Bi 2: Cc loi chng khon

FIN301_Bai 2_v1.0011101210 27
BI 2: CC LOI CHNG KHON


Mc tiu
- Hiu c khi nim, c im ca
tng loi chng khon
- Phn bit r c nhng im ging v
khc nhau gia cc loi chng khon
- Nhn dng c cc li ch, ri ro v
c im thanh khon ca chng khon
lm c s cho vic la chn loi chng
khon pht hnh, hoc u t.



Thi lng hc Ni dung
- 15 tit - Khi nim, c im ca chng khon
- Tri phiu: Khi nim, c im, cc
loi tri phiu v li sut
- C phiu: khi nim, c im, cc loi
c phiu v gi tr ca c phiu
- Phn bit s ging v khc nhau gia
c phiu v tri phiu
- Qu u t v Chng ch qu u t
- Cc loi chng khon phi sinh: quyn
mua c phn, chng quyn, quyn
chn


Bi 2: Cc loi chng khon
28 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
TNH HUNG DN NHP
Tnh hung
Cng ty than Bnh Minh hin c 50 triu c phn ph thng
ang lu hnh. Sp ti cng ty s trin khai mt d n thm d
khai thc m than mi nn cn huy ng thm rt nhiu tin.
Gim c ti chnh xut cng ty i vay tin ti cc ngn hng
c mi quan h tt lu nay. Tng gim c cho rng cng ty
phi tn dng li th ca mt cng ty c phn, cng ty s pht
hnh chng khon huy ng vn. Trc mt cng ty pht hnh c phiu, sau ny
khi cng ty pht trin mnh hn s pht hnh thm tri phiu, chng ch qu v quyn mua
c phn.

Cu hi
Theo anh (ch), kin ca tng gim c cng ty ng hay sai? Gii thch?

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 29
2.1. Khi nim v c im ca chng khon
2.1.1. Khi nim v phn loi chng khon
- Khi nim:
Chng khon (Securities) l g?
C nhiu quan im khc nhau v chng
khon ty theo mc ch tip cn. Theo Lut
Chng khon ca Quc hi nc Cng ha
x hi ch ngha Vit Nam s 70/2006/QH11
ngy 29 thng 6 nm 2006 ca Vit Nam:
"Chng khon l bng chng xc nhn quyn
v li ch hp php ca ngi s hu i vi
ti sn hoc phn vn ca t chc pht hnh.
Chng khon c th hin di hnh thc chng ch, bt ton ghi s hoc d liu
in t.
Nh vy, trc ht, chng khon l mt bng chng xc nhn quyn v li ch hp
php ca ngi s hu chng khon. Ty theo loi chng khon u t m ngi
s hu chng khon c c cc quyn v li ch khc nhau. Nu u t mua c
phiu, nh u t c quyn l ngi ch s hu mt phn vn ca cng ty c phn,
c hng thu nhp do c phiu mang li l c tc. Nu u t mua tri
phiu, nh u t c quyn l ch n i vi t chc pht hnh, c hng thu
nhp do tri phiu mang li l tri tc. Ngoi ra, nh u t cn c quyn
chuyn nhng chng khon do mnh nm gi theo cc quy nh ca php lut. V
th, chng khon c th c mua bn v c lu thng vi t cch l hng ho
trn th trng chng khon (TTCK).
Th hai, ty theo iu kin pht trin kinh t ni chung, tnh hnh pht trin TTCK
ca mi quc gia ni ring m chng khon c th pht hnh theo mt, hai hoc c
ba hnh thc: chng ch, bt ton ghi s, d liu in t. nhng nc pht trin,
chng khon thng c pht hnh di hnh thc bt ton ghi s v d liu in
t. nhng nc TTCK cha pht trin, chng khon thng c pht hnh
di hnh thc chng ch.
- Phn loi chng khon
Chng khon c nhiu loi. Ty theo cc tiu thc phn loi m c th chia chng
khon thnh cc loi khc nhau.
o Theo kh nng chuyn nhng, chng khon c phn thnh chng khon
ghi danh (ch danh / ghi tn) v chng khon v danh (khng ghi tn).
Chng khon ghi danh l loi chng khon c ghi tn ngi ch s hu.
Loi chng khon ny c php chuyn nhng nhng phi tun theo
nhng quy nh php l c th v chuyn nhng quyn s hu, nh th
tc xc nhn ca t chc pht hnh, hoc ca c quan cng chng.
Chng khon v danh l loi chng khon khng ghi tn ngi ch s hu.
Loi chng khon ny c chuyn nhng d dng, khng phi tun theo
nhng quy nh php l c th v chuyn nhng quyn s hu. Ngi
mua c trch nhim chi tr cho ngi bn theo gi c c xc nh.

Bi 2: Cc loi chng khon
30 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
o Theo tnh cht s hu v ngun gc ca chng khon, cc chng khon c
phn thnh chng khon vn, chng khon n, chng khon phi sinh.
Chng khon vn (Equity Securities): l
loi chng khon xc nhn quyn v li ch
hp php ca ngi s hu i vi mt
phn vn ca t chc pht hnh. Ngi mua
chng khon ny (c phiu - stock hoc cc
loi chng khon khc i din cho mt t l
s hu) c vai tr l ngi ch s hu mt
phn vn ca t chc pht hnh chng khon.
Chng khon n (Debt Securities): l loi chng khon xc nhn quyn v
li ch hp php ca ngi s hu i vi mt phn vn n ca t chc
pht hnh. Ngi mua chng khon ny c vai tr l ngi ch n, ngi
cho vay i vi t chc pht hnh chng khon. T chc pht hnh c
ngha v tr cho ngi s hu chng khon n mt khon tin nht nh
bao gm c gc v li trong nhng khong thi gian xc nh.
Chng khon phi sinh (Derivatives Securities) l cc cng c ti chnh c
ngun gc t chng khon v c quan h cht ch vi chng khon gc
nh: quyn mua c phn (rights certificate), chng quyn (warrants), quyn
chn (options), hp ng k hn (forward), hp ng tng lai (future),
hp ng hon i (swap)...
o Theo thu nhp do chng khon mang li, chng khon c chia thnh:
Chng khon c thu nhp c nh (tri phiu c li sut c nh, c phiu u i),
Chng khon c thu nhp bin i (tri phiu c li sut th ni, c
phiu thng).
2.1.2. c im ca chng khon
Chng khon c nhiu loi, mi loi c nhng im
khc nhau nht nh, nhng chng u c cc c
trng c bn sau:
- Tnh sinh li (Yield): Tnh sinh li ca chng
khon l kh nng em li thu nhp cho ngi s
hu chng.
Cc chng khon lun cha ng mt kh nng
sinh li nht nh bi l khi pht hnh ra chng,
nh pht hnh lun ha hn, cam kt mt khon thu
nhp s thanh ton cho nh u t, chnh v iu ny m nh u t mi b vn mua
chng khon vi t cch l mt hot ng u t.
Vi cc loi chng khon khc nhau th mc v tnh cht cc khon thu nhp
m chng khon em li cho ngi nm gi cng khc nhau. C nhng loi chng
khon m thu nhp ca n cho nh u t tng i n nh trong sut thi gian
u t, ngc li c nhng loi chng khon m thu nhp ca chng hon ton
ph thuc vo cht lng, hiu qu cc hot ng kinh t ca t chc pht hnh,
cng nh tnh hnh quan h cung cu loi chng khon trong nn kinh t. i

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 31
vi c phiu, ngi nm gi c phiu s c hng c tc hng nm khi cng ty
c phn hot ng sn xut kinh doanh c hiu qu v quyt nh chi tr c tc
cho c ng, ngoi ra h cn c th c thm mt khon thu nhp tim nng trong
tng lai di dng chnh lch gi chng khon nu gi th trng ca c phiu
tng. i vi tri phiu, theo cc k hn cam kt ca t chc pht hnh, cc tri
ch c quyn nhn tri tc, ngoi ra h cng c th nhn thm mt khon thu
nhp th hai l chnh lch gi nu gi th trng ca tri phiu tng ln.
- Tnh ri ro (Risk): Tnh ri ro ca chng khon l kh nng xy ra nhng s c
khng lng trc, v khi n xy ra lm thu nhp thc t khc thu nhp d kin.
Ri ro cng c th hiu l nhng h qu bt li ngoi s kim sot ca ngi ch
s hu, l yu t kh trnh khi trong u t v kinh doanh. l vic khng thu
c li v / hoc vn b ra ban u. C nhng ri ro chung cho tt c cc loi
chng khon (ri ro h thng), v cng c nhng ri ro ring gn lin vi tng loi
chng khon nht nh (ri ro khng h thng). Cc chng khon khc nhau, th
mc v tnh cht ri ro s khc nhau. Khi u t chng khon, nh u t c
th gp cc loi ri ro sau:
o Ri ro v n: l ri ro xy ra khi ngi pht hnh chng khon khng th thc
hin thanh ton ng hn cc khon li v gc cho ngi mua chng khon. Ri
ro v n c th do ri ro kinh doanh v ri ro ti chnh ca t chc pht hnh.
o Ri ro lm pht: Trong lnh vc u t vo cc
cng c ti chnh, lm pht lm cho mc sinh
li danh ngha c s khc bit so vi mc sinh
li tht. Khi mc sinh li danh ngha nh hn
s mt gi ca ng tin th chnh l ri ro
lm pht.
o Ri ro hi oi: khi nh u t trong nc m
rng u t chng khon trn th trng vn quc t, nu sc mua ca ng
ngoi t ti thi im thu hi vn u t gim so vi lc b vn u t, s lm
cho nh u t b thit thi khi chuyn sang ng bn t.
o Ri ro th trng: l nhng ri ro do bin ng trn TTCK gy ra dn n gim
gi chng khon, gim tnh thanh khon ca chng khon.
o Ri ro k thut: l nhng ri ro do cc s c k thut, hoc k nng tc nghip
ca nhng ngi hnh ngh chng khon gy nn,v.v
Cc loi ri ro lin quan n u t chng khon rt a dng. Hiu r, tin liu v
sn sng c cc gii php hu hiu ngn nga, phng chng ri ro l iu kin
c ngha quan trng khi quyt nh u t vo chng khon. Xc nh ri ro cn
l c s xc nh t l li tc mong mun trong u t. Hn th na, trn TTCK,
hng ha c giao dch rt phong ph lm gia tng c hi la chn cho cc nh
u t. Song, vn t ra l s la chn xut pht t nhng cn c no? Ri
ro ca chng khon l mt trong nhng cn c quan trng m cc nh u t phi
tnh ton, so snh c mt quyt nh ti u cho khon u t ca mnh.
- Tnh thanh khon (Liquidity)
Tnh thanh khon ca chng khon (cn c gi l tnh hon t, tnh lng, tnh
lu thng) l kh nng chuyn i chng khon thnh tin ca ngi nm gi
chng khon.

Bi 2: Cc loi chng khon
32 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
Cc chng khon khc nhau th c tnh thanh khon khc nhau. Mt chng khon
c coi l c tnh thanh khon cao nu n c th chuyn i thnh tin mt cch
d dng trong thi gian ngn v khng c ri ro st gim gi tr tin t ca chng
khon .
Tnh thanh khon ca mi chng khon cao hay thp ph thuc vo:
o Thi gian v chi ph cho vic chuyn i chng khon thnh tin,
o Vic m bo, duy tr gi tr ban u ca chng khon.
Mt s yu t c bn tc ng n thi gian, chi ph
v gi tr chng khon khi chuyn i l: loi chng
khon, th trng giao dch (nim yt hay khng nim
yt), kt qu kinh doanh v trin vng ca doanh
nghip pht hnh, tnh hnh cung cu th trng...
Ba c trng: tnh sinh li, tnh ri ro, tnh thanh
khon ni trn ca chng khon c mi lin h cht
ch vi nhau. Thng thng, cc chng khon c ri ro tim n cao th kh nng
sinh li cao. chnh l yu t hp dn nh u t nm gi cc chng khon c
mc ri ro d kin cao. Gia kh nng sinh li v tnh hon t cng c mi lin h
mt thit. Cc chng khon c tnh hon t cao khi mc sinh li cao ng thi t
ri ro. V vy, cc nh u t thng chn cc chng khon c tnh hon t cao,
bi nhng chng khon ny thng c li th trong giao dch. Bt c lc no
ngi nm gi chng khon cng c th bn n vi thi gian ngn nht, mc gi
hp l nht.
Tnh sinh li ca chng khon thu ht mt s lng nht nh nh u t nm
gi chng. Tuy nhin, tnh ri ro li l yu t tc ng buc h phi cn nhc xem
lc no th nn u t nm gi chng khon v lc no nn rt vn u t. Cn
tnh thanh khon ca chng khon, s chuyn ho hnh thc u t trung v di
hn thnh ngn hn, lm linh hot ho cc cng c u t, to iu kin cho cc
nh u t chng khon c th thu hi vn u t hoc di chuyn vn u t mt
cch d dng.

ngha
Khng loi chng khon no c li th tuyt i. V vy, nghin cu cc c trng ca
chng khon gip ngi u t la chn loi chng khon ph hp vi tm l, kh
nng ti chnh v kt qu phn tch, nh gi, d bo v mi loi chng khon trong
tng thi k.
Mi nh u t c tm l khc nhau. pht trin TTCK, nh nc cn c c ch t
chc, qun l pht hnh thch hp nhm a dng ha cc loi chng khon pht hnh.
y cng l iu kin quan trng khai thc trit tim nng cung ng vn ca nn
kinh t, nng cao kh nng huy ng vn cho cc t chc pht hnh.
2.2. Tri phiu (Bonds)
2.2.1. Khi nim v c im ca tri phiu
- Khi nim
Tri phiu l loi chng khon quy nh ngha v ca ngi pht hnh phi tr cho
ngi nm gi tri phiu mt khon tin xc nh bao gm khon cho vay ban u
v li trong nhng khong thi gian c th.

