TRNG THPT CHUYN VNH PHC

T TON - TIN

PHNG PHP TA TRONG KHNG GIAN

CHUYN

Trn Anh Tun

Vnh Phc, nm 2009-2010

Mc lc
1 Vect trong khng gian 1.1 Tm t c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Cc vect ng phng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 To ca vect v im 2.1 To ca vect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 To ca im . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Tch v hng v tch c hng ca 3.1 Tch v hng . . . . . . . . . . . . 3.1.1 Biu thc to . . . . . . 3.1.2 ng dng . . . . . . . . . . 3.2 Tch c hng . . . . . . . . . . . . 3.2.1 nh ngha . . . . . . . . . 3.2.2 Tnh cht . . . . . . . . . . 3.2.3 ng dng . . . . . . . . . . 4 Phng trnh tng qut 5 Phng trnh tham s 6 V tr tng i ca hai mt phng 7 Chm mt phng 8 Khong cch 9 Phng trnh tng qut 10 Phng trnh tham s v phng trnh chnh tc hai vect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 4 4 5 6 6 6 7 7 7 7 7 7 8 9 9 11 11 12 14 14

11 V tr tng i ca hai ng thng 16 11.1 Gc gia hai ng thng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 11.2 Hai ng thng ng phng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 11.3 Hai ng thng cho nhau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 12 V tr tng i ca ng thng v mt phng 13 Khong cch 13.1 Khong cch t mt im n mt ng thng . 13.1.1 Cch xc nh khong cch t A n d . . 13.1.2 Cng thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.2 Khong cch gia hai ng thng . . . . . . . . 13.2.1 Cch xc nh khong cch gia hai ng 13.2.2 Cng thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . thng cho nhau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 22 22 23 23 23 23 23

14 Mt s vn v im, 14.1 Hnh chiu vung gc 14.2 Hnh chiu vung gc 14.3 Hnh chiu vung gc

ng thng v mt phng trong khng ca ng thng trn mt phng . . . . . . . ca im trn mt phng . . . . . . . . . . . ca im trn ng thng . . . . . . . . . .

gian . . . . . . . . . . . .

25 25 25 27

Phng php to trong khng gian 1 Vect trong khng gian

Trn Anh Tun

Khi nim vect v cc php ton vect trong khng gian c nh ngha hon ton ging nh trong mt phng. V vy, cc php ton vect trong khng gian cng c cc tnh cht nh trong mt phng.

1.1

Tm t c

Cho n im A1 , A2 , . . . , An v n s a1 , a2 , . . . , an sao cho a = a1 + a2 + + an = 0. Khi tn ti duy nht im G sao cho a1 GA1 + a2 GA2 + + an GAn = 0 . (*) Tht vy, ly mt im O c nh ta c () a1 (OA1 OG) + a2 (OA2 OG) + + an (OAn OG) = 0 (a1 + a2 + + an )OG = a1 OA1 + a2 OA2 + + an OAn 1 OG = (a1 OA1 + a2 OA2 + + an OAn ). a im G c gi l tm t c ca h im A1 , A2 , . . . , An gn vi h s a1 , a2 , . . . , an . c bit, khi a1 = a2 = = an = 1, tn ti duy nht im G sao cho GA1 + GA2 + + GAn = 0 v G c gi l trng tm ca h im A1 , A2 , . . . , An . V d 1. Trong mt t din, ba on thng ni cc trung im ca ba cp cnh i din ng quy ti trung im ca mi on. im ng quy c gi l trng tm ca t din. a) Chng minh rng G l trng tm ca t din ABCD khi v ch khi GA + GB + GC + GD = 0 . b) Cho t din ABCD v mt s dng k. Tm qu tch cc im M tho mn |MA + MB + MC + MD| = k.

1.2

Cc vect ng phng

nh ngha. Ba vect c gi l ng phng nu ba ng thng cha chng cng song song vi mt mt phng. nh l 1. Cho ba vect , b v , trong v b khng cng phng. Ta c ba a c a vect , b , ng phng khi v ch khi tn ti k v l sao cho = k + l b . a c c a nh l 2. Nu ba vect , b v khng ng phng th vi mi vect , tn ti duy a c v = k + l b + m . nht b ba s k, l, m sao cho v a c , v khng ng phng th H qu. Nu ba vect a b c k + l b + m = 0 k = l = m = 0. a c Trng THPT Chuyn Vnh Phc 4

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

Ch . i) A, B, C thng hng AB v AC cng phng k : AB = k AC. B nm gia A v C k [0; 1] : AB = k AC. ii) A, B, C, D ng phng AB, AC, AD ng phng. V d 2. Cho gc tam din Oxyz. Xt cc ng phn gic trong v phn gic ngoi ca ba gc xOy, yOz, zOx. Chng minh rng a) Ba ng phn gic ngoi nm trn mt mt phng; b) Hai ng phn gic trong v mt ng phn gic ngoi nm trn mt mt phng. V d 3. Cho hnh lp phng ABCD.A B C D . Hai im M v N ln lt nm trn hai cnh B C v CD sao cho B M = CN. Chng minh rng a) AC A B; b) AM BN. Bi tp Bi 1. Tm qu tch cc im M trong khng gian sao cho vi k1 , k2 , . . . , kn v k l nhng s cho trc. Bi 2. Cho hai vect AB = v CD = . Gi C v D l hnh chiu ca C v D trn u v AB. Vect v = C D c gi l hnh hciu ca vect trn ng thng AB. Chng v . = . v . minh rng u v u Bi 3. Cho M v N ln lt l trung im cc cnh AB v CD ca t din ABCD. Ly P trn BC sao cho BP = kP C (k cho trc). Tm Q trn cnh AD sao cho M, N, P, Q ng phng. Bi 4. Cho hnh chp SABC c SA = a, SB = b, SC = c, ASB = , BSC = , CSA = v G l trng tm ca ABC. Tnh SG. Bi 5. Cho hnh lp phng ABCD.A B C D . Gi M, N, P ln lt l trung im ca cc cnh AB, B C , DD . a) Chng minh rng A C (MNP ); b) Tm cosin ca gc to bi hai ng thng MP v AC . Bi 6. Cho I l trung im ca ng cao AH ca t din u ABCD, K l hnh chiu ca I trn AD v G l trng tm ca ABC. Chng minh rng G, I v K thng hng. k1 MA2 + k2 MA2 + + kn MA2 = k 1 2 n

To ca vect v im

Trong khng gian, cho ba trc x Ox, y Oy, z Oz i mt vung gc vi nhau v i , j , k l cc vect n v tng ng trn mi trc. H ba trc nh vy c gi l h to Descartes ( - cc) vung gc Oxyz hay h to Oxyz. im O c gi l gc to ; cc trc Ox, Oy, Oz ln lt c gi l trc honh, trc tung v trc cao; cc mt phng Oxy, Oyz, Ozx i mt vung gc c gi l cc mt phng to . Trng THPT Chuyn Vnh Phc 5

Phng php to trong khng gian

2.1 To ca vect

Trn Anh Tun

Vi mi vect , tn ti duy nht b ba s (x; y; z) sao cho = x i + y j + z k . B ba v v s (x; y; z) c gi l to ca , k hiu l (x; y; z) hay = (x; y; z). v v v (x ; y ; z ) v (x ; y ; z ). Ta c: Cho hai vect a 1 1 1 b 2 2 2 b = (x1 x2 ; y1 y2 ; z1 z2 ); a k = (kx1 ; ky1 ; kz1 ), k R. a Ch . = b x1 = x2 , y1 = y2 , z1 = z2 . a 0 = (0; 0; 0). v b cng phng k : x1 = kx2 , y1 = ky2 , z1 = kz2 a x y z x y z 1 1 = 1 1 = 1 1 = 0. x2 y2 z2 x2 y2 z2

2.2

To ca im

Vi mt im M trong h to Oxyz, to ca vect OM cng c gi l to ca im M. Nh vy, nu OM = x i + y j + z k hay OM = (x; y; z) th b ba s (x; y; z) c gi l to ca im M, k hiu l M(x; y; z) hay M = (x; y; z). Cho A = (xA ; yA ; zA ) v B = (xB ; yB ; zB ). Ta c: AB = (xB xA ; yB yA ; zB zA ); xM = xA kxB , 1k yA kyB MA = k MB yM = , 1k zM = zA kzB 1k

(k = 1).

