu tng ln do gia tng s lon hon
so voi doanh thu giam di do s luong giam di. Vi th, doanh thu tng ln.











Hinh 2.12. Anh hung cua s thay doi gia dn doanh thu
Nguoc lai, di voi mt hang co cu co gin, vic giam gia s lam tng doanh thu cho
nhung nguoi ban (hinh 2.12b) boi vi s doanh thu tng ln do luong cu tng lon hon s
doanh thu giam di do gia giam.
E`
P
1
P
0
P
1
P
0
E`
E
P
(S`)
(S)
()

Q
1
Q
0
-
Q

E
P
(S`)
(S)
()
-
Q
1
Q
0

Q

a) Cu kem co gin
b) Cu co gin
O
O
31
Ta co bang tom tt kt qua phn tich trn nhu sau
H s c4
gin
Tnh cht
c4 gin
D|nh nghia Xu hung tc dng
cua gi dn d4anh thu
1
P
D
E
hay 1 >
P
D
E
Co gin nhiu thay di trong luong cu lon
hon thay di trong gia
Gia giam lam doanh thu
tng va nguoc lai
1 =
P
D
E
hay 1 =
P
D
E
Co gin don
vi
thay di trong luong cu
bng thay di trong gia
oanh thu khng di khi
gia giam
1 >
P
D
E
hay 1
P
D
E
Co gin it thay di trong luong cu nho
hon thay di trong gia
Gia giam lam doanh thu
giam va nguoc lai
Mi quan h giua doanh thu va gia cng co th biu din trn d thi
















Hinh 2.13. Mi quan h gia doanh thu ;a gia
6.2. H s c4 gin ch4 cua cu
Nu cac yu t khac khng di, gia ca cua mt hang co lin quan (thay th hay b
sung) thay di s lam thay di luong cu di voi hang hoa dang xem xet. Trong phn nay,
chung ta nghin cuu h s co gin cua cu di voi hang hoa nao do theo gia cua hang hoa co
lin quan. H s nay duoc goi la h s co gin cheo.
Nu X va Y la hai mt hang dang xem xet. H s co gin cheo cua 2 mt hang X ;a Y
la mi quan h so sanh gia thay doi cua luong cau ; hang hoa X truc thay doi cua
gia hang hoa Y (cac yu t khac khong doi).
Cng thuc tinh h s co gin cheo nhu sau
x
y
y
x
x
y
y
x
y y
x x Py
Dx
"
P
dP
d"
"
P
P
"
P P
" "
E
A
A
=
A
A
=
/
/

P
D
E ~ 1
P
D
E 1
P
D
E 1
Q
Q
T#(Q)
T#
P
Q
*
P
*
T#
max
32
-
Py
Dx
E 0 X va Y la hai hang hoa b sung. Vi du May tinh va phn mm la hai hang hoa b
sung. Nu gia may tinh tng, cu v may tinh giam thi cu v phn mm cng giam.
-
Py
Dx
E

~ 0 X va Y la hai hang hoa thay th. Vi du Tra va ca ph la hai hang hoa thay th.
Nu gia ca ph tng, nguoi ta s giam dung ca ph va chuyn sang dung tra. Cu v tra s
tng.
-
Py
Dx
E 0 X va Y la hai hang hoa dc lp (khng lin quan). Vi du May tinh va ca ph la hai
hang hoa dc lp. Gia ca ph tng hay giam cng khng anh huong gi dn cu may tinh.
nghia thc t. H s co gin cheo cho thy muc d nhay cam cua cu cua mt loai
san phm di voi chin luoc gia cua mt doanh nghip co lin quan.
Bang 2.7. H s co gin cheo cua cau mt s mt hang Anh nm 1974
The4 gi cua cc m}t hng
H s c4 gin cua cu cua Thc phm Qun 4
v giy dp
u l|ch v
thng tin lin lc
Thuc phm -0,37 -0,03 -0,12
Qun ao va giay dep 0,19 -0,30 -0,23
u lich va thng tin lin lac 0,42 -0,01 -0,61
Nguon. Deaton (1974)
6.3. H s c4 gin cua cu the4 thu nhp
Nhu d trinh bay, thu nhp cng la mt yu t anh huong dn cu di voi hang hoa,
dich vu. Vi vy, trong phn nay, chung ti gioi thiu khai nim v h s co gin cua cu theo
thu nhp.
l co gin cua cau theo thu nhp la t l thay doi luong cau khi thu nhp thay doi
1 (cac yu t khac khong doi).
Cng thuc tinh h s co gin cua cu theo thu nhp nhu sau
"
I
dI
d"
"
I
I
"
I I
" "
E
I
D

A
A
=
A
A
=
/
/

Bang 2.8. H s co gin cua cau theo thu nhp cua mt s mt hang Anh nm 1974
Nguon. Begg (1994)
Trong phn truoc, chung ta d bit khi thu nhp thay di, su thay di cua luong cu
di voi cac mt hang khac nhau cng khac nhau tuy theo tinh cht cua chung. Ta co th phn
loai cac hang hoa nay nhu sau
Hng ha (tng qut) H s c4 gin Hng ha (c th) H s c4 gin
Thuc la -0,50 Than -2,02
Nhin liu va cht dt 0,30 anh mi va ng cc -0,50
Thuc phm 0,45 San phm tu sua 0,53
#uou 1,14 #au cu 0,87
Qun ao 1,23 u lich nuoc ngoai 1,14
Hang lu bn 1,47 ich vu giai tri 1,99
ich vu 1,75 #uou cao cp 2,60
33
-
I
D
E 0 hang hoa thu cp. Khi thu nhp tng, nguoi tiu dung mua it nhung hang hoa nay
hon vi chung la nhung hang hoa re tin, cht luong kem va nguoc lai.
-
I
D
E ~ 0 hang hoa thng thuong. Khi thu nhp cang cao thi cu v hang hoa cang cao. Vi
luong cu va thu nhp thay di cung chiu nn hang hoa thng thuong co h s co gin cua
cu theo thu nhp duong. Trong do
0
I
D
E 1 hang hoa thit yu. Nhung hang hoa thit yu, nhu qun ao va luong
thuc, thuong co h s co gin cua cu theo thu nhp nho vi nguoi tiu dung thuong xuyn
mua chung, cho du thu nhp cua ho co thp dn muc nao.

I
D
E ~ 1 hang hoa cao cp (hang hoa xa xi). Nguoi tiu dung co xu huong tng tiu
dung nhung hang hoa co cht luong va gia tri cao ln rt nhiu khi thu nhp tng. Va ho cam
thy hoan toan khng cn dn chung khi thu nhp cua ho qua thp.
6.. H s c4 gin cua cung the4 gi
V nguyn tc, h s co gin cua cung ging nhu h s co gin cua cu. Nghia la no
cng no cng do luong phan trm thay doi cua luong cung khi gia thay doi mt phan trm
(cac yu t khac khong thay doi).
Vi vy, cng thuc tinh h s co gin cua cung cng co dang

"
P
P f
"
P
dP
d"
"
P
P
"
P P
" "
E
P
S
) ( '
/
/
=
A
A
=
A
A
=
lim khac bit la h s co gin cua cung theo gia co gia tri khng m ) 0 ( >
P
S
E . o
vy, d xem xet d co gin cua cung, chung ta so sanh h s nay voi gia tri 1. Nu 1 >
P
S
E , ta
noi cung co gin nhiu va, nguoc lai, nu 1
P
S
E , cung co gin it.
o y nghia cua d co gin cua cung tuong tu nhu cua cu, nn tu nhung dc dim cua
d co gin cua cu chung ta co th suy ra nhung dc dim cua su co gin cua cung.
7. SJ CAN THIJP CUA CHINH PHU V THJ TRUNG
Trong thuc t, hu ht cac thi truong khng hoat dng hoan toan tu do. H thng kinh
t o hu ht cac nuoc khng hoan toan la h thng kinh t thi truong tu do thun tuy ma la h
thng kinh t hn hop. Chinh Phu thuong can thip truc tip hay gian tip vao thi truong bng
mt s bin phap. Su can thip nay nhm muc dich lam thay di gia ca va s luong hang hoa
va dich vu.
7.1. Can thip trc tip cua Chnh Phu: gi trn v gi sn
li khi su thay di trong cu hay cung hang hoa va dich vu dem dn gia cao hay thp
bt thuong co th lam cho cac thanh phn nao do trong x hi duoc va mt mt cach khng
cng bng, chinh phu co th can thip truc tip hay gian tip vao thi truong d diu chinh.
l tranh tinh trang gia cao bt thuong, chinh phu co th n dinh gia trn, theo lut gia
ca khng th tng trn muc gia do. l tranh tinh trang gia thp bt thuong, chinh phu co th
n dinh gia san, theo lut gia ca khng th giam duoi muc gia do. Ca hai truong hop, chinh
phu c gng dat dn muc tiu cng bng trong phn phi hang hoa va dich vu. Su bt loi cua
gia trn va gia san la no khng th ngn ngua cac thi truong di chuyn dn dim cn bng. No
co th gy ra su thng du hay khan him trm trong va keo dai hon so voi tinh trang thi
truong tu do.
l thi duoi dy m ta nhung anh huong cua chinh sach gia ti da, P
0
va Q
0
la dim
cn bng trn thi truong tu do. Nu chinh phu qui dinh rng gia khng th cao hon gia trn
cho phep la P
max
cac san xut khng th cung ung nhiu nhu truoc, luong cung giam xung
con Q
1
va nguoc lai nhung nguoi mua lai mun mua mt luong lon hon la Q
2
. Kt qua la
luong cu vuot luong cung, thi truong thiu hut mt luong hang la (Q
2
Q
1
). Su khan him
34


di khi th hin qua hinh thuc xp hang hoc hinh thuc dinh luong, tem phiu.
Ci trn (hay gi ti da - P
max
)










Hinh 2.14. Gia tran (hay gia ti da P
max
)
Mt s nguoi duoc loi va mt s bi thit tu bin phap can thip nay. Nguoi san xut
chiu thit, nhn duoc muc gia thp hon truoc va mt s phai ngung san xut. Mt s nguoi
dung duoc loi vi duoc mua hang voi gia thp, s khac khng mua duoc hang voi gia thp, s
khac khng mua duoc hang s thit thoi vi phai mua hang o mt thi truong khng hop phap
thi truong cho den voi muc gia P
1
cao hon muc gia P
0
trong diu kin thi truong tu do.
Ci sn (hay gi ti thiu - P
min
)

Hinh 2.15. Gia san (hay gia ti thiu Pmax)
Trn d trn, P
0
va Q
0
la dim cn bng trn thi truong tu do, nu chinh phu qui dinh
rng gia khng th giam thp hon gia san cho phep la P
min
. O muc gia cao, luong cung ung Q
1

nhiu hon truoc va nguoc lai nhung nguoi mua chi mun mua mt luong it hon la Q
2
. Kt
qua la luong cung vuot cu, thi truong thua mt luong hang la (Q
1
Q
2
), r rang la nguoi tiu
dung bi thit tu bin phap can thip nay vi phai mua hang voi gia P
min
cao hon muc gia P diu
kin thi truong tu do. Nguoi san xut nhn duoc muc gia cao hon truoc nhung giam s luong
ban tu Q
0
xung Q
2
, chinh phu khng co bin phap h tro bng cach mua ht luong san phm
thi ho s khng co thu nhp d bu dp chi phi d san xut (Q
1
Q
2
). Cac vi du cho chinh sach
gia san la gia lua ti thiu, tin luong ti thiu.
Nhu vy, vic can thip cua Chinh phu vao gia ca thuong lam giam tinh hiu qua cua thi
truong. Hiu qua cua thi truong duoc biu hin bng loi ich rong cua x hi (NS Net
Social eneIit). Loi ich x hi bao gm hai b phn thng du tiu dung (CS Consumer
surplus) va thng du san xut (PS Producer surplus).
7.2. Can thip gin tip cua chnh phu: thu v tr cp
Dnh thu
Trong thuc t, di khi chinh phu xem vic danh mt muc thu trn mt don vi hang
35
hoa nhu la mt hinh thuc phn phi tng thu nhp hay han ch vic san xut hay tiu dung
mt loai hang hoa hay dich vu nao do. Qua duong cung va duong cu ta co th xem dng cua
mt khoan thu.

Hinh 2.16. Tac dng cua mt sc thu
Gia su chinh phu danh thu t dng trn mt don vi hang hoa duoc ban ra phan ung cua
nguoi ban la ho mun duoc tra mt muc gia thi truong cao hon truoc t dng tai moi s luong
duoc ban ra. liu do co nghia la duong cung s dich chuyn song song ln trn mt doan
bng dung khoan thu t nhu hinh trn.
luong cu cua nguoi tiu thu khng co ly do gi d thay di. Trn d thi gia cn bng
tng tu P
1
ln P
2
va luong cn bng giam tu Q
1
xung Q
2
. Gia cn bng cao hon co nghia la
nguoi san xut d chuyn duoc phn nao ganh nng thu sang cho nguoi tiu dung, cu th la
khoan E
2
A trn d thi. Nhung muc thu ma nguoi tiu dung ganh chiu qua gia mua nho hon
muc thu ma nguoi san xut phai np (E
2
A 1), do do nguoi san xut cng ganh chiu mt
phn thu la A t E
2
A. Nhu vy ai ganh chiu nhiu hon tu mt sc thu cua chinh phu?
Ft hai trung hp dc bit sau:
- luong cu hoan toan co gin theo gia nguoi san xut phai ganh chiu toan b khoan thu.
- luong cu hoan toan khng co gin theo gia thi nguoi tiu dung phai ganh chiu toan b
khoan thu.

Hinh 2.17. Cac trung hop dc bit khi Chinh phu danh thu
Nhu vy tac dng cua mt khoan thu la noi dn ganh nng kinh t cui cung cua no.
Vic nguoi mua hay nguoi ban cui cung phai chiu khoan thu do phu thuc vao d co gin
tuong di cua cung va cu. Noi chung, nguoi san xut s ganh chiu phn lon khoan thu nu
cu co gin nhiu so voi cung ( ,E

, / E
S
lon ). Nguoc lai nguoi tiu dung s ganh chiu phn
lon khoan thu nu cu it co gin so voi cung ( ,E

, / E
S
nho).
Cu th, phn thu chuyn vao gia co th tinh theo cng thuc sau
t x E
S
/ (,E

,/ E
S
)
36
1r cp
Tro cp co th xem nhu mt khoan thu m. o do, nguoc lai di voi truong hop danh
thu, chinh phu xem vic tro cp mt khoan tin nao do trn mt don vi hang hoa nhu mt
hinh thuc h tro cho san xut hay tiu dung. Tuong tu
nhu phn tich tac dng cua mt khoan thu, qua duong cung va duong cu ta co th xem xet
tac dng cua mt khoan tro cp.
Gia su chinh phu tro cp s dng trn mt don vi hang hoa di voi nguoi san xut, ho
co th cung ung muc san luong cao hon truoc o tt ca muc gia co th co trn thi truong. liu
do co nghia la duong cung s dich chuyn sang phai hay dich chuyn xung duoi mt khoan
bng dung khoan tro cp s nhu hinh trn.

Hinh 2.18. Tac dng cua tro cap dn gia ca th trung
luong cu cua nguoi tiu thu khng co ly do gi d thay di. Trn d thi gia cn bng
giam tu P
1
xung P
2
va luong cn bng tng tu Q
1
ln Q
2
. Gia cn bng thp hon co nghia la
nguoi tiu dung cng huong loi tu chinh sach tro cp, cu th la ho mua san phm voi muc gia
thp hon mt khoan E
1
C trn d thi, do do nguoi san xut chi huong mt phn tro cp la doan
C s E
1
C. Nhu vy ai co loi nhiu hon tu chinh sach tro cp cua chinh phu?
Ft hai trung hp dc bit sau:
- luong cu hoan toan co gin theo gia thi san xut huong toan b khoan tro cp.
- luong cu hoan toan khng co gin theo gia thi nguoi tiu dung huong toan b khoan tro
cp.

Hinh 2.19. Cac trung hop khi Chinh phu tro cap
Nhu vy vic cui cung nguoi mua hay nguoi ban thuong huong loi tu chinh sach tro
cp cua chinh phu phu thuc vao d co gin tuong di cua cung va cu. Noi chung, nguoi san
xut s huong phn lon cac khoan tro cp cu nu co gin nhiu so voi cung.
37
1m li:
Chinh phu chi nn can thip vao thi truong bng cach qui dinh muc gia, khung gia va
gioi han gia trong tung truong hop han huu bt buc va trong mt thoi gian ngn. Ngoai ra
bt ky su can thip nao cng dn toi mt cn di cung cu, hinh thanh chnh lch gia la co so
cho mt tinh trang ri loan thi truong do tac dung cua thi truong cho den.
Mun bao h bt ky mt di tuong nao cua thi truong (nguoi san xut hoc nguoi tiu
dung) chinh phu cn co mt phn ngun luc kinh t. Vi du d nng gia nng san, bao h
nguoi san xut, chinh phu phai co du tin d mua ht luong nng san thua tai muc gia n
dinh. Hoc mun giam gia thu nha d bao v nguoi tiu dung chinh phu cn co du vn d
xy dung mt luong nha con thiu d cho thu tai muc gia qui dinh.

CAU HOI THA LUAN
1. Nhung nhn t nao co th lam tng cu di voi lua gao, xng du, qun ao, ao qun Vit
Tin, xe gn may, xe ream.
2. Gia su cac yu t khac la khng di, ta co bn qui lut cua cung - cu nhu sau
a. Su gia tng cua cu lam tng gia va tng luong cu.
b. Su gia giam cua cu lam gia va luong cu.
c. Su gia tng cua cung lam giam gia va tng luong cu.
d. Su gia giam trong cung lam gia va luong cu.
3. Hy dung d thi v cung - cu d m ta tac dng cua tung su kin sau dy dn gia va s
luong xe gn may duoc mua ban trn thi truong
a. Gia xng tng ln.
b. H thng xe buyt phat trin tt hon.
c. Muc thu nhp trung binh cua nguoi dn tng ln.
d. Chinh phu tng thu di voi san xut xe gn may.
. Hy dung d thi v cung - cu d giai thich tai sao khi trung mua, gia lua thuong co xu
huong giam va nguoc lai khi mt mua gia lua co xu huong tng.
. Khi ban v muc hoc phi, mt can b quan ly cua mt truong dai hoc cho rng cu di voi
vic nhp hoc hoan toan khng co gin theo gia. l chung minh, can b nay nhn xet rng du
truong dai hoc nay d tng gp di tin hoc phi (theo gia tri thuc) trong 15 nm vua qua, song
s sinh vin cng nhu cht luong sinh vin np don vao hoc khng h giam. an co dng y
voi lp lun nay khng?
6. Hy giai thich tai sao d co gin cua cu trong dai han khac voi trong ngn han? Hy xem
xet hai hang hoa khn tay giy va ti vi. M ta su thay di cua d co gin trong dai han cua hai
hang hoa nay.
7. Gia su chinh phu n dinh muc gia trn cho thit bo va ga duoi muc gia cn bng. Hy giai
thich vi sao s xay ra tinh trang khan him cac hang hoa nay va nhung yu t nao s anh
huong dn qui m cua su khan him nay? Nu thit bo la khan him thi diu gi s xay ra di
voi gia thit heo?
8. Trong nhung tp hop hang hoa sau dy, tp hop nao la hang thay th va tp hop nao la hang
b sung?
a. Lop toan va lop kinh t
b. ong va vot d choi qun vot
c. Thit bo va tm
d. Chuyn di bng may bay va bng tau hoa dn cung mt dia dim.
9. Nhung hang hoa duoi dy ban cho la 'hang thu cp hay 'hang binh thuong?
a. Ti-vi mau b. Ca ph c. Gao d. Ti-vi den trng c. Lp xe ep lai
38
10. Su kin nao duoi dy co th la nguyn nhn lam tng gia nha?
a. Vic xy nha giam di
b. Cac t chuc xy dung nha tng vic cho thu nha
c. Tng tin li th chp
d. Cac co quan chinh quyn d sn sang tng vic ban nha cng cho nhung nguoi
mun thu.
11. Minh hoa su thay di gia cua mt hang co lin quan dn vic dich chuyn duong cu theo
tinh cht lin quan (thay th hay b sung) cua cac hang hoa.
12. Theo ban, trong nhung cp hang hoa duoi dy, mt hang nao co d co gin cao hon? Tai
sao?
a. Nuoc hoa va mui
b. Thuc khang sinh va kem n
c. Xe gn may va vo xe gn may
d. Sua Vinamilk va sua 'Co gai Ha an
13. Nu gia cua mt hang hoa giam tu 200 don vi tin xung con 180 don vi tin, luong cu
cua hang hoa nay s phai tng ln bao nhiu phn trm d doanh thu cua nguoi ban khng
di?
1. Nu thoi tit thun loi lam dich chuyn duong cung di voi lua gao mt doan bng 10
tai mi muc gia, th thi thoi tit thun loi s lam tng san luong cn bng v lua thm it hon
10. luong cung trong truong hop nay phai co hinh dang gi? Hy giai thich tai sao duong
cung dich chuyn nhiu hon san luong cn bng.
1. Hy dung d thi v cung cu d m ta din bin cua gia ca cua xe gn may trong ngn han
va trong dai han khi thu nhp cua nguoi tiu dung nuoc ta tng n dinh trong thoi gian gn
dy.