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 33
Tri phiu l loi chng khon xc nhn quyn v li ch hp php ca ngi s
hu i vi mt phn vn n ca t chc pht hnh (Lut Chng khon ca Quc
hi nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam s 70/2006/QH11 ngy 29/6/2006).
- c im ca tri phiu
o Tri phiu l chng khon n v c thi hn.
n ngy o hn, ngi s hu tri phiu
c t chc pht hnh hon tr s tin theo
mnh gi.
o Thng thng tri phiu c li tc c xc
nh trc. Ty theo tng loi tri phiu m li
tc c th l c nh hoc thay i theo li sut
th trng.
o Mnh gi tri phiu lun c th hin trn b
mt ca tri phiu.
o Tri phiu c th chuyn nhng cho ngi khc s hu (chuyn nhng t do
hoc c iu kin).
o Quan h kinh t ti chnh gia ngi nm gi tri phiu v t chc pht hnh
l quan h gia ch n v khch n.
- S ging v khc nhau gia vay ngn hng vi pht hnh tri phiu
o Ging nhau: cng l quan h tn dng, do :
C 2 ch th chnh tham gia (ngi cho vay v ngi i vay).
C thi hn (ngn, trung hoc di hn), n ngy o hn, ngi i vay c
ngha v thanh ton n cho ngi cho vay. Trong pht hnh tri phiu, t
chc pht hnh c ngha v thanh ton cho ngi s hu tri phiu s tin
theo mnh gi.
Gi c (li sut): c th l c nh hoc thay i theo li sut th trng.
o Khc nhau:
Tn dng ngn hng: hai ch th tham gia quan h tn dng thng thng
lng m phn v cc iu khon trc khi k kt hp ng tn dng,
hoc ngi cho vay (NHTM) ch ng a ra iu kin cho vay.
Pht hnh tri phiu: v c bn khng c s thng lng trc gia t
chc pht hnh v nh u t. Ngi i vay (t chc pht hnh) thm d
nhu cu th trng v ch ng quyt nh cc iu kin vay.
- Mt s thut ng lin quan n tri phiu
o Tri ch (Bonders): Ch s hu tri phiu, l ngi b vn mua tri phiu.
o Mnh gi tri phiu (Nominal Principal/ Face Amount/ Face of Value): Mnh
gi tri phiu hay cn gi l gi tr danh ngha ca tri phiu. Mnh gi tri
phiu thng c ghi trn tri phiu, l s tin m t chc pht hnh cn c
vo xc nh tri tc (li tc tri phiu) phi tr cho tri ch. Mnh gi
cng th hin s tin ngi pht hnh phi hon tr khi tri phiu n hn
thanh ton.

Bi 2: Cc loi chng khon
34 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
o Gi pht hnh (Issue Price): L gi bn ln u ca tri phiu (gi m nh u
t mua tri phiu khi n c pht hnh). S tin thun m t chc pht hnh
nhn c l hiu s gia gi pht hnh v ph pht hnh. Thng thng, gi
pht hnh c xc nh theo t l % ca mnh gi. Ty theo tnh hnh ca th
trng v iu kin ca ngi pht hnh, tu theo khong thi gian cch qung
gia ngy bn tri phiu v ngy pht hnh m gi pht hnh tri phiu c th
l 1 trong 3 trng hp: hoc gi pht hnh bng mnh gi (ngang gi tri
phiu), hoc gi pht hnh cao hn mnh gi (gi gia tng), hoc gi pht hnh
nh hn mnh gi (gi chit khu).
o Th gi tri phiu (Market Price): L gi tri
phiu c giao dch, mua bn trn th trng
ti mt thi im nht nh.
o Thi hn ca tri phiu (Term to Maturity/
Maturity): l khong thi gian k t ngy pht
hnh tri phiu n ngy t chc pht hnh
hon tr s tin gc cho tri ch. Ngy m
khon vn gc tri phiu c thanh ton gi l
ngy o hn ca tri phiu. Thng thng, tri phiu c thi hn > 10 nm gi
l tri phiu /Bonds, tri phiu c thi hn t 1 n 10 nm gi l Notes, tri
phiu c thi hn < 1 nm gi l tn phiu / Bills.
o Li sut danh ngha (Nominal Interest): l li sut m t chc pht hnh cam
kt tr cho tri ch. Li sut danh ngha thng c cng b theo mt k hn
nht nh, ph bin l mt nm. Thng th li sut ny c nh cho n khi
o hn, tuy nhin n vn c th thay i theo ch s th trng tin t hoc
theo tha thun gia t chc pht hnh v tri ch. Li sut danh ngha l cn
c xc nh li tc ca tri phiu.
o Li tc tri phiu (cn gi l tri tc hay tin li ca tri phiu) l s tin li m
tri ch thu c t tri phiu theo k hn tr li cam kt ca t chc pht hnh.
Li tc tri phiu = Li sut (danh ngha) Mnh gi
o K tr li (Coupon Dated): L khong cch (thi gian) gia 2 thi im lin
tip m ti ngi pht hnh tr li cho tri ch. Li sut tri phiu thng
c cng b theo nm, nhng vic thanh ton li tri phiu c th c thc
hin 6 thng mt ln.
2.2.2. Phn loi tri phiu
2.2.2.1. Cn c vo ch th pht hnh
- Tri phiu cng ty (Corporate Bond)
L loi tri phiu do cc cng ty pht hnh nhm mc ch huy ng vn thc
hin cc d n u t ca doanh nghip.
Ngoi cc c im chung ca tri phiu, tri phiu cng ty cn c cc c im sau:
o Hu ht tri phiu, tin li tr cho tri ch khng ph thuc vo mc li nhun
ca cng ty pht hnh tr tri phiu thu nhp (Income Bond).

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 35
o Tri ch khng c quyn b phiu v tham gia vo cc hot ng qun l cng ty.
o Tri phiu em li cho tri ch quyn u tin phn chia ti sn khi cng ty b
gii th, hoc ph sn (c u tin hon tr trc khi hon vn cho cc ch s
hu ca cng ty).
Vit Nam, trc nm 2006 ch c 1 s cng ty nh Cng ty cho thu ti chnh
quc t (VILC), Ngn hng Cng thng, Ngn hng u t v Pht trin (BIDV),
Ngn hng Nng nghip... pht hnh tri phiu. T nm 2006 th trng tri phiu
doanh nghip bt u si ng khi cc nh u t nc ngoi gia tng nhu cu
mua ri ro tn dng ca Vit Nam. Cc tp on v tng cng ty nh nc c nhu
cu vn ln bt u pht hnh tri phiu VND cho cc nh u t trong nc v
nc ngoi. Tp on in lc Vit Nam (EVN), tp on tu thu Vit Nam
(Vinashin), BIDV ln lt pht hnh mt s lng ln cc tri phiu 10 v 15 nm
cho nhu cu u t m rng sn xut, hoc tng vn cp 2 vi tng gi tr
pht hnh n hng ngn t ng. T nm 2008 vic pht hnh tri phiu doanh
nghip c phn chng li do tnh hnh lm pht cao, li sut tng, suy thoi kinh t
ton cu...
Tri phiu cng ty bao gm nhiu loi nh: tri phiu khng c m bo, tri
phiu c m bo, tri phiu thu nhp, tri phiu chuyn i, tri phiu c th thu
hi... Mi loi thng ch khc nhau mt s chi tit nh.
o Tri phiu khng c bo m (Non Secured Bond): l loi tri phiu kh thng
dng, n c bo m bng uy tn ca doanh nghip pht hnh.
o Tri phiu c bo m (Secured Bond): l tri phiu m doanh nghip em
ti sn c th ca mnh m bo cho kh nng hon tr vn cho tri ch. Vic
pht hnh s thng qua mt t chc ti chnh c kh nng bo lnh pht hnh.
Nu doanh nghip khng thanh ton tri phiu ng hn th tri ch c quyn
yu cu cc c quan chc nng pht mi ti sn thu hi vn v tri tc.
o Tri phiu cm c (Mortage Bond): l tri phiu
c pht hnh trn c s vt cm c ca doanh
nghip, thng l bt ng sn.
o Tri phiu c bo lnh (Guaranteed Bond): l
tri phiu c mt t chc khc ng ra bo
lnh thanh ton tri tc v vn ca tri phiu
khi tri phiu khng c thanh ton ng hn.
T chc bo lnh thng l cc ngn hng, cng
ty ti chnh, cng ty bo him...
o Tri phiu thu nhp (Income Bond): l loi tri phiu m vic thanh ton li
tri phiu cho tri ch ph thuc vo kt qu kinh doanh ca doanh nghip pht
hnh; c li th chia, khng c li th thi, khng c quy nh tch ly tri tc.
Loi tri phiu ny thng pht hnh khi doanh nghip mi phc hi, gi bn
ca n thng thp hn mnh gi.
o Tri phiu chuyn i (Convertible Bond): l loi tri phiu c th chuyn i
sang c phiu thng nu nh n p ng c cc iu kin chuyn i. Vic
pht hnh loi tri phiu ny nhm lm tng tnh hp dn cho t pht hnh.
Khi pht hnh t chc pht hnh thng quy nh gi chuyn i, t l chuyn
i, thi gian chuyn i.

Bi 2: Cc loi chng khon
36 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
Gi chuyn i (Conversion Price - CP) c th c nh trong sut thi hn ca tri
phiu, hoc thay i theo tng giai on c th.
V d 1: mt tri phiu chuyn i c thi hn 20 nm, trn tri phiu quy nh 5
nm u gi chuyn i l 2 USD mt c phiu thng; 5 nm k tip l 2,5 USD;
10 nm cn li l 3 USD mt c phiu thng.
Gi chuyn i cng c th quy nh theo s lng c phiu c chuyn i. V
d: 50 c phiu u tin chuyn i theo gi 2 USD, 100 c phiu tip theo chuyn
i theo gi 3 USD.
T l chuyn i (Conversion Ratio - CR) l s lng c phiu c th chuyn i
t tri phiu v c th tnh theo cng thc: CR = F/CP (trong F l mnh gi tri
phiu).
V d 2: Tri phiu mnh gi 1000.000 , gi chuyn i l 100.000 th t l
chuyn i l 1000.000 / 100.000 = 10. Nh vy, c 1 tri phiu th chuyn i
c 10 c phiu hay c th ni t l chuyn i l 1:10.
Ti thi im chuyn i, nu gi th trng ca tri phiu ngang bng vi gi th
trng ca s c phiu c chuyn i th vic chuyn i l ngang gi. Nu gi
th trng ca tri phiu nh hn gi th trng ca s c phiu c chuyn i
th vic chuyn i c li cho nh u t v ngc li.
V d 3: Vo thi gian hiu lc ca vic chuyn i, gi th trng ca tri phiu
nu trn l 1.200.000 ; Gi c phiu c chuyn i l 150.000 . Tng gi th
trng ca s c phiu c chuyn i l 10 150.000 = 1.500.000 . Trong
trng hp ny, nh u t nn thc hin vic chuyn i, v vic chuyn i mang
li cho nh u t mt lng gi tr gia tng 300.000 / 1 tri phiu chuyn i.
o Tri phiu c th thu hi (cn gi l tri phiu hon vn - Callable Bond): l
loi tri phiu m doanh nghip c th hon vn cho tri ch trc thi hn.
Vic hon vn ny c th xy ra bt c lc no trong thi hn ca tri phiu,
hoc cng c th quy nh sau mt thi hn no k t khi pht hnh.
- Tri phiu Chnh ph (Government Bond)
y l cng c vay n ca Chnh ph nhm b p thiu ht ngn sch v xy
dng cc cng trnh cng cng.
c im ca tri phiu chnh ph (TPCP): l loi chng khon an ton nht v c
ngun ngn sch nh nc m bo nn gi TPCP trn th trng thng t bin ng.
C nhiu loi tri phiu chnh ph:
o Theo thi gian lu hnh: Tn phiu kho bc (Treasury Bill), Tn phiu kho bc
trung hn (Treasury Notes), Tri phiu kho bc (Treasury Bond).
o Theo mc ch huy ng trong tng t pht hnh: cng tri quc gia, tri
phiu cng trnh (tri phiu u t), tri phiu gio dc, v.v...
Vit Nam, trong nhng nm gn y Chnh ph pht hnh nhiu loi tri
phiu khc nhau. T nm 2000 Chnh ph pht hnh tri phiu c bit 20 nm,
tng gi tr ln ti 9.700 t ng vi mc ch tng vn cho cc ngn hng thng
mi (NHTM) quc doanh. Nm 2007 l nm ghi nhn s thnh cng v vic pht
hnh TPCP vi s tin huy ng ln ti hng chc ngn t ng. Nm 2008 do nh
hng ca lm pht, nn hot ng pht hnh TPCP b suy gim mnh. Nm 2009,

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 37
mi trng li sut thp l yu t thun li cho
vic pht hnh tri phiu. Tuy nhin, nhng t
pht hnh TPCP u nm 2009 va qua vn
cha tn dng c mi trng thun li, do li
sut trn a ra qu thp so vi yu cu ca nh
u t.
Cng vi vic pht hnh tri phiu bng ni t,
thng 3/2009, Chnh ph Vit Nam ln u tin
pht hnh tri phiu ngoi t trong nc vi
quy m 300 triu USD chia lm 3 gi vi 3 k
hn 1, 2, 3 nm. Do li sut trn khng ch kh
thp, t pht hnh ch huy ng c 230 triu USD.
- Tri phiu chnh quyn a phng
y l loi tri phiu do cc cp chnh quyn a phng pht hnh nhm huy ng
vn thc hin cc cng trnh c s h tng hoc cc d n pht trin a phng.
Vit Nam, TP.HCM l a phng u tin thc hin vic pht hnh tri phiu
a phng t nm 2004 vi tng gi tr pht hnh t trn 2000 t VND, H Ni
cng pht hnh tri phiu a phng xy dng cu Vnh Tuy...
2.2.2.2. Cn c vo phng thc tr li
- Tri phiu tr li trc (cn gi l tri phiu chit khu)
nh ngha

Tri phiu tr li trc l: Tri phiu m khi pht hnh, t chc pht hnh thanh ton
ngay tin li tri phiu cho ngi mua bng cch khu tr tin li vo mnh gi.
Tri phiu ny c c im l c pht hnh theo gi chit khu, tin li c
thanh ton mt ln vo thi im pht hnh, khi n hn thanh ton, t chc pht
hnh ch hon tr s tin bng mnh gi ca tri phiu.
V d: Tn phiu kho bc mnh gi 100.000 , thi hn mt nm, li sut 10% /
nm, pht hnh theo hnh thc chit khu. Gi pht hnh (gi mua tri phiu khi
pht hnh) l:
100.000 ng 10% 100.000 ng = 90.000 ng.
n ngy o hn, t chc pht hnh (kho bc nh nc) s tr cho tri ch s tin
theo mnh gi 100.000 ng.
Li sut thc (li tr sau) ca tri phiu ny s l:
(100.000 90.000) / 90.000 = 0,1111 hay 11,11% / nm
- Tri phiu tr li nh k
L tri phiu m tri tc c thanh ton cho tri ch theo nhng k hn nht nh
no (thng thng l 6 thng hoc mt nm). n nhng k hn cam kt,
tri ch c t chc pht hnh thanh ton tri tc ca k tr li.

