Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

Bi vit ny xin gii thiu i cht v hng im iu ha- mt cng c tng i mnh v hp dn trong gii ton hnh hc phng . cc bn d theo di ti xin trnh by li mt s l thuyt c bn nht ca cng c ny:

I.Cn c ni cng :
a. Hng im iu ho: nh ngha: Trn mt ng thng ta ly bn im A, B, C , D . Khi ta gi A, B, C , D l mt hng DA CA = im iu ha nu n tha mn h thc sau: (1) DB CB K hiu: ( A, B, C , D) = 1
A C B D

Sau y l mt s nh nh l quan trng cn bit trong bi vit ny(c suy trc tip t nh ngha): *nh l 1:(H thc Niutn) Cho ( A, B, C , D) = 1 . Gi N l trung im ca AB. Khi NA2 = NB 2 = NC.ND (2)
A N C B D

*Nhn xt: Thc ra (1) v (2) l tng ng nn nu 4 im A,B,C,D tha mn (2) th ta cng c iu ngc li l ( A, B, C , D) = 1 . nh l ny v nh ngha l hai du hiu ph bin nht chng minh 4 im l mt hng im iu ha. Vn chng t mt hng im l iu ha xem nh c gii quyt, vy khi c mt hng im iu ha ri th ta thu c g? Cu hi ny s c gii p qua hai nh l quan trng sau: *nh l 2: Cho ( A, B, C , D) = 1 . Ly O sao cho OC l phn gic trong ca AOB th OD l phn gic ngoi ca AOB .

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

*Nhn xt: T suy ra COD = 900 do nh l ny c ngha thc s quan trng trong nhng bi chng minh vung gc. Mt khc cng c iu ngc li tc nu COD = 900 th OC l phn gic trong v OD l phn gic ngoi ca AOB iu ny c ngha quan trng cho nhng bi chng minh yu t phn gic. nh l 3: Cho ( A, B, C , D) = 1 v im O nm ngoi hng im iu ha trn. Mt ng thng d ct ba tia OC,OB, OD ln lt ti E,I v F. Khi I l trung im ca EF khi v ch khi d song song vi OA.
O F I E A C B D

*Nhn xt: nh l ny rt c ngha i vi cc bi ton chng minh trung im v song song. Mt cu hi nh l phi chng cc hng im iu ha ny l rt him, tht ra khng phi nh vy, ch cn c mt hng im iu ha th ta c th sinh si ny n ra hng lot nhng hng im iu ha con con, cc bn s hiu r iu trn qua nh l v chm iu ha sau y : b.Chm iu ha: nh ngha: Cho hng im iu ha ( A, B, C , D) = 1 v O nm ngoi hng im iu ha trn. Khi ta gi OA,OB,OC,OD l mt chm iu ha v k hiu (OA, OB, OC , OD) = 1 .
O

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

nh l: Cho (OA, OB, OC , OD) = 1 .Mt ng thng d bt k ct cc cnh OA,OB,OC,OD ln lt ti E,F,G,K khi ta c ( E , F , G, K ) = 1
O K F A E G C B D

*Nhn xt: Qua nh l trn chng ta c th thy t mt hng im iu ha ban u s sinh si v s chm iu ha xung quanh(c mt im ngoi hng im iu ha ni trn s cho ta mt chm iu ha tng ng). V c mi chm iu ha nh vy li cho ta v s hng im iu ha na. M ch cn mt trong s chng kt hp kho lo vi cc nh l hai v ba s cho ra rt nhiu bi hnh hc him c vi s bin o khn lng Vic chng minh cc nh l mt,hai,ba cng nh nh l chm iu ha l rt n gin nn xin dnh li cho bn c(nu c thc mc g s trao i thm). Sau y chng ta s kho st mt vi bi ton thy c phn no v v p v sc mnh ca cng c va dn.