Tch v hng v tch c hng ca hai vect

x + xB xM = A , 2 y + yB c bit, khi k = 1 ta c: M l trung im ca AB yM = A , 2 zA + zB z = . M 2

Cho hai vect = (x1 ; y1 ; z1 ) v b = (x2 ; y2; z2 ). a Trng THPT Chuyn Vnh Phc 6

Phng php to trong khng gian

3.1
3.1.1

Trn Anh Tun

Tch v hng
Biu thc to =x x +y y +z z . a b 1 2 1 2 1 2

3.1.2

2 2 x2 + y1 + z1 . 1 x1 x2 + y1 y2 + z1 z2 ,) = a . b = cos( a b . 2 2 2 2 x2 + y1 + z1 x2 + y2 + z2 | | . b a 1 2 H qu. b . b = 0 x1 x2 + y1 y2 + z1 z2 = 0. a a

ng dng | | = 2 = a a

Nu A = (xA ; yA ; zA ) v B = (xB ; yB ; zB ) th AB = AB = (xB xA )2 + (yB yA )2 + (zB zA )2 . V d 4. Cho hnh lp phng ABCD.A B C D cnh a. Cc im P v Q c xc nh bi AP = AD v C Q = C D. a) Chng minh ng thng P Q i qua trung im ca BB . b) Tnh di on P Q.

3.2
3.2.1

Tch c hng
nh ngha

Tch c hng (hay tch vect) ca hai vect = (x1 ; y1; z1 ) v b = (x2 ; y2 ; z2 ) l vect a [ , b ] = b = a a y1 z1 z1 x1 x1 y1 ; ; y2 z2 z2 x2 x2 y2

= (y1 z2 y2 z1 ; z1 x2 z2 x1 ; x1 y2 x2 y1 ). 3.2.2 Tnh cht v b cng phng [ , b ] = 0 . a a [ , b ] , [ , b ] b . a a a a a a [ , b ] = | | . b . sin( , b ).

[ , b ] = [ b , ]. a a [ + b , ] = [ , ] + [ b , ]; [ , b + ] = [ , b ] + [ , ]. a c a c c a c a a c [k , b ] = [ , k b ] = k[ , b ] (k R). a a a Trng THPT Chuyn Vnh Phc 7

Phng php to trong khng gian

3.2.3 ng dng

Trn Anh Tun

Hnh bnh hnh ABCD c din tch SABCD = [AB, AD] . Tam gic ABC c din tch SABC = 1 [AB, AC] . 2 Ba vect , b v ng phng [ , b ]. = 0. a c a c

Hnh hp ABCD.A B C D c th tch VABCD.A B C D = [AB, AD].AA . 1 [AB, AC].AD . 6

T din ABCD c th tch VABCD =

V d 5. Cho ba im A(1; 3; 2), B(5; 3; 7) v C(1; 0; 1). a) Chng minh A, B v C l ba nh ca mt tam gic. b) Tnh din tch v di ng cao k t A ca ABC. Bi tp Bi 7. Cho hnh chp SABC vi y ABC l mt tam gic vung C, BC = a, AC = b, SA = h v SA (ABC). Gi M v N l trung im ca cc cnh AC v SB. a) Tnh di on MN. b) Tm h thc gia a, b v h MN vung gc vi AC v SB. Bi 8. Cho ba im A(0; 4; 1), B(5; 10; 3) v C(1; 2; 3). a) Chng minh A, B v C l ba nh ca mt tam gic.

b) Xc nh im D t gic ABCD l mt hnh bnh hnh. c) Tnh chu vi v din tch ABC. d) Tnh di ng cao, ng trung tuyn v ng phn gic trong k t A ca ABC. Bi 9. Cho hnh hp ABCD.A B C D A (2; 1; 2). a) Tnh th tch hnh hp cho. vi A(1; 1; 2), B(1; 0; 1), D(1; 1; 0) v

b) Tnh di ng cao AH ca hnh hp . Bi 10. Cho bn im A(1; 0; 0), B(0; 1; 0), C(0; 0; 1) v D(2; 1; 1). a) Chng minh A, B, C v D l bn nh ca mt t din. b) Tnh cc gc to bi cc cp cnh i din ca t din ABCD. c) Tnh th tch v di ng cao k t A ca t din ABCD. apter Mt phng trong khng gian Trng THPT Chuyn Vnh Phc 8

Phng php to trong khng gian 4 Phng trnh tng qut

Trn Anh Tun

Mt phng i qua im M(x0 ; y0 ; z0 ) nhn (A; B; C) = 0 lm vect php tuyn c n phng trnh l A(x x0 ) + B(y y0 ) + C(z z0 ) = 0. Mt phng trong khng gian Oxyz c phng trnh tng qut l Ax + By + Cz + D = 0 (A2 + B 2 + C 2 = 0). Mt phng ny nhn (A; B; C) lm vect php tuyn. n Mt mt phng ct cc trc to Ox, Oy, Oz ln lt ti A(a; 0; 0), B(0; b; 0), C(0; 0; c) vi abc = 0 khi v ch khi n c phng trnh theo on chn l x y z + + = 1. a b c V d 1. Cho im M trong gc tam din vung Oxyz. Xc nh mt phng qua M ct gc tam din theo mt t din c th tch nh nht. Hng dn. Ta coi gc tam din vung Oxyz l mt h to Descartes vung gc. Gi s M c to M(x0 ; y0 ; z0 ). Xt mt phng qua M ct Ox, Oy, Oz ln lt ti A, B, C vi OA = a, OB = b, OC = c...

Phng trnh tham s

Cp ( , ) c gi l cp vect ch phng ca mt phng nu chng khng cng u v phng v cc ng thng cha chng song song hoc nm trn . Mt phng i qua im M(x0 ; y0 ; z0 ) nhn (a1 ; b1 ; c1 ) v (a2 ; b2 ; c2 ) lm cp vect u v ch phng c phng trnh tham s l x = x0 + a1 t1 + a2 t2 , (t1 , t2 R). y = y0 + b1 t1 + b2 t2 , z = z0 + c1 t1 + c2 t2 Khi nhn = [ , ] = n u v phng trnh tng qut l a b c a b1 c1 (x x0 ) + 1 1 (y y0 ) + 1 1 (z z0 ) = 0. a2 b2 c2 a2 b2 c2 Ch . Phng trnh mt phng hon ton c xc nh nu bit: (i) M(x0 ; y0 ; z0 ) v vect php tuyn (A; B; C). n : A(x x0 ) + B(y y0 ) + C(z z0 ) = 0. Trng THPT Chuyn Vnh Phc 9 b1 c1 c1 a1 a1 b1 ; ; b2 c2 c2 a2 a2 b2

lm vect php tuyn nn c

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

(ii) M(x0 ; y0 ; z0 ) v cp vect ch phng (a1 ; b1 ; c1 ), (a2 ; b2 ; c2 ). u v : a b c a b1 c1 (x x0 ) + 1 1 (y y0 ) + 1 1 (z z0 ) = 0. a2 b2 c2 a2 b2 c2

(iii) A(x1 ; y1 ; z1 ), B(x2 ; y2 ; z2 ) v (a; b; c) . Khi i qua A(x1 ; y1; z1 ) v nhn u (a; b; c), AB(x x ; y y ; z z ) lm cp vect ch phng. u 2 1 2 1 2 1 (iv) A(x1 ; y1 ; z1 ), B(x2 ; y2 ; z2 ), C(x3 ; y3; z3 ) . Khi i qua A(x1 ; y1 ; z1 ) v nhn AB, AC lm cp vect ch phng.

