Bi 5

CC N C CHU PHI V CHU M LA-TINH

I. CC N C CHU PHI DT:30,3 tr km2 , 839 tri u ng i , g m 57 quc gia l n nh . 1.Vi nt v cu c u tranh ginh c l p. a. Sau chi n tranh th gi i th hai :phong tro u tranh ginh

c l p

chu Phi pht tri n m nh tr c h t l B c Phi: - M u l cu c chnh bi n cch m ng c a binh lnh v s quan yu n c Ai C p (3/7/1952), l t vng tri u Pharuc, ch d a c a th c dn Anh, l p ra n c C ng ha Ai C p (6/1953). - Ti p theo l Libi ( 1952), An-gi-ri .(1954-1962) b.N a sau th p nin 50, h th ng thu c a c a th c dn chu Phi tan r, nhi u qu c gia ginh c c l p nh : - 1956 Tuy-ni-di, Ma-r c, Xu- ng, - 1957 Gana... - 1958 Ghi n . c bi t, nm 1960, l "Nm chu Phi" v i 17 n c c trao tr c l p.

c. Nm 1975, th ng l i c a cch m ng ng-g-la v M-dm-bch v c b n

ch m d t ch ngha th c dn c chu Phi cng v h th ng thu c a c a B o Nha b tan r . d. T 1975 n nay: - Hon thnh cu c u tranh ch ng ch ngha th c dn c, ginh c l p dn t c v i s ra i c a n c C ng ha Dim-ba-bu- (1980) v Namibia (03/1990). - T i Nam Phi, tr c p l c u tranh c a ng i da mu, thng 2.1990, ch phn bi t ch ng t c (Apartheid) b xa b . Trong cu c b u c a ch ng t c tin, ng Ne- xn Man- -la (Nelson Mandela) tr thnh T ng th ng da en tin c a n c C ng ha Nam Phi (1994). u u

2. Tnh hnh pht tri n kinh t x h i:

Sau khi ginh c kinh t x h i. c l p, cc n c chu Phi thu c m t s thnh t u

Tuy nhin, nhi u n c chu Phi v n cn trong tnh tr ng l c h u, khng n nh ( i ngho, xung t, n i chi n, b nh t t, m ch , bng n dn s , n n c ngoi). T ch c th ng nh t Chu Phi (OAU) 5-1963 , sau i l Lin minh Chu Phi (AU) tri n khai nhi u chng trnh pht tri n c a Chu l c Con ng pht tri n c a chu Phi cn ph i tr i qua nhi u kh khn, gian kh .

II. CC N C M LATINH
G m 33 n c . 20,5 tri u km2, 531 tri u dn (2002) ,giu nng lm s n v khong s n.

1. Vi nt v qu trnh

u tranh ginh v b o v
18

c l p dn t c.

u th k XX l thu c M

ginh

c l p t Ty Ban Nha v B

o Nha, nhng sau a ki u m i c a M .

Sau chi n tranh th gi i th hai l sn sau , l thu c

Sau Chi n tranh th gi i th hai, phong tro u tranh ch ng ch c ti thn M bng n v pht tri n. Tiu bi u l th ng l i c a cch m ng Cu Ba:

* T i Cu ba : + Thng 3/1952, M gip Ba-ti-xta l p ch c ti qun s , xa b Hi n php 1940, c m cc ng phi chnh tr ho t ng, b t giam v tn st nhi u ng i yu n c + Nhn dn Cu Ba u tranh ch ng ch c ti Ba-ti-xta d i s lnh o c a Phi- en Ca-xt-r. Ngy1/1/1959, ch c ti Ba-ti-xta b l t , n c C ng ha Cu Ba thnh l p.
+ Sau khi cch m ng thnh cng , Cu ba ti n hnh c i cch dn ch . + 1961 ti n hnh Cch m ng x h i ch ngha v xy d ng ch ngha x h i. + V i s n l c c a nhn dn v s gip c a cc n c x h i ch nha t nhi u thnh t u nh xy d ng cng nghi p v i c c u ngnh h p l , nng nghi p a d ng , t thnh t u cao v vn ha, gio d c , y t , th thao.

* Cc n c khc
Thng 8/1961, M l p t ch c Lin minh v ti n b li ko cc n c M La-tinh nh m ngn ch n nh h ng c a Cu Ba. T th p nin 60 -70, phong tro u tranh ch ng M v ch c ti thn M ginh c l p pht tri n m nh ginh nhi u th ng l i. Th d : +1964-1999 Panama u tranh v thu h i ch quy n knh o Panama + 1962 Gia mai ca , Tri ni t , T ba g . + 1966 l Guy a na, Bc ba t + 1983 c 13 n c c l p Ca ri b V i nhi u hnh th c: bi cng c a cng nhn, n i d y c a nng dn, u tranh ngh tr ng, u tranh v trang. , bi n chu l c ny thnh l c a bng chy (tiu bi u l phong tro u tranh v trang V-n-xu--la, P-ru)

2. Tnh hnh pht tri n kinh t x h i:

Sau khi khi ph c c l p, cc n c M La-tinh t c nhi u thnh t u ng khch l , nhi u n c tr thnh nh ng n c cng nghi p m i (NIC) nh Brazil, Argentina, Mehico.

T i Cu ba : + Sau khi cch m ng thnh cng , Cu ba ti n hnh c i cch dn ch . + 1961 ti n hnh Cch m ng x h i ch ngha v xy d ng ch ngha x h i. + V i s n l c c a nhn dn v s gip c a cc n c x h i ch nha t nhi u thnh t u nh xy d ng cng nghi p v i c c u ngnh h p l , nng nghi p a d ng , t thnh t u cao v vn ha, gio d c , y t , th thao.
19

Trong th p nin 80, cc n c b suy thoi n ng n v kinh t , l m pht tng nhanh, n n c ngoi ch ng ch t, d n n nhi u bi n ng chnh tr (Argentina, Bolivia, Brazil, Chi L) Sang th p nin 90, kinh t M La-tinh c nhi u chuy n bi n tch c c, t l l m pht gi m m nh, u t n c ngoi tng .Tuy nhin, M La-tinh v n cn nhi u kh khn v kinh t x h i ( c bi t tham nhng l qu c n n, phn ph i khng cng b ng , n n c ngoi ).

20