II.Mt s bi ton minh ha:

Chng ta s bt u bng mt bi ton c bn nhng rt quan trng sau: Bi ton 1: Cho tam gic ABC. Ly E trn BC, F trn AC v K trn AB sao cho AE,BF,CK ng quy ti mt im. Khi nu T l giao im ca FK vi BC th (T , E , B, C ) = 1 Li gii:
A F

K T B E C

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

Trong tam gic ABC: +p dng nh l Xva vi ba ng ng quy AE,BF,CK ta c: EB FC KA . . = 1 (1) EC FA KB +Mt khc p nh l Mnlayt vi ba im thng hng T,K,F li cho ta: TC KB FA . . = 1 (2) TB KA FC Nhn (1) v (2) v theo v suy ra: TB EB = TC EC Theo nh ngha th (T , E , B, C ) = 1 ,y chnh l pcm. Bi ton 1.1: Cho tam gic ABC v H l chn ng cao k t A. Trn on thng AH ta ly mt im I bt k ri k BI ct AC ti E v CI ct AB ti F.Chng minh rng AH l phn gic ca EHF Li gii:
A

Mt bi ton n gin nhngkh n kinh ngc, bn phi lm g khi i mt vi mt bi nh vy? ??? Khi nhc n bi ton ny ti cht nh n li gii rt c o ca anh Hatucdao, mt li gii thc s n tng mnh vi ti, nn xin c trch dn ngay sau y cc bn c chim ngng: Kt qu l hin nhin khi tam gic ABC cn. Gi s ABC khng cn ta c th gi s AC>AB.Dng tam gic ABP cn ti A v AP ct HE ti Q. Gi F l im i xng ca QA F ' A = Q qua AH. Khi AH l phn gic ca EHF ' v QB F ' B p dng nh l Mnlayt cho tam gic ACP vi ba im thng hng H,Q,E ta c: HP EC QA HB EC F ' A . . =1 . . = 1 HC EA QB HC EA F ' B Theo nh l ceva ta c AH , BE , CF ' ng quy t suy ra pcm

Kim Lun
A

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

F'

Mt vin ngc khng du vt nhng phi cng nhn l rt kh ngh ra. Du sao i na th vic cm nhn v p tinh ty ca li gii trn cng gip chng ta thm tha v qu trng hn i vi cch lm di y, bi iu quan trng hn mt li gii, l n cho ta thy c gc r ca vn :
A E L F I

K B H C

C2: K EF ct BC ti K theo bi ton 1 ta c ( K , H , B, C ) = 1 (1) Gi L l giao im ca EF vi AH. T (1) suy ra ( AK , AH , AB, AC ) = 1 suy ra ( K , L, F , E ) = 1 (nh l chm iu ha) V LHK = 900 nn theo nhn xt trong nh l 2 ta c pcm. *Nhn xt: Qu ngn gn phi khng, ti ngh rt c th bi ton trn c t ra nh vy. Cc bn c th thy ch vi bin i nh v mt k xo che du im K khin cho bi ton 1.1 tr nn cc kh. Tt nhin t li gii ny chng ta c th pht biu bi ton tng qut hn nh sau: Bi ton 1.2:( thi Iran) Cho tam gic ABC, ly T,E,F ln lt thuc cc on BC,CA,AB sao cho 3 ng thng AT,BE,CF ng quy ti mt im.Gi L l giao im ca AT v EF.Gi H l hnh chiu ca L xung BC. Chng minh rng LH l phn gic ca EHF .

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

A

*Nhn xt: Ni chung t 1 hng im iu ha ban u ta c th sinh si ny n ra rt nhiu hng im iu ha khc m mt trong chng nu kt hp vi cc nh l 2 v 3 s cho ta rt nhiu tnh cht th v. Th d cc bi 1.1 v 1.2 l sn phm ca nh l 2. Nu bn thch c th s dng nh l 3 xut khu nhng sn phm mi, chng hn bi ton sau y: Bi ton 1.3: Cho tam gic ABC, ly T,E,F ln lt thuc cc on BC,CA,AB sao cho 3 ng thng AT,BE,CF ng quy ti im I. K ng thng qua I song song vi TE v ct TF,TB ln lt ti M v L. Chng minh rng M l trung im ca LI.
A E F I

M L B T C

Qua cc th d trn cc bn c th thy t mt vn ngi ta c th pht biu di nhng cch khc nhau, nhng cch m khi c chng ta khng h thy bt k mt lin h g t chng, nhng thc ra tt c chng u xut pht t mt gc r. Nm c gc r tc l ta nm c bi ton vy. Tt nhin t bi ton 1 s sn sinh ra c mt lp cc bi ton rng ln, ti khng c thi gian nu thm ra y m ch hi vng cc bn nu gp mt trong s s nhanh chng cho n l r nguyn hnh.