Chuyn phng trnh tng qut ca mt phng sang phng trnh tham s
Gi s mt phng c phng trnh tng qut l Ax + By + Cz + D = 0 (A2 + B 2 + C 2 = 0). Cch 1: Xc nh ba im A, B, C ri s dng ch (iv). Cch 2: t x = f (t1 ), y = g(t2) ri t phng trnh tng qut ca rt ra z = h(t1 , t2 ) (Chn 2 to v chn cch t mt cch thch hp).

Chuyn phng trnh tham s ca mt phng sang phng trnh tng qut
Gi s mt phng c phng trnh tham s l x = x0 + a1 t1 + a2 t2 , y = y0 + b1 t1 + b2 t2 , z = z0 + c1 t1 + c2 t2 (t1 , t2 R).

Cch 1: Kh cc tham s t1 v t2 t cc phng trnh trn. Cch 2: Mt phng i qua im M(x0 ; y0 ; z0 ) v c cp vect ch phng (a1 ; b1 ; c1 ), (a2 ; b2 ; c2 ) nn c vect php tuyn = [ , ] = u v n u v b1 c1 c1 a1 a1 b1 , v do c phng trnh tng qut l ; ; b2 c2 c2 a2 a2 b2 a b c a b1 c1 (x x0 ) + 1 1 (y y0 ) + 1 1 (z z0 ) = 0. a2 b2 c2 a2 b2 c2

V d 2. Cho A(1; 3; 2) v B(3; 1; 4).

a) Vit phng trnh mt phng trung trc ca AB.

b) Vit phng trnh mt phng qua A, vung gc vi v vung gc vi mt phng (Oyz). c) Vit phng trnh mt phng qua A v song song vi . Trng THPT Chuyn Vnh Phc 10

Phng php to trong khng gian 6 V tr tng i ca hai mt phng

1 : A1 x + B1 y + C1 z + D1 = 0,

Trn Anh Tun

Cho hai mt phng 2 : A2 x + B2 y + C2 z + D2 = 0 vi cc vect php tuyn tng ng l 1 (A1 ; B1 ; C1 ), 2 (A2 ; B2 ; C2 ). Khi ta c: n n Gc gia hai mt phng 1 v 2 c tnh theo cng thc |1 2 | n n cos(1 , 2 ) = | cos(1 , 2 )| = = n n ||| |n1 n2 = k , n1 n2 D1 = kD2 = k , n1 n2 D1 = kD2
2 2 A2 + B1 + C1 1

|A1 A2 + B1 B2 + C1 C2 |

2 2 A2 + B2 + C2 2

A1 B1 C1 D1 = = = . A2 B2 C2 D2 A1 B1 C1 D1 = = = . A2 B2 C2 D2

1 2

V d 3. Cho hai mt phng c phng trnh 3x my + 2z + m 6 = 0 v (5m + 1)x 2y + (m + 3)z 10 = 0. Tm m hai mt phng : a) Song song vi nhau; b) Trng nhau; c) Ct nhau; d) Vung gc vi nhau.

1 2 1 2 1 2 = 0 A1 A2 + B1 B2 + C1 C2 = 0. n n n n

1 ct 2 1 v 2 khng cng phng A1 : B1 : C1 = A2 : B2 : C2 . n n

Chm mt phng

Cho hai mt phng 1 v 2 ct nhau theo giao tuyn d. Tp hp cc mt phng i qua ng thng d c gi l chm mt phng xc nh bi 1 v 2 hay chm mt phng xc nh bi ng thng d. Nu 1 v 2 ln lt c phng trnh 1 : A1 x + B1 y + C1 z + D1 = 0, 2 : A2 x + B2 y + C2 z + D2 = 0 th mi mt phng ca chm xc nh bi 1 v 2 u c phng trnh dng m(A1 x + B1 y + C1 z + D1 ) + n(A2 x + B2 y + C2 z + D2 ) = 0 (m2 + n2 = 0). Trng THPT Chuyn Vnh Phc 11

Phng php to trong khng gian

Nu 1 th c th vit phng trnh ca di dng

Trn Anh Tun

m(A1 x + B1 y + C1 z + D1 ) + (A2 x + B2 y + C2 z + D2 ) = 0. Nu 2 th c th vit phng trnh ca di dng (A1 x + B1 y + C1 z + D1 ) + n(A2 x + B2 y + C2 z + D2 ) = 0. V d 4. Cho hai mt phng 1 : x + 5y + z 1 = 0 v 2 : 2x y + 3z + 2 = 0. a) Chng minh rng 1 ct 2 theo giao tuyn d. b) Vit phng trnh mt phng i qua M(3; 1; 2) v d. c) Vit phng trnh mt phng i qua d v song song vi mt phng x6y+2z+15 = 0. d) Vit phng trnh mt phng i qua d v vung gc vi mt phng (Oxy).

Khong cch

Khong cch t im M(x0 ; y0 ; z0 ) n mt phng : Ax + By + Cz + D = 0 c tnh theo cng thc |Ax0 + By0 + Cz0 + D| d(M, ) = . A2 + B 2 + C 2 Khong cch gia hai mt phng song song bng khong cch t mt im bt k trn mt mt phng n mt phng cn li. T ta c khong cch gia hai mt phng 1 : Ax + By + Cz + D1 = 0 v 2 : Ax + By + Cz + D2 = 0 l d(1 , 2 ) = |D1 D2 | . A2 + B 2 + C 2

Qu tch cc im cch u hai mt phng 1 : A1 x + B1 y + C1 z + D1 = 0 v 2 : A2 x + B2 y + C2 z + D2 = 0 l tp cc im M(x; y; z) tho mn |A1 x + B1 y + C1 z + D1 | = |A2 x + B2 y + C2 z + D2 |

2 2 A2 + B2 + C2 2 A2 x + B2 y + C2 z + D2 2 2 A2 + B2 + C2 2

2 2 A2 + B1 + C1 1 A1 x + B1 y + C1 z + D1 2 2 A2 + B1 + C1 1

Nu 1 ct 2 th qu tch l hai mt phng vung gc vi nhau v l hai mt phn gic ca cc gc nh din to bi hai mt phng 1 v 2 . Nu 1 2 th 1 v 2 ln lt c phng trnh dng Ax + By + Cz + D1 = 0 v D1 + D2 = 0. Ax + By + Cz + D2 = 0. Khi qu tch l mt phng Ax + By + Cz + 2 V d 5. Cho hnh chp t gic u S.ABCD c cnh y bng a v ng cao k t S bng h. Tnh khong cch t S n mt phng (ABI) vi I l trung im ca cnh SC. Trng THPT Chuyn Vnh Phc 12