BI TAP
1. Gia su co cac s liu sau v luong cung va cu cua du phng rang trn thi truong
Gia (don vi tin) Q

(triu hp/nm) Q
S
(triu hp/nm)
8 70 10
16 60 30
24 50 50
32 40 70
40 30 90
a. Hy v duong cu va cung cua du phng rang?
b. Nu gia duoc dinh o muc 8 don vi tin (dvt) thi thua hay thiu la bao nhiu?
c. Nu gia duoc dinh o muc 32 dvt thi thua hay thiu la bao nhiu?
d. Hy tim gia va san luong cn bng.
e. Gia su, sau khi thu nhp cua nguoi tiu dung tng, thi cu tng ln 15 triu hp/nm.
Tim gia va san luong cn bng moi. V hinh.
39
2. Gia su co cac s liu sau v cung va cu cua hang hoa X
Gia (don ; tin) uong cau (don ;/nm) uong cung (don ;/nm)
15 50 35
16 48 38
17 46 41
18 44 44
19 42 47
20 40 50
a. V d thi cua cung va cu di voi hang hoa nay?
b. Xac dinh gia va s luong cn bng?
Gia su chinh phu danh thu 5 don vi tin trn mi don vi san phm.
c. Hy v lai duong cung sau khi danh thu. Tuc la mi quan h giua luong cung va
gia ma nguoi tiu dung mua?
d. Xac dinh gia va s luong cn bng moi?
3. Ham cu va cung cua luong thuc trn thi truong co dang
"D 120 -20P
"S -30 40P
a. Xac dinh gia va san luong cn bng trn thi truong. V d thi minh hoa dim cn
bng cua thi truong. Tinh h s co gin cua cu theo gia tai dim cn bng. Tai dim cn
bng, mun tng doanh thu thi nha san xut nn tng hay giam gia va tng hay gia san luong?
b. Gia su chinh phu quy dinh muc gia la la 4 don vi tin thi luong thua hay thiu luong
thuc trn thi truong la bao nhiu?
c. Gia su do dn s tng nhanh lam cho cu tng thm 30. Tim gia va san luong cn
bng moi.
. Ham cu va cung cua mt hang hoa nhu sau
"D 80 - 10P
"S -70 20P
a. Xac dinh gia va san luong cn bng trn thi truong. Nu gia duoc quy dinh la 3 don
vi tin thi trn thi truong san phm s du thua hay thiu hut? ao nhiu? Tinh h s co gian
cua cu theo gia tai dim cn bng. Mun tng doanh thu thi nguoi ban nn tng hay giam gia
va tng hay giam san luong?
b. Gia su chinh phu danh thu 3 don vi tin trn 1 don vi hang hoa ban ra. Tinh gia va
san luong cn bng moi. Tinh s thu ma nguoi mua va nguoi ban phai chiu.
c. Gia su do cai tin cng ngh nn cac nha san xut cung ung nhiu hon. u doan su
thay di cua gia va san luong cn bng. V d thi minh hoa hin tuong nay?
. Luong lua gao san xut trong nuoc ta dung d tiu dung trong nuoc va xut khu. Gia su
ham tng cu v lua gao la "
D
3.550-266P, va ham cu trong nuoc la "
d
1.000-46P. Ham
cung trong nuoc "
S
1.800240P. Gia su cu xut khu giam 40. (lon vi tinh " la 10 tn
va P la ngan dng/kg)
a. Cac nng dn du quan tm dn vic giam cu xut khu nay. liu gi s xay ra di
voi gia thi truong tu do o Vit Nam. Cac nng dn co nguyn nhn d lo lng khng?
b. Gia su chinh phu dam bao mua ht luong lua thua khi tng gia ln 3.000 dng/kg.
Chinh phu phai mua bao nhiu gao va bao nhiu tin?
c. Nu chinh phu danh thu 500 dng/kg thi gia va san luong cn bng moi la gi?
40
6. Su ring la dc san cua Cng ty xut khu Vina. Gn dy do vn d vn chuyn duoc cai
thin, nguoi ta mo rng thi truong sang Chu u. l danh gia kha nng xut khu cua loai
trai cy nay, Cng ty Vina thm do khao sat thi truong. Co hai cuc thm do trin khai tai
Anh va Thuy S. Kt qua cho thy ham cu co dang
Tai Anh P -1/100" 20
Tai Thuy S P -1/200" 15
a. V d thi hai ham cu nay. H s co gin cua hai thi truong nay co bng nhau
khng?
b. Hin nay, muc cung su ring trn toan th gioi la " 1100. Xac dinh gia binh
qun trn thi truong th gioi theo kt qua o Anh va Thuy S. Tinh h s co gin trong hai
truong hop?
c. ua trn h s co gin hy du doan thu nhp cua nng dn nu " 1150.
d. Theo Tng cng ty thi nu co mt chin dich quang cao rm r o Thuy S thi ham
cu s thanh P -1/100" 25
Trong truong hop nay, gia va h s co gin s thay di nhu th nao?
e. Truoc su thay di cua ham cu nhu trn, liu co vin canh tt dep khng nu muc
cung su ring tng trong nhung nm toi.
7. Gia su ham cung va cu cua khi dt trn thi truong th gioi nm 1975 nhu sau
"
S
14 2P
G
0,25P
0

"
D
-5P
G
3,75P
0

Trong do P
G
(d-la/don vi) la gia khi dt va P
0
la gia du. Gia du dang la 8 d la.
a. Muc gia trn thi truong tu do cua khi dt la bao nhiu?
b. Gia su chinh phu diu tit gia o muc 1,5 d la thi luong thng du hay thiu hut trn
truong khi dt la bao nhiu?
c. Gia su chinh phu khng diu tit. Nu gia du tng tu 8 ln 16 d la thi diu gi s
xay ra voi gia va san luong trn thi truong tu do cua khi dt.
8. Ham cu cua mt hang hoa trn thi truong la "
D
1000 - 4P. Hy tinh h s co gin dim
cua cu theo gia khi gia la 25 dvt va khi la 200 dvt. oanh thu cua nguoi ban s tng hay giam
khi gia giam nhu trn?
9. o chinh phu ngung tro cp cho nganh xe buyt cng cng o thanh ph, cng ty vn tai d
tng gia ve xe buyt thm 75. Sau nm du tin, cng ty vn tai bao cao doanh thu tng thm
52.
a. Hy su dung nhung s liu nay d uoc luong phn trm sut giam cua luong hanh
khach do gia ve tng.
b. Hy uoc luong h s co gin cua cu theo gia.
10. Ham cu cua lua hang nm co dang
"
D
600 - 0,1P
Trong do don vi tinh cua " la tn va P la dng/kg
San luong thu hoach lua nm nay "
S
500.
a. Xac dinh gia lua trn thi truong. Tinh h s co gin cua cu theo gia. V d thi.
b. l bao h san xut chinh phu n dinh muc gia ti thiu la 1500d/kg va cam kt mua
ht phn lua du. Vy chinh phu phai mua bao nhiu lua va chi bao nhiu tin?
c. Trong truong hop chinh phu khng can thip vao thi truong ma tro cp cho nng
dn 500d/kg theo khi luong ban ra. Tinh s tin ma chinh phu phai tro cp. Chinh phu nn
chon giai phap n dinh gia hay tro cp?

41
Chuong 3. L THUYET LJA CHN CUA NGUI TIU NG


Mc tiu: Sau khi hoc xong chuong nay, nguoi hoc co th
- Giai thich su hinh thanh duong cu thi truong cua san phm, trn co so phn tich cach ung
xu hop ly cua nguoi tiu dung.
- Ap dung phuong phap ly thuyt huu dung va phuong phap hinh hoc d giai thich cach thuc
nguoi tiu dung su dung thu nhp cua minh d ti da hoa su thoa mn cua ban thn .

Co hai ly thuyt nghin cuu hanh vi hop ly cua nguoi tiu dung va su hinh thanh cua
duong cu thuyt c din phn tich cn bng tiu dung bng thuyt huu dung va thuyt tn
c din phn tich phn tich cn bng tiu dung bng phuong phap hinh hoc. Hai huong
nghin cuu nay du co nhung uu, nhuoc dim ring nhung b sung cho nhau va mang lai kt
qua ging nhau.
Cach tt nht d hiu hanh vi cua nguoi tiu dung la nghin cuu theo ba buoc. uoc
thu nht la xem xet thi hiu cua nguoi tiu dung. Cu th la chung ta cn mt phuong phap
thuc tin d m ta duoc nguoi tiu dung ua thich mt hang nay hon mt hang khac nhu th
nao? uoc thu hai, chung ta phai tinh dn mt thuc t la nguoi tiu dung phai di mt voi
nhung gioi han v ngn sach - thu nhp cua ho la co gioi han va no han ch luong hang hoa
ma ho co th mua duoc. uoc thu ba la kt hop thi hiu cua nguoi tiu dung va gioi han ngn
sach voi nhau d xac dinh nhung lua chon cua nguoi tiu dung. Noi cach khac, voi thi hiu
cua minh va thu nhp co gioi han, nguoi tiu dung s mua mt tp hop cac loai hang hoa nhu
trn d dat duoc su thoa mn ti da?

1. PHAN TICH CAN BANG TIU NG BANG L THUYET HU NG
1.1. Mt s vn d co ban
Cc gia dnh
Thuyt huu dung dua trn mt s gia dinh
(1) Muc thoa mn khi tiu dung san phm co th dinh luong va do luong duoc, co
nghia la co th so sach va xp hang tt ca cac loai hang hoa. Noi cach khac, trong bt cu 2
hang hoa A va nao, nguoi tiu dung cng s hoc thich A hon , hoc thich hon A, hoc
bang quan giua A va . Luu y rng nhung so thich nay hoan toan khng tinh dn chi phi.
Mt nguoi tiu dung co th thich thit bit tt hon banh mi thit nhung lai mua banh mi vi no re
hon.
(2) Cac san phm co th chia nho.
(3) Nguoi tiu dung lun co su lua chon hop ly.
Hu dng (U: Utility)
Khi nghin cuu thai d cua nguoi tiu dung truoc ht chung ta phai dt cu hoi tai sao
nguoi ta lai tiu dung hang hoa dich vu? Co th tra loi rng vic tiu dung san phm s dap
ung nhung nhu cu nao do cua con nguoi hay mang lai tinh huu dung cho con nguoi.
Huu dung la su thoa mn ma mt nguoi cam nhn duoc khi tiu dung mt loai san
phm hay dich vu nao do, huu dung mang tinh chu quan. Mt nguoi tiu dung hang hoa A
nhiu hon hang hoa vi di voi ho A co d huu dung cao hon . Tinh huu dung mang mt
yu t tm ly quan trong, vi th con nguoi tim cach dat duoc huu dung bng cach nhn
nhung thu lam hai long ho va tranh nhung thu lam tn thuong ho.
1ng hu dng (U: 1otal utility)
Tng huu dung la tng muc thoa mn khi ta tiu thu mt s luong san phm nht dinh
trong mi don vi thoi gian. Tng huu dung dat duoc s phu thuc vao s luong san phm
42
duoc su dung. Tng huu dung co dc dim la ban du khi tng s luong san phm tiu thu thi
tng huu dung tng ln, dn s luong san phm nao do tng huu dung s dat cuc dai; nu tip
tuc gia tng s luong san phm su dung, thi tng muc thoa mn co th khng di hoc s sut
giam.
Hu dng bin (MU: Marginal Utility)
Huu dung bin la su thay di trong tng huu dung khi thay di 1 don vi san phm tiu
dung trong mi don vi thoi gian (voi diu kin cac yu t khac khng di)
X
X
"
TU
MU
A
A
= (1)
Y
Y
"
TU
MU
A
A
= (2)
Nu ham tng huu dung la lin tuc, thi MU chinh la dao ham bc nht cua TU.
Trn d thi, MU chinh la d dc cua duong tng huu dung TU.
'i du 1. iu tng huu dung va tng huu dung bin cua mt nguoi tiu dung khi xem
phim trn bng hinh video trong tun nhu sau
Qx` TUx(dvhd) MUx (dvhd)
1
2
3
4
5
6
7
4
7
9
10
10
9
7
4
3
2
1
0
-1
-2
(*) Qx biu thi s luong bng hinh duoc xem.

"uy lut hu dng bin giam dn
Khi su dung ngay cang nhiu san phm X, trong khi s luong cac san phm khac duoc
giu nguyn trong mi don vi thoi gian, thi huu dung bin cua san phm X s giam dn.
43
Mi quan h giua MU va TU
- Khi MU ~ 0 thi TU tng
- Khi MU 0 thi TU giam
- Khi MU 0 thi TU dat cuc dai (TU
max
)
2. NGUYN TAC TI DA HA HU NG
2.1. Mc dch v gii hn cua ngui tiu dng
Muc dich cua nguoi tiu dung la ti da hoa thoa mn, nhung ho khng th tiu dung
tt ca hang hoa va dich vu ma ho mong mun dn muc bao hoa vi ho lun bi gioi han v ngn
sach.
Gioi han ngn sach cua nguoi tiu dung th hin o muc thu nhp nht dinh cua ho va
gia ca cua cac san phm cn mua.
Vn d dt ra la ho phai su dung quyt dinh cua minh cho cac san phm sao cho muc
thoa mn dat duoc cao nht. Co nhiu cach d duoc muc thoa mn ma chung ta co th chon
lua cach nao tt hon. Tuy nhin vi su khan him dt ra nhung rang buc cho vic lua chon
cach thuc d thoa mn tiu dung nn nguoi tiu dung phai lua chon phuong an ti uu cho cac
cach thuc tiu dung nhm dat muc tiu tng huu dung ti da trong gioi han v ngn sach.
'i du. Nu chung ta co 3000 dng d n trua thi chung ta khng th dung mt bua n
voi nhiu mon n dt tin duoc, hay trong vic su dung thoi gian cng vy, chung ta khng
th vua di xem bong da vua hoc bai duoc.
2.2. Nguyn tc ti da ha hu dng
'i du 1. Ca nhn A co thu nhp I 7 ngan dng, dung d chi mua hai san phm X va Y.
Vn d dt ra A cn mua bao nhiu dng cho X; bao nhiu dng cho Y d tng muc huu dung
thoa mn dat duoc la ti da.
Bang 3.1. S thich cua A di ;i hai san phm duoc th hin qua bang sau
X (dng) MUX (dvhd) Y (ngn dng) MUY (dvhd)
1
2
3
4
5
40
36
32
28
24
1
2
3
4
5
30
29
28
27
25
Ta s so sanh chi tiu hop ly cho tung dng mt (dung don vi ngan dng)
Nu dng thu nht chi tiu cho X s mang lai cho A muc thoa mn la 40 dvhd, con
nu chi tiu cho Y chi mang lai muc thoa mn la 30 dvhd. Vy d ti da hoa huu dung dng
thu nht anh ta s chi tiu cho X

Tip tuc, dng thu 2 nu chi tiu cho X s mang lai 36 dvhd; con nu chi cho Y chi
mang lai dvhd. o do anh ta s chi dng thu 2 cho X.

So sanh cac dng chi tiu k tip
44


lng thu bay chi cho x
4

Nhu vy, d dat thoa mn ti da khi chi tiu ht 7 dng, A s chi mua 4 dng cho X
va 3 dng cho Y MU
x4
MU
y3
28 dvhd.

Nhu vy, nguyn tc ti da hoa huu dung la trong kha nng chi tiu co gioi han, nguoi
tiu dung s mua s luong cac san phm sao cho huu dung bin cua don vi tin t cui cung
cua cac san phm duoc mua s bng nhau
MUx MUy . (1)
X Y . I (2)
Khi X va Y duoc tinh bng don vi hin vt voi don gia la P
x
va P
y
, cng thuc trn
duoc vit lai
y
y
x
x
P
MU
P
MU
= (1)
X.P
x
Y.P
y
I (2)
'i du 2. Gia su ca nhn co thu nhp la 14 dng, chi mua 2 san phm X va Y voi don
gia cac san phm la P
x
2 dng/kg va P
y
1 dng/l. So thich cua di voi hai san phm th
hin qua biu huu dung bin trong bang 3.3
Vn d dt ra la nn mua bao nhiu don vi san phm X, bao nhiu don vi san phm
Y d dat TU
xymax
.
X(kg) MUx(dvhd) Y(lt) MUy(dvhd)
1
2
3
4
5
6
7
8
20
18
16
14
12
8
3
0
1
2
3
4
5
6
7
8
12
11
10
9
8
7
4
1
45
Goi x, y la s luong cua san phm X va Y. l ti da hoa thoa mn, nguoi tiu dung
phai chon phi hop cac san phm sao cho thoa mn 2 diu kin d nu trn
(1) Muc dich tiu dung huu dung ti da tuc la TU(X,Y) ~max.
(2) liu kin rang buc la phn phi tng s tin chi tiu cho hai san phm phai nm
trong gioi han thu nhp sao cho
y
y
x
x
P
MU
P
MU
= (1)
X.P
x
Y.P
y
I (2)
Tu diu kin (1)
2
1
2
= = = =
y
x
y
x
y
y
x
x
P
P
MU
MU
P
MU
P
MU

l thoa mn diu kin (1) ta chon cac cp phi hop sao cho huu dung bin cua X
cng gp 2 ln huu dung bin cua Y (vi P
X
2P
Y
). Cac cp thoa diu kin (1)
x 1 va y 3
x 2 va y 4
x 3 va y 5
x 4 va y 6
x 6 va y 7
Trong do chi phi hop x 4 va y 6 la thoa mn diu kin (2) 4 x 2 6 x 1 14
Nhu vy phuong an tiu dung ti uu la X 4 va Y 6
TU
XYmax
TU
x4
TU
y6
125dvhd.
'i du 3. Nu thu nhp tng ln I
2
15 dng d chi mua 2 san phm thi phi hop ti
uu moi la gi?
14 dng coi nhu d chon hop ly, con dng thu 15 ta so sanh

Phuong an tiu dung ti uu X 4,5 va Y 6
d;hd
P
MU
d;hd
P
MU
x
x
x
x
7 6
6 5
= = (khng thoa diu kin (1)
Nhung khng con cach nao phn phi tt hon. o do trong thuc t, d ti da hoa huu
dung ta chon cac phi hop giua cac san phm thoa mn 2 diu kin
y
y
x
x
P
MU
P
MU
hay min F
y
y
x
x
P
MU
P
MU
(1)
X.P
x
Y.P
y
1 (2)
Trong thuc t chung ta thuong khng co nhiu lua chon du d dat nguyn tc ly thuyt
y
y
x
x
P
MU
P
MU
= .. khi tiu dung nhiu san phm. o do, d ti da hoa tho mn, nguoi tiu
dung phai phn phi thu nhp nht dinh cua minh cho cac san phm sao cho huu dung bin
trn mt don vi tin t cua san phm nay phai tuong duong huu dung bin trn mt don vi
tin t cua cac san phm khac
46
...

y
y
x
x
P
MU
P
MU
P
MU

2.3. S hnh thnh dung cu th| trung
S hnh cua dung cu c nhn di vi san phm X.
luong cu ca nhn cua mi san phm th hin luong san phm ma mi nguoi tiu
dung mun mua o mi muc gia san phm trong diu kin cac yu t khac nhu so thich, thu
nhp va gia cac san phm khac coi nhu khng di.
l xy dung duong cu ca nhn di voi san phm X, ta gia su gia cua san phm X la
Px gia cua Y la Py. Ta chi cho gia san phm X thay di, cac yu t con lai (Py, I va so thich
duoc giu nguyn khng di). Nguoi tiu dung ti da hoa huu dung khi tiu dung hang hoa
X,Y trong tinh trang cn bng tuc la
y
y
x
x
P
MU
P
MU
=
Gia su nguoi tiu dung A co thu nhp I 350 dng d chi mua 2 san phm X va Y voi
Px1 20 dng; Py1 10 dng. So thich cua A di voi 2 san phm duoc th hin qua bang
sau
X (san phm) MUx (dvhd) Y (san phm) MUy (dvhd)

.
.
.
.
.
8
.
.
10


..
.
.
.
.
66
.
.
40
.
.
.
5
.
.
.
.
.
11
.
.
15
.
.
.
24
.
.
.
.
.
22
.
.
20
Phuong an tiu dung X
1
10 san phm X va Y
1
15 san phm Y la phuong an ti uu
vi thoa mn 2 diu kin
d;hd
P
MU
P
MU
y
y
x
x
2
1
1
1
1
= = (1)
X
1
.P
x1
Y
1
.P
y1
I (2) (10.20 15.10 350)
Khi gia san phm X tng ln Px2 30 dng trong khi cac yu t khac ( Py, I, so thich)
khng di. Nu vn mun mua s luong X nhu c X1 10sp thi giam luong mua san phm
Y dn Y` 5sp va s khng dat thoa mn ti da vi
10
24
30
40
1 2
1
= =
y
y
x
x
P
MU
P
MU

47
l dat TU
max
, s diu chinh giam mua san phm X va tng mua san phm Y cho
dn khi X2 8 va Y2 11 thoa 2 diu kin
d;hd
P
MU
P
MU
y
y
x
x
2 , 2
1
1
2
2
= = (1)
X
2
.P
x2
Y
2
.P
y1
I (2) (8x30 11x10 350)
Tu thuyt huu dung ta d chung minh duoc quy lut cu
+ TF
x
" P
T +F
x
" P
iu cu va duong cu ca nhn di voi san phm X

P
X
Q
X
P
X1
(20)
P
X2
(30)
Q
X1
(10)
Q
X2
(8)
Khi gia san phm X tng, trong khi thu nhp, so thich va gia san phm Y khng di thi
co 3 truong hop co th xay ra
Nu h s co gin cua cu theo gia san phm X la co gin nhiu. Khi gia san phm X
tng thi phn chi tiu cho X giam, phn chi tiu cho Y tng ln, kt qua s luong san phm Y
tng ln so voi truoc
Nu 1
) (
>
x D
E P
x
tng ~ T#
x
giam ~ T#
Y
tng ~ Y tng.
Nu
1
) (

x D
E
P
x
tng ~ T#
x
tng ~ T#
Y
giam ~ Y
giam.
Nu 1
) (
=
x D
E P
x
tng ~ T#
x
, T#
Y
khng di ~ Y khng di.
S hnh thnh dung cu cua san phm X.
Gia su trn thi truong san phm X chi co 2 ca nhn nguoi tiu dung A va , thi luong
cu thi truong la tng luong cu cua hai ca nhn o mi muc gia.
Don gi san phm P
(dng/SF)
Lung cu cua A
(q
A
)
Lung cu cua B
(q
B
)
Lung cu th| trung
(Q

q
A
+ q
B
)
P
1
(20)
P
2
(30)
q
A1
(10)
q
A2
(8)
q
1
(5)
q
2
(2)
Q
1
q
A1
q
1
(15)
Q
2
q
A2
q
2
(10)
48

Hinh 3.3. S hinh thanh dung cau san phm
luong cu thi truong () duoc tng hop tu cac duong cu ca nhn, bng cach tng
cng theo hoanh d cac duong cu ca nhn.
'i du. q
A
- 1/2.P 200, q

- P 300
~ Ham cu thi truong la Q

q
A
q

-3/2.P 500
Vy duong cu thi truong di voi mt hang hoa la tng hop tt ca cac duong cu ca
nhn di voi hang hoa do. Cng nhu cu ca nhn duong cu thi truong la tp hop nhung dim
duoc xac dinh boi nhung s luong khac nhau di voi mt hang hoa duoc tiu thu voi muc gia
tuong ung, trong nhung diu kin khac nhau khng di, s luong tiu thu hang hoa do trn thi
truong bng tng s luong tiu thu cua cac ca nhn trn thi truong v hang hoa do (muc gia
ca cua hang hoa trn thi truong va di voi tung ca nhn la nhu nhau)
Thuyt huu dung giup ta phn tich thai d tiu dung cua ca nhn va giai thich su hinh
thanh duong cu thi truong. Tuy nhin thuyt nay cng co nhung nhuoc dim khi ap dung la
kha nng chia nho cua san phm va kha nng do luong huu dung.
2. PHAN TICH CAN BANG TIU NG BANG HINH HC
2.1. Mt s vn d co ban
Ba gia thuyt co ban v s thich cua ngui tiu dng
So thich co tinh hoan chinh, nghia la nguoi tiu dung co kha nng so sanh, sp xp
theo thu tu muc thoa mn ma cac phi hop khac nhau giua hai hay nhiu hang hoa co th
mang lai.
'i du. Phi hop A gm 1 ly kem 4 chic banh ngot. Phi hop gm 2 ly kem 2
chic banh ngot. Nu la nguoi thich n banh ngot thi phi hop A mang lai muc thoa mn cao
hon phi hop ; anh ta s sp xp A ~ . Nguoc lai, di voi nguoi thich n kem, di voi anh
ta phi hop mang lai muc thoa mn cao hon phi hop A; anh ta sp xp ~ A.
Nguoi tiu dung lun thich nhiu hang hoa hon la it hang hoa (gia su voi moi hang
hoa du tt du duoc mong mun). Tt nhin, mt s hang hoa chng han nhu nhim
khng khi, la khng duoc mong mun va nguoi tiu dung s tranh hang hoa do bt ky luc
nao ho co th. So thich co tinh bc cu, nghia la nu phi hop A duoc uu thich hon phi hop
, phi hop duoc uu thich hon phi hop C thi tt nhin phi hop A s duoc uu thich hon
phi hop C A ~ va ~ C A ~ C
Dung dng ich
l khc phuc phn nao nhung nhuoc dim cua phn tich huu dung, tu lu nguoi ta
con dung duong dng ich trong phn tich kinh t. Tuy nhin ca 2 cach phn tich du cho cung
mt kt qua ca 2 lin h cht ch voi nhau va giup lam sang to vn d thai d tiu dung ca
nhn. Cac buoc phn tich cung nhm xac dinh duong cu ca nhn va duong cu thi truong.
Khi nim
luong dng tich la tp hop cac phi hop khac nhau giua hai hay nhiu san phm cung
mang lai mt muc thoa mn cho nguoi tiu dung.
Gia su co bn phi hop A, , C va cua 2 san phm thuc phm ( X) va s luong
49
qun ao (Y) cung tao ra mt muc thoa mn cho nguoi tiu dung la U1, duoc th hin trong
bang 3.7 duoi dy
Phi hp X (dv) Y (dv)
A 3 7
4 4
C 5 2
6 1
Th hin cac phi hop trn ln d thi, cac truc biu thi s luong san phm (X) va s
luong qun ao (Y), ta duoc duong dng ich (U
1
) So thich cua nguoi tiu dung co th duoc
m ta bng tp hop cac duong dng ich tuong ung voi cac muc thoa mn khac nhau.
Cac duong dng ich cang xa gc O thi muc thoa mn cang cao.
Tp hop cac duong dng ich trn mt d thi duoc goi la so d dng ich.