Bi 2: Cc loi chng khon
38 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
- Tri phiu tr li sau
L loi tri phiu m ton b tri tc c thanh ton mt ln vo thi im tri
phiu o hn. Tri tc c xc nh cn c vo mnh gi, li sut, thi hn ca
tri phiu v c thanh ton cho tri ch cng vi mnh gi ca tri phiu.
Tin li
tri phiu
=
Mnh gi
tri phiu

Thi hn
tri phiu

Li sut
tri phiu
2.2.2.3. Cn c vo tnh cht li sut
- Tri phiu c li sut c nh (fixed rate note): l loi tri phiu c li sut c
xc nh trc v khng thay i trong sut thi gian lu hnh ca tri phiu. Vi
loi tri phiu ny, sau khi c pht hnh, tri tc lun phi c thanh ton
ng vi li sut m t chc pht hnh cam kt.
- Tri phiu c li sut bc thang (step - up note): l loi tri phiu c li sut tng
dn theo thi gian nm gi. Nm gi cng lu, li sut c hng cng cao hn.
- Tri phiu c li sut bin i (li sut th ni - floating rate note): l loi tri
phiu m t chc pht hnh khng n nh mt mc li sut c nh trong sut thi
hn lu hnh ca tri phiu. Loi tri phiu ny, li sut c xc nh cn c vo
li sut trn th trng vo thi im tr li tnh v tr li cho tri ch. Ni cch
khc, li sut s c xc nh cn c vo mc lm pht ca nn kinh t v
quan h cung cu vn trn th trng vo cc thi im tr li. Trn thc t, khi
mt doanh nghip pht hnh tri phiu c li sut th ni ngi ta thng s dng
mt mc li sut no (c coi l li sut chun, v d nh: li sut tri phiu
chnh ph, li sut LIBOR - London Interbank Offered Rate, SIBOR - Singapore
Interbank Offered Rate...) tham chiu v cng thm mt mc b ri ro nht
nh. V d: SIBOR + 0,5% i vi tri phiu k hn 1 nm, SIBOR + 2% i vi
tri phiu k hn 5 nm.
C ch xc nh li sut tham chiu LIBOR

LIBOR l li sut cho vay trn th trng lin
ngn hng London v l li sut tham chiu
thng dng nht i vi ngnh ti chnh ton
cu nh tm quan trng ca th trng ti
chnh ny. c tnh khong trn 20% gi tr
cho vay lin ngn hng v 30% gi tr giao
dch ngoi hi ca cc ngn hng quc t ln
c thc hin thng qua vn phng London ni c tr s ca khong 500 ngn hng
ton cu.
LIBOR do Hip hi Ngn hng Anh Quc (BBA - British Banker Association) thit
lp v tnh ton hng ngy, bt u t nm 1984. Hip hi Ngn hng Anh Quc thnh
lp Hi ng BBA LIBOR vi s tham gia ca cc ngn hng thnh vin quyt nh
cc vn c lin quan n quy trnh tnh ton LIBOR.
LIBOR c tnh cho 10 ng tin quan trng ti th trng London l GBP, USD,
JPY, CHF, CAD, AUD, EUR, DKK, SEK v NZD.
LIBOR c tnh cho cc k hn di 12 thng do bn cht ca vic cho vay lin ngn
hng l cho vay ngn hn. Mi ng tin c 15 k hn khc nhau t o/n (qua m),
spot/next (k hn 2 ngy) n k hn 12 thng.

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 39
LIBOR c tnh trn c s li sut ca cc ngn hng thnh vin t 11.00 n 11.10
sng gi London hng ngy. Li sut LIBOR trong ngy c cng b lc 12.00 tra
gi London. Cc ngn hng thnh vin l nhng ngn hng ln c tn tui v c khi
lng giao dch ln. Mi ng tin c cc ngn hng thnh vin khc nhau, nhm la
chn c cc ngn hng i din nht cho ng tin tnh ton. Li sut LIBOR cho
GBP, EUR, USD v JPY c tnh trn c s 16 ngn hng thnh vin, cc ng tin
khc c tnh trn c s 8-12 ngn hng thnh vin. LIBOR c tnh trn c s quy
c 360 ngy/nm cho tt cc cc ng tin, ngoi tr GBP c tnh trn c s quy
c 365 ngy/nm.
Ngun: Hip hi Ngn hng Anh Quc - BBA
2.2.2.4. Cn c vo tri phiu c km phiu li hay khng
- Tri phiu km phiu li (Coupon Bond): l loi tri phiu c cung li (coupon)
km theo, trn ghi li sut cng vi thi hn ca tri phiu. Khi tr tri tc, t
chc pht hnh ct ri phiu li v tr tin li cho tri ch.
- Tri phiu khng phiu li (Zero - Coupon Bond): l loi tri phiu khng c phiu
li nh km.
Ngoi ra, c th phn loi tri phiu theo mt s tiu thc khc nh cn c vo
thi gian hon vn, tri phiu bao gm: tri phiu ngn hn hn, tri phiu trung
hn, tri phiu di hn; cn c vo kh nng chuyn nhng, tri phiu bao gm:
tri phiu ghi danh, tri phiu v danh, v.v...
2.2.3. Li sut tri phiu
Trong qu trnh pht hnh v lu thng tri phiu, gi tri phiu khng c nh m c
th thay i theo thi gian ty thuc vo nhiu yu t tc ng nh: li sut th trng,
thi im u t mua bn tri phiu, thi im tr li, thc trng tim lc ti chnh v
uy tn ca t chc pht hnh... V vy, li sut nim yt (li sut danh ngha) khng
phn nh chnh xc thu nhp m nh u t nhn c khi u t nm gi tri phiu.
nh gi chnh xc li ch trong u t loi chng khon ny, ngoi li sut danh
ngha, nh u t cn quan tm n cc loi li sut khc nh li sut hin hnh, li
sut hon vn, li sut o hn, li sut k hn.
- Li sut hin hnh (Current Yield - CY)
L t l % gia tng s tin li trong nm vi gi th trng hin hnh. Li sut
hin hnh c th ln hn, nh hn hoc bng li sut danh ngha.
Tin li 1 nm
Li sut hin hnh =
Th gi tri phiu
- Li sut hon vn (Internal Rate of Return - IRR)
L li sut y no lm cho gi tr hin ti ca cc khon tin thu c trong
tng lai bng lng tin b ra mua tri phiu hin ti.
t n
n 2
1 2 n 1 n
m
1 2 n 2 n 1 n t
t 1
CF
CF CF CF CF CF
P ...
(1 y) (1 y) (1 y) (1 y) (1 y) (1 y)

= + + + + + =
+ + + + + +

Trong : P
m
l gi mua tri phiu, CF
t
khon tin thu c trong nm th t, n l
s nm.

Bi 2: Cc loi chng khon
40 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
Li sut hon vn ca tri phiu l thc o mc sinh li ca tri phiu c tnh n
yu t thi gian v gi mua tri phiu. Khi gi mua thay i th li sut hon vn
cng thay i theo. Khi gi tri phiu c li sut c nh bng mnh gi ca n th
li sut hon vn bng vi li sut danh ngha ca tri phiu.
Gi tri phiu v li sut hon vn c tng quan nghch o, khi gi tri phiu
gim th li sut hon vn tng v ngc li.
V d: Mt tri phiu c li sut c nh 10%/ nm, mnh gi 100.000, thi hn
10 nm. Nu mua tri phiu mc gi khc nhau th li sut hon vn khc nhau.
Gi tri phiu (ng) Li sut hon vn
120.000 7,13%
110.000 8,48%
100.000 10,00%
90.000 11,75%
80.000 13,81%
- Li sut o hn (Yield to Maturity - YTM)
L li sut hon vn trung bnh ca mt tri phiu, nu mua tri phiu vo thi
im hin ti v gi tri phiu cho ti ngy n hn thanh ton. Li sut o hn
c tnh da vo cng thc:
m
1 2 n 1 n n
n
t n
t 1
C C C C F
P ...
(1 y) (1 y) (1 y) (1 y) (1 y)
1 F
C
(1 y) (1 y)

=
= + + + + +
+ + + + +
= +
+ +

Trong : Pm l gi tri phiu, n l s k tr li, C l tin li ca mt k tr li, F
l mnh gi tri phiu, y l li sut o hn.
Li sut o hn c th xc nh theo cng thc gn ng sau:
1 2 1
1
1 2
NPV (i i )
y i
/ NPV / / NPV /

= +
+

Trong :
i
1
,

i
2 :
Mc li sut la chn (i
2
> i
1
v i
2
- i
1
1%)
NPV
1
: gi tr hin ti rng ng vi li sut i
1
; NPV
1
> 0
NPV
2
: gi tr hin ti rng ng vi li sut i
2
; NPV
2
< 0
Li sut o hn l i lng c s dng thng xuyn o lng mc sinh
li thc t ca tri phiu. Trn th trng tri phiu cc nc, li sut o hn
ca nhng tri phiu ch yu thng c nim yt hng ngy v c cng b
trn cc phng tin thng tin i chng. V vy, li sut o hn l mt cng c
phn tch u t hu ch trong hot ng kinh doanh mua bn chng khon.
- Li sut k hn
Mt nh u t c th khng nm gi tri phiu n ngy o hn. H mua tri
phiu v nm gi n mt ngy nht nh sau bn tri phiu i. Khon tin li

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 41
m nh u t nhn c trong thi gian nm gi c th bao gm: tin li tc tri
phiu tnh theo mnh gi v li sut, li hay l t chnh lch gi bn v gi mua
tri phiu (cn gi l li vn).
Li sut k hn o lng mc sinh li khi nm gi mt tri phiu trong mt k hn
nht nh v c xc nh theo cng thc sau:
C P P
t 1 t
R
P
t
+
+
=
Trong R l li sut k hn (t l thu nhp m nh u t nhn c khi nm gi
tri phiu t thi im t n (t+1), P
t
v P
t+1
l gi tri phiu thi im t v (t+1),
C l tin li tri phiu.
2.3. C phiu (Stocks)
2.3.1. Khi nim v c im ca c phiu
- Khi nim
o C phiu l chng ch, hoc bt ton ghi s,
hoc d liu in t chng nhn quyn s hu
ca mt c ng i vi mt cng ty c phn.
o C phiu l loi chng khon xc nhn quyn
v cc li ch hp php ca ngi ch s hu
i vi mt phn vn ca t chc pht hnh
(Lut Chng khon ca Quc hi nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam
s 70/2006/QH11 ngy 29/6/2006).
D din t bng cch no th chng u thng nht vi nhau v bn cht, l:
C phiu l chng c php l xc nhn vic u t vn vo cng ty c phn v
khng nh cc quyn v li ch hp php ca ngi nm gi c phiu l ngi
ch s hu mt phn vn ca cng ty c phn.
C phiu l quyn lc, ngi nm gi c phiu c hng cc quyn vi t cch
l ngi ch s hu cng ty theo mc tng ng vi t l c phiu nm gi. Do
vy c phiu cn c gi l chng khon vn.
- Phn bit s khc nhau gia c phiu v c phn
Vn gp ca cng ty c phn hay doanh nghip nh nc c phn ha c chia
thnh nhiu phn bng nhau gi l C phn (share). C phn phn nh vn (t
bn) thc t ca doanh nghip, dng xy dng nh xng, mua my mc thit
b hay nguyn liu sn xut kinh doanh.
C phiu (stock) l bng chng xc nhn s c phn m nh u t (c ng)
mua v nm gi ging nh ha n mua bn hng ha. Tuy nhin, khc ha n
(khng mua bn c), c phiu c th mua i bn li trn TTCK. Nn kinh t
tng trng n nh, t l c tc cao v nhng tin tc v trin vng pht trin ca
cng ty c phn lm cho c phiu tng gi v ngc li.
- c im ca c phiu
o C phiu l chng khon vn, xc nhn s hn vn vo cng ty c phn trn
nguyn tc li n, l chu.