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

Hng dn. T gi thit ta c y ABCD l mt hnh vung; chn ng cao k t a 2 , OS = h. V vy, ta c th S l tm O ca y v OA = OB = OC = OD = 2 a 2 a 2 ; 0; 0), B(0; ; 0) v S(0; 0; h). Khi chn h to Oxyz sao cho O(0; 0; 0), A( 2 2 a 2 h a 2 ; 0; 0) v I( ; 0; ). Tip theo, vit phng trnh mt phng (ABI) ta s c C( 2 4 2 tnh c khong cch t S n n. Bi tp Bi 1. Cho t din ABCD vi A(5; 1; 3), B(1; 6; 2), C(5; 0; 4) v D(4; 0; 6). a) Vit phng trnh cc mt phng (ABC), (BCD), (CDA) v (DAB). b) Tnh di cc ng cao ca t din. c) Vit phng trnh mt phng i qua A v song song vi mt phng (BCD). d) Vit phng trnh mt phng i qua D v chn trn ba trc to cc on thng c di bng nhau. e) Tm tp hp cc im cch u ba nh A, B v C. f) Vit phng trnh mt phng i qua cnh AB v song song vi cnh CD. g) Vit phng trnh mt phng i qua cnh AD v vung gc vi mt phng (ABC). h) Vit phng trnh mt phng i qua E(1; 1; 1) v vung gc vi hai mt phng , . Bi 2. Xc nh cc gi tr ca a v b ba mt phng sau cng i qua mt ng thng x 7y + 3z 3 = 0, 2x + 9y z 5 = 0, Bi 3. Vit phng trnh cc mt phng a) i qua im M(1; 8; 3) v trc Ox; b) i qua trc Ox v vung gc vi mt phng 7x 4y + 8z 9 = 0; c) i qua hai im A(3; 0; 0) v B(0; 1; 0) v to vi mt phng (Oxy) mt gc bng 300 . Bi 4. Cho ba im A(a; 0; 0), B(0; b; 0) v C(0; 0; c) vi a, b, c > 0. a) Vit phng trnh mt phng (ABC). b) Xc nh to hnh chiu H ca O trn mt phng (ABC) v tnh OH. Trng THPT Chuyn Vnh Phc 13 4x ay + 5z + b = 0.

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

c) Gi s a, b, c thay i tho mn a2 + b2 + c2 = k 2 khng i. Hi khi no din tch ABC t gi tr ln nht? Chng minh rng khi OH cng ln nht. Bi 5. Trong khng gian vi h to Oxyz, cho tam gic u OAB cnh a nm trong mt phng (Oxy) c AB Oy v A thuc gc phn t th nht ca mt phng (Oxy). a Xt im S(0; 0; ). 3 a) Xc nh to cc im A, B v trung im E ca OA. Vit phng trnh mt phng i qua SE v song song Ox. b) Tnh khong cch t O n . T suy ra khong cch gia SE v Ox. Bi 6. Cho t din ABCD c A(2; 3; 2), B(6; 1; 2), C(1; 4; 3) v D(1; 6; 5). a) Chng minh ng thng AB thuc mt phng trung trc ca on CD. b) Tm im M trn ng thng CD sao cho chu vi MAB nh nht. Bi 7. Cho hnh hp ch nht ABCD.A B C D c A(0; 0; 0), B(a; 0; 0), D(0; a; 0) v A (0; 0; b) (a > 0, b > 0). Gi M l trung im ca cnh CC . a) Tnh th tch khi t din BDA M theo a v b. b) Xc nh t s a hai mt phng (A BD) v (MBD) vung gc vi nhau. b

apter ng thng trong khng gian

Phng trnh tng qut

Mt ng thng d trong khng gian c th xem l giao tuyn ca hai mt phng 1 v 2 no nn d c phng trnh tng qut dng d: A1 x + B1 y + C1 z + D1 = 0 (1 ), A2 x + B2 y + C2 z + D2 = 0 (2 )

vi A1 + B1 + C1 = 0, A2 + B2 + C2 = 0 v A1 : B1 : C1 = A2 : B2 : C2 . Nhn xt. Phng trnh tng qut ca mt ng thng c th c nhiu cch biu th khc nhau.

10

Phng trnh tham s v phng trnh chnh tc

ng thng i qua im M(x0 ; y0 ; z0 ) v nhn (a; b; c) = 0 lm vect ch phng c u phng trnh tham s l x = x0 + at, y = y0 + bt, z = z0 + ct 14 (t R);

Trng THPT Chuyn Vnh Phc

Phng php to trong khng gian

phng trnh chnh tc l

Trn Anh Tun

y y0 z z0 x x0 = = a b c (Quy c: Nu mu s bng khng th t s cng bng khng).

Chuyn phng trnh tng qut ca ng thng sang phng trnh tham s v phng trnh chnh tc Gi s ng thng d c phng trnh tng qut l A1 x + B1 y + C1 z + D1 = 0, A2 x + B2 y + C2 z + D2 = 0. Cch 1: Hai mt phng xc nh d ln lt nhn 1 (A1 ; B1 ; C1 ) v 2 (A2 ; B2 ; C2 ) n n lm vect php tuyn nn d nhn = [1 , 2 ] lm vect ch phng. Xc nh mt u n n im M d (thng thng, cho x hoc y hoc z bng 0) ta c phng trnh tham s v phng trnh chnh tc ca d. Cch 2: Xc nh hai im A, B d ta c d l ng thng i qua A v nhn AB lm vect ch phng. Cch 3 (Ch dng khi chuyn sang phng trnh tham s): t x = f (t) ri t phng trnh tng qut ca d rt ra y = g(t) v z = h(t) (Chn to v cch t mt cch thch hp). V d 1. Cho ng thng d c phng trnh 2x + 3y + 5z 1 = 0, 2x + y z 3 = 0. Vit phng trnh tham s v phng trnh chnh tc ca d.

Chuyn phng trnh tham s (phng trnh chnh tc) ca ng thng sang phng trnh tng qut
Gi s ng thng d c phng trnh tham s: x = x0 + at (1), y = y0 + bt (2), z = z0 + ct (3). hoc phng trnh chnh tc: (I)

x x0 y y0 z z0 = = . (II) a b c Khi , t (1) v (2) ca (I) hoc t ng thc th nht ca (II) suy ra A1 x+B1 y+D1 = 0. T (2) v (3) ca (I) hoc t ng thc th hai ca (II) suy ra B2 y + C2 z + D2 = 0. Ta c phng trnh tng qut ca d l A1 x + B1 y + D1 = 0, B2 y + C2 z + D2 = 0. Trng THPT Chuyn Vnh Phc 15

Phng php to trong khng gian 11

Trn Anh Tun

V tr tng i ca hai ng thng

d1 : y y1 z z1 x x1 = = , a1 b1 c1 x x2 y y2 z z2 d2 : = = a2 b2 c2

Cho hai ng thng

ln lt i qua cc im M1 (x1 ; y1 ; z1 ), M2 (x2 ; y2 ; z2 ) v nhn 1 (a1 ; b1 ; c1 ), 2 (a2 ; b2 ; c2 ) u u lm vect ch phng.

11.1

Gc gia hai ng thng

|1 .2 | u u cos(d1 , d2 ) = | cos(1 , 2 )| = = u u ||| | u1 u2 |a1 a2 + b1 b2 + c1 c2 | + b2 + c2 1 1

Gc gia hai ng thng d1 v d2 c tnh theo cng thc a2 1 a2 + b2 + c2 2 2 2 .

H qu. d1 d2 1 2 1 2 = 0 a1 a2 + b1 b2 + c1 c2 = 0. u u u u

11.2

Hai ng thng ng phng

v cng phng, u1 u2 M1 d2 . v cng phng, u1 u2 M1 d2 . d1 v d2 ng phng, v khng cng phng u1 u2 [1 , 2 ] = 0 , u u [1 , 2 ].M1 M2 = 0. u u

d1 v d2 ng phng 1 , 2 v M1 M2 ng phng [1 , 2 ].M1 M2 = 0. u u u u d1 d2

d1 d2 d1 ct d2

Bi ton 1. Cho hai ng thng phn bit d1 v d2 ng phng. Vit phng trnh mt phng cha d1 v d2 .