Hinh 3.4. lung dng ich
Dc dim cua dung dng ich
Cac duong dng ich thuong co ba dc dim
(1) c xung v bn phai, diu nay phan anh thuc t cua nguoi tiu dung la khi giam
luong tiu thu san phm nay thi tng luong tiu thu san phm kia d tng huu dung khng
di.
Nu duong dng ich nm ngang, thi tuc la voi cung luong Y phi hop voi nhung luong X
khac nhau du dem lai muc huu dung nhu nhau. liu nay cho thy nguoi tiu thu d bao hoa
voi luong X, do do du co tng thm X cng khng lam tng thm huu dung
(2) Cac duong dng ich khng ct nhau
Gia su hai duong dng ich (U
1
) va (U
2
) ct nhau nhu trn hinh 3.5, hai phi hop A va
C cung nm trn duong (U
1
), do do
TU
A
TU
C
(1)
Tuong tu
TU

TU
C
(2)
Tu (1) va (2), tinh bc cu cho phep ta kt lun TUA TU. Nhung diu nay trai voi
gia thuyt thich nhiu hon it. o do hai duong dng ich khng th ct nhau.
50

Hinh 3.5. Cac dung dng ich khong bao gi ct nhau
Tinh b sung hay thay th cua cac san phm duoc phan anh trong d cong cua duong
dng ich. Tht ra cac san phm co tinh thay th hay b sung nhau ung voi nhung s luong nao
do.
Li v phia gc O, th hin ty l ma nguoi tiu dung mun danh di giua hai loai giam
dn, ty l nay duoc goi la ty l thay th bin (M#S).
Ty l thay th bin cua X cho Y (M#S
XY
) la s luong san phm Y giam xung khi su
dung tng thm mt don vi san phm X nhm bao dam muc thoa mn khng di.
M#S
XY

Y
/
X

Voi vi du trn M#S
XY
-3/1;-2/1;1/1
Trn d thi M#S la d dc cua duong dng ich
Mi quan h giua M#S
XY
voi MU
X
va MU
Y

(1) Tng huu dung giam xung do giam s luong san phm Y su dung
TU
Y
.MU
Y

(2) Tng huu dung tng thm do su dung thm 1 don vi san phm X
TU
X
.MU
X

l dam bao tng huu dung khng di thi
Y
.MU
Y

X
.MU
X
0

XY
y
x
MRS
X
Y
MU
MU
=
A
A
=
o do ty l thay th bin cng chinh la ty s huu dung bin cua hai san phm.
Cc dng dc bit cua dung dng ich
Tuy theo mi quan h trong su dung giua hai san phm la thay th hay b sung, hay
vua thay th vua b sung ma duong dng ich co nhung dang khac nhau.










Hinh 3.6. Cac dng dc bit cua dung dng ich
Dung ngn sch
Khi nim
luong ngn sach la tp hop khac nhau giua hai san phm ma nguoi tiu dung co th
Y
X
Y
X
U
2
U
1
a) X va Y la hai san phm
b sung
b) X va Y la hai san phm
thay th
51
mua duoc voi cung mt muc thu nhp va gia cac san phm d cho.
Phuong trinh duong ngn sach co dang
X.P
X
Y.P
Y
I
hay Y I/ P
y
- (P
x
/ P
y
)X
Voi X la luong san phm X mua duoc. Y la luong san phm Y mua duoc. P
X
la gia
san phm X. P
Y
la gia san phm Y. I la thu nhp cua nguoi tiu dung. M ta trn hinh 3.7 ta
co duong ngn sach MN
OM I/P
Y
th hin luong san phm Y ti da ma nguoi tiu dung mua duoc.
ON I/P
X
th hin luong san phm X ti da ma nguoi tiu dung mua duoc.

Hinh 3.7. lung ngan sach
Dc dim
(1) luong ngn sach la duong thng dc xung v bn phai.
(2) l dc cua duong ngn sach la ty gia giua hai san phm (P
X
/P
Y
), th hin ty l
phai danh di giua hai san phm trn thi truong, mun tng mua san phm nay phai giam
tuong ung bao nhiu san phm kia khi thu nhp khng di.
'i du. A co thu nhp I 1000 dung d mua hai san phm X va Y voi gia tuong ung la
P
X
100 va P
Y
200. Phuong trinh duong ngn sach la Y 5 - 1/2X. l dc tuong ung la -
1/2 mun mua thm mt san phm X phai giam mua 1/2 san phm Y.
S dch chuyn dung ngn sch
luong ngn sach co th dich chuyn duoi tac dng cua cac nhn t sau
(1) Thu nhp thay di, khi thu nhp tng ln, gia cac san phm khng di, duong ngn
sach s dich chuyn song song sang phai. Nguoc lai khi gia ca thu nhp giam, duong ngn
sach dich chuyn sang trai.

Hinh 3.8. S dch chuyn dung ngan sach
(2) Gia san phm thay di, khi thu nhp I va gia san phm Y khng di, nu gia san
phm X tng ln thi duong ngn sach quay v phia gc trn truc X, vi tri trn truc X vn giu
52
nguyn. Nu gia X tng thi chiu quay nguoc lai.


Hinh 3.9. lung ngan sach quay
2.2 Nguyn tc ti da ha hu dng
V mt tu nhin, chung ta thy nhu cu cua con nguoi rt da dang. Nguoi ta cn dung
nhiu san phm voi mt s luong nht dinh, boi vi nhu chung ta bit v huu dung, dng thoi
v mt kinh t nguoi tiu dung bi gioi han boi thu nhp cua chinh ho va gia ca cua hang hoa.
Nhung duong dng ich cho thy nhung kt hop nao khi tiu dung cac san phm mang
lai cac kt qua la huu dung cao thp khac nhau. Tt nhin y mun cua nguoi tiu dung lua
chon nhung kt hop nao mang lai huu dung cao nht co th duoc.
Nhung duong gioi han tiu dung cho thy nguoi tiu dung chi co mt s lua chon co
gioi han, ho phai phn chia thu nhp cua minh nhu th nao cho cac san phm.
Voi muc tiu la dat huu dung ti da, th hin trong vic mong mun vuon toi cac
duong dng ich cao nht trong gioi han thu nhp la I1 va gia cac san phm d cho la PX va
PY duoc th hin qua duong ngn sach tuong ung.
Vn d dt ra Nguoi tiu dung nn chon phi hop nao giua X va Y d tng huu dung
dat duoc la cao nht?
Cac phi hop A, E, du nm trn duong ngn sach, do do diu thoa mn gioi han v
ngn sach. Trong do E la phi hop ti uu vi no nm trn duong dng ich cao hon ca.
Nu chon phi hop A hay chi tao ra muc thoa mn U
0
, chua phai la muc thoa mn
ti da.

Hinh 3.10. Phi hop tiu dung ti uu
Nhu vy phi hop ti uu cua mt duong ngn sach chinh la tip dim cua duong ngn
sach voi duong dng ich, tai do (E) d dc cua hai duong bng nhau
Tai E M#S
XY
- P
X
/P
Y

Trn d thi phi hop ti uu la nguoi tiu dung s mua X
1
san phm X va Y
1
san phm
Y d dat muc thoa mn ti da la U
1
.
53
2.3. S hnh thnh dung cu th| trung
luong cu cua nguoi tiu dung di voi mt hang hoa duoc xac dinh boi s luong san
phm ma nguoi y mua voi nhung muc gia khac nhau.

Hinh 3.11. lung tiu dung theo gia
Khi cac diu kin khac khng di, su thay di gia ca san phm dn toi thay di khi
luong san phm duoc tiu dung.
Dung cu c nhn v san phm
(1) Gia su mt nguoi tiu thu co thu nhp la I
1
d mua hai san phm X va Y voi gia
cac san phm la P
x1
va P
Y1
, thi duong ngn sach tuong ung la MN (nhu hinh 3.11a). Phi hop
ti uu ban du la E(x
1
,y
1
) la tip dim cua duong ngn sach MN voi duong dng ich la U
1
. o
do ta co th xac dinh dim E (x
1
, y
1
) trn d thi (3.11b).
(2) Gia su gia san phm X tng ln la P
x2
(P
x2
~ P
x1
) va gia san phm Y va thu nhp
khng di, thi duong ngn sach moi la MC. lim phi hop ti uu la dim F (x2, y2) la tip
dim cua duong ngn sach MC voi duong dng ich la U0 trn d thi (3.11a) ~ ta xac dinh
dim F (x
2
,y
2
). Ni cac dim phi hop ti uu E (x
1
, y
1
) va F (x
2
, y
2
) trn d thi (3.11a), ta co
duong tiu dung theo gia.
luong tiu dung theo gia la tp hop cac phi hop ti uu giua hai san phm khi gia
mt san phm thay di, cac diu kin con lai khng di.
Ni cac dim E (x
1
, P
x1
); F (x
2
, y
2
) trn d thi (3.11b), ta co duong cu ca nhn v san
phm X, dc xung bn phai.
luong cu thi truong luoc hinh thanh bng cach tng cng cac luong cu tu cac
duong cu ca nhn tuong ung voi cac muc gia nhu d trinh bay o phn trn.
2.. Cc vn d khc
Dung Engel
luong Engel phan anh mi quan h giua su thay di luong cu san phm voi su thay
di thu nhp, trong diu kin cac yu t khac khng di. l xy dung duong Engel, ta s cho
thu nhp thay di, gia cac san phm khac khng thay di.
Gia dinh ban du thu nhp la I
1
, gia cac san phm ln luot la P
X
, va P
Y
, duong ngn
sach tuong ung la MN. lim phi hop ti uu la E (x
1
, y
1
) la tip dim cua duong ngn sach
MN voi duong dng ich U
1
. (Hinh 3.12a).
54

Hinh 3.12. lung tiu dung theo thu nhp
Nu thu nhp thay di tng ln la U
2
, gia cac san phm khng di (P
x
,P
y
) thi duong
ngn sach moi la M`N`. lim phi hop ti uu moi la E (x
2
, y
2
) la tip dim cua duong ngn
sach M`N` voi duong dng ich U
2
. Ni cac dim F (x
1
, Px
1
); F (x
2
, y
2)
trn d thi (3.12a), ta
co duong tiu dung theo thu nhp.
luong tiu dung theo thu nhp la tp hop cac phi hop ti uu giua hai san phm khi
thu nhp thay di, gia cac san phm khng di
Tu duong theo thu nhp, ta co dy du s liu d xy dung duong Engel cho cac san
phm.
I X Y
I
1

I
2

X
1

X
2

Y
1

Y
2

Hinh dang duong Engel cua san phm cho chung ta bit tinh cht cua san phm la
thit yu, san phm cao cp hay san phm cp thp (hinh 3.12b; 3.12c; 3.12d)



















I
2
I
1
I
E
F
X
1
X
2
X

luong Engel di voi
san phm X
luong Engel di voi
san phm Y
Y
1
Y
2 Y

b) X la san phm thit yu
c) Y la san phm cao cp
I
2
I
1
I
55










luong Engel cng giai thich cho chung ta nhung khac bit trong chi tiu cua nguoi
tiu dung thuc cac nhom thu nhp khac nhau.
'i du. S liu thng k cua nhiu gia dinh voi vic chi tiu v mt s mt hang nhu
sau
Chi tiu ch4 1 2 3 4 5 6
Giai tri
Mua nha o
Thu nha o
Y t
545
1172
1493
932
661
1526
1790
1250
1158
2156
2078
1499
1280
3164
1897
1522
1528
4494
1401
1627
3072
7800
991
1707
S liu trn cho bit mi quan h giua chi tiu cho mt hang muc cu th nao do chu
khng phai la luong hang duoc tiu dung voi thu nhp. Ta thy, o hai hang muc du giai tri
va nha o la nhung mt hang co d co gin cua cu theo thu nhp la rt cao. Chi tiu trung binh
cua gia dinh cho giai tri tng gn 6 ln khi chung ta chuyn tu nhom co thu nhp thp nht
dn nhom thu nhp cao nht, chi mua nha cng vy.
Nguoc lai hang muc thu ba la chi d thu nha giam khi thu nhp tng, no phan anh
thuc trang hu ht nhung nguoi co thu nhp cao diu mua nha ring thay vi di thu nha. Cui
cung y t la hang muc tiu dung co d co gin theo thu nhp duong thp nht.
1c dng thay th v tc dng thu nhp
Khi gia san phm X tng ln (hay giam xung) trong diu kin cac yu t khac khng
di thi luong tiu thu san phm X giam xung (hay tng ln) la kt qua tng hop cua hai tac
dng tac dng thay th va tac dng thu nhp.
Gia su gia cua hang hoa X giam xung gy nn hai tac dng. Thu nht, suc mua thuc
t cua nguoi tiu dung tng ln ho co loi hon boi ho co th mua cung mt luong hang hoa do
voi s tin it hon va co du tin d mua sm thm. Thu hai, ho s tng tiu dung mt mt hang
nao tro nn r hon va giam tiu dung mt hang tro nn dt hon mt cach tuong di. Thng
thuong ca hai tac dng nay xay ra dng thoi nhung d r hon chung ta cn phn bit hai tac
dng nay.
Tac dng thay th la luong san phm X giam xung (tng ln) khi gia san phm X
tng ln (hay giam xung) trong diu kin muc thoa mn khng di (hay thu nhp thuc t
khng di). o do tac dng thay th lun mang du m. Su thay th nay duoc danh du bng
su dich chuyn doc theo duong dng ich. Tac dng thu nhp Khi gia san phm X tng ln
lam thay di luong cu san phm X do suc mua giam xung (thu nhp thuc t giam) va lam
thay di muc thoa mn.
(1) Nu X la san phm thng thuong thi tac dng thu nhp mang du m, khi gia san
phm X tng ln thu nhp thuc t giam s lam giam luong cu san phm X.
(2) Nu X la san phm thu cp tac dng thu nhp mang du duong, khi gia san phm
E
F
Z
2
Z
1 Z

luong Engel di voi
san phm Z
d) X la san phm cp thp
I
2
I
1
I
56
X tng ln, thu nhp thuc t giam lam luong cu san phm X tng ln va nguoc lai.
Ta co th minh hoa hai tac dng trn qua d thi 3.13











Hinh 3.13. Tac dng thay th ;a tac dng thu nhp

Gia dinh X va Y la hai san phm binh thuong. Voi duong ngn sach ban du la MN,
thi phi hop ti uu la dim E(x
1
,y
1
), dat muc thoa mn ti da la U
1
.
Nu chi co gia san phm tng ln tu P
x1
dn P
x2
(gia san phm Y va thu nhp khng
di), thi duong ngn sach moi la MC va dim phi hop ti uu tuong ung la dim F(x
2
,y
2
) voi
muc thoa mn ti da dat duoc la U
0
.
Nhu vy khi gia san phm X tng ln tu P
x1
dn P
x2
thi tac dng thay th va tac dng
thu nhp lam luong tiu thu san phm X giam tu x
1
xung x
2
.
l do luong tac dng thay th, ta loai tru tac dng thu nhp bng cach tng thm thu
nhp mt luong (AI) vua du d duong ngn sach gia dinh M`C` song song voi duong ngn
sach MC va tip xuc voi duong dng ich ban du U
1
(d giu muc thoa mn khng di) tai
dim G (x`, y`).
Nhu vy tac dng thay th la doan x
1
x`, la su di chuyn doc duong dng ich U
1
tu E
dn G. Tac dng thay th mang du m, nghia la su tng gia san phm s lam giam luong cu
san phm do va nguoc lai trong diu kin muc thoa mn khng di.
V tac dng thu nhp Khi gia san phm tng thi thu nhp thuc t giam, th hin cung
mt muc thu nhp bng tin nhu truoc, nu gia san phm tng thi s luong cac san phm
duoc mua s giam xung so voi truoc va nguoc lai.
luong ngn sach thuc t la MC (voi dim cn bng F(x
2
,y
2
)), nhu vy tac dng thu
nhp la doan x`x
2
, la su dich chuyn tu G t U
1
sang F t U
0
la luong san phm X giam tu x`
xung x
2
, lam giam muc thoa mn tu U
1
F U
0
.
Tom lai, voi X la san phm thng thuong, tac dng thay th va tac dng thu nhp cung
cung chiu. Khi gia san phm X tng thi tac dng thay th lam luong san phm X tip tuc
giam tu x` xung x2. Tng hop hai tac dng, khi gia san phm X tng ln Px1 ln Px2 lam
luong san phm X giam tu x1 xung x2.
M
I/Px1
E
x1
Y1
U1
C
N
I/Px2
U0
F Y2
X2
M`
C`
G
X`
Y`
57

Hin tung Ciffen

Hinh 3.14. Hin tuong Giffen
Qua phn tich trn, ta thy nu X la san phm thng thuong thi tac dng thay th va
tac dng thu nhp la cung chiu, du giam khi gia san phm tng.
Nu X la san phm thu cp thi tac dng thay th va tac dng thu nhp nguoc chiu
nhau.
V mc ly thuyt, di voi san phm thu cp co th xay ra truong hop tac dng thu
nhp manh hon ln ap tac dng thay th, duong cu s dc ln v bn phai khi gia tng,
luong cu san phm s tng va nguoc lai. ly chinh la hin tuong GiIIen.
1hng du tiu dng (CS)
Nguoi tiu dung mua hang hoa vi vic mua sm hang hoa do khin cho ho thoa mn
hon. Thng du tiu dung la thuoc do tng th nhung nguoi tiu dung duoc loi hon bao nhiu
khi ho co kha nng mua hang hoa trn thi truong. Vi nhung nguoi tiu dung khac nhau co
cach danh gia khac nhau di voi vic tiu dung nhung hang hoa cu th, nn luong tin ti da
ho mun tra cho hang hoa do cng khac nhau.
Theo qui lut huu dung bin giam dn, di voi mi ca nhn, muc thoa mn cua san
phm tiu dung truoc thuong lon hon muc thoa mn cua cac san phm tiu dung sau, do do
nguoi tiu dung sn long tr nhung muc gia cao hon cho nhung san phm tiu dung truoc.
Nhung thuc t, nguoi tiu dung tra cung mt muc gia cho tt ca cac san phm duoc mua cn
cu vao huu dung bin cua san phm sau cung, d tao ra thng du tiu dung. Thng du tiu
dung cua mt don vi san phm la phn chnh lch giua muc gia ti da ma nguoi tiu dung sn
long tra (con goi la gia danh truoc) voi gia thuc tra cho san phm.
Thng du tiu dung ca nhn cho q
1
san phm la chnh lch giua tng s tin ti da ma
nguoi tiu dung sn long tra voi tng s tin thuc t tra cho q
1
san phm

Hinh 3.15. Thng du tiu dung
58
Trn d thi 3.15, khi gia la P
1
50 dng, luong cu cua ca nhn A la q
1
10 san
phm, thi thng du tiu dung cua san du tin
CS1SF gia ti da ma nguoi tiu dung sn long tra - gia thuc tra.
100 dng - 50 dng 50 dng.
Thng du tiu dung cua q
1
san phm
CSq
1
Tng s tin ti da ma nguoi tiu - Tng s tin thuc tra cho q
1
san phm
dung sn long tra cho q
1
san phm
OJAq
1
- OP
1
Aq
1
JP
1
A
750 dng - 500 dng 250 dng.
1hng du tiu dng trn th trung
Nu gia thi truong la P va san luong cn bng la Q, thi thng du tiu dung trn thi
truong o muc gia P la phn chnh lch giua tng s tin ti da ma nguoi tiu dung sn long
tra cho Q voi tng s tin thuc tra cho Q san phm (hinh 3.16).
Thng du tiu dung trn thi truong con duoc xac dinh boi din tich nm duoi duong
cu va phia trn gia thi truong cua san phm.
Khi chinh phu tng thu la t dvt/san phm, chi phi san xut tng ln do do duong cung
dich chuyn ln trn S
1
F S
2
(hinh 3.17) gia cn bng tng ln la P
2
. Thng du tiu dung
tuong ung la din tich JP
2
E
2
( CS
2
JP
2
E
2
).
So voi truoc thu, thng du tiu dung giam.
ACS CS
2
- CS
1
JP
2
E
2
- JP
1
E
1
-A -
Tom lai, nu gia thi truong tng ln thi thng du tiu dung trn thi truong giam xung
va nguoc lai.