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

By gi ti xin i vo mt khng gian mi hi khc mt cht vi cc cch khai thc nu trn nhm gip cc bn c mt ci nhn su sc hn cho bi ton 1. Nhng trc ht ti s trang b cho cc bn mt s tnh cht cn thit, ri sau chng ta s tm cch lin h vi bi ton 1 sau. Tnh cht 1: Cho tam gic ABCD ngoi tip ng trn tm (O). M,N,P,Q ln lt l cc tip im ca AB,BC,CD,DA vi ng trn; khi ta c MP,NQ,AC,BD ng quy ti mt im. Li gii:
A M B Q O E I N

H CE // AB Ch MOP = OPM BMP = CPM CE = CP IA AM AM = = Do nu gi I l giao im ca AC vi MP th ta c: (1) IC EC PC I ' A AQ = Tng t gi I ' l giao im ca AC vi NQ th ta cng c: (2) I ' C NC Ch AM=AQ v PC=NC nn t (1) v (2) suy ra I I ' suy ra MP,NQ,AC ng quy (3) Lp lun tng t ta c MP,NQ,BD ng quy (4) Kt hp (3) v (4) ta c pcm. Tnh cht 2: Cho hai im A,B c nh . M l im tha mn MA = k (k l hng s), khi qu tch MB

im M l mt ng trn c nh. Gi : Ly N K trn AB sao cho MN,MK ln lt l phn giac trong v phn gic ngoi ca AMB . Hy chng t N,K c nh v qu tch im M l ng trn ng knh NK. Vic chng minh ny khng kh nn xin nhng cho bn c. *Ch tnh cht hai l mt bi ton ni ting v qu tch im M c gi l ng tn Aplut

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

Tnh Cht 3: Cho ng trn (O). Ly mt im A ngoi ng trn (O), t A ta k hai tip tuyn AK,AN v mt ct tuyn ACD bt k i vi ng trn trn. Hai tip tuyn qua C v D i vi ng trn ct nhau ti M. Khi ta c K,M,N thng hng.
M

C O

Li gii: D dng chng minh KC NC = = k (1) KD ND

N 'C = k (2) N 'D Gi E v F ln lt l phn gic trong v phn gic ngoi ca DNC S dng tnh cht 2 cho (1) v (2) suy ra N v N u thuc ng trn ng knh EF. Mt khc N v N u thuc (O) do N v N l giao im gia (O) vi ng trn ng knh EF.By gi ta ch ng trn(O) v ng trn ng knh EF ct nhau ti hai im nm trn hai mt phng khc nhau b DC trong khi N,N li cng trn mt mt phng b DC nhng iu trn cho ta N ' N pcm Gi N l giao im ca MK vi (O) ta chng minh c

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

Tnh cht 4: Cho tam gic ABCD ngoi tip ng trn tm (O). M,N,P,Q ln lt l cc tip im ca AB,BC,CD,DA vi ng trn. Chng minh rng MQ,NP v DB ng quy ti mt im.
K

A M B Q O N

Li gii: Gi K l giao im ca QM vi DB p dng nh l Mnlayt cho tam gic ABD vi ba im thng hng Q,M,K ta c: MA KB QD . . = 1 (1) MB KD QA QD PD MA NC = = Ch v QA PC MB NB Do t (1) suy ra NC KB PD . . =1 NB KD PC Theo nh l Mnlayt o suy ra K,N,P thng hng suy ra pcm Tnh cht 5: Cho tam gic ABCD ngoi tip ng trn tm (O). M,N,P,Q ln lt l cc tip im ca AB,BC,CD,DA vi ng trn. Gi K l giao im ca MQ vi NP.Chng minh rng OK AC . Li gii: Gi E v F l hai giao im ca AC vi (O). Hai tip tuyn qua E v F i vi (O) ct nhau ti K Theo tnh cht 3 suy ra K,N,P thng hng v K,M,Q thng hng hay K l giao im ca MQ vi NP hay K ' K . Vy KE,KF l hai tip tuyn ca K vi (O) suy ra KO EF hay KO AC (pcm)

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

K

A E

Q O N

F D P C

V cui cng l tnh cht quan trng nht c ngha l cu ni gia cc tnh cht nu trn vi bi ton 1 ca chng ta. Tnh cht 6: Cho tam gic ABCD ngoi tip ng trn tm (O). M,N,P,Q ln lt l cc tip im ca AB,BC,CD,DA vi ng trn. Gi K l giao im ca MQ vi NP v I l giao im ca MP vi QN. Chng minh rng ( D, B, I , K ) = 1 .
K