Phng php chung

Cch 1: Mt phng thuc chm mt phng xc nh bi d1 . Chn im A d2 m A d1 . T A ta xc nh c phng trnh ca .

Cch 2: Gi s d1 v d2 ln lt nhn 1 v vtu2 lm vect ch phng. u Nu d1 v d2 ct nhau I th l mt phng i qua I v nhn = [1 , 2 ] lm n u u vect php tuyn. Nu d1 d2 , ly M1 d1 v M2 d2 th l mt phng i qua M1 v nhn = [ , ] lm vect php tuyn. MM n u1 1 2 16

Trng THPT Chuyn Vnh Phc

Phng php to trong khng gian

V d 2. Cho hai ng thng d1 : x1 y+2 z4 = = ; 2 1 3 x = 1 + t, d2 : y = t, z = 2 + 3t

Trn Anh Tun

(t R).

a) Chng minh rng d1 v d2 ct nhau. Xc nh to giao im ca chng. b) Vit phng trnh mt phng cha d1 v d2 .

11.3

Hai ng thng cho nhau

d1 v d2 cho nhau 1 , v M1 M2 khng ng phng [1 , ].M1 M2 = 0. u u2 u u2

Bi ton 2. Cho hai ng thng d1 v d2 cho nhau. Vit phng trnh ng vung gc chung ca d1 v d2 . Gi s d1 v d2 ln lt i qua M1 , M2 v nhn 1 , 2 lm vect ch phng. u u Cch 1: Gi l ng vung gc chung ca d1 v d2 th nhn = [1 , 2 ] lm u u u vect ch phng. Gi 1 l mt phng i qua v d1 th 1 i qua M1 v nhn 1 = [ , 1 ] lm n u u vect php tuyn nn ta xc nh c phng trnh ca 1 . Gi 2 l mt phng i qua v d2 th 2 i qua M2 v nhn 2 = [ , 2 ] lm n u u vect php tuyn nn ta xc nh c phng trnh ca 2 . T ta c phng trnh , giao tuyn ca hai mt phng 1 v 2 . Ch . C th s dng "phng php chm" xc nh phng trnh cc mt phng 1 v 2 . Cch 2: Gi A1 A2 l on vung gc chung ca d1 v d2 (A1 d1 , A2 d2 ) th to ca A1 v A2 tng ng tho mn phng trnh tham s ca d1 v d2 . T ta c to ca A1 A2 (ph thuc hai tham s t1 v t2 ). Kt hp vi iu kin A1 A2 . = 0, u1 A1 A2 .u2 = 0 ta xc nh c to ca A1 v A2 .

Phng php chung

V d 3. Chng minh d1 v d2 cho nhau v vit phng trnh ng vung gc chung ca d1 v d2 trong cc trng hp sau: x + y + z 3 = 0, 3x y + z 1 = 0; x = 1 + 2t, d2 b) d1 : y = 2 + t, z = 3 + 3t; a) d1 : d2 : 4x + y 3z 1 = 0, 2y 3z 4 = 0. (t, u R).

Trng THPT Chuyn Vnh Phc

x = 2 + u, : y = 3 + 2u, z = 1 + 3u 17

Phng php to trong khng gian 12

Trn Anh Tun

V tr tng i ca ng thng v mt phng

d: y y0 z z0 x x0 = = a b c

Cho ng thng

v mt phng : Ax + By + Cz + D = 0. ng thng d i qua im M(x0 ; y0 ; z0 ) v nhn (a; b; c) lm vect ch phng, cn u mt phng nhn (A; B; C) lm vect php tuyn. Ta c: n Gc gia ng thng d v mt phng c tnh theo cng thc | | n u |Aa + Bb + Cc| sin(d, ) = | cos( , )| = = n u . ||| |n u A2 + B 2 + C 2 a2 + b2 + c2

, u n Aa + Bb + Cc = 0, M Ax0 + By0 + Cz0 + D = 0. Ch . Khong cch gia ng thng d v mt phng song song vi n bng khong cch t mt im bt k trn d n : d(d, ) = d(M, ) = , u n M |Ax0 + By0 + Cz0 + D| . A2 + B 2 + C 2

Aa + Bb + Cc = 0, Ax0 + By0 + Cz0 + D = 0.

d ct Aa + Bb + Cc = 0. u n b c a = . d v cng phng = u n A B C V d 4. Vit phng trnh mt phng cha ng thng d: v to vi ng thng : x + 2y + z 4 = 0, x y 2z + 2 = 0

Bi ton 3. Vit phng trnh ng thng i qua A vung gc vi hai ng thng d1 v d2 cho trc.

x2 y3 z+5 = = mt gc bng 600 . 2 1 1

Phng php chung

Cch 1: Vit phng trnh cc mt phng 1 qua A vung gc vi d1 v 2 qua A vung gc vi d2 ta c ng thng cn tm l giao tuyn ca 1 v 2 . Trng THPT Chuyn Vnh Phc 18

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

Cch 2: Xc nh cc vect ch phng 1 v 2 ca d1 v d2 . ng thng cn tm u u = [ , ] lm vect ch phng. i qua A v nhn u u1 u2 Ch . Nu bi ton yu cu vit phng trnh tng qut th s dng cch 1; nu yu cu vit phng trnh tham s hoc phng trnh chnh tc th s dng cch 2. V d 5. Vit phng trnh ng thng i qua im A(0; 1; 1) v vung gc vi hai ng thng x + y z + 2 = 0, x1 = y + 2 = z. d2 : d1 : 8 2x + y z + 3 = 0; Bi ton 4. Vit phng trnh ng thng i qua A ct hai ng thng d1 v d2 cho trc.

Phng php chung

Cch 1: Vit phng trnh cc mt phng 1 qua A cha d1 v 2 qua A cha d2 . Nu 1 2 th A, d1 v d2 ng phng nn mi ng thng qua A khng song song vi d1 v d2 u tho mn bi ton. Nu 1 = 2 th 1 v 1 ct nhau theo giao tuyn d. Khi , nu d d1 hoc d d2 th bi ton v nghim. Trong trng hp cn li, d chnh l ng thng cn tm. Cch 2: Vit phng trnh mt phng qua A cha d1 ri xc nh giao im C ca d2 v . Nu d2 th bi ton v nghim. Nu d2 th A, d1 v d2 ng phng nn mi ng thng qua A khng song song vi d1 v d2 u tho mn bi ton. Nu d2 ct th ng thng cn tm i qua A v C (Ch kim tra (AC) d1 ). Cch 3: Gi s qua A c ng thng d ct d1 B v ct d2 C. Khi to ca B v C tng ng tho mn phng trnh tham s ca d1 v d2 . Kt hp vi iu kin A, B v C thng hng ta c to ca B v C. T suy ra phng trnh ng thng d. Ch . Nu bi ton yu cu vit phng trnh tng qut th s dng cch 1; nu yu cu vit phng trnh tham s hoc phng trnh chnh tc th s dng cch 2 hoc cch 3. V d 6. Vit phng trnh ng thng i qua im A(4; 5; 3) v ct hai ng thng x + y + z + 2 = 0, y+1 z1 x2 = = . d2 : d1 : 2 3 5 x + 3y 3z + 16 = 0; Bi ton 5. Vit phng trnh ng thng i qua A vung gc vi ng thng d1 v ct ng thng d2 cho trc.