CAU HOI THA LUAN V BI TAP
1. ua trn phong vn chuyn su d thu thp thng tin v ua thich tiu dung trai cy va thit
cho bit tt ca cac t hop cua trai cy va thit sau dy dem lai cung mt muc huu dung nhu
nhau di voi h ng A.
T hop S don vi thit S don vi trai cy
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1,0
3,0
5,0
7,0
9,0
11,0
13,0
15,0
17,0
19,0
34,40
14,00
9,22
7,00
5,70
4,84
4,22
3,75
3,39
3,09
a. ung thng tin trn d v duong bang quan (duong dng ich hay indiIIerence curve)
cua ng A.
b. Gia su ng A co 34 don vi trai cy va 1 don vi thit. ng A s mun chp nhn thm
bao nhiu don vi thit d giam bot 10 don vi trai cy?
c. Sau khi hoan di nhu trn, ng A co 24 don vi trai cy. ng A s mun chp nhn
thm bao nhiu don vi thit d giam thm 10 don vi trai cy nua?
59
d. Kt qua cua cu (c) cao hon hay thp hon cu (b). Giai thich. Nu khng th xac
dinh duoc cu tra loi, cn thng tin gi thm d co th tim duoc tra loi?
e. Gia mt don vi thit va mt don vi trai cy ln luot la 12.000 dng va 2.000 dng.
ng A co thu nhp 120.000 dng/thang. Uoc luong s don vi thit va s don vi trai cy ng A
mong mun mua.
I. Nu gia thit giam tu 12.000 con 8.000 dng. V duong bang quan tuong ung voi s
luong thit va trai cy ng A mong mun mua.
g. Nu gia thit giam tu 12.000 con 8.000 dng va thu nhp giam 20.000 dng. V
duong bang quan tuong ung voi s luong thit va trai cy ng A mong mun mua.
2. Gia su nguoi tiu dung chon lua giua 2 hang hoa F va C d ti da hoa su thoa mn cua
minh, gioi han boi ngn sach.
a. Giai thich va v trn d thi cac duong bang quan.
b. l dc cua duong bang quan do luong cai gi?
c. Tai sao duong bang quan la duong cong lm v phia gc toa d?
d. Goi P
I
va P
c
, MU
I
va MU
c
ln luot la gia va d huu dung bin cua hai hang hoa nay,
dung duong ngn sach va duong cong bang quan d tim dim ti uu cua nguoi tiu dung.
e. Tai dim nay P
I
, P
c
, MU
I
, MU
c
va ti xut thay th M#S lin h voi nhau nhu th
nao?
3. Khi gia cua mt hang hoa tiu dung thay di, giai thich anh huong thay th va anh huong
thu nhp. Giai thich d co gin gia va d co gin thu nhp cua cu.
. V cac duong bang quan cua hai hang hoa trong hai truong hop
a. Hai san phm hoan toan b tuc cho nhau (vi du, chic giay bn trai va chic giay
bn phai)
b. Hai san phm thay th (vi du nuoc ngot coca va nuoc ngot pepsi).
. Gia su banh mi thit (X) gia 2 ngan dng mt banh, nuoc ngot (Y) gia 1,5 ngan mt chai.
Mt nguoi tiu dung co 10 ngan d chi dung cho hai san phm nay. luong gioi han ngn sach
co dang nhu th nao? Tim d dc cua duong ngn sach nay.
6. Gia su su chon lua giua 2 san phm banh mi thit (Y) va nuoc ngot (X) cua mt nguoi tiu
dung co th biu din bng mt ham huu dung nhu sau U W X .Y
luong dng ich cua ham huu dung nay duoc suy ra bng cach chon cac t hop khac
nhau cua X va Y cho cung mt gia tri huu dung. Ga su chon muc huu dung la 10, ham cua
duong dng ich la 10 W X .Y hay 100 X . Y
a. Tim ti l thay th bin M#S cua X cho Y tai cac dim (X 5,Y 20) va (X 20,Y
5). Hy giai thich kt qua.
b. Tim ham s biu din huu dung bin cua X va huu dung bin cua Y.
c. Tim ham cua M#S dua trn quan h giua M#S va huu dung bin cua X va Y.
7. Gia su huu dung cua 2 san phm X va Y di voi mt nguoi tiu dung la mt phuong trinh
co dang nhu sau (ham Cobb ouglas)
Huu dung U(X,Y) X
0,5
Y
0,5

Nu gia cua Y va X ln luot la P
y
1000 va P
x
250, va nguoi nay co 2000 d chi
cho 2 san phm nay. Tim muc tiu thu ti uu (dat muc huu dung cao nht) cua X va Y d
nguoi tiu dung nay.
8. Voi thng tin nhu trong bai tp trn, gia su nguoi tiu dung mun tim muc tiu thu cua X
va Y co chi phi nho nht d dat muc huu dung bng 2. Tim muc chi phi nay.
9. Mi tun, anh lat mua 2 banh mi thit gia 2 ngan mt , 8 goi xi gia 500 dng mt goi,
va 8 qua trung gia 1000 mt qua, nhung khng mua coca gia 1500 mt chai. an co th kt
lun nhu th nao v huu dung bin cua 4 san phm trn di voi anh lat?
60
10. Tai sao cu noi 'Muc huu dung s ti da khi huu dung bin cua tt ca san phm bng
nhau la sai. Cu nay phai duoc sua lai nhu th nao cho dung, giai thich.
11. Mt nguoi tiu thu co thu nhp I 3500 d mua 2 san phm X va Y voi gia tuong ung la
Px 500 va Py 200. So thich cua nguoi nay biu hin qua ham s TU
x
-Q
2
x
26Q
x
va
TU
y
-5/2Q
2
y
58 Q
y
. Xac dinh phuong an tiu dung ti uu va tng huu dung ti da co th
dat duoc.
12. Gia su ban rt giau va rt mp. ac si khuyn ban nn n king va gioi han o muc 2000
calo mt ngay. Cn bng nguoi tiu dung di voi nhu cu n ung cua ban thay di nhu th
nao?
13. Mt nguoi tiu thu co thu nhp I 36.000 d chi tiu cho 3 loai san phm X, Y va Z co gia
la P
x
P
y
P
z
3000 d. So thich cua nguoi nay di voi 3 loai san phm nhu sau
S luong san phm TUx TUy TUz
1
2
3
4
5
6
7
75
147
207
252
289
310
320
68
118
155
180
195
205
209
62
116
164
203
239
259
269
l ti da hoa huu dung, nguoi nay phai phn phi thu nhp cho 3 loai san phm nhu
th nao? Tng huu dung dat duoc?
Nu thu nhp vn la 36.000 d nhung gia san phm thay di P
x
3000, P
y
6000 va P
z

3000. Nguoi nay s phn phi chi tiu nhu th nao d co tng huu dung cao nht?. V
duong cu ca nhn san phm Y.
1. Gia su nhu cu di lai qua mt cy cu co dang Y 1.000.000 - 50.000 P, trong do Y la
s chuyn di qua cu va P la phi qua cu.
a. Hy tinh thng du nguoi tiu dung nu gia cua phi qua cu la 0 dng, 1 dng va 20
dng.
b. Nu phi xy cu la 1.800.000 dng. Tim muc phi qua cu d hoa vn. Thng du
nguoi tiu dung tai muc phi nay bng bao nhiu?
c. Gia su phi xy cu bng 8 triu dng. Giai thich tai sao cy cu cn phai duoc xy
mc du khng co muc phi qua cu nao du cao d dat hoa vn.
1. Gia su d co gin cu theo thu nhp di voi thuc phm la 0,5 va d co gin cu theo gia
thuc phm la 1,0. Voi gia thuc phm la 2.000 dng, mt h gia dinh co thu nhp hng nm
25.000.000 dng chi tiu 1.000.000 dng mt nm cho thuc phm.
a. Nu thu danh vao gia ban thuc phm lam cho gia thuc phm tng ln gp di, chi
tiu vao thuc phm cua h gia dinh nay thay di nhu th nao?
b. Gia su nu gia dinh nay nhn duoc mt s tin phu cp la 500.000 dng d lam
giam bot ganh nng do tng gia cua thuc phm thi chi tiu vao thuc phm cua h nay thay di
nhu th nao?
c. Gia dinh nay s thit thoi hay co loi khi nhn duoc s tin giam thu ngang voi s
tin phai tra nhiu hon do thu danh vao gia ban?
16. Co 2 loai bia - loai co nng d ruou cao va loai co nng d ruou thp va nhiu loai nuoc
ngot bay ban tai siu thi o dia phuong cua ban. Gia su luc du ca 2 loai bia du chiu thu nhu
nhau. Chinh phu quyt dinh, vi muc dich khuyn khich giam tiu thu ruou, tng thu loai bia
co nng d ruou cao va giam thu loai co ruou thp. Gia va luong ban cua thi truong hai loai
bia thay di ra sao? Theo ban, thu trn bia co anh huong dn cu cua nuoc ngot khng?
61
17. Nu ban la chuyn vin tu vn kinh t cho t chuc cac nuoc xut khu du mo (OPEC
the Organization oI Petrolium Exporting Countries) va bit duoc cu cua du mo trn th gioi
co dc tinh nhu sau
Gia (US/thung) Luong cu (triu thung/ngay)
15
25
35
45
55
56.000
40.000
24.000
16.000
10.000
an cn phai cung cp khuyn cao cho nhung truong hop sau
a. Nu cung du mo giam lam gia tng tu 15 ln 25 US/thung, tng doanh thu ban
du tng hay giam?
b. Tng doanh thu ban du s tng hay giam nu cung tip tuc ct lam gia tng dn 35
US/thung.
c. O gia nao thi doanh thu ban du cao nht? tuong ung voi luong cung bao nhiu?
d. Tinh co gin gia cua cu du mo khi gia tng 10 $/thung o cac muc gia khoi du la
15$, 25$, 35$ va 45$/thung.
e. Tim co gin gia cua cu o muc gia co doanh thu cao nht.
I. O khoan gia nao thi cu cua du mo khng co gin?
62
Chuong . L THUYET VE SAN XUT V CHI PHI


Mc tiu Sau khi hoc xong chuong nay, nguoi hoc co th
- Giai thich duoc cac khai nim ham san xut, nng sut trung binh, nng sut cn bin, mi
quan h giua san luong va nng sut bin, nng sut trung binh va nng sut bin; phn bit
ham san xut trong ngn han va trong dai han.
- Vn dung duoc nguyn tc phi hop ti uu cac yu t san xut d giai quyt cac bai tp.
- Giai thich duoc cac khai nim chi phi, mi quan h giua chi phi va san luong.
- Vn dung nguyn tc ti da hoa loi nhun d giai quyt cac bai tp

Trong ba chuong vua qua chung ta d tp trung vao phia cu cua thi truong - nhung so
thich va hanh vi cua nguoi tiu dung. y gio, chung ta chuyn sang phia cung va xem xet
hanh vi cua nha san xut. Chung ta xem xet cac don vi san xut co th t chuc san xut nhu
th nao d co hiu qua va chi phi cua ho thay di nhu th nao khi gia cac du vao va muc san
luong thay di.
Ly thuyt v san xut va chi phi la ly thuyt trung tm di voi vic quan ly kinh t cua
mt doanh nghip. Chung ta phai xem xet mt s vn d ma doanh nghip thuong xuyn gp
phai nhu doanh nghip phai dung bao nhiu may moc va bao nhiu lao dng? Nu mun
tng san xut thi doanh nghip nn thu thm cng nhn hay nn xy dung thm nha may
moi? oanh nghip phai du tru chi phi la bao nhiu cho nm toi va cac chi phi do co th thay
di nhu th nao theo thoi gian va chiu tac dng nhu th nao o cac muc san luong?
Trong chuong nay chung ta nghin cuu cng ngh san xut cua mt doanh nghip -
tuc la mi quan h vt cht th hin cach chuyn di du vao (lao dng va vn) thanh cac san
phm du ra. Truoc ht chung ta s chi ra cng ngh san xut co th duoc biu din duoi
dang mt ham san xut nhu th nao, sau do su dung ham san xut d m ta san luong thay di
ra sao khi thay di mt yu t du vao va sau do la thay di tt ca cac yu t du vao. Liu
nhung uu th v cng ngh co phai la yu t khin cho vic san xut cua doanh nghip tro
nn hiu qua hon khi qui m cua doanh nghip tng ln khng?

1. L THUYET SAN XUT
1.1. Hm san xut
Trong qua trinh san xut, cac doanh nghip bin cac du vao (cac yu t san xut nhu
nguyn, nhin vt liu, may moc thit bi, nha xuong, lao dng, trinh d khoa hoc k thut. )
thanh cac du ra (hay san phm).
Quan h giua du vao cua qua trinh san xut va san phm du ra duoc m ta bng ham
san xut. Han san xut m ta nhung san luong san phm (du ra) ti da co th duoc san xut
boi mt s luong cac yu t san xut (du vao) nht dinh, tuong ung voi trinh d k thut
nht dinh.
Q I ( X
1
, X
2
, ..X
n
)
Trong do. Q San luong du ra.
X
i
san luong yu t san xut thu i.
l don gian hon ta chia yu t san xut thanh hai loai la vn (K) va lao dng (L).
Ham san xut co th vit duoi dang Q I ( K, L )
Phuong trinh trn chi san luong du ra tuy thuc vao san luong cua hai yu t du vao
la vn va lao dng. Ham san xut ham y rng cac du vao co th duoc kt hop theo nhiu
phuong cach khac nhau d tao ra mt du ra nht dinh, ung voi mt qui trinh cng ngh nht
dinh. Khi qui trinh cng ngh ngay cang tin b thi doanh nghip co th dat duoc du ra lon
63
hon voi mt tp hop nhung du vao nht dinh.
Ham san xut cng gia dinh rng qui trinh san xut khng cho phep lng phi. Chung ta
gia dinh rng cac doanh nghip du co hiu nng k thut, co th su dung moi t hop du vao
mt cach ti uu voi mt hop du vao nht dinh. Nu co yu t du vao nao do ma khi su dung
s lam giam san luong du ra thi yu t du vao do khng bao gio duoc su dung vi ham san
xut m ta san luong ti da co h san xut duoc voi mt tp hop du vao cho truoc, theo
phuong thuc co hiu qua v phuong din k thut.
Gia dinh cho rng san xut lun co hiu qua k thut khng phai luc nao cng dung,
song no hoan toan hop ly khi cho rng cac doanh nghip hoat dng vi loi nhun s khng lng
phi ngun luc.
l phn bit tac dng cua vic thay di mt yu t san xut va cua tt ca cac yu t
san xut dn san luong nhu th nao ta phai phn bit ham san xut ngn han va dai han.
Hm san xut ngn hn
Ngn han la khoang thoi gian co it nht mt yu t san xut ma doanh nghip khng
th thay di v s luong su dung trong qua trinh san xut. Yu t khng th
thay di trong khoang thoi gian do goi la du vao c dinh, con yu t san xut
co th thay di duoc trong khoang thoi gian ngn do la yu t san xut bin di. Yu t san
xut c dinh khng d dang thay di trong qua trinh san xut nhu may moc thit bi, nha
xuong. biu thi cho qui m san xut nht dinh. Yu t san xut bin di d dang thay di v
muc su dung trong qua trinh san xut nhu nguyn, nhin vt liu, lao dng truc tip.
Trong ngn han qui m san xut cua doanh nghip la khng di, doanh nghip co th
thay di san luong ngn han bng cach thay di yu t san xut bin di.
Ham san xut ngn han co th vit lai nhu sau Q I ( , L )
Trong do. luong vn khng di.
L Luong lao dng bin di.
Q San luong duoc san xut ra.
Hm san xut di hn
ai han la khoang thoi gian du dai d doanh nghip thay di tt ca cac yu t san xut
duoc su dung, moi yu t san xut diu co th bin di. Qui m san xut trong dai han thay
di theo y mun, vi th san luong trong dai han thay di nhiu hon trong ngn han.
1.2. San lung trung bnh (AP: Average pr4duct)
Trong ngn han, nu co mt yu t san xut bin di trong khi cac yu t san xut con
lai giu nguyn thi san luong, nng sut trung binh, nng sut bin cua yu t san xut bin di
s thay di theo.
Nng sut trung binh cua mt yu t san xut bin di la s san phm trung binh trn
mt don vi yu t san xut do, duoc tinh bng cach chia tng san luong Q cho tng luong yu
t san xut bin di duoc su dung.
Nng sut trung binh cua lao dng San luong /S luong du vao cua lao dng Q/L
Nng sut trung binh cua vn San luong /S luong du vao cua vn Q/K Nng
sut trung binh luc du tng sau do giam khi luong du vao tip tuc tng.
1.3. San lung bin (MP: Marginal pr4duct)
San luong bin cua mt yu t san xut bin di la phn thay di trong tng san luong
khi thay di mt don vi yu t san xut bin di do trong khi cac yu t san xut khac giu
nguyn.
San luong bin cua lao dng thay di san luong / thay di du vao cua lao dng
AQ/AL
San luong bin cua ;n thay di san luong / thay di du vao cua vn
64
AQ/AL
San luong bin bao gio cng duong khi san luong tng va m khi san luong giam.
Hiu qua ky thut khng chp nhn nhung muc san luong bin m. Nu ham san xut
la ham lin tuc thi MPL co th duoc tinh bng cach ly dao ham bc nht cua ham san xut.
MP
L
dQ/dL
Vi du, xem xet truong hop vn la c dinh, lao dng la kha bin trong truong hop cua
bang m ta quan h du vao du ra duoi dy. oanh nghip co th tng thm san luong bng
cach b sung thm luong du vao lao dng. Vi du chung ta dang quan li doanh nghip may
mc co s thit bi c dinh co th thu nhiu hoc it lao dng hon d may hoc vn hanh may
moc, chung ta quyt dinh thu bao nhiu lao dng va san xut bao nhiu qun ao. l dua ra
quyt dinh chung ta cn bit muc san luong Q co tng ln khng va tng ln bao nhiu khi
san luong du vao lao dng tng.
Khi luong lao dng bng 0 thi san luong bng 0. Sau do, san luong tng ln khi lao
dng dat muc 8 don vi, sau muc nay tng san luong giam xung. Luc du mi don vi lao
dng co th tn dung cang nhiu loi th cua may moc va nha xuong, dn mt muc nht dinh
lao dng tng thm khng con huu ich nua va co th phan tac dung. Nm lao dng co th vn
hanh mt dy chuyn tt hon hai lao dng nhung muoi lao dng thi chi lam vuong chn nhau.
"ui lut nng sut bin giam dn
Khi mt du vao duoc su dung ngay cang nhiu hon thi s toi dim ma k tu do muc
nng sut gia tng s giam. Khi luong du vao lao dng it, mi luong nho lao dng gia tng
s lam tng dang k san luong, khi co qua nhiu lao dng thi san phm bin cua lao dng s
giam.
Khi su dung ngay cang nhiu yu t san xut bin di, trong khi cac yu t san xut
khac giu nguyn thi nng sut bin cua yu t san xut bin di do s ngay cang giam xung.
Mi quan h giua AP
L
va MP
L
Khi MP
L
~ AP
L
thi AP
L
tng dn Khi MP
L
AP
L
thi
AP
L
giam dn Khi MP
L
AP
L
thi AP
L
max.
Lung la4
dng (L)
Lung vn
(K)
Tng san
lung (Q)
Nng sut
TB (Q/L)
Nng sut
bin (AQ/AL)
Giai d4n
0 10 0 Giai doan I
1 10 10 10 10 Giai doan I
2 10 30 15 20 Giai doan I
3 10 60 20 30 Giai doan I
4 10 80 20 20 Giai doan II
5 10 95 19 15 Giai doan II
6 10 108 18 13 Giai doan II
7 10 112 16 4 Giai doan II
8 10 112 14 0 Giai doan III
9 10 108 12 -4 Giai doan III
10 10 100 10 -8 Giai doan III
65