Bi 2: Cc loi chng khon
42 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
o C phiu khng c k hn, tn ti cng vi s tn ti ca cng ty pht hnh.
C phiu ch c hon vn mt cch trc tip khi cng ty c phn kt thc
thi hn hot ng hoc b ph sn. Thng thng c phiu c hon vn mt
cch gin tip bng cch ngi nm gi bn c phiu ra th trng.
o C phiu c pht hnh khi thnh lp cng ty c phn hoc khi cng ty cn
tng thm vn iu l m rng kinh doanh, hin i ho sn xut.
o Thng thng, ngi mua c phiu c quyn nhn c tc hng nm c th
c nh hay bin ng ty theo tng loi c phiu (tr Voting Share).
o Ngi mua c phiu s l ngi s hu mt phn gi tr ca cng ty, do
phi chu trch nhim hu hn v s thua l, ph sn ca cng ty.
o Ngi mua c phiu c quyn chuyn nhng c phiu cho ngi khc.
o Ngi mua c phiu c quyn kim sot s sch ca cng ty khi c l do chnh
ng, ph hp vi iu l cng ty v lut php hin hnh.
o Ngi mua c phiu c quyn c chia phn ti sn cn li ca cng ty khi
cng ty b gii th hoc ph sn. S ti sn m h c quyn nhn li tng
ng vi s c phiu m h ang nm gi.
2.3.2. Phn loi c phiu
2.3.2.1. Theo quyn li m c phiu mang li cho c ng
Theo tiu thc ny, c phiu bao gm: c phiu thng v c phiu u i.
C phiu thng (Common/Ordinary Stocks)
- Khi nim c phiu thng
C phiu thng (cn gi l c phiu ph thng) l loi c phiu m ngi s hu
n c cc quyn thng thng ca mt c ng.
- c im ca c phiu thng
o C ng nm gi c phiu thng c hng
cc quyn v li ch c bn sau:
Hng c tc theo tuyn b tr c tc ca
hi ng qun tr (HQT).
c im c bn nht ca loi c phiu
thng l c thu nhp (c tc) khng c
xc nh trc, mc c tc v phng thc chi tr (bng tin hay chng
khon) ph thuc vo kt qu hot ng sn xut kinh doanh v chnh sch
phn phi c tc ca cng ty pht hnh. C tc (hay li tc c phn) l thu
nhp hng nm ca c phiu. C tc thng c xc nh v chia theo
nm ti chnh, nhng cng khng t cng ty c phn quyt ton c tc theo
nm ti chnh v chia cho c ng theo hai, hoc bn k trong mt nm (6
hoc 3 thng chia c tc mt ln).
C quyn s hu ti sn ca cng ty theo t l % c phiu nm gi.
C quyn tham gia i hi c ng v b phiu bu hi ng qun tr.
c quyn ng c v c cc chc v qun l theo qui ch. C quyn
biu quyt (voting right) cc vn lin quan n ton b hot ng kinh

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 43
doanh ca cng ty trong i hi c ng theo chnh sch b phiu ca cng
ty v t l c phiu m c ng ang nm gi. Nu khng tham gia c, h
c th y quyn cho ngi khc thay mt biu quyt.
Kim tra s sch ca cng ty khi c l do chnh ng, ph hp vi quy nh
ca php lut v iu l ca cng ty.
c quyn chuyn nhng c phiu cho ngi khc.
c mua c phiu mi do cng ty pht hnh theo chnh sch u i ca
cng ty.
Khng c u tin chia vn khi cng ty b gii th hay ph sn, c ngha
l vic chia phn ti sn cho c ng thng ch c thc hin sau khi
cng ty trang tri xong cc ngha v i vi cc ch n v c ng u i .
o Trn c phiu ch ghi mnh gi, khng ghi c tc.
- C phiu u i (Preferred Stocks)
o Khi nim c phiu u i
C phiu u i l loi c phiu cho php ngi nm gi n c hng mt
s quyn li u i so vi c ng thng.
C nhiu loi c phiu u i nh c phiu u i v c tc, u i v quyn
biu quyt trong c phiu u i v c tc l loi ph bin hn c.
o c im ca c phiu u i c tc
Quyn u tin v c tc v thanh ton khi
thanh l cng ty. Khc vi c phiu thng,
c phiu u i c tc mang li cho ngi
nm gi n c hng mt khon li tc
c phn c nh, c xc nh trc m
khng ph thuc vo kt qu hot ng ca
cng ty. Mt khc, c ng u i cng c
nhn c tc trc c ng thng. Khi gii th hay thanh l cng ty, c ng
u i c thanh ton gi tr c phiu ca h trc cc c ng thng.
S tch ly c tc: Phn ln c phiu u i ca cc cng ty pht hnh u
l c phiu u i tch ly. iu c ngha l, nu mt nm no cng
ty gp kh khn trong kinh doanh th c th tuyn b hon tr li tc c
phn u i. S c tc c tch ly li, chuyn sang k k tip v c
tr trc khi cng ty cng b tr c tc cho c ng thng. Cc quy nh
ny c coi l mt bin php bo v c ng u i.
Khng c hng quyn b phiu: khng ging vi cc c ng thng,
cc c ng u i khng c hng quyn b phiu bu ra Hi ng
qun tr v biu quyt quyt nh cc vn v qun l cng ty. Ngoi ra,
mt s cng ty c phn cc nc, khi pht hnh c phiu u i c iu
khon quy nh c ng u i c quyn biu quyt nu cng ty khng tr
c li tc c phiu u i trong mt thi k nht nh, v d: Php
thng quy nh nu 3 nm ti kha lin tip lin m cng ty khng chi tr
c li tc c phiu u i th c ng u i c quyn biu quyt v

Bi 2: Cc loi chng khon
44 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
vn , v quyn ny s ht hiu lc khi li tc c phn n nhng nm
trc c thanh ton .
Trn c phiu c ghi c tc v mnh gi.
o Cc loi c phiu u i c tc
C phiu u i tch lu (Cumulative Preferred Stocks)
L loi c phiu m nu mt nm no cng ty khng c li chi tr c
tc v c tc c n li trong nm ti v s c tr gp lun cng vi
c tc nm ti hay s c tr vo mt nm no m cng ty c tin
tr.
C phiu u i khng tch lu (Non-Cumulative Preferred Stocks)
L loi c phiu m trong trng hp cng
ty lm n thua l, cng ty khng c tin
tr c tc cho c phiu u i loi ny th
khon c tc s b mt lun. K hot
ng tip theo, d cng ty lm n rt hiu
qu, khon c tc cha chi tr ca k trc
cng khng c truy lnh m ch chi tr
khon c tc ca k hin hnh.
C phiu u i tham d (Participating Preferred Stocks)
L loi c phiu u i m ngoi vic nhn c tc theo mc cng b
trc ngi ch s hu n cn c nhn thm khon c tc c bit nu
nm cng ty hot ng kinh doanh c hiu qu cao vt ngng theo
quy nh.
C phiu u i khng tham d (Non-Participating Preferred Stocks)
L loi c phiu u i m ngi ch s hu ch c nhn c tc theo
mc cng b trc, ngoi ra khng c nhn thm khon c tc no
vo nhng nm cng ty hot ng kinh doanh c hiu qu cao.
C phiu u i c th chuyn i (Convertible Preferred Stocks)
L loi c phiu m khi pht hnh c ghi km iu khon cho php ngi
ch s hu chuyn i n thnh mt s lng nht nh c phiu thng.
Gi c loi c phiu u i c chuyn i dao ng nhiu hn cc loi c
phiu u i khc v n gn lin vi c phiu thng. Nu cng ty thnh
t, gi tr c phiu thng trn th trng tng ln th gi c phiu u i
c chuyn i cng gia tng tng ng.
C phiu u i c th thu hi (Redeemable Preferred Stocks)
L loi c phiu u i m khi pht hnh c ghi km iu khon l cng ty
c th thu hi bng cch bi hon mt s tin, cng thm mt khon thng
nht nh cho ngi ch s hu. Thng th cc cng ty s dng quyn thu
hi ny thu hi cc c phiu c li sut c phn cao v thay th bng
nhng c phiu c li sut thp hn nhm ci thin tnh hnh ti chnh ca
cng ty.

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 45

Cc loi c phiu u i Vit Nam

Theo Lut Doanh nghip, cng ty c phn c th pht hnh cc loi c phiu u i sau:
- C phiu u i biu quyt: loi c phiu ny ch pht hnh cho t chc c Chnh
ph y quyn v c ng sng lp. Thi gian hiu lc ca c phiu l 3 nm k t khi
c cp giy chng nhn ng k kinh doanh, sau chuyn thnh c phiu thng.
- C phiu u i v c tc.
- C phiu u i hon li.
- C phiu u i khc (do iu l cng ty quy nh).
2.3.2.2. Theo kh nng thu nhp v trng thi cng ty pht hnh
- C phiu thng hng (blue-chip stocks)
C phiu thng hng cn gi l c phiu ln l c
phiu do cc cng ty ln, c tnh hnh sn xut kinh
doanh n nh, c uy tn tn tui trn th trng pht
hnh v giao dch. y l loi c phiu c mc vn
ha ln, c nh hng dn dt ch s chng khon
chung trn th trng. C phiu blue-chip c tnh
thanh khon cao, c s quan tm ca nh u t v
l tm im phn tch ca th trng. Gi loi c phiu
ny thng n nh v s c xu hng gia tng khi li
sut vay vn trn th trng gim.
Mt khi nim tng ng vi blue-chip l c phiu dn dt (bellwether). Trn
thc t, l c phiu ca mt cng ty c cng nhn l cng ty hng u trong
lnh vc hot ng ca mnh. Microsoft c th c coi l c phiu dn dt trong
ngnh cng nghip phn mm. Thng th hot ng kinh doanh ca cc cng ty
ny c coi nh d bo ngnh cng nghip s pht trin nh th no.
- C phiu nh (penny stocks)
L c phiu ca cc doanh nghip nh, c gi tr thp, khng nh hng n ch s
chng khon chung trn th trng. C phiu ny thng khng c sc chng c
khi th trng i xung v do c mc bin ng gi ln, ri ro cao, tnh thanh
khon thp.
Bn cnh thut ng penny stocks i khi ngi ta cn s dng mt s tn gi
khc mang ngha tng ng nh microcap stock, small cap hay nano cap.
th trng ti chnh M, thut ng "penny stocks" c hiu l nhng loi
chng khon c gi thp hn 5$/c phiu, v khng tiu chun c mua
bn trn nhng th trng ln nh NYSE, NASDAQ hay AMEX v thng c
nh gi l km hp dn.
- C phiu tng trng (growth stocks)
C phiu tng trng do cc cng ty c phn ang trong giai on tng trng
nhanh pht hnh. y l nhng cng ty c phn c tc tng th phn v thu
nhp cng ty nhanh hn so vi tc tng trng ca nn kinh t. Ngc li vi
c phiu thng hng, c phiu tng trng c t l chi tr c tc hin ti thp. L
do ca c trng ny bt ngun t quan im ti u t ca cng ty pht hnh
mun ginh phn ln li nhun ti tr cho chin lc pht trin kinh doanh.

Bi 2: Cc loi chng khon
46 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
Do k vng tng trng cao nn cc c phiu ny cng c nh gi cao thng
qua ch s P/E (PER). Chin lc u t vo c phiu tng trng thng c p
dng trong chu k i ln ca nn kinh t.
- C phiu gi tr (value stocks)
C phiu gi tr l loi c phiu ca doanh nghip khng k vng tng trng cao.
Do mc gi c phiu th hin qua ch s P/E (PER) thp, to bin an ton
cho nh u t. Ch s PEG (PER/tc tng trng thu nhp - g) thng <1 th
hin c phiu b nh gi thp. H s n by ti chnh ca loi c phiu ny cng
khng qu cao, t l n/vn ch <1, to s an ton cho doanh nghip. u t vo
c phiu gi tr thng p dng trong chu k suy gim ca nn kinh t.
- C phiu thu nhp (income stocks)
C phiu thu nhp c mc c tc cao hn mc trung bnh. y l cc lai c phiu
do cc cng ty thuc lnh vc cng ch pht hnh v thng dnh cho nhng ngi
gi v ngi v hu.
- C phiu chu k (cyclical stocks)
C phiu chu k l c phiu ca nhng cng ty c li nhun khng n nh m ph
thuc vo chu k sng sn phm ca cng ty trn th trng. in hnh l c phiu
ca cc cng ty thuc lnh vc kinh doanh st thp, xi mng, t, my cng c,...
- C phiu thi v (seasonal stocks)
C phiu thi v l c phiu ca cc cng ty c phn c tnh ma v trong hat
ng sn xut kinh doanh. Tnh thi v lm cho thu nhp ca cng ty khng n
nh m bin ng theo thi v kinh doanh.
- C phiu phng v
C phiu phng v l c phiu ca nhng cng ty m s n nh ca chng hu
nh khng ph thuc vo s suy thoi ca nn kinh t. l nhng cng ty sn
xut kinh doanh cc hng ha thit yu cho nhu cu sinh hot nh thc phm,
bnh ko, nc gii kht Trong khi cc loi c phiu khc b gim gi mnh khi
nn kinh t suy thoi, th c phiu phng v thng vn gi gi v c mc c tc
n nh. Ngc li, khi nn kinh t pht trin, c phiu phng v cng kh c c
hi tng gi nh cc loi c phiu thng thng khc. V vy, c phiu phng v
khng c a thch trong thi k tng trng ca TTCK nhng s c ch
nhiu trong giai on kh khn do tc gim gi chm hn v kh nng tr gi
cng tt hn.
2.3.2.3. Theo quyn tham gia b phiu biu quyt trong i hi ng c ng
- C phiu n phiu
C phiu n phiu l loi c phiu c phn b mt phiu biu quyt cho mi
c phiu. Loi c phiu ny thng dng cho doanh nghip t c ng (cng ty c
phn t nhn), bi v tt c cc c ng u c th v c iu kin tham d i hi
ng c ng y .
- C phiu a phiu
C phiu a phiu l loi c phiu m s phiu bu c phn b t hn s c
phiu (nhiu c phiu trn mt phiu biu quyt) ang lu hnh. Loi c phiu ny