Phng php chung

Trng THPT Chuyn Vnh Phc 19

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

Cch 1: Vit phng trnh cc mt phng 1 qua A vung gc vi d1 v 2 qua A cha d2 . Nu 1 2 th mi ng thng qua A khng song song vi d2 u tho mn bi ton. Nu 1 = 2 th 1 v 1 ct nhau theo giao tuyn d. Khi , nu d d2 th bi ton v nghim; nu d d2 th d chnh l ng thng cn tm. Cch 2: Vit phng trnh mt phng qua A vung gc vi d1 ri xc nh giao im B ca d2 v . Nu d2 th bi ton v nghim. Nu d2 th mi ng thng qua A khng song song vi d2 u tho mn bi ton. Nu d2 ct th ng thng cn tm i qua A v B. Cch 3: Gi s qua A c ng thng d vung gc vi d1 v ct d2 B. Khi to ca B tho mn phng trnh tham s ca d2 . Kt hp vi iu kin AB.1 = 0 u l mt vect ch phng ca d ) ta c to ca B. T suy ra phng ( u1 1 trnh ng thng d. Ch . Nu bi ton yu cu vit phng trnh tng qut th s dng cch 1; nu yu cu vit phng trnh tham s hoc phng trnh chnh tc th s dng cch 2 hoc cch 3. V d 7. Vit phng trnh ng thng i qua A(1; 1; 1) vung gc vi ng thng d1 v ct ng thng d2 bit: d1 : x + y + z 3 = 0, x y z 1 = 0; d2 : x 2y 2z + 9 = 0, x y 3z + 10 = 0.

Bi tp Bi 1. Vit phng trnh chnh tc ca ng thng: a) i qua im A(2; 3; 5) v song song vi ng thng 2x y + 3z + 1 = 0, 3x y z 2 = 0. b) i qua im B(1; 2; 3) v vung gc vi hai ng thng d1 : 4x + y + z 5 = 0, 2x + 2y z 1 = 0; d2 : x y + 4z + 10 = 0, 2x 4y z + 6 = 0.

c) i qua im C(1; 1; 2) song song vi mt phng x y z 1 = 0 v vung gc x+1 y1 z2 vi ng thng = = . 2 1 3 Trng THPT Chuyn Vnh Phc 20

Phng php to trong khng gian

d) i qua im D(1; 1; 1) v ct hai ng thng x = 2 + 2t, x + y + 2z = 0, d2 : y = 5t, d1 : x y + z + 1 = 0; z =2+t y+1 x1 = = z; 2 1

Trn Anh Tun

(t R).

e) Vung gc vi mt phng x + y + z + 1 = 0 v ct hai ng thng d1 : d2 : x 2y + z 4 = 0, 2x y + 2z + 1 = 0.

f) Song song vi ng thng

y5 z+2 x+3 = = v ct hai ng thng 1 2 4 z+1 ; 2 d2 : 3x y + 1 = 0, 2x + z 1 = 0. y3 z+4 x8 = = v ct 6 2 3

d1 : x = y =

g) i qua im G(1; 2; 3) vung gc vi ng thng ng thng x + y + z 3 = 0, x 4y z 2 = 0. h) i qua im H(3; 2; 1) vung gc v ct ng thng

x y = = z + 3. 2 4

i) Nm trong mt phng 2x + y + z 2 = 0, vung gc v ct ng thng y+2 x1 = = z. 2 3 j) Nm trong mt phng x y + 8z 3 = 0 v ct hai ng thng x = 2 3t, x7 y+5 z4 d1 : = = ; d2 : y = 3 + t, 2 3 5 z = 4 + 2t.

Bi 2. Cho ng thng d :

x1 y+3 z3 = = v mt phng : 2x + y 2z + 9 = 0. 1 2 1

a) Tm im I trn d sao cho khong cch t I n mt phng bng 2. b) Xc nh to giao im A ca ng thng d v mt phng . Vit phng trnh tham s ca ng thng nm trong mt phng , i qua A v vung gc vi d. Trng THPT Chuyn Vnh Phc 21

Phng php to trong khng gian

Bi 3. Cho h ng thng dm c phng trnh x + 4mz 3m = 0, (1 m)x my = 0 (m = 0).

Trn Anh Tun

a) Chng minh rng h ng thng dm lun i qua mt im c nh. b) Chng minh rng h ng thng dm lun nm mt mt phng c nh. c) Tnh th tch khi t din gii hn bi cc mt phng to (Oxy), (Oyz), (Ozx) v mt phng . Bi 4. Cho hai im A(0; 0; 3), B(2; 0; 1) v mt phng : 3x 8y + 7z 1 = 0. a) Xc nh to giao im ca ng thng AB v mt phng . b) Tm im C trn mt phng sao cho tam gic ABC u. Bi 5. Cho t din OABC vi O(0; 0; 0), A(6; 3; 0), B(2; 9; 1) v C(0; 5; 8). a) Chng minh rng OA BC. b) Xc nh to giao im I ca ng thng OA v hnh chiu vung gc ca cnh BC trn mt phng (OAB). c) Gi P v Q ln lt l trung im ca AB v OC. Tm im M trn BC sao cho P Q v IM ct nhau. Bi 6. Cho tam gic ABC c A(1; 2; 5) v phng trnh hai trung tuyn l y6 z1 x3 = = ; 2 2 1 x4 y2 z2 = = 1 4 1

a) Vit phng trnh chnh tc cc cnh ca tam gic. b) Vit phng trnh chnh tc ca ng phn gic trong gc A Bi 7. Trong khng gian vi h to Oxyz, cho mt phng : 2x y + 2 = 0 v ng thng (2m + 1)x + (1 m)y + m 1 = 0, dm : mx + (2m + 1)z + 4m + 2 = 0. Xc nh m ng thng dm song song vi mt phng .

13
13.1

Khong cch
Khong cch t mt im n mt ng thng

Cho mt im A v ng thng d i qua M v nhn lm vect ch phng. u Trng THPT Chuyn Vnh Phc 22

Phng php to trong khng gian

13.1.1 Cch xc nh khong cch t A n d

Trn Anh Tun

Gi l mt phng i qua A v vung gc vi d th nhn lm vect php u tuyn nn ta c phng trnh ca . Xc nh to giao im H ca d v . Khi H l hnh chiu ca A trn d nn d(A, d) = AH. 13.1.2 Cng thc

|[MA, ]| u . d(A, d) = u y1 x = z + 3. V d 8. Cho im A(1; 2; 1) v ng thng d : = 3 4 a) Vit phng trnh mt phng i qua A v cha ng thng d. b) Tnh khong cch t A n ng thng d.

13.2

Khong cch gia hai ng thng

Khong cch gia hai ng thng song song bng khong cch t mt im bt k trn mt ng thng n ng thng cn li. Xt hai ng thng cho nhau d1 v d2 ln lt i qua cc im M1 , M2 v nhn , lm vect ch phng. u1 u2 13.2.1 Cch xc nh khong cch gia hai ng thng cho nhau

Vit phng trnh mt phng i qua d2 v song song vi d1 : Dng "phng php chm" hoc s dng i qua M2 v nhn = [1 , 2 ] lm vect php tuyn. n u u Khong cch gia d1 v d2 bng khong cch gia d1 v , do bng khong cch t mt im bt k trn d1 (chng hn M1 ) n . 13.2.2 Cng thc |[1 , 2 ].M1 M2 | u u d(d1 , d2 ) = . |[1 , ]| u u2

V d 9. Cho t din ABCD vi A(2; 4; 2), B(2; 0; 2), C(5; 0; 2) v D(2; 1; 1). Tnh khong cch gia hai cnh AB v CD. Bi tp Bi 8. Cho hnh hp ch nht ABCD.A B C D c AB = AA = a v AD = 2a. a) Tnh khong cch gia AD v B C. Trng THPT Chuyn Vnh Phc 23

Phng php to trong khng gian

b) Gi M l im chia trong on AD theo t s n mt phng (AB C). c) Tnh th tch t din AB D C.