Mi quan h giua MP va Q Khi MP ~ 0 thi Q tng
- Khi MP 0 thi Q giam
- Khi MP 0 thi Q max
Cac phi hop khac nhau gia ;a ta thay din ra thanh ba giai don.
Giai don I. Th hin hiu qua su dung lao dng va vn du tng, vi khi gia tng s
luong lao dng nng sut trung binh tng dn ln va dat cuc dai o cui giai doan I va du giai
doan II, san luong lin tuc tng trong giai doan I.
Giai don II. Th hin hiu qua su dung lao dng giam va hiu qua su dung vn tip
tuc tng, vi khi tip tuc tng lao dng thi nng sut trung binh nng sut bin du giam, nhung
nng sut bin vn con duong, do do tng san luong vn tip tuc gia tng va dat cuc dai o
cui giai doan II.
Giai don III. Th hin hiu qua su dung lao dng va vn du giam, vi khi tip tuc
tng lao dng vuot qua muc thi nng sut trung binh giam, nng sut bin m do do san luong
giam.
Nhu vy mi phi hop lao dng - vn dua dn hiu qua lao dng ti da nm o ranh
gioi cua giai doan I va giai doan II. Phi hop lao dng vn dua dn hiu qua su dung vn ti
da s la phi hop nm o ranh gioi cua giai doan II va giai doan III.
Giai doan II la giai doan quan trong. l thy duoc nhung phi hop thuc giai doan II
hiu qua hon phi hop o giai doan I va giai doan III, chung ta s dem yu t chi phi vao qua
trinh phn tich.
Trung hop 1. Gia su vn nhiu dn muc khng phai chiu chi phi, trong khi lao dng
du him d doi hoi phai tn chi phi. Nhu vy bt cu chi phi nao cua doanh nghip du danh
cho lao dng va doanh nghip s dat hiu qua kinh t cao nht o ty s lao dng va vn ma o
phi hop do nng sut trn mt don vi lao dng dat cao nht. Phi hop nay nm o ranh gioi
giai doan I va giai doan II. San luong do mi don vi chi phi s gia tng sut giai doan I va
giam dn trong giai doan II va III.
Trung hop 2. y gio gia su toan b chi phi phat sinh cua doanh nghip la do vn
trong khi lao dng thua thai. Trong truong hop nay thi hiu qua kinh t cao nht o phi hop
lao dng va vn ma o dim nay nng sut trn mt don vi vn dat hiu qua cao nht. Giai
doan I va giai doan II loai bo vi nng sut trn mt don vi vn du dang gia tng. Trong giai
doan III nng sut trn mt don vi vn va nng sut trn mt don vi chi phi cng giam. Hiu
qua kinh t s cao nht o ranh gioi cua giai doan II va III.
Trung hop 3. Gia su lao dng va vn du phai tn chi phi. Ta thy rng nhung gia
tng trong su dung lao dng trn mi don vi vn lam gia tng nng sut trn mi don vi lao
dng ln nng sut trn mi don vi vn. liu nay lam gia tng chi phi trn mi don vi lao
dng ln trn mi don vi vn, do do hiu qua kinh t cao nht o bin gioi cua giai doan I va
66
giai doan II.
Tom lai di voi bt ky yu t san xut nao cua doanh nghip su dung, chung ta co th
noi rng doanh nghip phai su dung phi hop giua cac yu t san xut sao cho phi hop nay
nm trong pham vi giai doan II di voi cac yu t san sut.
2. L THUYET VE CHI PHI SAN XUT
Trong phn truoc, chung ta d xem xet cng ngh san xut cua doanh nghip, mi
quan h cho bit cac yu t du vao co th duoc chuyn thanh cac du ra nhu th nao. y
gio chung ta s xem cng ngh san xut, cung voi gia cac yu t du vao s quyt dinh chi phi
san xut cua doanh nghip nhu th nao.
Voi cng ngh cho truoc cua doanh nghip, cac nha quan li phai xac dinh san xut
nhu th nao, co th kt hop cac du vao theo nhiu cach khac nhau d tao ra cung mt muc
san luong. Trong phn nay chung ta s tim hiu cach lua chon mt phuong an kt hop ti uu
cac yu t du vao, chung ta s thy chi phi cua mt doanh nghip phu thuc nhu th nao vao
muc san luong cua no, vao vic thay di cac chi phi theo thoi gian nhu th nao.
Chung ta bt du bng vic giai thich cach xac dinh va do luong chi phi, phn bit
giua khai nim chi phi ma cac nha kinh t quan tm va su dung khac voi chi phi ma cac k
toan vin chu trong trong cac bao cao cua doanh nghip nhu th nao. Va cng xem liu cac
dc dim cng ngh san xut cua doanh nghip tac dng nhu th nao dn chi phi ca trong
ngn han va trong dai han.
Truoc khi phn tich chi phi ta xem chi phi duoc xac dinh ra sao, nhung khoan muc
nao duoc coi la chi phi cua doanh nghip.
Chi phi bao gm tin cng ma doanh nghip tra cho cng nhn va tin thu nha lam
vn phong, nhung nu doanh nghip co sn tru so khng thu nha lam vn phong thi sao?
Chung ta s tra loi trong mi quan h voi quyt dinh kinh t ma nguoi quan ly dua ra.
2.1. Cc khi nim
Chi phi kinh t v chi phi k ton
Mt nha kinh t nghi v chi phi khac voi mt k toan vin - nguoi chi quan tm dn cac
bao cao tai chinh cua doanh nghip. Chi phi k toan bao gm chi phi khu hao may moc thit
bi, mt khoan muc duoc xac dinh dua trn co so qui dinh tinh thu.
Cac nha kinh t, va ca cac nha quan li nua, ho lun quan tm dn vic du tinh chi phi
trong tuong lai toi s nhu th nao va doanh nghip lam th nao d phn b lai cac ngun luc
nhm lam giam chi phi va tng loi nhun. o do, chi phi co hi la chi phi lin quan dn
nhung co hi d bi bo qua do ngun luc doanh nghip khng duoc su dung vao cng vic
dem lai nhiu gia tri nht.
'i du. Mt doanh nghip so huu mt toa nha va vi vy khng cn phai tra tin thu vn
phong, nhu vy co phai la chi phi thu vn phong cua doanh nghip bng khng hay khng?
Mt k toan vin s coi chi phi nay bng khng, nhung mt nha kinh t phai thy rng doanh
nghip nay co th kim duoc tin cho thu vn phong bng cach dem toa nha cho mt doanh
nghip khac thu. S tin cho thu nha bi bo lo nay la chi phi co hi cua vic su dung vn
phong va phai duoc coi nhu la mt phn chi phi kinh doanh.
Vy chi phi kinh t bao gm chi phi k toan va chi phi co hi.
Chi phi k toan. la chi phi bng tin ma doanh nghip d chi ra d mua cac yu t san
xut trong qua trinh san xut kinh doanh bao gm chi phi d mua may moc thit bi, xy dung
nha xuong, chi phi mua nguyn, nhin, vt liu, tin thu dt dai, chi phi quan cao,. nhung
chi phi nay duoc ghi chep vao s sach k toan.
Chi phi co hi (chi phi n). la phn gia tri lon nht cua thu nhp hay loi nhun d bi mt
di, boi khi thuc hin phuong an nay ta d bo qua co hi thuc hin cac phuong an khac co muc
rui ro tuong tu. No la chi phi khng th hin bng tin do do khng duoc ghi chep vao s sach
k toan.
67
'i du. li voi sinh vin, chi phi kinh t cho vic hoc la hoc phi, sach vo.chi phi co
hi la phn thu nhp ma sinh vin da phai mt di vi thoi gian bn hoc khng th di lam kim
tin.
Chi phi san xut v thi gian
Trong phn tich kinh t thoi gian duoc phn bit nht thoi, ngn han va dai han.
Nht thoi - la thoi gian ma doanh nghip khng th thay di s luong cua bt ky yu t
san xut nao, do do san luong cua no c dinh.
Ngn han la thoi gian ma doanh nghip khng th thay di s luong cua it nht mt yu
t san xut, do do qui m san xut cua no la c dinh va san luong co th thay di.
ai han la thoi gian ma doanh nghip co th thay di s luong cua bt ky yu t san
xut nao, do do qui m san xut cua no du co th thay di.
Vi trong ngn han va dai han doanh nghip co th thay di san luong san xut do do chi
phi san xut s thay di theo, nn phn tip theo ta phn tinh chi phi san xut trong ngn han.
2.2. Phn tch chi ph san xut tr4ng ngn hn
Trong ngn han cac yu t san xut nhu dt dai, may moc thit bi . la cac yu t san
xut c dinh khng th thay di duoc. Cac yu t san xut nhu nguyn vt liu, lao dng. co
th bin di. Khoang thoi gian goi la ngn han tuy thuc vao dc dim san xut cua tung loai
san phm, tuy thuc vao nganh cu th, no chi mang tinh tuong di, co th la mt nm hay dai
hon.
Trong ngn han, qui m san xut cua doanh nghip khng di, cac yu t san xut
duoc chia thanh hai loai la yu t san xut bin di va yu t san xut c dinh. o do chi phi
cho hai yu t nay cng chia thanh hai loai tuong ung chi phi c dinh (dinh phi) va chi phi
bin di (bin phi).
Cc loi chi phi tng
Tng chi phi c dinh (TFC Total Iixed cost) La toan b chi phi ma doanh nghip phai
chi ra trong mi don vi thoi gian cho yu t san xut c dinh bao gm chi phi khu hao may
moc thit bi, tin thu nha xuong, tin luong cho b may quan ly.
Tng chi phi c dinh s khng thay di theo su thay di cua san luong, no la khoang
chi phi phai tra ngay ca khi khng co san phm (chi co th loai tru bng cach dong cua doanh
nghip). luong biu din trn d thi la duong nm ngang song song voi truc san luong (Hinh
4.8)
Tng chi phi bin di (TVC Total variable cost) La toan b chi phi ma doanh nghip
chi ra d mua cac yu t san xut bin di trong mi don vi thoi gian gm chi phi mua
nguyn vt liu, tra tin luong cho cng nhn. Tng chi phi bin di phu thuc va dng bin
voi san luong va co dc dim
- an du tc d gia tng cua TVC chm hon tc d gia tng cua san luong. Sau do
tc d gia tng cua TVC nhanh hon tc d gia tng cua san luong. luong TVC ban du co
mt li huong ln sau do huong xung truc san luong (hinh 4.8).
- Tng chi phi (TC Total cost) La toan b chi phi ma doanh nghip phai chi ra cho tt
ca cac yu t san xut c dinh va yu t san xut bin di trong mi don vi thoi gian.
TC TFC TVC
- Tng chi phi dng bin voi san luong va co dc dim tuong tu nhu tng chi phi bin
di. luong TC dng dang voi duong TVC va nm trn duong TVC mt doan bng voi TFC.
Cc loi chi phi don v
- Chi phi c dinh trung binh (AFC - Average Iixed cost) La chi phi c dinh tinh trung
binh cho mi don vi san phm, no duoc xac dinh bng cach ly tng chi phi c dinh chia cho
san luong tuong ung
AFC
i
TFC/Q
i

68
- Chi phi c dinh trung binh s cang giam khi san luong cang tng. luong AFC co
dang hyperbol, la duong cong dc xung theo sut chiu dai cua truc hoanh (hinh 4.9).
- Chi phi bin di trung binh (AVC Average variable cost) La chi phi bin di tinh
trung binh cho mi don vi san phm tuong ung o mi muc san luong, no duoc xac dinh bng
cach ly tng chi phi bin di chia cho san luong tuong ung
AVC TVC
i
/Q
i

luong AVC thuong co dang chu U, ban du khi gia tng san luong thi AVC giam
dn va dat cuc tiu. Nu tip tuc tng san luong thi AVC s tng dn ln.(hinh 4.9)
- Chi phi trung binh (AC Average cost) La tng chi phi trung binh cho mi don vi san
phm tuong ung o mi muc san luong, no duoc xac dinh bng cach ly tng chi phi chia cho
san luong tuong ung
AC
i
TC
i
/Q
i

ACi bng chi phi c dinh trung binh cng voi chi phi bin di trung binh tuong ung o
muc san luong do
AC
i
AFC
i
AVC
i

luong AC cng co dang chu U va nm trn duong AVC mt khoang bng AFC
(tuong ung voi mi muc san luong).
- Chi phi bin (MC marginal cost) di khi con duoc goi la chi phi gia tng la su thay
di trong tng chi phi hay hay trong tng chi phi bin di khi thay di mt don vi san luong
MC ATC / AQ ATVC / AQ
Chi phi bin cho chung ta bit s phai tn bao nhiu d tng san luong doanh nghip
thm mt don vi san phm nua. Trn d thi MC chinh la d dc cua duong TC hay TVC. Khi
TVC va TC la ham s, chi phi bin co th tinh tuong ung bng cach ly dao ham bc nht cua
tng chi phi hay cua ham tng chi phi bin di
MC dTC/dQ dTVC/dQ
MC cng co dang chu U va la d dc cua duong TC hay TVC (hinh 4.9).
'i du. Trong ngn han cac loai chi phi san xut cua san phm X cua mt N nhu sau
Q TFC TVC TC AFC AVC AC MC
0 1500 0 1500 100
10 1500 1000 2500 0 0 0 90
20 1500 1900 3400 150 100 250 90
30 1500 2800 4300 75 95 170 80
40 1500 3600 5100 50 93.3 143 100
50 1500 4600 6100 37.5 90 127.5 120
60 1500 5800 7300 30 92 122 130
70 1500 7100 8600 25 96.7 121.7 150
80 1500 8600 10100 21.4 101.4 122.9 180
90 1500 10400 11900 18.8 107.5 126.3 200
69



Hinh 4.8. Cac tong chi phi

Hinh 4.9. Cac chi phi trung binh ;a chi phi bin
Trn hinh v dinh phi FC khng thay di theo san luong va duoc th hin bng mt
duong nm ngang tai muc san luong 1500. in phi bng khng khi san luong bng khng,va
sau do tip tuc tng ln khi san luong tng. luong tng chi phi duoc xac dinh bng cach cng
thm dinh phi vao bin phi theo chiu doc (vi dinh phi khng thay di) nn khoang cach theo
chiu doc giua hai duong lun bng 1500.
Vi tng dinh phi la 1500 nn duong AFC giam lin tuc tu 150 dn khng. Hinh dang
cac duong chi phi ngn han con duoc xac dinh boi mi quan h giua cac duong chi phi bin
va chi phi trung binh.
Mi quan h gia MC vi AC v A'C
Mi quan h giua AC va MC.
- Khi chi phi bin nm duoi chi phi trung binh thi AC dc xung.
~ MC AC thi AC giam dn.
- Khi chi phi bin nm trn chi phi trung binh thi chi phi trung binh tng ln.
~ MC ~ AC thi AC tng dn
- Khi chi phi trung binh dat cuc tiu, chi phi bin bng chi phi trung binh.
~ MC ACmin thi AC dat cuc tiu.
Ta cng co th chung minh mi quan h trn bng phuong phap dai s AC TC/Q
Ly dao ham ca hai v ta co
dAC/dQ (dTC/Q)/dQ (Q(dTC/dQ) - TC(dQ/dQ))/Q
2

1/Q((dTC/dQ) - TC/Q)
1/Q(MC -AC)

70
4 d:
- Khi AC giam thi dAC/dQ 0 ~ MC - AC 0 ~ MC AC
- Khi AC tng thi dAC/dQ 0 ~ MC - AC ~ 0 ~ MC ~ AC
- Khi ACmin thi dAC/dQ 0 ~ MC - AC 0 ~ MC AC
Mi quan h gia AC' ;a MC.
Cng nhu mi quan h giua MC va AC nghia la
- Khi MC AC thi AVC giam dn.
- Khi MC AC thi AVC dat cuc tiu.
- Khi MC ~ AC thi AVC tng dn.
Nhu vy, duong chi phi bin MC lun ct duong AC va AVC tai dim cuc tiu cua ca
hai duong. Moi su thay di chi phi c dinh khng anh huong dn mi quan h trn (hinh 4.9).
San lung ti uu
Tai muc san luong ma chi phi trung binh thp nht goi la muc san luong ti uu, vi
hiu qua su dung cac yu t san xut cao nht. Trong vi du trn muc san luong ti uu la Q
60.
San luong ti uu voi qui m san xut cho truoc khng nht thit la san luong d dat
loi nhun ti da cua doanh nghip, vi loi nhun phu thuc vao gia ca san phm ln chi phi san
xut san phm. o do d dat loi nhun ti da, khng nht thit doanh nghip phai san xut o
muc san luong ti uu.
2.3. Chi ph san xut tr4ng di hn
Trong dai han tt ca cac yu t san xut du thay di, doanh nghip co th thit lp bt
ky qui m san xut nao theo y mun.
ai han nhu la mt chui ngn han ni tip nhau. Khi xem xet doanh nghip trong
mt khoang thoi gian nht dinh voi mt qui m san xut cu th - tuong ung voi giai doan
ngn han. Nhung nu xem xet trong mt khoang thoi gian dai, doanh nghip co co hi d thay
di qui m theo y mun.
1ng chi phi di hn (L1C: long total cost)
Tu duong mo rng san xut d nu trn, ta co th xac dinh duoc duong tng chi phi
dai han. luong tng chi phi dai han la duong chi phi thp nht co th co tuong ung o mi
muc san luong, khi tt ca cac yu t san xut du bin di.

Hinh 4.10. lung m rng kha nng san xuat
71

Hinh 4.11. lung tong chi phi dai hn
Chi phi trung bnh di hn (LAC: long-run average cost)
Tu duong LTC cng xac dinh duoc duong chi phi dai han bng cach ly LTC
chia cho Q tuong ung
LAC LTC/Q
Ngoai ra, ta cng co th xy dung duong LAC qua cac duong SAC.
Gia su trong dai han doanh nghip co ba qui m san xut d lua chon duoc biu thi
boi cac duong chi phi trung binh ngn han SAC
1
, SAC
2
, SAC
3
trn d thi 4.12.
Trong dai han, doanh nghip s chon qui m san xut nao trong ba qui m san xut
trn. Nguyn tc san xut cua doanh nghip la lun mun san xut voi chi phi ti thiu o bt
ky san luong nao.
Qui m san xut ma doanh nghip lua chon s phu thuc vao san luong ma doanh
nghip cn san xut, cu th la
Nu mun san xut o san luong tuong di nho Q
1
, d ti thiu hoa chi phi san xut
doanh nghip s chon qui m SAC
1
, vi chi phi trung binh cua qui m san xut SAC
1
thp hon
chi phi trung binh cua cac qui m khac.

Hinh 4.12.
Nu tng san luong ln Q`, tai san luong nay SAC
1
SAC
2
, do do, trong truong hop
nay doanh nghip s lua chon qui m SAC
1
hoc SAC
2
.
Nu tng san luong dn Q
2
SAC
2
SAC
1
, do do phai mo rng qui m san xut dn
SAC
2
.
Nu san xut o muc Q`` SAC
2
SAC
3
, co th chon qui m SAC
2
hay SAC
3
. Nu san
72
xut o Q
3
chon qui m SAC
3

Tu phn tich trn ta co th tom tt
- Trong san luong tu 0 dn Q`, doanh nghip s chon qui m san xut SAC
1
. Trong
san luong tu Q` dn Q``, doanh nghip s chon qui m san xut SAC
2
. Trong san luong lon
hon hay bng Q``, doanh nghip s chon qui m san xut
SAC
3
.
- luong chi phi trung binh dai han LAC duoc hinh thanh tu cac phn thp nht cua
cac duong chi phi trung binh ngn han co th co tuong ung o cac muc san luong.
- Tuy nhin v mt ly thuyt khng chi co ba qui m san xut d lua chon ma doanh
nghip co th thit lp bt ky qui m san xut nao theo y mun, khng gioi han v cac qui
m. o do, chung ta co hang loat cac duong SAC.
- luong LAC la duong bao cua tt ca cac duong SAC
- Vi duong LAC duoc thit lp tu nhung phn rt be cua cac duong SAC, nn co th
coi duong LAC tip xuc voi tt ca cac duong SAC.
- Vy duong chi phi trung binh dai han la duong co chi phi trung binh thp nht co th
co tuong ung o mi muc san luong, khi doanh nghip tu do thay di qui m san xut theo y
mun.
Trong dai han o bt ky san luong cho truoc nao, LTC va LAC cng dat ti thiu khi
cac yu t san xut duoc phi hop theo nhung ty l hop ly, thoa diu kin
MPK/PK MPL/PL .
Thng thuong, duong LAC cng co dang chu U.
Khi san luong tng duong chi phi trung binh dai han di xung, nghia la nhung qui m
san xut lin tuc lon hon s co hiu qua hon nhung qui m san xut nho. Khi san luong gia
tng vuot qua muc nao do thi duong chi phi trung binh dai han di ln, nghia la nhung qui m
san xut lin tuc lon hon tro nn cang luc cang kem hiu qua (hinh 4.13).
Trong dai han, doanh nghip gia tng san luong bng cach mo rng qui m san xut.
Tu do, khai nim kinh t theo qui m va phi kinh t theo qui m duoc d cp nhu sau.

Hinh 4.13. lung chi phi trung binh dai hn
Tinh kinh t theo qui m (chi phi giam theo qui m) Chi phi trung binh dai han giam
dn khi gia tng san luong, va tai san luong ti uu Q* chi phi trung binh dat cuc tiu
(LACmin), th hin nhung qui m san xut lin tuc lon hon co hiu qua hon so voi cac qui
m co hiu qua truoc do.
Nhung yu t lam cho LAC giam, khi mo rng qui m san xut d gia tng san luong,
duoc goi la tinh kinh t theo qui m, co th bao gm
Khi qui m san xut duoc mo rng, tao diu kin thun loi cho vic phn cng lao
73
dng va chuyn mn hoa lao dng ngay cang su va hop ly hoa san xut, kt qua la nng sut
trung binh ngay cang tng, chi phi trung binh giam dn.
Khi qui m san xut duoc mo rng, vn du tu cng tng ln tuong ung, cho phep ap
dung cac qui trinh cng ngh moi, may moc thit bi hin dai, lam chi nng sut lao dng tng
ln, chi phi trung binh giam xung.
Khi qui m san xut lon hon tao diu kin tn dung duoc ph liu, ph phm d san
xut ra cac san phm phu, do do giam duoc chi phi san xut cua chinh san phm trong khi
doanh nghip co qui m san xut nho khng th tn dung. Vi du Hop tac x co qui m trng
bp lon co th tn dung phu phm tu cy bp nhu vo bp va thn cy bp d nui bo. Nha
may duong qui m lon su dung ba mia d lam nguyn liu san xut giy, ri mt d san xut
cn.
Khi qui m san xut duoc mo rng, chi phi may moc thit bi trn mt don vi cng sut
cua may may moc thit bi lon thuong re hon so voi cac may moc thit bi nho, dng thoi khi
su dung mt luong lon nguyn vt liu s mua voi gia uu di, re hon.
Chung ta noi rng doanh nghip co kinh t theo qui m khi doanh nghip co th tng
gp di san luong cua minh voi chi phi tng ln chua dn hai ln.
Tinh kinh t theo qui m thuong duoc do luong bng d co gin cua chi phi theo san
luong. EC la phn trm thay di cua chi phi san xut trung binh khi san luong tng thm 1.
EC (ATC / TC) / (AQ / Q)
(ATC / AQ) / (TC / Q) MC / AC
- Khi Ec 1, chi phi bin va chi phi trung binh bng nhau, sau do chi phi bin tng khi
san luong tng.
- Khi Ec 1, chi phi bin nho hon chi phi trung binh ~ Tinh kinh t theo qui m.
- Khi Ec ~ 1, chi phi bin lon hon chi phi trung binh ~ Tinh phi kinh t theo qui m.
Tinh phi kinh t theo qui m (chi phi tng theo qui m) LAC tng ln khi gia tng san
luong vuot qua san luong ti uu Q*, th hin nhung qui m tng lin tuc lon hon tro nn kem
hiu qua hon so voi cac qui m nho hon truoc do, bc l tinh phi kinh t do
- Khi quy m san xut mo rng vuot qua mt gioi han nao do, thi nhung kho khn v
phn nhim va diu khin tng gp bi, do do vic quan ly doanh nghip tro nn kem hiu
qua hon.
- Su lin lac giua cac thanh vin quan tri ti cao giua cac cp ngay cang long leo, cac
thng tin phan anh khng kip thoi, dn dn hiu qua hoat dng cua cac khu, cac cp ngay
cang kem hiu qua.
- nh quan liu, giy to tng ln, chi phi quan ly tng ln.
- Xut phat tu vic mo rng qui m san xut qua lon, vic quan ly doanh nghip kem
hiu qua, th hin nng sut hiu qua theo qui m va chi phi tng ln theo qui m, bc l tinh
kinh t theo qui m.
Tom li, khi mo rng qui m san xut, tinh kinh t theo qui m xut hin va phat huy
tac dung s lam cho LAC giam (duong LAC di xung), sau do yu t phi kinh t xut hin,
lon manh va ln at yu t kinh t, s lam cho LAC tng ln (duong LAC di ln).
- Tuy theo dc dim cua mi nganh khac nhau ma duong LAC co dang khac nhau.

74

Hinh 4.14. Cac dng dung chi phi trung binh dai hn
Chi phi bin di hn (LMC: long-run marginal cost)
Chi phi bin dai han la su thay di trong tng chi phi dai han khi thay di mt don vi
san phm duoc san xut trong dai han.
LMC (ALTC / AQ)
luong LMC co mi quan h voi LAC cng tuong tu nhu mi quan h giua MC
va AC nghia la
- Khi LMC LAC thi LAC giam dn.
- Khi LMC ~ LAC thi LAC tng dn.
- Khi LMC LAC thi LAC dat cuc tiu

Hinh 4.15. Mi quan h gia MC ;a AC
"ui m san xut ti uu
Quy m san xut ti uu la quy m san xut co hiu qua nht trong tt ca cac quy m
san xut ma doanh nghip co th thit lp. lo la qui m san xut tip xuc voi duong LAC
tai dim cuc tiu cua ca hai duong nhu hinh trn.
Tai Q* LAC
min
SAC
min
LMC SMC*.
Nhung o cac Q = Q* thi SAC ~ LAC.
o vy, chi o san luong ti uu Q* doanh nghip moi thit lp qui m san xut ti uu
(SAC*). Con o cac san luong khac, doanh nghip s khng thit lp qui m san xut ti uu,
ma doanh nghip s chon cac qui m san xut khac dem lai chi phi thp nht tuong ung o mi
muc san luong.
Nhu vy qui m phu hop d san xut mt muc san luong cho truoc voi chi phi san
xut ti thiu trong dai han, la qui m san xut (SAC) tip xuc voi duong LAC tai san luong
cn san xut nht.
75

Hinh 4.16. "uy mo san xuat ti uu
Mi lin h gia LMC v SMC
Khi doanh nghip d thit lp duoc qui m san xut hop ly tuong ung o mi muc san
luong, thi luc do chi phi bin ngn han SMC cng bng chi phi bin dai han LMC tai san
luong do (hinh 4.17)
O nhung muc san luong Q Q
0
LMC ~ SMC
O nhung muc san luong Q ~ Q
0
LMC SMC
Tai Q
0
LMC SMC

Hinh 4.17. Mi lin h gia MC ;a SMC
Trn hinh, muc san luong ma doanh nghip san xut la Q
0
lon hon muc san luong ti
uu trong dai han, qui m duoc lua chon la SAC lon hon qui m ti uu. Tai Q
0
LMC SMC.
Voi bt ky muc san luong nao khac, nu qui m duoc lua chon thich hop voi muc san luong
y thi ta du co LMC SMC nhu trn hinh.

CAU HOI THA LUAN
1. Hy cho mt vi du chung to quy lut nng sut bin giam dn cua cac yu t du vao?
2. Tai sao, trong ngn han, nng sut bin cua mt yu t san xut ban du tng va sau do
giam sut khi s luong yu t san xut do tng ln trong mt qua trinh san xut?
3. Khi thu muon thm nhn cng, nguoi chu doanh nghip nn quan tm dn nng sut trung
binh hay nng sut bin cua nhung nhn cng nay?
. Hy cho vi du v su thay th giua vn va lao dng trong mt qua trinh san xut. Nha san
xut nn lua chon tp hop du vao nao d san xut?
. Nghin cuu hiu sut theo quy m cua mt qua trinh san xut co y nghia gi trong thuc t?
76
6. Mt doanh nghip co th co ham san xut co hiu sut theo quy m tng, c dinh va giam o
mi muc su dung du vao khac nhau khng?
7. Mt ban sinh vin dai hoc s do luong chi phi co hi cua thoi gian hoc tp trong truong cua
minh nhu th nao?
8. Tai sao duong chi phi bin cua mt doanh nghip thuong co dang hinh chu U?
9. Nu chi phi bin cua san xut lon hon bin phi trung binh thi diu nay co cho ban bit bin
phi trung binh dang tng hay giam hay khng?
10. Hy dung hinh v d chung minh doanh nghip, mun ti da hoa loi nhun, phai dt MR
MC.
11. oanh nghip co th dng thoi dat duoc loi nhun ti da va doanh thu ti da hay khng?
Tai sao?
12. Tai sao duong MRP cua mt yu t san xut chinh la duong cu v yu t du vao cua
mt doanh nghip?