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 47
thng dng cho doanh nghip nhiu c ng
(cng ty c phn i chng). Tt c cc c ng
khng th tham d i hi ng b phiu biu
quyt cc vn quan trng ca cng ty. V d:
cng ty ABC quy nh 1000 c phiu/ 1 phiu biu
quyt. iu c ngha l c ng no 1000 c
phiu s c phn b 1 phiu biu quyt, nu
khng th phi gp nhiu c ng li.
- C phiu lng phiu
C phiu lng phiu l loi c phiu m c ng ca c phiu ny c phn b
hai loi phiu biu quyt. Doanh nghip pht hnh c phiu ny thng c t c
ng. Quyn lng phiu ny thng dnh cho cc c ng c uy tn, c danh phn
trong x hi hoc trong ngnh chuyn mn m doanh nghip ang kinh doanh.
Cc hnh thc b phiu biu quyt
C hai hnh thc b phiu biu quyt: b phiu biu quyt php nh - biu quyt a s
(Statutory Voting Right) v b phiu biu quyt tch ly (Cumulative Voting Right).
Quyn b phiu biu quyt php nh l quyn dnh cho c ng dng l phiu ca
mnh bu cho cc thnh vin hi ng qun tr m khng c dn phiu cho mt
ngi, hoc biu quyt mt s vn trong i hi c ng m khng c dn phiu
mt vn no . V d: c ng A c phn b 200 phiu biu quyt bu 5
thnh vin hi ng qun tr. C ng ny dnh cho mi ng vin 200 phiu hoc
khng dnh phiu no m khng c dn phiu cho mt ngi.
Quyn b phiu biu quyt tch ly cho php c ng c th dn phiu cho mt ngi
no m mnh chn vo hi ng qun tr. Trng hp ca ng A v d trn, ng
A c quyn dn c 1000 phiu (200 x 5) bu cho 1 ngi, hoc 200 phiu cho ng
vin ny, 800 phiu cho ng vin khc. Cch b phiu ny thch hp vi nhng cng
ty c phn i chng v c li cho c ng nh, v tuy c t phiu bu, nhng h c
th tp trung phiu tng thm gi tr quyn b phiu ca mnh cho mt ngi hoc
mt vn no m ng ta ng thun.
2.3.2.4. Theo kh nng chuyn nhng
- C phiu ghi danh: L loi c phiu c ghi tn ngi nm gi. Tn v thng tin c
nhn ca ch s hu c ng k v qun l ti cng ty pht hnh.
- C phiu ghi danh khng c chuyn nhng t do v thng c pht hnh
cho cc sng lp vin v cc thnh vin ch cht ca HQT.
- C phiu v danh: L loi c phiu khng ghi tn ngi nm gi. Tn v thng tin
c nhn ca ch s hu c khng c lu gi v qun l ti cng ty pht hnh.
C phiu v danh c chuyn nhng t do trn TTCK v pht hnh rng ri ra
cng chng.
2.3.3. S ging v khc nhau gia c phiu v tri phiu
- Nhng c trng ca c phiu u i ging c phiu thng
o Khng c thi hn thanh ton vn gc.
o Li tc c phn khng c tnh gim tr khi tnh thu thu nhp doanh nghip.

Bi 2: Cc loi chng khon
48 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
o Khi cng ty gp kh khn trong kinh doanh thu c t li nhun hoc khng
thu c li nhun th c th hon tr li tc c phn u i m khng b e
da bi nguy c ph sn.
- Nhng c trng ca c phiu u i ging tri phiu
o C phiu u i v c tc c li tc c tr
theo mc xc nh trc.
o Khi cng ty thu c li nhun cao th c ng
u i khng c tham d vo vic phn chia
phn li nhun cao (nu l c phiu u i
khng tham d), ngc li nu cng ty kinh
doanh st km, cng ty vn phi c trch nhim
thanh ton li tc cho c ng u i, tuy nhin c th hon tr vo k
tip theo.
o V c bn c ng u i khng c quyn biu quyt (tr c phiu u i biu
quyt).
o Khi cng ty b ph sn c ng u i c quyn u tin c phn chia ti sn
trc c ng thng.
- Nhng c trng ging v khc nhau gia c phiu thng v tri phiu cng ty
Xt trn gc doanh nghip, c phiu v tri phiu u l chng khon v l
cng c m doanh nghip c th s dng huy ng vn. Tuy nhin c phiu
thng v tri phiu c nhng im khc nhau c bn sau:
o C phiu l chng khon vn, cn tri phiu l chng khon n. Vic pht
hnh c phiu lm tng vn ch s hu, cn pht hnh tri phiu lm tng n.
o C phiu khng c k hn thanh ton, ngi mua c phiu khng th trc tip
rt vn ra khi cng ty m ch c th chuyn nhng cho ngi khc. Tri
phiu c k hn thanh ton v c xc nh trc. Khi tri phiu n hn
thanh ton, cng ty c trch nhim hon vn cho tri ch theo mnh gi.
o Nhn chung li tc tri phiu c xc nh trc (c nh hoc th ni li
sut) khng ph thuc vo kt qu kinh doanh ca cng ty c phn. Li tc c
phiu ph thuc vo kt qu hot ng ca cng ty. Khi cng ty thanh l, gii
th, ngi mua tri phiu c thanh ton trc ngi c c phiu.
o Ngi mua c phiu l c ng - ch s hu cng ty c quyn qun l cng ty
ng thi cng l ngi gnh chu ri ro ca cng ty. Cn ngi mua tri phiu
l ngi cho vay khng c quyn tham gia vo vic qun l cng ty v ni
chung khng phi chu ri ro khi cng ty kinh doanh km hiu qu. Nhng nu
cng ty pht hnh b ph sn th cng phi chu ri ro mt kh nng thanh ton.
2.3.4. Gi tr ca c phiu thng
- Mnh gi c phiu
Hu ht cc cng ty c phn u n nh mnh gi cho mi c phiu thng. Mnh
gi ny c in trn t c phiu hoc ghi trong s sch k ton, trong iu l ca
cng ty pht hnh. Mnh gi c phiu khng lin quan trc tip n gi tr th
trng ca c phiu . Mnh gi th hin tm quan trng nht ca n vo thi

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 49
im pht hnh, l cn c xc nh s lng c phiu d kin pht hnh v tnh
t sut c tc danh ngha. Tuy nhin, mt cng ty c phn cng c th pht hnh c
phiu khng c mnh gi, chng hn nh cc c phiu c bit dnh cho cc sng
lp vin ca cng ty. C phiu ny c c im l ch c hng li sau khi tin
li thun tu chia cho cc c ng (ngi ch s hu c phiu, ng s hu
cng ty c phn).
- Th gi c phiu (Market Price)
Do c phiu thng c li tc khng c nh m ph thuc vo mc li nhun thu
c ca cng ty c phn v chnh sch chi tr c tc ca cng ty, nn n l loi
chng khon c ri ro cao. y cng chnh l nguyn nhn lm cho gi c
phiu trn th trng thng bin ng mnh hn so vi cc loi chng khon
khc. Gi hay th gi c phiu l gi giao dch, mua bn c phiu trn th trng
vo mt thi im xc nh. Th gi c phiu c th bng, thp hn, hoc cao hn
mnh gi v gi tr s sch ca c phiu. Th gi c phiu bin ng theo thi gian
v ph thuc vo tc ng tng hp ca nhiu nhn t nh: s tng trng hoc
suy thoi ca cng ty c phn, tnh hnh kinh t v m, tnh hnh chnh tr, li sut
th trng Sau y l mt s nhn t c bn:
o Nhng nhn t bn trong t chc pht hnh.
Mc d c nhiu quan im khc nhau nhng
c th thy v c bn v lu di cc nhn t
thuc v ni ti t chc pht hnh l nhn t c
tc ng ln n th gi c phiu. Nhn t c
bn nht gy nn s dao ng th gi c phiu
nm trong s thay i mc thu nhp hin ti (t
l c tc - divident rate, gi tr s sch ca c phiu hay gi tr doanh nghip)
v trin vng pht trin trong tng lai ca doanh nghip. Kt qu kinh doanh
hin ti v tng lai ca doanh nghip ph thuc vo nhiu yu t nh: trnh
trang thit b my mc v cng ngh, kh nng cnh tranh v m rng th
trng, tim lc ti chnh, trnh qun l ca ban lnh o, trnh chuyn
mn v k nng ngh nghip ca ngi lao ng
o Nhng nhn t bn ngoi t chc pht hnh: c th chia thnh 2 nhm nhn t
c bn: (1) Nhng thay i trong iu kin chnh tr x hi nh chin tranh,
nhng thay i trong b my qun l, s tc ng ca iu kin t nhin, iu
kin vn ha, khoa hc k thut, (2) Nhng nhn t v kinh t, tin t Kinh
t trong nc v th gii tng trng, kh nng kinh doanh c trin vng l
iu kin tt cho hot ng u t lm cho gi c phiu c xu hng gia tng
v ngc li. Gi c phiu trn th trng cng rt nhy cm vi s thay i
ca li sut v tc lm pht. Li sut v lm pht gia tng thng ko theo
s gim gi ca c phiu
- Gi tr s sch (book value) ca c phiu thng
Gi tr s sch hay gi tr ti sn rng (Net Asset Value - NAV) ca c phiu
thng (CPT) l gi tr c phiu tnh theo s liu trong s k ton ca cng ty vo
mt thi im xc nh. Gi tr s sch ca c phiu khng c nh m thay i
theo thi gian ty thuc vo gi pht hnh, kt qu kinh doanh, chnh sch chi tr

Bi 2: Cc loi chng khon
50 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
c tc, chnh sch phn phi thu nhp gi li, chnh sch tch gp c phiu ca
cng ty c phn...
Gi tr s sch ca 1CPT (NAV) = Tng vn CPT / S CPT ang lu hnh
S c phiu ang lu hnh: l s c phiu cng ty bn ra cho nh u t v
cng ty thu v c 1 phn hoc ton b s tin bn s c phiu . y chnh
l tng s c phiu do cc nh u t vo cng ty ang nm gi. Tng s c phiu
ang lu hnh ti mt thi im nht nh ph thuc vo nhiu yu t nh: S c
phiu c php pht hnh ln u v pht hnh b sung trong qu trnh kinh
doanh, s c phiu cng ty mua li, s c phiu qu cng ty bn ra, s c phiu
tr c tc cho c ng, tnh hnh tch, gp c phiu ca cng ty, tnh hnh chi tr
c tc bng c phiu...
Khi mt cng ty ng k vn iu l (lc thnh lp) hoc ng k pht hnh c
phiu b sung, s c c quan Nh nc c thm quyn cho php pht hnh mt
lng c phiu nht nh. l s c phiu c php pht hnh. Cc cng ty c
th khng pht hnh ht ngay s c phiu c php pht hnh, h li mt s
s dng v sau ( chi tr c tc, pht hnh tip khi cn thit). Lng c
phiu bn ra gi l c phiu pht hnh. S c phiu pht hnh nhng c
cng ty mua li v hin ang do cng ty nm gi gi l c phiu qu. S c phiu
ny khng c quyn nhn c tc, v khng c hng cc quyn li khc nh
tham gia ng c, bu c, biu quyt nh cc c phiu ang lu hnh.
S c phiu pht hnh = S c phiu ang lu hnh + s c phiu qu
2.4. Chng ch qu u t
2.4.1. Qu u t
- S ra i ca qu u t
Trong giai on u pht trin ca TTCK, cc nh
u t trn th trng ch yu l cc nh u t c
nhn, vi c trng l vic u t ca h thng
c thc hin mt cch c lp theo mun ch
quan ca c nhn h. L nhng nh u t khng
chuyn nghip, li hn ch v kin thc v kinh
nghim u t, mt khc do quy m vn khng ln
nn kh c kh nng a dng ha danh mc u
t Tt c nhng iu nu trn l nguyn nhn lm gia tng ri ro tim n, gim
kh nng sinh li k vng trong u t chng khon.
Qu trnh pht trin ca TTCK dn ti s ra i ca cc qu u t chng
khon. Qu u t l qu hnh thnh t vn gp ca nh u t vi mc ch kim
li nhun t vic u t vo chng khon v cc loi ti sn u t khc, k c
bt ng sn, trong nh u t khng c quyn kim sot hng ngy i vi
vic ra quyt nh u t ca qu. y l mt nh ch ti chnh, mt t chc u
t chng khon chuyn nghip, thc hin huy ng vn ca cc c nhn v tp th
u t chng khon. Khc vi u t c nhn, do c li th v quy m vn u
t, hn na vic u t c thc hin bi nhng nh u t chuyn nghip, c
kin thc v kinh nghim trong u t chng khon nn li nhun k vng thu
c t hot ng u t ny thng cao hn.

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 51
Vic hnh thnh v gia tng vn ca qu u t chng khon c th thc hin bng
mt trong hai con ng:
o Th nht, Qu u t chng khon thnh lp theo quy ch ca mt cng ty c
phn (c gi l cng ty u t chng khon), c t cch php nhn v c
mt hi ng qun tr iu hnh hot ng ca qu. Cng ty pht hnh c
phiu cho mt s thnh vin gii hn, hoc pht hnh rng ri ra cng chng
huy ng vn (hnh thnh qu u t). Ngi mua c phiu ng vai tr l cc
c ng, l ng s hu cng ty u t chng khon.
o Th hai, Cng ty qun l qu pht hnh cc chng ch qu v bn chng ch
ny cho cc nh u t huy ng vn (hnh thnh qu u t). Trong m
hnh qu ny nh u t s hu chng ch qu khng ng vai tr l c ng
m n thun l ngi y thc cho cng ty qun l qu s dng vn huy ng
c qua pht hnh chng ch qu thc hin hot ng u t sao cho ph
hp vi iu l ca qu v php lut hin hnh.
- Cc loi qu u t
C nhiu loi qu u t chng khon nh
qu thnh vin, qu i chng, qu m, qu
ng, qu u t dng cng ty, qu u t
dng hp ng
o Qu thnh vin (cn gi l qu c nhn)
l qu huy ng vn bng phng thc
pht hnh ring l cho mt nhm nh
cc nh u t, c th c la chn
trc, l cc c nhn hay cc nh ch ti chnh hoc cc tp on kinh t ln.
Vit Nam, theo quy nh hin hnh, qu thnh vin l qu u t chng
khon c s thnh vin tham gia gp vn khng vt qu 30 thnh vin v ch
bao gm thnh vin l php nhn.
o Qu i chng l qu u t chng khon thc hin cho bn chng ch qu
rng ri ra cng chng. Nh u t c th l c nhn, php nhn nhng a phn
l nh u t ring l. Theo c ch hot ng, qu i chng thng bao gm:
qu m v qu ng.
o Qu ng (closed - end funds) l qu i chng m chng ch qu (hoc c
phiu) cho bn ra cng chng khng c mua li theo yu cu ca nh
u t. Chng ch qu (hoc c phiu) c nim yt v giao dch trn th
trng th cp gia cc nh u t m khng lm nh hng n quy m
ngun vn ca qu.
o Qu m (open - end funds): cn gi l qu h tng (Mutual Funds) l qu i
chng m chng ch qu (hoc c phiu) cho bn ra cng chng phi c
mua li theo yu cu ca nh u t. Nh u t c th yu cu ngi qun l
mua li chng ch qu u t (hoc c phiu) ca qu vo bt c lc no trong
khi qu vn lin tc pht hnh chng ch (hoc c phiu) mi ra th trng. V
vy s vn ca qu khng ngng thay i. Vi c im ny, c phiu hay
chng ch qu khng giao dch trn th trng th cp m giao dch trc tip
vi qu hoc vi cc i l c y quyn giao dch ca qu.