A M B Q O I N

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

Li gii: *p dng nh l Mnlayt cho tam gic ABD vi 3 im thng hng K,M,Q ta c: KB QD MA KB MB . . = 1 hay = (v QA=MA) (1) KD QA MB KD QD MB IB = *Mt khc theo li gii trong tnh cht 1 th ta bit: (2) QD ID KB IB = T (1) v (2) suy ra KD ID KB IB V I nm trong on BD v K nm ngoi on BD nn: = KD ID Vy ( D, B, I , K ) = 1 (pcm) *Nhn xt: Vic xut hin hng im iu ha (tnh cht 6) y ng mt vai tr v cng quan trng, d hiu cc bn hy tng tng nm tnh cht 1,2,3,4,5 nh mt kho thuc sng c sc tn ph khng khip nhng ang b nn trong bao, v tnh cht 6 chnh l mi kch hot kho thuc sng y to nn mt s bng n v cng gh gm, n mc, hng lot cc tnh cht mi c sinh ra dn dp n chng mt Do khun kh bi vit c hn nn ti ch xin trnh by mt s kt qu tng i quen thuc(c rt ra t 6 tnh cht trn) vi hi vng s a n cho cc bn mt ci nhn mi m v nhng vn khng mi m cht no. Xin bt u chin dch bng mt bi trn tp ch Ton hc v tui tr: Bi ton 1.4: Cho t gic ABCD ngoi tip ng trn (O) . Gi E,F ln lt l giao im AC vi (O). H OH DB . Chng minh rng AHE = CHF (*)
K

A E

M I O Q D

B N F H P C

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

Li gii: Gi M,N,P,Q ln lt l tip im ca AB,BC,CD,DA vi (O). t L = MN QP , K = QM PN v I = DK AL . V hai t gic KEOH v KFOH ni tip suy ra 5 im K,E,O,H,F cng thuc mt ng trn suy ra EHK = FHK do vy chng minh (*) ta cn chng minh HI l phn gic AHC . Tht vy theo tnh cht 5 suy ra HI vung gc AL v theo kt qu tnh cht 6 th ta c ( A, C , I , L) = 1 do vy p dng nh l 2 suy ra HI l phn gic AHC (pcm) Bi ton 1.5: Cho t gic ABCD ngoi tip ng trn (O) v M,N,P,Q ln lt l cc tip im ca AB,BC,CD,DA. t K = AD BC , L = AB DC , E = QM PN , F = QP MN . Chng minh rng 4 im K,L,E,F cng nm trn mt ng thng.
T

A M B N

E'

Q O

L C P

Li gii: Gi I l giao im gia BD vi AC, E l giao im DB vi KL, T l giao im CE vi DK, theo bi ton 1 th (T , A, K , D) = 1 suy ra (CT , CA, CK , CD) = 1 theo nh l chm iu ha suy ra ( E ', I , B, D) = 1 tuy nhin theo tnh cht 6 th c ( E , I , B, D) = 1 Do vy E ' E suy ra E,K,L thng hng (1) . Lp lun tng t cng c F,K,L thng hng (2). Kt hp (1) v (2) suy ra pcm

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

*Nhn xt: Qu bt ng phi khng? Nhng bi ton tng chng hon ton xa l nhng tm n bn trong li l nhng mi quan h v cng khn kht. Tt c chng to nn c mt h thng vi s bin o khn lng. Vn n y li m ra rt nhiu vn hp dn mi, chng ta khai thc cht xu xem th c thu c iu g th v khng nh. Bi ton 1.6: Cho t gic MNPQ ni tip ng trn (O) c QM PN = K , MN QP = L , MP QN = I .Chng minh rng I l trc tm ca tam gic KOL

B N

O Q D

Li gii: K 4 tip tuyn qua M,N,P,Q chng ct nhau ti 4 im l A,B,C,D (hnh v) Theo tnh cht 1 th I cng l giao im ca AC vi BD Theo tnh cht 5 th BD OL Theo tnh cht 4 th D,B,K thng hng Suy ra KI OL Tng t LI KO Vy ta c pcm *Nhn xt: Kt qu ca bi 1.6 gip ta c mi lin h tuyt vi vi bi 1.2 c bi ton sau: Bi ton 1.7: Cho t gic ABCD ngoi tip ng trn (O). t K = DA CB , L = AB DC , I = AC BD . OI ct KL ti H .Chng minh rng OH l phn gic ca AHC Li gii:

Kim Lun
K

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

A B I O D C L

Theo bi 1.6 th I l trc tm ca tam gic KOL suy ra OI KL n y bi ton ny tr thnh bi ton 1.2 v vn c gii quyt. Cn rt nhiu hng khai thc xung quanh vn ny nhng vic trnh by qu tn thi gian nn cc bn t tm ti thm vy. Cui cng xin nu ln mt vn c tnh gi m cc bn xem chi: Bi ton 1.8: Cho t gic ABCD ngoi tip ng trn (O). t K = DA CB , L = AB DC , Gi M,N,P,Q ln lt l tip im ca AB,BC,CD,DA vi (O). t F = PQ MN , E = QM PN . Chng minh rng ( F , E , K , L) = 1 Li gii: +Theo bi ton 1.5 th F,K,E,L thng hng +Theo tnh cht 1.4 th CA,MN,PQ ng quy suy ra F AC Do vy theo bi ton 1 ta c ( F , E , K , L) = 1 (Xem hnh bn di) *Hn qua cc th d trn cc bn thy thch th hn khi nhn mt bi ton hnh hc di con mt ca hng im iu ha. Nh n m ta c th thng sut c nhiu vn cui cng ng ratt c u qu r rng v hin nhin. Tt nhin cn rt nhiu bi ton c sn sinh t cc iu nu trn, nhng ch cn mt chm iu ha soi vo l l r nguyn hnh nn chng ta cng khng cn nu thm ra y cho tn giy mc lm g. Xin mi cc bn nhn li hnh v di y tng nh li ton b cc iu hc c trn, trc khi bc vo mt lp cc bi ton khc:

Kim Lun
F

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

A M B N O

L C P

Bi ton 2: Cho A nm ngoi ng trn (O), t A k hai tip tuyn AB,AC trong B,C l hai tip im . AO ct ng trong ti hai im E,F v ct cnh BC ti K. Chng minh rng ( A, K , E , F ) = 1
B

Li gii: Ta c OB 2 = OK .OA (h thc lng tam gic vung) (1) Mt khc: OB 2 = OE 2 = OF 2 (2) T (1) v (2) suy ra OE 2 = OF 2 = OK .OA

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

Theo nhn xt ca nh l 1 suy ra pcm *Mt h qu thy ngay t bi ton ny l: Bi ton 2.1: Cho A nm ngoi ng trn (O), t A k hai tip tuyn AB,AC trong B,C l hai tip im . K ct tuyn AMN bt k trong N nm gia A v M. AO ct on BC v cung nh BC ln lt ti K v E. Chng minh rng ME l phn gic ca KMA
B M N F O K E A

Li gii : Gi F l giao im th hai ca AE vi (O) theo bi ton 2 ta c ( A, K , E , F ) = 1 V FME = 900 nn theo nhn xt ca nh l 2 ta c pcm. Tinh t hn mt cht ta thu c bi ton rt kh sau: Bi ton 2.2: Cho tam gic ABC bt k. Ly mt im I trong ng trn sao cho IAB = IBC v IAC = ICB . Ly V l mt im trn AI sao cho BVC = 900 . Chng minh rng BV l phn gic ca ABI v CV l phn gic ca ACI . Li gii:
B T

E I V A C

Gi E l giao im ca AI vi BC. V IBE : EAB (g.g) Suy ra EB 2 = EI .EA (1) Tng t: EC 2 = EI .EA (2) T (1) v (2) suy ra E l trung im ca BC

Kim Lun

Hng im iu ha - v p quyn r trong hnh hc

V ng trn ng knh BC ng trn ny i qua V v nhn E lm tm do EV 2 = ET 2 = EB 2 (3) T (1) v (3) suy ra EV 2 = ET 2 = EI .EA Theo nhn xt trong nh l 1 ta c ( A, E , I , T ) = 1 M VBT = 900 Nn theo nh l 2 suy ra BV l phn gic ca ABI Lp lun tng t suy ra CV l phn gic ca ACI . Vy bi ton c gii quyt trn vn. *Nhn xt: +im I c xc nh nh trn c rt nhiu tnh cht k l nhng bi vit tng i di nn xin tm gc li y, nu c dp chng ta s bn li vn ny sau. Cc bn thn mn hn qua cc th d trn cc bn phn no thy c v p ca s iu ha trong hnh hc. Trong cuc sng cng vy mi chng ta cng cn to cho mnh mt s iu ha cn thit bi n gip ta khe mnh hn v yu i hn Chc tt c mi ngi u c mt cuc sng iu ha nh vy.