BI TAP
1. Sau dy la s liu v chi phi san xut cua mt doanh nghip o cac muc san xut khac nhau
Luong san phm Tng phi (ngan dng)
0
20
40
60
100
200
300
400
500
1000
1000
1200
1300
1380
1600
2300
3200
4300
5650
13650
a. Tinh bin phi trung binh (AVC), tng phi trung binh (ATC), va dinh phi trung binh
(AFC)
b. Tinh phi bin o tt ca cac muc san luong.
c. Nu doanh nghip nay co th ban tt ca san phm minh lam ra o gia 11 dng/don vi,
tim muc san luong co loi nhun cao nht, loi nhun nay bng bao nhiu?
2. Nu doanh nghip co chi phi san xut nhu trong cu 26 trn dy co duong cu san phm la
P 20 0,04q, trong do, P la gia va q la s luong ban.
a. Tim thu bin tuong ung voi cac muc san luong nhu trong cu 26.
b. Tim s luong san phm ban va gia ban d co loi nhun ti da.
c. Nu doanh nghip nay co phi bin khng di bng 4 dng thay vi co chi phi san
xut nhu cu 26 va co 2 thi truong. Mt thi truong co duong cu nhu trn (p 20 0,04q) va
mt thi truong co duong cu p 10 0,02q. Tim luong san phm va gia ban ma doanh
nghip nay ban trong mi thi truong.
3. Giai thich tai sao duong phi bin ct duong phi trung binh va duong bin phi trung binh tai
dim gia tri nho nht cua chung.
. ung khai nim ham san xut d giai thich dinh lut nng sut cn bin giam.
. Gia du ban la mt sinh vin co mt thoi gian nht dinh d chun bi cho hai ky thi. Hy
tuong tuong rng chuc trach cua ban la san xut cac dim thi, va ban dang quan ly hai phn
77
xuong, mi phn xuong la mt mn hoc trong do ban co ky thi. Nhung thng tin v san phm
bin cua lao dng trong vic chun bi cho tung ky thi co th giup ban su dung thoi gian hoc
tp cua ban nhu th nao?
6. Nguoi chu cua mt cua hang nho tu lam ly cng vic k toan cua minh. Chi phi co hi v
cng vic cua nguoi nay nhu th nao ?
7. Nu phi bin cua san xut tng dn thi bin phi trung binh tng dn hay giam dn. Hy giai
thich. Nu phi bin cua san xut lon hon bin phi trung binh thi bin phi trung binh tng dn
hay giam dn. Hy giai thich bng bin lun va phuong phap dai s.
8. Tai sao duong phi bin, doan nm trn duong bin phi trung binh, la duong cung cua nguoi
san xut trong thi truong canh tranh? hy giai thich.
9. Ham san xut mt san phm cho boi Q 100KL . K la s don vi vn va L la s don vi lao
dng. Nu gia cua vn la 120.000 dng/ngay va lao dng la 30.000 dng/ngay, tim chi phi ti
thiu d san xut 1000 don vi du ra.
10. Nu ban la nguoi quan ly cua mt doanh nghip san xut dng h dang hoat dng trong
mt thi truong canh tranh voi chi phi san xut cua ban biu hin bng C 100 Q
2
, trong do
Q la muc du ra va C la tng phi (C tinh bng ngan dng). linh phi la 100.000 dng. (a) Nu
gia cua mt chic dng h la 60.000 dng, ban phai san xut bao nhiu chic d ti da hoa
duoc loi nhun. (b) o muc gia ti thiu nao ma nu gia thp hon muc nay thi doanh nghip
phai dong cua. (c) luong cung san phm cua doanh nghip cua ban co dang nhu th nao?
11. Mt san phm duoc san xut boi 1000 doanh nghip khac nhau, mi doanh nghip co chi
phi san xut duoc m ta trong bang sau
San luong (don vi/tun) Phi bin (dng) in phi trung binh Tng phi trung binh
150
200
250
300
350
400
450
500
6,00
6,40
7,00
7,65
8,40
10,00
12,40
17,20
8,80
7,80
7,00
7,10
7,20
7,50
8,00
9,00
15,47
12,80
11,00
10,43
10,06
10,00
10,22
11,00

78
Nu thi truong la hoan toan canh tranh va tng cu co dc tinh nhu trong bang sau
Gia (dng/don vi) Luong cu (ngan don vi)
3,65
4,40
5,20
6,00
6,80
7,60
8,40
9,20
10,00
10,80
11,60
12,40
13,20
14,00
14,80
500
475
450
425
400
375
350
325
300
275
250
225
200
175
150
a. Tim gia va tng cung cua thi truong
b. Tim luong cung cua mi doanh nghip
c. Tim loi nhun cua mi doanh nghip
d. Tim dim ngung san xut
e. Tim gia cn bng va s doanh nghip trong dai han.
12. oanh nghip thuong thay th mt yu t san xut nay bng mt yu t khac khi gia yu
t thay di, nng dn thay lao dng chn tay bng may keo khi gia thu lao dng tro nn mc
mo. Trong nhung thay di sau dy, su thay th nao kem theo khng thay di k thut va thay
th nao co thay di k thut
a. Khi gia xng du tng, nha may phat din thay turbin du boi turbin khi.
b. Cua hang sach giam 60 nhn vin ban hang sau khi lp dich vu ban hang qua
internet.
c. Trong thoi ky 1970-1995, nha in giam 200 nhn cng lam ch ban kim loai va tng
100 nhn cng lam ch ban din tu trn may tinh.
13. Tai sao nu san luong bin dang giam thi san luong trung binh lun lun cao hon san
luong bin. Giai thich bng bin lun va bng phuong phap dai s.
1. Giai thich tai sao cac kt lun v doanh nghip trong thi truong canh tranh sau dy la sai,
va cn phai duoc sua lai nhu th nao cho dung
a. oanh nghip canh tranh s san xut o muc gia bng voi bin phi trung binh.
b. oanh nghip s dong cua khi gia thp hon muc ti thiu cua phi trung binh
c. luong cung cua doanh nghip chi tuy thuc vao phi bin cua no. Quyt dinh cung
cua doanh nghip khng tuy thuc vao cac loai phi khac.
d. Qui tc P MC duoc ap dung cho tt ca cac truong hop duong MC dc ln, nm
ngang, dc xung.
e. oanh nghip canh tranh hoat dng o diu kin gia bng phi bin.
1. Gia su ham san xut cai bp cua mt trang trai co dang (K la vn, L la lao dng)
Q 2 K

. L

79
Trong ngn han, trang trai vn vay K 100 va phai tra tin li 1 dng trn mt don vi
vn vay. Gia su chu trang trai co th thu lao dng o muc luong bng 1 dng, duong cung
ngn han cai bp cua trang trai nay co dang nhu th nao (q la mt ham theo p); tim muc cung
voi gia cai bp bng 1 dng, 2 dng.
16. Ham san xut cua mt san phm co dang (K la vn, L la lao dng)
Q K

. L

a. Tim san luong trung binh cua lao dng (AP
L
) va cua vn (AP
K
). V d thi cua AP
L

voi K 100.
b. Tim san luong bin cua L va cua K.
c. V duong biu din cua duong dng san luong q 10.
17. Tim ti l thay th k thut #TS trn duong isoquant q 10 va o cac dim K L 10; K
25 L 4; va K 4 L 25. Ham san xut nay co #TS giam dn khng?

MT S THUAT NG DUC SU NG
Thut ng Vit tt Nguyn ting Anh
Ham san xut Production Iunction
luong dng luong Isoquant
Nng sut bin MP Marginal product
Ty l thay th bin k thut bin MRTS Marginal rate oI technical substitution
Ham san xut ty l kt hop c dinh Fixed proportion production Iunction
Hiu sut theo quy m #eturns to scale
Tinh kinh t nho quy m Economies oI scale
Tinh phi kinh t vi quy m iseconomies oI scale
Chi phi c dinh FC Fixed costs
Chi phi bin di 'C Variable costs
Tng chi phi TC Total costs
Chi phi trung binh AC Average cost
Chi phi bin MC Marginal cost
oanh thu bin MR Marginal revenue
Loi nhun ProIits
Ti da hoa loi nhun ProIit maximization
Gia tri san phm bin MRP Marginal revenue product
Chi tiu bin Marginal expense

80
Chuong . CANH TRANH V DC QUYEN


Mc tiu: Sau khi hoc xong chuong nay, nguoi hoc co th
- Giai thich duoc khai nim thi truong va phn bit duoc cac hinh thai thi truong
- Giai thich duoc hanh vi cua cac doanh nghip trong cac hinh thai thi truong

1. THJ TRUNG CANH TRANH HN HA
1.1 Th| trung cnh tranh h4n ha4
Khi nim
Thi truong canh tranh hoan hao la thi truong trong do mi nguoi ban va nguoi mua
du khng th gy anh huong toi thi truong.
Diu kin
- Co v s nguoi san xut, nguoi ban cung mt mt hang dng nht co cung phm
cht.
- Gia ca hang hoa hoan toan do thi truong quyt dinh.
- H thng thi truong phat trin ti da, mua ban hoan toan d dang.
- Vic tham gia hay rut khoi mt nganh nao do khng bi rang buc boi bt cu lut l
nao.
Doanh nghip trong th trung cnh tranh hon hao








Vi khng nguoi ban nao chi phi duoc gia ca thi truong do do doanh nghip dung
truoc duong cu nm ngang P A# M#
* Doanh thu, chi phi ;a loi nhun
luong cu nm ngang cho tng doanh thu (T#) cua doanh nghip la duong thng.
l ti da hoa loi nhun doanh nghip san xut tai muc san luong co chnh lch giua
T# va TC la cuc dai theo diu kin bin M# MC










Q

P
P
O
Q

O
P
O
Q
Pr
T#
TC
T#,TC&Pr
luong cu cua doanh nghip
luong cu cua thi truong
81
1.2. Cung ng san phm tr4ng ngn hn
Mc cung cua doanh nghip
Muc cung cua doanh nghip duoc xac dinh boi P MC.
Hinh v cho thy tinh trang chi phi ngn han cua doanh nghip, truoc 4 muc gia cua thi
truong.








- Nu doanh nghip dung truoc muc gia P
4
doanh nghip san xut tai muc Q
4
. Vi P
4
~
SAC nn doanh nghip dat loi nhun ti da.
- Nu gp muc gia P
1
(P
1
SAVC) doanh nghip san xut hay khng san xut du l
nhu nhau. Gia P
1
duoc goi gia dong cua (hay ngung cua ngung hoat dng). t ky muc
gia nao thp hon P
1
du nm duoi dim cuc tiu cua SAVC, doanh nghip buc phai ngung
san xut, vi ngung san xut thi l it hon la san xut.
- Tai muc gia P
3
(P
3
SAC) doanh nghip hu vn. Nhu vy tt ca cac muc gia trong
khoang tu P
1
dn P
3
, doanh nghip khng lo loi nhun nhung tip tuc san xut thi tt hon la
dong cua. Vi san xut l it hon dong cua, hanh vi nay goi la ti thiu hoa thua l trong ngn
han.
t lun
oanh nghip ti da hoa loi nhun khi thi truong co P ~ AC.
oanh nghip ti thiu hoa thua l khi thi truong co muc gia AC ~ P ~ AVC.
Dung cung ngn hn cua doanh nghip
luong biu thi s luong san phm ma doanh nghip mun san xut tai tung muc gia
la duong cung cua doanh nghip.
luong cung cua doanh nghip trong ngn han la phn phia trn cua duong MC tinh tu
muc gia P SAVC.
#ut ra ham cung cua doanh nghip la ham MC


Dung cung ngn hn cua th trung
Cung cua thi truong la tng muc cung cua ca nhn (doanh nghip) o cac muc gia

Voi Q
S
ham cung cua thi truong (tinh bng s luong).
q
S
ham cung cua cac doanh nghip (tinh bng s luong).
1hng du san xut (Surplus Production)
hai nim. Thng du san xut la su chnh lch giua gia ban hang hoa so voi chi phi
cn bin d san xut ra hang hoa.



S S
q " % =
Q
1
Q
2
Q
3

P
P
4

P
3

P
2

P
1

Q
O Q
4

SAVC
SAC
SMC

C

A
d"
d'C
d"
dTC
MC = =
82










Khi cac yu t khac khng di, trn d thi duong cung
P aQ b thng du san xut la phn din tich nm phia trn duong cung va phia duoi
duong gia.


1.3. Cung ng san phm tr4ng di hn
Kha nng diu chnh san xut
Trong dai han doanh nghip co th thay di tt ca cac du vao san xut bao gm ca
quy m, dia dim cua nha may, doanh nghip. luong LAC cho phep no san xut o bt cu
muc san luong nao voi chi phi thp nht.
Mc cung cua doanh nghip










Trong dai han
- Nu thi truong co muc gia P
4
diu kin bin (P MC) cho phep doanh nghip quyt
dinh muc san luong Q
4
, tai Q
4
muc gia P
4
~ LAC doanh nghip ti da hoa loi nhun.
- Nu thi truong co muc gia P
3
(P
3
LAC) doanh nghip hu vn. Muc gia P
3
duoc
goi la ngung cua sinh loi vi tai bt cu muc gia nao thp hon P
3
trong dai han doanh nghip
phai roi nganh, tai bt cu muc gia nao cao hon P
3
doanh nghip co loi nhun trn thi truong
don vi san phm.
Kt lun
- oanh nghip ti da hoa loi nhun khi thi truong co P ~ LAC.
- oanh nghip buc phai roi nganh khi thi truong co P LAC.
- Tai muc P LAC doanh nghip hoa vn.
2
) ( " b P
PS

=

P
PS
S
O
Q
b
p
E
Q

LAC

O
Q
Q
4
Q
2

P
3

P
2

LMC
P
C

Q
3

P
4


83
Dung cung di hn cua doanh nghip
luong cung dai han cua doanh nghip la phn phia trn cua duong LMC, bt du tu
muc gia P LAC.
Cn bng cnh tranh di hn
Trong thi truong canh tranh hoan hao, cac doanh nghip hoan toan tu do nhp, xut
nganh.Vi vy trong dai han trang thai cn bng cua doanh nghip va nganh la khng loi,
khng l, T# TC, trn thi truong P LAC doanh nghip chi thu duoc chi phi co hi.
So di doanh nghip va nganh canh tranh dat trang thai P LAC la cn bng dai han
boi trong trang thai nay khng doanh nghip nao co dng co gia nhp hay rut khoi nganh,
cung cu va gia ca thi truong binh n, khac voi trang thai dang co loi nhun cao hay dang
thua l.
2. DC QUYEN
2.1. Th| trung dc quyn bn
Khi nim
La thi truong chi co mt nguoi ban duy nht v mt san phm ring bit, khng co san
phm thay th.
Dc dim
luong cu cua doanh nghip dng thoi la duong cu cua thi truong, do do doanh
nghip co quyn dinh gia san phm trong khun kh la doanh nghip dinh gia thi truong
quyt dinh san luong, doanh nghip quyt dinh muc san luong, thi truong quyt dinh gia.
Khng hinh thanh duong cung san phm.
Cc l do dua dn dc quyn
- lc quyn do giam chi phi nho quy m.
- lc quyn do so huu nguyn liu chu yu.
- lc quyn nho so huu bng phat minh.
- lc quyn do lut l giy phep cua chinh phu.
2.2. Dc quyn bn ti da ha li nhun
1rong ngn hn
oanh nghip dc quyn ti da hoa loi nhun tai diu kin bin M# SMC doanh
nghip thu loi nhun ti da.








1rong di hn
oanh nghip dc quyn diu chinh chi phi dat diu kin LMC M# LAC xac
dinh muc san luong ti da hoa loi nhun dng thoi la muc san luong ti uu.





P
O Q
1

Q
P
1

M#
SMC
SAC
84








Dnh gi cua doanh nghip dc quyn
Ham cu (tuc ham A#) va ham M# co mi tuong quan v toan hoc, tuong quan nay
th hin thng qua h s co gin cua cu di voi gia (E

) tu do suy ra



Tai muc san luong ti da hoa loi nhun thi M# MC, vi vy


2.3. Chi ph x hi ch4 dc quyn bn
lc quyn tao ra gia cao hon va san luong san xut thp hon so voi canh tranh hoan
hao nn nguoi tiu dung bi thit hai con nha dc quyn duoc loi. Nu nhu khng co dc
quyn nguoi san xut va nguoi tiu dung du thu duoc loi ich nhu trong thi truong canh tranh
hoan hao thi x hi d mt khng vi suc manh dc quyn, dung bng thng du tiu dung
cng voi thng du san xut diu nay th hin o hinh v duoi dy










in tich A & la mt khng cho dc quyn.
2.. Th| trung dc quyn mua
Khi nim
La thi truong trong do chi co mt nguoi mua mt ca nhn, mt tp doan dc quyn.
Aguyn l mua
Nguoi ta mua hang hoa cho dn s luong ma don vi mua cui cung dem loi ich cn
bin dung bng chi phi tra cho don vi cui cung do ME MU
Voi ME (Marginal Expense) chi tiu cn bin muc chi tra tng thm khi mua thm
mt don vi hang hoa.
Trong canh tranh hoan hao nguoi mua chp nhn gia thi truong (Tt ca hang hoa mt
doanh nghip mua la cung mt gia). Vi vy chi tiu cn bin bng chi tiu binh qun, bng gia
ban.
)
1
(
+
=
D
D
E
E
MR P
MC
A


Q
Q
P
m

P
c

O Q
m
Q
c

M#

LMC
LAC
Q
1

Q
O
P
2

P
M#
)
1
(
+
=
D
D
E
E
MC P
85
ME AE P
Voi AE (Average Expense) chi tiu binh qun
P gia ca hang hoa
Chi phi x hi cho dc quyn mua
li voi nguoi mua dc quyn thi khac hn duong cung thi truong la duong chi tiu
binh qun (AE) cua dc quyn.Vi vy ME cua no nm trn AE. Nha dc quyn mua s luong
hang hoa tai ME MU (MU la duong cu) con gia ca duoc quyt dinh boi AE (duong cung
cua thi truong). Hinh duoi dy m ta x hi mt khng cho suc manh dc quyn mua la
phn din tich A & (tuong tu nhu dc quyn ban)









2.. Phn bit gi ca
Phn bit gi cp mt
Phn bit gia cp mt (hay phn bit di xu hoan hao) la ban tung don vi san phm
voi gia khac nhau d bt cu don vi san phm nao cng co P M#.










Hinh v trn dy cho thy khi tinh mt gia cho tt ca cac khach hang nha dc quyn
san xut tai voi M# MC san luong Q
1
, gia ban P thu loi nhun FP
1
A
Khi ap dung chinh sach phn bit gia, nha dc quyn ban tung san phm voi gia khac
nhau san phm du tin P E. san phm cui cung cua Q
1
P P
1
. luong cu tro thanh
duong M# nha dc quyn thu loi nhun tng ln bng P
1
EA. Nhu th nha dc quyn mo rng
san xut dn C voi luong Q
2
loi nhun gia tng thm AC
Phn bit gi cp hai
La dt ra cac muc gia theo khi luong hang hoa hay dich vu ban ra, mua nhiu gia ha,
mua it gia cao.
Hinh duoi dy biu thi 3 khi hang hoa voi 3 muc gia tuong ung P
1
, P
2
, P
3
cach phn
bit nay cho phep nha dc quyn thu duoc loi nhun cao hon, dng thoi nguoi tiu dung cng
duoc loi nho mua nhiu, gia ha. Tuy nhin phn bit gia cp hai chi thuc hin duoc trong diu
kin hiu sut tng dn theo quy m, va cac khach hang cua cac khi hang hoa khng duoc
ban lai hang hoa cho nhau.


Q

A
P
P
c

P
m

Q
m
Q
c

(MU)
S(AE)
ME
O
F
E

MC
C
A
P
1

Q
1
Q
2

Q
P & M#
O
M#
()
86











Phn bit gi cp ba
La dt ra cac muc gia theo cac nhom khach hang, mi nhom duoc n dinh voi mt
duong cu ring bit phu hop.
ly la hinh thuc phn bit gia ph bin nht cho phep nha dc quyn dat duoc gia ca
dc quyn, khai thac moi di tuong.
Phn bit nay doi hoi doanh thu cn bin (M#
1
, M#
2
) tu cac muc san luong Q
1
, Q
2
theo
cac
1
,
2
phai bng nhau va bng voi doanh thu bin chung va chi phi chung.
M#
1
M#
2
M#
T
MC
Con s luong san phm
Q
1
Q
2
. Q
T












3. CANH TRANH KHNG HN HA
3.1. Th| trung cnh tranh khng h4n ha4
La thi truong hn hop, dan xen giua canh tranh hoan hao va dc quyn hoan toan, chia
lam hai loai
- Canh tranh dc quyn
- lc quyn nhom
Canh tranh dc quyn la co nhiu doanh nghip cung san xut va ban mt loai san
phm co cung cng dung nhung khac nhau v nhn hiu, mu m, cht luong, uy tin va gia
ca. lc quyn nhom la co mt s it doanh nghip cung san xut va ban mt loai hang hoa
dng nht hoc khng dng nht.
liu khac bit giua canh tranh dc quyn va dc quyn nhom la s luong cac doanh
nghip. Trong dc quyn nhom s doanh nghip it toi muc doanh nghip nay co th gy anh
huong toi doanh nghip kia, anh huong toi thi truong. Trong canh tranh dc quyn s doanh
AC
MC
P
2

P
P
m

P
3

M#


Khi 1 Khi 3
O
Khi 2
P
1

Q
P
1

P
2

2

M#
T
Q

1
M#
2
M#
1
0 Q
1
Q
2
Q
T
MC
P
87
nghip nhiu dn muc mt doanh nghip khng th gy anh huong toi doanh nghip khac. Ca
hai loai du bao trum vua co canh tranh vua co dc quyn.
- Canh tranh cac doanh nghip cung san xut va ban mt loai hang hoa co th thay th
duoc cho nhau. luong cu cua doanh nghip dc xung nhung rt co gin, th hin su canh
tranh va thay th.
- lc quyn hang hoa khac nhau v mu m, cht luong, uy tin va gia ca. o do
doanh nghip co kha nng diu khin gia ca san phm trong nhung diu kin nht dinh.
3.2. Cn bng cua d4anh nghip tr4ng cnh tranh v dc quyn
Agn hn







oanh nghip ti da hoa loi nhun theo diu kin bin M# MC. Tai muc san luong
Q
1
voi P
1
~ SAC, doanh nghip thu loi nhun ti da tai Q
1
. Phn loi nhun (dong khung) s
thu hut cac doanh nghip moi nhp nganh, vic nhp nganh cua cac doanh nghip moi tao ra
trang thai dai han cua doanh nghip va nganh.