Bi 2: Cc loi chng khon
52 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
Bng 2.1: Phn bit s khc nhau gia Qu ng v Qu m
Qu u t dng m Qy u t dng ng
- Cho bn ra cng chng lin tc, tng vn
ca qu m bin ng hng ngy
- S lng chng khon lu hnh lun thay
i
- Cng ty qun l qu sn sng mua li s
chng khon pht hnh theo gi tr ti
sn thun
- Chng ch qu c mua bn trc tip ti
cng ty qun l qu hoc ngi bo lnh,
i l
- Gi mua li chng ch qu l gi tr ti sn
thun cng l ph thoi vn
- L ph c cng vo gi tr ti sn thun
- Cho bn ra cng chng mt ln, tng vn
huy ng c nh trong sut thi gian hot
ng ca qu
- S lng chng khon lu hnh lun c
nh
- Cng ty qun l qu khng mua li s
chng khon pht hnh
- Chng ch qu c giao dch trn th
trng tp trung hoc th trng OTC
- Gi chng ch qu c xc nh bi quan h
cung cu trn th trng, c th bng hoc
cao hn hoc nh hn gi tr ti sn thun
- L ph giao dch tr cho nh mi gii
o Qu u t dng cng ty. Trong m hnh ny qu u t l mt php nhn, tc
l mt cng ty c hnh thnh theo quy nh ca php lut tng quc gia. C
quan iu hnh cao nht ca qu l hi ng qun tr do cc c ng (nh u
t) bu ra.
o Qu u t dng hp ng. y l m hnh qu u t tn thc. Khc vi m
hnh qu u t dng cng ty, m hnh ny qu u t khng phi l php
nhn. Cng ty qun l qu ng ra thnh lp qu, tin hnh vic huy ng vn
v thc hin u t theo nhng mc tiu ra trong iu l qu. Nh u t
gp vn vo qu thng qua vic mua chng ch qu do cng ty qun l qu
pht hnh v y thc cho cng ty qun l qu qun l v u t vn ca mnh.
Cng ty qun l qu khng phi l ngi ch s hu qu m ch l ngi c
y quyn qun l qu v hng thu nhp t ph qun l qu, cc khon thng
nu kt qu u t qu t c trn mc k vng.
2.4.2. Khi nim v c im ca chng ch qu u t
- Th no l chng ch qu u t
Chng ch qu u t l loi chng khon xc nhn
quyn s hu ca nh u t i vi mt phn vn
gp ca qu i chng.
- c im ca chng ch qu
o Chng ch qu do cng ty qun l qu u t
pht hnh nhm huy ng vn u t chng
khon hoc cc ti sn khc nhm mc ch tm
kim li nhun.
o Chng ch qu l bng chng xc nhn vic gp
vn ca nh u t vo qu, do li ch (thu nhp) m mi nh u t c
hng ph thuc vo kt qu u t ca qu v t l chng ch qu m nh u
t nm gi so vi tng s chng ch qu ca qu ang lu hnh.

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 53
o Ty theo c im ca mi loi qu m nh u t nm gi chng ch qu c
th thu hi vn trc tip t t chc pht hnh chng ch qu, hoc em bn
chng trn TTCK.
- Phn bit s ging v khc nhau gia u t c phiu ca cng ty u t
chng khon v u t chng ch qu do cng ty qun l qu pht hnh
C hai hnh thc u t mua c phiu ca cng ty u t chng khon v mua
chng ch qu c c im chung: l, u t khng trc tip thc hin hnh vi
u t chng khon m gin tip thng qua qu, ng thi c hng li t kt
qu u t ca qu theo t l c phiu hoc chng ch qu m h nm gi so vi
tng s c phiu hoc chng ch qu ang lu hnh ca t chc pht hnh.
Tuy nhin, gia hai hnh thc u t cng c nhng im khc nhau. Nu nm gi
c phiu ca cng ty u t chng khon, nh u t gi vai tr l c ng, c
quyn ng c, bu c v biu quyt cc vn quan trng ca cng ty. Ngc li,
nu s hu chng ch qu do cc cng ty qun l qu pht hnh, nh u t khng
c quyn tham gia vo qu trnh ra cc quyt nh u t ca qu vi t cch l
ng s hu m ch thun ty l ngi y thc vic u t cho cng ty qun l qu.

Bi tp tnh hung

Th trng bt ng sn trong vi thng gn y bin ng rt mnh, gi bt ng sn
ang tng cao v d on s bng n trong thi gian ti. Thy c thi c kinh
doanh, cng ty than Bnh Minh quyt nh thnh lp mt qu u t chng khon dng
ng tn l Bnh Pht do chnh cng ty qun l, tng vn iu l ca qu l 100 t
ng huy ng c bng hnh thc bn cc chng ch qu ng ra ngoi cng chng.
Sau khi huy ng c vn t pht hnh chng ch qu, cng ty u t ngay 50 t
ng vo mt l t ln cnh ng Lng - Ha Lc, u t 30 t vo th trng chng
khon, cho cng ty than H Tu vay 15 t, 5 t cn li v u t ngay vo chng ch qu
ca mnh. Sau mt thi gian, th trng bt ng tip tc ln cn st nn cng ty quyt
nh pht hnh thm chng ch qu tng vn ln 200 t nhm c thm tin u t
vo th trng ny.
Cu hi
Theo anh (ch), vic lm ca cng ty than Bnh Minh v qu u t chng khon Bnh
Pht ng hay sai? Gii thch?
2.5. Chng khon phi sinh (Derivatives)
Chng khon phi sinh l nhng chng khon c hnh thnh trn c s cc chng
khon gc (c phiu, tri phiu) nhm cc mc tiu khc nhau nh: bo v quyn li
ca ngi s hu chng khon gc, phn tn ri ro, bo v hoc to li nhun.
Chng khon phi sinh c nhiu loi nh: quyn mua c phn, chng quyn, quyn
chn, hp ng k hn, hp ng tng lai
2.5.1. Quyn mua c phn (Rights Certificate)
- Khi nim
Quyn mua c phn hay c phiu (cn gi l quyn mua trc) l quyn c u
tin mua trc c phiu ph thng mi m cng ty c phn ginh cho cc c ng
hin hu ca cng ty.

Bi 2: Cc loi chng khon
54 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
Theo Lut Chng khon ca Vit Nam, Quyn mua
c phn l loi chng khon do cng ty c phn
pht hnh km theo t pht hnh c phiu b sung
nhm m bo cho c ng hin hu quyn mua c
phiu mi theo nhng iu kin c xc nh
(mua c phiu mi theo mt mc gi n nh trc
trong mt khong thi gian xc nh).
- Ni dung c bn ca chng nhn quyn mua c phn
o Tn hng ha c s: tn ca loi chng khon c mua theo quyn.
o Thi gian hiu lc ca quyn.
o S lng quyn mua m c ng c hng.
o Gi mua c phiu theo quyn.
o T l quyn mua/1 c phiu mi.
S lng c phiu mi c quyn mua i vi tng c ng hin hu ph thuc
vo cc yu t:
o S lng c phiu ph thng c cng ty pht hnh.
o S lng c phiu ph thng mi cng ty s pht hnh trong t pht hnh.
o S lng c phiu ca cng ty m c ng ang s hu.
S c phiu hin ang nm gi S c phiu mi
c quyn mua
ca c ng hin hu
=
T l quyn mua/1 c phiu mi
- c im ca quyn mua c phiu
o c pht hnh theo tng t vi thi hn hiu lc thng rt ngn khi cc
cng ty c phn mun tng vn iu l thc hin cc d n m rng sn
xut kinh doanh .
o Thng thng mi c phn ang lu hnh c cp 1 quyn mua trc. S
lng quyn cn thit c mua mt c phiu mi (t l quyn mua/ 1 c
phiu mi) ph thuc vo tng s lng quyn v s lng c phiu mi d
kin pht hnh theo k hoch ca cng ty.
S tin cn huy ng
S lng c phiu
cn pht hnh
=
Gi bn 1 c phiu theo quyn

S c phiu c (s c phiu ang lu hnh) S quyn cn c
mua c mt s c
phiu mi
=
S c phiu mi
o Gi bn c phiu mi theo quyn mua thng thp hn gi th trng, bi 2 l do:
Th nht, bn thn gi th trng ca c phiu cha ng mt c trng
vn c l khng n nh. Ngay sau khi quyn c pht hnh, lng cung
c phiu trn th trng gia tng trong khi nhu cu c th khng thay i v
l nguyn nhn dn n gim gi c phiu. Nu gi c phiu theo quyn
cao hn gi th trng s dn ti h qu tt yu l cng ty khng th thc
hin c k hoch pht hnh c phiu ph thng mi ca mnh.

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 55
Th hai, b p tn tht gim gi chng
khon do hiu ng pha long. Theo nguyn
tc cung cu, khi khi lng cung c phiu
gia tng s lm gi chng khon trn th
trng gim xung. Vic n nh gi mua
theo quyn thp hn gi th trng trc khi
pht hnh quyn l b p thit hi, bo
m quyn li cho cc c ng hin hu.
o i vi cc c ng hin hu, nu khng c nhu cu u t thm vn vo cng
ty ca mnh (khng thc hin quyn) th c th chuyn nhng quyn cho nh
u t khc trong thi gian quyn cha ht hn hiu lc. Quyn mua trc c
th c giao dch, chuyn nhng nhiu ln trn TTCK gia cc nh u t.
o Gi quyn mua c giao dch trn th trng lun bin ng, ph thuc vo:
Mc chnh lch gia gi theo quyn v th gi c phiu.
S quyn cn c mua c mt c phiu mi.
Xu hng bin ng gi hin hnh ca c phiu trn th trng.
Thi hn hiu lc cn li ca quyn mua.
- Xc nh gi tham chiu (gi tr l thuyt) ca quyn
o Gi P
0
l gi c phiu trn th trng trc ngy giao dch khng hng quyn
(ngy giao dch c hng quyn mua c phiu),
V d: ngy cht danh sch c ng c hng quyn mua c phiu mi l
ngy th su 9/4/N, thi gian thanh ton ca th trng l T + 3 th ngy giao
dch cui cng c hng quyn mua c phiu l ngy T th ba 6/4/N, ngy
7/4/N l ngy giao dch khng hng quyn. => Po thng c s dng
xc nh gi quyn l gi c phiu ngy 6/4/N hoc c th ngy lin k trc
(5/4/N).
o P
1
l gi (d kin) c phiu ngy giao dch khng c hng quyn mua,
o m l s c phiu hin ang lu hnh,
o n l s c phiu d kin pht hnh mi,
o F l gi c phiu theo quyn,
o R l gi ca quyn.
Theo nguyn tc ngang gi ta c cc cng thc sau:
0
1
0 1
(mP nF)
P
(m n)
R P P
+
=
+
=

Thay gi tr P
1
vo cng thc trn:
( )
0 0 0 0
0
0
(mP nF) (mP nP mP nF)
R P
m n (m n)
n(P F)
R
(m n)
(
+ +
= =
(
+ +
(

=
+


Bi 2: Cc loi chng khon
56 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
0
(P F)
R
m
1
n

=
+

Nu nh u t mua quyn vi gi R s l ngang gi (tc l tng chi ph mua mt c
phiu bng P
1
), nu mua vi gi thp hn R th tng chi ph nh hn P
1
, nu mua vi
gi cao hn R th tng chi ph ln hn P
1
.
Cn lu rng P
1
l mc gi ca c phiu d on sau ngy pht hnh quyn, v theo
nguyn tc ngang gi th P
1
< P
0
. Trn thc t, do nhiu yu t tc ng khc nhau m
P
1
c th bng P
0
(P
1
= P
0
), hoc nh hn P
0
(P
1
< P
0
),

hoc ln hn P
0
(P
1
> P
0
)
.