Trn Anh Tun

AM = 3. Tnh khong cch t M MD

Bi 9. Cho h mt phng m : 2x + y + z 1 + m(x + y + z + 1) = 0. a) Chng minh rng h mt phng m lun i qua mt ng thng d c nh. b) Tm m mt phng m vung gc vi mt phng 0 . c) Tnh khong cch t gc to n ng thng d. Bi 10. Cho hai ng thng x = 5 + 2t, d1 : y = 1 t, z = 5 t;

a) Chng minh rng d1 v d2 song song vi nhau.

x = 3 + 2u, d2 : y = 3 u, z =1u

(t, u R).

b) Vit phng trnh mt phng cha d1 v d2 . c) Tnh khong cch gia d1 v d2 . Bi 11. Cho hai ng thng d1 : x + 2y z + 2 = 0, x y + z 1 = 0; d2 : x 3y + z 5 = 0, 3x + y z + 3 = 0.

a) Chng minh rng d1 v d2 ct nhau. Vit phng trnh mt phng cha d1 v d2 . b) Vit phng trnh cc ng phn gic ca cc gc to bi d1 v d2 . Bi 12. Cho hai ng thng d1 : x mz m = 0, y z + 1 = 0; d2 : mx + 3y 3 = 0, x 3z 6 = 0.

a) Tm m d1 v d2 ct nhau. b) Vi m = 2, vit phng trnh mt phng cha ng thng d2 v song song vi ng thng d1 . Tnh khong cch gia d1 v d2 khi m = 2. Bi 13. Cho hai ng thng x = 2 + t, d1 : y = 1 t, z = 2t

(t R);

d2 :

x + y + 2z 5 = 0, x y + 2z + 1 = 0.

Trng THPT Chuyn Vnh Phc

24

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

a) Chng minh rng d1 v d2 cho nhau. Tnh khong cch gia d1 v d2 . b) Vit phng trnh cc mt phng 1 cha d1 v 2 cha d2 sao cho 1 c) Vit phng trnh ng vung gc chung ca d1 v d2 . d) Vit phng trnh mt phng cch u d1 v d2 . Bi 14. Cho hnh chp S.ABCD c y ABCD l mt hnh thoi vi AC ct BD ti gc to O, A(2; 0; 0), B(0; 1; 0) v S(0; 0; 2 2). Gi M l trung im ca cnh SC. a) Tnh gc v khong cch gia hai ng thng SA v BM. b) ng thng SD ct mt phng (ABM) ti N. Tnh th tch khi chp S.ABMN. 2 .

14
14.1

Mt s vn v im, ng thng v mt phng trong khng gian

Hnh chiu vung gc ca ng thng trn mt phng

Bi ton 6. Vit phng trnh hnh chiu vung gc ca ng thng d trn mt phng . Vit phng trnh mt phng cha d v vung gc vi bng "phng php chm". Hnh chiu vung gc ca d trn chnh l giao tuyn ca v . y+1 z1 x2 = = v mt phng : 2x+y+z8 = 0. V d 10. Cho ng thng d : 2 3 5 a) Chng minh rng d ct v khng vung gc vi . Xc nh to giao im ca d v . b) Vit phng trnh hnh chiu vung gc ca d trn .

Phng php chung

14.2

Hnh chiu vung gc ca im trn mt phng

Bi ton 7. Xc nh to hnh chiu vung gc ca im A trn mt phng . ng thng d qua A vung gc vi nhn vect php tuyn ca lm vect ch phng nn ta c phng trnh tham s ca d. Hnh chiu vung gc ca im A trn mt phng chnh l giao im H ca d v . Bi ton 8. Xc nh to im i xng ca im A qua mt phng . Xc nh to hnh chiu vung gc H ca A trn . Gi A l im i xng ca A qua th H l trung im ca AA nn xA = 2xH xA , yA = 2yH yA , zA = 2zH zA . Trng THPT Chuyn Vnh Phc 25

Phng php chung

Phng php chung

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

Bi ton 9. Vit phng trnh ng thng d i xng vi ng thng d qua mt phng .

Phng php chung

Cch 1: Ly hai im phn bit A, B d. Xc nh to cc im A v B i xng vi A v B qua . Khi d l ng thng i qua A v B . Cch 2: Ly mt im A d m A . Xc nh to im A i xng vi A qua . Nu d th d l ng thng i qua A v song song vi d. Nu d ct ti I th d l ng thng i qua I v A . V d 11. Cho im A(2; 3; 1) v mt phng : 2x + y z 5 = 0. a) Xc nh to hnh chiu H ca A trn . b) Xc nh to im A i xng vi A qua . c) Vit phng trnh ng thng i xng vi ng thng qua . x4 y5 z5 = = 1 4 3

Bi ton 10. Cho hai im A(xA ; yA ; zA ), B(xB ; yB ; zB ) v mt phng : Ax + By + Cz + D = 0. Tm im M trn mt phng sao cho MA + MB nh nht. Trc ht, xc nh v tr tng i ca hai im A v B i vi mt phng bng cch thay to ca chng vo phng trnh ca : (A) = AxA + ByA + CzA + D, (B) = AxB + ByB + CzB + D. Nu (A).(B) < 0 th A v B khc pha i vi , tc l on [AB] ct mt phng . Khi MA + MB AB. Du bng xy ra khi v ch khi M = [AB] . Trong trng hp ny, im M cn tm l giao im ca ng thng AB v mt phng . Nu (A).(B) > 0 th A v B cng pha i vi . Xc nh im A i xng vi A qua ta c A v B khc pha i vi nn on [A B] ct mt phng . Khi MA + MB = MA + MB A B. Du bng xy ra khi v ch khi M = [A B] . Trong trng hp ny, im M cn tm l giao im ca ng thng A B v mt phng . Ch . Phng php trn cng c s dng tm im M trn mt phng sao cho |MA MB| ln nht. V d 12. Cho ba im A(2; 1; 0), B(2; 6; 3), C(4; 7; 4) v mt phng : x 3y + 2z 19 = 0. Tm im M trn mt phng sao cho: a) MA + MB nh nht. b) |MA MB| ln nht. c) MB + MC nh nht. Trng THPT Chuyn Vnh Phc 26

Phng php chung

Phng php to trong khng gian

14.3

Trn Anh Tun

Hnh chiu vung gc ca im trn ng thng

Bi ton 11. Xc nh to hnh chiu vung gc ca im A trn ng thng d. Gi s ng thng d nhn lm vect ch phng. u

Phng php chung

Cch 1: Mt phng qua A vung gc vi d nhn lm vect php tuyn nn ta u c phng trnh ca . Hnh chiu vung gc ca im A trn ng thng d chnh l giao im H ca d v . Gi H l hnh chiu vung gc ca A trn d th to ca H tho mn phng trnh tham s ca d. Kt hp vi iu kin AH. = 0 ta c to ca H. u Bi ton 12. Xc nh to im i xng ca im A qua ng thng d.

Xc nh to hnh chiu vung gc H ca A trn d. Gi A l im i xng ca A qua d th H l trung im ca AA nn xA = 2xH xA , yA = 2yH yA , zA = 2zH zA . Bi ton 13. Cho hai im A(xA ; yA ; zA ), B(xB ; yB ; zB ) v ng thng d. Tm im M trn ng thng d sao cho MA + MB nh nht.