Di hn
Khi co cac doanh nghip moi nhp nganh lam cho tng s cac doanh nghip cung ung
san phm tng ln. Kt qua la duong cu cua mi doanh nghip d tn tai truoc dy s dich
chuyn, chuc xung v bn trai d thi. Mi doanh nghip s chi ban duoc mt s luong san
phm it hon truoc dy. Mt khac do nhiu doanh nghip canh tranh hon lam chi phi tng ln,
duong LAC chuyn dn ln phia trn. Hai su dich chuyn cua duong cu va duong LAC cua
doanh nghip chi dung lai khi LAC tip tuyn voi duong cu tai muc san luong co M# MC,
kt qua la P AC hay A# AC, cac doanh nghip khng loi, khng l tao th cn bng dai
han cua doanh nghip va cua nganh.
3.3. Cn bng tr4ng dc quyn nhm
lc dim cua dc quyn nhom la l thuc ln nhau , do do vic quyt dinh san luong
cua mi doanh nghip du phai tinh toan dn quyt dinh cua doanh nghip khac. Th hin o
mt s truong hop sau
Cn bng khng hp tc
Cn bng khng hop tac do nha toan hoc John Nash dua ra vao nm 1951 vi vy con
goi la cn bng Nash mi doanh nghip dua ra quyt dinh nhm thu loi nhun cao nht khi
bit hanh dng cua doanh nghip di thu.
lc dim cn bng Nash Loi nhun thu duoc cao hon canh tranh hoan hao nhung
thp hon loi nhun khi cac doanh nghip hop tac voi nhau.
SAC
SMC

Q
O
M# Q
1

P
P
1

Q
LAC


P
2

LMC
Q
2
MR
88
M#
Co ch cn bng Nash dua trn ly thuyt tro choi. Theo ly thuyt nay vic dua ra cac
quyt dinh mang tinh phu thuc ln nhau, trong do mi du thu chon ly mt chin luoc. Mi
doanh nghip thuc hin chin luoc cua minh goi la chin luoc thng soai, tuy nhin kt qua
bt loi cho ca hai, o th cn bng nay hai bn du bi thit.
San lung cua d4anh nghip B
San lung
cua d4anh
nghip A
Cao Thp
Cao 1A 1 3A 0
Thp 0A 3 2A 2
Trong hinh v o mi biu thi loi nhun cua doanh nghip A hay doanh nghip khi
theo chin luoc san luong thp hay cao. oanh nghip A s duoc 3 loi nhun (3A) nu chon
cao va cng vy (3). O vi tri cn bng ca hai bn du chon cao thu loi nhun 1A 1.
Nu cung chon thp ca hai bn s duoc 2A 2, tuy nhin khng ai chon thp vi khi y di
phuong s chon cao.
Cn bng hp tc
Hop tac la mt thoa thun tu nguyn cua cac di thu trong dc quyn nhom.
Hop tac tao ra muc cn bng, voi loi nhun cao hon cho cac bn hop tac .
Theo hinh v trn (phn a) nn hai di thu ky mt hop dng d cung san xut o muc
thp luc do ca hai s dat loi nhun 2A 2. Hai bn cung co loi voi muc san luong cn bng
thp. Tuy nhin su hop tac la kho khn boi mi doanh nghip trong dc quyn nhom lun
mong mun canh tranh voi hy vong tng thm thi truong va loi nhun nhiu hon truoc thit
hai cua di thu. Nhung nu cac doanh nghip du canh tranh voi nhau thi loi nhun s thp va
khng mt doanh nghip nao lam n tt ca. Tinh th lung nan la o do.
M hnh dung cu gy
M hinh duong cu gy m ta muc gia ca va san luong kha n dinh cua cac doanh
nghip dc quyn nhom (gia dinh cac yu t khac khng di).







M hinh duong cu gy giai thich trong dc quyn nhom mi doanh nghip du
dung truoc mt duong cu gy tai muc gia hin hanh (P
0
) cua nganh dc quyn. O cac muc
gia cao hon P
0
duong cu rt co gin nu doanh nghip tng gia s hoan toan bt loi vi cac di
thu khac khng tng. O cac muc gia thp hon P
0
duong cu it co gin, nu doanh nghip ha
gia cac di thu canh tranh ha theo cng hoan toan bt loi. liu nay tao th cn bng kha n
dinh cho dc quyn nhom.
luong cu gy nn M# cua doanh nghip bi gian doan, do do chi phi cua doanh
nghip co th thay di ma khng gy ra su thay di gia va san luong.

CAU HOI THA LUAN
1. Chinh phu di khi can thip vao thi truong canh tranh bng cach dinh ra gia trn hay gia
san cua hang hoa. Trong nhung truong hop nhu vy, luong cung khng cn bng voi luong
cu. Gia trn thuong dua dn cu qua cao, trong khi gia san lam cung qua nhiu. Can thip
Q
MC
Q
O

A
P
O
P
O


89
nay co th lam tng thu nhp cua mt nhom nguoi san xut hay tiu dung, nhung cng lam
cho thi truong kem hiu qua. Hy giai thich.
2. Co mt sc thu 10 danh vao mt nua s doanh nghip (nhung doanh nghip gy
nhim) trong mt nganh cng nghip co suc canh tranh. S tin thu duoc chi cho nhung
doanh nghip con lai (nhung doanh nghip khng gy nhim) d tro cp 10 trn gia tri san
phm du ra ban duoc. Nu tt ca cac doanh nghip du co duong chi phi ging ht nhau
truoc khi chinh sach thu va tro cp nay. liu gi s xay ra voi gia ca san phm, du ra cua
tung doanh nghip va cua nganh cng nghip?
3. Trong bt cu mt thi truong canh tranh nao, vung o trn duong gia va o duoi duong cu la
thng du cua nguoi tiu dung; vung o trn duong cung va duoi duong gia la thng du cua
nguoi san xut (bng loi nhun cong tin thu tra cho doanh nghip trong nganh san xut hay
nguoi chu huu cac yu t du vao). Tng cua thng du cua nguoi tiu dung va thng du cua
nguoi san xut la thng du kinh t (hay con goi la loi ich x hi), do luong dong gop thun
cua san phm vao muc huu dung sau khi tru chi phi san xut.
an co th tim duoc mt cach t chuc san xut nao khac d co thng du kinh t cao
hon dim cn bng cua thi truong canh tranh khng? Nu cu tra loi la khng, thi dim cn
bng dat hiu qua phn phi (con goi la hiu qua Pareto). Giai thich.
. Trong cn bng dai han cua thi truong canh tranh hoan toan, tt ca cac doanh nghip trong
nganh co loi nhun bng khng. Tai sao?
. Cac gia thit nao cn thit d mt thi truong la thi truong canh tranh hoan toan? Tai sao
mi gia thit y la quan trong?
6. Cn bng cung cu cua thi truong canh tranh hoan toan dua dn loi ich x hi cao nht
(tng thng du cua nguoi tiu dung va nguoi san xut). Tai sao mt muc gia trn (gia ti da)
lai thuong dua dn tn tht v ich (deadweight loss)?
7. Liu muc gia ti da co nht thit lam cho nhung nguoi tiu dung khm kha hon khng?
Trong nhung diu kin nao no co th lam cho nguoi tiu dung sa sut?
8. Gia su chinh phu dinh gia ti thiu cho mt san phm nao do. Liu muc gia ti thiu nay co
lam cho nhung nha san xut noi chung sa sut khng? Tai sao?
9. Chinh phu mun nng cao thu nhp cua nng dn bng cach tro gia. Tai sao cac chuong
trinh tro gia lam cho x hi phai tra gia nhiu hon so voi vic cp tin cho nng dn?
10. Giai thich su khac nhau cua duong cu san phm cua mt nguoi san xut trong thi truong
hoan toan canh tranh va trong thi truong dc quyn.
11. oanh nghip san xut may tinh Mkng co dinh phi san xut 100 triu dng va d san
xut 1 don vi san phm doanh nghip phai chi 600.000 dng lao dng va 400.000 dng vt
liu. Voi gia ban 3 triu dng, khng co khach hang nao mua, nhung nu giam gia 10.000
dng thi Mkng ban duoc 1000 cai. Tinh phi bin va thu bin cua Mkng va tim gia va san
luong dc quyn cua doanh nghip nay.
12. Giai thich tai sao di khi doanh nghip ban san phm o muc gia thp hon phi trung binh.
13. Lit k cac dc dim cua thi truong canh tranh hoan hao va thi truong canh tranh khng
hoan hao. Nu cac truong hop cua canh tranh khng hoan hao. an xp loai cac doanh nghip
hoc dinh ch sau dy thuc vao truong hop nao cng ty MicrosoIt, Tng Cuc uu lin,
Cng ty Honda, nha hang An Lac Vin, lai Hoc An Giang?
1. Giai thich tai sao cac cu noi sau la sai, cn chinh lai nhu th nao
a. Nha dc quyn ti da hoa loi nhun khi MC P.
b. Co gin gia cang cao, gia dc quyn cang cao so voi MC cua nha dc quyn.
c. Nha dc quyn khng xem xet dn nguyn tc bin.
d. Nha dc quyn s tim cach co doanh thu ti da bng cach tng luong hang ban, nhu
vy ho s san xut nhiu hon nguoi san xut canh tranh, va gia dc quyn s thp hon.
90
1. Khi co gin gia cua cu bng 1, M# bng bao nhiu?
16. Vi sao mt nguoi ban dc quyn co muc dich ti da hoa loi nhun s khng bao gio hoat
dng o vung ma duong cu khng co gin.
17. Nu chinh phu quyt dinh danh thu trn nha dc quyn o muc x dng mt don vi san
phm. Hy minh hoa tac dng cua thu trn muc san xut va gia. Cn bng sau thu gn hay
xa dim cn bng P MC?
18. Gia su mt doanh nghip dc quyn hoan toan co th thuc hin phn bit gia cp mt. Gia
thp nht ma doanh nghip n dinh la bao nhiu va tng san luong ra sao?
19. So sanh loi ich x hi cua thi truong mt san phm san xut boi thi truong canh tranh
hoan toan va thi truong canh tranh khng hoan toan.
20. Chinh phu co th can thip vao thi truong dc quyn bng cach dinh gia ti da. Lam th
nao d qui dinh muc gia ti da sao cho doanh nghip dc quyn s cung cp nhiu luong san
phm hon cho thi truong?
21. Giai thich tac dng cua mt chinh sach thu theo san luong danh trn nha dc quyn. Nu
danh thu khng theo san luong, san luong va gia ca thay di nhu th nao?
22. Mt nha dc quyn dung truoc duong cu Q 144/P
2
, trong do, Q la luong va P la gia.
in phi trung binh cua doanh nghip la AVC Q

va chi phi c dinh la 5. Hy xac dinh gia

va san luong ti da hoa loi nhun cua doanh nghip. Nu chinh phu can thip bng cach dinh
gia ti da la 4. oanh nghip dc quyn nay s diu chinh gia va san luong nhu th nao. Nu
chinh phu mun dinh mt muc gia d doanh nghip dc quyn san xut cang nhiu cang tt,
gia nay phai la bao nhiu?
BI TAP
1. San luong va chi phi san xut san phm x thuc thi truong canh tranh hoan hao nhu sau
x 0
C 5 5 1 5 7 9 2 7 5 9 00
a. Hy xac dinh gia nhp nganh (hay xut nganh) va gia dong cua.
b. Nu gia san phm trn thi truong la 14d/sp tim muc san luong ti da hoa loi nhun.
Tinh tng loi nhun dat duoc?
c. Nu gia san phm trn thi truong la 5d/sp, doanh nghip giai quyt nhu th nao la
tt nht? Tai sao?
2. Mt doanh nghip trong thi truong canh tranh hoan hao co ham chi phi san xut nhu sau
TC Q
2
100
a. Xac dinh ham cung cua doanh nghip.
b. Nu gia san phm trn thi truong la 60d/sp tim muc san luong ti da hoa loi nhun.
Tinh tng loi nhun dat duoc
c. Nu trong thi truong co 100 doanh nghip nhu nhau, hy thit lp ham cung cua thi
truong.
3. Mt doanh nghip dc quyn co ham cu thi truong P - 1/5 Q 800 va ham s tng
chi phi san xut TC 1/5 Q
2
200Q 200.000.
a. Vit ham doanh thu bin va chi phi bin
b. Xac dinh muc san luong va gia ban d ti da hoa loi nhun .
c. Xac dinh san luong va gia ban d ti da hoa doanh thu.
. Mt doanh nghip san xut mt loai san phm khng co san phm thay th trn thi truong .
Ham cu thi truong cua san phm P - 1 /4 Q 500.
91
Ham tng chi phi bin di TVC 1/ 2 Q
2
200Q.
Ham tng chi phi c dinh TFC 20.000
a. Nu doanh nghip ban 300 san phm, vy gia ban la bao nhiu, co phai do la tinh
trang ti da hoa loi nhun hay khng?
b. Xac dinh muc san luong va gia ban ti da hoa loi nhun. Tinh tng loi nhun.
c. Nu chinh phu danh thu loi tuc 3000d, muc san luong, gia ban, loi nhun thay di
nhu th nao ?
. Gia su trong thi truong canh tranh hoan hao co 80 nguoi mua va 60 nguoi ban, nhung
nguoi mua va nhung nguoi ban co cung ham cu va ham tng chi phi v mt loai hang hoa
dng nht nhu sau
P -20q 164
TC 3q
2
24q
a. Thit lp ham cung va ham cu thi truong cua hang hoa trn.
b. Muc gia va san luong cn bng thi truong la bao nhiu?
c. Loi nhun thu duoc cua mi nha san xut la bao nhiu? Trong tuong lai loi nhun
cua mi nha san xut s th nao ?
6. Mt doanh nghip san xut mt loai san phm khng co san phm thay th trn thi truong.
oanh nghip co nhung chi phi nhu sau FC 2400


Ham cu cua san phm P - Q 186.
a. oanh nghip s n dinh gia ban va san luong ban la bao nhiu? Thu duoc bao
nhiu loi nhun?
b. Nu doanh nghip phai tra mt khoan tin thu khoan la 1000, s thu nay anh
huong gi dn san luong va gia ban san phm cua doanh nghip.
c. Nu doanh nghip chiu mt khoan thu la 30 tinh trn doanh s, san luong va gia
ban th nao?
d. Nu xi nghip chiu muc thu 50 tinh trn loi nhun san luong va gia ban ra sao?
7. a My Lan co mt nha hang toa lac tai mt dia dim vng v trn quc l, rt xa cac nha
hang khac. a co dc quyn cung cp dich vu n ung va co lich cu cua s bua n tai nha
hang nhu sau
Gia (ngan dng/bua n) Luong cu (s bua n)
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
160
140
120
100
80
60
40
20
10
Gia su phi bin va tng phi trung binh cua mt bua n cua nha hang My Lan c dinh o
muc 2 ngan dng.
a. Nu ba My Lan tinh gia mt bua n bng nhau di voi tt ca khach hang, gia nay
la bao nhiu?
" " 'C 10
10
1
2
+ =
92
b. Tinh tng thng du cua nguoi tiu dung cua tt ca khach hang cua nha hang My
lan.
c. Tinh thng du cua nha hang My Lan.
d. So voi truong hop thi truong canh tranh, tng thng du bi mt la bao nhiu?
8. Gia su mt doanh nghip co duong cu san phm nhu sau (duong cu co co gin gia la
hng s)
Q 256P
-2

Va duong phi bin co dang
MC 0,001Q
a. V d thi cua duong cu va duong phi bin.
b. Tinh va v duong tng thu
c. O muc san luong nao thi thu bin M# bng phi bin MC?
9. luong cu san phm cua mt doanh nghip co dang Q 100 - 2P
Phi bin va phi trung binh c dinh o muc 10$ mt don vi.
(a) oanh nghip s san xut o muc nao d co loi nhun ti da?
(b) oanh nghip s san xut o muc nao d co tng thu ti da?
(c) iu din trn d thi cac kt qua trn.
10. Mt hng dc quyn co 2 nha may, chi phi cua 2 nha may cho boi
TC
1
(Q
1
) 10Q
1
2

TC
2
(Q
2
) 10Q
2
2

Hng dung truoc duong cu P 700 - 5Q
Trong do Q la tng luong san phm cua hng Q Q
1

Q
2

a. Tim va v duong chi phi bin cua 2 nha may, duong doanh thu trung binh A#,
duong doanh thu bin MC. Chi ra san luong ti da hoa loi nhun cua mi nha may, tng san
luong va gia ca.
b. Nu chi phi lao dng gia tng o nha may 1 nhung khng tng o nha may 2. Hng
nn diu chinh nhu th nao?

93
Chuong 6. THJ TRUNG YEU T SAN XUT


Mc tiu. Sau khi hoc xong chuong nay, nguoi hoc co th
- Giai thich duoc dc dim cua thi truong yu t san xut.
- Phn tich duoc cac yu t anh huong dn hanh vi cua nguoi mua, nguoi ban trn thi truong
yu t san xut.

1. NHNG VN DE CHUNG
1.1. Gi v thu nhp cua cc yu t san xut
Yu t san xuat hay dau ;ao san xuat chia lam 3 nhom chinh .
- Lao dng (suc lao dng).
- lt dai.
- Vn (hin vt).
Gia cac yu t san xuat
- Gia cua lao dng tin cng (W - Wage).
- Gia cua dt dai tin thu (# - #ent).
- Gia cua vn tin thu (#).
- Gia yu t san xut do thi truong yu t san xut quy dinh.








Hinh 6.1. Th trung cac yu t san xuat
Thu nhp cua 1 yu t san xuat. Thu nhp cua 1 yu t san xut la gia ca cua yu t
san xut nhn voi luong trao di.
1.2. Cu v yu t san xut
Cu v yu t san xut la cu thu phat. Cac doanh nghip mun san xut ra hang hoa
vi vy ho co nhu cu v yu t san xut.
oanh nghip s quyt dinh dng thoi muc cung ung san phm va muc cu v yu t
san xut.
Cu v yu t san xut duoc xac dinh cu th dua trn
- Muc tiu va diu kin ti da hoa loi nhun cua doanh nghip TPr max tai M# MC.
- Quy lut nng sut cn bin cua yu t san xut giam dn ti l phi hop ti uu cac yu t
san xut.
- Cac quan h thi truong di voi san phm cua doanh nghip va di voi cac yu t san xut
thi truong canh tranh hay dc quyn .
Luong yu t sx
Gia yu t sx
Q
O

S
P
O

O
94
2. THJ TRUNG LA DNG
2.1. Cu v la4 dng
Khi nim
Cu v lao dng la s luong lao dng ma doanh nghip mong mun va co kha nng
thu tai cac muc tin cng khac nhau trong nhung khoang thoi gian nht dinh.
S luong lao dng duoc thu phu thuc
- Quy m v cu cua xa hi di voi hang hoa cua doanh nghip s luong hang hoa,
gia ca hang hoa.
- Muc tin cng ma doanh nghip co kha nng va sn sang tra khi thu nhn cng su
bin di cua s luong lao dng va tin cng.
- Trinh d cng ngh cua san xut, trinh d nguoi lao dng .
Cu v lao dng v tin cng
Khi xac dinh cu v lao dng phu thuc vao tin cng (W) ta gia dinh cac yu t khac
khng di cu v lao dng nghich bin voi tin luong.








Doanh nghip quyt dnh mc thu nhn cng
Cac khai nim phan tich cau ; lao dng
- San phm bin cua lao dng (MP
L
- Marginal Product oI Labour) la s san phm
tng thm khi su dung thm 1 don vi lao dng



Voi TP tng san phm
L lao dng
- San phm gia tri cn bin cua lao dng (MVP
L
- Marginal Value Product oI Labour).
MVP
L
P.MP
L
MVP
L
la doanh thu tng thm khi ban san phm do tng thm 1 don vi lao dng tao ra,
trong diu kin gia ca hang hoa khng di.
- San phm doanh thu cn bin cua lao dng (M#P
L
- Marginal #evenue Product oI
Labour) Khi gia ca san phm thay di su dung thm mt don vi lao dng doanh nghip thu
duoc M#P
L

M#P
L
la luong doanh thu tng thm khi ban san phm do tng thm 1 don vi lao
dng tao ra. Trong diu kin gia ca san phm thay di.
M#P
L
T#
(n1)
- T#
n

Trong do T#
n
la tng doanh thu khi su dung luong n don vi lao dng.
T#
(n1)
la tng doanh thu khi su dung luong n1 don vi lao dng.
- Chi phi cn bin cua lao dng (MC
L
- Marginal Cost oI Labour).
Khi tin cng khng di W MC
L
d
dTP
MP

=
L
H6.2 Cau ; lao dng
A

L

L
1
L
2

W
2

W
1

W
O
95
Khi tin cng thay di
d
dTC
MC

=
MC
L
la chi phi tng thm khi su dung thm 1 don vi lao dng.
* Doanh nghip quyt dnh mc thu nhan cong
- liu kin gia ca san phm va tin luong khng di. oanh nghip thu nhn cng
tai muc tin cng bng san phm gia tri cn bin cua lao dng.
W MVP
L
- liu kin gia ca san phm thay di, tin luong khng di . oanh nghip thu nhn
cng tai muc tin cng bng san phm doanh thu cn bin cua lao dng.
W M#P
L

- liu kin tin luong thay di, gia ca san phm khng di. oanh nghip thu nhn
cng tai muc chi phi cn bin cua lao dng bng voi san phm gia tri cn bin cua lao dng.
MC
L
MVP
L

- liu kin ca tin luong va gia ca san phm thay di. oanh nghip thu nhn cng
tai muc chi phi cn bin cua lao dng bng voi san phm doanh thu cn bin cua lao dng.
MC
L
M#P
L

Cu v lao dng cua ngnh
Cu v lao dng cua nganh la tng muc cu cua cac doanh nghip o cac muc gia.
Chng han
Trong thi truong canh tranh voi gia ca hang hoa P
1
, doanh nghip thu nhn cng tai
muc cn bng MVP
L
W
1
. Cng cac duong MVP
L
cua cac doanh nghip duoc MVP
L
1 cua
nganh voi muc W
1
duoc dim cn bng E
1
(H6.3) la muc cu lao dng cua nganh tai W
1
. Khi
tin cng thay di voi W
2
W
1
cung v hang hoa cua nganh gia tng, gia hang hoa ha P
2

P
1
duong MVP
L
cua nganh dich chuyn sang trai thanh duong MVP
L2
voi muc tin cng W
2

duoc dim cn bng E
2
. Ni E
1
va E
2
duoc duong cu v lao dng cua nganh.












2.2. Cung v la4 dng
Khi nim
Cung v lao dng la tng s luong lao dng ma luc luong lao dng chp nhn lam
vic tai cac muc tin cng khac nhau trong nhung khoang thoi gian nht dinh.
Cung v lao dng phu thuc vao luc luong lao dng va y mun cua nguoi lao dng.
- Luc luong lao dng tt ca cac ca nhn dang lam vic hay dang tim kim vic lam.
- Y mun cua nguoi lao dng hay muc cung v lao dng cua ca nhn gn voi muc tin
cng thuc t va duoc xac dinh boi cac lua chon v su dung thoi gian khac nhau d mt nguoi
dat duoc thoa mn tt nht v lam vic va nghi ngoi. Mt khac, cung v lao dng cua ca nhn
con phu thuc muc thoa mn v tt ca cac hang hoa va dich vu do thu nhp d duoc tich ly
mang lai, vao tinh trang suc khoe, vao gia ca hang hoa tiu dung. Ngoai ra cung v lao dng
d
dTR
MRP

=
H6.3 Cau ; lao dng cua nganh

E
2

W
1

W
2

W
O
E
1

MVP
L1
MVP
L2

L
96
con bi chi phi boi linh vuc tinh thn nhu su yu thich cng vic, nim tin vao ly tuong cuc
sng.