V d: ng Nam mua c phiu VTC vo ngy 26/7/2006 (ngy giao dch c hng
quyn mua c phiu VTC trong t pht hnh mi) vi gi 52.600, ngy 31/7/2006
l ngy cht danh sch c ng c quyn mua c phiu VTC trong t pht hnh
mi vi t l 5:1 (5 c phiu c c mua 1 c phiu mi). Gi bn c phiu VTC
theo quyn mua l 43.800.
0
(P F)
52.600 43.800 8.800
R 1.466, 67
m
5 1 6
1
n

= = =
+
+
ng
Mc ch pht hnh quyn mua c thc hin bi nhiu l do: bo v quyn kim
sot ca c ng c, gi nguyn c cu s hu ca cng ty, khng mun chia s
quyn lc ca cc c ng hin hu vi cc nh u t khc trn th trng, khng
mun thay i c cu c ng v c cu ban lnh o cng ty; chia thng, bo m
li ch c ng hoc to c hi cho c ng. Quyn mua c v nh l mt cng c
hu hiu nhm mc ch bo v cc quyn li ca cc c ng hin hu trong qu
trnh tng vn iu l ca cng ty c phn.
2.5.2. Chng quyn (Warrants)
- Khi nim
Chng quyn (cn gi l bo chng phiu) l loi
chng khon c pht hnh cng vi vic pht
hnh tri phiu hoc c phiu u i, cho php
ngi s hu chng khon c quyn mua mt s
lng c phiu thng theo mt mc gi xc nh
trc trong mt thi hn nht nh.
- Ni dung c bn ca chng quyn
o Tn hng ha c s.
o Thi gian hiu lc ca chng quyn.
o Gi mua c phiu theo chng quyn hoc gi chuyn i.
o T l chng quyn/1 chng khon c chuyn i.
Vic pht hnh chng quyn l hnh thc qung co v trin vng trong tng lai
ca cng ty, nhm lm tng tnh hp dn ca chng khon trong t pht hnh .
V d: cng ty ABC mun huy ng vn n mt cch d dng hn nn quyt
nh pht hnh tri phiu km chng quyn. Tri phiu c mnh gi 500.000 ,

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 57
thi hn 10 nm, li sut 10%/nm. Mi tri phiu pht hnh km theo mt chng
quyn vi t l 1:5 (c ngha l mt tri phiu c quyn mua 5 c phiu thng),
gi mua l 100.000 /CP (gi c phiu ca cng ty trn th trng hin hnh l
50.000 /CP) trong thi hn 5 nm (t nm th 6 n nm th 10). Nh u t
mua tri phiu vi hy vng sau 5 nm gi c phiu ca cng ty tng ln, chng hn
145.000 /CP. Lc ng ta s s dng chng quyn mua c phiu ca cng ty
theo gi c xc nh trc 100.000 /CP v bn ra theo gi th trng
145.000 /CP.
Nu gi c phiu trn th trng khng tng, nh u t s khng thc hin chng
quyn ca mnh.
- c im ca chng quyn
o Chng quyn do cc cng ty pht hnh chng khon gc pht hnh.
o Chng quyn c thi hn hiu lc di hn quyn mua c phn, thng thng t
5 n 10 nm, thm ch c th l vnh vin.
o Gi mua c phiu ghi trn chng quyn bao gi cng cao hn gi th trng
ca c phiu ti thi im pht hnh. Gi ny thng c nh hoc cng c th
c tng ln theo mt nh k no .
o Ngi nm gi chng quyn c quyn mua c phiu thng, hoc c th
giao dch, mua bn trn TTCK. Gi c ca chng quyn c quyt nh bi:
Th nht, gi tr ni ti ca chng quyn. Gi tr ni ti ca chng quyn l
tng mc chnh lch gi gia gi theo chng quyn v d bo gi th
trng ca c phiu vo thi im c php mua hoc chuyn i.
V d: Tng chng quyn ng A nm gi cho php mua mt s c phiu
vi tng gi thanh ton l 2.000.000 (theo gi ghi trn chng quyn). Gi
th trng ca s c phiu ny thi im c mua c phiu theo quyn
l 2.200.000 th gi tr ni ti ca chng quyn s l 200.000 .
Gi c ca chng quyn c giao dch trn th trng bao gi cng nh
hn gi tr ni ti ca n.
Th hai, di thi hn hiu lc cn li ca chng quyn. Thi hn hiu
lc cn li ca chng quyn cng ngn th gi chng quyn cng thp v
ngc li.
o Ngi nm gi chng quyn khng c nhng quyn ca mt c ng trong
cng ty (khng c quyn biu quyt, nhn c tc)
2.5.3. Hp ng quyn chn (Option contracts)
- Khi nim: Hp ng quyn chn l loi hp ng cho php bn nm gi quyn
(bn mua quyn) c mua (nu l hp ng quyn chn mua) hoc bn (nu l
hp ng quyn chn bn) nhng khng bt buc mt khi lng chng khon
nht nh vi mt mc gi v trong mt thi hn xc nh.
- Cc yu t c bn ca hp ng quyn chn
o Tn v khi lng chng khon c mua, hoc bn theo quyn,
o Loi quyn: quyn chn mua (call option) hay chn bn (put option),

Bi 2: Cc loi chng khon
58 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
o Cch thc hin quyn: quyn chn kiu M hay
kiu u,
o Thi hn hiu lc ca quyn,
o Gi hng ha c s (gi mua, hoc bn chng
khon theo quyn),
o Gi (ph) quyn chn m ngi mua quyn phi
tr cho ngi bn quyn.
Ngi nm gi quyn chn c quyn mua, hoc c
quyn bn chng khon trong thi gian hiu lc
ca hp ng. Mt hp ng quyn chn kiu M c th c thc hin vo bt
k thi im no trong thi gian hiu lc ca n, k c ngy o hn ca hp
ng. Cn mt hp ng quyn chn kiu u ch c php thc hin vo ngy
hp ng o hn.
- c im ca hp ng quyn chn
o Hp ng quyn chn c k kt hin ti v ti thi im ny ngi mua
quyn phi tr cho ngi bn quyn ph quyn chn.
o Hp ng quyn chn khng c tnh bt buc, do trong thi gian hiu lc
ca hp ng, ngi nm gi quyn c th thc hin, hoc khng thc hin
quyn chn, hoc c th bn quyn cho ngi khc.
o Ngi bn quyn c trch nhim chuyn giao chng khon (i vi quyn
chn mua) hoc thanh ton tin (i vi quyn chn bn) cho ngi mua quyn
nu ngi mua quyn thc hin hp ng.
o Hp ng quyn chn c cc nh u t s dng bo v li nhun hoc
hn ch thua l trong u t kinh doanh chng khon.
- Cc loi quyn chn
o Quyn chn mua (Call option)
Khi nim

Quyn chn mua l loi quyn chn cho php bn mua quyn c quyn nhng
khng bt buc mua mt khi lng chng khon nht nh vi mt mc gi v
trong mt thi hn xc nh.
V d: Gi c phiu (CP) ca cng ty ABC hin ang giao dch mc gi
60.000 /CP. Da trn c s mt s thng tin thu thp c, ng Nam d on
gi CP ny s tng ln 90.000 /CP vo thng 10. Nu ng Nam mun mua
2000CP hin ti th phi b ra 120.000.000 (2000 60.000). Nu d on
ng, ng Nam s thu c li nhun t thng v u t ny, gi CP ca
cng ty ABC cng tng th li nhun thu c cng ln. Nhng nu d on
ca ng Nam khng ng, gi CP ca cng ty ABC khng tng m li gim
xung 50.000 /CP vo thng 10 th ng Nam s b l 20.000.000 [2000
(60.000 50.000)]. V, nu gi th trng cng gim su bao nhiu th thua l
m ng Nam phi gnh chu s cng ln by nhiu.
hn ch ri ro v vn thc hin c nh mua CP ca cng ty ABC nh
d on, ng Nam u t bng vic mua quyn chn mua CP ca cng ty

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 59
ABC, gi c phiu theo hp ng quyn chn E = 60.000 /CP, thi hn 2
thng, s lng 2.000 CP vi gi (ph) quyn chn mua C = 3.000 /CP. Tng
chi ph mua quyn chn mua l 6.000.000 (2000 3000). Nu n thng 10,
gi CP ca cng ty ABC tng ln 90.000.000 /CP (theo ng d on), ng
Nam s thc hin quyn chn mua ca mnh v so vi gi th trng ng thu
c s tin li: 2.000 (90.000 60.000 3.000) = 54.000.000 . Nu gi CP
trn th trng cng tng cao th li ng Nam nhn c cng ln. Ngc li,
nu gi CP khng tng m gim, th ng Nam s b l. Nhng ng gii hn
c mc thua l ti a l 6.000.000 . y chnh l im khc bit gia hp
ng mua bn giao ngay vi hp ng quyn chn.
o Quyn chn bn (Put option)
Khi nim

Quyn chn bn l loi quyn chn cho php bn mua quyn c quyn nhng
khng bt buc bn mt khi lng chng khon nht nh vi mt mc gi v
trong mt thi hn xc nh.
V d: ng X ang nm gi 2.000 CP ca cng
ty A m ng mua cch y 5 thng vi gi
40.000 /CP. Hin ti CP ny ang giao dch
mc gi 60.000 /CP. Da trn c s 1 s thng
tin thu thp c ng X d on gi CP ny s
gim xung 40.000 /CP vo thng 10. ng X
d tnh nu bn 2.000 CP hin ti th s thu
c 120.000.000 (2.000 60.000) v thu
c mc li l 40.000.000 . Nhng nu d
on ca X khng ng, gi CP ca cng ty A khng gim m li tng ln
70.000 /CP vo thng 10 th thu nhp ca ng X s b gim 20.000.000 .
bo v li nhun v vn thc hin c nh bn s CP, ng X
mua quyn chn bn CP ca cng ty A, gi bn theo hp ng quyn chn
E = 60.000 /CP, thi hn 2 thng, s lng 2.000 CP vi gi (ph) quyn chn
bn P = 3.000 /CP. Tng chi ph mua quyn chn bn l 6.000.000 . n
thng 10, nu gi CP ca cng ty A gim xung 40.000 /CP (theo ng d
on), ng X s thc hin quyn chn bn ca mnh v vn thu c s tin
li: 2.000 (60.000 40.000 3.000) = 34.000.000 . Nu gi CP khng gim
m li tng ln 70.000 /CP, th ng X s khng thc hin quyn bn m bn
theo gi th trng. ng X s nhn c s tin li l: 2.000 (70.000 40.000
3.000) = 54.000.000 . Nu gi th trng cng tng th li ng X nhn c s
cng ln.
Ngoi vic s dng quyn chn cho mc ch phng nga ri ro nh cc v d
nu trn, ngy nay quyn chn cn c s dng cho mc ch u c (hng
thu nhp t s ln xung gi c phiu m khng cn thc hin vic chuyn
giao c phiu).
V d: Nh u t A mua quyn chn mua 1000 c phiu XYZ vi gi mua
theo hp ng 100 USD/CP, ph quyn chn l 1 USD/CP, k hn 2 thng.
Nu n ngy thc hin quyn chn, gi c phiu XYZ trn th trng giao

Bi 2: Cc loi chng khon
60 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
ngay l 120 USD/CP, nh u t s nhn c li trn mi c phiu l 19 USD
(120-100-1). Ngc li, nu gi c phiu gim xung 95 USD/CP, nh u t
l 1 USD/CP.
- Gi tr ni ti ca quyn chn
L gi tr m ngi nm gi quyn s nhn c bng cch thc hin ngay lp tc.
Gi E l gi chng khon theo quyn, S l gi chng khon mua bn giao ngay
hin ti.
E < S Quyn chn mua c li (in the money)
E = S Quyn chn mua ha vn (at the money)
E > S Quyn chn mua l (out of money)
i vi quyn chn bn th ngc li.
- Gi tr thi gian ca quyn
L khon tri ra gia gi ca mt quyn so vi gi tr ni ti ca n.
V d:
Gi quyn chn mua 1 c phiu ABC l C = 4000 , E = 40.000, S = 42.000
Gi tr thi gian ca quyn l: 4000 (42.000 40.000) = 2000
- Cc yu t nh hng n gi quyn chn
o Gi thc hin (E): i vi quyn chn mua
chng khon, nu gi thc hin theo quyn
cng cao so vi gi hin hnh ca chng khon
trn th trng (S) th gi quyn chn mua cng
thp v ngc li. i vi quyn chn bn
chng khon, nu gi thc hin theo quyn
cng cao th gi quyn chn bn cng cao v
ngc li.
o Xu hng bin ng gi giao ngay (S) ca chng khon c s: i vi quyn
chn mua, gi quyn chn c quan h cng chiu vi s tng gim gi ca
chng khon c s. Ngc li, i vi quyn chn bn, gi quyn chn c
quan h ngc chiu vi s bin ng ca gi chng khon c s.
o Thi hn hiu lc cn li ca quyn chn: Thng thng, nu thi hn hiu lc
ca quyn chn cng di th gi quyn cng cao. Ngc li, thi hn hiu lc
cn li cng ngn th gi quyn cng thp.
o Li sut ngn hn phi ri ro hin hnh trn th trng: Yu t ny ch yu lin
quan ti s tng, gim gi ca quyn chn mua hoc bn tri phiu. Gi quyn
chn mua tri phiu s tng nu li sut ngn hn phi ri ro hin hnh tng.
iu ny ngc li i vi gi quyn chn bn tri phiu .
o Li sut coupon: Vi l do cc coupon lun c xu hng lm gim gi quyn
mua tri phiu, nn vic nm gi tri phiu s tr nn hp dn hn so vi vic
nm gi quyn. iu s lm cho gi quyn chn mua tri phiu c coupon
thp hn gi quyn mua tri phiu thng thng khng c coupon. iu ny
hon ton ngc li i vi gi quyn chn bn tri phiu.