Phng php chung

Phng php chung

Cch 1: Gi H v K tng ng l hnh chiu vung gc ca A v B trn d. Ta thy tp hp cc im A sao cho A H = AH v A H d l ng trn (C) tm H bn knh AH trong mt phng qua H vung gc vi d. Gi l mt phng i qua B v cha d th ct (C) ti hai im A1 v A2 nm v hai pha ca ng thng d trong mt phng . V vy, ta c th gi s A1 v B khc pha i vi d, tc l on [A1 B] ct ng thng d. Khi MA + MB = MA1 + MB A1 B. MH A1 H AH = = . Vy MA + MB BK BK MK AH MK. nh nht khi v ch khi MH = BK Du bng xy ra M = [A1 B] d Cch 2: Mt im M bt k trn d c to tho mn phng trnh tham s ca d, tc l ph thuc vo tham s t. Tnh MA + MB = (kt + a)2 + b2 + (kt + c)2 + d2 := f (t) (b, d > 0)

ri s dng bt ng thc a2 + b2 + c2 + d2 Trng THPT Chuyn Vnh Phc 27

(a + c)2 + (b + d)2 .

Phng php to trong khng gian

(Du bng xy ra khi v ch khi a b = 0) ta c c d (a c)2 + (b + d)2 .

Trn Anh Tun

f (t)

(*)

Bt ng thc (*) cng c th t c bng cch xt = (kt + a; b) v = u v (kt c; d) ta c f (t) = | | + | | | + | = u v u v (a c)2 + (b + d)2 .

b kt + a = 0. Du bng xy ra khi v ch khi v cng chiu, tc l u v kt c d V d 13. Cho hai im A(1; 1; 0), B(3; 1; 4) v ng thng d: x+1 y1 z+2 = = . 1 1 2

Tm im M trn ng thng d sao cho MA + MB nh nht. Bi tp Bi 15. Cho h ng thng dm : x my + z m = 0, mx + y mz 1 = 0.

a) Vit phng trnh hnh chiu vung gc dm ca ng thng dm trn mt phng (Oxy). b) Chng minh rng dm lun tip xc vi mt ng trn c nh trong mt phng (Oxy). Bi 16. Cho hai im A(2; 1; 1), B(0; 1; 3) v ng thng d: 3x 2y 11 = 0, y + 3z 8 = 0.

a) Vit phng trnh mt phng i qua trung im I ca AB v vung gc vi AB. Gi K l giao im ca ng thng d v mt phng . Chng minh rng d IK. b) Vit phng trnh hnh chiu vung gc ca d trn mt phng x + y z + 1 = 0. Bi 17. Cho hai ng thng d1 : y2 z6 x5 = = ; 2 1 3 d2 : x y z + 5 = 0, 3x 2y z 6 = 0.

Trng THPT Chuyn Vnh Phc

28

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

a) Chng minh rng d1 v d2 cng nm trn mt mt phng. Vit phng trnh mt phng . b) Vit phng trnh chnh tc ca hnh chiu song song theo phng d1 ca d2 trn mt phng 3x 2y 2z 1 = 0. Bi 18. Cho ng thng d :

a) Xc nh to giao im A ca d v . Tnh gc gia d v . b) Vit phng trnh hnh chiu vung gc ca d trn . c) Ly B trn d sao cho AB = a cho trc. Xt t s

x+1 y1 z3 = = v mt phng : 2x2y +z3 = 0. 1 2 2

AB + AM vi M di ng trn BM mt phng . Chng minh rng tn ti mt v tr ca M t s t gi tr ln nht.

Bi 19. Cho ba im A(a; 0; 0), B(0; b; 0) v C(0; 0; c) (a, b, c > 0). Dng hnh hp ch nht nhn O, A, B, C lm bn nh v gi D l nh i din vi nh O ca hnh hp . a) Tnh khong cch t C n mt phng (ABD). b) Xc nh to hnh chiu vung gc ca C trn mt phng ABD. Tm h thc lin h gia a, b v c hnh chiu nm trn mt phng (Oxy). Bi 20. Cho ba im A(3; 1; 2), B(4; 9; 9), C(1; 3; 0) v mt phng : x2yz1 = 0. Tm im M trn sao cho: a) MA + MB nh nht. b) |MB MC| ln nht. c) |MB + MC| nh nht.

Bi 21. Cho hai ng thng x 2y + z 4 = 0, x + 2y 2z + 4 = 0; x = 1 + t, d2 : y = 2 + t, z = 1 + 2t (t R).

d1 :

a) Vit phng trnh mt phng cha d1 v song song vi d2 . b) Cho im M(2; 1; 4). Xc nh to im H trn ng thng d2 sao cho on MH c di nh nht. Bi 22. Cho mt phng : 2x y 2z + 1 = 0 v ng thng x = 1 + 2t, (t R) d : y = 2 t, z = 3t. Trng THPT Chuyn Vnh Phc 29

Phng php to trong khng gian

Trn Anh Tun

a) Tm cc im trn d sao cho khong cch t mi im n mt phng bng 1. b) Xc nh to im i xng ca im I(2; 1; 3) qua ng thng d.

Bi 23. Cho hai ng thng d1 :

x 3y 3z 4 = 0, x y + z = 0;

d2 :

x y + z + 5 = 0, x 2y z + 4 = 0.

a) Chng minh rng d1

d2 . Vit phng trnh mt phng cha d1 v d2 .

Bi 24. Cho hai ng thng

b) Xc nh to im i xng ca im M(2; 3; 4) qua ng thng d1 . x = t, d2 : y = 1 + 2t, z = 4 + 5t

d1 :

x y + z 1 = 0, x + 2y z + 2 = 0;

(t R).

a) Xc nh v tr tng i ca d1 v d2 .

b) Gi B v C ln lt l cc im i xng ca A(1; 0; 0) qua d1 v d2 . Tnh din tch tam gic ABC. Bi 25. Cho im A(2; 1; 1) v ng thng d : 2x y z + 2 = 0, x y z + 3 = 0.

a) Vit phng trnh mt phng i qua A v vung gc vi d. b) Xc nh to im i xng vi im A qua d. Bi 26. Cho hai im A(2; 3; 0), B(0; 2; 0) v ng thng d: x + y + z 2 = 0, x y + z 2 = 0.

a) Xc nh to hnh chiu vung gc ca A trn d. Tnh khong cch t A n d. b) Tm im M trn ng thng d sao cho MA + MB nh nht. Bi 27. Cho hai im A(a; 0; a), B( 4a 2a a ; ; ) v ng thng 3 3 3 x = t, d : y = t, z = a t. 30

Tm im M trn d sao cho: Trng THPT Chuyn Vnh Phc

Phng php to trong khng gian

a) MA + MB nh nht. b) |MA MB| ln nht.

Trn Anh Tun

Bi 28. Cho hai im A(1; 2; 1), B(7; 2; 3) v ng thng d: y2 z2 x+1 = = . 3 2 2

a) Chng minh rng AB v d ng phng. b) Tnh khong cch t A n ng thng d. c) Tm im M trn d sao cho MA + MB nh nht.

Trng THPT Chuyn Vnh Phc

31

Phng php to trong khng gian Ti liu

Trn Anh Tun

[1] Nguyn Hi Chu, Hng dn n tp thi tt nghip trung hc ph thng, Nh XBGD, H Ni, 2009. [2] Trn Vn Ho, Hnh hc 12, Nh XBGD, H Ni, 2009.

Trng THPT Chuyn Vnh Phc

32