H6.4 a chn gia lao dng ;a ngh ngoi
Cung v lao dng v tin cng
Khi coi cung v lao dng phu thuc vao tin cng thuc t L I (Wr ) ta gia dinh rng
tt ca cac yu t khac khng di. luong cung v lao dng dc ln va vong v phia sau (H6.5)
phan anh khi d thoa mn v tt ca cac hang hoa va dich vu cung v lao dng s nghich bin
voi tin luong thuc t.







2.3. Cn bng th| trung la4 dng
Cn bng thi truong lao dng la trang thai luong cung va luong cu trn thi truong lao
dng bng nhau. Xac dinh dng thoi s luong lao dng cn bng va muc tin cng tuong ung.







Hinh 6.6. Th trung la dng
Su thay di dim cn bng thi truong lao dng cua nganh do su thay di cung va cu
v lao dng cua nganh gy ra .
- Cung v lao dng cua nganh thay di do su bin dng v tin luong, v nhu cu tng
giam s luong lao dng giua cac nganh.
- Cu v lao dng cua nganh thay di do su bin dng v cu hang hoa cua nganh, su
thay di cng ngh san xut cua nganh.
A
20 8 4 0 12 16 24
4
8
12
16
20
24
Lam vic (gio/ngay)
Nghi ngoi
(gio/ngay)
M

W
r

O
L

L

S
L

w
r

w
o

O
E
o

L
o

L
97
3. THJ TRUNG VN
3.1. Vn hin vt v gi thu vn
'n hin vt
La du tru cac hang hoa d duoc san xut dung d san xut ra cac hang hoa, dich vu
khac. Vn hin vt trong nn kinh t bao gm cac cng cu may moc trong cac dy chuyn san
xut, cac h thng duong xa, phuong tin dung lam dich vu vn tai thng tin lin lac. Cac co
so tao nn cac dich vu dao tao nghin cuu khoa hoc, cac phuong tin phuc vu y t, vn hoa,
giai tri.
Vn hin vt khac voi dt dai, vn hin vt hoan toan la kt qua cua san xut, con dt
dai do thin nhin tao ra, con nguoi chi cai tao lai. Vn tai chinh la su biu hin bng tin cua
vn hin vt, vn hin vt la yu t vt cht cua qua trinh san xut.
Ci thu vn
Vn hin vt la yu t san xut cng ging nhu lao dng, tin cng la chi phi v vn
lao dng. Tin thu vn la khai nim m ta chi phi cac dich vu v yu t san xut, la cac loai
vn hin vt.
Mi muc gia thu vn hin vt th hin chi phi su dung cac dich vu v yu t san xut.

Chi phi dich vu vn phu thuc
- Gia ca mua tai san (vn hin vt)
- Chi phi co hi cua tai san (li sut)
T l khau hao ;a bao dung tai san
Chng han mt c may gia mua 10.000 US li sut 5 nm, chi bao dung va khu
hao may hang nm 1000US tuong duong 10 gia tri may. Vy
Chi phi hang nm 10.000 (0.05 0.1 ) 1500 US
Chi phi hang nm cua dich vu vn doi hoi muc gia cho thu phai bu dp chi phi cua
vn.
# P
K
(i r

)
Voi # chi phi v dich vu vn ( gia thu vn )
P
K
gia ca tai san
i li sut
r

ti l khu hao va bao dung tai san

Tu dy suy ra gia mua sm tai san vn
D

r i
R
P
+
=
3.2. Cu v d|ch v vn
Mi muc gia thu vn hin vt th hin chi phi su dung cac dich vu yu t san xut.
Tu dy cho ta khai nim san phm gia tri cn bin cua vn (MVP
K
Marginal Value
Product oI Capital).
San phm gia tri cn bin cua vn la muc gia tng doanh thu khi su dung thm mt
don vi vn (gia ca san phm khng di).
Voi luc luong lao dng c dinh ma doanh nghip dang su dung thi MVP
K
s giam
xung khi luong vn tinh trn du cng nhn tng dn ln, mc du gia ca san phm cua doanh
nghip khng thay di. liu nay do MP
K
tun theo quy lut nng sut cn bin cua yu t
san xut giam dn. luong MVP
K
cua doanh nghip dc xung.


Gia thu vn Chi phi dich vu vn
98








Hinh 6.7 cho bit doanh nghip thu vn tai muc tin thu vn bng voi san phm gia
tri cn bin cua vn (#
1
MVP
K
). Nhu vy voi muc gia ca san phm cua doanh nghip va cac
yu t san xut khac khng di thi MVP
K
la duong cu cua doanh nghip di voi V vn.
Voi bt cu muc tin thu nao thi duong MVP
K
cng cho muc V vn d ti da hoa loi nhun
cua doanh nghip.
luong MVP
K
co th dich chuyn ln phia trn hay xung duoi do cac nguyn nhn
- Gia ca san phm cua doanh nghip thay di.
- Su thay di hiu qua lao dng lam thay di s luong MP
K
.
- Su thay di k thut san xut lam thay di nng sut cua vn hin vt.
3.3. Cung v d|ch v vn
1rong ngn hn
Muc cung cac dich vu vn trong ngn han la c dinh, boi cac tai san, vt cht cua san
xut, nha may, doanh nghip khng th ngay mt ngay hai co th xy dung.
li voi toan b nn kinh t cung ung cac dich vu vn trong ngn han la khng di,
duong cung la duong thng dung.
1rong di hn
Tng luong vn trong nn kinh t thay di cac may moc moi duoc xy dung, quy m
cung ung dich vu vn tng. liu nay doi hoi phai co du tu moi v cung ung cua thi truong
vn. l co du tu moi, cac nha du tu phai dat gia cho thu cn co muc ti thiu cua gia cho
thu cn co phai bng voi chi phi hang nm cua vn.
Trong dai han gia cho thu cang cao, luong du tu va cung ung vn cang lon. luong
cung la duong dc ln phan anh muc cung cua vn tng cung chiu voi gia cho thu.







Hinh 6.8 lung cung ngn hn ;a dai hn ; dch ;u ;n .
3.. Cn bng th| trung vn
Cn bng cung cu v dch v vn
l khao sat su cn bng va su diu chinh trn thi truong vn cho don gian, ta su dung
duong cung dai han v V vn nm ngang, voi y nghia rng luong cung thay di o muc gia
thu khng di.


MVP
K

Hinh 6.7. Cau ; ;n cua doanh nghip
#
1

#
K
1
O
K
SK'
SK
K
#
O
99







Hinh 6.9 Can bng th trung ;n
Hinh 6.9 m ta cn bng thi truong vn cua mt nganh voi muc thu #
1
va luong thu k
1
.
S diu chnh ngn hn v di hn







Hinh 6.10 S diu chnh ;n theo tin cong lao dng
Hinh 6.10 ban du nganh cn bng tai E
1
voi duong cung ngn han S
K
voi luong k
1
.
Gia dinh tin cng tng lam dich chuyn
K
sang trai
K
`. oanh nghip buc phai C tai E
2

tin thu vn giam tu #
1
xung #
2
.
Gia #
2
khng dam bao gia cho thu cn co khng kich thich duy tri hay tng vn. Vn
giam dn, dat muc cn bng moi tai E
1
` voi luong k
2
gia thu tro v #
1
.
Tai cn bng moi E
1
` voi gia thu #
1
cac chu vn thu duoc gia cho thu cn co lai sn
sang du tu tng luong vn.
. THJ TRUNG DT DAI
.1. Cung v cu v dt dai
Cung v cu v dt dai
lc dim ni bt cua dt dai la ngun cung c dinh ca trong ngn han va dai han. Vi
vy duong cung v dt dai la duong thng dung, hoan toan khng co gin.
Cu v dt dai bao gm toan b nhu cu su dung dt dai cua con nguoi phuc vu cho
doi sng cua x hi. Voi hai nhu cu co ban
- Nhu cu dt dai cho xy dung nha o, co so san xut cng nghip, dich vu, kho bi,
co so ha tng. goi chung la dt xy dung co ban.
- Nhu cu dt dai cho san xut nng, lm, ngu nghip. goi chung la dt canh tac.
lc dim cu v dt dai phu thuc vao dn s va nhu cu v tt ca cac hang hoa va
dich vu phuc vu cho doi sng x hi. n s va nhu cu gia tng, cu v dt dai tng theo
thoi gian.
Ci thu dt
Gia thu dt la khai nim m ta chi phi san xut cho yu t san xut la dt dai.
Gia thu dt do cung va cu v dich vu dt dai quyt dinh , cung v dich vu dt dai c
dinh gia thu dt dai, la gia cn bng thi truong do cu v dich vu dt dai quy dinh.



#
1

#
O
K
1

K
S
K

K

E
1

SK'
E
1
' E
1

K
2

E
2

K'
K
SK
K
1

#
1

#
2

O
100
suat lai mc
at thue gia
ai at Gia =







H6.11. Th trung dat dai
.2. Gi thu dt dai v s phn b ngun cung c d|nh









Hinh 6.12 S phan bo nguon cung ; dat dai.
Hinh 6.12 m ta
H
la duong cu v dt dai xy dung co ban,
F
la duong cu v dt
dai canh tac. luong cung (S) cho thy tng luong cung dt dai c dinh phai duoc phn b cho
hai nganh. Muc phn b dt dai giua hai nganh khng c dinh, nu gia thu khac nhau, chu
dt dai s chuyn luong cung cua ho tu nganh co gia cho thu thp sang nganh co gia cho thu
cao. o do gia cho thu dt trong dai han cua hai nganh phai bng nhau, tai muc #
1
luong cu
dt dai hai nganh bng tng luong cung (L
F
L
H
L).
Gia thit chinh phu tro cp cho nganh xy dung co ban, lam cu dt xy dung dich
chuyn tu
H
ln
H
`. Tai luong dt dai nhu c L
H
nguoi thu phai tra gia cn bng #
2
do
nhu cu gia tng. Tai muc L
F
cac din chu co xu huong chuyn dt canh tac thanh dt xy
dung dang co gia thu cao hon, su dich chuyn nay tao ra muc cn bng moi cho muc gia
thu cn bng #
3
. Muc gia thu #
3
lam cn bng tin thu va phn b cn bng ngun cung
giua hai nganh voi L
H
` va L
F
`.
Diu chnh ngn hn v di hn
- Trong ngn han luong dt dai cung cp cho mi nganh la khng di, nganh nao gia
tng nhu cu nganh do phai tra gia cao hon.
- Trong dai han co su phn b lai ngun cung c dinh cho nhu cu hai nganh va hinh
thanh gia ca cn bng dng thoi cho ca hai nganh.
.3. Gi ca cua dt dai



BI TAP

1. Mt doanh nghip trong th? truong canh tranh co ham s san xut Q 24L - L
2
(L la du
vao lao dng, Q la san luong 1 ngay) gia san phm 10 US/dv.
a. Vit ham cu v lao dng va ve? d th?.
'

La (Luong dt dai)
S #
#
1

#
2

O
L
H
` L
H
L
F

#
2

#
1

#
3

#
S
L
L
A

L
F
'
O

H
'
101
b. Nu gia th? truong cua san phm la 12 US/dv duong cu lao dng cua doanh
nghip d?ch chuyn th nao?
c. Voi tin luong W 40 US/dv lao dng doanh nghip thu bao nhiu cng nhn o
mo?i muc gia ca san phm?
2. Cho cung va cu v lao dng cua doanh nghip san xut hang tiu dung nhu sau
2
30
1
+ =
19
15
1
+ =
Voi W la tin luong ngay, L la s luong lao dng
a. Xac dinh s luong lao dng va tin luong cn bng thi truong. V d thi.
b. Xac dinh s don vi lao dng du thua cua doanh nghip khi muc luong ti thiu
duoc dt ra la 8 US/ ngay .
c. o bin dng thi truong hang hoa lam cu v lao dng giam 10 s don vi lao
dng. Tim cn bng thi truong moi.
3. Lai suaat giam to 15 xuoang 10, ieau ou anh hng nh thea naoo ean giau
thue doch vu voan vao muc quy voan cua mot ngaonh trong ngaen han.
. Mot nhao aau t xay dng 1 phan xng vui muc aau t 10.000 US (khong
ke tiean thue aat), thoi gian s dung cua nhao xng 20 nam vui chi phi bao
dng binh quan 100 US nam, lai suaat 5 nam.
a. Tinh giau cho thue xng (chi phi haong nam cua voan).
b. Neau lai suaat tang len 7 nam, giau cho thue xng bay gio thay oi
nh thea naoo?
c. Heat nam thu 10 nhao aau t baun xng c 5000US (c bieat trong
10 nam s dung nhao aau t a tinh u chi phi haong nam cua xng ).Vay taoi
san naoy cou mang lai li nhuan khong ?


102
Chuong 7. VAI TR CUA NH NUC TRNG
NEN KINH TE THJ TRUNG


Mc tiu: Sau khi hoc xong chuong nay, nguoi hoc co th
- Giai thich duoc nhung truc trc cua nn kinh t thi truong.
- Phn tich vai tro cua chinh phu trong nn kinh t thi truong va phuong phap tac dng cua
chinh phu dn nn kinh t thi truong.

1. NHNG TRC TRAC CUA THJ TRUNG V NEN KINH TE THJ TRUNG
Trong cac chuong truoc chung ta d phn tich va nhn manh cac thi truong co suc
canh tranh hoat dng va phai bao dam nhung diu kin cn thit d canh tranh duoc tun thu
sao cho cac tai nguyn co th duoc phn phi mt cach co hiu qua. Nhung trn thuc t nhung
diu kin cn thit d canh tranh do khng tun thu va gy ra nhung truc trc, khuyt tt cua
kinh t thi truong.
Cac ngun phat sinh dn toi truc trc vn co cua kinh t thi truong cn duoc han ch,
bao gm
1.1. Khng dt duc co cu san lung ti uu (hiu qua Paret4) d4 thng tin th| trung
khng dy du v khng cn xng
Nu nguoi tiu dung khng co thng tin xac dang v gia ca va cht luong san phm thi
h thng thi truong s vn hanh mt cach kem hiu qua. Tinh trang thiu thng tin y co th
khich l nhung nguoi san xut cung cp qua nhiu san phm nay va qua it san phm khac gy
ra tinh trang du thua hoc thiu hut hang hoa dich vu lam cho gia ca thay di. Tinh trang thiu
thng tin hoc thng tin khng cn xung co th dn dn cac quyt dinh sai lm cua ca nguoi
san xut va nguoi tiu dung, co th ngn chn mt s thi truong tip tuc phat trin, hoc dn
toi su v hiu hoa cua thi truong co suc canh tranh...
1.2. Th lc th| trung (sc mnh th| trung)
Trong thi truong canh tranh hoan hao, quyt dinh san xut cua cac hng huong theo
tiu chun chi phi cn bin bng gia ca va do vy cng bng loi ich bin di voi nguoi tiu
dung.
oanh nghip dc quyn s lua chon du ra ma o do M# MC va ban ra mt s du
ra it hon d co gia cao hon so voi thi truong co suc canh tranh, gy ra mt khoan mt khng .










Hinh 7.1. Sc mnh th trung
Trong khoang Q
A
dn Q

loi ich bin cua x hi lon hon chi phi bin cua x hi, x
hi s co loi ich khi tng san luong dn Q

. in tich hinh AC cho bit muc loi ma x hi

nhn duoc khi tng san luong dn Q

.
MC

M#
A

Q
A
Q

C
P
A
P

P

Q
103
1.3. Anh huong cua cc ng4i ng
Mt ngoai ung xut hin khi nao mt quyt dinh san xut hoc tiu dung cua ca nhn,
anh huong truc tip dn vic san xut va tiu dung cua nhung nguoi khac ma khng thng
qua gia ca thi truong.
'i du. Mt doanh nghip san xut d da thai cht dc ra mt dong sng ma khng
phai chiu mt chi phi nao ca, mc du gy nn nhung tn tht cho su tn tai cua cac sinh vt
duoi dong sng va nhung h tiu dung nuoc sng. Hoc mt h xy bn trng hoa lam dep
cho ca khu ph, cac gia dinh trong ph duoc huong nhung tac dng tu vic trng hoa ma
khng phai chiu mt chi phi nao.
Cac ngoai ung dn dn su chnh lch giua chi phi hoc loi ich cua ca nhn va x hi.
Nhung ngoai ung co th la tiu cuc hoc tich cuc. Nhung ngoai ung tiu cuc thuong dn dn
su v hiu qua cua san xut kinh doanh.
1.. Vic cung cp cc san phm cng cng
San phm cng cong la loai hang hoa ma ngay ca khi mt nguoi d dung, thi nguoi
khac vn co th dung duoc. Noi cach khac, la voi san phm cng cng, moi nguoi du tu do
huong thu cac loi ich do cac san phm do mang lai va su huong thu cua nguoi nay, khng lam
giam thiu kha nng huong thu cua nguoi khac. San phm cng cng chinh la truong hop ma
ta co tac dng ngoai ung manh hoan toan la loi ich.
'i du. khng khi trong sach, quc phong, an ninh.
Nu d cac ca nhn ring le dam nhn cung cp cac san phm cng cng s xay ra tinh
trang cung ung voi s luong khng dy du hoc khng duoc cung ung. O dy s xut hin
nhung ke n khng, la nhung nguoi duoc tiu dung hang hoa ma khng phai thanh toan.
1.. Vic ba4 dam s cng bng x hi
Cng bng gn lin voi su phn phi thu nhp, voi muc tiu nhm lam cho mi thanh
vin trong x hi co muc thoa dung hop ly. Thi truong tu do canh tranh tt yu dn toi su
phn hoa theo khu vuc, theo thu nhp, theo gioi tinh, chung tc giua nhung nguoi hoat dng
kinh t ging nhau, gy nn nhung bt binh dng. l khc phuc, phai tin hanh phn phi lai
thu nhp cua cai thng qua thu tro cp va thua k hoc cac phuc loi khac. Nhung chinh hanh
dng do lai gy ra su meo mo. H thng gia ca, hoat dng thng qua cac thi truong canh tranh
tu do s lam cho loi ich bin cua hang hoa bi danh thu voi chi phi bin cua no khng cn
bng nua. lim cn bng moi s khng co hiu qua phn b. X hi s lng phi nhung ngun
luc do san xut nhung hang hoa khac nhau voi nhung muc san luong khng hop ly.
2. VAI TR CUA CHINH PHU TRNG NEN KINH TE THJ TRUNG
2.1. Cc chc nng kinh t chu yu cua Chnh phu
l khc phuc nhung han ch cua kinh t thi truong, Chinh phu thuc hin cac chuc
nng kinh t chu yu sau
y dng php lut, cc quy dnh v quy ch diu tit
Chinh phu d ra h thng lut phap, trn co so do dt ra nhung diu lut co ban v
quyn so huu tai san va hoat dng cua thi truong. Chinh phu cng nhu chinh quyn cac cp
con lp nn mt h thng quy dinh chi tit, cac quy ch diu tit...nhm tao nn mt mi
truong thun loi va hanh lang an toan cho su phat trin co hiu qua cua cac hoat dng kinh t.
On dnh v cai thin cc hat dng kinh t
Chinh phu thng qua cac chinh sach kinh t vi m nhu Kim soat thu khoa, kim
soat s luong tin trong nn kinh t...ma c gng lam diu nhung dao dng ln xung trong
chu ky kinh doanh, han ch tht nghip, lam phat, pha v su tri tr.
1c dng vic phn b cc ngun lc
Chinh phu co th tac dng dn su phn b ngun luc bng cach truc tip tac dng dn san
xut 'cai gi, qua su lua chon cua Chinh phu, qua h thng phap lut, tac dng dn khu phn
104
phi 'cho ai qua thu va cac khoan chuyn nhuong. Chinh phu cng co th tac dng dn su
phn b ngun luc mt cach gian tip thng qua thu, tro cp di voi gia ca va muc san luong
san xut.
"uy hoch v t chc thu ht cc ngun du tu v kt cu h tng
Cac yu t kt cu ha tng kinh t, x hi la diu kin quan trong d phat trin kinh t -
x hi dt nuoc. Tm quan trong, quy m cua no doi hoi Nha ooc phai la nguoi dung ra chm
lo tu khu quy hoach, dn t chuc phihop du tu xy dung va quan ly su dung.
Xy dung cac chinh sach, cac chuong trinh tac dng dn khu phn phi lai thu nhp
nhm dam bao cng bng x hi; thng thuong do la cac chuong trinh kinh t - x hi, chinh
sach thu, tro cp, du tu cho cac cng trinh phuc loi.
2.2. Phuong php khc phc cua Chnh phu
S dng cc cng c d tit ch v khc phc nhng tht bi
- H thng phap lut
- Cng cu tai chinh thu, tro gia, bao him, du tu...
- Cng cu tin dung bao dam luu thng tin t lanh manh, xac dinh li sut tin gui va tin vay
ngn hang hop ly...
- T chuc, su dung va di moi h thng kinh t chinh phu d thuc su la cng cu dc luc dinh
huong phat trin kinh t, khc phuc cac khuyt tt va truc trc cua kinh t thi truong.
Diu tit dc quyn t nhin
lc quyn tu nhin la mt doanh nghip cung ung toan b hang hoa va dich vu trn
thi truong, co suc manh thi truong. lc quyn tu nhin hinh thanh do 3 nguyn nhn Phat
minh sang ch, kim soat du vao, qui dinh cua Chinh phu va co dc dim chu yu la duong
AC khng un cong thanh hinh chu U ma dc thoai xung truc hoanh va tim cn voi truc
hoanh, duong MC lun nm duoi duong AC va khng bao go ct duong AC o dim cuc tiu.
Nu khng diu tit dc quyn tu nhin thi dc quyn tu nhin s lng doan toan nganh va
gy ra nhung truc trc nht dinh la tn hai dn loi ich cua nguoi tiu dung va cua x hi.
Co 2 phuong phap diu tit
liu tit qua gia Xac dinh cho dc quyn tu nhin mt muc gia ti da (gia trn) .
liu tit qua san luong Xac dinh cho dc quyn tu nhin mt muc san luong ti
thiu.
Phuong phap diu tit qua san luong d duoc chp nhn nht, vi do la phuong phap
thoa thun va thuong luong. Cac loai chi phi cho diu tit thuong gm chi phi hanh chinh,
chi phi t chuc, chi phi bt buc khac.
Cn so sanh hiu qua, muc tiu diu tit voi cac chi phi nay.











Hinh 7.2. liu tit dc quyn t nhin
P
M
P
C

P

P
A
P

M#
AC
MC

A
M
C
Q
M
Q
C
Q

Q
A
Q
105
Chinh phu khng diu tit o Q
A
va P
A
(vi o dy thua l) va o Q

va P

(vi o dy
lQTN co loi nhun) va o Q
C
va P
C
chinh la muc san luong ti thiu va muc gia ti da (gia
trn) ma Chinh phu quy dinh cho dc quyn tu nhin.


















106