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 61
o Xu hng dao ng ca li sut trong thi hn cn li ca quyn: iu ny
c gii ngha l khi mc li sut d on c xu hng tng th gi quyn
mua chng khon s tng, ngc li, gi quyn bn chng khon s gim nu
nu li sut d on c xu hng gim st. Bi l, khi li sut d on cng
cao th ngi nm gi chng khon khng mun tip tc nm gi chng
khon, iu ny c li cho ngi nm gi quyn chn mua v s bt li cho
nhng ngi nm gi quyn chn bn.
Vic nghin cu s tc ng ca cc yu t ti s tng gim gi quyn c mt
ngha quan trng i vi ngi nm gi v n li cng quan trng hn i
vi nhng ngi kinh doanh quyn chn trn TTCK bi y chnh l nhng
cn c cn thit xc nh gi quyn chn.
2.5.4. Cc chng khon phi sinh khc
2.5.4.1. Hp ng k hn (Forward Contracts)
- Khi nim
Hp ng k hn l cam kt mua hoc bn mt hoc mt nhm chng khon hoc
ch s chng khon nht nh vi mt s lng v mt mc gi nht nh vo ngy
xc nh trong tng lai.
Nh vy, hp ng k hn cng l mt hp ng kinh t trong hai bn mua bn
tha thun v thng nht vi nhau cc iu khon ca hp ng lin quan ti vic
giao dch chng khon vo mt thi im trong tng lai. Khi thc hin hp ng
k hn, ngi mua chng khon s nhn c chng khon ng thi thanh ton
tin cho ngi bn. Ngi bn chuyn giao chng khon v nhn tin theo mc
gi tha thun v c ghi trong hp ng.
- c im ca hp ng k hn
o Hp ng k hn c tnh bt buc. n ngy
thc hin hp ng, nu bn no vi phm hp
ng s c trch nhim bi thng thit hi cho
bn b vi phm theo cc iu khon ca hp
ng k.
o Ngy thc hin hp ng ty theo s tha thun
gia hai bn v phi ph hp vi c ch ca th
trng.
o Gi trong hp ng k hn l gi mua bn chng khon, iu ny c ngha l
khng c chi ph khi k hp ng mua bn nh trong hp ng quyn chn.
o Hiu qu cng nh ri ro i vi mi bn ph thuc vo mc bin ng gi
chng khon trn th trng, vo thin ch v kh nng ca bn kia trong qu
trnh thc hin hp ng k...
Ngoi hp ng k hn c chuyn giao, ngy nay cc hp ng k hn khng
chuyn giao (NDF) cng hnh thnh v ngy mt pht trin. n ngy o
hn theo hp ng, nh u t nhn li (hoc tr l) cn c vo quy m hp
ng v chnh lch gi gia gi trong hp ng k hn vi gi giao ngay trn
th trng.

Bi 2: Cc loi chng khon
62 FIN301_Bai 2_v1.0011101210

2.5.4.2. Hp ng tng lai (Future Contracts)
- Khi nim
Hp ng tng lai l hp ng mua, hoc bn mt khi lng chng khon no
, ti mt thi im xc nh trong tng lai. y l loi hp ng c bit c
giao dch theo tiu chun ca s giao dch.
- c im ca hp ng tng lai
o Hot ng mua bn c thc hin theo cc
tiu chun m s giao dch quy nh. V d: loi
chng khon c mua bn trn th trng, thi
gian o hn, quy m hp ng, mc k qu...
o Gi chng khon c hnh thnh theo nguyn
tc u gi, hoc khp lnh. Gi ny khng c
nh nh hp ng k hn m thay i hng
ngy theo gi th trng.
o Vic thanh ton l, li vi nh u t c thc hin hng ngy cn c vo quy
m hp ng v mc chnh lch gi gia gi ng ca ngy thanh ton vi gi
khp lnh (nu l ngy thanh ton li, l u tin), vi gi ng ca ngy hm
trc (nu l cc ngy thanh ton li, l tip theo).
o Phn ln cc hp ng tng lai khng giao hng vo ngy o hn m thc
hin bng mt hp ng o.


Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 63
TM LC CUI BI
- C nhiu loi chng khon khc nhau, khng chng khon no c li th tuyt i.
- Tri phiu l chng khon n v c thi hn. Tri phiu c ri ro tim n thp hn, nhng thu
nhp thng cng thp hn. Li tc tri phiu c xc nh trc, hoc c nh, hoc th ni.
- C phiu l chng khon vn v khng c thi hn. C phiu c ri ro tim n cao hn,
nhng thu nhp k vng thng cng cao hn. Li tc c phiu thng khng c xc nh
trc, n ph thuc vo kt qu kinh doanh ca cng ty c phn v chnh sch chi tr c tc
ca cng ty.
- Chng ch qu u t do cc cng ty qun l qu pht hnh. Ngi u t nm gi chng ch
qu khng trc tip thc hin hnh vi u t chng khon t s vn gp vo qu. Hot
ng u t s dng Qu c thc hin theo iu l ca qu di s qun l iu hnh ca
cng ty qun l qu v c gim st bi ngn hng gim st. Ngi u t chng ch qu
c hng li t kt qu u t ca qu theo t l chng ch qu m h nm gi.
- C mt s loi chng khon phi sinh ch yu nh quyn mua c phn, chng quyn, quyn
chn Cc loi chng khon phi sinh khng phi l cng c huy ng vn, n l cc cng
c bo v quyn li cho cc c ng hin hu, cho tri ch, hoc l cc cng c u c v
phng trnh ri ro trong u t chng khon.

Bi 2: Cc loi chng khon
64 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
CU HI N TP
1. Trnh by khi nim v cc c trng c bn ca chng khon?
2. Tri phiu l g? Phn tch cc c trng c bn ca tri phiu?
3. C phiu l g? Phn tch cc c trng c bn ca c phiu?
4. Trnh by cc cch phn loi tri phiu? Lin h thc t v vic pht hnh cc loi tri phiu
Vit Nam hin nay?
5. Phn loi c phiu u i? Lin h thc t v cc loi c phiu u i c php pht hnh
Vit Nam hin nay?
6. Phn tch nhng im ging nhau v khc nhau gia c phiu thng v c phiu u i?
7. Phn tch nhng im ging nhau v khc nhau gia c phiu thng v tri phiu doanh nghip?
8. Th no l mnh gi, gi tr s sch v th gi ca c phiu? Phn tch cc yu t tc ng
n gi tr s sch ca c phiu thng?
9. Phn tch cc yu t tc ng n s lng c phiu thng ang lu hnh ca mt cng ty?
C phiu qu c c im g khc bit so vi c phiu ang lu hnh?
10. Nu khi nim v phn tch cc c im ca "Quyn mua c phiu - Rights"? Quyn mua
c phiu c pht hnh trong trng hp no?
11. Nu khi nim v phn tch cc c im ca Quyn chn mua - Call option v "Quyn
chn bn - Put option"?
BI TP
Bi 1: Trn th trng hin ang c tri phiu XYZ mnh gi 1.000.000 ng, thi hn 10 nm,
lu hnh c 6 nm, li sut 10%/nm, tr li 6 thng mt ln vo cui mi 6 thng.
Nh u t A c nhu cu u t trong thi hn 4 nm, d nh mua ngay tri phiu trn v gi n
cho n khi tri phiu o hn, ng thi cc khon li nhn c ng A tip tc u t vo mt
lnh vc khc vi li sut ti u t t c 7%/6 thng.
Vy, khi tri phiu o hn ng A thu c bao nhiu tin (c gc v li) trn mt tri phiu u
t hin ti?
Bi 2: Mt ngi u t ang c d nh u t tri phiu vi thi hn u t 5 nm, ng ta
ang c hai phng n u t nh sau:
- Phng n 1: Mua tri phiu A, tri phiu A c mnh gi 1.000.000 ng, li sut 9%/nm,
thi hn 10 nm, lu hnh c 5 nm v tr li 10 ln. Hin ang bn vi gi 890.000
/tri phiu.
- Phng n 2: Mua tri phiu B hin ang pht hnh. Tri phiu B c mnh gi 500.000 ng,
thi hn 5 nm, li sut 10%/nm, tr li 6 thng mt ln vo cui mi 6 thng. Gi pht hnh
l 470.000 /tri phiu.
Theo anh (ch), nh u t nn chn phng n u t no? Ti sao?
Bit rng: Li sut m ngi u t yu cu l 12%/nm.
Bi 3: Mt cng ty c phn c tnh hnh nh sau:
- S lng c phiu thng ang lu hnh tnh n ngy 1/1/N l: 1.000.000 c phiu

Bi 2: Cc loi chng khon
FIN301_Bai 2_v1.0011101210 65
- Theo s liu bng cn i k ton ngy 31/12/N:
Vn c ng thng l: 14.300 triu ng
Trong :
Vn gp: 10.000 triu ng
Cc qu: 2.300 triu ng
Li nhun cha phn phi: 2.000 triu ng
- Ngy 5/1/N+1, Hi ng qun tr cng b tr c tc cho c ng thng bng c phiu, s c
tc c tr l 10.000 c phiu. Vic tr c tc hon thnh trc ngy 15/1/N+1.
Yu cu:
1. Xc nh gi tr s sch 1 c phiu thng ca cng ty trc v sau khi tr c tc bng c
phiu.
2. n ngy 31/12/N, ng A nm gi 7.000 c phiu thng. Vy trc v sau khi nhn c tc,
ng A nm gi bao nhiu % quyn s hu cng ty?
Bit rng, cng ty ch pht hnh c phiu thng.
Bi 4: Cng ty c phn Thnh t c tnh hnh nh sau:
- S lng c phiu hin ang lu hnh tnh n ngy 01/01/N nh sau:
C phiu thng: 320.000 c phiu, mnh gi 10.000 /c phiu.
C phiu u i tch ly khng tham d: 25.000 c phiu, mnh gi 20.000 /c phiu, c tc
12%/nm. S c phiu ny cng ty pht hnh cch y 5 nm.
- Trong nm N cng ty pht hnh thm 130.000 c phiu thng v hon thnh vic pht hnh
vo ngy 30/4/N.
- S liu Bng cn i k ton ngy 31/12/N ca Cng ty:
Tng ti sn: 15.468 triu ng
Tng n phi tr: 6.368 triu ng (khng bao gm n c tc u i).
- Trong hai nm trc nm N (N-2; N-1) cng ty cha tr c c tc cho cc c ng u i.
Yu cu:
1. Xc nh s lng c phiu thng ang lu hnh ca cng ty ngy 31/12/N?
2. Xc nh gi tr s sch mt c phiu thng ca cng ty ngy 31/12/N?
3. Nu ngy 15/2/N+1 cng ty quyt nh tch c phiu thng theo t l 2: 3 th gi tr s sch
1 c phiu thng ca cng ty s thay i nh th no?
4. Ngy 30/9/N, c ng B ang nm gi 12.000 c phiu thng ca cng ty. Vy trc v sau
khi tch c phiu ng B nm gi bao nhiu % quyn s hu cng ty?
Bit rng: Trong nm N cng ty cha thc hin chi tr c tc cho cc c ng.
Bi 5: Cng ty c phn A hin ang c 5.000.000 c phiu ang lu hnh. Ngy 5/1/N theo
quyt nh ca i hi ng c ng, cng ty quyt nh pht hnh c phiu b sung cho cc c
ng hin hu tng vn iu l, s c phiu pht hnh thm l 1.000.000 c phiu, gi bn c
phiu theo quyn mua c phn l 43.800 ng/c phiu.
Gi c phiu trn th trng ca Cng ty c phn A trc ngy giao dch khng hng quyn
mua l 52.600 ng/c phiu.
Yu cu:
1. Xc nh t l mua c phiu mi ca cc c ng hin hu?

Bi 2: Cc loi chng khon
66 FIN301_Bai 2_v1.0011101210
2. Xc nh gi quyn mua ca c phiu ca Cng ty A?
3. Gi s nh u t X mua c 1000 quyn vi mc gi nh xc nh cu 2. Gi c
phiu ca Cng ty A sau ngy cht quyn 1 thng l 54.000 ng /c phiu. Xc nh mc li
(hoc l) ca nh u t X t hot ng u t mua s quyn mua c phiu ny (cha tnh
n chi ph mi gii chng khon)?
4. Nu sau khi cht quyn, gi c phiu ca cng ty trn th trng 42.100 ng /CP th li (l)
t hot ng u t ca ng A l bao nhiu (cha tnh n chi ph mi gii chng khon)?
Bi 6:
Cng ty c phn A hin ang c 5.000.000 c phiu ang lu hnh. Ngy 5/1/N theo quyt nh
ca i hi ng c ng, cng ty quyt nh pht hnh c phiu b sung cho cc c ng hin
hu tng vn iu l, s c phiu pht hnh thm l 1.000.000 c phiu, gi bn c phiu theo
quyn mua c phn l 43.800 ng/c phiu.
Gi c phiu trn th trng ca Cng ty c phn A trc ngy giao dch khng hng quyn
mua l 52.600 ng/c phiu.
Yu cu:
1. Xc nh t l mua c phiu mi ca cc c ng hin hu?
2. Xc nh gi quyn mua ca c phiu ca Cng ty A?
3. Gi s nh u t X mua c 1000 quyn vi mc gi nh xc nh cu 2. Gi c
phiu ca Cng ty A sau ngy cht quyn 1 thng l 54.000 ng /c phiu. Xc nh mc li
(hoc l) ca nh u t X t hot ng u t mua s quyn mua c phiu ny (cha tnh
n chi ph mi gii chng khon)?
4. Nu sau khi cht quyn, gi c phiu ca cng ty trn th trng 42.100 ng /CP th li (l)
t hot ng u t ca ng A l bao nhiu (cha tnh n chi ph mi gii chng khon)?
Bi 7:
Mt cng ty c phn c tnh hnh nh sau:
- S lng c phiu thng ang lu hnh tnh n ngy 01/01/N l: 1.000.000 c phiu.
- Ngy 15/6/N , cng ty hon thnh vic mua li 50.000 c phiu thng.
- Ngy 10/07/N, cng ty quyt nh tch c phiu thng theo t l 1:2 v hon tt vo ngy
01/08/N.
- Thng 9/N, Hi ng qun tr quyt nh pht hnh quyn mua cho cc c ng thng theo
t l 5:1. Gi mua c phiu theo quyn 15.000 /CP. Th gi c phiu trc ngy giao dch
khng hng quyn l 30.000 /CP. Vic thc hin quyn ca cc c ng c hon thnh
trc 01/11/N.
Yu cu:
1. nh gi quyn mua c phiu ca cng ty?
2. nh gi c phiu ca cng ty sau khi pht hnh quyn?
3. Xc nh s lng c phiu ca cng ty ang lu hnh ngy 16/6/N; 5/8/N; 10/11/N?